-

HER RKIN USTNIE TRK IRKI !

i
- Ll3ri; ( (Do3kLJrt)

?5r/iliuir JI r/tu,

3irik ve 3a/er rernia'ir!

Ivf

iNDEK LER
Hesap Veriyoruz:

Kapal Bahe:

Reat Nuri Gltekin

Trkiile Baklar:
Anadolu Trklerinde Dn:
R. Ouz ;Trkkan
Halit. Bay
Baysungur Mirza:
D Trklerde Dn:
Prof. Zeki Vdidi
Prof. Abdlka4ir man
Kylmzn Akl Nerede? Azerbaycan (Trkler):
. Rait Hatipolu
s. A.
Yksek Tahsil Davamz:
Tejkitler:
A. Yaln
0. Bozkurt
Kurtlarn syan (Roman):
Rusyadan Nasl Katm? Altunbay
M. ztrk
Trk Irk ndan...
z Tti ke Kuran Sf resi:
Besin Atalay
Tesbihiolu
San'an,
Cemal
Ouz
<kal

ii:ler:

.Karlliatr: Cem*l Nadir

0. Sava Fer

l-

R. OGUZ TRKKAN

bone:24sad k=45OKrj

lkeler iin =

birer misli

nderiIe eser'er, nereditsin

eclilmesi, geri verilme.

Sahibi ve Yaz

GK B R U
T klb Cergi

imdilik 15 gnde bir kar.

leri Mdr: R. O UZ TRKkAN

KANDA VE LKDALARIMIZA!
GK-BR, Trkln mecmuasdr. z Trkler tarafndan kartlan ve gene z Trk[erin olan bu dergi, en temiz ve en koyu mniyle milliyetidir. Onun iin, neriyatnda tek
-uh, budur. Bu. ruhun, mecmuann sahifelerinde tezahr ve telkin ekilleri phesiz ki yeknasak olmyacaktr : ana lk davalarn ele ala tak kuvvetli bamakale ve makalelerle birlikte, Trliin tarih, kltr ve medeniyetine dair ciddi tetkikler, memleket dv1arnn terih
ve tenkidi, sakat zihniyetlerle mcadele, iirler ve tezli romanlar, hep bu hedef iin alan si
l.hlar olacaktr. GK-BR, ayaklar yerden kesilmi bir hayal deil, memleketimizin ve miletimizin binbir yara ve meseleleriyle ilgili, korkusuz bir Bozkurttur. Bu Bozkurt, rkmzn
loru yolunda, ylmadan ve yorulmadan yr recek-tir..
Yrdmz yolun ufkund.a, kalknm, birlemi, hr, gl ve mreffeh Trk yarn
biii bekliyor.. Bu parlak Trk Gne*inin doacarta inandmz iindir ki sesimiz bu kadar
emin, admlarmz bu kadar salam..
Ey bu kutlu yolun yolcular !.. Elele, birlee tim, inanalm ve alalm.. Bu yarn yaratacak
olan, bizim azmimiz ve bizim almamzdr.
GK-BR

TAm

v-

Gk-Br. en eski Trk metin ve efs:elerinde, BOZKURT demektir. Etimolojik tahlille:

Gk
Boz (ve ilahi); Br
Kurt.
Ksaca, GK-BR BOZKURT.
Gk-Br (yahut Bozkurt), Trklerin en es1i adanberi kutlu bildikleri bir semboldr.
Gk-Br (Bozkurt) Trk destanlarnn
balca kahraman, Trk neslinin atasdr.
Tarihte Trkler, altn bal Bozkurtu klem
olarak tayan gk bayran pe.inde zaferlere
yrmlerdir.
Bozkurt, dnk ve bugnk btn Trk[erin milli remizleridir.
Nihayet, bu seanbolle alanan genler,
rrkln en atlgan ve en lm.nl topluluunu tekil ediyorlar.

II<U 1T
MANALAIU

Oyleyse Bozkurt (Gk-Br) nedir? Bu

sembol-tbir r.eleri ifade ediyor? Ksaca hatruyalm.
0
l Bozkurt, bir tarihin, bir kkn ve bir soyun remzidir!
Trkler, Bozkurt soyundan olduklarna inar rlard. yleyse Bozkurt, ancak bu soydan ge[enlerin semboldr. Altn kurt-bal bayran
ardndan, ancak bu kkten, bu soydan gelenle
gidebilirdi. Yabanclar, Bozkurtlar milletine, yni Trk milletine katlamazlard. nk onlar,
f3ozkart soyundan deildiler.
2) Ancak Trklerin otan Bozkrt, btn
Trkleri toplayan mukaddes bir i retti! Boz(Sonu sah. 23 de)

Bir Fasl kapay p,

yeisini aarken
RESAP VERWORUZ!
47(
-

1938 de atmz Yeni Trklk rn bandanberi takip etmi olan lkdalarmza, katedilen yolu
anlatmaa mecbruz. Havay bulandran ve vicdaniar
tiksindiren son hdiselerin iyz de bilinmelidir ki, bu
gr k
dedikodu bahsi artk kapansn. Temiz
ister.
- Bozkurt mecmuasn nerederken, aramzdan, ilkin
yaz arkadalarmzdan Nihai Atsz ve Ulkda tandunz naraltclar, daha sonra da i arkadalarmzdan
Nuruliah Barman karttk. Birinci atlanla sonuncu
koulan, (Bozkurt) adnda baka bir mecmua kararak, irkin bir dedikodu ve iftira neriyatna baladlar. Biz, Cumhuriyet ve Tasviri Efkr gazetelerinde bir
tavzih nerederek, dedikodulara daha uzun cevap vermenei tercih ettik. Fakat gryoruz ki yaygara fazla
cjevam etmi, zihinler bir hayli bulanm. Birok okuyi.cularmz, gazetelerde kan
tavzihimizj bile okuyamam, cereyan eden hdiseierden bihaber kalmlar.
Bu dedikodu ve ekime neriyat lkdalarmz zeri e pek fena tesir ettiinden, Bozkurtulara kar umumi bir souma hasl olmu. Geri iierin iyzn
yakndan bilenler, hkmlerini oktan verdiler. Fakat
uzaktaki lkdaiarmz iin hdiselerin irkin iyzn ve ac hakikati son defa anlatmamz artt.
Bu yazy, tam bir bitaraflk ve ksaca oniar iin
yazdk.
Hakiki Bozkurtularn, yeni ve tecrbeli bir hamleyla Gk-Br'y nerettikleri u srada, hakikatlarn
- dedikodu ve iftiralardan syrlm olarak - bilinmesi
sartt.
Bu ac hakikatler, gen idealistlere bir ders ve tec be oimaa yararsa, ayrca faydal olur.

0
- Trklk tarihinde Bozkurular n yeri
Trklk tarihini, alarna gre yle gzden geirebiliriz :
1) Mnferit Trkler a : Bu ada Trklk,
bir sistem ve bir hareket deildir. Prensipleri para
para ve tek tek mtefekkirler ve dhi1er elindedir
bieteden, Orhun yaztlar ndan, destanlardan,, Kagarl
Mahmuta, Gaspralya ve Sleyman Paaya kadar.
.II) Sistem ve Hareket a : Ziya Gkaipla balar.
Trkin btn prensiplerini bir kl halinde toplayan milli filozofurnuz, 1911 denberi, Milliyetilii umumi bir cereyan hiine soktu ve hareketini yaratt. Bu
ar, birka ad ve tezahr Trk Ocaklz , Trk Yurdu, Ittihat ve Terakki, Gen Kalemler, Mehmet Emin,
Ahmet. Hikmet.. vb.
l) Ykseli a : Kurtuiu Savandan sonra, Ankara hkmeti ve nklap tarafndan benimsenen Trk-

Yazm: C. Sava FER

/
/

, t-.

ik, hemen hemen resn( bir mahiyet ald. Bu ideolojinin filozofu Gkalp, dahi yaratcs Atatrkt. Trk
Ocakiar, Trk Yurdu, Dr. Riza Nur, Hamdullah Suphi,
Dr. Hasan Ferit, Aaolu, Akuraoiu.. bu an ad-lardr. Atsz mecmua iie, mlteci Rusya Trklerinin Trkiyedeki mecmalar da bu aa rastlar.
IV) nhitat ve Mcadele a : 1931 de, fesat tahrikler sonunda Trk Ocakiarnn l v ve Trk Yurdunun kapatlmasile, Trkliin ini a balar; artk
bundan sonra, bu lk, su ve muhalefet sanld. Mektepier onu unuttu, matbuat renk deitirdi.. Kt cereyanlar ald yrd..
Gen Trkler, muhitin bu ykc havasn datmaa abaladlar. Trklk dmanlaryla ve gafiilerle
mcadeleye balad lar. Milli Trk Talebe Birliinin
Bir1ik gazetesi, bu mcadele ann banda gelir.
Orhun ve Geit mecmualar da, ok daha ufak
apta, ayn yolda alyorlard.
V) Susu a : 1934 balarnda, artk Trkik bsbtn sustu. Birlik, Orhun ve Geit mecmualar kapand.
Tek bir Trk ses duyulmaz oldu. Buna mukabil, muzr cereyanlar ad yrd. lkszliik genlii bitirdi.
Btn Trkler ses kartmaz oldular.
V) Bozkurtuiar a :
1935 denberi Ouz Trkkann etrafnda toplanm
olan ve kendileriyle birlikte herkesin (Bozkurtu) adyla and bir avu idealist gen, Trklk mefkresini
yeniden diriltmae, kudretii hasmlarla arpmaa, umumi durgunluk ve fel havasn datmaa ant imilerdi.
Bu bizdik.
Trkle, ok umull prensiplerle bakan yepyeni
bir gr sahibiydik. Mecmua kartmaa karar verdik.
- Btn eski Trklerden bu hamiemiz iin yard m istedik. Mracaat ettiklerimizin hepsi de Nihtil
Atsz dahil ekindiler, vazgememiz iin nasihatlor
verdiler, fakat hi yardm etmediler. NihM Atsz, eskiden neredi;lmi iirlerinin yeniden baslmasnda bile.,
mstear bir imza konulmas artn kotu; o kadar ok
ekiniyorlard (bakn. Ergenekon say 1, 2, 3).
lk neriyatna tek bamza athnaa karar verdik. 9/XI/1938 tarihinde Ergenekon mecmuasn -kardk. 0 gndenberi tsm bir anlay, anla ve idealiztn
zihniyetiyle elele alan ilk Bozkurtular, bugn kim
tannm muharrir, kimi doent veya asistan, kimi muabm, doktor, hukuk mezunu, kimi de askerlik hizmet ue gen ve olgun arkadalard r. Ergenekonun son say larnda, bize profesr Abdlkadir In n ve Mehmet Sadk da katld. Henz Atsz, . Barman, smet Rasin ve
naraltclar ortalkta yok.
Ergenekon 4 nc saysnda kapafd. Bozkurtu -

-4
karttk. 0 da 2 nci saysnda kaptld ve biz mahk e3e
verildik. Yeni bir mecmua izni alamaynca, Ouz Tifrkkan A.nkarada Trk bir cemiyet :kurdu: Kitap 3eveiler Kurumu. Ziya Gkalp'n ve Ahmet Hikmet'in eSerlerini neretmekb? ie baladk. Artk Trklk, iddetli
muhalefet isteklerine ramen, tutunmu ve dirilmiti.
Hzla yaylyor, genlik couyordu. Kitap Sevenler Kurumu da feshedildi. Bu srada, Bozkurt, bir yl muhakemeden sonra beraat etmi bulunuyordu. Onu nere
baladk. Beinci saymzdan itibaren, artk kuvvetli ve
muzaffer olduumuzu gren eski idealistler, Nihai Atsz
d.li1, blk blk bize katlmaa baladlar. Bokur
Trklnn ilk program kitab olan Ouz Trkkann (Trkle Giri) eseri, fevkalade byk tesir
yapt. Bozkurt mecmuas, birok defalar kapatlp aldktan sonra, 11 inci saysn mteakip bir daha kapand, ite o srada, vaktiyle Trk iirler yazm, sonra
ii, Akbaba mecnuasyla, Trkltik prensiplerine zt,
fakat halka ho neriyata dkp bir hayli kazan yapm olan iki air, bizden de byk yardm grerek,
(naralt) adnda bir mecmua karmaa balamlard.
Bozkurt, 5 rya yakn kapal durduktan ve birka
defa arkadan biaklandktan sonra, (tafsilt ilerde),, lkkanun 1941 tarihinde yeniden intiar etti. Bu sefer haftalk kardk. Bozkurt derhal Trkiye fikir mecmualur
srm rekorunu krd. kinci cildinin 4 nc saysnda yine kapand. Trkkan, intiar iin yeniden izin almaa muvaffak olduu srada, byk bir hiyanete urayarak Bozkurtu neredemez vaiiyete geldik. Aramzdan attmz bir takm insanlar aleyhimize ittifak ederek, Bozkurt adn tayan bir mecmua kardlar ve asl
Bozkurtulara iftinilar savuru dedikodu yaptlar. Nihayet bu fitne-fesat oca da kapatld.

*
Bugn, btn hakiki Bozkurtularla birlikte, Gk Br mecmuasn nerediyoruz. - Bir taraftan da matbuatta, Trk gayeli birok mecmualar grnyor. Tek
bana mnldele alanna atldmz, ceza ve mahkniyetlerle gsletiimiz sralarda, yllarca tek kaldmz hatrlanrsa, hadise ehemmiyet kesbeder; bu da, atmz rda rnuvaffak olduumuzun en gzel delilidir.
Bugn grnen o bol Trk mecnualarn samimisi de,
gayrsamimisi de vardr.

0
2) naralt'clarla ilgimiz ve aramzdan karlmalar sebebi:
Akbabaclar Bozkurtu takip etmi ve esiz zaferi
karsnda. .nide, eskiden kendilerinin de Trk olduklarn hatrlamlard. Bizle, Bozkurtun 1 inci cildinin 6 nc says kt sralarda ahbap oldular. Hepimizden en ok sorduklar ey, ka basp ka sattmzd.
Nihayet, onlar da Trk bir mecmua nere karar verdiler. Hakiki maksatlarn bilmekle beraber, kalemlerini
beeniyor, Trkle onlardan fayda umuyorduk. Tevik ve rekinm ettik. naralt byle kt.
Fakat, Bozkurtun yeniden iznini almak iin uratmz srada, bu mehur Trk mecmuan n intiaryla
kazanlarnn azalacan hesapladlar ve Ankarada, resmi makamlar nezdinde, Bozkurta izin verilmemesi iin
bin dolap evirdiler.

Davasnda, lkden baka eyleri de dnenlerin

bu korkun zararlarna hIt olunca, naraltclarla btn ilgimizi kestik ve ibirlii ettiimiz lkda zmreslnden attk.
3) Atszla ilgimiz ve aramzdan atlmas sebebi;
Nihai Atsz ilk tandmzda, onun hakknda kanaatmz uydu: davasnda samimi, fakat eflik m1ihlyasna sapl, iradesi zayf ve hislerine malp bir insan.
lkin, yeniden balattmz Trklk harketino katlmaktan ekinmi, sonra, korkulacak bir ey olmadn
grerek, aramza olanca cokunluuyla girmiti. Ona el
uzatmzda, imdiye kadar, ancak 500 - 700 nsha basm bir mecnuann muharriri olduu, aradan da 3 yl
getii iin, mehul birisiydi. stelik herkesi en iyi
dostlarn bile kendine dman etmiti. Onu sistemli
bir ekilde reklam ettik (bakn. Bozkurt, say 6; Trkle giri v.b.). Mehur olduunu zannettii gn
Rasinin otomobiliyle Eyp istikametinde gezmee ktmz bir gnd kendisini ef tanmamn istedi. lisleri pek babo olduu iin, ancak mterek kararlarla
eriyatmz rzasz yryebilirdi. Mutlak sainhiyet vermedik. Bunun zerine bizlere dman olmu! Birtakm
naho eyler yapt (1). Tahamml ettik. Nihayet bir gn
- naraltclarn ihbarndan 8 gn kadar sonra bir mektupla Ankaraya aleyhimizde bir ihbar yapt
tpk Yusuf Ziyannki gibi! Bu darbe ldrc oldu; bu
mektup zerine Bozkurta izin vermediler.
alsi duygularna malp olarak mukaddes dvmza zarar veren bis adam da aramzdan atmaa mecbur
olduk.
Bozkurta, bilhare, ancak mucize kabilinden izin alabildik.
4) Nurullah Barmanla ilgimiz ve atlmas sebebi
Bozkurt ilk cildinin 2 nci says srasnda, lisenin
10 uncu snfnda bir talebe okuyucumuz olarak tandmz bu gen. sonralar Bozkurtta katip olarak altrlm, vazifesinde muvaffak olduka gziimze girmiti. Nihayet, Bozkurtun kanuni sahibi Mustafa Kzlsu
askere gidince, imtiyaz muvakkaten bu gence devrettik.
Emniyetimiz fazla olduundan, para ilerini de ona emnet ettik. Tabii idare, gene eskisi gibi bizim ve messis
Ouz Trkkann elindeydi. Bozkurtta sainhiyeti mutlak
olan Ouz Trkkan, 2 aylk askerlik vazifesini ifa iin
Ankaraya gidince Mart 1942 N. Barman Bozkurtun
paralarn yedi. Sonra bizi, hakikate uymyan raporlarla aldatmaa alt. Biz hadiseyi renince, Bozkurtun sahibi benim, parasn yemek kanuni hakkmdr! diyen bu genci derhal mahkemeye verdik. Dvalar halen
grlmektedir. Mesele, adaletin yerini bulnasyla halledilip kapanacakt; fakat Atsz frsat karmad ve bu ha diseyi, btn Bozkurtular lekeleyen bir skandal haline
soktu. Onun tahrikiyle, N. Barnan ve maa balamak
(Sonu sah. 9 da)
(1) Bu meyanda, smet Rasin meselesini kurcalad.
smet Rasin, Bozkurta para buluyor, fakat bu parann
kaynan gizliyordu. Israrlarmza ramen sylemeyince
ve bilhare de rknn prensiplerimrze uymad meydana
knca, ok sevdiimiz bu arkadatan ayrlmaa mecbur
cimutuk. Atsz bu zt bir hayli tahrik etmi, onun yastasile Bozkurtu ele geirmee abalamt.

5 -

Turkuluge Bakiar
Il

Il Ul

Bizim Tablomuz

//

/.,MLAK.

Turanc Tablo

ok syledik, anlalmad. ok yazd k, ters

anlald. Bari bu sefer ortaya bir fra koyaln ve her fikir sahibine : Allahakna, u kanaatleriflizi bir tablo halinde izin de, karlkL nelerden bahsediyoruz, siz de, biz de, okuyucular da anlasnlar! diyelim.
Farzedelim ki bu f ray, srasyla, bir Bozkurtuya, bir Anadolucuya ve bir Turancya
verdik. Ortaya, yukarya koyduumuz 3 tablo
kar. Bunlar yakndan seyredelim. Her bir
da, hailedilecek itimal bir davadr.
Bizim tablomuz Davalarimiz, byk1
lklerine gre deil, zamanlarna ve aciliyetLerine gre cesimlendirilmitir. Bir kere, dalarn kubak resmedilmediifli -grrz : dalar
- yani davalar - farksz deildir; ayn boyda,
ayn mesafede deildirler. lk plan, en acil, en
yakn davalardan mteekkil olduu iin, en
ulu dalarla kapldr.
Ardnda, bu ilk davlar ele alndktan son-

\ j745,

MiZ
A4AVA$I

)DAP.E /'j

-L(U ,/
/

/// /

IL

LUYET

4,t

Anadolucu Tablo

ra tatbikine giriilecek olanlar dizilidir. Ve en

uzakta, ufukta, Trk Birlii veya Turan dalar.. tfl dalar aldktan, Andoiu ykselip
kuvvetlendikten sonra yrntflecek yol..
Bozkurtu fradan kan bu ok manidar
manzara karsnda, bi1 anladklarn zannedip hkmlerini vermi olanlar aakalrlar.
Tabloya sadece koskoea bir da izip iistne
(Trk Birlii davas) - veya onlarn tabirince
<Turanclk - yazacamz, Anadolunun davaarm o koca dan gdesi altnda veya ardnda unutacamz zannettikleri ve bekledikleri
iin, yukardaki manzaray grnce hayretle
baracaklardr
- 1! Siz Turanc deil miydiniz?
naalah bundan sonra, !bizin ilk planda
gzettiimiz lknn, u iinde yaadmz
memleketin davalar, tekilerine nder olmak
zere ykselecek olan u Trkiyenin meseleleri
bulunduunu, Byk Trk Birlii davasnn bi.

zim iin ancak uzak bir hedef tekil ettiini allam olurlar. Tablomuzdaki en n planlarda
resmedilen iri dalar, hep Anadolunun davalar deil mIdIr?
2 - Anadolucu Tablo : Onlarn ressam da,
bizimkine benzer bir sr sra dalar halinde,
A.nadolunun davalarn ter.sim etmitir. u
farkla ufukta, bizim tablomuzun ufkunu tekil eden Byk Trk Birlii> dalarn aramayin.; roktur. Sorun, lzum olmad cevabn
alrsnz. Ressamla konualm
- Neden lzum yok?
nk d Trkieriyle isimden baka ilginiz kalmamtr... Biz Anadolu milletiyiz... leride
kuvvetlenip genileyecek olursak, illa ki Turana
gitrnk art deildir... .v.b.
Yahut da, daha kurnazca, u muhavere
Neden lzum yok?
nk bu dava ancak 1-2 asr sonra taaakkuk edecek; onun ,ilfl imdide bunu ortaa atmakta hibir lzum ve fayda yoktur... vb.
3 - Turanc Tablo Pek basittir : bir ift
cladan baka kalabalk yoktur. En ndeki, muazzam Trk Birlii davas, onun ardnda,
Milliyet davs (ama ok kere rktan ayr
milliyet).
Baka tablolar : Daha bir sr tablo ortakikta dolar. Kiminde Ky davas> tek bir da
halinde nanzaray kaplar; kiminde, Sanayileme Fende muasrlama.. gibi ikinci plan
davalar en n plana oturtulmutur.. Herkes
Trkl, keyfine ve baknn zaviyesine gre
resmeder, en dorusu budur!> diye de tutturur.
[4unakaa :
Bizim tablomuzda, ufukta, Trk Birlii daLar grnyor.
- Bu dalar acaba ka yl, ka yzyl urakta?
Anadolucu ressamn sand gibi, hi te
okadar rak deil.. Belki ben, ilerde, yatan bilklm belimle oralarda dolaacam.. Fakat
uzakli ne olursa olsun, o dalar tabloda iz
memek ne byk yanltr! Hemen nmzdeki davaara urarken, ufuktaki dalar daima
grmeli, varlacak uzak amacn akyla almal, imanlar ykselmelidir.. u n dalarn ardndaki kardeler unutulmamal ki, ufukta beliren da4lara nihayet varacak yolcu - hangi
asrda olursa olsun - niin geldiini, niin o
yaln yamalara trmanacan bilsin.. Ufkun
uzakl bahane ediie ek tanyeri izilmeyen
tablo, miyop bir insann seyrettii manzara gibidir. 0 tablonun mminleri de - tpk 0 gzltikcz miyop gibi - katedecekleri mesafeye gre
kuvvet toplama ve hamle yapma meziyetlerinden mahrumdurlar. Sonra unutnamal ki' bu
lablo, mze dvarlarnda asrlarca asl duran,
iekilleri donmu tasvirlerden deildir; canldr,
temsillerde oynanan canl - tablo> lar gibi mu-

BENM ARKIM

Yce dalar kucar yatar karn

Blbl eyler gln ah- zarn
Deli gnl ok arzular yarn
Gnl alar, gzler alar, dil alar...
Kararm en ufuklar
Duman inmi dalarna
Kan akar gm sular
Hazan esmi balarna.
Ey sevimli Azerbaycan Sana vurgun binlerce can
Snmez dnya snmedike
Kalbimizde bu heyecan.
Kurban ettik varnz
Alar koyduk yarrniz
Toprana yasla'nrnca
Bulacaz Tanrnuz.
SAN'AN
vakkattir; ani bir hadisenin, ufuktaki o dalara bizi yldrm hzyla yar.n veya brgn yanatrmyaca ne malm? Bugnden hazrlksz olan idealist, yaya kalan tatar aas gibidir.
Muazzam Trklk manzarasn bir iki
dadan ibaret izen ve ufuktaki dalar - keyfi
olarak - en n plana alan ressama ya ne demeii? Tek buutlu bir alemde yaadn sanan bir
adam kadar hakikatlardan uzak deil midir? Anadolunun yakn ve mtenevvi davalar nasl
nutalabilir, ihmal edilir ve tek bir dala bunlar kaybedilir? Turanc ressam, muhayyelesinin
arl ve bak zaviyesinin. darl yznden,
ikmale deil, ipka kalnaa mahkmdur.
Ya Irk davasn inkar edenler? Ya tali dayalan ilk cephede izenler? Bunlarn hepsi, ha.
kikatlar grmeyen, yahut da bir para.s yakalayp hepsidir zanneden grlerdir.
Bozkurtu ressamn Trklk tablosunu
beennek ve eer biz de bu kanaatteysek, grmzn doruluuyla iftihar etmek hakkmz'dr. Trklk manzaras, ancak bukadar ti
mull, bu ekil sral ve bu biim ufuklu bir bakla seyredilmelidir.
Son sz olarak, unu unutmyalm ki, temeli Irk, Milliyet ve Ahlak nklaplarna dayanmayan ve bunlarn stne bina edilmiyen her kalkn davas, her lk, kum stne kurulmu ev
gibidir ker; kurtlar, haereleri temizlenmeden sulanan aa gibidir : kurur.
Tablomuz, bir makalecikle anlatlamyacak
kadar mhimdir; zerinde uzun uzun dnmek
R. Ouz TVRKKAN
gerektir.

-7-

Dr. Rza Nur

Eyll 1942 tarihi, Trklerin yeni bir mtem gndr. nk Riza Nur, o yiit ve aziz Trk o gn
ld.
Onun hayat hakknda biz burada fazla bir ey sylemiyeceiz. Bu yazld ve daha da ok yazlacak. Biz
burada, bu byk ac karsnda ruhumuzun sylediklerini dkmek istiyoruz.
Dr. RIza Nur, Trkln heybetli devlerirden
biriydi. Son nefesine kadar silhn brakmam olan bu
kahraman Trk, btn memleket mikyasnda rnek tutulmas gereken bir mnever tipiydi. Trkln kanayan dertlerini grm, lksn duymutu. Ruhu izdirapla kvranan ve mitle ahlanan bu yce idealist,
dvsnn hem fikriyatn, hem de mcde1esini birden
yapnaa azmetmi, bu ift ykn korkun yorgunluklarn hie saymt. On iki ciltlik Trk Tarihini yazan,
mzide1i rkmz bykln ortaya koyan, mbal alaa kamadan, ilk alardaki medeniyetlerimiz zerine k saan, Trk olmak gururunu, duyduran ve Trk
olmyanlarn zararlarm, Trk Birliinin paralanm
gz nne serip ibret dersleri veren tarihi doktor Riza
Nur, milliyeti Mim tipinin e mkemmel bir rnei
idi. Trk kltrne Maarif Vekili iken yapmaa balad byk hizmetleri yarm brakmad: Msrda nerettii .Trk Bilik mecmualarnda, bayramz ve hllimiz hakknda, fevkalade ehemmiyetli 180 sahifelik
Franszca bir etd verdi. ehnameyi, Ouznameyi dilimize evirdi; Namk Kemal hakknda 720 sahifelik muazzam bir monografi yazd; son aylarda kan Tanrda
mecmuasnda da Trk iiri hakknda derin aratrmalar mahsul olan eserini nere balamt ki, lm bunu
yarn braktrd.
Seksen ksur eserin mellifi olan merhum, yalnz
ve yalnz Trklkten ilham alm ve yalnz Trkl
emel bilmiti. Sarih prensipler sahibi bir Trkyd.
Milliyette temiz kan aryor, Trk soyundan olmyanlarla
mcadeleyi iar biliyordu. Trk Birliinin lzumuna
iman etmi, ananenin zaruretine inanmt.
te bu lks urunda, o, yalnz bir muharrir ve
alim olmakla kalmad, kaleminin yamnda klcn da
ku]lanmaa azmetmi tam bir idealist oldu. 1908 merutiyet inklhnda, Mebusan Mecisine en gen mebus
olarak girdii gndenberi, hakikat bildii eyleri sylemekten ve bunlar iin mcadele etmekten ekinmedi.
Ka defa hapse, idama ve srgne mahkm edildi! Bu
idealist mnevver, inand fikir urunda tam bir komited gibi alt, her eyini feda. etti, mrnn en ok zamarrn gurbet ellerinde geirdi. Gene de. fikrinden ve
inacndan zerre kadar dnmedi. Msrda o koca Trkbilik mecmualarn tek bana yazd ve tek bana aht. 1938 de Trkiyeye dnd. yllk bir susutaa
sonra, Tanrda mecmuasin, haftalk olarak, hemen ilemen tek bama alp, didinerek neretti. Bu yata bu
muazzam gayret sarf ve ezici yorgunluk onu, 8 Eyll
1942 de, ykp ldrd.
0, Namk Kemal gibi, ulu dvnzn bir ehidiklir.:
Dnd gibi yaayan insanlarn u lkede bu kadar
azald bir gnde onu kaybediimiz T{irkliik iin derin
bir acdr. Hayattayken Riza Nur, en yaknlarn bile
gcediren ve kran, MIl1et mecnuasn dedii gibi

1
OkB
Ergenekon yurdun ad,
Brteene kurdun ad.
- Ziya Gkalp -

1 .Mete.. nin ordusuna ilk yol aan Gkbr,

Bir dine tapar gibi taptk sana, gel beri!..
k, u Ergeneko'dan, varsn ge'sin karak;
Yepyeni bir atl olacaktr bu k!..
Ey Trklk sevgisini kalbiere perinliyen, Trklk iin didinen, Trklk iin inliyen
Zaferin mjdecisi... Ey kutlu Brteine!
Balyor yeni akn bozkrlarn iine!..
Sen hele bir yola k!.. Peindeyiz, yine, biz;
Bamzdadr, yine Atatrk, Temr, ingiz!..
Dn nasl girdiyse Trk : Jlind'e, ran'a, in'e;
Bugn de girecektir yle ate iine!..
Koard, sen kkrerken, Trk akndan akna;
Girmezdi, h o zaman, iri kllar kmal..
Btn Trk illerini birletiren sen oldun,
Bizi mutlu -..Turan a yerletiren sen oldun!..
Ergenekon Dalar ilk geit oldu sana,
Orhun, Edil sular ilk iit oldu sanal..
Gr sesine ses verdi Attil nn kr at,
Trk Geliyor!. diye sar'aya tutuldu Bat!..
Trk' stiin klmya and ierken alp erler,
Titredi zangr zangr yedi kat gkler, yerler!..
Kavutu, sen kkrerken, Gk Bayrak - Al Bayraga;
Aknc Trk, denizle geldi dudak, dudaal..
Kabul olundu '.Ouz Kaan in son duas,
Kuruldu Altaylarda kartallarn yuvas!...
Gl dalnda blbller, hep Tiirklk iin, iler (1);
C A L, sana, Tanrdan yeni zaferler diler!..
Adana : 5/10/1942
Cemal Ouz CAL
(1) iler = ter, akr.

ele alnmaz dikenli bir bomba gibi hain bir insand.

nk mfrit drstt. Bugn, vcudu ve o krc alnganh toprak oldu; fakat ruhu, dnd gibi yaayan,
Trklk iin hem kalemiyle, hem de vcudu ve cesaretiyle alan ulu bir kahraman rnei olarak daima yaayacaktr!

Gk-Br

VATAN VE STKLAL FEDALER

Rusyadan Nasl Katm?

...-n.--.........................-..
.

.......+...+.
..."...,+..,...................,

"...

Yazan : Azerbayeanh mltecilerden tayyareci

t. M. ALTUNBAY

IstikiM urunda kant bir kefen

Giymiem lsem de yaasin Vatan
SAN'AN
1
...,................................,........................

Tren son ddn alarak Tiflis istasyouuna girdi. Saat 23 eyrek geiyordu. Trenden iner inmez arabaya binip tandmz bir
otele gittik. Btn gece. byk bir heyecan iinde kalbimiz rpnyordu. gndenberi geirdiimiz uykusuzlua ramen yine uykurnuz geliniyor, herkes yatanda yarnn saadet temelini veyahut. ni lnn dnyordu. Sanki
u dnceler az imi gibi, en fazla bizi dndren, 19 senedenberi dertleri kaibimizi yakan
ok sevdiimiz o aziz vatanmz ebedi veyahut muvakkat olarak terketmek acs idi. Gnlden silinmeyen bn ac her- addan, her gz yandan, her kl ve her kurun yarasndan daha
ac idi. Bunlar diindke kalbimden kan akar
gibi iim szhyor ve ciz insanlar gibi alainak
istei beni bouyordu. Ben Trk olu Trk olluum Iin .eiz deilim; fakat her kalbin bir

acis, her acn n bir gz yalar ve her gz yalarnn bir sebebi olduu gibi, benim de gz
yalarmn sebebi ruhumda olan sonmez
Vatan, Milliyet, ve lk a.kdr. Kafamda, kalbimde, ruhumda ve btn vcudumda dolaan bu fikirler beni yormak deil,
aksine olarak bana kuvvet ve cesaret veriyortlu. Geceden ka saat getiini bilmiyorum birden bire otel hizmetisi kapy aarak ieriye
girdi, saat altd r, kaikin dedi. Bu sesin mnaa, trene hareket veren ddn sesi gibi kulak(aramzda aksetti. Sanki uyuyormu gibi derhal
yataktan kalkarak vazif e banda her isteine
muvaffak olan bir Trk askeri gibi elbiselerimiai giydik ve otelden dar ktk. Tanyeri yava
rava aarmaa balyordu. Byk cadde zerinde yryerek daha evvel rendiimiz otoDs durana geldik. Birka dakika bekledik-

:......................e.......e....fl+

Z TRKE KURAN SRES

BLM AYTASI
(Krsi Ayeti)
Esirgiyen, yarhgyan, Ulu Tanr adiyle
Allah odur, ondan zge Tanr yok; o diridir, o
durur; Ne uyuklar, ne uyur; Yerde, gkte olann * tkelisi onundur; Kim bir kolmak istesin * onun geni olmadan; behlidir o un iin *
nde. sonda her olan; Allah dilerse neyi * kendinin bilgisinden * ancak onu bihjrler; kaplamtr bilgisi gkler ile yerleri; Bunlar saklaniaktan * olmaz ki o incine; 0 uludur, o yce.
eviren

Besim ATALAY

ten sonra otobiis geldi biz de -bindik. Otobsn

Ierisi oltadar kalabalkd ki, oturmaa bile yer
yoktu. Bunlarn hepsi Tiflis hava yollarn n pi
lotlarile makinistleri olup, hepsi de bizi tanyorlard. Biz otobse biner binmez kaba adetterile bararak bizi selamladlar. ehrin iinde
yarm saat kadar giden otobsn penceresinden son defa olarak Tiflis ehrile vedalatk.
Bir buuk saat sonra otobsmz tayyare meydannda durQ. ndik ve bilet sat yerine gittik. Bakya kadar tayyare ile yolculuk yapmak
aramuzu syliyerek kii iin bilet aldk. Bak
Ile Tiflis arasnda uan bu yolcu tayyaresi iki
motorlU ve Oniki kiilik kocaman bir tayyare
idiyse de, yolcu iin tayyarede oturmaa ho
yer yoktu, nk bu tayyare Tlflsten Bakya
asker iin yn kuma ve devlet postasn tayordu. Bizi tandklar iin tayyarenin ykn
biraz hafifleterek bize oturacak yer hazrladLar.
Ba mhendis makinistlerle beraber tayyareyi uua hazrlyordu. Tayyare filo kumandan ise birka pilotla, siyasI komiserle ve ekann (1) iki byk mnesiliyle, kendi aralarnda gizli szler konuur gibi tayyarenin etrafnda dolayorlard. Sonra mhendis, tayyarenin uua ve motrlerin altarlma hazr
olduklarna dair filo kumandanna ra or verdi.
Filo kumandan motrlerin. altr lmasn
emretti. Makinist derhal tayyareye oturarak
(emniyet!) diye bard ve motrlere birka enjeksiyon vurduktan sonra (ate!) deyince, motrler birer birer almaa balad.
Yerde yaplan tecrbede her iki motr foksansz alyordu. Bu srada filo kumandan
tayyarenin pilotuu yanna. ararak baz emirler verdi. Pilot da elini ainna kadar kaldrarak
pekrn> makamnda., filo kurnandann selamlad.
Biz kenardan bu manzaralarn bitaraf bir
seyircisi idik. D yzmz her nekadar souk
kanl grnyorsa da, ierimiz, daha fazla kalbimize kuvvet veren bir heyecanla rpnyordu.
nk yaadm.z u dakikalar, geireceimiz
korkulu tehlikelerimn n geidi idi.
Daha evvel hazrlam olduumuz silahlarrnz, el. ve ayak sarmak iin iplerimiz, ana vatana kadar umak iin izilmi olan haritalarrnz ve pmnlarmz bavulumuzda idi.
(Devam edecek)

(1) Bolevik gizli polis tekilat. Bilhara ad Gepeu

>imutur

Hesap Veriyoruz! (Bayazdan devam)

suretie taraflarna kazandklar Sami K.arayel (2), mahkeme kararn beklemeden (Bozkurt) adnda bir dergi
karttlar. Sularn rtmek iin de yaygara koparttlar,
Bozkurtular ve Trkkan aleyhine dedikodu ve iftira
yadrdlar. Hayret: bu mecmuada, ana ve babasnn
erkezliini alenen iftiharla syliyen Yaar imen adnda biriyle de ibirlii yapmaktan ekinmediler. Btn
Trkler onlara srt evirdi. Mecmualar da 1200 srmnde bocaladktan sonra kapatld.
Ancak lk yolunda kullanmak zere tahsis edilmi
olan Bozkurtun gelirini ve muhtelif idealist kandalarn
mterek paras olan sermayeyi (3) ahsna kullanan ve
sarfeden N. Barman da, ite bu sebepten aramadaa
attk.
SONU:
Kusurumuz, fazla hsnniyet sahibi olmamz ve tecrbemizin azl oldu. Her gen cereyana byle maskelenmi muzr ahslar katlr; idealist tavrlara herkes
nihayet aldanabilir. Biz de aldandk ve aldatldk.. Fakat
bu tecrbe artk edinilmitir.
Ortal kaplayan szde idealistlerin hakiki iyiizn
ok kere bilmeyen gen tiikdalarmz, bizim bu ac
derslerimizden istifade etmesini bilirlerse, ne M. Gn
nda, merte ve aka hakikatlar yazdk. nk
hakkmza ve vesikalarla isbat edebilme kudretimize inanyoruz. Onun iin, st kapah isnadlara ve sinsi dedikodulara tenezzl etmedik. Kandalar, Trkler aralarnda bozutular, demeyin. Trk olanla Ttirk gzken ayn safta duramaz ve durmamal. Maalesef bu ad
altnda, para veya ahsi ihtiras saikiyle her eyi yapan
insanlar bulunuyor.
Szmz bitirirken, Bozkurtularn bugnk
ilk hedef ve kanaatlerini veciz bir ekilde hulsa eden
bir sz nakletmek isterim. Devlet kadrosunda ok yksek bir mevki igal eden muhterem bir zat, son irkin
hdise1er karsnda, Ouz Trkkana unlar sylemiti:
.Eer Trkl, herkesin karaktersiz olarak tand insanlar eline brakrsanz, bu dava sner; bunIar belki mecmua, hatt gazete karabilirler. Fakat
efkrumumiye, bu adamlar tarafndan haykrlan Trk.le pheyle bakacaktr. Trkl kurtarmak ve
hakikaten ouu umull bir cemiyet davas yapmak Isti.yorsanz, bu mefkrenin, sizin gibi gen, m.zisi ve niyeti
temiz ellerde kalmasna dikkat edin!
Hissiyatrnzn tam ifadesi olan - bu szlere ne ilave
edilebilir?
Dv.nn, dedikodularla ve bunlara cevap yetitirmelerle yrmiyeceini bildiimiz iin, bu zaruri izahtan
sonra:
t rr, kervan yrr! diyeceiz.
Ergenekon mecmuas sahibi
- ilk Bozkurtulardan
Cihat Sava FFR
-- ___________
(2) Sami Karayeli Bozkurtun 3 nr says srasnda tanmtk. Mecmuada, kanuni bir isimden baka rol
ve salhlyeti yoktu.
(3) Bu mtereksermayede, mahkemeye verdiimiz
N. Barmann o paras yoktu. Bu emniyeti suiistinal
vak'as hakknda Mddeium.mtlik de tahkikat yapmaktadr,

- 10 Ziraat Davamz;

Kyltimtiztin Akl Nerede?

Dr. . Ra d HATIPOGLU
Ziraat Vekili
Osmanl mparatorluu zamannda idi, ziraat ileri
zerine ilk dnceler ortaya atld...
Evet, evet yanlnyoruz, ziraatmzda ilk tefekkr
devresi Osmanl mparatorluu zamannda balad ve bu
devrede baz ziraat ileri problematik bir mahiyet aldlar...
Ziraatmzn daha bu ilk ve krpe tefekkr anda
en ziyade zerinde durulan mesele kylmzn cahillii
ve nutaasspli meselesi idi. 0 vaktlar tpk bir paro]a
gibi herkes kyliinzn mutaasp, geri ve cahil olduundan bahsederdi, ziraatmzn ilerletilnesi davas da
bu iddiaya drnlenerek braklr veyahut ta ona gre
bir hal yolu aranrd.
Bu zamanda Trk kyliisnn cahil olduu, hem de
bizzat kendi zanaatnda bilgisiz bulunduu bir gerek
sayld iin, ziraatn fikir davas da kylniin ziraat
bilgisi ile aydnlatlmas meselesi ekline girmiti. Onun
iin bu ilk tefekkr devresinin yaratt hareket Trk
kylsne, zanaatna ait birok bilgileri vermek ynnde inkiaf etti. 0 devre hkmeden ziraat mtefekkirleri .kylmzn kulan doldurmak lzmdr,
nk kylmzn akl kulandadr.. buyurmulard.
Bu buyruk hemen herkes tarafndan benimsendi. Bundan tr, o zamanlar, kendi kendine dneniyen, zanaatin bizzat ileri gtremiyen bu kylnn kulan
doldurmak, kulandan onun aklna girmek n ilerden
sayld; btn okur yazar ziraatclar bu i iin seferber
edildiler. Bylece de Trkiye ziraatnda bir .ziraat muallirni tipi belirdi. .Ziraat muallimi. tipi ite bu ilk
tefekkr devrinin yaratt ennuzectir.
.Ziraat muallimi., o devrin dnne gre, kylnn kulan dolduracak insandr. Dikkat ediniz, kesesini dolduracak, karnn doyuracak insan deil!..
0 zamanlar, bir ok ziraat muallinleri Anadolun.n
iine yollandlar ve Anadolunun her yakasmda sylenmeye, kylmzn kulan doldurmaya baladlar. Gerek imdi zerinden bir hayli zaman gemi olmasna
ramen, biz bile pek iyi hatrlyoruz, bu devrede Aliadoluda Tylerde sk sk ziraat muallimleri gzkrd
ve bunlar ky meydanlarnda, cuma namazlarmdan sonra
cami nlerinde ziraat zerine vaiz ederlerdi; hatta onlardan bazlarnm, kyly kendi szlerine inandrmak
iin sark sardklar ve cbbe giydiklerini bile biliyoruz! Bu devrede ziraat fikriyatmizda garip bir romantizm hkiim sryordu. Onun iindir ki Anadolu isteplerinde at, katr stnde, hatta eek srtnda yar meczub, yar romantik vizler khnda ziraat muallimlerine
ok rastlanyordu.
Fakat aradan ok zaman gemeden ky ky dolaan
ziraat nuallimlerinin vaizlerinden birey kna3 ve
bunlarn bir ie yaramadklar anlald nk bu vaizler kulaktar ileyerek bir trl kylmzn akln iletememilerdi ve ziraatmz da knldatamamlard. 0
halde?

O halde kylmzn akl kulanda deildi...

Maamafih bilinmez, btn bu yaln hakikatlere
ramen belki bugn de hM .bizim kyimzn akl
kulandadr. diyen mstehselere tesadf edilebilir...
Yine Osmanl mparatorluu zamannda idi, daha
dorusu b imparatorluun son- anlarnda idi; ziraat fikriyatnuz ikinci bir devreye girdi, ziraat alemi bu
rede kyl ve ziraat meselesinde telkki deitirdi.
Bu ikinci devrede ziraat ulemas kylnzn szle
yenilii anlayamyacani- iddia ettiler; Trk kylsn geri ve dk seviyeli Olduunu ileri srdler. Bu derecede iptidal bir insann ncak gz ile grdne manacan dnerek, .kylmzn akl gzndedir.. dediler.
.Kylm3ziin akl gznde din. diyenle, kyhiy
zanaatnda ilerletmek iin ona iyi ve ileri ziraat gstermek dncesini ilk plana aldlar, bu suretle de ikinci devrede zirai hareketler gsteri ynnde inkiaf ettiler, ve gerekten okur yazar ziraatclarn, iyi ve ileri
ziraat bizzat yaparak, i halinde kylye gste'neleri
balca aktel ilerden oldu.
.Kylmzn akl gzndedir.. parolas ile balyan
devrin en karakteristik eserleri .nmune tarlalar., .nmune baheleri., .nmune ahrlar.... iM: dir. Bu zamanda .nmune tarlalar., .niimune baheleri. kur.
mak hemen moda oluverdi; devletin dar btesi hasisliine ramen, o kocaman imparatorluun uzak Irelerinde .nmune tarlalar., .nmune baheleri, kurulmas iin garip bir cmertlikle avu avu para verdi.
0 zamanlar nmune tarlalarnn, nhimune bahelerinin yerlerinin iyi seilmelerine pek zenilirdi. Bunlarn kylnn grebilecekleri yerlerde kurulmalarna
pek ziyade ehemmiyet verilirdi. Sonra nmune tarlalarnn, nmune bahelerinin gsterili olmalar, iyi grne malik bulunmalar da bal bana bir mesele idi.
Bu sebepten onlarn ilerinin ato baheleri gibi intizamla tarh edilmeleri ve tpk onlar gibi temiz tutulmalar arzu edilirdi, ille drt yanlarnn epevre tellerle
evrilmesi istenirdi.
Bu zamanda memleketin bir ok yerlerinde gzel,
cidden temiz .nmune baheleri., .ntimune tarlalar, kuruldular, kylnn gz nne kondular. Yalnz bu nrnune tarlalarna bazlarnda ekilenin bitmediini, bazlarnda bitenin cok gemeden yanp kavruldu.nu, bazlarnda ise ekinin azarak bir yaprak denizi halini aldn, yahut da dikilenin bu biim kbetlere uradm
akl gznde denen adam grd. Akl gznde olan kyl
btn bu garip ilere, acayip gsterilere akln yerinden oynatmadan sadece cam gzlerle bakp geti ve dndnden, bildiinden yine anad. ite onun bu
amazl ziraat ukainsn artt, nihayet onlara .kylnn akl gznde deildir, dedirtti.
Hemen il.ve edelim: kyl hakknda byle bir hkn verenler bugn de tamamile ortadan kaybolmu deillerdir; bugn de o devrin yadigrlarna rastlyonz,

dev-

bunlar hl ve frsat bulduka, sanki zikir eder gibi,

cmlesini tekrarlayp
kylmzn akl gzndedir.
duruyorlar...
Osmanl mparatorluunun bu aratrmalar kylunn akln ne kulanda ne gznde bulabilmiti. Sanki
onlara bir reaksiyon gibi cmhuriyet devrinde de yepyeni bir iddia ortaya kt. Bu iddiaya gre, kylntin akl
ne kulandadr, ne gzndedir; kylnn akl elindedir.
Kylnn akl elindedlr diyen hkema yle dnyor: Trk kylsne sz tesir etmez, sz onun bir
kulandan girer, bir kulandan kar ve akln bulamaz. Trk kylsne l.fla bir ey yaptrlamaz. Ona
gstermek te ie yaramaz, onun zanaatnda ilerlemesi
iin ileri ziraat gstermek yetmez, bunlarn hepsi de
botur. Kyl dinler, grr, lakin yine yapmaz, onun
iin Trk kylsne iyi ve modern ziraat zorla yaptrnak, onun elini altrmak lzmdr. Devlet zoru bu
adamn yakasna yapmaldr, kylnn akln ancak
bu zor bulabi1ir..,
te imdi ziraat fikriyatmza Mkim olmak isteyen
kanaat budur, biz bu kanaatin karakterlendirmek istedii bir devri yaayoruz. Artk kylnn aklm elinde
arayacaz, zorla hareket edecek olan bu elden btn bir
zirai inkiaf bekleyeceiz!!...
Anadolu kyliisn, zorla i yaptrmann nereye gtrecei imdiden kestirilemez. Ancak eer kylnn
elinden de aklna intikal edemezsek ve onu zanaat da
ileri gtremezsek kylnn akl yoktur deyip iin
iinden kmaktan baka are kalmyacaktr.
Fakat bize gre hdiselerin dili bambakadr. Asil
i de bu Mdiselerin hakikati syliyen dilini anlamaktadr
lk devrin softa klna giren romantik ziraat muallimi kylnn kulan abur cuburla doldurmya alt. Bu sevimli, feragatli fakat gafil insan kendisinin
bile iyice kavrayamad, bizzat kendisinin realize edemiyecei bilgileri kylnn kulana sokmya urat,
Trkiyeye, Avrupann yedi dvelinden harl harl ithal
olunan karma kark bir ziraat bilgisini, apayr artlar,
bambaka zani.reiler iinde kvranan Trk kylsne mal
etniye yeltendi. 0 zamann ziraat muallimi Anadolunun
bozkrlarn, yksek yaylalarn katr stnde geerken
olsun gremedi, anlayamad; nk onun kafas duraksiz yabanc memleketler ziraatnn fantazisi iinde idi.
Anadolu kyls bu yersiz yurtsuz bilginin kendi
iine yaramyacan abucak kestirdi. Ziraat mualliminin sylediklerini ok kr akln oynatmadan bu
masal gibi dinledi, ite o muallim bu sebepten kylnn
aklna kulandan ulaamad; yalnz bu muallim eer
cidden kyltinn aklna riayet etmesini bilseydi bizzat
kendi akl bana gelecekti...
kinci devrin nmune tarlaIar , rmune bahelerh modasn da Trk kyls mkayd karlad. Kyl
bu nmayi vastalarma akln il parlayan gzlerle
bakt. Bu ss bahelerine benzeyen hendesesi dzgn,
hesab yerinde tarlalarm, Anadolunun hain tabiat artlar, o yaman tarihi zaruretleri iinde yeri olmadn,
btn bunlarn kendi iine, yaayna yaramadn
Trk kyls seti. Bu kanaatle de onlar lzumsuz birer ss sayd, geti. Hele bu tarlalara ekilenlerin trl
kbet1ere uramalarn, kendi tarlalarnn daha neticeli

rk 9jrkrncfan Vfmak...
Bundan bir ka yl evvel Harp Okulu giri
Uartlarnn bana Trk Irkndan olmaka art
konulmutu. En kutsal milli messeselerjmizden
Jirini Trk soyuna balad iin, o zaman,
Yce Marealimize byk bir minnettarlk duymutuk.
imdi, gerek devlet milesseselerinin, gerek
e hususi messeselerin ounun ilanlarnda
ayn elzem art bata gryoruz.
Trk, hakik Trk, bu memleketin asl saiibi Trk, l.yk oldu u deeri buluyor, esiz
I'rk kanna hakik kyneti veriliyor.
lkmzn bu mspet neticelerini grerek
:stikbale inan ve gvenle bakyoruz
MAZ TURKUN idi
STKBAL de TRKN olacaktr.

olduklarn grnce stn inann vakar ve ar ball ile sustu, onlarla alay etmekten, bile ekindi.
Gerek bu devrin nmune tarlalar , nmune hahelerh, nmune fidanlklar, birer sanat eseri, dpedz bir fantazinin mahsul - diler. nk bu tarlalar, bu
baheler, daha iftlik gb esini kullanamyan Anadolu
kylsne, en mulk kimyevi gbrelerin faydalarn,
tesirlerini gstermeye ve isbat etmiye didiniyorlard; yine, karasabanna u demiri bulamyacak kadar ekonomik dkn olan kylye buharl pulluklar; motrl
iletmeyi rnek veriyorlard. phesiz bu derece hakikatten kaan ve hayal peinde koan bu messeseler
byk bir i gremeden modadan dtler ve onlarn
bir ou, ksa zamanda kylnn tarlasndan beter bir
hale geldiler.
Bununla beraber zamanmzda da yine bu eski hayale smsk sarlanlar bulunduunu kaydedebiliriz.
Bunlar o eski metodla ve yine eski maksatlarla bu nmunelikleri hortlatmak sevdasndadrlar...
u halde kylmzn akl nerede? Kulandan, gznden, elinden ulaamadmz bu akl hakikaten yok
mudur?
Bize gre kylmzn akl zerine yrtlen bu
dncelerin heosi de aklszcadr. Anadolu kylsiin
kula delik, gz pek, eli ilektir. 0, dnyann nadir
kyllerine nasip olan bir akl selim sahibidir. Kylnn akl, onun ta kafasnn iindedir, kylmzn akl
bandadr.
Yalnz bu akl banda olan kyitiy, ancak yine akl
banda olanlar harekete getirebilirler. Kylmzn aklna hitap etmesini bilen akll insanlar ukallar deil onu iinde ve yaaynda gsteri yapmadan, ba
artmadan ve zor kullanmadan istenilen iyilie ve ilerilie gtrebilirler. Bundan baka kyly iyiye ve ileriye gtreceklarin kylnn iine ve yaayna gerekten in bulunmalar lzmdr; sonra da yine bu
kimselerin bu memlekette olabilecek, ile <olamyhca . ayrt edebilecek bir iz'an gstermeleri arttr.
(Ziraat Aleminden Vakalar)

Meseleler

Yksek. Tahsil Dvrn iz ve Eksiklerimiz

Ayd n YALIN Sosyoloji As'stan
Trkiye gibi ilim zihniyetini, milli reformunun belli
bal umdelerinden sayan bir memlekette, mnevver efkar uaumiyenin akademik tahsilin mahiyeti ve artlar hakknda vazh ve sistemli bir fikre sahip bulunmas
elzemdir; Millet mermuasnda bu mevzua dair kan hr
yaz (1) dolaysile bizim de ayn bahsi ele almz, bu
mesele ile yakndan alkal aydinlarmz herhalde faydasz grmiyeceklerdir.
Deerli profesr bu makalesinde akademik tahsilin
mahiyetine ksaca temas ettikten sonra artlarn ara-tryo ; manevi artlar arasnda iyi bir tedris kadrosu,
lise tahsilini iyi yapm ve garp dillerinden birine vi-.
kf bir talebe ktlesi; maddi artlar arasnda ise muntazam bir mektep binas, eminerler ve enstitleri zikrettikea sonra, bilhassa kiitphaneler zerinde duruyor ve bunun iyi tekiltlandrlmas lzumunu belirtiyor.
Biz bu yazmzda, yukarki noktalara i1ve edilecek bir ey bulunmadna iaret etmekle beraber, bilhassa bizim yksek tahsil nesseselerimizde takip edilen tedris teknii ile ok alkal bir nokta zerine nazar dikkati ekmek istiyoruz: Nazar! ve ameli dersler
(cotrs pratiques meselesi.
Lise tahsilinde talebe daha ziyade pasif bir obje
mahiyetinde tebikki edilir ve ona ileriki tahsilinde esas
olabilecek bilgiler retilir. Akademik tahsilde gaye ise
taiebeyi ilim metodu ile ihtisas dahilinde ahsi tetkik
yapabilecek bir isMe getirmektir. (Siyasal Bilgiler Okulu
gibi .mme hizmetlerini evirecek eleman yetitirmekle
mkellef bir messese olsa bile, gaye gene budur); burada artk talebenin aktif bir sje mahiyetini kazanmas
lzndr. Bu gayeyi gz nnde tutarak, yksek tahsil
messeselerirnizde hMen takip edilen tedris tekniine
tenkidi bir gzle bakarsak, baz aksaklklarn sebebini
daha kolay anlarz. Bu messeselerin ekserisinde takip
eailen tedris ekli yledir: Bir dersin profesr garpl
meslektalarndan birinin derslerini aynen veya dier
bir kanmkini sentez halinde, veyahut ta srf kendine
mahsus bir program takip ederek talebeye anlatr. Hocann kitab yoksa talebenin ekserisi not tutar; yahut
ta profesrn bizzat yazd notlar teksir edilir. Profesrr bizzat kendi kitab yahut tavsiye ettii bir kitap
varsa bu kitab; yoksa yukarda bahsettiimiz notlar.
talebe tekrar tekrar okur. imtihana bu ekilde girer;
sorulan sualler de; okudu u bir bahsin hocaya yazl
veya szl anlatl eklindedir. Yksek tahsil messeselerimizin bazlarnda seminer ve cours pratique yapilr. Burada ekseriya asistarlar nazar! derslerde okutulan bahislerin yardm ile mahhas hdiselerj tahlil
ederler. Talebe bu ekilde, hem nazan derslerde edindii
malnatn kafasnda mcerret br yn szden ibaret
olmadn grr -yani haytla ilim arasmdakj ba
kurar-. hem de amel! bir insan olma melekesinj kaza(1) Millet, Eyll 1942 - Prof. Dr. Rseyin A. Gktrk, Akademik tahsilin baz artlarna dair. adl makalesi.

te ve az. sayda yaplr, hem de aitiyeti iyice kavranradg in layk oldugu ehemnyet verilmez Bugmku
halne ksasa temas ettgmz tedrs t,eknnden fkrn'izce u mahzurlar domaktadr:.
1 - Nazar! derslerde profesrn bir garp profesrnn sistemini aynen veya biraz tdil edip talebelere
anlatmas ve imtihanda da onlardan bu anlattklar.n
istemekle iktifa edii, lisede si.kip olunan tedris tarzndan pek farkl deildir. Bu, nazan sahada talebeyi, bilgisini geniletmee ve derinletirmee yarayan ve bu
maksatla ahsi aratrmalara tevik eden bir usul olmaktan ok uzakt r. Bu cins tedrise tbi tutulmu talebeler arasnda ilini adamnn yetimesinde en byk
rol oynyan ilmi tecesss ok zayf inkiaf eder.
2 - Nazar! derslerde okutulan bilgilerin, cours pratique'iere layk olduu ehemmiyet verilmediinden dolay hayatla ve mahlas hdiselerle irtibat temin edilmedii iin, talebe bunlar yalnz intihan esnasnda akl nda tutabiir; imtihan biter bitmez hepsi unutulur. Geni mnsyla 'ezbercilik. derdini asil kayna ite buradr. Dar mnasyla ezbercilik o kadar mhim bir dert
tekil etmez; nk dar mnda ezberci, okuduu eyin
mnsn hi anlamadan onun lfzlarn mihaniki olarak hafzasnda tutandr. Bu tipte talebeler pek nadirdir v mhim bir yekn tutmaz. Asl bizim geni mnasyla ezberci dediimiz ktleyi, okuduu dersi ancak
imtihan esnasnda zihninde tutan ve imtihan gence
hemen unutun talebeler tekil eder. Bu eit bir te'risatn hi faydas olmyaca aikrdr. Bu, buz stne
yaz yazmaktan baka bir ey deildir.
3 -. Dier bir mahzun da, bu eit usulle yetien
taleberi hayata atlnca arp kalmas ve mk1tla
karlamasdr. Talebe mektebi bitirir bitirmez hayatta
yeni pek ok eylenle karlar; buna phe yok. Hayat
ve tecrbe insana mektebin vermesine imkan olmyan
birok yeni ey retir; insan bunlar reninceye kadar muhakkak ok mktiltla karlar; fakat bu, yksek tahsilin pratik adam yetitirmeyiinden dolay bu
tahsili ikmal edenlerin hayatta karlatklar mkltla
bir deildir. Bizim bahsetmek istediimiz dert, mektep
sralarnda okunan bilginin hayatta karlalan meseleleri halletmee yaryacak ekilde tedris edilmemesinden douyor. Ayr olarak saydmz bu mahzur, hakikatte ikincinin bir neticesidir ve nazar! derslerin, cours
pratique'lerle tamamlanmayndan neet etmektedir.
Eksen garp memleketlerinde mhendisler, nazar!
derslere balamedrn evvel ve sonra, uzun mddet bizzat amelelik yaparak zerinde nazar! olarak ileyecei
nakine hakknda nasl tam bir malhas intibaa sahip
oluyorlarsa, bizim de bunun yerini tutacak vasta v
usullere ehemmiyet vermemiz lzmdr; Bu vsta ve
usul ise, balca cours pratique'lerdir; sonra talebelere
sk sk alkalj dersin nazar! prensiplerinin tatbikatn. yapan messeseleri gezdirmek ve eer imkan varsa tatillerde talebeyi bu messeselerde staj yapmya sevk
n r. Fakat maalesef cours pratique'ler hem bir ka ders
etmektir.
Aydn YALIN

- 13 Edebiyat dmz:

KAPALI BA?rWE
:
Bir oumuza gre divan edebiyat, etraf
almaz kale dvarlrile evrili-ni bir garip
Acem bahesidir. inde ne olduunu pek bilemiyoruz. Fakat btn rivayetler onun haha
nevinden uyuturucu ve zehirleyici iekler,
otlarla dolu bir brt bcek yuva 'olduu merkezirdedir. Ne hendesesi, ne hi bir rengi hakiki
dnyamzn'kine benzemez. Tten esrar kabaklarmn ar havas iinde araplar,, kiler, neyler,
engiler, hatr ve iayale gelmez bir sr sefahat ve ahlakszlk! Yani aa yukar kyl
babann kap aralndan bir garden partiyi yahut bari seyrederken duyduu ve dndii
eyler.
Yeni yetien genler bu kapal bahenin
semtine asla uratlmamaldr. nk dil, milliyet, zevk, kafa, ahrnk ve saire terbiyeleri in
tehlikesi vardr. Yalnz bu bahe yakn tarihimizin inkar edilemiyecek bir paras olduuna
ve iyi yetiecek genci byle eylere bsbtn yabanc brakmak doru olnyacama gre onlara eserlerin kendilerile pek yz gz olmalaLna meydan vermeden sahipleri, tarihleri,
ana karakter ve saireleri hakknda kre renk tarifi kabilinden baz mcerret tenkit bilgileri vermek fena olmaz.
Korkunun acaiplii insan istemeden bir
aka edasile konumua srklyor. Fakat meele akaya hi tahamml olmyan ciddi bir
meselemizdir.
yi yetiecek genlerimizin arasra bu kapal bahede bir para vakit kaybetnelerinde
bence tehlike yoktur. Bsbtn yeni bilgiler ve
zevklerie yetitirmee altmz gen mimaCemal Nadr'in tasvibiyle,
Akamdan

Yazan:

Reat Nuri GNTEKN

ra Sleymaniye kubbesi altnda biraz dalp oyaanmak, bu kubbeden gelecek yanklara kulak
ve kalbini amak ne kadar tehlikesizse bu. da
hyledir. Ben hatta iyi yetitirmek istediimiz
gen mimar gibi, iyi yetitirmek istediiniiz
gen fikir ve sanat adam iin de asl tehlikenin
o kubbe ve bahenin seslerine bsbtn yabanc kaimak olacana kaniim. Hepimizin bugnkil iyi kt i zengiliimizin bir ksm gemiin
miras olmasna gre o seslerin bsbtn arkas kesilince elimizde ne kalacan bugn
kimse syliyemez.
Hasl ben kendi hesabma iyi. yetiecek
gencin, yeni .kltre ait almalar arasnda,
bu dvan edebiyatn da arasra yoklamasn ok
faydal gryorum. Orada bulacamz eyierin'
hepsi. dedikleri gibi, rp ve ahlksz1k deildir. Rasgele birka beyit ve msra okuyorum:
r derya dil olup eyle tahamml yoksa
Rzgrn nne dmeyen adem yorulur

Mihneti kendine zevk etmedir alemde hner

Gan adil Felek o byle gelir by'e geer

A1d tan yeri ben em'idan arar gezerim.

Aard rii siyahm civan arar gezerim

*
*
nsan kara a olsa getirmez buna takat.
*
Ma' sermadeye Rabbim gne gstermesi
*

Cemi zaman olur ki hayali cihan deer

Kurt masal:

(Sahifeyi evirinz)

Kurt geldi, giyece- Murakabe gitti a- Kurt geldi, yiyece. Jae gitti arama- Kurt geldi, yaka- Belediye gitti arai kapL...
, rarnaal..
i kapL...
,
ca kapt...
al..
, maal.. Jih....

- 14 Baki kalan bu kubbede bir ho seda imi.

*
Yarab bu aferin ne tkennez hazinedir.
Bunlar nesilden nesle akarak bize kadar
gelmi su damlas gibi tertemiz eylerdir. Aramizdan bSbtn bombo olnyanlarmzia konuurken; dnrken; bir t,eessr, hzn veya
Lee haiimie adeta kendi kendilerine dudak(armzdan dklrler. Sonra bugnk kafa ve
ta1bimizin ne miktar dnce ve duygusunun
da, hakkI ekil ve ehrelerini hatriamamakla
beraber, yine onlardan geldiini bilmiyoruz.
Divan edebiyatrnda elbette pek ok kt
eyler vardr. Fakat en iyi edebiyat, zamarn
kalburundan getikten sonra die dokunacak ne
kalyor? Kt yalnz divan edebiyatna mahsus
deildir.
-E

Evet yeniye ait almalarmz arasnda eskiye de biraz zaman ayrmak fena deildir.
Yalnz bunu nasl yapmal? nk kapal baheye girebilmek hakikaten meseledir.
Diyorlar ki: imdi ocuklar Arahca, Farsca
okumyor; eski tarzda lisan Osman:I okumuyor. Sonra divan edebiyatna ait bir sr sanatlar, mazmunlar, mefhumlar ve saire...
Doru fakat divan edebiyat Arabca, Farsca ya' lmamtr; nasl ki lisan Osmani de, on oniki
ene mektep grm bir gen iin, yeni Trkein pek yabancs deildir.
Dorusu aranrsa bizim eski nesil Arabca,
Farsa okumu, hatta glistan ve bostana km olmakla beraber bizim biidiimiz de yle
pek nlecek bir ey deildi. Eer divan anlamaktan maksat ondaki her eyi tan bilmekse o bahtiyarlar imdi deil eskiden de numia
aramak lazm!. Anlamak derece derecedir. Bunun hangi derecesini tutturabilirseniz bizim
(in kardr. Hele bir byk btn tekil etmiyen, her beyiti ayr ayr yaayan divan edebiyat iin.
Yeni yetienlerin. fazla kelime bilmedikleri
tnuhakkaktr. Fakat bir divandaki btn kelimelen, hatta ounu kimse bilmez. Zaten eski
eserlerin asl gl kelimelerde deildir. Bilinmiyen kelimeyi zihinde aramak ile nndeki
[gat kitabnda aramak arasnda pek ehemmiyetli bir fark yoktur.
Yabanc kaideler, terkipler ve saireye geUnce, bunlarn gln de zihnimizde fazla
bytyoruz. Kelimeler nihayet cmlelerin
Trke olan iskeIetin re dizilmilerdir. Onlarn bilinmiyenlerini rendikten sonra .beyltin
manasi karmak gazabede bulmaca hallet-

mekten daha g deildir; olsa olsa bir kzersiz

tneselesidir. Eski beyitleriT asl g4l ekil ve
rnanalarn anlamaktan ziyade arkalanndaki
alemi grmektedir. Mesela:
kSleynanlar bile eyler ikayet rzgarndan
Yahut:
Seyretti hava zre denir taht Sleyman
M saltanatn yeller eser imdi yerinde
le bizim bugnk mehur:
Yazk oldu Sleyman Efendiye
arasnda bu bakmdan byk fark yoktur
ve yukarki beyitleri anlamak iin bilinmesi lEmgelen ey dil deil Enbiya tarihindeki S.
leynajn Pegamber hikayeleridir Yukarikilerden daha .etrefil bir beyit alalm..
Ab derya zre geh Ilyas ve seyran eder
Gh eyler mesken brahim tek azer saba
Beyitin ekline ait davay kendi kendimize halletmek mmkndr:
Rzgar baz kere Ilyas gibi deniz zerinde
gezer, baz kere brahim gibi atei kendine mesken yapar. Fakat ne mnasebet! Baka yer
1almam gibi denizde yryen bu lyas ile atein iinde oturan bu brahim kimlerdir?
Deerli edebiyatlarmzdan Agah Srr
Levent bir ka hafta evvel ne,rettii Divan
debiyat adl kitabnda ibrahim ve Ilyas peygamberlere ait iki lejandla bunu bize tertemiz
anlatyor.
Agah Srr Levent Divan Edebiyat nda
bize yalnz bunu deil bunlarn en mehurlanndan yzlercesini (mazmun ve mefhumlarile din,
asavvuf, hikmeti kadime ve saire ile olan ilgilerile, bunlara ve ark folkioruna olan telmihlerile, eski bilgi terimlerine, adet, ahlak, felsefi
telakki ve saireye dokunan taraflarile, eski edebiyat sanatlarna ve kelime oyunlarna ait hususiyetlerile) ok faydal bir surette bize izah
etmektedir.
Bu tabii bir lgat gibi bize her glm halledecek bir kitap deil fakat kapal bahenin duvarlarna kafamz .arptka geilecek
yolu nerede aramak lazmgeldiini pratik olarak gsteren bir klavuzdur.
Bu ie verilecek ok zaman olmyan merakllar iin, diyebilirim ki, imdiye kadar hi
bu derece faydal ve derli toplu bir eser yazlmamtr.
Ben birka gndenberi Divan Edebiyatn, frenk tabirince, kendime bir Ba ucu> kitab
yaptm. Her gece zevkle okuyor, faydalanyorum. Bu satrlar da bu ok deerli kitab bil..
miyenlere haber vermek iin yazdm.
Reat Nuri GNTEKN

- 15 D Tiirkeli Sanatkrlar :

Baysungur Mirza
Prof. Zeki Velidi TOGAN
Gyaseddin Baysungur Trkilinin byk hkmdar
o1an ahruh Mirzann Olu ve Temri.in torunudur. Bilyk hattat, ressam ve sanat hnisi olmutur. 15/Eyll/1397
(21 zilhicce, 797) Heratta domu ve ayni ehirde 19
sonknun 1434 (cumadiytissari, 837) de 37 yanda lmtr. Baysungur 1417 senesin.den itibaren babas ezdinde Divan-i Au emiri olarak tayin olunmu, 1420 de
Kara Yusufun vefatn mteakip Tebriz, 1431 de Astarabad valisi olmutur. ahruhun seferleri esnasnda Heratta ona niyabet etmi, hkmdarn yannda bir veliaht mevkiini igal etmi ise de babasndan evvel vefat
ettiinder hkmdarlk edememitir. Biraderi Ulubek
riyazi ilimler ve heyette olduu gibi Baysungur da edebiyat ve sanatta tan vukuf sahibi olmu ve bu sahada
Temuriler memleketinde yeni bir devir amtr. Bu
yzden ahruh Mirza Ulubek ve Baysungur gibi iki
eviMn babas olmakla iftihar eder olmutur (Hafz
Abru). Temrn oullar gibi ahruhun oullar dahi
zamannn en muktedir limleri taraf ndan terbiye edilmi idiler. Baysungur ile biraderi brahim Mirza arasnda edebi meselelere ait mnakaalar olmu (Devletah, Browne tab, s. 351). Bunun gibi Ulubek ile Baysungur arasnda da ilmi meselelere ait mnakaa ve
niktebeler olmutur (Devletah, 340 ve Hafz Abru).
Edebiyata gelince Ulubek daha ziyade air Nizamiyi,
Baysungur da Husrev-i Dihleviyi tercih etmitir. Mverrih Fasihi Baysungur'un edebiyat ve sanattaki yukufundan hayretle bahsederken Dnya yaradlal byle
bir padiah gelmemitir. demektedir. Baysungurun murtazam divan da olmu ise de zamanmza bunlardan ancak baz farsi heyitler bize kadar gelmitir.
Baysungur bilhassa hattat olarak maruftiir. Bunun
kendi eliyle yazd yet ve vecizeler annesi Gevherad Bogimin Mehedde yaptrd ve zamanmzn da eri
mkemmel s1n-Trk sanat abidesi olan cmiinin ayyannn kenarn sslemektedir, ki koyu mavi ve lcivert in! zemin zerine beyaz ini ile yazlmtr. Yazlarn bykleri Baysungurun has hattatlarndan Mirali
Tebrizi tarafndan icad olunan nestalik ile, kenardaki
kkleri de kftfi hatt le yazlmtr. Kendi imzas da
Raciyen ila Allahi Baysungur bn ahruh bn Temi.ir
Kregan, fi sene 821 eklinde gemitir.
Baysungur Herattaki has ktphanesine zamannn
bir sanat akademisi eklini vermitir. Burada zamannn
en gzide hattat, ressam, minyatrc ve mcellitlerinden krk kadar sanatkr toplayarak kendi idaresinde altrmtr. Bu zevat ta kendilerini ekseriya Baysunguri diye bir nisbet ile zikrettirirler, yahut onlar yle
imza ederler. Bunlardan Cafer Tebrizi (Cafer Baysunguri), Mir Ali Tebrizi, yine Mevlana Ahmed Rumi (yani
Anadolulu) emseddin Baysugurt marufturlar. Musavcir ve mzehhiblerden de aatay emirlerinden olrn
imir Halil (yahut Halil Mlrza) Baysunguri, Mir ahi
Sebzevari Ak Melik, Mev1n Azhar pek mehurdur; bir
de Tebrizden mahsus getirttii drt sanatk.r: Seyyid
Ahmed Tebrizi, Hoca Ali Musavvir ve Hoca Giyaseddin

Bozkurt mecmuasrnda baladmz gibi,

Gk-Borde de, eski milli arklarmz neredeeek ve okuyucularmzn yardmlarn bekliyeceiz. Bilhassa Byk Savatanberi - bugn ne
yazk ki OU unutulmu olan - ok gnel marlar milli uurda domu ve savalarda syleniritir. Bu milli arklar bilen okuyucularmzn
- mlimknse bestelerile birlikte - bize yazmalan dilerz. Bunlar srasyla neredeceiz.
Gk-Br)
YEN TURAN
Yeni Turan, gzel lke
Eyle sana yol nerede?
Alt yz yl biz aradk durduk
feni her yerde.
busuz orak ovaarda, kuru plak dalarda
iurmasndan insan .rken geni issz llerde
erde senin yeil yurdun, berrak gm rman?
Nerde byk hakan iin altn kapl otan?
Yeter artk kavualm, bizim ol
Yeni Turan, gzel lke
syle sana nerde yol?
Gfte : 'Ilalide EDP
Nakka ve stad Kivameddin mcellid ayrca zikrolunur.
Dost Muhammed isminde birisinin nshas Topkap Saraynda bulunan tezkiresinde Baysungur Mirzann bir
resim albmnden (Cung-i Baysunguri) (1) bahsediln-ektedir, ki Celyiriler ve Temr zamannn en gzide
minyatrcleri eserlerinin ve kendi idaresinde altrd sanatk.rlarn eserlerini toplarn imi; bu albn'
maalesef bize kadar gelmemitir. Fakat Baysungurun
zevkine gre yaplan Mehed Camii, keza onun zamanndan kalan minyatrl eserler slam-Trk san'atnn
aheserleri sfatiyle zamanmza kadar gzelce muhafaza
edilmitir. Bu yazmalardan birisi Pariste Muse des Arts
et Dcoratifs'de bulunan Haci-i Kirmani -Humay-u
Humayun nshasd r, ki resimleri Hoca Giyaseddin tarafndan yaplmtr (2).
(Sonu gelecek sayda)
(1) Bu Tezkireyi ngilizce hlsa eden Mr. Binyor
(Persi n rniniatur(' Painting, London, 1933, s. 185) ceng
okuyarak kitab Baysungurun harp resimleri zannetmitir.
(2) Bk. Binyon, s. 68, resim, levha, XLI.

-16-

11111 ]IiISUU li Il JI

Anadolu Trklerinde

Yalva ta

- , ..
L)ugun det1eri
Evlenecek oullarna kz semek hakk,
Yalva'ta daima ana ve babaya aittir. Evlenecek
delikanl, ana ve babasnn kararlatrdklar kz aimya, hayatn onunla birletirmee kendini
mecbur sayar. Ana ve babann oullar i n beendikleri, setikleri kz, ailesinden istemek,
delikanlnn anasna den bir vazifedir. Bunun
iin evlenecek gen erkein anas, almak istedii kzn angsna ba vurur. Erkek tarafnn mracaatini kzn annesi ho grr, yumuak bir
ekilde kar.larsa, kocasn n da gnln yapar,
evlenecek delikanlya kzlarn vermek iin onun muvafakatn alr.
Kz tarafnn nuvafakat anlalnca, ideUkanlnn babas, yaknlarndan bir ka byke kzn evine gider, kz evinde hobe ten sonra
evlenecek erkein babas, kz n babasna
Allah n emri, peygamberin kavli zere
kznz olumuza alma mn.aslp grdk, siz
ne dersiniz, diye sorar. K z babas da:
- Allah n emri, peygamberin kavli zere
madem ki kzmz olunuza almak istiyorsanz,
eer ksmetse ne diyebiliriz, diye cevap verir.
Bu cevap, erkek tarafiyle k taraf arasnda
1am bir anlamay ifade ettii iin, her iki taraf memnun olur ve kz taraf misafirlere er
bet ikram eder. Delikanln n babas itii er
betin bardaiyle beraber tepsinin zerine para
brakr. Bundan sonra hangi gn yzk taklara (nian yaplaca) kararlatrlarak erkek
taraf kz .evinden ayrlr.
Yzk t.Ima gn, erkek taraf bir hal
hebe tedarik ederek bunun iine lokum, eker,
'eblebi, zm, sakz, kza entarilik, orap, kz
anasna entarilik, babasna ve kzn erkek karde
teri varsa onlara gmleklik, k z kardeleri varsa onlar iin de entarilik koyar, yaknlarn ve
tandklarn davet eder, hali hebe birisinin ornuzuna taklr, hep bir arada kz evine giderler. Kz taraf da o gn iin yaknlarn ve tandklarn davet etmi bulunur. Erkek tarafnn getirdii hal hebe, iindeki hediyelerle birlikte kz anasna teslim edilir, gerek erkek tarafnn ve gerek kz tarafnn davetlileri de kz
anas na kudretleri nispetinde birer miktar pa-

M. Halit BAYRI
4MM<4H-<l-4*-4H>-

el

ra verirler. Evlenecek delikanlnn annesi (kaynana), gelin alaca kza beibryerde veya
altn yzk, yahut elmas kpe takar. Ondan
sonra yemek yenir, kz taraf davetlilere birer
yazma rt hediye eder. Ertesi gn hebe ile
getirilen erez, kz tarafnn yaknlarna ve tandklarna datlr. Buna erez yemesi derler.
Aradan bir mddet getikten sonra kararlatrlan bir gnde Nian koymas yaplr.
Erkek taraf, kz evine eker, et, pirin ve dier
yiyecek eyleri gnderir. Kz taraf bunlarla yernek hazrlar. Gerek erkek ve gerek kz taraflar
yaknlarn ve tandklarn davet ederler. Davetlilerin hepsi kz evine kudretleri nispetinde
para gtrrler. Nian koyma gn, evlenecek kz, davetlilerin bulunduklar yere getirilerek bir iskenleye oturtulur, zerine pullu bir rt rtlr. Bir kadn, kzn ba stnde bir tas
tutar. Davetliler bu tas tutan kadna adlarn
syliyerek getirdikleri paray verirler. Tas tutan
kadn da kimin ne kadar para getirdiini
Falann u kadar kuruu var, diye yk
ek sesle herkese bildirir Ve verilen paray tasn iine koyar. Bu i bitince kz taraf, davet[ileri yemek vererek arlar. Buna da Nian
oyma denir.
Nian koyma y mteakip Kna hamam yaplr. Nian koyma ya gelenlerin hepsi
kna hamamna da davet edilir. <Kna hamam
masraflar tamamiyle erkek tarafna aittir. Davetliler, evleneeek delikanln n anas ve gelin olacak kz da dahil olduu halde hep birlikte
hamama giderler. Evvelce tutulan bir defci, hamama gelenleri def alarak kapdan karlar ve
ieriye kadar gtrr. Davetliler, bata. erkein annesi olmak zere defciye bahi verirler.
Elamamda gelin olacak kz gbek tana oturulur ve bana kna konur. Kna konurken
arkadalar gelin olacak kz u trkyle okarlar
(Sonu sah. 18 de)

- 17 -

BUDUNB L K.UOKC
D Trklerde:

zbeklerde

Ky Diigiin
Kasabann byk caddesinde bir kalabaln nnde
iirip
iki zurnac (surnay) alabildiine avurtlarm
.Aman yar! Aman yar!. parasn alyor...
Zurnaclarn arkasnda byk, kk erkek ve kadn toz koparp sel gibi akyor. oculdar iin byk bir
bayram gn. Onlar durmadan oraya buraya kouuyorlar. Kalabalin ortasnda birka kii balarnda yemek dolu sepetler, ellerinde muhtelif ipekli kumalar
tayorlar. Bunlarn yannda birka ocuk ellerinde tas,
ibrik, desti ve dier mutbah eyas gtryorlar. Bunlarn arkasnda birka araba geliyor. Arabalarda mahallenin imam, sofusu, mahallenin aksakallar ve gveyin hsmlar.. Bunlarn arkasndan gelen arabalarda
yatak takmlar, kadnlar, en arkadaki arabada kesilmi
koyun, un, pirin, buday, muhtelif meyvalar dolu..
Dn alay btn kasaba halknn dikkatini kendine ekiyor. Her avludan, hatta evlerin damlarndan bu
alay ihtiyar, gen, oluk ocuk seyrediyorlar. Arzu
edenlerin alaya katlmasna mani olan yoktur. isteyen
alaya katlp gidiyor.

Prof. Abdlkadir NAN

dnlar erkeklere karmazlar, ayr evde bulunurlar. Kz
ve delikanllar ise, ancak toylarda, birbirlerile yzyze
gelebilirler. zbek dnlerinin en heyecanl oyum
Kkbri denilen oyundur. Buna .olak da denir. Bu
oyun dne mahsus oyun olmadndan burada taysifine girimiyeceiz. Bu oyun ayrca bir tetkik mevzuu
tekil eder.
iki hayvan (gkkurd ve olak) isimleriyle anlan
bu oyun phesiz ok eski devirlerin htras, totem
yinleri kalntlarn tamaktadr.
* * * zbekler dn yaplan eve toyhane diyorlar.
Toyhanede sofralar hazrlannu, trl trl yemekler
konulmu olur. Her gelen, kim olursa olsun, misafirdir,
ikram edilir.
Kasabann kzlar gelinlik kz bir tarafa karrlar.
Orada toplanp bir kede oyun, trk armak (eule)
ile megul olurlar.
(Sahifeyi eviriniz)

Bu gveyin kasabasdr. Hemerilerin byk bir ksn alay kasabadan karp uurladktan sonra geri c'nyorlar...
* * * Dn alay kzn kyne (k. ak) geliyor. Kbyn iman-u, sofusu, aksakallar bata olmak zere mahalle haLk elpene durarak dn alayn karlarlar.
Alayn getirdii eyalar avlunun tam ortasnda konulur.
Kadnlar toplanp toy'u seyrederler. Sonra imam efendi
dua eder ve eyalar toplanr. Bundan sonra, eski dete
gre, dnrler (kudalar) yani gelin gvey taraflar
birbirinin yzne un serperler. Byle yaplrsa dnrler
birbirini severler, yzlerinin akyla hesaplarn grrlermi....
* * * Alayn geldiinin ertesi sabah kzn avlusunda, evinin etrafnda byk bir kalabalik toplanr. .A
piir!., .Odun yarb, Pirinci ayklal., .Koyun kes!., .Su
getir!. gibi seslerden baka sz iitilmez. Herkes dn
a hazrlamakla megul olur.
Her taraftan kadnlar gelmee balar. Her kadn
evinde hazrlad nefis yemekleri kuda (dnr) lara ikram etmek iin acele eder. Avluda, drt be koyun eti
'ian byk toy kazannda piirilen pilav ve sair alar
her taraftan gelen misafirlere verilmee balar. Etrafnda
greler, oyunlar, barma armalar...
Diincler (toylar) gelen misafirleri .Ho keldi
riz!. diye karlar, gidenleri .Ho kitesiz!, diye uurlarlar.
zbek kasaba ve ky (klak) dnlerinde de ka-

Krm dnle,inden bir sahne

Dn a bittikten sonra arkadalar gveyi ehre

gtrr ve ona gelin ve gelinin arkadalar iin hed.iyeler aldrrlar (kna, misk, yzk, bilezik, kpe ve zaire
gibi). Gveyin arkadalarna, sadlara Kyav nker.
denir.
Gvey, arkadalarile (nkerlerile) kzn kyne gelip tayin edilen eve misafir olur. Gvey her trl yemekten az az yer. ok yenesi ayp saylr. Yemekten
sonra genler toplanp alg alar, eule (trk) sylerler.
Ayn zamanda dier bir evde nikah hazrl olur. mam
gelir, kzn raz olup olmadn bilmek iin iki ahidi
kzn yanna gnderir. Kzdan .Siz filan olu filna zevce olmaa raz oluyor musunuz? (.Siz palana ol palaniga erge kka raz msnz?.) diye sorarlar. Kz
cevap vermez. nk cevap vermek ayp saylr. Kzn
annesi, halas ve dier hsmlar:
- Kurbann olaym, .Evet!. deser-a! diye sktrrlar. Fakat cevap alamazlar. Nihayet kzn etrafndakiler Evet. dedi diye ahit olurlar. ahitler de imama:
- .Gva gya gya durmuz, gvalikta yradurmiz.
Kz razdur.. (ahitiz, ahitiz, ahitlikte yrrz) diye
ahadet ederler.
Sonra imam kuda (kz ve gveyin baba veya hsmlar) lardan mihr-i malnn tamam olup olmadn sorar. Onlar biraz pazarlktan sonra Tamam, hakkmz
kalmad diyorlar.
Gveyden de .Raz msn?,, diye sorulur. Onun da
ekseriya arkadallar cevap verirler. Sonra eski bir adet
zerine gveyin zerine dar (tark) serper, ine ve iple
gveyin zerindeki elbisesini orasindan burasndan dikerler. Bu merasim esnasnda:
.Se- bereke bolgn, bay badevlet bolgn, balaakaiaringning arzusn krgin... (Banda bereket olsun,
zengin ve devletli ol, oluk ocuklarnn arzularn gr!)
diye dua ederler.
Nikh merasimi bylece tamam olur.
Nik.h kyldktan sonra gveyin odasndaki oyun
ve elence daha bir iki saat devam eder. Oyuna nihayet
verildikten sonra gveyi grdee getirirler. Gerdek yakndaki hanelerden birinde olur. Oraya kadar kzlar ve
delikanllar .Yar, yar!. trksn ara ara giderler.
Gerdein kapsnda birka yenge gveyi karlarlar.
Eik (astan) zerine bir kuma serilmi olur, ki buna
payendaz. denir. Gvey payendaz hakk, denilen he- diyeyi yengelere vermeden kapdan ieri girenz. Yengeler .hak larn aldktan sonra gvey gerdee girer.
Kapda toplanan kzlar payendaz. para para ederek
aralarnda taksim ederler. Bu paralar gen kzlara ksmet ve uur getirirmi. Gvey odaya girdikten sonra da
oturmaz, ayakta durur. Dardaki kzlarla delikanllar
.Yar! Yar!. bestesine uydurarak birbirine kar iir
(eule) sylerler. Bu euleden bir parasn nakledelim:
Kzlar:
- Yiit yiit degeningiz ularmd?
hey, yar-yara ularmd?
Kz bolmasa ya yigit zi ya kelermidi?
hey, yar-yara kelermlcli?
Yiit cevap veriyor:
- una kzlar iide ye yiit baht
hey, yar-yara yiit baht!
tabb bering bo kalmasnna yumak tahta

hey yar-yara ylinak taht!

Bu maere (ayt) epeyce uzun srer. ouna kzlar taraf galip .gelir. Maerede orijinal iirler sylanirse maere etraftaki- kyler ve kasabalara yaylr,
dn de mehur olur. Bunun iindir ki baz Oabek
aalar irticalen iir sylemesini bilen kzlar uzaktan
olsa bile dnlerinde bulundurmak isterler.
Ayti tamam lduktan sonra sadlardan biri:
- Gvey oturmyor! diye seslenir.
Kz tarafndan biri:
-. ite u av, havlu, yer, suyumuz, ba ve bostanmz gveyindir, otursun! diye cevap verir.
Sad tekrar eder:
- Gvey oturmyor!
Kz taraf yine dediklerini tekrar ederek ellerinde
bulunmyan bir ok mal mlk gveye balarlar.
<Nihayet gvey gerdein bir kesine ekilip oturur.
Gya gvey iin hazrlanm sofradaki meyva ve yemileri kzlar yama ederler ve gveyin elbiselerini gzden
geirip yarn younu sayarlar. Bu merasim tamam olduktan sonra kzlar ve yengeler gerdekten kp gelin kz getirir ve giivein yanna sokarlar. Yengeler kz1ar
gveye ayna gsterir ve birbirile tantrrlar. Bununla
merasim tamam olur.
NOT:
zbek dnnn kadnlar tarafndan yaplan merasimlerinin teferruatn renmek ve tavsif etmek gtr. Umumiyetle bir kavmin dn detlerini en ince
teferruatna kadar renmek ve tavsif etmek ancak o
kavmjn iinde doup byyen etnograf, folkiorcu ve
nuharrlrlerin yapabilecei nevzulardan biridir. Bu satrlar yazan zbek dnlerinden ancak birini - o da
Semerkand gibi kltr merkezine ok yak n kylerden
birinde - grmtr.
Dnlerde, stnografya bakmndan, yle nemli
noktalar, en eski devirlerin mstahase halinde yaayan
detleri bulunur ki yabanc bir mahidin dikkatini
celbedemez. Tavsif etmek istediimiz zbek dnnde
grlen dniirlerin yzne un serpme., .kyav nker
(sad)., .damadn zerine dar serpme ve elbisesini
ine ve iple dikine., .eik zerine serilen kuma (farsa
payendaze = ayak atma) hakk ., .giiveye hazrlanan
sofraya yama, 'st ban yoklama unsurlar xogami devrinin en iptidal devirlerinden kalma ve mstahase (fosille) olarak yaayan unsurlardr. Halbuki zbeklerde (bizim grdmz zbeklerde)
xogami
yoktur. Hatt amcazadeler birbiriyle evlenebilirler. Bu
zbeklerin diinlerinde bile zeogami hatralar gze
arpacak derecede muhafaza edilmitir.
Trk dnlerinde yaayan en eski unsurlarn meneini gelecek makalelerimizden birinde imha alacaz.

Yalvata dn (sal. 16 den devam)

Odun al, odun al,
ah alvar budu nal
Gveyler tadn ahi
Ay anam knan kutlu olsun
Yftrenin dili tatl olsun.
Kestane gmdm ocaa
Patlad kt bucaa

,-----

-------- .---

--.--

----

aZBBkYH
Azerbaycan sz sade bir Trk uruunun
ad deil; nemli bir Trk zmresinin igal ettii geni bir lkenin addr. (Ouz) Trk koluna m-en.sup bulunan Azerbaycan Trkleri eitli Trk uruklarndan Akkoyunlu, Karakoyunlu,
Kala l, tihanl, Arayanhli, Afarl, Muanh, Tehleh nanl ve sair-eden mr-ekkep ve sekiz
milyona yakn bir saydadrlar. Trkiye Cumturiyetinin dou snrlar na bitiik olan bu
Trk yurdu asl z Trklerin ezeldenberi yaadklar yerdir. Buras crafyaca bir btnlk
te kil etmekle beraber, siyasi ve tarihi olaylar
yznd-en iki paraya ayrlm : cenup ksm
trann, imal ksm - (1828) Ruslarn idaresi altna gemitir.
Bu lkenin genilii 200 bin kilometre murabbadr. arkta (Hazar) denizi ve r-ann (Kazyin) vilyetiyle snrlar bitiiktir. 'C-enupta gene
tra-n n (He-me-dan) vilayeti, garpte -Trkiye Cum-

huriyeti; garp ve imal - garp snrlar - Ermenistan ve Grcstanla smrdatr. imal ksm
iafkas dalarna dayanyor. Bu- itibarla imalde (De-rbent) ehrinden balyan Azerbaycan hududu cenupta (Hemedan), arkta - Kazvin ehri ve Hazar sahilleri, garpte Trkiye snrlariyle
m-en-istan ve Grcistanla komu olarak bu[unmaktadr.

Gel derin gelmez kucaa

Ay anam knan kutlu olsun
Yrenin dili tatl olsun
Gelin olacak kz arkadalar tarafmdan bu
trk ile okanrk-en evlenecek delikanlnn annesi kn-a tasna altn ve dier davetliler de para koyarlar. Kna harnam yalnz bir gn-e
mn-h asr kalmaz. Kz, dn gnne kadar davethileri ksm ksm kna hmanuna gtrr.
Dnden drt gn nce -erkek -taraf kz
evine yufka ve helva gnderir. Kz taraf da o
akam yaknlarn ve tandklarn davet ederek
yufka ve helva datr. Ertesi akam kna gecesi yaplarak kz tarafnn yaknlarna ve tandklarna kna datr. Kna gecesini takip eden
gn, eyiz serme gndr. Kzn btn eyas sandklardan karlarak iplere serilir. Bu eyay grmek zere herkes kz evine gider. eyiz ver-me gn, kz tarafnn yaknlar ve tandklarn, -erkek taraf davet eder. Bunlar, nlerin-de def alanlar ve trk syhiyenler bulunduu
halde delikanlnn evine giderler ki, buna Kz indirrne denir. Akam olunca evlenecek delika l
kendi evinde, kz kendi evinde arkadalar tarafndan okanrlar. Kz, okanrken u trk sylenir:
Kzn anas, kadrn anas
Kznz da size misafirlik

Bugn akamlk
Yarn klenlik.
- *
Kzn aas, paa aas
Kznz da size misafirlik
Bugn akamlk
Yarn lelik.
Delikanlnn evinde de yin-e trkl-er sylen-ir, kzn eline, ayana, delikanlnn parmama kna yaklr. Bu gecey-e Okannia gecesi ad verilir.
Dn gn erkek taraf araba tutar, ssler ve bir gelin alc hanmla kzn evine gn- d-erir. Kz nce anasnn, babasnn, byk kardel-eri varsa onlarn, sonra da dier byklerin
ellerini ptkten sonra-arabaya bindirilerek erkek evine gtrlr. Gelin geldii zaman gvey ile sadc, - kz arabadan - inerken yksek
bir yerd-en- bana para ve er-ez serperler. Davethiler Gelin paras tatl olur diye - serpilen paray ve erezi kaprlar. Gelin evden ieriye
girince yz kapal olduu halde, orada- bulunan
byk, kk herkesin elini per. Akama kadar gelinin yz almaz. Gece yats namazndan sonra gveyle gelin bir odada yalnz brakl r. Gvey odaya girince, gelinle beraber iki
rekt namaz klar. Ondan sonra gvey gelinin
(Sahifeyi eviriniz)

Bu lke, 1918 -senesi Mays sonlarnda ilk

Frk - slam Cumhuriyetini kurmak erefni kaanmtr. 2 sene tam mstakil yaadktan sonra yeniden Rus - Sovyet idaresine tabi tutuhmu
Lse de bugn gene resmen (Sovyet - Azer'oaycan Cumhuriyeti) adn muhafaza etmekte b-erdevamdr. Cenup ksm ise rann elinde bulunmaktadr.

(Devam var)
S. A.

ILN K TLLR Bir T*birin Tutu

Korkun hayat pahall cemiyetimizi
bilhassa bir yldr - iddetle sarsyor. IvilemlekeUmizde hayat, 1939 ylna nisbetle, yzde 300,
hatta 500 pahallamtr. Ve bu pahallk, yaamamz iin art olan maddeler zerinde grlyor: her trl yiyecek, giyecek ve yakacak'
nadde1eri listenin en banda geliyor. Bu memLeket d.vasnn toptan tetkiki ve dier cepheerj zerinde durulmas iini ileriki yazlarmza
orakyoruz; bugn ilieceimiz nokta, bu byk
Lneselenin, daha geenlerde ortaya atlm olan
bir krntsdr.
Bu dehetli hayat pahallmdan en ok
mteessir olanlar kimlerdir? diye sorulsa, en cat-ili insan bile sabit gelirU milletdalar gstermekte tereddt etmiyecektir.
Fiatlarn daimi artyla yaayamaz hale
gelen bu sbit gelirliler kimlerdir? MMm
Daha ilk batan muayyen bir aylkla balanm
olan milletdaiar. Bunlar, her ay ba veya her
ay sonu, bu sabit ayl alr ve geinmee alrlar.
fFiatlar, artnca, yaayabilmek kaygu.suyla
herkes gelirini artrmaa bakt. Serbest meslek
sahipleri olsun, amele ve zanaat erbab olsun,
derhal ileri karlnda daha fala bir cret
istediler. Eskiden 60 kurua alan amele 150
lurutan aa i kabul etmedi, maln 100 kuua satan mttstahsil, tccar veya dkkan sahibi, 300 kurutan aa satmaz oldu. Bu suretle
bunlar, artan hayat pahall karsnda geli[erini de artrabildiler; nk gelirleri sabit deyzn aar ve ona sz syletmek ister. Gelin
z sylememekte srar ederse kendisine bir ey
balyarak onu konumya mecbur eder.
Dn gnnn ertesi gn Gelin ertesb
denir. Gelin ertesi iin de erkek taraf tanciiklarn ve yaknlarn davet eder Davetlil"r,
celikanlnm annesine kendi kudretlerine gre
para hediye ederler. Gelin, kk, byk gelenIeln ellerini per ve hi otrmadan akama kadar ayakta dola.r. Akam zeri davetlilere yenek vriiir Yeniekte:sonra khvelet iilir, biraz oturlur: Yatsya doru herkes bire ikier
dn evini t,erkeder. Artk dn sona ermi,
yeni evlilsr ii- her zamanki hayat tekrar balam: olur.
'
(Bu malmat Yalval Reat Nuholundan
6/4/1930 tarihinde tespit ediln-rtir.)
H.'Halit BAYRI

ildl. Fakat sabit gelirli milletdalar, kendilerini hoacak gibi ykselen deniz nnde elleri kollar bal kaldlar. Bu memurlar, cretliler ve
her trl aylkllar ktlesi, gelirlerini artrmak
kendi ellerinde olmadndan, eski piyasa iin
[nt kanaat yetecek olan sabit aylklarile, yiyecek masraflarn asgariye indirdikleri halde,
yarsn bile tedarik edemez oldular. Hkmetimhz, anormal pahalln en ok kimin omuzlacna yklendiini grd. Bir kanunla, memurlam maalarna % 20 zammedikli. Fakat sabit
gelirli milletdalar devlet memurlarndan Ibaret deildi ki! Hususi messeselerde al an aylkl binerce Trk, buhrandan en fazla nteeszir olanlarn zmresine dahildirler. Neyse ki
birgk hususl messesler de kendi memurlarnT'maalarna zamlar yaptlar.
Fakat paha llk canavari, frenleri kopmu
azgn bir makine gibi ilerliyor, iddetleniyor,
nnden kaamyanlar iniyor. 0 karardanberi, zeytinya 200 kurua, pirin 200 den teye,
fasulye SO kurua frlad! Ekmek 30-35 kr. a
ckacak! Serbest gelirliler, fiatlarn bu daimi 'art-ii karsnda yaayabilmek iin gelirlerini arlracaklar. Sabit gelirliler bisbtn bataa sapl.. Hkmet gene biliyor ki, buhramn nnde
eli kolu bal kalan bu zmreyi, o kurtarmazsa
kimse kurtaramaz. Ve ite bu dnceyle, onlara yiyecei ve yakaca ucuz temin etmeleri
Iin tedbirler alnyor, bu i iin karneler datlyor.
Fakat grlyor ki, sabit gelirli tabiri
trphern anlalm ; yahut da bilmediimiz baz sebepler bu yanl anlay izah ediyor. Bu
yardm1ar, sabit geliril milletdalarn ancak
bir ksmna, yalnz devlet memur ve miistahdemlerine yaplyor! Devletten aylk almyan
aier sabit gelirliler, demek ki ekmei, zahire
re hububat, pirinci, kmr ucuza alamyacak,
pahallktan en ok mteesslr olanlara yaplan
yardmdan istifade edemiyecekler! Neden? Dev[et, ancak kendi memurlarn korumakla mkellef deildir. Hkmet, kendi memurlarnn
da, btn halkn da hkmetidir. Maksat, dev[et memurlaunu himaye ve tevik olmayp. sadece pahallktan en ok mteessir olan milletdalar kurtarmak olduuna gre, sabit gelirlierin hepsine birden yardm etmek ve ucuz yiyecek temin etmek gerektir.
Sabit gelirli milletda> tabirinin tarifi bu0. BOZKURT
ru Icabettiriyor.

Roman; 1

Mehmet OZTURI(

FASILLAR
1)
2)
3)
4)

llrnavut Patrona MaIiI kar !

Sipahi Mehmet bey Rusyad>
Bakurt isyan ve Batr ah
Byk Trk isyan ! 5) KUllenen Fte.
1---

AYDINLI SIPAHI
1171 (Mildi 1755) ylnn gzel bir Mays
sabah, giyiminden taral olduu anlalan
gen bir sipahi, Topkap araynn kapsndan
kmaa hazrlanyordu. Henz kapya yarmarnt ki, arkadan arldn iitti. Dnd, bir
bostancnn kendine doru kotuunu grd.
Ne istersin, aa? dedi,
Yenierilerin . c blk aas seni tez
rmek diler.
Yak.kl delikanl bir an tereddt etti. Hi
alkas bulunmyan bu adam ondan ne istiyebilirdi? Fazla dnnedi ve atndan atlyarak

erinir. de alayl alayl glmsediklerini farket.

mi, merak uyanmt.
Aam, abuk di de, varp gideyim. Ge
kaldm..
- Acelen ne, delikanl ? Tc Aydndan kalkp buraya gelen, urac kta bir iki saat kalamaz
m?
S pahj Mehmet laubalilii hi sevmezdi. 0kadar sinirlendi ki, Ayd ndan geldiini aann
nasl bilebildiinj merak etmek bile aklna geltnedi. Ters bir sesle
Baka. yenieri, benim iim var dedim sa-

- 22 na! Tez syle, yoksa kor giderim.

- Ok.a dar tez kzma, delikanl, buras yenieri oca! yle yksek sesle boru ttrlmez!
Ialarn da at istediin kadar, more! Ama
linle sleyeceimi..
Gen sipatlden cevap alamaynca, etrefil
Arnavut iveiyle szne devam etti
- Abe evladm! Sen daha toysun., Adet, niam nedir bilmezsin.. yle gelip Reis - efendiye
dalarsn! Sadrazam paa hazretleriyle sylenek ister, kaddan, katipten ikayet etmek iin
bepinirsin. Reis-efendi nen olur, bre more, bilaem ama, haan seni paa hazretleriyle syetirirse. zinhar kaddan, katip eferdiden ikayet etmeyesin'...Sana aabey nasihat veririm,
yok, dinlemezsen...
Sipahi, buz gibi bir bakla sordu:
- Dinlemezsem?..
-- Bre more! stanboldan tez kamak istersin o zaman!
Yakkl gen sipahf lanca heybetiyle
rioruldu, Yen ieri blk a'asna doru bir adm
att ve suratna tkrr gibi bard:
- Kocakar gibi sylenip durursun! Sen
var kendi iine kar, ben de kendiminkine!
Benimkine kimse burnunu sokmasn, can yarar vailahi! Haydi bakalm, hol.kla kaln!
-- Koman, bre! Kayor!
Hey, delikanl, o ne acele! Korktun mu
yoksa! Sipahi!
Biz senin gibi Anadolulular yer miyiz be!
Sipahi Mehmet gent. Kan tez atelerirSU. Hzla dnd ve aann akr gzlerine dik
kartal baklarn haner gibi saplyarak:
- Sipahi adyla korku laf yanyana gelmez,
yenier! Kahbece be kii toplanp rmak
kolaydr! diye grledi.
Bu aka bir meydan okumayd . Blk aas , bu ince uzun gencin dik sesle konumasna
dayanamad, dvarda asl duran kalnca bir sopay kapt gibi atld.
- Ulan it Anadolulu, seni uaklarla kap ftar ederdim ama, kendi elimle bir salam satmadan kmam! Heybe! Bana adyla, sauyla Arnavut Zeynel derler!
Odadaki yen eriler sevinle glyorlarz . Arnavut Zeynel, o devrin ekser yenierileri
ib1, Istanbul arlarnn azl bir belasyd.
darp meydanlarnda kamaktan ve ierde isyandan baka bir ie yaramaz hale gelen yenieriler, artk tam anari iindeydiler. Suihte,
ralkn ba belasycilar. Bu blk aas da, kaap dkkanlarna musallat olur, silahsz zavalii halka atar, ay gibi vcuduna gvenerek nne geleni der, gcnn yetmiyeceini an[arsa, sokaktaki yenierileri toplar, herkesin
rahat huzurunu karrd. Ona para ve hediye
verenler biraz rahat ederlerdi. Onun iin, dedi-

i gibi, gerekten adyli., sanyla mehurdu.

Salam bir dayak yiyecek olan delikanl, ldrii1mediine kretmeliydi!
Seyirci yeinierlerin fazla diinmee vakitteri kalmad ; hadise yldrm sratiyle cereyan
etti: gen sipahi hemen kuan zm, klca knyia brlikte eline alm, evik bir yan srayta sonra mthi bir vuru yapmt Kian iindeki kln yenierinin koluna olanca
ftzyla indi. Sopa elinden frlad. Birka saniye
sonra mehur Arr.avut Zeynel gen sipahinin
lizi altnda inliyordu. Ne zaman stne atlm,
ne zaman kapm ve nasl o koca gdeyi yere
kmt? Seyirciler, hareketlerin hzndan yarsn gremediler! aknhklarndan olduklar
yerde duruyor. aalarnn imdadna komak akllarna gelmiyordu!
Sipahi Mehmet bey, Arnavut zorbasn iyiee tartakladktan sonra, yakasndan ve kuandan tutup ayaa kaldrd, Yenieri, kan iinleki zyle sipahiyi kpkzl gryor, uulduyan kula syledii szleri gbela iitiyordu:
- Sen Arnavut Zeyr.elsen, ben de Aydnl
Sipahi Mehmedim! Bir daha karndakinin acIln sormadan, kendininkiyle nme!
akr gzlerinde ldrc bir km okunan
yenierinin yakasn brakt. Herif diz st k'. Ite o zaman sihir zld. Silkinerek kenillerine gelen yenieriler, yataanlarn syrp,
bararak saldrdlar:
- Bire koman!..
- Vurun iti!
-- Kan heder!
Mehmet iin ciddiletiiii anlad, palasn
syrd, en ndekini, eliin eniyle yle bir vurup y kt, kapdan frlad. Fakat orada da, I.smalar duyup kouan yen'erilerle kar.la. erdekiler ba 'yorlard
- Gebertin iti!
- Ykn! Koman!
Sert bir arpma oldu. Sonra, nasl oldu an[alamad, sipahi, aralarndan, bir delikten geer gibi geti, koa koa atna yetiti, atlad ve
drtnala frlayp uzaklat.
Dilleri br kar darda kouan yenieriler babhumayna geldiklerinde, atl oktan
kaybolmutu.
Aydnl Sip.ahi Mehmet bey atn dosdoru
Sultan Ahmet yoku una srm, oradaki kalaoala karp kayboluvermiti.
Yaz mert yznde drstlk ye yiitlik
okunan bu Aydn efesinin peini brakmyal m.
Dnun ardndan Laleli yokuunu inelim, oradan
.a, Aksa rayn yol boyunu ssleyen gzel kk
avlerin sraland caddede ilerliyeum..
(Sonu var)

-- 23

Gelecek Saylarda
Sovyet Ansiklopedisinde Gkalp!
As rlar boyunca Trk Musikisi. - M. R. Ksemihal
Osmanl Padiahlar hakk nda. - Dr. M. Hakk Akansel
Arayan Adam roman ndan paralar
Rus - Trk Mnsebetlerjnde 2 feci hata. ((Tarih)
Trk Milliyetilik tarihinden paralar
Kutadgubilikten paralar. - A. nan
Hamdi Baar tenkit! - Hmanizman n tenkidi! - Memleket meseleri anketi
Bugun git, Yar n gel! - A k Huzri
Trkmen, Gmen, erkez ve Eskiehir kyleri. - Zeki Sofuolu
Irk - d evlenmeler. - R. Ouz Trk kan
Trk tarihinde Bozkurtlar...
Dr. Osman Turan n, Fahrettin eliin ettleri... v. b.
6k Br ve manalar (Sah, 2 den devam)
kurt .soyundan gelen kardeler, yani btn Trk
boylar, daldka, bu iaretin birletirici sesii duyarlard. Byk Trk Birlii, Metelerin,
Gk-Trklerin, ingizlerin Bozkurt bal bayra.
etrafnda toplanmt.
3) ef - Bozkurt!
Bozkurt, bir nderdir. Trk soyunun bu ilk
Atas , Trk milletini daima gzlemekte ve mkl anlarda, Bozkurt-Atan n ruhu, en ulu bir
rrkt.e tecelli etmektedir. Trkler ne zaman bir
felakete uram larsa, ne zaman karanhklarda
bocalam ve ne zaman bir ykselie ynelmek
Lstemilerse, Trk Tanrs bir Bozkurt gndermitir. Gk yeleli bu yce Bozkurt. Trk milletine yol gstermi, nlerine dm Ve onlar
a, kurtulua ve zafere kavaturmutur. Ouz
kaan - Metenin nnde byle bir Bozkurt yrm, onu, Trk Birlii yoluna gtrn1t.
rgenekonda skan Trklere byle bir Bozkurt yol gstermi, babu Burteine bu Bozkurtla zafere kavumutu. Trk destanlarnn
anlatmak istedikleri ey .ikartj r : Ouz Kattan, Mete, Burteine, bizzat Bozkurtturlar.
Trklerin Atas olan Bozkurtun ruhu bu dahierde tecelli etmi, Trkler bu nderlerj takip

etmekle a, kurtulua, zafere kavumulardr.

ingiz Kaan da Bozkurt neshinden olduunu
sylememi midir? Attila da bir Bozkurttu,.
Bunun da, ilteri Kutluk Kaan da, Biige Kaan da bir Bozkurttur; ingiz, Timur, Alpaslan,
I l Aslan, Osman Gazi, Orhan Gazi, Fatih,
Yavuz., hep birer Bozkurtturlar. Kurtulu Savann kahraman Atatrk de Bozkurt deil
miydi? ngiliz muharrirlerinden bir ou ona
bu ad takmamlar myd?
Velhasl, Trk milletini kurtulua veya byk ilere koturan her byk Trk, her Trk
efi bir BOZKURT'tur.
Hepimiz Bozkurt soyundanz. Fakat ancak
bu ci.hiler, gk yeleli, ate gzl, nurlu tyl
BOZKURT'lardr.
4) Savalk, dinamizm ve Bozkurt
Bozkurt, uslu bir varl k deildir. Bozkurt
bir miskin akal da deildir. Bozkurt, yrtc, atlg.an, yiit, din bir yaratkt r. Bu atlgan ve
yiit Bozkurtun izinde Trkler daima zaferden
aafere komulardr.
Bozkurtu daima en nde gren, onu gnlnde yaatan ve sevenler, yiit, aiikan, atlgan ve sava ola caklardr.
Davac ve tilkc olarak, millet ve Trk olarak tam bir BOZKIJRT (Gk-Br) olmalyz!

BOZKURT ABONELERINE!
Bayaznzda bahsettiluliz ladiseden sonra, ancak bir ksm Bozkurt aboneleriin adresi elimizde kald. Gk-Brti'n 1. ci saysn ancak bit abonelere Rderebiliyoruz. Elimizde adresleri bulunanlar olsun, dier aboneler olsun, Gik-Brye
ili sa!dan itibaren abone olurla'sa, byk skntlarla kan neemaua ok
yardm etmi olurlar. lfthkemede biz kazadmz takdirde, Bozkurt'un eski abonelerii baka eit bir neriyatla dellei kendiize bor bileeei.

GK-BRO

-_-

-.

.-

SUA S
Yeni Valde Hani Nu. 78

Bilumum DhiIT Ticaret

TURK YURDU
Trk Mecmua
5 ve 6 nc. says kacak. Gkalp nshasd r. Tavsiye ederiz.
MLLET. - Ankarada ayda bir kar, milliyeti mecmua, tavsiye ederiz.
AMCABEY. - Haftal k siyasi mizah mecmuas. - Cemal Nadirin. Btn kandalarmza
tavsiye edez

KTAPLAR
Kara Mehmet. - Hayrettin Karan.
Drt tin i Mesele (25 kuru ) - R. Ouz Trkkan
igiz, Mogollar ve Trkitik.

Prof. Zeki Telidi Toga

Gk BorU Hesap ileri iin: Ltf Aksoy - Aslan

imento irketinde - Istanbul

Cumhuriyet Matbaas - 20 Kuru