YGS Matematik Konu Anlatımlı E-Kitap

Sertifika No: 16226
YGS KONU ANLATIMLI e-kitap

Copyright YEDKLM ETM BLGSAYAR YAYINCILIK SAN. TC. LTD. T.
Bu kitabn btn haklar YEDKLM ETM BLGSAYAR YAYINCILIK SAN. TC. LTD. T.ne aittir.
Yaynevimizin yazl izni olmakszn, kitabn tmnn veya bir ksmnn elektronik, mekanik ya da
fotokopi yoluyla basm, yaym, oaltlmas ve datm yaplamaz.
Bu kitap, Kltr Bakanl bandrol ile satlmaktadr.
Yayn Ynetmeni
Yazar
Redaktr
Emel MAHLUT
YEDKLM - POTA
YAYIN KURULU
Nure OLAK
Mehmet TRKYILMAZ
Kapak Tasarm
Sayfa Tasarm
Yusuf ZALP
YEDKLM
ADIYAMAN AFYONKARAHSAR ARI ANKARA - ETMESGUT ANKARA - SNCAN

ANKARA ANTALYA AYDIN BALIKESR - BANDIRMA BALIKESR BATMAN BLECK
BOLU BURSA - FOMARA BURSA - GRKLE ORUM DYARBAKIR DZCE EDRNE
ELZI ESKEHR GAZANTEP GRESUN HATAY - ANTAKYA ISPARTA STANBUL - AVCILAR
STANBUL - BAKIRKY STANBUL - ESENLER STANBUL - GAZOSMANPAA
STANBUL - KADIKY STANBUL - MECDYEKY STANBUL - PENDK STANBUL - MRANYE
STANBUL - SLVR STANBUL - BYKEKMECE STANBUL - MALTEPE ZMR - KARIYAKA
ZMR - KONAK-1 ZMR - KONAK-2 ZMT KAHRAMANMARA - ELBSTAN KAHRAMANMARA
KARABK KAYSER - KARTAL KAYSER KIRIKKALE KIRKLAREL - LLEBURGAZ KIREHR
KONYA-1 KONYA-2 KTAHYA MALATYA MANSA - AKHSAR MANSA - DEMRC
MANSA - SALHL MANSA - SOMA MANSA MARDN - KIZILTEPE NEVEHR NDE
ORDU - FATSA ORDU RZE - AYEL RZE SAKARYA - HENDEK SAKARYA SAMSUN
SVAS ANLIURFA TEKRDA - ORLU TEKRDA TRABZON VAN ZONGULDAK
letiim
YEDKLM Eitim Bilgisayar Yaynclk
San. Tic. Ltd. ti.
POTA Yaynlar
Zbeyde Hanm Mah. Samyeli Sok. No.: 17

skitler / ANKARA
Kzlay Mah. Fevzi akmak-2 Sok. No.: 38 / 17

06420
ankaya ANKARA
Tel: 0 312 231 38 40 Faks: 0 312 231 38 50
www.potayayin.com
Tel: 0 312 384 64 19 - 20

www.yediiklim.net
Faks: 0 312 384 64 23

yediiklim@yediiklim.net
www.yediiklim.com.tr
N SZ
Sevgili renciler,
Yaam boyu sren eitim-retim olgusunun lkemizdeki aamalarndan biri olan ve geleceinizin ekillenmesinde nemli yap talarndan biri saylabilecek YGS ve LYSye hazrlk srecinde sizlere kaynaklk ve amalarnza
giden yolda yol arkadal etmek zere elinizdeki kitap serisini hazrlam bulunmaktayz.
Bu kitap serisi ortaretim derslerinizi kapsayan konu ve ierikleri bulunduracak ekilde ve snavda karlaabileceiniz konularla ilgili olabilecek alt balklar gz ard edilmeden hazrlanmtr.
lkemizin aydnlk ve ada geleceinin gvencesi olan rencilerimizin duyacaklar mutluluk ve gurur, YEDKLM ve POTA ailesi olarak bizlerin de mutluluk ve gurur kayna olacaktr.
Tm aday rencilerimize salk ve baarlarla dolu bir hayat dileriz.
YEDKLM - POTA YAYIN KURULU
YGS
TEMEL KAVRAMLAR I
MATEMATK
1. BLM
Doal Saylar - Tam Saylar
Ayn biimde;
RAKAM
{0, 2, 4, , 2n, } kmesine ift doal saylar kmesi,

{1, 3, 5, , 2n + 1, } kmesine tek doal saylar kme-
Saylar ifade etmeye yarayan sembollere rakam denir.
si denir.
10 luk say sisteminde kullanlan rakamlarn kmesi:
Aklama
{0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} dur.
SAYI KMELER
DOAL SAYILAR
N = {0, 1, 2, 3, , n, } kmesine doal saylar kmesi de-
n Z+ iken
nir. En kk doal say 0 dr.
n =
Doal saylar kmesi stten snrszdr.
(Kuvvetin iftlik ya da teklie etkisi yoktur.)
Tn = T
SAYMA SAYILARI
0! = 1
N = {1, 2, 3, , n, } kmesine sayma saylar kmesi denir.
1! = 1 Tek
Bu kmeye pozitif doal saylar kmesi de denir.
n N+ ve n 2 iin
0 saysnn pozitif olmadna dikkat ediniz.
n! ift olur.
TAM SAYILAR
Z = { , n, , 2, 1, 0, 1, 2, , n, } kmesine tam saylar kmesi denir.
iftlik teklik problemlerinde kolaylk olmas amacyla ift saylar yerine 0, tek saylar yerine 1 kullanlr.
Z+ = { 1, 2, 3, , n, } kmesine pozitif tam saylar kmesi denir.
rnek
Z = { , n, , 3, 2, 1} kmesine negatif tam saylar
Aadaki saylarn tek ya da ift tam say olup olmadk-
kmesi denir.
larn aratrnz.
Bu tanmlara gre, aadaki sonular yazlabilir:
a) 21 413 . 19 507
1. Z = Z {0} Z+
+
b) 10441 20110
c) 100 + 1010 + 1020
2. N = Z
3. 0 tam says negatif ya da pozitif deildir; iaretsizdir.
zm
0 = +0 = 0 dr.
Tek Tam saylar, ift Tam Saylar
a) ki tek tam saynn arpm tek tam say olduundan, so-
Tam saylar kmesi; tek tam saylar kmesi, ift tam saylar
nu tek tam saydr.
kmesi olarak da gruplandrlr:
b) 104 says ift olduundan, 10441 ifttir.
{, 2n, , 2, 0, 2, , 2n, } kmesine ift tam saylar
201 says tek olduundan, 20110 tektir.
kmesi denir.
ift tam say ile tek tam saynn fark tek tam saydr.
{, 2n + 1, , 1, 1, , 2n 1, } kmesine tek tam sa-
c) 100 = 1 dir. 1010 ve 1020 ift tam saydr. Buna gre, sonu
ylar kmesi denir.
tek tam saydr.
YGS Matematik
rnek
rnek
x ve y tam saylar iin x + 2y = 11 olduuna gre,
a, b ve c tam saylar iin a > b > c > 0 ve c = a b dir.
I.
x tek saydr.
a ve b nin en byk ortak bleni 4 olduuna gre, aa-
II.
x says yden byktr.
III.
x ve ynin her ikisi de pozitiftir.
dakilerden hangisi kesinlikle ift saydr?

A)
a+b

4
D)
ifadelerinden hangisi her zaman dorudur?

A) Yalnz I
B) Yalnz III
D) I ve III
B)
ac

4
b+c

4
C)
E)
a+b+c
4
a
+c
4
C) I ve II
(2006 - SS Mat 1)
E) II ve III
(2011 - YGS)
zm
I.
zm
x, y Z iin (2y) says daima ifttir. x saysnn tek say
obeb (a, b) = 4 ise a = 4m ve b = 4n olsun. (m, n Z+)
olmas arttr.

c = a b = 4m 4n = 4(m n) olur.
Xx + Z2y = Y11
tek
tek
Seenekler incelendiinde;
ift
II. y = 5 iin x = 1 olduuna gre, x says y den byk olmayabilir.

III. y = 1 iin x = 13 olduuna gre, x ve y nin her ikisi de
pozitif olmak zorunda deildir.
Cevap: A
A)
a + b 4m + 4n
= m + n says tek veya ift olabilir.
=
4
4
B)
b + c 4n + 4m 4n
=
= m says tek veya ift olabilir.
4
4
C)
rnek
4m
a
+c =
+ 4m 4n = 5m 4n says da tek veya ift
4
4
olabilir.
D)
a c 4m 4m + 4n
=
= n says tek veya ift olabilir.
4
4
A, B ve C doal saylar aadaki zellikleri salamaktadr.

A tek sayysa B ve C nin her ikisi de ift saydr.
E)
a + b + c 4m + 4n + 4m 4n 8m
=
= 2m
=
4
4
4
A ift sayysa B de ift saydr.
says kesinlikle ifttir.
B ve C den en az biri tek saydr.
Cevap: E
Buna gre, bu saylardan hangileri ifttir?

A) Yalnz A
D) A ve B
B) Yalnz B
C) Yalnz C
E) B ve C
(2009 - SS Mat)
rnek
zm
a, b, c doal saylar ve
B ve C den en az biri tek say olduuna gre birincil nerme-
ye (B ve C nin her ikisinin de ift olmas) gre A nn tek deil
olduuna gre, aadakilerden hangisi her zaman ift
ift say olduu anlalr. kinci nerme A nn ift olmas duru-
saydr?
munda B nin de ift say olduunu ifade ediyor. O halde A ve
A) a . b
B saylar ift saylardr.
a + 3b = 2c + 4
B) b . c
D) a + c
Cevap: D
C) a + b
E) b + c
(2004 - SS)
YGS Matematik
zm

Ardk iki tam say arasndaki fark
4.
Ardk iki ift tam say n, n + 2 ile de gsterilebilir. An-
a + 3b = \
2c + 4
3.
+1 veya 1 dir.
cak, burada n ift olmaldr. Ayn biimde ardk iki tek

tam say n, n + 2 ile gsterilebilir. Burada da n tektir.
ift olduu iin (a + 3b) de ifttir.
Buna gre, ardk tek tam say, ya da ardk ift
(2c + 4) ift bir saydr. Ancak c says tek veya ift olabilir.
tam say n 2, n, n + 2 ile gsterilebilir.
B, D, E seeneklerini eleyebiliriz. O halde, A seeneindeki a.b ile C seeneindeki a + b saylar incelenmelidir.
rnek
(a + 3b) nin ift olmas iin a ve b nin ikisinin de ift veya

ikisinin de tek olmas gerekir. C seeneindeki a + b her
2n 1 ve n + 50 saylar ardk iki tam say olduuna
durumda ift olur.
gre, n tam saysnn alabilecei deerlerin toplam ka-
Cevap: C
tr?
A) 50
rnek
a, b, c birer tam say ve

B) 52
C) 75
D) 100
E) 102
zm
a . b = 2c 1
olduuna gre, aadakilerden hangisi dorudur?
Ardk iki tam say arasndaki fark +1 ya da 1 dir:
A) a ve b tek saylardr.
B) a ve b ift saylardr.
n 51 = 1
C) a ift, b tek saydr.
n = 52
D) a b tek saydr.
E) a + b tek saydr.
(2002 - SS)
(2n 1) (n + 50) = 1 2n 1 n 50 = 1
(2n 1) (n + 50) = 1 2n 1 n 50 = 1
n 51 = 1
n = 50
bulunur. O hlde, n nin alabilecei deerlerin toplam
zm
50 + 52 = 102 dir.
Cevap: E
a . b = 2c 1 ise
a.b + 1 = 2c dir.
rnek
ift
a bir tam say olduuna gre, aadakilerden hangisinin
a . b + 1 bir ift say ise a . b bir tek saydr. ki saynn ar-
sonucu kesinlikle ift saydr?
pm tek ise saylarn ikisi de tektir. Yani, a ve b saylar
B) a2 + 1
A) a 1
tektir.
D) a 2a + 1
Cevap: A
C) a2 + a
3
E) a
(2001 - SS)
Ardk Tam Saylar

Art arda gelen doal saylara ardk doal saylar, art arda
zm
gelen tam saylara ardk tam saylar denir.

1.
n bir tam say olmak zere;
n ve n + 1 tam saylar ardk iki tam saydr.
a Z olduuna gre, a2 + a = a(a + 1) kesinlikle bir ift

saydr. nk
n, n + 1, n + 2 tam saylar ardk tam saydr.
a tek ise a + 1 ift olur ve
n 1, n, n + 1 saylar da ardk tam saydr.
a.(a + 1) = (Tek) . (ift) = ift
2.
n bir tam say olmak zere;
a ift ise a + 1 tek say olur.
2n, 2n + 2 saylar ardk iki ift tam saydr.
a . (a + 1) = (ift) . (Tek) = ift olur.
2n 1, 2n + 1 saylar ardk iki tek tam saydr.
Cevap: C
YGS Matematik
zm
POZTF - NEGATF TAM SAYILAR

x > 0 ise x pozitif
x
y = 2 veriliyor. x sfr olamaz, yoksa eitlik salanmaz. x ve
x < 0 ise x negatif
y ayn iaretli olmallar. Eitliin sanda pozitif bir say var.
0 says pozitif ya da negatif deildir.
x=1
(+) . (+) = (+)
(+) + (+) = (+)
(+) . () = ()
() + () = ()
() . () = (+)
(+) + () = Byn iareti
1
olduunda yani, x tam say olduunda y de tam say
2
y=
olacak diye bir durum sz konusu deil. Bu durumda I ve II
dorudur.
Cevap: B
rnek
a, b, c reel saylar iin;

a.b2 < 0
c3.b < 0
c
a >0
RTMK SAYILARIN TOPLAMI (Aritmetik dizi)
olduuna gre a, b, c saylarnn iaretleri srasyla aadakilerden hangisidir?

A) +, +,
rnek
B) , , +
D) , ,
C) +, ,
1 + 4 + 7 + 10 + + 97 ifadesinin deeri katr?
E) , +,
zm
zm
Terim says =
Bir saynn ift kuvvetleri daima pozitif olduu iin

b2 > 0 ve b2.a < 0 a < 0
c
a < 0 ve a > 0 c < 0
c < 0 ve c3 b < 0 b > 0
Toplam =
Cevap: E
97 1
+ 1 = 33
3
97 + 1
33 = 1617 bulunur.
2
1+2+3+4++n=
n ^n + 1 h
2
2 + 4 + 6 + 8 + + 2n = n(n + 1)
1 + 3 + 5 + 7 + + (2n 1) = n2
rnek
x
x ve y gerel saylar iin y = 2 olduuna gre,
rnek
I. x sfr olamaz.
a) 5, 10, 15, 20, ... bir aritmetik say dizisi olabilir. nk
II. x ve y nin iareti ayndr.
terimler beer beer artmaktadr.
III. x tam sayysa y de tam saydr.
b) 12, 9, 6, 3, ... bir aritmetik say dizisi olabilir. nk terim-
ifadelerinden hangileri her zaman dorudur?

A) Yalnz I
B) I ve II
D) II ve III
ler er er azalmaktadr.
C) I ve III
c) 4, 6, 9, 13, ... bir aritmetik say dizisi deildir. nk ard-
E) I, II ve III
k terimler arasndaki fark ayn deildir.

(2009 SS)
6 4 = 2; 9 6 = 3; 13 9 = 4, ... gibi.
YGS Matematik
rnek
rnek
(28, 86) aralndaki ift tam saylarn toplam katr?
22 + 25 + 28 + ... + 61 toplam katr?

A) 521
B) 541
C) 559
D) 581
E) 601
zm
30 + 32 + + 84 ileminin sonucu
zm
c
Bu toplamda terimler er er arttndan bir aritmetik dizi
84 30
84 + 30
+ 1 mc
m = 28.57 = 1596 bulunur.
2
2
toplamdr.
Terim says =
Toplam =
61 22
+ 1 = 14
3
22 + 61 .
14 = 581
2
rnek
Cevap: D
A = 6.7 + 7.8 + + 32.33 toplam veriliyor.

A saysndaki her terimin 1. arpan 1 azaltlrsa A says ka azalr?
rnek
zm
Ardk dokuz tam saynn toplam 351 olduuna gre, bu

saylarn en by katr?
A) 35
B) 36
C) 41
D) 42
E) 43
(6 1).7 + (7 1).8 + + (32 1).33

= 6.7 7 + 7.8 8 + + 32.33 33
.74+474.84+2
4+432
7 + 8 + + 33)
164
4 4.33
4 3 1(4
4 44 2 4 4 44 3
=A c
zm
= A 540
Bu saylar n, (n + 1), (n + 2), ..., (n + 8) olsun.

33 7
33 + 7
+ 1 mc
m
1
2
A says 540 azalr.
n + (n+1) + (n+2) + ... + (n+8) = 351
9n + (1 + 2 + ... + 8) = 351
8.9
= 351 9n + 36 = 351
2
9n = 315
n = 35
9n +
rnek
2011 2010 + 2009 2008 + + 3 2 + 1
Bu saylarn en k n = 35 tir.
ileminin sonucu katr?
En by n + 8 = 35 + 8 = 43 tr.
A) 1004
Cevap: E
B) 1008
C) 1000
D) 1006
E) 1002
(2011 YGS)
YGS Matematik
zm
rnek
2010
2008
3 2 +1
12011
444 2
444 3 + 12009
444 2
4 44 3 + + Z
Bir sokakta, yolun st tarafndaki evler ardk tek saylarla,
ki terimde bir +1 olmakta ve 1005.(+1) = 1005 elde edilir.
Numaralar soldan saa doru artmaktadr.
+1
+1
+1
alt tarafndakiler ise ardk ift saylarla numaralandrlmtr.
1005 + 1 = 1006
Cevap: D
rnek
A ve B evlerinin numaralar iin A B = 15 olduuna gre,
n bir doal say olmak zere, 63 says,

C ve D evlerinin numaralar iin C D fark katr?
63 = n + (n + 1) + +(n + k)
A) 9
biiminde ardk doal saylarn toplam olarak yazld-
B) 11
C) 13
D) 15
nda n aadakilerden hangisi olamaz?

A) 3
B) 6
C) 8
D) 23
E) 17
(2010 YGS)
E) 31
zm
(2005 SS)
C = A + 2 ve D = B + 6 dr.
C D = A + 2 (B + 6)
=[
A B 4 = 15 4 = 11 bulunur.
15
Cevap: B
zm
rnek
63 = n + (n + 1) + (n + 2) + + (n + k)
102 ile 353 arasnda bulunan ve 5 ile kalansz blnebilen
= 1n44
+4
n2
+
+4n3 + (1 + 2 + 3 + + k)
44
saylarn toplam katr?
k + 1 tan e
= n. (k + 1) +
= (k + 1). c
k. (k + 1)
2
A) 9875

2n + k
m
2
D) 11250
C) 10350
E) 11375
(1996 YS)
ifadesinde n yerine seeneklerdeki saylar yazp deneyince
zm
n = 23 olamayaca grlr.
63 =
B) 10100
(k + 1). (k + 46)
2
102 ile 353 arasndaki 5 ile blnebilen saylar.

105, 110, 115, 350 dir.
2 . 7 . 9 = (k + 1) . (k + 46) eitliini salayan k says bulu-
Bu saylarn toplam;
namaz.
105 + 110 + + 350

= 5.(21 + 22 + + 70)
Cevap: D
70 71 20 21
= 5
= 11375 tir.
2
2
Cevap: E
zml Test
YGS Matematik
1.
II. a2 + 1
I. a + 2
III. a2 + a
IV. a2 2a + 1

6.
basamakl bir saynn iki basamakl bir sayyla

arpm en az ka basamakl bir say olur?
V. a3 + a
A) 3
a bir tam say olduuna gre, yukardakilerden ka
B) 4
C) 5
D) 6
E) 7
tanesinin sonucu kesinlikle ift saydr?

A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
7.
pozitif bir ift saynn farknn mutlak deeri en ok
2. x, y, z sfrdan farkl birer tam say ve

ki basamakl pozitif bir tek say ile iki basamakl

katr?
x+y=z
A) 90
olduuna gre, x + y + z toplam aadakilerden
B) 89
C) 88
D) 87
E) 86
hangisi olamaz?
A) 16
B) 22
a+b+c

2
C) 24
D) 33
bc

2
E) 36
I.
b.c
a.b
c

V.
4
2
a, b, c ift tam saylar olduuna gre, yukardakiler
II. a +
III.
8.
a.b.c
2
3.
Ardk iki pozitif tam saydan kk olann 3 kat ile byk olann 2 katnn toplam 107 dir.
IV. a +
Buna gre, kk say katr?

A) 17
B) 18
C) 19
D) 20
E) 21
den ka tanesi daima ift saydr?
A) 1
4.
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
c
= a ve a 0 ol2
duuna gre, aadakilerden hangisi daima dorua ve c birer tam say olmak zere
9.
Ardk 2 pozitif tek saynn kareleri fark 120 dir.
Bu saylardan kk olan katr?

A) 19
dur?
A) c bir ift saydr.
B) c pozitiftir.
C) a pozitiftir.
D) a bir ift saydr.
B) 21
C) 27
D) 29
E) 31
E) a bir tek saydr.
10. n bir doal say olmak zere, 1 den n ye kadar olan saylarn toplam x, 4 ten n ye kadar olan saylarn toplam
5.
y ile gsteriliyor.
a pozitif bir say olduuna gre, aadakilerden

hangisi negatiftir?
A) a

x + y = 456
3
B) (a)
1
D) a
C) a
E) (a)2
ise x in deeri katr?

A) 206
B) 218
C) 227
D) 231
E) 242
zmler
1.
III. a2 + a = a . (a + 1) dir. a ile a + 1 saylar ardk iki
6.
saydr. Bu nedenle mutlaka biri tek, biri iftir. Bu du-
basamakl bir say ile iki basamakl bir saynn arpm en az 3 + 2 1 = 4 basamakl olabilir.
rumda arpmlar kesinlikle ift say olur.

YGS Matematik
IV. a ile a nn ikisi de tek saydr ya da ikisi de ift say-
Bu soru yle de zlebilir:
basamakl en kk say 100, iki basamakl en kk
dr. Bu nedenle, a3 + a daima ift saydr.
say 10 dur.
I, II ve V teki ifadeler hem tek say hem de ift say

olabilirler.
Bunlarn arpm 100 . 10 = 1000 olur.
Bu say 4 basamakldr.
Cevap: B
Cevap: B
2.
x + y + z = (x + y) + z
7.
=z+z=2.z
99 10 = 89
Cevap: B
olduundan, x + y + z ift saydr. O hlde, 33 olamaz.

Cevap: D
3. a = 2.x , b = 2.y , c = 2.z diyelim.

I.

a + b + c 2x + 2y + 2z
=
= x + y + z dir.
2
2
Bu say tek olabilir.
8.
Ardk iki pozitif tam say n ve n + 1 olsun.
3n + 2 (n + 1) = 107 3n + 2n + 2 = 107
5n + 2 = 107
5n = 105
n = 21 bulunur.
2y 2z
bc
= 2x +
= 2x + y z dir.
II. a +
2
2
III.
Cevap: E
a.b.c 2x.2y.2z
a.b.c
=
= 4.x.y.z olduundan,

2
2
2
daima ift saydr.

2y.2z
b.c
IV. a +
= 2x +
= 2x + yz dir.
4
4
9.
Ardk iki pozitif tek say n ve n + 2 olsun.
(n + 2)2 n2 = 120 n2 + 4n + 4 n2 = 120
4n + 4 = 120
4n = 116
V.
2x 2y
ab
c =
2 z = 2 xy 2 z
2
2

n = 29 bulunur.
Cevap: D
Bu daima ifttir.
Cevap: B
4.
10. 1 + 2 + 3 + 4 + ... + n = x
c
= a & c = 2.a dr. O hlde, c daima ift saydr.
2
Cevap: A
1
1
= 3 tr.
a3
a
a pozitif olduundan, a3 pozitiftir.
O hlde,
5.
a 3 = 1.a 3 = 1.
1
negatiftir.
a3
Cevap: C
1 + 2 + 3 + (4 + ... + n) = x
1 + 2 + 3 + y = x
6 + y = x
y=x6
olur. Bu deer x + y = 456 da yerine yazlrsa,
x + (x 6) = 456 2x 6 = 456
2x = 462
x = 231 bulunur.
Cevap: D
TEMEL KAVRAMLAR II
YGS
DOAL SAYILARDA ZMLEME
2.
(abc) basamakl bir say ise a 0 dr.
a = b = c olabilir. a, b, c birbirine eit veya farkl olabilir.
Kullandmz say sistemi 10 tabanndadr. Kullandmz ra-
(ab) + (ba) = 11 . (a + b) dir.
kamlar {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} kmesinin elemanlardr. On
(ab) (ba) = 9.(a b) dir.
tabannda iki basamakl doal say (ab) = 10a + b dir. Buna
n basamakl bir say ile m basamakl bir say-
gre on tabanndaki
nn arpm en az n + m 1 basamakl bir say,
n = (ak ... a2a1a0)

1
10
a a a
10 a
a a a
10
a a a
a
en ok n + m basamakl bir say olabilir. n basamakl en kk say; 10n 1 dir. n basamakl

en byk say; 10n 1 dir.
10 n 1 = 1 1000
4 2403
a a a
n tan e 0
10 n 1 = \
9999 dur.
n = (ak ... a2 a1 a0) saysnn
n tan e 9
= ak.10k + ... + a2.102 + a1.101 + a0 zmlenmi biimidir.
2. BLM
Doal Saylarda zmleme - Taban Aritmetii
MATEMATK
rnek
(ab) iki basamakl bir say ise a 0 dr.
(ab) ve (ba) iki basamakl saylar ve a > b dir.

Buna gre, (ab) (ba) ka farkl deer alabilir?
A) 6
rnek
B) 9
C) 15
D) 13
C) 8
D) 9
E) 10
zm
basamakl bir doal saynn sana 3 yazlarak drt basamakl A says, ayn saynn soluna 2 yazlarak drt basamakl B says elde edilmitir.
A + B = 9967 olduuna gre, basamakl saynn rakamlarnn toplam katr?
A) 12
B) 7
(ab) (ba) = 9(a b) dir. a 0, b 0 ve a > b olduuna gre,

a b fark; 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 deerlerini alabilir. Buna gre,
(ab) (ba) fark 9, 18, 27, 36, 45, 54, 63, 72 olmak zere, 8
E) 11
farkl deer alabilir.
(2011 YGS)
Cevap: C
rnek
zm
(abc) basamakl bir saydr.

basamakl say abc olsun
(abc) (acb) = 27 olduuna gre, b c fark katr?
A = (abc3)
+ B = (2abc)
A) 1
B) 3
C) 4
D) 5
E) 7
zm
A + B = (abc3) + (2abc)
9967 = 10.abc + 3 + 2000 + abc
(abc) (acb) = 27
9967 = 11.abc + 2003
(100a + 10b + c) (100a + 10c + b) = 27
7964 = 11.abc
100a + 10b + c 100a 10c b = 27
724 = abc
9b 9c = 27
a = 7, b = 2 ve c = 4
9(b c) = 27
b c = 3 bulunur.
olduuna gre, a + b + c = 7 + 2 + 4 = 13 bulunur.

Cevap: D
Cevap: B
Doal Saylarda zmleme

- Taban Aritmetii
YGS Matematik
Matematik
zm
rnek
basamakl (abc), (cba), (5mn) saylar iin
A)
17 ve 71 ise 1.7 = 7 olur.
(abc) (cba) = (5mn)
B)
19 asal ancak 91 asal olamaz.
olduuna gre, a c + m + n katr?
C)
53 asal ancak 35 asal olamaz.
D)
73 asal ve 37 asal olur.
E)
79 asal ve 97 asal olur.
A) 13
B) 15
C) 19
D) 21
E) 23
Cevap: C
zm
rnek
(abc) (cba) = (5mn)

(100a + 10b + c) (100c + 10b + a) = (5mn)
Birbirlerinden farkl, iki basamakl doal saynn toplam
100a + 10b + c 100c 10b a = (5mn)
A dr.
99a 99c = (5mn) 99(a c) = (5mn)
Buna gre, A ka farkl deer alabilir?
olur. 500 (5mn) < 600 olduundan, a c = 6 olmaldr. nk; 99 . 5 = 495 ve 99 . 7 = 693 tr.
A) 262
B) 264
C) 266
D) 268
E) 270
(2005 SS)
Buna gre; 99 . 6 = (5mn) 594 = (5mn)

m = 9 ve n = 4 tr.
zm
a c + m + n = 6 + 9 + 4 = 19 bulunur.
Cevap: C
Birbirinden farkl 2 basamakl en kk 3 say 10, 11, 12 ve

toplamlar 33 tr. Birbirinden farkl 2 basamakl en byk
doal say 99, 98, 97 ve toplamlar 294 tr.
rnek
basamakl ABC ve iki basamakl AB saylarnn toplam
Dier 2 basamakl saylarn 3 er 3 er toplamlar 33 ile 294 arasnda olaca iin
392dir.
Buna gre, A + B + C toplam katr?
A) 7
B) 9
C) 11
33 A 294 olur ve 294 33 + 1 = 262 farkl toplam vardr.
D) 15
E) 19
Cevap: A
(2010 YGS / MAT)
rnek
zm
A, B, C birer rakam olmak zere,

ABC + AB = 392
10.AB + C + AB = 392
11.AB + C = 392
11.AB + C = 11.35 + 7 olduu iin
AB = 35 ve C = 7 dir.
A + B + C = 3 + 5 + 7 = 15 bulunur.
C<B<A
koulunu salayan ka tane basamakl ABC says
vardr?
A) 72
C) 90
D) 108
E) 120
(2005 SS)
zm
Cevap: D
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9 rakamlarndan herhangi 3 tanesini setiimiz zaman
rnek
C < B < A olacak ekilde bir basamakl ABC doal says

oluturabiliriz. Bu yzden, elde edilebilecek tm basamakl saylarn says
ki basamakl bir AB says asal olduunda BA says da asalsa AB ye simetrik asal denir.
Bir AB simetrik asal says iin A.B arpm aadakilerden hangisi olamaz?
A) 7
B) 9
B) 81
C) 15
D) 21
E) 63
10
10.9.8
= 120 tanedir.
m=
3.2.1
3
Cevap: E
(2010 YGS)
10
Doal
zmleme
Doal Saylarda
Saylar - Tam
Saylar
- Taban Aritmetii
YGS Matematik
rnek
TABAN ARTMET
(23)5 saysnn on tabanndaki eitini bulunuz.
Gnmzde saylar onluk sistemde yazlmaktadr. Bu sistemde kullanlan rakamlar kmesinin
zm
{0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}
olduunu biliyoruz. Her doal say, n 2 olmak zere n ta-
(23)5 = 2 . 5 + 3 = 13 tr.
bannda bir ve yalnz bir trl yazlabilir. saylar n tabannda

yazldnda yazlan saylarn (rakamlarn) her biri n den kktr. kilik say sisteminde 0, 1 rakamlar kullanlr. Belik
rnek
say sisteminde 0, 1, 2, 3, 4 rakamlar kullanlr.
(301)4 saysnn on tabanndaki eitini bulunuz.
rnek
zm
(201)4 says drt tabannda iki sfr bir diye okunur.
(301)4 = 3 . 42 + 0 . 4 + 1

rnek
lk say sisteminde basamakl en byk say (222)3, en
= 48 + 0 + 1 = 49 dur.
rnek
kk say (100)3 tr.
a bir rakam olmak zere, (1a4)6 saysnn on tabannda

alabilecei en byk deer katr?
rnek
A) 56
Altlk say sisteminde basamakl en byk say, (555)6 ; en
B) 63
C) 65
D) 70
E) 72
zm
kk say (100)6 dr.
Saynn on tabannda en byk olmas iin a rakam en byk

deerini almaldr. Alt say tabannda en byk rakam 5 tir.
Herhangi Bir Tabanda Verilmi Sayy On Tabanna Gre
Buna gre, a = 5 tir.
Yazmak
(154)6 = 1 . 62 + 5 . 6 + 4
n 2 olmak zere, n tabannda verilen herhangi bir sayy 10
tabanna evirmek iin saynn basamak zm yaplr, i-
= 36 + 30 + 4 = 70
Cevap: D
lemler 10 tabannda sonulandrlr.

(ba)n = b . n + a
(cba)n = c . n2 + b . n + a
rnek
(11010)2 saysn on tabanna eviriniz.
(dcba)n = d . n + c . n + b . n + a
dr. Bu ifadelerde a, b, c, d harfleri n tabannda bir rakam ifa-
zm
de etmektedir. Her birinin deeri n den kktr.

Eitliklerin sa tarafndaki ilemler 10 tabannda yaplarak,
(11010)2 = 1.24 + 1.23 + 0.22 + 1.21 + 0.1
verilen saynn 10 tabanndaki eiti bulunur.
11
= 16 + 8 + 2 = 26 dr.

- Taban Aritmetii
YGS Matematik
Matematik
On Tabannda Verilmi Bir Doal Sayy n Tabanna Gre

Yazmak
Bir A doal saysn n tabannda yazmak iin blme metodu
Herhangi bir tabandaki sayy baka bir tabana evirmek iin say nce on tabanna evrilir, sonra istenen tabana geilir.
uygulanr.
Bunun iin A doal says n ye blnr; blm n1, kalan k1 ol-
rnek
sun. n1 > n ise ayn biimde n1 says n ye blnr; blm n2,

kalan k2 olsun. Blm, 0 olana kadar bu ileme devam edilir.
(2031)4 saysnn 7 tabanndaki eitini bulunuz.
Elde edilen kalanlar birler basamandan itibaren yazlarak A
zm
says (... k2k1)n biiminde n tabanna evrilmi olur.
(2031)4 saysn nce on tabannda yazalm:
rnek
11 saysnn tabanndaki eitini bulunuz.
(2031)4 = 2 . 43 + 0.42 + 3.4 + 1

= 141 dir.
Bu sayy 7 tabanna evirmek iin blme yapalm:
zm
Buna gre; (2031)4 = (261)7 olur.
Yukarda akland gibi blme ilemlerini yapalm:

11 3
3
1
Kalanlar srasyla birler basamandan itibaren yazarak
Farkl tabandaki saylar arasnda ilem yaplacaksa, saylar on tabanna evrilir. stenen ilem yaplr; sonu, istenen tabanda yazlr.
rnek
11 = (102)3 bulunur.
(231)4 + (102)3 toplamnn be tabannda deeri katr?
rnek
zm
283 saysn belik say sisteminde yaznz.
(231)4 = 2.42 + 3.4 + 1 = 32 + 12 + 1 = 45
(102)3 = 1.32 + 0.3 + 2.1 = 9 + 0 + 2 = 11

(231)4 + (102)3 = 45 + 11 = 56 dr.
zm
Sonu be tabannda istendiinden 56 y 5 tabanna evirelim:
Yukarda aklanan metodu kullanalm:
56
55
1
5
11
11
1
Kalanlar yazlrsa;
56 = (211)5 olur.
Buna gre, (231)4 + (102)3 = (211)5 tir.
Bu blme ileminde elde edilen kalanlar sondan itibaren yazlarak; 283 = (2113)5 elde edilir.
12
Doal
zmleme
Doal Saylarda
Saylar - Tam
Saylar
- Taban Aritmetii
YGS
YGSMatematik
Matematik
zm
rnek
(2a1)4 > (10a)6 olduuna gre, a nn alabilecei deerlerin
Kesri 2 ile genileterek paydasn 6 nn kuvveti biimine ge-
toplam katr?
tirelim:
A) 2
B) 3
C) 4
D) 5
E) 6
59 59.2 118
=
=
18 18.2
36
Elde edilen kesrin payn ve paydasn alt tabanna evirelim
ve blme ilemini yapalm:
zm
118 (314) 6
=
= (3, 14) 6 bulunur.
36
(100) 6
(2a1)4 = 2.42 + a.4 + 1 = 33 + 4a

(10a)6 = 1.62 + 0.6 + a = 36 + a
Herhangi Bir Tabandaki Saynn Tek ya da ift Olmas
olduundan, 33 + 4a > 36 + a a > 1 dir.

Say taban 4 olduundan, 0 a < 4 olmaldr.
A = (akak1 ... a1a0)n saysnn tek ya da ift olduu yle be-
Buna gre, ann alabilecei deerler toplam 5dir.

lirlenir:
Cevap: D
1. n ift olsun.
a) a0 ift ise A ift saydr.
Ayn tabandaki saylar arasnda drt ilem dorudan yaplabi-
b) a0 tek ise A tek saydr.
lir. Bunun iin on tabannda uygulanan kurallar o tabana gre
2. n tek olsun.
uygulanr.
a) ak + ... + a1 + a0 toplam ift ise A ift saydr.

b) ak + ... + a1 + a0 toplam tek ise A tek saydr.
rnek
Aadaki ilemleri inceleyiniz.
rnek
a) (2)5 + (3)5 = (10)5
a) (4023)6 saysnda taban ift ve birler basama tek oldu-
b) (4)7 + (3)7 = (10)7

(5)7 + (3)7 = (11)7
(5)7 + (4)7 = (12)7
undan say tektir.

b) (542)8 saysnda taban ift ve birler basama ift olduundan say ifttir.
c) (3)8 + (5)8 = (10)8

c) (10456)7 saysnda taban tek ve saysnn rakamlar top-
(4)8 + (5)8 = (11)8
lam 16 olduundan say ifttir.
d) (2)6 . (3)6 = (10)6

d) (40201)5 saysnda taban tek ve saynn rakamlar topla-
(4)8 . (2)8 = (10)8
m 7 olduundan say tektir.
e) (2)5 . (3)5 = (11)5

(3)5 . (10)5 = (30)5
rnek
A = (2131a)5 says tek olduuna gre, a nn alabilecei
rnek
ka farkl deer vardr?
59
saysn alt tabannda ondalk olarak yaznz.
18
A) 1
13
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5

- Taban Aritmetii
YGS Matematik
Matematik
zm
zm
Taban tek olduundan, rakamlarn toplam tek olmaldr:
97 = (241)m
2+1+3+1+a=7+a

97 = 2.m2 + 4 . m1 + 1 . m0
toplam tek olmaldr.
97 = 2m2 + 4m + 1
a < 5 olduuna gre, a nn alabilecei deerler;
0 = 2m2 + 4m 96
0, 2, 4 tr.
0 = m2 + 2m 48
Cevap: C
0 = (m 6) . (m + 8)
m = 6 veya m = 8 olur.
rnek
(Taban 8 olamaz.)
Cevap: D
8 doal says 4 tabanna gre yazldnda, ka basamakl bir say elde edilir?
A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
E) 8
(2001 SS)
rnek
4, say tabann gstermek zere, (213)4 x (23)4 arpma
zm
ileminin sonucu 4 tabanna gre aadakilerden hangisidir?
84 = (4.2)4 = 44 . 24 = 44 . 42 = 46
A) 13231
am says a tabanna gre yazldnda (m + 1) basamakl bir
B) 13221

say elde edilir.
D) 12321
C) 13213
E) 12231
(1996 SS)
46 says, 4 tabanna gre yazldnda 6 + 1 = 7 basamakl bir say elde edilir.

Cevap: D
zm
(213) 4
rnek
x
1311
10 ve m say tabann gstermek zere,

B) 8
C) 7
1032
(97)10 = (241)m
(12231) 4
olduuna gre, m katr?

A) 9
(23)
D) 6
E) 5
Cevap: E
(1997 SS)
14
zml
zmlTest
Test I
YGS Matematik
1.
6.
n tabanna gre, 101 says 10 tabanna gre 50 ye

B) 5
C) 6
D) 7
Belik sayma dzeninde basamakl en byk saynn sekizlik sayma dzeninde eiti katr?
eit olduuna gre n aadakilerden hangisidir?

A) 4

- Taban Aritmetii
E) 8
A) (222)8

2.
10 ve m say tabann gstermek zere,

(49)10 = (121)m
olduuna gre m katr?

A) 9
B) 8
C) 7
D) 6
E) 5
7 tabanndaki (356)7 saysnn bir fazlas ayn tabanA) 357
B) 360
C) 363
D) 365
5, say tabann gstermek zere,

arpm, 5 tabanna gre katr?
8.
(123)5 . (32)5
A) 100321
274 doal says 9 tabanna gre yazldnda, ka

A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
B) 11
E) 14
eitsizliini salayan ka tane x doal says vardr?

B) 99
C) 100
D) 199
E) 999
2 ve 5 say tabann gstermek zere,

D) 13
(101)5 < x < (1001)5
A) 90
5.
C) 12
5 say tabandr.
E) 8
D) 141 E) 104
olduuna gre, m + n nin en kk deeri katr?
9.
basamakl bir say elde edilir?
C) 10041
(25)m = (31)n
A) 10
4.
B) 100111
m ve n say tabanlardr.
E) 366
D) (147)8 E) (177)8
da nasl yazlr?
C) (174)8
7.
3.
B) (202)8
10. 30 210 says sekiz say tabannda katr?
(2a)5 = (1011)2
olduuna gre, a katr?

A) 0
B) 1
C) 2

D) 3
E) 4
A) (36000)8

15
B) (36300)8
D) (74000)8
C) (30320)8
E) (77000)8

- Taban Aritmetii
1.

zmler I
(101)n = 50 1 . n2 + 0 . n + 1 = 50
6. Belik sayma dzeninde basamakl en byk say
n2 + 1 = 50
n2 = 49
n = 7 dir.
YGS Matematik
(444)5 tir.

Cevap: D
(444)5 = 4 . 52 + 4 . 5 + 4
= 4 . 25 + 20 + 4
= 124
124
2. 49 = (121)m

49 = m2 + 2m + 1
8
15
15
8
1
Buna gre, (444)5 = (174)8 dir.

Cevap: C
m + 2m 48 = 0
(m + 8)(m 6 ) = 0
m = 8 ve m = 6 bulunur.
m = 8 olamaz m = 6 dr
(123)5
7.
(32)5
(301)5
(424)
x
5
Cevap: D
(10041)5
Cevap: C
3.
+
(356)7
8. m + n nin en kk olmas iin m nin ve n nin en kk
(1)7
olmas gerekir.

(360)7

Cevap: B
(25)m = (31)n
2.m+5=3.n+1
2.m+4=3.n
dir. Bu eitlikte, m 6 ve n 4 tr.
m = 6 iin bir n deeri bulunamaz.
m = 7 iin n = 6 olur.
O hlde, m + n = 13 tr.
Cevap: D
4. 274 = (33)4 = 312

= (32)6 = 96
= (1 000 000)9
9. (101)5 < x < (1001)5 1 . 52 + 1 < x < 1 . 53 + 1
olduundan, 7 basamakl bir say elde edilir.
26 < x < 126
Cevap: D
dr. 26 ile 126 arasndaki doal saylarn says;
125 27 + 1 = 99 dur.
Cevap: B
5. (2a)5 = (1011)2 2 . 5 + a = 1 . 23 + 0 . 22 + 1 . 2 + 1

10. 30 . 210 = 30 . 2 . 29
10 + a = 11
a = 1 bulunur.
= 60 . 83
= (74)8 . 83

Cevap: B
= (74000)8
(60 = (74)8 dir.)

dir.
Cevap: D
16
zml
zml
Test
Test
II
YGS Matematik
1.
6.
basamakl 6AB says iki basamakl AB saynn 26

katdr.
basamakl abc saysnn birler basama 4 tr. Birler

basama ile yzler basama yer deitirdiinde oluan yeni say, abc saysndan 297 kktr.
Buna gre, A + B toplam katr?

A) 2

- Taban Aritmetii
B) 3
C) 5
D) 6
E) 9
Buna gre abc saysnn yzler basama katr?

A) 2
2.
7.
basamakl 4AB says, iki basamakl BA saysnn 13
B) 4
C) 5
D) 6
E) 7
Bu koullar salayan ka tane be basamakl

ABCDE says vardr?
8.
ki basamakl bir saynn, rakamlarnn yerleri deitirilir-
4.
C) 3
D) 4
D) 5
E) 4
1, 2, 3, 4, 5, 6 rakamlar kullanlarak yazlan, rakamlar
Bu koullar salayan en byk ABCDEF saysnn
den hangisidir?
B) 2
C) 6
A + B = C + D = E + F dir.
Bu saynn rakamlar arasndaki fark aadakilerA) 1
B) 7
birbirinden farkl, alt basamakl ABCDEF saysnda
se, say 27 byyor.

E) 9
1, 3, 6, 7, 9 rakamlarn kullanarak yazlan, rakamlar
A) 8
3.
D) 7
A + B = D + E dir.
Buna gre, A + B katr?

A) 3
C) 5
birbirinden farkl, be basamakl ABCDE saysnda
katndan 7 fazladr.

B) 3
birler basamandaki rakam katr?
E) 5
A) 1
a, b rakamlarndan oluan iki basamakl ab says, ra-
9.
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
Rakamlar sfrdan farkl, be basamakl bir saynn
kamlar toplamnn x kat, ba says rakamlar toplam-
yzler ve binler basamandaki rakamlar yer dei-
nn y katdr.
tirdiinde elde edilen yeni say ile eski say arasn-
Buna gre, x + y toplam katr?
daki fark en ok ka olabilir?
A) 8
B) 9
C) 10
D) 11
E) 12
A) 8000

B) 7800
C) 7500
D) 7200 E) 7000
10. Her biri en az iki basamakl olan 10 tane say vardr.

Bunlardan her birinin birler basamandaki rakam,
5.
ABCD ve ACBD drt basamakl birer saydr.
Bu iki saynn fark 540 olduuna gre, |B C| fark
mandaki rakam 1 bytlrse bu 10 saynn topla-
katr?
m ne kadar artar?
A) 3
B) 4
C) 5
D) 6
saysal deeri bakmndan 1 kltlr, onlar basa-
A) 80
E) 8
17
B) 89
C) 90
D) 99
E) 101
zmler I

- Taban Aritmetii
YGS Matematik
1. 6AB = 26 . AB 600 + AB = 26 . AB
6. c = 4 olduundan,
600 = 25 . AB
(4ba) = (ab4) 297
AB = 24
400 + 10b + a = 100a + 10b + 4 297
400 = 99a 293
99a = 693
a = 7 bulunur.
olur. A + B = 2 + 4 = 6 dr.
Cevap: D
Cevap: D
2. 4AB = 13 . BA + 7 400 + 10 . A + B = 13 . (10B + A) +
7. Sadece 1 + 9 = 3 + 7 olduundan,
393 + 10A + B = 130B + 13A
393 = 129B + 3A
393 = 3 (43 . B + A)
131 = 43 . B + A
olur. Bu eitlikte B = 3 alnmaldr:
131 = 43 . 3 + A 131 = 129 + A

A=2
olur. A + B = 2 + 3 = 5 tir.
27 = 9(b a)
3 = b a bulunur.
91637
91673
37619
37691
73619
73691
olmak zere, istenen artlarda 8 tane say yazlabilir.
8. 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 = 21 olduundan,
(ab) + 27 = (ba) 10a + b + 27 = 10b + a

27 = 9b 9a
19673
Cevap: A
3. ki basamakl say (ab) olsun.

19637
Cevap: C
Cevap: C
A+B=7
C+D=7
E+F=7
dir. En byk ABCDEF says istendiinden;
A = 6 alnmaldr; B = 1 olur.
C = 5 alnmaldr; D = 2 olur.
E = 4 alnmaldr; F = 3 olur.
O hlde; say, 615243 tr.
4. (ab) = x . (a + b)

(ba) = y . (a + b)
denklemleri taraf tarafa toplanrsa;
(ab) + (ba) = x . (a + b) + y . (a + b)
Cevap: C
10a + b + 10b + a = (a + b) . (x + y)
11a + 11b = (a + b) . (x + y)
11 . (a + b) = (a + b) . (x + y)
x + y = 11 bulunur.
9. Say, abcde olsun. Saynn yzler basamanda c, binler

basamanda b vardr.

Cevap: D
acbde abcde = (a00de) + 1000c + 100b
[(a00de) + 1000b + 100c]
= 900c 900b = 900(c b)
dir. Bu farkn en byk olmas iin c = 9, b = 1 alnmaldr.

Bu durumda,
900 . (c b) = 900 . (9 1) = 900 . 8 = 7200 olur.
5. ABCD ACBD = 540

Cevap: D
(1000A + 100B + 10C + D)

(1000A + 100C + 10B + D) = 540
10. Bir saynn birler basamandaki rakam, saysal deer
1000A + 100B + 10C + D
bakmndan 1 kltlrse say da 1 klr; onlar ba-
1000A 100C 10B D = 540
90B 90C = 540
samandaki rakam saysal deer bakmndan 1 by-
90 (B C) = 540
tlrse say 10 byr. O hlde, her bir say 9 byr. 10
B C = 6 bulunur.
say ise, toplam 90 byr.

Cevap: D
Cevap: C
18
TEMEL KAVRAMLAR III
YGS
3. BLM
Harfli lemler - Blme lemi
MATEMATK
zm
TAM SAYILARDA BLME ve HARFL LEMLER
A, B, C, K N+
ve
abab5 ab
ab
1010
0ab
ab
05
B 0 olmak zere,
A
B
C
1010 + 5 = 1015 bulunur.
blme ileminde
A blnen
B blen
C blm
Blme ileminde blen blmden kk ise yer-
K kalan dr.
leri deiebilir.
A
A = B.C + K ve 0 K < B dir.

K = 0 ise A says B saysna tam blnr.
0
=0
343
0
belirsiz.
0
0
= 0
5
7
tanmsz
0
Bu blme ileminde blm 4 ve kalan 4 ise blen katr?
zm
rnek
Blnen a
A, B, C birer rakam ve (BC) iki basamakl bir say olmak
blen b olsun
b
a + b = 144
a = 4b + 4 olur.
zere,
A
+
B
ve
BC
a + b = 144 eitliinde a = 4b + 4 yazlrsa
C
7
ise A katr?
4b + 4 + b = 144

Sfrn, sfrdan farkl tm saylara blm sfrdr.
Bir blme ileminde, blnen ile blenin toplam 144 tr.
C
B
rnek
ileminde B < C ise
K < C ise B ile C yer deitirebilir.
5b = 140
b = 28 bulunur.
zm
A + A = BC BC = 2.A olur.
rnek
A bir rakam olduundan B ancak 1 olabilir.
Be basamakl (abab5) doal saysnn iki basamakl (ab)
B+C=71+C=7
doal saysna blmndeki blm ile kalann toplam
katr?
2.A = 16 A = 8 bulunur.
19
C = 6 olur.
YGS Matematik
zm
rnek
(ab) ve (cb) iki basamakl ve (a2cb) drt basamakl say-
x in 10 blmnden kalan 2 ise 5 e blmnden de kalan 2
lar olmak zere,
olur.
y nin 15 e blmnden kalan 3 ise 5 e blmnden de ka-
ab
cb
lan 3 olur.
4.b
ab
mdr. Yani
x . y nin 5 e blmnden kalan ise ayr ayr kalanlarn arp2 . 3 = 6 ve 6 1 (mod 5) tir.
c2cb
Cevap: B
ilemine gre, a + b + c toplam katr?
rnek
zm
a = 7 ise b = 6 olmak zorundadr.
lemi yaparsak,
ab
x cb
Yukardaki blme ilemine gre, iki basamakl AB saysnn

iki basamakl BA saysna blmnden elde edilen blm 1
4. b
x a b
c2cb
AB BA
5 veya 6 olmal
a, 7 olmal
ve kalan 9 dur.
Buna gre, A B fark katr?
A) 0
B) 1
C) 2
D) 3
E) 4
(2008 SS)
O halde, a = 7, b = 6, c = 1 dir.
a + b + c = 7 + 6 + 1 = 14 bulunur.
zm
rnek
x ve y doal saylar iin
AB BA
9
AB = BA.1 + 9
10A + B = 10B + A + 9
10A A + B 10B = 9
9A 9B = 9
olduuna gre, x.y arpmnn 5e blmnden elde edi-
9(A B) = 9
len kalan katr?

A) 0
B) 1
C) 2
D) 3
A B = 1 olur.
E) 4
Cevap: B
(2010 YGS)
20
20
zml Test
YGS Matematik
1.
7.
Be basamakl bir say, iki basamakl bir sayya blndnde, kalan say en fazla ka basamakl olabilir?
A) 1

B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
Yukardaki blme ilemine gre, L nin K ve M trnden deeri aadakilerden hangisidir?

2.
A)
K3

M+1
B)
ab5 gibi basamakl bir say, ab gibi iki basamakl bir
K
3
M+ 1
D) K M + 2
C)
K (M + 1)
3
E) K + M 2
sayya blnyor.

Blm ile kalann toplam katr?

A) 16
B) 15
C) 10
D) 6
8.
E) 5
Yukardaki blme ilemlerine gre, C nin A trnden

ifadesi aadakilerden hangisidir?
3.
Drt basamakl ABCD says, basamakl ABC sa-
ysna blndnde blm ile kalann toplam 18
A)
5A + 6

4
olduuna gre, D rakam katr?

A) 4
4.
B) 5
C) 6

D) 7
E) 8
5A 6
4
4A + 6

4
C)
5A 1
3
E) 5A
9. x, y, z sfrdan farkl pozitif birer tam say ve
Toplamlar 621 olan iki pozitif tam saydan by kne blndnde blm 16, kalan ise 9 dur.
D)
B)
Buna gre, byk say katr?

A) 570
B) 575
C) 580
D) 585
E) 590

olduuna gre, x in z trnden deeri aadakiler-
den hangisidir?

5.
A) 12z + 7
Bir blme ileminde blnen ve blenin toplam 83,
blm 9, kalan 3 olduuna gre, blen katr?

A) 5
B) 6
C) 7
D) 8
B) 11z + 3
D) 4z + 1
C) 6z + 3
E) 3z + 2
E) 9
10.
6.
ki doal saydan biri dierine blndnde, blm 12,
kalan 8 dir.

tif tam sayy gstermektedir.
Blnen, blen ve blm toplam 189 olduuna

gre, blen say katr?

A) 11
B) 12
C) 13
D) 14
Yukardaki blme ilemlerinde K, L, M harfleri birer pozi-
Buna gre,
A) 3
E) 15
21
K + L + M 20
5M
B) 4
C) 5
D) 6
E) 7
1.
YGS Matematik
6.
Kalan say da iki basamakl olabilir.
Blm 12 olduundan, blnenle blenin toplam:

189 12 = 177 dir.
Cevap: B
Blen sayya x dersek, blnen 177 x olur.
177 x = 12 . x + 8 177 8 = 13x

x = 13 bulunur.
Cevap: C
2.
Yandaki blme ilemine gre, blm

10, kalan 5 tir.
7.
K = (M + 1) . L + 3 K 3 = (M + 1) . L
L=
K3
M+1
Cevap: A
Cevap: B
3.
8.
A = 4B + 2
C = 5B + 1
denklemleri yazlabilir. Birinci denklemden B yi ekip

ikinci denklemde yerine yazalm:
Yandaki blme ilemine gre, blm

10 kalan D dir. O halde D = 8 dir.
A = 4B + 2 A 2 = 4 . B
A2

B=
4

A 2
+1

C = 5B + 1 C = 5.
4

Cevap: E
C=
5A 10 4
+
4
4
C=
5A 6
4
Cevap: B
4. Byk sayya x dersek kk say 621 x olur.
9. x = 4y + 3
denklemleri yazlabilir. y = 3z + 1 deeri birinci denklem-
83 x = 9x + 3 83 3 = 10x
10x = 80
x = 8
x = 12z + 4 + 3
x = 12z + 7 bulunur.
10. K = 5L + 2
5. Blene x dersek, blnen 83 x olur.

x = 4y + 3 x = 4 . (3z + 1) + 3
Cevap: A
Cevap: D
y = 3z + 1
de yerine yazlrsa;

Yukardaki blme ileminin salamasndan,

x = 16 . (621 x) + 9 x = 16 . 621 16x + 9

17x = 9936 + 9

17x = 9945

x = 585

bulunur.
bulunur.
Cevap: D
L = 4M + 3 olduundan
K + L + M 20 (5L + 2) + (4M + 3) + M 20
=
5M
5M
5L + 5M 15 5 (4M + 3) + 5M 15
=
=
5M
5M
20M + 15 + 5M 15
=
5M
25M
=
=5
5M
bulunur.
Cevap: C
22
YGS
TEMEL KAVRAMLAR IV
MATEMATK
Blnebilme Kurallar
4. BLM
rnek
BLNEBLME KURALLARI
405576 says
2, 4, 8 ile blnebilme:
576
= 72 olduundan 8 ile blnr.
8
2 = 21 son basama 2 ile blnen saylar 2 ye blnr.

4 = 22 son iki basama 4 ile blnen saylar 4 e blnr.
301032 says
8 = 23 son basama 8 ile blnen saylar 8 e blnr.
032
= 4 olduundan 8 ile blnr.
8
3 ve 9 ile blnebilme:
rnek
Rakamlar toplam 3 n katlar olan saylar 3 ile blnr. Rakamlar toplam 9 un katlar olan saylar 9 ile blnr.
Rakamlar birbirinden farkl 3 basamakl (28x) saysnn

2 ile blnebilmesi iin x in alabilecei deerler toplam katr?
rnek
zm
Drt basamakl (7a2b) doal says 3 ile blnebildiine

gre, a + b toplam ka farkl deer alr?
28x = 2k, k Z+
x=0
zm
x2
x=4
x=6
7 + a + 2 + b = 3k, k Z+
x8
9 + a + b = 3k
Saynn rakamlar birbirinden farkl olduundan 2 ve 8 ola-
a + b toplam 0, 3, 6, 9, 12, 15, 18 olur.
maz. 0 + 4 + 6 = 10 bulunur.
7 farkl deer alr.
rnek
rnek
Drt basamakl (47a2) saysnn 4 ile blnebilmesi iin a

nn alabilecei deerler toplam katr?
Be basamakl (730x4) doal saysnn 9 ile blnebilmesi iin x ka olmaldr?
zm
zm
47a2 saysnn 4 ile blnebilmesi iin (a2) iki basamakl saysnn 4 ile blnmesi gerekir.
7 + 3 + 0 + x + 4 = 9k, k Z+
a; 1, 3, 5, 7, 9 deerlerini alabilir.
14 + x = 9k
1 + 3 + 5 + 7 + 9 = 25 bulunur.
x = 4 olmaldr.
23
Blnebilme Kurallar
YGS Matematik
5 ile blnebilme:
eklinde ayrlr.
Birler basama 0 veya 5 olan saylar 5 ile blnr.
(g + 3f + 2e + a) (d + 3c + 2b) = 7k olmaldr.
6 ile blnebilme:
Bir tam saynn 6 ile blnebilmesi iin saynn 2 ve 3 ile b-
10 ile blnebilme:
lnebilmesi gerekir.
Bir tam saynn 10 ile blnebilmesi iin birler basamandaki

rakamn 0 olmas gerekir.
Blnebilme sorularnda ilk nce birler basaman
11 ile blnebilme:
ilgilendiren blme ilemlerinden balamak gerekir.
Bir tam say 11 ile blnyorsa rakamlar arasnda

a b c d e f g = 11k ( k Z)
++++
rnek
(g + e + c + a) (b + d + f) = 11k
7257 saysnn birler basama tek say olduundan 6 ile
bants bulunmaldr.
blnmez.
rnek
rnek
3 5 7 9 1 3 5 says
Drt basamakl (537a) saynn 6 ile blnebilmesi iin a
++++
nn alabilecei deerleri bulunuz.
(5 + 1 + 7 + 3) (5 + 9 + 3) = 16 17 = 1 11k olduundan
say 11 ile blnmez.
zm
537a saysnn 6 ile blnebilmesi iin say, 2 ve 3 ile bln-
Bir doal saynn
melidir.
12 ile blnebilmesi iin say 3 ve 4
Bu durumda a; 0, 2, 4, 6, 8 deerlerinden birini almal, ayn
zamanda saynn rakamlar toplam 3 n kat olmaldr.
5 + 3 + 7 + a = 15 + a


0,6
a nn alaca deerler 0 ve 6 bulunur.
ile blnmelidir.
7 ile blnebilme:
basamakl bir tam saynn 7 ile blnebilmesi iin rakam-
Burada 12, 15, 18, 24 gibi saylarn aralarnda asal arpan-
lar arasnda
larna ayrldna dikkat ediniz.
abc = 7k
2a + 3b + c = 7k (k Z)
bants olmaldr. Say 3 basamakldan daha byk bir say
ise
rnek
Be basamakl (54a6b) says 45 ile tam blnebildiine gre,
a nn alabilecei deerler toplam katr?
24
Blnebilme Kurallar
YGS Matematik
zm
zm
Saynn 45 ile tam blnebilmesi iin 5 ve 9 ile tam blnebil-
5 ile blndnde 3 kalann vermesi iin y = 3 veya y = 8
mesi gerekir. 5 ile tam blnebilmesi iin

b = 0 veya b = 5 olmaldr.
olmaldr.
54a60
54a65
5 + 4 + a + 6 = 9.k
5 + 4 + a + 6 + 5 = 9k1
15 + a = 9.k
20 + a = 9k1
a nn alabilecei deerler toplam 3 + 7 = 10 bulunur.
276x3
276x8
18 + x = 9k + 3
23 + x = 9k1 + 3
15 + x = 9k
20 + x = 9k1
x in alabilecei deerler toplam 3 + 7 = 10 bulunur.
rnek
Drt basamakl (5a7b) says 36 ile tam blnebildiine gre,
a + b toplam en ok katr?
rnek
Be basamakl (730x4) doal saysnn 9 ile blnebilmesi
zm
iin x ka olmaldr?
Saynn 36 ile tam blnebilmesi iin 4 ve 9 ile tam blnebilmesi gerekir.
4 ile blnebilme kuralna gre,
b = 2 veya b = 6 dr.
zm
5a72
5a76
14 + a = 9.k
18 + a = 9k1
7 + 3 + 0 + x + 4 = 9k, k Z+
14 + x = 9k
x = 4 olmaldr.
a = 9 b = 6 alnrsa
a + b = 9 + 6 = 15 bulunur.
rnek
rnek
Drt basamakl (7x6y) says 55 ile tam blndne gre x

in alabilecei deerler toplam katr?
Be basamakl (276xy) saysnn 5 ve 9 ile blmndeki kalanlar 3 ise x in alabilecei deerler toplam katr?
25
Blnebilme Kurallar
YGS Matematik
zm
rnek
(7x6y) saysnn 55 ile tam blnebilmesi iin 5 ve 11 ile tam
n bir pozitif tam say olmak zere, nyi kalansz blen pozitif
blnmesi gerekir.
tam saylarn kmesi s(n) ile gsteriliyor.
5 ile blnebilmesi iin
Buna gre, s(60) s(72) kesiim kmesinin eleman says

katr?
y = 0 veya y = 5 olur.
7 x 6 0
7x65
, +, , +
, +, , +
7 + x 6 = 11.k
7 + x 6 + 5 = 11.k1
x 13 = 11k
x 8 = 11.k1
A) 8
C) 6
D) 5
E) 4
(2011 YGS)
zm
B) 9
x in alabilecei deerler toplam 2 + 8 = 10 bulunur.
s(60) s(72) kmesinin elemanlar 60 ve 72 nin en byk

ortak bleninin asal arpanlara ayrlmas ile elde edilir.
60 = 22 . 31 . 51
72 = 23 . 32
Obeb (60, 72) = 22.31 = 12 ve 12 nin pozitif blenleri de 1, 2,
3, 4, 6, 12 olmak zere 6 tanedir.
Cevap: C
rnek
Drt basamakl (8x6y) saysnn 30 ile blmnden kalan 28
ise x + y toplam en ok katr?
rnek
7k + 4 biimindeki bir say 3 ile kalansz blnebildiine gre, 21 den kk k pozitif tam saylar ka tanedir?
A) 8
zm

B) 9
C) 7
D) 6
E) 5
(2011 YGS)
8x6y = 30.k + 28
10 ile blmnden kalan 0 + 8 = 8

3 ile blmnden kalan
0 + 1 = 1 olmaldr.
zm
10 ile blmndeki kalan 8 ise y = 8 dir.

8x68
7k + 4 = 3.n, n N+
8 + x + 6 + 8 = 3k1 + 1
k = 2 iin 7.2 + 4 = 18 = 3.n

k = 5 iin 7.5 + 4 = 39 = 3.n
21 + x = 3k1

k = 8 iin 7.8 + 4 = 60 = 3.n
k = 11 iin 7.11 + 4 = 81 = 3.n
k = 14 iin 7.14 + 4 = 102 = 3n
k = 17 iin 7.17 + 4 = 123 = 3n
k = 20 iin 7.20 + 4 = 144 = 3n

k < 21 iin yedi tanedir.
y = 8 x = 9 alnrsa
x + y toplam en ok 8 + 9 = 17 bulunur.
Cevap: C
26
Blnebilme Kurallar
YGS Matematik
rnek
rnek
Drt basamakl 6A2B says 45 saysnn tam katdr.
Rakamlar birbirinden farkl be basamakl 28A9B saysnn
Buna gre, A nn alabilecei deerler toplam katr?

A) 3
B) 4
C) 5
D) 6
9 ile blmnden kalan 7, ayn saynn 5 ile blmnden ka-
E) 7
lan ise 1 dir.
(2008 SS)
A 0 olduuna gre, A B fark katr?

A) 6
B) 5
C) 4
D) 3
E) 2
(2001 SS)
zm
6A2B says 45 in kat ise 45 ile kalansz blnr. Baka bir
deyile 45 in arpanlar olan 5 ve 9 ile kalansz blnmesi gerekir. Saynn 5 e blnebilmesi iin B nin 5 veya 0 olmas, 9
zm
ile blnebilmesi iin de rakamlar toplamnn 9 un kat olmas gerekir.
28A9B says 5 ile blmnden kalan 1 ise

B = 0 iin 6A20 6 + A + 2 + 0 = 9k, k Z
8 + A = 9k
A = 1 olmal
6A2B
B = 1 veya
B = 6 olur.
B = 1 ; 28A91 saysnn 9 ile blmnden kalan 7 ise
B = 5 iin 6A25 6 + A + 2 + 5 = 9m, m Z

13 + A = 9m
A = 5 olmaldr.
2 + 8 + A + 9 + 1 = 9.k + 7
A + 20 = 9k + 7
A + 13 = 9k (k Z)
A nn alabilecei deerler toplam 1 + 5 = 6 bulunur.

Cevap: D
k = 2 ise
A=5
AB=51
AB=4
rnek
B = 6 ; 28A96
Rakamlar birbirinden farkl, 4 e kalansz blnebilen, alt
2 + 8 + A + 9 + 6 = 9k + 7 (k Z)
basamakl en kk saynn rakamlar toplam katr?
A) 18
B) 19
C) 20
D) 21
E) 22
A + 18 = 9k
k = 2 ise A = 0
(2004 SS)
k = 3 ise A = 9 olur.
Rakamlar birbirinden farkl ve A 0 olacandan dolay
A = 9 ve A = 0 olmaz.
zm
A B = 4 olur.
Cevap: C
ABCDEF
102348 alnrsa
48 : 4 tam blnr.
1 + 0 + 2 + 3 + 4 + 8 = 18
Cevap: A
27
zml Test
Blnebilme Kurallar
1.
YGS Matematik
a < b olmak zere basamakl 2ab says 6 ile tam
6. Rakamlar birbirinden farkl be basamakl A829B say-
blnebildiine gre, a yerine yazlabilecek sayla-
snn 9 ile blmnden kalan 7, ayn saynn 5 ile bl-
rn toplam katr?
mnden kalan 1 dir.
A) 10
B) 12
C) 15
D) 18
E) 20
Buna gre, A B fark katr?

A) 6
2.
D) 3
E) 2
7. ki basamakl ve 12 ile tam blnebilen en byk
tr?
A) 10
say ile en kk say arasndaki fark katr?

B) 12
C) 13
D) 14
E) 16
A) 84
B) 80
C) 76
D) 72
E) 60
8. Be basamakl 561ab says 30 ile blnebildiine
abc biiminde yazlm basamakl bir say 9 ile bl-
gre, a yerine gelebilecek en byk rakam katr?
nebilmekte ve 10 ile blmnde 4 kalann vermektedir.

C) 4
a b olmak zere, drt basamakl a23b says 6 ile

tam blnebildiine gre, a + b toplam en ok ka-
3.
B) 5
A) 9
a + b toplamnn, bu koullar salayan ka farkl de-
B) 8
C) 7
D) 6
E) 5
eri vardr?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
9. 4A6B says 15 ile kalansz blnebilen drt basamakl

bir saydr.
4. Birler basama 3 olan ve 9 ile blnebilen basamak
l saylar abc biiminde yazlacaktr.
tr?
a > b > c koulunu salayan ka farkl say yazla-
A) 20
bilir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
C) 4
D) 2
C) 26
D) 33
E) 34
10. Be basamakl A911B says 12 ile tam blnebildiine gre, A + B toplamnn en byk deeri katr?
nnn 9 ile blmnden kalan katr?

B) 5
B) 22
E) 5
5. 25 basamakl 2222222222222222222222222 saysA) 7
Buna gre, A nn alabilecei deerler toplam ka-
E) 0
A) 13
28
B) 14
C) 15
D) 16
E) 17
zmler
YGS Matematik
1. 2ab says hem 2 ye hem de 3 e blnebilmelidir. 2 ye
Blnebilme Kurallar
4. c = 3 olduundan, a > b > 3 ve a + b + 3 toplam 9 un
blnebilmesi iin b = 0, 2, 4, 6, 8
kat olmaldr.
olmaldr.
Buna gre; a + b = 6 veya a + b = 15 olabilir.
3 ile blnebilmesi iin 2 + a + b toplam 3 n kat ve

ayrca a b > 3 olduundan, a + b = 6 olamaz.
Buna gre; b = 0 olamaz.
a + b = 15 ve a > b > 3 olacak biimde a ve b bulunabilir:

b = 6 iin a = 9 ve b = 7 iin a = 8 olabilir.
b = 2 ise; a herhangi bir deer alamaz.
b = 4 ise; a = 0, a = 3 olabilir.
O hlde, a yerine yazlabilecek rakamlarn toplam;
0 + 3 + 1 + 4 + 2 + 5 = 15 tir.
Cevap: B
Cevap: C
5. Saynn rakamlarnn toplam: 25 . 2 = 50 dir.

50 nn 9 ile blmnden kalan 5 olduundan, verilen

saynn da 9 ile blmnden kalan 5 tir.
Cevap: B
2. b = 8 iin a = 5 olur.

b = 6 iin a = 7 olur.
b = 4 iin a = 9 olur.
Buna gre, a + b toplam en ok 13 tr.
6.

Cevap: C
B = 1 veya B = 6 dr.
B = 1 olsun: A8291 saysnn 7 eksii 9 a blnebilmelidir. A8291 7 = A8284 tr.
Bu saynn rakamlar toplam; 9 un kat olmaldr.
Buna gre, A = 5 tir. A B = 4 tr.
B = 6 iin A = 9 olmaktadr.
Halbuki saynn rakamlar farkldr.
Cevap: C
3. c = 4 tr. a + b + 4 toplam 9 un kat olmaldr. Buna
7. 96 12 = 84 tr.
gre; a + b = 5 veya a + b = 14 olabilir.
Cevap: A
Cevap: B
29
zmler
8. b = 0 dr. 561a0 saysnda rakamlarn toplam 3 n kat

olmaldr. 5 + 6 + 1 + a + 0 = a + 12 dir.
a yerine en byk 9 yazlabilir.
Cevap: A
9. B = 0 veya B = 5 tir.

B = 0 olsun. 4A60 saysnn rakamlarnn toplam 3 n

kat olmaldr.

A = 2, A = 5, A = 8 olabilir.

B = 5 olsun. 4A65 saysnn rakamlarnn toplam 3 n
kat olmaldr.

A = 0, A = 3, A = 6 veya A = 9 olmaldr.

Buna gre, A nn alabilecei deerlerin toplam;

2 + 5 + 8 + 0 + 3 + 6 + 9 = 33 tr.
Cevap: D
10. 1B iki basamakl says 4 n kat olmaldr. B = 2 veya

B = 6 olmaldr.
B = 2 olsun. A9112 saysnn rakamlarnn toplam 3 n
kat olmaldr.
Buna gre, A = 2, A = 5 veya A = 8 olmaldr. Burada
A + B toplamnn en byk deeri
8 + 2 = 10 dur.
B = 6 olsun. A9116 saysnn rakamlarnn toplam 3 n
kat olmaldr.
Buna gre, A = 1, A = 4 veya A = 7 olmaldr.
Burada A + B toplamnn en byk deeri
7 + 6 = 13 tr.
Cevap: A
30
YGS Matematik
TEMEL
KAVRAMLAR V
Asal Saylar - Tam Blen Saylar
YGS
5. BLM
Faktriyel - Tam Kuvvete Tamamlama
MATEMATK
rnek
ASAL SAYILAR
2a 3b ve a + 2b saylar aralarnda asal saylardr.
1 den ve kendisinden baka pozitif bleni (arpan) olmayan
2a 3b 63
=
a + 2b
81
1 den byk doal saylara asal say denir.

Asal olmayan 1 den byk doal saylara bileik say denir.
lk 10 asal say; 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29 dur.
zm
lk 10 bileik say; 4, 6, 8, 9, 10, 12, 14, 15, 16, 18 dir.
2a3b 63 7
(7 ile 9 aralarnda asal olduundan)
=
=
a + 2b 81 9
1.2 den baka ift olan asal say yoktur.
2a 3b = 7
2.Asal saylar kmesi stten snrszdr.
a + 2b = 9 olur.
3 . 1 den byk her doal saynn en az bir asal
Buradan da a =
say arpan (bleni) vardr.
rnek
41
bulunur.
7
rnek
Aadakilerden hangisi bir asal saydr?

a bir pozitif tam say ve p = a2 + 5 tir. p bir asal say ol-
I. 4251
duuna gre,
II. 91
I. a ift saydr.
III. 210 1
II. p nin 4 ile blmnden kalan 1 dir.
IV. 5! + 0!
III. p 6 asaldr.
V. 25 0!
ifadelerinden hangileri dorudur?

A) I ve III
zm
I. 4251 = 3 . 1417
III. 2
D) Yalnz III
C) I ve II
E) I, II ve III
(2011 YGS)
asal say deildir.
II. 91 = 13 . 7
10
B) Yalnz I
asal say deildir.
zm
1 = (2 1) (2 + 1) asal say deildir.
IV. 5! + 0! = 120 + 1 = 121

5
V. 2 0! = 32 1 = 31
asal say deildir.
p = a2 + 5 ifadesinde p bir asal say olduuna gre, a nn ift
asal say
olmas gerekir. nk eer a tek olursa a2 de tek say olacandan a2 + 5 ifadesi iki tek saynn toplam olup ift bir say
Aralarnda Asal Saylar: 1 den baka ortak pozitif tam say
olurdu ve p asal olamazd. O halde, a says ifttir. Btn ift
bleni olmayan doal saylardr.
saylarn kareleri 4 e tam blneceinden p nin 4 e blmnden kalanla 5 in 4 e blmnden kalan ayn olup 1 dir. Yani,
1 ile btn saylar aralarnda asaldr.
I ve II kesin dorudur.
1 ile 25 aralarnda asal
a = 6 iin P = 62 + 5 = 41
p 6 = 41 6 = 35 says asal deildir.

Yani, III ifadesi yanltr.
Cevap: C
31
YGS Matematik
rnek
rnek
A = 2222 + 3332 + 4442
a, b ve p birer pozitif tam say ve p asal say olmak zere,

a2 b2 = p
saysnn asal arpanlarnn toplam katr?
olduuna gre, a nn p trnden eiti aadakilerden
zm
hangisidir?
A)
p+1

2
B)

p 1
D)

3
p+1

3
C)
p2
E)
3
p 1
2
A = (2.111)2 + (3.111)2 + (4.111)2

= 22.1112 + 32.1112 + 42.1112
(2008 SS Mat 1)
= 1112(22 + 32 + 42) = (3.37)2. 29 = 32. 372 . 29

A saysnn asal arpanlar 3, 37 ve 29 bulunur. A saysnn
zm
asal arpanlarnn toplam da 3 + 37 + 29 = 69 bulunur.
a2 b2 = p ve p asal say ise

BR DOAL SAYININ TAM BLENLER
(a b)(a + b) = 1.p
a b = 1 ve a + b = p olur.
x, y, z birbirinden farkl asal saylar, A doal say ve a, b, c say-
ab=1
ma saylar olmak zere, A says A = xa . yb. zc eklinde asal
a+b=p
+
2a = p + 1
a =
arpanlarna ayrlsn. A saysnn pozitif tam say blenlerinin

says (a + 1).(b + 1). (c + 1) dir.
p+1
bulunur.
2
rnek
Cevap: A
72 saysnn pozitif tam say blenlerinin says katr?
zm
ASAL ARPANLAR
72 = 23.32
Asal arpanlara Ayrma
(3 + 1)(2 + 1) = 12 bulunur.
Aritmetiin Temel Teoremi: 1 den byk her tam say, ta-
rnek
banlar farkl asal saylar, sleri pozitif doal saylar olan arpanlar cinsinden, arpanlarn yazl sras nemli olmamak
zere tek trl yazlabilir. Bu yazlma, o saynn asal arpan-
15a.6 saysnn pozitif tam say blenlerinin says 60 ise
larna ayrlmas denir.
a katr?
zm
rnek
120 = 23.31.51 dir.
Buna gre, 120 saysnn 3 tane asal say bleni
vardr. Bunlar 2, 3, 5 tir.
120
60
30
15
5
1
15a . 6 = (3.5)a.2.3 = 3a.5a.2.3
2
2
2
3
5
= 21.3a+1.5a
(1 + 1)(a + 1 + 1)(a + 1) = 60
(a + 2) (a + 1) = 30
\
\
6
a + 1 = 5 ise a = 4 bulunur.
32
YGS Matematik
rnek
rnek
x, y Z+ olmak zere,
45 saysnn tam blenlerinin says katr?
x.y = 8008 ise x ka farkl deer alr?
zm
zm
45 i tam blen pozitif tam saylarn negatifleri de 45 i tam bx.y = 8008
x=
leceinden
45 = 32.5
8008
y eklinde yazlrsa soru 8008 in pozitif blenlerinin
2 (2 + 1) (1 + 1) = 12 bulunur.
1 4 44 2 4 44 3
says ekline dner.
pozitiflerin says
8008 = 8.1001 = 23.11.13.7

(3 + 1)(1 + 1)(1 + 1) (1 + 1)
1.
4.2.2.2 = 32 bulunur.
Bir A doal saysnn tam say blenlerinin

toplam sfrdr.
rnek
6 = 2.3
6 y blen (+) tam saylar 1, 2, 3
6 y blen () tam saylar 1, 2, 3 toplamlar 0 dr.
124 saysnn a ile blmnden kalan 4 ise ka tane a po-
2.
zitif tam says vardr?
zm
says
A = xa . yb . zc eklinde arpanlarna ayrrsak,
asal say blenlerini bulmu oluruz.

A = 23 . 32 . 74 . 11 saysnn asal say blen-

124 a
Bir A doal saysnn asal say blenlerinin
leri 2, 3, 7 ve 11 dir.
3.
A saysnn asal olmayan tam say blenlerinin says ise;
blme ileminin salamas yaplrsa
Tam say blenlerinin says asal say blenlerinin saysdr.
124 = a.x + 4
120 = a.x
120
a = x eklinde yazlrsa soru 120 saysnn pozitif blenle-
rnek
rinin says ekline dner.
108 saysnn asal olmayan tam say blenlerinin says
120 = 23.3.5
katr?
(3 + 1)(1 + 1)(1 + 1) = 16 olur.

Yukardaki blme ilemine gre a > 4 olmas gerektiinden
zm
120 saysnn 4 den byk pozitif blenleri alnmaldr. 120 saysnn blenlerinden 1, 2, 3 ve 4 alnmazsa
108 saysn asal arpanlara ayrrsak
16 4 = 12 bulunur.
108 = 33.22 bulunur.

Tam say blenlerinin says
2(3 + 1)(2 + 1 ) = 24
A saysnn tam say blenlerinin says pozitif tam
asal blenleri 2 ve 3
say blenlerinin saysnn iki katdr.
asal olmayan tam say blenlerinin says

24 2 = 22 bulunur.
33
YGS Matematik
zm
rnek
A = 119 . 121 + 1
x N olmak zere,
A = (120 1)(120 + 1) + 1
y = 150.5 saysnn 64 tane tam say bleni varsa x katr?
A = 1202 1 + 1
A = 1202
A = (23 . 3 . 5)2
zm
A = 26.32.52 bulunur.
64
= 32
2
Pozitif blen says
Tam say blenlerinin says

2(6 + 1).(2 + 1)(2 + 1) = 126
y = 2.3.5 . 5 = 2 .3 .5
asal blenleri 2, 3 ve 5 olduuna gre, asal olmayan tam say
(1 + 1)(1 + 1)(x + 2 + 1) = 32
blenlerinin says 126 3 = 123 bulunur.
x+2
x = 5 bulunur.
rnek
n
n doal say olmak zere, 22 + 1 biiminde yazlabilen asal
BR DOAL SAYININ POZTF TAM SAYI

BLENLERNN TOPLAMI
saylara Fermat asal saylar denir.

Buna gre, aadakilerden hangisi Fermat asal saysdr?
x, y, z birbirinden farkl asal saylar A doal say ve a, b, c say-
A) 7
ma saylar olmak zere, A says A = xa.yb.zc eklinde asal
B) 11
C) 13
arpanlarna ayrlsn.
b+1
E) 23
(2007 SS Mat 1)
A saysnn pozitif tam say blenlerinin toplam

a+1
D) 17
c+1
1 y
1x
1 z
.
.
1 x
1 y
1 c
zm
veya
n yerine 2 yazldnda, 22 + 1 = 24 + 1 = 16 + 1 = 17 olduundan 17 bir Fermat asal saysdr.
(x0 + x1 + x2 + +xa).(y0 + y1 + +yb).(z0 + z1 + +zc) dir.
Cevap: D
rnek
rnek
250 saysnn pozitif tam say blenlerinin toplam katr?
1 den byk asal olmayan bir tam saynn rakamlarnn toplam, say asal arpanlarna ayrlarak yazldnda, bu yazlta bulunan tm asal saylarn rakamlarnn toplamna eit olu-
zm
yorsa bu tr saylara Smith Says ad verilir.

rnein, 728 says asal arpanlarna
250 = 2.53
0
728 = 2. 2. 2. 7. 13
(2 + 2 )(5 + 5 + 5 + 5 ) = 3.156 = 468 bulunur.
biiminde ayrlr. 7 + 2 + 8 = 2 + 2 + 2 + 7 + 1 + 3
olduundan 728 bir Smith Says dr.
Bu tanma gre, aadakilerden hangisi bir Smith say-
rnek
s deildir?
A) 4
A = 119.121 + 1 saysnn asal olmayan tam say blenlerinin says katr?
B) 21
C) 22
D) 27
E) 121
(2005 SS)
34
YGS Matematik
zm
rnek
A) 4 = 2.2 4 = 2 + 2 4 bir Smith saysdr.
a, b N+ olmak zere,
B) 21 = 3.7 2 + 1 3 + 7 21 bir Smith says deildir.
2160.a = b3 eitliini salayan en kk a doal say-
C) 22 = 2.11 2 + 2 = 2 + 1 + 1 22 bir Smith saysdr.
s aadaki saylardan hangisine kesinlikle tam bl-
D) 27 = 3 . 3 . 3 2 + 7 = 3 + 3 + 3 27 bir Smith saysdr.
nemez?
A) 10
E) 121 = 11 . 11 1 + 2 + 1 = 1 + 1 + 1 + 1 121 bir Smith
B) 20
C) 25
D) 40
E) 50
saysdr.
zm
Cevap: B
2160 = 24.33.5
2160.a = b3
TAM KUVVETE TAMAMLAMA
24 . 33 . 51.a = b3
x, y N+ olmak zere,
slerinin 3 ve 3 n kat olmas iin
54.x = y eitliini salayan en kk x saysn bulmak iin
a = 22 . 52 olmaldr.
sol taraftaki sler sa taraftaki sse tamamlanr.
a = 4.25 = 100 bulunur.
54 = 3 .2 dir.
yleyse a says 40 saysna tam blnemez.
33. 21. x = y3 olacaksa

2 nin ssn 3 e tamamlamak iin x yerine en az 22 yazl-
10 un kuvveti biiminde yazlabilen saylarda 10n
maldr.
un kuvveti saynn sondan ka basamann sfr ol-
x = 22 33 . 21 . 22 = y3
33 . 23 = y3

duunu gsterir.
A = x.1011 saysnn sondan 11 basama sfrdr.
y = 6 olur.
rnek
rnek
A, B Z+ olmak zere,
112.A = (5 B)2 eitliini salayan A ve B saylar iin
A = 256.1013 says ka basamakldr?
A + B toplamnn en kk deeri katr?
zm
zm
A = 256 . 10 13
112 yi asal arpanlarna ayrrsak

4
112 = 2 .7 = 2 . 2 . 7
13 a det "0"
Y
basamak
22 . 22 . 71. A = (5 B)2
3 + 13 = 16 basamakldr.
A en az 71 olmaldr. A = 7 yazarsak
22.22.72 = (5 B)2 |5 B| = 2.2.7

rnek
|5 B| = 28
B nin pozitif deeri 33 olur.
x = 48000 saysnn 280 tane pozitif tam say bleni var-
A + B toplam en kk 7 + 33 = 40 bulunur.
sa x saysnn sondan ka basama sfrdr?
35
YGS Matematik
zm
rnek
48 1000
4 2403
6250 + 6! + 7! + 8! + 9! toplamnn 10 a blmnden kalan
n tan e
katr?
n
x = 14800
44 2
4
403 = 48.10
n tan e
x = 2 . 3.2n.5n
zm
= 31 . 2n + 4 . 5n
(1 + 1)(n + 4 + 1)(n + 1) = 280
10 a blmnden kalan bulabilmek iin birler basamandaki
(n + 5) (n + 1) = 140
\
\
rakam bulmak yeterlidir. 6 saysnn tm pozitif tam say kuv-
14
vetlerinin birler basama 6 dr. 5! den itibaren btn faktri-
10
yellerinin birler basama 0 dr. Dolaysyla verilen toplamn
n + 1 = 10 n = 9 bulunur. yleyse x saysnn sondan 9
10 a blmnden kalan 6 dr.
basama sfrdr.
rnek
FAKTRYEL
x!
= 90 eitliinde x + y toplamnn alabilecei en byk
y!
1 den n e kadar olan pozitif tam saylarn arpmna n faktriyel denir. (n N)
ve en kk deerlerin toplam katr?
1.2.3.4.5 n = n!
7! = 1.2.3.4.5.6.7
= 5!.6.7
zm
= 6!.7
eklinde ifade edilebilir.
x!
90! 89!90
= 90 eitliinde x = 90, y = 89 olursa,
=
= 90
y!
89!
89!
n! = (n 2)!(n 1).n = (n 1)!n
O halde x + y toplamnn en byk deeri 90 + 89 = 179 dur.
0! = 1
x!
= 90 = 9.10 eklinde ardk arpanlarna ayrlrsa
y!
1! = 1
x = 10 ve y = 8 olur.
x! 10! 8!.9.10
=
=
= 90
y!
8!
8!
rnek
x + y toplamnn en kk deeri de
8! + 9!
7!
10 + 8 = 18 dir.
179 + 18 = 197 bulunur.
rnek
zm
x, A N olmak zere,
8! + 9! 8! + 8!.9
=
7!
7!
8! (1 + 9) 7!.8.10
=
7!
7!
= 80 bulunur.
45! = 2x.A eitliinde x in alabilecei en byk deer

katr?
36
YGS Matematik
zm
rnek
2 asal say olduu iin 45 says srekli 2 ye blnp, blm-
x.(10!) arpm bir pozitif tam saynn karesi olduuna
ler toplandnda,
gre, x in alabilecei en kk deer katr?

A) 21
B) 7
C) 5
D) 10
E) 14
(2011 YGS)
zm
y Z+ olmak zere,
22 + 11 + 5 + 2 + 1 = 41 bulunur.
x.(10!) = y2 dir.
x.(1.2.3.4.5.6.7.8.9.10) = y2
a, b Z olmak zere,
x . 28 . 34 .52 . 71 = y2
n! = x .b eitliinde a saysnn en byk deerleri
eitliinin sol tarafn tam kareye tamamlamak iin x = 7 ol-
sorulduunda x asal say deilse, x asal arpanla-
mas yeterlidir.
rna ayrlr, n says asal arpanlarndan byk ola-
Cevap: B
nna srekli blnp blmler toplanarak bulunur.
rnek
rnek
49! saysnn sondan ka basama sfrdr?
ki basamakl a ve b pozitif tam saylar iin

a!
= 132
b!
zm
olduuna gre a + b toplam katr?
49! = 10n.A eklinde dndmzde n nin en byk deeri
A) 22
49! saysnn sonundaki sfr saysn verecektir.
B) 23
C) 24
D) 25
E) 26
(2011 LYS1)
10 = 2 . 5
49
5
9
5
1
zm
n = 9 + 1 = 10 bulunur.
a!
= 132 = 11.12 yazlabilir.
b!
12! 10!.11.12
=
= 11.12
10!
10!
A! saysnda ne kadar 5 arpan varsa saynn so-
a = 12 ve b = 10 alnrsa
nunda o kadar sfr olacaktr.
a + b = 12 + 10 = 22 bulunur.
Cevap: A
37
YGS Matematik
rnek
zm
40!
! Z + , a, b N ise
5 a .9 b
9! + 10! = 9! + 10.9! = 9!(1 + 10) = 11.9!
a.b nin alabilecei en byk deer katr?
says 13 e blnemedii iin 13 n kat olan 26 saysna da

blnemez.
Cevap: C
zm
rnek
5 asal say olduu iin
n pozitif bir tam say olmak zere 180.n arpmnn tam
kare olmas iin n nin alabilecei en kk deer katr?
A) 2
B) 3
C) 4
a nn en byk deeri
D) 5
E) 6
(1995 SS)
8 + 1 = 9 bulunur.
9 u asal arpanlara ayrrsak
9 = 32
40
3
13
3
4
zm
3
1
180 . n bir tam kare ise,
b nin en byk deeri 13 + 4 + 1 = 2b
180 . n = A2, A N olmaldr.
b = 9 bulunur.
180
90
45
15
5
a.b nin en byk deeri de 9 . 9 = 81 bulunur.
180 . n = 22 . 32 . 51 . n = A2

n = 5 olursa
22 . 32 . 52 = A2
30 = A olur.
rnek
Cevap: D
9! + 10! says aadakilerden hangisine tam olarak blenemez?

A) 15
B) 24
2
2
3
3
5
C) 26
D) 44
E) 72
(2000 SS)
38
38
1.
zml Test
YGS Matematik
6.
1617 saysnn asal arpanlarna ayrlm biimi aadakilerden hangisidir?
A) 32 . 7 . 11
B) 3 . 72 . 11
C) 3 . 7 . 112
D) 32 . 72 . 11
60 .x = y2
eitliinde x ve y bir pozitif doal say olduuna

gre, y nin en kk deeri katr?
A) 15
E) 3 . 73 . 11
B) 20
C) 24
D) 30
E) 32
2. 3960 saysnn ka tane asal say bleni vardr?

A) 3
B) 4
C) 5
D) 6
E) 7
7.

m . n = 2m + 14
eitliinde m ve n birer pozitif tam saydr. n en kk

deeri aldnda m + n toplam ka olur?
A) 9
B) 11
C) 15
D) 17
E) 19
3. n pozitif bir tam say ve

120 . n
arpm bir tam kare olduuna gre n nin en kk

deeri aadaki aralklarn hangisindedir?

A) [6, 15]

B) [16, 25]
D) [36, 45]
8. 1500...0 saysnn 60 tane doal say bleni olduu-
C) [26, 35]
na gre, sayda 15 ten sonra ardk olarak ka tane
E) [46, 55]
0 rakam vardr?
A) 3
B) 4
C) 5
D) 6
E) 8
4. n pozitif bir tam say olmak zere

180 . n
arpmnn tam kare olmas iin n nin alabilecei en

kk deer katr?
A) 2
B) 3
C) 4
D) 5
9.
n
= 3.11 2
3 4 .5 2
olduuna gre, n doal saysnn ka tane doal

say bleni vardr?
E) 6
A) 24
B) 36
C) 48
D) 54
E) 90
5. a ve n pozitif tam saylar,

10. 6! saysnn doal say blenlerinin toplam katr?
5! = 2n . a
olduuna gre n en ok katr?

A) 6
B) 5
C) 4

D) 3
E) 2
A) 1916

39
B) 2014
D) 2606 E) 2814
C) 2418
YGS Matematik
1. 1617
3
539 7
77 7
11 11
1
6. 60 . x = y2 22 . 3 . 5 . x = y2 dir.
1617 = 3 . 72 . 11 dir.
Bu eitliin sa taraf bir tam kare olduundan, sol taraf da tam kare olmaldr.
Cevap: B
x pozitif tam says en kk 3 . 5 olarak seilmelidir.
22 . 3 . 5 . x = y2 22 . 3 . 5 . 3 . 5 = y2
22 . 32 . 52 = y2
(2 . 3 . 5)2 = y2
y=2.3.5
y = 30 olur.
Cevap: D
2. 3960
1980
990
495
165
55
11
1
+ 14
7. m . n = 2m + 14 n = 2mm
3960 = 23 . 32 . 5 . 11 olduundan, 3960

saysnn asal say olan blenleri; 2, 3, 5
ve 11 dir.
2
2
2
3
3
5
11
14
n = 2+ m
dir. m = 14 seilirse n en kk deerini alr ve n = 3
olur. Buna gre, m + n = 14 + 3 = 17 dir.

Cevap: D
Cevap: B
8. 15 ten sonra ardk olarak n tane 0 rakam olsun.

1500...0 = 15 . 10n = 3 . 5 . (2 . 5)n

= 3 . 5 . 2n . 5n = 2n . 3 . 5n + 1
dir. Bu saynn doal say blenleri says 60 olduundan,

(n + 1) . 2 . (n + 2) = 60 (n + 1) . (n + 2) = 30
3. 120 . n = 2 . 3 . 5 . n olduundan, n = 2 . 3 . 5 seilirse,
120 . n arpm bir tam kare olur.

n = 2 . 3 . 5 n = 30 says [26, 35] aralndadr.
n2 + 3n + 2 = 30
n2 + 3n 28 = 0
(n + 7) . (n 4) = 0
Cevap: C
n = 7 veya n = 4
bulunur.
Cevap: B

4.
9. n = 35 . 52 . 112 dir.

180 . n = 22 . 32 . 5 . n dir. Bu arpmn tam kare olmas

iin n pozitif tam says en kk 5 olabilir.
(5 + 1) . (2 + 1) . (2 + 1) = 6 . 3 . 3 = 54 tane
Cevap: D
Cevap: D
10. 6! = 6 . 5 . 4 . 3 . 2 . 1
= 2 . 3 . 5 . 2.2 . 3 . 2
= 24 . 32 . 5 tir.
5. 5! = 5 . 4 . 3 . 2 . 1

= 5 . 22 . 3 . 2
= 23 . 5 . 3
olduundan, n en fazla 3 olabilir.

Cevap: D
Doal say blenlerin toplam;

2 5 1 3 3 1 5 2 1 31 26 24
2 1 3 1 5 1
1 2 4
= 31.13.6
= 2418
Cevap: C
40
TEMEL KAVRAMLAR VI
Ortak Blenlerin En By (OBEB)
Ortak Katlarn En K (OKEK)
YGS
MATEMATK
6. BLM
108 = 22 . 33
ORTAK BLENLERN EN BY (OBEB)
168 = 23 . 3 . 7
180 = 22 . 32 . 5
a, b, m tam saylar iin m says a ve b yi bler ise m ye a ile
saylarnn hepsinde ortak olan tabanlar 2 ve 3 tr. Taban 2
b nin bir ortak bleni denir. (a, b) (0, 0) olmak zere, ortak blenlerin bir en by vardr ve buna ortak blenlerin
olan arpanlardan ss en kk olan 22, taban 3 olan ar-
en by denir, OBEB (a, b) ile gsterilir. Bu tanma gre
panlardan ss en kk olan 3 olduundan,
en az biri sfrdan farkl olan tam saylarn OBEB i tanmldr.
OBEB (108, 168, 180) = 22 . 3 = 12 dir. Saylar asal arpanla-
veya daha fazla tam saynn OBEB i ayn biimde tanm-
rna ayn anda ayrlarak sonuca daha kolay ulalabilir. Bunun
lanr.
iin saylarn ortak blnebildii asal saylar aranr:
rnek
108
180
168
2 (ortak blen)
a) 24 saysnn pozitif blenlerini yaznz.
54
90
84
2 (ortak blen)
b) 30 saysnn pozitif blenlerini yaznz.
27
45
42
3 (ortak blen)
15
14
c) 24 ile 30 un ortak blenlerini yaznz.

d) OBEB (24, 30) katr?
9, 14, 15 saylarnn bir ortak bleni olmadndan;

OBEB (108, 168, 180) = 22 . 3 = 12 dir.
zm
a) 24 saysnn pozitif blenleri; 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24 tr.
rnek
b) 30 saysnn pozitif blenleri; 1, 2, 3, 5, 6, 10, 15, 30 dur.

c) 24 ve 30 saylarnn ortak blenleri; 1, 2, 3, 6 dr.
x = 123 . 104
d) OBEB (24, 30) = 6 dr. nk, 24 ve 30 saylarnn ortak
y = 182 . 153
blenleri 1, 2, 3, 6 idi. Bunlarn en by 6 dr.
olduuna gre, OBEB (x, y) katr?

ki veya daha fazla doal saynn OBEB i yle bulunur:
zm
Saylar asal arpanlarna ayrlr. Tabanlar ayn

olan arpanlarn en kk slleri alnarak arplr.
Elde edilen say, OBEB tir.
nce saylar asal arpanlarna ayrmalyz:

x = 123 . 104 = (22 . 3)3 . (2 . 5)4 = 210 . 33 . 54
y = 182 . 153 = (2 . 32)2 . (3 . 5)3 = 22 . 37 . 53 olduundan
rnek
OBEB (x, y) = 22 . 33 . 53 = 13 500 bulunur.
OBEB (108, 168, 180) katr?

108 2
168 2
180 2
54 2
84 2
90 2
27 3
42 2
45 3
21 3
15 3
3 3
Aralarnda Asal Saylar

OBEB i 1 olan saylara aralarnda asal saylar denir.
rnek
5
5 ile 7, 9 ile 10, 20 ile 49 aralarnda asal saylardr.
1
41
YGS Matematik
OBEB OKEK
OBEB ile lgili zelikler
rnek
1. a ile a nn tam say blenleri ayn olduundan;

15, 16 ve 20 saylar aralarnda asal saydr. nk, bu
saynn ortak olarak blnebildii 1 den baka say yoktur.
= OBEB(a, b)
= OBEB(a, b) dir.
1. ki ya da daha fazla saynn aralarnda asal ol-
2.
k Z {0} iin
OBEB(ka, kb) = |k| . OBEB(a, b) dir.
2. 1 ile her sayma says aralarnda asaldr.
3.
OBEB(a, b) = d olsun.
3. Ardk olan n tane sayma says daima arala-
mas iin, bu saylarn asal say olmas gerekmez.
rnda asaldr.
OBEB(a, b) = OBEB(a, b)
a=d.x
4. m ile n aralarnda asal ise, m + n ile m . n de
b=d.y
aralarnda asaldr. Ayn biimde; m + n ile m . n ara-
olacak biimde, aralarnda asal x ve y tam saylar vardr.
larnda asal ise m ile n de aralarnda asaldr.
rnek
Bu zellik ikiden fazla say iin geerli deildir.

5. Ardk tek saylarn OBEB i 1 dir.
OBEB(12, 18) = OBEB(12, 18) = 6 dr.
6. Ardk ift saylarn OBEB i 2 dir.
rnek
rnek
OBEB (m, n) = 6

OBEB(4, 9) = 1 olduundan 4 ile 9 aralarnda asaldr.
olduuna gre, m + n toplamnn en byk doal say
4 + 9 = 13 ve 4 . 9 = 36 olduundan,
deeri katr?
13 ile 36 saylar da aralarnda asaldr.
A) 66
Gerekten, OBEB(13, 36) = 1 dir.
C) 144
D) 174
E) 192
OBEB (m, n) = 6 olduuna gre, m ve n saylar 6 nn katdr:
2m + 1 ile n + 4 saylar aralarnda asal iki saydr.
m=6.x
2m + 1 45
=
olduuna gre, mn arpm katr?
n+4
50
B) 28
B) 99
zm
rnek
A) 24
m . n = 1008
C) 36
D) 40
n=6.y
dersek, x ile y aralarnda asal olur. nk, m ile n nin 6 dan
E) 52
baka ortak bir bleni yoktur.

m . n = 1008 6x . 6y = 1008
zm
pm 28 ise bu saylar ya 1 ile 28 dir veya 4 ile 7 dir.
2m + 1 ile n + 4 saylar aralarnda asal olduundan, bu say-
Yani; (x, y) = (1, 28), (x, y) = (28, 1), (x, y) = (4, 7),
larn OBEB i 1 dir. Bu nedenle,

2m + 1 45
9.5
9
=
=
=

n+4
50 10.5 10
x . y = 28 dir. Aralarnda asal iki saynn ar-
(x, y) = (7, 4) olabilir.

Buna gre, m + n = 6x + 6y = 6 . (x + y) olduundan,
eitliinde; 2m + 1 = 9 ve n + 4 = 10 olmaldr.
m + n = 6 . (1 + 28) = 6 . 29 = 174 veya
Buradan m = 4 ve n = 6 bulunur.
m + n = 6 . (4 + 7) = 6 . 11 = 66 dr. m + n nin alabilecei en
m . n = 24 tr.
byk deer 174 tr.

Cevap: A
Cevap: D
42
YGS Matematik
OBEB OKEK
zm
rnek
202, 274 ve 382 saylar en byk hangi doal sayya b-
Btn karesel blgelerin e olmas ve bahenin tamamnn
lndnde hep 4 kalr?
blnmesi istenmektedir. Bu durumda bahe hem enine, hem
A) 9
B) 12
C) 16
D) 18
de boyuna ayn karesel blgelere ayrlabilmelidir. Yani kare-
E) 20
nin kenar uzunluu hem 231 in hem de 315 in bir bleni olmaldr. te yandan karenin bir kenarnn en uzun olmas is-
zm
tendiinden bu say, 231 ile 315 in ortak blenlerinin en by olmaldr:
Bu saylarn x e blmlerinden 4 kaldn kabul edelim. Bu

durumda;
202 = x . a + 4
274 = x . b + 4
231
315
3 (ortak blen)
77
105
7 (ortak blen)
11
15
382 = x . c + 4
11 ile 15 aralarnda asal olduundan baka ortak blen yoktur.
eitlikleri yazlabilir.
Buna gre, OBEB (231, 315) = 3 . 7 = 21 dir. O hlde, kare-
Bu eitliklerde a, b, c birer doal saydr. Bu eitliklerin her iki
sel blgenin bir kenar 21 m olmaldr. Bu blme sonunda elde
taraflarna 4 eklenerek;
edilecek karesel blge says; 11. 15 = 165 tir.
198 = x . a
Cevap: E
270 = x . b
378 = x . c
ORTAK KATLARIN EN K (OKEK)
eitlikleri elde edilir. O hlde, x says 198, 270, 378 saylarnn bir ortak blenidir. x in en byk deeri ise 198, 270, 378
a, b, k sfrdan farkl tam saylar olsun. k tam says a ya ve b
saylarnn OBEB idir.
ye ayr ayr blnebiliyorsa, k ya a ile b nin bir ortak kat de-
198
270
378
2 (ortak blen)
nir. Pozitif ortak katlarn en kne ortak katlarn en k-
99
135
189
3 (ortak blen)
33
45
63
3 (ortak blen)
denir ve OKEK (a, b) ile gsterilir. kiden fazla tam say-
11
15
21
nn OKEK i ayn biimde tanmlanr.
11, 15, 21 saylar aralarnda asal olduundan,
rnek
OBEB (198, 270, 378) = 2 . 32 = 18 dir.

Buna gre;
a) 12 nin pozitif katlarn yaznz.
202, 274 ve 382 saylarnn 18 e blmlerinden kalan 4 tr.
b) 18 in pozitif katlarn yaznz.
Cevap: D
c) 12 ve 18 in ortak pozitif katlarn yaznz.

d) OKEK (12, 18) katr?
rnek
ki veya daha fazla tam saynn OKEK i yle bulunur:
Kenar uzunluklar 231 m ve 315 m olan dikdrtgen biimindeki bir bahe birbirine e karesel blgelere ayrlacaktr.
Elde edilecek karesel blgelerin bir kenar en ok ka m

olabilir?
A) 3
B) 7
C) 14
D) 18
E) 21
43
Saylar asal arpanlarna ayrlr. Tabanlar ortak

olan arpanlarn ss en byk olan ile tabanlar ortak olmayan arpanlarn hepsi alnarak arplr.
Elde edilen say OKEK tir.
YGS Matematik
OBEB OKEK
rnek
rnek
Bir hasta ilacndan birini 6 saatte bir, birini 10 saatte bir, birini 12 saatte bir almaktadr.
Bu hasta ilacn ayn anda aldktan ka saat sonra yine
ilac ayn anda alr?
A) 30
B) 48
C) 60
D) 72
E) 90
72 = 23 . 32
108 = 22 . 33
zm
120 = 23 . 3 . 5
3
olduundan; OKEK (72, 108, 120) = 2 . 3 . 5 = 1080 dir.

6
3
3
1
Saylar ayr ayr arpanlarna ayracak yerde ayn anda ayrarak sonuca daha kolay ulalabilir:
72
36
18
9
3
1
108
54
27
27
9
3
1
120
60
30
15
5
5
5
1
2
2
2
3
3
3
5
10
5
5
5
1
12
6
3
1
2
2
3
5
OKEK (6, 10, 12) = 22 . 3 . 5 = 60 olduundan, hasta, 60 saat

sonra ilac yine ayn anda alr.
Cevap: C
rnek
Elde edilen arpanlarn hepsi arplarak OKEK bulunur.

OKEK (72, 108, 120) = 23 . 33 . 5 = 1080 dir.
18 e, 24 e ve 30 a blndnde hep 6 kalann veren drt

basamakl en kk say katr?
A) 1086
rnek
B) 2006

C) 2054
D) 2086 E) 2116
x = 10 . 12 . 11
y = 65 . 25
zm
z = 1503 . 7
olduuna gre, OKEK (x, y, z) katr?
Aranan say x olsun.

x = 18 . a + 6
zm
x = 24 . b + 6
x = 30 . c + 6
nce saylar asal arpanlarna ayralm:
yazlabilir. Bu eitliklerin her tarafndan 6 karlrsa;
x = 104 . 123 . 11
x 6 = 18 . a
= (2 . 5)4 . (22 . 3)3 . 11 = 210 . 33 . 54 . 11
x 6 = 24 . b
y = 6 . 25
x 6 = 30 . c
= (2 . 3)5 . 52 = 25 . 35 . 52
elde edilir. O hlde, x 6 says 18, 24 ve 30 un bir ortak ka-
z = 1503 . 7
tdr.
= (2 . 3 . 52)3 . 7 = 23 . 33 . 56 . 7
OKEK (18, 24, 30) = 360 olduundan,
Bu saylarn OKEK ini yazarken tabanlar ortak olan arpan-
x 6 = 360 . k (k doal say) dr.
larn en byk slleri ile ortak olmayan arpanlarn hepsi al-
x in drt basamakl en kk say olmas istendiinden,
np arplacak:
k = 3 seilirse, x = 1086 bulunur.

10
OKEK (x, y, z) = 2
. 3 . 5 . 7 . 11 olur.
Cevap: A
44
YGS Matematik
OBEB OKEK
rnek
Aralarnda asal saylarn, ardk saylarn ve ardk tek saylarn OKEK i bu saylarn arpmna
eittir.
15 ile blnmesinden 12 kalann, 18 ile blnmesinden

15 kalann veren basamakl ka tane say vardr?
OKEK ile lgili zelikler
A) 7
1. OKEK(a, b) = OKEK(a, b)

= OKEK(a, b)

= OKEK(a, b) dir.
2
k Z+ {0} iin

OKEK(ka, kb) = |k| . OKEK(a, b) dir.
3. OKEK(a, b) = k olsun.

k=a.x

k=b.y

olacak biimde aralarnda asal x ve y tam saylar vardr.
4. Pozitif iki doal saynn OKEK i ile OBEB inin arpm
saylarn arpmna eittir. Bu zellik, veya daha fazla doal say iin geerli deildir.

a.b = OBEB (a, b). OKEK (a,b)
B) 8
C) 9
D) 10
zm
Aranan saylar x olsun.
x = 15m + 12
x = 18n + 15 tir.
Eitliklerin her iki tarafna 3 eklersek
x + 3 =15 . (m + 1)
x + 3 =18 . (n + 1) olur.
O hlde, x + 3 says 15 ve 18 in bir ortak katdr.
15
15
5
5
1
rnek
m ve n pozitif doal saylardr.
OKEK(m, n) = 72
m . n = 432
olduuna gre, m + n toplam ka farkl deer alabilir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
18
9
3
1
2
3
3
5
OKEK(15, 18) = 2 . 32 . 5 = 90 olduundan,

x + 3 = 90.k , k Z+
x = 90 . k 3, k Z+ dir.
x basamakl say olduundan, k yerine 2 den 11 e kadar
zm
olan doal saylar yazlabilir. O hlde, 10 tane say vardr.

Cevap: D
OKEK(m, n) = 72 olduuna gre, x ile y aralarnda asal olmak zere;

72 = m . x
72 = n . y
E) 11
Rasyonel Saylarn OBEB ve OKEK:

OBEB (a, c)
a c
OBEB a , k =
b d
OKEK (b, d)
yazlabilir. Bu eitlikler taraf tarafa arplrsa,
OKEK (a, c)
a c
OKEK a , k =
b d
OBEB (b, d)
72.72 = m.x . n.y

72.72 = 432.x.y
x.y = 12
rnek
elde edilir. x ile y aralarnda asal olduundan;

(x, y) = (1, 12), (x, y) = (3, 4), (x, y) = (4, 3),
x=
(x, y) = (12, 1) olabilir.
15
10
20
, y=
, z=
7
21
49
OKEK (x, y, z) bulalm.
(x, y) = (1, 12) m = 72, n = 6 m + n = 78 dir.

(x, y) = (3, 4) m = 24, n = 18 m + n = 42 dir.
zm
(x, y) = (12, 1) m = 6, n = 72 m + n = 78 dir.

(x, y) = (4, 3) m = 18, n = 24 m + n = 42 dir.
Buna gre, m + n toplam 42 ve 78 deerlerini alabilir.
OKEK c
Cevap: B
45
OKEK (15, 10, 20) 60

15 10 20
,
,
=
m=
7 21 49
7
OBEB (7, 21, 49)
YGS Matematik
OBEB OKEK
rnek
rnek
p ve q birbirinden farkl asal saylar olmak zere,
Pozitif tam saylar kmesi zerinde
a = p4 . q2
yk ortak blen ve en kk ortak kat yardm ile
b = p2 . q3
b = EBOB (a, b)
veriliyor.
b = EKOK (a, b) olarak tanmlanyor.
Buna gre, a ve b saylarnn en byk ortak bleni aa-
Buna gre, 18
dakilerden hangisidir?
A) p5 . q4
A) 2
B) p4 . q3
(12
B) 3
ve
ilemleri en b-
4) ileminin sonucu katr?

C) 6
D) 8
C) p3 . q4
E) 9
(2010 YGS)
D) p2 . q2 E) p2 . q3
zm
(2011 LYS)
zm
12
4 = EKOK (12, 4) = 12 dir.
18
12 = EBOB (18, 12) = 6 olur.

Cevap: C
ki saynn Obebi bulunurken saylar asal arpanlarna ayrlr,

tabanlar ayn olan saylardan kk kuvvetli olan (kuvvetler
rnek
eit ise herhangi biri) alnarak arplr.

a = p4 . q2 ve b = p2 . q3 ifadelerinde p ve q zaten asal ve farkl olduuna gre, obeb(a, b) = p2 . q2 dir.
m ve n pozitif tam saylarnn ortak blenlerinin en by

OBEB (m, n) = 6 ve ortak katlarnn en k
Cevap: D
OKEK (m, n) = 60 tr.

m + n = 42 olduuna gre, |m n| katr?
A) 26
B) 24
C) 22
D) 20
(2007 SS)
rnek
b ve 40 saylarnn en kk ortak kat 120 dir.
zm
Buna gre, ka farkl b pozitif tam says vardr?

A) 6
B) 8
E) 18
C) 10
D) 12
OBEB(m, n) = 6 ve OKEK(m, n) = 60 ise
E) 14
m . n = OBEB(m, n) . OKEK(m, n) olduundan
(2010 LYS1)
m . n = 6 . 60 = 360 tr.
m.n = 360
1 ise m.(42 m) = 360
m + n = 42

42m m2 = 360
zm
40 = 2 3 .5
4 & b = 3. ( )
120 = 2 3 .3.5
3
m2 42m + 360 = 0 olur.
30
12
b saysnda mutlaka 3 says olmaldr. 3 n yanna ise 2 .5
(m 30) . (m 12) = 0 ise m = 30 veya m = 12 dir.
saysnn pozitif blenlerinden herhangi biri getirilebilir.
m + n = 42 olduuna gre,
2 .5 in pozitif blenleri says
m = 12 n = 30 ve
(3 + 1) . (1 + 1) = 4.2 = 8 tanedir.
m = 30 n = 12 olduu iin her durumda |m n| = 18 olur.

Cevap: B
Cevap: E
46
YGS Matematik
OBEB OKEK
rnek
zm
Eni 81 metre, boyu 270 metre olan dikdrtgen biimindeki bir
EBOB (a, b) = 1 ise a ve b saylar aralarnda asal olmaldr.
tarla, hi alan artmayacak biimde e karelere blnerek k-
Bilgi: Ortak blenleri sadece 1 olan saylara aralarnda asal
k baheler yaplyor.
denir.
Bu ekilde en az ka tane e bahe elde edilir?

A) 27
B) 30
C) 33
D) 35
8 ve 9
1 gibi
5 ve 6
E) 40
a . b = 900
1 . 900
(2008 SS)
zm
4 . 225
9 . 100
25 . 100
a
25 . 36
36 . 25
81 m
100. 9
a
a
225.4
a a
900.1
a a
270m
olmak zere 8 tane (a, b) sral ikilisi bulunur.

Cevap: A
81
270
a ve a birer tam say olaca iin
a = EBOB (81, 270) tir.
81
81
27
9
3
1
270
135
45
15
5
5
1
2
3
3
3
3
5
EBOB(81, 270) = 3
rnek
Toplamlar 26 olan a ve b pozitif tam saylarnn en kk or-
a = 33
a = 27 m dir.
tak kat 105 tir.

Buna gre, |a b| katr?
A) 12
B) 13
C) 14
D) 15
E) 16
(2000 SS)
E bahe says
81 . 270 81 270
a
a = 27 27 = 3.10 = 30 olur.
zm
Cevap: B
a + b = 26
OKEK (a, b) = 105
rnek
105
21
7
1
a ve b pozitif tam saylarnn en byk ortak bleni

EBOB (a, b) = 1 dir.
a.b = 900 olduuna gre, ka farkl (a, b) sral ikilisi bulunabilir?

A) 8
B) 10
C) 12
D) 14
5
3
7
105 = 3 . 5 . 7 dir.
a = 21
b=5
olursa 21 + 5 = 26
says verilenleri
salar.
|a b| = |21 5| = |16| = 16 olur.
E) 16
(2005 SS)
Cevap: E
47
zml Test
OBEB OKEK
YGS Matematik
1.
108 in x e blmnden kalan 3,
6. OBEB (48, x) = 16
154 n x e blmnden kalan 4,
OKEK (96, x) = 480
226 nn x e blmnden kalan 1 dir.
olduuna gre, x in alabilecei en byk say ka-
Buna gre, en byk x doal saysnn rakamlar
tr?
toplam katr?
A) 80
A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
doal saynn rakamlar toplam katr?

C) 8
D) 9
E) 480
495 adet gl ile 735 adet karanfil her demette eit sayAyn demette hem gl, hem de karanfil bulunmayacak ve hi iek artmayacak biimde en az sayda
E) 10
ka demet yaplabilir?
A) 56
3.
D) 160
da gl veya karanfil olacak ekilde sata sunulacaktr.
2. 18, 24 ve 30 a ayr ayr blnebilen 1000 e en yakn

B) 7
C) 108
E) 8
7.
A) 6
B) 96
B) 64
C) 72
D) 78
E) 82
Hem 24 e hem de 32 ye blnebilen basamakl

ka tane doal say vardr?
A) 7
B) 8
8.
C) 9
D) 10
Kenar uzunluklar 186 m ve 210 m olan dikdrtgen biimindeki parkn kenarna eit aralklarla aa fidan diki-
E) 11
lecektir.

Kelere de birer fidan dikmek artyla bu parkn

evresine en az sayda ka tane fidan gereklidir?
A) 96
B) 98
C) 102
D) 116
E) 132
4. 7 ve 5 ile blndnde, her iki blmden de 2 kalann veren iki basamakl en kk pozitif saynn rakamlar toplam katr?
A) 6
B) 8
C) 9
D) 10
E) 11
9. Boyutlar 10 cm, 12 cm ve 15 cm olan dikdrtgenler

prizmas biimindeki kutular yan yana ve st ste konularak kp biiminde bir kutu elde edilmek isteniyor.

x
a
c
c
d
1
5.
y
b
b
d
d
1
2
2
3
5
7
A) 30
Yukardaki tablo x ve y doal saylarnn OKEK ini he-
B) 224
C) 238
C) 60
D) 90
E) 120
saylarnn en kk ortak kat 105 tir.
Buna gre, x + y toplam katr?

A) 182
B) 45
10. a > b olmak zere, toplamlar 26 olan a ve b pozitif tam
saplamak iin yaplmtr.

Bunun iin en az ka tane kutu gereklidir?

D) 274
Buna gre, a b fark katr?

A) 12
E) 350
48
B) 13
C) 14
D) 15
E) 16
zmler
YGS Matematik
OBEB OKEK
1.
108 = x . a + 3
3. OKEK (24, 32) = 96 dr. O hlde, hem 24 hem de 32 ye
154 = x . b + 4
226 = x . c + 1
blnebilen saylar 96 nn katdrlar: 96 . k ifadesinde; k

ya 2 den 10 a kadar deer verildiinde elde edilen say
3 basamakl olur. Buna gre, 9 tane say vardr.
yazlabilir. Bu eitliklerin sa taraflarndaki saylar sol
Cevap: C
tarafa alalm:

105 = x . a
150 = x . b
225 = x . c
olur. O hlde, x doal says 105, 150 ve 225 in bir ortak

blenidir. En byk x doal says
OBEB (105, 150, 225) tir.

105 150 225
35
7
50
10
3 (ortak blen)
5 (ortak blen)
75
15
7, 10 ve 15 saylar aralarnda asal olduundan
x = OBEB (105, 150, 225) = 3 . 5 x = 15 tir.
x in rakamlar toplam 6 dr.
4. 7 ve 5 ile blndnde 2 kalann veren en kk pozitif say x olsun:

Cevap: C
x = 7m + 2
x = 5n + 2
dir. Bu eitliklerden,
x2=7.m
x2=5.n
elde edilir. O hlde, x 2 says hem 7 nin hem de 5 in

katdr. En kk x says istendiinden,
x 2 = OKEK (5, 7)
dir. OKEK (5, 7) = 35 olduundan,

x 2 = 35 x = 37
dir. 37 nin rakamlar toplam 10 dur.
2. 18, 24 ve 30 a blnen saylar, bu saynn ortak ka-
Cevap: D
tdr. Bu saylarn ortak katlarn bulmak iin OKEK lerini

bulalm:
18 24

9 12

9
6
9
3
3
1
1

30
15
15
15
5
5
1
2
2
2
3
3
5
OKEK (18, 24, 30) = 23 . 32 . 5 = 360 tir.
5. Tablodaki ilemler takip edilirse;
Bu saynn ortak katlar 360 . k dr.
k = 3 seilirse, 1000 e en yakn ortak kat elde edilir:

x = 2 . 2 . 5 . 7 x = 140

y = 2 . 3 . 7 y = 42

olduu anlalr.

Buna gre, x + y = 140 + 42 = 182 dir.
360 . 3 = 1080 dir.
Bu saynn rakamlar toplam 9 dur.

Cevap: D
Cevap: A
49
zmler
OBEB OKEK
6. OBEB (48, x) = 16 olduundan;
YGS Matematik
9. Dikdrtgenler prizmas biimindeki kutular, yan yana ve
48 = 16 . 3
st ste konularak kp biiminde bir kutu elde edilirse
x = 16 . m
bu kpn bir kenarnn uzunluu, prizmann ayrt uzun-
dir ve m, 3 n kat deildir.
OKEK (96, x) = 480 olduundan,
480 = 96 . 5
480 = x . n
dir ve n, 5 in kat deildir. Buna gre,
480 = 16 . m . n m . n = 30
OKEK (10, 12, 15) = 60
olduundan, elde edilecek kpn bir ayrtnn uzunluu
60 cm dir.
60.60.60
Kutu says=
10.12.15
m.n=2.3.5
luklarnn OKEK i olur.
= 120 kutu gerekir.

Cevap: E
tir. x in en byk olmas iin m nin en byk olmas gerekir.
m = 10, n = 3 seilirse, x = 16 . 10 = 160 olur.

Cevap: D
(ortak blen)
7. 495 735 3
5 (ortak blen)
165 245
33 49
33 ile 49 aralarnda asal olduundan,
OBEB (495, 735) = 3 . 5 = 15 tir. O hlde, her demette
10. 105 = 3 . 5 . 7 dir.
en fazla 15 iek olabilir.

Buna gre, 33 demet gl, 49 demet karanfil olmak zeCevap: E
8. Fidan saysnn en az olmas iin fidanlar arasndaki

uzaklk en fazla olmaldr. Fidanlar arasndaki uzaklk
186 ile 210 un bir ortak blenidir.
2 (ortak blen)
3 (ortak blen)
186 210
93 105
31 35
31 ile 35 aralarnda asal olduundan, fidanlar arasndaki uzaklk 2 . 3 = 6 m olmaldr.
O hlde, parkn evresine en az,
a = 3 . 7 ve b = 5 seilirse, a + b = 26 ve
OKEK (a, b) = 105 olur.
Buna gre, a b = 21 5 = 16 dr.

Cevap: E
re toplam 82 demet yaplabilir.
2 . (31 + 35) = 2 . 66 = 132
tane fidan gereklidir.

Cevap: E
50
YGS
RASYONEL SAYILAR
7. BLM
MATEMATK
rnek
RASYONEL SAYILAR
3
olan bir kesrin payna 6, paydasna 7 says eklen8
3
diinde deeri
oluyor.
7
a
ifadesine kesir, a ile b
b
aralarndaki asal saylara ise rasyonel say denir. Rasyonel
Deeri
saylar kmesi Q ile gsterilir.
Buna gre, ilk kesrin pay ve paydasnn toplam katr?
a, b Z ve b 0 olmak zere,
zm
30
30 5
a
=
bir kesirdir.
bir rasyonel saydr. kes12
12 2
b
rinde a ya pay, b ye payda denir.
rnein
k Z olmak zere, kesri
b bir btnn ka eit paraya blnd, a ise bu paralar-
3k
eklinde dnelim.
8k
3k + 6 3
= den
8k + 7 7
dan ka tanesinin alndn gsterir.
21k + 42 = 24k + 21
21 = 3k
k = 7 dir.
3.7 21
=
olur.
8.7 56
Pay ile paydasnn toplam 21 + 56 = 77 bulunur.
rnein 4 eit paraya blnm dairesel biimdeki bir pas-
tadaki taral dilimi kesir ile ifade edersek 4 paraya blnd
a
rasyonel saysnda b = 0 ise bu say tanmszdr.
b
iin paydaya 4, 1 paras alnd iin de paya 1 yazlr. Dola1

olur.
ysyla kesrimiz
4
Her tam say, paydas 1 olan rasyonel saylardr.
rnek
5
2
= 5,
= 2,
1
1
3x 5
kesri x in hangi deerleri iin tanmszdr.
x+7
Bir rasyonel saynn pay ve paydas sfrdan farkl bir

reel say ile arplrsa veya blnrse saynn deeri deimez.
zm
a 0 iin
3x 5
kesri x + 7 = 0 iin tanmszdr.
x+7
x a.x
y = a.y dir.
x = 7 bulunur.
3 3 2
6
= =
5 5 2 10
a
rasyonel saysnn pay ve paydas sfrdan farkl bir reel
b
say ile arpldnda veya blndnde elde edilen kesirle-
rnek
re denk kesirler denir.

2x + xy = x 5 + 5y eitliinde y yi tanmsz yapan x sa-
2 4 10
= =
=
3 6 15
ys katr?
51
YGS Matematik
Rasyonel Saylar
rnek
zm
7
ifadesi bileik kesir olduuna gre, x in alabilecei
x+3
2x + xy = x 5 + 5y
ka farkl doal say deeri vardr?
xy 5y = x 5
y(x 5) = x 5
zm
x 5
y=
kesrinin tanmsz olabilmesi iin
x5
7
kesri bileik kesir ise
x+3
x 5 = 0 olmaldr. x = 5 bulunur.
7 |x + 3|
|x + 3| 7
Basit Kesir
x 4 x N olduu iin,
Pay paydasndan mutlak deerce kk olan kesirlere denir.
0, 1, 2, 3, 4 deerleri alnr. Buna gre,
a
a
basit kesir ise |a| < |b| ya da 1 < < 1 olur. (a 0, b 0)
b
b
x in alabilecei 5 farkl doal say deeri vardr.
Tam sayl Kesir
rnek
c Z ve
4a 7
kesri basit kesir ise a doal says ka farkl deer
12
eklinde yazlmasna tam sayl kesir denir.
alr?
zm
b
c
a
k
=c
b
b
4a 7
4a 7
<1
kesri basit kesir ise 1 <
12
12
a
k
= c+
b
b
12 < 4a 7 < 12
a c.b + k
=
b
b
5 < 4a < 19
k
a
k
basit kesir olmak zere,
bileik kesrinin c
b
b
b
5
19
<a<
olmaldr. Buna gre,
4
4
rnek
a = 0, 1, 2, 3, 4 olmak zere 5 farkl deer alr.
23
bileik kesrini tam sayl kesir olarak yaznz.
5
Bileik Kesir
zm
Pay paydasndan mutlak deerce byk veya eit olan kesirlere denir.
a
bileik kesir ise |a| |b|
b
a
a
1 veya
1 olur.
b
b
23
20
5
4
23
3
=4
bulunur.
5
5
52
YGS Matematik
Rasyonel Saylar
Rasyonel Saylarda lemler

a. Toplama:
k. x y z = (x y) z
I. x : y : z ilemi tanmszdr. lem sras parantezle belirtil-
a
c
a.d + b.c
+
=
b
d
b.d
^d h
melidir:
^b h
(x : y) : z =
a
c
a.d b.c
=
b. karma:
b
d
b.d
^d h
c. arpma:
d. Blme:
x
x 1 x
:z= =
y
y z yz
x : ( y : z) = x :
^b h
y x z xz
= =
z 1 y
y
a c a.c
=
b d b.d
a c a d a.d
: = =
b d b c b.c
rnek
Aadaki ilemleri inceleyiniz.
a.
Bu ilemler yaplrken rasyonel saylar sadeletirmek ya da

uygun biimde geniletmek, ilemleri kolaylatrlabilir. Ras-
1 5
1
1
5
2
1
m. c 2 m = f p. f p
3 6
4
3
6
1
4
^2 h
yonel saylar arasndaki ilemlerin sras genellikle parantez-
lerle belirlenmitir. Parantezle ilem sras belirlenmeyen ifa-
^1 h
^4 h
^1 h
25
8 1
=c
m. c
m
6
4
3 7
=
6 4
21
7
=
=
24
8
delerde nce arpma ve blme ilemleri sonra da toplama ve

karma ilemleri yaplr.
Aada parantezsiz olarak verilen ilemlerin ilem sras sa
taraflarnda parantezle belirlenmitir; inceleyiniz.
b.
a. x . y + z = (x . y) + z
3 6 5
3 7 5
: = c m.
5 7 3
5 6 3
21
5
=
30
3
^1 h
^10 h
21 50
71
=
=
30
30
b. x . y + z . t = (x . y) + (z . t)
c. x + y . z = x + (y . z)
x
d. x : y + z = y + z
c.
y
e. x + y : z = x + z
4
1
1
4
2
1 4.4 + 1
p:
c 5 2 m: c 4 m = f 5
2
4
1
2
4
^2 h
x.y
f. x . y : z = z
^10 h
^5 h
8 20 5 17
:
=
10
4
17 4
=
10 17
17.4
2
=
=
5
10.17
g. x : y . z ilemi tanmszdr. lem sras parantezle belirtilmelidir.

x
x : (y . z) = y.z
d.
x
(x : y) . z = y .z
x z
h. x : y + z : t = y +
t
i. x . y + z : t = (x . y) +
z
t
5
4
+
5
1
3
+4
^3 h
^1 h
3
=
4 1
4 3
1 :
9 3 1 c 9 1 m
5 + 12
3
=
1
4
1
3
^3 h
j. x + y + z = (x + y) + z = x + (y + z)
^1 h
7
7
7 3
= 3 = 3 = c m = 7
34
1 3 1
3
3
53
YGS Matematik
Rasyonel Saylar
zm
â + 1 h
a+1
a+
â + 1 h
a+
h
sonsuz devirli kesrinin deeri daima (a + 1) olur.
a N+ olmak zere, a +
â + 1 h
4
4
â + 1 h
sonsuz kesrinin dea

a
â + 1 h
h
eri daima a olur.
2
3+
1+
= x diyelim.
x
=x
3
x
4 = x+
3
4x
4=
& x=3
3
4
rnek
1+
bulunur.

2
3+
rnek
4
h
Rasyonel saylar kmesinde bildiimiz toplama ve arpma ilemleri tanmlanyor.
zm
Buna gre, aadakilerden hangisinin hem toplama hem

de arpma ilemine gre tersi bir tam saydr?
A)
2

3
B) 1
C)
1

2
D) 0
E) 2
(2011 - YGS)
zm
1+
=x
4
3+ x
2x
1+
=x
3x + 4
3x + 4 + 2x = 3x2 + 4x 3x2 x 4 = 0

(x + 1)(3x 4) = 0
x = 1 veya x =
x = 1 olamaz. x =
4
3
4
bulunur.
3
rnek
4
3
4
3
Tablodan da anlalaca zere hem toplama hem de arpma

ilemine gre tersi tam say olan say 1 dir.
kesrinin deeri katr?
Cevap: B
54
YGS Matematik
Rasyonel Saylar
rnek
rnek
3
5c 2 m
5
5
2c 3 m
2
A)
5

2
B)
7

2
C) 3
a
b
says
saysnn ka katdr?
10
100
A)
D) 5
a

10b
B)
10a

b
C)
10b
a
D)
ab

10
E) 7
E)
10
ab
(2008 - SS)
(2010 - YGS)
zm
zm
2 3
5
10 3
1 5 5
5
1
=
65
3 5
2 2
2
1 2
2
a
b
= k
olsun & k = ?
10
100
a 100
=k
10 b
7
5
5 = 7 = 7 olur.
=
1 1
2
2
Cevap: B
10a
= k olur.
b
Cevap: E
rnek
rnek
1
1
1 mc 2 m
5
5
1
+1
5
A)
6

5
B)
5

6
C) 1
D)
6

5
E)
5
6
1 1 1
+ ileminin sonucu katr?
2 4 8
A)
5

8
B)
3

8
C)
1

8
D)
3

4
E)
1
4
(2007 - SS)
(2009 - SS)
zm
c
1
1
1 5
10 1
1 m. c 2 m c m. c
m
5
5
5
5 5
5
=
=
1 5
1
+
+1
5 5
5
36 5 6
=
=
bulunur.
5
25 6
zm
4 9
5 5
6
5
1
1
1 1 8 4+2 1
+
=
2
4 8
8
1
^8 h
^4 h
^2 h
Cevap: A
55
5
bulunur.
8
Cevap: A
zml Test
Rasyonel Saylar
4 ( 3 ) + ( 2 )
4 ( 3 )
1.


A)
2.
1

8
1
B)
6
C) 1
D)
1

4
E)
1
6
B) 2
C) 3
D) 4
1
1 1
1 1 1
c mc + m
2
2 3
2 3 6
E) 5
D) 4
E)
2
3
3
oluyor.
11
C) 9
D) 5
E) 1
D) 10
1
oluyor.
3
B) 12
C) 8
D) 4
E) 2
E) 5
say olmas iin a ya verilebilecek deerlerin toplam

katr?
C) 8
1

6
Bu kesrin paydas ve pay arasndaki fark katr?

A) 16
4. 1 < a < 10 koulu ile 2aa+ 1 kesrinin 10 katnn bir tam
B) 7
B) 10
2 karlrsa kesrin deeri
katr?
A) 6
D)
7. Bir kesrin deeri 37 dir. Bu kesrin pay ve paydasndan

C) 3
1

3
Bu kesrin pay katr?

A) 12
K
5
+2 =
M
2
B) 2
C)
sna 3 eklenirse kesrin deeri
olduuna gre, K nn alabilecei en kk deer
A) 1
2
B)
3
6. Bir kesrin deeri 13 tr. Payndan 1 karlr, payda-
3. K ve M pozitif tam saylar,

5.
1
A)
3
Sfrdan farkl bir saynn kat alnr ve sonu,

balangta alnan sayya blnrse blm ka
olur?
A) 1
YGS Matematik
8.
1
1
c3 m + c1 m
2
2
1
3
c4 m c 1m
4
4

A) 2
E) 11
56
B) 1
C)
1

2
D)
1

4
E)
3
4
zml Test
YGS Matematik
9.
N
J
3
1O 1
K 3
4
+
:
K
3 OO 12
K 1 3
4
P
L

A) 12
10.
B) 13
C) 24
D) 143
E) 144
12
= 6 eitliini salayan x katr?
12
12
x
12
x
h
A) 3
B) 4
C) 6
D) 8
E) 12
57
zmler
1.
7. Deeri 37 olan kesir 37xx olsun.
4 ( 3 ) + ( 2 ) 4 + 3 2
3
1
=
=
=
12
4 ( 3 )
12 4
Cevap: D
2.
Rasyonel
Saylar
YGS Matematik
3x
x = 3 tr.
Cevap: C
3x 2 1
=
& 3. (3x 2) = 1. (7x 2)
7x 2 3
9x 6 = 7x 2
2x = 4
x=2
bulunur. 7x 3x = 4x = 4 . 2 = 8 dir.
Cevap: C
3.

K
K 5
5
+2= = 2
M
M 2
2
K 1
=
M 2
8.
dir. Buna gre, K nn alabilecei en kk deer, K = 1
dir.
Cevap: A
4.

10.
2a + 1
2a 1
a = 10. a a + a k
1
= 10. a 2 + a k
10
= 20 + a
9.
dir. Bu ifadenin bir tam say olmas iin 1 < a < 10 olmak
1
1
1
1
c3 m + c1 m
3 + 1
2
2
2
2
=
1 3
1
3
c4 m c 1m 4 4 4 + 1
4
4
2
4
2 = 4 1 = 3
=
4 5 1 4
5
4
3
1

1
3
1 3
4
4
= +
+
12
:
3 12 1
3
1 3
zere, a ya 2 ve 5 deerleri verilebilir. 2 + 5 = 7 dir.
= 12
12
12
= 144 1 = 143
Cevap: B
5.

1
1 1
1 1 1
1 1 1 1 1 1
c mc + m= + +
2
2 3
2 2 3 2 3 6
2 3 6
1 1
1
= + =
2 6
3
10.
Cevap: A
12
12
x
12
x
12
x
12
6. Deeri 13 olan kesir 3xx olsun.

3
x 1
& 11. (x 1) = 3. (3x + 3)
=
3x + 3 11
11x 11 = 9x + 9
2x = 20
x = 10 bulunur.
Cevap: E
x
x
Cevap: D
=6
2 olmal
=2
12
12
2 olmal
Cevap: B
12
= 2 den
2
x = 8 olur.
Cevap: D
58
YGS
ONDALIK SAYILAR
MATEMATK
8. BLM
rnek
ONDALIK SAYILAR
a
eklinde yazlabilen rasyo10 n
nel saylara ondalk say denir.
a Z ve n Z+ olmak zere
rnek
2
173
4121
= 0, 2 ;
= 1, 73 ;
= 4, 121
10
100
1000
saylar ondalk
Blme
ki tane ondalk say blnrken pay ve payda 10 un kuvvet-
saylardr.
leri ile arplarak virgl ortadan kaldrlp blme ilemi yaplr.
rnek
a
rasyonel saysnda payn paydaya blmnde
b
elde edilen sayya ondalk say denir. (b 0)
1, 11 1, 11.100
=
3, 7.100
3, 7
111
3
=
=
= 0, 3
370 10
rnek
3
= 1, 5
2
rnek
2
= 0, 4
5
0, 3
0, 009
- 4 +
0, 03 0, 16 0, 003
ONDALIK SAYILARDA DRT LEM
zm
Toplama - karma
0, 3
0, 009
- 4 +
0, 03 0, 16 0, 003
Virgller alt alta gelecek ekilde yazlp toplama veya kar-
^100 h
ma ilemi yaplr.
^100 h
^1000 h
30 - 400 9
+
3
16 3
= 10 25
+3
- 12 bulunur.
=
=
rnek
1. a, bcd ondalk says

13, 628
+
7,3
20, 928
3, 0
a, bcd =
0, 02
3, 8
!
arpma
abcd
1000
saynn tamam
1 in sana virglden
sonraki basamak says kadar sfr
eklinde rasyonel sayya evrilir.
2. a, bcd ondalk says

a, bcd = abcd.103 virglden sonraki basamak

saynn saysnn negatifi eklinde

tamam sl sayya evrilir.
ki tane ondalk say arplrken virgl yokmu gibi arplp,

arpanlarn ikisinde bulunan ondalk basamaklarn says kadar basamak arpmn sandan balanarak virglle ayrlr.
59
YGS Matematik
Ondalk Saylar
rnek
rnek
0, 2 0, 025
0, 5
3175
= 3175.10 3
1000
235
0, 0235 =
= 235.10 4
10000
3,175 =
A)
3

5
B)
8

25
D)
4

5
C)
E)
12
25
7
20
(2010 YGS)
Devirli Ondalk Saylar

a
rasyonel says ondalk sayya evrilirken virglden sonb
ra saylar belli bir rakamdan sonra tekrar ediyorsa bu say-
zm
ya devirli ondalk say denir, devreden ksm zerine izgi izilerek belli edilir.
0, 2 0, 025
=
0, 5
2
25
10 1000
rnek
( 100 )
5
10
0, 3222... = 0, 32
200 25
1000
7
175 10 35
=
=
1000 5 100 20
3,193193... = 3,193
2, 6282828... = 2, 628
Cevap: C
Devirli Ondalk Saylarn Rasyonel Sayya Dntrlmesi

a, bcd =
abcd ab
990
rnek
saynn tamam devretmeyen ksm

virglden sonraki devreden say kadar
9, devretmeyen say kadar 0 yazlr.
0,1 0, 02

0, 01 0, 2
A) 8
B) 8,9
C) 9
623 62
90
0, 013 =
3,12 =
E) 10,1
(2009 SS)
rnek
6, 23 =
D) 9,9
13 1
900
312 3
99
0, 397 =
397 39 358
=
900
900
13, 57 =
1357 13 1344
=
99
99
zm
0,1 0, 02 10 2
1
= 10
= 9, 9
0, 01 0, 2
1 20
10
Cevap: D
60
YGS Matematik
Ondalk Saylar
c. Pay ve paydalar arasndaki farklar eitse kesirler basit

kesir ise pay kk olan daha kktr. Kesirler bileik
kesir ise pay byk olan daha kktr.
rnek
4, 9
0, 1
+
0, 49 0, 01
A) 11
B) 20
C) 50
D) 59
11 21 39
<
<
ve
13 23 41
17 11 7
<
<
gibi
14
8
4
E) 110
(2008 SS)
2. Negatif rasyonel saylarn sralamasnda saylar nce

pozitif rasyonel saylardaki kurallara gre sralanp, sra-
zm
lama ters evrilir.
490 10
+
= 10 + 10 = 20
49
1
rnek
Cevap: B
a=
5
7
9
, b=
, c=
11
11
11
saylarnn sralamasnda iareti dikkate almazsak

5
7
9
<
<
dir.
11 11 11
rnek
Saylar negatif olduundan sralama ters evrilirse
=
a 0=
, 2 0, 2222...2... devirli ondalk almyla verilen a
says iin
A)
5

2
9
7
5
<
<
yani c < b < a olur.
11
11
11
a aadakilerden hangisidir?
B)
3

2
C)
2

2
D)
5

3
E)
2
3
rnek
(2007 SS)
a, b, c R olmak zere,
zm
a = 0, 2 =
2 rasyonel biimi
9
a.b = 0,234
a=
a.c = 0,23
2
2
=
9
3
b.c = 0, 2 ise
a, b ve c saylarn kkten bye doru sralaynz.
Cevap: E
RASYONEL SAYILARDA SIRALAMA
zm
1. Pozitif rasyonel saylarn sralamas
0, 2 < 0,23 < 0,234 ve b.c < a.c < a.b olur.
a. Paydalar eit ise pay kk olan kesir daha kktr.

3
4
7
9
<
<
<
gibi
11 11 11 11
a, b, c R olduundan
b.c < a.c b > a
b. Paylar eit ise paydas byk olan kesir daha kktr.

a.c < a.b c > b olur.
5
5
5
5
<
<
<
gibi
29 23 17 11
a < b ve b < c ise a < b < c bulunur.
61
YGS Matematik
Ondalk Saylar
rnek
a=
45
47
49
, b=
, c=
17
18
19
rnek
olduuna gre,
a = 1, 237
b = 1, 237
a, b, c saylarn kkten bye doru sralaynz.
c = 1, 237
ise a, b, c saylarn kkten bye doru sralaynz.
zm
a=
45
11
= 2+
17
17
b=
11
47
= 2+
18
18
zm
49
11
c=
= 2+
19
19
eklinde yazarsak herbirinde 2 ortaktr.
a=
1 , 2
7 7
b=
1 , 2
7 3
c=
1 , 2
3 7
2 3 7
11 11 11
<
<
oldu19 18 17
ayn
undan c < b < a olur.
2 < 3 < 7 o halde
c < b < a olur.
rnek
rnek
a=
5
7
<x<
eitsizliini salayan x tam saylarnn topla4
3
m katr?
286
370
1043
, b=
, c=
ise
267
351
1024
A) 2
B) 1
C) 0
a, b, c saylarn kkten bye doru sralaynz.
D) 1
E) 2
(2010 YGS)
zm
zm
5
7
< x < = 1, < x < 2,
4
3
= x {1, 0, 1, 2}
Kesirlerin pay ve paydalar arasndaki farklar sabit ve kesirler
1 + 0 + 1 + 2 = 2 dir.
bileik kesir olduundan pay byk olan kesir daha kktr.

O halde doru sralama c < b < a eklindedir.
Cevap: E
62
YGS Matematik
Ondalk Saylar
rnek
rnek
c<e
10
11
100
b=
111
1000
c=
1111
b<a
olduuna gre, aadaki sralamalardan hangisi do-
eitsizlikleri veriliyor.
rudur?
Buna gre, bu be saynn en k hangisidir?
A) c < b < a
a, b, c, d ve e gerel saylar iin
a=
a<c
b<d
A) a
B) b
C) c
D) d
B) c < a < b
D) a < c < b
E) e
C) a < b < c
E) b < c < a
(2009 SS)
(1999 SS ptal)
zm
zm
b < a ve a < c ise b < a < c ve c < e ise b < a < c < e dir. Ayn
a=
10 1000
=
11 1100
b=
100 1000
=
111 1110
c=
1000 1000
=
1111 1111
zamanda b < d olduu iin en kk say b dir.

Cevap: B
c < b < a olur.

Cevap: A
rnek
rnek
1
11
<a<b<
sralamasnda birbirini izleyen saylar arasn2
4
a < 0 < b olmak zere, k =
daki farklar eittir. Buna gre, a + b toplam katr?
gre, k says aadakilerden hangisi olabilir?
A)
5

4
B)
7

4
C)
11

4
D)
13

4
A)
E) 1
4

3
B)
2

3
ba
a gerel says veriliyor. Buna
C) 1
D)
2

3
E)
4
3
(2003 SS)
(2003 SS)
zm
zm
a < 0 < b ise

k=
1
11
<a<b<
sralamasnda birbirini izleyen saylar arasn2
4
b
a < 0 olduundan
daki farklar eit ise

a+b =
ba b
a = a 1 olur.
1 11
+
olur.
4
2
b
k = a 1 < 1 olur.
13
bulunur.
4
k=
^2 h
a+b =
Cevap: D
4
olabilir.
3
Cevap: A
63
zml Test
Ondalk Saylar
1.
2, 3, 4, 5 rakamlarnn ikisinden oluturulan iki basamakl bir say pay, teki ikisinden oluturulan iki
basamakl bir say da payda olmak zere elde edilebilecek kesirlerden en bynn yaklak deeri
nedir?
A) 2,34
B) 2,14
D) 1,72
4.
YGS Matematik
0, 5 16 devirli (periyodik) ondalk says aadakilerden hangisine eittir?
511

990

516
B)

999
516
511
D)

E)
990
999
A)
C)
516
900
C) 1,96
E) 1,48
5. k ve m devirli (periyodik) ondalk saylar olmak zere,

k = 0, 2 ve m = 0, 5 ise
A) 6,6
B) 6,5
1 1
toplam katr?
+
k m
C) 6,4
D) 6,3
E) 6,2
2. x, pozitif bir ondalk saydr.

x+
1
bir tam say olduuna gre, x in virglden
40
6. a > b > 2
sonraki ksm nedir?

A) ...,975
a
b
a
y=
2
2
z=
b
olduuna gre, aadakilerden hangisi dorudur?
x=

B) ...,075
D) ...,250
C) ...,125
E) ...,025
A) z > x > y

B) y > x > z
C) y > z > x
D) x > z > y E) x > y > z
7. 19 < a < b < c < 29

olduuna gre, a, b, c saylar srasyla aadakilerin hangisindeki saylar olabilir?
3.
2
1
+
0, 001 0, 002 5
= k olduuna gre, k katr?
3
3
0, 004
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
A)
6 11 12
, ,

45 45 45

64
D)
B)
4 6 7
, ,
27 27 27
C)
5 6 7
, ,
36 36 36
2 5 6
7 9 15
, ,
, ,
E)
18 18 18
54 54 54
zml Test
YGS Matematik
8.

x=
A)
10
12
16
, y=
, z=
saylarnn OBEBi katr?
77
55
35
1

385

9.
10.

B)
D)
2

385
C)
1
E) 1
11
2
11
x=
15
9
30
, y=
, z=
saylarnn OKEKi katr?
7
7
11
A)
90

7
B)
90

77
C)
90

11
D) 90
E) 1
x = 0, 12 4
y = 0, 1 05
z = 0, 1 20
t = 0, 10 2
saylarnn en by ile en knn toplam katr?
A) 0, 2446

B) 0, 2949
C) 0, 225
D) 0, 22 6 E) 0, 22242
65
zmler
YGS Matematik
1.
54
b 2, 34 tr.
23
7.

Cevap: A

1
= x + 0, 025
40
2.
x+
olduundan, x in ondalk ksm 975 tir.
YGS Matematik
Ondalk
Saylar
1
4
2
8
=
=
ve
olduundan,
9 36
9 36
4
8
<a<b<c<
dr.
36
36
Buna gre, a, b, c saylar C seeneinde verilen saylar
olabilir.
Cevap: C
Cevap: A
3.
2
1
2000 1000
+
+
0, 001 0, 002 5
2 = 5 .k
= .k & 1
3
3000
3
3
4
0, 004
2500 5
= .k
&
750
3
10 5
= .k
&
3
3
& k = 2 dir.
8.
OBEB c
OBEB ^10, 12, 16 h

10 12 16
, , m=
77 55 35
OKEK ^77, 55, 35 h
=
2
tir.
385
Cevap: B
Cevap: B
4.
0, 5 16 =
5165 511
=
990
990
9. x, y, z saylarnn paylar ile paydalar aralarnda asaldr.

Cevap: A
5.
2
k = 0, 2 =
9
5
m = 0, 5 =
9
OKEK c
OKEK (15, 9, 30)

15 9 30
, , m=
7 11 7
OBEB ^7, 11, 7h
90
=
= 90
1
Cevap: D
olduundan,
1 1 9 9 45 + 18 63
+
= + =
=
= 6, 3 tr.
k m 2 5
10
10
Cevap: D
10. x = 0,12444
6.

a
b & y > x nk b > 2 dir.
a
y=
2
a
x=
b & x > z dir. nk a > 2 dir.
2
z=
b
x=
O halde, y > x > z dir.
y = 0,10505
z = 0,12020
t = 0,10222
olduundan saylarn en by x, en k t dir.
x + t = 0,12444 + 0,10222
= 0,22666
= 0,22 6 dir.
Cevap: D
Cevap: B
66
SL FADELER
YGS
9. BLM
MATEMATK
x R ve n N+ olmak zere, xn ye sl ifade denir.
zm
x = 1x4
.4x.
. x3 tir.
4
24
n tan e x
x ifadesinde x e sl ifadenin taban, n ye ss denir.
1
1 2 1
1
= , 3 = 2 = , ^2h2 = 4 olduundan
2
4
9
2
3
22 32 + (2)2 =
o
1. x R ve x 0 iin x = 1 dir.
1 1
9 4 + 144 149
+4 =
=
dr.
4 9
36
36
1
2. x R ve x 0 iin x1 = x tir.
3. x R, x 0 ve n N+
iin xn =
1
n dir.
x
SL FADELERDE LEMLER
4. 00 = Belirsiz dir.
1. Tabanlar ayn olan sl ifadeleri arparken ortak taban

yazlr, sler toplanarak s olarak yazlr:

rnek
a)
34 = 3 . 3 . 3 . 3 = 81 dir.
34 ifadesinde taban 3, s 4 tr.
b)
90 = 1 dir. 90 ifadesinde taban 9, s 0 dr.
c)
52 =
xn . xm = xn+ m dir.
rnek
1
1
=
tir. 52 ifadesinde taban 5, s 2 dir.
2
25
5
a) x2 . x4 = x2+4 = x6
b) 75 . 73 = 75 3 = 72 = 49
c) a6 . a1 . a10 = a6 1 + 10 = a15
rnek
3
2. ki veya daha fazla ifadenin arpmnn n. kuvveti, ifadelerin her birinin n. kuvvetinin arpmna eittir:
(2) 2 + 4 ileminin sonucu katr?
zm
(x . y)n = xn . yn
(x . y . z)n = xn . yn . zn dir.
(2)3 = 8, 24 = 16, 40 = 1 olduundan,
rnek
(2)3 24 + 40 = 8 16 + 1 = 23 tr.
a) (x.y)3 = x3 . y3
b) (2x)4 = 24 . x4 = 16x4
rnek
c) (a)3 = (1 . a)3 = (1)3 . a3= 1.a3 = a3

d) (a)4 = (1 . a)4 = (1)4 . a4 = 1.a4 = a4
22 32 + (2)2 ileminin sonucu katr?
67
67
YGS Matematik
sl fadeler
3. ki ifadenin orannn n. kuvveti ifadelerin n. kuvvetlerinin

oranna eittir:
n
x n x
a k = n
y
y
rnek
dir.
a) (x4)3 = x4.3 = x12

b) (x5)6 = x5.(6) = x30
rnek
c) ((a3)4)2 = a3.4.2= a24
3
1 3 ^1 h
1
1
= 3 = 3
a. a x k =
3
x
x
x
4
rnek
a 4 a
a
b. a k = 4 =
16
2
2
3
a) x4 = x(4 ) = x64
4. Tabanlar ayn olan sl ifadeleri blerken ortak taban
yazlr, sler karlarak s olarak yazlr:
b) 23 = 2(3 ) = 29 = 512
nm
x
m =x
x
x
1
m = mn
x
x
rnek
1
rnek
11
a.
114
7
x
=x
=x
4
x
b.
5
1
1
1
= 97 = 2 =
9
25
5
5
5
c.
4 ^ 6 h
4+6
10
a
=a
=a
=a
6
a
4 2 + ^8 h3 1

A) 2
B) 6
C) 1
D) 0
E) 2
(2011 YGS)
5.
zm
Bir saynn ssnn ss alnrken sler arplarak s

olarak yazlr:
1
(xn)m = (xm)n = xn.m
dir. Grld gibi, (xn)m = (xm)n dir. sler, yer deitirebilmektedir.
4 2 + ^8 h3 1
1
^2 2 h2
3
+ ^2 h3 1
1
2
=x
m
(n )
2 + ^2 h 1
1
2
1
= = 2
1
2
=
dir. Yani, ilem sras parantezle belir-
lenmemise sl ilemler yaplarak ilemler sonulandrlr.
Cevap E
68
YGS Matematik
6.
sl fadeler
(x)n = (1)n . xn dir.
rnek
1, n ift tam say ise

(1)n =
Aadaki ifadeleri hesaplaynz.

1, n tek tam say ise
n,
x n ift tam say ise
a)
2 3
c m
3
b)
3 3
^2h5 . c m
2
c)
1 2
1 3
c m c m
3
2
(x) n =
x n, n tek tam say ise
dir. n saysnn tek say ya da ift say olduu bilinmiyorsa,

(x)n = (1)n . xn
yazlr.
zm
a)

rnek
= 8 . x7
b) ((x)2)3 = (x)6 = x6
2 3
b)
2 3
c) (x ) = (1 . x )

= (1)3 . (x2)3
6
a) (x)4 . (2x)3 = x4 . (2)3 . x3

2 3
2
2
2
c m = c m. c m. c m (s tanmndan)
3
3
3
3
( 2 ) ( 2 ) ( 2 )
(arpmann tanmndan)
333
8
27
3
3 3 3
3
( 2 )2 = ( 2 ) ( 2 ) ( 2 ) ( 2 ) ( 2 )
2
2 2 2
= 1 . x . = x
22222333
222
= 108
3 2
d) ( (x) ) . (x2 ) = (x)6 . (x8)

= x6 . (1) . x8
= 1 . x14 = x14
c)
1 3
1 1
1
1 2
1
1
c m c m = c . m c m. c m. c m
2
3 3
2
3
2
2
rnek
a)
3
1 3 ^1h
1
1
a k =
= 3 = 3
3
x
x
x
x
b)
a 4 a
a
a k = 4=
2
16
2
1.1 ^1h. ^1h. ^1h
3.3
2.2.2
1 1 1 1
= +
9
8
9 8
8+9
72
17
72
rnek
Aadaki ilemleri en sade biimde yaznz.
a) 32.210
7.
x 1 y
a k =
y
x
y n y
x n
a k =a k = n
y
x
x
b) (3.x8) . (2.x4)
dir.
c) (a5.b4) . (3.a12.b3) . (4.b7)
69
YGS Matematik
sl fadeler
zm
rnek
a) 32.210 = 25.210 = 25+10 = 215
a)
b) (3.x8) . (2.x4) = 3.(2) . x8 . x4

= 6 . x8+4
= 6.x12
15
2

64
b)
= 12.a5+12 . b4+3+7
= 12.a17. b14
a)
x .y
c)
81.2 .5
6
8
3 .10
15
15
156
9
2
2
= 6 =2
= 2 = 512
64
2
5
5
b) x .y = x . y
8
4
8 4
x .y
x y
7 4
1
1 3

= 85 .y
= 3 .y
x
x
rnek
=
6
zm
c) (a5.b4) . (3.a12.b3) . (4.b7) = 3.4.a5.a12. b4. b3. b7
x .y
a) (3 . 4 ) . 5
c) 81.2 9 .5 9 3 4 . ^2.5h9 3 4 10 9
=
= 6. 8
6
8
6
8
3 .10
3 .10
3 10
2
2y 8
x
b) f y p . c x m
1
2
c) c m . c m . ^15h8
5
2
a) (36.46) . 56 = (3.4)6 . 56
= (12.5)6 = 606
10
1
.10 =
2
9
3
a) (54)7
2x y
= f xy p = ^2x h8
a) (54)7 = 54.7 = 528
= 28.x8 = 256.x8
b) (x3)4.(x5)2
zm
8
2
2
f x p . c 2y m = f x . 2y p
y
x
y x
c) 1 2 158 = 1 2 15
2 5
2 5
9 8
= 126 . 56
.10
Aadaki ilemleri yapnz.
6 4
rnek
zm
b)
1
3
b) (x3)4 . (x5)2 = x3.4 . x5.2

8
= x12 . x10 = x12+10 = x22
1 ( 2 ) 15
=
25
16
2
8
2
c) â .bh = â h .b = a . b
4
4
2
.
4
4
8
4
2

a .b
a .b
a . ^b h
= ( 3 )8 = 38
=a
70
164
=a
12
c)
â 2 .bh
4
2
a . ^b h
YGS Matematik
sl fadeler
zm
rnek
2a = 3 ve 3b = 4 ise (2a)b = 4 2ab = 4 olur.

4c = 8 ise (2ab)c = 8 2abc = 8
a)
a x 2 .y k .y 1
b) f
2xy
a
Cevap C
2 3
p .f
2abc = 23 abc = 3 olur.
a x 3 .y 1 k
a .x
rnek
4
1 3
2 0
a) c m + ^3 h3 + c m + 0
2
3
zm
b) (3)6 + 35 2.(3)7
a) a x .y k .y
a x 3 .y
2 3
1 k4
2xy
a
2 3
p .f
3 4
^x h . a y
b)
^x h .y 3 .y 1
y
3
y
x
12
x .y
x .y
zm
2 ^ 4 h
3 4
1 3
2 0
a) c m = 1, ^3h3 = 27, c m = 2 , 0 = 0 olduundan,
2
3
18
a .x
12^6 h
y
x
1 k4
2
y
p = f a 2 p . f 3 1 p
2.x.y
a .x
4
=f
b) (3)6 + 35 2 .(3)7 = 36 + 35 2 .(37)
2
y
a
. 3 1 p
2
2.x.y a .x
2 3
=f
(s ift olduundan, (3)6 = 36 , s tek olduundan,
y
y p
=
3
2a
8.a
(3)7 = 37 dir. = 36 + 35 + 2 . 37
3b = 4
4c = 8
= 3.35 + 35 + 18.35
= (3+1+18).35
= 22 . 35
rnek
a) (x)4 . x3
olduuna gre, a . b. c arpm katr?

A) 1
a, b, c gerel saylar iin,

2a = 3
= 3.35 + 35 + 2 .32.35
rnek
4
3
1 3
2 0
c m + ^3h3 + c m + 0 = 1 + ^27h + 2 + 0
2
3
= 1 27 + 8 = 18 olur.
B) 2
C) 3
D) 4
b) (x)4 . x3 (x)6
E) 5
c) (a5)3 . (a)5 . (a4)
(2005 SS)
71
YGS Matematik
sl fadeler
zm
rnek
1513 + 6.1513 + 8.1513
a) s ift olduundan, (x)4 = x4 tr. O hlde,

(x)4 . x3 = x4 . x3 = x7 dir.
A) 1515
b) x4 ifadesinde 4, x in kuvveti deil, sadece x in kuv-
D) 10.1613
vetidir. Yani x4 = 1.x4 demektir.

B) 1514
C) 14.1513
E) 1613
(2010 YGS )
(x)6 yazlmnda 6 , x in kuvvetidir. 6 ift olduundan, (x)6 = x6 dr.
(x4) . x3 . (x)6 = 1 . x4 . x3 . x6
= 1 .x4+36
= 1 . x = x
zm
c) (a5)3 . (a)5 . (a4) = [(1) . a5]3 . [(1) . a]5 . [(1) . a4]

= (1)3 . a15 . (1)5 . a5 . (1) . a4
= (1)3+5+1 . a15+5+4
= (1)9 . a24
= 1 . a24
= a24
1513 + 6.1513 + 8.1513 = 1513 (1 + 6 + 8) = 15.1513

= 1514
Cevap B
rnek
rnek
c1 +
1 2
m
2
1 3
c m
2
101 + 102 + 103
ifadesi aadakilerden hangisine eittir?

A) 0,011
B) 0,101
D) 0,123
A) 4
C) 0,111
B) 6
C) 9
D) 12
E) 18
E) 0,321
(2010 YGS )
zm
zm
101 + 102 + 103 =
1
1
1
100 + 10 + 1
+
+
=
100 1000
1000
10
^100 h
c1 +
^ 10 h
1 2
m
2
1 3
c m
2
111
= 0, 111
1000
Cevap C
3 2 9
c m
2
9 8
=
= 4 = . = 18
1 3 1 4 1
c m
8
2
Cevap E
72
YGS Matematik
sl fadeler
rnek
rnek
3m = 2 olduuna gre,
Aadaki saylar en sade sl biimde yaznz.

a) 0,0000002
b) 0,000065
4

0, 0000005
d) 30 000 000
c)
32m + 1
ifadesinin deeri katr?

A) 5
B) 9
C) 12
D) 15
E) 18
(2009 SS )
zm
a) 0,0000002 = 2 . 107 dr. Virglden saa doru 7 basa-
zm
mak ilerleyince 2 nin sana gelinmektedir.

3m = 2 ise 32m + 1 = 32m . 31
b) 0,000065 = 65.106 dr. Virgln sanda 6 basamak

var. Ayn sayy 6,5 . 105 biiminde de yazabiliriz.
c)
4
4
4.2
=
=
(Kesri 2 ile genilettik.)
0, 0000005 5.10 7 2.5.10 7
= (3m)2 . 31 = 22.3
= 12 bulunur.
Cevap C
8
8 10
. 6 (Kesri 106 ile geni-
7 =
6
10.10
10
10

lettik)
6
8.10
= 8.10 (100 = 1 dir.)
0
10
rnek
d) 30 000 000 = 3.107 dir. (3 ten sonra 7 tane sfr vardr.)
(3x 2)2002 = (x + 6)2002 denkleminin zm kmesi aadakilerden hangisidir?

A) {1, 4}
B) {1} C) {4}
D) {1, 4}
SL DENKLEMLER ve ETSZLKLER
E) {4, 4}
1. n Z+ olmak zere;

[f(x)]2n1 = [g(x)]2n1 f(x) = g(x) tir.
n Z+ olmak zere;
2n
2n
= [g(x)]
zm
f(x) = g(x) veya f(x) = g(x) tir.
2.
[f(x)]
f(x) = g(x) denkleminin zm kmesi 1,
f(x) = g(x) denkleminin zm kmesi 2
ise [ f(x) ]2n = [ g(x) ]2n denkleminin zm kmesi
1 2 dir.
(3x 2)2002 = (x + 6)2002

3x 2 = x + 6
veya
x=4
veya
3x 2 = (x + 6)
x = 1
O hlde, denklemin zm kmesi, = {1, 4} tr.

Cevap A
73
YGS Matematik
sl fadeler
3. a 0, a 1, a 1 olmak zere,
zm
af(x) = ag(x) f(x) = g(x) tir.
2n 3
1 1 3n
(32)2n 3 = (31)13n
=c m
3
32.(2n 3) = 31.(13n)
34n 6 = 31+3n
Tabanlar 3 olan iki sl ifade birbirine eitse, sleri de eittir.

4n 6 = 1 + 3n n = 5 bulunur.
rnek
Cevap E
7x1
= 25
x+7
denkleminin zm kmesi aadakilerden
hangisidir?
A) {1}
B) {2}
C) {3}
D) {4}
E) {5}
rnek
(16)3n = 85 olduuna gre, n katr?
A)
3

2
B)
4

3
C)
3

5
D)
5

4
E)
5
6
(2010 YGS)
zm
57x1 = 25x+7 57x1 = (52)x+7

57x1 = 52x+14
7x 1 = 2x + 14
5x = 15 x = 3
zm
(16)3n = 85 ise
O hlde, denklemin zm kmesi = {3} tr.
(24)3n = (23)5
Cevap C
212n = 215 12n = 15 n =
15 5
=
12 4
olur.
Cevap D
rnek
rnek
4x+5 22x+3 = 127 denkleminin zm kmesi aadaki9
2n 3
A) 1
lerden hangisidir?
1 1 3n
ise n says katr?
=c m
3
B) 2
C) 3
1
B) ' 1
2
A)
D) 4
E) 5

2
D) ' 1
3
74
E) {2}
3
C) ' 1
2
YGS Matematik
sl fadeler
Buna gre, (n 2)n+5 = 1 eitliinde bu durumu gz n-
zm
ne alarak zm yapalm:
4x+5 22x+3 = 127 (22)x+5 22x+3 = 127

22x+10 22x+3 = 127
22x+3 (27 1) = 127
22x+3 . 127 = 127
22x+3 = 1
2x + 3
a)
n2=1 n=3
b)
n+5 = 0
n = 5
1 &
1 & n = 5 olabilir.
n 2 0
n2
c)
n 2 = 1
n=1
4 &
4 & n = 1 olabilir.
n + 5 ift
1 + 5 ift
olabilir.
O hlde, denklemin zm kmesi: = {5, 1, 3} tr.

0
2x + 3 = 0
=2
3
O hlde, denklemin zm kmesi, = ' 1 dir.
2
af(x) < ag(x) ve a > 1 ise f(x) < g(x) tir.

af(x) > ag(x) ve a > 1 ise f(x) > g(x) tir.
Cevap C
af(x) < ag(x) ve 0 < a < 1 ise f(x) > g(x) tir.
af(x) > ag(x) ve 0 < a < 1 ise f(x) < g(x) tir.
4.
[f(x)]g(x) = 1 denkleminin zm iin;
i. f(x) = 1
ii. g(x) = 0 ve f(x) 0
iii. f(x) = 1 ve g(x) ift tam say
rnek
denklemleri zlr. Bulunan kklerden f(x) ve g(x) i tanmsz yapmayanlarn oluturduu kme, [f(x)]g(x) = 1 denklemi-
nin zm kmesidir.
3x + 5
1 x+3
c m
2
eitsizliinin zm kmesini bulunuz.
rnek
(n 2)n+5 = 1 denklemini salayan btn n tam saylarn bulunuz.
zm
zm
3x + 5
1 x+3
23x+5 2x3
c m
2
3x + 5 x 3
m Z, n Z ve mn = 1 eitlii u durumda mmkn olur:
2x 3 5
2x 8
a) m = 1
x4
b) n = 0 ve m 0
O hlde, eitsizliin zm aral, = [4, +) dur.
c) m = 1 ve n ift tam say
75
zml Test
sl fadeler
1.
6. (a)7(a4)(a)2
3 2
>c 1 m H
2

A)
2.
1

32
YGS Matematik
1

16
B)
C) 16
D) 32
arpmnn sonucu nedir?
A) a13
B) a13
D) a9
E) 64
4
1 3
c m ^2 h
2

^2h2
7.
E) a9
0, 018 a + 1
= ^27 h1a
m
0, 006
Yukardaki ileminin sonucu katr?

1
1
A) B)
8
2
3.
0, 9.10 + 0, 03.10
4
1, 2.10
C) 1
1
D)
8
A) 4
1
E)
2
A) 102

B) 3
C)
1

2
D)
1

3
E)
1
4
8. n ve a sfrdan farkl birer gerel say ve

B) 101
C) 1
1 n
12 .n = a 2a.n n k

C) a9
olduuna gre a katr?

A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
E) 8
D) 1
E) 2
E) 102
D) 10
4. x = (23)4
4)
y = 2(3
9. 3.2x+2 + 4.2x = 8
12 3
z = (2 )
olduuna gre, aadaki sralamalardan hangisi
A) 2
dorudur?

A) z < x < y

B) z < y < x
D) x < y < z
olduuna gre x katr?

B) 1
C) 0
C) y < x < z
E) x < z < y
1
10. 3 4 + 1 = a olduuna gre
(3
5. 3m = a
1
8
)(
1 38 + 1
1
32
7m = b
olduuna gre, (147)m nin a ve b trnden eiti aa-
ileminin sonucu aadakilerden hangisidir?
A)
1 2
a b
3
B) ab
C) a2b2
A) a2
D) ab2
E) a2b
76
B) 3a
C) a
1
D) a
E)
1
2
a
zmleri
YGS Matematik
3 2
1.
>c 1 m H = 9^2 h3C

2
sl fadeler
5. 147 = 3.72 dir.
= ^2h6 = 64
Cevap E
(147)m = (3.72)m
= 3m . (72)m = 3m . (7m)2
= a.b2
Cevap D
2.
4
1 3
1
c m ^2 h c m. ^16h
2
8
1
1
=
= c m. ^ 4 h =
4
8
2
^2h2
Cevap E
6.
= (1)7 . a7 . (1) . a4 . (1)2 . a2
= (1) . (1) . (1)2 . a7 . a4 . a2 = a9

Cevap C
3.
0, 9.10 + 0, 03.10
4
1, 2.10
=
=
7.
9.10 + 3.10
1
4
12.10 .10
4
12.10
1
=
= 10
1
4
1
12.10 .10
10
0, 018 a + 1
1a
18 a + 1
= ^27h1a & c m
= 27
m
0, 006
6
3a+1 = 33(1 a)
a + 1 = 3 3a
1
a=
2
Cevap D
Cevap C
4. x = 23.4 = 212

8.
81
y=2
12.3
36
z=2
=2
olduundan;
x < z < y dir.

Cevap E
1 n
12 .n = a 2a.n n k
12n . n = 2n . an . n1
12n = 2n . an
12n = (2a)n
12 = 2a
a=6
Cevap C
77
zml Test
9. 3.2x+2 + 4.2x = 8
3.2x . 22 + 4.2x = 8
2x (3 . 4 + 4) = 8
2x .16 = 8
2x =
2x = 21
x = 1
1
2
Cevap D
(3
10.
1
8
1)(3
1
8
+ 1) (3 ) 1
=
1
8
32 1
32 1
34 1
(3 ) 1
1
4
34 1
1
34
1
a
)(
1
34
+1
1
1
34
+1
Cevap D
78
YGS Matematik
KKL FADELER
YGS
10. BLM
MATEMATK
KKL FADELER
x=
n 2 ve n N olmak zere
a ve x = a n ilemlerinde x ile a ayn ia-
rettedir.
bn = a eitliini salayan b saysna a nn n. dereceden kk

denir ve b = n a eklinde gsterilir.
2
n=2
a = a olarak gsterilir.
rnek
4
a ! R olabilmesi iin
1.
n tek say ise a R olmaldr.
2.
n ift say ise a 0 olmaldr.
2 g R,
2 ! R ve
2 , ^5h2 ,
ifadeleri reel saylar kmesin-
de tanmszdr.
2 ! R dir.
rnek
a)
rnek
A = x 4 + 3 x 12 + 4 8 2x eitliinde A R ise A de-
16 = 4
b)
c)
8 = 2
d)
e)
81 = 3
f)
36 = 6
3
8 = 2
32 = 2
eri katr?
rnek
zm
x 4 olmal
x 12 ! R (daima reel saydr)
x 2x ! R
zm
8 2x 0 olmal.
8 2x
4x
x4
2x 12 0
x 6
ve
x = 6 olur.
O halde
A = 4 4 + 3 4 12 + 4 8 8
A = 0+
ve
2x 12
x 4 ve x 4 x = 4 olur. Yerine yazarsak:
eitliinde A reel say ise A
katr?
x 4 ! R & x 40

2x 12 + 6 x + 2x
x2
A=
12 12 + 6 6 + 2.6
62
0 + 0 + 12
A=
4
A=
8 + 0
A = 3 ^2h3 = 2 bulunur.
A=3
79
bulunur.
6 x 0 olmaldr.
6x
x 6 ise
YGS Matematik
Kkl fadeler
KKL FADELERN ZELLKLER
zm
RASYONEL SL FADES
1.
x R ; m Z, n Z+ ,
^5h2 5 ^5h5 + ^8h2

n
tanml ve
m
xn
yazlm-
na rasyonel sl ifade denir.

m
xn
1 m
= ax n k
= ^n x h
dir.
= |5| (5) + |8|
=5+5+8
= 18 bulunur.
x = x 3 gibi.
rnek
rnek
Aadakilerden hangisi bir rasyonel saydr?

A)
2 +1
B) 2 2 1
D)
2

2 +1
E)
2 22
3 2 3
^4h2 3 ^3h3 + 25
1
C)
2

A) 10
B) 2
C) 10
zm
zm
^4h2 3 ^3h3 + 25 = 4 (3) + 5 = 4 + 3 + 5 = 12 bu-
bir rasyonel saydr. Dier see-
lunur.
neklerin hepsi birer irrasyonel saydr.

Cevap E
2.
Cevap D
Z
]] a , n tek ise
a =[
]
| a | , n ift
ift ise
\
n
^2h3 = 2
^2h4 = | 2 | = 2 olur.
3.

^n a hn = a
^3 3 h3 = 3
^5 2 h5 = 2
4
4.
rnek
a 4 ^2 h2 k = ^2 h2 = 4
a = n.m a
2 =
p.m
80
3.2
2.2
gibi
m!N
^5h2 5 ^5h5 + ^8h2
E) 14
(1999 SS ptal)
(2010 YGS)
2 2 2 2 ^ 2 1h 2
=
=
3 2 3 3 ^ 2 1h 3
D) 12
YGS Matematik
Kkl fadeler
zm
Kk iinde negatif bir say varsa kk derecesi ift

say ile geniletildiinde iaret deieceinden
3 8 + 2 2 ( 8 + 2)
nce () kk dna alnr.

3
^5h = 3 5 =
=
3.2
=6 2 +2 2 2 2 2
1.2
= 5 2 bulunur .
olur.
Cevap E
n
5.
b. n a = n b .a
2. 5 8 =
2 .2
rnek
75 27 + 3
ileminin sonucunu bulunuz.
Negatif bir sayy kk iine almak iin () kk dnda braklr.
zm
3. 4 3 =
3 .3
75 27 + 3 = 3.25 3.9 + 3
olur.
=5 3 3 3+ 3
=3 3
KKL FADELERDE DRT LEM
TOPLAMA - IKARMA LEMLER
rnek
a. n x ve b. n x ifadelerinde benzer kkl ifadeler denir.

a)
a. n x + b. n x = â + bh. n x
b)
a. n x b. n x = â bh. n x
4, 9 + 0, 9
A) 1
B) 10
C)
10
D) 5 10
E) 10 10
(2001 - SS)
zm
rnek
4, 9 + 0, 9 =
3 8 + 2 2 ^ 8 + 2h
A)
B) 2 2
D) 4 2
C) 3 2
E) 5 2
(2008 SS Mat 1)
49
+
10
9
10
7
3
10
+
=
10
10
10
10
= 10 bulunur.
10
Cevap C
81
YGS Matematik
Kkl fadeler
rnek
rnek
72
=
2
10 . ^ 6, 4 + 0, 4 h
72
= 6 bulunur.
2
ileminin sonucunu katr?

A)
3, 8
B)
6, 8
C) 6
D) 8
E) 10
(2003 SS)
zm
rnek
6, 4
+
10
10 . c
5 . 3 5 . 6 5 ileminin sonucunu katr?
4 m
8
2
= 10 . c
+
m
10
10
10
10 .
10
= 10
10
bulunur.
Cevap E
ARPMA LEM
zm
Kk dereceleri ayn olan kkl ifadeler, ayn kk iinde arAyn kk iinde arpm yapabilmek iin kk derecelerinin eit-
plabilir.
n
lenmesi gerekir.
a . n b = n a.b
3.2
3 2.3
5 .
5 .6 5 =
5 .
5 .5 .5 =
3 6
3
5 .6 5
5 = 5 bulunur.
rnek
3
4 . 3 2 = 3 4.2
=3 8 =
= 2 bulunur.
rnek
BLME LEM
Kk dereceleri ayn olan kkl ifadeler ayn kk iinde bl-
1
2 .
A) 3
nebilir.
27
ileminin sonucunu katr?

B) 9
C)
D) 3 3 E)
3
3
(2007 SS Mat 1)
n
n
a n a
=
b
b
^b 0 h
82
YGS Matematik
Kkl fadeler
zm
1
2.
3 =3
=3
zm
1
3
2 .3 2
1 3
+
2 2
4, 44 + 9, 99
=
111
=3 =3
Cevap A
444
999
+
100
100
111
4.111
9.111
2 111 + 3 111
+
10
10
10
=
111
111
1
1
5
5 111
=
=
= 0, 5 tir.
.
10
111 10
=
Cevap C
rnek
^ 2 5 h2 + 2 10 + 3 ileminin sonucu katr?
A)
10
B) 2 5
C) 5 2
D) 10
E) 13
rnek
(2007 SS Mat 1)
a = 12 8
b = 27 + 18
olduuna gre, a . b arpm katr?
A) 2
zm
B) 3
C) 4
D) 5
E) 6
(2012 YGS)
^ 2 5 h + 2 10 + 3
= 2 2 10 + 5 + 2 10 + 3 = 10 olur.
Cevap D
zm
a = 12 8 = 2 3 2 2
rnek
b = 27 + 18 = 3 3 + 3 2
a.b = ^2 3 2 2 h^3 3 + 3 2 h
4, 44 + 9, 99
111
= 18 + 6 6 6 6 12
A) 0,05
B) 0,1
C) 0,5
D) 1
E) 5
= 6 bulunur.
(2005 SS)
Cevap E
83
zml Test
Kkl fadeler
1.
Aadaki irrasyonel saylardan hangisinin yaklak

deeri bilinirse,
B)
432 saysnn yaklak deeri ko-
C)
D)
E)

A)
11
x 3 +4 8 x
2
x 16
2.
A=
eitliinde A reel say ise x in alabilecei tam say
25 1
5
+

64 9 12
6.
laylkla bulunabilir?
A)
YGS Matematik
5

12
B) 19 103
D) 162 103
C) 32 103
E) 83 102
27 + ^1 2 h 2
4
^9h

4
A)
3
E) 11
1
B)
3
C) 1
D)
1

3
E)
4
3
4.
a = | a | eklinde tanmlandna gre,

2

D) 10
7
24
0, 0009
A) 316 104
C) 2
E)
8.
B) 1
1

18
E) 29

A) 0
D) 25
D)
C) 23
1

12
(0, 04)2 +
9 + ^4h2 ^5h2
3.

B) 19
C)
7.
deerleri toplam katr?

A) 18
5

8
B)
^3h + 9 ^9h
2
^3h

A) 9
B) 3
C) 1
A)
D) 3
1 1
m
27
A) 3
1
B)
3
C)
D)
1

9
B)
2

7
C) 1
D)
E) 2 3
E) 3
75 12 +
A)
1
90
2

84
27
4

1

3
1

7
E) 9
10.
5.
0, 48 0, 27
1, 47
9.
B)
D) 3 2
9
3
2

E) 2 3
C)
1
279
2
zmler
YGS Matematik
1.

432 = 144.3 = 12. 3

olduundan,
Kkl fadeler
5 2
1 2
5 1
c m + c m 2. . =
3
8 3
8
6.
3 n deeri bilinmelidir.
Cevap B
15 8 2
m
24
7 2
m
24
7
24
5 1 2
m
8 3
Cevap E
2. x 3 0 x 3

8x 0 x8
x2 16 0 x 4 tr.
3 x 8 ve x 4 ise
x in alabilecei tam say deerleri 3, 5, 6, 7, 8 olur.
Toplam da 3 + 5 + 6 + 7 + 8 = 29 bulunur.
Cevap E
7. (4.102)2 +
3.
9 + 16 25
= 3+45 = 2
9.10
= 42.104 + 3.102
= 104.(42 + 3.102)
= 104.316
Cevap C
4.

Cevap A
9 + 9 81
9
81 9
=
=
= 3
3
9
Cevap B
8.
27 + ^1 2 h 2
4

5.
27 =
^9h
^3h3 +| 1 2 | 2
4
^3h4
3 =3
Cevap E
4
3 + 2 1 2
=
3
| 3 |
bulunur.
Cevap A
85
48
27
100
100
147
100
9.
zmler
48
27
16, 3 9, 3
10
10
=
=
49, 3
147
10
=
4 3 3 3
3
1
=
=
7 3
7 3 7
Cevap A
10.

25 3 4 3 +
=5 3 2 3 +
=
9
3
2
93
4
3 3
2
Cevap B
86
YGS Matematik
YGS Matematik
Elenik fadeler
Paydann rasyonel yaplmas ilemi:

ELENK FADELER
Paydann rasyonel yaplmas demek paydadaki kkl ifadenin kaldrlmas demektir.
arpmlar rasyonel olan iki irrasyonel ifadeden herbirine dierinin elenii denir.
1.
1. n 2 olmak zere,

a nn elenii
2.
a.
a =
n1
a =a
1
pay ve payda
2
1
1
2
.
=
=
2
2 2
^ a + b h nin elenii ^ a b h dir.

( a + b ) ( a b ) = ( a )2 ( b )2
= ab
a 3 a 2 3 a.b + 3 b 2 k dir.
^3
a+
a3
bh
a.b +
2
2
=
2
4
bulunur.
rnek
2 ile arplrsa,
^3 a + 3 b h nin elenii
a n1 ile arplmas demektir.
rnek
3.
dir.
a =a
3
1
eklinde ifadelerin paydasnn rasyonel yaplmas
a
Pay ve paydann
a. a =
2k
1
pay ve payda
2
4 ile arplrsa
1
1 3 4
=
.
2 3 2 3 4
=
= aa b
=
4
8
3
3
4
bulunur.
2
2. Paydasnda
rnek
a !
b veya a ! b
eklinde bulu-
nan ifadeler
( 5 + 2 )10 ( 5 2 )10 arpmnn sonucu katr?
rnek
1
5 7
zm
paydasn rasyonel yapmak iin pay ve payda
5 + 7 ile arplr.
10
( 5 + 2)
10
( 5 2)
10
= ( 5 + 2 ) ( 5 2 )
5 7
10
= ( 5 )2 ( 2 )2
5+ 7
57
5+ 7
2
= ( 5 2 )10
= 310
bulunur.
87
1
5 7
bulunur.
5+ 7
5+ 7
YGS Matematik
Elenik fadeler
zm
rnek
1
5 2
2. ^ 3 1h
2
6. 3
=
3 + 1 ^ 3 h2 ^ 3 h2 1 2
1
ilemini yapnz.
5 +2
^ 3h
^ 3 1h
zm
6. 3 2. ^ 3 1h
3
3 1
= 2 3 ^ 3 1h
1
5 2
5 + 2 ^ 5 2h
1
=
5 + 2 ^ 5 2 h^ 5 + 2 h
= 3 + 1 bulunur.
4
=4
54
Cevap D
rnek
rnek
3 2
6 3
= 2 3 3 +1
5 +2 5 +2
^ 5 h2 ^2h2
=
=
2 +1
A) 2
4 3
ilemini yapnz.
6 2
1
2 1
B) 1
C) 0
D)
E) 2 2
(2009 SS Mat - 1 )
zm
zm
1
3 2
6 3
2 +1
4 3
6 2
( 2 1)
1
2 1
( 2 +1 )
2 1 ( 2 + 1)
( 2 1)( 2 + 1)
2 1 2 1
3 2^ 6 + 3h
4 3^ 6 + 2h
^ 6 3 h^ 6 + 3 h ^ 6 2 h^ 6 + 2 h
3 12 + 3 6 4 18 + 4 6
63
62
= 2 bulunur.
( 2) 1
2
2
=
2 1 1
Cevap A
3 ^ 12 + 6 h 4 ^ 18 + 6 h
3
4
= 12 + 6 18 6 = 12 18
rnek
=2 3 3 2
x=3 4
y=4 8
z = 5 16
rnek
6
3
A)
olduuna gre, aadaki sralamalardan hangisi doru-
2
3 +1
3
B) 2 3

D)
dur?
C)
A) x < y < z
3 1
3 + 1 E) 2 3 1
(2010 YGS /Mat)
B) x < z < y
D) z < x < y
C) y < x < z
E) z < y < x
(2011 YGS)
88
YGS Matematik
Elenik fadeler
zm
rnek
20
x=3 4 =
3.20
20
60
^2 2 h
y=4 8 =
4.15
15
60
^2 3 h
16
12
60
60
z = 5 16 =
2
40
<2
45
5.12
<2
48
ise
15
60
40
60
45
60
12
^2 4 h
40
<
60
45
<
x=
1
1
1
, y= 3 , z= 6
saylarn sralaynz.
2
3
7
48
60
48
zm
Yani x < y < z dir.

Cevap A
x=
rnek
x=
2
3
5
, y=
, z=
3
5
8
1 6 1 3 6 1
= c m =
2
2
8
1
=
2
y=
z=
1
1 6 1 2 6 1
=3
= c m =
3
3
9
3
1
1
=6
7
7
1
1
1
<
<
olduundan y < x < z dir.
7
9
8
saylarn kkten bye
doru sralaynz.
E KKLER
1.
m n
zm
x=
2
=
3
4
3
y=
3
=
5
9
5
z=
5
=
8
25
8
x = n.m x
rnek
4 9 25
,
,
saylar arasndaki sralama ile; x, y, z saylar
3 5
8
27 =
2.
3.2
3 = 3
x n y = m.n x .y
arasndaki sralama ayndr.

4
9
25
1, 33... = 1, 8 ve
3,1... olduundan,
3
5
8
rnek
4 9 25
< <
dir. O halde, x < y < z dir.
3 5
8
2. 3 4 =
4.3
2 .4
= 12 32
89
YGS Matematik
Elenik fadeler
rnek
rnek
3
x . x ifadesinin en sade biimini bulunuz.
x . x ifadesinin en sade biimini bulunuz.
zm
3
zm
3
x . x = 6 x.
=
x =
=
=
x . x
4
x.
x.
x .x 2
7
x2
7 1
.
4
x.x 2
=x
1+
7
8
15
8
15 1
.
8 3
5
= x8
=
rnek
2 5 x = 3 2 . 5 3 ise x katr?
A) 33
B) 34
C) 36
D) 27
E) 28
Gizli Tamkare Olan Kkl fadeler

a=c+d
(2000 SS )
b = c.d ve
c > d olmak zere,
a!2 b = c ! d
zm
3 5
15
5 5.3
3.5
2 .
15
bulunur.
2 .x =
2 .x =
2 .3
2 .x = 2 .3

x=3
rnek
5+2 6 = 3 + 2
/\
32
3.2 = 6
c
m
3+2 = 5
Cevap A
90
YGS Matematik
Elenik fadeler
10. Periyodik fadeler ( - ie sonsuza devirli kkl saylar)
rnek
a. a = n. (n + 1) olmak zere,
4 12 =
4 4.3
a+ a+ a+ = n+1
4 2 3 = 3 1
/\

(n Z+)
a a = n
13
rnek
30
rnek
11 3 8 =
30 30 = x ise x katr?
11 9.4.2
11 2 18 = 9 2 = 3 2
zm
/\

92
30 = 5.6 olduundan
30
30 30 = 5
x = 5 bulunur.
a ! b ifadesi
2.a ! 2 b
2
1
2
2a ! 2 b eklinde yazlabilir.
rnek
42 + 42 + + x
x x = 11
rnek
zm
4 7

82 7
2
1
=
2
42 = 6 . 7
42 + 42 + = 7 olur.
82 7
/\
71
7 + x x ... = 11 ise

4
x = 4.5 olur.
1 ^
=
7 1h olur.
2
x = 20 bulunur.
91
YGS Matematik
Elenik fadeler
b.
rnek
a. n a. n a. = n1 a
3
rnek
32 : 4 32 : ... 30 + 30 + ...
16. 5 16. 5 16. = 4 16

=
25 : 3 25... + 56 56 ...
=2
c.
a : n a : n a : = n + 1 a
rnek
3
81 : 3 81 : ... = 4 81
zm
= 4 34
=3
3
25. 3 25 = 25
= 5
=5
rnek
3 3 9 3 3 9...
56 56 = 7
/\
78
4
32 : 4 32 : ... = 5 32
= 5 25
=2
zm
30 + 30 + ... = 6
/\
3 3 9 3 3 9... = x olsun.
56
deerleri yerine yazlr.

2
^ 3. 3 9.x h = ^x h2
3
5 + 7 12
=
= 3 bulunur.
2 6 4
^3. 9.x h = ^x 2 h
3
27.9x = x6
33 . 32 = x5
35 = x5 ve
x = 3 bulunur.
92
zml
zmler
Test
YGS Matematik
1.

a = 2+ 2
6.
2
2a . a
2 +3 8
b=
Elenik fadeler
ifadesinin sadeletirilmi biimi aadakilerden

hangisidir?
olduuna gre, a b katr?

A)
B) 2
D) 2 2
5 1
2.
C) 2 2
7.
1
D)
2
5
B)

2
30
B) 3 + 3x
2
D) 3 1 x

A) 3 1 x
E) 4
1
5 +1
1

A)
5

25 25x 64 64x
A) 4
B) 5
C) 6
C) 12
D) 16
b
a
+
= ab
b
a
9.

lerden hangisidir?
A)
a

a 1

5.

B)
D)
4+2 3
a 1
a
a

1 a
C)
E)
a+1
a 1
A) 2 2

B)
D) 1
C) 6
D) 7
E) 8
4 7 + 4+ 7
A)
a
a+1
42 3
B) 5

2
B)
C)
14
D) 2 7 E)
21
^2x 5h22 = 9
10.
11
denkleminin zm kmesi aadakilerden hangisidir?

E) 10
11 6 2 . 3 2 ^3 + 2 h
A) 3
E) 18
olduuna gre, b nin a trnden ifadesi aadaki-
D) 8
E) 2
8.
4.
1
C)
5
3
3
+
3+2 2 32 2
B) 9
E) 3 1 + x
30 30
3.
A) 6
C) 3 13x
C)
E) 2
A) {1, 8}

93
B) {1, 1}
D) {1, 4}
C) {1, 4}
E) {8}
Elenik fadeler
1.
2a . a
2 +3 8
b=
YGS Matematik
& b=
2a . a
2 +2
& b=
2a
2 +2
& b=
2 .a
2 +2
& b=
2 ^2 + 2 h
2 +2
6.
=
25 - 25x 2 - 64 - 64x 2
_ x 2h
25. ^1
2
64. ^1 x h
_ x 8. 1 x
= 5. 1
2
_ 3. 1
_x
=

Cevap A
& b= 2

a b = ^2 + 2 h 2 = 2
1
1
5 1
5 +1
2.

7.
Cevap B
x2 + x 30 = 0
(x + 6) . (x 5) = 0
x = 6 veya x = 5
5 +1
5 1 ^ 5 + 1h ^ 5 1h 1
=
=
5 1
5 1
4
2
30 x = & 30 x = x
bulunur. Karekkl bir ifadenin sonucu negatif olamayacandan, verilen ifadenin deeri 5 tir.
Cevap B
Cevap D
3.

3
3+2 2
=
8.
3
32 2
3. ^3 2 2 h
2
3 ^2 2 h
3 ^2 2 h
_ 2 ^3 + 2 h
= 4 ^3 2 h . 3
=
3 ^3 2 2 h 3 ^3 + 2 2 h
=
+
98
98
_ 2 . ^3 + 2 h
3 2. 3
_2=7
= ^3 2 h . ^3 + 2 h = 9
Cevap D
= 9 6 2 + 9 + 6 2 = 18
Cevap E
4.
_ 2 ^3 + 2 h
11 6 2 . 3
2
3. ^3 + 2 2 h
2
9.
4 7 + 4 + 7 = x olsun
2 ^ 4 7 + 4 + 7 h = ^x h 2
a
b
+
= ab
b
a
a+b
= ab
ab
82 7 + 8+2 7 = x 2
7 1+ 7 +1 = x 2
= a + b = ab
= ab b = a
= b(a 1) = a b =
2 7 =x 2 &
a
a 1
2 7 x 2
=
&
2
2
14 = x
Cevap C
Cevap A
5.
4+2 3

/\

3 1

10. (2x 5)2 = 9 2x 5 = 3 veya 2x 5 = 3
42 3
/\
3 1
x = 4 veya x = 1
bulunur. Bu kklerin ikisi de verilen denklemi saladndan, zm kmesi, {1, 4} tr.
= ^ 3 + 1 h ^ 3 1 h = 2
Cevap D
Cevap E
94
YGS Matematik
Doal
Saylar
- Tam Saylar
arpanlara
Ayrma
ve zdelikler
Ortak arpan Parantezine Almak

ARPANLARA AYRILABLEN POLNOM
Bir polinomun her teriminde ortak bir arpan varsa, terimler

bu ortak arpann parantezine alnabilir.
Sabit olmayan P(x), A(x), B(x) polinomlar iin

Aadaki rnekleri inceleyiniz.
P(x) = A(x) . B(x)
a) ax + ay = a . (x + y)
ise P(x) polinomuna arpanlarna ayrlabilen polinom denir.
b) mx my + 4m = m(x y + 4)
A(x) ve B(x) polinomlarna P(x) in birer arpan denir. Bir po-
c) x2 + 15x = x (x + 15)
linomu birden fazla sabit olmayan polinomun arpm olarak
d) x2y 4xy3 = xy (x 4y2)
yazmaya bu polinomu arpanlara ayrma denir.
e) 9a3b 15a2b2 = 3a2b (3a 5b)
rnek
f) (x + y)2 + 8(x + y) = (x + y) . (x + y + 8)
x2 16 = (x 4).(x + 4) olduundan,
g) (a b) (x + y) (a b) (x + 3y)
x2 16 arpanlara ayrlabilen bir polinomdur.
= (a b) [(x + y) (x + 3y)]
x 4 ve x + 4 polinomlar x2 16 polinomunun arpanlardr.
= (a b) . (2y)
h) (a + b)2 4a 4b = (a + b)2 4(a + b)

ndirgenemez Polinom, Asal Polinom
Sabit olmayan en az iki polinomun arpm olarak yazlama-
= (a + b) . [(a + b) 4]
= (a + b) . (a + b 4)
yan polinomlara indirgenemez polinom denir.

Ba katsays 1 olan indirgenemez polinomlara asal polinom
Gruplandrarak arpanlarna Ayrma
denir.
En az 4 terimden oluan ifadelerin terimleri uygun biimde

gruplandrlarak arpanlarna ayrlabilir.
rnek

a) ax bx ay + by = (ax bx) (ay by)
P(x) = 4x + 5, Q(x) = 9x2 + 10 polinomlar birer indirgenemez polinomdur.
= x(a b) y(a b)
= (a b) . (x y)
Verilen drt terim nce ikier ikier gruplandrld. Her bir
rnek
grupta a b ortak arpan olutu, sonra tekrar (a b) ortak

arpan parantezine alnd. Eer, gruplandrldktan sonra or-
P(x) = x 8, Q(x) = x2 + 16 polinomlar birer asal polinomdur.
tak bir arpan elde edilemeseydi yeniden gruplandrma yaplacakt.

b) ax 6b 3a + 2bx = (ax + 2bx) (3a + 6b)
ARPANLARA AYIRMA METOTLARI

Polinomlarn tmn arpanlara ayrmak iin genel bir kural
= x(a + 2b) 3(a + 2b)

= (a + 2b) . (x 3)
c) x2y2 + y2 + 2x2 + 2 = (x2y2 + y2) + (2x2 + 2)
yoktur. Aadaki metotlarn biri ya da birka kullanlabilir.
95
YGS Matematik
Doal Saylar
- Tam
arpanlara
Ayrma
ve Saylar
zdelikler
= y2 (x2 + 1) + 2 (x2 + 1)
ki Kare Fark zdeliinden Faydalanarak arpanlarna

Ayrma
= (x + 1) . (y + 2)
d) a2 + ab ac + ax + bx cx

= (a2 + ab ac) + (ax + bx cx)
= a (a + b c) + x (a + b c)
= (a + b c) . (a + x)
x2 y2 = (x y).(x + y)
zdeliinden yararlanarak, iki kare fark biimde olan polinomlar arpanlara ayrlabilir.
a) x2 25 = x2 52

e) 2mn2 + m + 2m2n + n = (2mn2 + 2m2n) + (m + n)

= 2mn (n + m) + (m + n)
= (m + n) . (2mn + 1)
= (x 5) . (x + 5)
b) x2 16y2 = x2 (4y)2 = (x 4y) . (x + 4y)

c) 64a2 25b2 = (8a)2 (5b)2

f) x3 + 4x2 5x 20 = (x3 + 4x2) (5x + 20)

= x2 (x + 4) 5 (x + 4)
= (x + 4) . (x2 5)
d) (2x y)2 (x + 5y)2 = [(2x y) (x + 5y)] .[(2x y) + (x +5y)]
g) a6 a4 + a2 1 = (a6 a4) + (a2 1)
= (2x y x 5y) . (2x y + x + 5y)
= (x 6y) . (3x + 4y)
e) x4 16 = (x2)2 42 = (x2 4) . (x2 + 4)
= a4 (a2 1) + (a2 1)
= (8a 5b) . (8a + 5b)
= (a 1) . (a + 1)
= (a 1) . (a + 1) . (a4 + 1)
= (x2 22) . (x2 + 4)
= (x 2) . (x + 2) . (x2 + 4)
f) x2 + 4x + 4 y2 = (x2 + 2 . x . 2 + 22) y2

= (x + 2)2 y2
Tam Kare zdeliinden Faydalanarak arpanlarna
= (x + 2 y) . (x + 2 + y)
Ayrma
= (x y + 2) . (x + y + 2)
(x y)2 = x2 2xy + y2
g) a2 x2 + 2xy y2 = a2 (x2 2xy + y2)
(x + y) = x + 2xy + y
zdeliklerinden yararlanarak, tam kare biiminde olan polinomlar arpanlara ayrlabilir.

= a2 (x y)2
= [a (x y)] . [a + (x y)]
= (a x + y) . (a + x y)
a) x2 + 8x + 16 = x2 + 2 . x . 4 + 42 = (x + 4)2
ki Kp Fark ve ki Kp Toplam zdeliinden Faydala-
b) y2 12y + 36 = y2 2 . y . 6 + 62 = (y 6)2
narak arpanlarna Ayrma
c) x2 + 10xy + 25y2 = x2 + 2 . x . (5y) + (5y)2 = (x + 5y)2

d) 9a2 6ab + b2 = (3a)2 2 . (3a) . b + b2 = (3a b)2
4
2 2
e) x + 18x + 81 = (x ) + 2 . x . 9 + 9 = (x + 9)
x3 y3 = (x y).(x2 + xy + y2) = (x y)3 + 3xy.(x y)
x3 + y3 = (x + y).(x2 xy + y2) = (x + y)3 3xy(x + y)
zdeliklerinden yararlanarak, iki kp fark ya da iki kp topla-
f) m2n2 + 16mn + 64 = (mn)2 + 2.(mn).8 + 82 = (mn + 8)2
m biiminde olan polinomlar arpanlara ayrlabilir.
96
YGS Matematik
DoalAyrma
Saylarve
- Tam
Saylar
arpanlara
zdelikler
zm
a) x3 + 8 = x3 + 23

= (x + 2) . (x2 x . 2 + 22)
= (x + 2) . (x2 2x + 4)
4
3
2
a â 1 h a 2 + 1
a a a +1
.
= 2 2
. 2
4
2
a + a a a a â + 1 h a â 1 h
a
a
= 3 = 1 olur.
2
a .a a
b) 27a3 b3 = (3a)3 b3

= (3a b) . [(3a)2 + 3a . b + b2]
= (3a b) . (9a2 + 3ab + b2)
Cevap C
rnek
a+b+c=A
abc=B
rnek
olduuna gre, A2 B2 ifadesi aadakilerden hangisine eittir?
(a + 1)2 (a 1)2 ifadesi aadakilerden hangisine eit-
A) 4a(b + c)
tir?
A) a
B) 2a
C) 3a
D) 4a
E) 5a
B) 4b(a + c)
D) 2a(b c)
C) 2c(a + b)
E) 2b(a c)
(2009 SS)
(2010 YGS)
zm
zm
A=a+b+c
(a + 1)2 (a 1)2 = iki kare fark
B=abc
(a + 1 a + 1)(a + 1 + a 1) = 2.2a = 4a bulunur.
A2 B2 = (A B)(A + B)
= (a + b + c a + b + c).(a + b + c + a b c)
Cevap D
= (2b + 2c)(2a) = 4a(b + c)

Cevap A
rnek
4
rnek
a a a +1
. 2
ifadesinin sadeletirilmi biimi aada4
2
a +a a a
2
2
1 1
a + b = 1, a + b = 24 olduuna gre, a.b arpm aa-
kilerden hangisidir?
A) a 1
dakilerden hangisi olabilir?
B) a C) 1

D) a + 1
E) a2 + 1
A) 6
(2011 LYS 1)
B) 8
C) 10
D) 12
E) 14
(1997 SS)
97
YGS Matematik
Doal Saylar
- Tam
arpanlara
Ayrma
ve Saylar
zdelikler
x2 + bx + c Biimindeki Terimlilerin arpanla-
e) Toplamlar 8 ve arpmlar +12 olan iki say 6 ve 2 dir.
rna Ayrlmas
Buna gre,
2
Ba katsays 1 olan x + bx + c ifadesinin arpanlarna ayr-
x2 8x + 12 = (x 6) . (x 2) dir.
labilmesi iin b 4c 0 olmaldr.

m + n = b, m . n = c olacak biimde m ve n saylar bulunur.
f) Toplamlar 1 ve arpmlar 12 olan iki say 4 ve +3 ol-
Buradan,
duundan,
x2 + bx + c = (x + m) . (x + n)
x2 x 12 = (x 4) . (x + 3) tr.
biiminde arpanlarna ayrlr.
g) Toplamlar +2, arpmlar +6 olan iki say hemen bulunamyor. Bu durumda b2 4ac nin pozitif mi, negatif mi
rnek
olduuna bakalm:
b2 4c = 22 4 . 6 = 4 24 = 20 < 0
Aadaki ifadeleri arpanlarna ayrnz.

a) x2 + 5x + 6
b) x2 + 11x + 10
c) x2 5x 6
d) x2 5x + 6
e) x2 8x + 12
f) x2 x 12
g) x2 + 2x + 6
h) x2 x + 2
olduundan, x2 + 2x + 6 ifadesi arpanlarna ayrlamaz.
h) x2 x + 2 ifadesinde de
b2 4ac = (1)2 4 . 2

= 1 8 = 7 < 0
olduundan, ifade arpanlarna ayrlamaz.
zm
ax2 + bx + c Biimindeki kinci Dereceden Terimlilerin
a) Toplamlar +5, arpmlar 6 olan iki say +2 ve +3 tr. Buna
arpanlarna Ayrlmas
gre,
x2 + 5x + 6 = (x + 2) . (x + 3) tr.
ax2 + bx + c ifadesini arpanlarna ayrmak iin a ve c nin
b) Toplamlar +11, arpmlar +10 olan iki say +10 ve +1 dir.
arpanlarndan faydalanlr. arpmlar a olan iki say m ve n,
Buna gre,
arpmlar c olan iki say p ve q olsun.

x2 + 11x + 10 = (x + 10) . (x + 1) dir.
c) Toplamlar 5, arpmlar 6 olan iki say 6 ve +1 dir. Buna

gre,
x2 5x 6 = (x 6) . (x + 1) dir.
Eer m.q + n.p = b oluyorsa;
d) Toplamlar 5 ve arpmlar +6 olan iki say 3 ve 2 dir.

Buna gre,
ax2 + bx + c = (mx + p).(nx + q) biiminde arpanlarna ayx2 5x + 6 = (x 3) . (x 2) dir.
rlr.
98
YGS Matematik
arpanlara Ayrma ve zdelikler
zm
rnek
1
1
a+b
a + b = ab = 1
^b h
25 1
5
+
64 9 12
â h
& a + b = ab olur.
A)
a2 + b2 = 24 (a + b)2 2ab = 24
5

12
B)
5

8
C)
1

12
D)
1

18
7
24
(1997 SS)
ab 24 = 0
âbh2 2 V
Y
x
E)
x2 2x 24 = 0
/ \
zm
/\
x x
6, + 4
(x 6)(x + 4) = 0
x = 6,
25 1
5
+
=
64 9 12
x=4
ab = 6 ve ab = 4 bulunur.
Cevap A
5 2
1 2
5
c m +c m
8
3
12
5 1
1 2
5 2
c m 2. . + c m
8 3
3
8
5 1
7
5 1 2
m =
bulunur.
=
8 3
24
8 3
Cevap E
rnek
rnek
a b = b c = 5 olduuna gre,
a2 + c2 2b2 ileminin sonucu katr?
A) 50
B) 45
C) 40
D) 35
Bir saynn karesi, ayn saynn iki kat ve 1 says toplanldnda 196 bulunmaktadr.
E) 30
Bu say katr?
(1998 SS)
A) 11
B) 12
C) 13
D) 14
E) 15
(1990 SS)
zm
a b = b c = 5 ise

zm
ab=5
b c = 5 dir.
Bir say a olsun

Saynn karesi: a2
a c = 10
Saynn iki kat: 2a

2
a + c 2b = a b + c b
a2 + 2a + 1 = 196
(a b)(a + b) + (c b) (c + b)
(a + 1)2 = 196 (Her iki tarafn kare kkn alalm.)
= 5(a + b) + (5)(c + b)
|a + 1| = 14 ise
= 5a + 5b 5c 5b
a + 1 = 14 veya a + 1 = 14 olur.
= 5(a c) = 5.10 = 50 bulunur.
a = 13 veya a = 15 tir.
Cevap A
Cevap C
99
YGS Matematik
arpanlara Ayrma ve zdelikler
Terim Ekleyip karma Metodu ile arpanlarna Ayrma
rnek
Yukardaki metotlarla arpanlarna ayrlamayan polinomlara

uygun terimler eklenip karlarak arpanlara ayrlacak biime
Aadaki arpanlarna ayrma ilemlerini inceleyiniz.
getirilebilir.
a) 2x2 + 11x + 5 ifadesinde; a = 2, b = 11, c = 5 tir.
b2 4ac = 112 4.2.5 = 121 40 = 81 0
olduundan, arpanlarna ayrlr. imdi, 2 ve 5 saylarnn
arpanlarndan 11 elde etmeye alacaz.
O hlde, 2x2 + 11x + 5 = (2x + 1).(x + 5) arpanlarna ayrlr.
b) 6x2 x 15 ifadesinde; a = 6, b = 1, c = 15 tir.

b2 4ac = (1)2 4.6.(15) = 1 + 360 = 361 0
olduundan, polinom arpanlarna ayrlr.

rnek
Aadaki polinomlar arpanlarna ayrnz.
a) x4 + 4
2
O hlde, 6x x 15 = (3x 5).(2x + 3) tr.

2
c) 4x 17xy +15y
b) x4 + x2 + 1
ifadesinde;
b2 4ac = (17)2 4.4.15 = 49 0 dr.
zm
a) x4 + 4 = x4 + 4x2 + 4 4x2 (4x2 eklenip karld)

= (x2 + 2)2 (2x)2
O hlde, 4x2 17xy + 15y2 = (4x 5y).(x 3y) dir.
= (x2 + 2 2x).(x2 + 2 + 2x)
d) 12x2 x 1 = (3x 1).(4x +1)
= (x2 2x + 2) . (x2 + 2x + 2)
b) x4 + x2 + 1 = x4 + 2x2 + 1 x2 (x2 eklenip karld)
e) 5a2 26a + 5 = (5a 1).(a 5)

f) 6a2 + 17a 3 = (6a 1).(a + 3)
g) 3x2 14x + 5 = ( 3x +1).(x + 5)
100
= (x2 + 1)2 x2
= (x2 + 1 x). (x2 + 1 + x)
= (x2 x + 1) . (x2 + x + 1)
YGS Matematik
DoalAyrma
Saylarve
- Tam
Saylar
arpanlara
zdelikler
xn yn Biimindeki fadelerin arpanlarna Ayrlmas

n
rnek
x y biimindeki ifadelerin bir ksm iki kare fark, iki kp
Aadaki ifadeleri arpanlarna ayrnz.
fark, iki kp toplam biimine dntrlerek arpanlarna

ayrlabilirler. Byle arpanlarna ayrlamayan ifadeler iin u
zdeliklerden yararlanlr:
a) x4 16
b) x5 y5
c) x4 + y4
d) x6 y6
e) x6 + y6
a. Her n doal says iin;

xn yn = (x y) . (xn1 + xn2y + xn3y2 + ...+yn1)
dir. kinci arpanda btn terimlerin katsaylar 1 dir. x in kuvvetleri azalrken y nin kuvvetleri artar. Her terimin derecesi
n 1 dir.
zm
b. n tek doal says iin;

xn + yn = (x + y) . (xn1 xn2y + xn3y2 ...+yn1)
a) x4 16 = (x2)2 42
dir. kinci arpanda terimlerin iaretleri +, , +, , ... biiminde
= (x2 4) . (x2 + 4)
c. n = 2 iin x2 + y2 ifadesi arpanlarna ayrlmaz.
= (x 2) . (x + 2) . (x2 + 4)
d. n doal says 4 n kat ise xn + yn ifadesi terim ekleyip
b) x5 y5 = (x y) . (x4 + x3y + x2y2 + xy3 + y4)
karlarak arpanlarna ayrlabilir: n = 4m olsun.
c) x4 + y4 = x4 + 2x2y2 + y4 2x2y2
gider.
4m
x +y =x
4m
+y
4m
=x
= (x2 + y2)2 ( 2 xy)2
2m 2m
+ 2x y
4m
+y
2m 2m
2x y
= (x2m+y2m
2 xmym).(x2m+y2m +
= (x2 + y2
= (x2m + y2m)2 ( 2 . xmym)2
3 2
2 xy) . (x2 + y2 +
2 xy)
3 2
d) x y = (x ) (y )
2 xm ym)
dir.
e. n doal says 3 n kat ise xn + yn ifadesi iki kp toplam
= (x3 y3) . (x3 + y3)
= (x y) . (x2 + xy + y2) . (x + y) . (x2 xy + y2)
veya;
biiminde yazlarak arpanlarna ayrlr.
x6 y6 = (x2)3 (y2)3
n = 3m olsun.
= (x2 y2) . (x4 + x2y2 + y4)
xn + yn = x3m + y3m
= (x y) . (x + y) . (x4 + x2y2 + y4)
= (xm)3 + (ym)3
e) x6 + y6 = (x2)3 + (y2)3
= (xm + ym) . (x2m xm ym + ym) dir.

f. n, 4 n kat olmayan bir ift say ise b kknda verildii gibi
arpanlarna ayrlr.
n = 2m ve m tek olsun.
xn + yn = x2m + y2m
= (x2)m + (y2)m
= (x2 + y2).[(x2)m1 (x2)m1.(y2)+...+ (y2)m1] dir.
101
= (x2 + y2) . [(x2)2 x2y2 + (y2)2]
= (x2 + y2) . (x4 x2y2 + y4)
YGS Matematik
zm
rnek
2
x y
2
4
x + xy
1
2
olduuna gre, (x + y) ifadesinin deeri katr?

A) 2
a
b
a =ba
b
B) 4
C) 1
1
D)
2
a b
=ba
ab
a3 b3 = (b a).ab
1
E)
4
(a b)(a2 + ab + b2) = (a b).ab
(2011 YGS)
a2 + ab + b2 = ab
a2 + 2ab + b2 = 0
zm
x y
x + xy
^2 2 h
2
2
x y
2x + 2xy
22x
a+b=0
1
=
2
a = b olur. O halde
a b b b
+ =
+
= 11 = 2 olur.
b a
b b
1
=
2
2 + 2xy x2 + y2
2 + 2xy + y2
2x
(a + b)2 = 0
Cevap A
=2
= 21
(x + y)2 = 1 olur.
Cevap C
rnek
rnek
Birbirinden farkl a ve b saylar iin

2
a 2a3
ifadesinin sadeletirilmi biimi aada1
3
a + 1 ka 1 k
a
a
a
b
a =ba
b
olduuna gre,
A) 2
a b
+ ifadesinin deeri katr?
b a
B) 1
C) 0
D) 1
A) 3a2
E) 4
B) a2
D) a 2
(2011 YGS)
C) 2a2
E) a + 1
(2009 SS)
102
YGS Matematik
zm
2
a 2a 3
1
3
a + 1 ka 1 k
a
a
=
â 3hâ + 1h
1 + a ka 3 a k
a
a
a
â 3hâ + 1h
â + 1h^3 ah
2
a
â 3hâ + 1h a 2
=
.
â + 1h^3 ah 1
= a
Cevap B
bulunur.
rnek
x2 + x + 1
x3 1
2 x2 + 5 x 2 x2 + 3 x 5
ifadesinin sadeletirilmi biimi aadakilerden hangisidir?
1
A) x
B)

1

2x
D) x
C)
2
1+x
E) x + 1
(2007 SS Mat2)
zm
x2 + x + 1
2
x3 1
2
2x + 5x 2x + 3x 5
=
x2 + x + 1 2 x2 + 3 x 5
x( 2 x + 5 )
x3 1
x 2 + x + 1 ( 2 x + 5 )( x + 1)
x ( 2 x + 5 ) ( x 1)( x 2 + x + 1)
1
bulunur .
x
Cevap A
103
zml
zmler
Test
Doal Saylar
- Tam
arpanlara
Ayrma
ve Saylar
zdelikler
YGS Matematik
1.
xy + y x + 2 = 0
6. x2 + 4x + a = (x + b).(cx + 1)
bantsnn y = f(x) biiminde ifadesi aadakiler-
olduuna gre a + b + c katr?
den hangisidir?

x+2
A) y =

x 1

D) y =
x+1

2x
x + y + z = 6
yx + xz = 9
olduuna gre, x katr?

B) 4
E) y =
C) 6
D) 7
E) 8
2x
x
ifadesinin arpanlarndan biri aadakilerden han-
gisidir?
C)
D)
E)
A) 2x 9

3. (a b)2 (c a) + (a c)2 (a b)
B) x 9
D) 4x 3
C) x 3
E) x 6
8. x2 + 4y2 9 + 4xy
ifadesinin arpanlara ayrlm biimi aadakiler-
B) 4
7. 4x2 + 21x 18
2.
A) 3
A) 3
2
x
C) y = x + 1
x 1
B) y =

x+1
ifadesinin arpanlarndan biri aadakilerden han-
den hangisidir?
gisidir?
A) (a b) (a + c) (b c)
B) (a b) (a c) (c + b)
A) x + 2y + 3
C) (a b) (c a) (c b)
B) x 2y + 3
D) x + 2y 1
C) x 2y 3
E) x + 2y + 1
D) (a + b) (c a) (c b)
E) (a + b) (a c) (b + c)
4. (a + b c)2 (a b + c)2
ifadesinin en sade biimi aadakilerden hangisi-
dir?

A) 2a(c a)

B) 4b(c a)
D) 4a(b c)
9.
10x 5
A
B
=
+
2
x 4x 5 x 5 x + 1
olduuna gre A B fark katr?

A) 2
C) 4c(a b)
B) 3
C) 4
D) 5
E) 6
D) 5
E) 6
E) 2c(a b)
10. x ve y pozitif reel saylardr.

5. a b = b c = 4

4x2 + 5xy = 26
olduuna gre a2 + c2 2b2 ileminin sonucu ka-
y2 + 1 = xy
tr?
A) 50
B) 45
C) 40
D) 35
E) 32
olduuna gre 2x + y katr?

A) 2
104
B) 3
C) 4
zmler
YGS Matematik
1. xy + y x + 2 = 0 xy + y = x 2 y(x + 1) = x 2

y=
x2
x+1
Cevap C
2. yx + xz = 9 x(y + z) = 9

x(6 x) = 9
6x x2 = 9
x2 6x + 9 = 0
Doal Saylar
Tam
Saylar
arpanlara
Ayrma- ve
zdelikler
c=1
1 + bc = 4
b=a
denklemleri elde edilir. Bu denklemlerin ortak zmnden; c = 1, b = 3, a = 3 bulunur. a + b + c = 7 dir.
Cevap D
7.
4x2 + 21x 18 = (4x 3) . (x + 6) dir.
(x 3) = 0
x=3
Cevap D
Cevap A
3. (a b)2 . (c a) + (a c)2 . (a b)

= (a b)2 . (c a) + (c a)2 . (a b)
= (a b) . (c a) . [(a b) + (c a)]
= (a b) . (c a) . (c b)
8.
x2 + 4y2 9 + 4xy = (x2 + 4xy+ 4y2) 9 = (x + 2y)2 32
= (x + 2y + 3) . (x + 2y 3)
Cevap A
Hatrlatma: (a c)2 = (c a)2 dir.
9.
Cevap C
2
4. (a + b c) (a b + c)
= [(a + b c) + (a b + c)] . [(a + b c) (a b + c)]
= (a + b c + a b + c) . (a + b c a + b c)
= 2a . (2b 2c) = 4a . (b c)
10x 5
A
B
=
+
2
5 x+1
x 4x 5 x^x
+ 1h
^x 5 h
=

Cevap D
A (x + 1) + B ^x 5h
10x 5
=
2
x 4x 5
x 4x 5
2
= 10x 5 = (A + B)x + (A 5B)
olur. Ayn dereceli terimlerin katsaylar eitlenerek;
A + B = 10
5. a2 + c2 2b2 = (a2 b2) + (c2 b2)
A 5B = 5
= (a b) . (a + b) + (c b) . (c + b)
denklemleri elde edilir. Bu denklemlerin zmnden;
= 4 . (a + b) 4 . (c + b)
= 4 . (a + b c b)
= 4 . (a b + b c)
= 4 . 8 = 32
A=
15
5
, B=
bulunur.
2
2
A B = 5 bulunur.
Cevap D
Cevap E
10. Verilen eitlikleri taraf tarafa toplarsak:

6.
(x + b) . (cx + 1) = cx2 + x + bcx + b
= cx2 + (1 + bc)x + b
dir.
x + 4x + a = cx + (1 + bc) x + b
zdeliinde ayn dereceli terimlerin katsaylar eitlenirse;
4x2 + 5xy + y2 + 1 = 26 + xy
4x2 + 4xy + y2 = 25
(2x + y)2 = 25
2x + y = 5 veya 2x + y = 5 olur. x ve y pozitif reel saylar olduundan, 2x + y = 5 tir.

Cevap D
105
YGS Matematik
zdelikler
g. x2 + y2 = (x y)2 + 2xy
ZDELKLER
h. x3 + y3 = (x + y)3 3xy(x + y)
i. x3 + y3 = (x + y) (x2 xy + y2)
Bal olduklar deikenlerin, tanml yapan her deeri iin

doru olan matematiksel eitliklere zdelik denir.
j. x3 y3 = (x y)3 + 3xy(x y)
k. x3 y3 = (x y) . (x2 + xy + y2)
rnek
l. (x + y + z)2 = x2 + y2 + z2 + 2.(xy + xz + yz)

Aadaki eitliklerin her biri zdeliktir:
m. (x + y z)2 = x2 + y2 + z2 + 2 . (xy xz yz)
a) x3 . x2 = x5
n. x + y + z = 0 ise x3 + y3 + z3 = 3xyz dir.
b) x.(x + 1) = x2 + x
c) (x + y)2 = x2 + 2xy + y2
rnek
x + y = 6 ve x.y = 3 olduuna gre, x2 + y2 nin deeri ka-
rnek
tr?
(3x 1) . (x + 6) = ax2 + bx + c
A) 24
B) 26
C) 28
D) 30
E) 42
ifadesi x e gre bir zdeliktir. Buna gre, a b + c katr?

A) 20
B) 18
C) 15
D) 10
E) 5
zm
x2 + y2 = (x + y)2 2xy
zm
= 62 2.3 = 36 6 = 30 bulunur.
Cevap D
Verilen eitlik x e gre bir zdelik olduundan, x in her deeri iin salanmaldr.
rnek
x = 1 iin;
[3 . (1) 1] . [(1) + 6]
x2 + y2 = 50
= a . (1)2 + b . (1) + c
xy = 7
= a b + c a b + c = 20 bulunur.
olduuna gre, x y nin pozitif deeri katr?
Cevap A
A) 3
B) 4
C) 5
D) 6
E) 7
Baz nemli zdelikler

a. (x + y)2 = x2 + 2xy + y2
zm
b. (x y)2 = x2 2xy + y2
x2 + y2 = (x y)2 + 2xy
c. (x + y)2 = (x y)2 + 4xy
50 = (x y)2 + 2 . 7
d. (x y)2 = (x + y)2 4xy

2
36 = (x y)2
e. x y = (x y) . (x + y)
2
olduundan, x y nin pozitif deeri 6 dr.
f. x + y = (x + y) 2xy
Cevap D
106
YGS Matematik
zdelikler
Pascal geni
d) (x 3)4 = 1 . x4 + 4x3(3) + 6x2(3)2 + 4x(3)3 + 1 . (3)4
n N olmak zere, (x + y)n almndaki terimlerin katsaylar
= x4 12x3 + 54x2 108x + 81
Pascal geni yardmyla bulunabilir.

1
1
1
1
1
1
6
10
1
3
4
5
(x + y)3 = x3 + 3x2y + 3xy2 + y3
2
3
15
4
10
20
1
5
15
= x3 + y3 + 3xy(x + y)
(x y)3 = x3 3x2y + 3xy2 y3
= x3 y3 3xy(x y)
Bu tabloda her satrda bata ve sonda daima 1 vardr. 1 lerin
rnek
dndaki her say bir st satrda, stndeki iki saynn toplam ile elde edilir:
1
1
6
7
15
21
20
35
15
35
6
21
a+b = 1 a +b =
1
1
A)
1

32
B)
7
olduuna gre, a.b katr?
16
3

16
C)
1

8
D) 1
E) 2
(2001 SS)
gibi.
Bu saylar (x + y)n almna yle uygulanr:
zm
(x + y)0 = 1
a + b = 1 ise
(x + y)1 = 1.x +1.y
7
a3 + b3 = 16
2 2
(x + y) = 1.x + 2.xy + 1.y
(x + y) = 1.x + 3.x y + 3.xy +1.y
(x + y) = 1.x + 4.x y + 6.x y + 4.xy + 1.y

7
16
(a + b)(a2 ab + b2) =
3
(a + b)((a + b)2 2ab ab) =
(a + b)((a + b)2 3ab) =
........
1.(12 3ab) =
Grld gibi, almlarda x in kuvveti birer azalrken y nin

kuvveti birer artmaktadr. (x + y)n almnda her terimdeki x in
3ab = 1
ve y nin slerinin toplam daima n dir.
7
16
7
16
7
7
1 3ab =
16
16
7
9
3
=
& ab =
olur.
16 16
16
Cevap B
rnek
rnek
Aadaki almlar inceleyiniz.
a) (3x + 2) = 1 . (3x) + 2.(3x).2 + 1 . 2 = 9x + 12x + 4
x 1
ifadesinin sadeletirilmi biimi aa2
1
1
a x kc x + 2 + 1 m
x
x
b) (x 4y)2 = 1 . x2 2.x(4y) + 1 . (4y)2 = x2 8xy + 16y2
c) (3x + 2y)3 = (3x)3 + 3(3x)2 (2y) + 3(3x)(2y)2 + (2y)3

A) 1
= 27x3 + 54x2y + 36xy2 + 8y3
B) x
C) x2
D) x3
E) x5
(2004 SS)
107
YGS Matematik
zdelikler
zm
zm
x 1
1k 2
1
x .c x + 1 + x 2 m
ax
3
x 1
x 1
= 6
=x
3
1
x 1
x 3
3
x
x
10 = x + x2 + x3 + + x10
Cevap D
rnek
1 1
1
1
10 = x + 2 + 3 + + 10 ise
x
x
x
10
=
x
10
1 2
1
a + a = 2 3 olduuna gre, a a a k nin deeri katr?
A) 4
B) 6
C) 8
D) 10
^x 7 h
^x 8 h
E) 12
(1993 YS)
10
x+x +x ++x
1
1
1
1
x + x 2 + x 3 + + x 10
^ 9h
^1 h
x ^1 + x + x + + x h
9
8
7
x +x +x ++1
10
x
= x.x10 = x11 bulunur.
zm
Cevap A
2
1 2
1
a + a = 2 3 ise a a + a k = ^2 3 h
2
1 1
a + 2.a. a + 2 = 12
a
2
a +2+
1
= 12
2
a
rnek
1
a + 2 = 10 olur.
a
2
x = 4, y = 2 olduuna gre,
2
2
1 1
1
1 2
a a k = a 2.a. + 2 = a + 2 2
a
a a
a
= 10 2 = 8
x5 5x4y + 10x3y2 10x2y3 + 5xy4 y5 ifadesinin deeri katr?
bulunur.
A) 16
Cevap C
B) 32
C) 64
D) 128
E) 256
(1991 SS)
rnek
n pozitif bir tam say olmak zere,
x
x
= x + x2 + x3 + + xn
1 1
1
1
= x + 2 + 3 ++ n
x
x
x
biiminde tanmlanyor.
zm
10
x
blm aadakilerden hangisine eitBuna gre, x
10
tir?
x = 4 ve y = 2 iin
11
10
A) x
11
B) x
D)
1

11
x
C) x
E)
10
x5 5x4y + 10x3y2 10x2y3 + 5xy4 y5
1
10
x
= (x y)5 = (4 2)5 = 32
(2005 SS)
Cevap B
108
YGS Matematik
zdelikler
rnek
rnek
x 2y = 3 olduuna gre,
2
x3 + 8y3 = 10
x + 4y 4xy 2y + x 3
x + 2y = 4

A) 4
B) 5
C) 8
olduuna gre, x.y nin deeri katr?

D) 9
E) 15
A)
(2011 LYS 1)
1

2
B)
3

4
C)
5

3
D)
5

4
E)
9
4
zm
x 2y = 3
2
x + 4y 4xy 2y + x 3
1 444 2 444 3
zm
= (x 2y)2 + x 2y 3
= 32 + 3 3 = 9 bulunur.
x3 + 8y3 = 10 x3 + (2y)3 = 10
Cevap D
rnek
3
1
1
x + x = 3 olduuna gre, x + 3 ifadesinin deeri katr?
x
A) 9
B) 15
C) 18
D) 21
1
x + x = 3 eitliinin her iki tarafnn kbn alalm.
ax +
(x + 2y)3 3 . x . (2y) . (x + 2y) = 10
43 6 . x . y . 4 = 10
64 24xy = 10
24xy = 54
xy =
9
4
bulunur.
Cevap E
E) 27
zm
3
3
2 1
1 k3
1 2 1 3
x = 3 & x + 3.x . x + 3.x. a x k + a x k = 27
3
3 1
& x + 3x + x + 3 = 27
x
3
1k 1
a
& x + 3. x + x + 3 = 27
x
3
1
& x + 3.3 + 3 = 27
x
3
1
& x + 3 = 18 bulunur.
x
Cevap C
109
YGS Matematik
Rasyonel fadeler
rnek
zm
2x 3x + 1
rasyonel ifadesini sadeletiriniz.
2
x 4x + 3
1
x 1
1
+
= 2
x+1
1
x
^x + 1 h
2
&
1
x 1
1
+
=
x + 1 x + 1 x2
&
1
x
=
x + 1 x2
zm
x4 = x + 1 ifadesinin her iki taraf x ile blnrse
Sadeletirme yapmak iin pay ve payday arpanlarna ayrmalyz.
x
x+1
x = x
2
2x 3x + 1 ^2x 1 h^x 1h 2x 1
=
=
2
x3
^x 3h^x 1h
x 4x + 3
x =
x+1
eitliinin her iki tarafndan 1 karlrsa
x
x3 1 =
x+1
x+1 x
x 1 =
x x
1
= x
bulunur.
Cevap B
Rasyonel fadelerin Toplam ve Fark

1.
Rasyonel ifadelerin pay ve paydalar arpanlarna ayrlr.
2.
Pay ve payda arasnda varsa sadeletirmeler yaplr.
3.
Rasyonel ifadelerin paydalarndaki polinomlarn

EKOKu bulunur.
4.
Her rasyonel ifade, paydas EKOK olacak biimde geniletilerek paydalar eit hale getirilir.
5.
Paydalar eit olan rasyonel ifadelerin paylar toplanp

paya, ortak payda da paydaya yazlr.
Rasyonel ifadelerde karma ileminde de ayn sra izlenir.
rnek
a x 2 y 2 ka x 2 + xy + y 2 k
a x 3 y 3 kc 1 + 1 m
x y
ifadesinin sadeletirilmi biimi
aadakilerden hangisidir?
A) xy
B) x + y
xy
D) x + y
C) x y
x+y
E) x y
(2003 SS)
zm
rnek
a x 2 y 2 ka x 2 + xy + y 2 k
a x 3 y 3 kc 1 + 1 m
x y
1
1
+ x 1 = 2 olduuna gre, x3 1 ifadesi aadakix+1
x
lerden hangisine eittir?

A)
2

x 1
1
B) x
D) x
C)
E)
x 1
x
^x yh. ^x + yh. a x + xy + y k
2
2 x+y
^x y ha x + xy + y kc xy m
x + y x + y xy
.
= x+y =
= xy
1 x+y
xy
1
x+1
Cevap A
(2011 YGS)
110
YGS Matematik
Rasyonel fadeler
rnek
2
zm
a 2bc 2ac b
a+b
t3 2 = 0 ise t3 = 2 dir.
ifadesinin sadeletirilmi biimi aa-
letelim.
dakilerden hangidir?
A) a b 2c

B) a b + 2c
D) a b c
C) a + b + 2c
1
ifadesini (t 1) ile geni2
t +t+1
1. ^t 1h
t 1
t 1 t 1
= 3
=
=
2
1
^t 1 h . ^t + t + 1 h t 1 2 1
E) a + b + c
= t 1
(2002 SS)
Cevap C
rnek
zm
2
f ^x h =
2
2
â b h 2bc 2ac
a 2bc 2ac b
=
a+b
a+b
1 x x + x
olduuna gre, f ^ 2 h dee-
ri katr?
â bhâ + bh 2c ^b + ah
=
a+b
=
^1 + x + x 2 + x 3 h^1 x h2
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
â + bhâ b 2ch
= a b 2c olur.
a+b
E) 5
(2010 LYS 1)
Cevap A
zm
f ^x h =
rnek
1 x x + x
9^1 + xh + x 2 . ^1 + x hC . ^1 x h2
2
^1 x h x . ^1 x h
2
t3 2 = 0 olduuna gre,
1
ifadesinin t trnden
2
t +t+1
A) t + 1
B) t 2
D) t2 + 1
^1 + xh. ^1 + x h. ^1 x h2
2
^1 x h . ^1 x h
^1 + xh. ^1 + x h. ^1 x h2
^1 x h . ^1 x h . ^1 + x h
eiti aadakilerden hangisidir?
^1 + x + x 2 + x 3 h^1 xh2
= 1 + x2 olur. O halde,
C) t 1
f(x) = 1 + x2 ise f ^ 2 h = 1 + ^ 2 h = 1 + 2 = 3
E) t2 + 3
Cevap C
111
YGS Matematik
Rasyonel fadeler
Rasyonel fadelerin arpm ve Blm
RASYONEL FADELER
A ^x h
P ^x h
birer rasyonel ifade olmak zere;
ve
B ^x h
Q ^x h
P (x)
P(x) ve Q(x) birer polinom ve Q(x) 0 olmak zere,
Q (x)
ifadesine rasyonel ifade denir.
Rasyonel ifadeler ok deikenli olabilir.
deikenli;

A ^x h P ^x h A ^x h.P ^x h
.
=
B ^x h Q ^x h B ^x h.Q ^x h
P (x, y)
ifadesi, iki
Q (x, y)
A ^x h P ^x h A ^x h Q ^x h A ^x h.Q ^x h
.
:
=
=
B ^x h Q ^x h B ^x h P ^x h B ^x h.P ^x h
P (x, y, z)
ifadesi deikenli birer rasyonel ifaQ (x, y, z)
dedir.
tir. Rasyonel ifadeleri arparken veya blerken aadaki sra

izlenebilir:
Rasyonel ifadelerde toplama, karma, arpma, blme, sadeletirme, geniletme ilemleri, polinomlar kmesi + ve .
1. Rasyonel ifadelerin pay ve paydalar arpanlarna ayr-
ilemlerine gre bir cisim oluturduundan, reel saylardaki
lr.
ilemler gibi yaplr.
2. Pay ve payda arasnda varsa, sadeletimeler yaplr.

3. arpma ileminde paylarn arpm pay, paydalarn ar-
rnek
pm payda olarak yazlr.
x
x 1
2
ilemini yapnz.
2
x 1 x 3x 4
4. Yaplabilen sadeletirmeler yaplr.

5.
ki rasyonel ifadeyi blerken, birinci rasyonel ifade aynen braklr, ikinci rasyonel ifade ters evrilerek birinci
rasyonel ifade ile arplr.
zm
Bunun iin paydalarn eitlenmesi gerekmektedir. Paydalar
arpanlarna ayrarak EKOK unu bulalm:
rnek
x 1 = (x 1)(x + 1)
x + 2x + 1 . x 3x + 2
ifadesini sadeletiriniz.
2
2
x + 2x 3 x x 2
x2 3x 4 = (x 4)(x + 1)
olduundan,
EKOK (x2 1 , x2 3x 4) = (x 1).(x + 1).(x 4)
zm
tr. Birinci rasyonel ifadeyi (x 4) ile, ikinci rasyonel ifadeyi
Bunun iin pay ve paydalardaki her polinomu arpanlarna

ayralm:
(x 1) ile geniletmeliyiz.
x
x 1
x
x 1
h ^x 1 h2=
2 x ^x 4 2
=x 1 x 3x 4 ^x 1 h^x + 1h ^x 4h^x + 1h
^x 4 h
^x 1 h
^x 1h^x + 1h^x 4h
=
x ^x 4 h ^x 1 h2
^x 1h^x + 1h^x 4h
2
x2 + 2x + 1 = (x + 1)2
x2 3x + 2 = (x 1)(x 2)
x2 + 2x 3 = (x + 3)(x 1)
x2 x 2 = (x 2)(x + 1)
Bu arpanlar yerlerine yazalm:
x 4x ^x 2x + 1h
^x 1h^x + 1h^x 4h
2
2
2
^x + 1h2
^x 1h^x 2h
x + 2x + 1 . x 3x + 2
=
.
2
2
+
x
3
x
1
^
h
^
h
^x 2h^x + 1h
x + 2x 3 x x 2
x 4x x + 2x 1
^x 1h^x + 1h^x 4h
=
=
2x 1
bulunur.
^x 1h^x + 1h^x 4h
112
^x + 1h2 . ^x 1h. ^x 2h
x+1
=
bulunur.
^x + 3 h . ^x 1 h . ^x 2 h . ^x + 1 h x + 3
YGS Matematik
Rasyonel fadeler
rnek
3
x y
2x 2y
x + x y + xy
xy + y
ifadesini sadeletiriniz.
b)
3x2 + mx + 2 = (x + 1) . (ax + b) olsun.
Bu eitlik bir zdelik olduundan, x = 1 iin
3 . (1)2 + m . (1) + 2 = 0 m = 5 bulunur.
O hlde m nin alabilecei deerlerin kmesi {7, 5} tir.
zm
3
x y
2x 2y
x + x y + xy
xy + y
rnek
2
2
^x yha x + xy + y k
y ^x + y h
.
=
2
2
2 ^x y h^x + y h
xa x + y + y k
y
bulunur.
=
2x
x ve y birer gerel say olmak zere

x3 3x2 y = 3
y3 3xy2 = 11
eitlikleri veriliyor.
Buna gre, x y fark katr?
rnek
A) 3
B) 2
C) 1
D) 2
E) 3
(2011 LYS)
3x + mx + 2
2
x x2
ifadesi sadeleebilir bir kesir olduuna
gre, m nin alabilecei deerleri bulunuz.
zm
zm
duuna gre, kesrin pay olan

3x2 + mx + 2 ifadesinin bir arpan
x3 3x2y = 3
x2 x 2 = (x 2) (x + 1) dir. Verilen kesir sadeletirilebilir ol-
+
ya x 2
ya da
x3 3x2y = 3
x + 1 dir.
1/y3 3xy2 = 11
y3 + 3xy2 = 11
a)
3x2 + mx + 2 = (x 2) . (ax + b) olsun.
x3 3x2y + 3xy2 y3 = 8
Bu eitlik bir zdelik olduundan, x = 2 iin
(x y)3 = (2)3
3 . 22 + m . 2 + 2 = 0 m = 7 bulunur.
x y = 2 olur.
Cevap D
113
zml Test
Rasyonel fadeler
1.
t2 = t + 1 olduuna gre t5 saysnn deeri aada-

A) 3t
B) 3t + 2

D) 3t 2
YGS Matematik
C) 3t 3
7.
abx â + b hx + 1
ax 1

hangisidir?
E) 5t + 3

A) bx 1

2.
B) abx
b
D) a 1 a kx
C) ax + 1
E) (a b)x
2
a 1 2
a + a = 2 3 olduuna gre, c a m nin deeri
2
katr?
A) 1
B) 4
C) 8
D) 10
E) 12
ifadesinin ksaltlm biimi aadakilerden hangi-

C) 4
D) 2
sidir?
eri katr?
B) 6
a b ab
2 2
3
a b + 2a b + ab
3. x + x + 2 = 0 olduuna gre, x 5x ifadesinin deA) 8
8.
A)
ab

a+b
E) 0
B)
D)
ab

ab
a+b

ab
C)
ab
a+b
E) ab(a b)
4. x3 + 4x2 + ax + b = (x 2) . (x2 + mx + n)

olduuna gre, n a katr?

A) 2
B) 4
C) 8
D) 12
E) 16

hangisidir?
x y
y+x =2
olduuna gre, x + y nin pozitif deeri katr?
6.
B) 4
C) 4 2
D) 6
B) 1 + xy
C) a + b
D) a b E) a + b
10.
3x y 18x y + 27xy
ifadesinin sadelemi biimi aadakilerden hangi-
2 2
6x y 54y
sidir?

den hangisine eittir?

A) xy 1
B) a2 b2
E) 8
1 1
a= x y
1
b=x x
2
A) a2 + b2

a yb y
olduuna gre,
+ 1 ifadesi aadakilerab
a +b
â bh2 + ab
5. x2 + y2 = 16
A) 2 2
9.
A)
x ^x 3 h

2y
B)
x ^x 3 h

2y ^x + 3h
x ^x + 3 h

y ^x 3 h
E)
C)
y ^x + 3 h
2x ^x 3h
C) 1 xy
D) xy E) xy
114
D)
2y ^x + 3 h
^x 3 h
zmler
YGS Matematik
1.
t5 = t2 . t2 . t = (t + 1) . (t + 1) . t
Rasyonel fadeler
(x 2) . (x2 + mx + n) = x3 + mx2 + nx 2x2 2mx 2n
4.
= (t2 + 2t + 1) . t
= x3 + (m 2)x2 + (n 2m)x 2n
= [(t + 1) + 2t + 1] . t
= (3t + 2) t
dir. Verilen eitlik bir zdelik olduundan, ayn dereceli

terimlerin katsaylar birbirine eit olmaldr:
= 3t2 + 2t
m2=4
n 2m = a
= 3(t + 1) + 2t
eitliklerinden; m = 6 bulunur.
= 3t + 3 + 2t = 5t + 3
n 2m = a n a = 2m
n a = 12 olur.
Cevap E
2n = b
Cevap D
2.

2
2
2 2
a + a = 2 3 & a a + a k = ^2 3 h
4
= 12
2
a
4
= 8 dir.
2
a
& a +4+
& a +
a 1 2 a
1
1+ 2
c am =
2
4
a
2
a
1
1
+
4 a2
1 2 4
= ca + 2 m 1
4
a
=
xy = 8 dir.
2
x + y = 16 (x + y)2 2xy = 16
(x + y)2 2 . 8 = 16
(x + y)2 = 32
x + y = 4 2 veya
x + y = 4 2 dir.
Cevap C
1
.8 1 = 1
4
Cevap A
6.
3. x + y + z = 0 x3 + y3 + z3 = 3xyz zeliini kullanalm:

x +y
x y
+ =2 &
xy = 2
5. y x
16
& xy = 2

x2 + x + 2 = 0 (x2)3 + x3 + 23 = 3 . x2 . x . 2
6
x + x + 8 = 6x
x6 5x3 = 8 bulunur.
2
2
2
2
a yb y
y â b h
+1=
+1
ab
ab
= y â + b h + 1
1 1
1
= yc x y + x x m + 1
1
= yc y + x m + 1
= 1 + xy + 1 = xy
Cevap D
Cevap A
115
Rasyonel fadeler
7.

YGS Matematik
10. 3x 3 y 18x 2 y + 27xy
abx â + bhx + 1 abx 2 ax bx + 1

=
ax 1
ax 1
ax ^bx 1h ^bx 1h
=
ax 1
2 2
6x y 54y
^bx 1h. âx 1h

=
= bx 1
ax 1
3xy ^x 6x + 9h
2 2
6y ^x 9h
x. ^x 3h2
=
2y. ^x 3h^x + 3h
Cevap A
x. ^x 3h
2y. ^x + 3h
Cevap B
8.
2
2
3
3
ab â b h
a b ab
=
2
2
2 2
3
^
a b + 2a b + ab
ab a + 2ab + b h
3
â b h . â + b h
â + bh2
ab
a+b
Cevap A
9.
a3 + b3
2
( a b ) + ab
( a + b ) ( a2 ab + b2 )
a2 2 ab + b2 + ab
( a + b ) ( a2 ab + b2 )
a2 ab + 2
=a+b
Cevap C
116
ORAN - ORANTI
ve ORTALAMALAR
YGS
11. BLM
MATEMATK
ORAN
ORANTI
a
c
ve
iki oran olmak zere, a.d = b.c ise bu iki oran eitb
d
Her ikisi de ayn anda sfr olmayan a ve b reel saylar iin

a
ifadesine a nn b ye oran denir.
b
tir denir ve
a c
=
yazlmna ikili orant ya da ksaca orant denir. Bu
b d
orantda a, b, c, d ye orantnn terimleri, a ile d ye orantnn
rnek
5 3 2 9 0
,
,
,
,
9 5
5 4 7
ifadelerinden her biri bir orandr.
a c
=
biiminde yazlr.
b d
0
0
dlar, b ile c ye orantnn ileri denir.
ifadesi oran deildir.

ORANTININ ZELKLER
a
orannda a ve b birer okluk ifade ediyorsa, a
b
a
ile b ayn birimden olmaldrlar.
nin birimi yoktur.
b
rnek
1.
Orantda iler arpm, dlar arpmna eittir:
a c
=
& b.c = a.d
b d
2.
Orantda iler yer deitirebilir:
a c
a b
=
& c =
b d
d
3.
Orantda dlar yer deitirebilir:
a c
d c
=
&
=
b d
b a
4.
a = c.k
a c
=
&
b d
b = d.k
5.
a c
a+c a c
= =
=
&
b d
b+d b d
6.
a c
ac a c
=
&
= =
b d
bd b d
7.
a c m.a + n.c
= =
; ^m, n h
b d m.b + n.d
8.
a c e
= = l orants a : c : e = b : d : f biiminde de
b d f
Bir okuldaki rencilerin % 36 s erkektir.

Bu okuldaki erkek rencilerin saysnn kz rencilerin
saysna oran katr?
A)
2

3
B)
3

5
C)
9

16
D)
11

23
E)
15
19
zm
Okuldaki erkek renci says = x, okuldaki kz renci says = y olsun.
x
36
x
9
x + y = 100 & x + y = 25

25x = 9(x + y)
25x = 9x + 9y
16x = 9y
Buradan, erkek renci saysnn kz renci saysna oran:

x
9
y = 16 bulunur.
gsterilebilir.
Cevap C
117
117
^0, 0h
YGS Matematik
Oran - Orant - Ortalamalar
rnek
rnek
2xy
x 3
y = 2 ise x 2 + y 2 oran katr?
A)
12

13
B)
2

3
C)
5

6
xy
x + 2y 1
= olduuna gre, x + y oran katr?
2x y 3
D)
7

8
E)
9
11
A)
3

4
5

3
C)
3

5
D)
4

3
E) 1
zm
zm
x 3
y=2
B)
x + 2y 1
= & 3x + 6y = 2x y
2x y 3
olduundan; x = 3k, y = 2k diyebiliriz. Bu deerleri
x = 7y
yerlerine yazarsak;
olur. x in bu deeri yerine yazlrsa,

2xy
2
x +y
2. ^3k h. ^2k h
x y 7y y 8y 4
x + y = 7y + y = 6y = 3 bulunur.
^3kh2 + ^2kh2
Cevap D
12k
2
2
9k + 4k
12k
2
13k
12
bulunur.
13
rnek
Cevap A
x y z
= =
4 5 3
x + 4y 3z = 75 olduuna gre, x katr?
A) 5
rnek
B) 10
C) 15
D) 20
E) 25
b+c
a d 1
= =
olduuna gre,
oran katr?
b c 2
d+a
A)
1

2
B) 1
C) 2
D) 3
zm
E) 4
(YS)
x y z
= = = k dersek, x = 4k, y = 5k, z = 3k olur.
4 5 3
Bu deerler verilen denklemlerde yerine yazlrsa;
zm
a=k
a d 1
= =
&
b c 2
b = 2k

x + 4y 3z = 75 4k + 20k 9k = 75
ve
d=t
alnrsa
c = 2t
b + c 2k + 2t 2 ^k + t h
=
=
=2
d+a
k+t
k+t
15k = 75
k = 5 bulunur.
Buna gre, x = 4k x = 4.5 x = 20 bulunur.

Cevap C
Cevap D
118
YGS Matematik
zm
rnek
x 2
y=7
y 5
z=9
A = B = 2C = 3D = 6E
olduuna gre,
A) 1
6k 6k
3x + 2y
y + z oran katr?
3
B)
2
11
C)

10
3k
2k
6k + 6k + 3k + 2k + k = 360
23
D)

20
50
E)
49
18k = 360
k = 20
c = 3k = 3.20 = 60 olur.
Cevap B
zm
x 2 2.5 10
y = 7 = 7.5 = 35
y 5 7.5 35
z = 9 = 7.9 = 63
rnek
buradan x = 10k

y = 35 k
z = 63 k olur.
a, b, c birer doal say ve 2a = 3b, a + c = 2b olduuna gre,

a+b+c
c
3.10k + 2.35k 100k 50

=
=
35k + 63k
98k
49
A) 2
Cevap E
B) 3
C) 4
D) 5
E) 6
(1997 SS )
rnek
Be rencinin aday olduu snf bakanl seiminde adaylarn aldklar oy saylar olan A, B, C, D, E arasnda

zm
A = B = 2C = 3D = 6E
a, b, c N
eitlii vardr.
2a = 3b ise a = 3k ve b = 2k olur. (k R)
Seim sonucu dairesel grafikte gsterildiinde C tane
a + c = 2b
oy alan adaya ait daire diliminin merkez as ka dere-
3k + c = 2.2k c = k bulunur.
ce olur?
A) 180
B) 60
C) 45
D) 90
a + b + c 3k + 2k + k 6k
=
= 6 olur.
=
c
k
k
E) 120
Cevap E
(2011 YGS)
119
YGS Matematik
zm
rnek
a c
= = 5, 2a + 4c = 100 olduuna gre,
b d
b + 2d ileminin sonucu katr?
A) 30
B) 20
C) 15
b
D) 10
E) 5
a
(1997 SS)
b 3
a=5 &
b = 3k
+
olur. (k ! R )
a = 5k
evre = 192 cm
2(a + b) = 192
a + b = 96
5k + 3k = 96
k = 12 ve
zm
a = 5k = 5.12 = 60
b = 2k = 3.12 = 36 bulunur.
a c
= =5
b d
a = 5b ve c = 5d olur.
Alan = 60.36 = 2160 cm2 olur.

Cevap B
2a + 4c = 100 ise a + 2c = 50 ve
5b + 2.5d = 50
5(b + 2d) = 50
b + 2d = 10 bulunur.
DRDNC ORANTI
Cevap D
a c
=
ise x saysna srasyla a, b, c saylarnn drdnc
b x
orantls denir.
rnek
6, 15 ve 22 saylarnn drdnc orantls katr?
A) 55
B) 44
C) 33
D) 22
E) 15
rnek
Bir dikdrtgenin kenar uzunluklar oran
3
tir.
5
zm
Bu dikdrtgenin evresi 192 cm olduuna gre, alan ka
Drdnc orantl say x ise;
cm2 dir?
A) 2140
B) 2160

D) 2180
6 22
= x & 6.x = 15.22
15
C) 2170

E) 2190
(1995 SS)
x=
15.22
x = 55 bulunur.
6
Cevap A
120
YGS Matematik
zm
rnek
a c
= = k orantsndan,
b d
2a + 3
= k oran elde edildiine gre, m nin deeri ne2b + md
1
=2
b
eitliklerini taraf tarafa oranlayalm.
1
b+ a = 4
dir?
a+
a, b, c, d ve k birer reel saydr.
3
A) c
B) 3c
3
C)
d
D) 3a
a+
1
b =2 &
1 4
b+ a
E) 3d
ab + 1
1
b
=
ab + 1 2
a
(1981 YS)
ab + 1
a
1
a 1
.
&
=
=
b
ab + 1 2
b 2
bulunur.
Cevap D
zm
a c
= = k orantsndan
b d
x.a y.c
=
= k orants ve buradan da
x.b y.d
rnek
x.a + y.c
= k oran elde edilir.
x.b + y.d
a 1 a+5
=
a3 a4
a c
2a + 3
= = k ve
= k ise,
b d
2b + md
A)
2a
3
a
3
=
=k &
=
= k olur.
2b md
b md
c
3
3
& m.c = 3 & m = c
=
d md
8

9
B)
13

14
C)
9

4
D)
13

3
E)
11
3
(2012 YGS)
bulunur.
Cevap A
zm
rnek
a 1 a 5
=
a3 a4
1
=2
b
a
olduuna gre,
nin deeri katr?
b
1
b+ a = 4
( a 1)(a 4) = (a 3) (a 5)
a+
A) 4
B) 2
C) 1
D)
1

2
a2 5a + 4 = a2 8a + 15
E)
3a = 11
1
4
a=
11
bulunur.
3
Cevap E
121
zml Test
1.
a+b
a+b
nin deeri katr?
a = 4 ise b
A)
1

3
B)
2

3
C)
4

3
D)
5

3
E)
7
3
YGS Matematik
6.
1
x y =6
xy
olduuna gre, x + y oran katr?
A)
1

2
1
y x =4
B)
1

3
C)
2

3
D)
1

5
E)
2
5
7. x > 0, y > 0, z > 0 ve

2.
2xy
x
y = 3 olduuna gre, x 2 + y 2 oran katr?
2
A)

5

3
C)
4
3
B)

5
1
D)
2
xy yz xz
=
=
4
6
12
olduuna gre, aadaki sralamalardan hangisi

dorudur?
2
E)
3

A) y < x < z

B) z < y < x
D) x < y < z
C) z < x < y
E) x < z < y
3.
1 1 1
x:y:z= : :
2 3 4
1 1 1
x+y+z =1
8.
a 3 b+2 c 1
=
=
5
4
2
a b + c = 27
olduuna gre, b katr?

A) 4
olduuna gre, y katr?

A) 1
B) 2
B) 6
C) 8
D) 10
E) 12
C) 3
D) 4
E) 5
9. ki raftaki kitaplarn saylar arasndaki fark a, az kitap

bulunan raftaki kitap says ise x tir.
Buna gre, iki raftaki toplam kitap saysnn, az ki-
4.
a c e
= = =2
b d f
A) 2
ise
B) 3
tap olan raftaki kitap saysna oran aadakilerden
a.c.f
katr?
b.d.e
C) 4
hangisidir?
D) 6
E) 8
A)
2x + 1
a

a
C) 2 + x
x
B) 2 a
D) 2x a
E) x + 2
bc
10. a = 1
5.
a + b ac + dk
a c
= = 2 olduuna gre, c
arpmm. c
b d
b
nn deeri katr?
A)
11

2
B)
9

2
C)
7

2
D)
5

2
E)
3
2
ca
=2
b
ab
c =3
olduuna gre, a2 + b2 + c2 katr?

A) 7
122
B) 8
C) 9
D) 10
E) 11
zmler
YGS Matematik
1.
a+b
a = 4 a + b = 4a
4.
a.c.f
a c f
1
= . . = 2.2. = 2 dir.
b.d.e b d e
2
b = 3a
Cevap A
dr. Bu deeri yerine yazarsak,
a + b a + 3a 4a 4
a = 3a = 3a = 3 bulunur.
Cevap C
2.
x
y = 3 & x = 3y dir. Bu deeri yerine yazarsak,
2xy
2
x +y
=
=
2. ^3y h.y
^3y h2 + y
6y
9y + y
6y
10y
3
5
5.

bulunur.
a + b ac + dk
a b c d
= c + m. a c + c k
m. c
b
b b
= ^2 + 1 h . c 1 +
Cevap B
1
9
m=
2
2
Cevap B
1 1 1
: :
l orants,
2 3 4
3.
x: y: z =
y
x
z
=
=
1
1
1
2
3
4
dersek, x =
biiminde de yazlabilir. Orant sabitine k

k
,
2
y=
k
,
3
z=
k
olur. Bu deerleri yerle4
rine yazarsak,

1 1 1
x+y+z =1 &

&
2 3 4
+ + =1
k k k
&
9
= 1 & k = 9 olur.
k
1 1 1
+ + =1
k k k
2 3 4
6.
k
9
& y = & y = 3 bulunur.
Buradan, y =
3
3
1
x y = 6 & xy 1 = 6y
1
y x = 4 & xy 1 = 4x
& 6y = 4x

x 3k
& y=
2k
x y 3k 2k 1
x + y = 3k + 2k = 5 olur.
Cevap C
123
Cevap D
zmler
7.
xy yz xz
xyz xyz xyz
=
=
=
=
&
4
6
12
4z
6x
12y
x > 0, y > 0, z > 0 olduundan; y < x < z dir.
YGS Matematik
9. ok kitap olan rafta x + a tane kitap vardr.

4z = 6x = 12y ve

^x + ah + x 2x + a
= x
x
2x a
= x +x
Cevap A
a
= 2+ x
Cevap C
10. bc
a =1
bc = a
8.
a 3 b+2 c 1
=
= k dersek
=
5
4
2
a = 4k + 3
b = 2k 2
c = 5k + 1
yazlabilir.
olur. Bu deerleri yerine yazarsak;
Bu eitlik taraf tarafa arplrsa,
a b + c = 27 (4k + 3) (2k 2) + (5k + 1) = 27
bc . ca . ab = a . 2b . 3c a . b . c = 6 bulunur.
a.b.c = 6
2
1 & a =6
b.c = a
4k + 3 2k + 2 + 5k + 1 = 27
7k + 6 = 27
k = 3 olur.
Buradan, b = 2k 2 b = 2.3 2 b = 4 bulunur.
ca
=2
b
ab
c =3
& ca = 2b
ab = 3c
a.b.c = 6
2
1 & b =3
c.a = 2b
Cevap A
a.b.c = 6
2
1 & c =2
a.b = 3c

olduundan, a2 + b2 + c2 = 11 dir.
Cevap E
124
YGS Matematik
Konu Deerlendirme Testi
125
126
YGS Matematik
YGS Matematik
127
1.E
2.A
3.B
4.B
5.B
21.A
22.A
23.B
24.B
25.B 26.D 27.C 28.E 29.C 30.D 31.D 32.B
6.E
7.D
8.D
9.B
YGS Matematik
10.C 11.E 12.C 13.C 14.D 15.E
128
33.A
16.A
34.B 35.C 36.B
17.A
18.A 19.C 20.B
37.A 38.D 39.B 40.D 41.D
YGS Matematik
zm
DORU ORANTI
y
x, y R+ olmak zere, x ile y arasnda x = k (k, pozitif sabit
bir say) bants varsa x ile y doru orantldr denir. k pozitif
Aracn duruu mesafesi, frene basld andaki hznn karesi ile doru orantl ise,
reel saysna doru orant sabiti denir.
60
90
= x
20
y
x = k eitliinde k sabit olduundan; y artyorsa x de artar, y
azalyorsa x de azalr.
&
3600 8100
= x
20
x = 45 m olur.
Cevap B
y
x
2k
k
y
k
0
kx
rnek
Etiket numaralar 1, 2, 3, 4 olan drt kutuya, etiket numaralarnn kareleriyle orantl miktarda para konuluyor.
Kutulardaki toplam para 30. 000. 000 TL olduuna gre, 2
numaral kutuya ka TL konmutur.
rnek
4 iinin 7 masay yapt srede 12 ii ka masa yapar?
A) 1 000 000
B) 2 000 000
A) 14
C) 3 000 000
D) 4 000 000
B) 17
C) 21
D) 24
E) 28
E) 9 000 000
(1999 SS)
zm
i says arttka yaplan masa says da ayn oranda artar. O
hlde, doru orant vardr
zm
Cevap C
1, 2, 3, 4 n karesiyle orantl miktarda para konacaksa

1. kutuya = 12k = 1k
rnek
Bir aracn duru mesafesi, frene basld andaki hznn karesiyle doru orantldr.
4. kutuya = 42k = 16k

+

Bu ara saatte 60 km hzla giderken duru mesafesi 20 m

olduuna gre, saatte 90 km hzla giderken duru mesafesi ka m dir?
A) 30
B) 45
C) 50
D) 60
30k
30k = 30. 000. 000

k = 1. 000. 000 ve 2 numaral kutuya 4k
E) 72
4. 1.000.000 = 4.000.000 TL konmu olur.
(2007 SS Mat 1)
Cevap D
129
YGS Matematik
zm
rnek
2x + 7 ile 3y + 1 doru orantldr.
(x + 3) ile (2y + 1) ters orantl olduundan,
x = 4 iken y = 3 olduuna gre, x = 1 iken y katr?
(x + 3) . (2y + 1) = k dr. x = 6 iken y = 2 olduundan, bu de-
A)
1

2
B)
3

2
C)
2

3
D)
5

3
erler yerlerine yazlrsa,
E) 2
(6 + 3) . (2 . 2 + 1) = k k = 45 bulunur.
(x + 3) . (2y + 1) = 45 eitliinde x = 12 yazlrsa,
zm
(12 + 3) . (2y + 1) = 45 y = 1 bulunur.
2x + 7 ile 3y + 1 doru orantl olduuna gre,
Cevap A
2x + 7
=k
3y + 1
dr. x = 4 iken y = 3 olduuna gre,
rnek
2.4 + 7
3
2x + 7 3
= k & k = bulunur. Buna gre, orant
=
3.3 + 1
2
3y + 1 2
6 iinin 20 gnde bitirebilecei bir ii 10 ii ka gnde bitirebilir?
olur. Bu orantda x = 1 yazlrsa;
A) 12
2.1 + 7 3
9
3
&
=
=
3y + 1 2
3y + 1 2
5
&y=
bulunur.
3

Cevap D
B) 14
C) 15
D) 16
E) 18
zm
i says arttka iin bitme sresi azalacaktr. Yani ii say-
Ters Orant
s ile iin bitme sresi ters orantl olarak deiir. Buna gre,
x, y R+ olmak zere, x ile y arasnda x.y = k (k, pozitif sabit
(ii says) . (iin bitme sresi) = k dr. Yerlerine yazlrsa
bir say) bants varsa x ile y ters orantldr denir. k pozitif

reel saysna ters orant sabiti denir.
6 . 20 = 10 . x x = 12 gn bulunur.
x.y = k eitliinde k sabit olduundan; y artyorsa x azalr, y
Cevap A
azalyorsa x artar.
Bileik Orant
kiden fazla okluun bulunduu orantlara bileik orant
denir.
a.
x, y, z R+ olmak zere, x says y ile doru, z ile ters

orantl ise
rnek
b.
x = 6 iken y = 2 olduuna gre, x = 12 iken y katr?

B) 2
Bu eitlie gre; z , x ile ters, y ile doru orantldr. y ise

hem x ile hem de z ile doru orantldr.
(x + 3) ile (2y + 1) ters orantldr.
A) 1
x.z
y = k yazlr.
C) 3
D) 4
x, y, z okluklar srasyla a, b, c ile doru orantl ise

x y z
a = b = c = k yazlr.
E) 5
130
YGS Matematik
c.
x, y, z okluklar srasyla a, b, c ile ters orantl ise
zm
a.x=b.y=c.z=k

y
z
x
=
=
= k
1
1
1
c
a
b
a, b, c saylar 2; 3; 4 ile orantl ise
yazlr. Bu eitlik yerine;
a = 2k, b = 3k, c = 4k (k R) olur.

a+b+c=6
eitlii de yazlabilir.
2k 3k + 4k = 6 3k = 6 k = 2 olur.
a = 2 k = 2 .2 = 4
2
2
2
b = 3 k = 3 2 = 6 a + b + c
bulunur.
16 + 36 + 64 = 116
c = 4k = 4 2 = 8
rnek
a says b says ile doru, c ile ters orantldr ve b = 5,
Cevap A
c = 16 ise a = 9 dur.
Buna gre, b = 25, c = 144 ise a katr?
A) 20
B) 15
C) 12
D) 8
E) 5
ORTALAMALAR
(1993 SS)
x1, x2, ... , xn reel saylarnn;
zm
Aritmetik ortalamas: A =
Geometrik ortalamas: G = n x1 x 2 ... xn
a says, b ile doru, c ile ters orantl ise

b
a = k. c
^k ! R h olur.
Harmonik ortalamas: H =
b = 5, c = 16 ve a = 9 ise
9 = k.
x1 + x2 + + xn
n
n
1
1
1
+
x1 x2 + + xn
dir.
5
144
& k=
olur.
5
16
b = 25 ve c = 144 iken a says;
1.
b 144 25
a = k. c =
.
= 5 bulunur.
5 144
x1, x2, ... , xn pozitif reel saylarnn hepsi birbirine eit ise A = G = H = x1 dir.
Cevap E
2. x1, x2, ... , xn pozitif reel saylarnn en az biri

dierlerinden farkl ise H < G < A dr.
3.
x1, x2, ... , xn pozitif reel say ise H G A dr.
rnek
Sonu: a ve b reel saylarnn;
a, b, c saylar srasyla 2; 3; 4 ile orantldr.
aritmetik ortalamas (ortas) =
a+b+c=6
olduuna gre, a2 + b2 + c2 toplam katr?
A) 116
B) 96
C) 76
D) 56
geometrik ortalamas (ortas) =
a+b
2
a.b
E) 36
harmonik ortalamas (ortas) =
(1987 SS)
131
2ab
olarak ifade ederiz.
a+b
YGS Matematik
Orta Orantl Say

a x
x =b
zm
eitliini salayan pozitif x reel saysna a ile b nin
Bu on be saydan n tanesinin ortalamas 10 ise bu n saysnn toplam 10 . n dir. Geri kalan 15 n tanesinin ortalamas
orta orantls denir. Bu iki saynn geometrik ortas olarak ifa-
20 olduuna gre, bu saylarn toplam (15 n) . 20 dir.

de edilir.
15 saynn toplam 200 olduuna gre;
a x
2
x = a & x = a.b
& x = a.b dir.
10 . n + (15 n) . 20 = 200 10n + 300 20n = 200

100 = 10n
n = 10 bulunur.
Cevap D
rnek
rnek
Drt saynn aritmetik ortalamas 21, saynn aritmetik or-
15 kz renci ile 10 erkek rencinin katld bir snavda, kz
talamas 14 tr.
rencilerin ald notlarn aritmetik ortalamas 36, erkek rencilerin ald notlarn aritmetik ortalamas 32 dir.
Bu yedi saynn aritmetik ortalamas katr?

A) 15
B) 16
C) 17
D) 18
Bu rencilerin bu snavdaki notlarnn aritmetik ortala-
E) 19
mas katr?
A) 33
zm
B) 33,6
C) 33,8
D) 24
E) 34,4
zm
a+b+c+d
= 21 & a + b + c + d = 84
4
x+y+z
= 14 & x + y + z = 42
3
a + b + c + d + x + y + z 84 + 42
=
= 18 olur.
7
7
Kz rencilerin ald notlarn toplam: 15 . 36 = 540 dir.

Erkek rencilerin ald notlarn toplam: 10 . 32 = 320 dir.
Cevap D
rencilerin not ortalamas =
540 + 320
15 + 10
860
= 34, 4 tr.
25
Cevap E
rnek
rnek
a ve b saylarnn geometrik ortalamas 3, aritmetik ortalama-
On be saynn toplam 200 dr.
s ise 6 dr.
Bu saylardan bir ksmnn aritmetik ortalamas 10, dier-
Buna gre, a2 ve b2 saylarnn aritmetik ortalamas ka-
lerinin aritmetik ortalamas 20 olduuna gre, ka tanesi-
tr?
nin aritmetik ortalamas 10 dur?
A) 67
A) 7
B) 8
C) 9
D) 10
E) 11
B) 65
C) 63
D) 61
E) 57
(2011 LYS)
132
YGS Matematik
zm
rnek
a.b = 3 a . b = 9
a+b
= 6 a + b = 12 dir.
2
2
Kzlar
Erkekler
Says :
2x
Yalar toplam :
(a + b) = 12 a + 2ab + b = 144 a + b = 126 dr.

a2 ve b2 saylarnn aritmetik ortalamas
Kzlarn ya ortalamas 15 ise
a +b
126
=
= 63
2
2
K
= 15 & K = 30x
2x
Cevap C
Erkeklerin ya ortalamas 24 ise

E
x = 24 & E = 24x
rnek
Grubun ya ortalamas;
Terimleri birbirinden farkl birer doal say ve artan olan bir di-
K + E 30x + 24x
=
= 18
2x + x
3x
zinin ilk yedi terimi 5, 6, 10, a, 12, b, c dir.
bulunur.
Bu saylarn aritmetik ortalamas 11 olduuna gre, a + b
Cevap C
toplamnn en byk deeri katr?

A) 25
B) 27
C) 28
D) 32
E) 34
(2008 SS Mat 1)
rnek
zm
Saylarn aritmetik ortalamas 11 ise
5 + 6 + 10 + a + 12 + b + c
= 11
7
Ya
Kii says
20
21
22
16
Yukardaki tablo bir iyerinde alanlarn says ile yalarn
33 + a + b + c = 77 a + b + c = 44 bulunur.
gstermektedir.
a N ve artan dizi olduu iin a = 11 dir.
Bu iyerinde seilen 16 kiinin ya ortalamas 21 olduuna gre, geriye kalanlardan ka 22 yandadr?
11 + b + c = 44 b + c = 33 olur.
A) 12
12 < b < c ve b + c = 33 ise b = 16 ve c = 17 dir.
B) 11
C) 10
D) 9
E) 8
(1988 SS)
Bu durumda, a + b = 11 + 16 = 27 bulunur.
Cevap B
zm
rnek
Bir gruptaki kz sporcularn ya ortalamas 15, erkek sporcu-
Ya ortalamasnn 21 olmas iin 20 ve 22 yandaki kiiler-
larn ya ortalamas 24 tr.
den eit sayda seilmelidir.
Kzlarn says erkeklerin saysnn 2 kat olduuna gre,
20 yanda 4 kii olduuna gre 22 yandakilerden 4 kii se-
bu grubun ya ortalamas katr?
ilmelidir. Toplam 16 kii 22 yanda olduuna gre, 22 yan-
A) 16
B) 17
C) 18
D) 20
E) 22
da olupta seilmeyen 16 4 = 12 kii olur.
(2003 SS)
Cevap A
133
zml Test
1.
a says, c ile doru orantl, (b 1)2 ile ters orantldr.
a = 3 ve c = 4 iin b = 2 olduuna gre, c = 2 ve b = 4

iin a katr?
A)
1

6
B)
3

7
C)
7

8
D)
3

5
E)
6.
YGS Matematik
15 tane saynn ortalamas 25 tir. Bu saylara toplam

300 olan 10 say daha ekleniyor.
5
7
Buna gre, yeni ortalama katr?
A) 22
B) 23
C) 24
D) 25
E) 27
2.
arkadan paralarnn birbirine oran bilinmektedir.
Buna ek olarak aadakilerden hangisi verildiinde, her birinin ka liras olduu hesaplanamaz?
7.
a ile b nin aritmetik ortalamas 15 tir.
A) Herhangi ikisinin paralar fark
a ile geometrik ortalamas 6 30 , b ile geometrik ortala-
B) Herhangi ikisinin paralar toplam
C) Paralarn karelerinin birbirine oran
D) kisinin paralar toplamndan ncnn fark
E) nn paralar toplam
mas 6 10 olan say katr?
3. 330 ceviz kii arasnda 1, 12 , 13 saylar ile orantl ola
A) 27
B) 30
C) 33
D) 36
8.
Geometrik ortalamas 6, harmonik ortalamas 3 olan
cak ekilde paylatrlyor.
iki saynn aritmetik ortalamas katr?
Pay en az olan, ka tane ceviz almtr?
A) 8
A) 60
B) 55
C) 50
D) 45
B) 9
C) 12
D) 15
E) 48
E) 18
E) 40
4.
Bir miktar paray K, L, M kiileri srasyla 2 ve 4 saylar

ile doru, 6 ile ters orantl olarak paylayorlar.
Buna gre, aadakilerden hangisi dorudur?
A) L, K nn iki kat para alr.
B) M, K nn kat para alr.
C) K, L nin iki kat para alr.
D) En ok paray M alr.
E) En az paray K alr.
5.
2x = 3y = 4z
1 1 1
x+y+z =1
9. Geometrik ortalamas 3 5 olan iki doal saynn

aritmetik ortalamas en az ka olabilir?
A) 5
B) 7
C) 9
D) 11
E) 23
10. Bir ressam krmz (K), yeil (Y), beyaz (B) boyalar
A) 1
B) 2
K 1
Y 1
=
=
ve
orannda kartrarak 500 gr lk bir
Y 3
B 2
karm elde etmek istiyor.
C) 3

D) 4
Yeil boyadan ka gr almas gerekir?

A) 50
E) 5
134
B) 75
C) 100
D) 125
E) 150
zmler
YGS Matematik
1.
a ( b 1)2
=k
c
3 ( 2 1)2
3
=kk =
4
4
a ( 4 1)2 3
1
= a=
2
2
6
dr.
bulunur.
5.
2x = 3y & x =
3y
1
2
& x =

3y
2
3y = 4z & z =
3y
1
4
& z =
4
3y
1 1 1
2 1 4
x + y + z = 1 & 3y + y + 3y = 1
Cevap A
2+3+4
= 1 y = 3 tr.
3y
Cevap C
2. Paralarnn birbirine oran bilindiinden, paralarn karelerinin birbirine oran da biliniyor demektir. Bu bilgi,
verilenden farkl deildir. O hlde, paralarn karelerinin
birbirine oran verildiinde, her birinin ka liras olduu
hesaplanamaz.
Cevap C
6.
15.25 + 300 675

=
= 27 olur.
15 + 10
25
Cevap E
3. Kiilerin aldklar ceviz saylar; k, 2k , 3k tanedir.

k k
+ = 330 & k = 180 dir.
2 3
k+
En az alan
180
= 60 ceviz almtr.
3
Cevap A
7. a + b = 30

a.x = 6 30
b.x = 6 10
denklemleri yazlabilir.
a.x = 6 30 &
a.x = 36.30 = 1080
b.x = 6 10 &
b.x = 36.10 = 360
4.
K L
= = 6M eitliine gre,
2 4
L = 2K, K = 12M ve L = 24M dir.
Buna gre, A seeneindeki ifade dorudur.
ax + bx = 1080 + 360 x . (a + b) = 1440
x . 30 = 1440 x = 48
Cevap E
Cevap A
135
8.

zmler
x.y = 6
2xy
x+y = 3
eitliklerinden, x.y = 36 olduundan,
2.36
x + y = 3 & x + y = 24
9.

&
x+y
= 12 bulunur.
2
Cevap C
x.y = 3 5 & x.y = 45 tir.

arpmlar 45 olan iki doal say 45 ile 1, 15 ile 3 ve 9 ile
5 tir. Buna gre, en kk aritmetik ortalama,
9+5
=7
2
Cevap B
10.
K 1
Y
=
& K=
tr.
3
Y 3
Y 1
& B = 2Y dir.
=
B 2
K + B + Y = 500 &
Y
+ 2Y + Y = 500
3
Y = 150 gr bulunur.
Cevap E
136
YGS Matematik
BRNC DERECEDEN
ETSZLKLER
12. BLM
b. z < 0 olmak zere;
ETSZLKLER VE ZELLKLER
x < y x.z > y.z

<, , >, , sembolleri ile kurulan ak nermelere eitsizlik
x > y x.z < y.z
denir. Eitsizlii salayan reel saylarn kmesine eitsizliin
Yani, bir eitsizliin her iki taraf negatif bir say ile arplr-
zm kmesi denir.
sa veya negatif bir say ile blnrse eitsizlik yn deitirir.
Eitsizlikler birinci dereceden, ikinci dereceden, ...; bir bilin-
>
meyenli, iki bilinmeyenli,... olabilir.
1. Hal Kural
<
a, b R olmak zere;
a=b, a<b, a>b
ise
ise
ise
ise
< olur.
olur.
> olur.
olur.
nermelerinden yalnz biri dorudur.

6. a.
2. Eitsizliin Geime zelii
b.
(x < y ve y < z) x < z
x.y < 0 ise x ile y ters iaretlidir.

x.y > 0 ise x ile y ayn iaretlidir.
Yani, iki saynn arpm negatif ise saylardan biri negatif biri
pozitiftir. ki saynn arpm pozitif ise saylarn ya ikisi de negatiftir, ya da ikisi de pozitiftir.
3. Eitsizlikte Toplamann Sadeletirme zelii

x<y x+z<y+z
7. Eitsizlikte s Alma zelii
x>y x+z>y+z
Bir eitsizliin her iki tarafnn tek dereceden kuvveti ya da
Yani, bir eitsizliin her iki tarafna ayn say eklenebilir.
kk alnabilir; eitsizlik bozulmaz ve yn deitirmez:

x < y x2n 1 < y2n 1, n N+
4. Eitsizlikte karmann Sadeletirme zelii

x<y
xz<yz
x>y
x > y x2n 1 > y2n 1, n N+
xz>yz
Yani, bir eitsizliin her iki tarafndan ayn say karlabilir.
y , n N+
x<y
2n + 1
x <
x>y
2n + 1
x > 2 n + 1 y , n N+
2n + 1
Bir pozitif eitsizliin her iki tarafnn ift kuvveti ya da ift de5. Eitsizlikte arpmann Sadeletirme zelii
receden kk alnabilir:
a. z > 0 olmak zere;
0 < x < y 0 < x2n < y2n , n N+
x < y x.z < y.z
0 < x < y 0 < 2n x < 2n y , n N+
x > y x.z > y.z dir.
Negatif bir eitsizliin her iki tarafnn ift kuvveti alndnda

sralama deiir:
Yani, bir eitsizliin her iki taraf pozitif bir say ile arplabi-
x < y < 0 0 < y2n < x2n, n N+
lir, blnebilir. Eitsizlik yn deimez, eitsizlik bozulmaz.
137
YGS Matematik
Birinci Dereceden Eitsizlikler
8. Eitsizliklerin Taraf Tarafa Toplanma zelii
rnek
a<b
3x 7 4(x 1) eitsizliinin zm kmesini bulunuz.
+ c<d
a+c<b+d
Farkl deikenlere bal ayn yndeki iki eitsizlik taraf tarafa
toplanabilir. karlamaz, arplamaz, blnemez.
9. x < y < z
x < y ve y < z
Z1 1
]] < ,
x y
10. x < y & [
]1 > 1,
\x y
11. 0 < x < 1
x < 0 < y ise

x.y > 0 ise
zm
x > x2 > x3 > ...

3x 7 4(x 1) 3x 7 4x 4
12. a < x < b
7 + 4 4x 3x
c<y<d

3 x
olmak zere, x . y nin alabilecei deer aral buluna-
O hlde, verilen eitsizliin zm kmesi,
bilir. Bunun iin a.c, a.d, b.c, b.d saylar hesaplanr. Bu
= { x | x 3, x R } dir.
saylarn en kne m, en byne n dersek,

m < x.y < n olur.
rnek
4 3x + 1 < 13 eitsizliinin zm araln bulunuz.
rnek
3 < x < 6
5 < y < 3
olduuna gre;
zm
a) x + y nin deer araln bulunuz.
4 3x + 1 < 13
b) x y nin deer araln bulunuz.
4 1 3x + 1 1 < 13 1
c) x.y nin deer araln bulunuz.

d) 2x + 3y nin deer araln bulunuz.
5 3x < 12

e) 2x 3y nin deer araln bulunuz.
5
x<4
3
f) x2 nin deer araln bulunuz.
5
O hlde, zm aral = ; , 4 m tr.
3
g) y2 nin deer araln bulunuz.

h) x3 n deer araln bulunuz.
138
YGS Matematik
e)
zm

a) Farkl deikenlere bal ayn ynl eitsizlikler taraf tafa toplanrsa;
6 < 2x < 12
4
9 < 3y < 15
eitsizlikleri taraf tarafa toplanrsa,
8 < x + y < 9 bulunur.
15 < 2x 3y < 27 bulunur.
&
rafa toplanabilir. Buna gre, verilen eitsizlikler taraf tara-
3 < x < 6
6 < 2x < 12
4 &
4
5 < y < 3
15 > 3y > 9
b) 5 < y < 3 eitsizliinin her tarafn 1 ile arparsak eitsizlik yn deitirir:

f) 3 < x < 6 3 < x < 0 veya 0 x < 6 dr.
5 < y < 3 5 > y > 3
3 < y < 5 olur.
3 < x < 6
3 < y < 5
eitsizlikleri farkl deikenlere bal olduundan taraf ta-
0 < x2 < 9 veya 0 x2 < 36
0 x2 < 36 olur.
g) 5 < y < 3 5 < y < 0 veya 0 y < 3
rafa toplanabilirler:

6 < x y < 11 bulunur.
0 < y2 < 25 veya 0 y2 < 9
0 y2 < 25 olur.
c) x . y nin alabilecei deerleri bulmak iin x in ve y nin bulunduu aralklarn en kk ve en byk deerlerini birbirleri ile arparz, elde ettiimiz saylarn en k ile
h) 3 < x < 6 (3)3 < x3 < 63
en byn alrz:
27 < x3 < 216 dr.
(3) . (5) = 15
(3) . 3 = 9
6 . (5) = 30
RRASYONEL SAYILAR
6 . 3 = 18
Q = {Rasyonel olmayan saylar}
dir. Bu saylarn en k 30, en by 18 dir. Buna
= { 5,
gre,
2,
3 r = 3,14..., e = 2, 71...}
kmesinin saylar birer irrasyonel saydr. nk, ondalk
30 < x . y < 18
dir. x = 6, y = 5 olamadndan, x . y = 30 olamaz.
almlar devirsizdir. Bu saylar gibi,

7, 01001100011100001111
x = 6, y = 3 olamadndan, x . y = 18 olamaz. Bu nedenle, 30 < x . y < 18 yazlmtr.
7, 05001100011100001111
saylar da bir irrasyonel saydr. Bu almlarn her biri sonsuza kadar devretmeden devam ederler.
3 < x < 6
4
d)
5 < y < 3
&
6 < 2x < 12
4
15 < 3y < 9
olur. Bu son iki eitsizlik taraf tarafa toplanrsa,
21 < 2x + 3y < 21 elde edilir.
!
139
Devirli her ondalk say bir rasyonel sayya eittir.
YGS Matematik
{x | x a, x R} = (, a]
REEL (GEREL) SAYILAR
{x | x < a, x R} = (, a)
Rasyonel saylarla irrasyonel saylarn birleimine reel (ger-
{x | x a, x R} = [a, + )
ek) saylar denir. Reel saylar kmesi R ile gsterilir.
{x | x > a, x R} = (a, + )
Buna gre; R = Q Q dr.
olarak gsterilir. [a, b) aralnn say dorusu zerinde gsterimi;
O hlde, N Z Q R dir.
Reel saylar say dorusunu tamamen doldururlar. Yani, her
reel sayya say dorusu zerinde bir nokta, say doru-
su zerindeki her noktaya da bir reel say karlk gelir. Say
dorusu zerindeki A noktasna x reel says karlk geliyorsa, x saysna A noktasnn koordinat denir ve A(x) biiminde gsterilir.
rnek
rnek
Aadaki aralklar say dorusu zerinde gsteriniz.
A(3),
B(6), C(0) gibi.
a. [2, 5]
b. (2, 3]
c. (, 4)
d. [3, +)
e. (, 1] [2, 6)
f. R [2, 4)
Reel Say Aralklar
zm
Reel saylarda baz ilemleri kolay ifade edebilmek iin aralk

kavram gelitirilmitir.
a, b R ve a < b olsun.

{xI a x b , x R}
kmesi a dan b ye kadar olan btn reel saylar ifade eder.

Bu kme ksaca [a, b] biiminde gsterilir ve a, b kapal aral diye okunur. [a, b] nn say dorusu zerinde gsterimi;
dir. Benzer bizimde

{x | a x < b, x R} = [a, b) = [a, b[
{x | a < x b, x R} = (a, b] = ]a, b]
{x | a < x < b, x R} = (a, b) = ]a, b[
140
YGS Matematik
a, b IR ve a b ise
zm
{x | a x b} alt kmesine kapal aralk denir ve [a, b] eklinde gsterilir. a ve b Z ise [a, b] kapal aralnda b a +
x, y ve z reel saylar iin
1 tane x tam says vardr.
x y > z ise x z > y olur. y > 0 ise x z > 0

{x | a < x < b} alt kmesine ak aralk denir ve (a, b) eklinde
x > z olur.
gsterilir. a ve b Z ise (a, b) ak aralnda b a 1 tane
Cevap A
x tam say vardr.

{x | a x < b} ve {x | a < x b} kmelerine yar ak aralk denir ve srasyla [a, b) ve (a, b] eklinde gsterilir. a ve b tam
say ise [a, b) ve (a, b] yar ak aralklarnda b a tane x tam
says bulunur.
rnek
Bir x tam says iin

rnek
x+5
> 10
2
olduuna gre, x in en kk deeri katr?

A) 10
[45, 2x 6) yar ak aralnda 135 tane tam say olduuna
B) 14
C) 16
D) 17
E) 18
(2008 SS)
gre, x tam says katr?
zm
zm
x+5
> 10 & x + 5 > 20
2
& x > 15
2x 6 (45) = 135
2x 6 + 45 = 135
2x = 96 ise
x = 16 bulunur.
x = 48 bulunur.
Cevap C
rnek
x, y ve z gerel saylar iin
y>0
rnek
xy>z
olduuna gre, aadakilerden hangisi her zaman do-
34x 1 56x
rudur?
A) x > z
B) x > y

D) x > 0
eitsizliini salayan x tam saylarnn toplam katr?
C) z > y
A) 8
E) z > 0
(2010 YGS)
B) 9
C) 10
D) 12
E) 15
(2008 SS)
141
YGS Matematik
zm
zm
34x 1 56x ise

4x0
4x
ve 0 6 x
ve
x6
3 a 1 ise
0 a2 9 olur.
2 b 2 ise
8 b3 8 olur.
+
4 + 6 + 5 = 15 bulunur.
8 a2 + b3 17
Cevap E
[8, 17] bulunur.

Cevap C
rnek
a, b, c gerel saylar iin

a.c = 0
a3.b2 > 0
a.b < 0
olduuna gre, aadaki sralamalardan hangisi dorudur?

A) a < c 0 a > 0 dr.

a . c = 0 c = 0 dr.
a.b < 0 b < 0 dr. O halde b < c < a dr.
Cevap C
rnek
zm
3 a 1
2 < x < 4 ise
2 b 2
olduuna gre, a2 + b3 ifadesinin deeri hangi aralktadr?
2 > x > 4
A) [17, 17]
2+1>1x>14
B) [13, 8]
D) [7, 7]
C) [8, 17]
E) [7, 1]
3 > 1 x > 3 bulunur.
(2008 SS Mat 2)
Cevap D
142
zml Test
YGS Matematik
1.

x + 3y 4 = 0 ve 1 < y < 3 olduuna gre,
6.
x in alabilecei tam say deerleri ka tanedir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
x x + 10 < 8 x
eitsizliinin zm aral aadakilerden hangisidir?
E) 5
A) [1, 5)
2.
a < b 0 ve c =
2a b
olduuna gre, c nin alabia
lecei tam say deeri katr?

A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
B) [5, +)
D) [5, 1)
C) [1, 1)
E) (, 1)
7.
a+b<a+c
a.b<a.c
olduuna gre, aadakilerden hangisi daima dorudur?
A) a < 0
B) a > 0
D) a < b
C) a < c
E) b . c < 0
3.
0x2
2y3
olduuna gre, 3x 2y ifadesinin en byk tam say
8. Bir kyden kasabaya iki ayr yoldan gidilebilmektedir.
deeri katr?
A) 6
B) 4
C) 0
D) 1
1. yol 3a km,
E) 2
2. yol (a + 8) km dir.
kinci yol daha ksa olduuna gre a iin aadakilerden hangisi dorudur?

A) 1 > a

4.
0 < a 1 ise,
B) 4 > a > 3
D) 2 > a > 1
C) 3 > a > 2
E) a > 4
ab = 1 ifadesinde a azalan deerler
alrken b nasl deiir?

A) Azalarak 1 olur.
B) Sabit kalr.
9. 6 < x < 3 ve 2 < y < 8 olduuna gre,
C) Artarak 1 olur.
D) Pozitif olarak artar.
x2 + y2 toplamnn alabilecei tam say deerleri ka

tanedir?
E) 1 den sfra doru azalr.
A) 90
B) 95
C) 98
5.
4x 9 < 11
2x + 7 9
10. 4 < x < 3 olmak zere
eitsizliklerini salayan ka tane tam say deeri
vardr?
A) 4
D) 101
E) 102
x2 + 2x + 4 ifadesinin alabilecei en byk tam say

deeri katr?
B) 5
C) 6
D) 7
A) 18
E) 8
143
B) 15
C) 13
D) 10
E) 8
zmler
1.

x + 2y 4 = 0
3y = 4 x
y=
4x
olur.
3
4x
4x
<3
1 < y < 3 eitliinde y =
yazlrsa 1 <
3
3
3<4x<9
34<4x4<94
1 / 1 < x < 5
1 > x > 5 olur.
X in alabilecei tam say deerleri 4, 3, 2, 1, 0 ol-
YGS Matematik
5.
4x 9 < 11 4x < 20 x < 5 tir.
2x + 7 9 2x 2 x 1 dir.
1 x < 5 olduundan; x in alabilecei tam say deerleri kmesi, {1, 0, 1, 2, 3, 4} dir.

Cevap C
6.
mak zere 5 tane bulunur.
x x + 10 < 8 x 0 2x + 10 < 8
10 2x < 2
5 x < 1 dir.
Cevap D
Cevap E
2a b
ise
a
2.
c=
2a b
c= a a
7. a + b < a + c b < c dir. Bu eitsizliin her iki taraf

a ile arplarak a.b < a.c elde edilmitir. Eitsizlik yn
deitirmediinden, a > 0 dr.
b
c = 2 a olur.
Cevap B
1
1
1
1
a a .b a .0
b
1 / 1 > a 0
b
1< a 0
8. a + 8 < 3a 8 < 2a 4a < a a > 4 tr.

Cevap E
b
1 + 2 < 2 a 2
[
1 < c 2 olur. c = 2 bulunur.
0 x2 < 36
4 < y2 < 64
0 x 2 0 . 3 3x 2 . 3 0 3x 6 dr.
...(I)

2 y 3 2 . (2) y . (2) 3 . (2)
4 2y 6 6 2y 4 tr. ... (II)
I ve II eitsizlikleri farkl deikenlere bal ayn ynde

eitsizliklerdir. Taraf tarafa toplanabilirler:
0 6 3x 2y 6 4 6 3x 2y 2
elde edilir. O hlde, 3x 2y nin en byk deeri 2 dir.
2<y<8
ise
Cevap B
3.
9. 6 < x < 3 ise

4 < x2 + y2 < 100
x2 + y2 toplamnn alabilecei tam say deerleri 5, 6,

,99 olur. Terim says forml kullanlarak
99 5
+ 1 = 95 bulunur.
1
Cevap B
10. 4 < x < 3 4 + 1 < x + 1 < 3 + 1

3 < x + 1 < 4
Cevap E
0 (x + 1)2 < 16
4.
0 x2 + 2x + 1< 16
a nn en byk deeri 1 olduundan, b nin en kk deeri, 1 . b = 1 b = 1 dir. a =

olur. a =
1
1
iin .b = 1 & b = 2
2
2
1
1
iin .b = 1 & b = 3 olur. Dolaysyla b
3
3
0 + 3 x2 + 2x + 1 + 3 < 16 + 3
3 x2 + 2x + 4 < 19 olur.
x2 + 2x + 4 ifadesinin alabilecei en byk tam say deeri 18 bulunur.
pozitif olarak artar.
Cevap A
Cevap D
144
MUTLAK DEER
Bir x reel saysna say dorusu zerinde karlk gelen nok-
13. BLM
rnek
tann, say dorusunun balang noktasna olan uzaklna,

x reel saysnn mutlak deeri denir ve |x| ile gsterilir.
Aadaki mutlak deerli ifadelerin sonularn bulunuz.
Tanma gre, |x| ifadesi bir uzunluk gsterdiinden,

a) | 14|
|x| 0 dr.
b) | 3 10 |
c) | 7 3 |
rnek
a.
zm
|+4| = +4 tr. nk, reel say dorusu zerinde +4 saysna karlk gelen noktann 0 noktasna uzakl; 4
birimdir.
0
a) 14 < 0 olduundan; |14| = (14) = 14 tr.

b)
4 birim
b.
= 3 + 10
10 3
|0| = 0 dr.
c)
c.
3 10 < 0 olduundan; | 3 10 | = ( 3 10 )
5
5
5
=
dir. nk,
2
2
2
7 3 > 0 olduundan; | 7 3 | = 7 3 tr.
saysna reel say dorusu
zerinde karlk gelen noktann balang noktasna

uzakl
ZELLKLER
5
birimdir.
2
1.
|a| = |a|, |a b| = |b a|
2.
|a.b| = |a| . |b|
3.
Mutlak deer ilemine bu biimde yaklam, baz mutlak de4.
erli denklem ve eitsizliklerin zmnde, mutlak deerle
a
a
=
b
b
(b 0)
|a + b| |a| + |b|
ilgili baz zelliklerin ispatlanmasnda kolaylk salar. Bu yaklam sembollerle aadaki biimde ifade edebiliriz.

0<a 0 ise
| x | = [0, x = 0 ise
] -x
x, x < 0 ise
\
Buna gre, bir ifadenin mutlak deeri hakknda karar verebil-
5.
a 0 olmak zere,
|f(x)| = a ise f(x) = a dr.
6.
|an| = |a|n dir.
mek iin o ifadenin negatif, pozitif veya sfr olup olmadn

bilmemiz yeterlidir.
145
YGS Matematik
Mutlak Deer
rnek
rnek
|13| + |2 + 4|
x < 0 olduuna gre,
A) 8
B) 10
C) 6
D) 4
|x 1| + |x| + 3
ifadesinin eiti aadakilerden hangisidir?
E) 2
A) x + 2
(2011 YGS)
B) 2x + 2

D) 4 2x
C) 2x 2
E) 4
(SS 2008 Mat 1)
zm
zm
|1 3| + |2 + 4| = |4| + |2| = 4 + 2 = 6
Cevap C
x < 0 ise x 1 < 0 olup

|x 1| + |x| + 3 =
x + 1 x + 3 = 4 2x olur.
rnek
Cevap D
x bir gerel say ve |x| 4 olmak zere,

2x + 3y = 1 eitliini salayan y tam say deerlerinin top-
rnek
lam katr?
A) 1
B) 0
C) 1
D) 2
E) 3
x= 5 3
y= x5
z= y2
(2011 LYS)
olduuna gre, z katr?

A)
zm
B) 2 + 5

D) 10 5
C) 4 + 5
E) 5 5
|x| 4 ise 4 x 4 tr.
(2006 SS Mat 1)
2x + 3y = 1 2x = 1 3y

2x = 8 2x 8
8 1 3y 8
9 3y 7
3y
zm
x =| 5 3 | = 5 + 3 tr . ( 5 < 3 )
7
3
aadaki tam saylar
y =| x 5 | =| 5 + 3 5 | =| 5 2 |
3, 2, 1, 0, 1 ve 2 dir.
= ( 5 2 ) = 5 + 2 olur .
Toplamlar 3 tr.
z =| y 2 | =| 5 + 2 2 | =| 5 | = 5 olur .
Cevap E
Cevap A
146
YGS Matematik
Mutlak Deer
zm
rnek
Verilen ifadenin pay sabit bir saydr. Bu ifadenin en byk
y < x < 0 olmak zere

x 2 + 4xy + 4y 2 +| y x | +
y
y
olabilmesi iin paydas en kk olmaldr.
=8
f(x) = |x + 4| + |x 6| dersek, bu fonksiyonun en kk dee-

A) 8
B) 7
ri iin mutlak deerlerden birisi 0 olmaldr.
C) 6
D) 5
E) 3
x + 4 = 0 x = 4 f(4) = |4 + 4| + |4 6| = 10
(2002 SS)
olduundan, |x + 4| + |x 6| 10 dur. O hlde,

20
20
= 2 dir. Buna gre, verilen ifadenin ala| x + 4 | +| x 6 | 10

bilecei en byk deer, 2 dir.
Cevap B
zm
y < x < 0 olmak zere,
x 2 + 4 xy + 4 y 2 + | y x | +
^x + 2y h2 y + x +
&
&
rnek
y
y2 8
f(x) = |x + 11| |x 4| fonksiyonunun alabilecei en b-
y
=8
|y |
yk deer katr?
y
| x + 2y | y + x + y = 8
A) 4
B) 6
C) 11
D) 15
E) 18
x 2y y + x 1 = 8 3y = 9 y =3 olur.
Cevap E
zm
7.
f(x) = |ax + b| + |cx + d| fonksiyonunun en kk deeri,

b
d
f a a k ve f a c k saylarnn kdr.
x 4 = 0 x = 4 tr. O hlde, f(x) in en byk deeri,

f(4) = |4 + 11| = 15 tir.
Cevap D
8. f(x) = |x + a| |x + b| fonksiyonunun en byk deeri

f(b) = |a b| dir.
MUTLAK DEER EREN BAZI BAST TP

DENKLEMLERN ZM
rnek
Genel olarak mutlak deer ieren denklemlerin zmn

yapabilmek iin, mutlak deerlerin iindeki ifadelerin iareti-
20
|x+4|+|x6|
nin incelenmesi gerekir. aret inceleme ile denklem mutlak

deerden kurtarlabilir. Aadaki tip denklemlerde iaret in-
ifadesinin alabilecei en byk deer katr?

A) 1
B) 2
C) 4
D) 5
celenmesi yaplmadan sonuca gidilebilir.

1. |f(x)| = 0 f(x) = 0 dr.
E) 20
147
YGS Matematik
Mutlak Deer
rnek
rnek
|x + 5| = x + 5
|2x 7| = 0 denkleminde x katr?
|x| = x
sistemini salayan x tam saylarnn kmesini bulunuz.
zm
|2x 7| = 0 2x 7 = 0

2x = 7
x=
7
2
zm
dir.
|x + 5| = x + 5 x + 5 0
x 5 tir.
2. |f(x)| = f(x) f(x) 0 dr. |f(x)| = f(x) f(x) 0 dr.
|x| = x x 0 dr.
Buna gre, 5 x 0 dr. O hlde, denklem sisteminin tam
rnek
saylarda zm kmesi
= {5, 4, 3, 2, 1, 0} dr.
|3x 4| = 3x 4 denkleminin zm kmesini bulunuz.
3. a R+ olmak zere;
zm
|3x 4| = 3x 4 3x 4 0
4
x
3
4
olduundan, denklemin zm kmesi = ; , + 3 m dur.
3
|f(x)| = a f(x) = a veya f(x) = a dr.
f(x) = a denkleminin zm kmesi 1 ,
f(x) = a denkleminin zm kmesi 2 ise,
|f(x)| = a denkleminin zm kmesi:
= 1 2 dir.
rnek
|1 3x| = 3x 1 denkleminin zm kmesini bulunuz.
a R olmak zere; |f(x)| = a denkleminin zm

kmesi; = dir.
zm
|1 3x| = 3x 1 1 3x 0

1 3x
rnek
1
x
3
|2x 1| = 17 denkleminin zm kmesini yaznz.
1
olduundan, denklemin zm kmesi = ; , + 3 m dur.
3
148
YGS Matematik
Mutlak Deer
I. denklemde, |3x 2| 5 = 9 |3x 2| = 4 elde edilir
zm
ki, bir ifadenin mutlak deeri 4 e eit olamaz. Buradan elde

edilen zm kmesi, 1 = dir.
|2x 1| = 17 2x 1 = 17 veya 2x 1 = 17

2x = 16
veya
2x = 18
x = 8
veya
x=9
II. denklemde;
|3x 2| 5 = 9 |3x 2| = 14
Denklemin zm kmesi = {8, 9} dur.
3x 2 = 14 veya 3x 2 = 14
x1 = 4 veya
x2 =
16
3
elde edilir. Bu denklemin zm kmesi,

2 = ' 4,
rnek
16
1 tr. Buna gre, verilen denklemin zm k3
mesi,
2
9x 6x + 1 25 = 0 denkleminin zm kmesini bu-
16
16
1 = ' 4, 1 tr.
3
3
= 1 2 = ' 4,
lunuz.
4. |f(x)| = |g(x)| f(x) = g(x) V f(x) = g(x) tir.
zm
9x 6x + 1 25 = 0 &
9x 6x + 1 = 25
|f(x)| = |g(x)| denkleminin zm kmesi;
& ^3x 1 h2

= 1 2 dir.
|3x 1| = 25
3x 1 = 25 veya 3x 1 = 25
3x = 24 veya 3x = 26
x = 8
rnek
26
veya x =
3
|9 x2| = |x 3|
olduundan, denklemin zm kmesi,

= ' 8,
olduuna gre, x in alabilecei deerlerin toplam katr?
26
1 tr.
3
A) 3
B) 2
C) 1
D) 2
E) 4
(2003 SS)
zm
rnek
|9 x2| = |x 3|
||3x 2| 5 | = 9 denkleminin zm kmesini bulunuz.
|x2 9| = |x 3|
|x 3| . |x + 3| = |x 3|
zm
|x + 3| = 1 ise x + 3 = 1 v x + 3 = 1

x = 2 v x = 4
|x 3| = 0 ise x = 3 olur.
||3x 2| 5| = 9 olduuna gre,
2 4 + 3 = 3 bulunur.
|3x 2| 5 = 9 ....(I) veya |3x 2| 5 = 9 ... (II) dr.
Cevap A
149
YGS Matematik
Mutlak Deer
rnek
rnek
|x 2| . |x + 5| = x 2
|x + 2| 4
eitliini salayan x deerlerinin zm kmesi aada-
eitsizliini salayan ka tane tam say vardr?
A) 13
A) {4, 2}
B) {4, 2}

D) {2}
B) 9
C) 8
D) 7
E) 6
(1999 SS)
C) {2}
E) {2, 4}
(2002 SS)
zm
|x + 2| 4 ise 4 x + 2 4
4 2 x + 2 2 4 2
6 x 2
zm
6, 5, 4, 3, 2, 1, 0 , 1 ,2 olmak zere 9 tanedir.

Cevap B
|x 2| . |x + 5| = x 2
Mutlak deerli ifadelerin kkleri 2 ve 5 tir.
x < 5
5 x < 2
rnek
x2
(x + 2).(x 5) = x 2 (x + 2).(x+5) = x 2
(x 2).(x+5)=x2
x2 + 3x 10 = x2
x2 + 3x 10 = x2
x2 + 2x 8 = 0
x2 + 2x 8 = 0
4
x= 4
2
x=2
x2 3x + 10 = x2
x2 4x + 12 = 0
x2 + 4x 12 = 0
2
x=
4
x= 4
|4 3x| 1 eitsizliinin zm araln bulunuz.
2
x=2
x=2
.K = {2} bulunur.
zm
Cevap D
|4 3x| 1 1 4 3x 1
MUTLAK DEER EREN BAST TPTE

ETSZLKLERN ZM
+
1. a R olmak zere;
5 3x 3
5
3
x
3
3
5
x 1
3
5
olduundan, = ; 1, E tr.
3
|f(x)| a a f(x) a dr.
2. a R+ olmak zere;
|f(x)| a f(x) a V f(x) a
dr. f(x) a eitsizliinin zm kmesi 1, f(x) a eit-
a R olmak zere; |f(x)| a eitsizliinin zm
sizliinin zm kmesi 2 ise, |f(x)| a eitsizliinin zm
kmesi; = dir.
kmesi;
= 1 2 dir.
150
YGS Matematik
Mutlak Deer
a R olmak zere; |f(x)| > a eitsizliinin zm
rnek
kmesi; f(x) in en geni tanm kmesidir.

2 |x + 3| < 7 eitsizliinin zm kmesini bulunuz.
zm
rnek
2 |x + 3| < 7 2 x 3 < 7 veya 2 x + 3 < 7
|x 2| 4 eitsizliinin zm kmesini bulunuz.
zm
x 2
veya
5 x < 10
veya 1 x < 4
5 x > 10
veya 1 x < 4
10 < x 5
veya 1 x < 4
olduundan, = (10, 5] [1, 4) tr.
|x 2| 4 x 2 4 veya x 2 4

x6
olduundan, = (, 2] [6, +) dur.
4. |f(x)| < |g(x)| [f(x)]2 < [g(x)]2 dir.
rnek
rnek
|3 2x| > 1 eitsizliinin zm kmesini bulunuz.
|x 3| |x + 1| eitsizliinin zm araln bulunuz.
zm
|3 2x| > 1 3 2x < 1 veya 3 2x > 1
2x < 4
veya 2x > 2
x>2
veya
zm
x<1
|x 3| | x + 1| (x 3)2 (x + 1)2
olduundan, = (, 1) (2, +) = R [1, 2] olur.
3. a, b R+ olmak zere,

a < | f(x) | < b a < f(x) < b
a < f(x) < b eitsizliinin zm kmesi
1, a < f(x) < b eitsizliinin zm kmesi
2 ise, a < |f(x)| 0
b<0
olduuna gre,
^b ah ^2a bh
ifadesi aa-
|y + 1| 5
olduuna gre, x . y nin en kk tam say deeri

katr?
dakilerden hangisine eittir?

YGS Matematik
A) 2a + 3b

B) 2b 3a
A) 36
C) 2b a
B) 35
C) 34
D) 32
E) 31
D) 2a E) a
7. |x| 3 olmak zere,

2.
x < |x|
x + y 3 = 0
x.y<x
denklemini salayan y tam saylarnn toplam ka-
I. y < 1
II. y > 1
III. x . y < 0
IV. |x| < |y|
tr?
A) 20
B) 21
C) 22
D) 23
E) 24
V. x + y > 0
olduuna gre, aadaki ifadelerden ka tanesi kesinlikle dorudur?
8.
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
|3 2x| > 7
eitsizliinin zm aral aadakilerden hangisidir?
3. |x y| = y x
x2 < xy
olduuna gre, yukardakilerden hangisi dorudur?

A) x < 0 < y

A) x > 2 veya x < 5
B) x < 2 veya x > 5
C) x < 2 veya x > 4
D) x < 4 veya x > 4
B) x < y < 0
E) x > 4 veya x < 4
C) 0 < x < y
D) x < y E) 0 < y < x
9.

9 < |2x 7| < 13

eitsizliinin zm kmesindeki tam saylarn toplam katr?
4.
|x 2| = |2x 7|
denkleminin kklerinin toplam katr?

A) 4
5.
B) 2
A) 14
C) 1
D) 5
10.

denklemini salayan x deerlerinin toplam katr?

B) 4
C) 3
D) 2
C) 12
D) 10
E) 7
E) 8
x . |x 1| = 2
A) 6
B) 13
E) 2
|x 4| + |x| = 8
denklemini salayan x deerlerinin toplam katr?
A) 2
152
B) 4
C) 5
D) 6
E) 10
zmler
YGS Matematik
Mutlak Deer
1. a > 0 ve b < 0 olduundan, b a < 0 ve
4. |x 2| = |2x 7| x 2 = 2x 7 V x 2 = (2x 7)
2a b > 0 dr.
^b ah2 ^2a bh2
= |b a| |2a b|
= (b a) (2a b)
= b + a 2a + b
= a
x = 5 veya x = 3
bulunur. Kklerin toplam, 8 dir.

Cevap E

Cevap E
5. x 1 ise; |x 1| = x 1 dir. Buna gre,

2. x < |x| x < 0 dr.

x.y<x
x.y x
x >x
y > 1 olur.
Buna gre, verilen ifadelerden; II ve III dorudur.

Cevap B
x . |x 1| = 2 x . (x 1) = 2
x2 x 2 = 0
(x 2) . (x + 1) = 0
x = 2 veya x = 1 dir.
x 1 olduundan, x 1 kk deildir; x1 = 2 dir.
x < 1 ise; |x 1| = x + 1 dir. Buna gre,
x . |x 1| = 2 x . (x + 1) = 2
x2 + x = 2
x2 x + 2 = 0
denklemi elde edilir. Bu denklemde
= b2 4ac = (1)2 4 . 1 . 2 = 7 < 0 olduundan, reel kk yoktur. O hlde, verilen denklemin reel
kk, x1 = 2 dir.
Cevap D
3.
|x y| = y x x y 0 x y dir.
6. |x 2| < 4 4 < x 2 < 4
x y eitsizliinin her iki taraf x ile arplarak
x2 < xy elde edilmitir. O hlde, x > 0 dr. x2 < xy eitsizliinin her iki taraf pozitif x saysna blnrse, eitsizlik
yn deitirmez;
|y + 1| 5 5 y + 1 5
x2 < xy x < y olur. O hlde, 0 < x < y dir.

Cevap C
2 < x < 6 dr.
6 y 4 tr.
x . y nin deer aral; 36 < x . y < 24 tr. Buna gre,

x . y nin en kk tam say deeri 35 tir.
Cevap B
153
zmler
Mutlak Deer
7. |x| 3 3 x 3 tr.
YGS Matematik
10. a. x > 4 iin;
x + y 3 = 0 x = y 3 tr.
3 x 3 3 y 3 3
2x = 12
x = 6 olur.
0 y6
dr. 0 y 6 olan y tam saylarnn toplam;
0 + 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 = 21 dir.
Cevap B
b.
|x 4| + |x| = 8 x 4 + x = 8
x > 4 olduundan, x1 = 6 dr.
0 x 4 iin;
|x 4| + |x| = 8 x + 4 + x = 8
48
Bu eitlik yanl olduundan 0 x 4 iin denklemin

kk yoktur.
c.
8. |3 2x| > 7
3 2x < 7 V 3 2x > 7
2x < 10
x > 5 veya x < 2
V 2x > 4
|x 4| + |x| = 8 x + 4 x = 8
2x = 4
x = 2
olur. x < 0 olduundan, x2 = 2 dir.
Buna gre, denklemin kklerinin toplam;
6 2 = 4 tr.
Cevap B
bulunur.
Cevap B
9. 9 < |2x 7| < 13 9 < 2x + 7 < 13 V 9 < 2x 7 < 13

2 < 2x < 6 veya 16 < 2x < 20
1 > x > 3 veya 8 < x < 10
3 < x < 1 veya 8 < x < 10
x < 0 iin;
olan x tam saylar; 2 ve 9 dur. Bunlarn toplam 7 dir.

Cevap E
154
BRNC DERECEDEN DENKLEMLER
YGS
14. BLM
MATEMATK
rnek
BRNC DERECEDEN BR BLNMEYENL DENKLEMLER
a 0; a, b R olmak zere, ax + b = 0 denklemine birinci
x 2x + 7
= 4 denkleminde x katr?
2
3
dereceden bir bilinmeyenli denklem denir.
A)42
b
b
olur. a says denkleminin kkdr.
a
b
Denklemin zm kmesi; = % a / dr.
ax + b = 0 x =
(2m - 3) x - 10 = 0 denkleminin kk x = 2 olduuna gre,

m katr?
C)3
D)4
(2 )
E)20
(6 )
3x 4x 14 = 24
x = 24 + 14
x = 38
x = 38 bulunur.
E)5
Cevap:B
zm
rnek
Denklemin kk denklemi salayacandan, denklemde x yerine 2 yazarsak;
x
x 1 denkleminde x katr?
+
0,1 0,1
1
1
3
A)
B)
C)
5
2
3
(2m 3) . 2 10 = 0 4m 6 10 = 0

4m = 16
m = 4 bulunur.
5
D)
9
E)
12
19
zm
Cevap:D
0, 1 =
1
1
ve 0, 1 = deerleri yerlerine yazlrsa;
10
9
x
x1
x x1
=3&
+
+
=3
0, 1 0, 1
1
1
10
9
rnek
mx + 7 = 3x + m denkleminde m nin hangi deeri iin x
tanmszdr?
A)1
D)30
3x 2 (2x + 7) 24
x 2x + 7 4
=
=
6
6
2
3
1
rnek
B)2
C)34
zm
(3 )
A)1
B)38
B)2
C) 3
D)4
E)5
10x + 9(x 1) = 3
10x + 9x 9 = 3
19x = 12 x =
12
bulunur.
19
Cevap:E
zm
rnek
mx + 7 = 3x + m mx 3x = m 7

x(m 3) = m 7
x=
1
1 x
= 3 denkleminde x katr?
1
1+ x
m7
m3
A) 3
bulunur. Buna gre, m = 3 iin x tanmsz olur.
B)2
C)1
1
D)
2
E)
3
2
(2008 SS)
Cevap:C
155
Birinci Dereceden Denklemler
YGS Matematik
a
2) =
a1

zm
1
x = 3 &1 1 = 3 + 3
x
x
1
1+
x
1
3 1
13= x+x
4
2 = x & x = 2 bulunur.
b
=
b1
c
c1
ise
denklem sisteminin zm kmesi sonsuz elemanldr.
3)
a
b
ise
!
a1
b1
denklem sisteminin tek zm vardr.
Cevap:B
4) 6x, y ! R i in
rnek
1
1
3a = + 3b olduuna gre a + b toplam katr?
8
2
3
5
1
5
4
B)
C)
D)
E)
A)
4
6
8
8
9
a.x + b.y + c = 0 ise
a = 0, b = 0, c = 0 olmaldr.
(2010 YGS)
zm
rnek
1
1
1 1
3a = + 3b & = 3a + 3b
2
8
2 8
x + 2y = 6
(4)
&
3
1
bulunur.
= 3 (a + b) & a + b =
8
8
x 2y = 10
Cevap:C
ax + y = 7
denklem sisteminin zm kmesi bir elemanl ise a
katr?
BRNC DERECEDEN K BLNMEYENL DENKLEMLER
zm
a, b, c R, x ve y bilinmeyenler olmak zere ax + by + c = 0

biimindeki denklemlere birinci dereceden iki bilinmeyenli
x + 2y = 6 ve x 2y = 10 denklemlerini ortak zerek x ve y
denklem denir.
deerlerini bulalm.
Denklemi salayan x ve y deerlerine bu denklemin kkleri
x + 2y = 6
+ x 2y = 10
denir.
2x = 16 ise x = 8 olur.
a, b, c, a1, b1, c1 R olmak zere
x + 2y = 6 eitliinde x = 8 yazlrsa
a.x+b.y+c=0
8 + 2y = 6 ise y = 1 olur.
a1x + b1y + c1 = 0
denklem sisteminin zm kmesi bir elemanl ise
eklindeki denklemlere birinci dereceden iki bilinmeyenli
x = 8 ve y = 1 deerleri
denklem sistemi denir.
ax + y = 7 denklemini de salamaldr.
1)
a
b
c
=
!
a1 b1 c1
denklem sisteminin zm kmesi bo kmedir.
ise
a.8 1 = 7 ise a = 1 bulunur.
156
YGS Matematik
rnek
rnek
x y
=0
4 3
ax 3y + 5 = 0
3x + 4y = 48 denklem sistemini salayan x deeri katr?
(a + 1)x 2y + 11 = 0
A) 12
denklem sisteminin zm kmesi bo kme ise a katr?
B)8
C)4
D) 8
E)12
zm
zm
x y
x y
=0& =
4 3
4 3

ax 3y + 5 = 0
3x = 4y dir.
(a + 1)x 2y + 11 = 0 denklem sisteminin zm kmesinin

bo kme olabilmesi iin
3x +4y = 48 3x + 3x = 48
3x
3
a
5
olmaldr.
=
]
a + 1 2 11
6x = 48
x = 8 bulunur.
a
3
= ise
a+1 2
Cevap:D
2a = 3a + 3 den a = 3 bulunur.
rnek
a, b, x ve y pozitif birer say olmak zere,
rnek
x b
a.y =2
a2 b2
+
= 20
x2 y2
(3a b + 5)x + (a + b + 11)y = 0

denklemi x, y R iin doru ise a.b katr?
olduuna gre, x'in a trnden deeri aadakilerden

hangisidir?
a
A)
2
B)
3a

4
C)
3a

5
D)
4a

5
E)
5a
6
zm
(2010 YGS)
Eitlik x, y R iin doru ise
zm
3a b + 5 = 0 ve a + b + 11 = 0 olmaldr.
b
a
x b
a . y = 2 ise y = 2. x olur.
4a + 16 = 0 ise a = 4, b = 7 olur.
2a 2
a
b
a
+
=
20
+
= 20
x2 y2
x2 x
2
&
a 2 4a 2
+
= 20
x2 x2
&
5a 2
= 20
x2
a.b = (4) . (7) den

a.b = 28 bulunur.
rnek
a2
=4
x2
a
a
& = 2 ve = 2
x
x
&
a
olur.
&x=
2
3x + 2y + 4z = 11
4x + 5y + 3z = 17
ise x + y + z toplam katr?
Cevap:A
157
YGS Matematik
Birinci Dereceden Bilinmeyenli Denklem
zm
a1x + b1y + c1z + d1 = 0
3x + 2y + 4z = 11
+ 4x + 5y + 3z = 17

7x + 7y +7z = 28
7(x + y + z) = 28 den
x + y + z = 4 bulunur.
a2x + b2y + c2z + d2 = 0

a3x + b3y + c3z + d3 = 0
sistemine birinci dereceden bilinmeyenli denklem sistemi denir.
Bu sistemi zmek iin iki bilinmeyenli denklem sistemlerinde
Denklem sistemlerinde bilinmeyen says verilen
olduu gibi yok etme, yerine koyma, karlatrma gibi metot-
denklem saysndan daha fazla veya eit ise veri-
lar kullanlabilir.
len denklemler taraf tarafa toplanarak veya karlarak istenilen ifade elde edilir.
rnek
x 3y + 2z = 11
rnek
3x 5y + 5z = 9
olduuna gre, x + y + z katr?
a + 2b 2c = 4
A) 14
a+bc=7
B)13
C) 12
D)11
E)10
ise denklem sistemini salayan a deeri katr?
zm
zm
Birinci denklemi 2 ile geniletelim ve elde edilen denklemleri

taraf tarafa toplayalm:
a deeri sorulduu iin b ve c yok edilmelidir.

a + 2b 2c = 4
2/ a + b c = 7
2x + 6y 4z = 22
3x 5y + 5z = 9
x + y + z = 13
a + 2b 2c = 4
+ 2a 2b + 2c = 14
Cevap: B
a = 10 ise a = 10 bulunur.
rnek
BRNC DERECEDEN BLNMEYENL DENKLEMLER
a, b, c R ve (a, b, c) (0, 0, 0) olmak zere;
a1 c
=a
b
ax + by + cz + d = 0
a
b+3
=
c2 a1
denklemine, birinci dereceden bilinmeyenli denklem
olduuna gre, 3c 2b ifadesinin deeri katr?
denir. Bu denklemin zm kmesi (x, y, z) lerinden oluur.
A) 8
Denklemi salayan btn (x, y, z) llleri uzayda bir dzlem
B)9
C) 6
D) 3
E)4
(2011 YGS)
belirtir.
158
YGS Matematik
zm
rnek
3a 3b + 4c = 7
a 1 c
= & b.c = a 2 a dr.
a
b
2a 6b + 8c = 2
a
b+3
=
& a 2 a = (c 2)(b + 3)
c2 a1
& a 2 a = b.c + 3c 2b 6
& b.c = b.c + 3c 2b 6
6 = 3c 2b bulunur.
A) 3
B) 4
C) 5
D) 6
E)8
(2002 SS)
Cevap:C
zm
3a 3b + 4c = 7
2a 6b + 8c = 2
1. denklemi (2) ile arpp 2. denklemle toplayalm.
+

6a + 6b 8c = 14
2a 6b + 8c = 2
4a = 12 &
a = 3 bulunur.
Cevap: A
rnek
A+B=7
B+C=9
rnek
C + D = 13
olduuna gre, A + D toplam katr?
A) 15
B)14
C) 13
x, y gerel saylar ve
D) 12
E)11
(x 3)2 + (3y + 48)2 = 0
(2009 SS Mat-1)
olduuna gre x + y toplam katr?

A) 15
B) 14
C) 13
D)14
E)15
(1993 SS)
zm
Birinci ve ikinci denklem taraf tarafa karlp nc denklemle
toplanarak bu denklem sistemi zlebilir.
A+B = 7
1/B + C = 9

AC =2
+ C + D = 13
A + D = 11
A+B = 7
+ B C =9
A C =2
zm
(x 3)2 + (3y + 48)2 = 0 denkleminin salanmas iin,
denklemi elde edilir.
x 3 = 0 x = 3 ve
3y + 48 = 0 y = 16 olmaldr.
x + y = 3 + (16) = 13 bulunur.
bulunur.
Cevap: C
Cevap: E
159
zml Test
1
1
1
+
+
=1
xa x3 x2
1.

6.
denkleminin kklerinden biri 5 olduuna gre, a

katr?
A) 2
B) 1
YGS Matematik
C) 0
D) 1
E) 2
1 3
=4
x y
5 2
+ = 14
x y
denklem sisteminde y katr?

A)3
2.
I. 3x 5 = 8 x
II. 4x = 13
Yukardaki denklemler zdetir.
II. denklemi elde etmek iin I. denklem zerinde aa
7.
daki ilemlerden hangisi yaplmaldr?

A) ki yanna x + 5 eklenmelidir.
D) -
C)1
1

3
E) -
1
2
x+y = 2
y+z = 3
z+x = 5
olduuna gre x + y + z toplamnn deeri katr?

A)5
B) ki yanna x 5 eklenmelidir.
B)2
B) 7
C) 8
D)10
E)12
C) ki yanna 5 x eklenmelidir.
D) Sol yanna x, sa yanna 5 eklenmelidir.
E) Sol yanna x, sa yanna 5 eklenmelidir.
8.
a
b
3.

2 3x x 3
=3
6
3

A) 2
4.
B) 1
1
C)
2
1
D)
3
E)
C) 81
D) 72
5.

A) 5
9.
E) 64
A) 3
sisteminin zm kmesini bulunuz?
D) {(3, 2)}
C) {(2, 1)}
160
C)7
D)8
E)9
4x + 5y + 6z = 14
x + 2y + 3z = 5
B)2
C) 1
1
D)
3
E)0
1 1
+ =1
x y
1 1
+ =2
x z
1 1
+ =7
y z

A)3
E) {(0, 2)}
B)6
olduuna gre, x + y + z toplam katr?
x + 3y = 7
B) {(1, 2)}
11
Buna gre, a katr?
3x 4y = 5
A) {(1, 2)}
13
10.

14
Yukardaki toplama tablosunda a, b ve c birer pozitif

tamsayy gstermektedir.

A)100 B)93
1
4
x3
2
7 = 1 denkleminde x katr?
5
B) 2
C) 1
D)
1

2
E)
1
3
zmler
YGS Matematik
1. Denklemin kklerinden biri 5 olduuna gre, 5 denklemi
4.
salamaldr:
1
1
1
1
1 1
+
+
=1&
+ + =1
5a 53 52
5a 2 3
x3
x3
2
4 2
7 = 1 31 =
7
5
5
x3
2
7
&
1
5
+ =1
5a 6
5.2 = 4
&
1
1
=
5a 6
& 5a = 6
x 3 = 2 . ( 42)
& a = 1 bulunur.
x 3 = 84
x = 81
Cevap: B
x3
= 7 . ( 6)
2
Cevap: C
2. I. denklemin her iki yanna x + 5 eklenirse ikinci denklem

elde edilir.
Cevap: A
5.
3x 4y = 5
3. (x + 3y) = 3. ( 7)
3x 4y = 5
3x 9y = 21
elde edilir. Bu iki denklem taraf tarafa toplanrsa x deikeni yok olacaktr:
3x 4y = 5
+ 3x 9y = 21
13y = 26 y = 2 bulunur.
Bu deer, denklemlerden herhangi birinde yerine yazlarak x bulunur:
3.
2 3x 2 (x 3)
2 3x x 3
=3&
=3
6
6
3
(1)
(2)
& 2 3x 2x + 6 = 18
& 5x + 8 = 18

& 5x = 10
& x = 2 bulunur.

x + 3y = 7 x + 3 . (2) = 7
x 6 = 7
x = 1 dir.
Buna gre, zm kmesi; = {(1, 2)} dir.

Cevap: A
Cevap: A
161
zmler
6. Birinci denklemin her iki yann 5 ile arpp denklemleri
9. kinci denklemin her iki yann 1 ile arpalm ve iki
taraf tarafa toplayalm?
denklemi toplayalm:
5 15
= 20
+
x y

&
5 2
+ = 14
x y
&

YGS Matematik
4x + 5y + 6z = 14
15 2
+ = 34
y y

17
y = 34
1
& y = bulunur.
2
x 2y 3z = 5
3x + 3y + 3z = 9
olur. Buradan, x + y + z = 3 bulunur.

Cevap: A
Cevap: E
7. denklem taraf tarafa toplanrsa;
10. Birinci ve nc denklemleri taraf tarafa toplarsak;
1 1 1 1
2 1 1
x + y + y + z =8& y + x + z =8
2

& y + 2 = 8
2
& y =6

1

&y=
3
2x + 2y + 2z = 10
bulunur. Buradan, x + y + z = 5 olur.

Cevap: A
bulunur.
Cevap: E
8. Tablodan;

a + b = 14
a + c = 13
b + c = 11
denklemleri yazlabilir. Birinci ve ikinci denklemler taraf

tarafa toplanrsa;
elde edilir. b + c = 11 olduundan,
2a + b + c = 27
2a + 11 = 27 a = 8
bulunur.
Cevap: D
162
PROBLEMLER
YGS
MATEMATK
15. BLM
Bir saynn 15 katnn karesi: (15x)2
Bir saynn karesinin 17 fazlas: x2 + 17
Problemler, bu kitapta da yapld gibi pek ok balk altnda
Bir saynn 17 fazlasnn karesi: (x + 17)2
incelenebilir. Genellikle problemler iin adm sz konusu
ki saynn toplam: x + y
ki saynn fark: x y
ki saynn arpm: x.y
x
ki saynn oran: y
ki saynn karelerinin toplam: x2 + y2
Bu nedenle herhangi bir problemin zm yaplrken prob
ki saynn toplamnn karesi: (x + y)2
lem anlalana kadar okunmaldr. Sonra problem matematik
ki saynn karelerinin fark: x2 y2
ki saynn farknn karesi: (x y)2
da yeterinden ok deiken seilmemelidir.
ki saynn arpmnn 15 fazlas: x.y +15
Bu konuda, aada verilen rnekler oaltlabilir. Bu rnek
Bir saynn 15 fazlasnn baka bir saynn 12 katna oran:
DRT LEM PROBLEMLER
dur:
1. Problemi anlamak
2. Problemi matematik diline evirmek
3. Elde edilen denklem, denklem sistemi veya eitsizlii
zmek
diline evrilmelidir. Matematik diline evirirken kullanlacak

deiken ya da deikenler iyi seilmelidir. Yeterinden az, ya
x + 15
12y
leri inceleyiniz, baka deikenler kullanarak yeniden ifade

ediniz.
*
Bir saynn 17 fazlas : x + 17
Bir saynn 17 eksii : x 17
Bir saynn 17 kat : 17.x
Bir saynn 17 de biri :
3
3x
Bir saynn
si :
17
17
Bir saynn 17 de 3 :
x+y
xy
ki saynn toplamnn farkna oran:
Bir saynn 5 fazlas ile baka bir saynn 3 eksiinin ar

pm: (x + 5 ).(y 3)
Bir saynn 5 fazlasnn saynn 7 eksiine oran:
Bir saynn karesi ile saynn 12 katnn toplam:
x2 + 12x
Ardk iki saynn toplam: x + (x + 1)
Bir saynn 17 katnn 15 fazlas : 17x + 15
Ardk saynn toplam: x + (x + 1) + (x + 2)
Bir saynn 17 katnn 15 eksii : 17x 15
Ardk saynn toplam:(x 1) + x + (x + 1)
Bir saynn 15 fazlasnn 17 kat: 17.(x + 15)
Ardk iki ift saynn toplam: x + (x + 2)
Bir saynn 15 eksiinin 17 kat: 17.(x 15)
Ardk iki tek saynn toplam: x + (x + 2)
Bir saynn karesi : x2
Ardk ift ya da tek saynn toplam:
Bir saynn kp: x3
x + (x + 2) + (x + 4)
Bir saynn karesinin 15 kat: 15x2
Ardk iki saynn kareleri toplam: x2 + (x + 1)2
x
17
3x
17
163
x+5
x7
Karmak
Saylar
Say ve Kesir
Problemleri
YGS Matematik
rnek
SAYI VE KESR PROBLEMLER
Bir hamal 4 byk ve 9 kk koliyi ya da 8 byk ve 3 kk
rnek
koliyi ayn anda tayabilmektedir.

Bu hamal kk kolilerden en ok ka tane tayabilir?
Hangi saynn 27 fazlasnn 11 kat 440 tr?

A)10
B)11
C)12
D)13
A)10
E)14
B) 12
C)13
D)14
zm
zm
Bir byk kolinin arl = b, bir kk kolinin arl = k olsun.
Say x olsun. Saynn 27 fazlas x + 27 dir.
4 byk ve 9 kk kolinin arl ile 8 byk ve 3 kk ko

linin arl eit olduuna gre,
Saynn 27 fazlasnn 11 kat 11 . (x + 27) dir.

Buna gre,
4b + 9k = 8b + 3k 2b = 3k
11 . (x + 27) = 440 x + 27 = 40

elde edilir.
x = 13 bulunur.
Buna gre, 4b + 9k = 2 . 3k + 9k = 15k olur.
Cevap:D
rnek
O hlde, hamal kk kolilerden en fazla 15 tane tayabilir.

Cevap:E
Hangi saynn 11 katnn 27 fazlas 170 tir?

A) 10
E)15
B)11
C)12
D) 13
E)16
zm
Say x olsun. Saynn 11 kat 11 . x tir. Saynn 11 katnn 27
fazlas 11x + 27 dir.
rnek
Buna gre,
Bir snfta renciler sralara er er oturursa 5 sra, drder
11x + 27 = 170 11x = 143
drder oturursa 9 sra bo kalyor.
Bu snftaki sra ve renci saysn bulunuz.
x = 13 bulunur.
Cevap:D
rnek
zm
Hangi saynn 15 fazlasnn yars ile

nn 4 fazlasna eittir?
A)20
B)25
C)30
2
inin toplam, say
5
D)35
Snftaki sra says s olsun.

renciler sralara er er oturduunda 5 sra bo kald
E)40
na gre, renci says = (s 5) . 3 tr.
zm
Say x olsun. Saynn 15 fazlasnn yars
Ayn biimde, renciler sralara drder drder oturduunda 9

sra bo kaldna gre,
x + 15
ve saynn
2
renci says = (s 9) . 4 tr.
2 2x
x + 15 2x
olduundan,
i
+
= x + 4 denklemi kurulabilir.
5 5
5
2
(s 5) . 3 = (s 9) . 4 s = 21 olur.
Bu denklemin zmnden, x = 35 bulunur.
renci says ise, (21 5) . 3 = 48 dir.
Cevap:D
164
Karmak
Saylar
Say ve Kesir
Problemleri
YGS Matematik
zm
rnek
50 kiinin bulunduu bir toplulua 5 evli ift (karkoca) gelir
Say x olsun
se topluluktaki erkeklerin says bayanlarn saysnn 3 kat
2
2
Saynn 3 eksii x 3 tr. 3 eksiinin ^x 3h. olur.Say3
3
nn 5 eksii x 5'tir.
olacaktr.
Topluluktaki bayan ve erkeklerin saysn bulunuz.
(x 3).
2
= x5
3
2x 6 = 3x 15
zm
6 + 15 = 3x 2x
Toplulukta x tane bayan olsun. Buna gre erkek says 50 x
x = 9 bulunur.
tir. Toplulua 5 evli ift geldiinde bayanlarn says x + 5, er-
Cevap:D
keklerin says (50 x) + 5 Buna gre,
rnek
(50 x) + 5 = 3 . (x + 5) 55 x = 3x + 15
40 = 4x x = 10 bulunur.
Bir tccar, tanesi 45 'den belirli sayda gmlek satn alyor.
O hlde, toplulukta 10 bayan, 40 erkek vardr.
Kendisine verilen faturada, denen miktarn ilk ve son

rakamlar silik kt iin bu tutarn yalnzca 92 biiminde
rnek
drt basamakl bir say olduunu okunabilir.

Tccarn tek sayda gmlek ald bilindiine gre, silik
Pay ve paydasnn toplam 34 olan bir kesrin pay ve

1
paydasna 4 eklenirse kesrin deeri
oluyor. Bu kesir
2
aadakilerden hangisine eittir?
A)
4

30
10

24
B)
C)
12

22
D)
14

20
E)
kan iki rakamn toplam katr?

A)6
B)7
C)8
D)9
15
19
(2007 SS Mat 1)
zm
zm
Tek say ile 45 in arpmndan elde edilen saynn birler bal-
Kesrin payna x dersek paydas 34 x olur.
sama 5 olur. O hlde, 92 tutarnnn birler basa 5 tir.
1
Kesrin payna ve paydasna 4 eklendiinde kesrin deeri
2
olduuna gre,
925 drt basamakl says 45 in kat olduu iin 5 ve 9 ile tam

blnr. Birler basama 5 olduu iin 5 ile tam blnr. 9'un
x+4
1
= & 2x + 8 = 34 x + 4
(34 x) + 4 2
kat olmas gerektiinden binler basama 2 olmaldr.
& 3x = 30
Buna gre, silik kan iki rakamn toplam
& x = 10 dur.
2 + 5 = 7 dir.
Buna gre, kesir,
E)12
Cevap:B
10
tr.
24
Cevap:B
rnek
rnek
Drt karde 114 'yi paylayor. Bu paylamada birinci karde
2
Hangi saynn 3 eksiinin
ayn saynn 5 eksiine
3
eittir?
ikinciden 1 , ikinci ncden 2 , nc drdncden 3
A)6
Buna gre, en fazla para alan ka almtr?
B)7
C)8
D)9
fazla alyor.
E)12
(2006 SS)
A)27
165
B)28
C)29
D)31
E)38
Karmak
Saylar
Say ve Kesir
Problemleri
YGS Matematik
zm
1. Karde
zm
2. Karde 3. Karde 4. Karde
x + 1
x2
Doktor says x olsun. Her doktora 50 hasta dt iin

hasta says 50.x olur. Bir hemireye de 25 hasta dt iin
x5
Hasta says 50x

=
= 2x olur.
25
25
Drt karde 114 'yi paylatklar iin,
Hem
=
flire says
x+1 + x + x2 + x5 = 114
(Doktor + (Hemire) + (Hasta) = 318
4x = 120
x + 2x + 50 x = 318
x = 30
53x = 318
En fazla paray 1. karde aldna gre
x = 6 doktor vardr.
Cevap:E
x + 1 = 31 almtr.
Cevap:D
rnek
k 4 olmak zere, x para, k kii yerine k 3 kiiye eit
rnek
olarak datlrsa her kiiye ka fazla para der?

1 defter ve 1 kalemin fiyat 5 , 3 defter ve 2 kalemin fiyat
A)
14 olduuna gre, bir defterin fiyat ka dir?

A)2
B)2,5
C)3
D)3,5
x
k (k + 3)

D)
E)4
B)
2x
k (k + 3)
2x

k (k 3)
C)
E)
x

k (k 3)
3x
k (k 3)
(2008 - SS Mat 1)
zm
zm
x
x k kiiye dalrsa kii bana , k 3 kiiye dalrsa kii
k
x
bana
para der. Aradaki fark ise
k3
1 defterin fiyat d ve 1 kalemin fiyat k olsun.

d + k = 5 ve 3d + 2k = 14 denklemleri ortak zlrse
x.k x.(k 3)
x
x
=
k.(k 3)
k3
k
2d 2k = 10
2/d + k = 5
1 & + 3d + 2k = 14
3d + 2d = 14
(k)
d = 4 bulunur.
Cevap:E
(k 3)
x.k x.k + 3x
k.(k 3)
3x
olur.
k.(k 3)
Cevap:E
rnek
rnek
Bir pantolonu 50 , bir gmlei ise 30 'ye satan bir maaza
Bir poliklinikte bir doktora 50 hasta, bir hemireye de 25 hasta
her bir pantolon ya da gmlek alana bir adet mendil hediye
dmektedir.
etmektedir.
Bu poliklinikteki doktor, hemire ve hasta saylarnn
Buna gre, toplam 310 'lik pantolon ve gmlek alan bir
toplam 318 olduuna gre, doktor says katr?

A)2
B)3
C)4
D)5
mteri en fazla ka hediye mendil alabilir?
E)6
A)7
(2008 SS Mat 1)
B)8
C)9
D)10
E)11
(2009 SS Mat 1)
166
Karmak
Saylar
Say ve Kesir
Problemleri
YGS Matematik
zm
zm
Pantolon says p, gmlek says g olsun.
smail, kumbarasna 1. gnde
50.p + 30.g = 310
5 Kr + 10 Kr + 25 Kr + 50 Kr + 1 = 1,9 atmtr.
5.p + 3.g = 31 olur.
1. gn 1,9
Mendil saysnn en ok olmas iin gmleklerin saysnn

pantolon saysndan daha fazla olmas gerekir.
2. gn
2 . 1,9
3. gn
3 . 1,9
g = 7 ve p = 2 bu denklemi salayan saylardr.
4. gn 4 . 1,9
. .
. .
. .
n. gn n . 1,9

+
____________
Bu durumda,
7 + 2 = 9 tane mendil alabilir.
Cevap:C
rnek
Bir manav, limonlar, her birinde 12 limon bulunan filelerle
alm ve er er satmtr. Manav bir file limonu 5 'ye
alm ve 3 adet limonu 2 'ye satmtr.
Bu manav 4 file limonun satndan ka kr elde
etmitir?
A)6
B)8
C)9
D)10
1,9.( 114+424+43 2
+ 44+4...44
+ n3) = 104,5
n.(n + 1) 104, 5
=
2
1, 9
n (n + 1)
= 55
2
n(n + 1) = 110
n(n + 1) = 10.11
n = 10 bulunur.
Cevap:A
rnek
E)12
(2010 YGS)
Alan 12 metre kare olan bir duvar, ksa kenar 10 cm,

uzunkenar 20 cm olan dikdrtgen biimindeki fayanslarla
kaplanmak isteniyor. Bu ii yapacak usta, fayanslarn ksa
kenar uzunluunu yanl anlyor ve kaplama ii iin kullanmas
gerekenden 100 adet az fayans kullanarak duvar kaplyor.
zm
1 file limon 5 'ye alndna gre
4 file limonun maliyeti
Buna gre, ustann kulland fayanslarn ksa kenar ka

cm'dir?
4 . 5 = 20 'dir.
4 filede 4.12 = 48 tane limon vardr.
A)12
B)14
C)15
D)16
3 limonu 2 'ye sattna gre
Elde edilen kr ise
Usta hata yapmasayd kullanmas gereken fayans says

Duvarn alan
12 m 2
12 m 2
= =
Bir fayans alan 10 cm . 20 cm 0, 1m . 0, 2m
32 20 = 12 'dir.
Cevap:E
rnek
smail, kumbarasna 1. gn 5 Kr, 10 Kr, 25 Kr, 50 Kr ve 1
= 600 adettir.
600 100 =
iki adet ve benzer biimde devam ederek n. gn her birinden

n adet atmtr.
500 =
smail kumbarasnda 104,5 biriktirdiine gre, n katr?

B)11
C)12
D)13
12 m 2
0, 02 m 2
Ustann yanl anlad ksa kenar uzunluu x cm ise
maden paralarnn her birinden bir adet, 2. gn her birinden
A)10
(2011 YGS)
zm
48 limonu 32 'ye satar.
E)18
12m 2
xcm.20cm
12m 2
0, 0xm.0, 2m
xm . 1m = 12 m2
E)14
x = 12 bulunur.
Cevap:A
(2011 YGS)
167
zml Test - I
Say ve Kesir Problemleri
6. 700 paket eya, araba veya hamalla tanacaktr. En
1. Bir saynn 15 i ile ayn sayn 38 inin toplam 23 ise bu
ok 60 paket gtrebilen araba her gidi iin 80 lira en
say katr?
A) 23
B)28
YGS Matematik
ok 20 paket gtrebilen hamal ise her gidi iin 30 lira

C)32
D)36
E)40
almaktadr.

Eyann tm en az ka liraya tatlabilir?

A) 880
B)940
C) 960
D)1050 E)1120
2. Bir parann nce 14 n, sonra kalann 13 n har

caynca geriye 8100 lira kaldna gre, bu parann
tm ka liradr?
A)12150

7. Bir salonda 36 erkek ve 10 kadn vardr.

B)14600
D)18300
C)16200
E)20550
Bu salona ka evli ift (kar - koca) gelirse erkek sa

ys kadn saysnn 3 kat olur?
A) 2
3. Bir snftaki rencilerin 25 inin 2 fazlas kz rencidir.

C)16
D)14
E)12
C)49
D)56
E)63
5. Bir adam borcunun nce 15 ini ve sonra da kalan borcu
lk durumda varilde ka kova su vardr?

B)6
C)5
D)3
E)2
15 bilyesini arkada etine verirse ikisinin bilyeleri eit

oluyor.
Geriye 400 lira borcu kaldna gre ilk dedii mik

tar ka liradr?
B)75
E)875
10. ki arkadatan Kayann 75 bilyesi vardr. Eer Kaya,
1
ini dyor.
5
A) 50
D)750
su eklenirse varilde a litre su oluyor. Varilden bir kova su

a
litre su kalyor.
3
A)7
nun
C) 625
alnrsa varilde
Bu telin tamam ka cm dir?

B)42
B)600
9. Bir varilin iinde belli miktarda su vardr. Varile bir kova
tas eski durumdan 3 cm kayyor.
A)35
E) 6
Buna gre, yolun uzunluu ka metredir?

A) 500
4. Bir para telin ucundan telin 17 si kesilirse, telin orta nok

D)5
daha kounca yolun yarsna geliyor.
lerin says katr?

B)18
C)4
8. Bir atlet belli bir yolun 13 n kouyor, sonra 125 metre
Snfta 22 erkek renci olduuna gre, kz renci
A) 20
B) 3

C) 100
D)120
etinin 15 bilyeyi almadan nce ka bilyesi vard?

A)30
E)125
168
B) 35
C)38
D)40
E)45
zmler - I
YGS Matematik
1.
6. Hamal 60 paketi 90 liraya tad iin eyay araba ile
x 3x
+
= 23 & x = 40
5 8
tatmak daha krldr. 700 paket eyann 660 paketi 11

seferde araba ile gnderilir. Geri kalan 40 paketi araba
ile gnderilse 80 lira, hamal ile gnderilse 60 lira verile
cek. Buna gre, eyann tm, en az, 11 . 80 + 60 = 940
liraya tatlabilir.
Cevap:E
Cevap:B
2.
x
3x 1
+ c . m + 8100 = x & x = 16200
4
4 3
7. Salona x tane evli ift gelirse erkek ve bayan saylar x
Cevap:C
er artar. Buna gre,

36 + x = (10 + x) . 3 x = 3 bulunur.
Cevap:B
3. Snftaki kz renci says K olsun.

(22 + K).2
+ 2 = K & K = 18
5
bulunur.
8.
Cevap:B
Cevap:D
9. Varilde n kova su olsun. Buna gre, n + 1 kova su a
4. Telin tamam x cm olsun.

x
x
+ 125 = & x = 750 m bulunur.
3
2
a
litre ve n 1 kova su
litredir. O hlde, 2 kova su
3
a 2a
a
litredir. 1 kova su litre olur.
a =
3 3
3
x
7 + 3 = x & x = 42cm
2
2
bulunur.
Cevap:B
n + 1 kova su a litre olduundan,
n + 1 = 3 n = 2 dir.
Cevap:E
5. Adamn borcu x lira olsun.

5x + c 45x . 15 m + 400 = x & x = 625

liradr. lk dedii miktar,
10. etinin bilye says olsun.

625
= 125 liradr.
5
Cevap:E
169
75 15 = + 15 = 45
bulunur.
Cevap:E
zml Test - II
1. Bir merdivenin basamaklarn ikier ikier kp, er
6. Bir benzin tanknn iinde bir miktar benzin vardr. Tanka
5
300 litre benzin ilava edilirse tankn
u doluyor. Oysa
9
tanka benzin konmayp tanktan 100 litre benzin boalt
1
lrsa tankn u dolu olarak kalyor.
9
er inen bir kiinin, karken att adm says inerken

att adm saysndan 6 fazladr.

Buna gre, merdiven ka basamakldr?

A) 18
B)30
C)36
D)42
E) 54
Buna gre, tankn tamam ka litre benzin alr?

A)500
2. Bir bidonun arl bo iken x gram, yars su ile dolu
B)2x y
D)y 2x
C) 2x + y
E)y + x
Kuyrukta 81 kii olduuna gre, Ali batan kanc

kiidir?
B)30
C)32
D)33
E) 34
D)14
E)15
C) 22
D)24
D)3b 2a
E)135
Buna gre, deponun tamam ka ton mazot alr?

A) 110
B) 113
C)119
D)124
E) 127
10. Krtasiyeciden 2 silgi, 3 kalem, 4 defter alan bir kimse,

toplam 16 demitir.

Buna gre, bo srahinin arl ka gramdr?

B) 2a b
D)134
E)26
tlnca, srahinin arl b gram olmaktadr.
A) a 2b
C)132
1
mazotun
kullanldnda, geriye 51 ton mazot kal
4
mtr.
30 soruya cevap veren bir yarmac 300 puan ka

zandna gre, doru cevaplarnn says katr?
B)20
B)129
9. Bir deponun 47 si mazot doludur. Bu depoda bulunan
5. Su dolu bir srahinin arl a gramdr. Suyun 13 boal

C)13
1
n okuduuna
Serap 3. gnn sonunda kitabn
3
gre, kitap ka sayfadr?
A) 126
doru cevaptan 40 puan kazanyor, her yanl cevaptan

50 puan kaybediyor.
A) 18
B)12
okuyarak 6 gnde bitiriyor.
4. Bir bilgi yarmasnda, kurallara gre, yarmaclar her
E)900
8. Serap bir kitab her gn bir nceki gnden 5 sayfa fazla
sradadr.
A) 28
D)800
Buna gre, tm ocuklarn says katr?

A)11
3. Ali bir bilet kuyruunda batan n. srada, sondan (2n 2).

C)700
paylatrmak istiyor. ocuklardan 4 kendi paylarndan

vazgeiyor ve para dier ocuklar arasnda eit olarak
paylatrlyor. Bu durumda, para alan ocuklar nceki
ne gre 3 er lira daha fazla alyorlar.
Bu bidonun tamam su ile dolu iken toplam arl

A)2y x
B)600
7. Bir adam 72 liray mahalledeki ocuklara eit olarak
iken y gramdr.

YGS Matematik
C) 2b a
E)3b a
Bir kalemin fiyat bir silginin fiyatnn 2 kat, bir def

terin fiyat da bir kalemin fiyatnn 4 kat olduuna
gre, bir silginin fiyat ka 'dir?
A)0,3
170
B)0,4
C)0,5
D)0,6
E)0,7
zmler - II
YGS Matematik
5. Suyun te biri a b gramdr. O hlde, dolu srahideki
1. Basamak says B olsun.

su miktar 3 . (a b) gramdr.
B B
= + 6 & B = 36 dr.
2 3
Cevap:C
Buna gre, bo srahi;
a 3 . (a b) = 3b 2a gramdr.
Cevap:D
2. Bidonun yarsnn ald su y x gramdr.

Buna gre, su dolu bidonun arl;
6. Tankn tamam T litre benzin alsn. Tankn iindeki ben
x + 2 . (y x) = 2y x gramdr.
zin miktar da x litre olsun.

Cevap:A
5T
9
T
x 100 =
9
x + 300 =
denklem sisteminden, T = 900 litre bulunur.

Cevap:E
3. Bu kuyrukta Aliden nce n 1 kii, Aliden sonra 2n 3

kii vardr. Buna gre,

(n 1) + 1 + (2n 3) = 81 n = 28
7. ocuklarn says n olsun.
dir. Ali, batan 28. kiidir.
Cevap:A
72
72
72
72
n +3 = n4 & n 4 n = 3
(n)
4. Doru cevaplarn says D olsun.

D . 40 (30 D) . 50 = 300 D = 20 dir.
&
(n 4)
72n 72n + 72 . 4
= 3
n . (n 4)
3 . n . (n 4) = 72 . 4
n . (n 4) = 96
n2 . 4n 96 = 0
(n 12) . (n + 8) = 0
n = 12 veya n = 8
O hlde ocuklarn says, 12 dir.

Cevap:B
Cevap:B
171
zmler
Karmak Saylar
8. Kitabn sayfa says K ve Serapn birinci gn okuduu

sayfa says n olsun.
K
3
n + (n + 5) + (n + 10) =
n + (n + 5) + (n + 10) + (n + 15) + (n + 20) + ( n + 25) = K
denklemlerinden, K = 135 bulunur.

Cevap:E
9.
4x 4x 1
. = 51 & x = 119 ton
7
7 4
Cevap:C
10. Bir silginin fiyatna x dersek, bir kalemin fiyat 2x, bir def
terin fiyat 8x olur.

2 . x + 3 . 2x + 4 . 8x = 16 x = 0,4
liradr.
Cevap:B
172
YGS Matematik
YA PROBLEMLER
YGS
16. BLM
MATEMATK
Ya problemleri basit say problemleri gibi bir veya iki bilinme
zm
yenli denklemler yardmyla rahatlkla zlebilirler. Ya prob

lemleri ile ilgili aadaki bilgiler sorularn zmnde dikkate
Mehmetin ya m olsun. Yalar toplam 26 olduundan,
alnmaldr:
Ahmetin ya 26 m olur.
Kiilerin yalar daima pozitif doal saylardr.
yl nceki yalar ise m 3 ve 23 m dir.
Kardeler farkl yalarda olabilecekleri gibi ayn yata da
*
*
Buradan;
olabilirler.
23 m = 2 . (m 3) 1 23 m = 2m 7
ki kiinin yalar arasndaki fark hi deimez. Ayn yata
30 = 3m
olmayan kiilerin yalarnn oran ise srekli deiir.
m = 10 bulunur.
Doum tarihi kk olann ya daha byktr.
Cevap:E
ki kiinin doum tarihleri arasndaki fark, kiilerin yalar

nn farkna eittir.
rnek
rnek
Bugn 15 ve 23 yalarnda olan iki kiinin ka yl sonra

yalar toplamnn, yalar farkna oran 11 olacaktr?
A)15
B)18
C)20
D)22
a ylnda x yanda olan bir ocuk b ylnda 2x 1 yanda
E)25
olmutur. Bu ocuun annesi a ylnda 3x + 9 yanda iken b

ylnda ise 5x yanda olacaktr.
zm
Buna gre, b ylnda anne ka yanda olacaktr?

A)38
x yl sonra yalarnn toplamnn, yalarnn farkna oran 11
B)40
C)42
D)44
E)46
olsun.
zm
x yl sonra kiiler 15 + x ve 23 + x yalarnda olacaktr.

Yalarnn fark ise daima 23 15 = 8 dir. Buna gre,
Yllar arasndaki fark, yalar arasndaki farka eittir. Buradan
(15 + x) + (23 + x)
= 11 & 38 + 2x = 88
8
b a = (2x 1) x (ocuk iin)
& x = 25 bulunur.
b a = 5x (3x + 9) (anne iin)

Cevap:E
denklemleri yazlabilir.Bu iki denklemin sol taraflar eit oldu

undan, sa taraflar da eittir:
rnek
(2x 1) x = 5x (3x + 9) 2x 1 x = 5x 3x 9

x 1 = 2x 9
ya Mehmetin yann 2 katndan 1 eksik idi.
x = 8 olur.
Buna gre, Mehmet ka yandadr?
Buna gre, b ylnda annenin ya; 5 . 8 = 40 olacaktr.
Ahmet ile Mehmetin yalar toplam 26 dr. 3 yl nce Ahmetin
A)6
B)8
C)10
D)12
E)13
Cevap:B
173
Ya Problemleri
YGS Matematik
rnek
rnek
1977 ylnda doan bir matematiki, yan soran bir arkada-
Oya 12 yanda, Gl x yandadr.
na, "Bugnk yam doum ylmn rakamlarnn toplamna
Gl 3x + 10 yana geldiinde, Oya ka yanda olur?
eit." yantn veriyor.
A)x + 10
Buna gre, bu konuma hangi ylda yaplmtr?

A)2000
B)2001

D)2003
B)x + 14

D)2x + 10
C)x + 24
E)2x + 22
C)2002
(2003 - SS)
zm
E)2004
(2005-SS)
zm
Bugnk ya, doum yl olan 1977 nin rakamlar toplamna
Oya
eit ise,
Gl
12
12 + 2x + 10 3x + 10
2x + 10 yl sonra Oya'nn ya
1 + 9 + 7 + 7 = 24 tr.
12 + 2x + 10 = 2x + 22 olur.
Konuma ise,
Cevap:E
1977 + 24 = 2001 ylnda gemitir.

Cevap:B
rnek
rnek
Ahmet ve Hasan'n bugnk yalar toplam 54 tr.
Asl, Hakan ve Tolga'nn bugnk yalar toplam 72 dir.

Asl, Hakan'n bugnk yana geldiinde, Tolga'nn ya da
Ahmet, Hasan'n bugnk yandayken Hasan 18 yanda
Hakan'n yann iki kat olacaktr.
olduuna gre, Ahmet bugn ka yandadr?

A)28
Buna gre, Hakan'n bugnk ya katr?

A)12
B)16
C)18
D)24
x yl sonra

a + x
Y
Hakan Tolga
+
+ c
= 72
Ahmet
a yl nce
+ 1b4+4x4 2
+ 4c4+4x3 = 72 + 3x
b c + x = 2.(b + x)
E)34
zm

Asl
D)32
(2002 - SS)
zm
Bugnk yalar
C)30
E)32
(2004 - SS)
B)29
c = 2b + x
x a
54 x a
ya ise
54 x a = 18

Cevap:C
ya,
b + (b + x) + (2b + x) + x = 72 + 3x
b = 18 olur.
54 x
Hasan'n bugnk
x a = 54 x
4b = 72
a yl nce Ahmet'in
x yl sonraki yalar toplam;

4b + 3x = 72 + 3x
Hasan
2x a = 54
+ x + a = 36
____________
3x = 90
x = 30 olur.
Cevap:C
174
zml Test
YGS Matematik
1. Bir babann ya, er yl ara ile domu 3 ocuunun
6. Bir annenin ya, iki ocuun yalar toplamndan 19
yalar toplamna eittir.

fazladr.
Baba 54 yanda olduuna gre, en byk ocuk

doduunda babann ya kat?
A)39
B) 36
C)33
Ya Problemleri
D)30
E)27
Be yl nce, bu annenin ya iki ocuun yalar

toplamnn 4 kat olduuna gre, bugn byk o
cuk en az ka yandadr?
A) 8
Buna gre, BA says aadakilerden hangisidir?

B)65
C)75
D)85
D)11
E)12
dizi oluturmaktadr.
ya, 5 in bir kat olan BA saysdr.
A)55
C)10
7. Yalar toplam 48 olan 6 kardein yalar bir aritmetik
2. Bir adamn ya iki basamakl AB saysdr. 18 yl sonraki

B) 9
En kk karde 3 yanda olduuna gre, en byk

kardein ya katr?
E)95
A) 9
B)13
C)14
D)15
E)17
3. Ahmet ile Hasann bugnk yalar toplam 56 dr. Ha
8. Bir ailede iki ocuun yalar m ile n, baba ve annenin
san, kendisinden daha yal olan Ahmetin yana geldi

inde ise yalar toplam 88 olacaktr.
yalar ise srasyla ikier basamakl mn ile nm saylar

dr.
Buna gre, Ahmetin bugnk ya katr?

A) 18
B)27
C)36
D)45
E)54
Babann ya annenin yandan ocuklarn yalar

toplam kadar byk olduuna gre, babann ya
(mn) katr?
A)65
4. Murat ve annesinin bugnk yalar oran 13 tr.

B)55
C)50
D)45
C)56
D)54
E)45
9. Bir babann ya, iki ocuunun yalar toplamndan 33
3
5 yl sonra bu oran olacana gre, Murat ile anne
7
sinin bugnk yalar toplam katr?
A)60
B) 63
byktr.

E)40
3 yl sonra babann ya, ocuklarn yalar toplam

nn 2 kat olacana gre baba bugn ka yanda
dr?
A)52
B)54
C)55
D)56
E)57
5. Bir annenin bugnk ya, kznn yann 6 katdr.
10. Asl 1984 ylnda doduunda babas 30 yanda idi.
Kz annenin bugnk yana geldiinde ikisinin

yalar toplam 85 olacana gre, annenin bugnk
ya katr?
A) 24
B) 30
C)36
D)42
Ka ylnda babasnn ya Aslnn yann karesine

eit olacaktr?
A)1988
E)48
175
B)1990
D)1994
E)1996
C)1992
zmler
Ya Problemleri
1. Kardelerin yalar x, x + 3, x + 6 olsun.
YGS Matematik
6. ki ocuu yalar toplam x olsun.
x + (x + 3) + (x + 6) = 54 x = 15 tir.
O halde, byk karde 21 yandadr.
Babas ile byk olu arasndaki ya fark,
54 21 = 33 tr.
Anne x + 19 yandadr.
(x 10) . 4 = (x + 19) 5 x = 18
dir. ki kardein yalar toplam 18 olduuna gre, by

en az 10 yanda olur.
Cevap:C
Cevap:C
2. BA says 5 in kat olduundan, A = 0 veya A = 5 tir. AB
7. 3 + (3 + x) + (3 + 2x) + (3 + 3x) + (3 + 4x) + (3 + 5x) = 48
iki basamakl say olduundan, A = 5 tir.

Buna gre,
denkleminden, x = 2 bulunur.
5B + 18 = B5 50 + B + 18 = 10B + 5
Byk karde, 3 + 5 . 2 = 13 yandadr.
63 = 9B
Cevap:B
B = 7 dir.

BA = 75 tir.
8. (mn) (nm) = m + n
Cevap:C
3. Ahmetin ya A, Hasann ya H olsun.

Aralarndaki ya fark A H dir. Hasan, Ahmetin yana

geldiinde aradan A H yl gemitir.
Yani, Hasan A yanda, Ahmet ise A + (A H) yanda
dr.
A + (2A H) = 88
A + H = 56
Cevap:C
M 1
=
A 3
M+5 3
=
A+5 7
8m = 10n
4m = 5n
olur. m ve n birer rakam olduundan; m = 5 ve
n = 4 tr. (mn) = 54 tr.
9.
B = + 33
B + 3 = ( + 6) . 2
denklem sisteminden, B = 57 bulunur.
denklemlerinden; M = 10, A = 30 bulunur.
10. Asl x yana geldiinde babas x + 30 yanda olacaktr.

Bu yata iken, Aslnn yann karesi, babasnn yana
eit olsun:
5. Kznn ya x ise, annesinin ya 6x tir.
Aralarndaki ya fark 5x tir. Kz, annesinin yana geldi

inde aradan 5x yl gemitir.
Bu anda annesi 6x + 5x = 11x yandadr.
10m + n 10n m = m + n
Cevap:E
Cevap:E
M + A = 40 tr.
(10m + n) (10n + m) = m + n
Cevap:D
denklem sisteminden, A = 36 bulunur.
4.
6x + 11x = 85 x = 5
Cevap:B
x2 x 30 = 0
(x 6) . (x + 5) = 0
x 6 = 0 veya x + 5 = 0
x = 6 veya x = 5
olur. Annenin bugnk ya, 6 . 5 = 30 dur.
x2 = x + 30
tir. O hlde, Asl 6 yandadr. 1984 ylnda doduuna

gre, yl 1990 dr.
Cevap:B
176
ve HAVUZ PROBLEMLER
YGS
MATEMATK
rnek
PROBLEMLER
A iisi 3 gnde bir iin
i problemlerinde birim zamanda yaplan i dnlr.

*
Bu iki ii beraberce bu ite 4 gn alrsa iin kata

ka biter?
A)
Bir ii ayn i gcnde n tane ii m gnde bitirebili
1

2
B)
2

3
C)
3

4
D)
4

5
E)
6
5
zm
Bir ii 1 ii n gnde bitirebiliyorsa, ayn i gcnde k

tane ii bu ii
2
1
ini, B ii 5 gnde ayn iin n
5
3
bitirebilmektedir.
Bir ii bir ii n gnde bitirebiliyorsa, bu ii 1 gnde bu

1
2
3
iin n ini, 2 gnde bu iin n ni, 3 gnde n sini, k gnde
k
n ni bitirir.
yorsa, bu ii 1 ii n.m gnde bitirir.

*
17. BLM
1 2 2
A iisi 1 gnde iin . =
ini bitirir. B iisi 1 gnde iin
3 5 15
1 1
1
ini bitirir. kisi beraberce 4 gn alrsa bu iin,
. =
5 3 15
n
gnde bitirebilir.
k
Bir ii bir ii n gnde bitirebiliyorsa, bir baka ii bu ii
1
8
4
2
+ 4.
=
+
15 15 15
15
12
=

15
4
= i biter.

5
4.
m gnde bitirebiliyorsa, bu iki ii 1 gnde beraberce bu

1 1
iin n + m sini bitirebilirler. Bu iki ii 2 gnde beraberce
2 2
bu iin n + m sini bitirebilirler. Bu iki ii k gnde bera
k k
sini bitirebilirler. Bu ite birinci ii x
+
n m
x y
gn, ikinci ii y gn alrsa iin n + m si biter.
berce bu iin
rnek
A iisinin 5 gnde yapabildii ii, B iisi 9 gnde yapabil
mektedir.
rnek
A ve B iilerinin birlikte 30 gnde bitirebildii bir ii B

iisi yalnz bana ka gnde bitirebilir?
ki iiden biri bir ii yalnz bana 12 gnde, dieri bu ii yal

nz bana 18 gnde bitirebilmektedir.
A)60
Bu ii ikisi beraberce ka gnde bitirebilirler?

A)7
B)7,2
Cevap:D
C)7,6
D)8
B)72
C)84
D)90
E)100
zm
E)9
Bu ii A iisi a gnde, B iisi b gnde bitirebilsin. Bu
zm
durumda,
5 9
a=b
1 1 1
a + b = 30
Bu ii ikisi beraberce x gnde bitirebilsinler. Birinci ii 1 gn

1
de iin 1 sini, ikinci ii 1 gnde iin
ini bitirebilir.
18
12
denklemleri yazlabilir. Birinci denklemden a =
1
ki ii 1 gnde bu iin x ini bitirebilirler.
ikinci denklemde yerine yazlarak;
Buna gre,
1 1 1
1 1 1
a + b = 30 & 5b + b = 30
9
1
1 1
+
= & x = 7, 2
12 18 x
&
gnde bu ii bitirebilirler.
& b = 84 gn bulunur.
Cevap:B
5b
deeri
9
9 1 1
14 1
&
+ =
=
5b b 30 5b 30
Cevap:C
177
ve Havuz Problemleri
YGS Matematik
zm
rnek
20 ii gnde 8 saat alarak 4 gnde 120 para mal rete
Bir usta bu ii x gnde, bir rak bu ii y gnde bitirebilsin.

Buna gre,
bilmektedirler.
Buna gre, 270 para mal 45 iika saatte retir?
A)24
B)28
C)32
D)36
6 8 1
x + y = 12
10 6 1
x +y=8
E)40
denklemleri yazlabilir. Bu denklemlerden, x = 88, y = 528 bu

lunur.
2
n
1
+
=
& n = 12 rak bulunur.
88 528 22
zm
Cevap: B
Gnde 8 saat allrsa 4 gnde 32 saat allr. 20 ii 32
saatte 120 para mal retirse, 1 ii 32.20 saatte 120 para
120
mal retir. Bu durumda 1 ii 1 para mal
saatte bitirir.
32.20
Ayn biimde, 45 ii 270 para mal t saatte retirse, 1 ii
270 para mal 45 . t saatte bitirir. Bu durumda
270
saatte bitirir.
mal
45.t
Buna gre,
rnek
1 ii 1 para
6 ii gnde 8 saat alarak 24 para ii 8 gnde bitiri

yorlar. Ayn nitelikte 12 ii gnde 6 saaat alarak 90
para ii ka gnde bitirir?
120
270
t = 32 saat bulunur.
=
32.20 45.t
Cevap:C
1. i
1 ile ilgili veriler
A)10
B)12
C)15
D)20
E)24
zm
2. i
2. ile ilgili veriler
24
90
=
6.8.8 12.6.x
x = 20 bulunur.
Cevap: D
rnek
rnek
Bir ii 5 kadn ii 20 gnde, 5 erkek ii ise 30 gnde bitiriyor.
6 usta ve 8 ran 12 gnde bitirebilecei bir ii, 10 usta ve

6 rak 8 gnde bitirebilmektedir.
Buna gre, 2 kadn ve 2 erkek ii ayn ii birlikte ka

gnde bitirir?
Buna gre, bu ii 2 usta ile ka rak 22 gnde bitirebilir?

A)10
B)12
C)14
D)15
A)50
E)18
B)30
C)45
D)40
E)20
(2011 - YGS)
178
YGS Matematik
zm
rnek
5 kadn 20 gnde
5 erkek 30 gnde
2
kadn x gnde
________________
2
erkek y gnde
________________
Ters orant
Bir fabrika % 72 kapasiteyle ve gnde 15 saat altrldnda 10 gnde rettii miktardaki rn, % 90 kapasiteyle ve gnde 12 saat altrlrsa ka gnde retir?
Ters orant
2.x = 5.20
2.y = 5.30
x = 50 gnde
y = 75 gnde
A)6
B)7
C)8
D)9
E)10
(2004 - SS)
2 kadn ve 2 erkek birlikte z gnde bitirirse,

1 1 1
1
1
1
5
1
+ = &
+
= &
=
x y z
150 z
50 75 z
(3)
zm
(2)
& z = 50 gn bulunur.
%72 kapasite 15 saat 10 gn x rn
Cevap: B
%90 kapasite 12 saat a gn x rn
rnek
72.15.10.x = 90.12.a.x
72.15.10
= a & 10 gnde retir.
90.12
Bir grup ii, bir ii 3 gnde bitiriyor.
Cevap: E
i says % 50 azaltlr, gnlk alma sresi %20 artrlrsa ayn i ka gnde biter?
A)3
B)4
C)5
D)6
E)7
(2009 - SS Mat-1)
zm
rnek
Ahmet ve Bar bir ii birlikte 6 saatte bitiriyor. Bar ayn ii
2x ifli
5k saat 3 gn 1 ifl
x ifli
6k saat a gn 1 ifl
2x.5k.3.1 = x.6k.a1
tek bana Ahmet'in tek bana bitirebilceinden 5 saat erken

bitiriyor.
30xk
=
k = 5 gn olur.
6xk
Buna gre, Bar bu ii tek bana ka saatte bitirir?
Cevap: C
A)10
B)13
C)16
D)18
rnek
E)20
(2004 - SS)
retim miktarnn, ii says ve gnlk alma sresiyle

doru orantl olduu bir fabrikada gnlk alma sresi %20
zm
azaltlyor.
Bu fabrikada ayn retim miktarnn elde edelebilmesi iin
Ahmet
Bar
Birlikte
ii says % ka artrlmaldr?
x+5
x saat
6 saat
A)20
B)22,5
C)25
D)27,5
E)40
1
1 1 x+x+5 1
+ = &
=
x + 5 x 6 x (x + 5) 6
(2005 - SS)
zm
100 iflinin
x ifli
12x + 30 = x2 + 5x
"
100 saatte yapt ifli
"
80 saatte yapacak
x2 7x 30 = 0
10
Ters orant
(x 10) . (x + 3) = 0
100.100 = x. 80
x = 10 veya x= 3
x = 125 olur.
Bar tek bana 10 saatte bitirir.
i says 100 den 125 e kacana gre % 25 artrlmaldr.
Cevap: A
Cevap: C
179
YGS Matematik
rnek
HAVUZ PROBLEMLER
ki musluktan biri bir havuzu yalnz bana 12 gnde, dieri bu

Havuz problemlerinde birim zamanda yaplan i dnlr.
havuzu yalnz bana 18 gnde doldurabilmektedir.
Bir musluk bir havuzu n gnde doldurabiliyorsa, bu mus
Bu havuzu ikisi birlikte ka gnde doldurabilirler?
1
2
luk 1 gnde bu havuzun n sini, 2 gnde bu havuzun n
3
k
sini, 3 gnde bu havuzun n sini, k gnde bu havuzun
n
A)7,2
B)7,5
C)8
D)9
E)10
zm
sini doldurur.
*
Bu havuzu ikisi birlikte x gnde doldurabilsin. Musluklardan

1
biri yalnz bana 1 gnde havuzun
sini, dieri yalnz
12
1
ini, ikisi birlikte 1 gnde havuzun
bana 1 gnde havuzun
18
1
x ini doldurabilir. Buradan,
Bir musluk bir havuzu n gnde boaltabiliyorsa, bu mus

1
2
luk 1 gnde bu havuzun n sini, 2 gnde bu havuzun n
3
k
sini, 3 gnde bu havuzun n sini, k gnde bu havuzun
n
sini boaltr.
1
1
1
+
= & x = 7, 2 gn bulunur.
12 18 x
Bir havuzu ayn i gcnde n tane musluk m gnde dol
Cevap: A
durabiliyorsa, bu havuzu 1 musluk n.m gnde doldurur.

*
Bir havuzu 1 musluk n gnde doldurabiliyorsa, ayn i

gcnde k tane musluk bu havuzu
rnek
n
gnde doldurabilir.
k
Bo bir havuzu A ve B musluklar birlikte 12 saatte, A ve C
Bir musluk bir havuzu n gnde doldurabiliyorsa, bir ba
musluklar birlikte 18 saatte, B ve C musluklar birlikte 24
ka musluk bu havuzu m gnde doldurabiliyorsa, bu iki
saatte doldurabilmektedir.
1 1
musluk 1 gnde beraberce bu havuzun n + m sini doldu
Bu havuzu C musluu ka saatte doldurabilir?
rabilirler. Bu iki musluk 2 gnde beraberce bu havuzun
A)72
2 2
n + m sini doldurabilirler. Bu iki musluk k gnde bera
k k
berce bu havuzun +
sini doldurabilirler. Bu havuza
n m
x y
+
si dolar.
n m
D)120
E)144
A musluu havuzu a saatte, B musluu b saatte, C musluu

c saatte doldurabilsin.
n < m olmak zere, bir musluk bir havuzu n gnde doldu

rabiliyorsa, bir baka musluk bu havuzu m gnde boal
1 1 1
a + b = 12 ... I
tabiliyorsa, bu iki musluk 1 gnak kaldnda bu havu
1 1 1
+ =
... III
b c 24
1 1
sini doldurabilirler.
zun
n m

C)96
zm
birinci musluk x gn, ikinci musluk y gn su aktrsa

havuzun
B)84
1 1 1
+ =
... II
a c 18
II ve III denklemleri taraf tarafa toplanrsa,

1 1 1 1
1
1
II + III ten: + + + =
+
a c b c 18 24
2 2
Bu iki musluk 2 gn ak kaldnda bu havuzun n m
sini doldurabilirler. Bu iki musluk k gn ak kaldnda
k k
sini doldurabilirler. Birinci musluk x
n m
x y
gn, ikinci musluk y gn ak kaldnda havuzun
n m
bu havuzun
1 1 2 7
1 2 7
+ =
&a+ +c =
&
b
72 12 c 72
2 1
&c=
& c = 144 saat bulunur.
72
Cevap: E
si dolar.
180
YGS Matematik
rnek
rnek
Bo bir havuzu iki musluk yalnz balarna 12 saatte ve 16

saatte doldurabilmektedir. Havuzun dibindeki bir musluk
havuzu 30 saatte boaltabilmektedir.
Bu musluk birlikte alrsa bo havuz ka saatte dolar?
A)9
B)10
C)
71

6
D)
80

9
E)
100
9
zm
1
1
sini ve
sn dol
12
16
1
dururken, dipteki musluk 1 saatte havuzun
unu boaltr.
30
beraber aldnda havuz t saatte dolsun.
Dolduran musluklar 1 saatte havuzun
ekildeki I. havuz fskiyeden akan, dierleri stteki havuzdan

taan su ile dolmaktadr. Havuzun hacmi srasyla V, 2V ve
Buna gre,
1
1
1 1
80
saatte dolar.
+
= &t=
12 16 30 t
9
6V dir.
I. havuz 2 saatte dolduuna gre, fskiyeden 10 saat su
aktnda III. havuzun kata ka dolmutur?
Cevap: D
3
A)
5
rnek
2
B)
5
1
C)
3
2
D)
3
Bo bir havuza; A musluu 5 saat, B musluu 4 saat akt
E)
1
2
(1989 - SS)
nda ya da A musluu 6 saat, B musluu 3,2 saat aktnda

havuz dolmaktadr.
Buna gre, A musluunun 1 saatte doldurduu ksm B
musluunun 1 saatte doldurduu ksmn yzde kadr?
A)40
B)50
C)60
D)70
E)80
zm
zm
Bo havuzu A musluu a saatte, B musluu b saatte doldu

rabilsin.
Bo havuzu A musluu a saatte, B musluu b saatte doldu
5 4
a+b =1
6 3, 2
a+ b =1
rabilsin.
1. Havuz: V hacmi

denklemleri yazlabilir. Bu denklemlerden; a = 10 saat, b = 8
saat bulunur.
2 saatte dolarsa
10 saatte
x = 5V lik su akar
Havuzun hacmi v olsun. A musluunun 1 saatte doldurduu

v
v
, B musluunun 1 saatte doldurduu ksm dir.
ksm
10
8
5V lik suyun 1V si I. havuzda kalr ve 4V lik ksm II. havuza
v x
v
=
.
=
& x 80
8 100 10
II. Havuz: Hacmi 2V ve I. havuzdan 4V lik su geldiine gre
dklr.
2V lik ksm III. havuza akacaktr.

III. Havuz: 10 saatin sonunda III. havuzda sadece 2V lik su
1
olacaktr. Tamam 6V olduuna gre dolu demektir.
3
bulunur. O hlde, A musluunun 1 saatte doldurduu ksm, B

musluunun 1 saatte doldurduu ksmn % 80 idir.
Cevap: C
Cevap: E
181
YGS Matematik
zm
rnek
Bir havuzu %20 lik tuzlu su aktan bir musluk 10 saatte, %30
kinci musluk tek bana t saatte doldurursa
luk tuzlu su aktan baka bir musluk 15 saatte dolduruyor.
Birinci musluk tek bana (t 15) saatte doldurur.
Bo olan bu havuz musluklarn ikisi birlikte alarak
kisi birlikte 10 saatte doldurduuna gre
doldurulduunda, havuzdaki suyun tuz oran yzde ka
1
1
1
2t 15
1
+
=
&
=
t t 15 10 t (t 15) 10
olur?
A)24
B)25
C)26
D)28
E)30
& t 2 15t = 20t 150
& t 2 35t + 150 = 0
(1999 SS PTAL)
zm
30
%20 lik tuzlu su aktan musluk 10 saatte, %30 luk tuzlu su
t = 30 ve t = 5 tir.
aktan musluk 15 saatte, doldurursa, ikisi birlikte
kinci musluk 30 saatte doldurur.

Cevap: C
1
1
1
+
= & x = 6 saatte doldururlar.
10 15 x
%20 lik musluk;

tamamn
10 saatte
x ini
6 saatte
________________________
6 3
n doldurur.
=
x =
10 5

%30 lik musluk;

tamamn
15 saatte
x ini
6 saatte
________________________
6 2
ini doldurur.
=
y =
15 5
rnek
Havuzun
3
lik ksmnda %20 tuzlu su
5
2
lik ksmnda % 30 tuzlu su varsa
5
Bir musluk, bo bir havuzu 12 saatte doldurmaktadr.

Musluktan birim zamanda akan su miktar %20 azaltlrsa,
Havuzun tamamnn tuz oran x olsun;
bo havuz ka saatte dolar?
2
5
3
. 20 + . 30 = .x
5
5
5

A)15
B)16
C)17
D)18
E)20
12 + 12 = x
x = 24
%24 tuz vardr.
zm
rnek
Birim zamanda musluktan 5x kadar su akm olsun.
Bo bir havuzu iki musluktan birincisi ikincisinden 15 saat
12 saatte 12.5x = 60x
daha ksa srede doldurmaktadr.
Havuzun hacmi olur.
Bu havuz bo iken, iki musluk birlikte havuzu 10 saatte

doldurduuna gre, ikinci musluk tek bana ka saatte
20
1
5x = 5=
x.
x azalrsa
5
100
doldurur?
5x x = 4x olur.
A)20
B)25
C)30
D)35
60x
= 15 saatte dolar.
4x
E)40
(1997 SS)
182
Cevap: A
zml Test I
YGS Matematik
1. Bir ii A ile B iisi beraberce 10 gnde, A ile C iisi
6. Ayn zaman diliminde A, B nin 2 kat kadar; C, B nin ya
beraberce 12 gnde, B ile C beraberce 15 gnde bitire

bilmektedirler.

rs kadar i yapabilmektedir.
Bu ii C iisi tek bana ka gnde bitirebilir?
Bu iinin beraberce 20 gnde bitirebildii ii, A

ile C beraberce ka gnde bitirebilirdi?
A) 24
A)24
B)32
C) 36
D) 40
E)60
2. A ile B bir ii birlikte 18 gnde bitirebilmektedirler. A, 5

gn; B, 10 gn altnda iin

B)75
C) 80
D)90
C)
13

20
D)
7

10
E)
11
15
B)7
C)8
C) 8
D)9
C)4
D)6
E) 8
B)35
C) 40
D)45
E)50
E)10
10. k tane iinin gnde 12 saat almasyla 20 gnde bi

tirilebilen bir i, ii says artrlarak ve gnde 10 saat
allarak 10 gnde bitiriliyor.

Kalan ii, A iisi ka gnde bitirebilir?

B) 7
B)3
kisi birlikte, 48 ift ayakkaby ka gnde yaparlar?

A) 30
n B iisi bitiriyor.
A) 6
E)60
ift ayakkab yapmaktadr.
5. A iisi bir iin 25 ini 7 gnde bitiriyor. Geri kalan iin 13

D)55
9. Bir usta 3 gnde 2 ift ayakkab, bir kalfa ise 5 gnde 2
2
i kalacaktr.
5
D)9
C) 50
Buna gre, ii elle ka dakika almtr?

A)2
Buna gre, Ali ile Veli bu ii birlikte ka gnde bitire

bilirler?
A) 6
B)45
yaplmaktadr. Bir ii bu ii yapmaya nce makineyle

balayarak 6 dakika alm, sonra elle devam ederek
ii tamamlamtr.
4. Bir ite Ali 3 gn, Veli 5 gn alrsa iin 35 i kalacaktr.

Bu ite Ali 5 gn, Veli 3 gn alrsa iin
E)32
8. Makineyle 8 dakikada yaplan bir i, elle 24 dakikada
Buna gre, A nn 8 gnde bitirebilecei iin kata

kan A ile B birlikte 2 gnde bitirebilirler?
1
B)
2
D)30
1
kadar ksalt
Makinenin gnlk alma sresi
3
lrsa, ayn i ka gnde bitirilir?
A)40
E)120
tirebilmektedir.
1
A)
3
C) 28
altrlarak bu i 30 gnde bitiriliyor.
3. A nn 8 gnde bitirebilecei iin 2 katn B, 10 gnde bi
B) 26
7. Belirli bir i iin kullanlan makine her gn belli bir sre
1
bitmektedir.
3
Buna gre, iin tamamn B tek bana ka gnde

bitirebilir?
A)60
Buna gre, k aadakilerden hangisi olabilir?

A) 11
E)10
183
B)10
C)9
D)8
E)7
1.

zmler
6. Bu ii A, x gnde bitirebilsin. A, B nin 2 kat kadar i ya
1 1
1
+ =
A B 10
1 1
1
+ =
A C 12
1 1
1
+ =
B C 15
pabildiine gre, bu ii B iisi 2x gnde bitirebilir. Ayn

nedenle bu ii C iisi 4x gnde bitirebilir.

denklem sisteminden C = 40 gn bulunur.
1 1
1
1
x + 2x + 4x = 20 & x = 35

Cevap: D
2.
YGS Matematik
1 1
1
+ =
A B 18
5 10 1
+
=
A B 3
1 1 1 1
+ = +
A C x 4x
=
5
5
1
=
=
4x 4.35 28
olduundan, A ile C beraberce 28 gnde bitirebilir.

Cevap: C
7. Makine her gn 3x saat alsn. Bu durumda iin tama
denklem sisteminden, B = 90 gn bulunur.
m 3x . 30 = 90x saatte biter. Makinenin gnlk al

90x
ma sresi 3x saatten 2x saate drlrse i,
= 45
2x
gnde biter.
Cevap: D
Cevap: B
3. O halde, A nn 8 gnde bitirebilecei ii B, 5 gnde biti

rebilmektedir.

8.
Makinada 1 dakikada yaplan i elle 3 dakikada yaplabil

mektedir. Makinada 6 dakikada yaplan i elle 3 . 6 = 18
dakikada yaplr.
Buna gre, 24 18 = 6 dakika daha elle almaldr.
2 2 10 + 16 13
sini bitirebilirler.
+ =
=
8 5
40
20
Cevap: C
Cevap: D
4.
3 5 2
+ =
A V 5
5 3 3
+ =
A V 5
9. Usta bir gnde 23 ift ayakkab, kalfa ise bir gnde 25 ift
ayakkab yapabiliyor. Usta ile kalfa bir gnde,
denklemleri yazlabilir. Bu denklemler taraf tarafa topla

nrsa,
8 8
1 1 1
+ = 1 & + = bulunur.
A V
A V 8
O hlde, Ali ile Veli bu ii beraberce 8 gnde bitirebilirler.
2 2 16
+ =
3 5 15
ift ayakkab yapabiliyorlar.

16
48
ift ayakkab 1 gnde biterse 48 ift ayakkab,
= 45
15
16
15
gnde biter.
Cevap: C
Cevap: D
10. k tane iinin gnde 12 saat almasyla 20 gnde biti

rebildii ii m tane ii gnde 10 saat alarak 10 gnde
bitirebilsin.
5. in 25 i bittikten sonra 35 i kalr.

Geri kalan iin
1
1
1
ise iin idir. B iisi ini bitirmitir.
5
5
3
Buna gre,
2 1 3
2
+ = i bitmitir. Geriye
i kalr.
5 5 5
5
k . 12 . 20 = m . 10 . 10 k . 12 = 5 . m
olur. k ve m birer doal say olduundan, k says 5 in

katdr. Buna gre, k = 10 olabilir.
Bu durumda iin
Bunu, A iisi 7 gnde bitirebilir.

Cevap: B
Cevap: B
184
zml Test II
YGS Matematik
6. A musluunun 8 saatte doldurduu bir havuzu dipteki B
1. Bo bir havuzun 25 ini A musluu 7 saatte dolduruyor.

Havuzun bo kalan ksmnn
musluu 12 saatte boaltmaktadr. Havuz boken A ve

B musluklar 6 saat ak tutuluyor ve sonra A musluu
kapatlyor.
1
n B musluu yalnz
3
bana dolduruyor.

Kalan ksm A musluu ka saatte doldurabilir?

A) 6
B)7
C) 8
D)9
E)10
C)32
D)28
C) 3
D) 4
E) 5
B musluu 16 saatte boaltmaktadr. Havuz boken A

musluu alyor ve 8 saat sonra B musluunun da ak
olduu fark edilerek B musluu kapatlyor.

Buna gre, A musluu bu havuzun tamamn ka sa

atte doldurabilir?
B)36
B)2
7. A musluunun 12 saatte doldurduu bir havuzu dipteki
musluu da alyor. kisi beraberce 4 saat ak kalnca

1
havuzun bo kalyor. Bu durumda A musluu kapa
3
tlyor ve kalan ksm B musluu 6 saatte dolduruyor.
A) 40
Bu andan itibaren ka saat sonra havuz boalr?

A) 1
2. A musluu bir havuzun 13 n doldurduktan sonra B
Bu andan itibaren havuz ka saatte dolar?

A) 6
B)8
C) 10
D) 12
E)14
E)24
8. Ayn zaman diliminde A musluu B musluunun 2 kat

kadar; C musluu B musluunun yars kadar su akta
bilmektedir.
3. Bir havuz A musluu tarafndan dolduruluyor, dipteki

Bve C musluklar tarafndan boaltlyor. A ve B mus
luklar akken bo havuz 40 saatte dolmaktadr. A ve C
musluklar akken dolu havuz 40 saatte boalmaktadr.
B ve C musluklar akken dolu havuz 12 saatte boal
maktadr.

Bu musluun birlikte 20 saatte doldurabildii bo

bir havuzu A ile C musluklar birlikte ka saatte doldurulabilir?
A) 24
B) 26
C)28
D)30
E)32
Buna gre, dolu havuzu C musluu ka saatte bo

altabilir?
A) 15
B)16
C) 18
D)20
E)24
9. Bo bir havuz A musluu tarafndan 15 saatte doldurula

biliyor. Bu havuz dolu iken dipteki B musluu tarafndan
20 saatte boaltlabiliyor. Havuz boken A ve B musluk
lar alyor.
4. Bo bir havuzu iki musluktan birincisi ikinciden 15 saat

daha ksa srede doldurmaktadr.

Bu havuz bo iken, iki musluk birlikte havuzu 10 sa

atte doldurduuna gre, ikinci musluk tek bana
ka saatte doldurur?
A) 20
B)25
C)30
D)35
Ka saat sonra havuzun dolu ksmnn bo ksmna

3
oran olur?
7
A) 10
B)12
C)14
D)16
E)18
E)40
10. Bo bir havuzda A musluunun 8 saatte doldurduu ks

m, B musluu 6 saatte doldurmaktadr.
5. Bir musluk, bo bir havuzu 12 saatte doldurmaktadr.

Musluktan birim zamanda akan su miktar

azaltlrsa, bo havuz ka saatte dolar?
A) 15
B)16
C) 17
D)18
% 20
E)20
Buna gre, A ve B musluunun birlikte 15 saatte

doldurduu ksm A musluu tek bana ka saatte
doldurabilir?
A)28
185
B)30
C)32
D)35
E)38
zml Test
Karmak Saylar
1. Havuzun 25 i dolduktan sonra 35 i kalr. Bunun 13 havuzun

6.
YGS Matematik
6 8
x
= 0 & x = 3 saat bulunur.

8 12 12
1
idir.
5
Cevap: C
Toplam dolan ksm

musluu havuzun
2 1 3
2
+ = idi. Kalan ksm idir. A
5 5 5
5
2
ini 7 saatte doldurabilir.
5
Cevap: B
7.
8
8
x
+
= 1 & x = 10 saatte dolar.
12 16 12
Cevap: C
2. A ve B musluklar 4 saatte havuzun 13 n doldurabil
1
n 6 saatte doldur
3
maktadr. Buna gre, tamamn 18 saatte doldurabilir.
mektedir. B musluu havuzun
1 1
1
+
=
& A = 36 bulunur.
A 18 12
8. A musluu bu havuzu x saatte doldursun. Bu durumda,
Cevap: B
3.
bu havuzu B musluu 2x saatte, C musluu 4x saatte

doldurur.
1 1
1
=
A B 40
1 1
1
=
C A 40
1 1
1
+ =
B C 12
1 1
1
1
x + 2x + 4x = 20 & x = 35 saat bulunur.
1 1 1 1
+ = +
A C x 4x
olduundan, A ve C musluklar birlikte 28 saatte doldu

rur.
denklemleri yazlabilir.Bu denklemler taraf tarafa topla

narak, C = 15 saat bulunur.
Cevap: A
5
5
1
=
bulunur.
=
4x 4.35 28
Cevap: C
4.
1
1 1
x + x 15 1
+ =
&
=
x 15 x 10 x (x 15) 10
x2 15x = 20x 150
x2 35x + 150 = 0
(x 30) . (x 5) = 0
x = 30 veya x = 5
9. Havuzun dolu ksmnn bo ksmna oran 37 ise, dolu

3
ksm 3V, bo ksm 7V dir. Bu durumda havuzun
u
10
doludur.
bulunur. x > 15 olduundan, x = 30 saattir.
t
t
3
=
& t = 18 saat bulunur.
15 20 10
Cevap: E
Cevap: C
5. Musluktan birim zamanda akan su miktar 5x birim ol
10. Havuzu A musluu A saatte, B musluu B saatte doldu
sun. Birim zamanda akan su miktar % 20 azaltlrsa,

birim zamanda akan su miktar 4x birim olur.

Havuzun hacmi. 5x . 12 = 60x birimdir.
Buna gre, birim zamanda 4x birim su akarsa, havuz
havuz
rabilsin:

60x
= 15 saatte dolar.
4x
8 6
=
A B
1 1
1
+ =
A B 15
denklem sisteminden, A = 35 saat bulunur.

Cevap: D
Cevap: A
186
HAREKET PROBLEMLER
YGS
18. BLM
MATEMATK
1. Bu hareketliler zt ynde hareket edebilirler. Bu durumda,
Hareket problemlerinde genellikle aada verilen hareket
hareketlilerin ilk karlatklar ana kadar gittikleri yollarn
forml kullanlr:

Yol = Hz x Zaman
x= v. t
toplam pistin evresini verir.

K
A
x
x
ya da t = biimiyle de kullanlabilir. Hare
v
t
ket problemlerini denklemle ifade ederken bazen hza gre
Bu forml, v =
bazen de zamana gre denklemi kurmak daha kolay olabilir.

Burada, hz ile zamann birimleri uyumlu olmaldr. Hz, birim
L
zamanda gidilen yol olduuna gre; hz km/s ise zaman saat,

hz m/sn ise zaman saniye cinsinden olmaldr.

Burada kullanlan hz, ortalama hzdr.

Ortalama hz =
ekilde, pistin K noktasndan harekete balayan A ve B

Hareketlileri L noktasnda karlatklarnda gittikleri yolla
rn toplam, pistin evresi kadar olacaktr.
Toplam yol
dr.
Toplam zaman
2. Bu hareketliler ayn ynde hareket edebilirler. Bu

durumda, hareketlilerden hzl olan ne geecek ve bir
zaman sonra yava gidene yetiecektir. Yetitii anda
1. Zt Ynl Hareket
gittikleri yollarn fark pistin evresini verir.
A ve B kentlerinden birbirlerine doru hareket eden iki aracn

arasndaki yol hzlar toplam arp zamana eittir.
V1
B A
V2
x = (V1 + V2 ).t
2. Ayn Ynl Hareket

A ve B kentlerinden ayn ynde hareket eden iki aratan hzl
balayan A ve B hareketlileri iin B daha hzl olsun. B
olan dierini ilerideki C kentinde yakalyorsa aralarndaki yol
hareketlisi, gittike aray aacak ve bir zaman sonra A
hzlar fark arp zamana eittir.

V1
A
hareketlisini L noktasnda yakalayacaktr. Bu durumda B

hareketlisi A hareketlisine tur bindirmi olacaktr. Yani,
V2
x
ekilde, pistin K noktasndan ayn ynde harekete
gittikleri yollarn fark pistin evresi kadar olacaktr.
x = (V1 V2 ).t
rnek
Kayk, bir nehirde aknt ile ayn ynde hareket ederse
Bir ara A kentinden B kentine 75 km/s hzla 4 saatte, B ken
kayn hz ile nehrin hz toplanr. Kayk, aknt ile ters
tinden C kentine 60 km/s hzla 2 saatte gitmitir
ynde hareket ederse kayn hzndan nehrin hz
karlr.
Bu aracn A kentinden C kentine giderken hz saatte orta
Bir pist etrafndaki hareketlerde ayn noktadan harekete
lama ka km olmutur?
balayan iki hareketli iin iki durum sz konusudur:
A)66
187
B)68
C)69
D)70
E)71
Karmak
Saylar
Hareket Problemleri
YGS Matematik
zm
zm
Ortalama hz, toplam yolun toplam zamana orandr.
Hareketliler ayn yne doru kotuklarndan hzl giden yava
A ile B kentleri arasndaki yol:75 . 4 = 300 km
gidene yetitiinde gittikleri yollarn fark pistin evresi olacak
B ile C kentleri arasndaki yol: 60 . 2 = 120 km
tr:

olduundan, toplam yol; 300 + 120 = 420 km dir.
280 . t 240 . t = 720 40 . t = 720

t = 18 dakika sonra yan yana gelirler.
Cevap: B
Buna gre,
Ortalama =
hz
420
= 70 km/s dir.
6
Cevap: D
rnek
rnek
evresi 6720 m olan dairesel bir pistin A noktasndan iki hare

ketli zt ynde harekete balyor.
Saatte 60 km hzla giden bir tren 360 metre uzunluundaki bir
Hareketlilerin hzlar dakikada 240 m ve 320 m olduuna
tneli 45 saniyede geiyor.
gre, bu hareketliler ka dakika sonra karlarlar?
Buna gre, trenin boyu ka metredir?
A)8
A)360
B)9
C)10
D)11
E)12
B)370
C)380
D)390
E)400
zm
Hareketlilerin karlatklar anda gittikleri yollarn toplam pis
tin evresidir:
zm
240 . t + 320 . t = 6720 560t = 6720

t = 12 dakika sonra karlarlar.
Tnel
Tnel
Tren
Tren
Cevap: E
360 m
fiekil I
fiekil II
Trenin boyu x metre olsun. ekilde I de tren tnelin giriine
rnek
gelmi ve ekil II de tren tneli gemitir. Bu durumda trenin

evresi 720 m olan dairesel bir pistin A noktasndan iki hare
herhangi bir noktas 360 + x metre yol almtr. Tren 1 saatte
ketli ayn ynde harekete balyor.
60 km yol gittiine gre, 1 dakikada 1 km yol gider. Trenin 45

saniyede gittii yol;
Hareketlilerin hzlar dakikada 240 m ve 280 m olduuna

gre, bu hareketliler ka dakika sonra ilk kez yan yana
1000
gelirler?
A)20
45
= 750 m dir. Buna gre,
60
360 + x = 750 x = 390 metredir.

B)18
C)17
D)16
E)15
Cevap: D
188
Hareket Problemleri
YGS Matematik
rnek
rnek
40 km
A kentinden B kentine gitmek iin ayn anda yola kan iki
otomobilden birincisi saatte 30 km, ikincisi de saatte 40 km
ekildeki A ve B kentleri arasndaki uzaklk 40 km dir. A dan
hzla gidiyor.
hz saatte 5 km olan bir yaya, B den hz saatte 15 km olan bir
kinci otomobil B kentine 2 saat nce vardna gre, A ve
bisikletli ayn anda, birbirine doru yola kyor.
B kentleri aras ka km dir?
Yaya ka km yol yrdnde bisikletli ile karlar?
A)180
A)10
B)9
C)8
D)5
B)240
C) 280
D)300
E)320
E)3
zm
zm
Yayann yrd yol x km ise bisikletlinin gittii yol (40 x)
A ve B kentleri arasndaki uzaklk x km olsun.
km dir.
zaman =
yol
zaman =
forml kullanlrsa
hz
yol
formln kullanarak;
hz
x
x
=
+ 2 & x = 240 km bulunur.
30 40
40 x x
= & x = 10 km bulunur.
5
15
Cevap: B
Cevap: A
rnek
Saatteki hz V olan bir hareketli A ve B arasndaki yolu 8
rnek
saatte almtr.
anda, zt ynde hareket ediyorlar.
V
hzyla, dier yar
2
snda da 2V hzyla giderse yolun tamamn ka saatte alr?
Hareketlerinden 1 saat sonra aralarndaki uzaklk 40 km
A) 7
Hzlar fark 8 km/saat olan iki bisikletli, ayn noktadan, ayn
Bu hareketli yolun yarsnda saatte
B)8
C) 9
D)10
E) 12
olduuna gre, daha yava giden bisikletlinin hz ka

km/s tir?
A)8
B)10
C)14
D)16
E)20
zm
A ile B arasndaki yol; 8.V km dir.
zm
Yolun yars 4V dir.

Yolun ilk yarsnda harcanan zaman =
Yava giden bisikletlinin hz V km/saat ise hzl giden
4V
= 8 saat
V
2
4V
= 2 saat
2V
bisikletlinin hz (V + 8) km/s tir. Buna gre,
yolun ikinci yarsnda harcanan zaman =
V . 1 + (V + 8) . 1 = 40 V = 16 km/s bulunur.
Cevap: A
olduundan, yolun tamamn 8 + 2 = 10 saatte alr.

Cevap: D
189
Hareket Problemleri
YGS Matematik
zm
rnek
20
A
|AB| = 20 km
25
|BC| = 25 km
2x
t1
t1
A kentinden hareket eden bir ara, saatte ortalama 60 km
V = 30 km/s
3x
2. durak
Bilge
1. durak
hzla giderek a dakikada C kentine varyor.
t2
VB
VB
Bu ara B kentine kadar saatte ortalama 40 km hzla gitseydi yine toplam a dakikada C kentine varmak iin B ile
| CB | 2
= ise |CB| = 2x ve |CD| = 3x olsun.
| CD | 3
C arasndaki yolu saatte ortalama ka km hzla gitmeliydi?

A) 75
B)80
C) 90
D)100
E) 105
|AB| = y Bilge'nin hz da VB olsun.
(2009 SS Mat 1)
zm
20
A
Bilge B noktasna t1 saatte, D noktasna da t2 saatte giderse;
25
I. durum (Bilge B noktasna gidiyor.)
2x = VB. t1 ........................(1)
i) A dan C ye 60 km hzla a dakika

45
3
dakika =
20 + 25 = 60.a a =
60
4
y = 30.t1 .........................(2)
ii) A dan B ye 40 km hzla

II. durum (Bilge D noktasna gidiyor.)
1
saatte gider.
2
3 1 1
iii) B den C ye = saatte gitmesi gerekir.
4 2 4

20 = 40.t t =
3x = VB. t2 ........................(3)
(2)
25 =
1
. V V = 100 km hzla gitmeli
4
y + 2x + 3x = 30.t2 ..........(4)
Cevap: D
(1) ve (2) eitlikleri oranlanrsa,
rnek
2x VB .t 1 2x VB
=
=
& y
........(5)
y
30.t 1
30
Bilge, otobse binerek okuluna gitmek istiyor. Bilge'nin 1.
2
duraa olan uzaklnn, 2. duraa olan uzaklna oran tr.
3
(3) ve (4) eitlikleri oranlanrsa,
V
V .t
3x
3x
= B 2&
= B ......(6)
y + 5x 30.t 1 y + 5x 30
(5) ve (6) eitlikleri ayn olduu iin)
1. durak
V = 30 km/s
Bilge
2. durak
VB 2x
3x
=
=
y + 5x
30 1 y44 2
44 3
Otobsn geldiini gren Bilge, duraklardan hangisine

doru yrrse yrsn, saatteki hz 30 km olan otobsle
ayn anda o durakta bulunduuna gre, Bilge'nin yrme
3
2
&y=
& 2y + 10x = 3y
y + 5x
& y = 10x ........(7)
hz saatte ka km dir?
(Bilge 2. duraa doru yrdnde, otobsn 1. durakta
(7) ifadesi (5) ifadesinde yazlrsa
durmadn varsayacaktr.)
A)3
B)4
C)5
D)6
E)8
2x VB
= =
& VB 6 km/s bulunur.
10x 30
Cevap: D
(2008 SS Mat 1)
190
Hareket Problemleri
YGS Matematik
zm
rnek
ekildeki ABC dik geninin, A kesinde bulunan iki
hareketliden biri B ye doru
saatte v metre sabit hzla,
teki de C ye doru saatte
v
metre sabit hzla ayn
2
anda harekete balyor ve
ilk kez [BC] zerindeki D
noktasnda karlayorlar.
C
60
D
v
2
12
C) 280
D)260
B noktasnda karlam
olsunlar.
6 dakika sonra karlatklarna gre

> ;; ?
h 12
.6 72 m
m ÂxB
=
=
(
m Ay=
B 8=
.6 48 m dir.
(
ma AyB k = 12 . t
E) 240
(1999 - SS PTAL)
zm
12 m lik hzla hareket eden aracn B den A ya var sresi
uzunluu ka m dir?
B)300
3 . |AB| = 4 . |AC| ve |CD| = 60 m olduuna gre, |BC|

A) 320
48 = 12 . t
t = 4 dakika olur.
Cevap: B
rnek
|AB| = 4k, |AC| = 3k ise
60
D
v
2
]BD| = 5k 60 olur.
3k
60
rem yoluna devam ederse dersin balamasndan 4 dakika

nce, eve dnerek defterini alp tekrar yola karsa dersin
|AB| + |BD| = V . t
4k
ediyor.
V hzyla hareket eden hareketli
5k
1
3
n yrdnde matematik defterini yanna almadn fark
Sabit bir hzla yryen rem, evden okula giderken yolun
|BC| = 5k,
5k
balamasndan 4 dakika sonra okula varacana gre, ev
4k + 5k 60 = V . t 9k 60 = V.t........... (*)
ile okul aras ka dakika almaktadr?
V
hzla hareket eden hareketli
2
V
| AC | +| CD | = .t
2
3k + 60 =
(Dnlerdeki zaman kayb nemsenmeyecektir.)

A) 10
Vt
Vt 6k + 120................(**)
2
B)12
D)15
3x
Okul
9k 60 = 6k + 120 k=60 ve |BC| = 5k = 5 . 60 = 300 m bulunur.
E) 16
(2007-SS Mat 1)
zm
(*) ve (**) denklemleri ortak zlrse
Ev
x
Cevap: B
rnek
C) 14
2x
rem eve dnp kitabn alrsa 2x kadar fazla yol yrm olaA
8m
12 m
cak. Dersin balamasndan 4 dakika nce okula varacakken,
Hzlar dakikada 12 metre ve 8

metre olan iki hareketli, ember
zerindeki A noktasndan ayn
anda ters ynde hareket ettikten
6 dakika sonra karlayorlar.
dersin balamasndan 4 dakika sonra okula varacandan,

toplam 8 dakika fazla yrm olacaktr.
Yani, rem 2x lik mesafeyi 8 dakikada yryebiliyor. Buna gre,
Hareketlililerden hzl olan, karlamalarndan ka dakika

B)4
8 dakikada yrrse,
3x mesafeyi
k dakikada yrr.
sonra A ya ular?
A) 3
2x lik mesafeyi
C) 5
D)6
E) 8
=
k
3x.8
= 12
2x
rem okul ile ev arasn 12 dakikada yrmektedir.
(1988 SS)
Cevap: B
191
Hareket Problemleri
YGS Matematik
Akrep ile yelkovan arasndaki a;
SAAT PROBLEMLER
12
11
Saat kadran zerinde hareket
10
a=
formlyle de bulunur.
formlden kan a 180 den kk ise byk
ederek saatn ka olduunu

3
gsteren
ay bulmak iin 360 den karlr.
ksa
olanna akrep, uzun olanna
gstergelerin
yelkovan denir.
rnek
Saat kadran 12 saat dilimine blnmtr. Bu nedenle 1
Saat 4.08 den ka dakika sonra akrep ile yelkovan ilk defa
saatlik dilime 360:12 = 30 lik yay karlk gelir.

12
11
7
11
B)12
9
11
C)13
9
11
D) 15
9
9
E)16
11
11
zm
Hareket problemlerindeki forml
A)11
12.v dir.
3
st ste gelir?
Akrebin hz v ise, yelkovann hz
30
10
11.Dakika 60.saat

2
ler saat problemlerine de uygula
Akrep ile yelkovan st ste gelecekseler aralarndaki a 0
nabilir.
dir.
0=
Akrep 1 saatte 30 lik, 1 dakikada 0,5 lik yol alr. Yelkovan ise
11.d 60.4
240
&d=
11
2
1 saatte 360, 1 dakikada 6 lik yol alr. Buna gre, akrep ile
batan 8 dk gemiti;
yelkovann arasndaki a 1 dakikada 5,5 azalr ya da artar.
240
152
19
8=
= 13
11
11
11
rnek
Cevap: C
rnek
Saat 12.00 den ka dakika sonra akrep ile yelkovan birbi

Saat 15.36 da akrep ile yelkovan arasndaki a ka dere
rine ilk defa dik konumda olur?

A)
90

11
B)
120

11
C)
150

11
D)
180

11
E)
cedir?
200
11
A)90
B)96
zm
C)100
ra aralarnda 90 lik a olusun.

12
1 dakikada yelkovan ile akrep
4
6
12
artacaktr. Buna gre,
&x=
4
7
15.36 da aralarndaki a a
3
90
=
x.5, 5 90
=
&x
5, 5
Saat 15.00 te akrep ile yelko

van arasndaki a 90 dir.
arasndaki a 5,5 derece

3
11
10
10
E)108
zm
Saat 12.00 de akrep ile yelkovan st stedirler. x dakika son
11
D) 104
olsun. Buna gre, 36 dakikada

yelkovan, akrepten (90 + a)
derece fazla yol alacaktr. 1
dakikadaki yol fark 5,5 derece
olduundan,
180
dakika bulunur.
11
Cevap: D
36 . 5,5 = 90 + a a = 108 bulunur.

Cevap: E
192
Hareket Problemleri
YGS Matematik
rnek
rnek
B
Saat 11.00 den ka dakika nce akrep ile yelkovan arasn

daki ann ls 60 idi?
A)
90

11
B)
120

11
C)
150

11
D)
180

11
E)
Ayn anda A dan kalkan iki arabadan biri A dan B ye saatte
200
11
40, B den C ye 60 km hzla gidiyor. Bu arabalardan ikincisi ise

A dan B ye 60, B den C ye 40 km hzla gidiyor.
zm
Arabalarn biri C ye tekinden 1 saat nce ulatna gre

12
11
10
|x y| ka km dir?
30
C)120
D)90
E)60
zm
B)150
60
A)180
Aralardan birisi A dan C ye t saatte giderse, dieri t + 1

saatte gidecektir. Buna gre,
nce 60 lik a olduundan, yelkovan akrepten 90 lik fazla
y
x
+
=t
40 60
y
x
+
= t+1
60 40
yol gitmitir. Aradaki yol fark 1 dakikada 5,5 derece olduun
denklemleri yazlabilir. Bu iki denklemden
dan,
y
y
x
x
+
=
+
+1
60 40 40 60
Saat 11.00 de akrep ile yelkovan arasndaki a 30 dir. Daha
90
5, 5
180
dakika nce aralarndaki a 60 idi.
&
11
Cevap: D
5, 5.t = 90 &
&
2x + 3y 3x + 2y + 120
=
120
120
& 2x + 3y = 3x + 2y + 120
& y x = 120 bulunur.
rnek
Cevap: C
600 km lik yolun bir ksm toprak bir ksm asfalttr. Bu yolu
katedecek olan bir aracn topraktaki ve asfalttaki ortalama
rnek
hz sras ile 60 km/saat ve 90 km/saat tir.

Ara yolun tamamn 8 saatte aldna gre, yolun asfalt
ksmn ka saatte gider?
A) 3,5
B)4
C) 4,5
D)5
a km
b km
Hz saatte a km olan bir hareketli A kentinden, hz saatte b
E) 5,5
km olan dier bir hareketli B kentinden ayn anda birbirlerine

doru hareket ederlerse 2 saat sonra karlayorlar. (a > b)
zm
ki hareketli ayn koullarla ayn anda, ayn ynde hareket
Yolun asfalt ksmn t saatte giderse, yolun toprak ksmn
etselerdi ka saat sonra A kentinden hareket eden die
(8 t) saatte gider.
rine yetiecekti?
Buna gre,
A)
60 . (8 t) + 90 . t = 600 t = 4 saat bulunur.
a+b

ab
Cevap: B
193
B)
D)
2(a + b)

a b
ab

a+b
E)
2 (a b)
a+b
C)
a+b
2 (a b)
Karmak
Saylar
Hareket Problemleri
YGS Matematik
zm
rnek
A ile B arasndaki uzaklk:

A
|AB| = a.2 + b.2
120 km
= 2.(a + b) km dir.
ACB yolu 120 km dir. Hzlar saatte v ve 2v km olan iki araba
Ayn ynde gittiklerinde, A dan hareket eden B den hareket
A dan ayn anda hareket ediyor. Arabalardan biri B ye gidip
edene yetitiinde gittikleri yollarn fark, |AB| olacaktr. A dan
hi durmadan dnerek C ye vard anda, br araba A dan
hareket eden B den hareket edene t saat sonra yetiirse, t
C ye ulayor.
saatte gittikleri yollarn fark, |AB| dr.
Buna gre, AC yolu ka km dir?
|AB| = a . t b . t 2 . (a + b) = a . t b . t

2 . (a + b) = t . (a b)
&t=
A) 60
B)72
C) 80
D)85
E)90
zm
2.(a + b)
dir.
ab
Cevap: D
AC yolu x km olursa, CB yolu (120 x) km olur.

zaman =
yol
formlnden,
hz
x 120 + (120 x)
x 240 x
&
& =
v
2v
1
2
& 2x = 240 x
& x = 80 km bulunur.

Cevap: C
rnek

K
rnek
Saatteki hzlar 3v ve 2v olan iki ara K noktasndan ayn
Birinin hz brnn hznn 2 kat olan iki koucu, bir em
anda L noktasna doru harekete balamtr.
bersel pistin balang noktasndan, ayn anda ayn yne
Hz fazla olan ara brnden 3 saat nce L noktasna
doru komaya balyorlar.
vardna gre, hz az olan ara L noktasna ka saatte
Bu iki koucu, ilk kez ayn anda pistin balang nokta
gitmitir?
sna geldiklerinde hz daha fazla olan koucu ka tur
A)15
yapm olur?
A) 2
B)4
C)6
D)8
E)12
B)14
C)11
D)10
E)9
zm
zm
Hz az olan ara t saatte gitmise, hz fazla olan ara t 3

saatte gitmitir.
Birinin hz brnn hznn 2 kat olduundan, hzl olan 2
Buna gre,
tur attnda yava olan 1 tur atacaktr.
3v . (t 3) = 2v . t 3 . (t 3) = 2t
Buna gre, ilk kez ayn anda balang noktasna geldikle
3t 9 = 2t
rinde hzl olan 2 tur yapm olur.
t = 9 saat bulunur.
Cevap: A
Cevap: E
194
zml Test
YGS Matematik
1.
4. A kenti ile B kenti aras 210 km dir. A dan B ye doru ha
ki yarmac ekildeki A noktasn

E
Hareket Problemleri
dan ayn anda kouya balyor. Bi
reket eden bir ara belirli bir hzla 3 saat gittikten sonra,
risi AB ynnde V1 hz ile, dieri
saatteki hzn 5 km artrarak kalan yolu 2 saatte tamam
AD ynnde V2 hz ile, ABCD ka
layp B ye varmtr.
resi evresinde kouyorlar.
Buna gre, aracn ilk hz saatte ka km dir?

A)70
B)60
C) 50
D)45
E)40
ki yarmac, ilk kez BC kenarnn E orta noktasnda

V
karlatna gre, 2 oran katr?
V1
5
3
4
5
C)
D)
E)
A) 2
B)
3
2
3
4
5. Bir motosikletli A ve B kentleri arasndaki yolu 3 saatte
2. Hzlar srasyla V1, V2, (V1 V2) olan tattan bi
t
rincinin t saatte ald yol a, ikincinin saatte ald
2
yol b olduuna gre, ncnn t saatte ald yol
almaktadr.Motosikletli, saatteki hzn 15 km azaltrsa

ayn yolu 4 saatte almaktadr.
nedir?
A)
a
+ b
2

b
D) a
2
b
C) a +
2
B) 2a b
Buna gre, A ve B kentleri arasndaki yol ka km

dir?
A) 210
E) a 2b
B)190
C) 180
D)160
E) 120
6. A ve B kentleri arasndaki yolun 13 nde onarm yapl

3. Bir hareketli belli bir yolu saatte ortalama a km hzla b
maktadr. Yolun dzgn ksmnda saatte v km hzla gi

v
den bir ara, onarm olan ksmnda saatte
km hzla
4
gitmitir.
saatte almtr.

Hareketli, ortalama hzn saatte 1 km eksiltse ayn

yolu ka saatte alr?
A)
ab

a1
D)
B)
a+1

b

ab

a+1
E)
C)
a+1
b
b
a1
Bu koullarda A ile B kentleri arasndaki yolun tama

mn 12 saatte giden bu ara, onarm yaplan ksm
ka saatte gitmitir?
A) 3
195
B)4
C) 6
D)8
E) 9
zml Test
Hareket Problemleri
7.
9. A ve B kentlerinden saatteki hzlar srasyla V1 ve V2
olan (V1 > V2) iki ara, birbirlerine doru ayn anda ha
3
reket ederlerse
saat sonra karlayorlar.Bu aralar
4
ayn kentlerden ayn ynde hareket ederlerse hzl giden
21
ara
saat sonra dierine yetiiyor.
4
600 km
ekildeki A ve B noktalar arasndaki uzaklk 600 km dir.

A ve B noktalarnda bulunan iki otomobil birbirine doru
hareket ederlerse 3 saat sonra karlayorlar, ayn yn
de hareket ederlerse 15 saat sonra biri dierine yetiiyor.
Buna gre, hz daha fazla olan otomobilin saatteki

hz ka km dir?
A) 120
8.
B) 125
C)130
E 75 C
D)140
E)150
E)8
dan biri B ye doru saatte
A) 48
yorlar.
|EC| = 75 m olduuna gre, ABCD dikdrtgeninin
evresi ka m dir?
C) 400
D)7
Gidi dnte aracn ortalama hz saatte 48 km ol

duuna gre, v katr?
v
hzyla ayn anda komaya balyor. Ko
2
ucular ilk kez [DC] zerindeki E noktasnda karla
B)350
C) 3
durmaktadr. Koucular
doru saatte
A) 300
7
B)
2
ve saatte V km hzla dnmtr.
v hzyla, dieri de D ye
3

2
V1 + V2
oran katr?
V1 V2
10. Bir ara K kentinden M kentine saatte 42 km hzla gitmi
ekildeki, dikdrtgen bi
A kesinde iki koucu
A v
Buna gre,
A)
imli ABCD kou pistinin

v
2
YGS Matematik
D)450
E)500
196
B) 50
C) 52
D) 54
E)56
zmler
YGS Matematik
6. Ara, onarm yaplan ksm t saatte gitmi olsun. A ile B
1. Karenin bir kenarnn uzunluu 2x birim olsun.

yol
formlnden,
hz
v
5
3x 5x
bulunur.
& 2
= =
v1 v2
v1 3
Hareket Problemleri
aras x km olsun.
zaman =
Cevap: B
v x
=
4 3
t.
(12 t).v =
2x
3
denklemleri yazlabilir. Bu denklemler taraf tarafa oran

lanrsa,
2. v1 . t = a
x
v
t
1
4
= 3 &
=
(12 t).v 2x 4.(12 t) 2
3
t.
& t = 8 saat bulunur.
t
= b dir.
2
v2 .
(v1 v2) . t
= v1 . t v2 . t
= a 2b dir.
Cevap: D
Cevap: E
3. Yol = a.b km dir.

zaman =
7. A dan hareket edenin hz v1, B den hareket edenin hz
yol
hz
v2 ve v1 > v2 olsun.
a.b
bulunur.
a1
Cevap: A
3v1 + 3v2 = 600
15v1 15v2 = 600
denklem sisteminden, v1 = 120 km/saat bulunur.

Cevap: A
4. Aracn ilk hz v km/saat olsun.

3 . v + 2 . (v + 5) = 210 v = 40 km/saat
bulunur.
8. Dikdrtgenin evresi x m olsun.
Cevap: E
5. A ve B kentleri arasndaki yol x km olsun.

x
x
15 = & x = 180 km
3
4
bulunur.
Cevap: C
x
75
2
| AD | +| DE | =
| AB | +| BC | +| CE | =
x
+ 75
2
olur. Buna gre,
x
x
75
+ 75 x 150 x + 150
2
2
=
v = v &
v
2v
2
& 2x 300 = x + 150
& x = 450m bulunur.

Cevap: D
197
zmler
Karmak Saylar
9. A ve B kentleri arasndaki uzaklk x olsun.

3
3
v + v =x
4 1 4 2
21
21
v
v =x
4 1 4 2
denklemleri yazlabilir. Bu denklemler taraf tarafa oran

lanrsa;
3
3
v + v
4 1 4 2 =1&
21
21
v
v
4 1 4 2
3
.(v + v )
4 1 2 =1
21
.(v 1 v 2)
4
21
v +v
& v1 v2 = 4
1
2
3
4
v1 + v2
& v v = 7 bulunur.
1
2
Cevap: D
10. K ile M aras x km olsun.

2x
2x
= 48
x x = 48 &
1 1
+
xc
+ m
42 v
42 v
2
&
= 48
1 1
+
42 v
48 48
&
+
=2
42 v
48
48
& v = 2

42
48 6
& v =
7
& v = 56 bulunur.

Cevap: E
198
YGS Matematik
Yzde
Problemleri
YGS Matematik
Karmak Saylar
zm
YZDE PROBLEMLER
Say x olsun. Saynn % 27 si

Yzde problemlerinin zm iin yzde ve binde kavramla
27.x
olduundan,
100
x.27
x.30 30x 27x
+ 30 =
&
= 30
100 100 100
100
rn bilmek gerekir.
3x
= 30
100
& 3x = 3000

& 3x = 3000
& x = 1000

x.a
dr.
100
x in yzde a s:
x in %a s:
x in binde a s:
Bir say ile saynn %a snn toplam:
Bir saynn %a s ile %b sinin toplam:
&
x.a
dr.
100
Cevap: E
x.a
dir.
1000
x.(100 + a)
dr.
100
rnek
x.(a + b)
dr.
100
Bir kesrin paynn %15 i paydasna eklendiinde kesrin deeri

*
Bir saynn %a s ile %b sinin fark:
40
olmaktadr.
71
x.(a b)
dr.
100
x.a.b
dir.
Bir saynn %a snn %b si:
10 000
m
x.a m
. dir.
Bir saynn %a snn n si:
100 n
m a
m
dr.
Bir saynn n sinin %a s: x. .
n 100
Bu kesrin en sade biimikatr?

1
A)
2
6

11
D)
8

13
E)
10
13
x
15x
Kesir y olsun. Kesrin paynn % 15 i
dr. Buna gre,
100
x
40
x
40
=
&
=
15x 71
3x 71
y+
y+
100
20

& 71x = 40y + 6x
Bir saynn %27 sinin 30 fazlas saynn %30 una eittir.

Bu saykatr?
B)600
C)
zm
rnek
A)500
4
B)
5
C)750
D)900
& 65x = 40y
x 40
&y=
65
x 8
bulunur.
&y=
13

Cevap: E

E)1000
199
Karmak Saylar
Yzde
YGSProblemleri
Matematik
rnek
rnek
Bir memur maann % 20 sini kira, kalannn % 40 n mutfak
Bir ildeki anaokullarnn tm okullar iindeki pay 2000 ylnda
masraf olarak ayryor.
%10, 2010 ylnda ise %15'tir. Bu ilde 2000-2010 yllar ara-
Geriye 240 kaldna gre, memurun maa ka dir?
snda alan 50 okulun 20'si anaokuludur.
A)400
B)450
C) 500
D)550
E)600
Buna gre, bu ilde 2000 ylnda ka anaokulu vardr?

A)30
B)40
C) 20
D)25
E)35
(2011 - YGS)
zm
2000 ylndaki okullarn says 10x ise anaokullarnn says
x olur. 10 ylda 50 anaokulu aldna ve 2010 ylndaki
(10x+50) tane okulun %15'i anaokulu olduuna gre,
3
(10x + 50).
15
100 20
= 20 + x
30x + 150 = 400 + 20x

10x = 250
x = 25 bulunur
Cevap:D
zm
Memurun maa x olsun.
Maan % 20 si =
20.x
dr.
100
Kalan paras = x
20.x 80x
=
dr.
100 100
=
Kalann
% 40
rnek
80.x 40 32.x
=
dr.
.
100 100 100
Geriye 240 kaldna gre,
Bir depoda bulunan portakal ve mandalinalarn miktar top-
20x 32x
+
+ 240 = x
100 100
lam 50 tondur. Portakallarn %7'si, mandalinalarn ise %8'i
denklemi kurulabilir. nk, harcadklar ile kalan parann
3,8 tondur.
rmtr. ryen portakal ve mandalina miktar toplam
toplam maana eittir. Bu denklemin zmnden, x = 500
Buna gre, depoda ka ton salam portakal vardr?
bulunur.
A)17,5
O hlde, memurun maa 500 dir.
B)17,6
C) 18
D)17
E)18,6
(2011 YGS)
Cevap:C
200
zml Test
Yzde
Problemleri
YGS Matematik
zm
rnek
Badem, ekirdek, fstk ve leblebi kartrlarak bir kuruyemi paketi hazrlanmtr. Aadaki tabloda bu paketteki
ekirdek, fstk ve leblebinin arlklaryla ekirdein arlka
yzde oran verilmitir.
Portakal miktar p ve mandalina miktar m olsun.

p + m =50
7
8
p.
+ m.
= 3, 8 & 7p + 8m = 380
100
100
8p 8m = 400
+ 7p + 8m = 380
p = 20
7p + 8m = 380
p = 20 ton olur.
Badem
Portakallarn %7'si rdne gre, salam portakal miktar
8/p + m = 50
20 20.
7
7
= 20
5
100
Arl (g)
Yzde oran (%)
ekirdek
500
40
Fstk
300
Leblebi
250
Bu paketteki bademin arlka yzde oran katr?
= 20 1,4 = 18,6 tondur.
A)12
Cevap:E
B)15
C) 16
D)18
E)24
(2009 SS Mat 1)
rnek
Bir obann koyunlar ya iki ya da kuzu dourmutur. ki
kuzulu doumlarda kuzularn % 75 i, kuzulu doumlardaysa kuzunlarn % 50 si yaamtr.
Bu obann doum yapan 28 koyunu olduuna gre, toplam ka kuzusu yaamtr?
A)35
B)36
C) 39
D)42
E)45
(2009 SS Mat 1)
zm
Pakette 500 gr ekirdek toplam
300 + 250 = 550 gr fstk ve leblebi vardr.
zm
500 gram
%40 ise
550 gram
% x tir.
x tane koyun 3 kuzulu doum yapm olursa (28 - x) tane
_______________________
koyun da 2 kuzulu doum yapm olur. Yaayan kuzularn
550.40
=
x = 44
50
says ise
50
75
+ 2.(28 x).
100
100
3x
3
=
+ (28 x).
2
2
3x
3x
=
+ 42
2
2
= 42 olur.
Paketteki ekirdek, fstk ve leblebinin toplam yzde oran
3.x.
40 + 44 = 84 tr.
Buna gre, paketteki bademin arlka yzde oran
100 84 = 16 dr.
Cevap:D
201
Cevap: C
zml Test
Karmak Saylar
1. Bir lastik ekilip uzatldnda boyu % 110 artyor.

6. Bir fabrikada ayn mal reten makine, bir gnde x, y

ve z miktarlarda mal retebiliyor. x miktarda retim ya
Buna gre, ekilmi halde 0,63 metre olan lastiin
pan makinenin kapasitesi % 20 artrlp, y ve z miktarda
ekilmeden nceki boyu ka metredir?

A)0,22

B)0,24
D)0,30
retim yapan makinelerin kapasiteleri % 5 er azaltlrsa
C) 0,27
gnlk retim miktar deimiyor.
E)0,33
2. Bir satc, elindeki maln nce % 5 ini, daha sonra da

kalan maln % 10 nunu satmtr.

YGSProblemleri
Matematik
Yzde
Buna gre x, y ve z arasnda nasl bir bant vardr?
A)x = y + z
B) x = 2 (y + z)
C) x = 4(y + z)
D) 2x = y + z
E)4x = y + z
Buna gre balangtaki maln yzde ka satlma

mtr?
A) 84
B)84,5
C)85
D)85,5
7. % 25 i kz renci olan bir snfa 10 kz renci daha
E)86
katldnda, snftaki kz renci oran % 40 olmutur.

Buna gre, snftaki erkek renci says katr?

A)25
3. Ucuzluk yapan bir maaza, fiyatlarda % 25 indirim ya
B)30
C) 35
D)40
E)45
pyor. lk hafta satn az olduunu grnce ikinci hafta

indirimli fiyatlar zerinden % 20 indirim daha yapyor.

8. Bir snfta 40 erkek renci vardr. Erkek rencilerin 32
Maaza sahibinin yapt tm indirim yzde katr?

A) 32,5
B)35
C)37,5
D)40
si, kzlarn ise % 70 i matematik dersinde baarldr.
E)42,5

Tm snfn % 75 i bu derste baarl olduuna gre

snf mevcudu katr?
A)74
4. Bir iyerinde gnlk cret zamm iin iki seenek vardr.
B)76
C)78
D)80
E) 82
Birincisi net 90 lira, ikincisi gnln % 15i dir. Bu iye

rinde gnl a lira olan bir ii 90 liralk zamm, b lira
olan da % 15 lik zamm tercih etmitir.

9. Ayn evi paylaan bir grup renci 120 lira kira giderini
eit olarak blyorlar. Eve bir arkadalar daha yerle
Buna gre aadakilerden hangisi dorudur?

A) a < 600 < b
B) a < 900 < b
D) 900 < a < b
ince kii bana den kira gideri % 25 azalyor.
C) a < b < 900

E) b < 800 < a
Buna gre son durumda kii bana den ev kiras

ka liradr?
A)40
5. 2004 ylnn Aralk aynda, ihracat 5 milyon , ithalat ise
B)30
C) 24
D)20
E) 15
8 milyon dir. 2005 ylnn Aralk aynda, ihracat geen

yln ayn ayna gre % 15, ithalat ise % 10 artmtr.

10. Yllk enflasyon oran iki basamakl bir say olan bir
Buna gre, ithalat ve ihracat arasndaki fark ( ola
lkede, a liraya satlan bir maln fiyat sattan bir yl
rak) hakknda aadakilerden hangisi dorudur?

A) Azalmtr.
B) Artmtr.
C) Deimemitir.
D)Kalmamtr.
sonra en az ka lira olur?

A) 2a
B)
D)
E) Bilinemez.
202
195
a
100
3
a
2
C)
E)
11
a
10
9
a
5
YGS Matematik
zml Test
4.
1. Lastiin ekilmeden nceki boyu x cm olsun.

x.110
= 0, 63 & x = 0, 3
100
x+
metredir.
Cevap: D
Karmak Saylar
a.15
< 90 & a < 600
100
b.15
> 90 & b > 600
100
Buna gre, a < 600 < b dir.
Cevap: A
5. 2005 ylnn Aralk aynda;
5.15
= 5, 75 milyon
100
8.10
= 8, 80 milyon
hracat = 8 +
100
thalat ile ihracat arasndaki fark;
2004 ylnn Aralk aynda : 8 5 = 3 milyon
2005 ylnn Aralk aynda : 8,80 5,75 = 3,05 milyon
olduundan, fark artmtr.
2. Satcnn mal 100 birim olsun. lk satlan ksm 5 birim

dir. Kalan ksm 95 birimdir.

95.10
= 9, 5 birim daha satlmtr. Toplam satlan ksm
100
hracat = 5 +
14,5 birim olur.

Satlmam ksm 100 14,5 = 85,5 birimdir.
O hlde, maln satlmayan ksm % 85,5 tr.
Cevap:B
Cevap: D
6.
3. Maln sat fiyat 100 lira olsun. % 25 indirim yapnca ye

75.20
= 15 lira daha indirim yaplyor.
100
Toplam yaplan indirim 25 + 15 = 40 liradr.
Buna gre, toplam indirim % 40 tr.
120x 95y 95z

+
+
100 100 100
100x + 100y + 100z = 120x + 95y + 95z
5y + 5z = 20x
y + z = 4x bulunur.
Cevap: E
7. Snftaki erkek renci says E, kz renci says K ol
ni sat fiyat 75 lira olur. Tekrar % 20 indirim yaplyor:

x+y+z =
sun.
Cevap: D
(E + K) .25
=K
100
(E + K + 10) .40
= K + 10
100
denklemlerinden, E = 30 bulunur.
Cevap: B
203
zml Test
Karmak Saylar
8. Snftaki kz rencilerin says K olsun.

(40 + K).75
K.70
= 32 +
100
100
denkleminden, K = 40 bulunur. Snf mevcudu
40 + 40 = 80 dir.
Cevap: D
9. Evde ilk durumda n tane kii olsun.

120 120 120 25

n n + 1 = n . 100
1
1
1
&n
=
n + 1 4n
n+1n
1
=
&
n.(n + 1) 4n
1
1
=
&
n+1 4
&n=3
Son durumda kii bana den ev kiras,
120 : 4 = 30 liradr.
Cevap:B
10. Fiyatn 1 yl sonra en az olmas iin enflasyonun en az

olmas gerekir. Yllk enflasyon oran iki basamakl oldu
undan, yllk enflasyon en az % 10 dur. Buna gre, a
lira olan bir maln bir yl sonra fiyat, en az

a+
a.10 11a
=
lira olur.
100
10
Cevap:E
204
YGS Matematik
KAR ve ZARAR PROBLEMLER
YGS
MATEMATK
19. BLM
rnek
KAR VE ZARAR PROBLEMLER

Bu konu ile ilgili problemlerde al-veri ile ilgili baz kavram
Bir maaza sahibi, tm rnlerde etiket fiyat zerinden % 20
lar bilmek gereklidir.
indirim yapyor. Ayn rnden 5'in zerinden alnan her adet

iin ayrca indirimli fiyat zerinden %25'lik bir indirim daha
Al fiyat: Satcnn bir mal ald fiyattr.
yapyor. (kinci indirimi ilk 5 rne uygulamyor.)
Sat fiyat: Satcnn bir mal satt fiyattr. Sat fiyatna eti
Bu maazadan etiket fiyat 15 olan bir rnden 8 adet
ket fiyat da denilebilir.
alan bir mteri ka der?
Bir maln satndan ya kr edilir, ya zarar edilir ya da ne kr
A)81
B)83
C)84
D)85
ne zarar edilir. Sat fiyat, al fiyatndan fazla ise bu sattan
E)87
(2010 YGS)
kr edilir. Sat fiyat, al fiyatndan az ise bu sattan zarar

edilir. Sat fiyat, al fiyatna eit ise bu sattan ne kr ne de
zarar edilmez.
zm
a al fiyat, s sat fiyat olmak zere;

1 rn 15 ise ilk be rnn tanesi
s > a ise s a kardr.
s < a ise a s zarardr.
s = a ise maliyetine sat yaplmtr.
15 15.
20
= 15 3 = 12 olur.
100
Sonraki 3 rne 12 zerinden % 25 daha indirim uygulanrsa tanesi
Bir maln sat fiyat belirlendikten sonra bu mala zam veya
12 12.
indirim (iskonto) yaplabilir. Yaplan zam veya indirim daima
25
= 12 3 = 9 olur.
100
5 tanesi 5.12 = 60
sat fiyat zerinden hesab edilir.
8 rn
Bir kii ya da kurumun bir baka kii ya da kuruma ait maln
satnda araclk ederek alcdan ve satcdan bir para isteye
+ 3 tanesi 3.9 = 27
___________________
bilir. Bu paraya komisyon denir.
87 der
Cevap: E
x liraya alnan bir mal %k kr ederek satlmsa; edilen

kr
x.k
x.k x.(100 + k)
=
liradr. Maln sat fiyat ise x +
100
100
100
liradr.
*
x liraya alnan bir mal %k
zarar ederek satl
rnek
x.k
liradr. Maln sat fiyat ise
msa; edilen zarar
100
x.k x.(100 k)
x
=
liradr.
100
100
*
Sat fiyat x lira olan bir mala

sat fiyat x +
Bir otomobil lastii satcs, lastiklerde % 25 mevsim sonu

indirimi uyguladnda bir gnde satlan lastik saysnn % 40
arttn gryor.
%z zam yaplrsa yeni
x.z x. (100 + z)
liradr.
=
100
100
Buna gre, satcnn kasasna bir gnde giren para yzde

ka artmtr?
Sat fiyat x lira olan bir mala % a indirim yaplrsa yeni
A)5
x.a x. (100 a)
sat fiyat x
liradr.
=
100
100
B)10
C)15
D)20
E)25
(2010 YGS)
205
Kar ve Zarar Problemleri
YGS Matematik
zm
rnek
Bir lastiin fiyat 100 ve bir gnde 100 lastik satlyor olsun.
Bir maln al fiyat A ile sat fiyat B arasnda B = 5.A 24
Bu durumda bir gnde kasaya giren para 100.100 = 10.000 dir.
bants vardr.
% 25 indirimle bir lastik 75 ye satlr ve satlar % 40 artarsa
Satcnn sattan zarar etmemesi iin mal en az ka
bir gnde 140 lastik satlr.
den almaldr?
Bu durumda bir gnde kasaya giren para
A)6
B)7
C)8
D)9
E)10
75 . 140 = 10.500 olur.

Kasaya giren para 10.000 den 10.500 ye ktna gre
% 5 artm olur.
zm
Cevap: A
Satcnn zarar etmemesi iin sat fiyat al fiyatndan az

olmamaldr:
B A
5 . A 24 A
4 . A 24
A6
O hlde, satcnn zarar etmemesi iin al fiyat en az 6
rnek
olmaldr.
Cevap: A
Bir satc bir mal % 15 zararla 4250 ye satmtr.

Satc, ayn mal 6250 ye satsayd % ka kr elde ederdi?
A)15
B)20
C)25
D)30
E)35
(2008 - SS Mat 1)
zm
Maln maliyeti 100x olsun.
% 15 zararla 4250 ye satlrsa
100x 100x .

15
= 4250
100
85x = 4250 x =50 ve
maliyeti 100x = 5000 olur.
rnek
Ayn mal 6250 ye satldnda

Bir tccar maln %30 krla satarken %20 indirim yapmtr.
6250 5000 = 1250 kr edilecei iin

y
y = 25
1250 = 5000 .
100
Maln yeni sat fiyat 52 olduuna gre, maln al fiyat
ka idi?
% 25 kr edilirdi.
A)48
Cevap: C
206
B)50
C)52
D)55
E)60
YGS Matematik
zm
rnek
Maln al fiyat x olsun. Maln % 30 krla sat fiyat

x+
Bir yatrmc, hesabndaki z 'nin bir ksmyla altn, kalan ks-
30x 130x 13x

dir.
=
=
100 100
10
myla da dviz alyor. Yatrmc bir sre sonra altnlarn %

20 kr elde ederek x 'ye, dvizlerini ise % 20 zarar ederek
Bu fiyata % 20 indirim yaplrsa yeni sat fiyat elde edilir:
y 'ye satyor.
13x 13x 20
13x 13x
= 52 &
.
= 52
10
10 100
10
50
(5)
Buna gre, x, y ve z arasndaki bant aadakilerden
(1 )
hangisidir?
65x 13x
= 52
50
& 52x = 52.50
&
A)3z = 6x + 4y
& x = 50
B)5z = 4x + 6y
D)6z = 5x + 8y
C)4z = 9x + 12y
E)12z = 10x + 15y
O hlde, maln al fiyat 50 dir.
(2011 - YGS)
Cevap: B
rnek
Bir mala % 20 indirim yaplmtr.
Bu maln yeniden eski fiyatndan satlmas iin fiyat yz
de ka arttrlmaldr?
A)15
B)20
C)25
D)26
E)28
zm
zm
Maln indirimden nceki sat fiyat x olsun.
z nin a lik ksmyla altn, (z-a) lis ksmyla da dviz alm
Bu mala % 20 indirim yaplnca sat fiyat
olsun.
x.20 4x
x
=
5
100
Altnlar % 20 krla x ye sattna gre,
olur.
a + a.
Bu fiyata % a zam yaplarak eski sat fiyatnn
20
a
6a
5x
= x & a+ = x &
=x&a=
5
5
100
6
Dvizleri % 20 zararla y ye sattna gre,

20
=y
100
(x nin) elde edildiini kabul edelim:
(z a) (z a) .
4x 4x a
4x a . x
+
=x
+ .
=x&
5 100
5
5 125
&
100x + ax
=x
125
& 100x + ax = 125x
& ax = 25x
& a = 25
& 12z 10x = 15y
(25)
4 (z a)
=y
5
5y
& za =
4
5x 5y
z
=
&
1
6
4
(1)
&
(12)
(2)
(3)
& 12z = 10x + 15

y
O hlde, mala % 25 zam yaplmaldr.
elde edilir.
Cevap: E
Cevap: C
207
zml Test
1. Bir satc, a liraya ald bir mal krla 200 liraya, b liraya
6. Bir mal etiket fiyat zerinden %6 indirim yaplarak 37,6
ald ikinci bir mal da zararla yine 200 liraya satyor.

liraya satlmtr.
a ve b fiyatlaryla ilgili aadaki bantlardan han
gisi dorudur?
B) a < b < 200
D) b < 200 < a
C) 40
D) 44,4
E)46,2
E) 200 < b < a
7. Bir satc bir mal % 20 krla satarken, sat fiyat zerin

den % 20 indirim yaparak 384 liraya satyor.
sat fiyatnn hesaplanmas iin:
I. y = 2x 150
Bu maln maliyeti ka liradr?

A)410
II. y = x + 100

biimindeki iki bant nerilmitir.
retilen maln tm satlabildiine ve sat fiyatnn

hesaplanmasnda I. banty kullanmak daha krl
olduuna gre, x maliyeti iin aadakilerden han
gisi dorudur?
A) x > 250
B)39,6
C) a < 200 125
D) x > 50
B)400
C)380
D)370
E)360
8. % 15 zararla 170 liraya satlan bir mal % 15 krla sa

tlsayd ka liraya satlrd?
A)240
C) x > 75
B)230
C) 225
D)221
E)220
E)x > 25
9. Bir maln etiket fiyat, maliyeti zerinden % 40 krla he
3. Bir tccar, x kg lk mal satndan y lira kr salamak
saplanmtr.
tadr. x ile y arasnda, y = 2x 7 biiminde bir bant

vardr.

Bu maln etiket fiyat ka liradr?

A) 38,4
A) b < a < 200
YGS Matematik
Bu mal, etiket fiyat zerinden % 15 indirimle satlr

sa, elde edilen kr yzde ka olur?
y nin negatif deerleri zarar gsterdiine gre

tccarn, sattan kr edebilmesi iin (tamsay ile
A) 30
B)27
C)25
D)22
E)19
ifade edilen) en az ka kg lk sat yapmas gerekir?

A) 3
B) 4
C) 5
D)6
E) 8
10. Aadaki dorusal grafik bir maln maliyeti ile sat fiya
t arasndaki banty gstermektedir.
4. Bir retici x liraya rettii bir mal y liraya satmaktadr. x

ile y arasnda, y = 6x 1230 bants bulunmaktadr.

Sat ()
x in bir tamsay olduu bilindiine gre, reticinin

kra gemesi iin maln maliyeti en az ka lira olma
ldr?
A) 205
B)206
C)245
D)247
6
5
E)250
A(1, 6 )
5
5. Maliyeti srasyla a, b ve c lira olan bir kurun kalem,

bir tkenmez kalem ve bir dolmakalemden oluan
fiyatla satlrsa kesin olarak kr edilir?
A) a + b + c lira
B) b + a + 10 lira
C) c + b + 10 lira
D) a + c + 10 lira
yaz takm, aadakilerden hangisinde verilen
Al ()
6
A c 1, m noktas bu doru zerinde olduuna gre,
5
18 ye satlan bir maldan ka kr edilir?
A) 1
E) a + b + c + 1 lira
208
B)1,5
C)2
D)3
E)3,6
zmler
YGS Matematik
5. a + b + c + 1 liraya satlrsa, kesinlikle 1 lira kr edilmi
1. a < 200 x + 100 x > 250
x.6
= 37, 6 & x = 40 liradr.
100
Cevap: A
Cevap: C
3. y > 0 olmaldr. 2x 7 > 0

2x > 7
x > 3,5
7. Maliyeti x lira olsun.
O hlde, en az 4 kg lk sat yapmaldr.
Cevap: B
x.120 80
=
.
384
=
& x 400 liradr.
100 100
Cevap: B
4. y x > 0 olmaldr.
(6x 1230) x > 0
5x 1230 > 0
5x > 1230
8. Maln maliyeti x lira olsun.
x > 246
x.85
= 170
=
& x 200 liradr.
100
200.115
= 230 lira olurdu.
100
O hlde, maln maliyeti en az 247 lira olmaldr.

Cevap: D
Cevap: B
209
Karmak Saylar
zmler
9. Maln maliyeti 100 lira olsun.

Etiket fiyat 140 lira olur. % 15 indirim yaplrsa, sat fi

yat,
140.85
= 119 lira
100
olur. O hlde, kr % 19 dur.

Cevap: E
10. Grafie gre, 1 ye alnan mal 65 ye satlmtr. Yani,

6
1
ye satlan maldan kr edilmitir.
5
5
Buna gre, 18 ye satlan maldan
18 : 6 = 3 kr edilmitir.
Cevap: D
210
YGS Matematik
FAZ ve KARIIM PROBLEMLER
YGS
MATEMATK
20. BLM
zm
FAZ PROBLEMLER
A.n.t
210 000 . 60 . 2
=f =
&f
100
100
Faiz problemlerinde genellikle yzde problemleri ile ayn bil
& f = 252 000
giler kullanlr. Faiz, bir ana paraya belli bir vadede, belli bir
Faiz orannn yllk, vadenin de yl olarak verildiine dikkat
yzde ile bir gelir salamaktr.
ediniz.
*
A, ana para (Kapital)
n, yllk faiz yzdesi
t, zaman
f, faiz tutar
Cevap: C
rnek
olmak zere;
t yllk faiz tutar; f =
A.n.t
100
t aylk faiz tutar; f =
A.n.t
1200
t gnlk faiz tutar; f =
800 aylk % 3 faizle 15 ayda ka faiz getirir?

A)120
C)240
D)300
D)360
a.n.t
36000
formlleri ile hesaplanr. Bu formllerin hepsinde n, yllk faiz
zm
orandr.
f=
B)180
Faiz oran aylk ve zaman ay olarak verildiinden, f =
A.n.t
formlnde t aydr.
1200
A.n.t
100
formln kullanabiliriz.
A.n.t
f=
36000 formlnde t gndr.
=f
Eer, faiz oran aylk, zaman da ay olarak verilirse f =
A.n.t
100
A.n.t
800.3.15
=
&f
100
100
& f = 360
Cevap: E
forml kullanlr.
Eer, faiz oran gnlk, zaman da gn olarak verilirse f =
A.n.t
100
forml kullanlr.
rnek
2
ini yllk %60 faiz oran ile 8 aylna,
5
geri kalan da yllk %45 faiz oran ile 6 aylna bankaya yat
Bir adam parasnn
ryor.
rnek
Vadelerin sonunda toplam 177 faiz aldna gre, ada

210 000 yllk %60 faizle 2 ylda ka bin faiz getirir?
mn paras ka dir?
A) 175
A)400
B)210
C) 252
D)275
E)300
211
B)480
C)500
D)600
E)800
Faiz ve Karm Problemleri
zm
zm
2x + 66
< 10 olmaldr.
x+1
Adamn paras 5x olsun.

Parasnn
YGS Matematik
2
i 2x , kalan 3x olur.
5
2x + 66 < 10x + 10
2x.60.8 3x.45.6
+
= 177
1200
1200
66 10 < 10x 2x
960x 810x
+
= 177
1200 1200
960x + 810x = 177.1200
1770x = 177.1200
56 < 8x
7 < x olduu iin
7. yldan sonra yllk faiz oran % 10 un altna der.
x = 120
Cevap: E
O hlde, adamn paras 5x = 5 . 120 = 600 dir.

Cevap: D
rnek
rnek
Bir bankaya 15 aylna yatrlan parann kendisi kadar

faiz getirmesi iin uygulanacak yllk faiz oran yzde
y faiz oran (%)
katr?
66
A)65
B)70
C)75
D)80
E)85
(1994 SS PTAL)
y=
2x + 66
x+1
2
x yl
zm
Yukardaki ekilde, bir bankann vadeli hesaplara uygulaya2x + 66

ca yllk faiz oranlarn belirleyen y =
. fonksiyonunun
x+1
grafii verilmitir.
Aylk faiz olduu iin

F=
Bu grafie gre, kanc yldan sonra yllk faiz oran % 10
t = 15 ay iin F = A olacana gre,
un altna der?
A)2.
B)4.
C)5.
D)6.
Ant
olur.
1200
A
E)7. =
A.n.15
1200
=
&n
= 80 olur.
1200
15
Cevap: D
(1999 SS PTAL)
212
zml Test - I
YGS Matematik
1. Bir adam aylk % 5 ten bankaya yatrd parasna 8 ay

sonra 160 faiz almtr.

Adamn paras ka dir?

A)240
B)280
C)320
D)360
E)400
7.
F=
Ant
faiz formlnde,
100
n$
100
ve t 0 koulu,
t
aadakilerden hangisini kesin olarak gerektirir?

A) 0 < F A

B) 0 F < 2A
D) F A
C) 0 < F 2A
E) F > 2A
2. 5 ylda kendisinin 3 kat faiz getiren bir para yllk

yzde katan faize yatrlmtr?
A)50
B)55
C)60
D) 70
E)75
8. Ahmet parasnn 13 n yllk % 40 tan, geri kalann

ise yllk % 60 tan 6 aylna faize veriyor. Eer tersini
1
yapsayd, yani; parasnn
n yllk %60 tan, geri
3
kalann ise yllk % 40 tan 6 aylna faize verseydi 100
3. Yllk % 60 faiz oran zerinden bankaya yatrlan bir

miktar para, ka ay sonra kendisinin
1
kadar faiz
4
lira daha az faiz alacakt.
geliri getirir?
A)3
B)4
C)5
D)6
E)8
Buna gre, Ahmetin faize verdii toplam para ka

liradr?
A)3750

4. Bir bankaya 15 aylna yatrlan parann kendisi ka
B)3500
D)2500
C) 3000
E)2225
dar faiz geliri getirmesi iin uygulanacak yllk faiz

oran yzde katr?
A) 65
B)70
C) 75
D)80
E)85
9.
Bir banka, dolar olarak yatrlan paraya % 8, olarak yat

rlan paraya % 50 yllk faiz veriyor. Dolarn 1,44 olduu
bir dnemde 1000 dolar olan bir kii parasn bir yl iin
dolar olarak yatryor.
5. Yllk % 60 faiz oranyla bankaya yatrlan bir para 9 ay

sonra faiziyle birlikte 1044 olarak ekiliyor.

inde zararl kmamas iin dolarn bir yl sonraki
Alnan faiz ka dir?

A)244
B)274
C) 304
Bu kii bir yl sonra parasn faizi ile birlikte ekti
D)324
deeri en az ka olmaldr?
E)344
A) 2,10
B)2,05
C) 2
D)1,95
E)1,90
6. A lirann %x ten 3 ylda getirdii basit faiz, B lirann % y

den 5 ylda getirdii basit faize eittir.

10. Bir bankaya yatrlan x , 15 ay sonra faiziyle birlikte y
3
A olduuna gre, x ile y arasndaki bant
2
B=
A)2x = 5y
D)5x = 11y
B)3x = 7y
olmaktadr.

C) 4x = 9y
7x = 4y olduuna gre, bankann yllk faiz yzdesi

katr?
E) 6x = 13y
A)40
213
B)48
C)52
D)60
E)70
zmler - I
A.5.8
160
=
& A 400
1. =
100
YGS Matematik
Ant
100F
&n
=
dir.
100
A.t
100 100.F 100
&
$
n$
t
t
A.t

7. F
=
Cevap: E
F
1
A
F A bulunur.
Cevap: D
A.n.5
3=
2. =
A & n 60
100
Cevap: C
8. Ahmetin paras x lira olsun.

3.
A.60.t 4
= =
& t 5 ay
1200 4
Cevap: C
x
2x
.40.6
.60.6
3
+ 3
1200
1200
x
2x
.60.6
.40.6
= 3
+ 3
+ 100
1200
1200
denkleminden, x = 3000 lira bulunur.

Cevap: C
4.
A.n.15
= A=
& n 80
1200
Cevap: D
.8.1
9. Faiz = 1000
= 80 $
100

Toplam para = 1080 $ olur.
Faiz =
Toplam para = 1440 + 720
5.
A.60.9
+ A = 1044 & A = 720
1200
Faiz = 1044 720 = 324
1440.50.1
= 720
100
= 2160 dir.
Yl sonunda 1 $ en az;
2160
= 2 olmaldr.
1080
Cevap: D
Cevap: C
.n.15
xn 7x
10. x + x1200
= y & x+
=
80 4
.x.3 B.y.5
=
=
& 3Ax 5By
6. A100
100
3A
& 3Ax = 5.
.y
2

& 6x = 15y
& 2x = 5y
80x + xn = 140x
xn = 60x
n = 60 bulunur.
Cevap: D
Cevap: A
214
YGS Matematik
zm
KARIIM PROBLEMLER
Karm miktar = 15 + 60 = 75 gramdr.

Bu problemler de yzde problemlerinin bir baka eitidir. En
Karmdaki eker oran % x olsun.
az iki eit maddeyi birbirine kartrarak eitli oranlarda kar
75.x
= 15
=
& x 20
100
mlar elde edilir.
bulunur.
Karm meydana getiren maddelerin miktarlarnn hesaplan
Cevap: E
mas sorularn zm iin nemli bir admdr.

*
x gram karmn %a s A maddesinden ise bu karm

daki A maddesinin miktar,
x.a
gramdr.
100
Bir karmda bulunan A maddesinin orann artrmak iin

ya bu karmn iine A maddesinden katmal ya da bu
karmdaki dier maddelerin miktarn azaltmaldr.
A ve B maddelerinin meydana getirdii bir karmdaki A

ve B maddelerinin oran
iinde
rnek
a
ise, A maddesi bu karmn
b
a
orannda; B maddesi bu karmn iinde
a+b
%12 si tuz olan 75 gram tuzlu sudan ka gram su buhar

latrlmaldr ki, karmdaki tuz oran %18 olsun?
b
orannda bulunur.
a+b
A)15
A maddesinin bu karmn iindeki yzde oran
100a
, B maddesinin bu karmn iindeki yzde oran
a+b
100b
dir.
a+b
Bir karmda;
Saf madde oran =
B)20
C)25
D)30
E)35
zm
saf madde miktar

dr.
tm karflm miktar
Karmdaki tuz miktar
75.12
= 9 gramdr.
100
Karmdan x gram su buharlatrlsn. Bu durumda karm

(75 x) gram, karmdaki tuz miktar 9 gramdr. Karmn
% 18 i tuz olduundan,
(75 x).18
= 9 & (75 x).18 = 900
100
rnek
15 gram eker ile 60 gram su kartrlyor.
Karmdaki eker oran yzde katr?
A)10
B)12
C)15
D)18
75 x = 50
x = 25 gram bulunur.
Cevap: C
E) 20
215
YGS Matematik
zm
rnek
eker oran % 20 olan 20 kg karmla, eker oran % 10 olan
%30 su
30 kg karm kartrlyor.
Elde edilen yeni karmdaki eker oran yzde katr?
A)14
B)15
C)16
D)17
alt
E)18
%100 su
20lt
%50 su
(a+20)lt
30 . a +100 . 20 = 50 . (a + 20)
30a + 2000 = 50a + 1000
20a = 1000
a = 50 olur.
zm
Cevap: D
eker oran % 20 olan 20 kg karmdaki eker miktar;

20.20
= 4 kg dir.
100
eker oran % 10 olan 30 kg karmdaki eker miktar;
30.10
= 3 kg dir.
100
Bu iki karm kartrldnda toplam karm
20 + 30 = 50 kg ve yeni karmdaki eker miktar
4 + 3 = 7 kg olur.
Bu karmdaki eker yzdesi x ise,
50.x
= 7=
& x 14 olur.
100
Cevap: A
rnek
% 30 u su olan a litrelik bir karma 20 litre daha su ilave
ediliyor.
Elde edilen yeni karmn % 50 si su olduuna gre, a
katr?
A)20
B)25
C)40
D)50
E)55
(2003 - SS)
216
zml Test - II
YGS Matematik
1.
Arlka % 20 si eker olan 10 kg lk un - eker kar
6. eker oran % 15 olan 200 gr lk meyve suyu ile, e
mna 8 kg daha un eklendiine gre, yeni karmn
ker oran % 10 olan 300 gr lk meyve suyu kart
eker (kg)
oran katr?
un (kg)
nda, elde edilen karmn eker oran yzde ka
1
A)
5
olur?
1
C)
7
1
B)
6
1
D)
8
1
E)
9
A) 11
B)11,5
C)12
D)12,5
E)13
7. Kakao ve st tozundan A ve B gibi iki homojen karm

yaplmtr. A nn arl 10 gr ve kakao oran % 90, B
2. 100 gram un ile 10 gram tuzdan homojen bir karm el
nin arl 40 gr ve kakao oran % 40 tr.
de ediliyor.

Bu karmn 1 gramnda ka gram un bulunur?
A)
10

11
B)
9

10
8
C)
9
D)
9

11
E)
A ve B kartrldnda elde edilen yeni karmn ka

kao oran % ka olur?
8
11
A)50
B) 53
C)60
D)65
E)70
8. A kabnda arlka % 30 tuz ieren 2 kilogram, B ka

3. eker oran %15 olan 120 gramlk ekerli su kar
bnda ise arlka % 10 tuz ieren 1 kilogram tuzlu su
mna ka gram eker katlrsa eker oran % 20 olur?
bulunmaktadr. A daki tuzlu suyun yars B ye alnarak
A)5
kartrlm, sonra da B dekinin yars A ya alnarak ka
B)6
C) 6,4
D)7,5
E) 10
rtrlmtr.

A da son olarak elde edilen tuzlu suyun arlka %

ka tuzdur?
A) 28
B)27
C) 26
D)25
E)24
4. 320 gram ekerli su karmna 80 gram daha eker ka

tlnca eker oran % 24 e kmaktadr.

9. Arlka % 36 s eker olan homojen un eker kar
Buna gre, ilk karmn eker oran yzde ka idi?

A)5
B)6
C)8
D)10
mnn
E)15
1
s alnarak yerine ayn arlkta un ekleniyor.
6
Yeni karmn arlka eker yzdesi katr?

A) 10
100
AB

B)

A+B
A+B

100.A
D)

A+B
D)25
E)30
kg, % 45 i eker olan baka bir un - eker karmndan
Bu karmn arlka yzde ka ekerdir?

A)
C)20
10. Arlka % 70 i eker olan un - eker karmndan x
5. A kg eker, B kg un ile kartrlyor.

B)15
C)
ise y kg alnarak % 65 i eker olan yeni bir karm elde

ediliyor.
100.B

A+B
A+B
E)
100
Buna gre x, y nin ka katdr?

A)2
217
B)3
C)4
D)5
E)7
zmler - II
YGS Matematik
1.
10.20
= 2 kg eker var.
100
.90
7. A karmnda 10
= 9 gram kakao vardr.
100
eker (kg)
2
1
=
= dir.
8+8 8
un (kg)
B karmnda
Toplam karm 50 gramdr.
50.x
= 9 + 16 & x = 50 dir.
100
Cevap: D
40.40
= 16 gram kakao vardr.
100
2. Karm 110 gramdr.

Cevap: A
110gr 1gr
10
= xgr
=
&x
dr.
11
100gr
Cevap: A
.30
8. A kabnda 2100
= 0, 6 kg tuz vardr. Yars B ye boaltlnca tuzun da yars B ye gider.

3. x gram eker katlsn.
kg karm var. Bu karmdaki tuz miktar 0,3 + 0,1 = 0,4
120.15
= 18 gramdr.
100
Karmdaki eker miktar =
(120 + x).20
= 18 + x & x = 7, 5 gram
100
B deki tuz miktar 0,1 kg dir. Bu durumda B de toplam 2

kg dr.
A kabnda 0,3 kg tuz olan 1 kg karm kalmtr. B kabndaki 0,4 kg tuz olan 2 kg karmn yars A ya d-
Cevap: D
klrse, A kabnda 0,3 + 0,2 = 0,5 kg tuz olan 2 kg karm olur.
4.
400.24 320.x
=
+ 80 & x = 5 bulunur.
100
100
Bu durumda, B kabndaki karmn tuz oran % 25 tir.

Cevap: D
Cevap: A
9. Karm x kg olsun.
1
x.36
kg dr. Karmn
s alindeki eker miktar =
6
100
1
nnca ekerin de s alnr.
6
x.36 1 6x
30x
alnr,
kalr.
. =
100 6 100
100
Yeni karmn % a s eker olsun.
(A + B).x
= A & x.(A + B) = 100A
100
100A
&x=

A+B
5.
Cevap: D
x.a 30.x
& a 30 bulunur.
= =
100 100
Cevap: E
6. Birinci karmdaki

eker miktar =
200.15
= 30 gram
100
kinci karmdaki
.70 y.45 (x + y).65

+
=
10. x100
100
100
300.10
= 30 gram dr.
eker miktar =
100
500.x
= 30 + 30 & x = 12 dir.
100
& 70x + 45y = 65x + 65y

& 5x = 20y
& x = 4y bulunur.
Cevap: C
Cevap: C
218
MANTIK
YGS
21. BLM
MATEMATK
nermelerin Doruluk Deeri:
MANTIK
Bir nermenin doru ya da yanl olmasna o nermenin doruluk deeri denir. nerme doru ise 1 ya da D, yanl ise Y
nerme:
ya da 0 ile gsterilir.
Doru veya yanl kesin hkm bildiren ifadelerdir. p, q, r, s,

... gibi harflerle gsterilir.
rnein, "Ka yandasnz?", "Seni seviyorum.", "Seninle
ders alalm.", cmleleri kesin hkm bildirmiyor.

"Bir hafta yedi gndr." cmlesi kesin hkm bildiriyor ve
doru bir nermedir.
n tane nermenin karlkl doruluk deerleri iin

2n deiik durum vardr.
"3 + 2 = 7" kesin hkm bildiriyor ve yanl bir nermedir.

Portakal bir sebzedir. cmlesi yanl bir nermedir.
p q
5 + 6 > 2 + 8 doru bir nermedir.

nermeler p, q, r, s, t ... gibi harflerle gsterilir.
Bir nermenin doru ya da yanl olmasna bu nermenin
ki nerme iin
22 = 4 durum
doruluk deeri denir.

Bir nerme:
p q
1 1
1 1
1 0
1 0
0 1
0 1
0 0
0 0
r
1
0
1
0
1
0
1
0
nerme iin
23 = 8 durum
Doru ise doruluk deeri 1

Yanl ise doruluk deeri 0
Tablolarda da grld gibi her nerme iin durumlarn

yars doru yars yanltr.
yazlarak belirtilir.
p nermesi iin,
Denk (Edeer) nermeler:
Dor u
Doruluk deeri ayn olan nermelerdir. p ve q nermeleri
Yanl
denk nermeler ise p q eklinde gsterilir. nermelerin

denklii dnlrken sadece doruluk deerlerine baklmal
nermelerin anlamlar dikkate alnmamaldr.
rnek
rnek
A) Bir yl 12 aydr. (Doru nerme)

B) 10 + 20 = 30 (Doru nerme)
p: Denizli Anadolu blgesindedir.
C) 3 bir asal saydr. (Doru nerme)
q: 32 > 23
D) 4 bir tek saydr. (Yanl nerme)
r: Sigara sala zararldr.
E) Bu kz gzelmi. (Ne dorudur, ne de yanltr nerme
s: 2 + 3 = 7
deildir.)
219
Mantk
YGS Matematik
ki veya daha fazla nermenin birbirine ve, veya, ise, ancak
nermelerinin doruluk deerleri tablodaki gibidir.

p
ve ancak gibi balalarla balanmasyla elde edilen yeni

nermeye bileik nerme denir.
Buna gre p s ve q r dir.

p: "stikll Marmzn yazar Mehmet Akif Ersoy'dur."

q: "En kk iki basamakl asal say 15'dir."

p nermesi doru, q nermesi yanl olduundan nermeler

birbirine denk deildir.

p _ q dur.

Bir nermenin Deili (Olumsuzu):
Bir nermenin hkmnn deitirilmesiyle oluan yeni ner+
meye bu nermenin olumsuzu denir, P veya p eklinde gs-
1) Veya () Balac ile Kurulan Bileik nermeler
terilir.
p
p ile q nermelerinin veya balac ile balanmasndan olu-
an bileik nermeye p veya q bileik nermesi denir.
p q ile gsterilir.
p q bileik nermesi bileenlerinden en az biri doru iken
rnek
doru, her ikisi de yanl iken yanltr.
p: 7 > 2 ise p : 7 2
q: 4 = 5 ise q : 4 5
r: Gmleimin rengi
beyazdr.
ise
rnek
r : Gmleimin rengi
beyaz deildir.
2 ift asal saydr veya 2 asal saydr. (Doru)
Bir nermenin deilinin deili nermenin kendisine
Her ikisi de doru olduu iin dorudur.
eittir. (p) = p
rnek
Bileik nermeler
Aadaki cmleleri inceleyiniz.
(3) + (5) = 8 veya (2)3 = 8 (Doru)
"Elif iini bitirdi ve gezmeye gitti."

"Beyaz arkadana veya sinemaya gitti"
rnek
"Hava gneli ise okul tatil olur."

"niversite snavn kazanmam ancak ve ancak ok almamla
(3)2 + (2) > 5 veya 22 = 4 (Doru)
mmkn olur."
En az biri doru olduu iin dorudur.
Yukardaki nermeler birbirine birtakm balalarla balanmtr.
220
Mantk
YGS Matematik
p q (p ve q) biiminde gsterilir.
rnek
En byk nfuslu ilimiz Ankaradr veya 3 > 5 (Yanl)
p q bileik nermesi; her ikisi de doru iken doru dier

durumlarda yanltr.
Her ikisi de yanl olduu iin yanltr.
Abim benden byktr ve ar bir hayvandr. (Doru)
V balacnn doruluk tablosu:
Armut bir meyvedir ve 4 bir tek saydr. (Yanl)

gen bir karedir ve Lale bir iektir. (Yanl)
pq
balacnn doruluk tablosu:
eklinde olur.
pq
eklinde olur.
rnek
rnek
p: Gne Dnyadan kktr.

q: En kk asal say 2 dir.
p: Ali bir erkek ismidir.
Aadaki nermeleri yazp doruluk deerlerini bulunuz.

a) p q
b) p q
c) p q
d) p q
q: En kk tam say sfrdr.

Aadaki nermeleri yazarak, doruluk deerlerini
bulunuz.
zm
a) p q
a) p q
b) p q
c) p q
d) p q
zm
Gne Dnyadan kktr veya en kk asal say 2dir.
a) p q
0 1 1 (Doru)
b) p q
Ali bir erkek ismidir ve en kk tam say sfrdr.
Gne Dnyadan kk deildir veya en kk asal say 2 dir.
100
1 1 1 (Doru)
b) p q
c) p q
Ali bir erkek ismi deildir ve en kk tam say sfrdr.
Gne Dnyadan kktr veya en kk asal say 2 deildir.
000
0 0 0 (Yanl)
c) p q
d) p q
Ali bir erkek ismidir ve en kk tam say sfr deildir.
Gne Dnyadan kk deildir veya en kk asal say 2

deildir.
111
1 0 1 (Doru)
d) p q
2) Ve () Balac ile Kurulan Bileik nermeler
Ali bir erkek ismi deildir ve en kk tam say sfr deildir.
p ile q nermelerinin ve balac ile balanmasndan oluan
010
bileik nermeye p ve q bileik nermesi denir.
221
Mantk
YGS Matematik
veya, ve Balalar ile Kurulan Bileik nermelerin
rnek
zellikleri
(p q) (p q) bileik nermesini en sade biimde yaznz.
1. Tek kuvvet zellii
zm
p p p ve p p p
2. Deime zellii
p q q p ve p q q p
3. Birleme zellii
(p q) (p q)
(p p) q
1q
3) ise () balac (koullu nerme)
(p q) r p (q r)
Birinci nerme doru, ikinci nerme yanl iken (p q) bileik

nermesi yanl, dier durumlarda dorudur.
(p q) r p (q r)
4. Dalma zellii
p (q r) (p q) (p r)
p (q r) (p q) (p r)
pq
De Morgan Kurallar:
"" Balacnn zellikleri:
1. (p q) = p q
1. p q p v q ve p q q p
2. (p q) = p q
2. (p q) (q p)
3. p (q v r) = (p q) v (p r)
Totoloji ile eliki
p (q r) = (p q) (p r)
Bir bileik nerme, kendisini oluturan nermelerin her deeri

iin doru oluyorsa bu bileik nermelere totoloji, daima yan-
4) "ancak ve ancak" balac (ki Ynl koullu nerme)
l oluyorsa bu bileik nermelere eliki denir.
p ve q nermeleri ayn doruluk deerinde iken (p q) bileik nermesi doru, dier durumlarda yanltr.
rnek
p p 1 ve p p 0 dr.
Bu denkliklerin tablolarn gsterelim.
pq
"" Balacnn zellikleri:
1. p q (p q) (q p)
2. p q = q p
222
Mantk
YGS Matematik
rnek
rnek
p: a = 0
p, q ve r nermelerinin deilleri srasyla p, q, r ile gs-
q: a + b = 0
terildiine gre, aadakilerden hangisi p v q q r

nermesine denktir?
r: a.b = 0
A) p q q r
nermeleri veriliyor.
B) p q q r
Buna gre, aadaki koullu nermelerden hangisi
C) p q q r
dorudur?
D) q r p q
A) r p
B) p r
D) p q
E) q r p q
C) q p
(2010 YGS)
E) q r
zm
p q q p denklii kullanlarak
zm

p: a = 0
q: a + b = 0
r: a.b = 0
(p v q) (q r) (q r) (p q)
nermesi elde edilir.

Cevap: E
Bir Koullu nermenin Kart, Tersi, Kart Tersi

p q koullu nermesinin kart, q p dir.
A) r p

(q r) (p q)
p q koulu nermesinin tersi p q
a.b = 0 a = 0 nermesi yanltr.
p q koullu nermesinin kart tersi q p

B) p r

a = 0 a.b = 0 nermesi dorudur.
rnek
C) q p

a + b = 0 a = 0 nermesi yanltr.
nk a = 2 ve b = -2 olabilir.
Bir genin kenarlar eit ise bu gen ekenar gendir.

nermesinin kartn, tersini ve kart tersini yaznz.
zm
D) p q

a = 0 a + b = 0 nermesi de yanltr.
nl b Y
= 0 olabilir.
p: Bir genin kenarlar eit

q: Bu gen ekenar gen
p q kart q p olduundan gen ekenar gen ise bu
E) q r

a + b = 0 a.b = 0 nermesi yanltr.
nk a = 5 ve b = -5 iin
a + b = 0 ancak a.b 0 dr.
genin kenarlar eittir.

p q tersi p q olduundan bir genin kenarlar eit deil
ise bu gen ekenar gen deildir.
p q kart tersi q p olduundan gen ekenar gen
deil ise bu genin kenarlar eit deildir.
Cevap: B
223
Mantk
YGS Matematik
Koullu nerme le lgili zellikler
Ak nerme
1. (p q) (q p)
inde en az bir tane deiken bulunan ve deiken-
2. (p q) (p q)
lere verilen deerlere gre doru ya da yanl nermeye
3. (p q) (p q) p q
dnen ifadelerdir.
rnek
rnek
P(x) : 3x - 5 < 0 nermesi
[(p q) (p q)] eitini bulunuz.
x = 1 iin doru bir nermedir. (P(1) 1)

x = 4 iin yanl bir nermedir. (P(4) 0)
zm
Niceleyiciler
[(p q) (p q)]
1. Evrensel niceleyici ()
[(p q) (p q)] (ise balacnn 2. zellii)
"Her" szc ile ifade edilen niceleyicidir.
(p q) (p q) (p q) (p q) (Dalma zelliinden)
p (q q) p q bulunur.
rnek
niceleyicisi ile oluturulan bir nermenin

doru olmas iin tm deerlerin o nermeyi
gereklemesi gerekir.

a) Kare bir dikdrtgendir. 4 + 3 > 5 dir.

111
rnek
b) Asal saylar tek saylardr. 2 ift saydr.

x, x2 + 1 > 0 nermesi dorudur.
010
x, 2x + 1 > 0 nermesi yanltr.
c) Ay, Dnyann uydusudur. Sfrdan kk btn saylar

negatif tam saydr.

100
2. Varlksal niceleyici ():
d) x2 < 0 stanbul, Trkiyenin bakentidir.

"Baz" szc ile ifade edilen niceleyicidir.
001
224
Mantk
YGS Matematik
Altrmalar
niceleyicisi ile oluturulan bir nermenin doru
1. p: Ankara, Anadolu Blgesindedir.
olmas ii en az bir deerin o nermeyi gereklemesi yeterlidir.
q: 3 + 2 > 4
nermeleri denk nermeler midir?
2. Veya () balacnn doruluk tablosunu yapnz.
rnek
x, x + 5 0 nermesi dorudur.
3. p (q r) bileik nermesinin doruluk tablosunu yapnz.
x ! N, x2 + 1 < 0 nermesi yanltr.
4. De Morgan Kurallarn yaznz.

Niceleyicilerin olumsuzu (deili):
5. I. x, (x - 4)2 > 0
[ x, P(x)] = x, P(x)
[ x, P(x)] = x, P(x)
rnek
II. x, x2 + 3 < 0
III. x, x3 = x
IV. x, x2 4 = (x - 2)(x + 2)
V. x,
nermelerinden ka tanesi dorudur?
x2
=1
x2
[ x, P(x) 0] = [ x, P(x) > 0]
6. p: 5 > 3 3 + 2 = 5 nermesinin kartn, tersini ve

kart tersini yaznz.
rnek
7. ki ynl koullu nermenin doruluk tablosunu yapnz.
[ x, P(x) < 0] [ x, P(x) = 0] nermesinin deili nedir?
8. Aadakilerin doruluk deerlerini yaznz.

zm
([ x, P(x) < 0] [ x, P(x) > 0])
([ x, P(x) < 0] [ x, P(x) = 0])
[ x, P(x) < 0] [ x, P(x) = 0]
= 0]
[ x, P(x) < 0] [ x, P(x) Y
225
a) 1 1
b) 1 0
c) 1 0
d) 1 0 0
e) 0 [(1 1) 0]
zml Test
Mantk
YGS Matematik
1. p: "Ali bir erkek ismidir."
6. [(0 1) (1 0)] (p)
P: "En kk tam say sfrdr."
Aadaki nermeleri yazarak, doruluk deerlerini

bulunuz.
A) p q
B) p q
C) p q
D) p q
nermesinin yanl olmas iin, p nermesi aadakilerden hangisi olmaldr?

A) 0 0
C) 0 0
B) (1 0)
D) (1 0)
E) 0 1
E) p q
7. (x2 = 9) (x = 3) (x = -3)
2. 6 tane fark nermenin ka deiik durumu vardr?
A) 4
B) 16
C) 32
D) 64
E) 28
nermesinin kart tersi, aadakilerden hangisidir?

A) x2 9 (x = 3) (x = - 3)
B) (x 3) (x - 3) (x2 9)
C) (x2 9) (x 3) (x - 3)
D) (x = 3) (x = - 3) (x2 = 9)
E) (x = 3) (x = - 3) (x2 = 9)
3. (p q) (p q) bileik nermesini en sade biimi

B) p
A) p
C) q
D) q
E) 0
8. p (q p) bileik nermesi, aadaki nermelerden hangisin denktir?

A) 1
B) 0
C) p
D) q
E) q
4. p (q r) = 0 olduuna gre p, q ve r nermelerinin dorululuk deerleri srasyla aadakilerden

hangisidir?
A) 1, 0, 0
B) 1, 1, 0
D) 0, 0, 1
C) 0, 1, 0
9. [(q r) (q r)]
E) 1, 0, 1
nermesi, aadaki nermelerden hangisine denktir?

A) 1
B) 0
D) r
C) r
E) r q
I. Bir hafta yedi gndr.

II. 13 ift saydr.
III. 3 + 5 = 9
IV. Bugn tiyatroya gidelim.
10. x tam say olmak zere, aadaki nermelerden
V. Nereden geliyorsun?
hangisi yanltr?
5. Aadakilerden hangileri nermedir?

A) I ve II
D) II ve III
B) I ve III
C) I, II, III
E) III ve IV
A) x, x < 5
=0
B) x, x2 + 1 Y
C) x, x2 < 2x
D) x, 3x 3
E) x,
226
x <1
zmler
YGS Matematik
Mantk
1. a) p q
4. A B 0 ise A 0 ve B 0 olmaldr.
"Ali bir erkek ismidir ve en kk tam say sfrdr."
O halde;
100
p 0 ve (q r) 0 dr.
b) p q
"Ali bir erkek ismi deildir ve en kk tam say sfrdr."
p 0 p = 1 dir.
000
(q r) 0 (q r) = 1
c)
q 1 ve r 1 olmal.
"Ali bir erkek ismidir ve en kk tam say sfr deildir."
q 0 ve r 0 olur.
111
d) p q
"Ali bir erkek ismi deildir ve en kk tam say sfr

deildir."
010
e) Ali bir erkek ismidir veya en kk tam say sfrdr.
10=1
p q
Bylece, p 1, q 0, r 0 bulunur.
Cevap: A
5. Cmlelerden d ve e nerme deildir. nk doru veya

yanl kesin bir hkm bildirmiyorlar. Buna karn a, b
ve c cmleleri birer nermedir. a nermesi doru, b ve c
nermleri yanl nermedir.
6. [(01) (1 0)] [1(00)]
2. 2n = 26 = 64
(0 0) 0 P 0 olmaldr.
Cevap: D
A)
B)
C)
D)
E)
001
(1 0) 0 1
(0 0) (1 0) 0
(1 0) 0 1
011
Cevap: C
7. p q koullu nermesinin kart tersi

3. (p q) (p q) (p p) q

1q
q
Cevap: C
q p dir.
p : x2 = 9
q : (x = 3) (x = - 3) denirse,
[(x = 3) (x = - 3)] (x2 = 9)
= 3) (x Y
= - 3) x2 Y
=9
(x Y
Cevap: B
227
zmler
Mantk
8. p (q p)

(p) (q p)
(p q p q)
( da birleme z.)
p (q
(p p) q
1q
p)
Cevap: A
9. [(q r)] (q r)]

[(q r) (q r)]
[(q
q)
r)
(0
(r)
r]
(se zelii)
( nin dalma z.)
Cevap: C
10. A) rnein x = - 2 alnsa, -2 < 5 olur. ve nerme

dorudur.

B) Tm x tam saylar iin x2 H 0 ve x2 + 1 > 0 olur. Bu

= 0 dr ve nerme dorudur.
nedenle x2 + 1 Y
C) rnein x = 1 iin 12 < 2.1 doru olur ve nerme

dorudur.
D) rnein x = 0 iin 3 = 1 ve 1 3 yanl olur. yleyse, nerme yanltr.
E) rnein x = 0 iin 0 = 0 dr ve 0 < 1 olur. nerme

dorudur.
Cevap: D
228
YGS Matematik
YGS
KMELER
MATEMATK
22. BLM
Matematikte kme kavram tanmsz terimlerden biridir. Bu
A = {1, 2, 3} , A = {2, 1, 3} veya A = {3, 1, 2} vs. biiminde
nedenle kme ile neyin kastedildiini rnekler vererek, sezgi
yazlabilir. Kmenin elemanlarnn yazl sras nemli olma-
yoluyla anlamaya alalm:
makla beraber sralanabilen elemanlar kkten bye

doru yazmak daha uygundur.
Snfnzdaki kz rencilerin topluluu, okulunuzdaki btn

rencilerin topluluu, okulunuzdaki matematik retmenlerinin topluluu, Trk alfabesindeki sesli harflerin topluluu, okulunuzdaki 30 yandaki rencilerin topluluu birer kmedir.
Ortak zelik Metodu le Gsterim
Trkiyenin baz ehirlerinin topluluu, okulunuzun bir ka
Bir kmenin elemanlarnn hepsinde ortak olan bir zellik
retmeni, baz asal saylar birer kme deildir.
varsa bu zellik sylenerek kme belirtilebilir.
Verilen rneklerden anlalaca zere, bir toplulua kme

diyebilmek iin, o topluluu meydana getiren nesnelerin iyi
Bu yazl, A = {x | ... } veya A = {x : } biimindedir.
tanmlanm ve birbirinden farkl olmas gerekmektedir.
A = {x | ... } ifadesindeki ... yerine x elemanlarnn ortak
Kmeyi meydana getiren farkl nesnelerin her birine kme-
zellii yazlr. A = {x | ... } gsterimi, A kmesi x ele-
nin eleman denir.
manlarndan meydana gelmitir, yleki ...
Kmeler genellikle A, B, C,... gibi byk harflerle adlandrlrlar.
okunur.
Eer bir x nesnesi bir A kmesinin eleman ise bunu x A
Kmenin elemanlarnn ortak zelikleri, { } iaretleri arasna
biiminde yazar ve x elemandr A diye okuruz.
dorudan yazlabilir.
biiminde
x nesnesi A kmesinin eleman deilse bunu x A biiminde

yazar ve x eleman deildir A diye okuruz.
rnek
KMELERN GSTERM
a) A = {x | x, ilk sayma says} kmesi liste metoduyla;

A = {1, 2, 3} biiminde yazlabilir.
Yukarda bir kmenin elemanlarnn kesin biimde belirlenmi

olmas gerektiini sylemitik. Bu temel artla beraber, kme-
b) B = {y | y, Trk alfabesinin sesli harfleri} ile
lerle ilgili ilemlerde kolaylk salayacak baz kme gsterim

biimleri gelitirilmitir. Aada aklayacamz bu gsterim-
B = {a, e, , i, o, , u, } kmesi ifade edilmitir.
lerden uygun olan kmelerle ilgili ilemlerde kullanlr.
c) C = {x | x tam say ve 3 x < 7} kmesi liste biiminde

yazlrsa; C = {3, 4, 5, 6} olur.
Liste Metodu le Gsterim
d) D = {x | x, Trkiyedeki genel liseler} kmesini liste bii-
Kmenin elemanlar { } sembollerinin arasna, birbirlerinden
minde yazmak kolay deildir. Ancak D kmesinin btn
virgl ile ayrlarak yazlrsa, kmenin liste metodu ile yazl
elemanlar bellidir.
elde edilir. Bu yazlmda elemanlarn sras nemli deildir.
e) E = {Doal saylar} kmesi liste metoduyla
Ayn eleman birden fazla yazlmaz.

A = {1, 2, 3}
E = {0, 1, 2, ..., n, ...} biiminde ifade edilebilir.
B = {a, e, , i, o, , u, }
Bu biimdeki yazlmlarda kmenin elemanlarnn sra-
C = {matematik, fizik, kimya}
sn bozmamak gerekir. Bu yazlmdaki nokta (...) ele-
gibi.
manlarn belirli olan kurala gre devam edeceini anlatr.
229
Kmeler
YGS Matematik
Venn emas ile Gsterim
zm
Bir kmenin elemanlar kapal dzlemsel bir eklin i blge-
3 ile blnebilen en kk 4 doal say:
sinde, yanlarna (.) konularak gsterilebilir. Bu gsterim bii-
0, 3, 6, 9 olduundan; A kmesinin
mine kmenin Venn emas ile gsterimi denir.

B
1
2
3
Kalem
liste biiminde gsterimi:
A = {0, 3, 6, 9} dur.
A nn Venn emas ile gsterimi
Defter
yanda grlmektedir.
Kitap
rnek
KELMELER kelimesindeki harflerin kmesini yaznz.
rnek
zm
A = {1, 2, 3, 4, 5} ve B = {2, 4, 6, 8} kmelerinin birlikte Venn

emasnda gsterimi aadaki ekildeki gibidir. Her iki kmede
Verilen kelimeyi meydana getiren birbirinden farkl harfler;
de olan 2 ve 4 elemanlar ortak olan blgeye yazlmtr.
K, E, L, , M, R dir. O hlde, istenen kme; {K, E, L, , M, R} dir.
2
4
3
5
Sonlu ve Sonsuz Kmeler
Elemanlar saylabilir oklukta olan kmelere, sonlu kme
denir. Eer A kmesinin eleman says m ise bunu n(A) = m

veya s(A) = m biiminde gsteririz.
Elemanlar saylamaz oklukta olan kmelere, sonsuz
kme denir.
rnek
rnek
A = {0, 2, 4, 6} kmesini ele alalm. Bu kmenin 4 tane ele-
A
a
kmedir.
man olduunu hemen syleyebiliriz. O halde A kmesi sonlu
B = {x | x ift tam say ve 1 < x < 1000} kmesinin ka eleman
olduunu hesaplayabiliriz.
1 < x < 1000 olan x ift tam saylar;
B = {2, 4, 6, ..., 996, 998} dir. Bu saylar,
Yukardaki Venn emasna gre;
998 : 2 = 499 tanedir. O hlde, B kmesi sonlu kmedir.
A = {a, b, c}
C = {Trkede K ile balayan, anlaml, 5 harfli kelimeler}

nin ka elemanl olduunu hemen syleyemeyiz. Ancak iyi
B = {b, c, d, e, f}
bir alma yaplarak, bu kmenin eleman says bulunabilir.

Buna gre, C kmesi de sonlu kmedir.
C = {c, f, g, h} dir.
D = {Doal saylar} kmesinin elemanlarn sayamayz. Bu
rnek
nedenle D kmesi sonsuz kmedir.

E = {x | x gerek say ve 0 < x < 1} kmesinin elemanlarn
A = {3 ile blnebilen en kk 4 doal say} kmesini liste
sayamayz. Bu nedenle E kmesi sonsuz kmedir.
biiminde ve Venn emas ile gsteriniz.
230
Kmeler
YGS Matematik
rnek
rnek
Aadaki kmelerin sonlu ya da sonsuz kme olup
a) A = {a, b, c} ve
olmadklarn belirtiniz.
a) A = {4 ten kk doal saylar}
b) B = {4 ten kk tam saylar}
B = {1, a, 2, b, 3, c}
kmeleri iin A, B nin
zalt kmesidir.
c) C = {x | x doal say ve x2 = 25}
zm
a) A = {0, 1, 2, 3} olduundan, s(A) = 4 tr. O hlde, A
sonlu kmedir.
nk, A kmesindeki
a, b, c elemanlarnn hepsi B kmesinde de vardr.
b) A = {1, 2, 3} ve B = {3, 2, 1}
b) B = {..., 2, 1, 0, 1, 2, 3} olduundan, B nin elemanlarn

sayamayz. O hlde, B sonsuz kmedir.
c) x2 = 25 denklemi sadece x = 5 doal says iin salanr.
kmeleri iin A B ve B A dr.
c) Snfnzda ad A ile balayan
Buna gre, C = {5} tir ve sonlu kmedir.
rencilerin kmesi, snfnzdaki rencilerin kmesinin

alt kmesidir.
Bo Kme
Hi eleman olmayan kmeye bo kme denir ve veya { }
d) ift tam saylar kmesi tam saylar kmesinin zalt
sembol ile gsterilir. s(Q) = 0 dr.
kmesidir.
e) M = {a, b, c} kmesi, N = {a, b, 1, 2, 3} kmesinin alt
rnek
kmesi deildir.
a) A = {Trkede B ile balayan gnler} kmesi, bo kme
dir. nk, gn isimlerinden hi biri B ile balamamaktadr. A = , A = { } dir.
nk c M olduu hlde,
c N dir. ekildeki Venn
emasn inceleyiniz.
b) B = {x | x asal say ve 7 < x < 11} kmesi, bo kmedir.

nk; 8, 9, 10 tam saylarndan hibiri asal say deildir.
B = , B = { } dir.
a
b
2
3
M / N dir.
rnek
ALT KME VE ZALT KME
A = {a, b, c} kmesinin btn alt kmelerini yaznz.

A ve B herhangi iki kme olsun. Eer A kmesinin her ele-
zm
man B kmesinin de bir eleman ise, A kmesi B kmesinin

alt kmesidir denir ve A B biiminde gsterilir.
Hi eleman olmayan alt kmesi :
Bu durum B A biiminde yazlp B, A y kapsar diye de

okunabilir.
Bir eleman olan alt kmeleri : {a}, {b}, {c}
A B olmak zere, B kmesinin A da olmayan en az bir ele-
ki eleman olan alt kmeleri : {a, b}, {a, c}, {b, c}
man varsa, A kmesine B kmesinin zalt kmesi denir.
eleman olan alt kmesi : {a, b, c}
A kmesinde olup B kmesinde olmayan en az bir eleman
dir. O hlde, A = {a, b, c} nin 8 tane alt kmesi vardr. Burada
varsa, A kmesi B kmesinin alt kmesi deildir veya B
A ve A A olduuna dikkat ediniz. {a, b, c} alt kme-
kmesi A kmesini kapsamaz denir ve A / B ya da B

/ A
sinin dndaki alt kmeler birer zalt kmedir.
biiminde gsterilir.
231
Kmeler
YGS Matematik
h) 2A ve 3A olduundan, {2, 3} A dr. nerme doru-
K KMENN ETL
dur.
)
A ve B kmeleri iin A B ve B A ise, A ve B kmelerine,
A nn hi eleman olmayan alt kmesi dir. nerme

dorudur.
eit kmeler denir.

A ve B eit iki kme ise, A = B biiminde yazlr. A ve B kme-
DENK KMELER
leri birbirine eit deilse, A B biiminde yazlr.
Eleman saylar eit olan kmelere denk kmeler denir. Denk
rnek
kmeler, aralarna sembol yazlarak gsterilir.
A = {0, 2, 4, 6} ve B = {x | 0 x 6 , x ift tam say} kmeleri
s(A) = s(B) A B
eit kmelerdir. nk, B kmesini liste biiminde yazarsak;

B = {0, 2, 4, 6} dr. A daki btn elemanlar B kmesinde var.
ALT KMENN ZELLKLER
O hlde, A B dir. Ayn biimde, B deki btn elemanlar A

da var. B A dr. A B ve B A olduundan, iki kmenin
1. Bo kme her kmenin alt kmesidir. Her A kmesi iin
eitlii tanmndan A = B dir.
A dr.
2. Her kme kendisinin alt kmesidir. Her A kmesi iin
rnek
A A dr.
A = {1, 2, {2}, 3} veriliyor.
3. A, B, C kmeleri iin A B ve B C
Aadaki nermelerin doruluk deerlerini syleyiniz.

a) s(A) = 4
b) 2 A
c) 5 A
d) 4 A
e) {2, 3} A
f) {2} A
g) {2} A
h) {2, 3} A
Bu zelii yandaki Venn

emasnda gryorsunuz.
) A
4. A sonlu bir kme ve eleman says n olsun.

zm
A kmesinin btn alt kmeleri says; 2n dir. A kmesinin btn zalt kmeleri says; 2n1 dir.
5. A sonlu bir kme ve eleman says n olsun. m bir doal
a) A kmesinin 4 tane eleman vardr. O hlde, nerme
say ve m n olmak zere, A kmesinin m tane eleman
dorudur.
olan alt kmeleri says
b) 2, A kmesinin elemandr. O hlde, nerme dorudur.
n
n!
c m=
m!. ^n m h!
m
c) 5, A nn eleman deildir. O hlde, nerme yanltr.
d) 4, A nn eleman deildir. O hlde, nerme dorudur.
ile hesaplanr.
6. m p olmak zere, bir kmenin m elemanl alt kmeleri
e) A kmesinde {2, 3} biiminde bir eleman yoktur. O hlde,
says p elemanl alt kmeleri saysna eitse, bu kme-
nerme yanltr.
f)
ise, A C
dir.
nin eleman says; m + p dir.
A kmesinde {2} biiminde bir eleman vardr. O hlde,

nerme dorudur.
g) 2A dr. 2 elemannn tek bana meydana getirdii alt

kme {2} dir. O hlde, {2} A dr. nerme dorudur.
232
n = ank
n=p+m
k
p
m
veya m = p
dir.
Kmeler
YGS Matematik
rnek
zm
A = {a, b, e}
a) 1 den 15 e kadar olan asal saylarn kmesi;
B = {a, b, c, d}
olduuna gre, (A B) K (A B) koulunu salayan

ka tane K kmesi vardr?
A) 3
B) 4
C) 5
A = {2, 3, 5, 7, 11, 13} dir.
b) s(A) = 6 olduundan, A kmesinin alt kmeleri says;

D) 8
26 = 64 tanedir.
E) 9
(2010 YGS)
c) A nn zalt kmeleri says; 64 1 = 63 tanedir.
zm
d) s(A) = 6 olduundan, A nn 4 elemanl alt kmeleri

says:
A B = {a, b} ve A B = {a, b, c, e, d} ise

{a, b} K {a, b, c, e, d} koulunu salamak iin K kme-
6!
6!
6.5.4! 6.5
=
=
=
= 15 dir.
4!.2
2
4!. ^6 4 h! 4!.2!
sinde a ve b elemanlar mutlaka bulunmaldr. Ayrca, c, d, e
rnek
elemanlar kullanlarak 23 = 8 tane alt kme elde edileceinden verilen koullar salayan 8 tane K kmesi bulunabilir.
A = {x, y, z, t} kmesinin 2 elemanl ka tane alt kmesi
Cevap: D
vardr? Bu alt kmeleri yaznz.
rnek
zm
s(A) = 4 olduundan, A nn 2 elemanl alt kmeleri says:
A = {a, c, d} ve B = {a, b, c, d, e, f, g} olduuna gre, B nin
4!
4!
24
=
=
= 6 dr.
2!. ^4 2 h! 2!.2! 2.2
alt kmelerinin ka tanesi A kmesini kapsar?

A) 16
B) 32
C) 48
D) 96
zm
E) 112
A = {x, y, z, t} nin 2 elemanl alt kmeleri yle yazlr: x, y, z, t
(1994 YS)
elemanlarndan herhangi ikisi seilir ve liste biiminde yazlr.

Her seimle baka bir alt kme elde edilir. Buna gre, btn 2
elemanl alt kmeler: {x, y} , {x, z} , {x, t} , {y, z} , {y, t} , {z, t} dir.
B = {a, d, c, -, -, -, -}
B deki boluklara b, e, f, g
B
rnek
elemanlarndan istediimizi yazabiliriz. Yada
A
a. d. hibirini yazmayabiliriz.
c.
b.
4
f. 2 = 16 tane kmenin hepsi de A
c.
g.
kmesini ierir ve B nin alt kmesidir.
127 tane zalt kmesi olan bir kmenin 4 elemanl ka

tane alt kmesi vardr?
A) 28
B) 35
C) 42
D) 48
E) 52
zm
Cevap: A
Bu kmenin eleman says n olsun.
rnek
2n 1 = 127 denklemi yazlabilir.
A = {x | x asal say ve 1 x 15} veriliyor.
2n1 = 127 2n = 128 2n = 27 n = 7 bulunur. O hlde,
a) A kmesini liste metoduyla yaznz.
kme 7 elemanldr.
b) A kmesinin ka tane alt kmesi vardr?
Bu kmenin 4 elemanl alt kmeleri says:
c) A kmesinin ka tane zalt kmesi vardr?
7!
7!
7.6.5.4! 7.6.5
=
=
=
= 35 tir.
4!.3!
6
4!. ^7 4 h! 4!.3!
d) A kmesinin 4 elemanl ka tane alt kmesi vardr?
Cevap: B
233
Kmeler
YGS Matematik
rnek
rnek
Bir A kmesinin 5 elemanl alt kmeleri says 4 elemanl
A = {1, 2, 3, 4, 5, 6} veriliyor. A kmesinin btn alt kme-
alt kmeleri saysna eittir.
lerinin ka tanesinde;
a) s(A) katr?
a) 5 ve 6 elemanlarndan hibiri bulunmaz?
b) A kmesinin ka tane zalt kmesi vardr?
b) 5 ve 6 elemanlarndan biri veya ikisi bulunur?
c) A kmesinin 3 elemanl ka tane alt kmesi vardr?
c) 5 ve 6 elemanlarndan yalnz biri bulunur?
d) A kmesinin en ok 2 elemanl ka tane alt kmesi vardr?
d) 5 ve 6 elemanlarnn her ikisi de bulunur?
e) A kmesinin en ok 7 elemanl ka tane alt kmesi vardr?
zm
zm
a) A kmesinin 5 ve 6 dnda 4 tane eleman vardr. Bu ele-
a) s(A) = 5 + 4 = 9 dur.
b) zalt kmeleri says :
manlarnn oluturaca alt kmelerde 5 ve 6 elemanlarn29
1 = 512 1 = 511 dir.
dan hibiri bulunmaz. O hlde, 5 ve 6 elemanlarnn bulunmad alt kmeler; {1, 2, 3, 4} kmesinin alt kmeleri olup
c) 3 elemanl alt kmeleri says;

24 = 16 tanedir.
9!
9!
9.8.7.6!
=
=
= 84 tr.
3!.6!
3!. ^9 3h! 3!.6!
b) A kmesinin 26 = 64 tane alt kmesi vardr. (a) kknda
d) A kmesinin en ok iki elemanl alt kmeleri; bo kme,
bulduumuz 16 tane alt kmenin dndaki alt kmelerde
bir elemanl alt kmeleri ve iki elemanl alt kmeleri-
5 ve 6 elemanlarndan biri veya ikisi bulunur. Buna gre,
dir. Bir elemanl ve iki elemanl alt kmelerin saylarn
istenilen say; 6416 = 48 dir.
hesaplayalm:
c) (a) kknda bulduumuz 16 tane alt kmenin her birine 5 i
Bir elemanl alt kmelerin says:
9!
9!
=
=9
1! ( 9 1)! 8 !
eleman olarak eklersek, 5 in bulunduu 6 nn bulunmad
ki elemanl alt kmelerin says:
5 in bulunmad alt kmeleri elde etmi oluruz. O hlde, 5
9!
9
=
= 36
2!. ^9 2 h! 2!.7!
Buna gre, A nn en ok iki elemanl alt kmelerinin
alt kmeleri; 6 y eleman olarak eklersek 6 nn bulunduu
ve 6 elemanlarndan yalnz birinin bulunduu alt kmeler;

16 + 16 = 32 tanedir.
d) (c) kknda yaptmz gibi (a) kknda bulduumuz
says; 1 + 9 + 36 = 46 dr.
btn alt kmelere 5 ve 6 y ayn anda eleman olarak
e) En ok 7 elemanl alt kmelerinin saysn yle bulabiliriz:

katarsak, hem 5 hem de 6 nn bulunduu alt kmelerin
A kmesi 9 elemanl olduundan, btn alt kmelerinin
says; 16 tane olur.
saysndan 9 elemanl ve 8 elemanl alt kmelerinin saysn karrz.

9 elemanl alt kmelerinin says:
ki Kmenin Birleimi
9!
9!
=
=1
1!. ^9 9h! 9!.0!
A ve B herhangi iki kme olmak zere, A nn ve B nin btn
8 elemanl alt kmelerinin says:
9!
9
=
=9
8!. ^9 8 h! 8!.1!
AB gsterimi A birleim B biiminde okunur.
olduundan, en ok 7 elemanl alt kmelerinin says;
Birleim kmesi ortak zelik metodu ile;
29 (1 + 9) = 502 dir.
AB = {x | xA veya xB} biiminde ifade edilir.
elemanlarnn alnmasyla elde edilen yeni kmeye A ve B

kmelerinin birleim kmesi denir ve AB ile gsterilir.
234
Kmeler
YGS Matematik
zm
rnek
a) A B kmesi, A nn ve B nin btn elemanlar-
Herhangi iki A ve B kmesinin

birleim kmesi yanda Venn
emas ile gsterilmitir. Taral blge AB kmesidir.
nn oluturduu kmedir. Ayn eleman birden fazla

yazlmayacandan;
AB
rnek
A = {a, b, c, d} ve
B = {a, b, d, e, f}
a
b
d
A B = {2, 1, 0, 1} {1, 0} = {2, 1, 0, 1}
olur. s(A) = 4, s(B) = 2 ve s(A B) = 4 tr.
s(A) + s(B) = 4 + 2 = 6 olduundan,
s(A) + s(B) > s(AB) dir.
b) A C = {2, 1, 0, 1} {2, 3, 4}
B
c
= {2, 1, 0, 1, 2, 3, 4} tr.
s(A) = 4, s(C) = 3, s(A C) = 7 olduundan;
s(A) + s(C) = s(A C) dir.
kmeleri iin
c) AD = {2, 1, 0, 1} {0, 1, 2}
AB = {a, b, c, d, e, f} dir. Hem A da hem B de olan a, b, d

elemanlar birleim kmesinde bir defa yazlmtr. nk, ayn
= {2, 1, 0, 1, 2} dir.
eleman kme iinde birden fazla yazlmaz.
s(A) = 4, s(D) = 3, s(A D) = 5 olduundan;
s(A) + s(D) > s(A D) dir.
A 1 A , B ve B 1 A , B olduuna dikkat ediniz.
Birleim leminin zelikleri
rnek
1. Tek Kuvvet zelii
A = {Tek tam saylar kmesi},
Her A kmesi iin AA = A dr.
B = {ift tam saylar kmesi} ise,
2. Deime zelii
A B = {Tam saylar kmesi} dir.
A ve B kmeleri iin AB = BA dr.

3. Birleme zelii
A, B, C kmeleri iin A (BC) = (AB) C dir.
rnek
4. Etkisiz (Birim) Eleman zelii
A = {2, 1, 0, 1}, B = {1, 0}, C = {2, 3, 4},
Her A kmesi iin A = A = A dr.
D = {0, 1, 2} kmeleri veriliyor.
rnek
a) A B kmesini yaznz.

s(A) + s(B) ve s(A B) saylarn karlatrnz.
A = {2, 1, 0, 1}
b) A C kmesini yaznz.

B = {1, 1, 3 }
s(A) + s(C) ve s(A C) saylarn karlatrnz.
C = {0, 1, 3, 5, 7}
veriliyor. (AB)C
c) A D kmesini yaznz.

ve
A(BC)
kmelerini bulunuz.
(AB)C = A(BC) olduunu grnz. ABC kmesini
s(A) + s(D) ve s(A D) saylarn karlatrnz.
Venn emasnda gsteriniz.
235
Kmeler
YGS Matematik
zm
rnek
(AB) C = ({2, 1, 0, 1} {1, 1, 3}) {0, 1, 3, 5, 7}

= {2, 1, 0, 1, 3 } {0, 1, 3, 5, 7}
= {2, 1, 0, 1, 3, 5, 7 }
B
c
a
b
d
e
f
A = {a, b, c, d} ve
B = {a, b, d, e, f} kmeleri
iin AB = {a, b, d} dir. nk,
hem A da hem de B de olan
A(B C) = {2, 1, 0, 1} {1, 1, 3} {0, 1, 3, 5, 7}

= {2, 1, 0, 1} {1, 0, 1, 3, 5, 7}
= {2, 1, 0, 1, 3, 5, 7 }
ortak elemanlar; a, b, d dir.

A + B 1 A ve A + B 1 B olduuna dikkat ediniz.
Ayrk Kmeler
A ve B kmeleri iin A B = ise, A ve B kmelerine, ayrk
Ayn elemanlardan olutuklar iin
kmeler denir.
(A B) C = A (B C)
rnek
dir. A B C kmesi aadaki Venn emasnda grl-
A: ift tam saylar kmesi,
mektedir.
B: Tek tam saylar kmesi olsun.
A ve B kmeleri ayrk kmelerdir. nk, hem tek hem de ift
22
0
55
11
77
olan hibir tam say yoktur.

Kesiim leminin zelikleri
1. Tek Kuvvet zelii
Her A kmesi iin AA = A dr.
A B C
2. Deime zelii
Her A ve B kmeleri iin AB = BA dr.
ki Kmenin Kesiimi
3. Birleme zelii
A ve B herhangi iki kme olmak zere, hem A da hem B de
Her A, B, C kmeleri iin A (BC) = (AB) C dir.
bulunan btn elemanlarn alnmasyla elde edilen kmeye A

ve B kmelerinin kesiim kmesi denir ve AB ile gsterilir.
4. Yutan Eleman zelii
A B gsterimi A kesiim B biiminde okunur.
Her A kmesi iin A = A =
Kesiim kmesi ortak zelik metodu ile;
Birleim ve Kesiim lemlerine Ait Ortak zelikler
AB = {x | x A ve x B} biiminde ifade edilir.
1. Birleim leminin Kesiim lemi zerinde Dalma zelii

Her A, B, C kmeleri iin
rnek
A
a. A (BC) = (AB) (AC)
Herhangi iki A ve B
kmelerinin
kmesi
yanda
kesiim
Venn
( in zerine soldan dalma zelii)
b. (AB) C = (AC) (BC)
emas ile gsterilmitir.

A B
dir.
Taral blge; AB dir.
( in zerine sadan dalma zelii)

dir.
236
Kmeler
YGS Matematik
2. Kesiim leminin Birleim lemi zerinde Dalma zelii

rnek
Her A, B, C kmeleri iin
A = {x | 1 x 100 ve x, 5 ile blnebilir.}
a. A (BC) = (AB) (AC)

( in zerine soldan dalma zelii)
B = {x | 1 x 100 ve x, 6 ile blnebilir.}
b. (AB) C = (AC) (BC)
kmeleri veriliyor.
( in zerine sadan dalma zelii)
dir.
a) A kmesinin eleman says katr?

b) B kmesinin eleman says katr?
c) AB kmesinin eleman says katr?
3. Her A, B kmeleri iin

A (AB) = A
A (AB) = A
dr.
d) AB kmesinin eleman says katr?
zm
a) A kmesi, 1 den 100 e kadar olan saylar iinde 5 e
blnebilenlerdir.
rnek
3
, 5E
2
16
B = ; 3, E
3
A=;
A = {5, 10, 15, ... , 95, 100} olur.
s(A) = 100:5 = 20 dir.
b) Ayn biimde, B = {6, 12, 18, ... , 90, 96} olup
kapal aralklar iin (A B) Z kmesinin eleman says
katr?
s(B) = 96 : 6 = 16 dr.
c) AB kmesi ise, 1 den 100 e kadar hem 5 e, hem 6 ya
(Z, tam saylar kmesidir.)

A) 4
B) 5
C) 6
blnebilen saylarn kmesidir.

D) 7
zm
A B = ;
E) 8
(2012 YGS)
AB = {30, 60, 90} olup n(AB) = 3 tr.
d) s(AB) = s(A) + s(B) s(AB)
3 16
, E kapal aral elde edilir. Bu aralktaki
2 3
= 20 + 16 3 = 33 bulunur.
tam saylar -1, 0, 1, 2, 3, 4, 5 elemanlarndan olumakta

ve (A B) Z = {-1, 0, 1, 2, 3, 4, 5} dir.
EVRENSEL KME
Eleman says ise 7 dir.

Cevap: D
Kmelerle ilgili herhangi bir uygulamada, gereksinme duyulabilecek btn kmeleri alt kme kabul eden kmeye evrensel
4. Birleim Kmesinin Eleman Says
kme denir ve genellikle E harfi ile gsterilir.
a. s(AB) = s(A) + s(B) s(AB)
Evrensel kmede ihtiya duyulan btn elemanlar vardr. hti-
b. s(ABC) = s(A) + s(B) + s(C) s(AB) s(AC)
ya duyulmayan elemanlar ise yoktur. Yani, evrensel kme

gereinden daha kapsaml deildir.
s(BC) + s(ABC)
237
Kmeler
YGS Matematik
Tmleme leminin zelikleri
rnek
1. Sadeletirme zelikleri
Snfnzdaki kz rencilerin kmesi, snfnzda ismi B ile
a. = E dir.
balayan rencilerin kmesi, snfnzdaki gzlkl rencilerin kmesi ile ilgili ilem yaparken evrensel kme snfnz-
b. E = dir.
daki btn rencilerin kmesi olur.
c. (A) = A dr.
ift doal saylar, asal saylar, 10 dan byk doal say-
lar kmesi ile ilem yaparken evrensel kme doal saylar
d. AA = E dir.
AA = dir.
kmesi olur.
2. De Morgan Kurallar
Evrensel kme sonlu veya sonsuz kme olabilir.
Her A ve B kmesi iin;

(AB) = AB
(AB) = AB
BR KMENN TMLEYEN
dir.
E evrensel kme ve A E olsun. Evrensel kmenin A kme3. A ve B kmeleri iin; A B B A dr.
sinde bulunmayan elemanlarnn kmesine A nn E ye gre

tmleyeni denir ve A ile gsterilir.
rnek
Bu tanmn ortak zelik metoduyla ifadesi;
[ (AB) (AB) ] (AB) ifadesini sadeletiriniz.
A = { x | x A ve x E } biimindedir.
zm
[(AB) (AB)] (AB)
rnek
= (AB) [ (AB) (AB) ] ( in birleme zelii)
ksm A nn E ye gre
tmleyeni,
yani
= (AB) [(AA) B]
a) Venn emasnda taral
= (AB) (EB)
(Dalma zelii)
(A A = E, E evrensel kme)
= (AB) B
kmesidir.
= (AB) (BB)
(Dalma zelii)
= (AB) E = AB
b) E = {1, 2, 3, 4, 5, 6} ve A = {3, 5, 6} iin A nn E ye gre

tmleyeni; A = {1, 2, 4} kmesidir. E de olup A da olma-
K KMENN FARKI
yan elemanlar A kmesinin elemanlardr.
A ve B herhangi iki kme olmak zere, A kmesinin B de
c) E = {x | x tam say} ve A = {x | x ift tam say}

olmayan elemanlarnn kmesine A fark B kmesi denir
kmelerine gre, A = {x | x tek tam say} olur.
ve A B veya A \ B biiminde gsterilir.
d) E = {x | x doal saylar} ve A = {x | x asal say} kmele-
Fark kmesini ortak zelik metodu ile;
rine gre, A = {x | x asal olmayan doal say} olur.
A B = { x | x A ve x B } biiminde yazabiliriz.
238
Kmeler
YGS Matematik
rnek
A
rnek
A ve B herhangi iki kme olmak zere,
(AB) [ (BA) B ]
ifadesini en sade biimde yaznz.
zm
Venn emasnda taral blge; A B kmesidir.
(AB) [ (BA) B] = (AB) [ (BA) (B)]

= (AB) [ (BA ) B ]
= (AB) [ (BB ) ( A B) ]
= (AB) [ ( A B) ]
= (AB) (AB)
B A = {2, 4, 5, 6, 7} {1, 2, 3, 4} = {5, 6, 7} dir.
= A(BB )
Aadaki Venn emasnda ak taral blge,
= AE
A B kmesi; koyu taral blge, B A kmesidir.
= A
rnek
A = {1, 2, 3, 4} ve B = {2, 4, 5, 6, 7} iin
A B = {1, 2, 3, 4} {2, 4, 5, 6, 7} = {1, 3}
( E, evrensel kme)
rnek
A = {1, 2, 3, 4}, B = {3, 4, 5},
C = {1, 2, 3, 4, 5}, D = {2, 3, 4, 5, 6, 7}
olduuna gre,
Fark leminin zelikleri
1. Her A, B kmeleri iin A B = A B
a) (AB) kmesinin elemanlarn bulunuz.

b) B nin C kmesine gre tmleyenini bulunuz.
dir.
c) B nin D kmesine gre tmleyenini bulunuz.

2. Sadeletirme zelikleri
zm
E evrensel kme, A E olmak zere;

a. A A =
b. A = A
c. A =
a) (AB) = A B
(De Morgan kural)
= A B
( ileminin zelii)
= {1, 2, 3, 4} {3, 4, 5} = {1, 2}
bulunur.
b) B nin C ye gre tmleyeni, C de olup B de olmayan
d. E A = A dir.
elemanlardr.

= B olmak zere, A B Y
= B A dr.
3. A Y
O hlde, B nin C ye gre tmleyeni; {1, 2} olur.
c) B nin D ye gre tmleyeni; {2, 6, 7} dir.

4. Her A, B kmeleri iin A B A dir.
Bir kmenin, farkl kmelere gre tmyeninin farkl olabileceini grnz.
239
Kmeler
YGS Matematik
rnek
rnek
A = "n ! Z + | n # 100; n, 3'e tam blnr. ,

B = "n ! Z + | n # 100; n, 5'e tam blnr. ,
kmesi, 1, 2, 3, 4 rakamlar kullanlarak oluturulan ve

rakamlar birbirinden farkl olan drt basamakl btn doal
kmeleri veriliyor.
saylarn kmesidir. nun elemanlarndan 4 rakam 1 raka-
Buna gre, A\B fark kmesinin eleman says katr?

A) 33
B) 32
C) 30
D) 28
mnn solunda olanlar A kmesini, 4 rakam 2 rakamnn

sanda olan B kmesini oluturuyor.
E) 27
(2011 LYS)
zm
Buna gre, A B kmesinin eleman says katr?

A) 12
A = "n ! Z + | n # 100; n, 3'e tam blnr. ,

B = "n ! Z + | n # 100; n, 5'e tam blnr. ,
B) 16
C) 18
D) 20
E) 24
(2004 SS)
zm
A\B kmesinin elemanlar A da olup B de olmayan saylardr.
4 3 2 1 4 . 3 . 2 . 1 = 24 = s()
Yani, 3 e blnp 5 e blnmeyen saylardr.
A ve B kmelerinin eleman saylar 12 dir.
3 ile kalansz blnen saylarn says
A B (yani 4 rakam, hem 1 in solunda, hem de 2 nin
100 3
99 33
1
sanda) elemanlar ise,
33 tr.
3241, 2413, 2431, 2341 olmak zere 4 tanedir.
Okek(3,5) = 15 ile kalansz blnen saylarn says
s(A B) = s(A) + s(B) - s(A B)
100 15
90 6
1
= 12 + 12 - 4
= 20 dir.
6 dr.
Cevap: D
s(A\B) = 33 - 6 = 27 olur.
rnek
Cevap: E
Kesiimleri bo kme olmayan M ve N kmeleri iin,
rnek
s(N) = 4s(M)
Herhangi A ve B kmeleri iin (A B) - (A B) fark
s(N\M) = 5 s(M\N)
kmesi aadakilerden hangisine eittir?
olduuna gre, N kmesi en az ka elemanldr?
A) A (A - B)
B) A (A - B)
C) (A - B) (B - A)
D) (A - B) (B - A)
A) 12
B) 16
C) 18
D) 20
(2003 SS)
zm
E) (A B) - (A - B)
E) 24
(2009 SS)
b + 5a = 4 . (a + b)
zm
A
b + 5a = 4a + 4b
a = 3b
N
a
5a
s(N) = b + 5a
=
(AB)
(AB)
= b + 5 . (3b)
= 16b olur.
N nin eleman saysnn en az olmas iin b = 1 alnrsa
= (A-B) (B-A)
s(N) = 16 bulunur.
Cevap: C
Cevap: B
240
zml Test - I
YGS Matematik
1. A = {1, 2, 3, 4, 5} kmesinin alt kmelerinin ka tane-
6. s(A) = 8
sinde 5 eleman bulunur?

A) 24
B) 22
C) 20
D) 16
Kmeler
E) 8
s(B A) = 3
olduuna gre, A B kmesinin eleman says katr?

A) 3
B) 5
C) 8
D) 11
E) 14
2. A = {a, b, c, d, e} kmesinin, 3 elemanl alt kmelerinin ka tanesinde a eleman bulunur?

A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
7. M ve N kmeleri
E) 8
B = { y | 8 < y < 900, y = 6k, k N }
olduuna gre, (A B) nin eleman says katr?

B) 66
C) 68
D) 70
M = { a, b, {1, 2}, }
N = { a, 1, 2, {} }
olduuna gre, M N fark kmesinin 2 elemanl alt

kmelerinin says katr?
A) 2
3. A = { x | 11 x 1200, x = 4n, n N }
A) 64
B) 3
C) 4
D) 5
E) 6
E) 74
8. s(A \ B) = 9, s(B \ A) = 7 ve A B nin alt kme says

64 olduuna gre, s(A B) katr?
A) 16
B) 22
C) 24
D) 26
E) 28
4. Pozitif tam saylardan oluan

A = { x | x < 100, x = 2n, n Z+ }
B = { x | x < 151, x = 3n, n Z+ }

kmeleri veriliyor.

A) 49
B) 65
C) 74
D) 83
9. A, B herhangi iki kme ve A B, A B, B A kmelerinin alt kme saylar srasyla 512, 32 ve 4 olduuna gre, A B kmesinin eleman says katr?
E) 99
A) 6
B) 5
C) 4
D) 3
E) 2
5. A = {1, 2, 3}

A B = {1, 2, 3, 4, 5}
A B = {1, 2}
olduuna gre, B kmesi aadakilerden hangisidir?

A) {5}
10. A ve B herhangi iki kmedir.
B) {4, 5}
D) {3, 4}
A B, A B ve A B kmelerinin tm alt kmeleri

saylar sra ile 128, 1, 8 olduuna gre B A kmesinin eleman says nedir?
C) {3, 4, 5}
A) 7
E) {1, 3, 5}
241
B) 6
C) 5
D) 4
E) 3
zmler - I
Kmeler
YGS Matematik
4. A = {2, 4, 6, ..., 96, 98}
1. A kmesinin alt kme says = 25 = 32 dir.

{1, 2, 3, 4} kmesinin alt kmelerinde 5 bulunmaz. Bu

kmenin alt kme says ise 24 = 16 dir.
Buna gre, 32 16 = 16 tane alt kmesinde 5 eleman

bulunur.
B = {3, 6, 9, ..., 147, 150}
dir. A B kmesi, hem 2 ile hem de 3 ile blnebilen

saylarn kmesidir:
Cevap: D
2. a eleman bulunan alt kmeler, {a, , } biimindedir.
b, c, d, e elemanlarndan herhangi ikisi a nn yanna
A B = {6, 12, 18, ..., 96} dr.

s( A ) =
98 2
+ 1 = 49
2
s(B ) =
150 3
+ 1 = 50
3
s( A B ) =
96 6
+ 1 = 16
6
olduundan, s(A B) = 49 + 50 16 = 83 tr.
gelmelidir. 4 elemann herhangi 2 si;
Cevap: D
4
4!
c m=
=6
2!. (4 2) !
2
trl seilebilir. O hlde, 3 elemanl alt kmelerin 6 tanesinde a vardr.

Cevap: C
3. A kmesi, 11 den 1200 e kadar 4 n kat olan saylarn

kmesidir.

B kmesi, 8 ile 900 arasnda 6 nn kat olan saylarn

kmesidir.
Buna gre, A B kmesi 11 den byk 900 den kk

hem 4 n hem de 6 nn kat olan saylardr.
5. Verilenleri bir Venn emasnda yerlerine yazalm:
OKEK (4, 6) = 12 olduundan,
A B = {m | 11 m < 900, m = 12t, t N} dir.
A B nin en kk eleman 12, en byk eleman 888

dir. Buna gre,
s (A + B) =
888 12
+ 1 = 74 tr.
12
nce, A B = {1, 2} yerletirildi. A = {1, 2, 3} olduundan,

kesiim blgesine 3 yerletirildi. Buna gre, B = {3, 4, 5} tir.
Cevap: E
Cevap: C
242
zmler - I
YGS Matematik
6.
9. 512 = 29 olduundan, s(A B) = 9 dur.
B
x
32 = 25 olduundan, s(A B) = 5 tir.
4 = 22 olduundan, s(B A) = 2 dir.
Venn emasna gre,
s(A) = x + y = 8
s(B A) = z = 3
Kmeler
B
5
olduundan, s(A B) = x + y + z = 8 + 3 = 11 dir.
s(A B) = 9
5+x+2=9
x=2
Cevap: D
dir. s (A B) = x s(A B) = 2 dir.

Cevap: E
7. M N = { b, {1, 2}, } dir.

3 elemanl bir kmenin 2 elemanl alt kmeleri says:

3
3!
=
3
c 2 m 2=
!.1!
tanedir.
Cevap: B
8. s(A B) = n olsun.

2n = 64 n = 6
dr.
10. 128 = 27 olduundan, s(A B) = 7 dir.
B
x
1 = 20 olduundan, s(A B) = 0 dr.
8 = 23 olduundan, s(A B) = 3 tr.
B
3
s(A \ B) = 9 x = 9
s(B \ A) = 7 z = 7
s(A B) = 6 y = 6
olduundan,
s(A B) = x + y + z = 9 + 7 + 6 = 22 dir.

Cevap: B
s(A B) = 7 3 + 0 + x = 7

x = 4 tr.
Buna gre, s(B A) = x = 4 tr.

Cevap: D
243
zml Test - II
Kmeler
1. E evrensel kme olmak zere,
4. A ve B kmeleri iin
s(E) = 9
AB
s(A B) = 3
BA
s(A B) = 8
s(A B) = 2
olduuna gre, A kmesinin en ok ka eleman

olabilir?
s(A B) = 6
s(B) = 4

YGS Matematik
olduuna gre, A kmesinin tmleyeni olan A kmesinin eleman says katr?

A) 8
B) 7
C) 6
D) 5
E) 4
A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
E) 8
2. A ve B iki kmedir.

s(A) = 2.s(B), s(A B) = 10 ve A B kmesinin alt

kmeleri says 16 olduuna gre, AB kmesinin
eleman says katr?
A) 12
B) 14
C) 17
D) 21
E) 24
5. A ve B birer kme olmak zere

3. A ve B kmeleri E evrensel kmesinin alt kmeleri
olmak zere,

s(E) = 12
s(A \ B) = 4
s(A B) = 2
olduuna gre, B kmesinin eleman says katr?

A) 2
B) 4
C) 5
D) 6
A B kmesinin eleman says 4,
B A kmesinin eleman says 5,
A kmesinin eleman says 6
dr.

A) 15
E) 7
244
B) 13
C) 11
D) 9
E) 7
zml Test - II
YGS Matematik
Kmeler
6. Bir snfta Almanca veya Franszca dillerinden en az bi-
9. Futbol, voleybol ve basketbol oynayanlardan oluan bir
rini bilen 40 renci vardr. Almanca bilenlerin says;

Franszca bilenlerin saysnn 2 kat, her iki dili bilenlerin
saysnn ise 4 katdr.
sporcu kafilesinde, oyunu da oynayanlar 5, futbol ve

voleybol oynayanlar 9, voleybol ve basketbol oynayanlar 8, futbol ve basketbol oynayanlar 6 kiidir.
Buna gre, snfta Almanca bilenlerin says katr?

A) 18
B) 20
C) 24
D) 30
E) 32
Futbol oynayanlar 23, voleybol oynayanlar 21, basketbol oynayanlar 15 kii olduuna gre, kafilede
ka sporcu vardr?
A) 36
B) 41
C) 53
D) 59
E) 64
7. Bir snfta, hem basketbol hem voleybol oynayanlarn

says 7, voleybol veya basketboldan en az birini oynayanlarn says 16 dr.

Basketbol oynayanlarn says, voleybol oynayanlardan 5 fazla olduuna gre, bu snfta basketbol
oynayan ka kii vardr?
A) 14
B) 13
C) 12
D) 11
E) 10
10. Voleybol, futbol ve basketbol sporlarndan en az birini yapan sporculardan oluan 60 kiilik bir sporcu
kafilesinde;

I. Her sporu da yapanlarn says 6,
II. Sadece voleybol, sadece futbol ve sadece basketbol oynayanlarn saylar birbirine eit
III. Bu sporlardan herhangi ikisini yapanlarn yani
voleybol ve futbol
8. 18 kiilik bir gruptaki renciler ngilizce ve Fransz-
futbol ve basketbol
ca dillerinden en az birini bilmektedirler. ngilizce bilenlerin says, Franszca bilenlerin 3 katdr.
voleybol ve basketbol
Buna gre, sadece Franszca bilenlerin says aadakilerden hangisi olabilir?
oynayanlarn saylar eittir.
Buna gre voleybol oynayanlarn says en az katr?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
A) 18
E) 5
245
B) 20
C) 24
D) 27
E) 30
zmler - II
Kmeler
1.
A
x
3. A B = (A B) olduundan, s(A B) = 2 dir.
YGS Matematik
B
4
s(B) = 4 3 + y = 4 y = 1 dir.
s(A B) = 6 x + 3 + y = 6
x+y=6
s(B) = 6 dr.
x+3+1=6
x = 2 dir.
s(E) = 12 4 + x + y + 2 = 12
Cevap: D
s(E) = 9 x + 3 + y + z = 9
2+3+1+z=9
z = 3 tr.
4.
Buna gre, s(A) = y + z = 1 + 3 = 4 tr.
B
x
Cevap: E
s(A B) = 8 x + y = 6 dr.
B A olduundan, y ! 0 dr. A kmesinde en ok eleman olabilmesi iin y en kk olmaldr.
y = 1 alnrsa; x + y = 6 x = 5 olur.
s(A) = 5 + 2 = 7 olur.
Cevap: D
2. 16 = 24 olduundan, s(A B) = 4 tr.

B
10
5.
B
4
s(A) = 2 . s(B) 14 = 2 . (4 + x)
x = 3 tr.
s(A B) = 10 + 4 + x = 17 dir.
Cevap: C
s(A) = 6 4 + x = 6 x = 2 dir.
s(A B) = 4 + x + 5 s(A B) = 11 dir.

Cevap: C
246
zmler - II
YGS Matematik
6.
9.
F x + y + z = 40
A
x
Kmeler
x + z = 2 . (z + y)
V
a
x+z=4.z
denklem sisteminden; x = 24, y = 8, z = 8 bulunur.
x + z = 24 + 8 = 32 dir.
x
5
c
B
x+5=9
y+5=8
z+5=6
a + x + z + 5 = 23
x + b + y + 5 = 21
z + 5 + y + c = 15
Cevap: E
denklem sisteminden; x = 4, y = 3, z = 1, a = 13, b = 9,

c = 6 bulunur.
s(F V B) = 41 dir.
Cevap: B
7.
V x + y + 7 = 16
B
x
x + 7 = (7 + y) + 5
denklemlerinden; x = 7, y = 2 bulunur.
s(B) = x + 7 = 7 + 7 = 14 tr.
Cevap: A
10. V
F
a
8.
x + y + z = 18 3 (y + z) + z = 18
denklemleri yazlabilir. Sadece Franszca bilenlerin

says z dir.
6
c
x + y = 3 (y + z)
x
z
F x + y + z = 18
3y + 4z = 18
Bu denklem y = 2 ve z = 3 iin salanr. Buna gre, sadece Franszca bilenlerin says 3 olabilir.
a + b + c + x + y + z + 6 = 60
a=b=c
x=y=z
denklemleri yazlabilir. Buradan,
3a + 3x + 6 = 60 a + x = 18
olur. s(V) nin en az olmas iin x = z = 0 seilmelidir.
3y + 4z = 18 denklemi y = 6, z = 0 iin de salanr. Bu

durumda, sadece Franszca bilenlerin says z = 0 olur.
Buna gre, a = 18 ve voleybol oynayanlarn says en az
Cevap: C
Cevap: C
24 olur.
247
23. BLM
KARTEZYEN ARPIM
YGS
MATEMATK
rnek
KARTEZYEN ARPIM
A = {x, y} , B = {1, 2, 3} veriliyor.

Sral kili:
a) A x B kmesini liste biiminde yaznz.
a ve b reel saylar iin sras nemli olmak zere (a, b) ikilisine sral ikili denir.
b) B x A kmesini liste biiminde yaznz.
zm
1) a ! b ise (a, b) ! (b, a)
a) Tanm gerei A x B kmesinin elemanlar sral ikililer olacaktr. Bu elemanlarn birinci bileenleri A, ikinci bileenleri
2) (a, b) = (c, d) a = c ve b = d olmaldr.
B kmesinden alnacaktr. Buna gre A x B kmesi yle

olur:
rnek
A x B = {(x, 1), (x, 2), (x, 3), (y, 1), (y, 2), (y, 3)}
b) Ayn biimde,
(3x-2y, y) = (27, 2x + 3)
olduuna gre, x . y katr?
B x A = {(1, x), (1, y), (2, x), (2, y), (3, x), (3, y)} olur.
ki kmenin kartezyen arpm ema ile gsterilebilir.

Bunun iin birbirine dik iki doru paras alnr ve birinci
zm
kmenin elemanlar yatay eksen zerinde, ikinci kme3x-2y
nin elemanlar dey eksen zerinde iaretlenir. Daha
= 27
sonra bu noktalardan dikler klarak kesitirilir.
3x-2y =33 x - 2y = 3

y = 2x + 3 y - 2x = 3 olur.

+ 2y - 4x = 6
- 3x = 9 x = - 3
x - 2y = 3 denkleminde yerine yazarsak
- 3 - 2y = 3
(y, 3)
(x, 2)
(x, 1)
x
(y, 2)
(y, 1)
x
A
AxB

- 2y = 6

(x, 3)
x - 2y = 3
x - 2y = 3
2 / y - 2x = 3

A x B ve B x A kmelerinin emalar ekilde gsterilmitir.
(1, y) (2, y) (3, y)

(1, x) (2, x) (3, x)
1
BxA
AxB ve BxA kartezyen arpm kmelerinin emalarnn

farkl olduuna dikkat ediniz.
y = - 3 olur.
rnek
x . y = (-3) . (-3) = 9 bulunur.
A x B = {(2, a), (2, 1), (3, a), (3, 1), (4, a), (4, 1)} olduuna gre,
K KMENN KARTEZYEN ARPIMI
A ve B kmelerini yaznz. Bulduunuz A kmesi iin AxA

kmesini yaznz.
A ve B bo olmayan herhangi iki kme olsun. Birinci bileeni

A kmesinin eleman, ikinci bileeni B kmesinin eleman
olan ikililerin meydana getirdii kmeye A ve B kmelerinin
kartezyen arpm kmesi denir ve AxB ile gsterilir.
zm
A x B kartezyen arpm kmesinin elemanlarnn birinci bileenleri A kmesini, ikinci bileenleri B kmesini meydana
Bu tanm sembollerle;
getirir. Buna gre; A = {2, 3, 4} ve B = {a, 1} olur.
A x B = {(x, y) | xA ve yB} biiminde ifade ederiz.
248
Kartezyen arpm
YGS Matematik
A x A = {(2, 2), (2, 3), (2, 4), (3, 2), (3, 3), (3, 4), (4, 2), (4, 3),
rnek
(4, 4)} tr.
A = {1, 2, 3}, B = {3, 4} olmak zere A x B nin grafii
Kartezyen arpmnn zelikleri
1. Kmelerde kartezyen arpm ileminin deime zelii

yoktur.
A ve B farkl iki kme ise, A x B B x A dr.
2. Kartezyen arpm ileminin birleim ilemi zerinde

dalma zelii vardr.
1
Her A, B, C kmesi iin;

A x (BC) = (AxB) (AxC)
rnek
(BC) x A = (BxA) (CxA)
A = [1, 4) , B = (3, 5] olmak zere A x B nin grafii:
dr.
B
5
3. Kartezyen arpmn kesiim ilemi zerinde dalma zelii
vardr.
A x B
Her A, B, C kmesi iin;
A x (BC) = (AxB) (AxC)
(BC) x A = (BxA) (CxA)
dr.
rnek
4. A, B, C kmeleri bo olmayan herhangi kme olsun.
A = {a, b, c, d}
A, B, C kmelerinin kartezyen arpm AxBxC biiminde gs-
B = {b, c, d, e, f, g, k, l}
terilir.
C = {c, d, e, r}
AxBxC = {(x, y, z) | xA, yB, zC }
olduuna gre, kartezyen arpmlarnn kesiimi olan
dir. (x, y, z) elemanna sral l denir.
(A x B) (A x C) kmesinin eleman says katr?

A) 10
A = {a, b}, B = {x}, C = {1, 2} iin AxBxC kmesi yle olur:

AxBxC = {(a, x, 1) , (a, x, 2) , (b, x , 1) , (b, x, 2) }
B) 12
C) 14
zm
5. A ve B sonlu iki kme olmak zere, AxB kmesinin eleman
(A x B) (A x C) = A x (B C) dir.
says;
B C = {c, d, e}
A ve B kmelerinin eleman saylarnn arpmna
eittir.
D) 16
E) 18
(2005 SS)
s[A x (B C)] = s(A) . s(B C)
A, B sonlu iki kme olmak zere,

n(AxB) = n(A) . n(B)
=4.3
= 12 bulunur.
Cevap: B
dir.
249
Kartezyen arpm
YGS Matematik
zm
rnek
AxB = {(a, 1), (a, 2), (b, 1), (b, 2), (c, 1), (c, 2)} dir.
A = {-2, -1, 0} B = {1, 2, 3} kmelerinin A x B (kartezyen
Bu kmenin alt kmesi olan her kme A dan B ye bir bantdr. Alt kmesi olmayan kmeler A dan B ye bant deildir.
Buna gre;
arpm) kmesinin noktalarn darda brakmayan en

kk emberin yarap ka birimdir?
1

B) 3
C) 2
D) 2
A)
3
E) 1
a) 1 AxB olduundan, 1, A dan B ye bantdr.
(1988 YS)
b) 2 AxB olduundan, 2, A dan B ye bantdr.
zm
c) 3, AxB nin alt kmesi deildir. O hlde, 3 , A dan B ye

bir bant deildir.
A x B = {(-2, 1), (-2, 2), (-2, 3), (-1, 1), (-1, 2), (-1, 3), (0,1),
(0, 2), (0, 3)} olur.
(A x B) nin grafii
d) 4, A dan B ye bant deildir.

e) AxB olduundan, 5, A dan B ye bir bantdr.
rnek
A = {1, 2, 3} olduuna gre, aadaki bantlardan han-
3
r
1
-1
a) 1 = {(1, 1), (3, 3), (1, 3)}
b) 2 = {(2, 1), (3, 1)}
1
-2
gileri A da bir bantdr?
c) 3 = {(1, 4), (3, 2), (3, 3)}

d) 4 =
zm
Bu 9 noktay darda brakmayan en kk ember, kelerdeki noktalardan geen emberlerdir. Bu durumda, (-1, 2)
AxA = {(1, 1), (1, 2), (1, 3), (2, 1), (2, 2), (2, 3), (3, 1), (3, 2),
noktas, emberin merkezi olur. Pisagor bantsndan,

r2 = 12 + 12 r =
2 br bulunur.
(3, 3)} tr. Bu kmenin her alt kmesi A da bir bantdr. Buna
gre, 1 , 2 ve 4 bantlar A da bir bantdr. (1, 4) A x A
Cevap: C
olduundan 3 , A da bir bant deildir.

BAINTI
Bantnn Elemanlarnn Gsterimi
A ve B bo kme olmayan herhangi iki kme olsun. AxB
, A dan B ye bir bant olsun ( AxB). Eer (x, y) ikilisi
kmesinin her alt kmesine A dan B ye ikili bant veya
bantsnn eleman ise, (x, y) veya yx biiminde yazlr
ksaca bant denir ve genellikle (beta) ile gsterilir.
ve x eleman bants ile y elemanna elenmitir veya
Bu durumda A kmesine bantnn tanm kmesi, B kme-
B nin y eleman bants ile A nn x elemanna baldr
sine bantnn deer kmesi denir.
biiminde okunur.
A olmak zere, AxA kmesinin her alt kmesine A dan A ya
Bantnn Ok Diyagram ve Grafikle Gsterimi
bir bant veya ksaca A da bir bant denir.
A dan B ye verilen bir bantnn ok diyagram yle izi-
rnek
lir: A ve B kmeleri Venn emas ile yanyana gsterilir. A

nn hangi elemanlarnn B nin hangi elemanlarna elendii
A = {a, b, c}, B = {1, 2} veriliyor.
oklarla belirtilir.
Aadaki kmelerden hangileri A dan B ye bir bantdr?

a) 1 = {(a, 2) , (b, 2) , (c, 1)}
b) 2 = {(c, 1) , (c, 2)}
A dan B ye verilen bir bantnn grafii ise yle izilir:
c) 3 = {(a, 3) , (b, 2) , (c, 1)}
d) 4 = {(1, a) , (2, c)}
Bir dzlemde yatay eksen A, dey eksen B olarak alnr ve
e) 5 =
bantnn her eleman bu dzlemde iaretlenir.
250
Kartezyen arpm
YGS Matematik
c) Bant A dan A ya olduundan, ok diyagram iin tek
rnek
Venn emas kullanabiliriz. bantsnn emas yledir:
A = {a, b, c} , B = {1, 3, 5} olsun. A dan B ye verilen
= {(b, 1), (b, 5), (a, 3), (c, 3)} bantsnn ok diyagram
ve grafii aadaki ekilde grlmektedir.
BAINTI SAYISI
A ve B kmelerinin eleman saylar srasyla n ve m olsun.
AxB kmesinin eleman saysnn n.m olduunu daha nce
grmtk. AxB kmesinin her alt kmesi A dan B ye bir
rnek
bant idi. AxB kmesinin btn alt kmeleri says; 2n.m

olduundan, A dan B ye tanmlanabilecek btn bantlarn
A = {1, 2, 3} kmesinde = {(x, y) | x y} bants tanmlanyor.
says; 2n.m dir.
a) bantsn liste metoduyla yaznz.
rnek
b) bantsnn grafiini iziniz.
s(A) = 3 ve s(B) = 4 ise, A dan B ye 23.4 = 212 tane bant
c) bantsnn ok diyagramn iziniz.
tanmlanabilir. Bu bantlardan biri , biri AxB nin kendisidir.

Ayn biimde, B den A ya da 212 tane bant tanmlanabilir.
zm
Ancak, A dan A ya 23.3 = 29, B den B ye 24.4 = 216 tane

a) bants ortak zelik metodu ile verilmitir. AxA kme-
bant tanmlanabilir.
sinin eleman olan ikililerin birinci bileeni ikinci bileeninden kk veya eit olanlar bantsnn elemandr.
BAINTININ TERS
nce AxA kmesini yazalm ve iinden nn elemanlarn seelim:

AxA = {(1, 1), (1, 2), (1, 3), (2, 1), (2, 2), (2, 3),
, A dan B ye bir bant olsun ( AxB olsun.).
(3, 1), (3, 2), (3, 3)}
1 = {(y, x) | (x, y) } kmesine bantsnn tersi veya
AxA nn elemanlarndan verilen zellii salayanlar alr-
nn ters bants denir. 1 BxA dr.
sak, bantsn elde ederiz.

Tanmdan kolayca anlalaca gibi nn eleman olan ikili-
= {(1, 1) , (1, 2) , (1, 3) , (2, 2) , (2, 3) , (3, 3)} olur.
lerin bileenleri yer deitirilerek 1 ters bants elde edilir.
b) nn grafii:

A
3
rnek
A = {1, 2, 3} , B = {4, 5, 6, 7} kmeleri veriliyor. A dan B ye
tanml aadaki bantlarn ters bantlarn yaznz.
1
1
a) 1 = {(1, 4) , (2, 7) , (2, 6)}
b) 2 = {(x, y) | x2 < y , x A , yB}
251
Kartezyen arpm
YGS Matematik
zm
BAINTININ ZELKLER
a) 1 liste metoduyla verildiinden, 1 in ters bantsn
Buraya kadar A dan B ye tanmlanan veya A da tanmlanan
hemen yazabiliriz:

1
1
bantlar inceledik. Bu ksmda A da tanmlanan bantlara
= {(4, 1) , (7, 2) , (6, 2)} olur.
ait temel zelikleri inceleyeceiz.
b) 2 ortak zelik metodu ile yazlmtr. 2 y liste metodu

ile yazp sonra 1
2 ters bantsn yazabiliriz. Ancak bu
1. Yansma zelii
her zaman mmkn olmayabilir. Bunun iin 2 nin ters
, A da bir bant olsun. A nn her x eleman iin (x, x) ikilileri
bantsn ortak zelik metodu ile yazalm:
nn eleman ise, yani;
2
1
2 = {(y, x) | x < y ; x A, y B} ... (I)
veya
ise, nn yansma zelii vardr veya yansyandr denir.
2
1
2 = {(x, y) | y < x ; y A, x B} ... (II)
Bu tanma gre; yansyandr [xA (x, x)]
biiminde yazlr. Grld gibi ters banty ortak ze-
ift gerektirmesi yazlabilir.
lik metodu ile yazmak iin ya bantnn elemannda iki-
O hlde, xA iin (x, x) ise, yansyan deildir.
lilerin bileenleri yer deitirilir (I), veya bantnn kura-
s(A) = m ise
xA (x, x)
lnda x yerine y, y yerine x yazlr (II).

Yansyan bant says 2 m
2m
1
2 = {(4, 1), (5, 1), (6, 1), (7, 1), (5, 2), (6, 2), (7, 2)} olduunu grnz.
rnek
A = {a, b, c} kmesinde tanml aadaki bantlarn
rnek
yansyan olup olmadklarn aratrnz.
A = {1, 2, 3, 4} kmesinde
a) 1 = {(a, a) , (b, b) , (c, c) , (a, b)}
= {(x, y) | x, y yi bler} bants tanmlanyor.

a) bantsn liste metoduyla yaznz.
b) 2 = {(a, a)}
b) 1 bantsn liste metoduyla yaznz.
c) 3 = {(b, b) , (c, c) , (a, c) , (c, a) , (b, c)}
zm
zm
a) AxA kmesinin elemanlarndan birinci bileenindeki
a) a A iin (a, a) 1, A iin (b, b) 1, cA iin
say ikinci bileenindeki sayy blen ikililer bants-
(c, c) 1 olduundan, 1 bants yansyandr.
nn elemandrlar.

Buna gre;
= {(1, 1), (1, 2), (1, 3), (1, 4), (2, 2), (2, 4), (3, 3), (4, 4)} tr.
b) 2 yansyan deildir. nk, b A iin (b, b) ikilisi 2 nin

eleman deildir.
c) aA iin (a, a) 3 olduundan, 3 yansyan deildir.
(b, b) 3 ve (c, c) 3 olmas 3 n yansyan olmas
b) 1 = {(1, 1), (2, 1), (3, 1), (4, 1), (2, 2), (4, 2), (3, 3), (4, 4)} olur.
iin yetmez.
252
Kartezyen arpm
YGS Matematik
2. Simetri zelii
3. Ters Simetri zelii
, A da bir bant olsun. nn her (x, y) eleman iin (y, x)
, A da bir bant olsun. x, yA ve x y iin (x, y) ve
ikilisi de nn eleman ise nin simetri zelii vardr veya
(y, x) ikililerinden en ok biri nn eleman ise, nn ters
simetriktir denir.
simetri zelii vardr veya ters simetriktir denir.
Bu tanm; simetriktir [ (x, y) (y, x) ] biiminde
Bu tanm gereince (x, x) biimindeki ikililerin da olmas
ifade edebiliriz.
veya olmamas ters simetri zeliini etkilemez. x, yA,
s(A) = n
Simetrik bant says
x y iin (x, y) ve (y, x) ise, nin ters simetrik olma-
n (n + 1 )
2 2
yaca aktr.
rnek
A = {1,2,3,4} kmesinde tanml aadaki bantlarn
simetrik olup olmadklarn aratrnz.
a) 1 = { (1, 2), (2, 3), (3, 3), (3, 2), (2, 1) }
b) 2 = { (1, 1), (1, 3), (3, 1), (2, 4) }
rnek
c) 3 = { (x, y) x.y 4, x, y A }
A = {1, 2, 3, 4} kmesinde tanml aadaki bantlarn

ters simetrik olup olmadklarn aratrnz.
zm
a) 1 = { (2, 2) , (2, 4) , (3, 1) , (3, 3) }
a) (1, 2) 1 (2, 1) 1
b) 2 = { (1, 1) , (2, 2) }
(2, 3) 1 (3, 2) 1
(3, 3) 1 (3, 3) 1
(3, 2) 1 (2, 3) 1
(2, 1) 1 (1, 2) 1
olduundan, 1 bantsnn simetri zelii vardr.

bantsn yaznz. 1 =
1
1
c) 3 = { (1, 1) , (1, 3) , (1, 4) , (2, 3) , (4, 1) , (4, 4) }
1
1
olduunu grnz.
b) (2, 4) 2 olduu halde, (4, 2) 2 dr. O hlde, 2
zm
simetrik deildir.
c) 3 bantsn liste biiminde yazalm:

3 = {(1, 1), (1, 2), (1, 3), (1, 4), (2, 1), (2, 2), (3, 1), (4, 1)}
olur. (x, y) 3 iken (y, x) 3 olup olmadn kontrol
a) (x, x) biimindeki elemanlar ters simetrik zelliini bozmazd. Bu tip elemanlarn dnda;

(2, 4) 1 (4, 2) 1
etmeliyiz. Bu aratrmaya (x, x) biimindeki elemanlar
(3, 1) 1 (1, 3) 1
katmaya gerek yoktur.
olduundan, 1 ters simetriktir.
(1, 2) 3 (2, 1) 3
(1, 3) 3 (3, 1) 3
b) (x, x) biimindeki elemanlar ters simetri zeliini etkilemez. 2 bantsnda bu biimdeki elemanlarn dnda
baka eleman yoktur. O hlde, 2 ters simetriktir.
(1, 4) 3 (4, 1) 3
olduundan, 3 bants simetriktir.
c) (1, 4) 3 ve (4, 1) 3 olduundan, 3 ters simetrik

deildir.
253
Kartezyen arpm
YGS Matematik
b) (a, b) 2 olduu halde, birinci bileeni b olan eleman
4. Geime zelii
olmadndan, (a, b) elemann incelemeye katmyoruz.
, A da bir bant olsun.

[ (x, y) ve (y, z) ] (x, z)
[(a, c) 2 ve (c, a) 2 ] (a, a) 2
oluyorsa, nn geime zellii vardr veya geikendir
[(c, a) 2 ve (a, c) 2] (c, c) 2
[(c, a) 2 ve (a, b) 2] (c, b) 2
olduundan, 2 geiken deildir.
denir.
Bu tanmda u hususlara dikkat etmek gerekmektedir:
Eer (x, y) iin birinci bileeni y olan herhangi bir (y, z)
c) 3 geikendir. nk, (b, c) 3 iin c ile balayan ikili
eleman bantsnda yoksa bantnn geime zelii
yoktur.
bozulmaz.
bantsnda (x, x) biiminde elemanlarn olmas bantda
d) [(b, a) 4 ve (a, b) 4] (b, b) 4 tr.
geime zeliini etkilemez. nk;
O hlde, 4 geiken deildir.
[(x, x) ve (x, y) ] (x, y) salanmaktadr.

[(x, y) ve (y, y) ] (x, y) salanmaktadr.
(x, y) iken da y ile balayan (y, z) gibi bir eleman yoksa
(x, z) ikilisi aranmayaca iin nin geikenlii bozulmaz.
(x, y) iken da x ile biten (z, x) gibi bir eleman yoksa (z, y)
rnek
ikilisi aranmayaca iin nin geikenlii bozulmaz.

Pozitif reel (gerek) saylar kmesi zerinde her a, b iin
3a + b
b(a, b) =
bants tanmlanmtr.
b
Buna gre, b(2, 3) = b(4, m) eitliinde m says katr?
rnek
A) 5
A = {a, b, c} kmesinde tanml aadaki bantlarn
B) 6
C) 7
D) 8
geime zelikleri olup olmadklarn aratrnz.
E) 9
(1998 SS)
a) 1 = { (a, a), (a, b), (b, a), (b, b) }

b) 2 = { (a, b), (a, c), (c, a), (a, a), (c, c) }
c) 3 = { (b, c), (a, a) }
d) 4 = { (a, b), (b, a), (a, a) }
zm
zm
b(a,b) =
3a + b
ise
b
b(2,3) =
3.2 + 3
=3
3
a) (a, a) ve (b, b) elemanlar geime zeliini etkilemeyeceinden bileenleri farkl olan ikililere bakalm:

[(a, b) 1 ve (b, a) 1] (a, a) 1
b(4, m) =
[(b, a) 1 ve (a, b) 1 (b, b) 1
3=
olduundan, 1 geikendir.
3.4 + m 12 + m
=
m
m
12 + m
& 3m = 12 + m m = 6 olur.
m
Cevap: B
254
Mantk
YGS Matematik
3. (x, y) b ve (y, z) b ise(x, z) b olduundan geimelidir.

x y = 5k
rnek
(1, 3), (3, 4), (5, 7), (0, 2), (3, 5), (5, 3) ikilileri veriliyor.
y z = 5m
x z = 5 (m + k) geiken
t
Aadakilerden hangileri ayn denklik snfna girer?
1, 2, 3'den b denklik bantsdr.
A) Hepsi ayn denklik snfna girer

B) Her biri ayr denklik snfna girer
C) (1;3), (0;2), (3;5), (5;7)
zellikleri
D) (3;5), (5;3)
1) Birbirine denk olan iki elemann denklik snflar ayndr.
E) (1;3), (3;4), (5;3)
2) Birbirine denk olmayan iki elemann denklik snflarnn
(YS)
kesiimi bo kmedir.
3) Denklik snflarnn birleimi A kmesini verir.
zm
Sralama Bants:
(0,2), (1,3), (3,5), (5,7) sral ikililerinin farklar hep ayn olduundan ayn denklik snfna girer.
Bir A kmesinde tanml b bantsnn yansmas, ters

Cevap: C
simetri, geime zellikleri varsa b bantsna sralama

bants denir.
Denklik Bants:
Bir A kmesinde tanml b bantsnn yansmas, simetri,
rnek
geiine zellikleri varsa b bantsna denklik bants denir.
A = {0, 1, 2, 3, ..., 9}
rnek
b = {(x, y): x y; x, y A} bants sralama bants mdr?
A = {0, 1, 2, 3, ..., 15}

b = {(x, y): x ile y nin fark 5 e tam blnr.}

{x, y A}
zm
zm
1. x A; x x olduunda (x, x) b
1. x A iin x x = 0 5 ile blnr olduundan (x, x) b,
2. x y iken x < y ise y < x olamaz yani (x, y) ise
b yansyandr.
(y, x) b dir. (Ters simetriktir.)

2. (x, y) b ise x - y = 5k (y x) = 5k

3. x y ve y z ise x z olduundan geime zellii vardr.
(y, x) b
O halde bants sralama bantsdr
b simetriktir.
255
zml Test
Kartezyen arpm
1. A = {1, 2, 3} , B = {a, b} kmeleri veriliyor. A x B k-
Kartezyen
arpm
YGS Matematik
4. R de bir bants
mesini liste yntemiyle yaznz ve grafikle gsteriniz.
= { (x, y) | 3x + 4y = 14; x, y R }
Buna gre, 1 aadakilerden hangisidir?

A) { (1, 1) }
B) { (2, 2) }
D) { (3, 4) }
C) { (0, 0) }
E) { (4, 3) }
2. A = {1, 0, 1, 2, 4} kmesinde tanml

= { (x, y) | y = x2 ; x, y A }

bantsnn liste biiminde yazlm aadakilerden

hangisidir?
A) = { (1, 1), (0, 0) }
B) = { (1, 1), (0, 0), (1, 1) }
5. A = {0, 1, 2, 3} kmesinde tanml
C) = { (1, 1), (0, 0), (1, 1), (2, 4) }
= { (x, y) | y, x e tam blnr. }
D) = { (0, 0), (1, 1), (2, 4) }
E) = { (1, 1), (0, 0), (4, 2) }
bantsnn ka tane eleman vardr?

A) 2
B) 5
C) 8
D) 10
E) 12
3. R de

= { (x, y) | 3x + 4y = a; x, y R }
bants tanmlanyor.
(5, 2)
A) 5
6. A = {1, 2, 3} kmesinde tanmlanan bantlarn ka

tanesinde (1, 2) eleman vardr?
B) 1
C) 7
D) 14
E) 19
A) 8
256
B) 16
C) 64
D) 128
E) 256
zml Test
YGS Matematik
7. A = {x, y, z} kmesinde 3 elemanl ka tane bant
9. A = {1, 2, 3, 4} kmesinde aada grafii verilen

bants tanmlanyor.
tanmlanabilir?
A) 3
B) 9
Kartezyen arpm
C) 36
D) 54
E) 84
A
4
3
2
1
1 2 3 4
nin geiken olmas iin ye en az hangi ikililer

katlmaldr?
A) (3, 1), (2, 3)
B) (1, 2)
C) (1, 2), (2, 3)
D) (3, 3), (2, 3)
E) (1, 2), (3, 3)
10. R de tanml
= {(x, y) | x2 + 4x = y2 + 4y; x, y R}
8. Z de tanml
= { (3, 7), (5, 3), (3, 5) }

bantsna en az ka tane eleman ilave edilirse,

bant geiken olur?
A) 1
B) 2
C) 3
bantsnda
I. Yansma
II. Simetri
III. Ters simetri
IV. Geime
zeliklerinden hangileri vardr?

A) Yalnz I
D) 4
E) 5
D) II ve IV
257
B) Yalnz II
C) I ve III
E) I, II ve IV
zmler
Kartezyen arpm
1. A x B = {(1, a), (1, b), (2, a), (2, b), (3, a), (3, b)}
6. s(A x A) = 32 = 9 dur. Bu 9 elemandan biri (1, 2) dir.

9 elemanl bir kmenin alt kmeleri says 29 = 512 dir.
Bu 512 alt kmenin bazlarnda (1, 2) eleman vardr,
bazlarnda yoktur. 9 elemandan (1, 2) dndaki 8 tanesinin meydana getirebilecei 28 = 256 tane alt kmede
(1, 2) eleman yoktur.
AxB
b
a
1
YGS Matematik
O hlde, 512 256 = 256 tanesinde (1, 2) eleman vardr.

Cevap: E
2. nin liste biiminde yazl C kknda verilmitir.

7. s(A x A) = 32 = 9 dur. 9 elemanl bir kmenin 3 elemanl
Cevap: C
alt kmeleri says;

9
9!
c m =
=
84 tr.
3!.6!
3
Cevap: E
3. (5, 2) 1 (2, 5)

3 . (2) + 4 . 5 = a
a = 14 tr.
Cevap: D
8. ya en az (5, 7), (5, 5), (3, 3) elemanlar ilave edilince

bant geiken olur.
4. = { (x, y) | 3x + 4y = 14; x, y R }

1 = { (x, y) | 4x + 3y = 14; x, y R }
olduundan, 1 i bulmak iin,
3x + 4y = 14
4x + 3y = 14
Cevap: C
denklem sistemi zlmelidir. Bu sistemin zmnden,

x = 2, y = 2 bulunur.
9. = { (1, 1), (1, 3), (3, 2) } dir. nin geiken olmas iin
ye en az (1, 2) eleman ilave edilmelidir.
O hlde, 1 = { (2, 2) } dir.
Cevap: B
Cevap: B
5. = { (x, y) | y, x e tam blnr. }

= { (1, 0), (1, 1) (1, 2), (1, 3), (2, 0),
10. da sadece ters simetri zelii yoktur.
(2, 2), (3, 0), (3, 3) }
olduundan, s() = 8 dir.
nk, (0, 4) ve (4, 0) dr.

Cevap: E
Cevap: C
258
FONKSYONLAR
YGS
24. BLM
MATEMATK
Fonksiyon
c) 3 = {(1, b), (2, d), (2, a), (3, c)} alalm.
Bu ksmda, bantnn zel bir hali olan fonksiyonu inceleyeceiz. Fonksiyon kavram matematikte nemli bir yer tutar.
Tanmdan nce fonksiyonu rnekle aklamaya alalm.
Her aamada fonksiyonun bir bant olduunu unutmaynz.
ekilde
bu
bantnn
emasn grmektesiniz.

A ve B bo kmeden farkl iki kme ve f, A dan B ye bir bant

olsun. Eer;
x A iin y B yle ki (x, y) f
Bu bantda ise, A nn hibir
B
a
eleman bota kalmamtr.
Ancak A kmesindeki 2 ele-
man B nin a ve d elemanla-
rna ayr ayr elenmitir.
ise, f bantsna A dan B ye bir fonksiyon denir.
d) 4 = {(1, b), (2, b), (3,b)} alalm. Bu bantda tanm
A ya fonksiyonun tanm kmesi, B ye fonksiyonun deer

kmesi denir.
kmesinin her eleman deer kmesinin b eleman ile
f B biiminde
A dan B ye f fonksiyonu; f : A B veya A
gsterilir.
den fazla elemanla elenmemitir.
elenmitir. Tanm kmesindeki herhangi bir eleman bir-
Bu rneklerde u zeliklere dikkat etmeliyiz:
Fonksiyonlar genellikle f, g, h harfleri ile isimlendirilirler.
Bantnn tanm kmesindeki her eleman (a da olduu gibi)

farkl elemanlara elenebilir.
Bu tanma gre; eer f bants, A nn her elemann B nin

elemanlarna yalnz bir defa eliyorsa, f bants A dan B ye
bir fonksiyondur.
Bantnn tanm kmesindeki baz elemanlar (d de olduu

gibi) ayn elemanla elenebilir.
Aadaki rnekte yaplan aklamalar inceleyiniz.
Bantnn tanm kmesindeki baz elemanlar (b de olduu
rnek
gibi) hibir elemanla elenmeyebilir.
A = {1, 2, 3} , B = {a, b, c, d} kmeleri veriliyor. A dan B ye
Bantnn tanm kmesindeki baz elemanlar (c de olduu
baz bantlar alp inceleyelim:
gibi) birden fazla elemanla elenebilir.
a) 1 = {(1, b) , (2, c) , (3, a)} alalm. ekilde bu bantnn
Bantnn deer kmesindeki elemanlardan bazlar birden
emasn grmektesiniz.

1
A
1
fazla elemanla elenebildii hlde, bazlar hibir elemanla

emada
bantnn
elenmeyebilir.
tanm
kmesi olan A daki her eleman
Yukardaki rnekte incelenen 1 ve 4 bantlar birer fonk-
B nin yalnz bir elemanyla
siyondur. 2 ve 3 bantlar ise fonksiyon deildir. nk,
elenmitir. A kmesinde bota
2 bantsnda tanm kmesindeki 1 eleman hibir elemanla
eleman kalmamtr ve A nn
elenmemitir. 3 bantsnda ise, tanm kmesindeki 2 ele-
herhangi bir eleman birden
man a ve d gibi farkl iki elemana elenmitir.
fazla elemanla elememitir.
Her fonksiyon bir bant olduuna gre, bantnn gsterim

biimleri fonksiyon iin de geerlidir. Eer f fonksiyonu iin
b)
(x, y) f ise, bunu f : x y veya
2 = {(2, a), (3, c)} alalm.

ekilde bu bantnn emasn grmektesiniz.
f(x) = y biiminde
gsteririz ve x in f altndaki grnts y dir diye okuruz.

O hlde, bir bantnn fonksiyon olmas iin tanm kme-
Bu bantda tanm kmesindeki 1 eleman hibir elemanla elememitir. Dier

iki eleman ise birer elemanla
elemitir.
sinde elenmeyen eleman kalmamaldr ve tanm kmesindeki bir eleman birden fazla elemanla elenmemelidir.
Deer kmesinde ise elenmeyen veya birden ok elemanla
elenen eleman olabilir.
259
Fonksiyonlar
YGS Matematik
rnek
e) g1 bants B den A ya tanmlan
A = {a, b, c} , B = {1, 2} kmeleri veriliyor.
mtr. Tanm kmesindeki 2
Aada verilen bantlarn birer fonksiyon olup olmad-
eleman deer kmesinin farkl
n aratrnz.
iki elemanna elenmitir. O
a) f AxB,
g = {(1, b) , (2, b)}
c) h AxA,
h = {(a, b) , (b, b) , (c, a)}
d) f1 AxB,
f1 = {(a, 1) , (b, 1)}
e) g1 BxA,
g1 = {(1, c) , (2, a) , (2, b)}
f)
h1 AxA,

deildir.
b) g BxA,
hlde, g1 bants fonksiyon
f = {(a, 2) , (b, 1) , (c, 1)}

f) h1 bants tanm kmesindeki b elemann farkl iki yere

elemektedir. Ayrca c elemann hibir elemana elememektedir. O hlde, h1 bants fonksiyon deildir.
EN GEN TANIM KMES
h1 = {(a, a), (b, c), (b, a)}
Bazen fonksiyonlarn tanm ve deer kmeleri verilmez. Bu

durumda, deer kmesi olarak R alnabilir. Tanm kmesi ola-
zm
rak, fonksiyonun kuraln tanmsz yapmayan btn reel saylar
a) f AxB olduundan, f bants A dan B ye tanmlanm-
alnr.
tr. A nn her eleman B nin elemanlarna yalnz bir defa
Fonksiyonun tanml olduu btn reel saylarn kmesine,
elenmelidir. A nn elemanlarna bakarsak;

a A iin f(a) = 2 B
b A iin f(b) = 1 B
c A iin f(c) = 1 B
en geni tanm kmesi denir.
rnek
f (x) =
2x 1
fonksiyonunun en geni tanm kmesini
x2 9
bulunuz.
olduundan, f bants bir fonksiyondur. f nin oklu diyagramn izerek verilen bantnn fonksiyon olduunu
zm
grebilirsiniz.
Paydann 0 olduu deerlerde f tanmszdr.
b) g BxA olduundan, tanm kmesi B, deer kmesi A dr.
x2 9 = 0 x = 3 veya x = 3 tr.
1B iin g(1) = b B
Buna gre, f nin en geni tanm kmesi;
2B iin g(2) = b B
R {3, 3} kmesidir.
olduundan, g bants B den A ya bir fonksiyondur.
c) h, A dan A ya tanmlanmtr.
ekilde kolayca grld gibi
tanm kmesinin her eleman
deer kmesinin elemanlaryla
yalnz bir defa elendiinden, h
bants
fonksiyondur.
dan
ya
bir
f (x) =

rnek
x2 x + 7
fonksiyonunun en geni tanm kmesini
x5
bulunuz.
zm
f fonksiyonunun kuralnda payda sfr olmamal ve karekkl ifadenin ii negatif olmamaldr:

x 5 = 0 x = 5 x ! 5 olmaldr.
x + 7 0 x 7 olmaldr.
d) c A iin f1 bants c yi B nin hibir elemanna elemi-
Buna gre, f nin en geni tanm aral;
yor. O hlde, f1 bants fonksiyon deildir. Yani, f1(c)
[7, 5) (5, +)
tanmszdr.
260
dur. Ya da
[7, ) {5}
Fonksiyonlar
YGS Matematik
rnek
BR FONKSYONUN GRNT KMES VE GRAF
A = {2, 1, 0, 1} ve Z, tam saylar kmesi olmak zere,

A dan Z ye
f, A dan B ye bir fonksiyon olsun. A nn btn elemanlarnn

f altnda elendii elemanlarn kmesine, f fonksiyonunun
grnt kmesi denir ve f(A) ile gsterilir. Buna gre,
f = {(x, y) | y = x2 1 ; x A, yZ}
fonksiyonunun grnt kmesini bulunuz ve grafiini

iziniz.
f(A) = {y | x A ve f(x) = y B}
zm
biiminde yazabiliriz.
y = x21 ifadesine, fonksiyonun kural denir.
Fonksiyonun grafii, bantnn grafii gibi izilir. Analitik dzlemde, tanm kmesinin elemanlar yatay eksen zerinde,
deer kmesinin elemanlar dey eksen zerinde iaretlenir.
Bu noktalardan eksenlere dikmeler klp kesitirilir. Kesim
noktalarndan fonksiyona ait olanlar iaretlenir.
x = 1 iin y = (1)2 1 = 0 f(1) = 0
Fonksiyonun grnt kmesini Venn emas ile ekildeki gibi

gsterebiliriz.
Grnt kmesi: f(A) = {1, 0, 3} tr.
x = 2 iin y = (2)2 1 = 3 f(2) = 3

x=0
iin y = 02 1 = 1 f(0) = 1
x=1
iin y = 12 1 = 0 f(1) = 0

Grafii ekilde analitik dzlemde

iaretli noktalardr.

rnek

ekilde

A = {1, 3, 5} , B = {7, 9, 11, 13} olmak zere, A dan B ye

tanmlanan f = {(1, 9), (3, 7), (5, 7)} fonksiyonunun grnt
kmesi; f(A) = {7, 9} dur.
f
f nin ema ile gsterimi yledir:
A
B
7
9
1
3
11
13

f fonksiyonunun;
rnek
yledir:
fonksiyonunun
emas verilmitir.
ekilde grld gibi, grnt kmesi deer kmesinin alt

kmesidir. f(A) B dir.
f nin grafik ile gsterimi
a) Tanm kmesini yaznz.
b) Deer kmesini yaznz.
c) Grnt kmesini yaznz.

d) Grafiini iziniz.
e) f fonksiyonunu liste metoduyla yaznz.
zm
f(A)
a) f: A B olduuna gre, tanm kmesi;

A = {1, 0, 1, 2} dir.
b) f: A B olduuna gre, deer kmesi;

B = {1, 0, 1, 2, 4} tr.
c) f(1) = 1, f(0) = 0, f(1) = 1, f(2) = 4 olduuna gre, grnt
kmesi: f(A) = {0, 1, 4} tr.

d) f nin grafii ekilde
B
13
grlmektedir.
11
e) f nin liste
yazlm;
9
7
1
261
metoduyla
f = { (1, 1), (0, 0), (1, 1),
(2, 4) } tr.

Fonksiyonlar
YGS Matematik
zm
rnek
f : A B, f(x) = 2x + 5 kural ile verilen fonksiyonun
grnt kmesi B = {3, 5, 7} olduuna gre, f nin tanm
kmesini bulunuz.
a) f(3) = 0 dr.
b) f(5) = 3 tr.
c) f(4) = 0 dr.
d) f(4) = 1 dir.
e) f(a) = 1 a = 2 veya a = 4 tr.
zm
f)
Tanm kmesindeki elemanlar fonksiyonun kural ile B nin

elemanlarna eleneceklerdir. Tanm kmesindeki a elemannn 3 ile elendiini kabul edelim. Buna gre;
g) f(a) = 0 a = 4 veya a = 1 veya a = 3 tr.

h) 4 < x 5 iin 1 < f(x) 3 olmaktadr.
Aadaki grafii inceleyiniz.
y
(a, 3) f f(a) = 3

2 . a + 5 = 3
a = 4 bulunur.
f(6) + f(1) f(2) = (2) + (0) (1) = 3 tr.
(b, 5) f f(b) = 5
2 . b + 5 = 5
b=0
i)
(c, 7) f f(c) = 7

2 . c + 5 = 7
c = 1 bulunur.
O hlde, f nin tanm kmesi; A = {1, 0, 4} tr.
rnek

f(x) 1 olduuna gre, x 4 tr. nk, kalan grafik x

ekseni zerinde (, 4] araln rtmektedir.
j)
y = 1 dorusu f nin grafiini ka noktada keserse f(x) = 1

denkleminin o kadar kk vardr:

y = f(x) fonksiyonunun grafii yukarda verilmitir.

Buna gre, aadaki sorular znz.

Grld gibi, y = 1 dorusu y = f(x) in grafiini 3 noktada kesmektedir. Buna gre, f(x) = 1 denkleminin 3
kk vardr. Bu kkler; a, b, c dir.
c) f(4) katr?
f(a) = f(b) = f(c) = 1 dir.
d) f(4) katr?
k)
a) f(3) katr?
b) f(5) katr?
e) f(a) = 1 ise, a nn alabilecei deerleri bulunuz.

f)
f(6) + f(1) f(2) katr?

g) f(a) = 0 ise, a nn alabilecei deerleri bulunuz.

h) 1 < f(x) 3 olduuna gre, x in deer araln bulunuz.
)
f(x) 1 olduuna gre, x in deer araln bulunuz.
j)
f(x) = 1 denkleminin ka tane kk vardr.

k) 1 x 4 ise, f(x) in alabilecei deer araln bulunuz.
262
Grafikte grld gibi, 1 x 4 ise,

2 f(x) 1 dir. Grafiin y ekseni zerinde rtt
ksm daha kaln gsterilmitir.
Fonksiyonlar
YGS Matematik
rnek
K FONKSYONUN ETL
f : R R , f(x) = 4x 5 fonksiyonu bire bir midir?
A ve B bo olmayan iki kme ve f : A B,

g : A B iki fonksiyon olsun.
Eer, x A iin f(x) = g(x) oluyorsa, f ve g fonksiyonlar
birbirine eittir denir ve bu eitlik f = g biiminde yazlr.
zm
FONKSYON ETLER
f fonksiyonu btn reel (gerek) saylar iin tanmldr. Btn

elemanlarn grntlerini tek tek bulmamz mmkn deildir.
Fonksiyonun zel bir bant olduunu grdk. Fonksiyonlar
Tanm kullanalm:
saladklar baz zeliklere gre deiik isimler alr. Aadaki
x1 , x2 R ve x1 x2 f(x1) f(x2)
tanmlar ve zelikleri dikkatle inceleyiniz.

1. Bire Bir Fonksiyon
f : A B fonksiyonu verilsin. Eer f, A nn birbirinden farkl
her elemann B nn farkl elemanlarna eliyorsa f ye bire bir
fonksiyon denir.
4x15 4x25
f(x1) f(x2)
f, bire birdir.
Yani; f, bire bir fonksiyondur

[x1, x2 A, x1 x2 f(x1) f(x2)] dir.
rnek
p q q p olduundan, bu tanm yle de yazabiliriz:

f, bire bir fonksiyondur [f(x1) = f(x2) x1 = x2]
g : R R , g(x) = x2 + 3 fonksiyonu bire bir midir?
rnek
A = {1, 0, 1} olmak zere,
zm
f: A Z, f(x) = x3 2x + 5 fonksiyonu bire birdir.

f(1) = (1)3 2(1) + 5 = 1 + 2 + 5 = 6
g: R R, g(x) = x2 + 3 fonksiyonu iin;
f(0) = 03 2.0 + 5 = 5
f(1) = 13 2.1 + 5 = 1 2 + 5 = 4
g(2) = (2)2 + 3 = 7
Grld gibi A nn her eleman Z nin farkl eleman ile

g(2) = 22 + 3 = 7
elenmektedir.
rnek
g(2) = g(2) = 7 olduundan, g, bire bir deildir.

rnek vererek bire bir olmadn gsterdiimiz gibi, tanm
Aadaki ekilde grlen g fonksiyonu bire bir deildir.
kullanarak da gsterebiliriz:
g(x1) = g(x2) x21 + 3 = x22 + 3

x21 = x22
x1 = x2 veya x1 = x2
nk, A nn farkl iki eleman B nin ayn elemanna

elenmektedir.
olur. Tanm kmesi R olarak verildiinden x 1 = x2 veya
f(1) = f(2) = b fakat 1 2 dir.
x1 = x 2 artlarn salayan x1, x2 ler bulunabilir. O hlde,
(Tanm kmesinin farkl iki eleman, ayn elemana elenmektedir.)
g, bire bir deildir.
263
Fonksiyonlar
YGS Matematik
rnek
rnek
R
h : R+ R , h(x) = x2 + 3 fonksiyonu bire bir midir?
y = f(x)
zm
h : R+ R , h(x) = x2 + 3
kullanalm:
fonksiyonu iin yine tanm
h(x1) = h(x2) x21 + 3 = x22 + 3

x21 = x22
x1 = x2 veya x1 = x2
ekilde y = f(x) fonksiyonunun grafii verilmitir?

a) f nin tanm kmesini yaznz.
b) f nin grnt kmesini yaznz.
c) f bire bir midir?
bulunur.
zm
x1, x2 R+ olduundan, x1 = x2 olamaz. O hlde,
a) f fonksiyonu yatay eksen zerindeki her x R iin tanm-
x1 = x2 dir. Yani h, bire birdir.
ldr. O hlde, tanm kmesi R dir.

R
b) Grnt kmesi dey eksen zerinde

2. rten Fonksiyon ve ine Fonksiyon
elenilen
f, A B fonksiyonu verilsin. f nin grnt kmesi deer

kmesine eit; yani, f(A) = B ise, f fonksiyonuna, rten
fonksiyon denir.
Dey eksende grafik tarafndan rtO hlde, grnt kmesi f(R) =
dir.
y = f(x)
bir olup olmad yle anlalr:
f rtendir [y B iin x A yleki, f(x) = y dir.]
Yatay eksene paralel olarak izi-
biiminde ifade edebiliriz.
len dorular grafii en ok bir nok-
tada kesiyorsa fonksiyon bire bir-
rnek
R+
c) Grafii verilen bir fonksiyonun bire
Bu tanm;
kmesidir.
len ksm ekilde grld gibi R+ dir.
rten olmayan fonksiyona, iine fonksiyon denir.
elemanlarn
dir. ekilden bu durumu gzleyiniz. O hlde, f bire birdir.

3. Birim Fonksiyon (zdelik Fonksiyonu)
A, bo kmeden farkl bir kme olmak zere, I: A A, I(x) = x

kural ile tanml fonksiyona, A nn birim (zde) fonksiyonu
denir ve IA ile gsterilir.
rnek
ekil de verilen f : A B fonksiyonu rtendir. nk deer
kmesinde akta eleman kalmamtr.
R nin birim fonksiyonunun grafiini iziniz.
zm
f(A) = B = {a, b, c} dir.
rnek
R nin birim fonksiyonu I : R R,
A = {2, 4, 6}, B = {5, 17, 37} olmak zere,
yona ait noktalar (x, x) biiminde-
f: A B, f(x) = x2 +1 kural ile verilen f fonksiyonu rtendir.
dir. nk;
nk;
I(0) = 0, I(1) = 1, I(1) = 1, ... dir.
f(2) = 5, f(4) = 17, f(6) = 37 olduundan,
Btn bu biimdeki noktalar anali-
f(A) = {5, 17, 37} = B dir.
tik dzlemde ekildeki doruyu belirtir.
264
y=x
I(x) = x fonksiyonudur. Bu fonksi-
1
1
1
Fonksiyonlar
YGS Matematik
4. Sabit Fonksiyon, Sfr Fonksiyonu
rnek
f : A B fonksiyonu iin f(A) = bB ise, f ye sabit fonksiyon denir. Eer b = 0 ise, f ye sfr fonksiyonu denir.
Aadaki fonksiyonlarn tek ya da ift fonksiyon olup
Tanmdan anlald gibi, sabit fonksiyonda tanm kmesinin btn elemanlar deer kmesinin ayn elemanna elenmektedir.
olmadklarn belirleyiniz.
a) f(x) = x4 + 7x2 + 8
rnek
c) f (x) =
f : {2, 1, 0, 1, 2} R, f(x) = 0 kural ile verilen fonksiyonun grafiini iziniz.
e)
x3

x +1
2
b)
f(x) = x3 + 8
d)
f(x) = 4x
f(x) = 0
zm
zm
Fonksiyonun kural gerei;

f(2) = 0, f(1) = 0, f(0) = 0, f(1) = 0, f(2) = 0 dr.
a) f(x) = x4 + 7x2 + 8 f(x) = (x)4 + 7(x)2 + 8
O hlde, f fonksiyonu;
f = {(2, 0), (1, 0), (0, 0), (1, 0), (2, 0)} olur.
Grafii yle olur:
= x4 + 7x2 + 8
f(x) = f(x) olur.
O hlde, f ift fonksiyondur.
b) f(x) = x3 + 8 f(x) = (x)3 + 8

= x3 + 8 olur.
f(x) ! f(x) ve f(x) ! f(x) olduundan f, tek veya ift

fonksiyon deildir.
rnek
c) f (x) =
f : R R, f(x) = 2 kural ile verilen fonksiyonun grafiini

iziniz.
zm
x3
x3
& f ( x) = 2
x2 + 1
x +1
& f ( x) = f (x)
olduundan, f tek fonksiyondur.
d) f(x) = 4x f(x) = 4 . (x)

f : R R, f(x) = 2 fonksiyonu sabit fonksiyondur. Tanm kmesinin her elemann 2 elemanna eleyecektir. O hlde, f fonksiyonunun elemanlar (x, 2) biimindedir. Grafii yle olur:
y
2
0
= 4x
= f(x)
f(x) = 2
olduundan f tek fonksiyondur.
e) f(x) = 0 f(x) = 0
5. Tek Fonksiyon, ift Fonksiyon

f : A B verilsin.
x A iin f(x) = f(x) ise f ye tek fonksiyon denir.
Tek fonksiyonlarn grafikleri orijine gre simetriktir.
x A iin f(x) = f(x) ise f ye ift fonksiyon denir.
ift fonksiyonlarn grafikleri Oy eksenine gre simetriktir.
265
f(x) = f(x) tir.
O hlde, f(x) = 0 ift fonksiyondur.
f(x) = 0 f(x) = 0
f(x) = 0
f(x) = f(x) tir.
O hlde, f(x) = 0 tek fonksiyondur.
f(x) = 0 (Sfr fonksiyonu) hem tek hem de ift fonksiyondur.
Fonksiyonlar
YGS Matematik
rnek
rnek
Gerel saylar kmesinde tanml
fc
I. f(x) = 2x - 1
olduuna gre, f(3) deeri katr?
II. g(x) = x2 + 2
III. h(x) =
x1
= x2 - x + 2
x+1m
x3
A) 5
fonksiyonlarndan hangileri bire birdir?

A) I ve II
B) Yalnz I
D) I ve III
B) 6
C) 7
D) 8
E) 11
(2010 LYS)
zm
C) I, II ve III
x 1 = x2 - x + 2
f
1

x +

E) Yalnz II
(2011 YGS)
zm
x1
= 3 x - 1 = 3x + 3
x+1
f(x) = 2x - 1 fonksiyonu, her reel saynn 2 katnn 1 eksii

farkl bir reel say olduu iin bire birdir.
-1 -3 = 3x - x
g(x) = x2 + 2 fonksiyonu,
-4 = 2x
g(2) = 22 + 2 = 6
-2 = x
g(-2) = (-2)2 + 2 = 6
f(3) = (-2)2 - (-2) + 2
g(2) = g(-2) olduu iin bire bir deildir.
=4+2+2
h(x) = x3 fonksiyonu, her reel saynn kp farkl bir reel
= 8 bulunur.
Cevap: D
sayya eit olduu iin bire birdir.

Cevap: D
rnek
rnek
f fonksiyonu n 1 tam saylar iin

2 | x + 3 |
f(n) = 2.f(n - 1) + 1
f(x) =
eitliini salyor.
fonksiyonunun tanm aral aadakilerden hangisidir?
f(0) = 1 olduuna gre, f(2) katr?

A) 8
B) 7
C) 6
A) 3 x 5
D) 5
E) 4
B) -1 x 5
D) -3 x 0
(2011 LYS)
C) -3 x 4
E) -5 x -1
(2010 LYS)
zm
zm
f(n) = 2.f(n - 1) + 1
f(0) = 1 ise
2 | x + 3 | ise
n = 1 iin f(1) = 2.f(0) + 1
f(x) =
= 2.1 + 1
2- |x + 3| 0
=3
|x + 3| 2
n = 2 iin f(2) = 2.f(1) + 1

= 2.3 + 1
= 7 bulunur.
-2 x + 3 2
-5 x -1 olmaldr.
Cevap: E
Cevap: B
266
Fonksiyonlar
YGS Matematik
6. Permtasyon Fonksiyonu
rnek
Aada A = {a1, a2, a3} ve B = {b1, b2, b3, b4, b5}
f : A A fonksiyonu bire bir ve rten ise f ye A nn bir perm-
kmeleri verilmitir.
tasyon fonksiyonu denir.
f
A
B
b1
a1
rnek
b2
a2
b3
a3
b4
A = { a, b, c, d } nin iki permtasyon fonksiyonu;

b5
f=c
g=c
A dan B ye f(a2) = b4 olacak biimde ka tane bire bir f

fonksiyonu tanmlanabilir?
A) 24
B) 20
C) 16
D) 12
abc d
m
bdac
abc d
m
a c db
dir.
E) 10
(2008 Mat2)
zm
f=c
abc d
m
bdac
fonksiyonunda;
A daki a2 eleman, B deki b4 ile elendiine gre, a1 eleman
f(a) = b, f(b) = d, f(c) = a, f(d) = c dir.
iin b1, b2, b3, b5 elemanlarndan herhangi birisi ve a3 eleman iin de kalan elemandan birinin elenmesi gerekir.
O halde, f fonksiyonunun bire bir olmas iin a1 iin 4 alternatif
rnek
ve a3 iinde 3 alternatif olduuna gre,

4.3 = 12 tane bire bir fonksiyon tanmlanabilir.
Cevap: D
A = {1, 2, 3, 4, 5} kmesi zerinde tanmlanan
rnek
f=c
R den R ye f(x) = 3x+2 ile tanml f fonksiyonu iin, f(a + b - 1)

ifadesi aadakilerden hangisine eittir?
A)
f (a + b)

9
B)
f (a + b)

27
f (a).f (b)
D)

27
12 3 4 5
m
3 15 2 4
g=c
C)
f (a) .f (b)
9
12 3 4 5
m
5 3 4 12
permyasyonlar iin g(f-1(2)) deeri katr?
f (a) .f (b)
E)
81
(2010 LYS)
(2007 Mat2)
zm
zm
f(x) = 3x+2 ise

f(a) = 3a+2 = 3a . 32 = 9 . 3a,
f=c
12 3 4 5
m
3 15 2 4
f(b) = 3b+2 = 3b . 32 = 9 . 3b,

g=c
f(a+b-1) = 3a+b-1+2 = 3a+b+1 = 3 . 3a+b ve
f-1(2) = x ise f(x) = 2 ve x = 4 olur.
9.3 a .9.3 b
= 27 olduundan,
3.3 a + b
f(a + b -1) =
f (a).f (b)
dir.
27
12 3 4 5
m
5 3 4 12
g(f-1(2)) = g(4) = 1 bulunur.

Cevap: A
Cevap: D
267
Fonksiyonlar
YGS Matematik
rnek
FONKSYON SAYILARI
f ^xh = x 2 ve g ^x h = c
A kmesinin eleman says n, B kmesinin eleman says m
x3
m fonksiyonlar veriliyor.
x+1
istenenleri bulunuz.
olsun.
a. A dan B ye mn tane fonksiyon tanmlanabilir.
b. A dan B ye tanml bantlardan 2n.m mn tanesi fonk-
a) (f + g)(2)
b) (3f 2g)(1)
c) (f + g)(x)
f
d) f p(x)
g
siyon deildir.
c. A dan B ye m tane sabit fonksiyon tanmlanabilir.
d. n m iin A dan B ye
zm
m!
tane bire bir fonksiyon
^m n h !
tanmlanabilir.
a)
e. A dan A ya n! tane bire bir ve rten fonksiyon tanmlanabilir.
(f + g) ( 2) = f ( 2) + g ( 2)
( 2) 3
= ( 2) 2 +

2 + 1
= 12
FONKSYONLARDA DRT LEM

b) (3f 2g) (1) = 3.f (1) 2.g (1)
1
= 3.1 2.
2
=2
f: A B, g : C D olsun. A C ! olmak zere;

a. f + g : AC BD; (f + g)(x) = f(x) + g(x) tir.
b. f g : A C BD; (f g)(x) = f(x) g(x) tir.
f . g : A C BD; (f . g)(x) = f(x) . g(x) tir.
c.
c) (f + g) (x) = f (x) + g (x)

x3
= x2 +
x+1
x 2 ^x + 1 h + x 3
=
x+1
2x 3 + x 2
=
x+1
f ^x h
f
f
p tir.
d. c m: A + C & B , D; c m(x) = f
g
g
g ^x h
( x A C, g(x) 0)
e. k R olmak zere, (k . f)(x) = k . f(x) tir.
1) Bir bantnn grafii verildiinde tanm kmesinde alnan her noktadan grafii kesecek
f (x)
f
d) c g m(x) = g (x) =
x2
x3
x+1
x 2 (x + 1)
=
x3
x+1
=
x
ekilde y eksenine izilen her paralel doru

grafii yalnz bir noktada keserse bu grafik
fonksiyon grafiidir.
2) Bir fonksiyon grafiinde grnt kmesinde
alnan her noktadan grafii kesecek ekilde x
eksenine izilecek her paralel doru grafii yalnz bir noktada keserse bu fonksiyon bire birdir.
268
Fonksiyonlar
YGS Matematik
rnek
FONKSYONLARDA BLEKE LEM
A = {1, 2, 3, 4},
f : A B, g : B C fonksiyonlar verilsin.
B = {5, 6, 7},
C = {8, 9, 10, 11} kmelerini alalm.
gof = {(x, z) | xA , zC, f(x) = y ve g(y) = z}
f : A B, f = {(1, 6), (2, 5), (3, 6), (4, 7)}
olan gof : A C fonksiyonuna f ile g fonksiyonlarnn bile-
g : B C, g = {(5, 9), (6, 10), (7, 10)}
kesi denir. o ilemine fonksiyonlarda bileke ilemi denir.
fonksiyonlarn tanmlayalm. Bu iki fonksiyon aadaki

ekilde ayn emada grlmektedir.
A
A
1
10
gof
C
8
11
C
Bu fonksiyonlarda;
f(1) = 6
g(5) = 9
f(2) = 5 ve g(6) = 10
f(3) = 6
g(7) = 10
f(4) = 7
dur. f(2) = 5 olduundan, g(5) = 9 ifadesindeki 5 yerine f(2)
ekile gof fonksiyonunun grnt kmesi, C iinde taral bl-
yazarsak; g(f (2)) = 9 elde ederiz.
gedir. xA olmak zere f(x) = y ve g(y) = z idi. y = f(x)

deerini g(y) = z eitliinde yerine yazarsak, x in gof altndaki
Ayn biimde,
grnts olarak
f(1) = 6 ve g(6) = 10 olduundan, g(f(1)) = 10 dur.
(gof) (x) = g (f (x))
f(3) = 6 ve g(6) = 10 olduundan, g(f(3)) = 10 dur.
eitliini elde ederiz.
f(4) = 7 ve g(7) = 10 olduundan, g(f (4)) = 10 dur.
Bu tanm yukardaki ekilden, aadaki aklamalar dorul-
g(f (1)) = 10, g(f (2)) = 9, g(f (3)) = 10, g(f (4)) = 10
tusunda inceleyiniz.
eitliklerine aadaki ekilde grld gibi, A dan C ye

tanmlanm yeni bir fonksiyon gzyle bakabiliriz.
f fonksiyonu A kmesindeki x elemann B kmesindeki y elemanna elemektedir.
gof
g fonksiyonu B kmesindeki y elemann C kmesindeki z ele-
manna elemektedir.
gof bileke fonksiyonu ise A kmesindeki x elemann C
10
kmesinin z elemanna elemektedir.
11
269
Fonksiyonlar
YGS Matematik
rnek
rnek
f, g, h : R R
f(x) = x2
f(x) = 2x 1
g(x) = 2x -1
g(x) = x 2
fonksiyonlar iin g(f(2)) katr?
h(x) = 1 3x
A) 0
B) 3
C) 5
D) 7
E) 9
(2010 YGS)
fonksiyonlar veriliyor.
zm
a) (fog)oh fonksiyonunun kuraln bulunuz.

b) fo(goh) fonksiyonunun kuraln bulunuz.
f(x) = x2 f(2) = 22 = 4 ve
g(x) = 2x - 1 g(f(2)) = g(4)
zm
a) [(fog)oh](x) = (fog)(h(x))

= (fog)(13x)
= f(g(13x))
= f(13x2)
= f(3x1)
= 2.(3x1) 1
= 6x3
= f [g(h(x))]
= f [g(13x)]
= f (13x2)
= f (3x1)
= 2.(3x1) 1
= 6x3
2.4-1
=8-1
= 7 olur.
Cevap: D
rnek
Tam saylar kmesinden tam saylar kmesine f ve g fonksiyonlar aadaki biimde tanmlanmtr.
f (x) '
b) [fo(goh)](x) = f [(goh)(x)]

2x + 1,
3x,
x / 0 (mod 2) ise
x / 1 (mod 2) ise
Zx,
g (x) ]
[3x + 1,
]x 1,
\
x / 0 (mod 3) ise
x / 1 (mod 3) ise
x / 2 (mod 3) ise
Buna gre, g(f(6)) deeri katr?

A) 55
B) 40
C) 18
D) 17
E) 12
(2009 SS)
Grld gibi,
zm
[(fog)oh] (x) = [fo(goh)] (x) = 6x3 tr.

6 0 (mod 2) olduu iin f(6) deeri
zellik:
f(x) = 2x + 1 fonksiyonundan hesaplanr.
IA : A A, IA(x) = x fonksiyonu A nn birim fonksiyonu idi.
f(6) = 2.6 + 1 = 13 tr.
f : A B fonksiyonu iin;
13 1 (mod 3) olduundan g(13) deerini hesaplamak iin
foIA = f ve IBof = f dir.
g(x) = 3x + 1 kullanlr.
IA ve IB birim fonksiyonlarna, bileke ilemine gre birim
g(13) = 3.13 + 1 = 40 bulunur.
(etkisiz) fonksiyon da denir.
Cevap: B
270
Fonksiyonlar
YGS Matematik
ekilde grld gibi, f 1 bants 1 elemann hibir ele-
rnek
f(x) = x2 + 2x
mana elemiyor. Ayrca, 3 elemann b ve c ye eliyor. O

hlde, f 1 bants bir fonksiyon deildir. f fonksiyonunun
(fog)(x) = x2 + 6x+ 8 olduuna gre, g(x)
ters fonksiyonu yoktur. g : A B, g = {(a, 1) , (b, 3) , (c, 2)}
A) x2 + x
B) x2 - 2
D) x - 2
fonksiyonunun ters bants
C) x2 + 2
g1 = {(1, a) , (3, b) , (2, c)} dir. ekilde grld gibi, g1
E) x + 2
bants B nin her elemann yalnz bir yere elemektedir.

(1994 SS)
O hlde, g1 bants bir fonksiyondur.
zm
g fonksiyonunun ters fonksiyonu vardr.

f(x) = x2 + 2x = (x) . (x + 2)
(fog)(x) = x2 + 6x + 8 = (x + 2) (x + 4)
f(g(x)) = (x + 2) (x + 4)
g(x) = x + 2 olmaldr.
Cevap: E
f: AB

fonksiyonunun tersinin bir fonksiyon olmas
iin gerek ve yeter art, f nin bire bir ve rten olmasdr.
TERS FONKSYON
Yani, bire bir veya rten olmayan bir fonksiyonun ters

fonksiyonu bulunamaz.
Bire bir veya rten olmayan
fonksiyonlarn tersi, fonksiyon olmayan bir bantdr.
f: A B bir fonksiyon olsun. f bantsnn ters bants B den

A ya bir fonksiyon ise, bu fonksiyona f nin ters fonksiyonu
f : A B fonksiyonu bire bir ve rten olsun. f 1 : B A

fonksiyonu da bire bir ve rtendir.
denir ve f 1 : B A biiminde gsterilir.
f : A B fonksiyonu bire bir ve rten ise; f 1of = IA ve

f of1 = IB dir.
rnek
A = {a, b, c} , B = {1, 2, 3} kmeleri zerinde;
f : A B ve g : B A fonksiyonlar iin gof = IA ve

fog = IB ise f ve g fonksiyonlar bire birdir, rtendir ve
ayrca birbirlerinin ters fonksiyonudurlar (f 1 = g, g1 = f).
f: A B, f = {(a, 2) , (b, 3) , (c, 3)} g : A B, g = {(a, 1) , (b, 3) , (c, 2)}
fonksiyonlar veriliyor.
O hlde, y = f(x) biiminde kural verilen bire bir ve rten

bir fonksiyonun ters fonksiyonunun kuraln bulmak iin;
y = f(x) te x yerine y ve y yerine x yazlr. Elde edilen
Bu fonksiyonlarn ters bantlarnn birer fonksiyon olup
eitlikten y nin x cinsinden ifadesi bulunur.
olmadn inceleyiniz.
y = f(x) f 1(y) = x
Bu duruma gre, bir fonksiyonun grafii ile ters fonksiyonu-
zm
nun grafii y = x dorusuna (I. aortaya) gre simetriktir.
f : A B , f = {(a, 2) , (b, 3) , (c, 3)} fonksiyonunun ters

rnek
bants
f1 = {(2, a) , (3, b) , (3, c)} dir.

f(x) = 3x - 6

g(x)= (x - 2)2
Buna gre, (gof-1)(x) aadakilerden hangisine eittir?

A)
3x 2
1
2
B) (3x + 4)2

D)
x

9
C) x2 - 4x + 2
E) (3x - 8)2
(2011 YGS)
271
Fonksiyonlar
YGS Matematik
zm
rnek
f(x) = 3x - 6 f-1(x) =
f : R R, f(x) = 2x 3 fonksiyonunun ters fonksiyonunu
x+6
3
bulunuz.
ve g(x) = (x - 2)2 ise
zm
(gof-1)(x) = g(f-1(x))
I. yol:
x+6
m
3
2
x+6
=c
2m
3
x+66 2
=c
m
3
2
x
=a k
3
x2
=
bulunur.
9
= gc
fof 1 = I (fof 1)(x) = I(x)

f (f 1(x)) = x
2.f 1(x) 3 = x
f 1 (x) =
x+3
bulunur.
2
II. yol:
Cevap: D
Bir fonksiyonla ters fonksiyonunun grafikleri

y = x dorusuna gre simetrik idi. y = f(x) fonksiyonunun
rnek
y = x dorusuna gre simetriinin denklemini bulmak iin
2x
olduuna gre, f1(4) katr?
f (x) =
x+5
A) 10
B) 8
C) 6
D) 4
y = f(x) kuralnda x yerine y, y yerine x yazlr ve elde edilen

eitlikten y ekilir.
E) 2
y = 2x3 kuralnda x yerine y, y yerine x yazp y yi ekelim:
zm
x = 2y3 x+3 = 2y
= a f(a) = 4 tr.
2a
2a
f (a) =
&4=
a+5
a+5
f1(4)
4a + 20 = 2a
2a = 20
a = 10 bulunur.
x+3
x+3
olur.
& f 1 (x) =
2
2
rnek
4
2
2x 1
g: R ' 1 & R ' 1, g (x) =
3
3
3x + 4
Cevap: A
fonksiyonunun ters fonksiyonunu bulunuz.
rnek
f1(x) = 4.32x1 olduuna gre, f(4) katr?
3
B)
2
A) 2
y=
C) 1
1
D)
2
zm
1
E)
4
2x 1
3x + 4 fonksiyonunun ters fonksiyonunun kuraln bulmak
iin fonksiyonun kuralnda x yerine y, y yerine x yazalm:
y=
zm
y=
f(4) = a f1(a) = 4 tr.

f1(a) = 4.32a1 = 4
2x 1 2y 1
&
=x
3x + 4 3y + 4
2y 1 = 3yx + 4x
32a1 = 1
2y 3yx = 4x + 1
y . (2 3x) = 4x + 1
&y=
2a 1 = 0
a=
32a1
30
1
bulunur.
2
Cevap: D
272
4x + 1
3x + 2
4x + 1
& f 1 (x) =
bulunur.
3x + 2
Fonksiyonlar
YGS Matematik
rnek
rnek
f : R R , f(x) = ax + b, a ! 0 fonksiyonu iin f 1 (x) =

olduunu gsteriniz.
xb
a
f : R R, y = f(x) fonksiyonun grafii ekilde verilmitir.
zm
f: R R , a ! 0, f(x) = ax + b fonksiyonu bire bir ve rtendir. Ters fonksiyonun kuraln bulalm:
y = ax + b x = ay + b
&y=

fonksiyonu iin f 1 (x) =

f 1 : R R , y = f 1(x) fonksiyonunun grafiini iziniz.
zm
dx + b
dir.
cx a
f : R R , y = f(x) fonksiyonunun bire bir ve rten olduunu ekilden gryoruz. (x eksenine izilecek paralel doru-
rnek
f(x) =
lar grafii en ok bir noktada keseceinden bire birdir. y ekseninin her noktasndan x eksenine izilecek paralel dorular
2x 1
fonksiyonu veriliyor.
x+5
eriyi keseceinden rtendir.)
a) f1 fonksiyonunun kuraln bulunuz.
y = f(x) fonksiyonunun grafii ile
b) (fof 1 )(x) i hesaplaynz.
d)
ile
f 1of
x dorusu izilir. Sonra y = f(x) in
arasndaki ilikiyi syleyiniz.
y = x dorusuna gre simetrii alnrsa f 1 in grafii bulunur.
zm
a) f (x) =
y = f 1(x) fonksiyonunun
grafikleri y = x dorusuna gre simetrik olduundan, nce y =
c) (f 1of)(x) i hesaplaynz.
fof 1
xb
xb
olur.
& f 1 (x) =
a
a
d
a
f: R ' 1 " R % /,
c
c
ax + b
f (x) =
cx + d

2x 1
5x 1
dir.
& f 1 (x) =
x+5
x2
b) (fof 1)(x) = f(f 1(x))

ekilde y = f(x) in grafii kesik izgi ile, y = f 1 (x) in grafii

srekli izgi ile izilmitir.
c) ( f 1of )(x) = f 1 (f(x))
f : A B fonksiyonu bire bir ve rten ise, (f 1) 1 = f dir.
f : A B ve g : B C fonksiyonlar bire bir ve rten

ise, gof: A C fonksiyonu da bire bir, rtendir ve
d)
(fof 1)(x)
(f 1of)(x)
= x tir .
273
(gof) 1 = f 1og 1 dir.
f, bire bir ve rten bir fonksiyon ve
fog = h ise, g = f 1oh dir.
g, bire bir ve rten bir fonksiyon ve
fog = h ise, f = hog 1 dir.
Fonksiyonlar
YGS Matematik
rnek
rnek
f : R R, f(x) = 3x 2 fonksiyonu veriliyor. (fog) (x) = 6x + 10
fc
ise, g fonksiyonunun kuraln bulunuz.
4x 1
2x + 3
olduuna gre, f fonksiyonunun kuraln
m=
3
8x 1
bulunuz.
zm
zm
I. yol:
f nin kuraln bulmak iin
(fog)(x) = 6x + 10 f(g(x)) = 6x + 10

3.g(x) 2 = 6x + 10
3.g(x) = 6x + 12
g(x) = 2x + 4 bulunur.
x=
II. yol:
fc
4x 1
= t diyelim. Bu eitlikten
3
3t + 1
bulunur.
4
(4x 1)
m = 2x + 3
3
8x 1
fog = h g = f 1oh idi.

f(x) = 3x 2 f 1(x) =
x+2
tr.
3
(fog)(x) = 6x + 10 g(x) = f 1(x)o(6x + 10)
x+2
) o (6x + 10)
3
(6x + 10) + 2 6x + 12
=
=
3
3
= 2x + 4 bulunur.
=(
Bu ifadede t yerine x yazarsek;
rnek
g : R R, g(x) =
f ^x h =
3x + 7
olarak f nin kuraln bulmu oluruz.
12x + 2
2x 1
fonksiyonu veriliyor. (fog)(x) = 4x + 5
3
ise, f nin kuraln bulunuz.
rnek
N : Doal saylar kmesi,
zm
R : Reel saylar kmesi olmak zere;

fog = h f = hog 1 dir.
Ayrca, g (x) =
f: N R fonksiyonu iin;
2x 1
3x + 1
& g 1 ^x h =
dir.
3
2
(fog)(x) = 4x + 5 f(x) = (4x + 5) o

& f (x) = ^4x + 5h o c
x.f(x) f(x + 1) = 2x2 + x 5
g 1(x)
bants tanmlanyor.
3x + 1
m
2
Buna gre, f(3) katr?
3x + 1
+5
2
= 6x + 7 bulunur.
= 4.
A) 1
274
B) 3
C) 6
D) 9
E) 12
Fonksiyonlar
YGS Matematik
zm
rnek
f (x) =
x.f(x) f(x + 1) = 2x2 + x 5 bantsnda;

x = 0 iin ; 0.f(0) f(0 + 1) = 2.02 + 0 5
zm
f(1) = 5 f(1) = 5
f (x) =
x = 1 iin ; 1.f(1) f(1 + 1) =
2.12 +
x
olduuna gre, f(2x) i f(x) cinsinden yaznz.
x+3
15
x
2x
& f (2x) =
tr. Bu ifadede, x yerine f(x) cinx+3
2x + 3
sinden deerini yazmalyz. Bunun iin x in f(x) cinsinden dee-
f(1) f(2) = 2
rini bulmalyz:
5 f(2) = 2
x
& x.f ^x h + 3.f ^x h = x
x+3
& 3f (x) = x (1 f (x))
f ^x h =
f(2) = 7
&x=
x = 2 iin ; 2.f(2) f(2 + 1) = 2.22 + 2 5
3f (x)
1 f (x)
2.7 f(3) = 5 f(3) = 9 bulunur.
2x
f (2x) =
& f (2x) =
2x + 3
Cevap: D
rnek
f(2x) =
4x 1
veriliyor.
6x
3f (x)
1 f (x)
3f (x)
2.
+3
1 f (x)
2.
& f (2x) =
6f (x)
3f (x) + 3
& f (2x) =
2f (x)
f (x) + 1
bulunur.
a) f fonksiyonunun kuraln bulunuz.
rnek
x
b) f a k yi bulunuz.
2
f(x) = 3.22x1 olduuna gre, f(3x) i f(x) cinsinden yaznz.
zm
zm
f(x) = 3 . 22x 1 f(3x) = 3 . 22 . 3x 1

f(3x) = 3 . 26x 1 dir.
x
4x 1
a) f(2x) =
eitliinde her x yerine yazalm:
2
6x

x
4. 1
x
& f a 2. k = 2
x
2
6.
2
2x 1
& f (x) =
bulunur.
3x
Bu deeri f(3x) de yerine yazalm:
x
f =
2
(2 2x) 3
.3
2
2.f (x) 3
c
m
3
& f (3x) =
.3
2
4 3
& f (3x) = f (x)
9
f (3x) = 3.2 6x 1 & f (3x) =
2x 1
x
b) f(x) =
eitliinde her x yerine yazalm.
3x
2

f (x) 2 2x
=
3
2
2.f (x)
2x
tr.
&2 =
3
f (x) = 3.2 2x 1 &
x
1
2
x
3
2
x
2x 2
bulunur.
fa k =
2
3x
bulunur.
275
Fonksiyonlar
YGS Matematik
rnek
rnek
A = {1, 2, 3, 4} kmesinde
R gerek saylar kmenin zerinde tanml bir fonksiyonu
12 3 4
12 3 4
m ve g c
m
=
f c=
13 4 2
4 3 12
Her x [-10, 10] iin f(x) = |x|
permtasyon fonksiyonlar tanmlanyor.

a)
f 1
Her xR iin f(x) = f(x + 20)
fonksiyonunu yaznz.
zelliklerini saladna gre, f(117) deeri katr?
b) fog fonksiyonunu yaznz.
A) 3
C) 6
D) 9
zm
zm
-3 [-10, 10] iin f(-3) = |-3| = 3
12 3 4
12 3 4
m & f 1 = c
m dir.
13 4 2
14 2 3
x = 100 iin f(100) = f(100 + 20) = f(120)

f(-3) = f(-3 + 120) = f(117)
3 = f(117) bulunur.
Aklama
Cevap: A
f(1) = 1 f 1(1) = 1,
rnek
f(2) = 3 f 1(3) = 2,
Aada f fonksiyonunun grafii verilmitir.
f(3) = 4 f 1(4) = 3,
f(4) = 2 f 1(2) = 4
olur.
b) (fog)(1) = f(g(1)) = f(4) = 2
(fog)(2) = f(g(2)) = f(3) = 4
(fog)(3) = f(g(3)) = f(1) = 1
(fog)(4) = f(g(4)) = f(2) = 3

12 3 4
m dr.
olduundan, fog = c
2 4 13
-4
c) foh = g h = f 1og dir. f 1og fonksiyonunu ema ile
A) -3

-2
O
-1
g(x) = 3 - f(x - 2) olduuna gre, g(-2) + g(5) toplam katr?
bulalm. ekli inceleyiniz.

E) 12
(2012 YGS)
c) foh = g olacak biimde h fonksiyonunu bulunuz.
a) f = c
B) 4
B) -1
C) 1
D) 2
E) 3
(2011 LYS)
zm
g(x) = 3 - f(x - 2) ise
g(-2) = 3 - f(-4) = 3 - 0 = 3
g(5) = 3 - f(3) = 3 - 3 = 0 bulunur.

O hlde, h = c
g(-2) + g(5) = 3 + 0 = 3 tr.
12 3 4
m tr.
3 2 14
Cevap: E
276
Fonksiyonlar
YGS Matematik
zm
rnek
y
f(x) in denklemi bulunmaldr.

g(x) =
x3
f(x) dorusal bir fonksiyon olduu iin

f(x)
f(x) = ax + b olsun
(4, 0) ve (0, -2) noktalarndan gemektedir.

f(0) = -2 0 . a + b = - 2 b = - 2
f(4) = 0 4a + b = 0 4a - 2 = 0 a =
0
f(x) =
1
2
1
x - 2 dir. f-1 (x) = 2 (x + 2)
2
g(6) = f(6) = 1/2 . 6 - 2 = 1

Yukardaki ekilde, f(x) fonksiyonu ile g(x) = x3 fonksiyonunun
(f-1og)(6) = f-1 (g(6)) = f-1 (1) = 2.(1 + 2) = 6
grafikleri verilmitir.
(gof-1)(-2) = g(f-1(-1)) = g(2 . (-1 + 2)) = g(2) = 3
Buna gre, (fog-1of)(0) deeri katr?

A) -4
B) -2
C) 0
D) 4
6 + 3 = 9 bulunur.
E) 8
Cevap: E
(2002 SS)
zm
(fog-1of)(0)
=
f(g-1(8))
rnek
f(g-1
(f(0)))
= f(2) = 0 bulunur.
g(x)
Cevap: C
rnek
y
0
3
f(x)
-2
f(x)
0
2
Yukarda f(x) ve g(x) fonksiyonlarnn grafii verilmitir.
g(x)
Grafikteki bilgilere gre,
-2
1
A)
2
B) -1
g (1) + (fog)(2)
deeri katr?
f (4)
C) 0
D) 1
zm
verilmitir.
Buna gre, (f-1og)(6) + (gof-1)(-1) deeri katr?
3

2
1
2
(1998 - SS)
Yukarda f dorusal fonksiyonu ile g fonksiyonunun grafikleri
A)
E)
B)
5

2
C) 0
D) 3
g (1) + f (g (2)) 2 + f (3) 2 + 0

=
=
= 1 olur
2
2
f (4)
E) 9
(1999 SS PTAL)
Cevap: B
277
zml Test - I
Fonksiyonlar
1. A = { 1, 0, 1, 2 }

6.

x2 1
x2 + 1
fonksiyonunun grnt kmesi aadakilerden
hangisidir?
f (x) =
C) {1, 0,

3
}
5
3
E) {0, }
5
D) {1, 0, 1,
C) 3
D) 4
3
}
5
Grafii verilen y = f(x) fonksiyonunun tanm kmesi [4, 4]

araldr.
Buna gre, f nin grnt kmesi aadakilerden

hangisidir?
C) {3, 3, 4} D) [3, 4]
E) 5
E) {3, 2, 1, 0, 1, 2, 3, 4}
7. f(x) = (2a 1) x + 4a + 5
4x + m
fonksiyonunda f(1) = 3 olduuna
x4
gre, f(3) katr?
B) 2
C) 1
D) 0
E) 1
I. f : { 2, 1, 1 } R, f(x) = x3
II. f : N N, f(x) = x + 5
III. f : R R, f(x) = 2x
IV. f : R+ R, f(x) = x2
V. f : Z Z, f(x) = 10
A) 1
B) 2
C) 3
fonksiyonu sabit fonksiyon olduuna gre, f (100)

katr?
A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
E) 8
8. f : R R
4. Aadaki fonksiyonlardan ka tanesi bire birdir?

A) [3, 4] B) [3, 3]
f (x) =
A) 3

2x a
fonksiyonu iin (2, 7) f olduuna
ax + 5
gre, a katr?
B) 2
B) {1, 0, 1, 2 }
f ^x h =
A) 1
3.
f:AR
A) {1, 0, 1 }
2.
YGS Matematik
f(x) = (m 2) x + (2m n 3)
fonksiyonu birim fonksiyon olduuna gre,
m.n
katr?
A) 1
B) 3
C) 6
D) 9
E) 12
9. f(x) = x2 x + 1
D) 4
E) 5
olduuna gre, f(1 x) f(x) aadakilerden hangisine eittir?

A) 0
5. B = {4, 1, 5}
B) 1
D)
f:AB
f (x) =
fonksiyonu rten olduuna gre, A kmesi aadakilerden hangisidir?
x2
E)
x2
C) 1 x
+1
10. f (x) = x +x 1
x4
2x + 1
A) { 4, 1, 0 }
B) { 0, 1, 5 }
C) { 1, 1 }
D) { 1, 0, 1 }
E) { 4, 1, 5 }
278
olduuna gre, f(x 1) in f(x) trnden deeri aadakilerden hangisidir?
zmler - I
YGS Matematik
7. f(x) sabit fonksiyonunun kuralnda x deikeni olmama-
1. f(1) = 0, f(0) = 1, f(1) = 0, f(2) = 35

ldr. x li terimin katsaysn sfra eitleyelim.
3
olduundan, grnt kmesi; ' 1, 0, 1 tir.
5
Cevap: C
a = 3 tr.
2a 1 = 0 a =
f(100) = 7 dir.
Cevap: C
m 2 = 1 m = 3 tr.
2m n 3 = 0 2 . 3 n 3 = 0
f ( 1) = 3 &
m . n = 9 olur.
Cevap: D
4. ( 1) + m
=3
( 1) 4
m = 11 dir.
n = 3 tr.
3.
1
dir. Buna gre, f(x) = 7 olur.
2
8. m 2 = 1 ve 2m n 3 = 0 olmaldr.
2. ^ 2h a
=7
a. ^ 2h + 5
Cevap: D
2. (2, 7) f f(2) = 7

Fonksiyonlar
f(3) =
4.3 11
f(3) = 1 dir.
34
9. f(1 x) f(x) = [(1 x)2 (1 x) + 1] (x2 x + 1)

Cevap: E
4. Sadece V teki f(x) = 10 fonksiyonu bire bir deildir.
= (1 2x + x2 1 + x + 1) x2 + x 1
= x2 x + 1 x2 + x 1
= 0 olur.
Cevap: A
Cevap: D
5.
10. f ^x 1h = x 1 & f ^x 1h = x x 1 tir.

x1+1
x4
=4 & x = 0
2x + 1
x4
=1 & x = 1
2x + 1
x4
= 5 & x =1
2x + 1
f ^x h =
olduundan, A = {1, 0, 1} dir.

Cevap: D
x . f(x) + f(x) = x
x . f(x) x = f(x)
x . (f(x) 1) = f(x)
f (x)
& x =
dir.
f ^x h 1
6. f nin grnt kmesi, grafiin y ekseni zerinde rtt

ksmdr. Bu ksm, [3, 4] tr. Aadaki ekli inceleyiniz:

x1
ifadesinde yerine yazarsak;
x
f ^x h
1
f
x
^
h 1
x1
f ^x 1 h =
& f ^x 1 h =
x
f ^x h
f ^x h 1
Bu ifadeyi f (x 1) =

x
& x + 1 h.f ^x h = x
x+1 ^
f ^x h
+1
f ^x h 1
f ^x h
f ^x h 1
2f (x) 1
=
f (x)
=
bulunur.
Cevap: E
Cevap: A
279
zml Test - II
Fonksiyonlar
1.
YGS Matematik
3.

olduuna gre, (fofof) (3) katr?

A)
1

9
B)
1

3
C) 1
D) 3

E) 9

Yukarda f(x) ve g(x) fonksiyonlarnn grafii verilmitir.
Grafikteki bilgilere gre,

1
A)
2
B) 1
4. (fog) (x) =

g (1) + (fog) (2)

deeri katr?
f (4)
1
C) 0
D) 1
E)
2
x
x2 + 1
f(x) = x + 1
olduuna gre g(x) fonksiyonu aadakilerden
hangisidir?
2.
1 3x
2
2x + 3
g (x) =
4
(fog) (x) = x2 + 6x + 8
(fog) (a) = 1
olduuna gre, g(x) aadakilerden hangisi olabilir?
f (x) =
A) 2
B) 1
5. f(x) = x2 + 2x
C) 0
A) x2 + x
1
D)
2
3
E)
2
D) x 2
280
B) x2 2
C) x2 + 2
E) x + 2
zml Test - II
YGS Matematik
6. f(x) = ax + b

f1(3)
f1(2) = 5
Fonksiyonlar
9.
=4

olduuna gre, a . b arpm katr?

A) 7
B) 6
C) 5
D) 3
E) 6

Yukarda grafii verilen f(x) fonksiyonu [0, 2] de bire bir

ve rtendir.
Buna gre,
A) 52
f (2) + f 1 (2)
f ^f (1) h
B) 3
2
C) 0
D) 1
2
E) 3
7.
Yukardaki ekilde, f(x) fonksiyonu ile g(x) = x3 fonksiyonunun grafikleri verilmitir.
Buna gre, (fog1of) (0) deeri katr?

A) 4
B) 2
C) 0
D) 4
E) 8
10. A = {a, b, c, d} kmesinde

8. f(x) : IR {1} IR {3}

f (x) + 2
3 f (x)
x=
olduuna gre, f1(x) aadakilerden hangisidir?
fonksiyonlar tanmlanyor.
Buna gre, fog aadakilerden hangisidir?
281
abc d
m
a c db
abc d
m
g 1 = c
dc ab
f=c
zmler - II
Fonksiyonlar
1.
YGS Matematik
6. f1(3) = 4 f(4) = 3 4a + b = 3
(fofof)( 3) = f c f ^f ( 3)h m
1
= fffc m p
3
= f (3)
= 32 = 9
f1(2) = 5 f(5) = 2 5a + b = 2
denklemlerinden a = 1, b = 7 bulunur.
a . b = 7 dir.
Cevap: E
Cevap: A
2.
7. (fog1of) (0) = f(g1(f (0) ) )

= f( g1(8) )
= f(2) = 0 dr.
g1(8) = a ise g(a) = 8 dir.

a3 = 8 a = 2 dir.
Cevap: C
Cevap: D
8. y = f(x) fonksiyonunun ters fonksiyonunun kuraln bul3.
mak iin fonksiyonun kuralnda her x yerine y, her y yerine x yazlr ve y ekilir.
g (1) + (fog)(2) g (1) + f (g (2))

=
4
f (4)
2 + f (3)
=
2
2+0
=
=1
2
Cevap: B
4.
(fog) (x) =
Cevap: C
x
x
& f ^g (x) h = 2
x +1
x2 + 1
x
& g (x) + 1 = 2
x +1
x
1
& g (x) = 2
x +1
=
9.
f (2) + f 1 (2) 3 + 0
=
f (f (1))
f (0)
3
=
2
f(0) = 2 olduundan, f1(2) = 0 dr.
x2 + x 1
x2 + 1
f (x) + 2
y+2
&x=
3y
3 f (x)
x+2
&y=
3x
x+2
1
tir.
& f (x) =
3x
x=
Cevap: E
Cevap: B
5. (fog) (x) = x2 + 6x + 8 f( g(x) ) = x2 + 6x + 8

( g(x) )2 + 2 . ( g(x) ) = x2 + 6x + 8
10. g 1 = c a b c d m & g = c ac bd bc ad m dir.

dc ab
( g(x) )2 + 2 . ( g(x) ) + 1 = x2 + 6x + 9
(fog) (a) = f( g(a) ) = f(c) = d
( g(x) + 1 )2 = (x + 3)2
(fog) (b) = f( g(b) ) = f(d) = b
g(x) + 1 = x + 3 V g(x) + 1 = (x + 3)
(fog) (c) = f( g(c) ) = f(b) = c
g(x) = x + 2
(fog) (d) = f( g(d) ) = f(a) = a
olduundan, fog = c
V g(x) = x 4
olabilir.
Cevap: E
282
abc d
m dr.
db c a
Cevap: B
LEM
YGS
25. BLM
MATEMATK
A olmak zere, AxA kmesinin herhangi bo olmayan bir
alt kmesi B olsun. B den A ya her fonksiyona, A da bir ikili
Aada ileminin ema ile gsterimini inceleyiniz.
ilem veya ksaca A da bir ilem denir.

B AxA olduundan, B nin elemanlar ikililerdir. O hlde,

ilem olan fonksiyonlar ikilileri birlilere elemektedir. Fonksi-

yonlar f, g, h gibi harflerle gsterirken, ilemleri genellikle ,

, , o, ... gibi sembollerle ifade edeceiz. ok iyi bildiiniz

+, , x ve sembolleri de birer ilemdir.

b) lem iin tablo hazrlarken A kmesinin elemanlarn
srasyla birinci satr ve birinci stun olarak yazarz.
3 + 5 = 8, 4 x 7 = 28 gsterimlerine alksnz. * semboln

de + ve x gibi bir ilem olarak dnrsek
x * y = z yazabiliriz.
(1) 0 = 0 olduunu tabloda yle iaretleriz:
Birinci bileen olan (1) in bulunduu satr ile ikinci bileen olan 0 n bulunduu stunun kesitii yere 0 yazarz.
Yani, x y = z ise, x elemannn bulunduu satr ile y elemannn bulunduu stunun kesim yerine z yazlr. Aadaki tobloyu inceleyiniz.
lem bir fonksiyon olduundan;

3 + 5 = 8 ifadesini + : (3, 5) 8
4 x 7 = 28 ifadesini x : (4, 7) 28
x * y = z ifadesini
* : (x, y) z
-1
-1
biiminde gsterebiliriz.
lemler ema ile veya tablo ile de gsterilebilirler.
-1
-1
rnek
A = {1, 0, 1, 2} veriliyor. AxA nn
rnek
B = {(1, 1) , (1, 0) , (0, 1) , (1, 1), (1, 0)} alt kmesini alalm.
R de bir ilemi x y =
: B A , x y = x y + 1 ilemi tanmlanyor.
2x y
x+y+1
a) 2 ( 4) ifadesinin deerini bulunuz.
a) lemi ema ile gsteriniz.
b) 3 a = 5 olduuna gre, a y bulunuz.
b) lemi tablo ile gsteriniz.
zm
zm
a) ileminin tanmndan;
2.2 ( 4)
4+4
=
= 8 bulunur.

2 ) ( 4) =
2 + ( 4) + 1 2 4 + 1
a) nce ilemi altnda B nin her elemannn grntsn

bulalm:

(1) 1 = (1) 1 + 1 = 1
b)
3 * a =5
23 a
=5
3 + a +1
6a
=5
4+a
(1) 0 = (1) 0 + 1 = 0
0 (1) = 0 (1) + 1 = 2
11=1 1 + 1= 1
6 a = 20 + 5 a
10=10+1= 2
a=
283
7
bulunur .
3
lem
YGS Matematik
zm
rnek
R de;
Tabloda b nin bulunduu satrla a nn bulunduu stunun
1 1
2
) = 2x + y +
x y
xy
kesiiminde a olduundan,
ilemi tanmlanyor.
Yerine yazlrsa;
1 1
) katr?
a)
3 2
(a x) (b a) = c (a x) a = c olur. Bu eitlikte a x
b a = a dr.
eleman yle bulunur: Tabloda a stununda c nin bulunduu
b) 3 2 katr?
c) 3 )
satra inilir. c nin bulunduu satr c ile balamaktadr.
1
= a olduuna gre, a katr?
a
O hlde a x = c dir. Ayn biimde, a nn bulunduu satrda

c nin bulunduu stuna gidilir. c nin bulunduu stun c ile
zm
balamaktadr.
a)
2
1 1
) = 2x + y +
x y
xy
ileminde x = 3 ve y = 2 yazalm:
Bu gre, x = c dir.
LEMN ZELLKLER
1 1
2
* = 23 + 2 +
32
3 2
=8+
1. Kapallk zelii
1
3
, A da bir ilem olsun. Eer; x, y A iin x yA ise
25
bulunur .
3
A kmesi ilemine gre kapaldr denir.

Bu tanma gre; ilemi AxA dan A ya bir fonksiyon ise A
b)
kmesi ilemine gre kapal olmaktadr.
rnek
A = {1, 2, 3} kmesi zerinde aadaki tabloda tanml
ilemi verilsin.
c)
A kmesi ilemine gre kapal deildir. nk, tabloda 3

1 ve 2 3 elemanlar tanmlanmamtr.
rnek
rnek
A = {a, b, c} kmesi zerinde aadaki tabloda tanml o
A = {a, b, c} kmesi zerinde aadaki tabloda verilen
ilemi verilsin.
ilemi tanmlanyor.
*
A kmesi o ilemine gre kapaldr. nk tabloda o ilemine

gre tanmlanmam ikili yoktur.
(a x) (b a) = c olduuna gre, x i bulunuz.
284
lem
YGS Matematik
rnek
dir. ilemine gre tanml olan her x y ve her y x iin x y = y x
Tam saylar kmesinde
kat ediniz. Tablosu kegene gre simetrik olan her ilemin
x y = x.y (x + y) + 5
deime zelii vardr.
olmaktadr. Tablonun kegene gre simetrik olduuna dik-
kural ile tanml ilemi verilsin.
A kmesinin ilemine gre kapal olmadna dikkat ediniz.
Z tam saylar kmesi ilemine gre kapaldr. nk,

x, y Z iin, (x.y) Z, (x+y) Z,
rnek
(xy) Z olduundan,
x.y (x+y) + 5 says bir tam saydr.
rnek
x+y
kural ile tanml
xy
ilemini alalm. Z tam saylar kmesi ilemine gre kapal

Tam saylar kmesinde x y =
yandaki tablo gibi tanml

ileminin deime zelii var

mdr?
zm
deildir. nk; en azndan 5 Z, 8 Z iin

5)8 =
A = {a, b, c, d} kmesinde
ileminin deime zelii yoktur.

nk, b c = b olarak tanmland hlde cb tanmlanmamtr. Eer b c tanmlanmam olsayd ya da c b = b olarak
tanmlanm olsayd ilemi deimeli olacakt.
5+8
13
=
b Z dir.
58
3
Yani, Z kmesinde 5 8 tanml deildir. Halbuki, x, y Z

iin x y Z olmalyd.
Deime zellii varsa
2. Deime zelii
, A da bir ilem olsun. x,y A olmak zere;
x y=y x
ise ileminin deime zelii vardr veya ilemi
deimelidir denir.
rnek

A = {1, 2, 3, 4} kmesinde aadaki tabloda tanml ileminin

deime zelii var mdr?

*
2
3
4
rnek
2
3
R gerek saylar kmesinde tanml
y = x2 + y2 xy + 5
ileminin deime zelii var mdr?
zm
zm
ileminin deime zelii vardr. nk;
ileminin deime zelii vardr. nk, tabloya gre;
y = x2 + y2 xy + 5
2 4 = 4 2 = 2
x = y2 + x2 yx + 5
3 1 = 13 = 2
olduundan, x
2 3 = 3 2 = 1
285
y=y
x tir.
lem
YGS Matematik
4. Bir lemin Baka Bir lem zerine Dalma zelii
rnek
ve , A da tanml iki ilem olsun. x, y, z A olmak zere;
Z tam saylar kmesinde tanml

x y = 3x 2y 1
x (y z) = (x y) (x z)
ileminin deime zelii var mdr?
ise ileminin ilemi zerine soldan dalma zelii

vardr denir.
zm
(y z) x = (y x) (z x)
ileminin deime zelii yoktur. nk;
ise ileminin ilemi zerine sadan dalma zelii
2 Z ve 4 Z iin;
vardr denir.
2 4 = 3 . 2 2 . 4 1 = 3
ileminin ilemi zerine hem sadan hem soldan dalma
4 2=3.42.21=7
zelii varsa ileminin ilemi zerine dalma zelii
olduundan, 2 4 4 2 dir.
vardr denir.
3. Birleme zelii
rnek
, A kmesinde bir ilem olsun. x, y, z A olmak zere;

x (y z) = (x y) z
a) Gerel saylar kmesinde arpma ileminin toplama
ise, ileminin birleme zelii vardr veya ilemi
ilemi zerine dalma zelii vardr.
birlemelidir denir.
rnek
R gerek saylar kmesinde
x y=x.y+x+y
Yani; a, b, c R iin;
a . (b + c) = (a . b) + (a . c)
(b + c) . a = (b . a) + (c . a)
dr.
b) Kmelerde ileminin ilemi zerine dalma zelii
kural ile tanml ileminin birleme zeliinin olup olmadn
vardr:
aratrnz.
zm
x, y, z R iin ;
A (B C) = (A B) (A C)
(B C) A = (B A) (C A)
c) Kmelerde ileminin ilemi zerine dalma zelii
x (y z) = x (y.z + y + z)
vardr:
(yz = y.z + y + z olduundan)
A (B C) = (A B) (A C)
= x . (y.z + y + z) + x + (y.z + y + z)
(B C) A = (B A) (C A)
= xyz + xy + xz + yz + x + y + z ... (I)
) Gerek saylar kmesinde blme ileminin toplama

ilemi zerine sadan dalma zelii vardr.
(x y) z = (x.y + x + y) z
= (x.y + x + y) . z + (x.y + x + y) + z
a, b, c R ve c 0 iin;
= x.y.z + xz + y.z + x.y + x + y + z ... (II)
(a + b) : c = (a : c) + (b : c)
(I) ve (II) den, x (y z) = (x y) z olduu grlmektedir.
dir.
O hlde, ileminin birleme zelii vardr.
286
lem
YGS Matematik
rnek
BRM (ETKSZ) ELEMAN
Reel saylar kmesinde
, A kmesinde tanml bir ilem olsun. xA ve bir tek e A iin
x y = 3x + 3y 2xy 3
xe = e x = x
kural ile verilen ileminin etkisiz elemann bulunuz.
oluyorsa A kmesinin ilemine gre birim (etkisiz) ele-
zm
man e dir. denir.
x y = y x olduundan, ilemin deime zelii vardr.
rnek
Bu yzden x e = x veya e x = x denklemlerinden birini

kullanarak etkisiz eleman aratrabiliriz.
a) Btn kmelerin kmesi E olsun. E kmesinde tanml
(birleim) ileminin etkisiz eleman dir.
x e = x 3x + 3e 2xe 3 = x
nk; AE iin A = A = A dr.
3e 2xe = 2x + 3
e . (3 2x) = 1. (3 2x)
b) Gerek saylar kmesinde arpma ileminin etkisiz eleman 1, toplama ileminin etkisiz eleman 0 dr.

nk; xR iin
x.1 = 1.x = x
x + 0 = 0 + x = x dir.
e=1
olarak bulunur.
c) A = {1, 2, 3, 4} kmesinde aadaki tablo ile tanml

ileminin etkisiz eleman 2 dir.
A kmesi, bu kmede tanml ilemine gre kapal

olsun. A kmesinin ilemine gre en ok bir tane
etkisiz eleman vardr.
BR ELEMANIN TERS
, A kmesinde tanml bir ilem ve A kmesinin bu ilemine gre etkisiz eleman e olsun.
x, y A iin
nk, tabloya gre;
x y = y x = e
1 2 = 2 1 = 1
2 2 = 2
ise x ve y elemanlarna ilemine gre birbirlerinin
3 2 = 2 3 = 3
tersleri denir ve x1 = y veya y1 = x biiminde gsterilir.
4 2 = 2 4 = 4
Gerek saylarda toplama ilemine gre x in tersi x tir.
olmaktadr. 2 nin bulunduu satrda ve 2 nin bulunduu
nk, x + (x) = 0 dr.
stunda btn elemanlar aynen korunmaktadr.

arpma ilemine gre x 0 iin x in tersi
ileminin deime zelii olmadna dikkat ediniz. 3 1 = 3
x.
ve 13 = 2 dir.
287
1
= 1 dir.
x
1
tir. nk,
x
lem
YGS Matematik
zm
rnek
A = {a, b, c, d} kmesinde aadaki tablo ile tanmlanan
a) x y = y x olduundan, ilemin deime zelii vardr. O
ilemi veriliyor.
hlde, ilemleri tek taraftan yapabiliriz.
Etkisiz eleman e olsun.
x e = x
& 2x + 2e 3xe
2
=x
3
2
3
2 3x
& e. ^2 3x h =
3
1
&e=
bulunur.
3
& 2e 3xe = x +
a) lemin etkisiz elemann bulunuz.

b) Tersi olan elemanlarn terslerini bulunuz.
1
b) 31 = a olsun. O hlde a 3 = 3 a = olmaldr. lem
3
deimeli olduundan, tek ynden a y bulmak yeterlidir.
zm
a)
a
b
c
b
a
c
a
c
lemin etkisiz eleman c dir. Nasl bulunduunu tabloda
O hlde, 3 n ilemine gre tersi
5
dir.
7
inceleyiniz. A kmesinin elemanlarnn ayn srada korunduu satr ve stunun kesitii yerdeki eleman, ileminin
rnek
etkisiz elemandr.
R gerek saylar kmesinde
x y = 4x + 4y 3xy 4
b) Tabloda; a d = d a = c (c, etkisiz eleman) olduundan,
ilemi tanmlanyor. ilemine gre hangi elemann tersi
a ve d elemanlar ilemine gre birbirlerinin tersleridir.

Yani, a1 = d ve d1 = a dr.
Ayn biimde b b = c olduundan, b1 = b ve c c = c
yoktur?
A) 4
B) 3
C)
3

4
D)
4

3
E)
1
12
olduundan, c1 = c dir.
zm
Bir elemann tersini aratrmak iin nce etkisiz eleman bul-
rnek
malyz. ileminin deime zelii vardr. O hlde, tek yn-
R kmesinde
x y = 2x + 2y 3xy
den etkisiz eleman aratrabiliriz:

2
3
x e = x 4x + 4e 3xe 4 = x
kuralyla ilemi tanmlanyor.
4e 3xe = 3x + 4
e. (4 3x) = 4 3x
a) lemin etkisiz elemann bulunuz.
e=1
b) ilemine gre 31 (3 n tersi) i bulunuz.
bulunur. imdi de bir x elemannn tersini aratralm. x in tersi

x1 olsun.
288
lem
YGS Matematik
x x1 = e
4x + 4x1 3x.x1 4 = 1
(4 3x) .
& x 1 =
x1
zm
= 5 4x
Yutan eleman olsun.
4x 5
bulunur.
3x 4
x = x = olacak biimde R yi bulacaz. lemin deime zelii olduundan, tek taraftan ilem yapmak
4x 5
tr.
O hlde, bir x elemannn ilemine gre tersi;
3x 4
yeterlidir.
Bu ifadenin paydas 0 olursa ifade tanmsz olur.
x = 3x + 3 x 6 =
4
4
3x 4 = 0 x = tr. O hlde, n ilemine gre tersi yoktur.
3
3
2 x. + 3x 6 = 0
.(2 x) 3 (2 x) = 0
zelik:
( 3) . (2 x) = 0
, A kmesinde tanml bir ilem olsun. A kmesi ilemine
=3
gre kapal, ileminin birleme zelii var ve ileminin etki-
Burada = 3 says ilemin yutan eleman, x = 2 says ilemin
Cevap: D
siz eleman e olsun. Bu durumda x A nn ilemine gre
veya
x=2
bulunur.
etkisiz elemandr.
tersi varsa, bu ters eleman en ok bir tanedir.
Cevap: C
rnek
zelik:
A = {0, 1, 2, 3, 4} de bir ilemi;
, A kmesinde tanml bir ilem olsun. A kmesi ilemine
x y = x ve y nin byk olmayan
gre kapal, ileminin birleme zelii var ve ilemine
gre A nn her elemann tersi bulunsun.
a) lemin tablosunu yapnz.
Bu durumda,
b) lemin deime zelii var mdr?
x, y A iin, (x * y) 1 = y1 x1 dir.
c) lemin etkisiz eleman var mdr?

d) lemin yutan eleman var mdr?
YUTAN ELEMAN
e) leme gre tersi olan elemanlarn terslerini bulunuz.

A kmesinde bir ilemi tanmlanm olsun.
x A iin x = x =
zm
olacak biimde A varsa, elemanna ileminin

a)
yutan eleman denir.
rnek
Reel saylar kmesinde arpma ileminin yutan eleman 0 dr.
nk, x R iin x.0 = 0.x = 0 dr.
4
0
Yutan elamann tersi yoktur.
Tabloda baz elemanlarn bulunuu yledir:
0 0 = 0 ve 0 n byk olmayan = 0
0 1 = 0 ve 1 in byk olmayan = 0
x y = 3x + 3y xy 6
kural ile verilen ileminin yutan eleman katr?
3 1 = 3 ve 1 in byk olmayan = 1
A) 1
rnek
Reel saylar kmesinde
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
289
lem
YGS Matematik
b) x, y R iin; x . y R, 2x R, 2y R
b) Tablo kegene gre simetrik olduundan, ilemin

deime zelii vardr.
c) 4 0 = 0

41=1
42=2
43=3
44=4
ve ilemin deime zellii olduundan, ilemin etkisiz
olduundan, (xy 2x 2y + 6) R dir.
O hlde, R kmesi ilemine gre kapaldr.
c) x y = x . y 2x 2y + 6

y x = y . x 2y 2x + 6
olduundan x y = y x dr. Buna gre, ileminin

deime zelii vardr.
d) Verilen ilemin deime zelii olduundan sadece x e = x

eitliinden etkisiz eleman aratrlabilir:
eleman; 4 tr.
x e = x x . e 2x 2e + 6 = x
d) 0 0 = 0
10=0
e(x 2) = 3x 6
20=0
e . (x 2) = 3 . (x 2)
30=0
e = 3 bulunur.
40=0
e) ileminin deime zelii olduundan, yalnz
ve ilemin deime zelii olduundan, ilemin yutan
x = eitliinden aratrlabilir.
x = x . 2x 2 + 6 =
eleman; 0 dr.
e) leme gre sadece 4 n tersi vardr ve

41 = 4 tr.
rnek
(x 3) = 2(x 3)
= 2 dir.
f)
5 in tersi a olsun. Buna gre,
R de
5a=3
x * y = x.y 2x 2y + 6
tr. (3, etkisiz elemandr.)
ilemi tanmlanyor.
5a=35.a2.52.a+6=3
a) a * a = a olan a saylarn bulunuz.
&a=
b) R, * ilemine gre kapaldr mdr?
O hlde, 5 1 =
7
bulunur.
3
c) * ileminin deime zellii var mdr?

d) * ileminin etkisiz elemann bulunuz.
rnek
e) * ileminin yutan elemann bulunuz.

f)
7
7 1
ve c m = 5 tir.
3
3
Gerel saylar zerinde bir ilemi her a,b gerel says iin
* ilemine gre 5 in tersini bulunuz.
a) a a = a a . a 2 . a 2 . a + 6 = a
a b = (a2 . b) - a + b biiminde tamamlanyor.
a2 5a + 6 = 0
x ! y ve x y = y x olduuna gre x . y arpm katr?
(a 2) . (a 3) = 0
A) 1
a = 2 veya a = 3
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
(2012 YGS)
290
lem
YGS Matematik
zm
rnek
a b = (a2 . b) - a + b tanmdan
Pozitif tam saylar kmesi zerinde 5 ve 7 ilemleri en byk
x y = y x ise
ortak blen ve en kk ortak kat yardm ile,
(x2 . y) - x + y = (y2 . x) - y + x
(x2 y - y2 x) = 2x - 2y
a 5 b = EBOB (a,b)
xy (x y) = 2 (x y)
a 7 b = EKOK (a,b)
x . y = 2 bulunur.
Cevap: B
olarak tanmlanyor.
rnek
Buna grei 18 5 (12 7 4) ileminin sonucu katr?
A = {a, b, c, d, e} kmesi zerinde ilem aadaki tabloyla
A) 2
B) 3
C) 6
D) 8
E) 9
tanmlanyor.
(2010 YGS)
rnein a d = c ve d a = a'dr.
a
a
b
b
c
a
d
c
e
d
zm
12 5 4 = EKOK (12,4)

= 12 dir.
18 7 12 = EBOB (18,12)
Bu tabloya gre A kmesinin
= 6 olur.
K = {b, c, d}
Cevap: C
L = {a, b, c}
M = {c, d, e}
rnek
alt kmelerinden hangileri ilemine gre kapaldr?

A) Yalnz K
B) Yalnz L
D) K ve M
C) K ve L
E) L ve M
A
(2011 LYS)
zm
ekildeki gibi bir d dorusunun noktalar kmesi zerinde

ilemi,
a
a
b
b
c
a
d
c
e
d
b a
A B = *
[AB] doru parasnn orta noktas, A Y

= B ise
A noktas,
A = B ise
Bu ilemle ilgili olarak
K = {b, c, d} kmesi iin,
I. Deime zelii vardr.
Y K olduu iin kapal deildir.

d b = a ve a !
II. Birleme zelii vardr.
L = {a, b, c} kmesi iin,
III. Etkisiz (birim) eleman vardr.
ilemine gre elde edilen tm sonular yine L kmesine ait
yarglarndan hangileri dorudur?
olduu iin kapaldr.
A) Yalnz I
M = {c, d, e} kmesi iin,
B) I ve II
D) II ve III
Y M olduu iin kapal deildir.

e e = a ve a !
C) I ve III
E) I, II ve III
(2009 SS)
Cevap: B
291
lem
YGS Matematik
zm
rnek
Doru zerindeki A, B, C ve E noktalarnn koordinatlar sra-
Rasyonel saylar kmesi zerinde tanml,
syla a, b, c ve e olsun.
, 5, 9 ikili ilemleri
I. a b = a b
II. a 5 b = a + b + ab
i) deime zellii:
III. a 9 b =
a+b_
b
2
À B = B A
b+a b
B A =
2 a
AY
= B iin A B =
ve
a+b
5
Buna gre, bu ilemlerden hangileri birleme zeliini
salar?
_
a+a
= ab
2
À B = B A
a+a
B A =
= ab
2
a
A = B iin A B =
A) Yalnz I
B) Yalnz II
D) I ve II
olduundan ilemin deime zelii vardr.
zm
ii) Birleme zellii:
eitliinin salanmas gerekir.
b+c
a+
b+c
2
A (B C) = a (
)=
2
2
=
a+b
(A B) C = (
) c =
2
=
C) (A
1, 2 ve 3 saylar kullanlarak I ve III ilemlerinin birleme zelliinin olmad gsterildiinde geriye sadece II ilemi kalr.
2a + b + c
4
a+b
+c
2
2
a + b + 2c
4
B)
C olduuna gre birleme zellii
I.
ab=a-b
1(23) =? (12)3
1(-1) =? (1-2)3
1-(-1) =? (-1) 3
1-(-1) =? (-1)-3

iii) Etkisiz eleman zellii
Birim eleman E ise A
E=E
2Y
=4
III. a 9 b =
A = A olmaldr.
A E durumunda (yani, a e iin)

A
(2010 LYS)
a(bc) = (ab)c
=BY
= C durumunda
AY
A
(B
yoktur.
E) II ve III
Rasyonel saylarda tanml bir ileminin birleme zelliinin

olmas iin
A, B, C noktalar iin,
C) Yalnz III
E=A
a+e
=a
2
a + e = 2a
a+b
5
1 9 (2 9 3) =? (1 9 2) 9 3
19 c
1 9 1 =?
3
1 + 1 ? 55 + 3
=
5
5
2+3 ? 1+2
m=c
m93
5
5
3
93
5
II. de verilen ilemin birleme zeliinin olup olmadna
e = a olur ki bu durumda birim eleman yoktur.
bakmaya gerek yoktur.
Cevap: A
292
Cevap: B
zml Test
YGS Matematik
1. ilemi
lem
4. A = {1, 0, 1} kmesinde ilemi,
2
1 1
= +
a)b a b
olarak tanmlandna gre 2 4 n deeri katr?
A) 8
B) 3
C) 10
3
D) 11
3

xy=

E) 4
x + y, x . y 0
x y, x . y < 0
ilemi tanmlanyor.
Bu ilemin tablosu aadakilerden hangisidir?

eklinde tanmlanyor.
a (a 1) = 81 olduuna gre, a katr?

A) 1
B) 2
D) 4

C) 3

xy=x+y

2. Pozitif tam saylar kmesi zerinde ve ilemleri

x y = xy
ise
ise
E) 5
5. Reel saylarda tanml

x y = 3xy 2x 2y + 2
ileminin etkisiz eleman katr?

A) 2
B) 1
C) 0
D) 1
E) 2
6. D = {1, 2, 3, 4, 5} kmesinde

p q = ( p ve q nun byk olmayan)
ile tanml ileminin etkisiz eleman katr?

A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
3. Gerel saylar kmesi zerinde her a ve b iin deime

zellii olan

7. Reel (gerel) saylar kmesi zerinde her a, b iin
a b = a . b 3 (b a)
ilemi tanmlanmtr.
Buna gre, 5 (1) deeri katr?

6
A)
5
5
B)
4
C)
1

5
D) 5
E) 7
a b = a + b 2ab
ilemi tanmlanmtr.
Buna gre, 5 in ilemine gre tersi katr?

A)
293
5

9
B)
2

3
C)
3

4
D)
3

7
E)
4
7
zml Test
lem

x y = 6xy + 3x + 3y + 1
2
n tersi katr?
3
2
A) 2
B)
3
10
1
D)
E)
7
21
ileminde
C)
1
3

x y = 2 3x 3y + 6xy
ileminin yutan eleman katr?

A)
1

3
B)
1

2
C) 1
D) 2
E) 3
10. A = {a, b, c, d, e} kmesinde aadaki tablo ile tanml

ilemi verilmitir.
Tabloya gre, x in tersi x1 ile gsteriliyorsa
(x e)1 (a d1) = c
ileminde x aadakilerden hangisidir?

A) a
B) b
C) c
D) d
E) e
294
YGS Matematik
YGS Matematik
1.
zmler
lem
4. (1) (1) = (1) + (1) = 2 A
2
1 1
2
3
= + &
=
2)4 2 4 2)4 4
8
& 2)4 =
3
Cevap: A
(1) 0 = 1 + 0 = 1
(1) 1 = 1 1 = 2 A
0 (1) = 0 + (1) = 1
00=0+0=0
01=0+1=1
1 (1) = 1 (1) = 2 A
1 0=1+0=1
11=1+1=2A
Buna gre, ilemin tablosu C de verilmitir.

Cevap: C
2. a (a 1) = 81 a (a + 1) = 81

aa+1 = 81
aa+1 = 34
O hlde, a = 3 tr.
5. ileminin deime zelii vardr.

Cevap: C
O hlde x e = x eitliinden e yi bulmak yeterlidir.
x e = x 3xe 2x 2e + 2 = x
3xe 2e = 3x 2
e . (3x 2) = 1 . (3x 2)
e = 1 bulunur.
Cevap: D
6.
3. a b = b a olduundan,

a b = a . b 3 . (a b)
4 . (a b) = a . b
a.b
tr.
4
5. ( 1)
5
Buna gre, 5 ( 1) =
= tr.
4
4
& a T b =

a b = a . b 3 . (b a)

Cevap: B
ileminin tablosuna gre, etkisiz eleman 5 tir.

Cevap: E
295
zmler
lem
YGS Matematik
7. a b = b a olduundan, nin deime zelii vardr.
9. x y = y x olduundan ilemin deime zelii vardr.
5 in tersini bulmak iin nce etkisiz eleman bulmalyz.
O hlde, sadece x = eitliinden y bulmak ye-
terlidir.
x + e 2x e = x
e (1 2x) = 0
e = 0 bulunur.
4 + 6x = 3x 2
xe=x
Yutan eleman olsun.

x=
2 3x 3 + 6 x =
5 in tersi m olsun.
2 . (3x 2) = 1 . (3x 2)
5m=0
2 = 1
&=
5+m2.5.m=0
5 + m 10m = 0
9m = 5
&m=
1
bulunur.
2
Cevap: B
5
9
5
dur. Etkisiz eleman 0 oldu9
undan, 5 m = 0 yazlmtr.
bulunur. O hlde, 5 in tersi
Cevap: A
8. x y = y x olduundan, nn deime zelii vardr.


xe=x
6xe + 3x + 3e + 1 = x
6xe + 3e = 2x 1
3e . (2x + 1) = 1 . (2x + 1)
3e = 1
& e =
1
tr.
3
2
n tersi a olsun.
3
10. ileminin etkisiz eleman a dr.

(x e)1 (a d1) = c (x e)1 (a c) = c
(x e)1 c = c
(x e)1 = a
x e = a1
xe=a
x=b
Cevap: B
Cevap: E
296
MODLER ARTMETK
YGS
MATEMATK
26. BLM
x, y, m Z ve m 2 olmak zere, x y says m ye bl-
zelikler
nebiliyorsa x ile y saylar m modlne gre denktirler
a. x y (mod m) ise x in ve y nin m ye blmlerinden kalanlar
denir ve

x y (mod m) veya y x (mod m)
ayndr.
b. x ve y tam saylarnn m > 1 tam saysna blmlerinden
biiminde gsterilir.
kalanlar ayn ise x y (mod m) dir.
x y (mod m) m | (x y)
x y = m . k (k Z)
c. k bir tam say olmak zere;
x = y + m . k demektir.
x y (mod m) x + k y + k (mod m)
x y (mod m) x k y k (mod m)
x y (mod m) x.k y.k (mod m) dir.
rnek
Aadaki denkliklerin doru olup olmadn aratrnz.
a) 130 22 (mod 9)
d. x, y Z ve k ile m aralarnda asal olmak zere,
b) 8 41 (mod 11)
c) 27 19 (mod 5)
e. x y (mod m)
zm
a) 130 22 = 108 dir. 108 , 9 ile blnebildiinden,
verilen denklik dorudur (Saylar arasndaki fark 9 ile
blnebilmektedir.).
b) Saylar arasndaki fark 8 (41) = 8 + 41 = 33 tr. 33 ,
11 e blnebildiinden, verilen denklik dorudur.
c) 27 (19) = 27+19 = 46 dr. 46, 5 ile tam blnemez.
O hlde, verilen denklik doru deildir.

Yani, 27 / 19 (mod 5) tir.
k . x k . y (mod m) x y (mod m) dir.
z t (mod m)
olsun. Bu durumda,
x + z y + t (mod m)
x z y t (mod m)
x.z y.t (mod m)
dir.
f.
n Z+ olmak zere;
x y (mod m) xn yn (mod m) dir.
g. x y (mod m) ve 0 y < m ise x in m ye blmnden

kalan y dir.
rnek
h. x ile m aralarnda asal ve m asal say olmak zere

xm1 1 (mod m) dir.
38 2 (mod m) denkliini salayan m doal saylar ka

tanedir?
A) 7
B) 8
C) 9
D) 10
rnek
E) 11
7 23 (mod 6)
zm
9 15 (mod 6)
dr. Bu denklikleri taraf tarafa toplayarak
38 2(mod m) m | (38 2)
2 38 (mod 6), taraf tarafa arparak
m | 36 demektir.
63 345 (mod 6) denkliklerini elde edebiliriz.
36 nn pozitif tam say blenleri saysn bulalm:

36 =
22
32
7 23 (mod 6) denkliinin her iki tarafna 23 eklersek
olduundan, 36 nn pozitif tam say
blenleri says, 3 . 3 = 9 tanedir.
30 0 (mod 6) denkliini elde ederiz.
Ancak m 2 olduundan m ! 1 dir. Buna gre,
9 15 (mod 6) denkliinin her iki tarafnn karesini alrsak
9 1 = 8 tane m doal says vardr.
81 225 (mod 6) denklii elde edilebilir.

Bulunan denkliklerin doru olduunu kontrol ediniz.
Cevap: B
297
Modler Aritmetik
YGS Matematik
2. yol:
rnek
1874 x (mod 7) olsun.

1874 saysnn 7 ile blnmesinden kalan katr?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
18 4 (mod 7) 1874 474 (mod 7) dir.
E) 6
4 ile 7 aralarnda asal ve 7 asal olduundan,

471 46 1 (mod 7) dir.
zm
Buradan, 474 (46)12 . 42 (mod 7)
x y (mod m) ise, x ve y saylarnn m ile blmlerinden

kalanlar ayn idi. Bu denklikte
0 y < m
ise, x in m ile blnmesinden kalan y olur.
112 . 42 (mod 7) 16 (mod 7)
2 (mod 7) bulunur.
Cevap: B
Bundan faydalanarak, 1874 saysnn 7 ile blnmesinden
rnek
kalann bulalm:
18 in 7 ile blnmesinden kalan 4 tr (Blerek bulunuz.). O
43.552 + 17.1386 saysnn 9 ile blnmesinden kalan katr?
hlde; 18 4 (mod 7) (1)
A) 1
yazabiliriz. Bu denkliin her iki tarafnn karesini alrsak;
52 7 (mod 9)
53 8 (mod 9) 53 1 (mod 9)
182 2 (mod 7) ... (2)
olur. (1) ve (2) denkliklerini taraf tarafa arparsak;

18 . 182 4.2 (mod 7) 183 8 (mod 7)
551 1 (mod 9)
51 5 (mod 9)
552 5 (mod 9)
183 1 (mod 7) ... (3) yazabiliriz.

1872 1 (mod 7)
182 2 (mod 7)

4 (mod 9) (II)
133 1 (mod 9) (133)28 128 (mod 9)
(74 n 3 e blmnde blm 24 tr.)
(5 4 (mod 9) olduundan)
552
132 7 (mod 9)
mek iin (3) denkliinin her iki tarafnn 24. kuvvetini alalm.
1 (mod 7)
(Taraf tarafa arparsak)
131 4 (mod 9)
tini alrsak alalm sa taraf daima 1 olacaktr. 1874 e ulaabil-
124
17 8 (mod 9) (III)
(3) denkliinin sa taraf 1 olmutur. Bu denkliin hangi kuvve-
(183)24
(53)17 (1)17 (mod 9)
elde ederiz. 8 1 (mod 7) olduundan
183
E) 8
51 5 (mod 9)
16 2 (mod 7) dir.
16 2 (mod 7)
D) 6
43 7 (mod 9) (I)
buluruz. 16 nn 7 ile blmnden kalan 2 olduundan,
16 (mod 7)
C) 3
zm
182 16 (mod 7) buluruz.
182
B) 2
1384 1 (mod 9)
(mod 7)
1872 1 (mod 7) olur.
(Taraf tarafa
132
7 (mod 9)
1386
7 (mod 9) (IV) olur.
arparsak)
(I) , (II) , (III) ve (IV) ten;
1872 . 182 1.2 (mod 7)

1874 2 (mod 7)
43 . 552 + 17 . 1386
7.4 + 8.7 (mod 9)
84 (mod 9)
3 (mod 9)
O hlde, saynn 9 ile blnmesinden kalan 3 tr.
bulunur. O hlde, 1874 saysnn 7 ile blnmesinden kalan 2 dir.
Cevap: C
298
Modler Aritmetik
YGS Matematik
rnek
rnek
342 nin birler basamandaki rakam katr?

A) 0
B) 1
C) 3
Bir subay 1 gn nbet tuttuktan sonra 4 gn dinlenmektedir.
D) 7
E) 9
Bu subay birinci nbetini cuma gn tuttuuna gre, 30.

nbetini hangi gn tutar?
zm
A) Pazartesi
342 nin birler basamandaki rakam, bu saynn 10 ile blmndeki kalandr.
D) Perembe
31 3 (mod 10)
7 (mod 10)
34
1 (mod 10)
32 9 (mod 10)
E) Cuma
Her 5 gnde bir nbet tutulmaktadr. Subayn birinci nbetinden 30. nbetini tuttuu gne kadar olan gn says;
olur. 34 1 (mod 10) (34)10 110 (mod 10)

340 1 (mod 10)
C) aramba
zm
32 9 (mod 10)
33
B) Sal
5 . 29 + 1 146 dr.

146 6 (mod 7) olduundan, cuma gnnden itibaren 6. gn ile

146. gn ayn gndr. Cuma gnnden itibaren 6. gn aramba
342 9 (mod 10)
olduundan, subay 30. nbetini aramba gn tutacaktr.
bulunur. O hlde, 342 nin birler basama 9 dur.
Cevap: C
Cevap: E
rnek
rnek
Sal gnnden itibaren 150. gn hangi gndr?
4x 3 x + 7 (mod 8) denkliini salayan
A) Sal
a) En kk pozitif x tam saysn bulunuz.
B) aramba
D) Cuma
C) Perembe
E) Cumartesi
b) En byk negatif x tam saysn bulunuz.
zm
zm
Haftada 7 gn olduundan, 1. gn sal ise;
a) 4x 3 x + 7 (mod 8) 3x 10 (mod 8)
8., 15., 22., ... gnler de sal gndr.
3x 18 (mod 8)
150 3 (mod 7) olduundan, 150. gn sal gnnden itibaren
x 6 (mod 8)
bulunur.
18 10 (mod 8) olduundan, 10 yerine 18 alnd. 3 ile 8
3. gndr. Buna gre, 150. gn perembe gndr.

Cevap: C
rnek
aralarnda asal olduundan, 3x 18 (mod 8) denkliinin

her iki taraf 3 e blnd.
100. ay mays ay olduuna gre, 1. ay hangi aydr?

A) Ocak
B) ubat
C) Mart
D) Nisan
E) Mays
Buna gre, denklii salayan en kk pozitif tam say 6 dr.
b) x 6 (mod 8)
zm
0 8 (mod 8)
12 farkl ay olduundan, her 12 ayda bir ayn aylar
denklikleri taraf tarafa toplanrsa,
tekrarlanacaktr.
x 2 (mod 8)
elde edilir. O hlde, denklii salayan en byk negatif
100 4 (mod 12) olduundan, 100. ay ile 4. ay ayn aydr. 4.

ay mays ise 1. ay ubattr.
tam say 2 dir.
Cevap: B
299
Modler Aritmetik
YGS Matematik
ve sembolleri Z/m de srasyla toplama ve arpma

KALAN SINIFLARI KMES
ilemlerini gstermek zere,

a. p q = r dir.

b. p q = s dir.
m pozitif tam say olmak zere, m ye blmlerinden ayn k

kalann veren tam saylar dnelim. m ye blmden elde
edilebilecek kalanlarn kmesi:
rnek
{0, 1, 2, , m 1} idi.
Z/8 kmesinde aadaki ilemleri sonulandrnz.
m ye blmnde 0 kalann veren tam saylarn kmesini 0 ,

a) 3 4

b) 5 7

c) 4 6

d) 7 2
zm
m ye blmnde m 1 kalann veren tam saylarn kmesini m 1 ile gsterelim. Bylece tam saylar, m ye blmlerinden elde edilen kalanlarna gre snflandrm oluruz.
Bu snflardan her birine bir denklik snf denir. Herhangi bir
tam say bu snflarn mutlaka birinin ve sadece birinin ele-
3 + 4 = 7 dir. 7 nin 8 ile blnmesinden kalan 7 olduun

dan, 3 4 = 7 dir.
b)
5 + 7 = 12 ve 12 nin 8 ile blnmesinden kalan 4 ol

duuna gre, 5 7 = 4 dr.
c) 4.6 = 24 ve 24 n 8 ile blnmesinden kalan 0 oldu

una gre, 4 6 = 0 dr.
mandr. nk, bir tam saynn m ye blmnden kalan 0,

1, 2, , m1 saylarndan birisidir.

mZ+ olmak zere, {0 , 1 , 2 , ... , m 1 }
a)
d) 7.2 = 14 ve 14 n 8 ile blnmesinden kalan 6 olduun

dan, 7 2 = 6 dr.
kmesine, kalan
snflar kmesi denir ve Z/m ile gsterilir.
rnek
rnek
Z/7 de 4 (x 2 ) = 3 denkleminin zm kmesini
Tam saylarn 3 ile blmnden kalan snflarn kmesini
bulunuz.
yaznz. Her bir kalan snfna ait tam saylar yaznz.
zm
zm

4 (x 2 ) = 3 2 [4 (x 2 )] = 2 3

(2 4 ) (x 2 ) = 6
Tam saylarn 3 ile blmnden kalanlar 0, 1, 2 olabileceinden, kalan snflarn kmesi;

Z/3 = { 0 , 1 , 2 } dir. 0 , 1 , 2 kalan snflarna ait elemanlar
liste biiminde yazalm:
0 = { , 3n, , 6, 3, 0, 3, 6, , 3n, } dir.
Ayn biimde, 1 = 3 ile blmnden 1 kalan tam saylar
olduundan,
1 = { , 3n+1, , 5, 2, 1, 4, 7, , 3n+1, } ve ayn

biimde,
2 = { , 3n+2, , 4, 1, 2, 5, 8, , 3n+2, }

Burada, 0 1 = , 0 2 = , 1 2 = ,

0 1 2 = Z olduunu grnz.
( ileminin birleme zelii)

1 (x 2 ) = 6 (2 4 = 1 dir.)

x 2 =6

(x 2 ) 5 = 6 5

(2 5 = 0 dr.)

x (2 5 ) = 6 5
( nn birleme zelii)

x0=4

x=4
O hlde, denklemin zm kmesi: = { 4 } olur.

dir.
rnek
Z/5 te ( 3 5 4) 7 (2 5 3) ileminin sonucu aadakilerden
Z/m Kmesinde Toplama ve arpma

p , q Z/m olmak zere, p + q nun m ile blnmesinden
hangisidir?
kalan r, p . q nun m ile blnmesinden kalan s olsun.
A) 0
300
B) 1
C) 2
D) 3
E) 4
Modler Aritmetik
YGS Matematik
4 . 4 = 1 olduu iin Z/5 de 1 in karekkleri 1 ve 4 dr.
zm
yleyse denklemin zm kmesi { 1, 4} bulunur.
rnek
Bugn gnlerden aramba olduuna gre, 899 gn
Cevap: A
sonra hangi gn olur?
rnek
zm
4 96
c m saysnn Z/5 te eiti katr?
3
Bir hafta 7 gn olduundan (mod 7) ye gre ilem yaplacaktr.
zm
899 3 (mod 7) olduu iin 899. gn cumartesidir.

aramba
4 96
3 96
c 3 m = c 4 m dr.
3 8 (mod 5)
Perembe
Cuma
Cumartesi
Pazar
Pazartesi
Sal
rnek
3 8
/ / 2 olur.
4 4
gnde bir nbet tutan bir asker ilk nbetini perembe
3 96
96
c 4 m = 2 (mod 5) olur.
gn tuttuuna gre 32. nbetini hangi gn tutar?
2 2 (mod 5)
zm
22 4 (mod 5)
23
3 (mod 5)
3 gnde bir nbet tuttuuna gre 32. nbetini 3.31 = 93 gn
24 1 (mod 5)
sonra tutacaktr.
Periyod 4 tr.
Perembe
96 4
1 (mod 5) bulunur.
Sal
aramba
Z/5 te f(x) = 2 x + 1 olduuna gre, f-1(x) bulunuz.
zm
Z/5 te x2 + 2 / 3 denkleminin zm kmesi nedir?
f(x) = 2x + 1 ise
zm
f(x) + 4 = 2 . x + 1 + 4
;
0
+ 2 / 3 ise
3 / f(x) + 4 = 2 . x
x2 + 2 + 3 = 3 + 3
; ;
0
1
x2
Pazartesi
rnek
rnek
x2
Cumartesi Pazar
93 2 (mod 7) olduu iin 32. nbetini cumartesi gn tutacaktr.
296 20 (mod 5)

Cuma
3 . f(x) + 3 . 4 = 3 . 2 . x
: :
2
1
= 1 olur.
Bu denklemi salayan x deerleri 1 in karekkleridir.
3 . f(x) + 2 = x olur.
1.1 = 1
f-1(x) = 3x + 2 bulunur.
301
Modler Aritmetik
YGS Matematik
zm
rnek
1
2
3
4
5
6
7
8
A B C D E D C B A . . .
1 4444444444 2 4444444444 3 1 4 2 4 3
Periyot 8
Tekrarlyor.
7k + 4 biimindeki bir say 3 ile kalansz klnebildiine

gre, 21'den kk k pozitif tam saylar ka tanedir?
A) 9
B) 8
C) 7
D) 6
E) 5
(2011 YGS)
2010 ? (mod 8)
2010 8
16
251
41
40

10
8
2
zm
k Z+ ve k < 21 olmak zere
7k + 4 0 (mod 3) tr.
7k + 4 + 2 0 + 2 (mod 3)
7k 2 (mod 3)
Kalan 2 olduu iin B lambas olur.
Cevap: B
1 . k 2 (mod 3)
rnek
k 2 (mod 3)
3 e blmnde 2 kalann veren 21 den kk pozitif tam
saylar,
2x = 1 (mod 7)
2, 5, 8, 11, 14, 17, 20 olmak zere 7 tanedir.
3y = 4(mod 7)
Cevap: C
denkliklerini salayan en kk x ve en kk y pozitif

tam saylar iin y - x farkl katr?
A) 5
B) 4
C) 3
D) 2
E) 1
(2011 LYS)
zm
rnek
2x 1 (mod7)
Aada be lambadan oluan bir reklam panosu gsterilmitir.
21 2
22 4
23 1 x = 3 tr.
3y 4 (mod 8)
Panodaki lambalar A lambasndan balayarak soldan saa

doru, E lambasndan sonra ise sadan sola doru devalml
olarak yanp snmektedir. rnein, lambalar A - B - C - D - E
- D - C - B - A - B ... srasnda yanp sndnden 7. srada
yanp snen lamba C lambasdr.
31 3
32 2
33 6
Buna gre, 2010. srada yanp snen lamba hangisidir?

A) A
B) B
C) C
D) D
34 4 y = 4 tr.
E) E
y - x = 4 - 3 = 1 olur.
(2010 YGS)
Cevap: E
302
Modler Aritmetik
Mantk
YGS Matematik
rnek
4x + 3 6 (mod 7)
denkliini salayan en kk pozitif x tam says katr?
A) 2
B) 3
C) 4
zm
D) 5
E) 6
(2005 SS)
4x + 3 6 (mod 7)
4x + 3 6
= k ! Z olmaldr.
7
4x - 3 = 7k
4x = 7k + 3
x=
7k + 3
4
k = 3 iin x = 6 en kk deerdir.
Cevap: E
303
zml Test
Mantk
1. 31994 x (mod 5)

6. Tam 12 yi gsteriyorken altrlan bir saatin akrebi,

1999 saatlik sre dolduu anda ka gsterir?

A) 4
B) 3
YGS Matematik
C) 2
D) 1
A) 3
E) 0
B) 5
C) 7
D) 8
E) 9
7. 365 gnlk bir yldaki cumartesi ve pazar gnleri saysnn toplam en ok katr?
2.
(1991)92

A) 0
x (mod 5)
B) 1
A) 102
C) 2
D) 3
B) 103
C) 104
D) 105
E) 106
E) 4
8. x iki basamakl bir say
3. (1993)x 2 (mod 5)

x 2 (mod 3)
x 2 (mod 5)
olduuna gre, x in en byk ve en kk deerlerinin toplam katr?
olduuna gre, x in en kk deeri katr?

A) 0
B) 1
C) 3
D) 7
A) 92
B) 109
C) 124
D) 154
E) 169
E) 10
9. Z/11 de
4. 161991 x (mod 7)

( 3 7) ( 5 9)

A) 4
B) 6
C) 8
D) 9
E) 10
olduuna gre, x aadakilerden hangisidir?

A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
10. Z/5 te

5. 5 x 4 (mod 7)

olduuna gre, x in alabilecei pozitif en kk iki

deerin toplam katr?
A) 7
B) 8
C) 9
D) 10
3xy=4
3x 2y= 4
denklem sisteminin zm kmesi aadakilerden
hangisidir?

A) { ( 1, 3) }

D) { ( 3, 0) }
E) 11
304

B) { ( 2, 3) }

C) { ( 2, 1) }

E) { ( 2, 2) }
zmler
Modler
Aritmetik
YGS
Matematik
1. 31 3 (mod 5)
Mantk
4. 161 2 (mod 7)
32 4 (mod 5)
162 4 (mod 7)
33 2 (mod 5)
163 1 (mod 7)
34 1 (mod 5)
olduundan, her ardk 3 kuvvete 2, 4, 1 kalanlar tek-
olduundan; her ardk 4 kuvvette 3, 4, 2, 1 kalanlar
rarlanacaktr.
tekrarlanacaktr.
1994 2 (mod 4) olduundan, 31994 32 (mod 5)
4 (mod 5)
1991 2 (mod 3) olduundan, 161991 162 (mod 7)

4 (mod 7)
tir.
dir.
Cevap: D
Cevap: A
5. 5 x 4 (mod 7) 5 4 x (mod 7)

1 x (mod 7)
dir. O hlde, x in pozitif en kk deeri 1 dir.

1 8 (mod 7) olduundan, x in pozitif en kk iki deeri
1 ve 8 dir.
1 + 8 9 dur.
2. 1991 1 (mod 5) 199192 192 (mod 5)

1 (mod 5) tir.
Cevap: C
Cevap: B
3. 19931 3 (mod 5)

19932 4 (mod 5)
19933 2 (mod 5)
olduundan, x in en kk deeri, 3 tr.
6. Saat kadran zerinde her 12 saatte bir saatin akrebi

ayn saati gsterir.
Cevap: C
1999 7 (mod 12)
olduundan, 1999 saat sonra saat 7 yi gsterir.

Cevap: C
305
Mantk
zmler
7. Her 7 gn iinde birer tane cumartesi ve pazar gn varduunu kabul edelim.
9. ( 3 7) ( 5 9) = 3 . 7 5 + 9
dr. Yln ilk gnnn cumartesi, ikinci gnnn pazar ol
YGS Matematik
365 7
364 52
1
= 10 3
= 10 . 3
=8
Cevap: C
olduundan; 365 gn iinde 52 tane cumartesi, 52 tane

pazar vardr ve 1 gn artmaktadr. Bu artan gn de cumartesi gndr.
Buna gre, cumartesi ve pazar gnlerinin saysnn toplam en ok:
52 + 52 + 1 105 tir.
Cevap: D
10. 3 x y = 4 3 ( 3 x y) = 3 4
3.3 x 3 y = 3.4
4x 3y= 2
3x 2y= 4
Son iki denklem taraf tarafa toplanrsa;
4+3 x 3+2 y = 2+4

2x 0y= 1

2x= 1

3 ( 2 x) = 3 1

8. x 2 (mod 3) x = 3m + 2, m Z

x 2 (mod 5) x = 5n + 2, n Z
dir. Buradan,
x 2 = 3m
x 2 = 5n
dir. O hlde, x 2 says 3 ve 5 in ortak katdr.
OKEK (3, 5) = 15 olduundan,
x 2 = 15 . k , k Z
dir. Bu eitlikte,
k = 1 iin x = 17
k = 6 iin x = 92
bulunur. iki basamakl x saysnn en kk deeri 17,

en byk deeri 92 dir.
17 + 92 = 109 dur.
3 . 2 x = 3 .1

1x= 3

x = 3 olur.

3xy=4 3 3 y= 4

3.3 y = 4

4y= 4

y = 0 dr.

Cevap: B
O hlde, denklem sisteminin zm kmesi,

= { ( 3, 0) } dr.
Cevap: D
306
PERMTASYON - KOMBNASYON
YGS
MATEMATK
FAKTRYEL KAVRAMI
27. BLM
SAYMA KURALLARI
n N olmak zere n den 1 e kadar olan sayma saylarnn
1. Eleme Yolu le Sayma
arpm n! olarak gsterilir.
Sonlu bir kmenin her bir elemanna bir sayma says karlk gelecek ekilde 1 den balayarak kmenin eleman saysn
n! = n . (n - 1) . (n - 2).........3 . 2 . 1
0! = 1,
bulma ilemine eleme yolu ile sayma denir.
1! = 1 dir.
rnek
Bir okuldaki rencilerin saysn bulmak.
rnek
(n + 2)! + n!
= 111
n!
2. Toplama Yolu le Sayma

Sonlu ve ayrk iki kmenin birleminin eleman saysn bul-
olduuna gre, n katr?
mak iin kmelerin eleman saylar toplanr. Bu ynteme toplama yolu ile sayma denir.
zm
A B = Q ise s(A B) = s(A) + s(B) dir.

(n + 2)(n + 1) n! + n!
= 111
n!
n! [(n + 2)(n + 1) + 1]
= 111
n!
rnek
Bir snfta 19 kz renci, 20 erkek renci varsa snf mev-
n2 + 3n + 2 + 1 = 111
cudu 19 + 20 = 39 dur
n2 + 3n - 108 = 0
(n - 9)(n + 12) = 0
n - 9 = 0
3. arpma Yolu le Sayma
n=9
kier, ikier ayrk ve her biri sonlu olan n tane kmenin her
n + 12 = 0 n = - 12
birinin eleman says a.n dir. Bu ynteme arpma yolu ile
n = - 12 olamaz. nk negatif saylarn faktriyeli olmaz. O
sayma denir.
halde n = 9 bulunur.
rnek
(2n + 1) ! . (n 1)! 11
=
5
n! . (2n) !
olduuna gre, n katr?
zm

(2n + 1) ! (n 1) ! 11
=
5
n! .(2n) !
Ayrk k tane iten
1. i n1 farkl yoldan
.
.
.
.
k. i nk farkl yoldan yaplabiliyorsa
1. Bu k tane iten biri

(2n + 1) (2n)! (n 1) ! 11
=
5
n (n 1)! (2n) !

n1 + n2 + n3 + ... + nk deiik yoldan yaplabilir. Bu ileme toplama kural denir.
2. Bu k tane i sral bir biimde birlikte
2n + 1 11
=
n
5
10n + 5 = 11n
n = 5 bulunur.
307
n1 . n2 . n3 ... nk deiik yoldan yaplabilir.
Bu sayma ilemine genel arpm kural veya

saymann temel ilkesi denir.
Permtasyon - Kombinasyon
YGS Matematik
rnek
rnek
4 krmz, 5 beyaz, 3 siyah bilye arasndan 1 krmz, 1

beyaz ve 1 siyah bilye ka farkl ekilde seilebilir?
A = {0, 1, 2, 3, 4, 5} kmesinin elemanlarn kullanarak en

az iki basamanda ayn rakam bulunan, basamakl en
ok ka farkl doal say yazlr?
zm
zm
4 krmz bilyeden 1 krmz bilye 4 ekilde,

5 beyaz bilyeden 1 beyaz bilye 5 ekilde,
3 siyah bilyeden 1 siyah bilye 3 ekilde seilebileceinden bu
seim 4.5.3 = 60 farkl ekilde yaplabilir.
Yazlabilecek tm basamakl doal saylardan, rakamlar

farkl doal saylar karlr.
A kmesinin elemanlarn kullanarak basamakl
rnek
5 6 6 5.6.6 = 180 tane say yazlr.

(Yzler basamanda 0 rakamn kullanamayz.)
A = {1, 2, 3, 4, 5} kmesinin elemanlarn kullanarak

I.

(Rakamlar tekrarlanabilecei iin her basamaa gelebilecek 5 rakam seenei vardr.)
II.
basamakl rakamlar farkl en ok ka farkl doal

say yazlr?
5 5 4 5.5.4 = 100 tane say yazlr.
5 5 5 5 . 5 . 5 = 125 tane say yazlr.
Rakamlar farkl basamakl
basamakl en ok ka farkl doal say yazlr?
yleyse en az iki basamanda ayn rakam bulunan 180 - 100

= 80 tane say yazlr.
rnek
A = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6} kmesinin elemanlarn kullanarak
basamakl rakamlar farkl en ok ka farkl ift doal
say yazlr?
5 4 3 5.4.3 = 60 tane say yazlr.

(Bir basamakta kullanlan rakam dierinde kullanlmayaca iin her basamakta seenek says birer
azalarak gider.)
zm
III. basamakl rakamlar farkl en ok ka farkl tek

doal say yazlr?
Yazlacak saylarn ift say olabilmesi iin birler basama 0,
Say tek say olacandan birler basamana 1, 3, 5

rakamlar gelmelidir.
2, 4, 6 olmaldr.
4 3 3
Birler basama 0 olan
4.3.3 = 36 tane say yazlr.
6 5 1 5.6.1 = 30 tane
1, 3, 5

0
Birler basama 2, 4, 6 olan
(Bir basamakta kullanlan rakam dierinde kullanlmayaca iin her basamakta seenek says birer azalarak gider.)
2, 4, 6
IV. Rakamlar farkl 300 den kk en ok ka farkl doal say yazlr?

A kmesinin elemanlarn kullanarak basamakl rakamlar

farkl 30 + 75 = 105 tane ift doal say yazlabilir.
2 4 3 2.4.3 = 24 tane say yazlr.

1, 2
PERMTASYON
A kmesinin elemanlarn kullanlarak yazabileceimiz

iki basamakl ve bir basamakl doal saylar da 300 den
kk olacaktr.
n, r N+ ve r n olmak zere n elemanl bir kmenin r elemanl sral r lilerine n nin r li permtasyonu denir ve P(n, r)
ki basamakl
5 4
eklinde gsterilir.
5.4 = 20 tane
p (n, r) =
Bir basamakl
5
5.5.3 = 75 tane say yazlr.
5 5 3
5 tane yazlr.
n!
veya
(n r) !
Rakamlar farkl 300 den kk
P (n, r) = n (n 1) . (n 2) . ........... (n r + 1)
1 444444444 2 444444444 3
r tane
24 + 20 + 5 = 49 tane say yazlr.
eitlikleri ile hesaplanr.
308
YGS Matematik
rnek
r = n P(n, n) = n! olur.
Aralarnda Ahmet ile Ali'nin de bulunduu 6 kii, 6 kiilik bo bir sraya oturacaklardr. Ahmet ile Ali'nin yanyana oturmamas koulu ile en ok ka farkl biimde
oturabilirler?
rnek
P(n, 2) + 2P(n, 1) = 42 ise P(n, 3) katr?
zm
zm
Tm durumlardan Ahmet ile Ali'nin yanyana olma durumlar

karlr.
n!
n!
+2
= 42
(n 2) !
(n 1) !
6 kii 6! ekilde oturabilir. yleyse Ali ile Ahmet'in yanyana

olmamas koulu ile
n (n 1)(n 2) !
n (n 1) !
+2
= 42
(n 2)!
(n 1)!
6! - 2!.5! = 6.5! - 2!.5!
n(n - 1) + 2n = 42
n2 - n + 2n - 42 = 0
n2 + n - 42 = 0
(n + 7)(n - 6) = 0
= 5!(6 - 2)
= 4.5!
= 480 trl oturabilirler.

DARESEL (DNEL) PERMTASYON
n+7=0 n=-7
n tane farkl elemann bir ember etrafndaki sralanna dairesel (dnel) permtasyon denir.
n - 6 = 0 n = 6 olur.
Dnel permtasyonda bir eleman sabit tutulup, dierlerinin bu

elemana gre sralan dnlrse n elemann dnel permstasyonu (n - 1)! eklinde bulunur.
n = - 7 olamayacandan n = 6 olur.
6!
P(n, 3) = P(6, 3) =
(6 3)!
6.5.4.3!
3!
= 120 bulunur.
=
rnek
8 kii yuvarlak bir masa etrafna
rnek
(8 - 1)! = 7! ekilde sralanabilir.
Birbirinden farkl 4 kimya, 5 corafya kitab, kimya kitap-
rnek
lar yanyana olmak koulu ile 9 kitaplk bo bir rafa en
Anne, baba ve drt ocuktan oluan bir aile, anne ve baba-
ok ka farkl ekilde sralanabilir?
nn yan yana oturmamas koulu ile yuvarlak bir masa
zm
Kimya kitaplar kendi arasnda P(4, 4) =
etrafna en ok ka farkl ekilde oturabilirler?
zm
4!
= 4!
(4 4) !
Tm durumlardan anne ile babann yanyana oturma durumlar karlr.
trl sralanr. Kimya kitaplarn bir kitap olarak dnrsek 6

6!
kitap P(6, 6) =
= 6! trl sralanr.
(6 6) !
Ayn soruyu saymann temel ilkesi ile zelim.
6 kii yuvarlak masa etrafnda (6 - 1)! = 5! trl oturabilir.

Anne ve baba kendi arasnda 2! trl, anne ile baba bir kii
olarak dnlrse 5 kii yuvarlak masa etrafnda 5! trl ve
anne ile babann yanyana olmas koulu ile 2!.4! trl otururlar. yleyse anne ile babann yanyana oturmamas koulu ile
4 kimya kitab kendi arasnda 4! trl sralanr. 4 kimya kitab
5! - 2!.4! = 5.4! - 2.4!
1 kitap olarak dnlrse 6 kitap kendi arasnda 6! trl sra-
= 4!(5 - 2)
= 24.3
= 72 trl oturabilirler.
yleyse 4 kimya, 5 corafya kitab kimya kitaplar yanyana

olmak koulu ile 4!.6! trl sralanr.
lanr. Kimya kitaplar yanyana olmak zere 4!.6! trl sralanr.
309
YGS Matematik
III. 3 rakam ile biten
TEKRARLI PERMTASYON
n tane eleman iinden p tanesi, r tanesi ve k tanesi ayn ise bu
elemanlarn farkl sralan
P(n/p, r, k) = c
210
. 2 (2 tane 3 rakam)
7
n
n!
m=
p, r, k
p! . r l . k!
rnek
eitliiyle hesaplanr.
11100222 saysndaki rakamlarn yerleri deitirilerek
rnek
sekiz basamakl en ok ka farkl ift doal say yazlabilir?
ANKARA szcndeki harflerin yerleri deitirilerek 6
zm
harfli anlaml ya da anlamsz ka farkl szck yazlabilir?
Yazlacak saylarn ift say olmas iin birler basama 0
zm
veya 2 olmaldr.
3 tane A
Birler basma 0 olan saylar bulabilmek iin
1 tane N
1, 1, 1, 0, 2, 2, 2 rakamlar ile yedi basamakl ka say yazla-
1 tane K
bileceini bulmamz yeterlidir.
1 tane R olmak zere
3 tane 1
6
6!
6.5.4.3!
= 120 bulunur.
c=
m =
3 , 1, 1 , 1
3!. 1!. 1!. 1!
3!
1 tane 0
rnek
3 tane 2 olmak zere
2221133 saysndaki rakamlarn yerleri deitirilerek yedi
7!
tane saylr. Ancak bu saylarn hepsi yedi
3!.1!.3!
basamakl en ok
basamakl deildir. (0 ile balayan saylar olduundan) yleyse
I.
bu saylarn iinden 1 ve 2 ile balayanlar bulmalyz.
ka doal say yazlr?
II. 2 ile balayan ka doal say yazlr?
7!
6 " (3 tane 1 + 3 tane 2)
.
3!.1!.3! 7 " (7 tane rakam var)
III. 3 ile biten ka doal say yazlr?
zm
I.
3 tane 2
2 tane 1
2 tane 3 olmak zere
yedi basamakl
7
7!
c=
m = 210 tane say yazlr.
3, 2, 2
3!. 2!. 2!
Ayn ekilde birler basama 2 olan saylar bulabilmek iin

1, 1, 1, 0, 0, 2, 2 rakamlar ile yazlabilecek yedi basamakl
3 tane 1
2 tane 0
2 tane 2 olmak zere
II. 210 tane say rakam kullanlarak yazld iin her bir
210
= 30 say vardr.
rakam ile balayan veya biten
7

yleyse 2 ile balayan
210
. 3 (3 tane 2 rakam)
7
= 30.3
7.6.5.4.3! 6
.
7
6.3!
7!
6 " (3 tane 1 + 3 tane 2)
.
3!.1!.3! 7 " (7 tane rakam var)
=
7.6.5.3.3! 5
.
7
3!.2.2

11100222 saysnn rakamlarnn yerleri deitirilerek
120 + 150 = 270 tane ift doal say yazlabilir.
310
YGS Matematik
rnek
rnek
A
A = {1, 2, 3, 4} kmesinin elemanlaryla, en az iki basamandaki rakam ayn olan basamakl ka say
yazlabilir?
A) 52
B) 40
C) 38
D) 30
zm
E) 24
(2006 SS)
B
ekildeki izgiler bir kentin birbirini dik kesen sokaklarn
A = {1, 2, 3, 4} kmesinin elemanlaryla yazlabilecek rakamlar tekrarl veya tekrarsz tm 3 basamakl saylardan,
rakamlar farkl 3 basamakl saylar karlrsa geriye en az 2
basama ayn olan saylar bulunur.
gstermektedir.
A dan hareket edip, C ye urayarak B noktasna en ksa
yoldan gidecek olan bir kimse ka deiik yol izleyebilir?
Tm 3 basamakl saylarn says
A) 24
4 4 4 4 . 4 . 4 = 64 ve rakamlar farkl 3 basamakl saylarn says 4 3 2 4 . 3 . 2 = 24 tr.
B) 18
C) 16
D) 12
E) 9
(2001 SS)
zm
64 - 24 = 40 bulunur.
A dan C ye 1 aa, 3 saa (veya 3 saa, 1 aa) olmak zere,
Cevap: B
4!
4.3!
= = 4 farkl yolla gidilir.
3!.1!
3!
rnek
C den B ye 2 saa, 2 aa (veya 2 aa, 2 saa) olmak zere,

3 tane madeni 1 TL, kumbaralara istenen sayda atlmak
suretiyle deiik bankalardan alnm 5 farkl kumbaraya
4!
4.3.2.1
= = 6 farkl yolla gidilir.
2!.2! 2.1.2.1
O ahlde, A dan B ye 4 . 6 = 24 farkl yolla gidilebilir.
ka deiik ekilde atlabilir?

A) 10
B) 21
C) 24
D) 35
i)
Cevap: A
(2005 SS)
zm
A
E) 45
rnek
1, 2, 3, 4 ve 5 rakamlar kullanlarak yazlabilen, rakam-
E 5 kumbara
lar tekrarl veya tekrarsz tm iki basamakl tek saylarn
2 tane parann ayn kumbaraya, 3. parann farkl kumba-
toplam katr?
raya atlmas durumu:
A) 495
5
c m.2 = 10.2 = 20
2
5 kumbaradan
herhangi ikisinin
seilmesi
B) 497
C) 503
ii) 3 tane parann nnde ayn kumbarata atlmas

halinde 5 deiik durum olabilir.
iii) 3 tane parann farkl kumbaralara atlmas durumu;
E) 523
(2003 - SS)
zm
2 tanesi A ya 1 tanesi B
ye veya 2 tanesi B ye 1
tanesi A ya atlabilecei
iin 2 ile arplr.
D) 515
11
13
15
21
23
25
31
33
35
41
43
45
51
53
55
5
c m = 10 deiik durum
3
3 . (10 + 20 + 30 + 40 + 50) + 5 .1 + 5 . 3 + 5 . 5
Sonuta;
450 + 45
20 + 5 + 10 = 35 deiik ekilde atlr.
3 . 150 + 5 + 15 + 25
495 olur.
Cevap: D
Cevap: A
311
YGS Matematik
C(n, 1) = n, C(n, n) = 1 olur.
KOMBNASYON (GRUPLAMA)
C(n, 2) - C(n, 1) = C(n, n) + 4

n (n 1)
-n=1+4
2
n ,r N ve r n olmak zere
n elemanl bir kmenin r elemanl alt kmelerinin herbirine n
nin r li kombinasyonu denir.
n 2 n 2n
=5
2
C(n, r) ve ( nr ) sembollerinden biri ile gsterilir.

P (n, r)
n!
C(n, r) =
=
r!
r! (n r) !
n2 - 3n = 10
n2 - 3n - 10 = 0
eitlikleri ile hesaplanr.
(n - 5)(n + 2) = 0
n-5=0 n=5
zellikleri
n + 2 = 0 n = - 2 olur.
1. =
1=
, a n k n, a n k = n, a n k = 1
an
n
n1
0k
1
n = - 2 olamayacandan n = 5 bulunur.
2. a n k + a n k + a n k + ... + a n k = 2 n
n
0
1
2
rnek
3. a n k = a n k ise a = b veya a + b = n dir.

a
b
n
n
n+1
=
4. a k + a
r
r+1k c r+1 m
5 erkek, 3 kz renci arasndan en az bir tanesi erkek

renci olan 3 kiilik en ok ka farkl ekip oluturulabilir?
rnek
zm
n+1
n+2
an k+an k+c
m=c
m olduuna gre, n katr?
5
7
3
4
En az bir tanesi erkek renci olacana gre

5 3
5 3
5 3
c mc m + c mc m + c mc m
1 2
2 1
3 0
zm
= 5.3 + 10.3 + 10.1
n
n
n+1
n+2
c m+c m+c
m=c
m
3
4
5
7
14
424
43
n+1
n+1
n+2
c
m+c
m=c
m
4 4 2 444
54 3
7
1 444
= 55 farkl ekip oluturulabilir.
n+2
n+2
m=c
m
5
7
n+2=5+7
= 15 + 30 + 10
rnek
2, 3, 5, 7, 8, 9 rakamlar kullanlarak a < b < c olacak
ekilde en ok ka farkl (abc) basamakl doal says
n = 10 bulunur.
yazlabilir?
rnek
zm
C(n, 2) - C(n, 1) = C(n, n) + 4 olduuna gre, n katr?
Her doal say arasnda tek bir sralama olacandan 2, 3,
zm
5, 7, 8, 9 rakamlarndan rakam ka farkl ekilde seilebiliyorsa o kadar (abc) basamakl doal say yazlabilir.
n!
(n 2)!2!
n (n 1)(n 2) !
=
(n 2)!2!
n (n 1)
=
2
C(n, 2) =

6
6!
c m=
(6 3) !3!
3
312
6!
3!.3!
= 20 bulunur.
YGS Matematik
zm
rnek
A
ABC
geni
elemanl alt kmelerinden {-2, -1} kmesinin elemanlarndan bir tanesi ile {1, 2, 3} kmesinin elemanlarndan iki tanesini ierenler soruda verilen koulu salar.
O hlde
2
{-2, -1} kmesinden bir eleman c m farkl ekilde, {1, 2, 3}
1
3
kmesinden iki eleman c m farkl ekilde seilebilecei iin
2
2 3
c m. c m = 2.3
1 2

= 6 tane alt kme elde edilir.
zerindeki
dokuz nokta kullanlarak en

ok
ka
farkl
gen
izilebilir?
zm
Cevap: A
gen zerindeki dokuz noktann herhangi dorusal

olmasayd
rnek
9
9!
c m =
=
84 tane gen izilebilirdi.
6!. 3!
3
Yandaki ABC geninin kenarlar zerinde 9
Ancak [AB] zerindeki drt nokta, [AC] zerindeki be nokta
nokta verilmitir.
ve [BC] zerindeki nokta dorusal olduundan bu noktalar
Keleri bu 9 noktadan
arasndan seilen nokta gen oluturmayacaktr.
olan ka gen
4
5
3
c m + c m + c m = 4! + 5! + 3!
1!3! 2!3! 0!3!
3
3
3

= 4 + 10 + 1

= 15 olur.
izilebilecek gen says
9
4
5
3
c m c m c m c m = 84 15
3
3
3
3

B
A) 64
Ayn dzlemde alnan 4 farkl ember en fazla ka

D) 16
zm
Yksekretim iin A ve B lkelerine gnderilmek zere

5 renci seilmitir. Her iki lkeye en az birer renci
gideceine gre, bu 5 renci ka farkl gruplama ile gnderilebilir?
4
.3
c=
m 4=
6 grup oluturur.
2.1
2
A) 10
B) 20
C) 25
D) 30
E) 40
(2003 SS)
Her grupta 2 kesiim noktas olduu iin en ok 6 . 2 = 12 tane
zm
kesiim noktas olur.

Cevap: A
K = {-2, -1, 0, 1, 2, 3}
kmesinin elemanl alt kmelerinden ka tanesinin
elemanlar arpm bir negatif tam sayya eittir?
D) 9
A kenti
B kenti
1 kii
4 kii
5 4
& c m. c m = 5
1 4
5 3
2 kii
3 kii
& c m. c m = 10
2 3
5 2
3 kii
2 kii
& c m. c m = 10
3 2
5 1
4 kii
1 kii
& c m. c m = 5
4 1
5 + 10 + 10 + 5 = 30 farkl gruplama yaplabilir.
rnek
C) 8
E) 84
(2004 - SS)
rnek
olarak
B) 7
D) 79
Cevap: D
E) 18
(2009 SS)
ki emberin en ok 2 ortak noktas olabilir. Drt ember ikili
A) 6
C) 74
9
Herhangi tanesi dorusal olmayan 9 noktadan c m tane
3
gen elde edilir.
Ancak 9 noktann 4 tanesi AB kenar zerinde olduu iin
bunlarn tanesi ile gen elde edilemez. Ayn durum AC
kenar zerindeki 3 nokta iinde geerlidir.
9
4
3
c m c m c m = 79 gen oluabilir.
3
3
3
rnek
C) 15
B) 69
oluturulabilir?
zm
= 69 bulunur.
noktada kesiir?
A) 12
B) 14
E) 10
(2008 SS)
313
Cevap: D
zml Test
1. {0, 1, 2, 3, 4, 5} kmesinin elemanlarndan 5 in kat
6. 6 tane zde kalem 4 ocua en ok ka farkl bi-
olan basamakl rakamlar tekrarsz, farkl ka say

yazlabilir?
A) 36
B) 40
C) 56
D) 60
YGS Matematik
imde datlr?
A) 62
B) 64
C) 76
D) 80
E) 84
E) 120
7. A = {a, b, c, d, e} kmesinin, 3 elemanl alt kme2. 5 farkl kitap bir raf zerinde yan yana ka trl
lerinin ka tanesinde a eleman bulunur?
sralanabilir?
A) 120
B) 90
A) 4
C) 60
D) 30
B) 5
C) 6
D) 7
E) 8
E) 25
8. A, B, C, d1 ve D, E, F, G, H d2
3. 0, 2, 3, 4 rakamlar ile rakamlar farkl drt basa-
makl ka tane say yazlabilir?

A) 24
B) 18
C) 12
D) 6
E) 4

I. ekil
16 kk kareden oluan I. eklin her satr ve her

stununda bir ve yalnz bir kk kare karalanarak
II. ekildeki gibi desenler elde edilemektedir.
Bu kurala gre, en ok ka farkl desen elde edilebilir?

A) 16
B) 20
C) 24
D) 32
d2
B) 48
C) 52
D) 56
E) 72
9. Herhangi iki tanesi akk olmayan 10 dorudan 3
II. ekil
Yukardaki ekilde d1 // d2 olduuna gre, keleri

bu 8 noktadan (A, B, C, D, E, F, G, H) herhangi
olan ka gen izilebilir?
A) 45
4.
d1
tanesi birbirine paralel ve 4 tanesi de bir noktada

kesitiine gre bu 10 dorunun en ok ka farkl
kesim noktas vardr?
A) 45
B) 42
C) 40
D) 37
E) 35
E) 36
10. n elemanl bir kmenin r elemanl btn kombinasyonlarnn (kombinezonlarnn) says C(n,r) ile gsterildiine
gre,
5. 3300222 saysndaki rakamlarn yerleri deitiri
lerek 3 ile balayp 3 ile biten yedi basamakl ka

farkl doal say yazlabilir?
A) 6
B) 8
C) 10
D) 12
C(0, 0) + C(6, 3) = 3. C(m, m - 1) eitliinde m ka

olmaldr?
A) 4
E) 16
314
B) 5
C) 6
D) 7
E) 8
zmler
YGS Matematik
1. Saylarn 5 in kat olmas iin birler basamann 5 veya

2. satrdan bir kare seilecei iin 3 seenek,
3. satrdan bir kare seilecei iin 2 seenek,
{0}
Birler
4. satrdan bir kare seilecei iin 1 seenek vardr.

Her satrdan farkl kareler seildi iin ayn zamanda da
her stundan farkl bir kare seilmi olur.
4 . 3 . 2 . 1 = 24 farkl desen oluur.
Onlar
Yzler
= 20 tane
ii) Birler basama 5 olan saylar;

0 hari
Yzler
4. 1. satrdan bir kare seilecei iin 4 seenek,
0 olmas gerekir.
i) Birler basama 0 olan saylar;
{5}
Birler
0 dahil
Onlar
Cevap: C
= 16 say
Toplam = 20 + 16 = 36 say yazlabilir.

Cevap: A
5. Saylar 3002223 eklinde olacandan 0, 0, 2, 2, 2 rakamlarn sralamak yeterlidir.

2 tane 0
3 tane 2 olmak zere

5!
5.4.3!
=
2!3!
2.3!
Cevap: C
2. 5 farkl kitap bir rafta

5! = 120 farkl ekilde sralanabilir.

Cevap: A
6. k kalem olmak zere

6 tane zde kalem 4 ocua

k / kk / kkk /
5 9 = ;
1. ocuk 2. ocuk 3. ocuk 4. ocuk
/ kk
kkk / k /
= 5 < <
1. ocuk 2. ocuk 3. ocuk
3. Binler basamana sfr gelemeyecei iin 2, 3, 4 rakamlarndan biri gelebilir. O yzden 3 farkl seenek vardr.
2, 3, 4 rakamlarndan biri, binler basamana geldii iin

yzler basamana 0 dahil 3 seenek, onlar basamana 2 seenek, birler basamana ise 1 seenek kalr.

3, 3, 2, 1, 3 . 3 . 2 . 1 = 18 farkl say yazlabilir.
4. ocuk
gibi farkl ekillerde datlabilir. Yani 6 tane zde

kalemi 4 ocua datlrken her defasnda 3 izgi
kullanlmaktadr.
6 tane k
3 tane / olmak zere
6 tane zde kalem 4 ocua
9!
9.8.7.6!
= = 84 farkl
6!.3!
6!.6
Cevap: E
Cevap: B
315
zmler
7. A = {a, b, c, d, e} kmesinin;
10
m kadar kesim noktas vardr. Ancak
2
bu 10 dorudan 3 tanesi birbirine paralel olduu iin bu
4
dorularn kesim noktas olmayacaktr. 4 dorunun c m
2
kadar kesim noktas olmas gerekirken 4 dorunun bir
9. 10 dorunun c
3 elemanl btn alt kmelerinin says

5
c m = 10 tane
3
a nn bulunmad elemanl alt kmelerin says

4
c m = 4 tanedir.
3
tane kesim noktas olduundan verilen 10 dorunun
Tm alt kmelerinden a nn bulunmad alt kmeleri -
karlrsa, geriye a nn bulunduu alt kmeler kalacaktr.

YGS Matematik
10 - 4 = 6 tane alt kme a y ierir.
10
3
4
mc mc m+ 1
2
2
2
10!
3!
4!
+1
8!2! 1!2! 2!2!
= 45 - 3 - 6 + 1
= 37 tane kesim noktas vardr.
Cevap: C
Cevap: D
8. a) d1 dorusundan 1 nokta ve d2 dorusundan 2 nokta

seilebilir.

3 5
c m=
c m 3=
.10 30 tane gen
1 2
b) d1 dorusundan 2 nokta ve d2 dorusundan 1 nokta

seilebilir.
3 5
c mc=
m 3=
.5 15 tane gen
2 1
Toplam gen says = 30 + 15 = 45 tanedir.
10. C(0, 0) + C(6, 3) = 3 . C(m, m - 1)
Cevap: A
316
6.5.4
= 3.C (m, 1)
3.2.1
1+
1 + 20 = 3 . m
21 = 3m
7 = m olur.
Cevap: D
YGS
BNOM - OLASILIK
28. BLM
MATEMATK
rnek
BNOM AILIMI
cx
x, y R ve n N+ olmak zere
1 10
m almnda batan 6. terim nedir?
x3
n
n
n
n
(x + y)n = c mx n + c mx n . 1 y + c mx n.2 y 2 + ... + c my n
0
1
2
n
zm
almna binom alm denir.
cx
1 10
m almnda batan 6. terim
x3
10 10 - 5
1 5
mx
c 3 m
x
5
zellikleri
1. (x + y)n almnda (n + 1) tane terim vardr.
10!
1
. x 5 . 15
5!.5!
x
2. (x + y)n almnda her terimdeki arpanlarn sleri top=
lam "n" dir.

3. (x + y)n almnda genel terim

10.9.8.7.6.5! 1
. 10
5! 5!
x
= - 252 . x-10 bulunur.
n
c m xn-r yr dir.
r
rnek
4. (x + y)n almndan batan r. terim

n
m xn - r + 1 . y r- 1 olur.
r1
2
cx
5. (x + y)n almnda katsaylar toplamn bulmak iin dei-
zm
kenlerin yerine x = y = 1 yazlr.

2 6
m almnda x-6 l terimin katsays katr?
x4
x = y = 1 (x + y)n = (1 + 1)n = 2n bulunur.
x-6 l terimin katsays A olsun.

r
6
6r
c m^x 2 h c 24 m = A.x 6
r
x
rnek
6
c m x12-2r . (-2)r.x-4r = A.x-6
r
(2x - 3)n almnda 9 tane terim olduuna gre

(2x -
3)n
6
c m . (-2)r . x12 - 6r = A.x-6
r
almndaki katsaylarn toplam katr?
6
A = c m (-2)r ve x12 - 6r = x-6 olur.
r
x12 - 6r = x-6 12 - 6r = - 6
zm
18 = 6r
(2x - 3)n almnda 9 terim varsa
n + 1 = 9 ve n = 8 olur.
6
A = c m( 2) r
r
(2x - 3)8 almndaki katsaylarn toplamn bulmak iin x = 1
6
= c m( 2) 3
3
yazlrsa katsaylarn toplam
(2.1 - 3)8 = (-1)8

= 1 bulunur.
317
r = 3 olur.
6.5.4.3!
6!
( 8) =
. ( 8)
3.2.1.3!
3! 3!
= - 160 bulunur.
Binom - Olaslk
YGS Matematik
2. P(Q) = 0
OLASILIK
3. P(A B) = P(A) + P(B) - P(A B)

rnek Uzay:
4. Bir deneyde A, B, C gibi ayrk sonu kmas olasl ise
Bir deneyde elde edilebilecek tm sonularn oluturduu
kmeye rnek uzay denir. rnek uzay E ile gsterilir.
P(A) + P(B) + P(C) = 1 dir.
Bamsz Olaylar
Olay:
A ve B herhangi iki olay olmak zere bu olaylardan biri-
rnek uzayn her alt kmesine olay denir.
nin olmas, dier olayn olmasn etkilemiyorsa bu olaylara
A, B, C, ... E eklinde gsterilir.
bamsz olaylar denir.

A ve B bamsz olaylar olmak zere A ve B olaylarnn birlikte
rnek
gereklemesi olaslna P(A B) dersek P(A B) = P(A) . P(B)

eklinde hesaplanr.
ki madeni para atldnda rnek uzay:
rnek
E = {(Y Y), (Y T), (T Y), (T T)} dir.

Paralardan en az birinde tura gelmesi bir olaydr. Bu olaya
Bir torbada 4 krmz, 3 siyah, 5 beyaz bilye vardr.
A dersek
Bu torbadan rastgele ekilen iki bilyeden
A = {(Y T), (T Y), (T T)} olur.
I)
kisinin de krmz olma olasl
II) Birisinin krmz birisinin siyah olma olasl
OLASILIK FONKSYONU
III) kisinin de ayn renk olma olasl

rnek uzayn alt kmelerinden [0, 1] aralna tanmlanan bir
katr?
P fonksiyonu aadaki koullar gerekleiyorsa P fonksiyonuna olaslk fonksiyonu denir.

P(A) =
zm
s (A)
olmak zere
s (E)
Torbada toplam 4 + 3 + 5 = 12 bilye vardr.

rnek uzayn eleman says
1. 0 P(A) 1 dir.
s(E) = c
2. P(E) = 1 dir.
I)
3. A B = Q P(A B) = P(A) + P(B) dir.
12
m = 12! = 66 olur.
10!.2!
2
Bilyelerin ikisinin de krmz olmas olayna A diyelim.

4
4!
c m = 6 olur.
s(A) ==
2!.2!
2
s (A)
6
1
bulunur.
P(A) = = =
s (E) 66 11
A, B E ve A B = Q ise
A ve B olaylarna ayrk olaylar denir.
II) Bilyelerden birinin krmz, birinin siyah olmas olayna

B diyelim
4 3
s(B) = c mc m
1 1
Sonular:
1. P(A) : A olaynn olma olasl
P(A) : A olaynn olmama olasl olmak zere
P(A) + P(A) = P(E) = 1 dir.
318
= 4.3
= 12 olur.
s (B) 12
2
bulunur.
(B) =
=
P=
s (E) 66 11
Binom - Olaslk
YGS Matematik
III) Bilyelerin ayn renk olmas olayna C diyelim.

4
3
5
s(C) = c m + c m + c m
2
2
2
4!
3!
5!
+
+
s(C) =
2!.2! 1!.2! 3!.2!
= 6 + 3 + 10
= 19 olur.
P(C) =
Art arda yaplan seimlerde ayr ayr olaslklar

bulunup arplr.
Koullu Olaslk
A ve B ayn rnek uzayn iki olay olmak zere B olaynn
s (C) 19
bulunur.
=
s (E) 66
gereklemesi durumunda A olaynn gereklemesi olaslna A olaynn B olayna bal koullu olasl denir.
rnek
P(A|B) eklinde gsterilir.

P(A|B) =
tane madeni 1 birlikte havaya atlyor.
P (A + B) s (A + B)
=
P (B)
s (B)
eklinde hesaplanr.
ki tanesinin yaz, birinin tura gelme olasl katr?
zm
rnek
I. yol:
Bir torbada 1 den 10 a kadar numaralandrlm 10 tane

zde top vardr. Torbadan ekilen bir topun numaras-
3 para atldnda rnek uzay
nn 3 ten byk olduu bilindiine gre asal say olma
E = {(YYY), (YYT), (YTY), (YTT), (TTT), (TTY), (TYT), (TYY)} olup
olasl katr?
s(E) = 8 olur.
zm
2 yaz 1 tura gelme olayna A dersek

A = {(YYT), (YTY), (TYY)} olup
A = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10}
s(A) = 3 olur.
P(A) =
B = {4, 5, 6, 7, 8, 9, 10}
s (A) 3
=
bulunur.
s (E) 8
s(B) = 7 olur.
Asal saylar
Bir madeni parann 2 yz olduundan n tane para-
A B = {5, 7}, s(A B) = 2 olur.
nn atlmas ya da bir parann n kez atlmas ola-
P(A|B) =
ynda rnek uzayn eleman says s(E) = 2n olur.
s (A + B) 2
=
bulunur.
7
s (B)
rnek
II. yol:
Meri'in elinde krmz ve beyaz renklerde toplam 10 top var-
para birlikte atld iin rnek uzay
dr. Meri bu toplar iki torbaya her bir torbada en az bir kr-
s(E) = 23 = 8 olur.
mz ve bir beyaz top olacak ekilde dattktan sonra unlar

sylyor. "Birinci torbada 3 krmz top vardr. Torbalardan
2 yaz 1 tura gelme durumunda kendi aralarnda yer deitirme
rastgele birer top ekildiinde toplarn ikisinin de krmz olma

1
olasl 'dir."
2
says
3!
= 3 olduundan
2!.1!
Buna gre, ikinci torbada ka beyaz top vardr?
s(A) = 3 olur.
P(A) =
A) 3
s (A) 3
=
bulunur.
s (E) 8
B) 5
C) 1
D) 2
E) 4
(2011 YGS)
319
Binom - Olaslk
YGS Matematik
zm
rnek
I. torba
II. torba
3 Krmz
1 Beyaz
4 Krmz
2 Beyaz
Boylar farkl drt renci bir izgi boyunca rastgele

sraya giriyor. Buna gre en ksa ve en uzun boylu rencilerin ularda olma olasl katr?
A)
1

2
I. torbada 3 krmz top olduu biliniyor. I. torbaya 1 beyaz top
1

3
B)
C)
1

4
D)
1

6
E)
1
12
(2012 YGS)
zm
konulursa II. torbaya 6 top kalr.

Drt renci 4! = 24 farkl biimde sraya girebilirler.
3 ? 1
. =
4 6 2
Uzun
3
Birinci torbadan krmz ekme olasl
olduuna gre,
4
1
sonucun
olams iin ikinci torbada 4 tane krmz 2 tane
2
boylu
1
Ksa boylu
1
2 durum
beyaz top olmas gerektii anlalr.

Cevap: D
2 . 2 = 4 durum
4
1
bulunur.
=
24 6
Cevap: D
rnek
A = {1, 2, 3, 4} ve B = {2, 1, 0}
rnek
olmak zere A x B kartezyen arpm kmesinden alnan

herhangi bir (a,b) eleman iin a + b toplamnn sfr olma
Bir torbada 2 krmz, 2 beyaz ve 1 sar bilye vardr.
olasl katr?
Torbadan rastgele 4 bilye alndnda torbada kalan bilye-
A)
nin krmz renkte olma olasl katr?

A)
1

2
B)
2

3
C)
3

4
D)
2

5
E)
1

4
D)
1

5
1

7
C)
E)
1
6
2
7
3
5
(2010 LYS)
(2010 YGS)
zm
A = {1, 2, 3, 4} ve B = {-2, -1, 0} ise
zm
2K
2B
1S
B)
s(AxB) = s(A) . s(B)
Torbada krmz bilye kalmas iin ekilen 4 bilyeden 1 i krmz, 2 si beyaz ve 1 i de sar olmaldr.
=4.3
= 12 dir.
A x B kmesindeki 12 sral ikiliden bileenleri toplam sfr
2 2 1
c mc mc m
2 .1 . 1 2
1=
2 1
=
olur.
5
5
5
c m
4
olanlar (1, -1) ve (2, -2) olmak zere 2 tanedir.

O hlde,
2
1
=
12 6
Cevap: D
320
Cevap: C
Binom - Olaslk
YGS Matematik
rnek
rnek
Bir maazadan belirli miktarn zerinde alveri yapan m-
6 kz ve 7 erkek rencinin bulunduu bir gruptan 2 temsilci
teriler, 4 e paraya ayrlm birinci ark iki defa evirmek-
seiliyor.
tedir. Bu iki evirite gelen iki saynn toplam 6 ya da 6 dan

bykse 6 e paraya ayrlm ikinci ark evirerek kan
Seilen bu iki temsilciden birbirinin kz, dierinin erkek
hediyeyi almaktadr.
olma olasl katr?

3

4
A)
D)
t
1
B)
amar
makinesi
kahve
makinesi
3

8
7

13
C)
E)
2
13
9
13
(2011 - LYS)
tost
makinesi
II. ark
I. ark
Buna gre, birinci ark evirmeyi hak eden bir mterinin amar makinesi kazanma olasl katr?
A)
1

14
B)
1

16
C)
5

24
D)
3

28
E)
5
32
(2009 - SS)
zm
Birinci ark iki kez evirecei iin toplamda 4 . 4 = 16 durum

olur. Gelen iki saynn toplamnn 6 ya da 6 dan byk olduu
durumlar
(2, 4), (3, 3), (4, 2), (3, 4), (4, 3), (4, 4) olmak zere 6 tanedir.
I.
zm
arkn iki kez evrilmesinde toplamn 6 ya da 6 dan

byk gelme olasl
6
dr.
16
6 kz, 7 erkek
Birinin kz olmas
7
c m. c m
Birinin erkek olmas
1 1
13
c m
Gruptan 2 kii seiliyor.
2
6
II. arkn evrilmesinde amar maknesi gelme olasl da

1
olduu iin bu iki olayn birlikte gerekleme olasl
6
6 1
1
olur.
. =
16 6 16
Cevap: B
6.7
7
=
bulunur.
13.12 13
2.1
Cevap: D
321
zml Test
Binom - Olaslk
12
1. c x 2 m almnda sabit terim katr?
6. rencinin SS yi kazanma olaslklar sras ile
B) 495.28
A) 495
D) 495.26
YGS Matematik
1 1 2
, , tr.
4 5 3
C) 95.212

E) 495.218
Bu renciden en az birinin SS yi kazanma olasl katr?

A)
1

5
B)
2

5
C)
3

5
D)
4

5
E)
3
4
2. c 2 3 1 m almndaki rasyonel terimlerin toplam

2
7. A torbasnda 3 krmz, 4 beyaz, B torbasnda 4 krmz, 3
katr?
33

A)
4
31
B)

4
29
C)

4
27
D)

4
25
E)
4
beyaz top vardr. A torbasndan rastgele bir top ekilip B

torbasna atlp B torbasndan rastgele bir top ekiliyor.
ekilen topun beyaz olma olasl katr?
A)
3. (3x4 - 5x3 + 2x - 1)(5x3 + 7x2 - 8x + 6)

B) 32
C) 24
D) -32
B)
9

56
C)
9

16
D)
16

57
E)
25
53
8. Bir torbada beyaz ve krmz 16 bilye vardr.
arpm yapldnda x5 in katsays ka olur?

A) 35
25

56
Torbadan ekilen bilye tekrar torbaya konmamak

zere art arda seilen iki bilyenin krmz olma olasl3
olduuna gre, torbada ka beyaz bilye vardr?

10
E) -59
A) 4
B) 5
C) 6
D) 7
E) 8
4. A B = E olmak zere
2
1
, P(B) =
5
3
P(A) =
olduuna gre, P(A B) katr?

A)
1

5
B)
1

10
9. 40 kiilik bir snfta 23 kii fizikten, 27 kii kimyadan baC)
2

15
D)
2

17
E)
arldr. 6 kii ise her iki dersten de baarszdr. Snftan rastgele seilen bir rencinin fizikten baarl olduu bilindiine gre kimyadan da baarl olma olasl
katr?
2
21
A)
25

36
B)
23

35
C)
23

25
D)
16

17
E)
16
23
5. 5 siyah, 3 beyaz topun bulunduu torbadan geriye konulmakszn art arda iki top ekiliyor.

10. ki zar ve yedi tane madeni para birlikte atlyor. Parala-
Toplardan birincinin siyah, ikincinin beyaz olma

olasl katr?
A)
3

11
B)
5

11
C)
5

29
D)
15

56
E)
rn nn yaz, drdnn tura ve zarlarn zerindeki

saylarn toplamnn ift say olma olasl katr?
15
66
A)
322
23

35
B)
35

256
C)
25

256
D)
29

35
E)
35
128
zmler
YGS Matematik
1. Sabit terim A olsun.

r
12
c m x12 - r .c 2 m
r
x
3.
r
12 12-r
mx .(-2)r . x 2 = A x 0
r
12
r
c m(-2)r.x12-r- 2 = A.x0
r
12
r
A = c m(-2)r ve x12-r- 2 = x0 olur.
r
r
r
x12-r- 2 = x0 12 - r - = 0
2
3r
=0
12 2
3r
12 =
2
Binom - Olaslk
(3x4 - 5x3 + 2x -1) . (5x3 + 7x2 - 8x + 6)
Sadece x5 li terimi verecek olan ifadeleri arpmak yeterlidir.
3x4 . (-8x) ve - 5x3 . 7x2
-24x5 -35x5
59x5 kat say -59 dur.
4.

1
P(A) =
P(A) = 1 5
2
P(B) =
P(B) = 1 3
A B = E P(A B) = P(E) = 1 olur.
P(A B) = P(A) + P(B) - P(A B)
P(A B) = P(A) + P(B) - P(A B)
Cevap: E
r = 8 olur.
12

a = c m . (-2)8
8
12! 8
=
.2
4! 8!
12.11.10.9.8!
=
. 28
4.3.2.1.8!
= 495.28 bulunur.

Cevap: B
2.
6
6r
1 r
c m^ 2 h . c 3 m
r
2
1 4
=
5 5
2 1
=
3 3
4 1
+ 1
5 3
12 + 5 15
=
15
2
=
bulunur.
15
Cevap: C
5. Siyah gelme olaslna P(S), beyaz gelme olaslna
1 6r
1
6
r
= c ma 2 2 k . ( 1) r . a 2 3 k
r
r
6 6r
= c m2 2 . ( 1) r .2 3
r
P(B) dersek birincinin siyah, ikincinin beyaz gelme olasl P(S).P(B) dir.

P(S).P(B) =
5 3 15
bulunur.
. =
8 7 56
Cevap: D
6r r
6
= c m. ( 1) r .2 2 3
r
6
= c m(-1)r.2
r
18 5r
d Z olursa terim rasyonel olur.
6
Birinci rencinin kazanma olasl P(A) =
18 5r
ifadesini tam say yapan r = 0 ve r = 6 dr.
6
kazanamama olasl P(A) = 1 -
r = 0 alnrsa
kinci rencinin kazanma olasl P(B) =
kazanamama olasl P(B) = 1 -
nc rencinin kazanma olasl P(C) =
kazanamama olasl P(C) = 1 -
renciden en az birinin SS yi kazanma olasl
1 - P(A).P(B).P(C)
3 4 1
. .
4 5 3
1 4
= 1 - = bulunur.
5 5
18 5r
6
18 5r
6
6
c m( 1) r .2
r

r = 6 alnrsa

6
c m( 1) r .2
R
18 5r
6
6. En az bir rencinin SS yi kazanma olasl istenil-
olur.
diinden 1 den rencinin de kazanamama olasl

karlr.
6
= c m( 1) 0 2 3
0
= 1.1.8 = 8 olur.
6
= c m (-1)62-2
6
1 1
= 1.1. =
olur.
4 4
Rasyonel terimlerin toplam
8+
1 33
bulunur.
=
4
4
1
ise
4
1 3
=
,
4 4
1
ise
5
1 4
=
,
5 5
2
ise
3
2 1
= olur.
3 3
=1-
Cevap: D
Cevap: A
323
zmler
Binom - Olaslk
7. A torbasnda 3 + 4 = 7 top vardr. A torbasndan ekilen

topun krmz olma olasl

A torbas
B torbas
krmz
beyaz
YGS Matematik
9. Snf rnek uzay olarak alrsak s(E) = 40 olur.
3
4
, beyaz olma olasl dir.
7
7
beyaz
Fizikten baarl olan rencilerin kmesi F, kimyadan

baarl olan rencilerin kmesi K olmak zere
S(F) = 23, s(K) = 27 olur.
6 renci her iki dersten de baarsz olduu iin
s(F K) = 6 ve
s(F K) = 40 - 6
beyaz
olmak zere iki durum vardr.
A

K
3 3
4 3+1
.
+ .
7 7+1 7 7+1
3 3 4 4
. + .
7 8 7 8
9 + 16 25
bulunur.
=
56
56
B
B
A

B
B
B
= 34 olur.
s(F K) = s(F) + s(K) - s(F K)

34 = 23 + 27 - s(F K)
s(F K) = 50 - 34
= 16 olur.
K
7
Cevap: A
16
11
6
P(K/F) =
s (K + F) 16
bulunur.
=
23
S (F)
Cevap: E
10. 7 tane madeni para atldnda s(E) = 27 = 128 dir.

kez yaz, drt kez tura gelmesi durumunda kendi aralarnda yer deitirme says

8. s(E) = 16

Krmz bilye says x olsun. ekilen 2 bilyenin ikisinin de

krmz olma olasl
x x1
3
.
=
16 15
10
x (x 1)
3
=
16.15
10
x(x - 1) = 72 ise
.<
9 8
x = 9 olur.
Beyaz bilye says 16 - 9 = 7 bulunur.
7!
7.6.5.4!
= = 35 olur.
3!.4! 3.2.1.4!
yleyse 7 madeni para atldnda kez yaz, drt kez

35
olur.
tura gelme olasl
128
ki zar atldnda rnek uzayn eleman says
s(E) = 62 = 36 dr.
st yze gelen saylarn toplamnn ift say olma durumu
B = {(1, 1), (1, 3), (1, 5), (2, 2), (2, 4), (2, 6), (3, 1),
(3, 3), (3, 5), (4, 2), (4, 4), (4, 6), (5, 1), (5, 3),
(5, 5), (6, 2), (6, 4), (6, 6)}
olduundan s(B) = 18 dir.
P(B) =
Paralarn nn yaz, drdnn tura ve zarlarn zerindeki saylarn toplamnn ift say olma olasl
18 1
olur.
=
36 2
35 1
35
bulunur.
. =
128 2 256
Cevap: B
Cevap: D
324

YGS Matematik Konu Anlatımlı E-Kitap

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

YGS Matematik Konu Anlatımlı E-Kitap

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sertifika No: 16226

YGS KONU ANLATIMLI e-kitap

ADIYAMAN AFYONKARAHSAR ARI ANKARA - ETMESGUT ANKARA - SNCAN

Zbeyde Hanm Mah. Samyeli Sok. No.: 17

Kzlay Mah. Fevzi akmak-2 Sok. No.: 38 / 17

Tel: 0 312 384 64 19 - 20

Faks: 0 312 384 64 23

Doal Saylar - Tam Saylar

{0, 2, 4, , 2n, } kmesine ift doal saylar kmesi,

Saylar ifade etmeye yarayan sembollere rakam denir.

10 luk say sisteminde kullanlan rakamlarn kmesi:

nir. En kk doal say 0 dr.

Doal saylar kmesi stten snrszdr.

(Kuvvetin iftlik ya da teklie etkisi yoktur.)

N = {1, 2, 3, , n, } kmesine sayma saylar kmesi denir.

Bu kmeye pozitif doal saylar kmesi de denir.

0 saysnn pozitif olmadna dikkat ediniz.

Z = { , n, , 2, 1, 0, 1, 2, , n, } kmesine tam saylar kmesi denir.

Z+ = { 1, 2, 3, , n, } kmesine pozitif tam saylar kmesi denir.

Z = { , n, , 3, 2, 1} kmesine negatif tam saylar

Aadaki saylarn tek ya da ift tam say olup olmadk-

Bu tanmlara gre, aadaki sonular yazlabilir:

c) 100 + 1010 + 1020

3. 0 tam says negatif ya da pozitif deildir; iaretsizdir.

a) ki tek tam saynn arpm tek tam say olduundan, so-

nu tek tam saydr.

kmesi olarak da gruplandrlr:

b) 104 says ift olduundan, 10441 ifttir.

{, 2n, , 2, 0, 2, , 2n, } kmesine ift tam saylar

201 says tek olduundan, 20110 tektir.

{, 2n + 1, , 1, 1, , 2n 1, } kmesine tek tam sa-

ylar kmesi denir.

tek tam saydr.

Doal Saylar - Tam Saylar

a, b ve c tam saylar iin a > b > c > 0 ve c = a b dir.

a ve b nin en byk ortak bleni 4 olduuna gre, aa-

x says yden byktr.

x ve ynin her ikisi de pozitiftir.

dakilerden hangisi kesinlikle ift saydr?

ifadelerinden hangisi her zaman dorudur?

x, y Z iin (2y) says daima ifttir. x saysnn tek say

obeb (a, b) = 4 ise a = 4m ve b = 4n olsun. (m, n Z+)

II. y = 5 iin x = 1 olduuna gre, x says y den byk olmayabilir.

A, B ve C doal saylar aadaki zellikleri salamaktadr.

A tek sayysa B ve C nin her ikisi de ift saydr.

A ift sayysa B de ift saydr.

says kesinlikle ifttir.

B ve C den en az biri tek saydr.

Buna gre, bu saylardan hangileri ifttir?

ye (B ve C nin her ikisinin de ift olmas) gre A nn tek deil

olduuna gre, aadakilerden hangisi her zaman ift

ift say olduu anlalr. kinci nerme A nn ift olmas duru-

munda B nin de ift say olduunu ifade ediyor. O halde A ve

B saylar ift saylardr.

Doal Saylar - Tam Saylar

Ardk iki tam say arasndaki fark

Ardk iki ift tam say n, n + 2 ile de gsterilebilir. An-

cak, burada n ift olmaldr. Ayn biimde ardk iki tek

ift olduu iin (a + 3b) de ifttir.

Buna gre, ardk tek tam say, ya da ardk ift

tam say n 2, n, n + 2 ile gsterilebilir.

B, D, E seeneklerini eleyebiliriz. O halde, A seeneindeki a.b ile C seeneindeki a + b saylar incelenmelidir.

(a + 3b) nin ift olmas iin a ve b nin ikisinin de ift veya