izleyenler komnist hareketi yaratrken dierleri devrimcilikten vazgeerler.

Sosyal demokrasi kapitalizmi devirmeyi deil, toplumcu nitelik kazandrmay

ama edinen bir harekete dnr.16
Marx ve Engels, Komnist Manifestonun 1882 Rusa Baskya
nszde: Eer Rus devrimi, Batdaki bir proleter devriminin habercisi olur, ve bunlar,
bylelikle, birbirlerini tamamlarlarsa, Rusyadaki mevcut ortak toprak sahiplii, komnist bir
gelimenin balang noktas olabilir

17

saptamasn yapmlardr.

G.2. EKM DEVRM ve DNYA KOMNST HAREKET

Rusya Komnist Partisi, daha sonra Sovyetler Birlii Komnist Partisi adn alan

rgtn gemii, dokuz kiinin Mart 1898de Rusya Sosyal Demokrat i Partisini
kurduklar kk kongreye kadar dayanr ve Rus topraklar zerinde Marksist
bir parti yaratmak iin yaplan ilk giriimdir.1 Otuz yl boyunca balca Rus
devrimciler Narodniklerdir. Narodnik, kyl devrimi teorisine inanan ve otokrasi
taraftarlarna kar terr uygulamasn kabul eden devrimci gruplar iin
kullanlan bir isimdir.2 Daha sonra Plehanov ve Leninin hazrlklar 1903 yl
Temmuz aynda Brkselde bir parti kongresi toplayabilecek kadar ilerler.3
19.yzyln son on ylnda, Rus sanayi ve proletaryasnn hzl geliimi,
Lenin ve Plehanovu hakl kartacak artlar yaratmaya balamtr. Devrim
semalarnda sanayi iisinin yldz parlarken kylln yldz sner. Ancak
1905te, kylln devrim planndaki yeri parti iin tekrar yaamsal bir sorun
haline gelecektir. 9 Ocak 1905te Klk Saray nnde kymla patlak veren
devrim4 artan karklklarla hzlanr.5
1905 deneyimi yeni sorunlar getirmi, eski sorunlar ise aydnlatmtr.6
Meneviklerin bekle gr politikas ise, burjuvazinin direncini arttrmtr. Lenine

gre proletarya, sosyalist devrimi gerekletirmek iin nce burjuva

demokratik devriminin tamamlanmas grevini stlenmeli ve bunu, iki arta
bal olarak yerine getirmelidir. Leninin 1905 yaznda yaynlanan Demokratik
Devrimde Sosyal Demokrasinin ki Taktii adl eserinin ana temas bu iki artn

incelenmesini iermektedir. Lenin, iki aamay srekli bir sre olarak

dnr ve Marksn 1850deki nl szlerine gnderme yapar: Demokratik
devrimden hareket ederek, derhal gcmzn - bilinli ve rgtl proletaryann gcnnyettii lde, sosyalist devrime geii hazrlyacaz. Biz kesintisiz bir devrim istiyoruz. Yar
yolda durmayacaz. ....Avrupal iiler bize nasl yaplacan gsterecekler, biz de onlarla
7

birlikte sosyalist devrimi yapacaz. 1905 devriminden etkilenen Troki, Rusyaya

aktif bir devrimci olarak dner; Petersburg Sovyeti almalar srasnda,

teorisinin ana hatlarn, Leninin kesintisiz devrim formulne kesinlik getirecek
tarzda aklar.
1914 Birinci Dnya Savann devrim tohumlarnn yeermesine ortam
hazrlamas beklenirken, ilk etkisi, devrimcilerin grevlerini zorlatrmak olur.8
Lenin, Ocak 1917de, svireli dinleyiciler nnde yapt bir konumada: Biz
yallarn

(46

yandayd)

ilerleyen

devrimin

kesin

savalarn

grecek

kadar

yaayabileceklerinden emin deilim demektedir. Alt hafta sonra Rusyada devrim

patlak verecek; Alman makamlarnn raz olmas zerine, dar ile her trl
irtibat kesilmi bir vagonda Lenin, yirmi kadar Bolevik ile birlikte 3 Nisan
1917de Petrograda varacaktr. Romanov hanedann deviren 1917 ubat
Devrimi,

savan

neden

olduu

yoksunluklarn

ve

denen

bedelin

paylamnda aka grlen eitsizliin ileden kard halkn isyandr.

Burjuvazi ve devlet memurlarnn byk kesimi devrimi ho karlar ve Geici
Hkmeti oluturur. Devrimci partiler ise, devrimin olumasnda dorudan bir

rol oynamamlardr.10 Gar meydannda kitle gsterisiyle karlanan Lenin,

zrhl bir ara iinde cokun kalabala grlerini aktarr. Ertesi gn
grlerini zetledii nl Nisan Tezlerini ilk kez okur. Konumay sadece
Kollontay savunur. Lenin cevap hakkn kullanmadan salonu terkeder. 14 Nisan
1917de btn kenti kapsayan Petrograd parti konferansnda ve on gn

sonraki Tm Rusya Konferansnda da eletirilere gs germek zorundadr.11 Bu

arada Trokinin ikili iktidarszlk dedii bir srece girilir.12
1917 Austosunda Kerenski, partileri devlet konferansna arr ve
fiyasko ile sonulanr. Sadan askeri darbe giriimi, Kornilov isyan, sol iin
alarm olmutur. Bolevikler, Petrograd ve Moskova Sovyetinde ounluk
salarlar. Kendi kendilerini terhis eden askerlerin dn toprak ihtiyacn
arttrmtr. Kyller isyan eder, araziler yamalanrken, Boleviklere sempati
de artar.13 Lenin, 14 Eyll 1917 tarihli Raboii Puttaki makalesinde, tm iktidar
Sovyetlere slogann gncelletirerek, MKye iktidar silahl gle ele geirme

zamannn geldiini bildiren iki gizli mektup gnderir.14 11 Ekim 1917de

Kamenev ve Zinovyev, karara kartlklarn rgtlere duyururlar.15 Troki
Petrograd Sovyetinde, silahl ayaklanmaya geme kararn yalanlayarak
rtbas etmeye alr.16 Tm Rusya Sovyetleri Kongresinin ikinci toplant
ncesi darbeye karar verilir.17 25 Ekimde Dnyay Sarsan On Gn iinde
Petrograd Sovyeti ve Askeri Devrimci Komite iktidar alr ve Ekim Devrimini tm

dnyaya ilan eder.18 ubat Devrimi Trokinin dedii gibi batan sona bir
satran oyunudur. Ekim Devrimi, gemiteki bir oyunu iki hamlede mat yaparak

sonulandrmaktr. Son iki hamle 7 Kasm gece saat 2den, 8 Kasm gece saat

2ye kadar, tam olarak 24 saat iinde tamamlanm, N.N.Sukhanovun dedii gibi
notadan bir mzik paras alar gibi ayaklanma gerekletirilmitir.

19

Nisan Tezlerini, Menevikler: Marksist izginin Lenin ve Bolevikler tarafndan

terkedilmesi ve burjuva devrimini temel almayan bir sosyalist devrim servenine atlmak

diye nitelendirirken; Troki: Marksist devrim emasnn ekli esaslarna ar bir

balln sonucu olan ve uzun sre devam eden bir sapmann, gerek Marksist ilkelere
gre, Lenin tarafndan son anda giderilmesi biiminde deerlendirmektedir.

20

Ekim Devrimini bandan beri, ne Rusyaya ne de kapitalist lkelere

kabul ettirmek kolay olmamtr. Devrimin savunucusu, iiler ile yoksul
kyllerdir. Arta kalan gler, sosyalist partiler de dahil devrime kar silaha

sarlr. Onbee yakn lke, cephane veya asker gndererek i savaa yardm
eder. Kzl Ordu ile kar devrimcilerden oluan Beyaz Ordu arasndaki sava,
1920 ylna dek srer.21
1918-1920de yaanan sava komnizmi devrimin utkusu ile sonulanr.
Gelimi kapitalist lkelerdeki lke burjuvazileri, ii devrimini tehlike olarak
grdklerinden, lkelerindeki hareketleri ezme yoluna giderler. Rus Devrimi
yalnz kalr. Bata Lenin, komnist nderlerin n grlerine gre, geri
lkedeki devrimin uzun erimde baarl olabilmesi iin, gelimi kapitalist lke
ii snflarnn devrimi ile birlemesini zorunlu grrler. te Tek lkede
Sosyalizm denemesine byle bir tarihsel sre sonunda geilir. Oysa,

komnistler kuramsal olarak bunu hi savunmamlardr.22

1921de utkunun bedeli, devrimin temelini etkileyecek dzeyde ar
oldu: Alk ve sefalet, dnya sava yllarndakinden daha ktyd, lke tam bir
yknt iindeydi ; fabrikalar boalm, a iilerin bir ksm kylerine
dnmlerdi. Kyller ise, sava komnizmi srasndaki uygulamalar
6

nedeniyle aka kar tutum almlard. Ksacas, yeni dzenin taban hzla
kayyordu.22 Lenin, siyasetinde kesin bir dn yapmak zorunda kald ve
NEP(New Economic Policy=Yeni Ekonomik Politika) projesini balatt. Bu politikann
z, ekonomik alanda, denetimli bir kapitalizme dnt. Ama, retim
arklarn yeniden altrmak ve ii snfnn toparlanmasn salamakt.
NEPin yeni bir burjuva iktidarna yol amamasn salamak iin, proletarya
diktatrl sk bir biimde uyguland.23 Lenin ise 1924de ld.

G.3. III.ENTERNASYONAL veya KOMNTERN

Lenin, Marksizmi 1900 yllar Rusyasna zg koullara uygulamtr.

Marksizme katks drt balk altnda incelenmektedir. 1.Parti 2.Devlet ve
1

proletarya diktatrl 3.Emperyalizm 4.Ulusal sorun. Lenin, iktidara gelen, kalc

temele sahip bir partiyi kuran ilk marksistdir.2 Bolevik Parti, demokratik hak
ve etkin sendikalarn olmad bir lkenin illegal partisi ve arlkl olarak ii
snfna

dayanr.3

Birinci

Dnya

Sava

ncesi

Bolevik

Parti,

II.Enternasyonalin en devrimci seksiyonudur.4 Lenin, 1917 banda Parti teorisi

devrimle kantlannca, Komnist Enternasyonali kurmak iin gereken politik
otorite ve etkinlii salam olur.5
nceleri Komintern belirgin bir kitle sava rgt olamamtr.6 22
Haziran 1921deki III.Kongrede, 52 lke 103 rgtn temsilen 605 delege

katlr.7 KPDnin, (Alman Komnist Partisi) felaketle sonulanan Mart eylemi,

stratejinin yeniden belirlenmesine neden olur. KPDnin sol liderlii saldr teorisi
ad altndaki giriimi ierikten yoksun bulunur. Lenin, Bu eilime kar amansz
8

bir sava esastr, aksi halde Komnist Enternasyonal kalmaz demektedir. IV.

Kongrede birleik cephe tezleri gelitirilir. i Hkmeti sylemi kabul edilir.9

7

Enternasyonalin kurulu gerekesi, IV. Kongrede net olarak ifade edilmitir:

Drdnc dnya kongresi btn lkelerin proletaryasna hatrlatr ki, proletarya devrimi tek
bir lkede asla nihai zafer kazanamaz; zafer bir dnya devrimi olarak enternasyonal
olmaldr. Rus Marksistlerinin kaderlerini baladklar Alman devrimi, nesnel

koullarn elverisiz olmasndan deil, Trokinin tesbitiyle: Berlinde Ocak

1919

gnlerinde

eksik

gerekleememitir.10

olan

Milyonlarca

eyin

iiyi

Bolevik

dnya

Partisi

partisinde

olmasndan
rgtleyen

Komnist Enternasyonal, dnyada ilk baarl ii devrimini gerekletiren

liderlerin szlerinin saygyla dinlendii bir Rus kayas zerine kurulmutur.
Ekim Devrimi kazanmlarn uluslararas baarya balad srece liderlerin
stnl Kominternin nn am, Marksist devrimci hareketin ulat en
yksek dzey olmutur.11

G.4. DNYA KOMNST HAREKET, EKM DEVRM ve TRKYE

1848de Avrupada anayasal cumhuriyetlerin tannmas; AvusturyaMacaristan mparatorluunda ulusalc-ayrlk eilimlerin, Balkanlarda
yapabilecei etkiler, Osmanl devlet adamlarn ilgilendirmektedir.1 1848 ile
ilgili Cevdet Paann deerlendirmesi resmi bak asn yanstmaktadr.2
1871 Paris Komn de ilgi uyandrmtr.3 Yeni Osmanllarn gen
kurucular Mehmet, Reat ve Nuri Beyler, Pariste Prusya ordusuna kar
komnclerle birlikte savamlar,4 Namk Kemal, bret gazetesinde, Reat ve
Nuri Beyler ile komn savunan yazlar yaymlamtr.5 I.Enternasyonal
Kongreleri de dier bir ilgi odadr.6 Ahmet Mithat Efendinin, Daarck adl
dergisinde, otuz milyonu akn taraftarn Avrupay titrettiini belirten,
Enternasyonal yanls bir yazs yaynlanr.7

10 Haziran 1878 tarihli Tercman arkta emsettin Sami Bey, Sosyalizmitirak-i Emval adl bayazs nedeniyle hakknda soruturma alr, daha sonra

affa urayarak kurtulur.8 Dier bir tepki de, Marx ve Engelsin Gotha ve Erfurt
Programlaryla ilgili yazs

zerinedir.9 Abidin Nesimiye gre, Osmanl

mparatorluunda sosyalizme ilk ilgi duyan kii, 1848de Berlin Eliliinin

bakatibi olan Ethem Pertev Paadr.10
Avrupadaki sosyalist cereyann nde gelen kiileri ve onlarn
fikirleriyle tanklk ise, gazeteler dzeyinde de olsa 1870lerden sonra
balayacaktr. 1894 ylnda Komnist Manifesto Ermenice tercmesiyle ilk kez
baslr.11
Osmanlda tepkileri irdelenecek dier bir olay, 1905 Devrimidir. 19041905 Rus-Japon savanda, Rus yenilgisiyle hzlanan ayaklanmalarn gelitirdii
1905 Devrimi ve onu izleyen, Kanl Pazar, Potemkin zrhls isyan, Dumann al
ve arl sarsan dier olaylar, gnlk Osmanl basnnda yer almazken; Rus
sava makinesinin, Krm sava dnda karlat yenilgi byk ilgi,
heyecan ve memnuniyetle izlenmektedir. Bu tarihi olaylarn basnda yer
almamas, bu olaylarn basnda hi duyulmad ve kimi tepkilere yol
amad anlamna gelmemelidir.12
1917 ubat Devrimine ilikin haberler, dnya basnyla birlikte
yaymlanr. Gelimeler yabanc basnn gz ve kula ile izlenmektedir.13
ubat Devrimi srasnda Osmanl Meclis-i Mebusan toplant halindedir. 5 Nisan
1917de Sadrazam Paann Beyanat Taninde yaynlanr.

14

1917 Aralk aynda

Meclis-i Mebusanda Rus ihtilal ve inklab deil, sulh konusuna deinilmitir.

Mebuslar arasnda Rus inklabn iten selamlayanlar da olmutur. Genel eilim

bar zerinedir.15
27 Aralk tarihli Sabah gazetesi, Rus nklabna kar tilaf devletlerinin
hazrlad suikasdn ban Amerikallarn ektiini, bu tr kstah mdahale
ve tecavzlerin, kzgnlk ve isyan duygusu uyandrdn vurgulamaktadr.16
ubat ve Ekim devrimlerine bar asndan bakld iin, gelimelerin
z pek iyi kavranamamaktadr. Ekim Devrimi sonu, Boleviklerin bar
gerekletirmeleri, Bolevik nderlere ve Bolevizme saygnlk kazandrr.17
Ekim Devriminin snfsal, siyasal zne deinen haberler 10 Kasmdan
sonra yaynlanmaya balar. Sovyet ynetimi brakma grmelerini
balatrken, 23 Kasmda Pravda ve zvestia gazetelerinde Gizli Anlamalar
yaymlar. Bu anlamalar sava sonunda ganimetin, yani Osmanl mparatorluu
topraklarnn

ngiltere, Fransa ve Rusya arasnda nasl paylalacan

dzenlemektedir. Bu yayn Boleviklere itibar kazandrd gibi, emperyalist

lkelerin gerek kimlik ve niyetleri konusunda uyarc etkiler yapar.18
1918, Rusya ve Trkiye iin karar yl olur. Rusyada kararlar alan
lkenin yeni ynetimi Bolevikler, lkenin yeniden kuruluunu, dnmn;
Trkiyede

ise

emperyalizm,

Osmanl

mparatorluunun

ykln,

dalmasn getirir. Osmanl basnnda ise, 1917 ylnn iyimser yaklam

deimitir. ( ek 1) Bugn asndan da anlaml olan slam dergisinde Muhsin
Naim imzal Bolevizm ve slamiyet adl yazda, devletin bolevizm tufan
karsnda din fikrinin yardmna muhta olduunu; bu uursuz akma kar
sarlacak kuvvetin slamiyet olacan ve: komnizm de belki btn dnyay
istila edecek, ancak camiin kapsnda duracaktr biiminde getirilen yorumdur.

10

2 Ocak 1918de Mslmanlara ynelik Bolevik beyannamesi takdirle karlanr.

Bolevik ynetimi ideolojik hedeflerine uygun karar ve politikalar retmeye

balaynca, Bolevizmin ne olduu, ne yapmak istedikleri ile ilgilenilmeye
balanr. Bu srete snfsal konum, bilgi dzeyi, kiilerin politik ve ideolojik
beklentileri, farkl deerlendirmeleri getirmektedir.19 1919-20 yllarnda
Osmanl kamuoyunda, farkl kesimlerden beslenen bir slam-Boleviklik eilimi
de sz konusudur.20
21 Temmuz 1920de ngiliz Askeri Haberalma rgtnn raporu Bolevik
etkisinin Milliyeti Trk evrelerde giderek daha belirginletiini... belirlemektedir.

21

21

ubat 1921de stanbuldaki ABD Yksek Komiserliinden, Washington Dilerine

gnderilen raporda, Sovyet propagandas ile Bolevik etkinliinin Anadoluda

gl olduu belirtilmekte, nedenleri incelenmektedir.22
1919-21 yllarnn belirgin zellii, Boleviklik prestijinin en yksek
siyasi akm olmasdr. 1919 yl sonunda, stanbulda yaplan genel
seimlerde Mesai Frkasndan milletvekili aday seilen sosyalist aday Numan
Ustann, Meclise bir amele mmessili olarak girmesi, basnda vg ile dile
getirilir.23 Darlfnun Pedogoji Profesr ve Maarif Vekaleti Tetkik ve Tefti Kurulu
Bakan . Hakk (Baltacolu) bir rportajda Rus hareketleri hakknda fikri

sorulduunda: Evet, dnyann o parasnda saraylar, saltanatlar yklyor, kanlar

dklyor... Belki yeni bir insanlk doacak; belki uygarln arlk merkezi deiecek...
idealin maneviyat alanndan kp, uzviyet alanna girmesi daima elemlidir... Hangi devrim
zevkle rahatla olmutur ki... Samimi bir ideale hizmet etmek artile her devrim affedilir...Geri
burada Rus hareketinin amillerini hayvani telakki edenler de var. Ben byle hissetmiyorum.
Bu hareket belki bir dnya devriminin balangcdr

demektedir.24 Emperyalizm

anlatmnn belki ilk dile getirildii ve Anadolu htilalini destekleyen Akgz

11

gazetesinde Bolevik ihtilali arkn sabah yldz olarak nitelenir.25 Anadoludaki

bu Bolevik klimin nemli bir tan da, ilk Meclisde mebus olan Damar (Zamir)
Arkoludur.26 Boleviklik Osmanl subaylar arasnda da taraftar bulmutur.27
Halide Edip, toplumun farkl kesimlerinin ayn lde Boleviklik rzgarndan
etkilendiklerini belirtmektedir.28 stanbul Hkmeti adna Ankara Hkmeti
temsilcileriyle grmeye giden Ziraat Nazr Hseyin Kazm Kadri,
anlarnda Ankarada ilk nce dikkatlerini Yunus Nadi ve birok mebusun
azas olduu Bolevik Kulbnn ektiini ve Erkan- Harbiye-yi Umumiye Reisi
Fevzi Paadan Boleviklie dair iittikleri karsnda akna dndn

anlatr.29 Anadoluda Yeni Gn gazetesinde Messir bir ders balkl

bayazsnda Yunus Nadi, hudutsuz bir Bolevik sevgisini dillendirir.30 Ayn
gazetede yaz yazan ve Boleviklikten en ok etkilenen Muhittin Birgen, Rus
elilik heyetiyle ilgili yazsnda: Bunlar yle bir memleketten geliyorlar ki orada
dnyann en byk inklabn yapan dimalar, buuk seneden beri muazzam bir inklab
makinas vcuda getirmiler, ellerinde tuttuklar manivela kuvvetiyle arz yerinden
oynatyorlar demektedir.

31

1920 yllarnda Anadoludaki Boleviklik rzgarnn

nasl gl estii, .Ethemin anlarnda da anlatlmaktadr.32

Osmanl basnnda, Anti-bolevizm silah, 1919da, Anadolu htilali
gndeme yerleince, dinsel temalarla beslenerek kullanlmtr. Haber
kaynaklar anti-komnist Bat gazeteleri veya anti-Bolevik kii ve kurulularn
bilgileridir. Boleviklie ve Anadolu Ulusal Kurtulu Hareketine kar olma eilimi,
Cumhuriyet

dnemi

Bab-

Ali basnnda anti-Bolevik,

anti-komnist

sylemde bir gelenein temelini oluturacak, nceki yzyldan devirilen

Moskof Belas=Komnizm kalb yaatlacak, giderek devleti de etkisi altna

alacaktr.33
12

DIPNOTLAR. G.1.EKM DEVRMnden NCE KOMNST HAREKETN TARHSEL ve

DEOLOJK GELM. 1. K.Marx-F.Engels, Komnist Manifesto ve Komnizmin Ilkeleri. Sol
yaynlar, Ankara 1993, s.7,10. Atlantik dnyas, 50 yldr devrim kargaas iinde, ifte bir
devrim srp gider. Yakn gemiin dev silueti 1789 byk Fransz Devrimidir ve
yanbanda, 1770ten beri sre gelen, Atlantii ve Kuzey Denizini aan Ingiliz Sanayi
Devrimi durmaktadr. 19.yzyl ortasndaki Avrupal iin arpc olan, etkisi bugne varan
asl devrim, Fransz devrimidir. Kapitalizmin ve burjuva toplumunun gelimesini engelleyen
tm feodal kalntlar silip sprm, tarihin en dramatik olaylardr.
2. (K. Marx, Fransada I Sava. Sol yaynlar, Ankara 1991, s. 9,10,159.) 1789dan sonra
Fransadaki ekonomik-politik gelime sonucu, Pariste hibir devrim, proleter nitelie
brnmeksizin patlak vermez. Onu kan pahasna satn alan proletarya, z istemleriyle
sahneye kar ve istemler kurulu dzen iin tehlike oluturduu iin iktidardaki burjuvann ilk
grevi, iilerin silahsz hale getirilmesi olur. 1848de de byle olur. Toplumsal Cumhuriyeti
kuran, silahlar ve devlet iinde gleri olan iiler, ilk elden cumhuriyeti burjuvalar
tarafndan ustalkla silahszlandrlr: nce verilen szler yerine getirilmez, proleterler
aalanr, isizler uzak illere srlerek ayaklanmaya zorlanrlar. Hkmet hazrlkldr ve
sayca stn glerle be gnlk savatan sonra iiler ezilir. Grlmedik bir insan kym
gerekleir.
3. K. Marx, Fransada Snf Savamlar 1848-1850, Sol yaynlar, Ankara 1988, s.6
4. K. Marx, Louis Bonaparten 18 Brumairei, Sol ya., Ank.,1976 s.7-13 Bonaparten ani
darbesinden sonra Marx, kk-burjuva snfnn temsil zelliini, parlamenter budalaln
aklar. L.Bonaparten ezilen kylln destei ile iktidara geldiini belirler ve ii snf iin,
kylln mttefik olarak kazanlmasnn nemi ve gerekliliini vurgular. Ayn yaptta Marx,
Louis Bonaparte iin: HEGEL, bir yerde, yle bir gzlemde bulunur: btn tarihsel byk
olaylar ve kiiler, hemen hemen iki kez yinelenir. Hegel eklemeyi unutmu: birinci kez trajedi
olarak ikinci kez komedi olarak demektedir.
5. K.Marx-F.Engels, a.g.e.,s.22-27 ve K.Marx, Fransada Sava. Ank., 1991

s.17

Jakobenlerin yenilgisini izleyen dkrkl; ilerleyen teknolojinin ardndaki sefalet; insanlar,

dnrleri derinden sarsar. Adam Smith ve David Ricardonun ardllar, kapitalizmi doal
dzen olarak ilan ederler. Bu yaklam kabul etmeyen topyac yazarlar snf savamn
ahlak atmas olarak grr, devrimci savam veren halkn yerine, iyilikseverlikle aydn
burjuvaziye seslenmeyi yelerler. Bar geie inanan doktriner sosyalistler arasnda en
yetenekli dnr, proleter gemii olan ilk Fransz sosyalisti Proudhonun Doktrini, kk
retici ve mlk sahiplerinin yararlanaca reformlar ierir; siyasal iktidarn ele geirilmesini
reddeder. Marx, Komnn Prodhoncu Sosyalizm okulunun mezar olduunu belirtir;
Felsefenin Sefaleti adl yaptn, Proudhonun Sefaletin Felsefesi yapt zerine yazar.
6. K.Marx-F.Engels, Komnist Manifesto ve Kom... a.g.e., s.45-55-57,58. 2-7 Haziran
1847deki Kongrede ad Komnist Birlik olarak deitirilen Birlikin, tznde gze arpan

13