Aşık Paşazade - Osmanoğullarının Tarihi

AK PAAZADE
osmanoGuarr'nrn
Hazrlayanlar Kemal
TariHi
Yavuz- M. A: Yekta Sara
..
'
AK p A AZA DE
OSMANoGULLARI'NIN TARH
EVR VE GNMZ DiLNE AKTARIM:
KEMAL YAVUZ-
M. A. YEKTA SARA
Ak Paazade: (1393? -1484 ?) Asl ad Dervi Ahmed, mahlas Ak!' dir. Amasya sancana bal Medtz kazasnn Elvan elebi kynde dodu. 1.
Mehmed, 2. Murad ve 2. Mehmed'in seferlerine katld. stanbul'un fethinde
bulundu. Fetihten sonra stanbul'a yerleti. Osmanl tarih yazclnda ok
nemli bir yeri olan Menakb u Tevarih-i Al-i Osman, Osmanl devletinin kuruluundan
Fatih dneminin sonuna kadar gelmektedir. Bu yaptn nemi, Ostarihinden sz eden daha erken tarihli baz metinlerin tersine, kendi
iinde tutarl bir btn oluturmas, yalnzca Osmanllar' konu etmesi, ak
bir biimde yazarnn kiiliinin damgasn da tayan ve birinci elden bilgiler
veren ilk yapt olmasdr. Gerektiinde dnemin devlet adamlarn ve komutanlarn eletirecek kadar cesur bir kalemi olan yazar, yaptnda siyasal tarihe
bilgiler sunmasnn yan sra kurulu dneminde Osmanl toplumunun sosyal
yapsna ve iktisadi durumuna ilikin bilgiler de vermektedir. Szn ettii seferlere, kendisinin de katlm olmas, yazd tarihin nemli bir blmnn
bizzat yaad bir tarih olmas, yapta zgn bir slup zellii vermitir.
manl
Prof. Dr. Kemal Yavuz: 1947 ylnda Karaman'da dodu. 1971 ylnda .. Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'nden mezun oldu. 1970-73 yl
lar arasnda Edebiyat Fakltesi Trkiyat Enstits'nde ktphane memuru olarak alt. 1977 ylnda Edebiyat Fakltesi, Trk Dili ve Edebiyat Blm' nde Trk Dili alannda doktor unvann, 1983 ylnda da ayn alanda doent unvann kazand. 1973-86 yllar arasnda Atatrk niversitesi'nde asistan, asistan doktor, yardmc doent ve doent olarak alt. 1989 ylnda
Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'ne doent olarak atand.
1989 ylnda ayn blmn Eski Trk Edebiyat Anabilim Dal'nda profesr ve
Eski Trk Edebiyat Anabilim Dal Bakan oldu. Halen bu grevini srdrmektedir. Yaynlar: Read Nuri'nin Tiyatro ile ligili Makaleleri (stanbul, 1976);
Mesnevi-i Muradiyye (Ankara, 1982); Kenz'l-Kberii (Ankara, 1991); Garibname
(stanbul, 2000). Ayrca Trk dili ve edebiyatyla ilgili ders kitaplaryla yayn
lanm eitli bilimsel makale ve bildirileri bulunmaktadr.
Prof. Dr. M. A. Yekta Sara: 1963 ylnda stanbul'da dodu. 1985 ylnda ..
Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'nden mezun oldu ve ayn
yl .. Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm Eski Trk Edebiyat
Anabilim Dal'na arahrma grevlisi olarak atand. Ayn anabilim dalnda;
1987 ylnda yksek lisans programndan mezun oldu, 1991 ylnda doktor unvann ald, 1992 ylnda yardmc doent kadrosuna atand, 1994 ylnda doent unvann kazand, 2003 ylnda profesrlk kadrosuna atand. Halen ..
Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm Eski Trk Edebiyat Anabilim Dal retim yesi olarak almalarn srdrmektedir.
Yaynlar: eyhlislam Kemal Paazade, Hayat, ahsiyeti, Eserleri ve Baz iirleri
(stanbul, 1995); Edebiyat Terimleri-Istlahiit- Edebiyye, (stanbul 1996); Kliisik
Edebiyat Bilgisi-Beliigat (2. bask: stanbul, 2001); Emri Divan (stanbul2002). Bu
kitaplarn dnda bilimsel dergilerde ve ansiklopedilerde yaynlanm eitli
makale, bildiri ve ansiklopedi maddeleri vardr.
AK PAAZADE
OSMANOGULLARI'NIN TARH
EviRi VE GNMZ DiLiNE AKTARIM:
KEMAL YAVUZ-
M.
A. YEKTA SARA
Ak Paazade
Osmanoullar'nn
Tarihi
K Kitapl 28
Anatolia 3
ISBN: 975-296-043-X
eviri ve Gnmz Diline Aktarm: Kemal Yavuz- M. A. Yekta Sara

Yayna Hazrlayan:
Hayati Develi - Samih Rifat
Kitap Tasarm: Ersu Pekin

Kapak Resmi: "Orhan bin Osman" tural mlkname. Topkap Saray Mzesi Arivi.
Dzelti: Mge Karalom, Hayati Develi (evriyaz)
Bask: MAS Matbaacll< A..
Dereboyu Caddesi Zagra i Merkezi

B Blok No 1, 34398 Maslak, istanbul
0212 285 11 96
info@masmat.com.tr
Ko Kltr Sanat Tantm A.. 2003

Barbaros Bulvar, Morbasan Sokak, Koza i Merkezi
C Blok, 80700 Beikta, istanbul
AK pAAZADE
EViRi VE GNMZ DiLiNE AKTARIM:
KEMAL YAVUZ-
M.
A. YEKTA SARA
NDEKLER
NSZ
25
31
31
42
HAYATI VE "TARiH"iYLE AK PAAZADE

HAYATI
EsERi: MENAKIB u TEYARH-i AL-i OsMAN
GNMZ DiLiNDE
49- 314
51
BLM1
0SMANOGULLARI'NIN SOYUNUN ADLAR!
53
BLM2
OSMAN GAzi'NiN SOYU VE SLALES HANG viLAYETTEN

NE SEBEPLE GELDLER; NN PADAH OLDU; SONRA
53
BU RUM LKESiNE (ANADOLU'YA) HANG SEBEPLE GELDiLER;

ONU ANLATIR.
BLM3
OSMAN GAzi'NiN GECE GNDZ DEMEDEN ZAMAN ZAMAN
BLM4
OSMAN GAzi'NiN NASIL BR RYA GRDGN,

BUNU KME HABER VERDGN VE YORUMUNUN
BLM 5
OSMAN GAzi, KAYIN BABASI D YORDUKTAN SONRA

NELER ORTAYA IKTI VE NEYLE MEGUL OLDU ONU ANLATIR.
59
BLM6
SULTAN ALAADDiN'iN KAFRLERLE MSLMANLARN ARASINDA
6o
DRT BR YANA YRMEYE BALADIGINI ANLATIR.
57
NE OLDUGUNU ANLATIR.
GEEN OLAYLARDAN HABERDAR OLDUGUNU BLDRR.

BLM7
SULTAN ALAADDiN'iN VLAYETNE GDP
TATAR LE NE YAPTIGINI BLDRR.

BLM B
OSMAN GAzi HSARI ALINCA SULTAN ALAADDiN'E
BLMg
OSMAN GAzi'NiN KMLER DOST VE SIRDA EDNDGN

VE EVRELERNDE KMLERN BULUNDUGUNU, NASIL TEDBR
BLM1o
HARMANKAYA KAFRLERNN OSMAN GAzi LE NE YNLERDEN
BLM11
KSE MiHAL DGN EDP KIZINI

GL FALANOZOGLU'NUN BEYNE VERYOR.
BLM12
Y ARHSAR TEKFURUNUN KIZINI ALACAK OLAN
NE GNDERDi VE SULTAN'DAN ONA NE GELD, ONU ANLATIR.
63
ALDIGINI VE ONLARLA NE EKLDE DP KALKTIGINI ANLATIR.

TANIIK OLDUKLARINI VE NELER YAPTKLARINI BLDRR.
68
BiLECK TEKFURUNUN DGN YAPTICINI BLDRR.
BLM 13
0 YARHSAR TEKFURUNUN KIZ! OLAN GELN TUTUP
BLM 14
OSMAN GAzi'NiN LK NCE CUMA NAMAZINI NEREDE
KME VERDLER VE AYRICA O KM D, ONU ANLATIR.
KILDIRDIGINI VE FETHETTG HER EHRDE

NASIL BULUNDUGUNU ANLATIR.
BLM1 5
Bu BLM OSMAN GAzi'NiN KOYDUGU KANUNUN

HKMLERN ANLATIR.
BLM16
Bu FETHETTG VLAYETLERN TIMARLARINI

KMLERE VERDGN ANLATIR.
BLM 17
BURSA TEKFURU VE BAKA TEKFURLAR EDRENOS TEKFURU,

BEDENOS TEKFURU, KESTEL TEKFURU, KTE TEKFURU
73
75
75
BUNLARIN HEPSNN BRLETKLERN ANLATIR.
Ak Paazade 1 Osmanoullar'nn Tarihi

BLM8
SMAN GAzi BURSA HSARI N HANGi TEDBRLER ALD!,

NELER YAPTI BUNU ANLATlR.
77
BLM 19
BLM2o
MEKECE, AKHSAR, GEYVE, LEBLEBCHSARI VE ADIRLI'NIN
BLM2
SMAN GAzi KARACAHSAR'DA KEN GERMYAN'DAN

TATAR AVDAR'IN GELEREK KARACAHSAR PAZARINI
NE EKLDE ALINDICINI BLDRR.
So
VURDUGUNU ANLATlR. iMDi ZAMANIMIZDA O SLALEDEN

OLANLAR VAR VE BUNLAR AYDARLU DYE ANILMAKTADIR.
BLM22
OsMAN GAzi'NiN ocLu RHAN'r AKYAZI VE KocAiLi'NE
NASIL GNDERDGN ANLATlP BLDRR.

OsMAN GAzi'NiN, OGLU RHAN'r BuRSA'YA GNDERDiciNi
VE BURSA'NIN NE EKLDE FETHOLUNDUGUNU BLDRR.
S4
BLM24
SMAN GAzi OGLU RHAN'A VASiYETLERN ANLATlR.
BLM25
KONUR ALP LE GAZi RAHMAN VE AKAKOCA'NIN DURUMLAR!

NE OLDU, ONLAR! ANLATlR.
S7
SS
BLM23
BLM26
AYDOS HSARI NE EKLDE FETROLUNDU ONU ANLATlR.
BLM27
TEKFUR LE KIZINI NE YAPTlLAR ONU ANLATlR.
91
BLM28
GAZLERN BU YANDA NELER YAPTICINI VE RHAN GAZi'NN
92
BLM29
OsMAN GAzi'NiN LMNDEN soNRA RHAN GAzi'NiN
S9
BABASININ HAK RAHMETiNE KAVUTUGUNU ANLATlR.

NE LE MEGUL OLDUGUNU ANLATlR.
BLM3o
RHAN GAZi PADAH OLDUKTAN SONRA

HANG LERLE UGRATI, ONU BLDRR.
BLM3
NUN NE GYDGN VE NELER ORTAYA IKARIP

UYGULADICINI ANLATlR.
BLM32
zNiK'iN NASIL ALINIP FETHEDLDGN ANLATlR.
BLM33
RHAN GAzi'NiN zNiK'TE NELER YAPTICINI
93
95
97
99
101
VE KMLERLE GRP KONUTUGUNU ANLATlR.
BLM34
ZNK FETHiNDEN SONRA RHAN GAZi NE LE UGRATI

VE TIMARLARI KMLERE VERDi? NU ANLATlP BLDRR.
102
BLM35
RHAN GAZi KARAS YLAYETN NN
102
VE HANG SEBEPLE FETHETMTR? NU BLDRP AIKLAR.
BLM36
KARAsi LNDE RHAN GAZi'NiN NELER YAPTICINI ANLATlR.
103
BLM37
RHAN GAZi'NN BU VLAYET FETHETTGN,

TIMARLARINI KMLERE VERDGN VE O HSARDAK OGLANIN
104
BLM38
SLEYMAN pAA'NIN BU LDE NELER YAPTICINI
BLM39
SLEYMAN PAA RUMELi'NE GENCE NASIL NLEMLER

ALD!, NELER YAPTI VE NELER DND, BUNLAR! ANLATlR.
109
BLM4o
KONUR HSARINI NE EKLDE ALDKLARINI ANLATlP AIKLAR.
110
DURUMUNUN VE SONUNUN NE OLDUGUNU AIKLAYIP ANLATlR.

VE HANG LERLE UGRATIGINI ANLATlP AIKLAR.
BLM4
GAZi EVRENOZ LE HACI LBEY'NiN NELER YAPTIKLARINI,
111
AYRICASLEYMAN PAA'NIN FAALYETLERN ANLATlR.
BLM42
MURAD HAN GAZi, KARDEi VEFAT ETTKTEN SONRA
112
KENDS NELER YAPTI, ONU ANLATlR.
BLM43
HAc LBEY LE GAzi EVRENOZ NELER YAPTlLAR

VE NE LERLE UGRATILAR ONU ANLATlR.
113
BLM44
MURAD HAN'IN EDRNE'YE NASIL GRDGN ANLATlR.
113
iindekiler
BLM45
MuRAD HAN GAzi'NiN EDiRNE'DE
114
NE LE MEGUL OLDUGUNU ANLATlR.
BLM46
MuRAD HAN GAzi'NiN BuRsA'YA YNELDiCiNi

VE GTIKTEN SONRA ORADA NELER YAPTICINI BLDRP ANLATlR.
115
BLM47
BiGA'NIN NASIL FETHEDLDGN ANLATlR.
BLM48
SRPLARN EDRNE'YE GELDKLERN ANLATlR.
116
BLM49
MURAD HAN'IN GERMYANOGLU'YLA NE EKLDE,
117
NASIL DNR OLDUKLARINI ANLATlR.
BLM5o
MURAD HAN'IN DGNE BALAYIP KIZI ALIVERDGN
VE OGLUNU EVLENDRDGN ANLATlR.
BLM51
GELN GETRMEK N KMLER GNDERDiLER
119
VE ORADAN KMLER GELD, ONU ANLATlR.
BLM52
MuRAD HAN GAzi'NiN HAMiD viLAYETiNi
120
NASIL FETHETTGN ANLATlR.
BLM53
MURAD HAN GAzi ASKER TOPLADI
121
VE TOPLADIGI BU ORDUYLA NE YAPTI ONU ANLATlR.
BLM54
PADiAHIN EDRNE'YE V ARINCA NE YAPTICINI ANLATlR.
BLM55
AHN LALA LNCE, BEYLERBEYLGN KARA TEMR
122
123
PAA'YA VERLDGN, ONUN NELER YAPTIGINI, NCE
NE TARAFA GNDERLDGN VE NEREYE GITGN ANLATlR.
BLM56
MuRAD HAN GAzi'NiN SRP KRALI iLE
124
NE EKLDE MCADELE EITGN ANLATlR.
BLM57
BAYEZD HAN TAHTA IKTIKTAN SONRA NELER YAPTI
126
ONU ANLATIR.
BLM58
BAYEZD HAN'IN ALAEHiR'E VARIP
127
ORAYI NASIL FETHEITGN ANLATlR.
BLM59
BAYEZD HAN'IN STANBUL'A VARMASININ SEBEBi NE D
128
VE ORADA NELER YAPTI, ONU ANLATlR.
BLM6o
SULTAN BAYEZiD'iN STANBUL' A YENDEN GELMESi LE
130
NELER YAPTICINI ANLATlR.

BLM6
BuNDAN soNRA SuLTAN BAYEZiD'iN
131
NE iLERLE UGRATIGINI ANLATlR.
BLM62
BAYEZD HAN'IN DiSPOT LE NELER YAPTICINI ANLATlR.
132
BLM63
BAYEZD HAN, KARAMANOGLU'YLA NE YAPTI ONU ANLATlR.
BLM64
SULTAN BAYEZD HAN'IN KASTAMONU'YA
135
136
BLM65
BAYEZD HAN'IN AMASYA VE SiVAS'!
NE EKLDE VARDICINI ANLATlR.
137
NASIL FETHETTGN BLDRR.
BLM66
SARURAN BEGL'NN FiLBE YRESNE NASIL GELDGN
138
VE SRLP ORAYA GTMESNE NEYN SEBEP OLDUGUNU

ANLATlP BLDRR.
BLM 67
BAYEZD HAN'IN LMNDEN SONRA KA OGLU KALDI
146
VE BUNLAR NELER YAPTlLAR, ONU ANLATlR.
BLM68
BLM69
BAYEZD OGLU SULTAN MEHMED'iN KARDEi
148
149
MUSA'YLA BULUMA VE ViLAYETLER EKEREK ALMA

STEGN, DEVLET KMN SE HAKK'IN EMR LE LKEYE
ONUN IlAKM OLMASI GEREKTCN ANLATlP BLDRR.
BLM7o
SULTAN MEHMED'iN RUMELi'NDE KARDEi
151
MusA'YLA MCADELE EITG SIRADA,

KARAMANOGLU'NUN BURSA'YA GELDGN ANLATlR.

BLM7
EMiR SLEYMAN LDKTEN SONRA OGLUNU KM
BLM72
SuLTAN BAYEZiD'iN ocLu SuLTAN MEHMED MusA'YI

ORTADAN KALDIKDIKTAN SONRA NELERLE MEGUL OLDU
BLM73
SULTAN MEHMED'iN BYK BR ORDU TOPLAYIP
STANBUL' A LETMT. NUN OGLUNUN HALLERN BLDRR.
153
ONU BLDRR.
154
KARAMAN LKESNE SEFERE IKTIGINI

VE GDP ORADA NELER YAPTICINI ANLATIR.
BLM74
BAYEZD HAN OGLU SULTAN MEHMED'iN
155
BURSA'YA GELP ONDAN SONRA EFLAK'A GTTCN BLDRR.
BLM75
SULTAN MEHMED'iN SAMSUN'li NASIL ALDIGINI BLDRR.
BLM76
SULTAN MEHMED'iN SAMSUN' u ALDIKTAN SONRA
BLM77
SiMAYNA KADISIOGLU'NUN KETHDASI KADASKER iKEN

BRKLCE MusTAFA'NIN KARABURUN'A GELiP
BLM78
SiMAYNA KADISIOGLU'NUN DURUMU NE OLDU, ONU ANLATIR.
BLM79
SULTAN MEHMED'iN BURSA'DA MARET YAPTIGINI,
SKLB'E UGRADIGINI VE ORADA NE YAPTICINI BLDRR.
NE YAPTICINI BLDRR.
159
161
VAKFETMEK N ONA BRKA KAFR KY STEDGN,

BULDUGU KYLER NASIL BULDUGUNU BLP ANLATIR
BLM So
BAYEZD HAN OGLU SULTAN MEHMED HAN'IN
162
FAN DNYADAN SONSUZLUK SARAYINA YRDG ZAMAN,
OGUL VE KIZLAR! KA TANE D. PADAH OLDUKTAN SONRA

NASIL VEFAT ETT BUNLAR! BLDRP AIKLAR.
BLM S
SULTAN MURAD'IN NE EKLDE GELP PADAH OLDUGUNU

VE KARDELERNN HALLERN BLDRR.
BLM82
SuLTAN MuRAD BuRsA'DA TAHTA GEiNCE, BERi TARAFTA

RUMELi'NDE NELER ORTAYA IKTI, BUNU ANLATIR.
BLM83
BURSA'DA BULUNAN PAALAR NASIL DNDLER,

NE TEDBR ALDILAR VE HANG LERLE MEGUL OLURLAR,
ONU ANLATIR.
BLM84
HACI VAZ PAA'NIN MUSTAFA'YA

NE EKLDE MEKTUP YAZIP GNDERDGN ANLATIR.
BLM85
MusTAFA KAINCANELER OLDU VE SuLTAN MuRAD

BUNUNLA LGL NE YAPTI, ONU ANLATIR.
BLM86
SULTAN MURAD'IN RUMELi'NE NASIL GETCN ANLATIR.
168
BLM87
PADAH'IN EDRNE'DE KALDIGINI VE ETRAFIN
169
166
BEYLERiNE ELLER GNDERDGN ANLATIP BLDRR.
BLM SS
SULTAN MURAD 0ZME'Yi ORTADAN KALDIRDIKTAN
BLMSg
SULTAN MURAD'IN, KARDEi MUSTAFA'YLA
BLM go
SULTAN MURAD'IN KARDEN ORTADAN KALDIRDIKTAN

SONRA NE LE UGRATIGINI ANLATIR.
173
BLMg
SULTAN MURAD'IN SFENDYAR LE NASIL BULUTUGUNU
174
SONRA KARDENN NE YAPTICINI ANLATIR.

NASIL BULUTUGUNU VE SONUNDA NE YAPTICINI ANLATIR.
VE ONUNLA NE YAPTICINI ANLATIR.
BLMg2
SULTAN MURAD'IN zNiK' E KARDEi LE BULUMA YA
GELDG ZAMAN FLAKOGLU DIRAKOLA'NIN

NE YAPTICINI ANLATIR.
BLM93
SULTAN MuRAD HAN'IN DIRAKOLA'YLA BARI

YAPTIKTAN SONRA NE LE MEGUL OLDUGUNU BLDRR.
10
175
iindekiler
BLM94
AYDIN LNN NASIL ALINDIGINI, AYDINOGULLARINDAN

OLAN ZMROGLU CNEYD BEY'iN NE OLDUGUNU BLDRR.
BLM95
SONUNDA ZMROGLU'NUN NE EKiLDE ELE GERLDGN

VE AKlBETiNN NE OLDUGUNU ANLATlR.
BLM96
MENTEE OGLANLARININ BABALARlNDAN SONRA
77
So
NE OLDUKLARINI ANLATlR.
BLM97
KARAMANOGLU MEHMED BEY'iN
ADALYA'DA HSARA DP SAVATIGINI ANLATlR.

BLM98
AMASYA viLAYETiNDE VE TOKAT'TA KzLKOCAOGLANLARI
S2
YRG LE NE YAPTI. ARALARINDA HANG OLAYLAR OLDU

VE OLMAKTADlR. BUNLARI ANLATlR.
BLM99
KocAKAYAs'NN SAHiBi OLAN HAYDAR BEY'iN
DURUMUNUN NEREYE VARDIGINI ANLATlR.

BLM 100
YRG PAA'NIN ALPARSLAN CENGN

HANG YNDEN DARE ETTGN ANLATlR.
BLM 101
SULTAN MURAD HAN'IN ERGENE KPRS'N

NASIL YAPTIGINI BLDRR.
BLM 102
GERMYANOGLU YAKUB BEY'N KEND LNDEN GELP
S6
SS
SULTAN MURAD'A OLAN BAGLILIGINI VE iTAATN ANLATlR.

BLM 103
YRG BUNUN GB iLERLE UGRAIRKEN PADAHIN
BLM 104
SELANiK'iN NASIL FETHEDLDGN ANLATlR.
BLM 105
SULTAN MURAD'IN SELANK SEFERNDEN SONRA
BLM 106
KARAMANOGLU'NUN KAFR YARDlMCI BLP
NELER YAPTIGINI BLDRR.
MACARSTAN'A SEFERE lKMA STEGN ANLATlR

93
MSLMANLARlN ZERNE YRMESi ZERNE SULTAN MURAD

HAN'IN KARAMAN'A SEFERE IKTIGINI ANLATlR.
BLM 107
SULTAN MURAD'IN KARAMAN SEFERNDEN DNDKTEN
94
SONRA NE LE MEGUL OLDUGUNU ANLATlR.

BLM 108
EVRENEZOGLU ALi BEY'iN MACARST AN LKESNN
95
YOLLARINI GRMEYE GNDERiLMESi HALN ANLATlP BLDRR.

BLM 109
SULTAN MEHMED'N OGLU ALLAH YOLUNDA

ARPlANLARlN NDERi SuLTAN MuRAD HAN'IN
MACARST AN VLAYETNE YNELDGN VE ORAYA

NASIL ULATIGINI BLDRP ANLATlR.
BLM 110
EVRENEZOGLU SA BEY'iN ARNAVUT'TA NE OLDUGUNU ANLATlR.
97
BLM 111
MCAHTLERN BABUGU SULTAN MURAD HAN'IN
9S
BLM 112
SULTAN MuRAD HAN GAzi'NiN SEMENDiRE'YE
BELGRAD' A GDP NELER YAPTIGINI ANLATIR.

99
NE SEBEBTEN RAGBET EDP DEGER VERDGN BLDRR.

BLM 113
McAHTLERN NDERi GAzi SuLTAN MuRAD HAN,
20
MoRA YLAYETNN KAPISI DURUMUNDAKi

KERME HiSARI'NI NASIL FETHETT. BUNU ANLATlR.
BLM 114
MEZD BEY'DEN SONRA EFLAK'TA MAGLUP OLAN
202
KULA AHN'iN NASIL YENLDiGiNi ANLATlP BiLDiRiR.

BLM 115
KARAMANOGLU BU EKLDE KTLKLERDE BULUNUNCA,
203
SULTAN MURAD HAN BUNA KARILIK NELER YAPTI,

ONU BiLDiRiR.
BLM 116
VILKOGLU'NUN SRP LKESi ELiNDEN lKTlKTAN SONRA
205
YANKO'NUN NNDEN GiDEREKZLEDi DERVENDi'NE

MACAR ORDUSUNU NASIL GETiRDiGiN ANLATlR.
11

BLM 117
SULTAN MURAD'IN OGLUNU TAHTA GERP

MANSA'YA VARlP OTURDUKTAN SONRA HANG OLAYLARlN
BLM 118
SULTAN MURAD'IN ARNAVUTLUK'TAKi

AKAHSAR' NASIL ALDIGINI ANLATlR.
208
BLM 119
MACAR KAFR KOSOVA'YA GELEREK

SULTAN MURAD HAN GAzi LE NASIL SAVATI;
209
206
MEYDANA GELDGN ANLATlP BLDRR.
SONRA O MACARLARLA GELENLER HANG HANLAR D,

ONLARI ANLATlR.
BLM 120
SULTAN MURAD HAN GAzi'NiN, OGLU SULTAN

MEHMED'i NE EKiLDE EVLENDRDGN
212
VE KMN KIZINI ALIVERDGN ANLATlR.
BLM 121
SuLTAN MEHMED DNEM
214
Bu BLM SULTAN MURAD'IN OGLU SULTAN MEHMED'iN
215
TAHTA NASIL GETGN, EDRNE'YE NASIL GELDGN

VE DAHA NCE NEREDE OLDUGUNU BLDRR.
BLM 122
Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi'NiN

KARAMAN'DAN DNP GELDKTEN SONRA NE YAPTIGINI
217.
VE NE EKLDE BNA YAPTIGINI BLDRR.

BLM 12 3
Bu BLM sTANBUL'uN ALINMASI VE HARAP oLMAs

SONRASI TEKRAR NASIL MAMUR OLDUGUNU BLDRR.
219
BLM 124
Bu BLM ENEZ'iN [NEZ, AYNOS] NE SURET LE
221
FETHOLDUGUNU VE FETHN SEBEBN BLDRR.

BLM 125
Bu BLM NiKPRi'NiN NE EKiLDE

VE KMN ELYLE FETHOLDUGUNU AlKLAR.
223
BLM 126

BELGRAD' A ANSlZIN SALDIRMASINI, ORADA NEYLEDGN
224
BLM 127
Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi'NN OGULLARI

BAYEZD HAN LE MUSTAFA ELEBi'Yi NASIL SNNET
BLM 128
Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi'NN

MoRA VLAYETNE NE SURET LE VARDIGINI
VE ORADA NE YAPTIGINI VE NASIL FETHETTGN AlKLAR.
228
BLM 129
Bu BLM MoRA YLAYETNN KLTLER GB OLAN
230
VE SONUNDA NE OLDUGUNU BLDRR.
226
ETTRDGN VE O DGNN NEREDE OLDUGUNU BLDRR.
MESEVR, LONDURA VE YILDVZ'UN NE EKLDE
FETHOLDUGUNU AlKLAR.
12
BLM 130
Bu BLM SEMENDiRE'NiN (SEMENDRE, SEMENDRA,

SANDREW) NE EKLDE FETHOLDUGUNU AlKLAR.
231
BLM 1J1
Bu BLM AMASRA'NIN NE EKLDE

FETHOLDUGUNU AlKLAR.
232
BLM 132
Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi SiNOP'u,

KASTAMONU'YU VE PADAID LE BRLKTE BTN VLAYETN,
KOYLUHSARI VE TRABZON'U BR SEFERDE HEPSN
NE EKLDE FETHETTGN BLDRR.
234
BLM 133
Bu BLM SMAL BEY'iN DREKANi'DE ESBABINI

TOPLADIKTAN SONRA NEREYE GTTCN AlKLAR.
BLM 134
MEHMED HAN GAZi, KoYLUHSAR' NE EKLDE

FETHETT VE HEM NE OLMU iDi?
BLM 135
Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAZi TRABZON'A

NE EKLDE VARDIGINI VE NASIL FETHETTGiN AlKLAR.
239
240
iindekiler
BLM 136
Bu BLM, SULTAN MEHMED HAN GAzi EFLAK'A

NE SURET LE GET VE ORADA NEYLEDGN AIKLAR.
BLM 137
Bu BLM MCAHTLERN SULTANI, SULTAN MEHMED
243
HAN GAZi'NiN EFLAK' A NE EKLDE GETCN VE O

VLAYET KAZIKLI'NIN KARDEiNE VERMESN AIKLAR.
BLM 138
Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi'NiN EFLAK
244
VLAYETNDEN SONRA HANGi GAZAYA GTTCN AIKLAR.
BLM 139
Bu BLM BOSNA ViLAYETNN NE EKLDE FETHOLDUGUNU

VE PADiAHIN O FETHTE NE YAPTICINI AIKLAR.
246
BLM 140
Bu BLM LDKTEN SONRA ALTI OGLU KALAN
249
KARAMANOGLU'NuN, MEMLEKETiNE UzuN HASAN'IN

NE EKLDE GELDGN VE o MEMLEKETTE NE YAPTICINI
VE HEM SULTAN MEHMED HAN GAZi'NN DE NE YAPTIGINI,
l<ARAMANOGULLARI'NIN NE OLDUGUNU BLDRR.
BLM 1 41
Bu BLM ARNAVUD' A YNELEN SULTAN MEHMED HAN

GAZi'NN KME GTTCN VE ORADA NELER YAPTICINI AIKLAR.
BLM 14 2
Bu BLM PADiAHIN KARAMANOGLU PiR AHMED'iN

NE YAPTIGINDAN DOLAYI ONUN ZERNE VARDICINI
BLM 14 3
Bu BLM PADiAHIN lGRIBOZ' A (EGRBOZ) NE EKiLDE

VARIP ONU FETHETTGN VE MAHMUD PAA'YI
BLM 144
Bu BLM PADAHIN VLAYETN BTNN ZAPT ETMELER
VE ORAYA VARIP NE YAPTICINI AIKLAR.
254
NE YAPTICINI AIKLAR.
255
N ASKER VE GEM GNDERMESN AIKLAR.
BLM 145
Bu BLM PADiAHIN SHAK PAA'Y KARAMAN'A

GNDERMES VE ONUN KARAMAN'DA NE YAPTICINI AIKLAR.
256
BLM 14 6
Bu BLM GEDK AHMED'iN ALEYYE'Yi (AL~YYE, ALANYA)
257
NE EKLDE FETHETTGN ANLATIR.

BLM 147
Bu BLM AHMED PAA'NIN SiLiFKE'Yi NE EKiLDE

FETHETTGN VE ORADA VLAYET NE YAPTICINI AIKLAR.
260
BLM148
BLM 149
259
Bu BLM MCAHTLERN SULTANI SULTAN MEHMED
261
HAN GAzi'NiN DOGUYA YNELMESN AIKLAR.

BLM 150
Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi'YE BU HADSE

VAK OLDUKTAN SONRA ASKERN BR KSMININ BOZULMASI
BLM 151
Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi'NN KULU GEDK

AHMED' KEFE'NiN FETHNE GNDERMESiNi, ONUN KEFE'Yi
SONRASI PADiAHIN NE LE MEGUL OLDUGUNU AIKLAR.
266
NE EKLDE FETHETTGN VE ORADA DAHA HANG ViLAYETLER

FETHETTGN BLDRR.
BLM 152

l<ARABOGDAN GAZASINI NASIL YAPTICINI
BLM 15 3
Bu BLM PADAHIN l<ARABOGDAN'I MAGLUP ETTKTEN
VE l<ARABOGDAN TEKFURUYLA NE YAPTICINI AIKLAR.
271
SONRA DNP TUNA KENARINA GELMESN AIKLAR.

BLM 154

SKENDERiYE'YE NASIL VARDIGINI, ORADA NE YAPTICINI
BLM 155
Bu BLM SULTAN'L-MCAHDIN SULTAN MEHMED HAN

GAZi'NN BU GE KONAK YERNDEN O EBED SARAYA
VARMASINE EKLDE OLDU, ONU BLDRR. SEFER HCRETN
271
VE ORAYA GiTMESNN SEBEBNN NE OLDUGUNU BLDRR.
SEKZ YZ SEKSEN ALTISINDA SAFERAYININ
(M.
27.04.1481)
27.
273
GNNDE
CUMA GN OLDU.
13

BLM 156
Bu BLM SULTAN MEHMED HAN GAzi ALLAH RAHMETiNE
274
KAVUTUKTAN SONRA KA OGLU KALDIGINI BLDRR.
BLM 157
275
BLM 158
Bu BLM SULTAN CEM, HALASI SELUK HATUN

VE MEVLANA KRULLAH OGLU AHMED ELEBi'Yi
SULTAN BAYEZiD'E YALVARMAYA GNDERMESiNi,
BLM 159
Bu BLM SULTAN CEM MEKKE'YE VARDIKTAN SONRA
BUNDAN SONRA NELER OLDUGUNU AlKLAR.

277
NE YAPTIGINI VE SULTAN BAYEZiD'iN DE BURADA

NE YAPTIGINI BLDRR.
BLM 6o
Bu BLM SULTAN BAYEZD HAN, CEM'i VLAYETNDEN

SRP lKARDIKTAN SONRA SULTAN BAYEZiD'iN
NE LE MEGUL OLDUGUNU AlKLAR.
BLM 6
Bu BLM SULTAN'L-MCAHDIN SULTAN BAYEZD
279
HAN GAZ, l<ARABOGDAN YLAYETiNE VARlP ORADA NELER

FETHETTGN BLDRR.
BLM 6
Bu BLM ADANA, TARsus, Sis, Misis, KLEK,
281
VELNAKAN'IN (?) KMLERE AT OLDUGUNU VE BURALARI

KMN FETHETTGN VE MISIRLININ BURALARA NE SEBEPTEN
HKMETTGN BLDRR.
BLM 63
Bu BLM MDK FETHE SEBEBN NE OLDUGUNU AlKLAR.
282
BLM 64
Bu BLM RUMEL BEYLERBEYS ALi BEY'iN
284
l<ARABOGDAN VLAYETNE GAZAYA GTMESNE NEYN SEBEP

OLDUGUNU, O VLAYETTE KMN OLDUGUNU VE NE SURETLE
ORAYA VARlP NE YAPTIGINI AlKLAR.
BLM 65
SULTAN BAYEZD HAN GAzi'NiN HASLET VE ESERLER
BLM 66
Bu BLM SMANOGULLARININ YCE EKLERNDE
286
BULUNAN VEZRLERN ADLARINI VE ESERLERN AlKLAR.

BLM 67
BLM 68
BLM 69
SMANLI PADAHLARININ HASLETLER
BLM 170
Bu BLM BU PADAHLARIN TOPLADIKLARI MALLARlN

SONUNDA NE OLDUGUNU AlKLAR.
EK
BLM 171
Bu BLM BU MACERALARDAN SONRA NE OLDUGUNU ANLATlR.
300
BLM 172
Bu BLM MISIR SULTANININ AHSVAR ZERNE
302
TEKRAR ASKER GNDERMESN ANLATlR

BLM 173
Bu BLM MisiR'DAN ELNN NE EKLDE GELDGN

VE GTTCN AlKLAR.
303
BLM 174
Bu BLM KAYITBAY'IN MISIR' A SULTAN OLMASINI AlKLAR.
304
BLM 175
Bu BLM AHSVAR LDKTEN SONRA NE OLDUGUNU AlKLAR.
305
BLM 176
Bu BLM BUNDAN SONRA NE OLDUGUNU AlKLAR.
306
BLM 177
SULTAN BAYEZD HANGAZ DNEM
307
BLM 178
Bu MACERADAN SONRA NE OLDU?
308
BLM 179
Bu BLM BUNLARDAN SONRA NE OLDUGUNU AlKLAR.
309
BLM Bo
Bu BLM, PADAHA HSAR BEKLEYEN ASKERLERNN
310
GAFLET ANLARlNDA KIRILDIGI HABERNN GELN ANLATlR

BLM 8
14
311
iindekiler
BLM 82
Bu BLM SULTAN BAYEZD HAN'IN KARDEi
33
SULTAN CEM SONUNDA NE OLDU ONU ANLATIR.

BLM 183
Bu BLM SULTAN BAYEZiD'iN HASLETLERN VE ONUN

ZAMANINDAKi ALMLER VE DERVLER AIKLAR.
EVRYAZI
317-587
HAZA MENAKIB U TEVARlH-1 AL- OSMAN

BAB []
ESAMI- NESL- AL- 'OSMAN
BAB [2]
'OsMAN GAzi'NN NESEB NESL NE ViLAYETDEN GELDiLER,

GELMELERiNE SEBEB NE OLDI VE PADAHLIGA SEBEB NE OLDI
VE BU RuM VLAYETNE NE SEBEB-LEN GELDiLER ANI BEYAN DER.
BAB
[3]
319
32
32
ANI BEYAN DER KM 'OSMAN GAzi ETRAFA GCEDE

GNDZDE GAH GAH YRMEGE BALADI.
ANI BEYAN DER K 'OSMAN GAzi NE D GRD
VE KME HABAR VRD VE TA'BIR NE OLDI, ANI BEYAN DER.
ANI BEYANDER KM 'OSMAN GAzi'NN KAYINATASI
D TA' BIR TDKDEN SONRA NE ZARR OLDI
VE NEYE MEGUL OLDI, ANI BLDRR.
BAB
[6]
ANI BLDRR KM SuLTAN' ALA' ADDIN TD KM

BU KAFRLER MSLMANLAR-ILA NE TD.
BAB
[7]
SULTAN ALA' AD DIN VLAYETNE VARUP
329
TATAR-ILA NE'YLEDGN BLDRR.

BAB
[8]
'OsMAN GAZ HSARI ALDUGINDAN SONRA

SULTAN ALA'ADDIN'E NE GNDRD VE SULTANDAN
330
ANA NE GELDi ANI BEYAN DER.

ANUN BEYANINDADUR KM 'OSMAN GAzi TEDBIR TD KM
33
YAR U YOLDA KM DNE VE ANUN NEVARSNDE

KMLER VARDUR, ANLARUN-ILANE ZNDEGANI DE.
BAB
[o]
BIRMENKAYA KAFRLER 'OsMAN GAZ-Y-LEN
332
NE VECR-LE ANA OLDILAR VE NE'YLEDLER, ANI BLDRR.

BAB [ ]
BAB
[z]
ANI BEYAN DER KM KSE MiHAL DGN DER.

KZINI GL FALANOZOGLI'NUN BEGNE VRR.
334
BiLECK TEKRNN DGN TDGN BLDRR KM
335
OL DAHI YARHSAR TEKRNN KIZINALSA GEREK.

BAB
[3]
OL GELN KM TUTDILAR YARHSAR TEKRNN KIZI-Y-IDI

ANI KME VRDLER VE HEM OL KMDR? Bu BAB ANI BLDRR.
337
ANI BEYAN DER KM 'OSMAN GA.zi EVVEL CuM' A NAMAZINI
339
NRDE BNYAD TD VE HER FETR TDG EHiRDE

NE SURET-LE OLDI.
BAB
[5]
Bu BAB 'OsMAN GAzi'NN KANUNI ARKAMIN BLDRR.
BAB
[6]
ANI BEYANDER KM BU FETR TDG VLAYETLERN
BAB
[7]
ANI BEYAN DER KM BURSA TEKR VE BR NE TEKRLER;

EDRENOS [ADRANOS] TEKR, BEDENOS [BiDNOS, BEDNOS]
TEKR, KESTEL TEKR, KiTE TEKR, BULAR CEMI' isi
BAB
[8]
ANI BEYANDER KM BURSA HiSARINUN ZERNE

'OSMAN GAzi NE VECH-LE HA V ALE YAPDI
340
342
TIMARLARIN KMLERE VRD.
343
TTFAK DP BR OLDILAR.
344
15

BAB
[19]
BAB [2o]
BAB
[21]
344
ANI BEYAN DER KM MEKECE VE AKHiSAR VE GEYVE
VE LEBLEBC HSARI VE ADURLU BUNLAR
NE VECH-LE ALINDUGIN BLDRR.
345
ANI BEYAN iDER KM ORHAN GA.zi
347
KARACAHSAR'DA-Y-KEN GERMYAN'DAN TATAR AVDAR
GEL P KARACAHSAR'UN HAZARINA SEGRTDGN BLDRR.

BAB [22]
ANI BEYAN DER KM 'OSMAN GA.zi OGLI ORHAN'!

AKYAZI'YA VE KOCALi'NE NE SURET-LEN GNDRD.
ANI BLDRR.
BAB
[23]
'OsMAN GA.zi OGLI ORHAN' BuRsA'YA GNDRR KM
351
VE BURSA NE SURET-LE FETH OLINUR, ANI BLDRR.

BAB
[24]
'OSMAN GA.zi OGLI 0RHAN'A VASYYET TDGN BEYAN DER.
354
BAB
[25]
Bu TARAFDAKONuR ALP VE GA.zi RAHMAN
355
VE AKA KoCA HALLARI N'OLDI ANLAR! BEYAN DER.

BAB
[26]
AYDOS HSARI NE VECH-LEN FETH OLUNDI, ANI BEYAN DER.
BAB
[27]
ANI BEYAN DER KM TEKR KIZ-ILA NE'YLEDLER?
BAB
[28]
ANI BEYANDER KM GAZLER BU TARAFDA
359
NEYE MEGUL OLDILAR.

ANI BEYANDER KM 'OSMAN GA.zi ALLAH RAHMETNE
KA VUDUGINDAN SONRA ORHAN GA.zi NEYE MEGUL OLD!.
BAB [}o]
BAB
[31]
BAB [}2]
ANI BEYANDER KM ORHAN PADAH OLDUGINDAN SONRA

NEYE MEGUL OLD!.
ANI BEYAN DER KM O NE GEYD VE NE HDAS TD.
Bu BAB ANI BEYAN iDER KM zNiK
NE SURET-LEN ALINDI VE NE VECH-LEN FETH OLINDI
AN BEYAN iDER KM ORHAN GA.zi zNiK'DE NE'YLED

VE KMN LE MUSAHABET TD.
BAB
[35]
ANI BEYAN DER KM ZNK FETH OLINDUGINDAN SONRA

ORHAN GA.zi NEYE MEGUL OLD! VE TIMARLARI KMLERE VRD,
ANI BLDRR.
369
ORHAN GA.zi KARAS YLAYETN FETH TMEGE
370
NE SEBEB OLD! ANI BEYAN DER.
BAB
[}8]
ANI BEYANDER KM VLAYET- KARASi'DE

ORHAN GA.zi NE'YLED.
371
ANI BEYANDER KM ORHAN GA.zi BU VLAYET FETH TD,

TIMARLARINI KMLERE VRD VE OL HSARDAGI OGLANUN
HAL VE AHVAL N' OLD!.
372
ANI BEYANDER KM SLEYMAN PAA BU VLAYETDE

NE'YLED VE NEYE MEGUL OLD!.
372
ANI BEYANDER KM SLEYMAN PAA RUMLNE GECEK

NE TEDBIR TD VE NEYE MEGUL OLD! VE NE RE'Y FKR TD.
BAB
[40]
ANI BEYAN DER KM KoNuRHSARI'NI NE SURET-LE ALDILAR.
BAB
[41]
AN BEYAN iDER KM GA.zi EVRENEZ HAc LBEG LE
377
NE'YLEDLER VE HEM SLEYMAN pAA DAm NE'YLED.
ANI BEYAN DER KM MURAD HAN-I GA.zi'NN KARINDAI

ALLAH RAHMETNE V ARDUGINDAN SONRA OL NEYE MEGUL OLD!.
379
AN BEYAN iDER K HAc LBEG-Y-LE GA.zi EVRENEZ
380
NE'YLEDLER VE NEYE MEGUL OLDILAR.
16
iindekiler
BAB
[441
AN BEYAN iDER KM MuRAD HAN-I GA.zi
381
BIRGZ'DAN EsKi'YE GELD.

BAB
[4sl
ANI BEYANDER KM MURAD HAN-I GA.zi EDRENE'DE
382
NEYE MEGUL OLDI.

BAB
[461
AN BEYAN iDER KM MuuD HAN-I GA.zi BuRsA'YA
383
TEVECCH TD VE ANDAVARUP NE'YLED?

BAB
[47]
ANI BEYAN DER KM BGA NE SURET-iLEN FETH OLINDI.
383
BAB
[48]
EDRENE'YE SRF GELDGN BEYAN DER.
384
BAB
[49]
MuRAD HAN- GA.zi GERMYANOGLI-Y-ILAN
38s
DNR NE SURETLE OLDILAR, ANI BEYAN DER.

BAB
[sol
M uRA D HAN-I GA.zi OGLINI EVERP DGN BNYADIN

VE KIZI ALIVRDGN BEYAN DER.
38s
BAB
[sl
ANI BEYAN DER KM GELN GTRMEGE KMLER
387
GNDRDLER VE ANDAN DAHI KMLER GELDi.
BAB
[S2]
ANI BEYAN iDER KM YLAYET- HAMID'i

MURAD HAN-I GA.zi NE SURET-LEN FETH TD
388
BAB
[s31
AN BEYAN iDER KM MuRAD HAN-I GA.zi LEKER CEM'
389
TD, O LEKER-LE NE'YLED.
BAB
[s41
ANI BEYANDER KM PADAH KM EDRENE'YE V ARICAK NE'YLED.
BAB
[ssl
ANI BEYAN DER KM AHN LALA LCEK

BEGLERBEGLGN KME VRDLER. KARA TEMR PAA'YA
390
39 1
VRDLER. L DAHI NEYE MEGUL OLDI VE BTDA
NE TARAFA GNDRDLER VE NREYE VARDI ANI BLDRR.

BAB
[s6J
ANI BEYAN DER KM MuRAD HAN-I GA.zi LAZ KIRALI-Y-ILA
392
NE SURET-LEN OGRADI.
BAB
[s71
ANI BEYANDER KM BAYEZID HAN

TAHTA CLUS TDKDEN SONRA NE'YLED.
394
BAB
[s8J
BAYEZID HAN ALAEHR'E VARUP

NE SURET-iLEN FETH TDGN BEYAN DER.
39S
BAB
[s91
ANI BEYANDER KM BAYEZID HAN EVVEL STANBOL'A

VARMASINA SEBEB NE OLD! VE HEM ANDA NE'YLED.
396
BAB
[6o]
ANI BEYAN iDER KM BAYEZID HAN

STANBOL' A TEKRAR GELCEK NE'YLED.
398
ANI BEYAN DER KM BUNDAN SONRA
399
BAB [6]
BAYEZID HAN NEYE MEGUL OLDI.

BAB
[62]
ANI BEYANDER KM BAYEZID HAN DSPOT-ILA NE'YLED.
BAB
[63]

KARAMANOGLI'Y-ILA NE'YLED.
BAB
[64]
ANI BEYANDER KM SULTAN BAYEZID HAN KASTAMONI'YA
400
402
404
NE SURET-LE VARDUGIN BEYAN DER.

BAB
[6s]
404
AMASYYE'Yi VE SiVAS'! NE SVRET LE FETH TD.
BAB
[66]
ANI BEYANDER KM SARURAN BEGL FiLBE YRESNE

NE VECH-LE DD VE ANLAR SRLP ANDA VARMASINA
SEBEB NE OLD!, ANI BLDRR.
406
BAB
[67]
ANI BEYANDER KM BAYEZID HAN KM ALLAH RAHMETNE

VARDI, KA OGULI KAL DI VE HEM OL KALAN OGLANLAR
414
BAB
[68]
NE'YLEDLER.
416
17

BAB
[6g]
ANUN BEYANlNDADuR KM SuLTAN MuHAMMED

BN BAYEZID HAN DLER KM KARINDAI Mus!-Y-ILAN BULIA.
Bu YLAYETLER EKELER. DEVLET HER KANKISINUN SE
HAK TA' ALA EMR-Y-LE BU MEMLEKETE OL HAKM OLA.
AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED
RuMiLi'NDE KARINDAI MUSI-Y-ILAN MEGUL-KEN

BU TARAFDA KARAMANOGLI BURSA'YA GELDGN BLDRR.
ANI BEYAN DER KM EMIR SLEYMAN ALLAH RAHMETiNE
420
VARDI OGLINI KM STANBOL'A LEDP TURURDI.

ANUN OGLI AHVALIN BLDRR.
ANI BEYANDER KM SULTAN MUHAMMED BN BAYEZID HAN
421
KARINDAI M us!' Y KM GDERD ANDAN SONRA NEYE MEGUL OLD!.
BAB
[73]
NKM SULTAN MUHAMMED MBALAGA LEKER CEM' TD,
421
ANDAN TOGRI YLAYET- KARAMAN'A TEVECCH TD.

ANDAVARUP NE'YLED. ANI BEYAN DER.
AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED- GA.z!
BN BAYEziD HAN BuRSA'YA GEL P VE ANDAN SONRA

FLAG' A 'AZM TDGN BLDRR.
AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED BN BAYEZID
HAN SAMSUN'! NE SURET-LE ALDI.
SuLTAN MuHAMMED KiM SAMSUN' ALDI, BuRsA'YA

GiDERKEN SKLiB'E OGRADI. ANDA NE GRD VE NE'YLED,
ANI BEYAN DER.
BAB
[77]
ANI BEYANDER KM SiMAYNA KADISI OGLINUN KETHDASI

KADI-'ASKER-KEN BRKLCE MUSTAFA KARABURUN'A VARUP
NE'YLEDGN BLDRR.
SiMAYNA KADISI OGLI VE AHVALI NEYE YTD,

ANI BEYAN DER.
ANI BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED BuRsA'DA
'iMARET YAPDI, ANA BRKA PARE KAFR KYLERN STEDi
KM VAKF DE. BULDUGI KYLER NE SURET-LEN BULDI,
ANI BLDRR.
BAB
[So]
ANI BEYANDER KM SULTAN MUHAMMED HAN KM
430
BAYEZID HAN OGLIDUR, 'ALEM- FENADAN BEKA SARAYINA

NTKAL TDG VAKTIN OGULLARI VE KIZLARI KA KALDI
VE PADAH KM OLD! VE KENDNN VEFATI DAHI
NE SURET-LEN OLD!, ANLARI BLDRR.
BAB
[S]
AN BEYAN iDER KM SuLTAN Mu&AD NE SURET-iLEN GELP

431
PADAH OLD! VE KARINDALARI DAHI N' OLD!? ANLARI BLDRR.
AN BEYAN iDER KM SuLTAN Mu&AD KM BuRsA'DA
TAHTA GED, BU TARAFDA RUMLi'NDE NE ZAHR OLD!.
432
ANI BEYANDER KM BURSA'DA OLAN PAALAR DAHI
433
NE MESALH GRRLER VE NE RE'Y TEDBIR DERLER.

ANI BEYANDER KM HACI 'VAZ PAA
MuSTAFA'YA NE SURET-LEN MEKTUB YAZUP GNDRD.
434
435
BAB
[S5]
ANI BEYANDER KM MUSTAFA KM KADI N' OLD!

VE SULTAN MuRAD HAN-I GA.zi DAHI NE'YLED? ANI BEYAN DER.
BAB
[S6]
ANI BEYAN DER KM SULTAN MURAD RuMLi'NE

NE SURET-LEN GED.
ANI BEYANDER KM PADAH KM EDRENE'DE OTURDI.
ETRAFuN RAFR BEGLERNE LLER GNDRDLER, ANI BLDRR.
18
437
Iindekiler
BAB
[881
BAB
[891
ANI BEYANDER KM SULTAN MURAD 0ZME'Yi BR TARAFA

TDKDEN SONRA BU TARAFDA KARINDAI NE'YLED.
ANI BEYAN DER KM SULTAN MURAD KARINDAI

MUSTAFA'YA NE SURET-LE BULUDI VE AHR ANI NE'YLED.
BAB
[9o1
ANI BEYANDER KM SULTAN MURAD KARlNDAIN
440
441
BR YANA TDKDEN SONRA NEYE MEGUL OL DI.
BAB
[911
SULTAN MURAD SFENDYAR-ILA NCE BULIDI

VE ANUN-ILA NE'YLED, ANI BEYAN DER.
BAB
[921
AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuRAD zNiK'E KARINDAIYLA

BULIMAGA GELDKDE FLAKOGLI DIRAKOLA NE'YLED?
443
AN BEYAN iDER KM SULTAN MuciD HAN- GAzi
444
DIRAKOLA'Y-ILA MSALAHA TDGNDEN SONRA

NEYE MEGUL OLD!?
ANI BEYANDER KM AYDIN L NE SURET-LE ALINDI
VE ZMROGLI CNEYD BEG OL DAHI NESL- AYDIN'DUR.
445
ANLARUN N'OLDUGINI BLDRR.

BAB
[951
ANI BEYAN iDER KM AHR'L-EMR ZMROGLI'NI

NE SURET-LEN ELE GETRDLER VE HEM N' OLD!?
BAB
[961
ANI BEYANDER KM MENTEEOGLANLARI ATALARINDAN

SONRA N'OLDILAR.
ANI BEYAN DER KM KARAMANOGLI MEHMED BEG
450
ADALYA'DA HSARA DP CENG TDGN BLDRR.

BAB
[981
ANI BEYANDER KM ViLAYET- AMASYYE'DE VE TOKAT'DA
450
KziLKOCAOGLANLARI YRGC-LEN NE'YLED VE ARALARINDA
NE V AKl' ALAR! GED VE NE SURETLE GEPTURUR.

BAB
[991
AN BEYAN iDER KiM HAYDARBEGOL KocAKAYAs'NuN
453
SAHB-Y-D, ANUN AHVALI N'OLDI?
BAB
[10o1
AN BEYAN iDER KM ALPARSLAN CENGN OL ZAMAN
454
YRG PAA NE VECH-LE TASARRUF TD.

BAB
[1011
AN BEYAN iDER KM SULTAN MuRAD HAN- GAzi ERGNE
455
KPRSN YAPICAK NE SURET-LEN YAPDI. ANI BLDRR.
BAB
[1021
GERMYANOGLI YA.'KUB BEG KEND VLAYETNDEN GELP

SULTAN MuciD'A TA'AT TDGN BEYAN DER.
456
BAB
[1031
ANI BEYANDER KM YRG BU TARAFDA BUNUN

GB LER TD VE BU TARAFDA HNKAR NEYE MEGUL OLD!,
ANI BLDRR.
457
BAB
[1041
[1051
ANI BEYANDER KM SELANK NE SURET-iLEN FETH OLUNDI.
458
BAB
AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuRAD HAN- GAzi KM

SELANK GAZASINDAN SONRA DLED KM NGRZ'E SEFER DE.
459
BAB
[1061
KARAMANOGLI, KAFR MU'IN DND. EHL- SLAMUN

ZERNE YRDGN BU TARAFDA SULTAN MURAD
HAN-I GAzi DAHI KARAMAN'A NE SURET-LEN VARDI,
ANI BEYAN DER.
BAB
[1071
ANI BEYANDER KM SULTAN MURAD KM

KARAMAN SEFERNDEN GELD, NEYE MEGUL OLD!.
BAB
[1081
ANI BEYAN iDER
KM EVRENEZOGLI 'ALi BEG'N NGRZ
463
VLAYETNN YOLLARIN GRMEGJl GNDRLDGN BLDRR.
BAB
[1091
ANI BEYANDER KM SULTAN'L-MCAHDIN SULTAN

MuciD HAN- GAzi KM oL SuLTAN MUHAMMED HAN
OGLIDUR, NGRZ VLAYETNE 'AZM TDGN
VE ANDA NE SURET-LE VARDUGIN BLDRR.
19

BAB [110]
ANI BEYANDER KM EvRENEZOGLI 'sA. BEG

ARNAVUD'DA N' OLD!.
BAB [111]

MURAD HAN-I GA.z KM BLGRAD'A VARUP NE'YLED.
BAB [112]
ANI BEYANDER KM SULTAN MuRA.D HAN-I GA.z

SEMENDRE'YE NE VECH-LE RAGBET DER.
BAB [113]
AN BEYANDER KM MoRA VLAYETNN KAPus

GERME HsA.ru'N SuLTA.N'L-MCAHDN SULTAN
MURAD HAN-I GA.z ANI NE SURET-LE FETH DER.
469
BAB [114]
ANI BEYANDER KM KULA AHN KM MEZID BEG'DEN

SONRA MNHEZM OLD!. FLAK'DA OL NE SURET-LE OLD!.
471
BAB [115]
KARAMANOGLI KM BUNUN GB HADESLER TD,

SuLTAN MuRA.D HAN- GA.z DAHI ANA NE'YLED.
ANI BLDRR.
472
ANI BEYAN DER.

BAB [116]
VILKOGLI'NUN LAZ VLAYET ELNDEN GTDKDEN SONRA

YANKO'NUN NNE DP ZLAD DERVEND'NE NE SURET-LE
NGRZ LEKERN GETRDGN BEYAN DER.
473
BAB [117]
AN BEYANDER KM SuLTAN MuRA.D HAN OGLINI TAHTA
474
GERP KEND MA'NSA'YA VARUP OTURDUGINDAN SONRA

NELER ZAHR OLD!, ANI BLDRR.
BAB [118]
ARNAVUD'DAGI AKAHSAR'r SuLTAN MuRAD HAN-I
GA.zl
NE SURET-LEN ALD!, ANI BEYAN DER.

NGRz KAFR KsovA'YA GELP SuLTAN MuRA.D HAN-I
GA.z-Y-LE NE OGRADI VE HEM OL NGRZ LE BLE
477
GELENLER NE BANLAR-IDI, ANLAR! BEYAN DER.

BAB [120]
ANI BEYANDER KM SULTAN MURAD HAN-I GA.z OGLI

SuLTAN MuHAMMED HAN' NE SURET-LEN EVERD
VE KMN KIZIN ALIVRD.
DEVR- SULTAN MUHAMMED
BAB [121]
BEYANDER KM SuLTAN MuHAMMED KM OL SuLTAN

MURAD HAN-I GA.z OGLIDUR; EDRENE'DE TAHTA
NE SURET-LE GED VE NCE GELD VE NDN KANDA OLURDI,
ANLAR! BLDRR.
BAB [122]
AN BEYANDER K SuLTAN MuHAMMED HAN- GA.z KM

KARAMAN'DAN DNP GELDGNDEN SONRA NE'YLED,
BAB [123]
ANI BEYANDER KM BU STANBOL K ALINDI EHR HARAB

OLUNDI; GR NE SURET-LEN MA'MUR OLUNDI, ANI BLDRR.
488
BAB [124]
ANI BEYANDER KM NEZ NE SVRET-LEN FETROLINDI

VE SEBEB NE OLD!.
490
BAB [125]
ANI BEYANDER KM NKPR NE SURET-LEN FETH

OLUNDI VE HEM KMN ELNDE-Y-D.
492
BAB [126]
BEYANDER KM SULTAN MUHAMMED HAN-I GAz
486
NE SURET-LEN BNA TD, ANI BLDRR.
493
BLGRAD' A DD VE ANDA N'EYLED VE AHR N'OLDI,
ANI BLDRR.
BAB [127]
ANI BEYANDER KM SULTAN MUHAMMED HAN-I GAz

OGULLARINI NE SURET-LEN SNNET TD; BR BAYEZID
HAN'DUR VE BR MUSTAFA ELEBi' DR,
VE HEM OL DGN KANDA OLUND!.
20
KM
495
Iindekiler
BAB [1281
BEYAN iDER
KM SULTAN MuHAMMED HAN- GAzi
497
MoRA viLAYETiNE NE suRET-iLE VARDI vE HEM ANDA

N'EYLED VE NCE FETH OL UND!.
BAB [1291
AN BEYAN iDER KM MESEVR vE LoNDURA vE

BULAR NE SURET-LE FETH OLUNDI KM BUNLAR
MoRA VLAYETNN KLIDLERDR.
BAB [1301
ANI BEYANDER KM SEMENDRE [SEMENDRE,

SANDREW1 NE SURET-LE FETH OLUNDI.
BAB [1311
ANI BEYAN iDER
BAB [1321
AN
KM
AMASRI NE
Ywuz;
SEMENDRA,
SURET-LEN FETH
OLUNDI.
BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED HAN- GAzi

SINAB'! VE KAsTAMONU'YI VE CEMI' i YLAYETN
499
501
502
504
PADAHI-Y-ILA VE KOYLI HisAR'I VE TARABUZON'I

BR SEFERDE MECMU'INI NE SURET-LE FETH TD BUNLARI,
ANI BLDRR.
BAB [1331
ANI BEYAN iDER KM SMA'IL BEG DREKANi'DE

ESBABINI CEM' TDKDEN SONRA NE YRE VARDI.
BAB [1341
MuHAMMED HAN- GAzi KoYLIHSAR' NE SURET-iLE

FETH TD VE HEM N' OLMI-lDL
BAB [1351
BAB [1361
ANI BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED HAN- GAzi

TARABUZON'A NE SURET-LEN VARDI VE HEM
NE VECH-LE FETH TD.
AN BEYAN iDER KiM SULTAN MuHAMMED HAN- GAzi
510
512
FLAK'A NE SURET-LE GED VE HEM ANDA N'EYLED.

BAB [1371
BAB [1381

MUHAMMED HAN-I GAzi FLAK' A NE SURET-LEN GED
VE HEM OL VLAYET KAZUKLU'NUN KARINDAINA VRD.
AN
BEYAN iDER
KM
SULTAN MuHAMMED
HAN-
GAzi
513
514
FLAK GAZASINDAN KM GELiCEK SONRA NCE GAZAYA KDAM TD.

BAB [1391
BAB [1401
AN BEYAN iDER KM viLAYET-i BosNA NE suRET-iLEN

FETH OLUNDI VE HEM PADAH DAHI OL VLAYETDE NE Fi'L TD.
ANI BEYANDER KM KARAMANOGLI KM LD,
ALTI OGLI KALDI; ANUN MEMLEKETiNE UZUN HASAN
NE VECH-LE GELD VE OL MEMLEKETDE NE'YLED
E HEM SULTAN MUHAMMED HAN-I GAzi DAHI NE'YLED
VE KARAMANOGL'NUN OGLANLARI N' OLD!, ANI BLDRR.
BAB [1411
ANI BEYAN iDER
KM SULTAN MuHAMMED HAN- GAzi KM
521
YLAYET- ARNA VUD' A TEVECCH TD, ANDA KME VARDI
VE ANDA NE'YLED.
BAB [1421
ANI BEYAN iDER KM KARAMANOGLI PiR AHMED

NE'YLED KM PADAH ANUN ZERNETEVECCH EYLEDi
VE ZERNE V ARUP ANDA NE'YLED.
BAB [1431
ANI BEYAN iDER KM PADAH IGRIBOZ'A [AGRIBOZ, EGRBOZ1

VARUP ANI NE SURET-LE FETH TD VE MAHMUD PAA'YI
BAB [1441
ANI
522
524
NE'YLED.
BEYANDER KM YLAYET-
KARAMAN' A
PADAH
526
TEKRAR LEKER GNDRD KM OL VLAYETN CMLESiN

ZABT DELER VE HEM GEMLER GNDRDLER, ANI BEYAN DER.
BAB [1451
ANI
BEYANDER KM SHAK PAA'YI
TEKRAR KARAMAN'A
527
GNDRD, VARUP KARAMAN'DA OL DAHI NE'YLED.
BAB [1461
ANI BEYANDER KM GEDK AHMED 'ALEYYE'i

NE SURET-LE FETH TDi?
528
21

BAB
[1471
BAB
[148]
[149]
BAB
ANI BEYANDER KM PAA SiLiFKE'Yi NE

VE HEM ANDA LN NE'YLED.
SURET-LEN FETH TD
AN BEYAN iDER KM SuLTAN'L-MCAHiDfN SuLTAN
530
531
532
MUHAMMED HAN-I GAzi KM, ARKA TEVECCH TD.

BAB [so]
AN BEYAN iDER KiM SuLTAN MuHAMMED HAN- GP.zi'YE

BU HADES KM VAKi' OLD! LEKERN BA'ZISI MNHEZM OLD!,
BAB [s]
AN BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED HAN- GP.zi
534
PADAH BUNDAN SONRA NEYE MEGAL OLD!.
537
KUL! GEDK AHMED'i KEFE'NN FETHNE GNDRD; VARUP

NE SURET-LE FETH TD KEFE' Yi, ANI BLDRR VE HEM
ANDA DAHI NE ViLAYETLER FETH TD?
BAB [52]
ANI BEYAN iDER KM SuLTAN MuHAMMED HAN-I GP.zi

KARA BaGDAN GAZASINA NE SURET-LE TD VE HEM
KARA BaGDAN TEKR-Y-ILA NE'YLED, ANI BEYAN iDER.
541
BAB [53]
ANI BEYAN iDER KM PADAH KARA BoGDAN'I KM SIDI,

DND, TUNA KENARINA GELD.
542
BAB
[154]
ANI BEYAN iDER KM SuLTAN MUHAMMED HAN-I GP.zi

SKENDERYYE- ARNAVUD'I NE SURET-LEN VARDI
VE ANDA NE'YLED VE ANDA VARMASINA SEBEB NE OLD!,
BAB
[155]
ANI BEYAN iDER KiM SuLTAN'L-McAHiDIN SuLTAN

MUHAMMED HAN-I GAZ BU FENA SARAeYINDAN OL DAR'L-BEKA
SARAYINA VARMASINE SURET-LE OLUNDI, ANI BLDRR KM
543
ANI BLDRR.
545
OL SEFER DE HCRETN SEKZ YZ SEKSEN ALTISINDA VAK'

OLUNDI VE HEM OL SAFER AYlNUN YGRM YDNC GN
CuM' A GN-iDi.
BAB [56]
ANI BEYAN [iDER] KM SuLTAN MuHAMMED HAN-I GP.zi

KM ALLAH RAHMETiNE KA VUDI, KA OGLI KALDI,
ANI BLDRR.
BAB
BAB
[s7l
[ss
ANI BEYANDER KM SULTAN CEM HALASI SELK HATUN
547
548
VE MEVLANA KRULLAH OGLI AHMED ELEBi'Y,

SULTAN BAYEZID HAN'A YALVARMAGA GNDRD;
ANDAN NE ZAHR OLD!, ANI BEYAN DELM.
BAB
[s9l
ANI BEYANDER KM SULTAN CEM MEKKE'YE VARDUGINDAN

SONRA NE'YLED VE BUNDA SULTAN BAYEZID HAN
DAHI NE'YLED, ANI BLDRR.
549
BAB
[16o]
ANI BEYANDER KM SULTAN BAYEZID HAN, CEM' KM

ViLAYETDEN SRP IKARDUKDAN SONRA, KM NABEDID OLD!,
SONRA SULTAN BAYEZID NEYE MEGAL OLD!.
550
BAB
[161]

BAYEZID HAN-I GP.zi, KARA BaGDAN VLAYETNE VARUP
ANDA NELER FETH TD, ANI BLDRR.
ss
BAB
[62]
ANI BEYAN iDER KM BU ADANA, TARsus, Sis, Misis,

KLEK, V ANAKAN [V ALNAKAN ?] KMLERND VE KM
FETH TD VE MISIRLU BUNLARA NE SEBEBDEN HKM TD,
ANI BLDRR.
553
BAB
[163]
ANI BEYANDER
ANI BLDRR.
BAB [6 4 J
22
KM BU MDK FETHE SEBEB NE OLD!,
ANI BEYAN iDER KM RuMiLi BEGLERBEGisi 'ALi BEG

KARABOGDAN VLAYETNE GAzA TMEGE SEBEB NE OLD!
VE HEM O VLAYETE KM VARDI VE NE SURET-LE VARDI
VE OL VLAYETDE NE'YLED.
555
iindekiler
BAB [1651
BAB [1661
AsAR- HAsLET-i SuLTAN BAYEziD HAN- GAzi

ANI BEYAN iDER KM BU AL- 'SMAN'UN 'ATEBE-
'ALYEDE OLAN VEZIRLERNN ADLARINI VE ASARLARINI
BEYAN DER.
559
56o
BAB [1671
BAB [1681
BAB [1691
HASLET- PADAH-I AL- 'OSMAN
BAB [1701
ANI BEYAN iDER KM BU PADAHLAR KM

MAL CEM' TDLER, AHR ANLAR N' OLDI?
BAB [1711
ANI BEYAN iDER KM BU MACERALARDAN SONRA

NE ZAHR OLD!?
572
BAB [1721
ANI BEYAN iDER KiM MsR suLTANI

LEKER GNDRD TEKRAR AHSVAR ZERNE.
575
BAB [1731
ANI BEYAN iDER KM MsR'DAN iLi GELDi,

NE SURET-LEN GELDi GTD.
BAB [1741
ANI BEYAN iDER KM KAYITBAY [ADLU1 BR K

MsRA suLTAN OLD.
BAB [1751
ANI BEYANDER KM AHSVAR LDKDEN SONRA

NE VAK' OLD!?
EK
BAB [1761
ANI BEYANDER KM BUNDAN SONRA NE VAKi' OLD!?
BAB [1771
DEvR-i SuLTAN BAYEZID HAN- GAzi
BAB [1781
Bu MACERADAN sONRA NE vAK' oLm?
BAB [1791
ANI BEYAN iDER K BULARDAN SONRA NE ZAHR OLD!?
BAB [18o1
AN BEYAN iDER KM RuM PADiAHINAHABAR oLm KM

OL HSAR BEKLEYEN KULLARINI KlRDlLAR GAFLET-LE.
BAB [1811
BAB [1821
ANI BEYANDER KM SULTAN BAYEZID HAN'UN

KARINDAI SULTAN CEM AHR NE OLD!?
BAB [1831
ANI BEYANDER KM SULTAN BAYEZID'N HASLETN

VE ANUN ZAMANINDA OLAN' ALMLER VE FUKARA'I BEYAN DER.
5s6
METNDE GEEN KAVRAM VE TERMLER
DiziN: GNMz DLNDE

DiziN: EVRYAZI
23
N SZ
Ak Paa slalesinin Trk kltr hayatnda, XIII. yzyl
dan
balayarak
XV.
yzyla
kadar geen zaman iinde,
yzyl bulan bir hizmeti vardr. Baba lyas'tan (l. 1240) iti-
baren Muhlis Paa (l. 1274), Ak Paa (l. 1332) ve Elvan

elebi'den (l. 1358) Ak Paazade'ye kadar uzanan zamanda bu soydan gelenler, Trk edebiyat ve Trk tarihiyle ilgili almalarda nc durumunda olmulardr. Bunlar
iinde Ak Paa, Trkecilik akmnn nde gelen bir simas olarak Carib-name gibi byk bir mesneviyi ortaya koyar. Olu Elvan elebi, Menakb'l-Kudsiyye adl eseriyle
Trk kltr hayatnda menkbe trnn ilk rneini verir.
Yine bu slalenin bir devam olan ve Ak Paa soyundan
olmas nedeniyle Akl mallasn kullanan ve btn bir on
beinci yzyl hayatyla dolduran Ak Paazade de (1393?1485?), anonim tarihleri bir tarafa brakrsak, tarih trnn
ilk eserini kaleme alr.
Bu tarih, yazar bilinen, gerek anlamda ilk Osmanl tarihidir. Tevarih-i Al-i Osman veya Ak Paazade Tarihi adyla
anlan bu eserde Osmanl slalesinin eceresi verildikten
sonra bunlarn Anadolu'ya gelmeden nceki maceralar,
Anadolu'ya gelileri, ka blk olduklar, hangilerinin Anadolu' da kald ve kalanlarn Trk tarihinde aynadklar
roller, Sleyman ah'tan II. Bayezid'e gelinceye kadar btn ayrntlaryla ele alnmtr.
Seluklular' dan sonra Anadolu' da kurulan beyliklerin
dmanlaryla ve birbirleriyle ilikileri, bunlar ierisinde
Osmanl Beylii'nin durumu, ehzadeler arasndaki mcadeleler, stanbul'un fethi ve daha sonraki hadiseler, Ak
Paazade'nin Tevarfh-i Al-i Osman adl eserinde canl bir e
kilde ortaya konmutur. Bir de Ak Paa' dan balayarak bu
slalenin insanlarnn, Osmanl sultaniarna yaknl vardr. Bunlardan biri tarihi yaparken, dieri de yazarak kltrmzn hizmetinde olmutur. Bu ynyle Ak Paa' dan
balayarak gelenler, Trk tarihini ve kltr hayatn gzlemleyen kiilerdir. Ak Paazade bunlarn sonuncusudur.
25

Yldrm'n olu elebi Mehmet'ten itibaren, II. Murat ve
Fatih Sultan Mehmet'le yaknl vardr. Bunlarla yerine gre sadk bir dost, yerine gre de yaptklarn yazan bir tarihi olarak yaknlk kurar. Osmanl sultaniarna bu yaknl
yannda onun, okuyan biri olmas, zellikle tarihe ilgi duymas, Ak Paazade'yi Tevilrfh-i Al-i Osman' yazmaya yneltmitir. Okuduklarn, dinlediklerini, grp yaadklar
n da daha ok bir menkbe havasnda anlatmtr.
Ak Paazade, eserinin yazl sebebini,
y aziz fakir ki Dervi Ahmed Aki'yem ibni eyh Yahya ve ibni

eyh Selman ve ibni sultan'l-me'ali Ak Paa'yam ve ibni mri
d'l-afak Muhlis Paa ve ibni kutbu' d-devran baba lyas halife-i seyyid-i Ebu'l-Vefa nevvarallahu kubfuahum. Fakir dah ge-i feragatda teslim-i rza kncinde fena ve sabr hrkasm geyp oturn-dum
Kostantiniyye'de ve du'a sofras-y-lan mtena'im olm-dum. Nagah bir cema'at azizlerden Al-i Osman'un tevarihinden ve menaklbmdan zikr itdiler. Fakirden dah s'al itdiler. Fakir dah cevab virdm. Orhan Gazi'nn iman shak Fakh ogl yah Fak'dan kim ol
Sultan Bayezici Han'a gelince bu menakb ol Yah Fak'dan yazl
m buldum kim ol Orhan Gazi'nn iman ogldur ve fakir dah
ba'z hallarndan ve kallerinden ve menakblarndan ihtisar id p kalem diline virdm. Kalem dah safha-y sahrada beyaz kalbe syledi. Fakir dah kim iitdm, can kulagm ol nagmeye tutdum. Gnlm dah hayretde kald. Hernan dem eyitdm kim ...
Bu szlerden de anlald gibi

Ak Paazade Tarihi, okumaya, dinlemeye, grme ve yaa
maya dayanmaktadr. Osmanl padiahlar da Dervi Ahmed Aki'ye gereken deeri vermiler ve eitli ilisanlarda
cmlelerinde
anlatmtr.
bulunmulardr.
Olaylar kendi hayatnda bizzat yaayan bir tarihinin eseri olarak Ak Paazade Tarihi ok nemli bir tarihtir. eitli
yazmalarnn yan sra eserin Ali Bey ve Giese yaynlar olmak zere eski harflerle iki basks yaplmtr. Nihal Atsz
iftiolu da 1947 ylnda, bu iki eseri yayma hazrlayp ne
retmitir. stanbul' da baslan Ali Bey basks, yalnzca stan-
26
nsz
bul Arkeoloji Mzesi 478 nurnarada kaytl bulunan nsha

esas alnarak yaplmtr. Giese basks ise karlatrmal bir
neirdir. Ancak Giese btn nshalar grememitir.
Bugn Ak Paazade Tarihi'nin bilinen on iki nshas vardr. Bunlardan Ahmet Vefik Paa'nn grd bir nsha
kayptr. Dier on bir nsha arasndan stanbul Arkeoloji
Mzesi Ktphanesi'nde bulunan ve yukarda iaret ettii
miz nsha dnda, ayn ktphanede 1504 nurnarada kaytl ikinci bir nsha daha bulunmaktadr; ancak daha nceki yaynlarda bu nsha incelenmemi ve deerlendirilme
mitir. Ayrca Sleymaniye Ktphanesi Yazma Balar
4954 nurnarada kaytl Ak Paazade Tarihi'nden ise kimsenin haberi olmamtr. Tarafmzdan bulunan bu nshalarn, dierleri iinde ayr ve nemli bir yeri vardr.
stanbul Arkeoloji Mzesi Ktphanesi 1504 nurnarada
kaytl nsha, harekelidir ve gvenilir bir yazmadr. Ancak
bu nsha bandan ve sonundan eksiktir. Ayrca ortasndan
birka yerden de baz yapraklar kaybolmutur. Byle olmasna ramen eser tam imi gibi dnlerek varak numaralar, batan sona kadar atanmadan yazlmtr. Sleymaniye Ktphanesi Yazma Balar 4954 nurnarada kaytl nsha ise tamdr. Yer yer harekeli olan bu nsha, son devre ait
bir yazmadr. Ancak gvenilir bir nshadr. Bu nshada varak yerine sayfa numaralar konmutur.
Biz bu iki nshay ele alp deerlendirdik Her iki yazmann ayn ecere kolunda bulunmas, bizi bu nshalar zerinde almaya yneltti. Bylece zaten neirleri yaplm olan
dier nshalar bir tarafa brakarak stanbul Arkeoloji Mzesi Ktphanesi 1504 nurnarada kaytl (A) nshasyla Sleymaniye Yazma Balar 4954 (S) nshalarn ele aldk.
Kurduumuz metinde imla ve dil asndan A nshasna
dayandk Ayrca A nshasnda bulunmayan uzun metin
paralarn, S nshasndan tamamladk. Her iki nshay
karlatrdk. Anlama katks olan yerlerde S nshasndan
'italik' harflerle aklarmalarda bulunduk. A nshasnn 2b
varandan nceki eksiklii S nshasnn 1-15 sayfalarn
dan, 11b-12a arasndaki eksiklii S nshasnn 21-27 sayfala27
rndan, 62b-63a arasndaki eksiklii de 54-55. sayfalarndan

aktarmalarla ikmal ettik ve bu ksmlar italik olarak vermedik. Ayrca A nshasnn bittii yerden itibaren S nshas
nn 170 ila 177. sayfalarn da aktardk. Aslnda kanaatmiz
ce eser, S nshas itibariyle, 171. sayfada bitmektedir. Mstensih, sonraki bablar yazmaya balam, fakat belki de,
-eserin istinsah ettii nshasnda eserin olmas gereken orijinal ekline gre- bundan sonrasnda yabanc kalemlerin
esere mdahil olduunu fark ederek brakmtr. S nshasndan sonraki ksmlar ise Ali Bey nerinin dayand s
tanbul Arkeoloji Mzesi Ktphanesi 478 nurnarada kaytl
Al olarak iaretiediimiz nshadan aktardk. Bu blmler,
bakalar tarafndan sokulmu intiban vermektedir. Al
nshasnn, tarihi sray takip etmeyen blmlerini EK ba
l altnda verdik. Bu ksmda eksiklik gsteren az saydaki
baz yerleri, italik olarak Giese basksndan tamamladk.
Eseri yayma hazrlarken dayandmz yazmalardan A
nshas, varak numarasna; S ve Al nshalar ise sayfa numarasna gre numaraland iin biz de bu varak ve sayfa
numaralarna uyduk ve bunlar keli parantez iinde verdik. Dipnotlarda da bu varak ve sayfalar kullandk.
Yayma hazrladmz metinde nazal, fi sesi dnda,
transkripsiyon iaretlerine yer vermedik Ancak k ve g seslerinin kaln olmas ve nlerinde nlnn uzatlnas durumuyla karlanca bu seslerin aslna uygun ekilde okunmalar ve anlamda bir sapmaya yer vermemeleri iin nllerin
zerine, uzatrna, inceitme iin kullanlan (A) iareti yerine;
kanun, kad, gazi rneklerinde olduu gibi, izgi koyduk.
Bu almada bizi en ok uratran husus, zel isirolerin
yazlmas oldu. Yer ve ahs isimlerinin okunmasnda metne bal kaldk. Ancak bu zel isirolerin nemli bir ksmnn
yabanc dillerde oluu, baka okunu ekillerini de beraberinde getirdi. Bu yzden biz salayla ilgili dier yaynlar da
gz nne alarak, farkl okunu ekillerini keli parantezler iinde ayrca verdik.
Btn gayretierimize ramen yine de gzrozden kam durumlar olabilir. Eksikliklerimizi tamamlamak iin
28
n sz
her zaman okuyucularmzn tenkitlerine ak olduumuzu

bildirirken, "iyi gzle bakan iyi grr" sz gereince noksanlarmzn iyi niyetimize verilerek balanmasn dileriz.
Bu eserin yayma hazrlanmas srasnda yardmlarn grdmz, Do. Dr. Hayati Develi, Dr. Ycel Dal, Sabri
Koz anabilim dalmz aratrma grevlileri Dr. Cemal Aksu
ve Murat Karaveliolu ile Sleymaniye Ktphanesi mdr, deerli ve aziz dost Dr. Nevzat Kaya'ya, okuyucusunu her zaman gler yz ve yardmseverliiyle karlayan
stanbul Arkeoloji Mzeleri Ktphanesi memuru Havva
Ko Hanmefendi'ye teekkr eder; Edebiyat Fakltesi
Dekanl'nn teviklerini minnetle anarz. Ayrca eserin yayn iin aba gsteren, bata Samih Rifat Bey olmak zere
Ko Kltr Sanat Tantm yetkililerine ve eserin grsel olarak en iyi biimde okuyucuyla bulumasn salayan Ersu
Pekin' e de teekkr bir bor biliriz.
stanbul'un fethinde bizzat bulunan Ak Paazade'nin
bu eserinin, stanbul'un fethinin 550. ylnda yeniden yaynlanmas, bize kutlu bir rasant gibi grnyor. Armaan olsun!..
Prof. Dr. Kemal Yavuz- Prof. Dr. M. A. Yekta Sara
Beyazt, 5 Ekim 2003
29
HAYATI VE "TARH"YLE AlK PAAZADE
HAYATI
Bilinen ilk Osmanl tarihilerinden olan Ak Paazade'nin asl

ad Dervi Ahmed' dir. Ak Paazade eklinde anlmas, soy
olarak Ak Paa'ya ball nedeniyledir. Bu nederle, Akf
mallasn kullanmtr. Zaten eserinin daha ilk satrlarnda:
"y aziz! Fakir ki Dervi Ahmed Aki'yam, bn Yahya ve bn
Selman ve bn Sultan'l-Meali Ak Paa'yam" diyerek kendini ve soy zincirini verir. Bu satrara gre Dervi Ahmed'in babasnn ad Yahya'dr. 1393 ylnda Mecitz ilesinin Elvan
elebi kynde domutur. Franz Babinger gibi baz aratr
clar, 1400 ylnda doduunu 1 yazariarsa da, hayatna bakt
mzda 1393 ylnn, yana ve yaadklarna daha uygun olduu grlr. Bu dururnda Ak Paazade'nin doum tarihinin
1393 yl olmas kuvvetle muhtemeldir. Ancak yazann 1397
yllarnda domu olmas da ihtimal dahilindedir.
Ak Paazade, 1413 ylnda, elebi Sultan Mehmed'in
Musa elebi'yle olan mcadeleleri srasnda Geyve'de grlmektedir. Buraya Amasya' da bulunan elebi Mehmed'in maiyetinde gelmitir. Geyve' de hastalanan Dervi
Ahmed, Orhan Gazi'nin imamnn olu Yah Fakh'n
evinde kalmtr.
Ol vakt du'ik fakir kyde kaldum. Orhan'un iman ogl Yah
Fakh evinde hasta oldum. Geyve' de anda kaldum. Menakb-
Al-i Osman' ta Yldrnn Han'a gelince ol imam oglndan nakl
itdm kim habar virrin. 2
diyen Ak Paazade, o srada on alt veya yirmi yandadr.

Atsz, Ak Paazade'nin 1413 ylnda elebi Mehmed'le
Musa elebi arasnda geen arpmalarda, elebi Mehmed
1 Franz Babinger, Osmanli Tarih Yazarlan ve Eserleri (ev. Prof. Dr. Cokun
ok), Kltr ve Turizm Bakanl yaynlar: 44, Ankara 1982, s. 39.
2 metin, v. 93a-b.
31
kuvvetleri arasnda Geyve'ye geldii ve o zaman yirmi ya

larnda olduu kansndadr. 3
Dervi Ahmed, Osmanl sultanlarnn Ak Paa nesiine
olan
yaknln
zaman zaman dile getirerek, onlardan

grd ihsanlar yad eder. Kendi devrine kadar olan bir
zamanda, yedi ceddinin Osmanl soyuyla birlikte yaam
olmasna da temas eden Ak Paazade;
Akl yaz menakb Al-i Osman
Yidi ceddn bu al-lan bile gedi4
beytinde, yine;
Neseb neslm bu al-la togd
Hem toganumuz bu al' grdi
Nesl nesebme Al-i Osman
Akl deyp iderler ihsan
beyitlerinde bunu daha ak olarak verir. Gerekten Ak

Paazade, eserinin daha pek ok yerinde Osman soyuna olan
balln ve bunlarn gaza iin gnderilmi bir slale olduu
na inancn zikreder. Ayrca Osmanl sultanlarn, Allah yolunda arpan birer mcahit olarak gsterir. Bu durum tarihi olaylarla da ilgilidir. Ahmed Akl'nin byk dedelerinden olan
Ak Paa da Osmanl devletinin kuruluunda, alim ve fikir babas olarak Osman ve Orhan Beylerin yannda yer almtr. 5
Ak Paazade'deki tarih uuru, genlik yllarnda bala
mtr. zellikle Yah Fakh'n evinde kald zaman Osmanl tarihini, Yldrm Bayezid devrinin sonuna kadar
okumas, bakalarndan dinlemesi, bylece vakalar hafza
sna alp mrnn sonuna kadar diri tutmas, ayrca daha
3 Atsz, Osmanli Tarihleri/, Trkiye Yaynevi, istanbul1949, s. 80

4 metin, v. 129b.
5 Kemal Yavuz; Ak Paa, Garib-name, c. 1/1, Trk Dil Kurumu yaynlar:
764/1, Giri ksm, istanbul, 2000 1 Mehmet Kaplan, Atk Paa ve Birlik Fikri,
Trk Edebiyati zerine Aratirmalar 1, Dergah Yaynlar, istanbul 1976,
s. 177-189.
32
Hayat ve "Tarih"iyle Ak Paazade: Hayat
sonraki hadiseleri yazmas, onun tarihle ne kadar har neir olduunu gstermektedir. Zaten yaad hayat da bunu
gerektirmitir. 6 Hatta o, eyh Edebal'nn olu Mahmud Paa' dan da baz hadiseleri dinlediini ve Mahmud Paa'nn
o zaman yz yan gemi olduunu haber verir.
Osmanl sultaniarna olan yaknln, elebi Mehmed (l.
1421), II. Murad (l. 1451) ve Fatih devirlerinde yaad hadiselerle zikreder. Bu ynyle ele aldmz zaman bazen
kendisini olaylarn, savalarn iinde bulur ve yaadklarn
samimi bir ekilde anlatr. Ancak tarihini yazarken, okuduu ve yaadklar yannda dinledikleri de vardr. Kendi anlattklarna gre Dervi Ahmed, 1390 ylndan sonra Yld
rm Bayezid'in stanbul kuatmasn, 1391 ylnda Macarlarla yapt sava ve sonucunu Karatimurtaolu Umur
Bey' den; Ankara Sava'nda geenlerle savatan sonra yaa
nanlar ve Yldrm Bayezid'in durumunu da Bayezid'in has
solaklarndan olan, Koca Nayib diye anlan birinden sorup
renek yazmtr. Hatta o, eyh Edebal'nn olu Mahmud
Paa' dan da baz hadiseleri dinlediini ve Mahmud Paa'nn o zaman yz yan gemi olduunu haber verir. 7
Ksaca sylemek gerekirse, Ak Paazade'nin Menakb u Tevarfh-i Al-i Osman adl eseri, okuma, dinleme ve yaayarak
grmeye dayanr.
Yine II. Murad ve Dzme Mustafa arasndaki mcadelelerde Ak Paazade kendinden bahseder. 825/1422 ylnda
onu Elvan elebi Tekkesi'nde buluruz. Dervi Ahmed:
itdiler kim uda Dzme zerlerine geliyorur, paalar dah bi
old. brahim Paa, Hac vaz Paa ve dah Temrtaolanla
r'nun i paa old. Birinn ad Umur, biri Oru ve biri Ali.
Bunlar yle ittifak ittiler kim Mihalol Muhammed Beg'i Tokat habsinden karalar, Sultan Murad' a getreler ve hem anun
gibi itdiler. Hernan dem habsden kardlar. Geldi bizm Elvan

elebm Tekyesi'ne ograd. Ol vakt fakiri ald bile gitdi. 8
6 metin, v. 7; s. 7.
7 metin, v. 87a.
8 metin, v. 113b.
33
diyerek Mihalolu Muhammed Bey'in kendisini Sultan

Murad ordusuna getirdiini haber verir. Tabii bu durumda
Ak Paazade'nin, ncelikle Ulubat Kprs'nde geen hadiseler olmak zere, batan sona kadar bu mcadelenin
iinde var olduunu grrz.
840/1436-37 ylnda hacca giden Dervi Ahmed:
Henz Semendire dah alnmam-d. Fakir shak Beg-ile
Mekke' den bile geldm. Bir gn hnkardan shak Beg' e kul
geldi kim: "Nike brnk [Nige Obran] zerine var, an hisar
it." didiler. Germiyan sancan ana yolda kodlar. Ve Germiyan sanca begi ol zamanda Temrtaogl Umur Begogl
Osman elebi'ydi ki ol Varna gazasnda ehid old. Fakir dah ol zamanda skb'e shak Beg-ile Mekke'den bile gelmi
dm. Gah gah maceralarda bile bulnurdum. Ve bir defa dah
shak Beg'n ogl Paa Beg-ile ve Kls Togan-la haramil
ga bile varm-dum. Bir gn asker iinde bir gavga belrdi.
shak Beg ol saat at arkasna geldi. Cemii gaziler dah bile bindiler. N agah grdk karudan bir alay kffar ka ve anun ardndan bir nie alay dah kageldi. Yayasn nine tutm ve
atlus ardna turd. Kapkara pus olup zermze yrdi. Bu
tarafdan dah ehl-i slam lekeri dah tekbir getrdiler bir kezden. Hernan yayanun zerine at saldlar. Yayaya turmadn ok
serpdiler. Gaziler anlarun oklarn eslemedi. Hc1m itdiler.
zerlerine srdler. Atlus ardnda turmad, dah kadlar.
Yayay at ayag altnda paymal itdiler, krdlar. yle krkun
old kim gazilern atlar kilfidern lsi zerinde yrrleridi. shak Beg agrtd kim "Hey gaziler! Yiter krdunuz, esir
idn, imden gir." didi.
Vallahi fakir krdugumdan gayr biin esir itdm, skb'e
getrdm. Biini tokuz yz akaya virdm. El-hasl- kelam ol
ylda Semendire dah feth olund. Cemii Laz vilayeti bile feth
olnd, ve hisararna kullar kodlar ve ehirlerinde kadlar nasb
itdiler ve Semendire' de Cuma namaz klnd ve cemii Laz vilayetinn hakimi ehl-i slam old. Hak taala fazl-y-la. 9
9 metin, v. 156a-157b.
34
gibi ifadelerinde haramilie gitmenin yannda, durum gerehaber verir. Savaa girii, savan cereyann ve sava sonras durumu canl bir ekilde anlatan
Ak Paazade, bu mcadelede bir hayli dman ldrm,
ayrca be de esir almtr. Sonra bu esirleri skp pazarn
da 900 akeye satmtr.
Dervi Ahmed, 842/1438-39 ylnda II. Murad'n kt
Belgrad seferinde de bulunmutur.
i savaa katldn
Sultan kim ngrz vilayetini seyr idp devlet-ile tahtna geldkden sonra azm-i Biligrad itdi. Zira Biligrad; bildi kim ngrz vilayetinn kapusdur. Bu kez kasd itdi kim ol kapuy
aa. Leker-i slam' cem itdi. Andan yrdi gelp Biligrad'un
zerine ddi. Hisara ceng ider gibi oldlar. Sava'y gediler,
Biline'ye akn saldlar. Gaziler yle toyum geldiler kim bir izmeye bir nefis cariye virrler-idi. Fakir dah ol seferde bile-yidm, yz akaya alt yidi yaar bir oglan satun aldum. Ata hizmet idebilr esiri yz elli akaya virrlerdi. Akneliardan fakire dah yidi kul ve cari ye hasl old ve dah ol kadard kim le
ker gse esirn galebesi lekerden ziyade-y-idi.
El-hasl- kelam yle vasf olund kim, "slam bnyad zahir
olaldan ber kim gaziler gaza iderler, bunclayn gaza dah hi
vaki olmad." didiler. Ve hem dah didkleri beyan vaki-idi.
Fakir dah ol seferde bir gn hnkar hazretine vardum. Fakire
esir buyurd. Ben eyitdm kim: "Devletl Sultanum! Bu esiri
gtrmege at gerek." didm. "Ve yolda bunlara harlk gerekdr." didm. Bana be bin aka ve iki at ata itdi. Tokuz ba esir
ilen ol sefer Edrene'ye geldm ve hem drt atum var-d. Esirleri er yze ve ikier yze satdum. 10
Yaayp
bizzat aktardna gre biz, Dervi Ahmed'in paolan yaknln da grmekteyiz. Hatta IL Murad bu
savan sonunda kendisine esir verdii gibi be bin ake ile
iki de at vermitir. Yazarmz dokuz ba esir ve drt atla
Edirne'ye gelmi ve esirleri burada satmtr.
diaha
10 metin, v. 154a-155a.
35
Ak Paazade, II. Murad'n, olu Mehmed Fatih'le kt

852/1448'de yaplan kinci Kosava Muharebesi'nde Dervi Akbyk'la
birliktedir:
Hnkar kim kafir lekerini gricek derhal atndan indi. Ar

abdest alupiki rek'at namaz kld ve yzin topraga srdi. Hak
taalaya niyaz itdi ve eyitdi: "y Bar- Huda, ya lahi! Senden
dilerem kim bu mmet-i Muhammed'i sen sakla ve bunlara
sen nusret vir. Ve benm gnahumun bunlar kffar elinde
sen zebn itdrme." didi. Kaan kim niyazdan farig olcak
heman-dem "Niyyet-i gaza" diyben bindi, kffarun zerine
hcm id p yrdi. Ol gn acayib ey ceng olund. Kffarun
nie sancag alnd. O gice gir irteye degin ceng olund. Cumaertesi gir ceng-i azim olund. Nie begler ehid oldlar ve
kffarun dah nie banlar ddi ldi ve nieleri dah tutuld,
esir old. Yanko kad ve Lk ban kad. Ogl-y-lan Sklet
ban ddi. Lih ban esir oln, amma kendni bildrmemi.
Sonra sath satl kurtlm: Baki kffar kimi krldlar ve kimi
esir oldlar.
Fakir dah anda bir kafir depeledm. Hnkar fakire ey at
virdi ve dervi Akbyk' a dah virdi. Amma ih ban' esir itmi
ler. Hnkar'a getrdilerY
stanbul'un fethine Akemseddin, Akbyk, eyh Vefa gibi byklerle katlan Ahmed Aki, ehrin alnmasndan
sonra bu ehre yerlemitir. Hatta gaza malndan kendisine
ev verilmi ve stanbul' a getirilen insanlarn irad iin grevlendirilmitir. Yukarda da zikrettiimiz gibi padiaha
olan yaknl ve ilim ehli iinde yer almas sebebiyle
861 11457 ylnda Fatih' in oullar ehzade Mustafa'yla eh
zade Bayezid'in Edirne'de yaplan snnet dnlerinde
bulunmutur. Yazarmz bu dnde,
Her ehl-i ilmn nine sini kodlar. Bu ulemanun hizmetkarlar
11 metin, v. 170a-170b.
36
fatalar toldurdlar. Fakr dah bir fota toldurdum, hizmetkaruma virdm. Andan sonra padiah bu gelen aziziere ihsanlar ve
hil'atlar buyurd. Nieler fakir geldi, gani gitdiY
ifadesinde belirttii gibi bu padiahn ihsanlarna da nail olmutur. Ayn yl Fatih'in Ballubatra'ya yapt seferde skp' e gitmitir:
Fakir ol zamanda kim skb'e varm-dum, padiahun ihsann uma. hsan dah yitidi maa'-ziyadetin. Ve hem ol vakt
Mevlana Grani Arabistan' dan tekrar gelmi idi. Bursa kadl
gm ana ol seferde virdilerY
diyen Dervi Ahmed'in, umduu ekilde padiahn ihsan

na kavutuunu gryoruz.
mrnn sonlarn stanbul' da geiren Dervi Ahmed
Aki, burada evlenmi ve Rabia adnda bir kz olmutur.
Kzn 874/1469-70 ylnda mritlerinden Seyit Vilayet'le
(l. 1522) evlendirmitir. Sultan Il. Bayezid'in Bodan seferinde stanbul' dadr ve 86 yandadr. Tarihini yazmaya
balam ve muhtasar olarak yazd bu esere Menakb u Tevarih-i Al-i Osman adn vermitir. Atsz, Hadfkat'l-Cevami'deki bir kayda dayanarak Ak Paazade'nin 22 Muharrem 886/23 Mart 1481 Cuma gn vefat ettiini syler. Bu
tarih, Fatih'in lmnden ncedir. Atsz ve Raif Yelkenci
Bu mr seksen alt oldugnda
Bayezid Han, Bogdan'a agdugnda 14
beytine dayanarak, Fatih'in Bodan seferini kastetmilerdir.

Ancak Sultan Bayezid de saltanatnn ilk yllarnda Bo
dan'a sefere kmtr. Eser de bu seferle sona ermitir. Bu
durumda Ak Paazade'nin 1484 ylndan sonra vefat et-
12 metin, v. 193a.
13 metin, v. 196b-197a.
14 metin, v. 19b.
37

mi olmas
Baka baz aratrclar da bu fikirdedir.

Franz Babinger gelmektedir. Babinger
onun lm tarihini 889/1484 olarak verir ve 86 yanda ldn ileri srer. 15 zerinde altmz nshada yer alan
gerekir.
Bunlarn banda
Bu menakbun
tamamnun
da Receb aynun yigirmi

mam olnd16
tarihi hicretiin sekiz yz
altnc
gninde
toksann
yikenbih
gni ta-
ibaresi, eserin yazl tarihini verir. Hatta yazar, eseri iin Menakb kelimesini iki yerde kullanr ve Tevarfh sz yer alnazY
Bu durumda Ak Paazade, 890/1484 ylndan sonra vefat etmi olnaldr. Victor L. Menage, onun yz ya civarnda yaad, bylece uzun bir mr srerek btn bir 15. yzyl
katettii kanaatindedir. 18 Ayrca Halil nalck; onun 1502 y
lnda ldn tahmin etmektedir. stanbul'un eitli semtlerinde evi ve dkkanlar vardr. 19 Dervi Ahmed Aki, kendisinin yaptrd Ak Paa Camii'nin bahesine gmlntr.
Ak Paazade'nin airlik yn de vardr. Ancak onun i
ideri, daha ziyade anlatt konularn bir sonucu gibi grlr. Tevarfh-i Al-i Osman bu bakmdan gzden geirilince,
eserde 829 beyitin yer ald grlr.
Trkenin btn devirleri iin dndmzde Ak
Paazade'nin eserini ak, anlalr ve akc bir dille yazd
n grrz. slubunun tatll ve dilinin akcl, her ey
den nce samimi olmasna baldr. Bu durum, eserin kalabalk topluluklar arasnda okunmasn da salamtr. Ayr
ca eserinde sk sk diyaloglara yer vermesi ve ksa cmleler
kullanmas, bu canll daha da artrmtr. O, diyaloglarn
da sadece iki kiiyi kar karya getirip konuturmaz, bu
15 Franz Babinger, age, s. 39; Anonim Osmanlt Kronii (1299-1512), (Haz. Prof.
Dr. Necdet Oztrk), TrkDnyas Aratrmalar Vakf, Istanbul 2000, s. )()0.1.
16 metin, v. 269b.
17 metin, s.169, v. 269.
18 Victor L. Menage, "Osmanl Tarih Yazclnn ilk Dnemleri", St'ten
istanbul'a, imge Kitabevi, istanbul 2000, s. 83.
.
19 Halillnalck, "Akpaazade Tarihi Nasl Okunmal", St'ten /stanbul'a,
s. 123-124.
38
Hayat
ve "Tarih"iyle Ak
Paazade: Hayat
konumaya zamann havasn
da katar. Bu diyaloglar, olaylara bakarak ortaya konmutur. Yine diyaloga yakn bir e
kilde, zaman zaman okuyucuyla da kar karya gelir. slubundaki akclk ve dilindeki tatlln buna bal olarak
gelitiini sylemek mmkndr. zellikle soru ve cevap
ksmlar, bu adan ok etkilidir. Yazar eserinde her trl
cmle eidine yer verir. Bu adan eserin Trk dili tarihi
bakmndan nemli bir yer tuttuunu grrz.
Ak Paazade'nin dilindeki ve slubundaki akcln bir
baka sebebi daha vardr. Ahmed Ak!, yerine ve olaylara
gre dili kullannada usta bir yazardr. Yine hadise, zaman
ve mekana bal olarak okuyucunun dikkatini eker. Bu anla trnda ise halk ruh ve yaayndan faydalanr. Mesela kadlar, yani hakimlerle ilgili olarak verilen u metin bunun tipik bir misalidir:
Bu Al-i Osmihiler bir sadk soydur. Hi bunlardan na-meru hareket olmam-d. U1ema bir nesneyi kim gnahdur diye, bu Al-i
Osman andan kaarlar-d. Orhan zamannda, Gazi Murad Han
zamannda ulema var-d ve illa mfsidler degller-idi ta andrlu Halil' e gelince. Kaan kim andrlu Halil geldi, Trk Rstem geldi, mevlana didiler. Andan sonra hernan anlar lileye kardurdlar.
Halil'n ogl Ali Paa kim vezir old; danimend dah anun zamannda ok old. Bu Al-i Osman bir sulh kavm-d,
anlar kim geldiler fetvay lile itdiler ve takvay gtrdiler. bu
vilayetde kim eski akaya kimse satu ve hazar itmeye ve hem
gayr vilayete dah gitmeye. Bu nesne Ali Paa zamannda old.
Bu Ali Paa bir zevvak kii-y-idi, ekser mrebbileri de zevvak
oldlar ve kadlarun fesadlar zahir old. Bir gn Bayezici Han
eyitdi: "Kadlar getrn." didi. Hayli fesada mbair kadlar
tutup getrdiler. Yiniehir' de Bayezici Han bir eve koydurd.
Bayezici Han eyitdi: "Varun ol eve od urun, iinde kadlar bile
yansun." didi. Ali Paa hayran u aciz kald bunlarun kurtulmasnda. Meger hanun bir nedimi var-d. Adna Mashara Arab
dirler-idi. Ali Paa an kgrd. Ana eydr: "Eger ol kadlar
handan kurtaracak olursan sana ok mal vireym." didi. Andan
Mashara Arab srdi, han huzuruna geldi. Eydr: "Hanum, be-
39
Ak Paazade 1Osmanoullan'nn Tarihi
ni stanbol'a ililige gndr." dir. Han eydr: "Bre devletsz,

anda stanbol'da ne'ylersin?" dir. Arab eydr: "Varayum tekrden keiler dileyelm." dir. Han eydr: "Bre keileri ne'ylersin?" dir. Arab dah eydr: "Hanum, kadlan kralum keiler
kad olsun." dir. Han eydr: "Bre it Arab! Kadlg keilere virince kend kullaruma virsemne." dir. Arab eydr: "Senn kullarun okum degllerdr, bu keiler hd okuyup nie yllar
zahmet ekmilerdr." Bayezid Han eydr: "Ya bre Arab i nie olur?" Arab eyitdi: "Hanum! An padiahlar bilr ve anlarun
hallaruru ve kallaruru ve ef'allarun." didi. Andan Bayezid Han
Ali Paa'y kgrtd. Han eydr: "Ali, bu kadlar hep okumlar
rndur?" Ali Paa eydr: "Ya Sultanum, okumayan kii kad m
olur?" Han eydr: "Ya n okumlardur, nin yaramazlklar
iderler." dir. Ali Paa eydr: "Sultanum! Bunlarun delgi azdur." imdiki zamanda kim kadlar resm alurlar binde yigirmi
aka, ol nesne Ali Paa himmetidr, anun-un an bnyad itdi
kim kadlara delk og ola. Paalarla kad-askeri h greler0
Kadlada ilgili bu paradan baka, Timur'un yanna giden
Anadolu Beyleri iin de u szlere yer verir. Burada ise, alay
ve hiciv ynn seer ve beylerin her birini bir meslee koyar:
Bazlar
Temr'e vardlar. Taharten ve Germiyanogl ve Dzme Aydnogl ve Menteogl ve sfendiyar'un elisi bile Temr'e vardlar. Amma bunlarun her birisi bir nev-ile varm
lard. Germiyanogl psili hisarndan habsden vezir-ilen kad.
Ayuclar, maymunclara uyd, Temr'e vard. Menteogl san
sakaln yoldurup h olup vard. Aydnogl erilik ide vard.
sfendiyar'un ilisi-y-ilen Taharten nker olup bile vard. 21
gibi ifadeler, halk ruh ve hafzasnn alay tarafna hitap ettii iin anlatrnda bir canllk ortaya kmtr.
Bunlardan baka, mesela Sultan Il. Murad'n ordusuna
Karamanolu tarafndan gnderilen askerler iin padiahn
azndan u szler dklr:
20 metin, v. 71b-73a.
21 metin, v. 79a-b.
40
Hayat ve "Tarih"iy/e Ak Paazade: Hayat
Diledi kim Karamanogl'ndan geleni dah gre. Andan gelen

lekern begine eyitdiler: "Sen dah getr adamlarum gster." didiler. Ol dah cebelsini arz itdi. Kaltak eyerller, yrt
ma krkller, rme kuatlular, kabalak dlbendller, zengsi kay ipden Turkutlunun birer blk at ogrlarn div
rp gndrmi. Akayluogl'na dnp hnkar eydr: "Benm anun yardmna ihtiyacuru yokdur Hak taala inayetinde.
Amma min-vechin mashara eksk idi, anun-un gndrmi
dr." didi. 22
Benzetmelere
bavurmas
da slubuna
ayr
bir ekicilik
vermitir.
Eger sorariarsa bu vezir kim? Cevab stanbol esiri Rum Muhammed'dr kim sonra padah an it gibi bogdurd. 23 Kral
hd kafasa girmi kuzguna dnmi-idi. 24 Ve bu tarafda Pir Ahmed dah kim beg o ld, kuyrugn bulamaga balad. 25 Hernin ki
Karaman kargalar ve kuzgunlar Sultan Bayezid'n ahinlerin
grdiler, tagldlar, kadlar. 26
Bunlara ek olarak Dervi Ahmed Aki, eserinde adet ve

rflere geni yer vermi, kz grmek, gelin almak, snnet
dn gibi hadiseler onun dil ve slubuna ayr bir canl
lk katmtr. Her devrin belas olan rvet hadiseleri de
eserde ayr bir yer tutmutur. O, rvet iin; "sz kesen, dil
tutan, i bitiren" gibi ifadelerin yannda "insanlar utandran"
gibi ifadeler de kullanm ve rvetin ne ekilde verilip aln
dn da anlatmtr.
Anlatmnda zaman zaman Dede Korkut hikayelerini
anmsatan ifadelere de yer vermitir. 27 ifadede bu ekilde
menkbe ve hikaye trne ynelmesi, dilinin akcln verdii gibi sade ve anlalr olmasn da salamtr. Kulland22 metin,
23 metin,
24 metin,
25 metin,
26 metin,
27 metin,
v;
v.
v.
v.
v.
v.
169a-b.
184a.
222a.
226b.
263 b.
265a.
41
Ak Paazade 1Osmanoullar'nn Tarihi

kelimeler ak, anlalr Eski Anadolu Trkesi szleridir.
Bu bakmdan eserin anlalmasnda zorluk ekilmez.
Ksaca sylemek gerekirse bunlar, Ak Paazade'nin dili
ne ekilde kullandm gstermekte ve dilindeki canlln
kaynan vermektedir. Btn bunlar gz nne alndnda
Ak Paazade'nin eseri iin menkbe ve tarih demekten ok,
gerekiere bal tarihi hikayeler bile denebilir. Ancak Ak
Paazade'de ak ve canl bir tarih uuru ve Al-i Osman sevgisi vardr. Hemen her hadisenin sonunda tarih vermeyi ihmal etmedii gibi Osmanl padiahlarn, tarih ve hadiseler
iinde bir gzlemci olarak okuduklar, dinledikleri ve grdkleriyle adm adm takip etmesi, onun bir baka yndr.
EsERi:
MENAKIB u TEV.ARH- AL- SMAN
Ak Paazade eseri iin Menakb kelimesini kullanmasna

ramen, bugne kadar yaplan neirler, Menakb u Tevarzh-i
Al-i Osman deil, Tevarfh-i Al-i Osman 28 veya Ak Paazade
TarfhP 9 isimlerini tamaktadr.
Tevarfh-i Al-i Osman'n imdilik bilinen on iki nshas
vardr. Giese ve Ali Bey neirlerini esas alarak yeni bir neir
yapan, fakat yazma nshalardan dorudan faydalanmayan
Atsz, Giese'ye dayanarak on bir nshay ayr ayr ele alp
bilgi vermektedir. Ayrca eserin eksik nshalar da vardr.
Atsz, btn bunlar yle tantmaktadr.
Tevarih-i Al-i Osman Nushalar:

Akpaaolu'nun mukayeseli basmn yapan Giese bu tarihin
mevcut nushalar haknda bilgi veriyor. Nushalarn bir takm
tam, bir takm eksiktir.
28 Tevarfh-1 At-i Osman, Ali Bey neri, istanbul 1332; Ahmed Aki; Tevarfh-i
At-i Osman, Atsz neri, istanbul1947.
29 A1k Paazade Tarihi, Friedrich Giese neri, Leipzig 1929.
42
Eseri: Menakb u Tavarih-i Al-i Osman
Tam nushalar unlardr:

1. Upsala nushas: Tornberg katalounda 279 numara ile gsterilmitir. Kitabn ad yoktur. Gayet gzel yazlm bir nushadr.
Fakat imla yanllar ve ihmaller olduka fazladr. Yanl ciltlenmitir ve kitapta drt yerde byk atlamalar vardr. Giese
bu nushay kendi basmna temel yapmtr.
2. Murdtmann nushas: "Menakb ve Tevarih-i Al-i Osman"
adnda bir kopyadr. 1859 da HenriCayol'un elinde bulunan
bir yazmadan istinsah olunmu; fakat sonra Cayol orijinali kaybolmutur. Pek iyi bir nushadr. Fakat bunda da ihmaller ve
imla yanllar grlyor.
3. Berlin nushas: Prnsya Devlet Ktpanesinin ark yazmalar
ksmnda 2448 nurnarada "Menakb ve Tevarih-i Al-i Osman"
adyla kaytldr. Sonunda birok sayfalar eksiktir. Giese'ye gre en iyi yazma budur. Fakat Giese kendi basmna baladktan
sonra bunu grebilmi ve bunu hasma temel yapamamtr.
Berlin nushas nce Istanbul' da kitaplarn elinde bulunuyordu. Maalesef Almanlara satld. Bu nushay gren Raif Yelkenci bu harekeli ve gzel nushann aa yukar 950 (=1543) ylla
rnda istinsah edilmi olduunu sylyor.
4. Dresden nushas: Ad "Tevarih ve Menakb- Al-i Osman"
dr. Dresden Kral Klpanesi ark yazmalar katalounda 60
nurnarada kaytldr. yi bir yazmadr. Fakat bunda da mhim
atlamalar vardr. Bir de Trke kelimeler yerine Arapa-Acemce kelimeler oturlulmutur ki bu gayretkelik baka yazmalar-
da yoktur.
5. Nikolsburg
nushas:
Nikolsburg (Mahren)
atosunda
Prens
Ditrichstein'n ktpanesindeki nushadr. hmaller, acelecilik-
ler ve imla yanllar ile doludur. Fakat tam bir nushadr. 897
(=1492) tarihine kadar gelmektedir.
6. Vatikan nushas: Ad "Kitab- Menakb- Tevarih-i Al-i Osman"
dr.
Gzel yazsna ramen pek kt bir yazmadr. Sayfa
rakkarolar da yanltr. inde eksikleri de vardr. Buna ra
men istinsah tarihi belli olan tek nusha budur. Istanbul'da Katib Mustafa tarafndan 997 rebilevvelinin ortasnda (=1589 u
batnn ba) istinsah edilmitir.
7. Istanbul nushas: M ze-i Hmayunda bulunan bu nusha Istan-
43
bul hasuruna temel olmutur. 908 (==1502) ylna kadar gelmektedir. Eksikler ve yanllarla dolu ve bazan da kank bir nushadr.
Fakat baz noktalarda dier nushalan tamamlamaktadr.
8. Paris nushas: 118 numaradadr. ifade farklar bakmndan
teki nushalardan epey ayrdr. Bundan dolay Giese, nusha
farklarn gsterememitir. Aradaki farklarn okluu ve baka
sebepler yznden Wittek bu nushay Akpaaolu'nun kayna saymtr.
9. Msr nushas: Ezher Camisinde (Rivaq l-Etrak, Nu. 3732)

bulunan bu nusha hicri 900 ylnn safer ayna ait(== 1494 kas
m) bir vak'a ile bitmektedir. Giese bu nushadan faydalanamamtr. Bu nushay ilim dnyasna tantan Joseph Schacht onu
"byk kaln bir yazma; gzel, byk yaz, tamamen harekeli"
olarak vasflandrmaktadr. (Kahire ve Istanbul Ktpanelerindeki Eseriere Dair, Nu. 88, Prusya lim Akademisi Felsefe-tarih
ubesi teblileri, berlin, 1928).
10. Kilisli Rfat tarafndan bahsedilen nusha: Kilisli Rfat, "Trk
Yurdu, dergisinin 1927' de kan 28inci saysnda cilt: 5) bu yazmadan bahsediyor, batan ve sondan eksik olmasna ramen
Istanbul basmndan daha iyi olduunu syliyerek baz rnekler vermek suretiyle Istanbul basmnn yanllarndan birka
n dzeltiyor. Bugn bu nushann nerede olduu belli deildir.
ll. Ahmed Vefik Paa nushas: Byle bir nushann olduu Ahmed Vefik Paann 9 terinievvel 1292 deA. D. Mordtmann'a
yazd mektuptan anlalyor. Fakat bu nushann da ne olduu belli deildir.
Tevarih-i AI-i Osman'n eksik nushalar da unlardr:
1. Oksford nushas: Her sayfas 18-21 satrdan 17 yapraklk bir
Akpaaolu paras olan bu eser baslmam Ethes katalounda 2049 numaradadr. Bu nushada iirler yoktur. Bab ba
lklar da oklukla ihmal olunmutur.
2. Viyana nushas: Viyanacia mparator-Kral Ktpanesinde
982 numaradadr. 20-30 sayfalk bir para olan bu nusha Istanbul nushasna benzemektedir.
3. Paris nushas: 50-60 sayfalk bir para olan bu nusha Upsala
nushasna benzemektedir.
44
Eseri: Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
Bunlardan baka bilim alemine kmam olan Sleymaniye Ktphanesi Yazma Balar 4954 nurnarada kaytl bir
nsha daha vardr. Bu nsha tamdr ve bir ajanda defterine
yazlmtr. Haza Menakb u Tevarfh-i Al-i Osman baln tayan bu nsha, gzel bir rik'a ile yazlmtr. Bununla birlikte imdilik, Ak Paazade Tarihi'nin on iki nshasnn varl
ndan bahsetmek gerekir. Bu nshada sayfa esas alnm ve
yazan, ajanda sayfalarna bal kalmtr. Her sayfada otuz
satr bulunmakla birlikte, zaman zaman satr saysnn
otuz ikiye dt, bazen de otuz drde kt grlr.
Sleymaniye nshas sonuncusu eksik braklm 167
"bab" dan meydana gelmitir. Bu nshada dikkat eken bir
durum vardr. O da 161. bab sonunda yer alan tarihlerir farkl oluudur. Yazar bu babda Il. Bayezid'in Karabadan seferini anlatmtr. Babn sonuna doru,
Akkerman' a kad nasb itdi ve hutbe-i slam oknd bu iki ehir
lerde bile. Bu fethn tarihi hicretn sekiz yz toksan tokuznda
vak alnd Sultan Bayezid Han Gazi elinden.
dendii
halde ayn bab,
Bu menakbun tamamnun tarihi hicretn sekiz yz toksann

da receb aynun yigirmi altnc gninde yikenbe gni tamam
olnd. 30
eklinde sona ermi tir. Ayrca bundan bir nceki babn sonunda yer alan tarih de 887/1482 olarak verilmitir. Bu sene, Sultan Cem'in hacca gittii senedir.
Halbuki Bodan' a (Moldova) ilk sefer 87911475 tarihinde
Fatih tarafndan yaplmtr. kinci sefer ise 889/1484 yln
da Il. Bayezid tarafndan gerekletirilmitir. 3 Bu durumda
zerinde altmz her iki nshada da, 899 olarak verilen
tarihin 889 olmas gerekmektedir. Zaten bab sonundaki tarih de 890/1485 eklindedir.
30 metin, v. 269b, s. 169.

31 ismail Hami Danimend, izahil Osmanli Tarihi Kronolojisi, 1. Cilt, s. 383.
45
Kilisli Rifat'n bahsettii/2 imdiye kadar gn na k

mam bir nshaysa, bizim bulduumuz ve yaynda esas
alarak Sleymaniye nshasyla karlatrdmz nshadr.
Bu nsha stanbul Arkeoloji Mzesi Kitapl'nda bulunmaktadr.33 Ali Bey'in Ak Paazade Tarihi'ni yaynlamas
zerine bu nshaya tesadfen rastlayan Kilisli Rifat, matbu
ve yazma nshayla ilgili olarak unlar sylemektedir.
Mezkr eseri ok severim, ok okurum. Lakin her okuduka
bir takm kelimelerin yanl, bir takm cmlelerin manasz oluu beni pek zyordu. "u kitabn bir doru nshas bulunsa"
diye hasret ekerdim. Hsnniyetim neticesi olarak, ok kr
u
gnlerde doru bir nshasn buldum. Basmasyla karla

Neticede grdm ki basma tahminden ok fazla herbad
denilecek kadar yanl imi 34
trdm.
Ali Bey basksyla bahsettii yazmay yer yer karlatran

Kilisli Rifat, bylece Ali Bey basksnn dayand nshann35
tutarsz ve yanl taraflaru da ortaya koymaya almtr.
Hatta Raif Yelkenci ve Atsz'n bahsettii, bizim de dikkatimizi eken fazla bablar konusunda o, unlar yazmtr.
Eserin sonunda mellifin ikrar vechile eser 166 babdan ibaret
olmak lazm gelirken, bablar 196 olmu. Demek ki otuz bab fazladr. Bir bir saydm, byle buldum. Bu halde ya mellifin sz veya eserin imdiki vaziyeti yanltr. Bana yle geliyor ki
bu esere sonradan kalem kardrlm; bu fazlalk o yzden
vcuda gelmidir. 36
Bu gre katlan baka
aratrmaclar
da vardr. William
32 Kilisli Rifat, "Ak Paazade Tarihi", Trk Yurdu, c. 5, nu. 28, istanbul1 927,
s. 392.
33 Ak Paazade, Tevarlh-i At-i Osman, istanbul Arkeoloji M zeleri
Ktphanesi, nu. 1504.
34 Kilisli Rifat, bkz. agm, s. 392.
35 Ak Paazade, Tevarlh-i At-i Osman, istanbul Arkeoloji Mzeleri
Ktphanesi, nu. 478.
36 Kilisli Rifat; agm, s. 391.
46
Eseri: Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
L. Langer ile Robert P. Blake

yaynladklar
bunlardandr.
Bunlar birlikte
bir makalede;
Bu yeni tespit edilen yazmalardan en azndan , Codex Vatikanus' dan daha iyi olmakla birlikte onlar da bu nemli kaynakla ilgili sorunlar zmemize yardmc olamamaktadr. Ek
ksmlar nshadan nshaya olduka deimektedir. Byk lde emin olduumuz tek husus, Ak Paazade'nin kendisinin olaylar 1485 ya da 1486'da bitirdii ve sonraki blmlerin
1510 civarnda yazlddr. 37
Ayrca
yazma nsha iin;
u nsha shhatli bir nsha olmakla beraber, ma'teessf batan

ve sondan noksan var. Bablarn saydm 140 babdr. Demek ki
26 bab noksandr. Bunun yars baa yars sona dyor. 38
Kilisli Rifat'n ele geirip okuduu bu nsha, sadece ba

tan ve sondan eksik deildir. Harekeli olan ve her sayfada
on satra yer veren bu nshann orta yerlerinde de eksiklik vardr. Ancak sayfa ve varak numaralar birbirini takip
ettii iin bu durum anlalamamaktadr.
37 William L. Langer-Robert P. Blake, "Osmanl Trklerinin

Arkaplan", St'ten istanbul'a, s.177 -181.
38 Kilisli Rifat; agm, s. 391 .
Douu
ve Tarihsel
47
gnmz dilinde
Not: Kitaptaki blm/bab numaralar, okuma kolayl

ve zgn metinde yoktur.
amacyla konmutur
salamak
SMANOGULLARI'NIN TARH
Bize nimet veren, slam' a yneiten ve sevgilisi

Muhammed'in -salat ve selam onun zerine olsunmmetinden klan Allah' a hamd olsun.
Ey aziz insan! Ben fakir, eyh Yahya'nn olu Dervi Ahmed Aki'yim. eyh Yahya da, yce Sultan Ak Paa'nn
olu eyh Selman'n oludur. Ak Paa da, Seyid Ebulvefa'nn halifesi, devirlerin nde geleni Baba lyas'n olu
ufuklarn aydnlahcs Muhlis Paa'nn oludur. Allah hepsinin kabrini nurlada doldursun.
Ben fakir, Kostantiniyye' de her bir eyden el ekip, Allah' n honut olaca ilerle urap ona teslim olarak, hrs
tan uzak sabr elbisesini giyip kemde oturmu ve dua
sofrasn sererek, nimetiere kavumutum. Anszn dostlardan bir topluluk, Osman soyunun tarih ve gzel hikayelerinden sz atlar. Ben fakire de sordular, karlnda Orhan Gazi'nin iman shak Fakh'n olu Yah Fakl'ten
okuyup bildiim kadaryla cevaplar verdim. te Orhan
Gazi'nin imamnn olu olan Yah Fakh, Sultan Bayezid
Han' a gelinceye kadar bu hadise ve menkbeleri yazm.
Ben de Orhan Gazi'nin imamnn olu Yah Fakh'e bal
kalarak, bakalarndan duyduklarmla birlikte, Osmanoullar'nn szlerinden ve olaylarla dolu menkbelerinden
bazlarn ksa ve z olarak kaleme aldm. Kalem de bu usuz bucaksz safhada kalbime syledi. Her bir eyden elini
eken bu aciz de can kulan kalemin sesine tuttum, gnlm hayretler iinde kald ve sylemeye baladm.
iir
Allah hep bilen, hep diri olan hep gl olandr

gzellikler veren, hazr ve grp gzetendir
Yaratc,
Ey bu varlklar yoktan yaratp gsteren

Hepsini yerli yerince koyup birliini dillerde syleten
51
Ak Paazade 1 Osmanoullar'nn
Tarihi
nsanlar dilenci ve padiah yapan
Hkmn delillerle belgeleyen

Ey ayplar rten, gizlilikleri bilen Allah!
Sen gnahlar balayan, gerek Hakim' sin
Ben zavall, muhta, ayaklar altnda bir kulum
Sen gnlmn gzne gzellikler gster.
Artk rnrn sonuna geldim
Ve bir seksen be yl yaadm
Dnyada pek ok alacak hal grdm

Sylemeye kalksam hangi birini anlataym ...
Devrimde olanlar deftere yazdm
Sonra Ouz' dan Gk Alp' a kadar gittim.
Osmanoullar'nn menkbelerini
Yazdm ayrt
han sultan
etmeksizin Allah iin savaanlar
Soylarn
ve nesillerini anlataym dedim.

Bylece bu hanlarn asln sen de anlarsn.
Bunlar neden oldu iyice anlataym da
Gstereyim Allah yolunda savaan bu insanlarn
Hkmdarlklarn ve gsterili hallerini
Dinle, onlarn byklklerini syleyeceim.
Onlar nereden yryp hangi ile vardlar

Geldikleri memleketi nasl aldlar
O hanlar ve padiahlar neler yaptlar
Ve dnyada nasl sultan oldular
Ben binde birini bildiriyorum,
Sen bu ak hocasnn dediklerini dinle
Benim de soyum ve neslim bu slaleyle dodu
Hatta her doanmz bu slaleyi grd
Biz aktan ve gizli olarak dua ederiz
Kurtuluumuz onlara hizmet sayesindedir
Benim soyuma ve neslime Osmanoullar
"Aki" diyerek, ihsanlar eder
52
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Bizler eskiden beri dua eden aklarz

Duann gnahlara ila olduunu iyi bil.
En evvel Osmanl slalesine dua edip
Sonra onlarn menkbelerini anlatalm.
Duamz mutlaka kabul olunur.
Bu gnein douu gibi apak grnr.
Birinci blmde szn al

Soy ktncieki isimlere ayrlacaktr
BLM 1
Osmanoullar
soyunun
adlar.
Nuh Peygamber'in, selam onun zerine olsun, olu Yafes'in olu Mai'nin olu in'in olu Turmu'n olu Yantemr'un olu Korluga'nn olu Karahul'un olu Sleyman
ah'n olu Karalu Olan'n olu Amud'nn olu Karaca'nn olu Kurtlm'n olu arboga'nn olu Sevin'in
olu Togar'n olu Baybus'un olu Kzl Boa'nn olu Kamar'nn olu Bansup'un olu Karahan'n olu Tozak'n o
lu Aykutluk'un olu Karahan'n olu Ouz'un olu Gk
Alp'in olu Basuk'un olu Toktimur'n olu Sugar'n olu
Baky'nn olu Sunkur'un olu Kayntur'un olu Togar'n
olu Aykolug'un olu Sayntur'un olu Kzl Boa'nn o
lu Kaya Alp'in olu Sleyman ah Gazi'nin olu Ertu
rul'un olu Osman Gazi' dir.
BLM 2
Osman Gazi'nin soyu ve slalesi hangi vilayetten
ne sebeple geldiler; niin padiah oldu; sonra bu Rum
lkesine (Anadolu'ya) hangi sebeple geldiler; onu anlatr.
Osman Gazi' nin d ed esi olan Sleyman ah Gazi en evvel

Rum vilayetine gelmiti, ite gelmeleri iin asl sebep buydu. Abbasi'lerden Sleyman ah devrine kadar Celi (Arap)
53
slalesi Yafesoullar slalesine stn idi. Ayrca Rumiara

ve ranllara da Araplar stn idiler. Bundan memnun olmayan ve soy bakmndan Yafesoullar'na bal olan ran
hkmdarlar gayrete gelip Araplarn stnln ortadan kaldrma yollar aradlar. Yafesoullar'ndan ger evli diye adlandrlan Trkleri kendilerine siper edindiler.
Bylece Araplara kar stnlk saladlar. Araplar stnlklerini kaybedince, kafir lkesinin insanlar inat ettiler.
Acemler de bu ger evli halktan ekinip tedbir aradlar.
Ger evin nde gelenlerinden olan Sleyman ah Gazi'yi
ileri ektiler. Elli bin kadar Trkmen ve Tatar evini emrine
vererek, "Haydi Anadolu'ya gidip Allah yolunda arpa
rak gaza edin." dediler. Sleyman ah bunu kabul edip nce Erzurum' a, sonra da Erzincan' a geldi. Erzincan' dan
Rum vilayetine girdiler. Bir nice yl ilerlediler ve etrafiarn
fethettiler. Sleyman ah Gazi pek ok yiitlikler gsterdi.
Bunlar Anadolu'nun dalarnda ve derelerinde zorluklarla
karlatlar. Ger evlerin davar da ayn durumda olup
ok incinmilerdi. Tekrar Trkistan'a yneldiler. Geldikleri yola gitmeyip Halep vilayetine ktlar. Ca'ber Kalesi'ne
vardlar ve Frat Irma nlerine geldiler. Nehri gemek istediler ve Sleyman ah Gazi'ye, "Han'm! Biz bu suyu nasl geelim?" dediler. Sleyman ah atn suya srd. n
yar imi, at srnce Sleyman ah suya dt. Eceli gelip
Allah'n rahmetine kavutu. Sudan karp Ca'ber Kalesi'nin nne defnettiler. imdiki zamanda oraya "Trk
Mezar" derler. Ayrca o kaleye de yine ayn soydan Dgerler adnda bir topluluk, eskiden olduu gibi imdi de
hkmetnektedir.
yle olunca bu ger halk etrafa dald. Bazs lden yana gitti. imdiki zamanda onlara am Trkmenleri derler.
Bazs yine Anadolu'ya dnd. Bunlarn kimi Tatar kimisi
Trkmen' dir. Bu zamanda Rum' dan olan Tatar ve Trkme
o taifedendir. Bazs Sleyman ah'n oluna uydular.
Bunlarn biri Sunkur Tigin, biri Gndodu ve biri de Ertu
rul Gazi' dir. Bu karde geldikleri yola dnp Frat'n bandan yryp Pasin Ovas ve Srmel ukuru'na gi.:er.
54
Gnmz dilinde: Osmanoullar'nn Tarihi
Erturut kardeleriyle
gitmeyip drt yz kadar adrla oraiki kardei yine asl vatanarna gittiler. Erturul orada epeyi zaman kald, yaylasn yaylad klasn
klad. Bir hayli zaman geince Sultan Alaeddin Rum lkesine yneldi. Fetihlerde bulunup ksmetindeki kadar fethetti ve padiah oldu. Bu uzun hikayedir; ben Osman soyunun
menkbelerini anlatmak iin ksa tuttum. Erturul Gazi, Seluk slalesinden olan, Sultan Alaeddin'in ran lkesinden
Rum lkesine gelip padiah olduunu iitince, "Erin kadri
bilinir lkeye gitmek bize vacip oldu, artk biz de gaza eder
Allah yolunda savarz" dedi.
Erturul Gazi'nin, Osman, Gndz ve Saru Yat adnda
olu var idi. Saru Yat'ya Savc da derlerdi. Bunlar da
Anadolu'ya yneldiler. Gelip hsn- Musul vilayetine ulat
lar. Erturul Gazi'nin Anadolu'ya gelmesinde daha baka
sylentiler de vardr. Ancak en dorusu benim yazdm
dr. Erturul Gazi olanlarndan Saru Yat'y Sultan
Alaeddin' e gnderdi ve "Bize de yurt versin, gidelim gaza
edelim." dedi. Saru Yat babasnn szlerini Sultan
Alaeddin' e getirdi. Sultan bunlar geldii iin ok sevindi.
O zamanda Karacahisar tekfuruyla Bilecik tekfuru Sultan' a itaat edip hara verirlerdi. O iki yerin arasnda bulunan St vilayetini bunlaraklamak iin yurt gsterdiler;
ayrca Domani Da'n ve rneni Bili'nin dan bunlara
yayla verdiler. Saru Yat babasna varnca bu haberi syledi. Erturul kabul edip yrd ve Ankara'ya geldiler. Yurtlarnda yerletiler. Erturul Gazi zamannda kavga dv
olmad. Yaylalarn yaylayp klalarn kladlar. O zaman
Karahisar vilayetinde Germiyan babas Alra vard, ona
avudur derlerdi. Ayrca Karahisar'la Bilecik vilayetlerini
zaman zaman vurup rahatsz eden Tatarlar vard. Erturul
Gazi'nin geliiyle bu yerlerin kafideri Tatarlardan korunmular, gven iinde yaar olmulard. Erturul Gazi vefat
edince, Osman Gazi'yi babasnn yerine koydular.
Osman Gazi baa geince komu kafirlerle ok iyi geindi, ancak Germiyanolu'yla dmanla balad. Zaten buradaki kafider Germiyanolu'ndan incinirlerdi. Osman Gada
kald. Dier
55
zi'nin, uzak yerlerden aviannaya balamas, gece gndz

gidip gelmesiyle yannda bir hayli adam topland.
iir
Herkese Hakk'n varln syletmek iin.

Osman, din klcn beline kuand.
slamiyet' i, gstermek iinonuru
Osman, dnyada yayacak
Kfr karanl Rum lkesini kapladndan,

Osman, btn aleminura bamak ister.
slamiyet' i yaymak iin frsat kaps ald
Ve onun kilidinin anahtar Osman oldu.

Muhammed' e inananlarn nderi Osman
Mucizeleringsterdii kimsedir artk.
BLM3
Osman Gazi'nin gece gndz demeden

zaman zaman drt bir yana yrmeye baladn anlatr.
Aya Nikola adnda bir kafir, negl' de Osman yay laya ve
klaya gittikleri zamanda, bunlarn gn yamalayp zarar verirdi. Osman Gazi, Bilecik tekturuna bundan ikayet
te bulundu ve "Sizden dileimiz, biz yaylaya gittiimiz vakit eyalarmz sizde emanet koyalm." dedi. O da kabul etti. Ne zaman yaylaya gidecek olursa, Osman Gazi btn e
yalarn kzlere ykletir ve bir nice hatun kiiyle gnderir;
onlar da varp kalede emanet korlard. Yayladan dndkleri vakit de peynir, hal, kilim ve kuzular hediye getirip emanetlerini alp giderlerdi. Ayrca bu kafirlerin bunlara itimad pek ok idi. Ancak inegl kafideri Osman Gazi' den ekinirler, onlar da bu kafiderden saknrlard.
Bir gn Osman Gazi rneni Beli'nden yetmi kiiyle gelip
negl' vuracakm. Ancak kafirlerin casusu var imi, onlara bildirmi. Bunun zerine kafider pusu kurdular. Os-
56
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
man Gazi'nin Artun adnda bir adam bu durumu gelip

"Bel tkendii yerde pusu kurdular." diye haber verdi. Gaziler de Tanr'ya snarak doru pusuya yrdler. Piyade
olan gazilede kafider arasnda sava koptu. Kafider ok
fazla idi, byk muharebe oldu. Osman'n kardei Saru Yat'nn olu Uyal Hoca ehit dt; mezar rneni Beli'nin bitiminde Hamza Bey kynn bucandadr. Ayrca mezar
nn yannda yklnaya yz tutmu bir Kervansaray da bulunmaktadr. Oradan dnp geri geldikten sonra Osman
Gazi yaylaya gitti.
iir
te Osman'n ilk sava budur;

imdi
ikincisini syleyeyim de
ar.
Yurduna gelip Allah' a ok yalvarr;

'Ey Tanr! Canma gayretin isteini bala' der.
'Ey Tanr bana slam kuvvetini ver'
diye kendi kendine sylenir ve 'Ey Osman,
ala'
der.
BLM4
Osman Gazi'nin nasl bir rya grdn, bunu kime

haber verdiini ve yorumunun ne olduunu anlatr.
Osman Gazi niyazda bulundu ve bir lahza alad. Uyku

uyudu. Kendilerinin aralarnda bir sevgili
eyhin bulunduunu grd. Onun pek ok kerameti grlmt ve btn halk ona candan gnlden bal idiler. O
derviti, ancak bu, iinde saklyd. Dnyal, mal, davar
pek ok idi. Dervilere mahsus era ve alem sahibiydi ..
Hibir zaman konuu eksik olmaz, gelenden gidenden evi
bo kalmazd. Osman Gazi de bu yce insana zaman zaman
gelir misafir olurdu.
Osman Gazi uyuyunca dnde bu yce kiinin koynundan bir ayn doarak geldiini ve kendi koynuna girdiini
grd. Bu ay Osman Gazi'nin koynuna girdii anda gbehastnnca yatp
57

inden
bir
aa
biter, glgesi btn alemi kaplar ve glgesinin altnda dalar meydana gelir ve bu dalarn dibinden
sular kar. Bu kan sulardan kimileri ier, kimileri de baheler sular ve emeler aktr. Sonra uykudan uyand, gelip
eyh' e haber verdi. eyh, "Oul Osman Gazi, sana mjdeler olsun, yce Tanr sana ve nesline padiahlk verdi, kutlu olsun. Ayrca benim kzm Malhun, senin ein olacak."
dedi ve o anda nikahlayp kzn Osman Gazi'ye verdi.
iir
"Olum kurtulu da frsat da senin oldu

Hakk'a giden konaklar da senin iin byk nimettir.
Baht akl sana verildi sarslmaz bir taht ile

Batan sonsuza kadar bu devlet ve kutluluk senin olsun.
Senin evlatlarn sayesinde dnya rahata kavuur;
Velilerden senin torunlarna dualar vardr.
Kandilleriniz dnyann her yerini aydnlatsn,
Sofralar serilsin, herkesi oraya ar.
Soyun ve
geleceinle
her iki dnyada iyilik ve hayrla

anlmak
Belgeleri de sana
verilmitir.
Tanr' dan
sana baht akl ve kutluluk ulatndan,

Dnyada srlen devirler de senin olsun.
Sen zamann Sleyman'nn kaynasn;
Artk insanlara ve cinlere ferman senden gider.
Osman Gazi'nin dn yoran eyh Edebal, padiahl
ona ve soyuna mjdeledi. Yannda eyhin bir de rencisi
vard ve adna Dervi Tururolu derlerdi. O dervi, "Ey Osman Gazi! Yce Allah sana padiahlk verdi, bize de kra
ne gerek." dedi. Bunun zerine Osman Gazi, "Her ne zaman padiah olursam sana bir ehir vereyim." deyince,
Dervi, "ehirden vazgetik, bize u kyceiz yeter." cevabn verdi. Osman Gazi bu istei kabul etti. Dervi bunun
58
zerine, "Bize imdi yazl bir belge ver." dedi. Osman Gazi de, "Ben yaz yazmasn bilir miyim ki benden yazl kat istersin." dedi. Sonunda Osman Gazi "te babamdan ve
dedemden kalm bir klcm, bir de marapam var. Bunlar
sana vereyim, elinde bulunsunlar ve bu nianlar saklasn
lar. Eer Hak teala beni bu hizmete kabul edecek olursa, benim soyurodan gelecek kimseler bu alametleri grp kabul
ederler." dedi. u zamanda bile o kl bu derviin torunlarndadr. Osman Gazi padiahn neslinden gelenler o klc
grnce dervilere cmertlikle balarda bulunup klcn
eski knn tekrar yenilediler.
Edebal yz yirmi be yana kadar yaad. Biri genliin
de, biri de ihtiyarlnda iki hanm ald. nceki hanmndan
olan kzn Osman'a verdi. htiyarlnda ald hanm Taceddin-i Krdl'nin kz idi. Hayreddin bacanak oldu. Bu hikayeyi Sultan Murad'n babas Sultan Mehmed zamannda
Edebal olu Mahmud Paa' dan iittim. Mahmud Paa yz
yandan fazla yaam idi.
BLM 5
Osman Gazi, kaynbabas
neler ortaya kt ve neyle
yorduktan sonra
megul oldu onu anlatr.
Osman Gazi bu tabiri iitince himmet klcn gnl beline

skca balad. Bir gece yryp negl'e vard. Yannda
Kulaca denen kk bir hisar vard. Onu yamalad ve atee verdi, kafiderini o gece krd. Sabah olunca o ilin kafideri toplanp Karacahisar tekfuruna, "Ne duruyorsun, seni ve
slaleni esir ediyorlar, bu ili elimizden alarak yakp ykyor
lar, sonra buralarn yerini suyunu brakacak gibi de deil
ler. Biz de onlara kar kmalydk. imdi bunlar bu lkeden karmaz ve ldrmezsek, son pimanlk fayda vermez." dediler.
Onun Kalanoz adnda bir de kardei vard. Emrine byk
bir ordu verdi, bunlar inegl kafideriyle bir araya geldiler.
Osman Gazi de gazilerini toplad ve kizce'ye geldi. Torna-
59
Beli'ni atklar yerde savatlar. Olduka byk sava

yapld. Osman Gazi'nin kardei Saru Yat'y orada ehit ettiler. O yerde bir am aac var, imdi ona Kandilli am
derler. Vakit vakit onda bir k grrler. Sonra o Kalanoz
adl kafir de vuruldu. Osman Gazi'ye haber verdiler. Osman Gazi, "nce onun karnn yarn, sonra da eip it gibi
gmn." dedi. Ne sylediyse yaptlar. Bu sebepten o yerin
ad "teeni" olarak kald. Saru Yat'y da gtrp St'te
babasnn yanna defnettiler.
iir
Allah en byktr diyerek gaza ettiler,

Bir an bile Allahu ekber szn dillerinden drmediler.
slam klc kafirlerin zerinde salnd
Ve Allahu ekber sesleri gklere
kt.
Tanr'nn
cenneti kllarn glgesindedir.

Bunu peygamber haber verdi, Allahuekber.
an, an taklan yerler, kiliseler bozuldu,

Allahu ekber sesleriyle slamiyet' e makam oldu.
Bu gazann tarihi hicretin
1286) vaki oldu.
alt
yz seksen
beinde
(M.
BLM 6
Sultan Alaeddin'in kafirlerle Mslmanlarn
arasnda geen olaylardan haberdar olduunu bildirir.
imdi
Sultan Alaeddin, kafirlerin kalabalk bir orduyla Osman Gazi'nin zerine yrdklerini, kardei Saru Yat'y
ehit ettiklerini ve buna hangi kafir askerlerinin katldn
tahkik edip rendi. Bunun zerine sultan, "Anlald Karacahisar tekfuru bizimle dman olmu." dedi. Sonra da,
"Germiyanolu o garipleri sevmezdi, oklukla o kafirlerin
hareketi onun yzndendir, ben bunu iyi bilirim." dedi.
60
"abuk asker toplansn." emrini verdi ve "Bizde slam gayreti yok mu, o kafider nasl byle bir harekette bulunabilir?" dedi. Byk ordu topland, hcum etip Karacahisar'n
zerine yrdler. Bunu iitince Osman Gazi de geldi. O da
bir yandan savaa giriti. Bir iki gn sava oldu. Ancak Sultan'a, "Bayncar Tatar geldi, Ereli'yi ald, ykt, halkn kr
d ve ehrini atee verdi." diye imdat isteyenler geldi. Sultan Alaeddin Osman Gazi'yi ararak, hisariin getirilen
silahlarn hepsini verdi. Sonra da, "Oul Osman Gazi! Sende kutluluk belirtileri oktur. Sana ve senden doacaklara
kar koyacak yoktur. Benim duam Allah'n yardm, velilerin himmeti ve Peygamberin mucizeleriyle senin yannda
dr." dedi. Kendisi dnp vilayetine gitti. Sultan gittikten
sonra Osman Gazi birka gn sabretti. Sonunda hisar ald.
Tekfurunu tutup gazileri ganimete bodu. ehrin evlerini
gazilere ve bakalarna verdi. Oray slam ehri yapt.
iir
Nimeti Hak' tan alan bu insanlar

Nimet sahibi olup, nimetiere kavumulardr.
Ey kusursuz insan, nimetleri ye ve yedir;
Ne yaparsan seninle kalacak odur.
Gelen giden, yitip biten kim olursa olsun,
Dnyaya gelen herkes, ksmetiyle gelmitir.
Bu fethin tarihi hicretin
1288) vaki oldu.
alt
yz seksen yedisinde (M.
BLM 7
Sultan Alaeddin'in vilayetine gidip
Tatar'la ne yaptn bildirir.
Sultan Alaeddin'in ne yaptna bak. Hemen oradan Ereli'ye

yneldi. Tatar sultann kendi zerine geldiini aniayp karla
d. Biga hynde bulutular. Geeeli gndzl iki gn sava
61
yaptlar,
sonunda Tatar ordusu krld. Tatar' o derece krdlar

ki haddi hesab yoktu. Fakat ounu tutup hayalarn kestiler,
derilerini birbirine diktiler, keelere kapladlar, hayvanlara attlar. imdiki zamanda o ovann adna Taak Yazs derler.
iir
Cihanda ad kan her kim ise

yi kt, ac tatl bir tat komutur.
Dillerde ve illerde sylenen izleri vardr,
Ancak bunlar varl bozulur yaplar brakmlardr.
Kendisi gider, dnyada ad kalr
Onun iin falan filan eklinde sylenen bir ad
vardr.
Allah'a and vererek sylediim bu sze inann

Kim yalan sylerse onun yz karadr.
Bu Karacahisar'n fethi, tarih olarak hicretin alt yz seksen
yedisinde (M. 1288) Osman Gazi tarafndan gerekletirildi.
BLM 8
Osman Gazi hisar alnca Sultan Alaeddin'e

ne gnderdi ve Sultan' dan ona ne geldi, onu
anlatr.
Osman Gazi hisar alnca tekfurunu tuttu. Pek ok hediye

ve armaanlada kardeinin olu Aktemr'le sultana gnderdi. Aktemr bunlar alp Sultan Alaed din' e gtrd.
Sultan ok sevindi ve gnl ziyadesiyle neelendi. Aktemr'e pek fazla ihsanlarda bulundu. Osman Gazi'ye de
sancak ve sancakla ilgili eyalar, iyi atlar ve gaza iin silahlar verdi. Aktemr sanca getirdii zaman ikindi vakti idi.
Hemen Osman Gazi ayaa kalkt ve nevbet vuruldu. Nevbet alnca o zamandan imdiye kadar Osmanl padiahla
r, seferde nevbet vurulduuzaman ayaa kalkarlar.
SORU.- Dier padiahlarda bu adet yoktur da niin Osmanllarda vardr ve bunun sebebi nedir?
62
CEVAP.- ki nemli anlam vardr: Birincisi bunlar gazi-
lerdir. Nevbet vurulmas gazaya arnay bildirir, yani

"gazaya hazr olun" demektir. Bunlar da, "Allah rzas iin
gazaya hazrz." diye ayaa kalkarlar. kinci olarak bunlar
kandil sahibi, sofra ve bayrak eken, herkesi yaylan safralarna davet eden kimseler olduklarndan, alem halkna nimetler yedirirler. Nitekim Halil'r-Rahman'daki, bu adettir. Bu adette halkn gelip sofraya oturmas ve yemek yemeleri iin ikindi vaktinde nevbet alnr. imdi bu Osmanoullar ne yaparlarsa buna gre yaparlar.
iir
Osman'n
kanununun
olduunu iittik;
te dostlar neelendiren bu adalet ve cmertliktir.
Hma kuu bunlarn glgesinde utu,

Btn sunkar kular bunlara av oldu.
Ey dost cihan halkna bunlara dua
Etmeleri farz oldu.
Kuvvet, akl ve tedbir ne kadar lazmsa,
lim vetakdirinde uygun olacan iyi bil.
Yakan
dost ve
arkada,
ister gen ister
htiyar olsun, herkese lazmdr.
BLM 9
Osman Gazi'nin kimleri dost ve srda edindiini

ve evrelerinde kimlerin bulunduunu, nasl tedbir aldn
ve onlarla ne ekilde dp kalktn anlatr.
Kardei
Gndz'
ard
ceiz, nasl davranmalyz,
ve "Bu vilayetleri nasl fethedeorduyu ne ekilde toplamalyz,
sen ne dersin?" dedi.

Kardei de, "Civarmzdaki vilayetleri vurup bozalm."
diye cevap verdi. Osman Gazi, "Bu bozuk bir dncedir.
Etrafmzdaki yerleri ykp bozarsak, ehrimiz olan Karahi-
63
Ak Paazade 1 Osmanoullan'nn Tarihi
sar gzelleip gelimez. lk yaplacak i komularmz idare ederek iyi geinmek ve onlarla dost olmaktr." dedi. Nitekim Bilecik tekfuruyla srekli dostlukta bulunurdu. Yayaya gitseler, emanetlerini bile Bilecik hisarnda brakrlard.
Ne zaman gelseler tulumla peynirler, karnlara baslm
kaymaklar katk olarak getirirler, iyi hallar ve kilimler
gnderirlerdi. Fakat erkeklerle deil, hatun kiilerle gnderirlerdi. Onlar da Osman Gazi'ye ok ok gvenirlerdi.
Harmankaya beyi Kse Mihal var idi, onunla da, ar derecede dostlukta bulunurlard. Sonra bunlarn arasnda hibir
sebeple hibir gn dedikodu ve ekime olmamh. Amma
Germiyanolu'yla Osman halk zaman zaman kavgaya tutuurlar, bundan da kafirler ok zevk alrlar, sevinirler ve "Germiyanolu'yla Osman'n dmanlklar vardr." derlerdi.
Osman Gazi Eskiehir'in Hamam semtinde pazar kurdurdu. Etraftan kafider bile gelip buradan ilerini grp ihtiyalarn giderirlerdi. Zaman zaman bu pazara Germiyan
halk da gelirdi. Bir gn Bilecik' ten pazarc kafider de gelmiler. Bilecik'te kafider iyi bardak yapp ilerler ve ykleyip pazara satmaya gelirlermi. Germiyanlnn birisi bir
bardak alm ve karlnda bir ey vermemi. Bunun zerine kafider gelip Osman Gazi'ye ikayet etmiler. Osman
Gazi de o barda alan kiiyi getirmi, cezalandrm ve kafirin hakkn alvermi. Bilecik kafiderini ineitmelerini id
detle yasaklam. O, bunlara adaletle muamele edip durumu ok ileri gtrdnden, Bilecik kafiderinin hanmlar
bile Eskiehir pazarna gelirler, alverite bulunurlar ve
maksatlarn gvenlik iinde grp giderlerdi. Bilecik kafirIeri de Osman Gazi'ye ar derecede gvenir ve "Bu Trk
bizimle iyi doruluk ediyor." derlerdi.
iir
Dmana
Frsat
hile yap da sonunda kazan,

bulursan ban almaktan ekinme.
Nimetle besle ve eker arabn iir,

Bylece ona giden glkler ortadan kalkar.
64
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Fakat uyank ol, hile yapabileceini dn,

Sonunda zlrsen pimanlk fayda vermez.
BLM 10
Harmankaya kafiderinin Osman Gazi'yle ne ynlerden

tank olduklann ve neler yaptklarn bildirir.
Osman Gazi sancak beyi olunca ata binip devaml Kse Mihal'le beraber olurlard. Bu gazilerin hizmet edenleri ekseriya Harmankaya kafideri idi. Bir gn Osman Gazi, Mihal' e,
"Tarak Yenicesi'ne hcum edelim, sen ne dersin?" dedi.
Mihal de, "Han'm! imdi Sakarya rma'n geebilmemiz
iin, Sorkun zerinden Sarkaya'dan, Beta'tan geelim,
zaten gaziler bize o taraftan gelirler." dedi. Sonra, "Mudurnu vilayetini de vurmak kolay olur, ve hem o vilayet mamurdur. Sarnsa avu oraya yakn olur, ona da bildirelim.
O da bir frsat bulursa bize bildirir." dedi. Onun syledii
gibi ettiler. Gidip Beta'n yamacndaki taiara yaslandlar.
eyhine "Su geit verir mi?" diye sordular. eyh de, "Gazilere geittir, Allah'n yardm ile." dedi. Atlarn yemini
nnden alp bindiler ve su kenarna gittiler. Sarnsa avu'u orada buldular. Toparlanp hazrland ve gazileri
doru Sorgun zerine iletti. Zaten orann kafideri Sarnsa
avu'u tanyorlard. Onu ve bu askeri grnce boyun eip
itaat ettiler. Erkekleri ve kadnlar karlad, aralarnda dikkat eken bir kafir vard. Onu ardlar, geldi ve Sarnsa avu ne derse, onu kabul edeceklerini bildirip yemin ederek
Osman Gazi'ye sz verdiler.
SORU.- Sarnsa avu nasl bir kiidir?
CEVAP.- Etrafnda kendine bal cemaati olan bir kiidir.
Ayrca yoldala yarar, Slemi adl bir de kardei var. Erturul Gazi St' e geldii zaman, bunlar da onunla beraber geldilerdi. inegl kafideri ineindii iin o yerde durmadlar ve gidip Mudurnu vilayetinde oturdular. Orann kafirleriyle iyi geinip oturduklarndan Osman Gazi bu yzden o vilayetleri bunlara smarlad. Sonra Osman Gazi h-
65
cum edince Gynk vilayetine vardlar, Tarak Yenicesi vilayetini de vurdular. Geri gelip Klfalanoz'a ktlar. Tekrar
Harmankaya'dan Karacahisar'a ulatlar. Mihal nlerinde
klavuzluk ediyordu. Hi esir almadlar, fakat halka boyun
edirmek iin mal ganimet ok aldlar. Esir almamalarnn
nedeni buydu.
iir
Gazilerin mal mlk sahibi olmasna sebep Osman idi

Bunlarn kimi altn ve gm kimisi de at ald.
Kimisi beendii kzlardan ald
Zaten o zaman frsat gazilerin eline gemiti.
Osman'n niyetine gre gaziler toplandlar
Bundan sonra bolluk ve nimet artacaktr.
Kutluluk gnei evvelden domutu.

Bakn da gazilerin aynasnda seyredin.
Osman Gazi bylesine savalara balaynca etraftaki kafider ekinir oldu. Fakat o Bilecik kafiderine pek fazla hrmet ediyordu. "Bu Bilecik kafiderinin senin yannda neden
bu kadar hrmeti var, niin bunlara deer veriyorsun?" diye sorduklarnda, "Komularmzdr, biz bu yere geldii
miz zaman acnacak durumda idik, bunlar bizi ho tuttular.
imdi bize yakan bunlara sayg duyup iyilik etmektir." cevabn verdi.
iir
Komuyla
dost geinmek gerekir.

de sana ylan gibi
Komunu dn
dman olmasn.
Kime dostluk ediyorsan ondan sakn

Dnp saknnayan ban yollarda kaybetmitir.
Gnlnde dini bozuk, sz yalan olan
zellikle kafir bile olsa, dost edinmez.
66
BLM 11
Kse Mihal dn edip

beyine veriyor.
kzn
Gl
Falanozolu'nun
Anl anl dn
etmek iin ar derecede hazrlk yapt.

Dn ileri eksiksiz grld. Etrafn kafiderine ve tekiurlarna davetiler gnderdi. Ayrca Osman' da davet edip
tekfurlara, "Gelin bu Trk'le tanp bunun verecei zararlardan emin olun." diye haberler gnderdi. Kararlatrlan
gnde geldiler ve dne grlmemi salar getirdiler. Osman Gazi hepsinden sonra geldi. Kymetli hallar, kilimler
ve sr sr koyunlar getirdi. Osman Gazi'nin sasn pek
beendiler. Szn ksas gn dn yapld ve tekfurlar
Osman Gazi'nin sasna ve cmertliine hayran kaldlar.
Osman Gazi nceden kendisiyle uzaktan uzaa tanklk
lar olan, yz yze grmedii Bilecik tekiuruna yaknlk
ve dostluk gsterdi. Zira Osman Gazi yaylaya ktklar zamanda btn emanetlerini Bilecik hisarnda korlard. te
bu sebepten bildik ve tandk olmulard.
Bilecik tekfuru da dn etmeye niyetlendi.
iir
Mihal dn etti yaptklarna bir bak

O, Allah iin savaan gazilerin byklne temel kodu.
Pek ok tekfur bu dne katld,
Fakat bunlarn hepsi Osman iin tuzak hazrlad.
Kimisi bunu esir edelim dedi.
Fakat Bilecik tekfuru baka dnd
Dn
ettiklerinde kavrayp iini bitireceklerdi.

Ancak bu kt dnce kendilerine dnd.
67
BLM 12
Yarhisar tekfurunun kzn alacak olan

Bilecik tekfurunun dn yaptn bildirir.
O da Mihal'i davet etti. Danp btn dn ilerini tamamladlar. Etraftaki tekiurlara davetiler gnderdi. Fakat
daha davetiler Osman Gazi'ye gitmeden o, Bilecik tekfuruna sryle koyunlar gnderdi ve "Kardeim, bunu dn
de hizmet edenlere yedirsin, Allah izin verip kendim vad
m zaman, sam da getireceim." dedi. Ayrca, "Eer kardeime layk sam yok ise, bana layk olan getireyim." dedi. Szn ksas bunlar daha dne armadan gnderdikleridir. Zaten Mihal'in dnnde sz vermilerdi.
Tekiur sonra Mihal'i Osman Gazi' ye, pek ok altn gm
hediyeyle daveti olarak gnderdi. Mihal de gelip Osman
Gazi'ye tekiurlarn ortaklaa hareketlerini ve niyetlerinin
ne olduunu bildirdi. "Uyank ol!" dedi ve dne ard.
Osman Gazi, Mihal' e davetine karlk hediyeler verdi. Osman Gazi, "Mihal Bey kardeim! Tekfur'a benden selam
syle, ite imdi biz yaylaya geceiz. Kaynvalidem ve
hanmmda kardeimin annesiyle tanp bilimek isterler.
imdi kardeim bizim Germiyanl'yla ne halde olduumu
zu iyi bilir. Hep zahmetimizi ekegelmilerdir. Kerem edip
bu yl da eksinler. Anann ve benim yklerimizi yine hisara gnderelim." dedi. Mihal Osman Gazi'nin bu teklifini gelip tekiura iletti. Tekiur ok sevindi, szn candan kabul
etti. Mihal'i yine gnderdi. Osman Gazi'nin gelecei bir gn
kararlatrld. Sonra o, "Bizim hanmlarmz kr yerlere
ovalara almlardr. Bilecik dar yerdir, dn orada yapmasnlar." dedi. Tekfur bu sz kabul etti ve dn akr
pnar'nda yapt. Ayrca Osman Gazi kararlatrlan gnde
kzlerini ykletti, her zaman olduu gibi hanmlara teslim
etti. Srp akam karanlnda hisara girdiler. Bir iki katar
kz hisara girince, kee yklerinden adamlarla yaln kl
lar dklp aa kt. Hemen kapclar tesirsiz hale getirdiler. Herkes dne gittii iin hisarda az insan kalmt.
Kale fetholundu.
68
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Gelelim bu tarafa ... Osman Gazi'nin ne yaptna bakalm.

Birok gazinin balarn rterek hanm elbiseleri giydirdi.
Sonra da, "Hanmlarmzn oradaki tekiurlar grp utanmamalar iin bunlar ayr bir yerde konuk etsin." dedi.
Tekfur bu sze ok sevindi ve "Trkn eri ve avrad iyi elime girdi." dedi. Ayr yer hazrlatt. Osman Gazi ayrca
kzleri gtrenlerle yle karar vermiti: Onlar hisara girdikleri zaman Osman da tekfura gelecekti. Hanmlarn ai
kar olarak gtrmediklerinden o da akamleyin geldi. Tekfur karlayarak sayg'yla kondurdu. Tekfur daha odasna
varmadan birdenbire Osman atma bindi, Mihal de bindi.
Tekfur'a, "Hey Trk kat." dediler. Tekfur da sarhoa idi.
Atma bindi ve Trkn ardna dt.
Osman Gazi Bilecik' e yakn yerde Kaldravk denen dereye gelince durdu. Tekfur da oraya geldi ve yakay ele verdi.
Osman Gazi tekfuru ldrd ve sabahla Yarhisar'a geldi.
Tekfurunu ve gelini tuttular. Dne gelen halkn ounu
esir aldlar. Hemen, inegl tekfuru olan Ayanikola'nn durumu iitip kamamas iin Turgut Alp' negl'e sald. Turgut Alp gelip negl' evirdi. Osman Gazi ele geirdii her
eyi alp Bilecik' e geldi ve grlecek btn ileri grd.
Sonra negl' e geldi ve gelir gelmez yama etti. Gaziler
izin istediler, izin knca hisara girip tekfurunu ldrdler.
Sonunda pek ok Mslmann lp ehit olmasna sebep
olan kafirlerin erkeklerini krp hanmlarn esir ettiler.
iir
imdi Osman'n
Ban
hilesinin ne yaptna bak!

ortaya koydu, ayrca pek ok ba ald
Kafider ona tuzaklar kurmulard,

Bu abuka ayan tutup tesirsiz hale getirdi.
Kafider gazilerin dmesi iin kuyu kazdlar.
Gazllerin gayretiyle kazdklar kuyulara kendileri dtler.
Karanlklar kafirlerin gzn brd
Gazilerin avk Osman' a vurdu.
69
BLM 13
O Yarhisar tekfurunun kz olan gelini

tutup kime verdiler ve aynca o kim idi, onu
anlatr.
Osman Gazi onu olu Orhan' a verdi. Onun adna L'lfer

(parlak inci; Nilfer) Hatun demiler idi. Orhan Gazi de o
zamanda delikanl bir yiit olmutu, ayrca g zerinde
koyduu bir olu daha var idi. Bu drt hisar aldlar fakat
bu vilayetlerde adaleti ve gveni en iyi ekilde saladlar.
Btn kyler yerli yerince olutu ve yerleme tamamland.
Halleri vakitleri kafirlerin hkm altnda olduklar zamandan daha iyi oldu.
Ayrca buradakilerin rahatlklarn iitip baka illerden insanlar gelmeye balad. Szn ksas Osman Gazi dn yapt ve o kz, olu Orhan Gazi'ye vermek istedi, hem yle yapt.
Bu L'lfer Hanm, Kaplca kapsna yakn yerde Bursa
hisar dibinde tekkesi olan hanmdr. Ayrca Ulufer Suyu'nun kprsn de bu hanm yaptrdndan, o suya verilen isim kprye de ad olmutur. Sonra Murad Han Gazi
onun oludur. Ayrca Sleyman Paa da bunun oludur.
Her ikisinin babas Orhan Gazi' dir. Hanm vefat edince Orhan Gazi'yle Bursa hisarnda birlikte defnettiler. En iyisini
bilen Allah' tr.
iir
Hamnn
Hak'tan bulduu ne kutluluktur

atp gn dodu.
Ki onun burcundan tan
O burtan Murad Han parlad dodu;

Sleyman Paa da rtsn ap grnd.
Bu hanm yksekte uan sultanlar dourdu;
O yanan radan dnya aydnlanp kla doldu.
Dnyaya amber kokular, ttsler, miskler yayld.
O gl yaprandan ortaya kan ter damlacklaryd.
Cevherlerin asl ortaya kt iin
Uzaktan yakndan herkes akn edip
70
topland.
Aki hikayelerin kymetlisini yazd.

Zaten ben bunun hocasn oktan bulmutum.
Ey sevgili dostum, Osman Bilecik'i ald,
inde ne varsa hepsiyle Yarhisar' da ald.
Mal ve mlk olarak ne varsa hepsini istedii gibi yapt,

nk Allah ona yardmn nasip etti.
Haraca
Batan
raz olmayan kafirlerin ileri ise

sona kadar hileler ve tuzaklada doludur.
Bunlarn kan dkc ve haksz

Osman. Gazi de onlara hile etti.
olduunu
bilen
Osman Gazi ne yapmsa dorusunu yapmtr.

Gerekirse yine kafidere ayn eyi yapmaktan ekinmez.
Bu da onun gibi.
inegl alnp kafider krlnca;
Gaziler saysz mal ve nimete gark oldu.
Kfrn lkesini bozup yktlar;
Yerine grnen nuru getirdiler.
imdi Osman'n
O hangi ie
dnyada yaptklarna bak!

ise g sahibi Tanr kolaylatrd.
giriti
Bu fethin tarihi hicretin

1299 /1300) vaki oldu.
alt
yz doksan dokuzunda (M.
BLM 14
Osman Gazi'nin ilk nce Cuma namazn nerede kldrdn

ve fethettii her ehirde nasl bulunduunu anlatr.
Karacahisar ald vakit, ehrin evleri bo kald. Germiyan
lkesinden ve baka yerlerden pek ok adam gelip Osman
Gazi'den ev istediler. Osman Gazi de bo evierden verdi ve
ksa zamanda ehrin evleri sahibini bulup ehir gzelleti.
Sonra kiliseler mescit ve cami yapld. Ayrca pazar kurdurdu. Nihayet ehrin halk birleerek, "Cuma namaz klalm
71
ve bir de hakim isteyelim." dediler. Orada Tursun Fakh

adnda halkn sayd imamlk eden, deerli bildii bir zat
vard. Bunlar durumu ona bildirdiler. O da gelip Osman
Gazi'nin kaynpederi olan Edebal'ya anlatrken Osman Gazi kageldi. Sordu ve maksatlarnn ne olduunu rendi.
Osman Gazi, "Size ne lazmsa onu yle yapn." dedi. Tursun Fakh bunun zerine, "Han'm! Bu i iin Sultan'dan
icazet ve izin gerektir." deyince, Osman Gazi, "Bu ehri ben
bizzat kendi klcmla aldm, sultann bunda bir faydas olmad, ondan niin izin alaym? Ona sultanlk veren Allah
bana da gazayla hanlk verdi. Eer kastedilen u sancak ise
ben, sancak gtrp kafirlerle uramadm. Sonra o, 'ben
Seluk soyundanm' derse, ben de Gk Alp oluyum derim. Yok eer ben bu lkeye onlardan nce geldim derse,
benim dedem Sleyman ah da ondan nce gelmitir." dedi. Halk Osman Gazi' den bu haberi iitince kabul ettiler. O
anda hakimlii ve hitabeti aziz ve deerli bir zat olan Tursun Fakh' a verdi.
Cuma hutbesi ilk nce Karacahisar' da okundu. Ama bayram hutbesi Eskiehir' de okundu ve bayram namaz da
orada klnd.
iir
Allah iin savaan Osman adna hutbe okundu.

O Erturul olu Gazi Osman Han' dr.
Kfrde inat eden kafideri ldren,
Mslman askerlerinin ba Osman' dr.
Onun adaleti ve cmertlii aleme yayld,
O, ihsan ve balarnn glgesinde nimetler datan
Osman' dr.
O
putlar kran
ve puthaneleri ykan,
slam dinini kayrp koruyan ve bayndr eden Osman
Han' dr.
72
Btn tellallar; "Geliniz, buraya geliniz,

Sizlere kutluluk baleden Osman Han geldi." diye
barrlar.
Onun devletinin adr ezelden kurulmutur.

Osman'n slalesinin ebede kadar da kalacan iyi bil.
En evvel Osman Gazi adna okunan hutbenin tarihi hicretin alt yz doksan dokuzunda (M. 1299/1300) gerekleti.
BLM 15
Bu blm Osman Gazi'nin koyduu kanunun
hkmlerini anlatr.
Artk
hakim ve ordu komutan tayin edildi, pazar kuruldu.

Kendi adna hutbe de okundu. Bu kez halk kanun istemeye
balad. Germiyan' dan gelen bir kii, "Bu pazarn bacn bana satn." deyince, ona, "imdi Han' a git." dediler. O da
doru Osman Gazi'ye geldi szn syleyip, "Han'm! Bu
pazarn bacn bana sat." dedi. Osman Gazi, "Bac nedir?"
diye sorunca, o kii, "Pazara getirilen her bir eyden ben ake alrm:" cevabn verdi. Osman Gazi de bunun zerine,
"Hey adam! Senin bu pazara gelenlerden alacan m var
da, bunlardan ake istersin?" deyince, o zat, "Han'm, bu
tredir ve gelenektir; btn memleketlerde bunu padiah
larn almas adettir." dedi. Osman Gazi, "Tanr buyruu ve
peygamber sz mdr veya o beyler bunu kendilerinden
mi ortaya koymulardr?" deyince o kii, "Tredir Han'm,
ok ncelerden kalmtr." cevabn verdi. Osman Gazi ziyadesiyle fkelenerek, "Hey adam bu kazanann kendi
mlk olur, onun malna ortak mym ki bana ake ver diyeyim. Hadi git ve sana zararnn dokunmamasn istersen
bu sz syleme:" der. Sonra halk, "Han'm! Bu pazara hizmet edenlere nesne gerek, para vermeleri adettir." dedi. Bunun zerine Osman Gazi, "Madem ki byle diyorsunuz,
kim bir yk getirip satarsa iki ake versin, satmayan da hibir ey vermesin. Sonra kim benim bu kanunumu bozarsa,
73
Allah da onun dinini ve dnyasn bozsun." dedi. Sonra da,

"Kime bir trnar verdim, onun elinden sebepsiz yere alrnasnlar. ld zaman kck bile kalsa oluna versinler.
Yaplan hizmete karlk harp zaman, olan yetiip sefere
katlineaya kadar, onun yerine harbe katlalar. Kim bu kanunurnu bozarsa Allah ondan raz olmasn. Eer benim soyurna bu kanundan baka kanun koyduracak olurlarsa
edenden ve ettirenden yce Allah raz olmasn." dedi.
iir
Osman kanunu bu ekilde koydu

Bundan gani olan Tanr honut olsun.
Sultan "O Hak'tr, mlk de onundur" dedi
Alp verrnek onun olduu gibi divan da onundur.
Biz ise ara yerde bahaneyiz, ancak;
nsanlara delil sebeple grnr.
Syle bakalm, dnyaya gelenlerden geriye kim kald,
O han benim, sultanlk da bana aittir diyenlerden kim
var?
Bu deniz pek ok gemiyi batrp iine ald,
O usuz bucaksz deryann ad unsur oldu.
Nice kervanlar yollarda yatrnakta fakat onlardan bir iz
bulunmamakta;
Dnyaya gelen hkmdarlardan bir Sleyman ad
brakmtr.
Adn anp slrnekten
Gnahlar balayan
kork, sen istersen

Allah sana da acr.
Dnyaya gelenler pek ok nian koyup, iz braktlar.

Osman da nian adalet ve crnertlikle koydu gitti.
74
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
BLM 16
Bu fethettii vilayetlerin tmadarn

kimlere verdiini anlatr.
nn de denen Karacahisar sancan olu Orhan'a verdi.
Ve ordu komutanln kardei Gndz'e verdi. Yarhisar'

kendisiyle birlikte gelen i baarc yarar bir yolda olan Hasan Alp'a verdi. negl' imdiki zamanda bile ad anlan ve
saygn bir kimse olan Turgut Alp' a verdi. Onun inegl yresinde kyleri olup hepsine birlikte Turgutili derler. Kayn pederi Edebal'ya Bilecik'in gelirlerini trnar olarak verdi. Sonra
hanmn Bilecik'te babasyla brakt, kendisi Yeniehir'e gitti. Yannda Allah iin arpan ve savaan yiitlere evler yaptrd. Orada duraklad. Orann adn Yeniehir koydular.
Sonra olunun biri Alaeddin Paa' dr. Onu yannda b
rakt. Fakat Osman Gazi, olu Orhan'la drt bir tarafa akn
larda bulunurdu. Hatta znik' e bile inip Kprhisar' a pek
ok defa gittiler. Buray daha sonra yanayla aldlar. Sonra
Marmara vilayetine gittiler. Burann kafideri itaat edip boyun edikleri iin Osman Gazi tekrar her birini yerli yerinde brakt. Hi birini incitmedi. Tekrar Yeniehir'e geldiler,
gaziler birka gn atarn dinlendirdiler. Sonra znik iline
yrdler. ehrin kapsn yaptrdlar. Gnlerce padiaha
sna savalar yaptlar. Hisarn zerine asker koydular. Amma ald yeri trnar erlerine trnar verdiler. Kendileri Yeniehir' e geri geldiler ve orada kaldlar.
BLM 17
Bursa tekfuru ve baka tekfurlar Edrenos tekfuru,

Bedenos tekfuru, Kestel tekfuru, Kite tekfuru
bunlarn hepsinin birletiklerini anlatr.
unu
sylediler: "Bu Trk'n zerine varalm, onu aradan

temizleyelim ve hi adn, ann hretini brakmayalm ve
errinden kurtulalm." Bu kafider ok byk ordu toplayp
Osman Gazi'nin zerine yrdler. Bu kafirlerin toplanp
75
Ak Paazade 1 Osmano!jullar'nn Tarihi
kendi zerine geldiklerini iitti. O zaman Hakk' a snp hi

geveklik gstermeden karlarna kt. "Allah iin savaa
kyorum." dedi. Savaa hazr gazileri alarak kafirlerle Koyunhisar'nda karlat. Hemen savaa giritiler. Savaa savaa Dineboz' a geldiler. Oraya gelince kafirler arkalarn
daa verdiler. lenin says belli deildi, bunu ancak Allah
bilir. Osman Gazi'nin kardei Gndz'n olu Aydo
du'yu ehit ettiler. Dineboz'da Koyunhisar'na giden yolda,
yolun zerinde yatmaktadr. Mezar tala evrilmitir. O
yerlerde at hastalansa onun mezarna gtrp mezar
kez dolandrrlarsa Hak teala ifa verir. Sonunda kafir askeri bozulup krld. Edrenos tekfuru kat, Kestel tekfuru ld, Bursa tekfuru hisara girdi, Kite tekfuru hep Osman Gazi' nin karsnda idi, o da kat. Osman Gazi ardndan gitti.
Tekfur Ulubat'a vard. Osman Gazi Ulubat Kprs'nden
geerek kpr banda konup eleti.
Osman Gazi, "Esirimi verin, vermezsen Glba'ndan
dolanr vilayetini yakp ykarm." diye tekfura haber gnderdi. Ulubat tekfuru, "imdi anlama yapalm, senden ve
senin soyundan hibir kii bu kprden gememek arty
la, esiri sana veririz." dedi. Osman Gazi kabul etti. O zamandan bu gne kadar Osman soyundan hibir kii o kprden gemediler. Geecek olurlarsa kaykla geerlerdi.
Osman Gazi esirini alp getirdi. Kite hisarna kar yrtp
paraladlar. Hisar da alp iine asker yerletirdiler, vilayetini de zapt ettiler.
iir
Osman ne aldysa ykp yeniden yapt,

Kimisine kahretti, kimisine kerem edip, iyilikte bulundu.
Yakp, yktktan sonra yapp gzelletirmek onun iidir,
Bu ekilde Osman hnerli mimar olarak grnd.
76
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
BLM 18
Osman Gazi Bursa hisar iin hangi tedbirleri

neler yapt bunu anlatr.
ald,
Osman Gazi Bursa hisarnn savala alnamayacan ve bunun sabr ii olduunu anlad. Hisarn fethi iin tedbirler ald. Kaplca tarafna hisarn karsna bir hisar yaptrd. Sekin bir yiit olan kardeinin olu Aktemr', yanna seme
yoldalar vererek orada koydu. Bir hisar da da tarafna
yaptrd. Balahancuk denen yiit bir askeri vard. Onu da
buraya yerletirdi. Bu iki hisar bir ylda yapt. Fakat kylerini gvenlik ve koruroayla gzelletirdi. Bunlar kafirlerin
hisardan parman bile kartnayp devaml beklerlerdi.
Balahan karga uurmaz kaleden
Bursa tekfuru kanad beladan
Temir'in gece gndz rahat yoktur.
Kafir skntdan bela iine dt.
Gaziler her iki taraftan vilayeti zapt ettiler. Byle birka
geti ve hisara rahat vermediler. Bunlar burada hapis olsunlar, Osman Gazi bu tarafta ne ile urar bir grelim.
yl
BLM 19
Osman Gazi Yeniehir' e gelince evredeki kafirler gelerek

bununla uramaya baladlar. Onlarn btn yerlerini ele
geirdiler. Adalet, gven, insaf ve merhamet ederek gzelletirdi. Gaziler ok ok gnl holuu iinde idiler. Her birine kyler ve yerler verdi. Herkes ll bir ekilde raz
olup sz dinledi. Osman Gazi'nin yanndaki gaziler kuvvetlenince, devaml savaa gitmeyi arzulamaya baladlar.
iir
Ey arkada! Osman'n Allah yolunda yapt

Savata kanlar sald ve nice balar kesildi.
77
Orada Aytod ehit dt, ayrca

Onunla birlikte pek ok arkada ve sevgili de
ehit
oldu.
Sonra orada Daranos tekfurunu tuttular..

Bunun zerine daha ok sava yaptlar.
Baras tekfuru hisara kat,
Kite tekfuru ise, bir kalle oldu.
Hisar ykld, mal alnd,
Tekfur da cimri ve hileci oldu.

Kim dnyada ad brakmsa
Ya iyi veya kt bir ismi de almtr.
Osman Allah iin sava, adalet ve cmertliin yannda,
Gemiine ve geleceine duayla anlmay brakm.
Aki bu menkbeleri yazp braknay
Orhan'n imamnn olundan alp koymutur.
BLM 20
Mekece, Akhisar, Geyve, Leblebicihisar ve

ne ekilde alndn bildirir.
adrl'nn
Gaziler gittikleri her bir yerden zaferlerle dndklerini grnce, bir gn Osman Gazi'ye gelip, "Allah'a kr kafir
malup slam stndr. zellikle senin gibi gayretli bir hkmdarmz var. Artk bizim oturmamz ho olmaz." dediler. Bunun zerine Osman Gazi, "Mihal'i aralm, slam'a
davet edelim, Mslman olsun. Ondan sonra nereye isterseniz Allah'n emriyle gidelim. Eer Mslman olmazsa
nce onun vilayetini vurup bozalm." dedi. Hemen Mihal' a
adam gnderdiler. "Byk seferimiz var, abuk gel, biz hazr bekliyoruz." dediler. Mihal bu haberi iitince aceleyle ihtiyalarn grp geldi. yi atlar ve ho grnl kllada
baka hediyeler getirdi. Hemen el pt. Sonra, "Han'm, beni Mslman yapn." dedi. Derhal iman arz ettiler. Candan
ve gnlden slam dinini kabul etti. Batl dini brakp saf,
katksz Mslman oldu. Tegeleden (bir cins kuma) alem-
78
li, ilemeli elbise giydirdiler. Olu Orhan Gazi'yle birlikte

gnderdiler, Karacahisar' da oluyla birlikte koydular. Sonra Saltuk Alp adl bir gazi daha var idi; onu da beraber koydular. Sonra bir olunu annesiyle Bilecik'te koydu. Kendisi
Allah'a snarak yrd ve doru Leblebicihisar'na geldi.
Hisarn tekfuru ballk gstererek karlad, onu yerinde
brakt. O kafirin bir olu vard, onu alp doru Lefke'ye gittiler. adr l ve Lefke tekfurlar da karlayarak ballk gsterdiler. Memleketlerini teslim ederek Osman Gazi'nin yannda seme birer dost oldular. Ondan sonra Sarnsa avu
gelerek, "Han'rn! Bunlarn geri almamalar iin bu ili bana
ver." dedi. Osman Gazi, "Vilayetin bazsn verrnern, nk
bunlar memleketlerinden karrnyorurn." cevabn verdi.
Sonra Lefke' nin yanndaki dere aznda Yeniehir Suyu'nun kenarnda bulunan kk bir hisar Sarnsa avu'a
verdi. Orann adna imdi avuky derler.
Sonra yryp Mekece'ye vardlar. O da ballk gsterdi. Tekfuru da Akhisar'abirlikte geldi. Akhisar tekfuru asker toplayarak kar geldi. Byk sava yaptlar. Sonunda
yenilip kat ve hisarna girmedi. Gaziler hisar yarnalad.
Tekfuru kap Karaepi hisarna girdi. O hisar Sakarya suyu kenarnda dere iindeki Sarcahisar' dr. Birka gn yrdler, dnp Geyve'ye gittiler. Kafir hisar brakp gitmi, Koruderesi'nde krnede (avc kulbesi) oturrnular.
Osman Gazi'ye bildirdiler. Bunun zerine, "Hey, ne duruy-orsunuz?" deyince yryp krneyi buldular, gz ap
kapayncaya kadar hemen ie baladlar. Tekfurunu tutup
Osman Gazi'ye getirdiler. Mal mlk ne varsa aldlar, sonra
Tekfurpnar'na geldiler, onu da aldlar. O yerlerde bir aydan fazla kaldlar. Ballk gsteren yerleri trnar erlerine
verdiler ve halkn gvende olduuna inandrdlar. Vilayeti bsbtn kararl hale getirdiler. imdi de yledir.
iir
Gk Alp nesli olan Osman'n nasl ortaya ktna bak!

O erenlerden dua ald ve veli olarak grnd.
79

Klcnn dnyada akrtlar duyuldu;
O seslerden kafidere sava grnd.
Osman Gazi yerinden kalkp harekete geldii zaman

Yldrmlarn grleyip dtn grrdnz.
Btn dmanlar ku gibi kaarlar;
nk onun avc bir doan kuu olduunu bilirler
O gkyzn artan ta yukarlara kadar gezip dolaandr,
nk o peygamberin miracyla birlikte grlmektedir.
Mihal'n slamiyeti kabul ve bu fetihlerin tarihi, hicretin
yedi yz drdnde (M. 1305) gerekleti.
BLM 21
Osman Gazi Karacahisar' da iken Germiyan'dan

Tatar avdar'n gelerek Karacahisar pazarn
vurduunu anlatr. imdi zamanmzda
o slaleden olanlar var ve bunlar avdarlu diye
anlmaktadr.
O ilde Osman Gazi Lefke savana gittiinde avdarlu Tatar, Karacahisar'n pazarn basm. "Tatar pazar yamala
d ... " diye Orhan Gazi'ye haber vermiler. Orhan Gazi Eskiehir' de atma nal aktryormu. Bu haber gelir gelmez at
na binip srd. Dalar arasnda Oynahisar denen ren olmaya yz tutmu yerde Tatar'la karlat. Gzn atrma
yp kavrad gibi ald btn mallar dktrd. Yannda
ki pek ok Tatar da tutup Karacahisar' a getirdi ve babas
gelinceye kadar brakmad. avdar Tatar'n olunu da tutmular idi. Osman Gazi gelince yanna getirdiler. Osman
Gazi bunu grnce, "Oul bu komudur, zalimdir, amma
Mslman'dr. Kendisine ve beyine yemin ettirelim, sonra
koyuverelim de vilayetine gitsin." dedi. Syledii gibi yaptlar. Bylece o zamandan Yldrm Han zamanna kadar
aralarnda hibir ekilde dmanlk grlmedi!
80
Gnmz dilinde:
BLM 22
Osman Gazi'nin
olu Orhan' Akyaz
nasl gnderdiini anlatp
Osmanoullar'nn
Tarihi
ve Kocaili'ne
bildirir.
Bir gn Osman Gazi, "Oul Orhan! Geri bu Tatar'a yemin

ettirdik, ancak bunlarn tatarl gemez. Sen bu gazilerle
Karaep ve Karatiin'e yr. Yce Allah'n sana zafer ve
fetih vereceini umuyorum." dedi. Orhan Gazi de,
"Han'm! Senin buyurduun her bir eyi kabul ederim." dedi. Akakoca'y, Konur Alp' , Gazi Abdurrahman' ve Kse
Mihal'i, bu drt sekin arkada Orhan Gazi'nin yanna verdi. Sonra, "Gaziler, haydi sizin din yolunda nasl gayrete
geldiinizi greyim." dedi. Orhan Gazi'nin yalnz bana
olan ilk seferi ite budur.
iir
Bu Allah iin arpan Orhan ata bindi;

Ve sfat da kendiyle ayn oldu.
Onun doan burcu Peygamber tarafndan grnd.
Sen aynaya gnl gznden bak.
Orhan bu slam nuruna bur oldu.
Ayna artk iki sfata dt bil.
Babasndan
dua alp manevi yardm klcn beline kua

Allah yolunda savamaya niyetlenip sefere kt. O
babas Osman Gazi'nin de gittii Karaep'e yrd. Hisara varmaya bir konak kala, gaziler blk oldu. Biri
dorudan hisar zerine yrd. Bu blkte Orhan Gazi de
vard. Bir blk gece iinde hisarn tesine geti. nc
blk ise, hisarn yanndaki dereye girdi. Orhan Gazi hisara cenk iin yrd. Birka gn sava oldu, sonunda hisara
kar malup gibi grndler. Kafirler, Trklerin sava b
rakp dnp katn sanp hisardan ktlar. Hisar nnde
bir Trk bulup yakaladlar ve hisarn tekfuruna getirdiler.
Tekfur, "Baka Trk var m?" diye sorunca, Trk, "Yok,
olanlar da kap gittiler." cevabn verdi. Tekfur bunu du-.
nnca,
81
yunca ok sevindi ve casus gnderdi. Gelip grnce Trklerin gittiini anladlar. Tekfur da bu durumdahisar kaps
n at ve "Trk zor durumda imi, gidip onlar vuraym ve
dereden kartmayaym." dedi. Atma binip srd. Hisarn
yannda pusudaki gaziler kapy ald. Yukardakiler de grnnce tekfur, "Daha Trk var imi." dedi. Dnp hisar
nne geldii zaman gazilere rastlad ve kendini ele verdi.
Tutup hisara kar getirdiler, hisar aldlar ve maln gazilere verdiler. Sipahisini karp tekfuru aldlar.
Aa tarafta Absuyu derler bir hisar daha var idi, oraya
getirdiler. Oray da anlamayla aldlar ve bu iki hisara asker
koyup tahkim ettiler. Konur Alp'a Karaepi'i, Akakoca'ya
da Absuyu'nu verdiler. Orhan Gazi dnp tekfuru ald, sipahileriyle birlikte Akhisar' a getirdi. lin kafiderini gven
ve asayi iinde yerlerinde brakt.
Fakat Konur Alp zaman zaman karAkyaz'ya aknlarda
bulunurdu. Akakoca da Ayan Gl'nn suyunun akt
Bakpr'de bulunan Birgoscuk' ta konakla d. O da orman
arasndaki yerlere akn ederdi. Szn ksas Orhan Gazi bu
ular salarnca ele ald ve tutsak kafideri babas Osman
Gazi'ye gnderdi. Kendisi Karatiin zerine yrd. "Bu
hisar bana ver, yine seni hisarnda brakaym, ancak benim
hakimiyetim altnda olsun; ben znik' i almak isterim." dedi.
Bu sz kclfire ok ar geldi ve hisar teslim etmedi. Orhan
Gazi de, "Gaziler, slam gayretidir, artk yrmeliyiz, hisar alp yama edeceiz." dedi.
iir
Orhan bu kale yamalanacak dedi

Gayretlenip saf saf olun da kale alnsn.
Artk frsat
bu frsattr kale alnacak.

Ey gaziler saf saf olup ilerlemek size yakr.
Derhal kale kapsn yktlar,

Sanki Hayber Kalesi fethedildi.
Mal mlk ne varsa hepsi gazilerin oldu.
Bu kale ganimetler hazinesi imi.
82
Gnmz dilinde: Osmanogullar'nn Tarihi
Tekfurunu kzyla birlikte tuttular

Bu kale hkmdarn konaklama yeri oldu.
Gzel, gnl ekici nazik ve ince yapl, zarif
Gzeller var. Bu kale gazileri nelere sahip etti.
Tekfuru tutulunca ldrld. Kzn da Orhan Gazi pek
ok malla babasna gnderdi.
Alnan esirleri Orhan Gazi satn ald. Onlarla anlaarak
hisarda brakt. Sarnsa avu'u hisarda koyup Yeniehir'e
babasnn yanna geldi. Sonra Karaepi' e ve Karatiin' e
adam gnderdiler. O da znik' e gnderme gibi oldu. Zaman
zaman gidip znik'in bahelerini harap etmeye baladlar.
Szn ksas znik' e rahat ve huzur vermez oldular. Bir yandan Konur Alp Akyaz'ya dier yandan Akakoca znik'e
aknlarda bulunurlard. Sonra bu ular ziyadesiyle hareketlendi. Ayrca bu gaziler fetihleri gerekletirmek iin devaml ayakta olup geceleri uyumaz, gndzleri de at srtn
dan inmezlerdi.
iir
Konur Alp klcn Bolu'ya sald,

Ancak Akyaz'da Dzbazar' ald,
Uzunca Bel'de kafirle karlap
ki gn iki gece ne gzel savat.
Oradan kafiri geri evirip kovdu.
Sonra Konur Alp, dnp Dzbazar' a geldi.
Akakoca Akova'ya akn yapmaya balad,
Gazi Ralman ise halk gece yatrmaz oldu.
Zaman zaman stanbul'un kafideri ortaya knca
Bunlar gaziler ldrmekten ekinmezler, ey karde.
Bunlar bu lkeleri Mslman etmek ve zamanla adlarnn
iin snr boylarnda ok savatlar.
anlmas
83
BLM 23
Osman Gazi'nin, olu Orhan' Bursa'ya gnderdiini

ve Bursa'nn ne ekilde fetholunduunu bildirir.
Bursa hisar kafiderinin alktan sknt iinde olduklarn,

ok bunaldklarn, aciz kalp hisar vermek iin bahane aradklarn, ancak padiahtan baka kimseye teslim etmeyeceklerini iittiler. Osman Gazi, Orhan'a, "Oul sen evin etrafna var, o kafirin babas Dinboz savanda benim Bay
Hacarn'n dmesine sebep oldu." dedi. Yine Kse Mihal'le
Turgut Alp' buna yolda etti. Sonra eyh Mahmud adnda
bir Allah dostu var idi. Bunu ve Edebal'nn kardeinin o
lu Ahi Hasan' da birlikte istedi. Doru Atranoz'a vardlar.
Tekfuru Trklerin geldiini iitince, hisar bo brakp
Alata Da'na kat. Orhan Gazi de dier gazilerle ardndan
gitti ve daa vard. Tekfur'la giden insanlar karlatlar.
Tekfur kat, kaarken bir kayadan uup ld. Atranoz'un
kalesini bozdular, halkna gnl alc ekilde davranp emniyet ve asayile yerlerinde braktlar. Orhan Gazi byle bir
davrantan sonra Bursa'ya geldi ve Pnarba'nda suyun
arkasnda konaklad.
iir
O umman denizi ve yardm edici yiit

Orhan Gazi'nin imdi ne yapacana bak.
O hareket edince kafider krlrd, onun
Karsna ad destaniara karm savata
Rstem bile kamaz.
ad anlan
Kaledeki insanlar onu bu ekilde grnce,

Orhan' a oras balk bahelik bir yer oldu.
Savamad, dve
de kalkmad, bu yzden
Ne ba yarld ne de kan dkld.
Ve o, Bursa'y kolayca ald

Yazdm menakp buna bir delil oldu.
84
Orhan Gazi Mihal'i Bursa tekturuna gnderdi ve "Hisar

ver." dedi. Tekfur da, "imdi anlaalm bize kimse zarar vermesin, hisar verelim." dedi. Mihal bu haberi Orhan Gazi'ye
bildirince, Orhan Gazi bu anlamay kabul etti. Tekfur yeniden haber gnderip "Bana birka sekin adam gndersin de
hisardan kacak insanlar Mslmanlar incitmesin." dedi.
Mihal, "O insanlara emretsin de gelsinler." dedi. Tekfur,
"Grdkleri ilerin karln vereyim." deyince Mihal otuz
bin filoriye anlat ve bunu Bursa tekfuru candan kabul etti.
iir
Bursa tekfuru para gnderdi;

Hem hisar verdi hem de kurtuldu.
Bursa tekfuru hazinesini brakp gidiyor,
Bir ip kuand ve eek ulu giyindi.
O, "Bana bu bam lazm, ey Trkler
Beni sevgilimden ayrdnz, yerimden yurdumdan
ettiniz" der.
Szn ksas hisardan knca kaplar kalabalklat, Mslmanlar her bir taraftan ehre girmeye baladlar. Ahi Hasan yanndaki insanlarla birlikte burca trmand. Bursa tekfurunun yanna Gemlik' e iletmeleri iin adamlar verdiler.
Gemiye kadar getirdiler ve stanbul' a gnderdiler. Beri yandan hisarn geride kalan halkn gven altna aldlar ve kimsenin bir pn aldrmadlar. Bursa tekfurunun hazinesini
Orhan Gazi, gazilere balad, aralarnda bltrd. Hi
kimse mahrum kalmad. Ziyadesiyle mal bulundu, hepsini
gazilere verdiler, hepsi zengin oldu.
Tekfurun Saroz adnda bir veziri vard. O gitmedi, zaten
hisarn verilmesine sebep de Saroz olmutu. Onun da pek
ok mal vard. O da isteyerek ok mal getirdi. Orhan Gazi
onu da gazilere datt.
Bununla birlikte lm pek ok kafir buldular. Orhan Gazi bu vezire, "Bu hisar vermeye niin skntya girdiniz?"
diye sordu. Saroz, "Skntya dp hisar vernemize bir
85
Ak Paazade J Osmanoullar'nn Tarihi
ok sebep var. Birincisi sizin devletiniz gnden gne artt,

bunu grdk. Sonra bizim uursuz devletimiz bahtszlat.
Sizin bahtnzn arttn ok iyi bildik kincisi baban zerimize geldi, kylerimizi zaptetti. Size balanp itaat ettiler,
bizi ise hi anmaz oldular. Niin ansnlar, sayenizde rahata
kavutular. Bunu bildiimizden biz de rahatla heves ettik.
ncs tekiurumuz ok mal toplad. Maln bir faydas
olmad, onun iin mal vermeye bir ey bulamad. Vaktiyle
bu alak nesneyi almad. ihtiyacmz olduu zaman satan
olmad. Bu hisar bize hapishane oldu. Drdncs padiah
dkn ve aciz oldu. Padiah dkn ve iktidarsz olunca
lke abuk bozulur imi. Beincisi ktye uyduk, Kite tekfuru byle biri idi. Altncs ise alem hep deiiklik iindedir. imdi bu bozukluk, bu deiiklik bizde ortaya kt. Orhan Gazi, "Ya bu lmler neden oldu?" diye sorunca, vezir,
"ou alktan ldler." cevabn verdi.
iir
Eer Allah'tan yardm ve bolluk gelirse,

Her bir maksadn deerli ve stn olur.
Hangi ie el sunarsan o kolayca oluverir

Ve btn millet senin yardmna koar.
Osman'n
slalesi Allah'tan ihsanlara kavutu.

Buna kim dmanlk ederse ayak altnda kalp gsz
dt.
Bursa Tekfuru Orhan'n elinde zavall durumdadr.

Tekfura ayak altnda kalmak yarar.
Ey Allah'm! Osman slalesinin elinden tut da,
Onlarn devletleri kyamete kadar srsn.
Padiahn
ordusu hep galip gelsin ve Allah'n

yardmyla stn olsun;
nk bu slale hep seven ve iyi grendir.
Bu fetih tarihi hicretin yedi yz yirmi
Orhan Gazi eliyle gerekleti.
86
altsnda
(M. 1326)
Gnmz dilinde:
SORU.- Bu fetihler
m
yapld
Osmanoullar'nn
Tarihi
vakit Osman Gazi hayatta
idi?
CEVAP.- En doru kavil Osman'n yaaddr. nk

olunu
sefere babas gndermiti.

SORU.- yle ise Osman Gazi kendisi niin sefere katl
mad?
CEVAP.- Osman Gazi'nin ayrca iki olu daha vard.

Ancak onun niyeti Orhan Gazi'nin kendi zamannda stnlk kazanmasyd. "Orhan Gazi benim zamanmda ev
ket bulsun" diyen Osman Gazi, ayrca ayandan zahmet
ekmekte idi. te kendisinin sefere katlnamasna sebep
bunlar idi.
iir
Olunun yce talihli olmasn isteyen

Baba, gel de oluna yolu gsteriver.
Oul
da senden t alsn, eer nasihat alnazsa sonunda

durumuna dp altnda kalr.
Zavall
Babalarndan t
almayanlar, insanlar
arasnda
arka
bulup
Szlerini geirememi ve dileklerine ulaamamlardr.
BLM 24
Osman Gazi
olu
Orhan'a vasiyetlerini
anlatr.
lk nce, "Oul Orhan! Ben ldmzaman beni Bursa' daki o Gml kubbe altna koyacaksn." dedi. Sonra, "Sana
bir kimse yce Tanr'nn emretmedii szleri sylerse, o
sz Allah huyurmad iin kabul etmeyeceksin." dedi.
Ardndan, "Eer sen yce Tanr'nn ilmini bilmezsen, bilen
kiiye sor." dedi.
iir
Okuyup yazma bilmenin faydas nedir:

sz syleyen insanolu olmutur.
Yalnz
87
Ey kardeim, sen ister sz bil istersen bilme,

Asl olan senin gnlndeki niyetindir.
Sonra da, "Ayrca sana itaat edip hizmette bulunanlar
memnun et, bir de hizmet edenlere iyi muamelede bulun ve
balar yap, yapacan ihsanlar onlarn hallerinin ve davranlarnn tuzadr." dedi.
BLM 25
Konur Alp'le Gazi Rahman ve Akakoca'nn durumlar

ne oldu, onlar anlatr.
Konur Alp, Akyaz'y ve Konrapa ilini ve Bolu'yla Mudurnu'yu ve oradaki yerleri fethedip idaresi altna alp dzen
verdi ve kendine dndrd. Sonra Karaepi'e ve Absuyu'na geldi. Gazi Rahman' orada brakp kendisi yine gitti.
Bu tarafta Akakoca da Kandra'ya ve rmen'e asker koyup
salamlatrd. Maksad Samandra'ya varmakt. Szn k
sas bunlarn ileri gece gndz kafirlerle savap gaza etmek, bazen de onlar tatllkla yola getirmek oldu.
Bir gn anszdan Samandra tekturunun olu ld. Kafirler bunun cenazesinde toplanmlard. Gaziler de frsat
gzlerlerdi. Frsat bulunca kafider hisar nnde iken, kafirlerin bu gafletlerinden faydalanarak onlar bastlar. Bir
ksmn ldrp tekfurunu tuttular. Samandra hisar bu
ekilde fethedildi. Tekfurunu alpAydos hisarna getirdiler ve "Gelin bu tekfuru alp hisarmz bize verin." dediler. Aydos hisarnn kafideri buna karlk, "Gidin ban
kesip etini piiriniz ve yiyiniz." dediler. Sonunda tekfur,
"Beni stanbul'a gtrn ve beni orada satn." demi. "Bu
tekfuru ldrelim mi yoksa satalm m?" diye Orhan Gazi'ye haber gnderdiler. Orhan Gazi de, "Satn, gazilere
harlk olsun." deyince stanbul' a gnderdiler. stanbul
kafideri de, "Ne adam satn alrz, ne de adam satarz." demiler. Toplu hazr askerleri var imi gnderdiler, kafideri basp krdlar, bir hayli lenler oldu. Grlmemi dere88
cede byk sava oldu. ok kii ld. Sonunda Allah fr

sat verdi, katiri bozdular.
Szn ksas Samandra tekfurunu znikmid telduru satn
ald. Akakoca gelip Samandra'y hisar edindi. stanbul ve
Aydos tekfurlaryla daima savalar yapt. Gaziler hibir zaman Akakoca'yla at srtndan inmediler. nk stanbul
teldurunun savalar eksik olmazd. Onun iin Aydos hisarndan Trk srp uzaklatrmak isterlerdi. Akakoca etraftaki kyleri dzene sokmu, asayii kurmu, gven vermi ve anlamt.
BLM 26
Aydos
hisar
ne
ekilde
fetholundu onu
anlatr.
Meer teldurun bir kz var imi. Bir gece Hazret-i Peygamber'i, selam onun zerine olsun, o kz dnde grm, ne
grm? Kendisini bir derin ukura dm grr. Bu halde
iken anszn gzel yzl, ahlak gzel bir kii gelip ukurdan
karr. zerindeki giysileri karp atar, vcudunu ykar,
sonra da ipekten elbiseler giydirir. Kz rpererek akn bir
ekilde uyanp dnmeye balar. Grd ryaya arr,
ancak dnde grd kiinin hayali kzn akln alr. Gece
gndz gznden ve gnlnden gitmez, hayrete der.
iir
Onun can gz alp sevgiliyi grnce

Hemen, grd gibi varln dosta verdi.
Gnl
ehrinde
kalan yalnz o sevgili oldu.

da yele verdi.
Dncesi dald, akln
Ey sevgili dostlar buna armaynz

Ve bunu knamaynz, onu gren yalnz can gz
olmutur.
Aki aka iki hikmet verilmitir, birisi grnen yz

Dieri
ise sevgilinin hikmetle dolu
tarafdr.
89

Kz
bu d grnce kendi kendine, "Benim halim ne oldu? Beni bu ukurdan karp baka giysiler giydiren, ayr
ca bulunduum yerden alp giden ve beni uzaklatran
kim? Artk benimhaalim bir baka ekle dnecek gibi." dedi. Daima bu durumu dnp yrrken bir gn anszn
kale nne Trk askeri geldi, sava yapt. Hisardaki kafir
erieri de savaa baladlar. Bu hal devan:. ederken kz, "Ben
de gidip savaa katlaym." diye kalkt ve kalenin burcuna
kt. Bedenden uzaklara bakt, bir de ne grsn? O dn
de grd sevgili kii gelen askerin komutan ve by
dr. "te halin ne olduu ortaya kt." dedi. O halde iken
dnp evlerine geldi. Rumca bir mektup yazd ve dnde
grdklerini yazd. Sonra, "imdi ekip gidiniz." dedi. Hisar zerinden bir gece tayin ederek, "ok gvendiiniz kiilerden adamlar gnderiniz. Falan gece gelsinler, ben size
hisar alvereyim." diye yazd. Mektubu katiayp bir taa s
kca sard, sava yapar gibi oldu ve o ta att. Ta gelip Gazi Rahman'n nne dt. Gazi Rahman, ta zerine bir
mektubun sarlm olduunu grd. Hemen ta alp Akakoca'ya iletti. Bir Rumca bilir, mektup okur kii buldular.
Mektuptaki haberi rendiler ve inandlar. Akakoca, "Gaziler! Bu yolda ban ortaya koyacak ve n salp nian koyacak kim var? Ben de onunla beraber olaym." dedi.
Gazi Rahman ne karak, "te ben hazrm." dedi. Konur Alp, "Buna bir hal daha edelim." deyince "Nedir?" diye sordular. O da, "Yannda oturduunuz hisar atee verelim." dedi. Kabul ettiler ve hemen gelip atee verdiler, sonra da brakp gittiler.
Bu Aydost hisarnn kafideri ok sevindiler, ziyafetler
ekmeye baladlar. Artk kzn kararlatrp vaat ettii gece
oldu. Bu gece Gazi Rahman bir ok sekin gazi arkadala
ryla kzn dedii yere gelip hazr oldu. Kz o kararlatrlan
yerde bunlar bekliyordu. Gazi Rahman' grnce hemen
bedene ip balad ve ucunu aaya sarktt.
O babu Gazi Rahman kolayca ipe yapt ve bir rmcek
gibi ipi toplayarak bir gz ap kapayncaya kadar hisara
kp kzyla bulutu. kisi birden hisarn kapsna geldiler. Ga-
90
zi Ralman kapcy paralad, kapy atlar. Kendisiyle gelen

gaziler ieri alnd. Bunlar doruca teldurun sarayna vardlar.
Tekfur geceden elenip sarho yatmakta idi. Onun iini
bitirdiler. Sabah olunca Akakoca da yetiti, hisar bu ekil
de fethettiler.
iir
erieri Samandua'y yakt, bunlarn ne iler

yaptklarn
Canlarn balarn
Bu kan dken
ortaya
seyret.
atp dmanla arptlar,
gazilie erien neelenenlere
bak.
Bunlar dnyaya doru gelip doru gittiler

Ok gibi olan hep doru duran dorular seyret.
Ok nereye ularsa oras yaralanr,
O yay ekip oku atan ndere bak.
O oku atan ve attran erdeki gayrettir.
O erin kavutuu derecelere bak.
BLM 27
Tekfur'la kzn ne yaptlar onu
anlatr.
Hisar Allah'n ltfuylafeth olununca tekfuru kzyla birlikte

Orhan Gazi'ye gtrmesi iin Gazi Rahman' a verdiler. Gazi Ralman onlar alp Yeniehir'e geldi. Orhan Gazi'yi orada buldu ve olup bitenlerin haberini bildirdi. Tekfuru da
mal ve kzyla birlikte Orhan Gazi'ye teslim etti.
Orhan Gazi kz Gazi Rahman' a verdi, ayrca getirdiklerinden de bir hayli mal verdi.
imdi gnmzde Karaca Ralman diye anlan bir yiit
vardr. O da Gazi Ralman'n torunlarndandr. stanbul'a
kar pek ok yiitlikler gstermi ve nice iler baarmtr.
te bu yzden onun zamannn stanbul'unda ocuklar a
laynca anneleri, "Susun, susmazsanz Karaca Ralman gelir." diye onlar korkuturlard. Ey deerli okuyucular, Al91
lah' a yemin ederim ki yazdm bu menkbelerin hepsini

hakkyla en iyi ekilde biliyorum. Bunlar bou bouna yazdn sanmaynz; ilmim hepsine yetitii iin yazdm.
iir
mrm seksen alt yana basnca

Bayezit Han Bogdan' a ulat.
Bayraklar alp byk davullar alnnca
O padiah uzaklara uur ve kutlulukla gittii
stanbul' dan kp yrd zaman,
Devletinin seferleri btn alemi tuttu.
Ben de menkbeleri yazmak iin defter kardm,

her hadiseyi aka anlattm.
Rastladm
Sekizinci padiah olan Sultan Bayezid de, o Cuma gn

Allah iin sefere knca yedi hutbe okundu.
Ben Aki'nin sylediklerine kulak tut ve
Kalem alp yazdm menkbelere deer ver.
BLM 28
Gaziterin bu yanda neler yaptn ve Orhan Gazi'nin

babasnn Hak rahmetine kavutuunu anlatr.
Orhan Gazi'nin dedesi Edebal, kzndan bir ay nce
Hakk'n rahmetine kavutu. kisini de Bilecik'te defnettiler.
Ama Osman Gazi ay sonra Allah' n rahmetine ulat. St' te vefat etti. O zaman Orhan Gazi Bursa'da idi. Emanete koydular ve Orhan Gazi'ye haber verdiler. Aceleyle gelip
babasnn vasiyetini yerine getirdi. Bursa'ya gtrp Osman Gazi'nin vasiyet ettii Gml Kubbe'nin iine koydu. Fakat Osman Gazi, kaymatas Edebal'y ve hanm
Malhun Hatun'u kendi eliyle defnetti.
92
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
iir
Onlar imdi yeni bir yolculua ktlar,

Bu kta yapayalnz, baka giysi giydiler.
Bindikleri at sekiz ayakl,
nlerinde avu; "onlar gayr
Uzak seferdeler, yaknda gelmezler
Geer nice yl, gndzler, geceler" diye syler.
Bak senin de yolun, menzilin bu, acep ne zaman
Varrsn Aki, ki nnden gitti onlar.
BLM 29
Osman Gazi'nin lmnden sonra Orhan Gazi'nin

neyle megul olduunu anlatr.
Orhan Gazi, babasnn dnyadan gp ebedilik lkesinde

yer tuttuunu grnce, kardei Alaeddin Paa'yla bulutu
ve gerekli ileri grp yaptlar. O zamanlar Bursa hisarn
da Bey sarayna yakn yerde tekkesi olan bir Ahi Hasan var
idi. te o vakitte bulunan Allah dostlar birlikte toplandlar.
Osman Gazi' nin mal mlk olarak nesi varsa miras iin ara
trdlar. Baknca, miras olarak iki karde arasnda bu fetholunan yerleri grdler. Ancak altn ake ve hazine falan bulunmadna ahit oldular. Fakat srtak tegele denen
kuma, at zrh, tuzlas, kakl, bir giyim ayakkabs, koum atlar, bir sr koyunu vard. Bu koyunlarn asl imdi
ki zamanda Bursa civarnda bulunan beylik koyundandr.
Bundan baka birka at srsyle Sultann'nde depingi
denen ve eyer arkasna konulan pek ok ift bellernesi bulunuyordu. Bu saylanlardan baka bir eyi yoktu.
Orhan Gazi kardeine, "Siz ne diyorsunuz?" diye sorunca kardei Alaeddin Paa, "Bu lke Hakk'ndr. Buna bu vilayetin ve halknn halini grp gzetecek, bu ileri baara
cak ve obanlk edecek bir hkmdar lazmdr. Padiahlk
iin de sebepler lazmdr. imdi bu ylklar, bu koyunlar
padiahn olmal. nk bunlar padiahln gereidir.
93
Ak Paazade 1Osmano(jullar'nn Tarihi
imdi
bizim miras olarak ve blecek neyimiz var?" cevaverdi. Bunun zerine Orhan Gazi kardei Alaeddin
Paa'ya, "Gel imdi sen oban ol." deyince Alaeddin Paa
"Kardeim, babamzn duas ve yardm seninledir. Zaten
kendi hayatnda bu orduyu sana emanet edip smarlad.
imdi obanlk senin olsun." dedi. Ayrca orada toplanan
baba dostlar olan sevgili kiiler de bu sz kabul edip yerinde grdler. Sonra Orhan Gazi dnp, "Kardeim! Gel
sen imdi bana paa ol." dedi. Alaeddin Paa kabul etmedi
ve "Kite Ovas'nda Kodura derler bir ky var, onu bana
ver." dedi. Orhan Gazi bu sz kabul edip o ky ona verdi. Sonra Alaed din Paa Kkrtl' de bir tekke yapt ve
Bursa' da kaplca kapsndan ieri girilen yerde bir mescit
yapt, bir camii de hisariinde yapt ve yannda oturup sakin oldu. Gnmze kadar oluk ocuundan, neslinden
bn
yaayanlar vard.
iir
Bunlar bir olunca iler yolunda gitti

Nice k ve yaz safa ve gnl holuuyla yaadlar.
slam nizarnnn yerlemesi iin ok gayret ettiler.
Dmanlada arpma
yznden kanlar akt, balar kesildi.
ok ok yaraladlar ve yaralandlar.
Pek ou da, "O kardelerimiz nerede?" diyorlar.
Esir satp almadlar ve esir alp satmak iin savamadlar;
Gayeleri de bu deildi.
Zaten dnya gelip gitme yeridir. Burada
Ne yaparsanz yapnz sonunda yklacaktr.
Gelenler ayn ekilde durmaz, suretleri bozulur,
Doan gn batmak iin gece de yatmak iin yaratlmtr.
Bu grnn glgesine taklp kalma,
nk seninle olan oyunu, seni yenmek iindir.
Senin yaptn iler, ey arkada!
Ya seni cehenneme yahut da cennete gtrecektir.
94
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Sen ikisi iin de urama yalnz Allah' a dn,

Yaratlanlar Hakk'a tapmak iin yaratlmtr.
Orhan kardeinden t,
Arkada ve yoldalarndan da dualar
ald.
Sonra btn velilerden dualar ald;

Orhan hepsinden dua istemektedir.
Osmanl
soyunda
insanlarn dualarn
almak iin
almak mirastr;
nk bunlar halkn dnyaya
dknlnden
uzak
durmulardr.
Ak Paa da Orhan Gazi'ye dua etti.

Gk Alp neslinden olanlarn hepsi buna dahildir.
BLM 30
Orhan Gazi padiah olduktan sonra

hangi ilerle urat, onu bildirir.
Kardeine verdii ky kararlatrp salamlatrd. Bu s
rada Akakoca dnyadan gp ahiret alemine gitti. Mezar Kandr bucanda bir dadadr. Ondan sonra Konur Alp
de onun gibi oldu. Orhan Gazi o bucan sancan olu Sleyman Paa'ya verdi. nn sancan kk olu Murad
Han Gazi'ye verdi. Kendisi ordusuyla znikmid'e gitti. z
nikmid'in ne ekilde alnacan da btn meseleleri sayp
dkerek ak ekilde Gazi Rahman'a bildirmitir. Asker
toplannca doru Bursa' dan Yeniehir' e ktlar ve oradan
Geyve'ye indiler ve olu Sleyman Paa'y Absuyu'nda
buldular. Ayan Gl'nn kenan, Aydos'ta olan Gaziler de
gelip Orhan Gazi'yi karladlar. Onun sahibi Yalakonya
adnda bir hanm idi ve stanbul tekfuruyla ilikisi vard.
Yalakovas'nn sahibi bu idi ve deredeki hisarda onun olup
Kalayun adnda bir kardei var idi. Yukar yamataki, Trklerin Koyunhisar dedikleri hisar da onun idi. Trkler bunlarn hisariar zerine gelip sava balaynca, Yalakonya'nn
gsne ok isabet etti, sesi kmadan ld. Orhan Gazi ge-
95
lip znikmid zerine kondu. Hisarn sahibi hanm, "Ben

Trklerle savamam; eer bunlar bizden ldrrlerse len
gitti, yerinde kalanda ne fayda var; yok biz bunlardan ldrrsek, bunlarla kan dman olur, kyamete kadar sava
rz." dedi. Bu hamnn i bilir bir adam var idi. Onu gnderip, "Anlap hisar size verelim, bize zararnz dokunmasn." dedi. Orhan Gazi bu teklifi kabul etti ve "Bu hamnn
neyi varsa alsn ve hisar teslim etsin." dedi. Hanm, "Ben
geceleyin karm, ancak beni Trklerden korusun." dedi.
Syledii gibi ettiler. Sonra, "Kafirlerden kim gitmek isterse gitsin, kalmak isteyen de kalsn." dediler. skeleye gelen
gemilere, eyalarn istedikleri gibi yklediler. Orhan Gazi,
"Ahdimizde sadk kalmamz ve hain olmamamz iin bu
kafirlerin bir pn bile almaktan saknnz." dedi.
Nasl ve hangi ekilde anlama yaplmsa, ahdlerini art
larna gre yerine getirdiler. Sonra Orhan Gazi hisara girdi
ve Aydos' ta bulunan gazilerin de hepsi znikmid' e gelip
yerletiler. Orhan Gazi, olu Sleyman Paa'y znikmid' e
getirdi. Kiliseleri mescit yapt. Ayrca bir kiliseyi de medreseye evirdi. Daha imdi bile medresesi vardr.
Karamrsel adnda yiit, cesur bir er vard. O yeri ona verdiler ve vilayetini trnar olarak bltrdler. Trnar erlerini,
stanbul'dan kan gemiyi incitip, saldrmasnlar diye kenara getirdiler. Sonra Yalakova' y da tmara verdiler. Ayrca
Akakoca'yla birlikte olan sava erlerini de bu vilayette topladlar, Araman pazarn Yahulu'ya verdiler. Kandr vilayetini Akba' a verdiler. imdi bile bunlarn neslinden yaa
yarlar vardr. Genliboza' da tekkesi bulunan Fazlullah Kad,
Akakoca'nn neslindendir. te Kocaili'nin, Bolu vilayetinin, Konrapa'nn hepsinin fethinin asl ve hakikati budur.
Fakir bunlarn hepsini uzun uzadya aklayp anlattm.
iir
Bu dnyaya pek ok gelip giden oldu

"Benim" deyip aslsz iddialarda bulundu.
Unutulup ismi bile anlmaz oldu
Ancak yerini baka bir yalanc tuttu.
96
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Sakn
ha "benim" diye iddiada bulunma

Sonunda gururlananlar piman oldular.
BLM 31
Onun ne
giydiini
ve neler ortaya kanp
uyguladn anlatr.
Orhan Gazi padiah olduktan sonra babas zamannda olmayan kendi devrinde olan eyler ortaya kard.
iir
Alemdeki dzenleri bu insan yapt;

Bu dzeni koyanlarn niin byle yaptklarn biliyor
musun?
Ya kendisi faydalanacak veya bakalarna faydas olacak,
te kanun ve adet ortaya koyanlar bu niyetiyle yaptlar.
Hangi adeti korsan, tesirini dnyada gsterir, fakat kolay
Bu olup o adeti koyanlar nereye gittiler, bunu bir anla.
Orhan Gazi'ye kardei Alaeddin Paa, "Sultanm, Allah'a
hamd ve kr olsun, seni imdi padiah grdm. Bir gn
senin de ordun gnden gne oalacaktr. Sen de askerinde
bir nian, alarnet koy ve o ey baka askerlerde olmasn."
der. Orhan Gazi de, "Sen ne ii ilersen ben de onu kabul
ederim." dedi. "imdi etraftaki beylerin brkleri kzl renktendir. Senin askerinin brkleri ak olsun." dedi. Bilecik'te ak
balk yaptlar. Orhan Gazi giydii gibi ona bal olanlar da
giydiler. Sonra Orhan Gazi ie giriip askerini oaltmak istedi. Kardei, "Onu kadlara dan." diye syledi. O zamanlar andarb Kara Halil, Bilecik'te kad olup hakim idi. Ona
hakimlik Osman Gazi tarafndan verilmiti. Orhan Gazi zamannda da znik'te kadlk yapt, sonra Bursa kads oldu.
Orhan'n olu Gazi Hnkar zamannda kadasker oldu. Ayrca vezirlik ve beylerbeyilik de yapt. Bu durum, Allah'n izniyle daha ayrntl ekilde aa blmlerde anlatlacaktr.
97
Ayrca o Edebal'nn kavminden idi, ona dant. O, "l

den yaya asker karn." dedi. O zaman ok kimse, "Beni
yaya yazdrn." diye kadya rvet verdi, onlara da ak brk
giydirdiler.
SORU.- Onun adna niin "yaya" dediler?
CEVAP.- Sultan Mehmed'in olu Murad Han zamann
da, sefere giderken, bir yaya bir kpek eniini alm. Enik
sahibi eniini bulmu. Yayaya, "Enii sen mi dourdun,
onun iin mi aldn, bire enik yaya" diyerek svm. Bir
hayli dv eki de olmu. te halk o sebepten dolay
"enik yaya" demektedir. Zira isim verme ynyle "enik yaya" demeye bu sebep olmu. Bylece o zamanda isim verme kpek yavrusunu almas sebebiyle olmutur.
Bir de burma tlbent de Orhan Gazi zamannda yapld.
Divana geldiklerinde beylerin burma tlbendi olmazsa
ayplarlard. Hatta, "Divana geldin burma tlbendin hani,
nerede?" derlerdi.
iir
Dnya her an bir baka ekilde grnr

Hayalle oyalananlar o eitlilie sevinir.
O kastedilip aranann bu olduunu sanr,
Ya rtsn aar ya da iyice rtnr.
Dnyada yasalarn verdii izin, hrmet hep byle oldu
Kimi kpek gibi srr, kimi korunur.
Lakin divanda burma tlbent giyerlerdi. Sefere gittikleri
zaman ise brk giyerlerdi. Ayrca brkn altna evgle giyerlerdi.
SORU.- evgle nedir?
CEVAP.- evgle, n ksa, ard uzun, ii deriyle kaplanm bir takkedir.
te Osmanoullar'nda byle alacak ve yadrganacak
eyler ok grlmtr. Fakir, ksa ksa da olsa yazdm. O
zamanlar onu gerekli grrlerdi, imdi ise adet bunlardr.
Eskiden dikkat eken taraklar ve deer verilen sakaHar
98
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
olurdu. Anszn padiah birine kzsa, sakalm kesip eee

bindirirlerdi. imdi ise insanlar eek adetini beenir oldular, binip dururlar. Ve bunlar sakallarn kendi istekleriyle
keser oldular. Bu sakal krkma adeti eski Avrupa' dan kalmtr. Bunu Avrupa' dan cnp klar almtr. zellikle
imdiki zamanda hogrlr oldu. Hanmlar salarn kesmeye baladlar. Erkekler de sakallarn kesiyorlar.
BLM 32
znik'in nasl alnp fethedildiini anlatr.
Evvel Karatekin'i almlard. Bu durum znik' e bir snrlama

getirmiti. Bu sebeple Karatekin hisar iinde bulunan gaziler
znik'in kaplarn atrmaz olduklarndan halk alktan s
kntya dmt.
nk etrafndaki kyleri alp, trnar erlerine vermilerdi. Bu kylerin kafirleri hibir ekilde sebepli sebepsiz bunlardan incinmeyip huzur ve rahat iinde idiler. Rahat olduklarndan ve incinmediklerinden dolay da hisar halkna yiyecek vermezlerdi. Baz zamanlar Mslmanlara kat
lp hisara kar sava bile ederlerdi. znik halkna seslenerek,
"Gelin ey zavalllar, bizim rahat ve huzur iinde yaadmz
gibi, sizler de rahat olun." derlerdi. Sonra ehrin halk gle,
balk avlamak iin bile kamaz olmulard. Hatta hisarda bulunan halktan baz kafirler gazilere haber gnderip, "Alktan
ok sknt ekiyoruz." derlerdi. O zamanda etrafn tamamn
Trk almt ve buralar trnar erieri tarafndan iletilirdi.
Szn ksas, kafirlerin durumunu Orhan Gazi'ye bildirdiler. Bir gn devletle kendisi de znik'in zerine geldi. ok
skntda olan kafider Orhan Gazi'nin geldiini grnce ilerinden gvendikleri birini padiaha gnderdiler. "imdi
bizimle anlap gven verin, bizi ldrmeyin, gidenimiz
gitsin, kalanmz kalsn, biz de size hisar teslim edelim" dediler. Orhan Gazi onlarn bu teklifini kabul etti. Onun iin
Orhan Gazi, "Hayrseverlik Allah iin olan almalarn en
stndr" der idi. Sonra bu hayrseverlik sebebiyle pek
ou slam dinini kabul etti.
99
Tekfurunu stanbul kapsndan kardlar. Hemen kendisine bal halkla birlikte gitti. Sipahisinin ou kald. ehir
halknn hibiri gitmedi. Orhan Gazi tekfura adamlar verdi,
gemiye kadar gtrdler. stedii tarafa gitti. Tekfur kap
dan kt gibi Orhan Gazi de Yeniehir kapsndan ieri
girdi. Kapnn i tarafnda Abklos denen bir bahe var idi.
Buras ok gzel, gnl ac bir yerdi. Orhan Gazi'yi dosdoru oraya gtrdler. ehrin kafideri de hep birden topluca karladlar. Sanki padiahlar ld de olunu tahta geirir gibi bir hadise oldu. Ancak pek ok hanm geldi. Orhan
Gazi, "Bunlarn beyleri nerede?" diye sorunca, "Kimi sava
ta, kimisi de alktan ld." dediler. Fakat ilerinde olduka gzel, gnl eken gzelierin says ok idi. Orhan Gazi,
"Bu dul hanmlar, Allah'n emriyle helalla aln." diye gazilere emretti. Buyurduu gibi ettiler. ehrin byk yksek
evleri vard. Bu evierden evlenen gazilere ayrca ev verdiler. Hazr ev ve hanmlar olsun da onu kim kabul etmesin?
Meer ki gayet ebleh ola!
iir
Rum gzelleri salma salma gelince,

Gazilerin gnl mum olup eridi.
Onlar baheye geldikleri zaman
Gaziler ''bunlar melek midir?" dediler.
Yanaklar
gm
gl renkli dudaklar kpkrmz

kollar, o eftali eneler ...
Ey dostlar ! Melek nurlu kzlar geldi.

Onlar gren canlar ve gnller kle kesildi.
imenlikte servi gibi salnnca
Gnller glgeye taklp ardnca giderler.
Hayalinin glgesi canm ve gnlm kapt,
Arnher salarnn kokusu aklm ald.
Yan bakl kzlar nazar ettiklerinde
Bunlar gren yiitler ve kocalar kendilerini feda ederler.
100
O misk kokulu sevgililer dimalar sarho eder,

O Rum kzlar akllar avlarlar.
Rumca syleyip nazlanrlar
Sanki bunlar ney fleyip eng ve saz alarlar.
Gaziler bunlar o ekilde grnce
Orhan Han, bunlar asker gazilere verdi.
Ayrca onlarla birlikte evler ve paralar da
Gazilere arkadalk yapmalar iin verildi.
Bu fethin tarihi Orhan Gazi tarafndan hicretin yedi yz

otuz birinde (M. 1331) gerekletirildi.
BLM 33
Orhan Gazi'nin znik'te neler yaptn

ve kimlerle grp konutuunu anlatr.
Sonra bir byk kiliseyi Cuma mescidi yapt. Bir manastr

da medrese etti. Yeniehir kapsnn kt yerde bir imaret
kurdu. Yannda Hac Hasan adnda bir Allah dostu var idi.
Dedesi Edebal'nn rencilerinden idi. eyhliini ona verdi.
Bugne kadar gelen torunlar aym vazifeyi srdryorlar.
Yemek piince imaretin kaps ald. Orhan Gazi evvela
kendi kutlu eliyle yemei bltrd. Im da ilk gece kendi yakt. Medreseyi de Mevlana Davud- Kayseri adyla amlan mderrise verdi. Ondan sonra Konya' da Seraceddin-i
Urmevi'nin rencilerinden olan Taceddin-i Krd'e verdi.
Hitabetini de Karahoca'ya verdiler. znik'i taht edinip bir
hayli mddet orada zevkle vakit geirdi.
iir
Allah yolunda savaan Orhan'n hutbesi okundu.

O, gaza iin yola kan Turul'un olu Osman'n gazi
neslidir.
Oradan k saan gne Orhan Gazi grnd zaman
Bunlar, slamiyet'in gkyzndeki gl oldular.
101
O ak brk giymi Allah yolunda savamtr;

Yz ak, ileri de sa olan Orhan Gazi' dir.
Orhan Gazi ne giyerse giysin yakr,
O Ak Paa zamannn gazisidir.
BLM 34
znik fethinden sonra Orhan Gazi neyle urat
ve
trnarlar
kimlere verdi? Onu
anlatp
bildirir.
znikmid'i olu Sleyman Paa'ya vermiti. Onu Yenice,

Gynk ve Mudurnu'ya gnderip vazifelendirmiti. teki
olu Murad Han Gazi'ye de, adn Bey Sanca koyduu
Bursa sancan verdi.
Karacahisar' amcasnn olu Gndz' e verdi. Orhan Gazi'nin kendisi de btn vilayetin hakimi ve nazr oldu. O
lu Sleyman Paa'y Tarak Yenicesi'ne gnderdi. O vilayetlerin hepsi Orhan Gazi'nin adaletini iitmilerdi. Aldk
lar her vilayette adalet gsterdiler. Alnmayan yerler de onlarn adaletlerini ve neler yaptklarn iitip renmilerdi.
Sleyman Paa, Tarak Yenicesi'ne varnca halk, hisar
kendi istekleriyle anlaarak gven duygusuyla verdiler.
Gynk de onun gibi halk tarafndan istenerek verildi. Mudurnu halk da yle yapt. Sleyman Paa o derece adalet ve
cmertlikte bulunduundan o vilayetin insanlar "Ne olayd nceden de bunlar bize hakim olalard." diye yanp yak
lrlard. Sonra pek ok ky Trk halkn grp Mslman
oldu. O vilayetlerde bulunan ne kadar mlk varsa, hepsi
Sleyman Paa'nn kararlatrd gibi durmaktadr.
BLM 35
Orhan Gazi Karasi vilayetini niin
ve hangi sebeple fethetmitir? Onu bildirip
aklar.
O zamanda Karasiolu clan Bey vard. Rahmetli oldu. Oul

larndan Tursun Bey, Orhan Gazi'nin yanna gelmiti. Dier
102
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
olu babasnn yannda kald.
Halk babasnn yannda kalan

istemeyip Orhan Gazi'nin yanndaki oluna haber
gnderdi. Hac lbeyi adnda Karasiolu'nun bir veziri var
idi. Ondan ve lkenin sekin insanlarndan haberler gelmi
ti. Hepsi fikir birlii ederek Orhan Gazi'nin yanndaki olu
na haber gnderince Orhan Gazi, "Han'm, geliniz vilayete
gidelim; Balkesir, Bergama ve Edremit btn evresiyle sizin olsun, Kzlca Tuzla ve Mahrem'i o taraf da bana sadaka
et." der. Orhan Gazi ayrca Ulubat' fethedip tekturunu iinde brakmt. imdi doruca Glba'ndan yryp Biliyz' ald. Ardndan Ablayund'u ald, sonra da Kirmash'ya
yrd. O zaman onun sahibi Kalemestorya adnda bir hanm idi. Bir de kardei vard. Buna Mihalc derlerdi. Orhan
Gazi o vilayete geldiinde, bu hanm kardeiyle birlikte karladlar. Pek ok hediyeler getirdiler. Orhan Gazi yine onlar yerlerinde brakh. Yalnz sznde durmayan Ulubat tekturunu tuttular, aman vermeden hemen iini bitirdiler.
olunu
iir
Ey dost! Allah insanlarla anlama yapt;

Benim szm de yle insanlar iledir.
Eer
szm tutarsanz size cennet veririm;

ha sakn eytanca yalanlarla yrme.
Sakn
Ey canm! Hakk'n istedii ey; melekler, insanlar ve

Hayvanlarla szlerinde durmalar oldu.
Bu insan da sznde
durmay
ondan almtr;
te her insanla yaplan anlamann yolu budur.
BLM 36
Karasi ilinde Orhan Gazi'nin neler yaptn
Bunlar
Balkesir' e varnca
aradaki
anlatr.
olan kap
Bergama hi-
sarna snd. zerine gittiler. Orhan Gazi'nin yanndaki

kardei, kardeiyle konumak
iin hisara yakn varnca akla

103
vurdular. Dp ld. Bu durum Orhan Gazi'ye ok ar

geldi. "Bunlar hi beklenmeyen bir i yaptlar" dedi. Hemen
Orhan Gazi, "Bu il vilayet bilmi olun, emniyet ve gven
iinde olarak, imdi tekrar Orhan Gazi'nin olmutur." diye
arp hkmetti. Bu vilayetin halknn tamam, bu sz iit
tikleri gibi boyun eip itaat ettiler. Vilayetin nde gelenleri
ortaya kp tmarl tmarna gre yazlar aldlar.
Bu fethin tarihi hicretin yedi yz otuz beinde (M.1334/35)
Orhan Gazi eliyle gerekleti. En iyisini Allah bilir.
iir
Karasi'nin tedbiri ortaya kondu.

Orhan defterini tuttu ve yazld.
Orhan ah oynayp yendii iin
Karasi bu felein atn bir tarafa brakt.
Dnyada ukur filin oldu ve orada fil de baland,
Ecel ise atma binip kemendini att.
Karasi'nin defteri kaldrlp yakld.
Yenisini ise Orhan Gazi yazdrd.
BLM 37
Orhan Gazi'nin bu vilayeti fethettiini, tmarlann kimlere

ve o hisardaki olann durumunun
ve sonunun ne olduunu aklayp anlatr.
verdiini
Yce Allah, Karasi ilinde Orhan Gazi adna hutbe okunmasn ve para baslmasn nasip etti ve orann da padiah oldu. Karasiolu da Bergama hisarndan anlamayla kt.
Onu Bursa'ya gnderdiler. ki yl daha yaad. Sonunda yumurcak karp ld.
Orhan Gazi byk olu Sleyman Paa'y arp getirdi.
Karasi ilini ona mansp verdi ve kendisi Bursa'ya kutlulukla geri geldi, tahta oturup hkmdarlna devam etti.
104
iir
Alem yine eit eit cilve gsterdi;

Artk bu durumda insann yz gld.
Kutluluun klar vurdu, ka:lemler
Yeni sayfalarda mjdeler yazd.
Karasi [ili] sanki Cneyd-i Badadi

Ve brahim-i Ethem gibi velilerle dolup tat.
BLM 38
Sleyman Paa'nn bu ilde neler yaptn

ve hangi ilerle uratn anlatp aklar.
Fakat nce Bursa'da Orhan Gazi'nin neler yaptn grmemiz gerekir. Kutlulukla Bursa'ya geldikten sonra nce imaret yapt ve blgedeki dervileri denetlerneye balad. inegl yresinde Keida arasnda pek ok dervi gelip buralar yurt edinmiler. Aralarndan bir dervi tekilerden ayrlp gidip dada ara ara geyiklerle birlikte yrrm. Sonra Turgut Alp ona yaknlk gstermi, zaman zaman onunla grp konuurmu. Turgut Alp o vakitte ihtiyarlam
idi. Orhan Gazi'nin dervileri grp gzettiini iitince,
"Benim kylerim yannda pek ok dervi gelip oturmaktadr. lerinden birisi ok kutlu kiidir." diye Orhan Gazi'ye
haber gnderdi. Orhan Gazi bunu iitince, "Acaba kimin
mritlerindendir? abuk varnz ve kendinden sorup re
niniz:" dedi. Gelip sorunca dervi, "Baba lyas mritlerindenim ve Seyid Ebulvefa'nn tarikatindenim." dedi. Gelip
Orhan Gazi'ye haber verdiler. "Gidip dervii getiriniz." diye emretti; geldiler, dervii davet ettiler. Gelmedi, fakat,
"Sakn o hkmdar da gelmesin." diye haber gnderdi. Gelip Orhan Gazi'ye bildirdiler. Orhan Gazi tekrar, "Niin gelmez ve benim de gelmeme raz olmaz." diyerek yeniden
adam gnderdi.
O dervi, "Bu derviler gz sahibi olup onu bunu gzetirler. Ayrca dualarnn kabul olmas iin tam zamannda gi105
derler." diye cevap verdi. Bundan sonra bir gn bir kavak

aac kopard. Omuzuna alp dosdoru Bursa'nn hisarna
geldi. Havlu kapsnn i tarafnda bu kavak aacn dikmeye balad. Gidip Han' a, "O dervi geldi, yannda bir de kavak aac getirdi, kapda dikiyor." dediler. Orhan Gazi
knca aac dikmi olduunu grd. Daha Han sze bala
madan ona, "Teberrkmz olduka dur, dervilerin duas
sana ve senden gelecek nesiine makbuldr." dedi. Hemencecik dua etti ve derhal geri geldii yere gitti.
O kavak aac imdi, saray kapsnn iinde ok bym
tr. Gelen her padiah o aacn kurumu yerlerini giderirler.
Ondan sonra Orhan Gazi ardnca gidip kald yere vard.
Dervie, "Dervi, bu inegl yresi senin olsun." deyince,
Dervi, "Bu mlk, mal Hakk'ndr, ehline verir. Biz onun ehli
deiliz." diye cevap verir. "Ehli kimlerdir?" diye sornca Dervi, "Hak teala dnya mlkn sizin gibi haniara emanet etti. Mal da, kullann birbirlerinin ihtiyalarn grsnler diye
alveri sahiplerine verdi. Bizlere de yarn endiesi olmadan
her yeni gnde yeni rzk nasip etti." dedi. Bunun zerine Orhan Gazi, "Dervi benim szm kabul etsen ne olur?" diye
syleyince Dervi, "u kardaki tepecikten beri grnen yerceiz dervilerin havls olsun." dedi. Orhan Gazi de bu sz
kabul etti ve derviten dua ald. Tekrar makamna gitti.
iir
Umduum duas kabul olanlarn duasna kavumaktr;
Zaten bize Hak'tan emrolunan istekte bulunmamzdr.
Velilerden ve peygamberlerden alnan pek ok nefes,

Dua olup dnyada tesir etmitir.
Allah, "isteyin de kabul edip vereyim." dedi,
Benim gnlm de o davetten bu sz umut etti.
Orhan Gazi o derviin zerine kubbe yaptrd, yanna da
bir tekke ve bir cami yapt. imdi oras ibadete ak olup her
be vakitte padiahlara dualar edip onlar devaml anarlar .
O tekkenin adna Geyik Baba Zaviyesi derler.
ii
)l
li'l\: i
1 1
106
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
imdi
geldik bu tarafa; Sleyman Paa'nn Karasi vilayetinde hali ne oldu, o neler yapt ve kimlerle grp konu
tu? Onlar anlatalm. Bir gn Sleyman Paa Karasi vilayetinde gezerken Aydnck'ta Temaalk'a vard. alacak ve
garipsenecek binalarn bulunduu bu Temaalk' grp biraz dnp tefekkr etti, kalkt hi kimseye sz sylemedi. Ece Bey denen yiit ve ok cesur bir Tanr dostu var idi.
Alperen olarak anlan bu kimseyi ald ve yoluna devam etti. O zat, "Sultanm, ok alacak gr ve dnceniz var,
buna sebep ne?" deyince Sleyman Paa, "Evet, bir denizi
grr ve gemeyi dnrm. yle bir gemeliyim amma
kafider duymamal." diye cevap verir. Ece Bey'le Gazi Fazl, "Han'm, buyurursan biz ikimiz geelim." dediler. Sleyman Paa, "Hangi yerden geeceksiniz?" diye sorunca
onlar, "Sultanm, burada yle yakn geilecek yerler vardr." cevabn verdiler. Sonra yryp Greck'ten aada
deniz kenarnda hepsinin karsnda olan Viranca Hisar denen yere vardlar. Ece Bey'le Gazi Fazl hemen bir sal yaparak geceleyin binip imbini hisar civarna ktlar. Balar
nn arasnda gezerlerken ellerine bir kafir geti. Onu alp sala getirdiler. Sabaha doru beri tarafa geip katiri Sleyman
Paa'ya getirdiler. Sleyman Paa bu kafire iyi muamelede
bulunup elbiseler giydirdi ve zengin yapt. Sonra bu kafire,
"Hi sizin hisarmza girecek yer var mdr? Kafider duymadan ve bizi grmeden iine girelim." dedi. Bu kafir de, "Ben
sizi gtreyim, hi kimse grmeden hisara brakaym." cevabn verdi. Hemen o zaman birka sal attlar. Sleyman
Paa yetmi seksen kadar sekin gazi yiitler alp sala binip
gece iinde teki yakaya getiler. Bu kafir bunlar doruca
gece vakti imbini hisarnn gbre dktkleri yerine getirdi. Gaziler derhal o gbrelikten ieri girdiler. O zaman hisardaki kafirlerin pek ou darda balarnda ve harmanlarnda bulunuyorlard. Zaten mevsim harman vakti idi.
Szn ksas hisar aldlar. Fakat kafiderini hi incitmediler. Aksine kafiderine balarda bulundular. Ama ilerinden bilinen birka katiri tuttular. Bunlar hisarn limannda
bulunan gemilere koyup kardaki askere gtrdler. Szn
107

ksas o gn iki yzden fazla adam beri tarafa geirildi. Ece
Bey hisarn atarna bindi. Bolayr yaknnda Aka Liman denen yerde pek ok gemi var idi. Onlar atee verip yakt.
Sonra srd hisara geldi. imbini hisarndaki gemileri korudular. Devaml bu yakaya asker geirdiler. Kafirlerin ou
nu da ordunun yanna getirdiler ve buradaki kafideri hi incitmediler. Gnllerini alp kendilerini ve hanmlarn ziyaclesiyle ho tuttular. Sonra bu kafirlerin gemicilerini gemilere gtrdler. Onlarn yannda durup yeni pek ok adam
getirdiler. ki binden ok adam topland. Szn ksas bu
imbini hisarnn kafideri bu gazilerle bir olup yrdler.
Bir gece Ayaolonya denilen hisar da aldlar. Bylece Mslmanlarn elindeki hisarn says iki oldu. Alnan bu hisarn
halk da ok memnun oldu. Sonra bunlar salamlatrdlar
ve Aydnck'tan bir hayli insan da gemilerle geldi. Sleyman
Paa, "Bu hisadardan sipahi olan kafirlerin evlerini ayrp
karn, bir zararlarnn dokunmamas iin Karasi iline iletin."
dedi. Syledii gibi yaptlar. Bu hisadar bir iki ay sk sk
ya tahkim ettiler ve gnll gelenleri devaml olarak getirip
yerletirdiler. Bir gn Gelibolu'nun kafirleri toplanp bunlarn zerine gelmek iin hazrlk yaptlar.
Bu gaziler de onlar karladlar. Grlmedik savalar yapld. Allah'n yardmyla kafideri bozup krdlar ve hisarn
kapsn kapattrdlar. Yakup Ece'ye Gazi Fazl' yolda verip
Gelibolu'ya gnderdiler. Bunlar Gelibolu kafirlerine gece
gndz huzur vermediler. skelesine bile gemilerini getirtmediler. Sonra bu iki gazi ere, pek ok sekin askerler gnderdiler. Bylece Gelibolu'yu u edinip Bolayr' da yerletiler.
iir
Gaziler kafir lkesine kolayca geip

Pek ok kafir sarayn bo hale getirdiler.
Sleyman Rumeli'ne gelince,
Gazilerin bnndan erbet aknaya balad.
Ellerine pek ok altn ve gm ald
Fakirlik, dknlk gitti ve hepsi kendinden geti.
li
~
1
108
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Bu fetih, tarih olarak, hicretin yediyz elli sekizinde (M.

1357) gerekleti .
. BLM 39
Sleyman Paa Rumeli'ne geince nasl nlemler ald,

neler yapt ve neler dnd, bunlar anlatr.
Beri yanda babas Orhan Gazi' ye, "Kutluluklarla dolu padihimmeti, yce Allah'n yardm ve Muhammed
aleyhisselamn mucizeleri Rumeli'nin fethedilmesine yol
at. Kafider ziyadesiyle perian dmlerdir. imdi yce
ahsnza yle malum ola ki, bu tarafta fetholunan hisar ve
vilayetlere yerletirmek ve buralar gzelletirip marnur etmek iin pek ok Mslmann gnderilmesi gerekir. Onlar
fethedilen bu yerlere koyalm. Ayrca sekin gazilerden de
yolda olarak gnderiniz." dedi.
Orhan Gazi bu habere ok sevindi. Karasi vilayetine pek
ok ger Arap evleri gelmiti. Onun emriyle hepsini Rumeli'ne grdler. Bir zaman Gelibolu blgesinde yerleti
ler. Sleyman Paa fetihlerine devam etti ve Tekirda'nn
kenarna ulat. Aradaki hisariarn kimisini iyilikle, kimisini de savaarak ald. Odgnlek hisarn u edindi. Sonra
Hayrabolu'ya yrdler. Fakat bu arada gnden gne Karas vilayetinin insanlar da srekli gelmeye baladlar. Gelenleri yurt tutup Allah yolunda savaa baladlar. Szn
ksas yce Tanr'nn yardmyla Mslmanlar arkalanp
glendiler. Her ne tarafa yryp gitseler kafider nlerine
kamaz oldu. slam askeri fetihten fetihe yrd.
ahmn
iir
Dnyaya Sleyman geldi, artk

Kafir eytaniarna Sleyman' dan kurtulu yoktur.
O kafir lkelerine velvele brakt iin
Bugn zaman artk Trkn olmutur.
Sleyman'n elinden kafirlerin kurtulmas iin
Gelip Sleyman'n nnde iman getirmelidir.
109
Yoksa btn mr boyunca hapiste kalacaktr.

Zaten onun eytanl bylece kendine kalmtr.
BLM 40
Konur hisarn ne
ekilde aldklarn anlatp aklar.
Bu Konurhisar'nn tekfuruna Kalakonya derlerdi. Yiit bir

melun idi. Trkler Rumeli'ne getikten sonra o kafirat srtn
dan hibir zaman inmedi. Sonra beri tarafta Yakup Ece, Gelibolu'yu hisar yapp kuatmakta idi. O kafir devaml bunlar
rahatsz eder, zaman zaman bunlardan adam bile alrd.
Sleyman Paa bir gn gazileri uyard, Rumlardan birka
casusu var idi. Bu katiri aratrp sordular ve peini brak
madlar. Sonunda niyetini rendiler. Bu kafir Gelibolu yresinden adam tutup karmak niyetiyle hisarndan knca,
Sleyman Paa'ya haber verdiler. Kafir dnp hisarna kanca tutmak iin etraf evirdiler. Ayrca baz yerlere pusular kurdular.
Kafir, Trklerden bir adam tuttu ve hisarna gitmek iin
geri dnd. Beri taraftan Gazi Fazl kafirin ardna dt. Kafir hisara girmek iin kaarak geldi ve kendini ele verdi. Yannda pek ok arkada da var idi. Gaziler bunlar da kltan
geirdiler. Tekfurunu alp hisara kar getirip gsterdiler.
Tekfurun hisar vermemek iin arpacak hi adam yok
imi. Halk derhal hisar Sleyman Paa'ya teslim etti. Tekfuru ldrp ban padiaha gnderdiler. Alnan ganimetieri
gazilere bltrdler ve hisarda Hac lbeyi'yi braktlar.
Gelibolu tekfuru beri yanda her taraf Trklerin aldn
grnce kendi hisarn anlamayla verdi. Bu anlattmz
yerlerin fethi bir ylda tamamland. Sonra o yerleri Yakup
Ece'ye verdiler, bylece o vilayet Mslman oldu. Gazi Fazl' a da birlikte verdiler. imdi gnmzde Gazi Fazl, Ece
Ovas'nn beri ucunda yatmaktadr. Mezarnn yeri bellidir, _
ayrca Yakup Ece'nin de mezar oradadr. Allah'n geni
rahmeti onlarn zerine olsun.
110
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
iir
Kaplarn acs kapy at.

Fazl'la
Artk
Ece ona
kap
oldu.
buralar saray ve hazine oldu
imdi Sleyman'n kapclar koymas
gerek.
BLM 41
Gazi Evrenoz'la Hac lbeyi'nin neler yaptklarn,

Sleyman Paa'nn faaliyetlerini anlatr.
ayrca
Konr' Hac lbeyi'ye verdiler. Gazi Evrenoz'u da ona yarar

arkadatr
diye yanna verdiler. Dimetoka'yla teki iliere

iin gnderdiler. Konr civarnda gelirler idi. Beri yanda Sleyman Paa da Hayrabolu'yla orlu vilayetini vurur
gider ve Gelibolu'ya gelirdi. Bir gn av avlarken okla bir canavar vurdular. Bu canavar kat. Sleyman Paa ardna
dt. Anszn atnn aya bir delie geti ve at dt. Sleyman Paa da ehit oldu. Bu hadisenin tarihi hicretin yedi
yz elli sekizindedir (M. 1357). Bazlar Orhan Gazi'nin de
o ylda ldn sylerler. Ama en doru olan olu Sleyman Paa'nn iki ay nce vefat ettiidir.
akn
iir
Cihan gemeye yol olan eski bir yerdir

mr ise sanki yel gibi geiverir.
Burada "Ben varm!" diye inatlama;
Yalan szler de bu dilden kar, bunu fark et.
yice bakarsan nnde ve sonunda gzya vardr
Bu alamalar iin "Nasl dedikodudur?" diye syle.
Sleyman ve Davud gibi nice dnya hkmdan

peygamber
Gelip geti, yaptklar unutuldu, nasl olduunu anlatver.
111
BLM 42
Murad Han Gazi, kardei vefat ettikten sonra

kendisi neler yapt, onu anlatr.
Murad Han, Rumeli'ne yneldi. Doru Bursa'ya geldi ve Karas vilayetiyle kendi ilinden kalabalk asker toplad. O zamanda andarb Halil Bilecik kadsyd, ayrca znik' e de hakim olmutu. Bursa kads da oldu. Onunla yakndan tandk
olunca, kendisine kazasker yapt. Lalas ahin'i yanna ald.
Pek ok asker toplayp Gelibolu' dan geti. Banatoz hisanna
yrd. Kafider savamadan kaleyi teslim ettiler. Kafideri
yine yerlerinde brakt. Oradan doruca orlu hisarna vard.
Burann kafideri boyun emedi, yama emrini verince sava
balad. Kafirlerle ok sava yapld. Sonunda tekfurlannn
gzne ok isabet etti, yenildiler. Gaziler de dalga dalga hisara girdiler ve pek ok ganimetler aldlar. Hisar da yktlar.
Sonra Misini hisarna gittiler. Tekfuru olanlarndan birini
de getirerek karlad. Hisarn anahtarn da getirdi. Sultan
Murad Han Gazi de hisarn zerine kondu. Tekfur da pek ok
hediyeler verdi. Padiah bunlarn hepsini gazilere datt.
Sonra Birgos'a geldiler. Kafider kap gidince hisar bo
kalm. Gaziler hisar atee verip yktlar.
iir
Bu dnyada insann aklna alr,

Kimi olgun kimi rahat iinde kimisi de noksandr.
Ltuf iyilik ve fke bunlarda karm vaziyettedir.
Zaten cahil iin abuk fkelenmesi ak bir delil
olmutur.
Kime Allah'n ltuflar yolda olmusa

Onun gnlnde iman nuru parlamtr.
Hi kimse iin acelecilik etmek iyi deildir.
Zaten yiitlerin iini sabr kolaylat:r.
acele etmenin, birden ayaa kalkmann da
bir yeri var,
Ancak onun ehlini bulup pheden kurtul.
Ey
112
karde
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
BLM 43
Hac lbeyi'yle Gazi Evrenoz neler yaptlar
ve ne
ilerle uratlar
onu
anlatr.
Hac lbeyi Meri kenarnda bulunan bir kck hisar fet-
hetti. Gndz o hisarckta kalr, gece olunca da gazilerle ata

biner sabah oluncaya kadar kafirlere rahat vermeyip incitirlerdi. Meer bir gece Dimotoka tekfuru Hac lbeyi'yi tutmak iin km. Hac lbeyi bu durumu gazilerle renmi
imi. Tekfuru gafil aviayp kolayca ele geirdi. Hemen hisara gelip dibine vardlar. Tekfurunu esir gsterdiler. Sonunda ldrmernek iin anlatlar ve olu, kz ve hanmyla istedii tarafa gitmesi iin serbest braktlar. Hisar halk bu
haberi iitince, salam anlama yaparak hisar teslim ettiler.
te bu yntemle Hac lbeyi Dimetoka hisarn ele geirdi.
Beri yanda Gazi Evrenoz da Kean hisarn alm, psala'y
da zorluyordu.
iir
Gazilerin bahtlarnn ald bu zaman ne gzeldir.

Bunlara Hakk'n fazileti, rahmet olarak sald.
Ne kadar da, ta geilip beller de alsa,
Bunlarn Hakk' a, Allah' a dosdoru yneldiklerini bil.
Hakk'n
gazileri hangi konaa gelirlerse gelsinler

Bunlar iin dnya ve ahirette iyilikler vardr.
ster lbeyi, ister Gazi Evran olsun bunlara yaplan dualar
Hep iyi karlanp kabul oldu.
BLM 44
Murad
Han'n
Edirne'ye
nasl girdiini anlatr.
Sultan Murad Han Gazi Birgos'tan Eski'ye geldi. Onun da

buldu. Bu birka hisar da ald. Bu bo kalan hisarlarn kafirleri Edirne'ye gidip orada toplanmlar. Padiah lalas ahin' e asker verip Edirne'ye gnderdi. Lala yr-
hisarn bo
113
yp Edirne'ye gitti. Kafider Lala'nn geleceini iitip byk

bir orduyla karladlar. Allah, Lala'ya frsat verdi, yaplan
savata kafirler bozulup Edirne hisarna girdiler. Beri yanda
hkmdara dmann yenilip katn gsteren balar gnderdiler. Hac lbeyi'yle Gazi Evrenoz gelip padiahn nne dtler ve Edirne'ye getirdiler. O zamanda Meri Nehri
tamakta idi. Edirne tekfuru geceleyin bir kaykla kap
nez'e gitti. Sabah olunca bu durumdan herkes haberdar oldu. ehrin kapsn aarak hisar teslim ettiler, ehir fethedildi. Adet olduu zere ehri kayda geirip gereini yaptlar.
Bu fetih hicretin yedi yz altm birinde (M. 1360-61), Orhan
Gazi'nin olu Sultan Murad Han Gazi eliyle gerekletirildi.
iir
Fetihlerde bulunan Murad Han bu fethi yapt

Ve neslinden gelenler hakan oldu.
Allah, bu nesli, kan dkp savamakla
slam'n ortaya kmas iin imana yardmc kld.
Bu hkmdarlar, Muhammed mmeti iinde
lm lkelere can olup onlar dirilttiler.
Osmanl slalesini sevmek diriliin ta kendisidir;
Bu slaleyi sevmeyenler zarara uramlardr.
BLM 45
Murad Han Gazi'nin Edirne'de

Baht
aklyla
Edirne' de
tahtna
oturonca
lalas ahin' i
Zara ve Filibe tarafna akma gnderdi. Evrenoz Gazi de p

sala'y fethetti.
Bunlar bulunduklar yerlerde ubeyi oldular.

andar l Halil'in kadasker olduu zamanda bir gn Karaman lkesinden Kara Rstem denen bilgili bir kii gelip,
"Efendi hana verilmesi gereken bu kadar mal neden yok yere harcarsnz?" dedi. Kadasker bunun zerine, "O nasl bir
114
maldr
ki bouna harcanr?" deyince Rstem, "Bu gazllerin

alp tutup sattklar esirlerin bete biri Tanr emrine gre padiahndr" cevabn verdi. Sonra da "Niin almyorsunuz?"
dedi. Kadasker bu sz iitince gidip Padiah' a arzetti. Hkmdar bunun zerine, "Eer Tanr buyruu ise yle edin"
dedi. Sonra Kara Rstem'i ardlar ve "Efendimiz! Padiah
Tanr buyruu ise yle yapn dedi." diye sylediler. Kendisi
gidip Gelibolu' da oturdu. Her esirden yirmi be ake ald.
te bu ekildeki adet o iki bilgin kiinin tedbiri idi. Bunlarn biri andarl Halil, biri de Karamanl Kara Rstem' dir.
Ayrca beri tarafta Gazi Evreoz' a da; "Aknndan kan
esirio bete birini padiah iin al; eer esir be olmazsa her
bir esirden yirmi be ake al" diye haber gnderdiler. te
bu dzen zerine Evrenoz da bir hakim tayin etti. Bylece
bir hayli olan topland, sonra bunlar padiaha gtrdler.
Halil Paa bunlar grnce, "Bunlar Trk' e verelim,
Trke rensinler, Trkeyi bilince getirip yenieri yapalm." dedi. Syledii gibi yaptlar. Mslman oldular. Yenieri gnden gne fazlalamaya balad. Trkler bunlar pek
ok yl hizmete ald, sonra da kapya getirdiler ve ak brk
giydirdiler. Adn, "ezel eri" iken, "yeni eri" koydular,
bylece bu padiah zamannda yenieri kuruldu.
iir
Yenieriye kapda ihtiya vardr.

Her bir hizmette padiahn isteini yerine getirirler.
Hkmdarlar
iin ganimetten alnmlardr,

Bulunmaz burada baka bir asker.
BLM 46
Bursa'ya doru yola kan Murad

orada ne yaptn anlatr.
Han'n
Lala'ya Rumeli Beylerbeyi'liini, Evrenoz'a da ularn beyliini verdi. lbeyi vefat etti. Padiah oradan kp Gelibolu'ya
115
geldi. Halil' e paalk verdi. Halil vezir olunca adna Hayreddin dedi. Gelibolu'ya geip Biga tarafna geldiler. Murad Han,
''Yce Tanr bunu dahi bize vere." dedi. Kalkp Bursa'ya geldiler ve k burada geirdiler. Lala te yandan Zagra'yla Eski'yi fethetti. Evrenoz da beri yanda Gmlcine'yi fethetti.
BLM 47
Biga'nn nasl fethedildiini anlatr.
Murad Han bir gn beklenmedik bir anda Srp kafiderinin

asker topladn ve Edirne'ye gelmek istediklerini iitti. Padiah bu haberi iitince ordusunu toplayp yrd ve Biga
yanna geldi. Askerine, "Hey gaziler yce Allah nasip ederse bu kafideri fethedelim. Bundan sonra teki kafidere gidelim." dedi. Bu gaziler de padiahn szn, "Bamz ve
gzmz stne ... " diyerek kabul ettiler. Sonra Gelibolu'ya, "Ne kadar gemi varsa, gnderin. Biz varncaya kadar
bu yakaya gelip hazr olsun." dediler. Ayrca Aydnck gemilerine de, "Gelsin." dediler.
Szn ksas bir hayli yelkenli gemiler geldi. Onlara da
adam koyup yrdler. "Karadan ve denizden yamadr."
deyip hcum ettiler. Hemen fethedildi. inde bulunan kafirlerin hoyradn ldrdler. Kadn ve ocuklar esir ettiler. Gaziler ganimete bouldu. Sonra kiliselerini mescit yaptlar ve
evlerini de Mslmanlara verdiler. Bu fetih hicretin yediyz
altm altsnda (M. 1364/ 65) gerekleti. Sonra orada yerleip
mesken tutan bu insanlar ok zaman orada kalp yaadlar.
Bir gece anszn kafider Biga'y bastlar ve birok ktlklerde bulundular. Ayrca Biga'y ykp bozdular. imdiki Biga'y ise onun yerine kurdular.
BLM48
Srplann
Srp
116
Edirne'ye geldiklerini
anlatr.
kafideri toplanarak yryp Edirne'ye
yakn
geldiler.
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
ahin
Lala da yanndaki gazilerle onlar karlad. Akam

karanlnda davullar alnd, Allah' a snp kafirlerin zerine yrd. Kafider mehter sesini iitince panie kapldlar.
Atlar boanp rkt. Gece karanlnda birbirlerini ineyip
krldlar. Meri kenarnda pek ou suya dklp ld ve
pek az kurtulabildi. Bazsnn da peine dp yolda kaarken krdlar. imdi o yerin adna gaziler, "Srpsnd" derler. Kafirlerin krlp bozulduunu padiah iitince dnd,
tekrar Bursa'ya geldi. Oullarn snnet ettirdi. Yeniehir'de
bir imaret yapt. Adna Postin-pu denilen bir dervi var idi.
Ona bir zaviye yapverdi. Sonra Bilecik'te bir Cuma mescidi
yapt. Kendine de Bursa' da saray kapsnda bir cami yapt.
Ayrca Kaplca' da bir imaret zerinde bir medrese yapt.
BLM 49
Murad Han'n Genniyanolu'yla ne

nasl dnr olduklann anlatr.
ekilde,
Germiyanolu
ok ihtiyarladnn farkna varnca olu Yakup Bey' i arp yanna getirdi. Ona, "Oul! Bu lkenin sizin elinizde kalmasn istersen Osmanolu'yla birlik et" dedi. Sonra, "Bu kznn birini onun olu Bayezid' e veriniz."
dedi. Hemen shak Fakh' eli gnderdiler. Doruca Murad Han' a geldi. yi cins atlar hediye getirdi.
O zamanlar altn ve gm az idi. Denizli' de alemli ak
bezler dokunur ve elbise olarak onlardan, zenle dikip giyerlerdi. Alaehir' de dokunan ve kzl ivledi denen boyal
kumatan bayrak yaparlar ve elbise dikip giyerler idi. shak
Fakh Denizli'nin o mehur bezlerinden de hediyeler getirdi. Ayrca, "Kzmz olunuz Bayezid'e alnz. Yannda eyiz olarak, birka para ehir de verelim." dedi.
Murad Han Gazi de kabul etti. Germiyanolu Ktahya' y,
Simav' , Erigz', Tavanl'y ve bunun yannda birka yeri daha kzna eyiz olarak verdi. Sz kesip karar alnd.
117
Ak Paazade 1Osmano!jullar'nn Tarihi
BLM 50
Murad Han'n dne balayp kz

ve olunu evlendirdiini anlatr.
Germiyanolu'nun kz
alverdiini
diye bahsettiimiz, Yldrm Han'a

alverdii Sultan Hatun'dur. Dnn tedariki eksiksiz grlp her bir i dzenli bir ekilde hazrlanp baarld. Sonra etraftaki beylere davetiler gnderildi. Karamanolu'na,
Hamidolu' na, Menteeolu' na, Saruhanolu' na, Kastamonu'da sfendiyar'a ve Msr Sultan'na davetiler gnderilerek hepsi dne davet edildi. Ayrca kendi vilayetlerinde
olan sancak beylerini ve Evrenoz Gazi'yi davet ettiler. Sonra dne baladlar. Etrafn beylerinden eliler salaryla
gelmeye balad. yi atlar, katar katar develer ve grlmedik
eit eit alacak derecede birbirinden gzel hediyeler getirdiler. Sonra her gelen kii, adet olduu ekilde hediyesini
ortaya koydu ve mertebesine gre oturdu. Msr Sultan'nn
da elisi gelip o da getirdii hediyelerini arz etti. Msr elisini btn elilerin st yannda yer gstererek oturttular.
Bunlar yerli yerine eksiksiz oturduktan sonra msaade
zerine kendi sancak beyleri de geldi. Bunlar da mertebe s
rasna gre hediyelerini sundular. Sonra Evrenoz Gazi'nin
hediyeleri arz edildi. nce yz kle ve yz cariye. Fakat on
olann elinde, ii filori dolu on gm tepsi ve dier onunun elinde ii istevart dolu on altn tepsi ve sekseninin elinde gm marapalarla iinde erbet dolu ibrikler bulunuyordu. Szn ksas bu hizmetilerin hibirinin eli bo deil
idi. Gelen eliler bu durumu grnce Evrenoz Gazi'nin getirdii hediyelere hayran kalp, "Bu hkmdarn sadece
adamlarndan biri byle olursa ... " diyerek parmak srdlar.
Sonra Murad Han Gazi'nin de neler yaptna bak. Evrenoz
Gazi'nin getirdii kle ve cariyeleri gelen elilere paylatrd.
Ayrca altn gm avadanlklardan da verdi. Sonra elilerin
getirdii atlarn hepsini kendi adan olan Evrenoz' a verdi.
Ayrca bir ksm filori de balad. Gerisini bilginler ve fakirler arasnda bltrd. Kendi iin hibir ey brakmad. Pek
ok kimse fakir gelip zengin gitti ve padiaha dualar etti.
118
Gnmz dilinde: OsmanoQullar'nn Tarihi
iir
Murad Han'n ettii bu dndenice

Sofralar serildi ve ok yemekler verildi.
Tam bir ay eit eit nimetler dkld
Fakir, zengin ve muhtalar doydu.
Halk dn elbisesi giydi;
Yalnlar, rindler ve dzenbazlar donatld.
Kazan kazan koyun etleri piti,
Hizmetiler bile kz kebab ister oldu.
Pek ok altn ve gm para datld,
Cimriler ve ayak takmlar hocalar gibi oldular.
Btn insanlar raz oldular,
Hibir kimse zntl gitmedi ve halk arasnda itiip
kakma olmad.
Aki, O gazi padiah ei grlmedik bir dn yapt,
Kelle
ekerler
bile yk yk ortaya dkld.
Ben de o zamandan bugne dek dualar ettim.

Ey yolda bu duay lnceye kadar da edeceim.
BLM 51
Gelini getirmek iin kimleri gnderdiler

ve oradan kimler geldi, onu anlatr.
Bu taraftan erenlerden Bursa kads Koca Efendi, evlatlarn

dan imdi bile bulunan emirialem Aksunkur Aa, avuba
Sle avuolu Timur Han, avu ve kapkullarndan da
bin sekin atl, hepsini birlikte gnderdiler.
Ayrca Kad'nn hanm ve Bayezid Han'n dads ve Aksunkur'un hanm da var idi. Szn ksas iki bin kadar adam
yryp Ktahya'ya vardlar. Sonra Germiyanolu da dn Ktahya' da etmi idi. Dnrleri izzet, ikramla konuk
edip gnllerini ho ettiler ve en iyi ekilde arladlar.
bitince kz Aksunkur'un hanmyla Bayezid Han'n da119

dsna smarladlar. Germiyanolu da Paacuk Aa'y, gelinin atn yedmek iin birlikte gnderdi, ayrca hanmn da
yenge yapt. Kzna eyiz verdii ehirlere askerler kondu
ve dn alay yola kp gelini Bursa'ya getirdiler.
Padiah Bayezid Han, Paacuk Aa'y kaynatasndan rica
ederek yannda alkoydu ve anigirba yapt. Onun olu
Elvan Bey de anigirba oldu. Elvan Bey'in oullarndan
de anigirbalar oldular. Bunlar slalece Osmanl kapsnda yakn yer tuttular.
iir
Sevin ve zntler yurdu olan bu dnya,

Pek ok padiaha glmtr.
alar
boyu gelip gelip zevk sefa srenlerin arzu ettikleri

Daha pek ok eyler vardr.
Dnyadaki insanlar muratlarna istedikleri gibi
kavuamamlardr.
Bunlarn murad
daha neler olabilir?
Doar alar,
lnce alar bu ilahi adettir.

Sen bu zamanlarn bylece dzenlendiinin farkna var.
halbuki yanl bir hayale
ka plmtr;
zntyle son bulmayan nee ve sevin var mdr?
gldn sanmaktadr,
Bu dnn yapld ve Ktahya'nn verildii tarih hicretin yedi yz seksen nde (M.1381) gereklemitir.
BLM 52
Murad Han Gazi'nin Hamid vilayetini

nasl fethettiini anlatr.
Dne gelen Hamidolu'nun elisiyle bir anlama olmu

tu. Buna gre Hamidolu Hseyin Bey vilayetini Murad
Han Gazi'ye satacak idi. imdi bu anlama gerei Murad
120
Han yryp Ktahya'ya vard. Hamidolu onun kendine

geldiini anlaynca adam gnderdi ve "Ben o anlamann
zerinde ciddiyetle duruyorum." dedi. Bunun zerine Akehir' i, Beyehri'ni Seydiehri'ni, Yalva', Karaaa' ve Isparta'y senetle satn aldlar. Murat Han adamlarn gnderdi, satn ald ilieri zapt etti ve ilerine kendi adamlarn
yerletirdi. Civadarn da kendi beratyla trnar verdi.
Bu fethin tarihi, hicretin yedi yz seksen yle drd
arasnda (M.l381-1382) idi.
BLM 53
Murad Han Gazi asker toplad
ve toplad bu orduyla ne yapt onu anlatr.
Kalabalk
ordu toplayp Rumeli'ne yneldi. Gelibolu'dan

geerek Malkara'ya ulat. Beri yandan Gazi Evrenoz' Lala
ahin de Rumeli ordusuyla geldiler. Evrenoz'u Lala ahin'in
yanna vererek yrdler ve Fire zerine vardlar. Hemen
Fire'yi aldlar. Beri yandan Murad Han gelerek atalca hisarnn zerine dt. Kafideri teslim olup haracaraz oldular.
Ondan sonra ahin' e haber gnderdi. O da gelip padiaha
kavutu. Ardndan ncegiz'in zerinde Trklerin "Tanr
Ykt" dedikleri Polanya hisarna vard. O yerin insanlar
kap bu hisara girmiler idi. Gnlerce savatlar, ancak alamadlar. Sonunda brakp gittiler. Padiah, "Meer bunu
Tanr yka." dedi. Sonra kalkp Devletli Kabaaa denen yere gelip kondular. Murad Han da, bir kaba aaca arkasn
verdi. Otururken bir ksm adarnlar geldi ve birbiri ardn
dan, "Padiahm! Allah' n kudretiyle o kale yklp yerle bir
oldu." dediler. Padiah da ahin'i gnderdi. Gidip altn ve
gm tepsiler ve filoriler ve saysz para, akelerle hesapsz
mal getirdi. Halknn gnln alarak yerinde braktlar. Pek
ok altn ve gm tas da buldular. Gaziler balarna giydiler, skf denilen balk o zaman ortaya kt. Bir de hkmclarn arkasn dayad o aa iin padiah, "Bu aa devletl kaba aatr" dedi. O aaca isim verme padiahn sz se'1--
121
bebi iledir. Bu aa imdi bile duruyor, fakat artk ktk olmutur. Yannda da bir kuyu bulunmaktadr.
iir
Padiahlardan
kalan ey nefes ve duadr.

Padiahtan divana kadar sz geiren de duadr.
Nefestir dua, doar azdan
Tercmana haberler syletir.
Yine azdan kan dua ve szler
Kabul edilip insanmuradna eritirir.
eit eit
Bunlarn
hikmet ve manalar duadan yazlp ortaya kar,

hepsi sz olarak nefesten anlanp sylenir.
Padiahn kutlu nefesine bir bak

Kabul olup insanlar muradna ulatrd.
Eer zamann padiah
olan Murad Han dua ederse

Kaleler yklr ve bu hal devrindiline der, sylenip
durur.
BLM 54
Padiahn
Edirne'ye vannca ne yaptn
anlatr.
Veziri Hayreddin Paa'ya, "Gidin! Evrenoz'la o vilayetleri

fethedin." diye emretti. Evrenoz da Gmlcine'yi u edinip
oturur iken Bar'y skete'yi, Marula'y bunlarn hepsini fethetmi, haracn da padiaha devaml gndermiti. Ayrca
baka iliere aknlarda bulunurdu. Del Balaban' Sirez'in
stnde komu, orada otururdu. ahin de gidip Kavala'y,
Drama'y, Zihne'yi, Sirez'i ve baka vilayetleri teker teker
anlaarak ald.
O da padiahln kanunu ne ise yerine getirdi. Hkmclara gnderilecekleri gnderdi, Allah iin arpan yiitle
re verileceini de onlara verdi. Sonra Karafirye'ye gittiler.
Oras da, btn kyleri ve bucaklaryla fethedildi. Alnan
vilayetleri trnar erlerine bltrdler ve kafiderine de ha122
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
ra belirlediler. Sonra sevin, baar ve kutluluklada padiaha geldiler.

Bu kez Sirez'i Evrenoz Gazi'ye u verdiler.
iir
Hayreddin Paa memleketler fethetti,

Her bir lke sakinleip rahata kavutu.
O, bu Osman nesiine gzel hizmette bulundu,
Yaptklarn iller ve lkeler beendi.
Padiahn yannda kymetli, deerli oldu,
Bunu btn lkelerin kabul etmesi gerekir.
O vezir olan Hayreddin'in sayesinde, kanunlar

Dzenlendi, baliler verildi ve bu her bir vilayet
tarafndan bilindi.
Bu dzenlemeleri Hayreddin yapt;
Bu nizarn ve intizam btn lkeler beenip kabul etti.
Nizarn intizam pek ok yerde kaplar aar
her yere bir ekidzen verildi.
imdi
Vezir Hayreddin dzeni salad, lkeyi erkan

ve esaslara balad.
Artk herkes Allah yolunda almaldr.
BLM 55
ahin
Lala lnce, beylerbeyiliin Kara Temr Paa'ya

onun neler yaptn, nce ne tarafa
gnderildiini ve nereye gittiini anlatr.
verildiini,
Beylerbeyi olduktan sonra, nce Samhan iline gnderdiler.

Oradaki konup gen obalar alp Sirez' e iletti. Sonra Arnavut lkesine ve Manastr' a yneldi. ok askeri olduundan
geldii gibi Manastr emri altna girdi ve hara kondu. Sonra gelip Selanik tarafna, Karlu iline varncaya kadar akn
ettiler. Ve bu fetih yedi yz seksen yedi tarihinde gerekle
ti (M.l385). Onu da anlataym.
123

iir
Bu felek bir daha dnrnek ister,

Neler olacan hikrnetlerle anlat ve bildir.
Kllar vurulup kanlar dklsn
Sngler askerin elinde neter olsun.
Gaziler ehit olup kafider krlsn

Bir hain alak sonunda padiah' ehit etsin.
Bu zamanda felein baht dnp
Size bu yldzn neler yaptn bir grn.
BLM 56
Murad Han Gazi'nin Srp kralyla

ne ekilde mcadele ettiini anlatr.
Srp kral nce Murad Han' a eli gnderdi ve "Gel Kosova' da bulualrn, sen de olanlarn yannda getir. Benim de
bir olum var, ben de getireyirn. Hele bir gel, bulualrn, ya
savar veya bar yaparz. Allah ne takdir etmise ona raz
olalm." dedi. Padiaha pek ok hediyeler de gnderdi. Sonra rnektubunda, "Kardeim Han!" diye yazmt. Ayrca
rnektubunda, "yi ve salam ekilde hazrlanp gel. Ben de
seni iyi hazrlklada karlarrn." dedi.
Murad Han Gazi iki olunu da yanna almt. Biri Ktahya ve Hamidili sancana sahip olan Bayezid Han, dieri de
Karasi Sanca beyi Yakup elebi idi. Murad Han Gazi,
"Btn illerin beyleri seme askerler toplayp hazrlanp
gelsinler." diye buyurdu.
iir
Bayraklar ald, davullar alnd

Bu beylerin birbirleriyle yarna bir bak.
Allah iin savaa kp yrdler;
Gaziler buluup szlerini yerine getirdiler.
Gaziler at stnde namaz kld.
Padiah da Allah' a ok yalvard.
124
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Allah' a, "slam dini senindir, sana kusursuz

itaat da benim iindir.
Lakin ben isyan denizinde bouldum,
Sen yardm et ve ltuflarda bulun." diye,
Byle yalvarp kafirlerle karlat,
Her iki tarafn askeri de saf balad.
Kafider Mslman askerlerini grnce derhal ynlerini o
tarafa evirip yrdler. Sa tarafta Bayezid Han, sol tarafta Yakup elebi durup, yerlerini aldlar. Gaziler de, "Allahu ekber" diye tekbir sesleriyle kafidere kar yrdler.
ehzadeler yarrcasna dmanla arptlar. Sa koldan
Bayezid Han, sol koldan Yakup elebi son gayretle savat
lar. Srp kral Yakup elebi tarafna yklendi, ancak kafirierden pek ok asker ld.
Beri yanda Milo Kbile adl bir kafir, mzran sryerek ve apkas elinde olarak padiaha doru yrd. Gaziler kar ktlar. Ancak o kafir, "Gidin, ben el pmeye geldim ve hem mjde getirdim." dedi. Srp' oluyla tuttular.
"te getiriyorlar" deyince, gaziler uzak durdular. O kafir
yaklanca mzran evirip Padiah' a vurdu. Hemen padiahn zerine adr kurdular. Bayezid'i sancak dibinde b
raktlar. Beri tarafta Yakup elebi kafideri bozguna urat
mt. Gelip Yakup elebi'ye, "Gel seni baban ister." dediler. adra gelir gelmez onu da babas gibi ettiler. Srp' o
luyla getirip onlarn da iini bitirdiler.
O gece asker arasnda znt ve kargaa oldu. Sabah
olunca Bayezid Han' padiah yaptlar. Gelip tahta oturdu
ve Edirne tarafna yneldi.
Bu hadise tarih olarak hicretin yedi yz doksan birinde
meydana (M. 1389) geldi.
iir
Alem yine nazlanmaya balad.

Akll insan bunu ibretle seyreder.
125
Dnyada batan baa arzu ve istek rzgar esti;

Sylemeler sustu, syleyenler de dilsiz kesildi.
Aki bu ibretler yerini seyretmek iin geldi.
O,
sanatlar
ve gzellikleri grp
hayrettekalp
susar.
En byk sanatkar olan Allah sanatna grnt yeri

olarak
Neyi yaratt? te btn bu toplulukta insan ayna
durumunda oldu.
BLM 57
Bayezid Han tahta
ktktan
sonra neler yapt; onu anlatr.
Bayezid Han tahta oturunca Srp lkesine Kratava yresine ve btn civarlaryla skp' e shak Bey'in efendisi olan
ve babasn aratmayan Paa Yiit Bey'i, Vidin'e ise Firiz
Bey'i gnderdiler. Ksacas Srp vilayetinin byk kesimini
idaresi altna alp sonunda saadet ve gnl holuuyla
Edirne'ye geldiler. Gazi Murad Han'n cenazesini ise Bursa'ya gndermiler idi.
Bayezid Han Rumeli'nde bulunduu srada Karamano
lu vurgunculuk yapmt. Evrenoz'u tekrar Sirez'de kodular. Vard gibi hemen Vdene'yi ald. froz'u da fethetti.
Beri yanda Firiz Bey Vidin' den geerek Eflak' a aknlarda
bulundu. Hadsiz hesapsz ganimetle dnd. Bosna iline de
Paa Yiit Bey bakyordu.
Edirne' de bulunduu srada Bayezid Han' a pek ok esir
ve saysz meblalar getirdiler. Sonra Padiah Bursa'ya geldi ve hayr kurumlar yapmakla megul oldu. Cami yapt,
karsna medrese ve bir hastahane ile Ebu shaki'ye zaviye
yapt. O vakit beylerbeyi olan Kara Temrta' Edirne'de b
rakmt. Ona haber gnderdi, o da Bursa'ya geldi.
iir
Bir padiah yerli yerinde harcamak iin

Srp lkesini ve madenierini ele geirdi.
126
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Kafirlerin hkmettii bu lkeler

Artk imdi padiahn emri altndadr.
O btn hazineleri Allah yolunda harcar
Ve o ihsan sahibi bugn Bayezid Han' dr.
Osman nesiine adalet, cmertlik ve ihsan yarar;
Zaten hazineler sahibi olan Allah bu slaleyi onun iin
sevmi tir.
BLM 58
Bayezid Han'n Alaehir' e varp

oray nasl fethettiini anlatr.
Alaehir
vilayeti o zaman Mslman topraklan arasnda kalm, padiah kafir olan bir yer idi. Bunlar Aydnolu'yla iyi
ilikiler kurup hayatlarn srdrrlerdi. Bayezid Han hemen
gazaya niyet edip Alaehir' e yneldi. Daha vilayete varmadan
yolda, "Kimsenin haksz yere bir pn bile almasnlar ve bir
kimse bu emri kabul etmezse sorumluluu zerine alm olup
lm cezasna arptnlacaktr." diye emir karp yasak koydu.
Padiah varnca kafider ehrin kaplarn kapattlar ve savaa baladlar. Bayezid Han ehrin yanalannasn emir
edince kafider iitti, aman dileyip ehri anlamayla verdiler. Padiahln kanunu ne ise ona gre ilemler yapld.
Aydnolu da itaatle padiaha geldi. lkesinin bir ksm
n kendine verdiler. Kalelerine asker yerletirip Bayezid
adna hutbe okunup para bastrld. Trnarlarn beratna da
padiahn nian vuruldu. Aydnolu, Ayasuluk'ta (Seluk)
idi. Tire'ye getirdiler. Ayasuluk'u kendi kullarna verdi, ancak Aydnolu'na ait Vakflarn iletimi yine kendisine verildi. O da ecel gelinceye kadar buradan bir yere gitmemeye sz verdi. Sonra lkesinin Osmanl topraklarna katlma
s zerinde anlatlar. Ardndan padiah Samhan iline yrd. O da ayn ekilde ele geirildi. Az zaman sonra o hanlar vefat edince, Samhan vilayetini Karasi vilayetine katp
ikisini de olu Erturul' a verdi.
127

Ardndan Mentee
vilayetine yrd. Menteeolu kap

Timur' a gitti. Onun lkesinin sipahi ve beylerinin bazs
haniarna kar gelip asi olmulard. Bunlarn hepsi Bayezid
Han' a ballklarn bildirdiler. Yine tmarl tmariarn spa
hilerine gre kararlatrp verdi.
SORU.- Bayezid Han bu vilayetleri ele geirirken zorla
m, yoksa iyilikle mi ald?
CEVAP.- Hepsini adalet ve iyilikle ald. nk nceki
beyler halk zulmle incitmilerdi. Bayezid Han her vilayete
gelince, halk karladlar. Onun adaleti ve kutlu iyiliklerine
bakarak bir ksm idareciler de gelip ballklarn bildirdiler.
Bu fetih de hicretin yedi yz doksan ikisinde (M. 1390)
gerekleti.
iir
Alemdeki tanmalar gelip gitmeler hibir zaman eksilmedi,

Yalnz halkndedikodusuda kesilmedi.
Ancak halkn dedikodusu eksilmez, zellikle
Beylerin de dv kavgas oktur.
Bunlar insan iine alp yutan topraa ''benimdir'' derler.
Ancak bu yurt a kurda benzer, insann gcn
kuvvetini alr.
mr ise dalgnlk ve gaflet atma binip gitti,
Varaca yerde eceli, lm karsnda hazr bulur.
Ey Aki Tanr' dan dile de bu Osmanl soyunu
Yce Allah gzel karlasn.
BLM 59
Bayezid Han'n stanbul'a varmasnn sebebi ne idi

ve orada neler yapt, onu anlatr.
Sultan Bayezid byk bir orduyla Bursa' dan kt, Gelibolu'ya geti ve Edirne'ye vard. Asl niyeti Macaristan vilayetine gazaya kmak idi. Ancak stanbul'un bir casusunu tuttular. Elinde de, "Trk senin zerine geliyor." yazl bir
128
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
mektubu haber vermesi iin Macaristan' a gtryordu. Casusu tutup padiaha getirdiler. Casus doru syleyerek,
"Benden nce de baka casuslar gnderrnilerdi." dedi. Bunun zerine Kara Temrta, "Hey yce ve kutlu padiahm!
Bu stanbul'un tekfuru ok fitneci bir kafirdir. Ayrca bu
topraklarmz arasnda bu kafir ehrinin ne ii var? Allah
frsat verip ksmet etti. Alaehir'i fethettiniz. Bunu da fetletmeniz vacip oldu" dedi. Sultan bu sz iitince kabul etti ve stanbul'un zerine gelip denizden ve karadan kuat
tlar. Kara tarafndan pek ok yerde mancnklar kurdular.
Daha o zaman topu bilmezlerdi. Bu topun ok ok yapm
Sultan Murad'la olu Sultan Mehmed Han zamannda gerekleti. Ksacas stanbul ehrini zorlayp skntya soktular
ve ok bunalttlar. Ancak bir gn aniden "Macaristan kafirIerinin Tuna'y getiini ve Sofya zerine yrdklerini"
bildiren bir haber geldi. Padiah mancnklar atee atp yrd. Alacahisar yresinde kafiri karlad. Kafider slam
ordusunu grnce, kuvvetlerini ikiye ayrp slam ordusunu araya aldlar. Ancak Trk kuvvetleri de nceden ikiye
ayrlm ve padiah da pusuya girmiti.
Gaziler kafirlerin zerine hcum edip yrdler. teki
kafir bl de savaa karp gazileri ortaya aldlar. Padiah da frsat bekliyordu. Kafider gelir gelmez pusudan
kp dman ordusunun zerine atld. Dman askerleri
pusudan kan Trk kuvvetlerini grnce bozulup kamaya balad. ndeki yiit askerler kral bastlar. Yce Tanr'nn yardmyla kafir askerini yle krdlar ki krmaktan
usanp esir aldlar.
Umur Bey de dedikleri Kara Timurtaolu var idi. Bu sava bana o anlatt. O; "Bizim kendi halkmz iindeki esir
says iki binden ok idi." der.
Szn ksas Rumeli ve Anadolu halknn esirsiz hi kimsesi kalmam idi. Gaziler pek fazla ganimete kavutular.
te o zaman Macaristan'n kral az bir kafir askeriyle kap
kurtuldu. Zaten ban zor kurtarabilmiti.
129

iir
Sultan Bayezid burada gaza etti

Kalan kafirlerin hep d koptu.
Bosna vilayeti ve Srplar haraca baland,
Ayrca Arnavut'a ok asker gitti.
Eflak beyine, "abuk gel ve kalem al." dedi.
Ve tekrar stanbul'u kuatmaya karar verdi.
Bu sava, tarih olarak, hicretin yedi yz doksan nde
(M. 1391) Sultan Bayezid tarafndan yapld.
BLM 60
Sultan Bayezid'in stanbul'a yeniden gelmesiyle

neler yaptn anlatr.
Padiah byk bir ordu toplayarak tekrar stanbul zerine
geldi. Kocaeli'nden Yoras'a kt. Ayrca Yah Bey'i gnderdi. ile'ye gelip anlaarak ehri ald. Padiah da askeriyle Yoras'tan geti. Sonra Boazkesen'in st yannda bir
hisar yapt; ona Gzelce Hisar derler. Kale tamamlannca
iine asker koyarak kuvvetli ekilde kapatt.
stanbul tekfuruna, "abucak ehri boalt, bana ver, yoksa
hazr ol, zerine geliyorum." dedi. stanbul tekfuru bu haberi alnca hemen eli ile, ii altn ve gmle dolu yz bal*
Ali Paa'yla teki paalara gnderdi. Paa da sandk ve kese
ile balkiara kar vard. Niin varmasn, nk gelen gayet
saygnl bulunan elidir, ayrca bar yapmak ve i baar
mak iin gelmitir. Zaten getirdikleri sz kesen, dil tutandr.
Bunun zerine Ali Paa da acele ile padiaha gitti ve bulu
tu. stanbul tekiurundan ok ok yaltaklanmalarda bulundu.
Szn ksas ne ettiyse etti padiah anlamaya raz etti. Buna
gre padiahn stanbul iinde kads oturacak, bir mahalle
mescidi olacak, ylda da sultana on iki bin ffiori hara vere*
Rvet
iaret
130
olarak kularn veya balklarn ilerine altn doldurup gnderme adetine

edilmektedir.
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
cekti. te bu artlada sulh yapld. Gidip Tarak ve Gynk

hisar etrafndaki kylerin halkn srp stanbul' a getirdi.
Bir yannda o mahalleyi kurdu ve o camiyi yapt. Ayrca kad tayin etti. Her zaman Mslmanlar arasndaki ilere o haakim bakard. Fakat kafir Mslmana egemen olamazd.
Bayezid Han'n Timur tehlikesi zerine tekfur, o mahalleyi ortadan kaldrd gibi halkn da ehirden srd ve o camiyi de ykt. imdiki zamanda o insanlardan daha Tekirda'nda Gynkl derler bir ky vardr.
Bu fetih hicretin yedi yz doksan yle drd arasnda
(M. 1391-92), Sultan Bayezid tarafndan gerekletirildi. Yine de en iyisini Allah bilir.
iir
Bu felek hem dner hem de yan yan baklar frlatr;

Kimini Rstem kimini de Hamza mertebesine karr.
Her an dnp
dolaarak
Hkmdarlarn
bin ekil ve nak balar,

tacn alp ayak altna atar.
Kiminin isteklerini ykselttike ykseltip

stek ve arzu gnde uurur.
kabartr,
Kimisi o gzellie can ve gnl verir;

Gzellik sahibi de eziyetler yaparak nazlanr.
Kimisi gece gndz gayret edip para pul peinde koar;
Kimisi de sa sakal kaztp ban kel ve plak yapar.
nsanlara baknca hepsinin bir babann olu olduunu
Byleyken niin uzun dvlere
grrsn.
giriirler, buna amak
gerek.
BLM 61
Bundan sonra Sultan Bayezid'in ne
ilerle urafn anlatr.
Nibolu'yla
Sillisire (Silistre)'yi fethetti. Sonra Mora taraf

na gitti. Karafirye'ye gelince kendi orada kald ve drt bir
131
yana aklnclar gnderdi. Yakp bozdular ve harap ettiler.

ok ok fetihler yapld ve ganimetler alnd. Sonra Karafirye' de muhtalar iin bir imaret yapt. Oradan Edirne'ye geldi, burada da bir imaret yapt.
iir
Arzu ve istekleri aratran binlerce hayal gnlden geer;

Bunlarn kimisi gerekleir kimisi dilde sylenir.
Kimisini dil syleyince elle yaplr, bu da lke halknn
Ve boylarn srlmesine yol aar.
Halk
ilinden ve aslndan uzaklatrr, o dn

ve ziyafetler,
Neeler, sevinler yasa dner.
BLM 62
Bayezid Han'n Dispot'la neler yaptn
anlatr.
Srp
gidince Bayezid Han lkesine, "Benimdir." dedi. Vl

kolu* da padiaha pek ok armaanlada eli gnderdi ve;
"Taht da kutlu olsun." dedi. Ayrca babasnn azndan bir
mektup yazd. Babasnn bir gzel kzkardei vard, Srp'n
z kzyd ve bunu padiaha vermeyi kararlatrmlard.
Bayezid Han' a mektubunda, "Bundan sonra hizmetini al
gtr, hizmet etsin." diye yazd. Padiah' a gnderdii eli
gelip haber verdi. Bunlar da cevabnda, "Kz gnderin gelsin." dediler. Onlar da kz gnderdiler. Gelip Bayezid
Han'la bulutu ve maksat hasl oldu.
Ondan sonra kendi adetlerine gre ne hizmet varsa yerine getirdi. Ayrca, "Devletli padiahtan kz kardeim hizmetine Semendire'yi sadaka etmeni isterim." dedi. Padiah bunun dileini kabul ederek yannda Gvercinlik'i de
verdi. Ama Nigeobr'n (Nibolu) vermediler. Sonunda bu
sz ve anlama zerine kararl bir ekilde duruldu.
*
Babas
Vulk'un
adyla anlan
Valkolu, Vlkolu
132
bu kral, Osmanl metinlerinde Vulukolu,

veya Vlkolu biiminde de geer.
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
te Timur tehlikesine kadar Bayezid Han sohbet ilerini,

Ali Paa'nn da yardmyla Srp kzndan rendi.
iir
arap yannda, kebap da birlikte meclis kuruldu
Kafir kz geldi ve kadehler dolatrld.
Bu sohbette nasl bir meclis kurulduysa,

Ali Paa, "Han'm, bunlara iyi bak." dedi.
Sultan Bayezici'in arap imesine sebep olarak,
Ali Paa'yla kafir kz gsterildi.
Kafirlerle ok muameleler yaplmasna ramen,
Osman slalesi bu zamana kadar imemiti.
Bir latife: Bu Osmanoullar, bir sadk soydur. Bunlardan
slamiyet' e uymayan hibir hareket grlmemiti. Alimler
"gnah" demise Osmanoullar da ondan kaarlard. Orhan devrinde, Gazi Murad Han zamanndaki alimler, andarl Halil' e gelinceye kadar haramdan uzak dururlar ve asla gnah ilemezlerdi. Ne zaman ki andarl Halil
ve Trk Rstem geldi, bunlara efendimiz dediler, ondan
sonra ilere hile kart. Halil'in olu Ali Paa vezir olunca
bilgili insanlar oald. Bu Osmanoullar, haramlara kar
kat davranan bir soy idi. Onlar gelince fetvaya, diru hkmlere hile kartrdlar ve Allah korkusunu ortadan gtrdler. Hatta onlarn memleketinde eski parayla kimse
alveri yapmaz, baka lkelere de gitmezdi. Bu karar Ali
Paa zamannda bozuldu.
Ali Paa zevkine ok dkn bir kiiydi. Yannda hukuk
ve terbiye ileriyle grevli olanlar da o eit insanlard. Kadlarn harama ynelip haktan ayrldklar, gnahlar aka
grlr oldu. Bunun zerine bir gn Sultan Bayezid, "Kadlar getirin." diye emredince harama ve hakszla bala
m pek ok kad toplayp getirdiler. Padiah bunlar Yeniehir' de bir eve koydurdu ve "Gidin o evi atee verin, iinde ne kadar kad varsa hep birlikte yansn." dedi. Ali Paa
bunlarn kurtulmasnda akn ve aciz kald.
bir
eye,
133

Padiahn
nedimleri arasnda Maskara Arap adnda biri

Ali Paa onu arda. Ona, "Eer bu kadlar padiah
tan kurtaracak olursan, sana ok mal vereceim." dedi. Maskara Arap oradan kalkp Sultan'n huzuruna geldi ve "Padiahm beni stanbul' a elilie gnder." dedi. Bunun zerine
Sultan, "Bire devletsiz Arap! Orada, stanbul' da ne iin
var?" diye sordu. Arap da, "Gideyim tekfurdan keiler isteyeyim." cevabn verdi. Padiah bu sze kar, "Bire keile
ri ne yapacaksn?" deyince, "Han'm kadlar ldrelim de
keiler kad olsun." dedi. Padiah tekrar, "Bire it Arap! Kadl keilere vereceime kendi adamlarma veririm." deyince Arap, "Senin adamlarn okumu deildir, halbuki bu
keiler pek ok seneler okuyup dirsek rtmlerdir." cevabn verdi. Sonra Bayezid Han, "Ya bire Arap, i nereye
varr?" diye sorunca Arap, "Sultanm! Onu padiahlar bilir.
Onlarn hallerini, ilerini ve eitli hareketlerini." dedi. Sonra Bayezid Ali Paa'y davet edip, "Ali bu kadlarn hepsi
okumu mudur?" diye sorar. Ali Paa da, "Evet, Sultanm
okumayan insan hi kad olabilir mi?" cevabn verir. Padiah bunun zerine, "Ya! Madem ki okumulardr, niin harama ynelip gnah ilerler; yaramazlklar ederler?" der. Ali
Paa cevap olarak, "Sultanm! Bunlarn gelirleri azdr." der.
imdiki zamanda kadlar binde yirni resim alrlar, o da Ali
Paa gayretiyle olmutur. Bu sebepten onu, kadlarn gelirleri ok olsun diye Ali Paa balatmtr. Paalada kadasker
leri ise artk ho grmeleri lazm.
vard,
iir
Cihana hkmetmek padiahlarn elinde ise de,

Onun kulpu bilgili olanlarn dilindedir.
O kulpa binlerce hile ipini takp
Mslmanlarn yolunda tuzak kurarlar.
zellikle bir softa alimler safna geerse
O, padiahlarn lkesinde ne hileler yapar.
134
Szn ksas Osman neslinin gnah ilemesine ve hararnilk nce Ali Paa sebep olmutur. nk hile ve oyun bilen pek ok Arap ve Acem bilginleri onun yanna ok gelip giderlerdi.
Bilgin yoldan ksa k olur, k da azarsa eytan olur.
ara sapmasna
BLM 63
Bayezid Han,
Karamanolu'yla
ne
yapt
onu
anlatr.
O zaman Hamidili'ni vuran Karamanolu tekrar geri dnd. Padiah da Bursa'ya geldi. Hamidili vilayetinin insanlar ikayete geldiler ve "Padiahm! Karamanolu'nun zulm haddi amtr. Bizim halimizi perian etti." dediler. Bayezid Han da gayrete gelip, "Yce Tanr'nn yardm ve izniyle gidip onu yola getireyim." dedi. Hemen ordunun toplanmasn istedi, yryp Tekeili'nden dolanarak Karaman' a kt. Orada anszn Germiyanolu Yakup Bey'le veziri, hisar beyi ve ordu komutanyla karlat. Bunlar tutup
psala Hisar'nda salam bir ekilde hapsetti. Sonra doru
ca Karaman' a yrd. Karamanolu kap daa ekildi. Bayezid Han da varp Konya'nn zerine karargah kurdu.
ehrin kaplarn kapattlar. O zaman harman mevsimi idi.
Arpa ve buday eleri Konya meydannda da gibi yl
mt. Ordudan askerler hisara gelip ardlar ve " Ey kale
halk! Atannza yedirmek iin, gelin bize arpa ve saman
satn." dediler. Onlar da, bunlarn szlerinin gerek olup olmadn anlamak iin adamlar gnderdiler. Adamlar geldi. Bunu padiaha da sylediler. Padiah bir iki asker gnderip, "Sakn kimseye zulmetmesinler. Arpa sahibi kendi
insafna gre satsn." dedi. Arpalarn satnca hkmdar
yanlarna adam vererek o kiileri hisara kadar ilettiler.
ehir halk bunlardaki adalet ve insaf grnce ehrin kap
sn at. Kale fethedildi. Etraftaki ehirlere de, "Bu gelen Sultan ok adalet ve merhamet sahibidir. Mslmanlarn maln
da ve yiyeceklerinde asla gz yoktur." diye haberler gitti.
Bu haberi duyan dier ehirlerin halk, adamlar gndererek,
135

padiaha,
"Geliniz, bizim ehirlerirnize de baknz." dediler.

Kayseri'yi verdiler. Develi'nin Karahisar' da dahil hepsini yre ve kyleriyle teslim ettiler.
Bu hali gren Kararnanolu aciz bir ekilde ister istemez
eli gnderdi ve "imdiye kadar her ne olmusa benim yzrndendir. Bu gnahlarma piman oldum ve affetrnenizi
diliyorum." dedi. Sonunda bar yapld. aramba Suyu'ndan snr kesilerek tesi K'lrarnanolu'na brakld. Berisi de
padiahn oldu. Padiah da kendi adarnlarn yerletirerek
geri dnp kutluluklada Bursa'ya ulat.
Aksaray', Nide'yi,
iir
Adaletle hareket eden her Sultan Allah adam bir velldir.

Btn cihann byle adil bir padiaha kle olmas da
ayp deildir.
Sleyman peygamber de dnyay adaletle tuttu.

Hangi padiah adalet sahibi olursa Sleyman
Peygamber' e benzer.
Gnl lkeleri
dmanlktan yklr.
Bir lke ne kadar

ve bayndr olsa
en
Dmanlk oray
ren yerine evirir.
Akl sakn gnlnde kin ve dmanla yer verme.
Bu kl kadar bile olsa imann bozar.
BLM 64
Sultan Bayezid Han'n Kastamonu'ya

ne ekilde vardn anlatr.
Padiah
bir gn kutluluklada Bursa' dan kp doru Tarakl Borlu'ya vard ve onu fethetti. Sonra yryp Kastamonu'ya ulat. sfendiyar Sinop' a kat ve oradan Bayezid
Han' a eli gnderdi. ve "Benim padiahtan midim, beni
hizmete kabul etrnesiydi. Yine de ihsan ve bata bulunup
bu oturduurn yeri bana sadaka etsin." dedi. Bayezid Han
bu sz kabul etti. Kvrrn Yol' dan aasn snr kesip s136
fendiyar'a verdiler. Geri kalan yerler de Bayezid Han'n

idaresi altna girdi. Oradan dnp Bursa'ya geldi.
Buralarn Sultan Bayezid tarafndan aln, hicretin yedi
yz doksan yedisiyle sekizi (M. 1395-96) arasnda gerekleti.
iir
Bu dnen felek nasl bir i ilemekte,

Bak Karaman Karata'ta tepesi aa durmakta.
Bayezid bu lkeyi ald ve adamlarna verdi.
sipahi ve yiitlere i kalmad.
Artk
Silifke'yi gzyandan sel bast.

Cierler gam ve tasadan kan doldu.
Seni dnp dolatran bu varlnn,
Baknca bir nefes olduunu grrsn.
BLM 65
Bayezid
Han'n
Amasya ve
Sivas' nasl fethettiini
bildirir.
Amasya'y Sultan
Bayezid' e asl sahibi verdi. O zamanda KaBurhaneddin Amasya'nn sahibini incitmiti. Bayezid
Han'n idaresinde iken Kad Burhaneddin Hakk'n rahmetine kavutu. Olu kk kald. Kzn da Dulkadrolu Nasreddin Bey'e vermiti. Burhaneddin'in olunu Nasreddin
Bey' e gnderdiler. Bu yzden vilayetin ileri gelenleri Sultan
Bayezid' e, "Gel!" diye adarnlar gnderdiler. Bayezid Han
yryp Sivas' a geldi. ehrin nde gelen adamlar tarafn
dan karland. Padiahln kanunu ne ise yerine getirildi.
Bayezid Han da Sivas' olu Emir Sleyman'a verdi. Oradan
yryp Erzincan'a ulat. Erzincan Beyi Taharten itaat etti.
Padiah kendisini yerinde brakt, ancak ailesini ve ocuklarn Bursa'ya gnderdi. Sonra Divrii'yi ald, Malatya'ya vard. Malatya'y, Derevende'yi, Bihisni'yi fethetti. Szn ksas
bu vilayetlerin hepsini ald ve sonra Bursa'ya geldi. Taharten'i geri Erzincan' a gnderdi ve ailesini Bursa' da alkoydu.
d
137

iir
Beni seven eimden ayran bu

dostluk ummam mmkn m?
Eikten
Yaz k yollar gzlemekteyim. Benim bu durumda

Dnyada rahat olmam mmkn deil.
Oul, kz ve eim benden ayr olunca,
Hangi hareket ve davranmdan lezzet alabilirim.
Bu ayrlma sebep sen oldun, bu karlamadan

beklersin.
Nasl doruluk
Ey Bayezid! Taharten' den dostluk bekleme.

nk onu hayat arkadandan ayrdn.
iir
Dnya bir ekilde grnmemi, halden hale girmitir,

Ve cihanla greenler onu yenememilerdir.
Bu geni emenlik neler bitirmedi.
Bu da kara topran grnleridir.
Bu fetih hicretin yedi yz doksan sekizinde (M. 1395-96)
gereklemitir.
BLM 66
Saruhan Begl'nn Filibe yresine nasl geldiini

ve srlp oraya gitmesine neyin sebep olduunu
anlatp bildirir.
Menemen Ovas'nda kiayan Saruhanili'nin ger halk var

idi. O yerde tuz yasa bulunuyordu. Onlar yasa kabul etmezlerdi. Bunu Bayezid Han' a bildirdiler. Padiah da olu
Erturul' a haber gndererek, "Ne kadar olursa olsun o ger
evlerin hepsini iyice tespit ederek seme adamlarnla yola
kar; Filibe yresine getirsinler. Bunda ihmal gsterme ve acele et." dedi. Erturul da babasnn szn kabul edip o ger
evleri eksiksiz gnderdi. Filibe yresine getirip yerletirdiler.
138
Gnmz dilinde:
imdiki
Osmanoullar'nn
zamanda Filibe' de Serhan Begli adyla
anlanlar
Tarihi
on-
lardandr. te bu Paa Yiit Bey adndaki kimse onlarn by
ve nderi idi. O zaman onlarla birlikte gelmilerdi.
iir
Padiahlarn
Bayndr
srgn etmesi, bu sebeple baka yerleri

hale getirip enlendirmesi kanundur.
nsanlar o yolculuktan zahmet ekip ineiniderse de,

Bu Tanr'nn takdiridir, ellerinden bir ey gelmez.
Boyun eip o yazgy gzetir ve itiraz etmezse

Ksmetini bulur ve rahata kavuur.
SORU.- Bayezid Han Malatya'y kimlerden ald?
CEVAP.- Malatya'y Trkmen' den ald. Ayrca Divrii'yi
Krt'ten; Grn'den beri Behisni'yi (Besni) Trkmen'den
ald. Bunlar da eskiden beri hkm srmediler. Ertana'dan
sonra o vilayet bunlarn ellerine girmiti, hkmettiler. Sultan Bayezid o yerleri zaptedince o beyler zorda kaldlar ve
Arap'a katlar. Ne zaman Timur tehlikesi ortaya kt, M
sr sultan vastasyla yine her biri kendi yerine geldi. te o
zamandan beri Msr bunlara hkmeder oldu.
SORU.- Peki Anadolu' dan Bayezid Han' dan kaarak gidenlerin durumlar nereye vard?
CEVAP.- Bir ksm Timur'a gittiler. Bunlar Taharten, Germiyanolu, Dzme A ydnolu, Menteeolu idi. Bunlar
arasnda bir de sfendiyarolu'nun elisi vard. Fakat bunlarn her biri bir klkla varmlard. Germiyanolu ibiisi kalesinden veziriyle hapisten kap ayc ve maymuncularla
arkadalk ederek Timur' a geldi. Menteeolu san sakal
n kaztp rezil bir halde vard. Aydnolu erilik ederek
vard. sfendiyarolu elisiyle Taharten de kle klnda
vardlar ve beraber idiler.
Bunlar Timur'a gelip durumlarn bildirdiler, "Ey ulu
bahtl kii! Bize merhamet et, biz pek ziyade mazlumuz."
diye yalvardlar. Fakat onu en ok tahrik eden Taharten'le
Gerrniyanolu idi. nk biri hapisten kap varm, die-
139
ri de
oul, kz
yalvarmalar
ve hanmdan ayr dp gitmiti. Bunlarn

tesir etti ve tahrikebunlar sebep oldular.
iir
Sen knayarak ikayette bulunmadn, tahrik edip sebep

oldun ve
Binlerce can mahvoldu.
Timur' a bozgun ve ykclk temelini kurdun,
Bylece pek ok gnahsz insan vatanndan ayrld.
Dier iir
"ls olmayan hesaba gelmez mal ald" dediler.

Bunun znts, yas bizden uzak olsayd, ne olurdu.
Oul, kz,
kavim, karde lkeden ayrld,

uval eskilerini giyer oldu.
Halkmz artk
Btn varlk ve benliklerini unutup Allah'tan

Bir kurtarc gndermesini isterler.
"Biz ona kar gnah ilemedik. Hatta ona
bir klmz bile kar gelmedi.
Elimizde gemez para bile brakmad,
imdi bize yiyecei bile dilenciler vermektedir.
Derdimiz pek fazla, halimizi anlatmak iin
Yzmz kalmad" dediler.
Dier;
bu da iir
Yine bin eit defter ortaya kt,
Hakk'n dilei ne ise sonunda o yazld.
Alemi zulm ve sapklk kaplad,
Kleler de btn insanlara ba kesildi.
Mundar ve temiz ayrt edilmez ekilde birbirlerine kart,

Yemek iin ise kpek aatay ortaya kt.
Artk sava balad
ve halk kama yolunu seti;

kzler, katr yerine konulup, arkalarma yk yklendi.
140
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Bir kii gtrmek iin hazr bir ey bulamaz,

Bulduu ise yalnz bir eski hasr parasdr.
Lanetli Timur kendini byk grdnden beri pek ok
Altn ve gm bakr olarak anld.
Timur'un cevab: Timur bu gelen beylere, "Ey beyler! im
di bu Yldrm Han Allah yolunda arpan bir padiahtr. Siz
ise bizim gnahmz yok diyorsunuz. Padiahlar bir kimseyi
sebepsiz yere, durup dururken incitmezler." der ve ayrca,
"Bir ok sebepleri de vardr. Sizden para istemitir, biri budur.
Biri, 'gelin bana hizmette bulunun.' demitir. Biri de, 'Ben
Tanr yolunda dmanla savaacam bana asker verin.' demitir. imdi sizler bu sylediklerimi yerine getirmez iseniz,
treye gre, sizi incitirler. Sizin bu sznzn yalan veya gerek olduunu ne bileyim. Eer doru sylyorsanz, padiah
lar iin bu gibi haller uygun dmez. Eer yalanc iseniz, sizlere de bu hal layk deil, bu ise padiahlara thmet ve su
yklemektir. Evvel eli gndereyim de o padiahn ne olduunu ve halini anlayaym, grelim ne cevap verecek" dedi.
"Eli gndereyim" dediini Germiyanolu iitince hemen, "Sultanm! Bu bizim halimiz iki eyden uzak deildir.
Szmzde ya gerek veya yalan oluruz. Eer gerek ve
doru isek mrvvet ve ihsan sana aittir.Yok yalan sylyorsak lkeleri ele geirmek o zaman padiahlara adettir,
emirdir." dedi.
Sonra Germiyanolu'nun szne "Eli lazmdr" dediler. Gndermek iin eli hazrlklar yapld. Bu srada Timur, Sultan Ahmed'le Kara Yusuf'un am hapsinden kurtularak kap Yldrm Han'a vardklarn iitti. Timur bu
haber zerine eli gndermeyi, o beylerin hallerini bilmek
ve Yldrm'n yannda kalp kalmadklarn renmek iin
sonraya brakt. Az zaman orada kalp gittiklerini renen
Timur, bunun zerine, elisini Yldrm Bayezid Han'a
gnderdi.
SORU.- O beyler orada iken Timur neden elisini gndermedi?
CEVAP.- Timur, o beyleringidip Yldrm Han' kendinin
141
Ak Paazade 1 Osmanoullan 1 nn Tarihi
zerine
kkrtrlar dncesinde
idi. Durumun byle olderhal eli gnderdi.

Eli bir gn Yldrm Han'a gelip vard ve armaanlarn
sundu. Yldrm Han hi iltifat etmedi. Hatta mektup ve armaanlarna bile dnp bakmad. Sonra kendi mhrl cevap mektubunu yazd, elinin eline verip gnderdi. Eli gidince Sultan Bayezid vezirlerine, "Timur'un zerine gideceim, abuk hazrlann. Onu vilayetinden kartmayaca
m." dedi. Paalar, "Devletli sultanm Buna ne hacet, ordumuza niin zahmet ektirelim, koyalm gelsin, lkemize
girsin. Onlar o ekilde kralm da memleketlerine haberlerini yine biz gnderelim." dediler. Btn beyler bu gr ve
tedbiri beenip uygun grdler. Bylece Sultan Bayezid
kendi dncesinde yalnz kald.
Hemen asker toplamaya baladlar. Timur kp yrd.
Bayezid Han da Vlkolu'na,"Gel!" dedi. Rumeli askerlerini toplad. Hazr vaziyete geldiler. Dier yandan Timur, Sivas' a ulat ve savaa balad. Kalesini ykt ve cebrle halk
n esir ald. Bunlarn durumu zerine Msr ordusu da Halep' e geldi. Bu haberi iiten Timur derhal am'a yneldi ve
Halep'e vard. Halep civarndaki Mecnun Tabak Ovas'nda
savatlar. Trkmenlerin ihanetleri yznden Msr ordusu
Timur' a kar dayanarnayp bozuldu. Msr sultan kap
Msr'a gitti. Halep' e varan Timur, halkn ehri vermemesi
zerine savaa giriti. Pek ok insan ld, sonunda ehri
zulmle ald ve zulm son hadde ulat.
Timur, ktler iinde ei olmayan bir kimse idi. Halep'ten
Hama'ya ulat. Bu ehri de Halep'ten beter etti. Sonra Humus' a geti. Orada baz kabirler grd ve bu mezarlarn
kimlere ait olduunu sordu. Halk, "Bunlar peygamberin,
selam onun zerine olsun, sahabelerindendirler. Biri bu lkeyi fetheden Halit bin Velid'tir. Biri Ka'blahbar, biri de
Amr bin meyye'dir." diye cevap verdi. ve "Grdn bu
mezarlarn hepsi yce peygamberin sahabeleridir" dediler.
Bunlar iitince Humus'un halkn esir etmedi. Fakat halkna gvenlik vergisi sald. Hadsiz hesapsz mal ald. Oradan Balbek' e geti ve bu ehri de yamalad. Sonra am'a
madn anlaynca
142
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
geldi. Halk ehrin kaplarn kapatt. Gnlerce sava yapl

d. Her iki taraftan da pek ok insan ld. Sonunda am'
yama ettirdi. Yezid'in kabrini buldurup atrd. Kemiklerini yakt ve kabre pislik doldurdu.
am'a olan zulm daha ok Yezid'in o ehirde yatmasmdan idi. Sonra oradan kp tekrar Karaba' a geldi. K orada geirdi, baharla birlikte Anadolu tarafna yneldi. nce
Erzincan' a geldi. sfendiyar tarafndan karland. Timur'la
birlikte Sarkam'a kadar geldiler. Bir gece Timur'dan izinsiz sessizce kat ve tekrar Kastamonu'ya geldi. Timur da
Ankara'ya yneldi.
Bu yanda Sultan Bayezid de nceki tedbirlerini ve yaptk
larn gzden geirdi. Kendi vilayetinden olsun, dier illerden olsun yazl askerlerini kartt. Ayrca Serahur da
kardlar. stanbul'dan bile kard. Bu Anadolu illerinde serahur karmay, vezirlerinin marifetiyle Bayezid Han ba
latt. Sultan Bayezid olunu yanna almt. Biri Aydn ili
sanca, Karasi sanca ve Samhan sancann idaresi elinde olan Emir Sleyman; biri Hamidili ve Tekeili sancayla
Mustafa; biri de Amasya' da btn Anadolu askerleriyle
birlikte gelen Sultan Mehmed idi. Btn bu toplanan askerler, Tatar olsun dierleri olsun, hep birlikte padiahla yrdler. ki tarafn ordusu da Ankara'ya vard.
Timur perembe gn sabah geldi ve yerini ald. Bayezid
de ikindi zamannda gelip yerleti. Her iki ordu da birbirlerine kar yer tuttular. Beri tarafta Timur nne hendek kazdrd. Cuma gn oldu, her iki tarafta da Cuma namaz k
lnd. Sonra Sultan Bayezid sancaklarn zd, byk davullar alnd, saf saf alaylar baland. ki ordu karlanca
Tatarlar hainlik yapt ve Erzincan beyi Taharten tarafna
geti. Germiyan askeri de ihanet edip Germiyanolu'nun
yanna vard. Szn ksas her vilayetin askeri kendi beylerinin bulunduu safa getiler ve ihanet ettiler. Zaten bu
beyler Timur tarafnda yer almlard.
Vlkolu maiyetindeki kffar askerleriyle grlmedik savalar yapt. O da savata her tarafn iine geldii ekilde
hareket ettiini grnce geri ekilip bir tarafa gitti. Sultan
143
Bayezid'in olu Mustafa, atn terk ederek aradan kayboldu. Emir Sleyman' paalar alp ara yerden kardlar. Bylece sava meydann terk etti ve bir tarafa gitti. Sultan Mehmed de Amasya askerini alp Amasya'ya ekildi. Meydanda yalnz Bayezid Han ve ona bal askerler kald.
Solak Karaca adnda Sultan Bayezid'in bir adam var idi. O
srada padiaha, "Hey Bayezid Han! Hani o gvendiin
oullarn nerede? Ya ok gvendiin sancak beylerinle o sarho vezirlerin hani? Ne iyi yoldalk yaptlar." dedi. "O topladn mal olanlarnn rzkdr diye harcamadn." Sultan
Bayezid bu sz iitince ok zld. "Bak, bana minnet edip
dil mi uzatrsnz?" dedi. Atna vurdu ve askerin arasndan
yanndaki birka gen yaya o ve bir nice solaklada birlikte d
an kt. aatay ordusunun alaylarn birbirine katt.
Germiyanolu bu durumu grnce, "Hey bu savaan Bayezid Han'n kendisidir. Frsat bu frsattr, abuk durmayn" dedi. O anda saysz asker Bayezid'in etrafn drt yanndan sardlar, tutup Timur'a getirdiler. Amma atndan
indirmediler. Timur da grp ararak, "Sakn atndan
drmeyin." dedi. Sonra, "Benim koltuuma girin." diye
buyurdu. nk o zaman adrnda idi. Koltuuna girip,
"Han'm ata bin." dediklerinde, Timur, "Hey kaltaklar!
Ben ata binip nereye gideyim? Padiahlarn hareket etmesi
doru deildir." dedi. Yryerek adrn kapsna geldi,
Bayezid Han' da saygyla attan indirdiler, Timur kar vard, grtler. Ondan sonra ikisi bir halnn stne oturdular. Timur, "Asker artk savamay braksn, muharebe etmesinler." dedi. Ancak her bir kii kendi iin alr, alp
rptn ve elde ettiini kazanc sayar, haram helal demeden toplard.
iir
Bu kargaa ve gnaha iki ktrm sebep oldu,

Ayrca eytan da bu fitneyi gzel gsterdi.
Anadolu ve Msr lkesi bu fitnenin
Bu karklktaneler neler oldu.
144
ateine yand,
Geri bu iler yce Allah' n takdiridir,

Ancak buna sebep bu iki ktrmdr.
Bunlar nefislerinin istekleri
dorultusunda
hareket
etmilerdir.
Aki sen bu niyette olma, bu isteklerin hi birine uyma.

dervi! Sen o savata henz yaratlmamtn.
bu hikayeyi kimden duyup anlatrsn?
CEVAP.- Bursa'nn Koca Nayib diye anlan bir naibi vard. O zat Sultan Bayezid'in has solaklarndan imi. O zaman
Bayezid Han' tuttuklar srada orada imi. Hatta Sultan Bayezid Akehir' de ld zaman da yannda bulunuyormu. Ben bunlar ondan rendim ve "Bayezid Han' a nasl
davranrlard" diye sordum. O da, "Timur bir yryen taht
yaptrmt. Onu kafes gibi iki at arasna yerletirmilerdi.
Timur ne zaman giderse, Sultan Bayezid'i o tahterevanla
kendinin nnden yrtrd. Oturacaklar zaman da ad
r nnde kondururdu" dedi.
Bu koca Nayib dediim kii sonra Amasya'ya Sultan
Mehmed'in yanna vard. Sultan Mehmed ona Amasya hisarnn dizdarln verdi. htiyarlaynca Sultan Murad onu
Bursa'ya getirdi ve Bursa naipliini verdi. Ben ne atlattm
sa, onun sylediklerinden anlattm. Fakat onun hikaye ettii eylerin pek ounu, sz uzar diye sylemedim.
SORU.- Ey
imdi
iir
Timur'un ettii ii kafir bile etmez, onun elinden insanlar

Erkek, hanm, kz olan neler ektiler bir bilsen.
Mslmanlar krd
geirdi, onun varaca yer, gayesi de
Ne idi bilinmiyor.
Tekke, mescit, medrese, mektep ykt, hatta
Aydn ilinde bir k geirdi.
Timur'un dnyada ok zulm var,
nsanlar onunki gibi zulm grmediler.
145
Ak Paazade 1 Osmanouan'nn Tarihi
Hangi ile ayak bast ise hepsi ykld,

Gen ihtiyar btn insanlarn dileri dkld.
Sonra Timur her vilayeti yine beylerine verdi. Osman lkesini de Tatar' a brakt. Bayezid Han da bunu iitti. Timur
zaman zaman giderken Bayezid Han' a gelip selam verirdi.
Bir gn Sultan Bayezid Timur' a, "Timur Bey! Senden bir dileim var" der. Bunun zerine Timur, "Dilein ne ise syle
kabul ederim." der. Bayezid Han, "Gel kerem et, senden istediim Tatar' bu lkede brakma, alp birlikte git." deyince Timur, "yle olsun, szn kabul ettim. Semerkand' a
vardktan sonra, seni tekrar lkene gndereceim. te o zaman Tatar seni memleketine getirecek." der.
Bayezid Han Semerkand'a gideceini iitince ok zld.
Kendi iini kendi bitirdi. Timur kendi lkesine doru yola
knca btn Tatarlar srd. Krehri'ni, Sivrihisar' ve
Beypazar'n Karamanolu'na verdi. Kastamonu, ankr
ve Kalecik'i tekrar sfendiyar'a brakt.
Bayezid Han lmt. Fakat Timur, Bayezid Han'n o
lanlarndan birinin kendine gelmesini ve Sultan Bayezid'in
lkesini de ona vermeyi umuyordu. Olanlarndan hibirinin gelmediini grnce, Karamanolu'na verdi ve bu lkeden kp gitti. Bu hadise tarih olarak hicretin sekiz yz
drdnde (M. 1402-3) gerekleti.
BLM 67
Bayezid Han'n lmnden sonra

ka olu kald ve bunlar neler yaptlar, onu
anlatr.
Bayezid Han'n alt olu kalmt. Bei belli, biri de grnmez oldu. nk biri Timur'la yaplan savata ortadan kayboldu. Olanlarnn biri Emir Sleyman, ikincisi Mehmed,
nc sa, drdnc Musa, beinci de Kasm' dr. Lakin bu
Kasm, o zaman sarayda olup daha kkt. Sonra o ortalktan kaybolan Mustafa idi.
Ali Paa, Eynebeg suba ve Hasan Aa, Emir Sleyman' ,
146
Rumeli'ne alp gitmeyi kararlatrdlar. Sultan Mehrned geri Arnasya'ya dnd. sa'yla Musa da Bursa vilayetinde ve
Karasi ilinde birbirleriyle mcadele ediyorlard. Sonunda
Musa, sa'y ortadan kaldrd ve gelip Bursa'da oturdu. Beri yandan Emir Sleyman da Bursa'ya geldi. Musa kap
Kararnan'a gitti. Emir Sleyman'n Fatrna adnda bir kz
kardeiyle Kasm adnda bir de kk kardei vard. Onlar dmanlk olmarnas iin stanbul' da rehin kodu. Sonunda Emir Sleyman tekrar Rumeli'ne geti. Bu zaman tarih
hicretin sekiz yz beini (M. 1402-1403) gsteriyordu.
Sultan Mehrned, Emir Sleyman'n tahta getiini Arnasya'da iitince eli gnderdi ve" Babamz gitti ise Ernre'rn sa
olsun. Ernre'rn bize ata yerinedir." dedi. Ayrca iki deerli at
da hediye gnderdi. Emir Sleyman da ona, pek ok olan ve
cariyeler gnderdi. Sorra Karamanolu'na eli gnderdi,
"Kardeim Musa'y brakrnazsan ben sizinle iyi dostlukta bulunururn." dedi. Musa, Karamanolu'yla olan bu p_ururnu
anlaynca Karaman' dan kaarak sfendiyar' a gitti. Emir Sleyman o zaman "'Btrrsa:da oturuyordu. Musa'nn sfendi
yar'a gittiini iitince~erine yrd. Gynk civarnda bir
su kenarnda kondu. Yaz idi, k olunca orada klad ve o konaktan grnedi. imdi o yere Bey Kava derler. nk
Emir Sleyman o kavak aacnn dibinde sohbet etni ve
sohbetten hi geri kalmamtr. O yer ok gzel ve erefli bir
makarn idi. te orada sfendiyar'la bantlar. Sorra oradan
kalkp znik' e geldiler ve tekrar sohbetle vakit geirdiler.
sfendiyar Ali Paa'nn minnet arabyla Musa'y Sinop'tan
gerniye bindirip Eflak'a gnderdi. O zaman Eflak Beyi'nin
adna Miro derlerdi. Bu tarafta Emir Sleyman, Musa'nn
Rumeli'ne getiini iitince kalkt, Edirne'ye vard ve tekrar
sohbete balad. Rumeli'nin beyleri Musa'nn Eflak'a geldii
ni iitince, "Kardeinin beylikle ilgisi yok, gece gndz sohbet etnekten eli bir eye ermez, abuk gel." diye haber gnderdiler. Musa bu haberi alnca kp Sillisrirn' e (Sillisire)
geldi. Oradan Rumeli'ne geti. Rumeli'nin gnll askerleriyle trnar erlerinin hepsi Musa'ya gittiler. O da doru Edirne'ye geldi. Emir Sleyman'a, "Ne duruyorsun, kardein
147
Musa geldi ve Rumeli ona dnd." dediler. Emir Sleyman,

mahmur yatard, zorla kaldrdlar. "Benim memleketimde
onun hkm gemez" deyince, "te Musa geldi" dediler.
Emir Sleyman hemen binip kat, bir kye ulat ve orada
vefat etti. Sonra o ky btn halkyla birlikte, "Benim kardeimi neden ldrdnz?" diye Musa atee verdi.
iir
Makam mevki gururu yoldan kard,

Sevinerek aldklarn da elinden ald.
Halka ne yaptn da yz evirdiler
Ve seni sevenler sevmez oldular.
arab, eng, agan ve saz gibi alglar
Senin sohbet arkadan olup batan kardlar.
Kardei Emir Sleyman'dan sonra Musa, Rumeli'nde baa
geip oturdu, bu zamanda tarih sekiz yz on (1410) idi.
BLM 68
Musa Rumeli'ni ele geirdi. Trnar erleri ve sancak beyleri

hepsi gelip kusursuz itaatlarn bildirdiler. Civardaki kafu
beyleri ise itaat etmeyip kar geldiler. Beri tarafta Amasya' da
bulunan Sultan Mehmed, Emir Sleyman'n ldn ve
Musa'nn Rumeli'nde tahta geip oturduunu iitince derhal
Bursa'ya geldi. Bursa halk karlad ve geip tahta oturdu.
Emir Sleyman'n hakim olduu.yerlerin hepsine hkmetti.
Yalnz Emir Sleyman Amasya'ya hkmetmi deildi. Bu ise
evvelden hkmetmiti oras da elinde idi.
Bu yanda Musa'nn dncesi ve tedbirinin ne olduunu
grelim. Kr ahmelik'i vezir yapt. Mihalolu Mehmed
Bey'i Rumeli'ne beylerbeyi etti. Simavna Kadsolu'nu kadasker ve kullarndan Azab Bey'i de emir-i alem edindi.
Her bir sanca kendi adamlarna verdi. Emir Sleyman' n
bir oluyla bir kz var idi. Kap stanbul' a geldiler. Vidin
148
bakaldrmt,
yryp bunlarn her birini ele geirmeye

balad. Gitti Perivedin'le Matara'y da ald. Sonra Srp lkesine yrd, Kprl'yle Ohabolu'yu ald. Durmadan
aknlar eder oldu, zaman zaman da stanbul' a akn yapt ve
kapsn kapattrd. Sonra gelip Silivri'nin zerine dt.
Burada sava yaparken Kr ahnelik kap stanbul' a girdi.
Musa bundan hile sezdi ve ok vehme kapld. Oradan
Edirne'ye gitti. Artk olup bitenlerin sonucunu beklemek ve
felein ne ekilde grneceine bakmak gerekir.
iir
Musa'nn dncesi
Ey insanolu,
btn alemi ele geirmektir,

takdir Allah'n elindedir, sen tedbiri brak.
O mlkn sahibidir, onu dzp bozan, yapan ykan da

odur.
Tanr bu dnyay yalnz bir kuluna vermemitir.
Sultan Mehmed tahta getii zaman tarih hicretin sekiz
yz on altsn (M. 1413) gsteriyordu.
BLM 69
Bayezid olu Sultan Mehmed'in kardei Musa'yla
buluma ve vilayetleri ekierek alma isteini,
devlet kimin ise Hakk'n emriyle lkeye onun
hakim olmas gerektiini anlatp bildirir.
Sultan Mehmed veziri Bayezid Paa'ya, "Rumeli'ne gemek iin hazrlk yapn." dedi. Bu ahnelik vezir Musa'dan kap stanbul'a girdii zaman Sultan Mehmed'in
yanna gelmiti. Bayezid Paa, "Sultanm! ahnelik Bey'i
aralm, gelsin grelim, o bu meseledeneler syler." dedi. Davet edince geldi, ona, "Rumeli'ne gemek istiyoruz,
bunun aresi nedir?" dediler. ahnelik vezir, "Tekfura eli
gndermeli, ondan baka yerden gemeye are bulunmaz." cevabn verdi ve "nk Gelibolu Musa'nn elindedir." dedi. Derhal Geniboza kads Fazullah' stanbul'a el149
i gnderdiler. stanbul tekfuru onunla komu olduu iin

onu bilip eskiden beri ona gvenirdi. Fazlullah tekfura gelip haber verdi, anlama yaptlar. Gelip padiaha durumu
bildirdi, istedikleri gibi oldu. Padiah Bursa' dan kt, gelip
Yoras'a kondu.
O vakit padiaha dua eden biri olarak ben kyde kaldm.
Orhan'n iman olu Yah Fakl'n evinde, Geyve'de hastalandm. Menakb- Al-i Osman' kaldm bu yerde, Yld
rm Han' a gelinceye kadar o imarnn olundan alp yazdm.
te burada haberini veriyorum.
Sultan Mehmed Yoras' a konduktan sonra stanbul tekiuru pek ok gemi gnderdi. Sultan Mehmed'i askeriyle tamam Rumeli'ne geirdiler. Beri yanda, Sultan Mehmed'in
Rumeli'ne getiini ve kendinin zerine yrdn iiten
Musa, Edirne' den kalkp Srp vilayetine yakn vard. Dier
yandan Sultan Mehmed de gidip ncegiz' e kondu. Orada
Evrenozolu Ali Bey kar geldi. Oradan kalkp giderken
Mihalolu Yah Bey kar geldi. Bu Mihal o zaman Musa'nn beylerbeyisiydi, olunu kendi gndermiti.
Szn ksas Sultan Mehmed Edirne'ye varnca btn
beyler huzuruna geldiler. Musa'nn yannda yalnz aknc
kalmt. Semekon' da sava oldu. Musa kat ve at bir yerde amura sapland. Kendinin Derzi Saruca adnda bir kulu var idi. Bu, Musa'nn atnn sinirini kesti ve tutup Sultan
Mehmed' e getirdi. Akam olunca adrda iini bitirdiler ve
yerine koydular. Sonra da o gece Bursa'ya dedesinin yan
na gnderdiler. Mihal'i de tuttular ve Tokat'ta Bidev1 ardak'a gnderdiler. Simavna Kadsolu'nu da olu ve kzy
la znik' e yolladlar. Sultan Mehmed ayda bin ake ulufe etti. Ayrca Musa'nn kulu Azab Bey kap Eflak'a gitti. Bylece Sultan Mehmed Rumeli'nin tamamn idaresi altna ald ve etrafn beylerine eliler gnderdi.
iir
Eskiden beri kardee kymak, anay babay znt

inde brakmak trede vardr.
150
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
ok nceleri, Adem'in oullarndan Kabil

Habil' e kyd, hanlarn da byle yapmalar adet oldu.
sa, Musa ve Emir Sleyman kim olursa olsun
Bu trenin sahipleri hep
ahmaktr.
Son bulacak bu cihan iin zahmete girmeye ve

katil dedirmeye gerek var m?
Adn
BLM 70
Sultan Mehmed'in Rumeli'nde kardei Musa'yla mcadele

Bursa'ya geldiini anlatr.
ettii srada, Karamanolu'nun
Karamanolu h cum edip yrd ve Sivrihisar' a geldi.

Oradan drt bir taraf ykarak bozarak yol keserek Bursa'ya
geldi. Hac vaz Paa Bursa'nn subasyd. Daha Karamanolu gelmeden ehrin halkn davet etti ve "Mslmanlar!
Padiahmz Rumeli'nde. Karamanolu ise zerimize geliyor. Hisar korumak iin silah olan hisara girsin, silah olmayanlar da kalede hapis durumuna dmesin ve kendi
bann aresine baksn." dedi. Halk da onun syledii e
kilde davrand.
Karamanolu Bursa'ya gelir gelmez ehri atee verdi ve
savaa balad. Pek ok mcadele edildi. Sonunda hisarn
d tarafnda gl olan Pnarba suyunu evirip gl kurntmak istedi. Gln suyunun ekilmesi iin Bursa kapsyla
zindan kapsnn dndan lam vurup, hisarn yanndaki
dereye aktmak istediler. Hac vaz Paa bunu duyunca k
t ve lamclar ldrd. Bylece Karamanolu'nun midini kesti. Sava otuz bir gn srd. Fakat baz baz kale halk hisardan dar kp pek ok adam tutup getirirler ve Karamanolu'na kar hisardan aaya boazlarndan asakorlard. Sava srasnda bir gn anszn Musa'nn ls
Kaplca imareti'ne getirildi. Karamanolu gidip Musa'nn
lsn grd. te o gece derhal dvlm kpein kuyruunu arka bacaklarnn arasna kstrp kamas gibi, Karamanolu da kat. Kirmast yolundan dolanarak ar ve
151
szlar iinde gibi ok zlerek Hamidili'ni geerek kendi

viranesine ulat.
Bu hadise hicretin sekiz yz on dokuzunda (M. 1416) olmutu.
Sonra Karamanolu'nun kadaskeri Karamrsel, "Beyim,

beri gel. Ben duacn gnder, gidip Osmanolu'yla seni ban
traym." dedi. Bunun zerine o, "Hey, bu nasl sz. Ben bar
mam, o benim zerime gelirse ben onunla savaacak birisiyim." dedi. Bu sz kabul etmedi ve kendi bildii gibi yapt.
iir
Dman gelip gitse, hali perian olsa,

Sen buna sevinip zlme.
Onun bahtnn karal kafidir. Sonunda Allah

Senin bahtn yceltip uurlu kld.
Zaten Karaman'n yz gibi gnl de karadr,
O deli ve alayp inler vaziyette karanlklar iinde
kalmtr.
BLM 71
Emir Sleyman ldkten sonra olunu kim stanbul'a

iletmiti. Onun olunun hallerini bildirir.
Sultan Mehmed, Musa'yla mcadele ederken stanbul tekfuru, Emir Sleyman' kabullenmedi. Sultan Mehmed'le
anlat iin olan kabul etmedim demek istedi. Olan Eflak'tan kp gitmek isterken Karn Ovas aklnclar yanna
varp, "Beri gel, biz seninle beraber oluruz." dediler. Ola
n Yanbolu'ya ilettiler ve Sultan Mehmed'e haber ettiler. Bu
haberi alr almaz hcum edip yrd. Olann yanndaki
aknclar, Sultan Mehmed'in geldiini iitince kap dal
dlar. Olann Derziba Zaganos adnda bir lalas var idi.
Zaganos olan tutup Sultan Mehmed' e getirdi. Sultan
Mehmed de olann gnl gzn ap dnya gzn rtt ve Bursa'ya gnderdi. Kendi de sonra Bursa'ya geldi.
152
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Emir Sleyman'n bir de kz var idi. Onu Bursa'da bir sancak beyine verdi. Olana da Geyve yresinde Akhisar civarnda bulunan ve kafir ky olan ardak kyn trnar
verdi. Sultan Mehmed Bursa'ya her geliinde Emir Sleyman'n olunu getirtip ihsanlarda bulunur, "Kardeimin
oludur" der, gnln almaya alrd. Kz kardeine de
balarda bulunurdu.
iir
ster rahatn isterse skntn olsun,

Eline gelen ne ise o ksmet ve nasibindir.
"Olum
Eer
olacak ve yerimi tutacak" deme,

nasip olmazsa niyetinden baka bir ey
deildir.
Zaman gelmiken frsat

Sakn
geirme, bu mr bir nimettir,

onu bouna harcama.
BLM 72
Sultan Bayezid'in olu Sultan Mehmed Musa'y ortadan

sonra nelerle megul oldu onu bildirir.
kaldrdktan
Karamanolu'nun
bu
ekilde manasz
harekette bulundu-
unu iiten Sultan Mehmed, doru Bursa'ya geldi. nce s
fendiyar' a eli gnderdi ve "Ya sen gel veya olanlarndan

birini orduma gnder. te zerine geliyorum buna da hazr ol." dedi. sfendiyar bu haberi iitince olu Kasm Bey' i
gelen eliyle birlikte gnderdi. Padiah Germiyanolu'na
da eli yollayp, "Karamanolu'nun benim lkeme saldr
dn grdn. Ona kar sefere kyorum. Bana olan dostluunu gstermelisin. nallah ben onun zerine Seyitgazi'den kacam. Sen de gelecek orduma lkenden azk
gndermelisin, yoksa senin zerine de geliyorum, hazr
ol." dedi. Germiyanolu, "Azksa, bunu sylemeye bile gerek yok, ben kendim de hizmet iin candan ve gnlden
varyorum." dedi. Gerekten de dedii gibi yapt. Hadsiz
hesapsz azk gnderdi; padiah o memlekete gidip gelin153
ceye kadar
Gerrniyanolu'nun destei
vaml yardrnda
eksik
olmad.
De-
bulundu.
iir
Padiahlarla, iyi geinrnek ve onlara
Sevgi gsterrnek ve dost olmak ne iyi eydir.
Sonra her ynyle szn tutarsan, rahat eder,

Maln mlkn gven altna alr, kt sz duyrnazsn.
BLM 73
Sultan Mehmed'in byk bir ordu toplayp

Karaman lkesine sefere ktn
ve gidip orada neler yaptn anlatr.
Bursa'dan yrd ve doru Akehir'e vard. Vard gibi

Akehir'i verdiler. Sonra Konya'ya yneldi. Beri yandan
Karamanolu'yla karlat. Konya Ovas'nda savatlar.
Kararnanolu Mehrned Bey'le olu Mustafa'y tuttular.
Sonra bartlar. Kararnanolu Akehir, Seydiehir'le Oklug'u, Krehrini, Beyehrini, Sivrihisar, Cemaze hisarn,
Nide'yi, ksaca bu saydmz yerleri verdi. Bar yaptlar.
Sultan Mehrned Karamanolu'na hilat ve sancak verip, tavla tavla atlar, katrlar ve develer gnderdi. Fakat Kararnanolu sznde durmad. At olanlarnn otlatt atlar ellerinden ald ve "Osrnanolu'yla olan drnanlrn kyarne
te kadar srecektir." dedi. Pek fazla ktlklerde bulundu.
iir
Karaman' da doru bir dost bulmak zordur; velileri ok,

Ancak onlar da sahtekar ve yoldan kanclada birliktedir.
Yeminler eder, sz verir, tekrar tekrar and ierler,
ok yalan sylerler ve inkar ederler.
Beyi olsun, kads olsun, eyhi, hocas olsun
Btn ileri rnenfaat ve hiledir.
154
Gnmz dilinde:
Eer
Osmanoullar'nn
Tarihi
kazana koyup da bizimle kaynatsan,
lii yama "sakn karma" diye seslenir.
"Mminsen gel dost olalm" dersin;

"Ben mmine gaddarm" olur.
Cevab,
zellikle Osmanoullar'ndan olursan,

Bu zorbalk ve zulm daha da artar.
Karaman'n ii
kibirlenme ve bo eylerdir.
Bu yzden onu Tanr, hep kahretmitir.
BLM 74
Bayezid Han olu Sultan Mehmed'in

Bursa'ya gelip ondan sonra Eflak'a gittiini bildirir.
Etrafn
askerini toplad ve Karamanolu dahi ordu gnderdi. sfendiyar da olu Kasm' gnderdi. Sultan Mehmed
yryp Tuna kenarna gelip durdu. Yirggi kaplarn kapatt. Bunun zerine aknclar kard: Pek fazla ganimetierle dndler. Ondan sonra Eflak Bey'i haracn eliyle gnderdi ve eksiksiz itaat etti. Hatta olanlarn kapya hizmete gnderdi. Sonra dnp Sultan Mehmed saadetle Bursa'ya geldi. sfendiyarolu Kasm Bey, padiaha, "Ben sultanmn kapsnda hizmet ederim, gitmem." dedi. Padiah
sfendiyar' a eli gndererek, "Kardeim Kasm 'Bana viiayetinden trnar ver.' dedi. Ben de 'Vereyim.' dedim. Fakat
'Sen de Tosya ve ankr'y ve Kalack' ver."' dedi. sfendi
yar Bey, vaiz Mehmed adl bir yce kiiyi padiahn veziri
Bayezid Paa'ya gnderdi ve "Kerem edip bata bulununuz. Benim dirliim Kastamonu'yla Bakr Kresi'nden ibarettir. imdi ankr'y ve Tosya'y btn kyleriyle birlikte
verdim. Ltfedip kabul buyursunlar. Yalnz ben, bunlar
Kasm' a deil padiaha veriyorum." dedi. "Onun iin o
bedbahttr." dedi. Bunu padiaha sylediler. Padiah kabul
edip tekrar Kasm' a verdi. Kasm lnceye kadar babasna
varmad, mrnn sonuna dek Osman slalesinin yce ei
inden ayrlmad.
155

iir
Bu acmasz felein fitnesine bak,

Baba olunu bile kendine dost edinmez.
istek ve arzu rzgar cefa tepesinden eser ve bir kimse
Bylece eitli sebeplerle lkesini harap eder.
alp
verenlerin hallerini bir sor ve

Bunlarn nasl doyduklarn bir ren.
Bu bir iki nefes
Bu mr atma binip hi durmadan koturanlar,

Sonlarnn ne olacan hi bilmezler.
Vcutlar
yorulup nefisleri yorulmayan bu insann,

Sonunda ecel boazn skar.
Mal mlk nerede kald, makam mevki nerede?

Artk tavlas bozulmu, katar da oktan gitmitir.
BLM 75
Sultan Mehmed'in Samsun'u nasl
aldn
bildirir.
Sultan Mehmed'in olu Murad Han Amasya'da oturur

iken kafir Samsun'u atee verdi. Kafirleri ehri brakp gemilere binerek katlar. Sultan Murad'a, "Kafir Samsun'u
yand." diye haber verdiler. Rum beylerbeyisi Baarolu
Hamza Bey'i gnderdiler. Vard Kafir Samsun'u zapt etti.
Sultan Mehmed'e "Mslman Samsun'u almann kolay olmas iin Kafir Samsun'unu zaptedin" diye haber gnderdiler. Sultan Mehmed bu haberi alnca hcum etti. Fakat
Baarolu Hamza Bey hisar terk etmedi. Mslman Samsun'uyla her gn savaa giriti. Beri yandan Sultan Mehmed gelip Marzuvan' a (Merzifon) kt. Oradan yryp
Samsun'a indi. Kalede sfendiyar'n olu Hzr Bey var idi.
Sultan Mehmed gelince kaleyi teslim etti. Baarolu Hamza Bey; sfendiyarolu Hzr Bey' e, "Savamadan padiaha
ehrinizi niin verdiniz?" diye sorunca Hzr Bey, "Bizim
ehrimizin canll, revnak bu kafir ehriyle idi. Kafir eh
ri harap olup sizin elinize geti. Artk bizim iin rahatlk
156
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
yoktur." dedi. Sonra, "Sizin bizimle olan dostluunuz da

rdekle kaz komuluu gibidir." dedi.
Sultan Mehmed Hzr Bey' e hil' atlar ve nimetler verdi. Sonra da, "Eer yanmda durursan sana gzel bmar vereyim."
dedi. Bunun zerine Hzr Bey, "Kardeim Kasm yannzda
dr. Ben onunla bir yerde durmam." dedi. Orada padiah yannda durmay istemedi, ekip babasnn yanna gitti.
iir
Alem deiiklikler gstermek iin yaratld;

nsan da bu deiiklikler neticesinde ebedi oldu.
Arifler dnyada yurt tutmamlardr. Nizarn intizam da
"Benim" demekle kurulmutur.
Dzen ve tertip gaflet iin gerek sebeptir. Bu da
Senin aklnn madenine yazlmtr.
Sen bu gaflet tedbirinden hala gemi
Aki, sen haline gre yr ve sus.
deilsin,
BLM 76
Sultan Mehmed'in Samsun'u aldktan sonra

ve orada ne yaptn bildirir.
skilib'e uradn
skilib' e gelince pek ok Tatar evi grd. "Hay bu evler nasl
evlerdir ve kimindir?" diye sorunca, "Minnet Bey'indir."

cevabn ald. Szlerine devamla, "0, Tatar Samakaolu dn yapt, onun dnne gitti." dediler. Padiah veziri
Bayezid Paa'ya, "Timur bu yerden giderken Tatar' alp
gitti demilerdi. Halbuki imdi bu vilayette bunlarn beyi
dn yapmakta ve bunlar birbirlerine varp gelmekteler.
Benim seferime katlmazlar. Bunlar srp Rumeli'ne geirmek lazm." dedi. Minnet Bey'i ard. Sonra bunlarn tamamn srp Filibe yresine getirdi. Konu hisarnn yannda yurt gsterdiler. Minnetolu Mehmed Bey Konu'ta
bir imaret ve bir kervansaray yapt. Vatan tutup orada kaldlar ve oray benimseyip oturdular.
157

iir
Tatar'n
iecek ayram bile yoktu.

Dereye ve daa konup gerdi.
Yannda
bzme
torbas
akman akp ate
ve akma vard ama,

yakmak iin kav bulamazd.
Srlp gelince akn beyi oldu,

imdi kapp kamak iin kafir kzn gzetler.
Minnetolu gazi olmu diyorlar,
Gaza yolunda bulsa cann verirdi.
BLM 77
Simavna Kadsolu'nun kethdas kadasker iken

Brklce Mustafa'nn Karaburun'a gelip
ne yaptn bildirir.
Simavna Kadsolu znik' e gelince Mustafa da Aydn iline

Oradan Karaburun' a geti. O ilde pek ok mrailiklerde bulundu. Aydn ili vilayetinin ounu kendinden tarafa evirdi. Ayrca bir eit dzen koyup ayin yapt. Szn
ksaskendisine peygamber ve veli dedirtti. Yalan ve aldatmada snr ok at. Beri yanda Simavna Kadsolu, Brklce'nin bu ekilde ilerlemekte olduunu iitince znik'ten
kap sfendiyar' a gitti. Deniz kenarna inip gemiye bindi ve
Eflak' a geti. O da Brklce ile ayn grte anlamt.
Sultan Mehmed de Bayezid Paa'yla olu Murad Han'
birlikte gnderdi. Gidip Brklce ile karlatlar. Sava oldu ve her iki taraftan pek ok adam ld. Sonunda sava s
rasnda Brklce'yi paraladlar. O vilayetin tamamn ele
geirdiler ve zararl insanlar ortadan kaldrdlar. Vilayetini
bey kullarna trnar verdiler. Sonra Bayezid Paa tekrar Manisa' ya geldi ve Torlak Kemal'i yakalayp bir mridiyle ast. Sultan Mehmed ise Serez' e vard, oradan da Selanik' e geecekti. Bu yanda aa denizine giren Simavna Kadsolu,
baz zavall sofular iliere gnderip, "Bana gelin artk padiahlk bana verildi, taht benim emrimdedir. imdiden sonvard.
158
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
ra sancak isteyen gelsin, ordu komutanl isteyen gelsin, t

mar isteyenler gelsin, szn ksas bir dilei olanlar gelsin."
dedi. Sonra da, "Artk benim ortaya knarn gerek. Bu ilde
halife benim, Mustafa, Aydn ilinde isyan etti. O da benim
hizmetim idi." dedi. Bu imdiki sofular, ffBiz Allah iin
derviiz." derler. Bunlar dervi falan deildir. Bir gn ey
himiz ortaya kar, biz de bey oluruz diye sylerler. Bunlarn akllar am fesada uramtr.
iir
Dnyada Allah' isteyen pek az insan var

hepsi yal yemekler umut eder.
Sofularn
Namaz klp ffEy ok efkatli Tanr" diye yalvarrlar.

Sonra da bey kapsna gidip trnar umarlar.
Bana dal fes veya knbed sark giymitir, bunlara
Hikmetlerden bahsetsen, ffeek nerede?" derler.
Ey Allahm, bu durumdan sana sndm.

Bu gaflet uykusundan canm uyandr
Ona, uSofu sen Allah' hazr bil" desen,
Cevap olarak uTanr eyhe uyar." der.
ffSofu anla bak kafir oldun" dersen,
Salam iman olduunu syler o kfre uyan er.
BLM 78
Simavna Kadsolu'nun durumu ne oldu, onu
anlatr.
Aa
denizinde durup bir hayli n sahibi oldu. Hizmeti ve

ve tantanas artt ve emir sahibi oldu. Sancaklar ve komutanlklar adad ve yanna say
sz gnll topland. Ayrca Musa'nn yannda kadasker
iken Simavna Kadsolu'nun trnar alverdii trnar erlerinden ok adam yanna toplandlar. Amma bu kimseler baknca bunun iinde hi hayr grmediler. Derhal Simavna
Kadsolu'nu tutup Serez'e Sultan Mehmed'e getirdiler.
yardmclar oald. Gsteri
159

Padiahn yannda
Acem' den yeni gelmi Mevlana Haydar

adnda bir bilgin var idi. Ona, "Bunun hali nasldr ve bunun hakknda ne dersin?" diye sordular ve "Bu bilgili bir kiidir." dediler. Mevlana Haydar, "Bunun kan helaldir ve
mal haramdr." dedi. Gtrp Pazar yerinde bir dkkan
nnde, halkn arasnda boazndan astlar. ldkten sonra birka cnp mridi indirip bir yere gmdler.
iir
Bilgili olduunu syleyen beylik istiyordu, bak astlar.

O rk ok atmt, yay da gevedi.
Nefsin arzular onu batan karmt,
Emelleri ok uzundu hepsi krlp yok oldu.
Padiahla savamak
Fakat daha
arzusunda idi;
savaa balamadan krlp basld.
znik'te iki olunu brakp gitti, fakat yannda
Pek ok sofunun ba kesildi.

SORU.- manla m gitti veya ne ...
CEVAP.- Allah bilir. Hayatta iken ve lmnde hangi iti-
kat ve inan zerinde idi, neye

zerine mi verdi bilmiyoruz.
inanrd; cann
bile o itikat
iir
Sofunun bozuu dilinden Allah' drmez,

Ancak gnlnden altn, ake ve gm sayar.
Pilav ok olsa gayet iyisi olsun der, o alp oynayanlar gibi
Hep ziyafetlerden ziyafetlere koar.
imdiki zamanda yalanc ve sahte sofular oald,
Bunlar delilere uyup destan okurlar.
Kimisi "eyhimiz padiah olacak" diye inanp

Ona uyar ve peinden ayrlmaz.
160
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
BLM 79
Sultan Mehmed'in Bursa'da imaret yaptn,

vakfetmek iin ona birka kafir ky istediini,
bulduu kyleri nasl bulduunu bildirip anlatr.
Halk Sultan Mehmed' e, "Bu deniz kenarnda Mslman

memleketi arasnda, stanbul' a bal pek ok kafir kyleri
vardr" dedi. Sultan Mehmed bu haberi iitince zerlerine
asker gnderdi. Kylerden biri Geniboza'dan (Gebze) tede
bulunan Herek' dir (Hereke). Kafideri zerlerine slam askerinin geldiini grnce, hisar brakp stanbul' a kat. Biri de Geniboza'dr. O sava seti ve bir hayli muharebe etti. Sonunda yamalanarak alnd. Evlerini Mslmanlara
verdiler. Biri de Tarclar (Darca) kydr. O anlamayla
itaatte bulunarak alnd. Onu da imarete vakfetti. Bir ky de
Pendik'tir. Burann kafiri kap stanbul'a gitti. Biri de Kartal' dr. Onun kafiri de stanbul' a kat. Szn ksas ite bu
deniz kenarnda bulunan bazen kafir, bazen de Mslman
tarafna dnen ve bu durumlarn Sultan Mehmed'e gelinceye kadar bu ekilde srdren bu kyler Yldrm Bayezid'in olu Sultan Mehmed'in saltanat altna girdi. Bunun
saltanatnn sona ermesi hicretin sekiz yz yirmi drdnde
oldu (M. 1421). En iyi bilen Allah' tr.
iir
Cihan hi kimseye vefa gstermemitir;

Gelip de gitmeyen bir kii gsterebilir misin?
Hisariarda kat kat kkler yapanlar, brakp gidiyor;
Sanki bunlar yapmamlardr.
Sultan benim, hakan benim diyenierin bu
yalan davalar gerek olsayd hi biri gitmezdi.
Aki gelen gider, konan ger; ancak duas
Allah katnda kymetli olan devaml vardr.
161
BLM 80
Bayezid Han olu Sultan Mehmed Han'n

fani dnyadan sonsuzluk sarayna yrd zaman,
oul ve kzlar ka tane idi. Padiah olduktan sonra
nasl vefat etti bunlar bildirip aklar.
Sultan Mehrned'in drt oluyla yedi kz kald. Kendisi

Edirne' de vefat etti. Ban yasta kor kornaz vezirlerini
toplad. "abuk byk olum Murad' getirin." dedi. Derhal o saatte anigirba Elvan Bey'i gnderdiler. Padiah,
"Ben artk bu dekten kalknarn ve Murad Han gelmeden
lrrn, memleket birbirine girmeden, bu ilerin aresine
bakn. Murad Han gelinceye kadar da benim lrnrn duyurrnayn." dedi. Vezirleri Hac vaz Paa, Bayezid Paa ve
brahim Paa bir yere toplanp, "Eer durum byle olursa
ne yapmak gerek?" diye birbirlerine dantlar.
Kapnn hafiflernesi iin Hac vaz Paa, "Geliniz, kulu
maslahata gnderelirn, ondan sonra bir aresine bakarz."
dedi. Hemen divan topladlar ve "Padiahrnz zmiro
lu'nun zerine sefere kyor ve kulum olanlar gitsin Anadolu beylerbeyiyle Biga' da bulusunlar dedi. Hi vakit kaybetmeden kn." dediler. Ayrca ulufelerini verdiler. Anadolu
beylerbeyine de, "abuk orduyu Biga' da topla." diye haber
gnderdiler. Askeri elerneden hemen gnderdiler, gitti.
Amma her gn kapda divan toplayp sancak ve trnar verip almalar ve eitli ilerin grlmesi, doktorlarn girip k
malar ve bunlarn tedavi ynyle paalardan, padiaha ila
etmek iin, eit eit otlar istedikleri grlyordu. Dier yandan durmadan anigirba Elvan Bey' e, "zerine aldn vazifeyi yerine getir." diye posta karmalar dikkat ekiyordu.
Bir gn asker toplanp paalarn zerine gelerek, "Padiahrnz nerede, ne oldu? Hi kmyor." dediler. Buna kar paalar da, "Bu hekimler kmaya brakmyorlar." cevabn verdiler. Aalara da tehditle, "Elbette girer, padiah
rnz grrz." dediler. Hac vaz Paa, "imdi bugn sabredin, yarn karalm, gelip grn" dedi. Acernden gelmi
Grdzen adnda bir hekim vard. Yldrm Han'n da he162
kimi idi. Gidip bir are dnd. Meyyitin arkasna bir o

lan oturttu. Ustaca bir ey dzd. Olan rneyyitin arkasn
da oturup lnn elini hareket ettirdi. l kendi eliyle sakaln okayp svar dururnda grld. Hekim gelip tlbentini yere vurarak paalara, "Padiah iyi olmas iin
kendi haline brakrnazsnz ki. Bizim nice zamandr alp
yaptklarrnz boa giderirsiniz." dedi. Bu dururnda paa
lar aalara, "Yce Allah salk versin, Biz Tanr' dan midimizi kesmi deiliz." dediler. Aalar da padiahn kendi
eliyle sakalm tuttuunu ve okadn grnce gidip kendi ilerine baktlar. Sonra paalada hekim, padiahn koluna girerek alp saraya gtrdler.
iir
Alem yine bin eit yzle grnd,

nsanlar artk kar rnur olacaklar.
Bu diller yeni szler syleyecek,

Bu kalem de yeni bir defter yazacaktr.
Nee ve sknt koulup geldiler;
Sevin ve gnl holuuna znt ve keder de yolda olur.
Nakka,
yaratan Allah dnyann naklarn byle iledi.

Bu, gece olsun gndz olsun ayn ekilde nakland.
Murad Han padiah olup tahta kavuunca,

Pek ok szler ve syleyenler susup dilsiz kesildi.
BLM 81
Sultan Murad'n ne ekilde gelip padiah

ve kardelerinin hallerini bildirir.
olduunu
O anlatlan hadiselerle Sultan Mehrned'in rneyyitini krk bir

gn sakladlar. Sultan Murad Han Bursa'ya gelip tahta geip kendi adna padiahlk hutbesi okundu. Sultan Mehrned'in rneyyitini de Bursa'ya getirdiler. Meyyit grnnce
karklklar ve fitneler yaylmaya balad. Bu taraftan zrni163

rolu, dier yandan Menteolu ataa kalkt. Etraftaki btn beyler de ayn ekilde idi. Her birine yerli yerince, usulne gre eliler gnderip teselli ettiler. Sonra beyler durulup sakinletiler.
iir
Bu saz yine Neva, Zengle, Rehavi ve

almaya balad.
ehnaz
Makamlarnda
Alemin yznden perdeyi kaldrd;

Bu yal gelinin nasl naz ettiine bak.
Dnya deime atma binince,
btn hareketler ba gsterdi.
Ne kadar karklk ve er varsa grnmek ister.
Tavuklar bile ahinim diyerek kaz arzu eder.
Sahra ald, saraylar ortaya kt;
Kaplar ykld, duvar da bozuldu.
BLM 82
Sultan Murad Bursa'da tahta geince,

beri tarafta Rumeli'nde neler ortaya kt, bunu anlatr.
Selanik'te, "Ben Bayezid Han'n olu Mustafa'ym." diye

ortaya kan bir Dzme var idi. Selanik'ten kalkp Vardar
Yenicesi'ne gelince Evrenoz olanlarndan bir ksm yanna
gittiler. Sonra Serez' e geldi, hisarn verdiler. Edirne'ye gitti, onu da verdiler.
Szn ksas btn Rumeli ondan tarafa geti. O Yenice' de iken bu yanda Anadolu' da Sultan Murad' a haber geldi. Beyler Bayezid Paa'ya, "Rumeli'nin beylerbeyisi sensin,
imdiye kadar baln sen yedin, arsn da sen sakinletir."
dediler. Bayezid Paa derhal Gelibolu'ya geldi. Ona, "Rumeli hep Mustafa'ya dnd, sen nereye gidiyorsun?" diye
haber geldi. Srd Edirne'ye vard, elini pt, tekrar nceki mertebesi makamnda yer ald. Onun ardndan zrniro164
lu Cneyd Bey geldi. Ona da vezirlik verdiler. zmirolu

tedbir iin syleyince Rumeli'nin yayasn rnsellern ettiler.
Kimisini kimisine harlk ettiler. imdiki vakitte askere giden kiiye ellier ake harlk verirler, o zamandan kald.
Sonra azab artt. Gelibolu'nun gernilerini salarnlatrd
ve gnll askerlerin hepsini davet edip getirtti. Szn k
sas Rumeli'nde sipahi olacak kimse brakmad. Edirne'den
kp Sazldere'ye kondu. Bayezid Paa'y orada ehit etti.
Bunlar Bursa'ya varrnay dnyorlard.
iir
Fikir ederek tedbir almay brakp takdirden bakarsan;

Yce Tanr'nn kendi ilminden sana nasl kudret
gstereceini grrsn.
Sen Hakk'n ilminden okuyup
Ne ders
aldn,
anlarnadn,
fenadan,
ledn ilminden de,
ne ilim rendin.
Senin gnlnden geirip mit ettiin ey bu kapda yoktur, O "tak tak" diye kapya vurman ayptr. Kaderi
zorlamak olmaz.
zmirolu git ve saz u sze uyrna; sonunda,
"Kaan Mustafa'ya bak." dernesinler.
BLM 83
Bursa'da bulunan paalar nasl dndler,

ne tedbir aldlar ve hangi ilerle megul olurlar, onu anlatr.
Dzrne'nin zerlerine gelmekte olduunu iitince paalarn

says bee kt. brahim Paa, Hac vaz Paa ve ayrca Tirnurta olanlarnn paa oldu. Bunlarn birinin ad
Urnur, birisi Oru, dieri de Ali Paa' dr. Bunlar Mihalolu
Mehrned Bey'i Tokat hapsinden karmay ve Sultan Murad' a getirmeyi kararlatrdlar. Hem de dedikleri gibi yaptlar ve derhal hapisten kardlar. Gelip bizim Elvan elebi
Tekkesi'ne urad. O zaman beni ald ve birlikte gittik.
165
Uluabad Kprs'n Sultan Murad kesrniti. Kprnn

otururlar idi. Dzrne de gelip kprnn dier yanna kondu. Sultan Murad'n vezirleri her biri bir hizmette
bulunmak iin Hac vaz Paa'y Glba'nda braktlar.
Mustafa anszn bu taraftan geebilir, gemesin dediler.
Dzrne ile Sultan Murad'n askerleri birbirlerini gzetleyip
dururken Mihalolu Mehrned Bey Tokat hapsinden kp
geldi ve su kenarna eriti. nce sze balayarak, "Bre Trk
Turhan, bre hain!" diye ard. Sonra Grnlolu'na seslendi ve Evrenoz olanlarna ard. Btn Rurnelililer su
kenarna geldiler. Bazs selarn bile verdi. Konuup sz sylediler ve "Mihalolu Mehrned Bey daha hayatta imi." dediler. Her eyi en iyi bilen Allah' tr.
banda
BLM 84
Hac vaz Paa'nn
mektup
Mustafa'ya ne ekilde
yazp gnderdiini anlatr.
O zaman Mehrned Bey'in Rumeli'nin beyleriyle syletii

ni Dzrne Mustafa da iitrniti. Beri tarafta Hac vaz Paa
bir mektup yazd. Mektubunda, "Sultanrn! Rumeli'nin gnllleri ve beyleri birleip falan gece Murad Glba'ndan
dolanacak, onlar da Sultanm tutup ele verecekler, bunlar
bilrnelisin." dedi. Bu yolda daha baka eitli yalanlar ve
szler yazd. Ayrca yalandan yerninler etti. O geceyi tayin
edip mektubu kapatp gndermi idi.
Hac vaz tayin ettii gecede, o dedii yerden kendisi geldi. Sultan Murad baht aklyla tekbir getirdiler ve drnbelek ve davullar alarak, Mustafa'nn zerine yrdler.
Mustafa o yalan rnektuba gvenip bel balamt. Hemen
gle atma binip kat. zmirolu da mektuptan haberdard. O da, "Kamak gerek." dedi ve kat. Ama Evrenozlu ve
gnlller kaarnadlar. Trk Turhan da karnad. Hac
vaz Paa, Mustafa'nn ardna drnedi. Hemen adrna
geti. abucak kpry kurdular. Btn asker geti ve
onun ordusuna geldiler. Hac vaz Paa, tek bir kiinin bile
166
bir klna dokundurmad. Bu kamayan beylerle gnlller

gelip Sultan Murad'n elini ptler. Fakat brahim Paa,
"Bunlarn hepsini ldrmek caizdir." derken, Hac vaz Paa, "ldrmek caiz deildir. Bunlar fitne ve fesada kart
np aldatan zmirolu'dur. Onun gibi bir bey Dzme'yi bekledi. Bunlar ne bilecekler. Onun Dzme olduunu bilmediklerinden dndler." dedi.
iir
Ey karde, yalann hemen ortaya kacan bil;

Doru baknca bozukluu hemen grnr.
Seni cehenneme gtren yalandr;
Sylenince de hemen anlalr.
Dzme Mustafa'nn yalan ortaya
kt,
zmirolu kanca avrad da kle durumuna dt.

zmirolu yalana tank oldu, bu yalan anlalnca da dayak yemi kpeklerin kuyruklarn arka bacaklarnn aras
na sktrp kamas gibi kat.
Bu olay hicretin sekiz yz yirmi be tarihinde (M. 1422)
oldu.
BLM 85
Mustafa kanca neler oldu

ve Sultan Murad bununla ilgili ne yapt, onu anlatr.
Beri yanda Dzme Mustafa, kap Biga Suyu'na geldi ve

gemeyi baaramad. Biga kadsna pek ok filori verince
kad, geit yerini gsterdi. Bir be on adamla geti, fakat
btn arlklar brakmt. nc gnde Gelibolu'yu
geti ve orada kald. Gelibolu' daki btn gemileri karaya
ektirdi, gemilerin beriden teye gemelerini yasaklad
gibi kylar da bekletti.
Sultan Murad da ardndan yryp Biga'ya geldi. Biga
kadsnn Dzme Mustafa'ya geit gsterdiini haber verdi167
ler. Bunun zerine padiah kady geit

Sonra yryp Lapseki'ye gelip kondu.
banda astrd.
iir
nme iki deniz set oldu,

Biri hayret biri de sudan oldu.
Hayret denizi beni benden ald;
daima Allah olmutur.
Yardmcm
Murat bahedensin, muradm ver Murad'n

Ey Tanr'm, sensin dayanam ve umudum
Ey Allah'm ben yetimin elinden tut,
Ey Murad, maksadn neyse iste olacaktr.
BLM 86
Sultan Murad'n Rumeli'ne
nasl getiini anlatr.
Gelibolu'da Taharetsiz Hatip denen ve brahim Paa'nn

adam olan bir tahsildar (?) var idi. Beri tarafta Sultan Murad bulunuyordu. te yanda Ece Ovas'nda bir kafir gemisi bulundu. Taharetsiz Hatip o gemi iin kafirle pazarlk etti. Murad Han' maiyetiyle birlikte karya Ece Ovas'na geirmek iin on be bin filoriye anlatlar. Bu karar zerine
gece vakti gemiyi Kumburun'dan bir kii yzdrd ve geti. brahim Paa'nn adrn bulup geminin haberini verdi
ve durumu bildirdi. Gemiden kendilerinin nerede olduklarn anlamak iin bir de kayk gndermilerdi.
Szn ksas birbirlerini tandlar ve tekrar paalada anlap
kararlatrdlar. Gece ile birlikte sabaha kadar pek ok adam
geirdiler. Paalar ve Murad Han da o gece birlikte getiler.
Murad Han'n Ece Ovas'ndan beri tarafa Rumeli'ne getiini Mustafa'ya haber verdiler. Bunun zerine hemen atma
binip savaa gider gibi bir halde Bolayr yolunu eline alp
yrd. Murad Han' Gelibolu halk karlayp sayg ve
ballk gstererek ehre getirdiler. Mustafa'nn durumunu
anlattlar. Padiah durmad ve orduyla peine dt. Musta168
fa Edirne'ye ulah. Edirne halk Murad Han'n bunun arkasndan gelmekte olduunu iitmiti. Mustafa'ya sahip k
madlar. Adamcaz Edirne' den kap grnmez oldu.
Sultan Murad yanndakilerle Edirne'ye ulah. Mustafa'y
takip ettiler; Kzlaa Yemeesi'nde tutup tekrar Edirne'ye getirdiler ve hisar burcundan aa astlar. Btn halk seyretti.
iir
Yalanc
Dzmelerin sonu geldi ve

Onu bir dilsiz kii tuttu.
Sen aalk rezil bir kaltabansn diyerek
Boynuna buza ipini takt.
Sryerek yaya olarak padiaha getirdi ve
Ona bey diyenierin hepsi bunu seyretti.
"Hana syleyecek bir szm var." deyince
Cellat bumunu yere srtt.
Kale burcunda brakp birka gn asl kald,
En sonra onu bir Ik dervii gmd.
BLM 87
Padiah'n
Edirne'de kaldn ve etrafn beylerine

eliler gnderdiini anlatp bildirir.
Vlkolu'na eli olarak Ni togann gnderdiler. O da Sultan M ura d' a bir eli gnderdi. C azaname yazd ve pa diah
ln kutlad. Sonra elisine, "Sultan M ura d' dan iste Sofya' dan berisini bana versin. Ben de onun gelirinden fazlasyla gndereyim." dedi. Eli gelip bu haberleri Sultan Murad' a anlatt. Paalar, "Kabul ettik." dediler. Vlkolu pek
ok armaanlar gndermiti. Ayrca, "Kzm da vereyim."
dedi. Vlkolu'yla anlama yapld.
Beri tarafta stanbul tekturuna da Geniboza kads Fazlullah' eli gnderdiler. nk o, nceden tekturla komu idi
ve tekturun ona itimad vard. Tektur, "Mevlana kad! Vl
kolu'na bunca yerler verdiniz. Bana da Vize'den berisini
169
veriniz. Sizinle dostluumuz devam etsin." dedi. Bunun

zerine kad, "orlu' dan snr kesildi, ncegiz'i de birlikte
verdiler." dedi ve anlama yapld.
iir
Paalar o kadar tedbir alsalar da

Sen btn bunlar takdir olarak bil.
Evrenezolu bulunduu
Padiah
ona
akn
uta brakld,
et dedi, o da emredileni yapt.
flak ziyadesiyle inat olunca

Firiz Bey flak' a yas getirdi.
flak'n ii devaml dneklik ve erilik olmutur.
Bu sebepten Firiz oraya pek ok aknda bulundu.
BLM 88
Sultan Murad Dzme'yi ortadan kaldrdktan sonra
kardeinin ne yaptn anlatr.
Sultan Murad'n Mustafa adnda bir kk kardei var idi.

Babas ona Hamidili'ni vermi, Germiyanolu da "olum"
demi ve oul edinmiti. Sultan Murad Dzme'nin peine
derek Rumeli'ne geince, Mustafa'nn nnden gittiler.
Tahrik edip akln eldiler. Germiyanolu asker verdi, Karamanolu da Turgutlu' dan pek ok askerle yardmda bulundu. Mustafa hcum etti yrd Bursa'ya geldi.
Bursa'nn nde gelen bykleri Mustafa'nn gelmekte olduunu iitince abucak Bursallardan hayli para topladlar
ve yz top kuma aldlar. ehrin ahilerinden Ahi Yakup'la
Ahi Kadem'i gnderdiler. Mustafa gelip kondu. Bu ahiler
beyin lalas arabdar lyas'a gidip, "Bu da padiahmzn
oludur. Fakat kardei geldi hisar tahkim edip salamla
trd. imdi insafa gelin ve babasnn memleketini bu yabanc askere yktrmayn. Bu yakk alr bir durum deil
dir, ayrca ehre de getirmeyin. Eer ehri yakp ykarlar veya anszn vururlarsa sonunu siz dnn. Zaten Karama170
nolu bunlarla eskiden beri iddia iindedir. nsaf edin bunlarn gerei
ne ise onu siz bilirsiniz, yle yapn." dediler.
arabdar lyas bu sz deerli grd ve kabul etti. Zaten
sz kesen de eline verilmiti. Getirilen mebla alp barna

bast ve doru znik' e yneldi. O zamanda znik bayndr
en bir ehir idi. Gidip orada brahim Paa'nn sarayna yerletiler. Etraftan gelip trnar isteyene trnar verdiler. Kendilerine gre hkmettiler. Pek ok i grdler. Mustafa bu e
kilde megul iken Sultan Murad'n paalar gizlice sultann
lalasna haber gnderip, "Sana padiah Anadolu Beylerbeyiliini verdi, beratn da gnderdi, gayret et biz varncaya
kadar alam ele." dediler. arabdar lyas ne emrettilerse
hepsini yerine getirdi.
iir
Beyin yannda hain olursa ayn

ve yln hep hainlik iinde geirir.
"Ben bunun frsatn bulaym" der ve
kaz gibi ayaklaryla nasibini toplar.
Elini ayan balayp oklarn
Ufatmak ve yayn da krmak diler.
Dnyann elik oman kesip dzp oynayanlar
Kendi iin alanlar bu ekilde adet koydular.
Fitneden uzak durmak, Hakk'n emri olduu halde

Bu insanlar kendilerini dnyann en zengini yapmak
isterler.
te arabdar lyas byle bir haindir, Mustafa'nn
Btn ilerini o boa karmtr.
BLM 89
Sultan Murad'n, kardei Mustafa'yla nasl bulutuunu

ve sonunda ne yaptn anlatr.
Sultan Murad Han Edirne' den karak dokuzuncu gnde

znik' e ulat. Kardei Mustafa o zaman harnarnda idi. Kse
171

Mihalolu
Mehmed Bey askerle ehri kuatt. Kendisi de

geldi. ehir halk sava iin kapy at. Mihalolu Mehmed Bey kapdan ieri girince, kapnn i tarafn
da hazr bekleyen Taceddinolu, Mihalolu'na mzrakla
vurdu ve atndan yere ykt. Yatt yerde tekrar yreine
kadar mzran batrd. Mihalolu'nun askerleri de TacedYal kapsna
dinolu'na kl rp paraladlar.
Bunlar savarken arabdar lyas, Mustafa'y kucana alp

at zerinde gtrmeye balad. Bu halde iken Mustafa, "Hay
Lala! Beri niin tutarsn?" diye sorunca o, "Seri kardeine
ileteceim." cevabn verdi. Mustafa da, "Beri kardeime gtrme, o bana kyar." dedi. arabdar lyas sustu ve Mustafa'y padiaha iletti. Hemen gelir gelmez eellada buyurdu,
cellat da derhal buyruu yerine getirdi. Onu da Bursa'ya babas yanna gnderdiler, Bursa halk slamiyet'in emrettii
ekilde defnedip dualarla geri dnd ve herkes iine gitti.
iir
Akl
yine bir baka fikre takld ve

dncesine pek ok hikaye dt
Aradan sevgiyi ve dostluu kard,

Yeniden bir dzen dzp eklini bozdu.
Ei
olsun, dostu olsun kardeine kymaktan ekinmez;

Hak'tan, "Bunun karlnda neler gelir?" demez.
Gnah denen ey hi aklna gelmez
Ve ekinmeden bilgisizlie tutunur.
"Bu alemin nizarn iin sebeptir ... " der.
Ancak yaptklar iin kendinde bir su bulmaz.
Bu iin yapanna baksan, Mevla'nn
Ezelden bunu yazdm anlarsn.
Dnya cret ve gnah zerine kurulmutur,
Her ikisini de yapanlar bulunmutur.
Bu dnya bo adr gibi kurulmutur,
Ancak o adrlar yine abucak toplanmtr.
172
Fakat o adrlar kuran makarn sahibidir,

Binlerce adr kurulup bozulrnutur.
Grdn bu gkyz ey karde, iyi bak
Orada bulunanlarn hepsinin bir yaratcnn sanat
olduunu gr.
SORU.- arabdar lyas'a, "Mustafa, efendinin olu deil

miydi kim tutup onu ldrmeye verdin?" dediler.
CEVAP.- "Geri grnte ben gnah iledim ancak bunun ikisi bir lkede bulunsalar halk zarar grrd. Ayrca
ben byle yapmakla efendirnin oluna ktlk etmedim.
nk bu geici dnyann pisliklerine bularnarnasna sebep
oldum. Onu ehit ettiler, bylece btn halk huzura kavutu.
Bir de bizden nce gelenler bu kanunu kornular" dedi.
BLM 90
Sultan Murad'n kardeini ortadan kaldrdktan sonra

neyle uraln anlatr.
Sultan Murad kendi kendisine, "Drnanlarrn kahrettirn.

Vezirlerirn be oldu. Bunlarn da bazlarn gidereyirn." dedi. Birisini Gerrniyanolu'na elilie gnderdi. Bu, Kara Tirnurta olu Urnur Bey idi. Dier birine beylerbeyilik verdi. Bu da Urnur Bey'in kardei Oru Bey idi. Yine bunlarn
kardei olan Ali Bey' e de Samhan ilini verdiler. Bylece iki
veziri kald. Bunlarn biri brahim Paa, dieri de Hac vaz
Paa'dr. Lalas Yrg'e de Arnasya'y verdiler. Padiah
da kendi bana kalp, "lerirni greyirn." diyecei zaman,
"sfendiyar Taraklu Borlu'nun zerine geldi." diye yardm
isteyenler ortaya kt.
iir
"Gelen, gzel gelmeyen ey iin ayr bir istektir.

gz yumup gitmek gerekir" dedi.
Artk
Bu baa gelen bir itir elden ne gelir;

Hakk'n ltfu bizim iin salam bir direktir.
173
Ey sfendiyar! imdi hazr ol, ben varyorurn.

Bana kar durman iin yrek sahibi olrnalsn.
Babarn ve dedernle ok uratn,
Artk imdi beni grmen gerek.
BLM 91
Sultan Murad'n sfendiyar'la nasl bulutuunu

ve onunla ne yaptn anlatr.
Padiah bu szleri syledi, doru Yeniehir' e vard. stendi
yarolu Kasm Bey de Sultan Murad' a gelmi idi. znik' e
geldii
zaman da
Kasm
Bey birlikte gitti. Borlu'ya (Bolu)
ktlar. sfendiyarllar, beylerinin olu Kasm Bey'in padiahla beraber olduunu duyunca pek ou kap Kasrn'a
geldi. Szn ksas Borlu'nun zerinde karlatlar. yi savalar yapld. sfendiyarlardan pek ok adam tuttular. s
fendiyar ordusu bozguna urad. sfendiyar'n kendisi de
dvld ve Sinop' a kat. Sultan M ura d yryp Kastamonu'ya geldi ve ehri zapt etti. Bakrocanda iletti.
sfendiyar, Murad'n bahtnn hep ak ve devletinin ilerlemekte olduunu grnce kk olu Murad' padiaha
eli gnderdi. Sonra da, "Oul Murad Han! Baban, deden
bana hep ihsanda bulunrnulardr. imdi sen ha tr bilir rnrvvet sahibi bir padiahsn. Benim bu edepsizliirne bakma. Kerem ve ltfeyle, bana iyilik yap. Sana kzm verdiim gibi, her yl orduna gelip hizmetler edeyim, her ne gerekse yerine getireyirn." dedi. Ayrca paalara da kzl filori
eli gnderdi. Bu kzl filori ne artc eydir. Adarnn yzn kzartr. Hayal, utanga insanlar bile yoldan karr
ve kendi bana brakrnaz. Paalar da, szn ksas utand
lar. Padiahla sulh ve idare ilerini grtler. Sonunda padiah raz ettiler. Nihayet dnp tekrar Bursa'ya geldiler.
iir
Aleminnaknda bak gr neler var,
Hayal, hile, bir de ok fitneler var.

174
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Gaflet ba her bir taraf, ac tatl

eit eit meyvelerle sslemitir.
Birisi bostann kendine ait olduunu syler,
tellallar, tatl tatl konuanlar var.
Yalanc
Aki unutma, yaz bir menakb

iaret olsun szm iinde ne kimyalar var.
BLM 92
Sultan Murad'n znik' e kardeiyle bulumaya

geldii zaman flakolu Drakola'nn ne yaptn anlatr.
Silis tre' den geerek pek ok ktlklerde bulundu. Amma

gaziler de bo durmayp pek ok dman ldrdler. Ancak kafirlerin nitaklar eksik olmadndan gelip padiaha
haber verdiler. Sultan bunun zerine, "Hele imdi sefere gidiyorum. O melunun yapt iler yannda kalmayacak."
dedi .. " Allah'n yardm, peygamberin mucizeleri, evliyann
korumasyla buna ben sebep olaym ve onlarn ilerini bitireyim. Hem imdi kulum Firiz frsat bulunca gazilerle gitsin ve vilayetini vursun, yakp yksn. Halkn esir etsin."
dedi. nk kendisi o zaman sfendiyar zerine gitmi ve
orada bulunmutu. sfendiyar' dan dnd zaman Dra
kola iki olunu da yanna alarak kapya geldi. Oullarn
devlete hizmet iin brakt, kendisine de padiah, hilat ve
burma tlbent giydirdi. Haraca raz olup tekrar lkesine
gitti. Dedikodusuda kesilmi oldu.
iir
Drakola
boyun edi bu Padiah' a.

Kim ister ki boyannay kan ile.
nceki yapt uygunsuz ilere piman
Kendini sulu bilip geldi divana.
Murad Han balad onun suunu,
Dnyay itaat altna alr isterse bu yegane.
175
BLM 93
Sultan Murad Han'n Drakola'yla bar yaptktan sonra

neyle megul olduunu bildirir.
Murad Han ondan sonra Amavut'a yrd. nce oraya Evrenozolu'nu gnderdi. ki taraftan u oldu ve gaziler savaa devam ettiler. Padiah ise kutlulukla dn hazrlklan
iin Bursa'ya geldi. Dn elbiseleri hazrland. Gelin getirmeye anigirba Elvan Bey'i ve kapkullarndan bir hayli
insan yannda gnderdi. Biri erefeddin Paa, dieri Reyhan
Paa olmak zere iki hadim de var idi. Hanmlardan Hac
Halil Paa'nn hatunu ve Sultan Mehmed'in dads Dadu Hatun, MeriBleve Germiyanolu Yakup Bey'in hanm Paa
Kirecem bulunuyordu. Padiah buna ah-Ana der idi.
Bunlar Bursa' dan kp Kastamonu'ya vardlar ve konuk oldular. Fakat sfendiyar dnn Devrekani'de etmi idi. Giden dn halkn Kastamonu' da misafir ettiler. Sonra kz,
Dadu Hatun'la Paa Kirecme' e teslim ettiler. Bunlar da kz
alp Bursa'ya padiaha getirdiler. Padiah Bursa' da dnle
megul olurken Vlkolu, shak Bey'in Deli Paa lakapl Paa
Bey adndaki olunu tutup kalede hapse att. Bu haber zerine padiah derhal o tarafa yneldi ve onun ileriyle urat.
iir
Srplardan pek ok gzeller gelmeli,

Gazilerin gnl ve gz doymal.
Alnr
Nikpr'yle Semendire,
Arnavut lkesine.
Bunlar brakmayz
Murad Han Allah iin savar,

Macaristan krlr zvomik alnr.
SORU.- Sultan Murad o iki kk erkek kardeini ve kz
lar
ne yapt?
CEVAP.- O iki kardei Tokat'ta hapsetmiti. Getirtti g-
nl gzlerini ap dnya gzlerini kapatt. Bursa' da ulufe

eyledi ve analaryla birlikte oturdular. Bunlarn birinin ad
176
Mahmud, dierinin ad da Yusuf idi. Kzlarn n, bra

him, Alaeddin ve sa olmak zere Karamanolu'na verdi. kisini de sfendiyar oullarna brahim ve Kasm' a verdi. Bir kz da Anadolu Beylerbeyisi Kara ca Bey' e vermiti.
KaracaBey Varna Sava'nda ehit oldu. Birini de brahim
Paa oluna verdi, ancak bu kz Mekke' de vefat etti. En iyisini Allah bilir.
iir
Bir anda bin trl ekil gsteren alem

Kimine sevin, kimine znt yeridir alem.
Gece ve gndz misali hep seninle
Dolap dner durur, ne ister alem?
Bu dnya fesatlarn ortaya kt dnya
Tur' a da temeli byle temel atm alem.
BLM 94
Aydn
ilinin nasl
alndn, Aydnoullar'ndan
olan
zmirolu Cneyd Bey'in ne olduunu bildirir.
Anadolu'nun beylerbeyisi olan Tirnurta olu Oru Bey'i,

Aydn ilini hainlerden temizlernesi ve halknn rahat etmesi iin Aydn iline gnderdiler. nk Ayasuluk ve Tire
blgeleri Osmanllarn idaresinde idi. Fakat zmirolu yznden blge halk ou zaman karklk ve fitne iine d
m olup huzursuz idi. Ayrca Aydnolu sa Bey'in olu
nun olu trnar sahibi idi. Daima, "zrnirolu gitmeyince vilayet sizin olmaz." der idi. Sonra Aydn ilini padiahn
adarnlarndan Yah Bey adl birine vermiler idi. Vakit vakit zmirolu'yla o mcadele ederdi.
Bir gn Yahi Bey'in kardeini zmirolu tuttu ve aman
vermeden ldrd. Beylebeyi Oru Bey'i Yah'yla birlikte
zmirolu'nun zerine gnderdiler. Bunlar oraya varnca
zmirolu bunlarla karlap savaa girmedi, gidip psili
kalesine girdi. Bunlar varnca vilayet insanlarnn bazs.n
177
kendilerine dndrdler, trnar verdiler, sonra ekip gittiler.

Ancak yine de zmirolu'nun fitne ve fesad eksik olmazd.
iir
Zamandr, eit eit
devirler geti,
Gnler bazen nee, bazen alamakla geti.
Nee
ve sevinci yalan, alamas gerektir.

Anca gaflet ehli hep yalanla geirdi gnlerini.
Gece gndz hi durmaz tarttlar,
ve znt atma binip kayboldular.
Sknt
Benim diye sarldklar hep burada kald

Ve onlarn hayali senin cannla birlikte gitti.
Aki! Osmanoullar'nn menkbelerini yaz,
Yedi ceddin senin, bu slaleyle birlikte geti.
BLM 95
Sonunda zmirolu'nun ne ekilde ele geirildiini

ve akbetinin ne olduunu anlatr.
Sultan Murad bir gn paalarna, "u zmirolu hainliklerine durmadan devam m edecek? Muhakkak peygamberin
temiz ruhu iin, onun iini bitiriniz. Yoksa ben sizin hesab
nz grrm." dedi. Buna kar paalar, "Sultanm, Oru
Bey kulundur. imdi beylerbeyilii Hamza Bey kulunuza
verin. Oru Bey sohbet ve yiyip imekle vakit geirirdi ve
gittii yerlerde dmanla uramazd." dediler. Amma
Hamza Bey gayretli kimsedir. Durumu ona bildirelim. Allah'n yardm ve Sultann tevikiyle dmann hakkndan
gelir ve temizler." dediler.
Alelacele beylerbeyi Hamza Bey' e mektup gnderip
mektupta, "Sen ve Yah Bey ve Samhan Sanca, Bey sanca olan Bursa Sanca'yla birlikte her ne ekilde olursa olsun buluup vakit geirmeden zmirolu'nun zerine gidin ve asla geveklik gstermeyin." dediler. Asker topland, yryp psili hisar civarna vardlar. zmirolu da ne
178
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
kadar askeri varsa hepsini toplayp geldi ve savaa balad

lar. iddetli sava oldu. zmirolu'nun Kurt Hasan adnda
ki olu askerin bir tarafn bozdu ve takip etti. zmirolu
Cneyd'in yannda az asker kaldn gren Hamza Bey,
Cneyd'in zerine yklendi. Cneyd zavalls cnp imi,
ykanmak iin kaleye kap gitti. Olu ise dnp geride kalanlar datmak isterken kolayca yakaland. Hcum edip
kalenin zerine vardlar. Hisar kuatp hayli zaman zorladlar ve sknt verdiler.
Szn ksas anlamayla Cneyd Bey' i kaleden kardlar.
Sonra, "Seni padiaha gnderelim." dediler. Gelip Hamza
Bey adrna girdi ve olunun da orada olduunu grd.
Yah Bey yerinden kalkarak Cneyd'in yakasndan tuttu
ve kendi adrna gtrd. Cellat getirtip olunu Cneyd
Bey'in nnde ldrtt. Sonra da Cneyd'in ban kestirdi.
kisinin de balarn hisar halkna gsterdi. Bunun zerine
halk Cneyd'le olunun balarn grnce ister istemez kaleyi bunlara teslim etti.
iir
Cneyd'in defterini yrtt Hamza

Hisarn ald, mrn bitirdi Hamza.
Onun Kurt olunu bile tavuk edip,
Onu bir tilkiye bodurdu Hamza.
Murad Han haini Dzme'yle anlat
Ki onun da kann dkt Hamza.
Bu fethin tarihinin hicretin sekiz yz yirmi sekizinde (M.
1425) hatta yirmi dokuzunda (M. 1426) olduunu da sylerler. nk bundan nce Menteeolu ili de fethedildi.
Her ikisi iin tarih olarak, sekiz yz yirmi dokuz (M. 1426)
denilmitir.
179
BLM 96
Mentee olanlannn
ne
babalanndan sonra
olduklarn anlatr.
Menteolu Yakup Bey lnce geride lyas Bey ve Mahmud

Bey adnda iki olu kald. Mahmud Bey, bey olmad. lyas
Bey, bey oldu fakat ld. Bunun da iki olu olup padiah
kapsnda kulluk ederlerdi. Bunlar babalarnn ldn ve
bahtlarnn sndn iittiler. Sonunda Veyis Bey ve Ahmed Bey adndaki bu iki alam Tokat'a gnderdiler ve Bidevi arda bunlara trnar verdiler. Mentee ilinide Balahan Paa'ya trnar verdiler, o da tmarna gitti.
iir
Veyis ve Ahmed Bey'in tmanna bak, el ayak bal demire

Balahan da mlke hkmeder gnl sarnur krk iinde.
Bunlar bey ocuklaryd, "Eer bu zindandan karsak
beylik istemeyiz derlerdi, mrmz de olursa"
Yalanc ivelerle
dnya gaflet ipini geirdi boynumuza.

Bundan sonra zindan iinde geecek hayatmz.
Menteolanlar
Tokat hisarnda eksiksiz iki yl hapis kalp klar ve yazlar geirdiler. Tekrar bir yl k iin hazrlk
yaptlar. Odun aldlar, altlarna atp yatacaklar dek iin
yeni kuru ot getirttiler. O otu getirene, "Bu az, bir uval daha getirin." dediler. Ot getiren gidip bu defa bir uval rk
ot getirdi. Beenmeyip getiren adama geri verdiler, alp gitti. Kapc, "Bu otu niin tekrar geri alp gidersin?" diye sorunca Veyis Bey, "Bir eski otluk getirdiler kokar." dedi. Getiren de, "Tekrar sahibine alp gidiyorum." dedi. Gidip bir
harar getirdi, otu dkt. Ahmed Bey harhara girdi. Harharm evre yanna iinden ot bast ve uval yklenerek kna
skna fke ile "Bunlarn elinden ektiim canma tak dedi.
Bunlara bir ey beendiremiyorum. Bir kuru deklik otu
bile beenmezler. Acaba Osmanolu bunlar niin ldrtmez." diye sylene sylene Ahmed Bey'i hisardan kard.
180
nceden kavilleerek at hazrlamlar imi. Hemen harhardan kp ata bindi ve yola dp gitti. O zaman Karaylk
yayladan dnm klaya gelmiti. Gece gndz demeden
ona kadar gitti.
Sabah olunca gelip kapy atlar. Veyis Bey orada idi. Ancak Ahmed Bey'i bulamadlar ve durumu padiaha bildirdiler. Ahmed Bey'in yeri bo kald. Zindanc da tutsak beklemekten kurtuldu. Ahmed Bey Karaylk' e vard, fazla
durmadan Msr'a gitti. Msr' da da durmad kendi vilayetine yneldi. Oradan da Acem' e gitti.
iir
Bu zavall aciz insan dnyada nelerle karlat,

Ona Allah' n neler ksmet ettiine bir bak.
O dnyada
Unutkanlk,
eit eit skntlara dt
ders
alnama
ve
onu daha da g durumlara
drd.
Ancak padiahlar daha ok skntya dmlerdir,

Onlar sanki gurbette misafir gibidirler.
Ad bey olsa da kendisi iflas etmitir.
Askerleri ve topluluklar da dalmtr.
Onlar
Bir de
tutup balamalar ufack bir

son verirler.
eye demez,
hayatiarna
BLM 97
Karamanolu
hisara
Mehmed Bey'in Adalya'da
dp savatn anlatr.
Amma o zaman padiah Rumeli'ne gemiti ve kafirlerle

Allah yolunda arpyordu. Bu durumda iken Karamano
lu Mehmed Bey yryp Adalya'nn (Antalya) zerine geldi ve savaa balad. Savata bir gn Allah'n hkmyle
gkten bir kaza gelip Mehmed Bey'i topla vurdular. Para
para oldu. Paralarn toplayp sanda koydular ve Kara181
man'a hatra olarak gtrdler. Onun brahim, sa ve

Alaeddin olmak zere olu kald. birlikte Sultan
Murad'a geldiler. Mehmed'in Bengi Ali Bey adnda bir kardei vard. Tahta gemek istedi; ancak halk ikiye ayrlp bir
ksm onu istemedi.
Sonunda Sultan Murad Han, brahim'e sancak verip kl
kuatt, iki kardeini de yannda alkoydu. brahim de babasnn Hamidili'nden ald yerleri geri Sultan Murad'a verdi. Bunlar iinde Okluk da var idi. Hayli zaman anlamala
rna sadk kaldlar. Hatta iki lke tek bir memleket gibi oldu. Sultan Mura d da Hamidili vilayetini arabdar lyas'a
mansp olarak verdi. Daha iyisini Allah bilir.
BLM 98
Amasya vilayetinde ve Tokat'ta Kzlkocaolanlan

Yrg'le ne yapt. Aralannda hangi olaylar oldu
ve olmaktadr. Bunlan anlatr.
Amasya ve Tokat vilayetlerinde Kzlkocaolanlar denen

Trkmenler vard ve insanlar bunlardan eziyet gryorlard. Hatta yolcular bir ehirden baka bir ehre kalabalk halde olmaynca gidemezlerdi. Gittiklerinde de Kzlkocao
lanlar'nn hrszlklar ve yol kesmeleri eksik olmazd. Yrg bir gn bunlara bir hile yapt. Padiah tarafndan gnderiliyormu gibi bir eliyi, pek ok hediyelerle bunlara yollad. Drt kardein her birine ayr ayr padiah azndan
mektup da yazd. Mektupta, "Lalam gidip Yrg'le yoldalk edin ve Alparslan cengini vurun. Sonra doruca Artukova'ya gelin, sizin tmarnz olsun." diye yazd. Ayrca
Yrg'n adamlarndan biri de padiah elisiyle birlikte
geldi. Kzlkocaolanlar'n orumlu vilayetinde buldular.
Yrg'n elisi Yrg'n mektubunu verdi ve padiah
tarafndan gnderilen elinin de geldiini syledi. O da hediyelerini ortaya koyup mektubu verdi.
Bunlar ok sevindiler ve mektubu ap okudular. Sonra
yol kesici, haram yiyici ne kadar Trkmen var ise hepsi top182
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
land. Kzlkocaolanlar'nn drt kardei de dahil, daha eli yanlarnda iken drt yz kii oldular. Bunlar Trkmen'in
seme yiitleri ve yarar yoldalar idi.
Bu drt karde kendi aralarnda anlap "Yrg Paa
bunlara kar gelecek olursa savap hepsini kltan geirerek memleketi yamalayp geri geliriz." diye karar verdiler. Bu dnce ile yrdler. Merzifon Ovas'nda konakladlar. O gece Yrg'n adamlarndan hi kimse bunlar
karlamak iin gelmedi. Bunlar, "Yrg nerede, niin gelmedi?" diye sorduklar zaman, "Pek iyi deil." cevabn
verdiler. Bunlar gidip Amasya'ya girecek oldular. Yrg'n olu nlerine kp zntl vaziyette, "Kusurumuza bakmayn, babam pek iyi deil nallah iyileince gelir. Siz de ehirde birka gn dinlenmi olursunuz. Sizlerle
yiyip ielim. Babam salna kavuunca belki ben de sizinle birlikte giderim. Babam iyilemezse siz yetersiniz.
Askerin tamam Sunsa' dadr, hepsi orada toplanm hazr
beklemektedir." dedi.
Bunlara izzet ikram edip yerletirdiler. Bu drt kardei
ayrca yce bir yerde misafir ettiler. Hadsiz hesapsz yiyecekler hazrlamlard. Yannda yklerlearaplar da vard.
Bunlara gtrdler. Sonra seme Trkmen yiitlerini de blk blk yerletirdiler. Hepsi iin eit eit yiyecekler ve
araplar hazrlamlard, verdiler.
Bunlar yemeye imeye baladlar. Vakit iledeyip gece
olunca, arap balarna vurdu, akllar rtld. Gaflet uykusuna daldlar ve dnemez oldular. Basiretieri baland.
Evvela o drt kardein drdn birden kavrayp ele aldlar.
Zaten adamlar hazrlamlard. Bunlarn drt yzn de
tuttular. Hepsini soyup ellerini arkalarma balayarak topluca bir zindana getirdiler. Ate yakp zindann kapsn kapatarak duman verdiler. Hepsi dumandan boulup krld.
Hi biri kurtulmad, tamam ld. Sonra o drt kardein
balarn kestiler. Bylece o memleket bunlarn errinden
kurtulup emniyetli hale geldi.
183

iir
Trkmenler arap itiler, akllarn

Yitirdikleri gibi karlar da bo dt.
Trkmen yiyip iip yatp dkld.
Buraya gelenlerin hepsi kazaya urad.
Bu Yrg'n konuklarn arlamasdr.
Onun sofras yiyecekleri ylan zehiri ve ii
olmutur.
Kzlkocallar
lkeleri rene evirirdi, ancak

mrleri ykld, imdi onlar iin kaygl k balad.
Artk avrad
ve eri
Bunlar "Bu nasl
dalp maaralara
i?"
ekildi,
diye birbirlerine sorarlar.
Bu beyolu olan drt han'mz nerede?

Ne vakit sava oldu da askerimiz krlp ld.
Yrg, Trkmenleri kaldklar yerde balatnca, "Bunlabitirin ve hayatiarna son verin." diye buyurdu.
Kendisi de atma binip Trkmen obalarna doru srd. Onlar orumlu yresinde yerlemilerdi. zerlerine baskn
yapt, geride kalan pek ok Trkmen' i ldrd. Btn mallarn mlklerini yama ettirdi. yle oldu ki orumlu' da
bir koyun bir akeye satld. Karlar ve ocuklar kz olan
il il dolap dilenci haline dt.
te o zamandan bugne kadar Trkmenler nceki gibi
yol kesemez oldular. "Yrg'e bunlardan gnah var m?"
diye sorduklarnda, "Bunlarn erri haddi amt, bu ekil
de krldlar." cevabn verdiler.
rn iini
iir
Dmana tedbir lazmdr, gevek davranp

Kusur etme, tedbiri elden brakma.
Hak tedbiri arada bahane yapt; ancak

Dnerek dikkat etmek gerekir.
CEVAP.- O zamanda Dulkadrolu Hasan Bey var idi.
Bir de Karaylk olu Habil var idi. Kzlkocaolanlar bun-
184
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
larazaman zaman haber gnderip, "Hi olmazsa gelip bu

vilayete bir defack harekette bulunun." derler idi. Sonra
gnlleri neyi isterse bu ah yapar yerine getirirdi.
Szn ksas bu Kzlkocallar byle edince o zamandan
bugne kadar o lke emniyet ve gven iindedir.
iir
Hayr ve er ileyen bir varlktr insanolu

Dnya insanla enlendi, insanla ykld.
Benim senin der hep insanolu

Benim dedii o zamanlar nerede?
Pek ok i
ilenmitir
bu i yerinde,
i devaml sylenir, ya ii nerde?
BLM 99
Kocakayas'nn
sahibi olan Haydar Bey'in

durumunun nereye vardn anlatr.
Osmanck civarnda
Zeytun'da Kocakayas denen, Haydar

Bey'in sahip olduu bir hisar vardr. Bu hisar ok sarp bir
yerde yaplmtr. Haydar Bey bu hisara yz yl yetecek kadar yiyecek koydurmu ve hisarndan dar kmaz olmu
tur. Kasm Bey adndaki tek olunu zaman zaman drt bir
tarafa beylere armaanlada gndermesine ramen kendisi
hi hisardan ayrlmazd. Bu hisar ele geirmek iin ok u
ratlar fakat bir trl alamadlar.
Bir gn Haydar Bey'in olu, "Baba gnderdiin bu beyler
beni bir gn tutariarsa ne yaparsn?" dedi. Bunun zerine
babas, "Oul! Ben seni Allah' a smarladm Ben ihtiyarlm
zamannda kimsenin kahrn ekernem ve lmeyince hisarmdan kmam." diye cevap verdi. Amma Yrg bu hisar almay kafaya koyduu gibi nasl alnacan dnyor
du. Bu hisarda, "Ben Elvan elebi torunlarndanm." diyen
Tayfur elebi adnda bir kii vard. Hanmyla birlikte kalede ikamet etmekte idi. Hisar sahibi Haydar Bey onu olun185
dan daha ok severdi. Yrg Tayfur'a pek ok ey vererek

kendi tarafna ekti. Hal byle olunca Tayfur bir gece hisarn zahire deposuna ate koydu. Btn kalenin yiyecei
yand. Yrg bunu duyunca hemen hisarn zerine geldi.
Dardan kaleye azk koydurmaya frsat vermedi.
Haydar Bey ieriden, "Yrg ben artk ne olacan oldum, senin de sonunun benden beter olmasn yce Tanr'dan dilerim." diyerek kaleyi teslim etti. Yrg durumu
padiaha bildirdi. Padiah da Haydar Bey' e iyi trnarlar verdi ve lnceye kadar yedi. Yrg hisarn idaresini ele ald,
iine kendi adamlarn yerletirdi. O zamandan imdiye kadar bu hisar Osmanllarn idaresindedir.
iir
Uzun emel sahibi olmann ne faydas var

Buna deer mi hazinenin atee verilmesi?
Sen dorulukla Hakk' a balan, iini ona smarla
Ki uzun emel ve dncelerden salam i yapasn.
Ne zaman ki her eyi aklnla yaptn sanrsn,
Ahmak derler sana eer danmazsan.
BLM 100
Yrg Paa'nn Alparslan cengini

hangi ynden idare ettiini anlatr.
Yrg Paa dn yapt ve Alparslanolu'nu da davet etti. Bunu Alparslan olu duydu ve Yrg'n bir hilesi olduunu sezdii iin, ona abucak haber gnderip, "Maksad
nz benim bu elimdeki ormanlar almaksa, imdi gelip al
nz ve trnar ediniz. Ben de yz sryerek devletli padia
hn eiine gideyim. Padiah sa olsun, bana da fazlasyla
dirlik vereceini umarm." dedi. Yrg'n de nnde sonunda istedii buydu. Gerekten onun zerine gitmekti.
Szn ksas Alparslanolu Yrg' e haber gnderip, "Sen
gelme ben varyorum." dedi. Elenmeden geldi. Yrg de
186
tutup onu padiaha gnderdi. Bursa'ya tutsak geldi, gelince

bir evde hapse koydular. Bir hayli zaman orada kald. Beri tarafta Yrg ailesini oluk ocuunu da Amasya'ya getirtti.
Alparslanolu da bir gece kendisini bekleyen adam sk sk
ya balayp evden kanay tasarlamt. yle de yapt. ple
kaleden aa indi. Atlar hazrlanmt, binip gitti. ki yl sonra tekrar padiaha geldi. Padiah kendisine Rumeli'nde iyi hmar verdi ve oluk ocuunu da yanna alp gitti.
iir
O dnce ve tedbirlerin nasl ie yaramadn gr,

Ne takdir edilmise o olur, sen sus ve otur.
Ne zaman senlik benlik iine dersen
Bana bela gelir, yoksa iyisin demektir.
A.ki menakb yaz da insanlar ibret alsn,
Hangi dala kondu da uup gitmedi ku.

Bu hadise hicretin sekiz yz otuz birinde (M. 1427-28)
Yrg Paa eliyle gerekleti. Yine de en iyisini Allah bilir.
BLM 101
Sultan Murad
nasl
Han'n
Ergene Kprs'n
yaptn bildirir.
Ergene Kprs'nn yeri nceleri ormanlkt. amur ve bataklkt ve ayrca haydutlarn durayd. Haydutlarn burada
adam ldrmedikleri gn de yoktu. Sultan Murad Han hazineler dolusu para harcad. O ormanlar kestirip araziyi at.
Sonra da byk yksek bir binayla kpry yaptrd. Kprnn iki ban imar etti ve ehri gzelletirdi. Cami, imaret ve
hamam yapt. Pazarlar kurdurdu. maretinde yemekler pii
rip gelen giden konuklara ziyafet verip yedirirler idi. O vakit
imaret yaplp faaliyete geince Sultan Murad Han alimleri
ve fakirleri Edirne' de toplayp imarete geldi. Pek ok gn ziyafetler verdi. Filoriler ve akeler datt. lk evvel yemek pi187

tii gn kendisi mbarek eliyle fakiriere verdi. Ve n kendi yakt. Binay yapan mimara deerli elbiseler giydirip ilisanlarda bulundu ve iftlikler verdi. Edirne halkn her trl
vergiden muaf tutup selamete kard.
BLM 102
Germiyanolu
Yakup Bey'in kendi ilinden gelip

Sultan Murad'a olan balln ve itaatini anlatr.
Sultan M ura d Gazi bir gn Edirne' de sohbet ederken Germiyanolu'nun yannda adamlaryla vilayetinden kp sultann hizmetine geldii haberini verdiler. Padiah bunun
zerine Bursa'ya ulak gnderip, bu haber doru ise, ehir
halknn en iyi ekilde byk bir tazimle karlamalarn,
bunda kusur etmemelerini ve durumu kendisine bildirmelerini emretti. Germiyanolu gelince padiahn buyurduu
ekilde btn emirlerini yerine getirdiler. Germiyanolu da
padiahlar ziyaret etti. Paralar datt. Emir Sultan Seyyid
Hazreti de o vakit hayatta idi. Onun da evine varp elini pt. Osman Gazi'yle Orhan Gazi'nin Manastr'daki mezara
rna girip ziyarette bulundu. Orada da aJimlere ve fakiriere
balar yapt. En sonunda kalkp Edirne'ye gitti. Ergene
Kprs'n geip mala verdi. Bu taraftan padiah da beylerini ve paalarn istikbale gnderdi. Byk bir saygyla
getirip Edirne' de misafir ettiler. Sabah olunca paalar nne dp padiaha getirdiler. Padiah da tazirnde bulundu,
hilatler giydirdi. nc gn tekrar vilayetine gnderdi.
Pek ok ihsan ve balarda bulundu. Memleketine gitti, bir
yl kadar yaad ve Hakk'n rahmetine kavutu. lkesini
Sultan Murad'a emanet etti. Germiyan bu ekilde Osmanl
topraklarna Sultan Murad tarafndan katld.
188
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
BLM 103
Yrg bunun gibi ilerle

neler yaptn bildirir.
urarken padiahn
Ular yiit gazilere emanet edip smarlayan padiah shak

Bey e de Srp tarafn smarlamt. shak bey akn etmek istedii zaman Vlkolu'nun eytanl yznden istendii gibi sonu alnamazd. shak Bey padiaha haber gndererek
Vlkolu'nun tutum ve davranlarn bildirdi. Padiah bunun zerine Vlkolu'na verdii her eyi elinden alp kendisi tasarruf etti. Ksacas dier gvendii adamlarna verdi.
Vlkolu padiahn kendisine de ulaacan bildii iin
eli gnderip "Devletli sultanm! Kzm da cariyelie kabul
et. Zaten Bayezid deden de bizden kz almt." dedi. Ayr
ca byk ve hatr saylr bir mebla da gnderdi. Paalar
da araya girerek padiah raz ettiler. Alacahisar'dan kendi
vilayetine kadar olan yerleri sultana teslim etti. Ve kendi vilayetine de her yl gndermek zere mal belirledi. Bu anla
maya bal kaldlar.
Akn Bosna vilayetine ynelttiler. Ayrca Vlkolu, Mslmanla zarar dokunmamas iin Macaristan adna gven verdi. Sultan Murad da bu kiHirin anlama ve kararnn
doruluunu dnerek "Srp lkesini fethettim sand, el
ekti. nk btn Srp memleketi haraca baland." dedi.
Hatta baz vilayetten giden hara hara bile toplard. Srp
vilayetinin fethi, tarih olarak, hicretin sekiz yz otuz birinde
(M. 1427-28) Murad Han Gazi tarafndan gerekletirildi.
iir
Yele arkan verip salam sanma,

te kiHirin ahdi de byledir, dikkatli ol.
Ey karde akar sudan duvar yaplmaz,
Bir de glgeden yastk olmaz, bunlara gvenme.
Ancak kiHirin iki eyini alabilirsin; biri kz
Dieri de maldr, usanma.
189
BLM 104
Selanik'in nasl
fethedildiini anlatr.
Bir gn Sultan Murad Han Gazi vezirlerine, "u Selanik denen ehir uzak mdr?" diye sordu. Vezirler de, "Sultanm!
Serez' den teye hnkar yryyle drt konaktr." diye
cevap verdiler. Padiah, "yle ise neden duruyorsunuz, abuk sefer hazrlna balayn, derhal toplar ve mancnkla
r hazrlayn." emrini verdi. Gelibolu' dan gemiler getirttiler,
gazaya niyet diye ilan ettiler ve yola ktlar.
Selanik hisar zerine vardlar; civardan pek ok sava
gazi toplanarak harbe tututular. Gnlerce sava yapld.
Sonunda padiah, "Paalar, bu kaleyi almak iin tedbir alp
tedarik grn." dedi. Evrenozolu Ali Bey bunun zerine,
"Devletli sultanm hisar sava bir hayli zordur. Sultanm
bunu yama etmek lazm, ancak o zaman alnr." deyince
Sultan Murad Han Gazi, "Haydi, hisar yamadr. Allahu
ekber" dedi.
Gaziler yama haberini iitince her taraftan merdivenler
getirip yrdler ve gz atrmadlar. Hemen gz ap kapayncaya kadar hisara daldlar ve kaleyi fethettiler. Canirnet maliarna battlar. Katirierini esir ettiler, ganimetler ele
geti. ehrin evleri bo kald. Kendi isteiyle kalanlara evler
mlk olarak verildi. Sonra Vardar Yenicesi'nin halkn getirip Selanik'te iskan ettiler. Ksacas kfr lkesi slam nuruyla aydnland.
ehir alnp her bir ey karara balandktan sonra mcahitlerin nderi Sultan Murad Han Gazi, "Hey gaziler! KafirIeri slam' a getirmekten ve hisariarn yama etmekten byk nimet yok imi. Ben imdi bu gazay ok sevdim. na
allah bundan sonra ben sizinle beraber gazalarda bulunurum." dedi.
iir
Murad Han Selanik'i aldktan sonra Mora'y

Ve Macaristan' almay da dnd.
190
Paalara;
"abuk haydi durmayn, bu

verilerin de himmetidir" dedi.
Allah'n badr,
Kafider dnyada hep malup ve ayak altnda

Mslmanlar da btn lkeleri ele geirmeli.
olmal,
Yrmek vaktidir, abuk gidelim, ite bak

Gazilerin, erenlerin hepsi nmden gidiyor.
Bana derler "Ey Murad! Durma, gaza et,
Peygamber, mucizeleriyle sana yardm ediyor".
Bu fetih hicretin sekiz yz otuz nde (M. 1429-30) Sultan Murad Han Gazi eliyle gerekleti.
BLM 105
Sultan Murad'n Selanik seferinden sonra

Macaristan'a sefer etme isteini anlatr.
Sultan Murad Han Gazi, Selanik'in alnmasndan sonra Macaristan'a sefer etmek istiyordu. nk Macaristan'n ek
yalar zaman zaman Vidin civarndan geerdi ve bir hayli
zarar verirdi. Karamanolu brahim Bey'in Hamidili'nden
geerek Beyehri'ne gelmesiyle ehri alp sancak beyi a
rabdar lyas' tutmas haberi bu defa Murad Han Gazi'yi
Karamanolu tarafna yneltti. Ancak beri yandan ise Macaristan'n Karamanolu'yla anlamalar gerei Vlkolu da
dahil birlikte hareket ettiler ve iki taraftan yrdler.
Gazi Sultan Murad Han bu durum karsnda Macaristan'n ne yapacan ve nereye yryeceini anlamak iin
durdu ve gitmedi. Sonunda Macarlar gelip Gvercinlik
zerine dt ve toplar kurarak atmaya balad. Padiah
Rumeli Beylerbeyisi Sinan Bey' i Macaristan'n zerine gnderdi. Yarm gnlk yol alp mola verdiler. Vidin Sinan',
Vidin'in sancak beyi idi. O da birlikte gitmiti. Bir iki gn
orada durdular. Bir gn Vidin Sinan', "Hey Beyler! Biz padiaha kar ihanet ediyoruz" dedi. Beylerbeyi bu sz ii
tince fke ile, "Bu sylediin sz nasl szdr?" diye sorun191
ca Vidin Sinan, "Dman urada padiahmzn hisarn

dverken biz hi tnmyoruz ve suskun oturuyoruz, bu
doru mudur?" cevabn verir. Beylerbeyi, "Buras senin
ucundur, bize bir dil tutup getirmiyorsun. Eer getirsen biz
de ona gre hazrlk yaparz." dedi. Arkasndan, "Yoksa gidip padiahn askerini yok yere dmana krdralm m?"
dedi. Vidin Sinan bunun zerine, "Dmann top seslerinden atlarmzn tavlada tavlasn krmas dil deil de nedir?
Artk bizim kulamz top seslerini rendi." dedikten sonra atlanp "Hey gnll gaziler; gaza erenlere mahsustur,
avratlarn ii deildir." diyerek yryverdi. Beylerbeyine,
"Vidin Sinan aknclarla bindi dman zerine gitti." dediler. Beylerbeyi bu haberi iitince derhal onu takip etti. Sabah
vakti kafirlerin zerine kageldiler. Byk davullar aln
d, tekbirler getirildi, dman zerine atldlar. Kafider bu
durumu grnce birbirini ineyerek kamaya baladlar.
Kral ise btn arlklarn brakp ban glkle kurtard.
Kafirlerin ou suda bouldu. Szn ksas gaziler muratlarna erdiler, ganimetler aldlar.
Pek ok esir alnd. Bu sebepten Macar kafirinin en sekinini Edirne'de yz akeye sattlar. Allah'n yardmyla
Mslmanlar sevin ve neeye bouldu. Beri yanda ise ba
ta Karamanolu olmak zere, btn kafider tasa iine d
tler, hepsi arp hznlendiler.
SORU.- Karamanolu neden akn ve tasaldr derler ise ...
CEVAP.- nk Karamanolu'nun Vlkolu'yla anla
mas vardr. Bir taraftan Macarlar, dier yandan da Karamanolu yryecek ve Mslmanlar kskaca alnacakt.
iir
slam gayreti olmaldr gazilerde

Ki dil sylesin onu gaziler iinde.
Hnerdir din iin alp savamak, unutma

Dillerden dmez, her zaman anarlar onu
Gaziler sorgusuz sualsiz cennete girdi
Cevapladlar sorular ehit olduklar demde.
192
slam klcn sallad her dem o gaziler,

Makam-
Mahmud' da kabul edilir onlarn da dilekleri.
Bu sava, Vidin Sinan' eliyle ve beylerbeyi Sinan Bey birile, hicretin sekiz yz otuz yedisinde (M. 1434) oldu.
liktelii
BLM 106
Karamanolu'nun
kafiri yardmc bilip

zerine yrmesi sebebi ile
Sultan Murad Han'n Karaman'a sefere ktn
Mslmanlarn
anlatr.
Sultan Murad, "Karamanolu szn nerede kald, anla

man bu mu, niin byle bir ie giritin?" dedi ve yryp
Akehir'e ulat. ehri ald ve Konya'ya yrd, bu ehri de
teslim ettiler. Szn ksas Karaman'n il'den baka btn
yerleri Osmanllarn eline geti. Sultan Murad Varsak vilayetini baltaclada elek elek edip Karamanolu'nu yakalamaya niyet etti. Bozkr'a vardlar.
Karamanolu Osmanl'nn niyetinin baka olduunu grnce hemen Mevlana Hamza'y Sultan Mur ad' a gnderdi.
Yalvarrnalarla, "Yce padiah benim kstahlma bakmasm, suumu bu kez de balasn. Yaptm bu ilere pi
man oldum. Ondan af umuyorum. Hamidili'nden vazgetim." dedi. Padiah bu haberi iitince, "Zaten bu vilayeti
ona ben vermitim. imdiden sonra kardei sa'ya veriyorum." dedi. sa o zaman padiahn yannda idi. Szn z
paalar dilekte bulundular, suunu affetti. Sonra Mevlana
krllah' Karamanolu'na gnderip "Her ne surette olursa olsun, artk dmanl brakacana ve aralarnda devaml dostluk ve barklk olacana dair yemin ettirdi. Sultan Murad Han bunun zerine, Osmanl'nn adetlerinin
hep adalet zerine olmas sebebiyle hibir kimsenin bir pne bile dokunmadan geri dnd.
SORU.- Peki Konya'nn ve Karaman'n zulrnn kim etti?
CEVAP.- Buna sebep nedir anlataym da ne zaman olduunu iit.
193
Sultan Murad'n Karaman'a ilk seferi, hicretin sekiz yz

otuz dokuzunda (M. 1435-36) gerekleti.
BLM 107
Sultan Murad'n Karaman seferinden dndkten sonra

shak Bey, Vlkolu'nun hainliiili bundan nce padiaha bildirmi
olsun, Macarlarn olsun Osmanlya kar btn faaliyetleri Vlkolu'nun eytanl sebebiyle idi. Sultan Murad buna bal olarak Srp lkesini bsbtn ele geirmek iin byk bir ordu toplad. Vlkolu bunu
duyunca hemen tekrar saysz armaanlada eli gnderdi.
Ayrca, "Kzmn eyizi yerli yerince hazrlarup yerletirildi.
Adam gndererek cariyenizi de aln." dedi. Eli gelip paalar
la bulutu, paalar da durumu padiaha bildirip, "Hnkanm
almak lazm." dediler. Padiah da, "Gereken ne ise yaplsn."
dedi. Nihayet skp'ten shak Bey'in hammm, adamlarn
dan Hadm Reyhan Aa'y, zbek Aa'y gnderdiler. Bunlar yanlarnda hayli adamla skp' e vardlar. Sonra doru
Semendire'ye gittiler. Birka gnlk yer kalnca Vlkolu kafir beylerinin hammlarn karlamaya gnderdi. Grlmedik
misafirlikler oldu; dnrleri izzet ikramla arlayarak Semendire'ye getirdiler. Geldikten sonra da izzet ikramla ar
ladlar. Kzn eyiz hesab yazlmt, defterini zbek Aa'ya
verdiler. Vlkolu, "Bu eyizi kzma deil padiaha verdim.
isterse cariyesine, dilerse baka cariyelerine versin." demi.
Szn ksas Edirne'ye padiaha getirdiler. Geldikten sonra Sultan Edirne' de kendisi iin dn etmedi. Hatta, "Bir
sipahi katirinin kzna dn m yaplr imi?" dedi. Sonra
da Vlkolu'nun dedii ekilde eyizin durumunu padia
ha bildirdiler. Padiah bu haberi duyunca, "Benim cariyelerime verecek bir eyim yok mu ki onun kzmn eyizini dierlerine vereyim." dedi. Hibir eyini kabul etmedi ve tekrar kendine verdi. Az bir zaman yamnda durdu. Ondan
sonra Bursa'ya gnderdiler. sfendiyar kz Bursa' da idi. Padiah o zaman onu Edirne'ye getirtti.
194
idi.
Karamanolu'nun
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
iir
Grnmeyen naklarn insana gstermek iin

Alem yeniden eitli ekillerde grnd.
Bazen gndz bazen de akam gstererek
Onun fikri binlerce tedbiri boa kard.
Vezirler ne yaplacaksa padiaha bildirirler
O, "Aldrma bo ver, imdi sus." der.
Eer
elime frsat geer bulursam dmann

kesip konuamaz hale getireceim .
Ban
O beni zorlayp stme de gelse

Bir yolunu bulup, ona neler yapacam.
BLM 108
Evrenezolu Ali Bey'in Macaristan lkesinin yollann
grmeye gnderilmesi halini anlatp bildirir.
Bir gn padiah, Ali Bey' e, "Kullarmdan kim Macaristan vilayetinin yollarn iyi bilip renmitir?" der. Ali Bey bunun
zerine, "Sultanm, ben kuluna buyurursan, gidip btn
yollarn ve illerini Allah'n izniyle grp tekrar sultanmn
aya tozuna geleyim." cevabn verir. Padiah, "Rumeli' den
olanlar ve Anadolu da dahil hepsi birlikte gesinler." deyince Ali Bey, "Bana aknc kullarn yeter. Sultanmn maddi
manevi yardm ise hepsinden ileridir." der. Padiah da,
"imdi yle yap." deyince hemen akn iin an yaplr. Saysz aknc toplanr. Hep birlikte yryerek Dmkar'dan
geerek Macaristan' a girerler. Orada bir ay kadar kalp yiyip
itiler. Ancak dmandan bir iz ve belirti grlmez. Aknlar
yaplp ziyade ganimetler alrlar. "O kadar esir aldlar ki
esirler aknclardan daha oktu" deniyordu. Ayrca cariyelerden baka, ok adam ve ganimetier ele geer. Bin filori iki
bin filori ganimet alnr. Esirlerin says belli deildir.
Szn ksas Ali Bey ganimetle Edirne'ye geldi ve padiaha, "Sultanm! Macaristan tarifi imkansz bir ildir. Mu195
hakkak buraya gitmek gerek. Sonra yle bir lkenin beyinin

kafirolmas hi yakk almyor." dedi. Bu yeri o kadar vasfedip vnce padiah gemeye karar verdi.
iir
Yiidin
alameti hep dillerde dolar

bir niandr.
Erintercmanda ayr
Onun nianndan durumu anlalr

Kendinde ne grnrse anlatlan da odur.
Kalabalk veya fert, ne gelmise hepsi ak
Veya gizli sylenmitir. Sen bunlar iit.
Her insan gcnn yettii kadar i yapt,

Eli ulat yrd ve zamann yaad.
O nevbet kime ulat da alnad ve o kii
Hayatnda pheye yer vermedi.
BLM 109
Sultan Mehmed'in olu Allah yolunda arpanlann nderi

Sultan Murad Han'n Macaristan vilayetine yneldiini
ve oraya nasl ulatn bildirip anlatr.
adam gnderip "Semendire'den geeceim,

yap. Bir eksiklik ve kusur olmasn." dedi. Sonra Eflakolu Drakola'ya da haber gnderdi ve "abuka askerini toplayp sekin yoldalada gel,
deilse ben senin zerine varmaya enmem." dedi. Dra
kola'ya haber gidince, "Devletli sultanm Ben padiahmn
atn ve itini tutup hizmet etmeye hazrm." dedi. Padiah
da byk bir ordu toplayp srd ve doru Vidin' e vard.
Rumeli'nin btn aknclar Vidin'den geip Macar iline yrdler. Birka para hisaralarak da Zibin'e kadar gittiler.
Krk be gn Macar ilinde gezip dolatlar, sonra da dnp geldiler. Eflak vilayetinden ktlar. Drakola padia
hn nnde klavuzluk yapyordu. Fakat teden beri geli
srasnda dnme vaktinde bu taraftan Macaristan' a girer-
Vlkolu'na
beeneceim ekilde hazrlk
196
ken Lazolu'nun ordusu nden gidiyor ve klavuz oluyordu. Drakola pek ok hediyeler getirdi. Gaziler de ganimetle dndler ve tekrar illerine gittiler. Hibir kafir bunlara kar gelmedi.
iir
Bunlarn yapt
gaza, Allah'tan oldu.

Galibiyet, tek ve hakiki g sahibinden oldu.
Bu ailenin ii gaza etmek btn cihanda
Baban da, deden de hepsi Gk Alp'ten oldu.
Sofralar
nimet dolu olduu iin han dendi bunlara,
hsan, ba ve cmertlik bunlardan oldu.
Murad Han'm ben, Muhammed, Bayezidt Han,

Murat ve Orhan ve Osman' dan oldum
Ey Tanrm! Bu soya baladn keremin,
Sonsuza dek srmesi sayende oldu.
Bu sefer, Sultan Murad Han Gazi eliyle hicretin sekiz yz
krknda (M. 1437) gerekletirildi.
BLM 110
Evrenezolu sa Bey'in Arnavut'ta ne olduunu anlatr.
Padiah
bir gn, "Kocacuk
Hisar'na
sefere
kalm."
dedi.
sa Beyi de nceden gnderip "Git aknclarm ganimete

ba." dedi. sa Bey Arnavut' a Knc illerine girdi. Sonra da
akn balatt,
hcumlar yapld. Kafider yollarn kesip ba
ladlar. skender adnda bir er de bunlarn arasnda idi. Bu
Arnavut beyinin olu olup nceden padiahn i olan idi

ve padiah Arnavut ilini ona trnar vermiti. Sonradan sultan dinlemeyip bakaldrd. te sa Bey'le giden aknclarn
yollarn bu skender balamt.
Szn ksas Mslmanlar yollarnn turulduunu ve kafirlerin her yanlarn aldklarn grnce, ilk nce esirleri k
ltan geirdiler. Sonra da kafirlerle savaa baladlar. O ka197
dar arptlar ki aklar tkendi ve kllar erilip ktleti.

Gazilerin pek ou ehit oldu. Bu kadar ehit verilmekle
birlikte pek ok il fetholundu.
iir
ehitler
rahmet arabna kandlar

Srat kprsn ku gibi getiler.
Bu geici dnyada elenip kalmadlar
Ebedi olan cennet sarayiarna gtler.
Yce Allah'n tecellisine kavutular,
Bu gr sebebiyle mrlerinden getiler.
Bu fetih, hicretin sekiz yz krk altsnda (M. 1442) gerekve bu tarihte ikindi zaman tam gne tutulmas oldu.
leti
BLM 111
Mcahitlerin babuu Sultan Murad Han'n

Belgrad'a gidip neler yaptn anlatr.
Sultan Murad Han Macar lkesini gezip grp salk selarnet ve kutlulukla tahtna geldikten sonra Belgrad' almay
dnd. nk buras Macar ilinin kapsyd. Bu kez bu
kapy amaya karar verdi. slam ordusunu toplad ve Belgrad'n zerine dt. Hisar'a cenk eder gibi oldular. Sava
Nehri'ni geip Biline'ye akn balattlar. ok ganimetiere
kavutular. Ganimetin okluundan bir izmeye gzel bir
cariye alnabilirdi.
O seferde ben de vardm. Yz akeye alt yedi yalarnda
bir olan satn aldm. Ata hizmet edebilecek bir esiri yz elli akeye verirlerdi. Akncilardan bana da yedi erkek ve cariye dt. Esirler askerden oktu. Ksacas slam'n balan
gcndan beri pek ok gaza yapld, bunun gibisi hi grlmedi dediler. Gerekten syledikleri olmutur. Ben de o seferde bir gn padiahn yce huzuruna vardm. Bana esir
verdi. Ben de, "Devletli sultanm! Bu esiri gtrmek iin at
198
lazm,
bir de yolda bunlara harlk gerek." dedim. Bana be

bin ake ile iki at balad. O seferde dokuz esirle Edirne'ye
geldim. Ayrca drt atm var idi. Esirleri er yze ve ikier
yze sattm.
iir
Gaziler Belgrad' da ok ganimet ele geirdi,

te banz bozuldu, ne bel kald ne rgat.
Senin kabadaylarn da ok gazi krd,
Dvn sen ey kral, apkan da abuk at.
Senin gzellerin slam' a geldi
Aka ayna oldu onlarn gzellii.
BLM 112
Sultan Murad Han Gazi'nin Semendire'ye

ne sebebten rabet edip deer verdiini bildirir.
Padiah Belgrad' dan getii zaman skp' e geldi. shak
Bey, "Ey Devletli sultanm! Vlkolu Semendire'de olduu
mddete bize Macarlar ba emez, Karaman da susmaz.
Ayrca Drakola da mnafktr." dedi. Sultan Murad Han
Gazi, "Hele bir sefere gidelim, yce Tanr ksmet ederse onu
da grrz." dedi. Edirne'ye geldiler ve k burada geirdiler. lkbahar gelince Drakola'yla Vlkolu'na adam gnderdiler ve kapya ardlar. Vlkolu kendigelmeyipiki o
lunu gnderdi. Drakola Vlkolu'nun byle yaptn grnce kendisi ve iki oluyla devlet eiine geldi. Gelir gelmez Drakola'yla iki olunu tuttular. Drakola'y Gelibolu
hisarnda iki olunu da Germiyan vilayetinde Egriks kalesinde hapsettiler. Vlkolu'nun iki olunu ise Tokat kalesinde hapse koydular.
shak Bey o yl Mekke'ye gitmek iin izin istedi. Padiah
da yaz olunca Semendire'ye yneldi. Vlkolu hisadarn
salamlatrd ve Macar vilayetine gitti. Padiah, "Srp ilini
vurunuz, kalelerini ykp halkn esir ediniz." diye buyur-
199
du. O zaman pek ok ganimet elde edildi. Drt yanda bir

olan skp'te yirmi akeye satld.
shak Bey Mekke' den geldi. Daha Semendire alnmam
t. Ben de shak Bey'le Mekke' de birlikte idim. Birgn padiah shak Bey' e kul gnderdi ve "Nike brnk zerine git
ve onu kuat." dediler. Germiyan sancan da yanna verdiler. Germiyan sanca Bey' i o zaman Timurtaolu Umur
Bey'in olu Osman elebi idi. Sonra Varna Sava'nda ehit
oldu. Ben de o zaman skp' e shak Bey'le Mekke'den birlikte gelmitim. Zaman zaman bu savalarda da bulunurdum. Bir defasnda shak Bey'in olu Kl Togan'la ek
yala bile gittim. Bir gn asker arasnda bir dv balad.
O anda shak Bey atma bindi. Bunu gren gaziler de bindiler. Anszn karmzda bir alay kafir belirdi. Ardndan da
baka alaylar kt. Yayasn nne alm, atls ardnda,
kapkara pus gibi zerimize yrd.
Beri yandan da slam ordusu "Allahuekber!" diye tekbir
getirdi. Bir anda yayann zerine at srdler. Yaya da devaml ok att. Gaziler bu oklara aldr etmeden zerlerine
hcum ettiler. Dman atls durmayp kat. Yaya atlarn
aya altnda ezildi ve devaml krld. O derece krm oldu
ki gazilerin atlar kafir lleri zerinde yrmeye balad.
shak bey bunun zerine, "Hey Gaziler! Krdnz yeter,
bundan sonra esir edin." dedi.
Valiahi ben krdrndan baka beini esir ettim. skp' e
getirdim ve hepsini dokuz yz akeye sattm. Szn z Semendire o ylda alnd. Btn Srp vilayeti ele geti. HisarIarna askerler yerletirildii gibi ehirlerine de kadlar tayin edildi. Sonra Semendire' de Cuma namaz klnd ve btn Srp lkesinin hakimi Allah'n verdii stnlkle Mslmanlar oldu.
iir
Osmanllar
dnyada hep kfrn karanlklarn datr.

Allah bunlarn her zaman byle yapmalarn ister.
Kafirlerin kahrn gidermeyi Tanr bunlara nasip etti
Alemi slamiyet'in emirlerine gre dzenler Osmanllar.
200
Yce Tanr rahmetine kavuturdu bunlar,

Eiklerinde alimler ve sultanlar kul olup bekler.
Bu fetih Sultan Murad Han Gazi tarafndan hicretin sekiz
yz krk birinde (M. 1437) gerekletirildi.
BLM 113
Mcahitterin nderi Gazi Sultan Murad Han,

Mora vilayetinin kaps durumundaki
Germe hisann nasl fethetti. Bunu anlatr.
Bir gn Sultan Murad Han Gazi, "Turahan' getirin." dedi.

Gidip getirdiklerinde, padiah ona, "Mora'nn az olan bu
Germe hisarn nasl almal, bana haber ver." diye syleyince,
Turahan Bey, "Bu Germe hisar sultanm bir acayip kaledir.
Germe dedikleri yer de bir denizden bir denize ekilmitir.
Sonra bu deniz bir vilayeti bsbtn kuatmtr. Yani bu vilayet bir adaya benzer. Ksacas, Germe hisar kara tarafndan
bir kap gibi olumutur. Sonra bu Germe'ye be yerde kale
yapmlardr. Ayrcahisar iin gerekli btn hazrlklar da
yaplmtr." dedi. Tekrar Turahan Bey, "Sultanm! O hisara
varnca yerden sava vermek gerektir." deyince, padiah,
"Turahan benim gnlm Mora vilayetine yryp gaza etmek ister." dedi. Turahan Bey, "Nasl olur devletli sultarum?" deyince padiah, "imdi abuk hazrlk yapn da gidelim." dedi. Szn ksas hazrlklar tamamlannca Turahan
Bey'i sancayla nceden gnderdiler. nk Germe Turahan Bey'in ucu idi. Turahan vard zaman padiah da pein
den gitti. Baknca be hisarn birbirine irtibatl olduunu grdler. Hangisine hcum edilse hepsi ona yardma geliyor.
Padiah be hisardeil on hisarn hazrln yapm idi.
Bunlar hisarn zerine varnca toplar kurup hisariara attlar.
Bu topun bile bakrn sancak sancak bltrerek getirmi
lerdi. Btn askerde kimde ne kadar bakr olduunu bildiren yaz vard. Buna gre toplar dklp kuruldu, atlp sava balad. Kaleleri dvmeye baladlar ve kafideri gece
201
Denizi kesip hendek yapmlar idi.

Hendei de doldurdular ve suyunu kuruttular. Kalelerini
yktlar. Yama buyruldu. Ha deyince gaziler hisara akn ettiler. Kafiderini ldrp aknclara akn verdiler, saysz
esir alnd ve ganimetin de snr yoktu. O zaman iyi, gzel
ve sevimli cariyeleri er yz akeye veriyorlard. Hizmeti olanlarn says belli deildi. Altn gm tepsiler, arap
marapalar pek ok idi.
Szn ksas gaziler ganimete doyduklarndan kymette
stn mallar almazlar, gtrp tamaya erinip enirler
di. te Mora vilayetinin Sultan Murad tarafndan en evvel
aln bu ekildedir. Fakir olup bitenleri anlatp akladm.
Yine de en iyisini Allah bilir.
gndz
uyutmadlar.
iir
Bu Osmanl soyuna hidayet verilince

lke hazinesinin madenieri ald.
Mora vilayetini karanlklar kaplamken,
Birden gzellik ve kutluluk gnei douverdi.
Bu Osmanoullarnn fethi hesaba gelmez
Ki Hak bunlara etmitir iaret.
Bu fetih Sultan Murad Han Gazi tarafndan, tarih olarak,
hicretin sekiz yz krk ikisinden az zaman sonra sekiz yz
krk yl (M. 1439) balarnda gerekletirildi.
BLM 114
Mezid Bey'den sonra Eflak'ta malup olan

Kula ahin'in nasl yenildiini anlatp bildirir.
O zaman Kula ahin Rumeli'nin beylerbeyisiydi. Bir gn

padiaha, "Devletli sultanm O Yanko dedikleri martaloz,
Mezid kuluna pek ok i etti. Eer buyurursan ben hizmetin gidip Mezid Bey'in intikamn o kafirden alaym." dedi.
Padiah da, "Git!" dedi.
202
Anadolu ordusunun bazsn, Rumeli ordusunu ve aknc

sn da alarak Eflak lkesine geti. Kendini araba, kebaba
ve yeyip imeye verdi. Beyler, "Ne yapyorsun? Hey beyim
dman var." dedikleri zaman, Kula ahin sarho vaziyette, "O dman benim brkm grse birka gnlk yol te
kaar." cevabn verdi. Bu sz sylenir sylenmez birden bire Macar ordusu beliriverdi. Kula ahin azndaki lokmas
n yutmadan derhal at srtna binip gerisin geri kat. Beyler, "Ne yapyorsun? Haydi gel dman karlayalm, ordumuz bari ayak altnda kalp perian olmasn." dediler.
Kula ahin cevap olarak, "Bu gece dayann, gece yars ben
onlarn hakkndan geleceim." dedi. Akam karanlk basn
ca dman korkusu kalmad. Brkn dmana balad.
stelik, "Tuna yakn mdr?" diye sorar.
Szn ksas slam ordusu orada bozuldu. Beri yandan
Karamanolu daysnn slam ordusunu bozduunu iitip
renince ok sevindi. Yryp Emirda'nn yaylalk yerlerini yamalayp talan etti. Mslmanlarn hanm ve ocuklarna satap olmayacak iler yapt. Sonra Beypazar'na
vard. Onu ise ondan beter etti. Ksaca sylemek gerekirse,
ayak bast yerlerde iledii ileri kiHir etmez idi.
iir
Bu dem baht gnei hangi burtan dodu?

Bak kiHirin baht gneini galip etti.
Bak Karamankafire arka kt,
Yzn kara, kendini lanetlik etti ...
O zaman kafidiine hkmetti slam,
Ki slam lkesini ykt ve gitti.
BLM 115
Karamanolu bu ekilde ktlklerde bulununca,
Sultan Murad Han buna karlk neler yapt, onu bildirir.
Padiaha, Karamanolu'nun
yeminini bozup Mslmanla-
203
rm hanm ve ocuklarna iliip sataarak slamiyet' e uymayan fiil ve ilerde bulunduu haberi gelince, derhal byk
bir ordu toplad. Sonra Rumeli'nin ne kadar kafir askeri varsa kendine bal olanlar yanna alp Konya'ya geldi. Derhal
yama buyurdu. Karaman lkesini yle karhrdlar, yle
kartrdlar ki elek elek ettiler. Kylerini ve ehirlerini ykp
talan ettiler. Karamanolu kap Ta'ta iniere snd. O sene babas belli olmayan saysz olan ve kz dodu.
Karamanolu tekrar hanmyla veziri Srur'u ikisini birlikte M ura d Han' a elilie gnderdi. Karamanolu hanm
na, "Kardeine git ve benim suumu balat." dedi. Onlar
Mura d Han' a gelerek yalvarnalar yakarnalar ve ya!taklanmalarda bulundular. Yer ptler. Sonra, "Karamanolu
kendine yakan yapt, Allah yannda yzn kara eyledi.
imdi ltfedip bala. Sen bunun gibi etme." dediler. Bunun zerine padiah Srur' a, "imden sonra bana ondan
gelip dilek dilediin, istekte bulunduun beyine sen inanr
msn?" diye sorunca Srur, "Sultanm nceki hatasnda
ben birlikte deildim. Bu hatasn da gnlm kabul etmez.
Buna sebep Turgutolanlar' dr. 'Bir hata yaptm, artk
bundan sonra olmaz' diyor. Ben kulunu inandrd" cevab
n verdi. Padiah bunun zerine suunu tekrar balad ve
dnp gitti.
imdi ey sevgili insanlar! Bu Osmanl'nn memleket vurup zulmetmesinin sebebi Karamanolu brahim'in yznden oldu. Deilse ta bugne kadar Osmanl' dan kimsenin
hakkna tecavz etmek ve zulm yapmak grlmedi.
iir
Karamanolu
fitne ve fesada sebep oldu.

O din ve iman sahibi olsa bunlar olmazd.
Fesattr
hasetin ortaya kard ey,

Karaman'n ii de hasettir bunu iyi bil.
204
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
BLM 116
Vlkolu'nun Srp lkesi elinden ktktan sonra
Yanko'nun nnden giderek iziadi Dervendi'ne
Macar ordusunu nasl getirdiini anlatr.
Semendire Vlkolu'nun elinden knca ve memlekete

Mslmanlar dolup yerleince btn kafider bundan rahatsz oldular, Vlkolu gidip Macar'n eteine yapt, beri
yandan Karamanolu'nun elisi Macarlara gelerek, "Sen o
taraftan yr, ben de beri yandan yryeyim. Rumeli senin, Anadolu da benim olsun, Vlkolu'na da kendi lkesini verelim." dedi.
Szn ksas ngrz'n krala bal askerleri dnda btn ordusunu Yanko'yla Vlkolu'nun yanna verdiler.
Bunlar gelip slam lkesine girip zladi Dervendi'ne kadar
geldiler. Sultan Murad Han Gazi, orada bunlarla bulutu.
Kafider zladi Dervendi'nin iinde oturdular. Vlkolu Rumeli beylerini filoriyle engelledii iin padiahn kafir ordusuyla arpmasna mani oldular. Kafider Dervend'de birka gn kald ve bir gece ekip gitti. O zamanda beylerbeyi
Kasm Paa idi. Onu dmann peinden gnderdiler. Fakat
kafider pusu kurmular, bunlar gafil aviayp ortaya aldlar.
Bolu sanca beyi, Halil Paa'nn kardeini tuttular.
Szn ksas Vlkolu'na vilayetini yine verdiler. Bunda
rvetin rol byk oldu ve filori imdada yetiti. Vlko
lu'nun iki olu Tokat'ta hapis idi. Bunlarn gzlerine mil
ektiler ve babasna gnderdiler. Halil Paa'nn kardeini
de Macarlardan satn aldlar. Ondan sonra Sultan Murad
Edirne'ye geldi ve Halil Paa'ya, "Ben olumu sa iken tahta geireceim." dedi. Ayrca, "Ben pek ok gaza edip Allah
yolunda arptm. imdi olumun nasl padiah olacan
hayatmda grmek isterim." dedi. Hemen Manisa'dan Sultan Mehmed Gazi'yi getirtip tahta geirdi.
Kafirlerle arpmayasebep olan Turahan Bey'i tutup Tokafa Bidevi arda'na gnderdi. Turahan Bey iin, "Vl
kolu'yla ok iyi dost olmutur." deniliyordu. Onu tutup
gndermeye sebep bunlar olmutu. te bundan sonra Sul205
tan Murad kendi isteiyle tahtn oluna brakt ve Manisa'ya gitti. Halil Paa'y olunun yannda vezir brakt.
Mevlana Husrev'i de kadasker yapt. Bylece her ey yerli
yerince oldu ve tertip dzen salam ekilde kuruldu.
iir
Oullar
babaya yrek yadr

Olun iyisi tasalar datr.
Oul babasnn arkada
olup yerini tutunca

Babann meyve veren, gnl aan badr.
Oul
dua
alp baht alnca,
Babann kutluluu
ve yz
akdr.
Eer oul uymazsa babasna

Resul'le kavgal, Hakk'a da dmandr.
BLM 117
Sultan Murad'n olunu tahta geirip

Manisa'ya varp oturduktan sonra
hangi olaylarn meydana geldiini anlatp bildirir.
Sultan M ura d tahttan vazgeip Manisa' da oturdu, olu da

Edirne' de tahta geti. Bunu iiten Karamanolu ok sevindi. Bu haber Vlkolu'na ulanca o da rahatlad. Sonra Karamanolu hemen Macaristan' a eli gnderdi ve "Daha ne
duruyorsunuz? te Osmanolu delirdi, taht bir olana
verdi. Kendisi alp syleyen avratlarla balar ve baheler
arasnda yiyip iip gezer. lkenin idaresinden elini ekti.
imdi frsat sizin ve bizimdir." dedi.
Ayrca beri yanda Vlkolu'na da haber gnderip eitli
herzeler syledi. Yankoyu da azdrp, "Ne duruyorsunuz?
Trkleri krmak iin bundan iyi frsat bir daha elinize girmez." dedi. Bu kral diye bahsettiimiz Gvercinlik' e gelen
kraln oludur.
Yanko bunlarn nne dt. Belgrad'dan getiler, doru

Varna'ya yrdler. Memleketin halk da Sultan Murad'a,
206
"Niin susmu, hareketsiz oturuyorsun? Kafider hcum

edip yrd. lke harap olacak, bozulacak." dediler. Bu
haberi iiten Sultan Murad Han derhal Gelibolu'ya geldi ve
kafir gemilerinin boaz tuttuunu grd. Kendisi iin karya gemenin gln anladndan dnp Kocaeli'nde
Akahisar' a geldi. Bu yandan Halil Paa da padiah kar
lad ve Akahisar'n karsna kondu. Sultan Murad o yerden Rumeli'ne geti. Btn ordu topland. Padiah Allah'a
snarak kafirlerin zerine h cum etti. Yallarn balad,
Varna Da'nda arptlar. Yanko Anadolu ordusuna kar
yrd. Anadolu beylerbeyisi ehit oldu. Ayrca baz sancak beyleri de ehitlik mertebesine ulat. Rumeli ordusu
kenara ekilip geni yere ktlar. Padiah da kendi zel ordusuyla bir yere topland. Fakat btn askerin bir yere toplanmas iin yerleri dar idi, her taraf dere tepe idi.
Kral padiahn yannda az bir kuvvetin kaldn zannedip, "Gideyim Trk beyini tutaym." dedi. Derhal "hl, hl"
diye yrd. Yenieri ikiye yarlp yol verdi. Kral gelip ara
yere sakulunca atnn sinirini kestiler. Attan ykld, at da
dt. Koca Hzr ban kesip bayrak direine geirdi. Bunu
gren gaziler hep bir azdan "Allahuekber!" diye tekbir getirdiler. Hcum balatp kafideri krmaya baladlar. Krlan
kafirin haddi hesab yoktu. Arabalarn da aldlar. Kafider
tekrar bir yere toplandlar. Onlarn da zerilerine hcum ettiler ve krdlar. Mslmanlar neelenip sevindiler.
O srada Azab Bey, Turahan Bey'i padiahtan istedi ve
Tokat hapsinden kartt. Etrafn beylerine eliler gnderdiler. Hatta kafir esirlerden de hediyeler gnderdiler. Msr
Sultan'na Azab Bey' i gnderdiler ve yannda pek ok cebeli kafir de gnderdiler. Murad Han Gazi kafideri bozguna
uratp krdktan sonra doru Edirne'ye geldi ve tahta geip oturdu, olunu da Manisa'ya gnderdi. Kendisi Edirne' de kald.
iir
Osmanoullar durmadan gazalar etti

lkenin kafiderini Mslman etti.
207
Kaan brakmadlar dmanlardan,
Dileyene yalnzca verdiler aman.

Alemler iinde gazi oldu bu slale
Bu soya imrendi Sleyman bile.
Huriler, insanlar, cinler, vahi hayvanlar,
Cmlesi bu soya hizmeti oldular.
kular
Bunlar Muhammed mmetinin sekinleridir,

man ycelten de bu soydan gelenlerdir.
Bu fetih Sultan Mehmed'in olu Sultan Murad Han Gazi
tarafndan hicretin sekiz yz krk yedisinde (M. 1443) gerekletirildi.
BLM 118
Sultan Murad'n Arnavutluk'taki

Akahisar' nasl aldn anlatr.
Sultan Murad Han Gazi, bir gn sohbet ederken Arnavut

skenderi'nin amcasolu Hamza Bey geldi ve "Devletli sultanm! Arnavut lkesinde bir ksm halk skender' e dman
oldu. Eer Sultanm ben kuluna buyursa, gidip Akahisar
alvereyim." dedi. Padiah, bunun zerine paalara bu haberi bildirdi. Paalar, "Sultanm, kendinizin bizzat gitmesi
daha iyidir." dediler. Padiah, "Sefer hazrlklar yaplsn."
emrini verdi. Paalar da eksiksiz ve mkemmel olarak sefer
hazrlklarn tamamladlar. Hi eksik gedik kalmad. O seferde olu Sultan Mehmed'i de birlikte gtrd. Yryp
vardlar ve Akahisar' kuattlar. ki ay kadar sava yapl
d. Sonunda suyunun bendini buldular ve suyunu dar
saldlar. Susuzluktan ok bunaldlar, bu sebepten hisar fethedildi. Arnavut lkesinin byk ksm ele geti.
Pek ok ganimet elde edildi. Vilayetin esirlerini tespit ettiler. Asker' e is tirahat ve izin vermeyi dnrken, Macar
kafiderinin stn silahlarla donatld ve zerlerine geldii haberi Vidin tarafndan ulat. Padiah derhal Sofya'ya
208
yrd, Rumeli askerine izin verdi. Sonra, "Anadolu'ya

harlk gnderin, harlk getirtin." dedi. Kendi Sofya' da
kald. Bu fetih, tarih olarak hicretin sekiz yz elli birinde
(M. 1447) gerekleti.
BLM 119
Macar kafiri Kosova'ya gelerek

Sultan Murad Han Gazi'yle nasl savat;
sonra o Macarlada gelenler hangi hanlar idi,
onlar anlatr.
Sultan Murad Arnavut'taki Akahisar' fethedince orduya

izin verecek, kendisi de Edirne'ye gelecekti. Ancak Macar kafirinin byk bir orduyla gelnekte ve nclerinin Belgrad' dan gemekte olduu sylentileri geldi. Bunun zerine
Padiah, "Bu Vlkolu'nun eytanldr." dedi. "Hele bu gelen kafir beyleri kimlermi, sorun renin." deyince Martalaz
Doan' gnderdiler. Martalaz Doan gidip grd ve durumun hakikatini renip geri padiaha geldi. "Devletli sultanm! O gelen kafir beylerinin biri Lih Ban' dr ve biri ih
Ban'dr ve biri Lk Ban olu, biri deSekleti Ban'dr. Bunlar
Macar memleketinin byk padiahlardr. Sonra bunlarn
her biri krala edeerde beylerdir. Onca fesadn kayna Yanko Hunyad' dr. Bunlarn nlerine dp getiren de odur.
Padiah bunlarn gerek durumunu renince yce Tanr'ya snp tam bir tevekklle Sofya'dan yrd. Tabii btn lkenin askerini toplamt. O seferde Karamano
lu'ndan adamlar geldi. Gazaya asker gelince cebeliler gsterildi. Yani askerin zrhl birliklerini grd ve her birini teker
teker gzden geirdi. Karamanolu'ndan gelen askerleri de
grmek istedi. Oradan gelen askerin bana, "Sen de adamlarn getirip gster." dediler. O da zrhl askerini gsterdi.
Kaltak eerliler, yrtma krkller, rme kuakllar, kabalak tlbentliler, zengisinin kay ipten Turgutlu'nun birer
blk at hrszlarn toplayp gndermi olduunu grd.
Sonra padiah Akaylolu'na dnp "Benim onun yard
mna ihtiyacm yoktur. Allah'n yardm ile, amma bir se-
209
iyi olmu. Benim ordumda bir maskara

takm eksik idi. Onun iin gndermitir." dedi. Ardndan,
"Hi midim yok, ancak ondan eytanlk etmemesini ve
kendi halince olmasn isterim." dedi. Sonra baht aklyla
dman zerine yrd. Kurunlu Kilise'ye vard zaman
kafirlerin doruca Kosova'ya gittiklerini rendi. Ardndan
o da vard. Cuma gn gn doarken sava balad.
Padiah kafir ordusunu grnce derhal atndan indi. Kusursuz abdest ald ve iki rekat hacet namaz kld. Yzn
topraa srp yce Allah' a yalvard ve istekte bulundu.
"Ey her eyin sahibi olan, glkleri gideren Tanrm! Senden dileim, Muhammed mmetini korumandr. Bir de
bunlara kurtulu ve zafer ver. Sonra benim gnahlann iin
bunlar kiHirlerin elinde skntlara drme." dedi. Bu yalvar ve yakartan sonra derhal gazaya niyet ederek atma
bindi ve kafirlerin zerine hcum edip yrd. O gn ei
grlmedik sava oldu. Kafirlerin pek ok sanca alnd. O
gece sabaha kadar arpld. Cumartesi gn byk sava
yapld. Pek ok bey ehit oldu. Ayrca kafirlerin de nice
banlar dp ld. Sonra niceleri de tutulup esir alnd.
Yanko kat, Lk Ban kat, oluyla birlikte Sklet Ban
dt. Lih Ban esir olmu, fakat kendini bildirmemi. Sonra satla satla kurtulmu. Kafiderden geri kalanlarn ise kimi lm, kimisi de esir edilmi.
Ben de o savata bir kafir ldrdm. Padiah bana ve
Dervi Akbyk'a birer at verdi. eh Ban' esir etmiler, padiaha getirdiler. Padiah tercman getirtti ve "Ben sizinle
dmanlk etmedim, siz benim memleketime saldrp zerime niin geldiniz?" diye sordu. O kafir, "Gzmze bunun gibi esirlik gzkr imi." cevabn verdi. Sonra, "Ancak padiaha syleyecek birka szm var, eer izin verirse syleyeyim." dedi. Padiah, "Syle!" deyince, "Evvel szm budur: Her yl be bin sekin insanla padiahn hizmetine geleyim. Ayrca her birinin bal olduu yerlerden
meblalar hasl olan on ehir vereyim. Haran gelip hara
toplasn. Sonra lkemin her yerinde senin kanunun yrsn." dedi. Padiah dnerek, "Allah' n yardm yannda sebeple
210
gnderdii
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
nesnelere benim hi ihtiyacm yoktur, ne

ne kalene, ne de askerine." dedi. Ardndan kafir
beyi, "Senin gibi gz tok ve zengin bir padiahn zerine
gelene, bela yoluyla her ne yaplrsa yaplsn layktr, hak
etmitir." deyince, padiah klcn karp celladn eline
verdi ve "Bu kafirin boynunu vur." dedi. Tekrar bu kafir,
"Devletli padiah beni sen ldr, senin elinde leyim." dileinde bulundu. Bunun zerine padiah, muradnn ne olduunu bildi. Bunun murad, 'beni ad byk, anl hret
li bir padiah kendi eliyle ldrd' dedirtmek imi. Padiah, al diye, eellada iaret edince, cellat bir kerre ald ve
ba top gibi yere dt.
Bu Sultan Murad Han Gazi'nin Allah yolunda yapt savalar oktur. Ben fakir, zamanmda olan her savan, hal
ve hareketlerini ksa ksa anlattm. Bylece ambardan birka eit eni verdim. Onun savalarnn hepsini teferruatyla anlatsam, akllar yok olur. Bu kadar anlattma sebep, onlarn ruhlarnn hayr ve duayla animalarn istediim iindir. Allah ona rahmet etsin. Bunun yannda bu Osmanoullar'nn menkbelerini okuyup dinleyenden ve onlarn ruhlarna dua edenden yce Tanr honut ve raz olsun. Peygamber de Arasat Meydan'nda elinden tutsun.
Ayrca onun her duas ve her dileini yce Allah kabul etsin ve btn ihtiyalarn gidersin. Bunu senden istiyorum
ey alemierin sahibi olan Allah, sen duan kabul buyur, ey
elden tutanlarn en hayrls.
Bu gazaya en byk sava dediler. Sonra o savata btn
halk savaa katld. Yce Tanr bu gazay Osmanoullar'na
nasip etti. Bylece kyametekadar bu slaleye hayr ve duaya sebep olacak. Ben fakir de, "Ey Allah'rn! Senin yceliin hakk iin ve sevgili peygamberin Muhammed aleyhisselamdaki hrmetin iin, bu eseri okuyana, dinleyene ve
yazana rahmet et derim. Ey alemierin yaratcsl Sen duan
kabul et. Ayrca bu savata Sultan Murad'n olu Mehmed
de birlikte idi. Yine de en iyisini yce Allah bilir.
nin bu
sylediin
malna,
211

iir
slam Dini'nin askeridir Osmanoullar

Btn padiahlar vp anlatr bunlar.
Bu soyun din klc var elinde

Gani ve kusursuz Allah, gazay bu soya verdi.
Bu soyun ihsanlar btn dnyay sard;
Baiarna kyasla bir damladr deniz bile.
Alemde erdem de bu soya verildi,
Kur' an ayeti bunlar iin "mcahitler" dedi.
Aki, Yahya ve Selman'dan Ak' a git, oradan Muhlis' e,
lyas'a;
Soyunu syle, senin delilin onlar.

Bu sava da tarih olarak hicretin sekiz yz elli ikisinde (M.
1448) Kosova'da Sultan Mehmed Han Gazi'nin olu Sultan
Murad Han tarafndan gerekletirildi.
iir
Gazalar etti gitti Gazi Hnkar,

Durarnad nnde hilekarlar, dzenbazlar.
Sava deyince, baka padiahn ad anlmaz,
Onun yceliine hainler ulaamaz.
Neye el atsa ona yardm eder Allah,

Her zaman yardmcsdr zengin ve affedici Allah.
Gnah
varsa batmtr af denizine

rten yce Tanr ayp brakmad onda.
Gnahlar
BLM 120
Sultan Murad Han Gazi'nin,

Sultan Mehmed'i ne ekilde evlendirdiini
ve kimin kzn alverdiini anlatr.
olu
Sultan Murad Han Gazi, Kosova Muharebesi'nden kutluluk212
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
la gelip Edirne' de tahhna oturunca, Halil Paa'ya, "Kzmn

eyizini yapp kardm. imdi de olum Sultan Mehmed'i
evlendirrnek isterim. Ancak Dulkadrolu Sleyman'n kz
n almalym. Sonra o Trkmen bizimle doruluk etmitir."
dedi. Halil Paa da, "Sultanm, olsun, hem layktr." dedi.
Derhal Amasya'dan Hzr Aa'nn hanmn gnderdiler.
Srd Elbistan' da [Albostan] Sleyman Bey' e vard. Sleyman Bey'in be kz var idi. Beini de huzruna getirtti. Hzr
Aa'nn hamn kzlar grd ve beendii kzn eline yapt. ki gzlerinden pt. Sonra yryp geldi ve padia
ha haber verdi. Sleyman Bey'in itaatini, kznn gzelliini
ve huyunu hulkunu anlatt. Sultan Murad da kabul etti.
Sonra tekrar Hzr Bey'in hanmn ve Rum'un ileri gelenlerinin hanmlar ve beyleri hep birlikte kz almak iin gittiler.
Sleyman Bey gelenleri kendi karlad. ok hrmet etti
ve dnrlere yer gsterdi. Adet ve ananeleri ne ise, o dzen
zere trelerine gre her bir i tamamland. Sonunda kzn
elini Hzr Bey hanmnn eline verdiler, kz alp doru
Edirne'ye getirdiler. Padiah kzn eyizini grnce, "Benim
tremde byle deildir. Sonra bu azdr." dedi. Yeniden k
za, padiahlara layk eyiz yapt ve gelinin eyizine ekledi.
Etraftaki padiahlar dne davet etti. Alimler ve fakirler
topland. Hadsiz hesapsz, snrsz olan padiahn ihsan ve
balar btn insanlara yetiti.
iir
Padiah
ihsanda bulunup cmertlik gstermeli

rem ba olur o zaman onun meskeni.
Mal, mlk ve hazineler gereince harcanmal,
Kimselere sormamal, bu nasl eydir diye.
Bu hasletler btn Osmanoullar'nda var
Sana sylediim gibi bu soyun zellii bunlar.
Sonra bu dnyada maksat birka eydir. Oul evlendirmek, kz karmak, bir de bu dnyadan ahirete yz akyla
gitmektir. imdi bu eylerin hepsi Sultan Murad' a myesser
213
oldu. Olunu evlendirdi, kz kardelerini kard. Grlmedik dnler yapt. Onlar da padiah ocuklarna, ehzade
lere verdi. Sonu da hayr oldu. Olu da kendinden sonra, iyi
heybet ve byklk sahibi padiah oldu. Sonunun hayrl olmasnn alameti de budur. En dorusunu bilen Allah' tr.
iir
Cihan
salrasna
kim baktysa
diye dnd orada.
Satranc nasl oynarm
ahn nne srd nce piyadeyi;

eli oyunda, gnl kendini bilmez etti.
Fili ve veziri balamay diledi,

At oynad, hareketli talar bal kalnca.
Felein tasna
atarak zarn
Vezirle amaya bakt oyunun amazn.
Satran tahtasn ho denmi sanrsn,
Oysa bin satran ustas geldi gitti cihana, unutma.
Bu satran tahtasn zapt etmek istediler;
Dzenbaz felek onlar ah-mat etti sonunda
A ki, Osmanoullar' nn menkbelerini yaz
Ki her ky bir Badat etti bunlar.
Ey akll insan, aldanma dnyann hilesine;

Nicesine tuzak kurup yendi onun hilesi.
SuLTAN MEHMED DNEMi*
Gel imdi ey insan suretine girmi tertemiz cevher

Ki senin iin var olmutur bu lkeler, bu toprak
Senindir kainatn feleklerinin
Eri meydanna sen abucak
* Bu balk ve altndaki iir, konu
blmn banda olmaldr.
214
btnl
meydan
gz nne
alnnca
bir sonraki
Acele et, atma bin de gel

Karaman samak ister bana toprak
Gel artk ey sevgili dost Sultan Mehmed
Karaman' n gzne bir mezar srmesi ek
Karamanolu
Dourdu
kulukaya yatt
karga, kuzgun ve erp
Haramzadeler dourdu da ad verdi

Deil bunlarn o nesepleri gerek
Kimine Germiyan AydnTekeder
Yalandr Menteeli dii erkek
Sultan Mehmed Gazi'nin olu Sultan Murad Han Gazi'nin saltanat otuz bir yl oldu ve anlattm onun hallerine, szlerine ve fiilierine ait olan bu gazalar ve maceralarn
hepsini ben Aki Dervi Ahmed bizzat grdm, bildim ve
ksaca bu menakpta yazdm. Bunun sebebi, bu sultann
szlerinin ve fiilierinin dille aklanamaz olmasdr.
Ondan sonra sra olu Sultan Mehmed' e geldi. Hicretin
sekiz yz elli beinde (M. 1451) ve Muharrem aynn bala
rnda Sultan Murad Han Allah'n rahmetine kavutu ve o
lu Sultan Mehmed, Muharrem aynn on altsnda Perem
be gn tahta geti.
BLM 121
Bu blm Sultan Murad'n olu Sultan Mehmed'in

tahta nasl getiini, Edirne'ye nasl geldiini
ve daha nce nerede olduunu bildirir.
Sultan Murad bir gn Ada'ya dolamaya "tmi ti. Sara a
dn
prnsunun anda bir derviin oturduunu
grd. Bu dervie yaklatnda dervi, "Hey padiah Murad
Han! Tvbe et ki lm vaktin yaklat. Bu geici yokluk sarayn terk edip ebedi olan varlk sarayna gideceksin" dedi. Sultan Murad Han bu sz iitince yanndaki Sarnca Paa'ya "Saruca! Sen ahit ol, btn gnahlarma tvbe ettim." dedi ve
215
a.Y!ll; sz dier yanndaki shak Paa'ya da tekrarlad. Hnkar Ishak'a bu derviinnereden olduunu sordu. Ishak "Sultanm! Bursa'daki Emir Seyyid'in mridlerindendir." dedi.
Hnkar dnd, sarayndan ieri girdi ve atndan indi. Bam aryor, diyerek yatt. Hastaland. Vasiyyetnamesini
yazm, Halil'i nazr, olu Sultan Mehmed'i vasi edinmiti.
gn hasta yatt, drdncgn oluna adam gnderdiler.
lsn on gn sakladlar, paalar ldn kimseye
bildirmediler. Yine divanlar topladlar, trnarlar verdiler, hekimler de tedaviye devam eder gibi davrandlar, ilalar hazrlayp verir grndler. Vefatndan on gn gemiti ki
Sultan Mehmed Edirne'ye geldi, tahta geip oturdu. Halkn
ou o zaman anladlar hnkarn ldn. Sultan vakit geirmeden babasnn lsn Bursa'ya gnderdi. sfendiyar
kzndan bir kk kardei vard, onu da makamna gnderdi. Yasllar yaslarn tamamladlar. Ondan sonra saltanat
tahtnda oturup hkme ve hkmet etmeye balad.
r gn haber geldi; Karamanolu brahim'in karn yarl
m nesebi belli olmayan ocuklar dourmu. Bu olanlar
dan birini Germiyanolu'nun yanna Ktahya'ya, birini Aydnolu iline, birini de Menteeolu iline gndermi ve kendisi de Alayye'ye (Alaiye) yrmt. Sultan Mehmed bu
haberi iitince hemen shak Paa'ya hilat giydirdi, Anadolu
beylerbeyiliini verdi ve onu gnderdi. Kendisi de ayrca
hareket etti, Bursa'ya vard. Karamanolu'nun olanlarnn
he si katlar tekrar analarnn karnma girdiler. -Sultan Mehmed Han Gazi, hzl bir ekifde Akehir'i viiayetiyle birlikte fethetti. Oradan ayrld, K:;nya'ya yoneldi.
Karamanolu tekrar alayp yalvarmaya balad. "Gnahlarma tvbe! Yaptm ilere piman oldum" dedi ve paa
lada dudu kularnn iine altn koyarak gnderdi.-0 paa
lar ok mahcup kiilerdi. eyhler, danimendler ve paalar,
filorileri grnce utandlar. Utandklarndan dolay gelip
padiaha, "Sultanm! Atan da deden de bu Karaman vilayetine geldiler ve bu vilayetin btnn fethettilerdi. Ama yine bunlara merhamet ettiler de vilayetlerini geri verdiler ve
dndler. imdi sultanm Karamanolu kzn vermeyi ve
216
her seferinize de katlmay teklif ediyor. Umulur ki sultan..:..

mz dahi kendisine merhamet ede." dediler.
Sultan Mehmed bu sz iittiinde kabul edip Karamanof
lu'na vilayetini brakt ve kendi vilayetine saadetle dnd. )
____.,. )
1
iir
Yine dnyaya gne burcu dodu

Grnr oldu yaplan ilerde alametler
Douya batya
Gne
karaya ve denize dola

gibi ltuf ve ihsan ortaya ka
Klcndan onun titreye dalar

Bulutlar saklanr sisierin ardna kaar
Arap, Acem, Bulgar ve Sind'e

Hkm verir tez gelin divanma diye
itaat eder cmle cihan halk
Bu ahn hkm karsnda herkes
ayn
isyan eden kafideri krar

Saray ve kklerini virane klar
Adaleti ve cmertlii iki dnyay marnur eder
te ahlarn ah dile geldi derler
BLM 122
Bu blm Sultan Mehmed Han Gazi'nin

Karaman' dan dnp geldikten sonra ne yaptn
ve ne ekilde bina yaptn bildirir.
Sultan Gelibolu'dan Rumeli'ne gemek istedi. Kendisine

"Devletli sultanm! Gelibolu Baaz'n kafir gemileri kapattlar." dediler ve hnkar Kocaeli'ne gtrdler. stanbul'un
st yannda Boaz'da Akahisar'a (Anadolu Hisar'nda)
konakladlar. Kendisi de babasnn getii yerden Rum,eli'ne geti.,t\.!,<ahisar'n kars~lad. Halil Paa'ya
"Lala! Buradabana bir .!isar gereklidr. dedi. Emretti, hisar yaptrd. Hisar tamamlannca Akayl Mehmehey'i
----- 217
"Tez elden stanbul'a git ve kuat." diyerek gnderdi. Mehmed Bey geldi, ehrin kapsndan adam yakalad, kylerinin davarlarna el koyup gtrd.
Bu durum tekfura bildirildi. "Trk bizim gnlmz yaralad, evimizi bamza ykt." dediler. Tekfur "Bunlarla
komuluk yapmamz, doanla kuzgunun komuluuna
benzer. Bu Trklerden bir kurtulu aresi varsa onu ancak
Halil Paa bilir. Ona yalvarmak, kk balklar gndermek
gereklidir." dediler. Baln karnn filoriyle doldurdular,
Halil Paa'ya gnderdiler. Tekfur'un Kerluka adnda bir ve.ziri vard. O "Halil bal iltar ama size faydas dokunmaz.
Siz kendi ba nzn aresine bakn." dedi. Bal-Halil' e getirdiler. Halil Paa baln karnn a eri sanda oydu. Kafirlerin szlerini dinledi, kalkp hnkarn huzuruna kt.
Kafirler hakknda nice szler syledi. Hnkar "Hey Lala!
Bahar olsun grelim Allah ne buyurursa on
edi. Aslnda hisarn fethine oktan beri hazrlanmakta d ar.
Hazrlklar tantamlandgmda ba1'ta:r aa gelmiti. u tan "Bu
y
Is tan ul' da
218
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
dahi Orhan Han Gazi oludur, o da Osman Gazi o vludur, o

Han Gazi oludur, o da Sultan Sleyman ah
Han Gazi oludur. Ksacas bunlar Gk Alp neslidir ki Q da
Ovuz Han olu
. Ve bunlarn so unu nesiini ilk blm_s!e yazp aklamstm. Ve bu fetih hicretin sekizyz elli yedisinde (M. 1453) Sultan Mehmed Han Gazi el~ ...
_Qg_Ertr)
BLM 123
Bu blm stanbul'un alnmas ve harap olmas sonras

tekrar nasl marnur olduunu bildirir.
Sultan Mehmed Han Gazi stanbul'u fethettiinde subal

n Sleyman Bey' e verdi ve btn vilayetlerine "steyen
gelsin. stanbul' da evler, balar ve baheleri m lkyle veriyorum. Dileyen gelip alsn." diye haber gnderdi. Etraftan
gelenlere evler verdiler. Bu ehir yine de bu ekilde fazlaca
marnur olmad. Ondan sonra padiah her vilayetin zenginlerinden de fakirlerinden de bu ehre evler srlmesine
hkmetti. Her vilayetin kadlarna ve subalarna padia
hn bu hkmyle adam gnderdiler. Onlar da bu hkm
gereince ok sayda aileler srp stanbul' a gnderdiler.
Bu gelenlere stanbul'da evler verdiler. Bu defa ehir mamur olmaya balad. Ondan sonra bu verdikleri evler iin
kira (mukataa) koydular. Bu kira halka zor geldi. "Bizi gzel evlerimizden srdnz, getirdiniz; bu kafirlerin evlerine kira vermek iin mi getirdiniz." dediler. Hatta bazlar
avratlarn ve ocuklarn brakp ehirden kat.
Sultan Mehmed'in Kula ahin adnda, atasndan, dedesinden kalma bir adam vard. Padiaha "Hey devletli sultanm! Atan deden bunca memleketler fethettiler, hi birisinde mukataa koymadlar. Bu i sultanma layk deildir."
dedi. Padiah dahi onun bu szn kabul etti, mukataay
kaldrd. Yeni bir hkm verdi ve "Verdiimiz her evi mlkyle verdim." dedi. Bundan sonra her ev verdiklerine
mlkleri olarak tasarruf etmeleri iin yazl bir kat da verdiler. Bu ekilde ehir marnur olmaya balad. Mescitler,
219
zaviyeler ve eitli mlkler yapmaya baladlar. ehrin hali tekrar iyilie dnd.
Babas kafir birisi, padiahn veziri ve yakn oldu. Bu vezirin babasnn dostlar olan stanbul'un eski kafideri onun
yanna gelip "Hey, ne yapyorsun. Bu Trkler bu ehri tekrar marnur ettiler. Senin gayretin nerede. Senin atann dedenin yurdunu ve bizim atalarmzn ve dedelerimizin yurtlarn bu Trkler aldlar. Gzlerimizin nnde dilediklerini
yapyorlar. imdi sen padiahn yaknsn. Bir are bul da
bu halk, bu ehri imar etmeyi braksnlar ve tekrar ehir bizim elimizde kalsn." dedi. Vezir de "Daha evvel koyduklar u mukataay padiaha syleyelim tekrar koyduralm.
Halk da mlk yapmaktan el eksinler. ehir tekrar harabe
haline dnsn. Sonunda bizim elimizde kalsn." dedi. Ondan sonra bir gn padiaha vard. Bir mnasebetle mukataadan bahsetti. Padiah raz etti, yeni bir i kard. Bu aldatc melun kafire ad Mslman birisini daha kattlar; o aldatc kafir ne dediyse yazdlar, bu konuda hi kimseye sz
sylettirmediler.
SORU.- O vezirin kim olduu sorulursa?
CEVAP.- stanbul' da esir edilen kimselerden Rum Mehmed' dir. Onu daha sonra padiah it gibi bodurdu.
SORU.- Sultan Mehmed Han Gazi stanbul' da ne yaptrd.
CEVAP.-~kiz medrese, orta yerinde bir ulu cami ve camiin kar snda .. ksek bir imaret ve bir tarafnda darifa
yaptrd. Bu her birisinin medrese ern ar asn a suhte er
iin bir tetimmesi de vardr. Bundan baka Hazret-i Eyyub
Ensari zerinde bir imaret, bir medrese, bir cami ve Hazret-i
Eyyub Ensari'nin zerine yksek bir trbe yaptrd. iir
Cihan
marnur eden hanlarn adaletidir

Eer zulm ederlerse kanlar dklr
Hak bu han' bir sebep kld cihanda
Cmle insanlarn Hakk' a doru gitmesine
220
eriatn nizarnn han'n
elinde koydu
Btn beyan ve kanunlar meru olsun diye
A.ki menakbn yaz Osmanolu'nun
Ki nde gelenler bu soya dua etsin.

iir
Kiinin ettii
Bulur onu ya
kalmaz yannda
oul ya kz tatl cannda
Meseldir bu szm denir ezelden

cmle aklllarn divanlarnda
Yazldr
Ne tasadarsan bu halka ktlk

Brakmaz bil Hak onu kimsenin cannda
Bu sebepten halk stanbul'un imaretinden kamaya bala
dlar.
Ne talihi var u stanbul'un

Ki hkm ayn ekilde srmez canda
Padiahn sz birbirini tutmasa
Olur memleketi srekli ziyanda
zellikle bir de veziri kafir olursa

Vezir zarar ister olur srekli imanda
Bu imdiki mukataann olmasna Rum Mehmed sebep oldu.
BLM 124
Bu blm nez'in [Aynos] ne suretle fetholduunu

ve fethin sebebini bildirir.
Bir gn Fire'nin [Firecik] kads, vilayetinin halini bildirmek

ve nez kafideri yznden bu memleketin ne halde olduu
nu sylemek iin hnkara geldi. Kad padiahn elini pmek iin ieri girdi, el ptkten sonra padiaha yle syledi, "Devletli sultanm! Bu Fire ve psala vilayetlerinin halle221
ri son derece znt vericidir. Sebebi udur. Enez kafideri

Mslmanlarn esirlerini kullandrmazlar, Mslmanlarn
esirleri srekli kaar Enez' e girerler. Sahibi ardnca gelince
eer o kii bildik ve tandk ise basit bir ey verirler gnderirler. Bildik birisi deil ise dverler, Mslmanlar esiri alamadan giderler ve hatta kafirlerin kendisini dahi esir aldk
lar olur. Bu Enez daha evvel stanbul'abal idi. Zira halk
stanbul tekturunun kavmindendir. Padiah "Hak Teala bir
are verip dzeltir!" dedi.
Kad gidince Hnkar, adam Has Yunus'u artt, "Bre
Yunus! Tez iskeleye var. Reisiere haber ver, hemen on para iyi gemiyi kullann ve azab askeriyle donatn. yi hazr
lk yapn. Yarn Enez'e onun limanna girin. Ancak oraya
varncaya dein bunu hi kimseye bildirme. Ben de inaal
lah karadan psala'ya varrm." dedi.
Yunus Bey padiahn buyurduu emre uyarak buyruu
yerine getirdi. Hemen Allah'a snp yrd, nez'in !imanna girdi. Padiah da bu taraftan yryp askerle psa
la'ya ulat. Tekfur karadan ve denizden Trklerin geldii
ni grnce yanndaki kafidere "Trk beni bile esir etmek istiyor." dedi. Hemen maln, karsn ve gzel kzn alp
hnkara getirdi ve btn askerlerini de birlikte, yannda getirdi. Padiah da tekfura ve askerlerine iyi dirlikler verdi.
ehrin boalan evlerini etraftan gelen Mslmanlara verdi
ve kalanlarn yerlerinde brakt. Nice kiliselerini mescit
yapt, anlarn ve anlklarn bozdurdu. ehrin karsnda
Tanoz denilen bir hisar dahi vard, ada idi, onu da fethetti.
Limoz derlerdi bir hisar da vard, onu da fethetti. Ksacas
btn nez vilayetini fethetti.
Bu fethin tarihi sekiz yz elli yedisi (M. 1453) ile sekiz yz
elli sekizi (M. 1454) arasnda vaki oldu, Sultan Mehmed
Han Gazi elinden.
iir
nez' de slam mealesi ho yand

Gazi Han onu grd ileriye atld
222
Gnmz dilinde:
Kraym
Hak dmann, alaym

gazilerden serpu gibi
Osmanoullar'nn
Tarihi
diyarn
Kasnlar
Aki yaz menakbn o han'n

Ki vermitir sana hisse ve ok altn
BLM 125
Bu blm Nikpri'nin ne ekilde

ve kimin eliyle fetholduunu aklar.
Vlkolu adndaki despotun elindeydi. Despot lnce shak

Bey olu sa Bey padiaha haber gnderdi. Padiah da sa
Bey' e "Hak teala verirse Srhistan vilayetini slam memleketi etmek isterim. imdi sen o vilayetin eskilerindensin, oraya ne ekilde varmak gerekir, onu bana bildir." dedi. sa
Bey de "Devletli sultanm! imdi frsatdr. Nasl gelirsen
gel." dedi.
Padiah hemen slam askerini toplad, gaza niyetiyle dedi
ve yrd. skp'ten berideki Karatonlu Da'nn te yzne at. sa Bey de oraya geldi ve padiahla bulutu. Padiah sa Bey' i hisar aman ile vermelerini istemesi iin gnderdi. sa Bey de vard, hisar dizdanndan istedi. Dizdar
"sa Bey bizim dinimizde padiahna hain olmak yoktur"
dedi. sa Bey "Hey aptal! Padiahn ld. Siz imdi kime padiah dersiniz." deyince dizdar cevap olarak "Bosna kral
nn kars, despotun kzdr ve o kz imdi bizim padiah
mzdr." dedi. sa Bey "Hey ahmak kafirler! Hi bilir misiniz, bu gelen Sultan Mehmed Han Gazi' dir. stanbul' a neylediini grmediniz mi bari iitnediniz mi ki ylesine konuuyorsunuz." deyince dizdar "Hele gelsin grelim." dedi.
Ondan sonra padiah devletle gelip hisarn zerine kondu.
Hemen cenge baladlar. Beinci gnde hisar feth olundu.
Hisarda Vlkolu'nun byk miktarda gmn buldular, padiahn hazinesine kattlar. Hisara Mslmanlar
koydular. Kafiderden gvendiklerini hisarda yerlerinde b
raktlar, hisarda kalmalarna gvenmediklerine ise ne gerekiyorsa onu yaptlar.
223
Ondan sonra Tirebe hisarna vardlar. Varr varmaz d

hisar fethettiler. O hisarda dahi ok miktarda mal buldular,
alp padiahn hazinesine getirdiler. Ama o hisarn kulesi
nice gn direndi, cenk etti. Sonunda bir gn onu da fethettiler, Hakk'n yardmyla. O hisarda dahi o kadar mal buldular ki haddini hesabn ancak Allah bilir.
Onun ilerisinde kk bir hisar daha vard. Ona Evrenazolu sa Bey' i gnderdiler. Fakat Evranozolu sa Bey varmadan kafider hisar etee vermiler, kamlar, hisar bo
kalm.
Hnkar, sa Bey'i gnderdikten sonra kendisi zbe

en'den Kosova'da Gazi Hnkar'n ehit olduu yere geldi.
Burada Gazi Hnkar'n ve gazilerin ruhlar iin ok ihsanlar etti ve yemekler piirtti. Yeniidi ve dualar edildi.
iir
Bu han ki Hakk'n ltfunu yolda edindi

Btn halk bil ki onu ba edindi
Bu han' a dman olan alem iinde
Bela ve ylan zehrini a edindi
Saadet tacn Hak bu han' a verdi
Hikmetin zuhuruna onu nakka edindi
Aki yaz menakbn bu hann
Ki kara ve denizi cmle mlk edindi
Ve bu fethin tarihi, Sultan Murad Han Gazi olu Sultan

Mehmed Han Gazi elinde hicretin sekiz yz elli sekizinde
(M. 1454) vaki oldu.
BLM 126

Belgrad'a anszn saldrmas n,
orada neylediini ve sonunda ne olduunu bildirir.
Sultan Mehmed Han Gazi slam lekerini toplad, gaza niyetiyle diyerek Belgrad'a yrd. Tuna Suyu'na dahi gemi-
224
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
ler yrtt. stanbul'u fethettiinde bozdurduu bakr at,

vidal ha ve anlardan toplar dktrd, Belgrad' a getirtti.
O toplar kurdular ve attlar. Cenge baladlar. Rumeli Beylerbeyi Day Karaca, hnkara "Devletli sultanm Ben kuluna izin ver Tuna'nn te yakasna geeyim, hisarn karsn
da yer alaym." dedi.
Bu dneeye Rumeli'nin beyleri raz olmadlar. "Eer
Belgrad fethalursa bize tarla srmek der. Zira baka yerde dmanmz kalmaz. Bu hisar da alp bir avu kalan kafiri de datacak olursak halimiz sonra ne olur?" dediler ve
hile dndler.
Szn ksas, Belgrad' almak iin beyler gayret gstermediler. Bir gn anszn Karaca'nn gemek istedii yerde, Tuna' mn te yakasnda ok sayda dman askeri grdler.
Yanku melunu nlerine gelip kondu ve nehirden de ok sayda gemiler getirdiler. Bu sefer cenk her iki taraf iin de daha iddetlendi.
Anszn bir gn Karaca Bey metriste hisara top attnrken
kendisinin bulunduu metris tahtasna kaleden top geldi,
metris tahtas onun zerine dt, ehit oldu. Gemiler de
bu tarafta su yznde harp ediyorlard. Beklenmedik bir
anda gemilerin de nicesi yok oldu. Hnkar "Hey gaziler
Saldrmak gerek." dedi ve hcum ettiler. Hnkarn kendi
kullar yrd ama Rumelililer hain olup yrmediler. Kul
hisara doru yneldi. Kafider hcumun bu tarafa doru olduunu grnce hepsi kullarn zerine hcum ettiler. Kullar geri dndrdler ve nicelerini de ehit ettiler. Padiah
ata atlad ve "Hey gaziler Daha ne duruyorsunuz, ne eyliyorsunuz?" deyip yrd. Garip yiitler padiahla birlikte
hcum ettiler, kafiri tekrar hisara soktular ve ok sayda kafir ldrdler. Bu defa gerekten byk bir cenk oldu. Hisarn alnmamasna Rumeli'nin hiyaneti sebep oldu. Padiah oradan gt, devletle tekrar memleketine dnd.
iir
ki leker karlasa da arbede olsa
Kimine kl
erie
kimine mzrak
225
Kimi kaar nereye kimi kovalar bulunmaz

Er olan kar koyar oka vurua
Gaziler doru olur din yolunda
Salalar din klcn douya batya
Bu gazann tarihi hicretin sekiz yz altm birinde (M.
1456-57) vaki oldu. Bu tarihte iki byk kuyrukluyldz
dodu, birisi batdan ve birisi doudan.
BLM 127
Bu blm Sultan Mehmed Han Gazi'nin oullar

Bayezid Han'la Mustafa elebi'yi nasl snnet ettirdiini
ve o dnn nerede olduunu bildirir.
Sultan Bayezid o srada Amasya' da, Mustafa elebi de Manisa' da bulunuyorlard. Bunlar Edirne'ye geldiler. Dne
baland. Etrafa dn iin davetiler gnderildi. Btn
sancak beyleri, her ehrin ulular ve nde gelenleri geldiler.
Edirne'nin havalisini doldurdular. Bir nice gnlk yollar
dne gelenlerden doldu. zin verildi, padiahn ota ve
adrlarn Ada'ya kurdular. Padiah da devletle Ada'ya
geti, otana geip oturdu.
Haber verildi, her tarafn halk blk blkbelirlenen vakitlerinde geldiler. lk olarak vilayetin alimleri davet olundu. Padiah da devletle saltanat tahtna geip oturdu. Sa
tarafna Mevlana Fahreddin Fazl, sol tarafna Mevlana Tusi, karsna da Mevlana krullah Fazl oturdu. Bnrolun
du hafzlar Allah'n kelamn okudular. Bu oturan alimler,
bu okunan ayetlerin tefsirini yaptlar. lmi sohbetler yapl
d. Ondan sonra izin verildi, sesi gzel olan kimseler ho ve
parlak kasideler ve gazeller okudular. Padiaha layk sohbetler oldu. Tekrar izin verildi, sofralar ekildi, nimetler yenildi. Yemekten sonra yine gzel sesli kimseler kasideler ve
gazeller okudular. Ondan sonra Kur'an okund\1. Akabinde
de ekerlemeler getirdiler. Her ilim ehlinin nne sini koydular. Alimierin hizmetkarlar, bu futalar ekerle doldur-
226
dular. Ben fakir de bir futa doldurup hizmetkarma verdim.

Ondan sonra padiah, bu aziziere ihsanlar etti, hilatler giydirdi. Bu padiahn saadet veren dneminde ve saltanatnn
altnda nice insanlar fakir geldi zengin gitti.
iir
ah oullarn
snnet ettiinde
Erdemli insanlar izzetle geldi gitti
Trl nimetler lezzetle yeniidi
Ruhani gdalar akla yetti
O zaman Aki ok eker ald
Nice kad eker hammal oldu
kinci gn fukara zmresi (derviler) davet olundu, onlara dahi hrmetler gsterdiler. Padiahn ihsanlar bunlara
da gereince ulat. Bunlara iaret edildi, kendi usullerince
edeplerini ve sayglarn padiaha gsterdiler. Padiaha pek
ho geldi.
nc gn memleketin beyleri, devlet adamlar davet
olundu. Bunlarla dapadiah tresince ve usulnce nice gnler sohbetler ve elenceler oldu. Bir nice gnlk yerlere deerli atlar hazrlayp koturdular, yar ettirdiler. ok sayda
dller verdiler. Ksacas bu yaran atllardan hibirisini
mahrum etmediler. Zira padiahlar byle toplantlar kendisine layk olduu gibi yapar ki kendi bykl ve evketi
grlsn. Bu padiah da azametini olduu gibi gsterdi.
Dn
eden grnr harcamasndan

Ki sevgi ulaa sevdii dostundan
Grrler mutlulukta dost biri birin
Ki ne har olacak dnya vanndan
unlar
kim cimrilikle dn yapt

Haberdar olmad demektir namus ve hayadan
Aki bu dn ki han yapmtr
Niceler geldi hem Badat ehrinden
227
Bu mbarek dnn tarihi hicretin sekiz yz altm birinde (M. 1456-57) Edirne'deki Meri S'ndaki Ada'da vaki
oldu.
BLM 128

Mora vilayetine ne suretle vardn
ve orada ne yaptn ve nasl fethettiini
aklar.
Bir gn Serez'den Ballubatra'ya (Balyabatra) bir kii gitmi.

Zorla nice Mslman kadnlarn kullandklarn grm.
Bu kii gizlice bu kadnlara "Hey biareler! Bu din asilerinin
memleketlerine nasl dtnz ki bu kafirlere byle hizmet
ediyorsunuz?" demi. Bu kadnlar alayarak "Yalnz bizi
esir dm sanma. Bizim gibi daha niceleri esir olmutur.
Bizim halimizi Allah'tan gayr kimse bilmez."demiler ve
alamlar.
O kii oradan doru Edirne'ye gelip padiahla bulutu ve

o grd Mslman kadnlarn halini grd gibi bildirdi. Padiah bu haberi iitince slam gayreti kendisine galip
oldu. Btn slam askerini toplad, gaza niyetiyle diyerek
Mora vilayeti zerine yrd. Doru krfeze vard, fethetti. zerine vard her hisar Hak teala bu Sultan Mehmed
Gazi'ye myesser etti. Mora vilayeti btnyle fethalundu
ve btn hisadarnn maln ve esirini alp dilediince kulland. Gazilerinin hepsi zengin oldu. Daha sonra oradan
skp' e yneldi.
Padiah Mora'ya sefer ettii gnlerde Mahmud Paa'y da
Laz (Srbistan) vilayetinin kalann fethetmeye gndermiti.
Mahmud Paa yrd, Gvercinlik (Golumbacz) hisarn,
Sava'y (Ressava), Gerce'yi (Kuruca), Branc' (Branikvac)
ve daha nice hisariar ald. O vilayeti btnyle fethetti. Sultan Murad'n Belgrad zerinde yaptrm olduu tahkimat
daha salamlatrd. Oradan Yillyurd' a (Yellyurd) gitti,
Mehmed Paa da skp' e varmt; orada hnkarla bulu
tu. Orada orduya izin vermek, terhis etmek istediler. Mah-
228
mud Paa "Devletli sultanm! Macar kafirinin yna var.

Bu tarafa gelmektedir." dedi. Bu srada Belgrad' dan Macarlarn byk bir orduyla ilerlemekte olduu bildirildi.
Bu haber gelince Anadolu askerine sancak sancak harlk
lar verildi. slam ordusunun Polava'ya gitmesi ve bir miktar askerin de kaBrlerin hangi tarafa doru hareket ettiini
renmesi emrolundu. Padiah da harekete gemeye hazr
lamyordu ki kafir askerinin grnd haberi geldi. Allah
yardm etmiti de Tahtal'da ok sayda gaziler bulunuyordu. Kafirlerin bu gazilerden haberi yoktu. Kafider yamala
mak iin Tahtal'ya hcum etti. Etrafa yama iin dald
lar, birbirleriyle irtibatlar koptu. O an gaziler Allah' a s
np tekbir getirdiler ve kafirlerin byk sanca zerine hcum ettiler. Kafir orada slam askerinin bulunduunu grnce artk savama arzusu kalmad. Kafir askeri Allah'n
yardmyla krld. Allahuekber! Gaziler ok sayda kafir
krd, nice byk beylerini ve komutanlarn esir ettiler.
Hnkara nce kafirlerin knld haberi geldi, bir iki gn
sonra da kafirlerin sancaklar ve esir edilen beyleri ve komutanlar getirildi. O kafir askerinden pek az kurtuldu.
Daha sonra slam ordusunun ouna izin verildi.
O zamanlar ift akesi yirmi iki alnrd, bu sefer uzak diyara olduu iin padiah sipahiye otuz iki verilmesini emretti. imdi otuz iki olarak alnmas o zaman balamtr.
Fakir dahi o zamanlarda padiahn ihsann umarak skp' e gitmi tim. lsan fazlasyla geldi. Hem o vakit Mevlana Graru Arabistan' dan dnmt, kendisine Bursa kadln o sefer esnasnda verdiler.
iir
Mehmed Han ki Hak yardmcs oldu

Gazilerin cmlesi nimetiere gark oldu
Bu han ki kafire klcn sald
Dnyadaki btn kafider akna dnd
Bu han'n heybeti tuttu cihan,
Bu han btn hanlardan daha fazla iyiliklerde bulundu
229
Onun gcn ve salabetini iiten sultanlar

Akllar gitti hepsi mecnun oldu
Dou
ve bat adaleti ve
cmertliiyle
doldu
Menakb Osmanoullar'nn mevzun oldu
Bu han' a cihanda kim ki ba edi
Saadet buldu, baht uurlu oldu
Ak! Osmanoullar'na duac
Dua ehli cihanda makbul oldu

Bu fethin ve gazann tarihi, Sultan Mehmed Han Gazi ve
kulu Mahmud Paa'nn eliyle hicretin sekiz yz altm birinci ylnn (M. 1457) sonunda vaki oldu.
BLM 129
Bu blm Mora vilayetinin kilitleri gibi olan Mesevri,

Londura ve Yldz'un ne ekilde fetholduunu aklar.
Mora'nn aznda Sultan Murad Han'n ykm olduu Germe hisar (Heksamilion) vard. Kafir askerleri deniz tarafn
dan karak o hisariar tekrar yapt. O vilayetlerde olan
Mslmanlar o hisariarn ierisinde kald. Sultan Mehmed
Gazi'ye bu haber gelince padiah Mahmud Paa'y hemen
Rumeli askeriyle birlikte gnderdi. Mahmud Paa harekete
geti ve Germe'nin zerine gitti. Padiah da nice gnden
sonra Mahmud Paa'nn ardnca gitti. Mahmud Paa Germe Hisar'na yaklat. O zamanlar Mora'nn sancakbeyi Elvan Beyolu Sinan Bey idi. Krfez hisarnda duruyordu.
Mahmud Paa'nn geldiini iitince Mslmanlara haber
verdi ve kendisi de hisardan kmak iin hazrla balad.
Germe' de olan kafirlerin casuslar vard. Bu casuslar kafirlere Trklerin ok byk sayda askerle geldiini, sabahtan nce varacan haber verdiler. Kafider kamak iin harekete geti. Sinan Bey de bulunduu hisardan kt. Kafirler Trklerin kendilerini kracan grdler. Gemileri de-
230
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
nizde hazr bekliyordu. Gemilere binmeye hazrlanp binmeye baladlar. Mahmud Paa'ya kafirlerin kamak zere
olduu haberi geldi. Mahmud Paa en sekinlerinden birka yz gazi seti. Hcum edip saldrdlar. Henz kafirlerin
son ksm gemiye binerken baskn yaptlar. Hayli kafiri canl olarak yakaladlar. Mahmud Paa orada padiah gelinceye kadar bekledi. Padiahla buluunca birlikte yrdler,
Mesevri'yi, Londura'y ve Yldz hisariarn fethettiler.
Ksacas, o seferde Mora'ya tabi alt hisar fetholundu.
Bunlara Karluili ve bu fetholunan hisariarn beylerine Karluolanlar derlerdi. O da padiaha geldi ve onun mrn
de sona erdirdiler.
Oradan geldiler, Eriboz blgesine uradlar, oray hallettiler.
Bu gazann tarihi hicretin sekiz yz altm drddr (M.
1459-60). Btn bu yerler Sultan Mehmed Han Gazi elinden
fetholundu. Bu tarihten nce Bursa yand, bir ok Mslmanlar, mallaryla helak oldu.
BLM 130
Bu blm Semendire'nin (Semendria, Sandrew)

ne ekilde fetholduunu aklar.
Padiah btn heybetiyle zvornik' a (Swornik) yneldiin
de Bosna kral, Semendire'ye hakim olmu idi. Bosna kral

padiah kendi zerine anszn gelir dncesiyle ve kendisinden de ok ekindiinden ona bir adam gnderdi ve Semendire'yi vermeyi teklif etti. O srada Mahmud Paa'nn
kardei Semendire' de idi. Semendire'yi btnyle ona
emanet etmilerdi, kral iinde bulunmuyordu. Kral, Mahmud Paa'nn kardeine de Semendire'yi Trk padiahna
verdim, diyerek haber gnderdi. Mahmud Paa kardeiyle
haberleiyordu. Semendire'yi vermesine raz olmutu. Bosna kralna o kadar sz sylemilerdi ki sonunda kral da raz olmutu. Szn ksas Semendire'yi vermeye raz oldular.
Mahmud Paa'nn kardei krala "Semendire'yi Trk' e ver231
dim, demisin. Veririm ama btn iindekilerle veriyorum,

tamam m?" diye haber gnderdi. Kral da, "Ver!", dedi.
Bu tarafta Mahmud Paa'nn kardei, Mahmud Paa'ya
"Adamnz gnderin, Semendire'yi teslim alsn, hisarna
adam koyun, tahkim edin." dedi. Hnkar zvornik' a varmadan gelen adamlarna Semendire'yi teslim ettiler. Semendire'yi zaptettikten sonra anlarn yktlar, mescidler
yaptlar, iinde slam hutbesi okundu.
Hak tealann yardmyla Sultan Mehmed Han Gazi adna
Srbistan vilayeti btnyle fetholundu.
iir
Srbistana btnyle slam hkmetti

isyankar kafirlerin hepsi kat sazlklara
slamn evketi o ilde yrd
Srbistan' n
gzelleri balad naza
Yovan'n kz
beni seviyor der

Ki sevgisini gnldeki srra balad
Semendire' de yerleti yenieri
Azablar ake sayar oldu kaza
Han Mehmed madem ki Srbistan' fethetti
imdi Aki sen de tarihini yazsanal
Sekiz yz altm drt buna tarih
Sinop' a tut kulak, gelen avaza
Ve hem Amasra'ya han'n arzusu var
Gide k ki gemiler gelebilsin balarda
BLM 131
Bu blm Amasra'nn ne
ekilde fetholduunu aklar.
Bu Amasra, Karadeniz kysnda, Mslman memleketi

arasnda kalm bir hisardr. Padiah Firenktir. Btn Anadolu'nun kaan esiri o hisara girerdi. Ayrca bu Amasra ka-
232
firleri zaman zaman denizde korsanlk yaparlard. Kendilerine sorulduunda da baka memleketin gemileridir, derlerdi. Bunlarn durumlarn ve Mslmanlara ne gibi hareket ettiini mcahitlerin sultan Sultan Mehmed Han Gazi'ye duyurdular.
Padiah "Mahmud! O hisarnasl bir yerdedir ki benim
atam ve dedem almadlar." dedi.
Mahmud Paa "Devletl sultanm! Bu hisarn imdiye kadar alnmamasna sebep Hak tealann hikmetinde bu hisar
da sizin fethedecek olmanzdr. Takdir-i ilahide byle mukadder imi." dedi.
Padiah "Mahmud! Hemen bunun hazrln yap da varalm Allah'n takdirinde ne yazlm ise onu grelim." dedi.
Mahmud Paa da gemiler donatt. Sekin askerleri toplayp gemilere koydu, Amasra'ya gnderdi. Bu taraftan da
padiah karadan yrd, Bolu'dan Amasra'ya indi.
te tarafta sfendiyarolu smail Bey de Sinop' a indi. Padiahn Amasra'ya vardn duyunca hnkara iyi hediyeler gnderdi. Hnkar Amasra'nn zerine kondu. Gemiler
de deniz tarafndan gelip Amasra !imanna girdiler, lenger
saldlar, halatlarn baladlar.
Amasra hisarnn tekfuru grd ki eer satarsa cmert bir

var, satnazsa zorla alr. Yanndaki kafirlere, arkadalarna "Ben bu hisar bu gelen mterilere minnetle vereyim. Yoksa karlksz alrlar, bizi de krarlar. Karlarm
z, kzlarmz esir ederler, barlarna basarlar. Oklarmz
krp yaylarmz eerler. Kendi kllarmzla boyunlarm
z keserler de kllarn boyunlarmza asarlar. Btn bu
haller olmadan bu hisar iyilikle vermek daha yerinde
olur." dedi. Kafider tekfurun bu fikrini kabul edip beendi
ler. "yle et. Sana muhalefet etmeyeceiz. Sen ne dersen biz
ona boyun eeceiz." dediler. Tekfurun kendisini padiaha
gnderdiler. Tekfur kt, hisarn kilidini nice kafirler ile padiaha getirdi ve bylece hisar teslim ettiler. Padiah da belirli kafideri mallaryla birlikte stanbul' a gnderdi, kafiderden hi birisini esir almad.
mterisi
233
flakan ilinin ucunda padiahn bir hisar vard. Onun halkn
bu Amasra'ya getirtti. Byk bir kiliseyi cami yaptrd.

Onda Sultan Mehmed Gazi adna slam hutbesi okundu.
Ayrca bir kad tayin etti.
iir
Bu slam bucanda kfr ve zulmet

Amasra olmutu batan baa zillet
Bir paras kalmt ancak
Han onu gtre ki gelsin ona nbet
Bu han karanla girse nurlandrr
Aki Hakk' a kr et ve cana minnet
Bu fethin tarihi hicretin sekiz yz altm drdyle bei (M.

1460-61) arasnda vaki oldu. Hem bu fetihler Sultan Mehmed Gazi elinden oldu.
BLM 132
Bu blm Sultan Mehmed Han Gazi Sinop'u, Kastamonu'yu

ve padiahyla birlikte btn vilayetini, Koyluhisar ve
Trabzon'u bir seferde hepsini ne ekilde fethettiini bildirir.
iir
Padiahn
kuvveti devletin mrne mr kattndan beri

Uzatt devlet elini kanun ve nizarn klcna
Btn vilayeti yolu kaplad han
Gndz gne gibi gece de mah
Bu hana peygamberin mucizesi eriti
erisi evliyalardr yardmcs Allah
Gnlden mademki niyet kuu utu
Erer maksuduna bir dayanakla ve snakla
Rum padiah Sultan Mehmed, iittii Uzun Hasan'n hadiselerinin zmne megul oldu. Bu niyetle bir gn Mah-
234
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
"Benim hatrmda birka niyetim vardr.

Hak teala bu ben zayf kuluna onu da nasip eder.
Biri Kastamonu ve Sinop'un bulunduu sfendiyar vilayeti,
biri Koyluhisar birisi de Trabzon' dur. Bunlar benim huzurumu ok karr, daima bunlarn hayali gzmden ve gnlmden gitmez durur." dedi.
Mahmud Paa "Devletli sultanm! Allah'n yardm, resulnn mucizeleri, evliyann himmetiyle hemen o tarafa ynel, bunlarn hepsi hasl olur." dedi.
Hnkar "Mahmud! Vaktidir, grelim bakalm bu konuda
ne yaparsn." dedi.
Padiah gemiye girdi, Bursa'ya yneldi. Gemi Mudanya'ya vard. Oradan atla Bursa'ya vard ve orada oturdu.
Mahmud Paa ise bu tarafta, stanbul' da yz para gemi
dona tt, Sinop' a gnderdi.
Gemiler gitmeden smail Bey' e bir mektupla adam gnderdiler. Mektupta smail Bey' e "Trabzon'a gemiler gnderiyoruz. Kerem ve ltfedesiniz de padiahn hatr, dostluk
ve sevginizi gstermek iin onlarn ihtiyalarn karlaya
snz. Kaptana harcamak iin ake vermiizdir. Eer yeti
neyecek olursa ltfedip, bakr ocandan padiah iin belirlenen akeden ne harcanmas gerekiyorsa veresiniz.
Azab askerleri edepsizlik edecek olurlarsa dierlerine kt
rnek olmasn diye, haklarndan gelesiniz. Ne ekilde cezalandrmak gerekirse yle yapnz. Benim gnlm sizlerden
honuttur." diye yazd.
Gnderilen adam smail Bey' e gitti. Mahmud Paa da
Edirne'ye giderek Rumeli'nin askerini toplad; azabn, serohorunu hepsini alp Bursa'ya getirdi. Anadolu beylerbeyisi de Anadolu askerini Sultann'ne (Sultan y) toplayp getirdi. Mahmud Paa da Bursa ovasnda vilayetin
btn azab ve askeriyle kondu.
O srada smail Bey' e bir adam daha gnderdiler. "Olun
Hasan Bey sekin askerlerle Ankara'ya gelsin ve orada benimle bulusun." dedi. smail Bey, azab askerine daha evvel
ulaan mektupta emrolunduu gibi davranmt. Olunu
da huyurulduu gibi gnderdi. Bu taraftan da Karamanomud
Paa'ya,
Umarm
235
lu brahim Bey bir olunu askerle birlikte gndermiti. Padiah Ankara'ya geldiinde bunlar da geldiler, padiahla
Ankara' da bulutular.
iir
Gr insanolu ne tedbirler, hileler eder

Yani mlk edinmek iin her alemi
Sanr kalr
kendisine mlk
bunca gam
Kar ektiidir
Sonunda bir arn yer onun mlkdr

Koyup gitti saltanada srd zaman
smail Bey, olu Hasan Bey Ankara'ya vardnda kendisini tutup kapclar adrna koydular. Bu olmadan nce s
mail Bey'in kardei Kzl Ahmed, padiahn yannda bulunuyordu. Bolu sanca onun tmaryd. Mahmud Paa onun
akln elmiti, devaml kendisine "Hnkar sana babann
vilayetini karlksz verdi." derdi. Bu ekilde berat dahi
yazdrp Kzl Ahmed'e vermiti. Hasan Bey'i hapsedince
Hasan'n sancan Kzl Ahmed'e verdiler ve kendisini
Kastamonu'ya gnderdiler. Ahmed Bey hemen yryp
Kastamonu'ya vard. O vilayetin halk bu gelenin kendi padiahlarnn olu Kzl Ahmed olduunu grnce hepsi itaat edip boyun ediler.
smail, vilayetinin Kzl Ahmed' e dndn grnce
dnd Sinop'a indi. Hnkar da Kzl Ahmed'in ardnca Kastamonu'ya vard, oradan Sinop'a yrd. smail Bey Sinop'un zerine vardnda hisarn kapsn kapatt. Hnkar
hisardan hayli geri kalmt. Kzl Ahmed'le Mahmud Paa
ilerlediler hisarn yannda karargah kurdular. Mahmud Paa
atna binerek hisarn dibine geldi, smail Bey' i artt. smail
Bey hisar burcunun zerine geldi. Aadan Mahmud Paa
smail Bey' e "Hey beyim! Niin kaarsn? Bu vilayetin btn
halk Kzl Ahmed'in geldiini duydular. Bu vilayet onu bey
tand. Gelen spahilere kendi mlk ve tmar yine verildi.
imdi sen bu hisarda ne zamana kadar dayanabilirsin ki pa-
236
diahla ekiiyorsun?
Bu ehrin limann dahi aldlar." dedi.
smail Bey Mahmud Paa'ya "Ben padiahn beni ve olan

larm
ldrmesinden korkuyorum." dedi. Mahmud Paa

diye cevap verdi.
Szn ksas Mahmud Paa, smail Bey'i kendisine ait ne
kadar mal varsa fazlasyla vereceklerine ve kendi ne yeri isterse oray trnar vereceklerine inandrd. smail Bey de inanp ahitleerek kabul etti. Paa gelip hnkara durumu bildirdi. Padiah da ordusuyla hareket edip hisarn karsna
yerleti. smail Bey hisardan kp hnkarn elini pmek istediyse de hnkar "Sen benim byk kardeimsin. Uygun
mudur ki benim elimi pesin." dedi.
Szn ksas, hnkar hisara girdi ve ne murad varsa onu
elde etti. Ondan sonra smail Bey Drekani'ye gitti. Padiah
da Kastamonu ve Ayafni hisariarna ve Sinop' a kendi kullarndan koydu. Btn vilayetin askeri topland, Kzl Ahmed' e kattlar.
SORU.- Hasan Bey, seferdekimin yannda yrd dersen,
CEVAP.- Hnkar ona Bolu sancan verdiinden kendi
sancayla sefere katld.
"Haa, padiahmzn byle bir fikri yoktur."
iir
Bir iki gn olan cihana kanma

Ziyandr sevgisi ziyana kalma
Senin adn filan sylenir ancak
O ancak bir szdr filana kanma
Yalandr iddias,
gler yzne
Syledikleri srf yalandr, szne kanma
iir
Bildin mi dnya insanlara neyiedi ne etti

Gld yzne bir iki gn aldatt gitti
O hrs ve hevesten onu salralara sald
Gaflet tuzan kurmu idi hemen onu tuttu
237
Ak Paazade J Osmano!)ullar'nn Tarihi
Girdi bu cihan bana bir gl almak iin

Haner gibi dikeni gr canna hatt
Her nesneyi kim kendinin sand cihanda
Bir hayal imi ancak, kalan gitti
Aki hayal atma binme cihanda
Kim bindi ise gr onu sonunda ne etti
BLM 133
Bu blm smail Bey'in Drekani'de (Devrekani)

kendine ait olan eyleri alp hazrln yaptktan sonra
nereye gittiini aklar.
Btn maln ve olanlaryla kzlarn kendi davarlarna

ykletti, veziri ehabettin Aa'y ve btn kullarn yanna
alp Bursa vilayetinde Yeniehir'e geldi. Zira Yeniehir'i ve
negl' ve Yarhisar' istemi, hnkar da vermiti. smail
Bey de Yeniehir' e gelip yerleti.
SORU.- Bu Karamanolu Ankara'ya geldi demitin, daha
sonra hi anlmad. Kendisi nereye gitti?
CEVAP.- Hnkara geldiinde hnkar ona hilat giydirdi,
babasnn yanna gnderdi. Bir daha Karaman eytanl ortaya kt. Hnkar Koyluhisar (Koylhisar) vilayetine gelince Karamanolu, smail Bey' e adam gnderdi. "Hey tekfur
kulu! Geri dn, Yeniehir'e gitme. Osmanolu'nun frsatn
bulduk. Bu taraftan biz hareket edelim. Osmanolu'nu araya alp sktrarak iini bitirelim. Ben sana yardmc olurum. O taraftan da Hasan Bey' e haber gnderelim; o da hareket etsin. Sen de tekrar kendi vilayetine git." dedi.
CEVAP.- smail Bey Karamanolu'na "Bu senin szn
Mslmanla smaz. Bu sze mnafklk derler. Bir gazi
padiah gazaya gidiyor. Bizim onu yolundan alkoymamz
islama uygun dmez. zellikle de kendi kalelerinde o padiahlarn kullar oturuyorken ve hem memleketim, kendi
kardeim Ahmed'in elinde iken." dedi.
Bunun zerine Karamanolu zld ve akna dnd.
238
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
iir
Dediler ahmak ve mecnundur o kii

Ki iki eye heves eder
Biri gemi ola giden gitmitir
Biri gereklemeyecei durmaz umar
BLM 134
Mehmed Han Gazi, Koyluhisar' ne

ve hem ne olmu idi?
ekilde
fethetti
Sultan Mehmed Koyluhisar' a varmadan onun bir Hseyin

Bey derler bir beyi var idi. Onu Uzun Hasan almadan, o
Hseyin Bey bir gn av iin salraya km idi. Anszn
Uzun Hasan bunu salrada yakalam, hisarna gtrm.
aresiz Hseyin Bey de hisarn teslim etmi.
Hnkar Uzun Hasan'n Koyluhisar' aldn iitince Rumeli Beylerbeyi Hamza Bey' e leker verdi, azab askerini de
gnderdi ve "Koyluhisar'n zerine var, hisar fethetmek
iin gayretini gster." diye buyurdu. "Eer fetholmayacak
olursa vilayetteki kylerini vur, yk ve yak ki nice zamanlar
marnur olmasn." dedi.
Hamza Bey bu buyruu hnkardan iitince leker toplayp hisarn zerine vard. Bir nice gn acayip cenkler oldu.
Sonunda grdler ki hisar fetholmayacak, halk da oturmakta, hisar braktlar, vilayeti talan ettiler. Azablar bir Ermeni
kyne vardlar; bir nice Ermeni karsyla yalsn buldular, yamaladlar. Bu karlada yallaranameru iler yapt
lar. Bu azab taifesi byk sular ilerlermi. Sonunda Ermeni keileri varrlar, Uzun Hasan'a ikayet ederler. "Evvelki
beyimiz zamannda bunun gibi murdarlklar olmazd, hem
padiahmz daha da zayft. imdi senin gibi azemetli padiah zamannda kaniannza ve ihtiyarlarmza bunun gibi
kt iler vaki oldu." dediler.
Vilayetin halkn vurduktan sora Hamza Bey kendi vilayetine dnd ve bu hadisenin zerinden bir nice yl geti.
Sultan Mehmed Han Gazi, Sinop vilayetine varp fethet-
239
tikten sonra Koyluhisar'n zerine hcum etti. Her taraftan

toplar kuruldu. Birka top hisara isabet ettiinde hisar halknn akl at. Hisar teslim ettiler. Padiah emretti, hisar
zapt edip iine kendi askerlerinden koydular.
SORU.- Ey dervi! Bu azab askerleri bu gibi nameru i
leri niin ettiler, bu Osmanolu'nun askerine yakmaz,
derlerse sen ne dersin?
CEVAP.- Bu Osmanolu'nun askeri ksm ksmdr. Yani
o asker on iki snftr. Her biri bir kavme mahsustur. Bu
azablar bir vilayete vardklarnda padiahn parasyla oraya
vardklarndan bunlara yasak yoktur. Bir yere vardklarn
da padiahlarna hile ve ktlk eden kavme dilediklerince
ktlk yaparlar, Osmanolu'nun geldii memleket padiaha boyun esin diye.
iir
Cihanda ne olmutur ki onu

Gz grmemi kulak iitmemitir
Bir insan ki iyi kt her eyi iler
Ne olur o ki insan gelmemitir
Ktlk eden hayvandan da aa denildi
"Daha da sapkn"* m olmamtr
Ve hem bil bu azab ne gruhtur
Nice aylar yzn ykamamtr
BLM 135
Bu blm Sultan Mehmed Han Gazi'nin Trabzon'a

ne ekilde vardn ve nasl fethettiini aklar.
Padiah Koyluhisar' fethedince Erzincan tarafna yrd.
Uzun Hasan, emikezek Beyi eyh Krt Hasan' anasyla
birlikte Sultan Mehmed Han' a eli olarak gnderdi. Bulgar
* Kuran- Kerim'in katirierden bahseden A'raf suresi 179. ayetinden
240
alnmadr.
Gnmz dilinde: Osmanogullar'nn Tarihi
Da yaknnda padiahla bulutular. Annesi gzel hediyeler getirmiti. Padiah hediyelerini kabul etti ve sayg gsterdi. Uzun Hasan'n anas Sara Hatun'u ana edindi ve Krt
eyh Hasan'ababa dedi. Bu ikisini alp Trabzon'abirlikte
gitti. Bulgar Da'na ktlar, Trabzon'a indiler. Padiah o
dan ounu yaya yrd.
Szn ksas Trabzon'un zerine indiler. Bu Uzun Hasan'n anas beraberinde indi. Sara Hatun Sultan Mehmed'e
dnd ve "Hey oul! Bu Trabzon iin bunca zahmetler niin ekersin?" dedi. Padiah da "Ana! Benim bu ektiim
zahmetler din yolundadr ki iman ve tasdik ettiimiz kya
met gnnde utananlardan olmayalm. Zira bizim elimizde
slam klc vardr. Eer biz bu zahmetlere katlanmazsak bize gazi demek layk olmaz." dedi.
Hisarn zerine indiklerinde Sara Hatun Trabzon' u h.nkardan istedi ve "Bu benim gelinime aittir." dedi. Hiinkar da buna hi cevap vermedi Sinop'taki gemiler gelinceye dein. Gemiler gelince karadan ve denizden harbe baladlar. Hisardan
aman dilediler, ama aman verilmedi zorla fetholundu.
Trabzon alndnda padiaha layk olan eyleri padiahn
hazinesine kattlar, tekfurunu beylerini ve nice sekin
adamlann gemilere koydular. Gaziler devilayetin nice yerlerini yamalam ve ganimetler almlard. Bu hisardan al
nan ganimetierden Hasan Bey'in anasna dahi hayli nesneler verdi, onu saygyla geri vilayetine gnderdiler.
Padiah daha nce fethettii her hisarda yaphn Trabzon' da da yaph. inde mescit ve medrese yapld. Baka
yerlerden Mslmanlarn evlerini srp getirdiler ve bu
bo kalan kafirlerin evlerini gelen mslmanlara mlkyle
verdiler. Hisar salamlahrdlar.
Padiah ondan sonra gelip Sonsa'ya kd. Kzl Ahmed'e
Rumeli'nden hmar verdi. Kastamonu vilayetini de kendi
adamlarna verdi. Kzl Ahmed hnkardan izin istedi. "Varaym Bolu' dan evimi toplayp getireyim. Devletli hnkar gelince hnkarla birlikte Rumeli'ne geeyim." dedi. zin verdiler, Bolu'ya geldi. Sadece bir gn ve gece kald. Gece Karaman yoluna dt. Karaman' a vard. Karamanolu harlk
241
verdi, ama kendisiyle grmedi. Oradan Uzun Hasan' a gitti. Onun yannda Sultan Bayezid zamanna kadar kald.
SORU.- Ya bu smail Bey'in Rumeli'ne gemesine sebep
ne idi?
CEVAP.- Kzl Ahmed kanca padiah, smail Bey de kaar diye tedbir ald. Yeniehir'den Filibe'ye getirtti. lnceye kadar Filibe' de huzurla yaad. Sonunda eceliyle sreklilik yurduna (ahirete) ulat.
iir
Bir seferde vilayet fetheden sultan budur

Kainatta ltuf ve ihsan saan sultan budur
Ltfun da kalrn da mazhar Hak bu ham eyledi
Fetheden, iklimiere adalet eden sultan budur
Bil bu Osmanoullar'nn her geleni daha stn gelir
Bil bu devran ire stn olan sultan budur
Bu fetihlerin ve maceralarn tarihi Sultan Mehmed Han elinde hicretin sekiz yz altm beinde (M. 1460-61) vaki oldu.
BLM 136
Bu blm, Sultan Mehmed Han Gazi Eflak'a

ne suretle geti ve orada neylediini aklar.
imdi ey aziz! Padiah stanbul' a seferden dndnde Rumeli'ne braktklar shak Paa da stanbul'a dnd. Etraftan eliler gelmeye balad. Eflak Bey'inden eli geldi. Elisinin yanna eli koup gnderdiler. Eflak beyini kapya ardlar. Eli vard, mesajn Eflak beyine verdi.
Eflak beyi, varan eliye "Bu benim vilayetimden emin deilim. Eer memleketimden kar oraya varrsam Macarlar
getirirler bu vilayeti ona verirler. Padiahtan dileim u (s
nr) beylerinden birini su kenarna gndermesidir. O gelen
u beyi bu vilayeti beklesin, ben de devletli sultanmn ei
ine yz sryerek varaym." dedi.
242
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Hnkar bu sze gvenip u beylerinden akrcba

Hamza Bey'i hayli Mslmanla birlikte gnderdi. akrc
ba varp Tuna kenarna yerleti.
O zamanda Tuna donmutu. K idi. te taraftan Eflak beyi de Tuna kenarna geldi, yerleti. Bu taraftaki Mslmanlar
kendi hallerinde ve gafil bir halde idi. Tuna da donmutu. Eflak beyi olan o melun hile edermi, maksad padiahn kap
sna gelmek deilmi. Tam gece yars Hamza Bey'in zerine
baskn yapt. Hamza Bey'i yakalad, Mslmanlardan hayli
insana da zarar verdi. Birka yerden dekatirleri karya geirerek o vilayete ok fazla zarar verdiler. Hamza Bey'in ban
ve daha nice Mslmanlarn ban kesti, Macar kralna gnderdi ve "Ben Trklere arhk dman oldum." dedi. Btn
katir beyleri bu katiri padiaha dman bildiler.
iir
Ne hile etti Voyvoda Kazkl

Necis ve murdar, lanet azkl
Drakulaolu
Krar
o bedbaht mundar
demez masum mu sulu mu
BLM 137
Bu blm mcahitlerin sultan,

Sultan Mehmed Han Gazi'nin Eflak'a ne ekilde getiini
ve o vilayeti Kazkt'nn kardeine vermesini aklar.
Padiah,
melun katirin bunun gibi hileleri olduunu ve hile yaptn grnce slam askerini toplayarak gaza niyetiyle hcum etti. Tuna Suyu'nu geip Eflak vilayetine girdi. Eflak vilayetinin halk geldi, padiaha itaat edip boyun edi
ler. Kazkl Voyvoda'nn nerede olduu bilinemedi.
Padiah bir mddet Eflak vilayetinde yrd. Bir gece
anszn bir taraftan bir kalabalk belirdi. Padiahn gazi kullar hazrd; bu gelenlerin gece baskn yapmak isteyen Kazkl'nn askerleri olduu grld. Gaziler katiri orduya
yaklamas iin braktlar. Ordunun arasna girdiinde ga-
243
Ak Paazade 1Osmano!jullan'nn Tarihi
ziler bu askerleri yle krdlar ki yars bile kurtulamad. Sabaha kadar gazilerin krmas devam etti. Kazkl Voyvoda
ban zor kurtard. Sabah olunca Ali Bey' i onu takip etmek
iin ardnca gnderdiler. Kazkl'yla birlikte gelen o vilayetin askerleri toplanp gelerek padiahn ayana dtler ve
kendilerini padiahn esiri olmaya teslim ettiler.
Bu Kazkl'nn bir kk kardei vard, padiahn yann
da hizmet ediyordu. Eflak vilayetinin beyliini ona verdi,
vilayetin dier beylerini de ona yolda etti. Memleketten
her ne murad varsa ald, devletle tahtna dnd.
Bu gazann tarihi Sultan Mehmed Han Gazi elinden hicretin sekiz yz altm altsnda (M. 1461-62) vaki oldu.
iir
yle bir sultan ki hkmne alemler girdi

Onu methedenler melekler, cinler ve insanlar
Bir kuru taa baksa mcevher olur o ta
Btn alem mutluluk dolar gider gamlar
Ayan bast yerler cennet gibi olmutur
Nimetiere batar yzn gren muhtalar
Aki Osmanoullar'nn ba aleme doldu
Bir daha yaanr m o han devrindeki demler
BLM 138

Eflak vilayetinden sonra hangi gazaya gittiini
aklar.
Edirne'ye geldiinde askere dinlenmek iin izin vermeden

dorudan Geibolu'ya vard ve "Tez elden stanbul'un ve
Gelibolu'nun gemilerini gazilerle donatn, Midilli'ye gidiyoruz." dedi.
O ay iinde gemiler hazrland, Midilli zerine gaza niyetiyle yrd. Bu taraftan da karadan yrnld. Ayazmand'a vard, gemiler de ulat. Midilli hisarn kuattlar.
Toplar kuruldu. Byk hcuma ve savaa baland. Kafider
244
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
hisardan Sultan Mehmed'i grdklerinde akllar at.

Aman dilediler, kendilerine aman verildi.
Hisarn tekfuru dar kt, padiahn veziri Mahmud Paa'ya vard. Tekfur "te bir bama devletli han'n aya
toprana yz srmeye geldim. Olum, kzm, karm ve
mallarm; hepsini hisarda braktm. Padiahn muradndan
baka muradm kalmad." dedi.
Mahmud Paa da bu gelen tekfurun szn gelip hnkara arz etti. Padiah, "Hemen o tekfuru bana getir." dedi.
Mahmud tekfuru getirdi. Tekfur padiahn tahtnn aya
na ba koydu. Padiah da bu tekfura hilat giydirdi ve Mahmud Paa'nn adr yannda bir adr kurdurdu.
Padiah Mahmud Paa'ya "Git, bu hisarn maln zaptet
ve halkn kayda geir. Askerini ve ehirlisini ve kylsn
ve her kiinin elindeki paray, altn ve kuma gibi deerli
eylerini de kayda geir." dedi.
Mahmud Paa adrna geldi, yazclar gnderdi. Padiahn
emrini yerine getirdikten sonra geldi padiaha arz etti. Padiah
da kendisine uygun grd mal, esir ve dier eyalardan ne
varsa ald. Geri kalanlarn ise gazilere, fakiriere (dervilere)
balad. ehrin askerlerini datt, ehir halkndan dar
karlmas gerekenleri kard, gvendiklerini ehirde yerlerinde brakt. ehre kad tayin etti. Bo kalan kafirlerin evlerini isteyerek gelen Mslmanlara mlkyle verdi. Nice kiliselerini
mescit yapt. Bir kuluna da sancak beyliini verdi. Tekrar eh
ri vilayetiyle birlikte marnur etti ve devletle dnd.
iir
Ynelse bil bu han bu cihana

Ola her ii dnyada bir numune
Bir iaret etse dier haniara
El balayp gelir hepsi divana
Bakaldranlarn cmlesi yok oldu
Kafirlerin hepsi erdi ziyana
Saadet nuru slam doldu alem

kaldan Han Mehmed ortaya
245
Aki bu yazdn menakbn

Yakndr
ki ere hepsi beyana
Okuyup dinleyenler ola hayran

Akl sahipleri bu ie olur divane
Bu Eflak gazasnn ve Midilli fethinin tarihi hicretin sekiz
yz altm alts (M. 1461-62) olup bu seferyedi ay srmtr.
BLM 139
Bu blm Bosna vilayetinin ne ekilde fetholduunu

ve padiahn o fetihte ne yaptn aklar.
Semendire fetholduktan ~adisah Bosna kraln~m

gnderdi ve "Ya hara ver ya da zerine varrm." dedi. Bu
..a4am geldi ve Bosna kralna padi~abin yattl!M!"<munu V!:,r~i. Kral bu yazy okudu, ne yazldn grnce yanndaki
kafidere "Bu Trk tutun, ldrn." dedi. Eliy tuttular,
'6ag1a4lar. Kraln yanrd<J<i !Jir vezir "l'Je~yap~
layetini harap ec!iY?!Su~, kendin~_g._iy~~~le
imdi bu Trk' tuttun y~_l:u-yimln aTtindan zoFI<aikar:sn:"
dedi" -- -----------
--------~--
Szn kis~s, bu eliyi ldrmeye cesaret edemediler.Bir

riice gri hapsettikteri sonra serbest braktlar. :Eil"geidi, g~
d--durumu sylear. Padiah dtrfiimu-g;enJ.i)S~)shnn
gayreti kendisif!~-galgb~-aldi\re slii:fu:iiskernft(;playp ga.za niyetiyle yrd. Bosna vilayetine gi~di. Bos~l"i.Ika.
.
...... .,----~-~~--- --- . ----~h. Bir arp y~_nie. J::.!s<!: y~_r-~,_ ~rip s nd. Padial\_<!a
Yaycsa (Yayca) adndaki hisar kuatt v~. bir
hisara snd haberi kendisine uiainca Mahm~~~~ya
''T"ei ytr, kraln zerille var v~_())usai kiat:''. d~sfi.
Mahmud Paa kraln bulunduu hisara vard ve krala
"Bize bir adamn gnder, syleyecek szmuz v~~~-, dedi.
Paa'ya "N~ 1:)\i~ruyoF
Knilin gnderdii adam
. su.nuz?" dedi. Mahmud Paa kraldan gelen b~ ~dama
, "Senin I<ral~y~-!~i:g."al<lj.1j~ne? 11 ~al.i_:]!!!~en
onun babasndan yadigar bir askeriyim, ailesinin de mah.,
Mahmud
..
246
----~----------------
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
_IWiyim." dedi. Mahmud Paa ~~en. bu

___mahremisin, o~ iyiliini dnyor olman gerek.
Tarihi
kraln
Bu~
-~kim ~duunu bili~ misiniz?~~-<:i~__L]~af~

"Bu gelen Trk padia~~rndandr." dedi.
P~.a
"Hala tc_n
aruamaisillfBUgel;n padiah~rcili~on~}, Miud1fli'y1;~~~' Morciiyi~e-b~i"~~ padi~El<!~t
lerini alp ~en_9.L!<.~~ren paj.iahtr. Ji?'di, akln~
banza aln da nasihatimi kabul edin ki bu inya~at

---~--~--om-
edebilesiniz." dedi. ~len kafir "Sen imd1neoersenoen
_-rn_ryapax~!i:;.: .Q~M_gh~~~=tu:
Kral gelsin padiahn elini psn ve hara ve!_!!lgy.i kf!-bul
etsin. Hisaria'rinba?-!l<nnLJ?adiahi:l versin. Padi ah da 0/
hisariani kendi kuarn!_~llQ~~~le ~!ld!yilcyeti
ne
aOilSUn~--E-gv~rJ::_~vi!J.L!lasihatimi kabul ederse hem ken---.
. ....
disi hem de vilay~ti hakknda iyi olur. Aksi ta.kdjrde ne
--- --- '-----------------------------------olaca bellidir~-d.edL ...
S~;t;1.l1 ksas, bu kafiri Mahmud ~a !_kna etti. Kafir geldi, krala paann szlerini nakletti ye p~~_~n--bu Ronuda
ahit verdigi1i sy1earRiifda--~yie~enleri kab:UfeCKral
zaten daha nce 1>adiahla ilgili bilgi toplam-t ve kendisi
katese girmi kuzgil gibi idi.
Szn ksas kra1;Mahmud Paa'nn verdii sze inand,
kafider de bu- an.Ia~iriaya r~z oldu. Krai- lisar ~[fi~l~~i_yie
birlikte hisardan kt. Gelip Mahmud Paa'yla bulutu.
Mahmud :Paa 'kral teselli etmeye ~. --Mahmud Paa kraln nne Ciiiip onu h linkara gtrd.
Mahmud'un kralla ahitlemesinden paaiah pek honut olmad. Bu ie incindi. Zira padiahn istedii bu hisariarn
hepsini kendi eliyle fethetmek idi. Baz hisariarn kiaida
kalmas' karikla yol aabilirdi. A y~ca akncilar da istila
ve harp iin~gel1rlfi~r<fi. -- - ., , --------- ... - -- --....___~~~---~>-
---------~- ~
Hiinkar "Mahmud! Bu vilayet maq~1111:m kadar kolaylkla alnr imi; o zaman Iliin ~knclar bu vil~yete a:kna
gnderdin." dedi. f'_adiahn MahmcCPaa'ya k~ginlna
d ! b u sebep~~~~-- -- ----~------------------ --- . ____ - ,_ - ~Y!!Sa kr~lnJ:>u vilayetine!_omtl! vi~.E:~!t:::~~en Kuvacili'nin kral Kuvac;i.!l olu ve.hi~ok ili olan Bafluilraenilen
~------------------~~-----'--~
247
vilayetin kralnn olu o srada padiahn yannda bulunuyordu. Mahmud'un getirdii kral da dier iki beyin olan
laryla birlikte kapclar odasna koydular.
Padiah durumu alimlere arz etti; bunlarn kanlar ve mallar helal midir deil midir? O seferde Mevlana eyh Ali Bestami adnda aziz ve alim bir kii de bulunuyordu. "Ben sultan Bayezid-i Bestami neslindenim." diyen o kiiye Musannifek denirdi. O "Bunun gibi kafirleri ldrmek gazadr." diye
fetva verdi. Hem de krala ilk klc o vurdu. Kral ldrdler,
dier ikikafirinde ilerini kapclar odasnda bitirdiler.
Btn bu kafirlerin hazinelerini padiaha getirdiler ve
aklnclar da ok fazla ganimet elde etti. yle ki esir ve mal
almam hibirisi kalmad. O vilayetteki hisariarda ve ehir
lerde bulduklar hazinelerin hesabn ancak Allah bilir. Bu
hisariarn iine padiah kendi adamlarn koydu. zveay
hisarnda kraln kk kardei bulundu.
iir
Mehmed Han ki Bosna vilayetini fethetti

O srada Hersek ilini de almay diledi
Arnavut' a skenderiye dedi
Nice iliere dahi himmet etti
Neye kim niyet etse gazi sultan
Daha vanlmadan Hak onu ksmet etti
Bu han'n talihi daim felekte
Ne burce erdi de evket etti
Din yolunda gaza iin Hak bu han' a
Mrvvet edip de balar verdi
zellikle bu ham gr ki alem ire
Ne devran srd ve ne devre gitti
Bu fethin tarihi Sultan Mehmed Han Gazi elinden hicretin
sekiz yz altm yedisinde (M. 1462-63) gerekleti.
248
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
BLM 140
Bu blm, ldkten sonra alt olu kalan Karamanolu'nun

memleketine Uzun Hasan'n ne ekilde geldiini
ve o memlekette ne yaptn ve hem Sultan Mehmed Han
Gazi'nin de ne yaptn, Karamanoullan'nn
ne olduunu bildirir.
Yine bin trl durum gsterdi alem

Karmakark cihan hem de beni adem
Ocaklar snp evler ykla
Ola Karaman memleketi gam yurdu
Ne acayip hali var cihann
Bazen konuturur insan bazen de dilsiz eder
Bu takdirin kudretini gr alem iinde
Hkm geerlidir, btnyle teslim olunur ona
Aki yaz ksa bir menakp
Ki akl ibret alp dili tutula
Karamanolu'nun alt olu kald, ama meyli byk olu
na idi. Onun kendi yerine bey olmasn istiyordu. Hazinesini onun hkmettii Silifke' de tutuyordu. Bu Karamanoullar'nn hikayesi uzundur. Pir Ahmed ismindeki olu
ise Konya' da otururdu. Ad shak olan o by il' de
otururdu. Silifke'yi taht edindi. ki kk olan kat, Sultan Mehmed Han Gazi'ye sndlar. shak Bey ise Uzun
Hasan' a snd, hayli malla eli gnderdi. "Benim karde
lerimi vilayetten kar. Sen buraya gelinceye kadar olan her
g iin bin filori vereyim." dedi. Hasan bu sz kabul etti. Erzincan' dan yrd, gelip Sivas' geti. shak Uzun
Hasan'n oraya geldiini duyunca onu karlad, alp Karaman vilayetine getirdi. Kardeiyle karlatrd. Harp ettiler. Pir Ahmed'i vilayetten kardlar. Uzun Hasan kendi
vilayetine dndnde Pir Ahmed de kap Sultan Mehmed'in eteine yapt. Ayrca Uzun Hasan, Karamanolu
vilayetinde ok ktlkler yapmt.
Szn ksas, Karaman vilayetini yamalad, harap etti
249
sonra kp gitti. Kzl Ahmed' i shak'n yannda brakmt.

shak Sultan Mehmed'e Sar Yakupolu'nu eli gnderdi ve
"Kardeimin bu tarafa gelmesine engel ol, Akehir'i sana
vereyim." dedi. Hnkar da Selver avuolu avuba
Ahmed'i eli gnderdi ve "aramba snr olsun. Berisini
bize ver, biz de senin kardeini brakmayalm." dedi. Ahmed varp shak' a bunu bildirdi. shak bu teklifi kabul etmedi. avu Ahmed, shak'n szn hnkara bildirdi. Padiah da Adalya sanca beyi Kse Hamza Bey'i ve Karahisar sanca beyini ve daha baka beyleri Pir Ahmed'in yan
na katarak gnderdi. Pir Ahmed Saykalan hisarn [Sklan
hisar] ve Kayseri'yi hnkara vermiti, hnkar buralara kendi askerlerini koydu. Kayseri vilayetinin askerini de yanlarna vermilerdi. Ermenek'te shak'la bulutular, harp ettiler ve shak' ilden kardlar.
shak btn hazinesini alp Uzun Hasan'a kat. Bir o
luyla karsn Silifke' de brakmt. Pir Ahmed de Karaman'a bey oldu. Silifke dnda il'i de zaptetti. Karamanolu shak, Uzun Hasan'n yannda eceliyle bir gn ld.
Btn hazinesine Uzun Hasan sahip oldu.
Bu tarafta ise bey olan Pir Ahmed kuyruunu sallamaya
balad. Yannda kaplcas bulunan Ylgn Pazarc'n [Ilgn
havalisini] padiahtan istedi ve aldini bozdu.
iir
alacak ey, pek ok insan sznde durmaz

Szlerinde durmayanlar hi rahat olmaz
Hakk'n
ahit zerinde hem uyarlar da var

inanr mrnin olan yine de tnmaz
Mnafktr verdii
Nifak eden
kii
sz bozan
dnyada mrnin olmaz
Desen Karaman' a gel ahdimizi tutalm

Ya ldrr seni ya memlekette brakmaz
Aki ahde vefa umma Karaman' dan
Zira bunlar ahit nedir bilmez
250
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Bu Osmanl Kararnanl gibi deil bunu bil

Yine sen bil ki Turgutolu adam olmaz
BLM 141
Bu blm Amavut'a ynelen Sultan Mehmed Han Gazi'nin

kime gittiini ve orada neler yaptn aklar.
Padiah slam askerini topladktan sonra Arnavut' a girip
aknclar sald.
Gaziler Arnavut vilayetine girdiinde Arnavut'un baz beyleri gelip itaat ettiler, bazlan ise ortadan
kayboldular. Padiah orada, Arnavut'un ortasnda bir hisar
yaptrd ve adn lbasan [Elbasan] koydu. Bu hisara kafirlerle gaza yapmalar iin gaziler koydu.
Bu fethin tarihi Sultan Mehrned Han Gazi elinden hicretin
sekiz yz yetmiinde (M. 1465-66) gerekleti. Sultan Mehrned Han gazadan dndnde Rum Mehrned vezir oldu.
iir
Bir aceb Rum, vezir oldu yine

kabul et hrsz girdi bu dine
yle
Adn
mrnin koymutu han onun

Frsatn gzlerdi gnlde yine
Kini budur: Han stanbul'u ald

Yemez oldu bu Rum pinepine
Bu vezir oldu, kafider gr ne eder
Zehir verir der ki eziyet et Mslmana
BLM 142
Bu blm padiahn Karamanolu Pir Ahmed'in

ne yaptndan dolay onun zerine vardn
ve oraya varp ne yaptn aklar.
Kararnanolu Pir Ahmed stanbul' a geldiinde hibir ekil
de muhalefet
yapmayaca
konusunda
padiaha
sz veril251
miti. Dulkadrolu ehsvar
da bu
anlama yaplrken
buda yapm.] Szleme, padiah istedii vakit bunlarn hizmete hazr olmalar ve nereye emrolunur ise oraya gitmeleri hakknda imi.
Padiahn niyeti Uzun Hasan'n zerine varmak idi. Zira
Uzun Hasan' dan Osmanolu hanedanna kar uygunsuz iki
hareket olmutu. Biri u idi: Koyluhisar eskiden beri gazilere
hizmet edegelniti. Dieri ise udur: Karaman aslnda bunlara tabi idi. zellikle Karaman vilayetinden srp kard bu
gazi padiahn amcas olu idi. Uzun Hasan bunlara bu konuda hi itibar etmedi; gelip bu vilayetleri ykt, yamalad. Ne
diliyorsa onu yapt ve gitti. Uzun Hasan babas Ali Bey'le bu
gazi padiaha bir ihtiyala gelip Sultan Murad Han' a hizmet
etnilerdi. imdi bu gibi kimselerin padiahlara byle hareket etmeleri caiz deildir ve padiahlarn da bu konuda sk
davranmalar gerekir. te Uzun Hasan'n zerine varnasna
bu sylediklerim sebep olmu idi. Uzun Hasan kk bir y
land. Padiahn da niyeti onu ejderha olmadan avlamak idi.
imdi, Karamanolu ve ehsvar bu ahitlerinde durmadlar, padiah da o tarafa ynelerek Anadolu'ya geti. Bunlarn karsna kmalarn bekliyordu. Bunlar gelmediler.
Padiah da Karaman' a yneldi. Karaman olanlar katlar,
La.rende'ye vardlar. Padiah doru Konya'ya yneldi. Gevele'yi fethetti. Yrd, Ul.rende'ye vard. Pir Ahmed orada idi. Mahmud Paa onun zerine vard. Birbirleriyle harp
ettiler. Sonunda Pir Ahmed durmad, kat. Karaman spa
hilerinden hayli adam tuttular, padiaha getirdiler. Padiah
emretti, boyunlarn vurdular. Padiah Mahmud Paa'ya
"Turgutolu'nun nerede olduunu ren ve zerine git."
dedi. Turgutlu Bulgar Da'na km idi. Mahmud Paa
bunlarn nerede olduunun haberini ald, hemen zerlerine
yrd. Bunlar Mahmud Paa'nn geldiini duyunca kat
lar. Tarsus'un te yzne getiler. Mahmud Paa da onlarn
peine dp takip etti, yakalayabildiini yakalad. Yakalanmayalar Tarsus vilayetine girdiler. Padiah Larende' den
ve Konya' dan evler, aileler srlmesine hkmetti.
Szn ksas, zanaat erbabndan nice aileleri srdler. Rum
lunuyormu [ayn anlamay Dulkadrolu
252
vezir padiaha "Hey devletli sultanm Mahmud'un srd

aileleri inceledin, ou fakirdir, zenginleri srmedi. Hem az
sayda ev srd." deyince padiah da "Seni greyin o zaman,
ne kadar srlmek zere ev yazacaksn." dedi.
Bu Rum vezir stanbul'un intikamn almak arzusuyla yanyordu, Mslmanlara eziyet etmek hevesindeydi. Bu kez
frsat bulmutu. Szn ksas Uirende' den ve Konya' dan ok
ev srmekten maksad Mslmanlarn evlerini ykmak idi.
La.rende' den o kadar ok aile yazd ki Mevlana Hnkar'n
olanlarn, Emir Ali elebi'yi bile yazp srdler.
Szn ksas, bu Rum Mehmed, padiahn emrinden daha fazla ev srd. Sonunda Karamanoullaryla ara dzelir
gibi oldu. Padiah Konya'ya ve Gevele'ye ve feth olunan vilayetin dier hisariarna asker koyup salamlatrd. Ondan
sonra gelip Kara Hisar' a indiler. Padiah emretti, Mahmud
Paa'nn adrn ve otan bana yktrd.* Cebhanesini
padiahnkine kattlar.
Bu vezir Rum Mehmed'in ilk eytanl, Mahmud Paa gibi tedbir ehli bir veziri padiahn kapsndan uzaklatrd.
Zira Mslmanlara eza etmek ve onlardan intikam almak,
stanbul'un acsn karmak istiyordu. Bu seferin balarn
da kazasker olan Kebliolu'nu da Rum Mehmed azlettirdi,
Mevlana Yildan kazasker oldu.
iir
Srld Mahmud Paa kapdan

Uzaklah o sevgili eikten
Varp
Hasky'ne yerleti
Kurtuldu sknh ve hizmetten
Bu fethin ve macerann tarihi Sultan Mehmed Han Gazi

elinden hicretin sekiz yz yetmi ikisinde (M. 1467-68) gerekleti. Bundan sonra olan maceralarn durumlar da oktur.
* Sadrazamlarn
ileri srlr.
adrlan balarna yklarak
aziedilmelerinin bu olayla
balad~
253
BLM 143
Bu blm padiahn Inboz'a [Eriboz] ne ekilde varp

onu fethettiini ve Mahmud Paa'y ne yaptn aklar.
lk nce Mahmud Paa'ya Gelibolu sancan verdi ve "Tez
elden, gernileri hazrla. Uzakta yaknda hibir gemi limanda kalmasn. Eriboz gazasma gidiyorum. Hepsi hazrlan
sn. Sana haber gnderince hepsi seninle birlikte yrsnler. yice aratr, Eriboz fethi iin ne gerekiyorsa hazrlk
larn tamamla." dedi. Mahmud Paa emri kabul edip ne
gerekli ise onu tamamyla kaydetti, hibir eyi eksik brak
mad ve padiaha bildirdi. Bu tarafta padiah da byk bir
ordu toplayp karadan gaza niyetiyle yrd. Mahmud
Paa da gernilerle denizden yrd.
Szn ksas, Eriboz'un zerine dtler. Eriboz'un
nne bir kpr dediler. Padiah gelip karadan, Mahmud da denizden hisar kua tt. Padiah kprden geti byk bir orduyla karadan kua tt. Her tarafta toplar kuruldu.
Harbe balama emri verildi. Nice gnler toplarla, oklarla
acaib harpler oldu.
Bir gn aniden denizde kafir gernileri grld. Eriboz' a
yardm etmek iin gelmilerdi. Gemideki kafirler baktkla
rnda Eriboz'u karadan ve denizden slam askerinin kuattn ve cenk ettiklerini grdler. Bunlar akn bir vaziyette iken padiah ernretti: "Hey gaziler! Hisar yarnala
yn." Gaziler hisara saldrdlar Mahmud Paa taraf ilk nce
saldrd. Kaleyi fethettiler. gn gece ve gndz iyi ya
malar oldu. Hisar zaptettiler ve etrafnda olan hisariar da
zabt ettiler.
Eriboz vilayetinin btn bir sancaklk il oldu. ehrin kiliselerini rnescit ettiler. slam memleketinden gelen hatrl
Mslmanlara, kafiderden boalan evleri rnlkyle birlikte
verdiler. Bir kad tayin ettiler ve bir beye de sancan verdiler. Allah' a hamdolsun, o memleket kfr yurdu iken s
lam yurdu oldu.
254
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
iir
yle bir han ki aydnlatt alemi

Besbelli grnr bahtnn akl
Viraneler mamure olur gelmesiyle onun
Yzn gren kurtulur gamdan
Bu han'n devleti daima yce olacaktr
Bunun ksmetidir olacak her hayr
Bu neslindir kyamet gn fazilet
Bu han'n mahkumudur cmle millet
lahi, kyamete dein bu soy zerine
Ere ltfun, inayetin de doru yolu gstere
Bu fetih ve gazann tarihi Sultan'l-Mcahidin Sultan

Mehmed Han Gazi'nin elinden hicretin sekiz yz yetmi
drdnde (M. 1469-70) gerekleti.
BLM 144
Bu blm padiahn vilayetin btnn

zapt etmeleri iin asker ve gemi gndermesini aklar.
Padiah,
veziri Rum Mehmed'i "Var, Karamanolu'nu o vilayetten srp kar." diyerek gnderdi ve kendi kullarn
dan ve Anadolu askerinden nice sancak da katt. Rum Mehmed yrd, Larende'ye vard. Larende'nin mescitlerini ve
medreselerini yakp ykt, babasnn evi imiesine harap eyledi. ehrin kadnn ve gencini soydurdu, plak brakt. O
zalim, elinden gelen her eyi yapt, Mslmanlara bunun
benzeri hakaretler yapt. Larende' den gidip Ereli'ye vard.
Ereli'nin de vilayetini ve kylerini harap ettirdi.
O vilayetin halk "Bu vilayet Allah ve resulnndr. Vilayetteki vakflar konusunda niin hi ekinmezsin. Bu vilayet onun resulnn vakflardr. imdi sen bunlar harap ettin, Medine ehrinin fakirlerine bu vilayetten yardm gitmez olursa yarn inandmz ve tasdik ettiimiz kyamet
gnnde Allah'n peygamberinin huzuruna vardn za-
255
man ne cevap verirsin?" dediler. Bunun gibi sz syleyenleri o zalim Rum ldrd. Tanrdan korkmad, peygamberinden utanmad.
Ondan sonra Varsak vilayetinde Uyuz Bey denilen kii
nin iline girdi. Karaman' dan ald haram mal, Uyuz Bey
vilayetinde ta arasnda dkp gitti. Varsak geldi, "Bu komumuz Karamanl'nn rzkdr. Rum Mehmed bize getirdi.
Bu Rum ne keremli kii imi." dediler ve azna sve sve
bu mal aldlar.*
iir
Fesad ok etti arh gibi

Dkle kanlar ola ok ziyan
Bu slam ehli iinde dklen kan
Nicelerin gide din ve imanlar
ok ola haraplk cihanda
Bu szmde sakn dme
pheye
Ykld
Karaman bozuldu iller

Brd alemi zulmn duman
BLM 145
Bu blm padiahn shak Paa'y Karaman' a gndermesi

ve onun Karaman' da ne yapln aklar.
Padiah shak Paa'ya emretti "Var, Karamanolu'nu ilden
kar.
Rum orada hayli ktlkler etmi. Sen

imdi Karaman'n sadece fesat karanlarn ilden kar."de
di. shak Paa da yrd, Larende'ye gitti. Oradan il' e girdi. Karamanolu kah, Uzun Hasan'a gitti. shak Paa Aksaray' a geldi. Padiahtan Aksaray' dan evler srp stan
bul' a gnderesin." diye emir geldi. shak Paa da AksaBu
uursuz
11
* "Rum Mehmed, Karamanhlar'a daima yardm eden Varsaklar'n zerine

bir blmn ldrmeyi baarmtr. Fakat Varsak beylerinden Uyuz
Bey'in pususuna derek ma~lup olmu ve Karaman' soyarak elde etti~i eyay
btnyle onlara brakmak zorunda kalmtr.
yrm,
256
ray' dan srgn edip kendisiyle birlikte stanbul' a getirdi.

Bugn stanbul' daki Aksaray l mahallesi halk, shak Paa' nn bu srp getirdii kimselerdir.
BLM 146
Bu blm Gedik Ahmed'in Aleyye'yi (Alaiyye)

ne ekilde fethettiini anlatr.
Bundan nce Rum Mehmed'i gndermilerdi. O gidip hibir ey yapmamt. Zira Alanya beyinin kz kardei, Rum
Mehmed'in hatunu idi. Gedik Ahmed'in yanna padiah
kapsndan nice blk kullar ve Anadolu askerinden nice
yoldalar da kattlar. Gedik Ahmed yrd, Alanya vilayetine vard. O vilayetin nde gelenlerinden hayli kiiler gelip
Gedik Ahmed' e itaat ettiler, nne dtler beraberce
Alanya hisarnn zerine vardlar.
O vakitler Alanya beyi, Ltfi Beyolu Kl Arslan idi. Gedik Ahmed'in geldiini grd. Gedik Ahmed vard gibi
hemen toplar kurdurdu. Bu hisarn halk toplar grnce
Kl Arslan Bey' e geldiler ve "Bu gelen asker Karamano
lu gibi deildir. Bununla cenk etmenin yarar yoktur." dediler. Kl Arslan Bey "Mslmanlar! Hayrls ne ise siz yapn." dedi. Bu ehrin halkndan Ahmed Paa'ya adam gndermesi iin iaret olundu. Bu gelen adama "Ahmed Paa' dan soracamz vardr, soralm. Grnecek yere gelsin."
dediler. Ahmed Paa da grnecek yere geldi. Yukardan
"Bu ehri gzellikle veya ktlkle aldn diyelim, bizim padiahmz ne yaparsn?" dediler. "Eer gzellikle verirseniz beyinize kendi vilayetinden daha iyi bir vilayeti padia
hmdan alrm. Eer zorla alrsam artk ne olacan biliyorsunuz." dedi.
Szn ksas, Ahmed Paa gerektii gibi bunlarn hatra
rn ho etti, ne kendilerine ne de beylerine bir zarar gelmeyeceine, hatta yararnn dokunacana inandrd. Kl
Arslan Bey de bu sze raz oldu. Hisardan kt, Ahmed Paa'ya geldi ve hisar teslim etti. Gedik Ahmed de hisar ken-
257
di kullanmna ald. indekilere Osmanl kanunuyla muamele ederek hisarda brakt.

SORU.- Ya Alanyabeyine oldu?
CEVAP.- Ahmed Paa Alanya'y "aman" ile alnca beyini btn hazinesi ve akrabalaryla alp padiaha getirdi. K
l Arslan Bey padiahn yzn grnce o an yzn yere
koydu. Padiah "Korkma! Sana bir zarann dokunmaz.
Hem sana kendi vilayetinden daha iyi trnar vereceim."
dedi. O saat Gmlcine'yi trnar verdi ve onun malndan ve
kumandan hibir ey almad. Karsna ve ocuuna bile
ok eyler balad.
Sonunda Gmlcine'ye vard; orada ne yapt onu da ak
layalm.
Bu Gmlcine, deniz kenarna yakn bir yerdir. Deniz kenarna korsan gemileri gelip yamalama yapmasnlar diye
gzcler koyarlard. Bu Kl Arslan oraya vardndan beri gzcl de srekli kendisi ederdi. adr deniz kenarna kurulmutu. Bir gn anszn deniz tarafn gzlerken
denizden bir gemi sahile yaklat. Bu Kl Arslan Bey de o
gemiye hcum edip cenk eder gibi oldu. Atn tepti, kenardan denize girdi. O gemide bir kayk hazr imi. Gelip Kl
Arslan Bey'i ald, gemiye iletti. Kl Arslan Bey olunu ve
karsn brakt, gitti. imdi karsnn ve olunun durumu
nasl dersen, olu Allah rahmetine vard; karsn da olu
nun yanna koydular.
iir
Bu dnya lezzeti bil zehirdendir

Seni yalanlarla avutandr
Eer bin yl yaasan daim sa olsan
Sonunda kemiklerini ezip ufalayandr
Kime sen iyilik ve ktlk kastedersen

O kasdn seni mezara iletendir
Onunla Hakk' a sen gideceksin
Kimin hakk varsa onu istetendir
258
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Bu fethin ve macerann tarihi Sultan Mehmed Han Gazi'nin kulu Ahmed Paa'nn elinde hicretin sekiz yz yetmi altsnda (M. 1471-72) gerekleti.
BLM 147
Bu blm Ahmed Paa'nn Silifke'yi ne

ve orada vilayeti ne yaptn aklar.
ekilde fethettiini
Uzun Hasan'a kaan Karamanolu shak Bey'in kardei Pir

Ahmed Mokan [Mevkan] Kalesi'ni almt. shak Bey olu
nu Silifke Kalesi'ne koydu. Kendisi Uzun Hasan'a gittiin
de shak Bey'in olu Sultan Mehmed'e haber gnderdi, "Silifke'yi sultanma vereyim. Adamn gnder." Sultan Mehmed Han da onun szne gvenip Ahmed'i sekin yolda
lada gnderdi. Gedik Ahmed yrd, il' e girdi. Doru Silifke'nin zerine vard. shak Bey'in olu hisardan kp hisar teslim etti. O sralarda Karamanolu Kasm Bey, Uzun
Hasan'n yannda bulunuyordu. Uzun Hasan yanna asker
katp onu gnderdi. Bu taraftan Gedik Ahmed, Silifke'yi
alncaMokan Hisar'na yneldi. Pir Ahmed kars ve ocuunu Mokan Hisar'nda tutuyordu. shak Bey'in bir kk
olu, Karamanolu Mehmed Bey ve onun gzel bir kz da
orada bulunuyordu. Gedik Ahmed hisara saldrd ve hisar
kuvvet kullanarak ald. Oradan Ll'ye [Lle'ye] gitti ve
oray da g kullanarak ald ve halkn krd.
iir
Ne
iler yapt
Dahas
Sakn
gr fani cihanda
da var gizli olan grlmeyen
bu fani dnya iin marur olma

sandn olur ziyanda
Ki yarar
Akl
ve irfan sahibi olanlar uymad buna

hepsi ise kalmtr yabanda
Uyanlarn
Ne ite olursan ol unutma lm

Ki unutursan kaybedersin yolunu
259
Sarayda kkte deklerde yatanlar

Gmld yatt rk samanda
Bu
macerann
tarihi hicretin sekiz yz
yetmi
yedisidir
(M. 1472-73).
BLM 148
Bu taraftan Kasm, Uzun Hasan'n verdii askerlerle birlikte

geldi Erzincan' da Rum padiahna haber gnderdiler, "zni
nizle Kl Arslan Bey'in olunu babasnn yerine beylie geirmeye Dulkadr iline gitmek istiyoruz." dediler. O srada
beylerbeyi Hamza Bey Tokat'ta idi. Gelen adam ilk nce ona
geldi. Hamza Bey de onlarn szne gvenip gemelerine
izin verdi. Sivas' tan bir nice konak yeri getikten sonra hz
la yrdler ve sabah vakti Tokat'n zerine baskn yaptlar.
Anszn ve hi beklenmeyen bir anda Tokat' yamaladlar,
ehri yakp yktlar, kafircesine i yaptlar. Mslmanlarn
kadnlarna ve genlerine gayrimeru iler yaptlar. Bu yz
karalyla bazlar Uzun Hasan'a gitti, bazlarn da Karamanoullar alp kendi vilayetlerine yneldiler.
O sralar Sultan Mehmed Han Gazi' nin bir olu Sultan
Mustafa, Konya' da idi. Sultan Mehmed olu Mustafa'ya
haber gnderdi ve Karahisar' da beklemesini syledi. Kendisi heybet ve ihtiamla hareket etti, stanbul boazndan
Anadolu'ya geti. O sralar Mahmud Paa, Gelibolu sanca varidatna Mkimdi, tekrar onu devlet eiine, stanbul' a
getirtti ve vezir yapt. Bunlar Karaman' dan karmak iin
hcum ettiler. Karamanoullar Yusuf mirza [Yusufa Mirza] adndaki beyle birlikte asker toplayp Akehir' e geldiler,
Hamidili'ne girmek iin yrdler. Sultan Mustafa, Karahisar' dan onlarn zerine yrd ve asilerle bulutu. Byk
cenkler oldu. Uzun Hasan'n gnderdii beyi ki ayn zamanda onun amcasnn oludur, tutup boynuna ip geirerek it srkler gibi srklediler. Yine Karamanolu Pir Ahmed kat, gitti. Gedik Ahmed onun karsn ve olunu s260
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
tanbul' a getirdi. Kasm Bey yine il' e girdi ve orada konaklad. Silifke'yi ald. Bu taraftan, Gedik Ahmed' i Sultan Mehmed tekrar gnderdi. Silifke'yi tekrar geri aldlar. Oray
gasp edenleri krdlar. Kaleyi tekrar Sultan Mehmed'e ait
kld. Gedik Ahmed stanbul'a geldi. Sultan Mehmed'in
hizmetine girdi ve Sultan Mehmed'in buyruklarn, bu buyruklarn gereini yerine getirmek iin gzetmeye balad.
Bu fetih Sultan Mehmed Han Gazi'nin veziri olan Gedik
Ahmed'in elinden hicretin sekiz yz yetmi yedisinde (M.
1472-73) gerekleti.
BLM 149
Bu blm Sultan'l-mcahidin Sultan Mehmed Han

Gazi'nin douya ynelmesini aklar.
Uzun Hasan, Karamanolu Kasm'a asker vermi, o asker

de gelip Tokat' harap edip gitmiti. Sultan Mehmed Han
Gazi'nin onun zerine varmas gerekir oldu. Sultan Mehmed Han Gazi, Mahmud Paa, Ahmed Paa ve Mustafa Paa'y toplad ve "Bu Uzun Hasan meselesindeki dnce ve
tedbirleriniz nedir?" diye sordu. Paalar birbirlerinin yzlerine bakp sustular. Tekrar padiah "Niin sylemiyorsunuz?" dedi. Mahmud Paa "Devletli sultanm Padiahrnn
akl hepimizin aklndan daha ileridedir. Bizim padiahn
huzurunda ne gibi bir bilgimiz olabilir ki!" dedi. Tekrar padiah "Hele siz de fikrinizi bir syleyin" dedi. Mahud Paa
"Devletli sultanm Bu Uzun Hasan'n ne i yaptn ve ne
ekilde fitneler kardn biliyoruz. imdi sultanm, onun
yapt ie gre i yapmak gerek. Devletli sultanm Bu
Uzun Hasan denilen kii padiahmzn bir oluna denk
olacak kii deildir, ancak yine de dmandr. Bunun iin
iyice hazrlanmak gerekir." dedi.
Bu taraftan da Ahmed Paa "Devletli sultanm Hele imdi
bir kulunu gnder. Aknclarla varsn, onun memleketinin elleri uzand yerlerini vursunlar, yksnlar, yaksnlar. Sonra
padiahrnz onun yapacana gre hareket eder." dedi.
261
Padiah buyurdu, "Mihalolu Ali Bey'i gnderin. Varsn

o vilayeti eli uzand yere dek vursun, yksn, yaksn, esir
alsn." dedi. Padiahn emrini yerine getirdiler. Ali Bey'i
Rumeli'nin. sekin askeriyle gnderdiler. Ali Bey de vard
Kemah ilini vurdu, Ermenilerini esir etti, byk ganimetler
elde edildi. Aklnclarn hepsi ganimetler ald. Bunun hikayesi uzundur, ben ksa olarak anlattm.
Padiahmz byk bir ordu toplad. ki olunu da seferde
yanna ald. Birisi Bayezid Han dieri Sultan Mustafa' dr.
Yz bin miktarnda slam askeri vard. Kafir askeri de oktu.
htiam ve heybetle yrd Sivas'a kt. Orada Uzun Hasan'la karlarm dncesinde idi. Uzun Hasan Sivas'ta
karsna kmad. Sultan oradan yryp Akehir' e ve Karahisar' a doru h cum etti. Yine Uzun Hasan gzkmedi.
Padiahn veziri Mahmud Paa, "Devletli sultanm nce bu
Karahisar' alalm. Byle yaparsak dmann geleceini ve
onunla haklaacamz dnyorum." dedi.
Padiah "Mahmud! Ben hisar ne yapaym. Ben dmanm
bulmak iin buraya geldim. Bana dmanm bulun!" dedi.
Padiah h cum edip Erzincan' a kt. Dman yine gelmedi. Ancak padiahn nnde karakolu vard, nde o yrrd. Onlar anszn bir alay dmanla karlatlar. Hayli
cenk ettiler. Sonunda dman krlp kat. Oradan yrdler, Tercan yresine vardlar. Yine dmann hibir izine
rastlamadlar.
Padiah Rumeli beylerbeyine "Murad! Sen Mahmud'la
birlikte ilerle. Grn durum nedir?" dedi.
Hemen bu ikisi bir nice alayla birbirlerini gzleyerek yrdler. Frat Suyu'nun kenarna vardlar. Mahmud Paa
"Murad Bey! Gel suyun tesine gemeyelim, gafil avlanmayalm. Dmana gz gre gre yakay kaptrmayalm." dedi. Murad Paa bu sz dinlemedi. "Mihalolu Ali Bey ilerledi, ya biz niin duruyoruz." dedi.
Mahmud Paa "Benim szm dinle karde! Dman diyarnda akll ve tedbirli olmak gerekir. Dman henz sen
grmemisindir." dedi. Murad Bey bunun szne hi kulak
asmad. Gzn yumdu, Frat Suyu'nun tesine geti. Mah-
262
mud Paa sabredip durdu. Bir anda grdler ki Ali Bey hcuma gemi geliyor. Mahmud Paa dnmesini syledi ama
Murad suyu gemiti artk. Mahmud onun ardnca yrmedi. Meer dmann o taraftapusuda bekleyen askeri varm. Murad Paa'nn askeri Mahmud Paa'ya kat. Mahmud Paa da orduya kat. Mihalolu Ali Bey de orduya kat. Dman Murad Paa'y ortaya ald, grnmez oldu. Turhan Beyolu mer Bey, Hac Bey, Fenariolu Ahmed Paa
ve hayli subalar esir dt. Subalar tutsak edip Bayburt' a
gnderdiler. Bu beyi de yanlarnda tutup sakladlar.
iir
erinin ba ki akll olmaz

Ne kadar ok olsa dmana durmaz
Akl vetalihiyar olmayann
nnde dalar olsa gz grmez
Murad Paa gzden kayboldu gitti

Hana bir kul dahi hi eksik olmaz
BLM 150
Bu blm Sultan Mehmed Han Gazi'ye bu hadise

vaki olduktan sonra askerin bir ksmnn bozulmas
padiahn neyle megul olduunu aklar.
sonras
Oradan sabah vakti harekete geip dmann belirdii yere

doru yrdler. Hibir ekilde dmandan haber alamadlar. Uzun Hasan bu hileyi yaptktan sonra tekrar gzden
kayboldu. Padiah Bayburt' a yneldi. Oradan alt gn daha
ileri gittiler.
Yedinci gn aramba gn idi. Tekrar ileriden dman
gzkt; ama sarp, dereli tepeli bir yerde kardan bir nice
alay asker belirdi. Bunlar Mihalolu Ali Bey sandlar. Zira
Ali Bey askerin ilerisinde yrrd. Dikkatle baknca Ali Bey
olmadn, aradklar dman olduunu grdler. Padiah
her zaman hazr yrrd. Alaylar gzel dzmlerdi. Dur-
263
madlar,
zerine yrdler, bu dereyi tepeyi ku gibi getiler. Dmann karsna geldiler. Padiahn ehzadeleri de
kendi kollarnda yrrlerdi. Sultan Mustafa koluna Uzun
Hasan'n bir olu Zeynel dt. Sultan Bayezid koluna da
Uzun Hasan'n dier olu Uurlu Mehmed dt.
Padiahn karsnda da Uzun Hasan'n kendisi bulunuyordu. Her kolun karsnda baka bir kol vard. Sultan Mehmed Han Gazi'ye Hak tealayardm etti ve her zamanki gibi
onun saadeti ve baht daha stn oldu. Her koldaki askerler
birbirlerine hcum ettiler. Sultan Mustafa'nn kolundaki
azab askerleri Zeynel'i tuttular, ban kestiler ve onun yanndaki beylerinde ounu krdlar, nicelerini tuttular, esir
ettiler. ok silahlarna da el koydular. Sultan Bayezid Han
kolundakiler Uurlu Mehmed'i ele geiremediler. Sultan'lMcahidin Sultan Mehmed Han karsndaki Uzun Hasan
ise yenieri askerini grnce "Bre hemen boz at getirin ki o
can kurtarandr." dedi. Hemen boz at getirdiler. Kamaya
hazrland. Hasan Bey boz ata bindi dere tepe ap kanay
arzulad. Gazileri grnce balarnda akllar kalmad, d
man askerinin hepsi tvbe etmeye balad. Karamanolu
Ahmed, Uzun Hasan'n yannda bulunuyordu. Daha evvel
kanay iyi renmiti. Pir Ahmed yenieriyi grnce herkesten daha fazla kamaya heves etti. Uzun Hasan Tebriz' e
gitmek istedi. Karamanolu elik etti, beraberce giderler mi
giderler. Yenieriler bunlarn durumlarn grnce "Hey
uursuz hain Trkmenler! Ok atmadan ve kl sallamadan
bu kamann sebebi ne? Demek daha nce krdnz asker
de sizler gibi korkak imi" dediler. Uzun Hasan ban kurtardna kretti ve akrabalarna vasiyet etti ki artk Osmanoullar'nn adlarn bile anmayalar. Olanlar ve ailesi de
bu sz kabul edip nasihati kulaklarna kpe yaptlar.
iir
Hasan kim kendini iyi asker sanrd

Acem' de mahir diye anlrd
aatay' da
Ve hem derdi: tak'la bulaaym

rk itikadna inanrd
264
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Gelip tak bir grnnce

nnce kap dolanrd
Artk adn andrmaz
tak anlsa
Hasan,
Hasan utanrd
tak Hasan'n bana

Eer
tan
kurtulursa bilin
SORU.- Bu Uzun
bir yumruk vurdu
artk akllanrd
Hasan'n
tutulan beylerinin bykleri
kimlerdi?
CEVAP.- Biri mer Bey' dir ki Cierli beylerinin ulularn
dandr.
Emir Timur neslinden ve Kara Eylk kz olanla

iki karde. Bunlarn dnda bin kadar da tutsak
aldlar. ldrlenin hesabn ise Allah'tan baka kimse bilmez. Szn ksas bu Uzun Hasan'n bana gelen hibir padiahn bana gelmedi. Onun iin karn arsna urad ve
sonunda o sebepten ld gitti.
SORU.- Ya bu mcahitler sultan bunu kalrettikten sonra ne yapt?
CEVAP.- Dnp gitti. nsanlk gsterip onun memleketini ykmad, kendi memleketine yneldi. Kemah'n hisar
Karahisar' dan yolu geiyordu. Bir heybet nazaryla onu da
fethetti. Oradan yrd, devletle stanbul tahtna geldi.
ehre girer girmez Mahmud'u azieyledi ve vezirlikten ald.
rndan
iir
Ne devran ki ne iler yapld

Mehmed Han'n dmanlar srld
evketi
ve batya
syanka.rlar kalmad hepsi srld
erince
douya
Bu soyun geleni ncekinden stn oldu

Bu soya Hakk'n hkm byle oldu
Bunlarda adalet ve ba, lutuf ve ihsan
Bir araya geldi kyamete kadar srd
Sreklidir bu haslet bil bu sayda
Mutluluklar bu sayda srd gitti
265
SORU.- Bu Uzun Hasan'n asl ne idi ki Gazi Han'a isyan
edip
dmanlk
gsterdi?
CEVAP.- Uzun Hasan, Bayndr Han soyundandr. Kendisi Turhan Beyolu'nu, Baranl'dan mirza Cihanah' ve
aatay' dan Ebu Said' iyendi ama Sultan'l-Mcahidin Sultan Mehmed Han Gazi'nin bir nazarna bile dayanamad.
Bu macerann tarihi hicretin sekiz yz yetmi sekiz yz yetmi sekizidir (M. 1473-74). Bu haclisede Sultan Mehmed Han
ve oullar Bayezid Han ve Sultan Mustafa birlikte bulundular, Uzun Hasan malub oldu, Sultan Mehmed galip oldu.
BLM 151
Bu blm Sultan Mehmed Han Gazi'nin,

kulu Gedik Ahmed'i Kefe'nin fethine gndermesini,
onun Kefe'yi ne ekilde fethettiini
ve orada daha hangi vilayetleri fethettiini bildirir.
Sultan'l-mcahidin Sultan Mehmed Han Gazi, Rum vilayetini tamamyla fethedip hanlar ve beyleri soylar soplaryla skp attktan sonra Karadeniz sahillerini de fethetmek istedi. Hem bu denizde olan yerlerde dahi kendi adna
slam hutbesi okunmasn istedi. Sultan Mehmed Han Gazi,
kulu Gedik Ahmed' e "Tez elden iyi hazrlk yap. Seni gazaya gnderiyorum." dedi.
Ahmed vard, yz gemi hazrlad ve atl yaya sekin
askerler toplad. Atlar tamak iin at gemileri dahi ald.
Ahmed Paa padiahn emirlerini yerine getirince gelip padiaha durumu bildirdi. Nereye gideceini sormad bile. El
balad, padiahn nnde durdu.
Padiah "Ahmed! Senin hazrln tamamland m?" dedi.
Ahmed "Devletli sultanm! Benim hazrlm padiahmn
iareti ve himmeti nazardr." dedi.
O sabah iaret verildi, davullar alnd, sancaklar zld,
gemiler donand. Gaziler gazaya niyet ettiler. Gemilerin
lengerleri ieri alnd, palamadan zld, yelkenleri ald.
Yelkeniere rzgar dokununca gemiler hareket etti. Derya
266
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
yz slam nuruyla doldu. Yetmi bin kadar gazi gece gndz gittiler ve Kefe limanna girdiler. Sahile kar kmaz
metrisler ve toplar kuruldu.
Ahmed Paa hazr bir vaziyette "Hey gazi yoldalar slam
gayretiyle hareket edin ki bu Kefe slam yurdu zerinde etrafa hakim durumda tehlikeli bir kaledir. Hak tealann yard
nyla bunu da slam yurdu edelim." dedi. Gaziler tekbir getirip hcum ettiler. Byk cenkler oldu. Gece ve gndz kafire rahat vermediler.
Kafider bu gelen gazilerin amacnn ehri alp ykmak ve
silah zoruyla almak olduunu ve bunu da yapabileceklerini grdler. Mslmanlarn bu kararlln grnce tekfurlarna giderek "Bu gelen Trk'le ne yapacaksn?" dediler.
Tekfur "Ya sizin fikriniz nedir?" diye sorunca kafider "Biz
olsak bu hisar iyilikle veririz." dediler. Tekfur niin byle
dediklerini sorunca kafider "nk Trkler bu hisar zorla
alrlarsa bizleri krar, ocuklarmz esir ederler, mallarmz
yamalarlar, ehrimizi harap ederler. imdi byle olmaktansa kolaylkla, gzellikle verelim ki bizleri esir etmeyeler.
Hem bu Trkleri gnderen padiah, her ald ehri imar etmeye almtr." dediler. Tekfur "Eer siz byle derseniz
ben de sizinleyim, size kar kmam." dedi.
nc gn aman dilediler, Ahmed Paa da aman verdi.
Beinci gn hisarn kapsn atlar. Padiahn sanca hisara girdi. Burlarda nevbet-i sultani alnd. Mezzinler
ezan* okudular. anlarn kaldrdlar, putlarn krdlar. Byk bir kiliseyi cuma mescidi yaptlar. Cuma gn cuma
namaz klnd ve Sultan Mehmed Han Gazi adna slam
hutbesi okundu. Ahmed Paa gazilere hilat giydirdi. Alimler ve dervilere balarda bulundu. Ahmed Paa, yanna
gelen tekfuru tuttu, hazinesine el koydu ve padiahn hazinesine katt. ehrin halkn snflandrarak kayda geirdi.
Zenginlerini, fakirlerini, mallarn, olanlarn, kzlarn, askerlerini ayr ayr kaydettiler. Bu halktan ve mallardan pa-
* Ezan eair-i islamdandr. Bir memleketin veya yerin islam yurdu olduu orada
ezan
okunmas
ile belgelenir.
267
diaha layk olanlar aldlar, yerinde braklmas gerekenlere dokunrnadlar. Askerlerini srp evlerinden kardlar
ve onlarn evlerini gazilere verdiler.
Bundan sonra birka para gemi gnderdiler, etrafta olan hisarlar fethettiler. Azak' Yabugermen'i deniz kenarnda olan
hisariar ve erkes vilayetine kadar olan vilayetleri fethettiler.
Ondan sonra Menkb'n zerine geldiler. Toplar kard
lar, kurmaya baladlar. Menkb'n tekiuru Kefe'yi ve vilayetini feth eden kimselerin geldiini grnce kalkt, Ahmed
Paa'ya hisar teslim etmeye geldi. Bu hisarda tekfurun bir
hsrn bulunuyordu. Hisar vermeye raz olmad. Hisarn kapsn kapatl ve cenge balad. Hayli zaman harp ettiler. Bu
tekfur ne kadar "Gelin bu hisar teslim edin" dediyse de dinlemediler ve hatta onun karsn ve ocuunu dar karmak
istediler. Sonunda Ahmed Paa bu hisarn cenkle ele gerneyeceini grnce biraz asker brakp oradan ayrld.
Bir nice gnden sonra hisarn etrafna konulan asker de
hisar brakp ayrld. Hisara yakn bir yerde pusuya yatt
lar. Kafider dururndan habersizdi. Trkn katn ve gittiini zannettiler. Hisarn iine giren halk kalabalkt. Darlktan gayet zahmet ekiyorlard. Trk askerinin ekilip gittiini grnce hisar halk hisardan kmaya baladlar. Pusuda olan slam askeri durumu gzetiernekte idi. Hemen
hisara girdiler. Menkb' de bu ekilde fethettiler. Kefe'ye
ne yapld ise ayns Menkb' e de yapld.
Fethettikleri her vilayetin beylerini ve askerlerini karp
srdler, stanbul'a getirdiler. Hazinelerini padiahn hazinesine kattlar. Kzlarn, kadnlarn padiahn kullarna
verdiler. Kafirlerin mrlerini sona erdirdiler. Padiah kendi muradm gerekletirdi. Menkb' e bir kad tayin etti. Kiliselerini rnescit yaptlar. Padiah adna slam hutbesi okund u. Btn bunlar Hakk'n yardmyla oldu. Doruyu en iyi
bilen Allah' tr.
iir
Neler fethetti bu han'n kulu Ahmed

Getirdi mallar ve nimetler han' a Ahmed
268
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Yzleri ay gibi olan nice gzellerin

Nicelerini hana getirdi Ahmed
Bu iler ki Ahmed Paa yapt
Neyi buyurduysa yapt Ahmed
Bu Ahmed gediklerin eridir
Nice boluklar kapatt, salamlatrd Ahmed
Bu fetih, Sultan Mehmed kulu Ahmed Paa elinden hicretin sekiz yz sekseninde (M. 1475-76) gerekleti.
BLM 152

Karabodan gazasm nasl yaptn
ve
Karabodan
tekfuruyla ne
yaptn aklar.
Hak tealann btn kafir beylerinin vilayetlerini ve kendilerini verdii padiah, Karabadan tekfurunu sarayna artt ve haracn kendisinin getirmesini sylediler. "Eflak
beyi gibi bize tabi olasn. Hem bizimle olan ilikin nedir bilelim." dediler. Kafir bu sze hi itibar etmedi ve iitmez
den geldi. Padiah da bir kulunu gnderdi. "Var o kafirin
vilayetine gir. yice aratr. O kafir seninle ne yapacak greyim." dedi.
Gnderdii adam da padiahn kutlu emrini kabul edip
yrd, o kafirin vilayetine girdi. htiyat ve tedbiri terk etmilerdi, o diyarn yabancsydlar ve hem de yollarn
armlard. Bu kafider gelip Mslmanlardan hayli kii
yi ehit ve esir ettiler. Padiahn kulu olan paa da gelip durumu bildirdi.
Padiah bu haberi iitince kendisini slam gayreti brd
ve gnlnden nice tedbirler geti. Vezirlerine "Tez hazrla
nn, hem byk gazalar iin hazrlann! Seferim var." dedi.
Padiah emreder etmez hazrlklar tamamland. Sultan'lmcahidin Sultan Mehmed Han Gazi, gaza niyetiyle stan
bul'dan kp yrd. Allah'n yardmnn eksik olmad
269
orduyla Tuna sahiline vard. stanbul' dan gelmeleri emrolunan gemiler de Tuna sahiline varmt. Padiah gemilerle
Tuna'y geti. Badan vilayetinin tekfurunu arayarak ilerledi. Badan memleketine girdi. O melun, askerini toplayp
sarp bir dan arasna girmiti. Atl askerlerine de (kamamalar ve) iyi harp etmeleri iin yaya olarak harbe hazrlan
malarn emretmiti. Padiaha bunlarn niyetlerini ve tedbirlerini naklettiler. Padiah "Hey gaziler! slam iin gayret
etme zamandr. Saf saf olup alaylar balayn." dedi. Gaziler padiahn bu emrine uyup kafir askerinin zerine yrdler. Kafir top atmaya balad. Gaziler de gayret-i islam
yreklerinde salamlatrp yrdler kafirin zerine baskn ktlar, kilfire gz atrmadlar.
iir
Kartlar
birbirlerine cenk ederler

Ama kilfire da dar ederler
Emrolunca kl ekti gaziler
Kafideri krd kan dkt gaziler
Bir dola da gr, ne i eder gaziler
Kafir askerini krd gaziler
Gaziler, kafirler top atnca o top arabalarna saldrdlar,
bozdular. Kuluk vaktinde kafir askerlerinin
nne ktlar. ki namaz aras vaktine [gne batncaya]
dein byk harpler oldu. Sonunda Hak tealann yardm
gazilere frsat verdi, kafir askerini krdlar. Katiri o derece
krdlar ki kestikleri balardan minareler yaptlar. Pek ou
nu esir ettiler ve o vilayetin btnnde gazilerin ellerinin
uzand hibir yeri marnur brakmadlar, ykp yakp harap ettiler. ki ay kadar gaziler Karabadan vilayetinde gazalar etti. Mal ve nimetlerini, altn ve paralarn aldlar, ya
ma ettiler. Sr sr at ve koyunlarn aldlar. Gzel kzla
rn gaziler koyunlarna bastlar. Sonra tekrar salk ve selametlikle Sultan Mehmed Han'n saadetli dneminde vilayetlerine dndler.
arabalarn
270
Bu gazalarn tarihi Sultan Mehmed Han Gazi elinden hicretin sekiz yz seksen birinde (M. 1476-77) gerekleti.
BLM 153
Bu blm padiahn Karabodan' malup ettikten sonra

dnp Tuna kenarna gelmesini aklar.
Macar kafirinin geldii, Tuna kenarnda, Mslman memleketinin smrnda ve Semendire yannda hisarlar yaptklan haberi ulah. slam memleketini harap ehnek iin byk hazr
lklar yaprmlard. Padiah bu haberi iitince hemen oradan o
hisariarn zerine yrd. Mevsim k idi ve gayet sert geiyordu. Vard o hisariarn zerine indi. Yolun darlndan at
yoldan kamazd. Karn derinliini o kadard ki ahn zengisinin bile zerinde idi. Tuna suyu da sert bir ekilde buz tutmu, donmutu. slam lekeri geldi ve buz stnde konaklad. Hisarlar da Tuna kenarnda idi. Ordu durur durmaz padiah yama emri verdi. O gn h cum oldu. Akam vakti katirler aman dilediler. Aman verildi. Anlamayla hisariar teslim
aldlar. Padiah kafirlerin hahr olanlann yannda tuttu, hal
r olmayanlan serbest brakh. Varp memleketine gitti. Yann
da kalanlan Anadolu' da hisariara yerletirdi, onlara hmar
verdi. Bunlarn bir ksrmnn hyaneti grld. Bu gibi olanlan sattlar. O hisariar da yaktlar, hibir iz brakmadlar.
Bu fethin tarihi Sultan Mehmed Han Gazi elinden Karabadan fethinden iki buuk ay sonra gereklemitir.
BLM 154
Bu blm Sultan Mehmed Han Gazi'nin skenderiye'ye*

nasl vardn, orada ne yaptn ve oraya gitmesinin
sebebinin ne olduunu bildirir.
Bir gn Padiah Edirne' de oturuyordu. Konuulurken hangi vilayetin halknn padiaha itaat etmedii konusu ald.
* iskenderiye veya Arnavutluk iskenderiyesi olarak da eski Osrnanl
kaynaklarnda geen bu ehir, Osrnanl vilayet merkezlerinden ikodra'dr.
271
"Bu skenderiye vilayetinin halk dikbaldr. Hi kimseye

itaat etmezler." dediler.
Padiah "O zaman onlarn askerleri oktur ve kendileri de
pek cesurdur?" dedi. Yanndakiler "Devletli sultanm O s
kenderiye halknn dikballnn sebebi o hisariar sebebiyledir. O hisara gvenider ve o hisar ok salamdr."
Padiah "O hisarn alnmasna bir are yok mudur. Asker
zerinevaramaz m? Nasl bir hisardr?" dedi.
"Devletli sultanm Askerin zerine saldrabilecei bir
yerdir. Fakat hisar ok salam bir hisardr. Alnmasnda ok
zorluk ekilir." dediler.
Padiah "O halde hazrlk yapn. nallah o hisar da fetholunur." dedi.
Hemen padiahn bir kulunu kodra'ya gnderdiler.
Vard, kodra'ya hcum etti. Hayli cenkler olundu, ama
fethedemedi.
Padiahn mbarek hatrndan o hisarn hayali gitmezdi. Padiah Karabadan gazasndan stanbul'a gelince kodra'nn
hazrlyla megul oldu. Gedik Ahmed' e ''Yr, o hisara hcum et." dedi. Gedik bu emrin yerine getirilmesini biraz ihmal
etti. Padiah onu Boazkesen Hisar'na (Rumeli hisar) hapsettirdi. Kendisi slam askerini toplad, gazaya niyet ederek yrd, o hisarn nne geldi. Toplar kuruldu. Byk cenkler oldu. Hisarn birok yerlerini yktlar, hcum ettiler. Fakat Hak
nasip etmedi, alamadlar. Yenieriden, sipahiden hayli sekin
askerlerle hisar kuattlar. Vilayetin btn alnd, sadece hisar fethedilemedi. Padiah devletle tekrar tahtna dnd.
Sonunda braklan o asker, hisar bunaltt. Hisarn iindeki kafider askerin ba olan gazilere haber gnderdiler,
"Anlaarak hisar size verelim. u artla ki gidenimiz gitsin,
kalanmz kalsn. Bize zararnz dokunmasn." dediler. Gaziler de stanbul' a padiaha haber gnderdiler ve kafirlerin
durumunu bildirdiler. Padiah da raz olup kabul etti. Hisar halkyla szleilen hususlarda karara varld. Kafider hisar verip teslim ettiler. Halknn gideni gitti, kendi isteiy
le kalan kald. Nice kiliseleri mescit ettiler. Giden kafirlerin
evlerini orada kalan gazilere verdiler.
272
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
kodra kafir lkesi iken elhamdlillah, Sultan Mehmed

Han Gazi elinde slam lkesi oldu.
iir
Fetholdu grn kodra

Yakn hisar odur karaya denize
Onu Hak verdi Gazi ah Han' a
Umuttur ki dne Frenkberiye
Bu fethin tarihi hicretin sekiz yz seksen nde (M.
1478-79) gerekleti. Sultan Mehmed'in btn gazas kod
ra' da tamamland. Ondan sonra geldi, adalet ve ihsanla
megul oldu. stanbul'un yayalarnda tarihin sekiz yz
seksen beine (M. 1480-81) dein gezindi.
BLM 155
Bu blm Sultan'l-mcahidin Sultan Mehmed Han

Gazi'nin bu geii konak yerinden o ebedi saraya varmas
ne ekilde oldu, onu bildirir. O sefer hicretin sekiz yz
seksen altsnda Safer aynn 27. gnnde (M. 27 Nisan 1481)
cuma gn oldu.
stanbul' dan hareket edip Anadolu vilayetine gemek iin
denizi geti. Birka konak yeri yrd. Anadolu' da Rebiulevvel aynn drdnc gn, perembe gn Maltepe ayrnda konaklad. Tam ikindi namaz vakti bu geici yurdu
terk edip ebedilik sarayna gt.
iir
N e zaman ki utu mekanszla

Nevelvele der gr bu mekana
Battnda
can
gnei
Iklarn parlts
cihandan
snd
Umarz Hakk'n ba arta

Nice mrted kafir gele imana
273
BLM 156
Bu blm Sultan Mehmed Han Gazi Allah rahmetine

kavutuktan sonra ka olu kaldn bildirir.
ki oullar kald. Birisi Ertana* hakimi Sultan Bayezid
Han' dr. Birisi de Yunan tahtnda hakim olan Sultan Cem idi.
SORU.- Ya Sultan Mehmed Gazi'ye ne yaptlar.
CEVAP.- Vezirleri, kazaskerleri Sultan Mehmed'in cenazesini o gece stanbul'a getirdiler. Keklik Mustafa, babas
nn lmn haber vermek iin Sultan Bayezid' e gitti. Bu
Karamanl vezir de kendisinin bir kulunu Karaman' a, Sultan Cem' e gnderdi. Ksacas, bu srada olan maceralar oktur, ben zetledim. Keklik Mustafa, Sultan Bayezid' e haber
gnderdi. "Sen sa ol. Baban ahirete gt." dedi. Bu haberi iitince Sultan Bayezid tahta, yani stanbul' a yneldi.
iir
kr
tecelli etti devlet nuru

Yine Hakk'tan eriti cmle nimet
Yine gr Mslmanlar mutlu olacaklar

Ki Hak, Han Beyezid' e yardm etti
lahi! Onun devletinin mrn ziyade et
Yardmndan
ona byklk ulasn
lahi! Asilerini hakir kl
Ki kuvvetli ola
zatnda
heybet
lahi! Devletin frsatn artr
Ki Han Bayezid' dir ehl-i mrvvet

A.ki yaz menakbn bu han'n
Du ede veliler hem de himmet

Sultan Bayezid Han, Rebiulevvel
aynn
yirmi birinci g-
* Sultan Bayezid'in, ehzadelii srasnda Ertana slalesinin devlet kurduu

Orta Anadolu' da, Amasya'da vali olarak bulunduuna iaret edilmi olabilir.
Sultan Cem ise devrin kaynaklarnda Yunan taht olarak adlandrlan
Karaman-Konya havalisinde vali olarak bulunuyordu.
274
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
n pazar gn idi, gelip saltanat tahtn mbarek vcuduyla ereflendirdi. Taht ve vilayetini marnur etti. Bu hicretin
sekiz yz seksen altsnda, Rebiulevvel aynn yirmi birinci
gn (M. 20 Mays 1481) idi.
BLM 157
Sultan Bayezid Han Gazi'nin tahta getiini yazdn, ama

kardei Cem'in ne olduunu yazmadn?
CEVAP.- Aklayaym, zaten bu blm de onu aklar.
Sultan Cem' i Karaman'n alak adamlar kandrdlar. Sultan Cem' i alp Bursa'ya gelmek iin yola ktlar. Sultan Bayezid' e bu durum bildirildi. ki bin yenieri gnderdi. Deniz tarafndan vardlar. Mudanya' dan Bursa'ya ulatlar.
Cem de onlarla ayn zamanda ulat. Bursa halk Sultan Bayezid'in kendisinin de geleceini umuyorlard. Yenierilerin yalnz gelmesinden ekindiler. Zira yenierilerin bazs
stanbul' da kendi adiarna yakmayacak eyler yapmlar
d. Ayrca Sultan Cem de kendi padiahlarnn olu idi.
Onun iin Cem'in tarafn tuttular. Ayrca bundan nce yalanc mneccimlerin de bir yanl kanaatleri vard. Babasn
dan sonra padiahlk Cem'indir, derlerdi. Baz szleri do
ru gibi olmakla birlikte ounlukla byle olmazd.
SORU.- Ya ne idi?
CEVAP.- yle idi. Cem Osmanoullar'nn asl, ilk taht
na padiah olmal idi. Geldi, Bursa' da dedikleri gibi de oldu. Bursa' da padiahlk da yapt. Bu tarafta Sultan Bayezid
Han'n talihi ve devleti galip idi. O kadim Osmanoulla
r'nn tahtn Sultan Bayezid Han'n devleti fethetti. Cem'in
saltanat ancak bu kadar srd. O yalanc mneccimlerin
batl kanaatleri de bylece tamam oldu. Karaman'n alak
karakterli adamlar da gayet zgn ve malzun oldular.
iir
Neyi kim takdir-i Hak yazd

Onun ksmetidir yazlan divan
275
Madem hatt salam, katibi stat

Erer menziline onun kervan ba
Talih talihsizlik ki yazla
Ortaya kan onun aklamas
Dal gibi "devlet"te Cem'den daha stndr
Brak kasn Cem' i, tutmayn siz onu
BLM 158
Bu blm Sultan Cem'in, halas Seluk Hatun

ve Mevlana krullah olu Ahmed elebi'yi
Sultan Bayezid'e yalvarmaya gndermesini,
bundan sonra neler olduunu aklar.
Bu tarafta Sultan Bayezid Han, Sultan Cem'in zerine varmak iin byk bir orduyla stanbul'dan Anadolu'ya geti.
Yolda Seluk Hatun gelip Sultan Beyezid'le bulutu. Dilei
ni syledi ve cevabn ald. Mevlana krullah olu bu cevab Bursa'ya gtrd. Cevap Cem'i Bursa'dan kartt, Yeniehir'e gtrtt. Sultan Bayezid de Cem'in zerine yrd. Karaman kargalar ve kuzgunlar, Sultan Bayezid'in a
hinlerini grnce daldlar, katlar. Cem de Sultan Bayezid'in gcne dayanamad, ban alp kat. Padiahn kullar yenieriler eriip btn gelen azab askerlerini krdlar.
Cem'in ordusunda bir hayli torlak ve k dervileri de vard, onlar da krdlar ve "Siz madem dervisiniz, bu padiahzadeler arasnda ne aryorsunuz?" dediler.
Sultan Cem, Yeniehir'den Konya'ya alt gnde vard.
Anasn ve baz cariyelerini alp oradan doru Mekke tarafna gitti. Sultan Bayezid de ilerledi, Karaman vilayetine girdi ve o vilayeti zap tetti. Bunun hikayesi oktur, ben zetledim. Szn ksas, Sultan Bayezid Han Gazi tekrar an ve
erefle stanbul' a tahtna geldi, ch1s etti. En dorusunu ancak Allah bilir.
276
BLM 159
Bu blm Sultan Cem'in Mekke'ye vardktan sonra

ne yaptn ve Sultan Bayezid'in de
burada ne yaptn bildirir.
Sultan Cem, haccn eda ettikten sonra Mekke' den ayrld ve

Bu tarafta Gedik Ahmed Larende' de bulunuyordu. Zira Karamanolu il' de idi, gelip karklk karmama
s iin bekliyordu. Karaman fesatlar gelecek olursa onlar
datacakt. Cem ise Msr'a varmt. Sultan Cem, Karamanolu'nun yazm olduu sahte mektubuyla tekrar Anadolu'ya hareket etti. Sultan Bayezid onun bu hareketinden haberdar oldu. Byk bir orduyla stanbul' dan Anadolu'ya
geti. Sultan Cem anasn Msr' da brakt. Kendisi, Adana'ya
geldi. Karamanolu Kasm Bey Sultan Cem'i Adana'da karlad. Padiahn hain kulu Ankara sanca beyi de Engr' den kap geldi. Cem'le bulutu. Cem Adana' dan Anadolu'ya yneldi. Gedik Ahmed bunlarn halinden haberdar oldu ve Sultan Bayezid tarafna yneldi. Bu konuda acayip ve
garaip haller vardr. Ben zetledim, yoksa hainler aa kar.
Cem, Karamaolu'yla yrd, Ankara'ya geldiler. Bu taraftan Sultan Bayezid Han da yrd, doru Ankara'ya hcum etti. Sultan Bayezid Han varmadan o Cem' e varan hain
ve Amasya askerinden Ankara havalisine gnderilen keif
koluyla karlatlar. Aman vermeyip kpek gibi tepelediler.
Onunla birlikte gelen Karaman kuzgunlarnn bir ksmn da
krdlar. Kurtulanlar g bela balarn alp kat.
Bu taraftan Sultan Bayezid Han da devletle ilerledi, Ankara'ya vard. Ankara'da birka gn istirahat ettiler. Cem, Karamanolu'yla kap il'e girdi. Sultan Bayezid Han da
Cem'in ardnca tekrar Konya'ya geldi. Asker seip burada
braktlar. Cem kaarak deniz kysna ulat. Bir gemi buldu.
Gemiye bindi ve denize ald. Nereye gittii bilinmez. Bu
konuda da garaip, acayip hikayeler oktur. Ben zetledim.
Sultan Bayezid oradan hareket etti, devletle tekrar stan
bul'a geldi. Tarih hicretin sekiz yz seksen yedisi (M. 14821483) idi.
Msr'a gitti.
277

iir
Dman
Ad canl
ki uzaklaa, ii bitmitir
ama aslnda ldr
Glmez onun can ve gnl

Haraptr bahesi, gnl solmutur
BLM 160
Bu blm Sultan Bayezid Han'n,

Cem'i vilayetinden srp kardktan sonra
Sultan Bayezid'in neyle megul olduunu aklar.
Bayezid devletle stanbul' a geldi, tahtna geti, oturdu.

Devlet erkan sra sra oturdular. Olu Sultan Korkud'u Saruhan vilayetine, bir olu ahinah' Yunan tahtna, Konya'ya gndermeyi dndler. Bunlar yerli yerine gnderildikten sonra Padiah stanbul' dan kt. Gaza niyetiyle
Edirne'ye vardlar. Emretti, Anadolu ve Rumeli askerini
Edirne ynne topladlar. Padiah hazreti de gaza hazrlk
laryla megul oldu. Padiah bu meguliyette iken anszn
askerlerin babozuk, edep bilmeyenleri arasnda uygunsuz
hareketler oldu. Bu sebepten gaza ertelendi. Bu iki vilayetin
beylerbeyine emretti kim "Varn, Tuna Suyu kenarnda babam hazretlerinin ngrz katirinin elinden alp ykt kaleleri tekrar yapn, marnur edin." dedi.
Padiahn emrine itaat ettiler, o sz kabul ettiler. Bu kalelere Anadolu beylerbeyi askeri ve mimaryla geldi. Bir kaleye de Rumeli beylerbeyisi askeri ve mimaryla geldi. Bu
hisariarn etrafndaki gaziler gazayla megul oldular.
Szn ksas, bu hisadar yapld, tamamland. Padiahn
emriyle hisariarn hazrlklarn da yaptlar ve ilerine sekin askerler koydular. imdi bile o hisardakiler kafirlerle
gaza ediyorlar. Ondan sonra btn iler tamamland, Allah'n yardmn esirgemedii askere izin verildi, vilayetlerine gittiler.
278
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
iir
Yapld
kaleler Tuna Suyu'nda

Ne soy soylar gazi, kafir soyundan
Soyunu soylar o kafir kzlarnn

Mukadderdir gazilerde bu hudan
Bulurlar mal, nimet, kle, cariye
nar gibi yce servi boyludan
BLM 161
Bu blm Sultan'l-mcahidin Sultan Bayezid Han Gazi'nin,

Karabodan vilayetine varp orada neler fethettiini bildirir.
Sultan Bayezid, gaza niyetiyle stanbul' dan kt. Byk bir

orduyla karadan Karabadan vilayetine yneldi. Deniz tarafndaki ok saydaki gemilerine yiyecek ve top, tfek, ok ve
dier sava ara gerelerini hazrlayp doldurdu. Bu gemileri Badan' a gnderdi. Bu taraftan kendisi de karadan ilerledi, Tuna Suyu'na vard. Nehrin kenarnda konaklad. Derya
tarafndan giden gemiler de gelip padiahn hizmetine yeti
ti. Tuna'y geti. Hisara saldr hazrlklarn yapmlard. Gemilerden bu malzemeyi kardlar. lerlediler, Kili'nin zerine yrdler. Genel bir saldr iin padiah emretti. Toplar
atlmaya baland. Padiahn kullar ve dier askerler her taraftan hepsi hcum ettiler. Bir nice gn iyi savalar oldu. Hisar sktrdlar. Kafirler aman dilediler. Padiah onlara
aman verdi. O hisarn emanetini stlenen kii geldi, padia
hn veziriyle bulutu. Elini pt ve "Biz de padiaha aitiz, hisar da. Onun esirleriyiz. Padiahtan ne ferman olur ise biz
ona boyun eeceiz." dedi. Hisar teslim etti.
Padiahn slam sanca hisara girdi. Hisarda nevbet-i
sultani alnd. Kafider slam' a davet edildiler. Kiliselerini
mescit ettiler. Gitmek isteyen kafidere izin verildi, ayrlmak
istemeyenleri incitmediler. Saltanat usulne layk ne ise
onu yaptlar.
Birka gn orada kald, oradan devletle Akkerman' a y279
neldi. Eflak askeri de kendi beyleriyle hizmete gelmilerdi.

Padiah hazreti emretti. nce yrdler, bir nice gn susuzluk ektiler. lerlediler, Akkerman'a vardlar. Onu karadan ve denizden kuattlar. Fakat bu Akkerman hisarnn
ok fazla hazrl ve silah varm. yle ki hesabn Allah'tan baka kimse bilmez imi. Otuz yldr, hisarn etrafndaki hendei kazarlarm. Dier hazrlklarn da buna
gre yapm imiler. Szn ksas, padiah emretti, byk
sava oldu. Sonsuz cenkler yaptlar. Sonunda hisarn hendei padiahn kullar tarafndan toprakla dolduruldu. Hisar bunalttlar. Nihayet kafirler aman dilediler ve hisarn
kapsn atlar.
Padiahn slam sanca bu hisara da girdi. Nevbet-i isla-
mi alnd. Padiah buyurdu; eminler ehre girdiler, hisardan kacak esirleri kardlar. Padiah ok saydaki askerine bu esirlerden nicelerini ihsan etti ve nicelerini de stan
bul'a srgn etti. Nicelerini de Anadolu'da Eski Biga'ya
gnderdi. Nice kiliselerini mescit yaptlar. O srgn olan
kafirlerin bo kalan evlerini gazilere verdiler. Kpak ham
da hizmet iin gelmi idi, harpte bulunmutu, onlara da
hayli balar ve ihsanlar etti.
Bu Osmanoullar'nn nesiinin sonra geleni ncekinden
daha bahtl olarak gelmitir. Buna delil udur: Babalarnn,
dedelerinin alamad hisariar ve vilayetleri Hak teala sonra gelen oullarna myesser etmitir.
Akkerman' a bir kad tayin etti. Orada slam hutbesi okundu, cuma namaz klnd. Sultan Bayezid Han adna bu iki
ehirde hutbe okundu.
Bu fethin tarihi hicretin sekiz yz seksen dokuzunda (M.
1484) Sultan Mehmed Gazi olu Sultan Bayezid Han Gazi
elinden gerekleti.
iir
ahn fethi olsun daim

mr uzun devleti kaim
ah pir grsn oullarn srekli
Bu duadr ayn dzen daim
280
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Sen kabul et duan ya Allah

Adam olsun bir ay orulu olaym
Aki yaz menakbn hann
Demesinler sana gafil ve nadim

Kim okursa bu tarihi bir an
Gnlne girmesin onun hi gam
Bu
menakbn tamamnn
tarihi hicretin sekiz yz doksaReceb aynn yirmi altnc gnnde (M. 08.08.1485),
Pazartesi gnnde tamam oldu.
nnda,
BLM 162
Bu blm Adana, Tarsus, Sis Misis, Klek,

kimlere ait olduunu
ve buralar kimin fethettiini ve Msrlnn buralara
ne sebepten hkmettiini bildirir.
Valnakan'n (Alnakan)
Osman Gazi'nin dedesi Sleyman ah Gazi Rum'a geldiin

de Caber Kalesi nnde ne hadise olduunu iittiniz. Ger
evleretrafa daldlar. ok'un olu Yregir, Kusun Varsak,
Kara sa, zeyir, Gndz, Ku Timur ve bu alh kii gleriyle geldiler ukurova'ya ki o zikredilen ehirler bu ovadadr
ve o kaleler bu vilayetin dalarndandr. Yregir ba oldu,
bunlara geldiler. Misis'i aldlar, Adana'y aldlar, Tarsus'u aldlar. Bu ehirlerin katirieri Ermeni idi. Ermenilerden bu yerleri ahitle aldlar. Yregir ld, yerine olu Ramazan kald.
Ramazan, Kusun'a Eserlef'i klak olarak, Klek'te Tekrbeli'ni yayla olarak verdi. Kara sa'ya Mille'ni, Vennak klak,
Bermdek'i yaylak olarak verdi. Ku Timur' a Tarsus' u klak,
Bulgar Da'n yaylak verdi. zeyir'e Pazar', skenderun'u
klak, n [on, z] Da'n yaylak verdi. Gndz' e Misis'i
klak, Sis Da'n yaylak verdi. Ramazan kendisi Adana'y
taht edindi. Kalanlar bunlara tabi oldular. Yaylalarda yazlar
n, klaklarnda klar geirdiler. Nice yllar Ata Kosun Varsak yaylada Klek Kalesi'ni kendisine tabi kld, iindeki kati281
ri kartb. Kara sa da Alnakan' tabi kld, kafirini kartma

d. Ramazan Misis'i tabi kld, iindeki katiri kartmad. Ramazan lnce olu brahim ve nice olu kald.
Szn ksas, bu sylediimiz beyler lnce ok oullar
kald. Her birisinin olu kendi yerinde ba ekti. Msr' da
Sultan eyhi lnceye dein kendi balarna beylik ettiler.
Sultan lnce zeyir'in bir olu kardelerinden kat. Halep' e vard. "Sultan himmet etsin, zeyir ilini sultana alvere
yim." dedi. Sultan Halep naibine ernretti. ok asker toplad
lar, Davud'la vardlar, zeyir ilini fethettiler. Onu Davud iline verdiler. zeyirili Msrl iline dahil oldu. zeyir ilini bldler. Subal zeyir olanlarnn kalaniarna verdiler.
Ondan sonra Gndzolu'na il verdiler. Gndzolanlar'n
dan birka kat, Msr'a vard. Ayas Kalesi'ni Msr'a verdiler. Msrl kaleye asker koydu. Ticaret liman edindi. Ondan
sonra Ramazanl'ya memleket verdiler. Ramazanl' dan bra
him Bey kat, Msr'a vard. Msrl ona asker verdi. Geldi,
Adana'y ald. Oraya kardelerini brakt. Sis Kalesi'ni Msr
l'ya verdi. Msrl kaleye asker yerletirdi. Ku Tirnur olu
Tarsus'u Msrl'ya verdi. Msrl da evvelki bey olanlarn
birbiri ardnca azletti. Birine rvet mukabili beylik verdi. Bu
rvet sebebiyle beyleri yoksul oldu, vilayetleri harap oldu.
Sonunda Klek'i de askere verdiler.
BLM 163
Bu blm
imdiki
fethe sebebin ne
olduunu aklar.
Msrl, bu ukurova'y zulmle harap etmiti. Sultan'lmcahidin Sultan Bayezid Han Karaman vilayetini birden
fethedince o vilayetin zayflarnn feryad bu gazi padiahn
mbarek kulana ulamt. Padiah da merhamet glgesinin o vilayetin zayflarna ulamasn diledi.
iir
Ik
gnderir gne cihana

Ama bir k da olur niane
282
Parldayan
nurudur tutar cihan

eserleri ortada
Olmutur imdi
eli batya douya ulat

Aki bala yazmaya ve anlatmaya
Bu
hann
Padiah
bir kuluna o mazlumlar o zalimlerden kurtarmasn emretti. O kii de emre uyup Nide' den h cum edip
Adana'nn stne vard. O zalimlerin hepsi dalp katlar.
O mazlumlar han'n kulunu iyi karladlar. Adana'dan Klek Kalesi'ne kadar Valnakan Kalesi'nin halkyla Milen Kalesi' nin halk, ayrca Tarsus'un ayanlar padiahn kulunu
karladlar ve kalelerini-teslim ettiler. Padiahn sancann
glgesi altna girdiler ve Ku Timurlu, Kusunlu ve Kara sa
l padiahn kuluna itaat ettiler.
iir
Zalimden kurtard mazlumu han

Dualar etti btn iman ehli
Bu han'n sa nefesi gibi olan hkmn bil
Bu memleket lmt buldu hayat
Msrl rvetle ykt iller
Bu han ihsanyla bir zerre koymaz viran
Bayezid Han devri neye benzer

Peygamberler ire san geldi Sleyman
Zamann cinleri hep hapsedildi
Sultanlar bu han' dan diler aman
Okunsun hutbesi Kabe' de ya Rab

Bu kanuna gre dzlsn tertip erkan
Aki'nin duas han'a her an
Ola mr uzun ok sre devran
Bu fethin tarihi hicretin sekiz yz doksannda, Cemaziyelula aynn (M. Mays 1485) balarnda Sultan Bayezid Han'n
Karagz [Mehrned Paa] isimli bir kulu elinden gerekleti.
283
BLM 164
Bu blm Rumeli beylerbeyisi Ali Bey'in

Karabodan vilayetine gazaya gitmesine
neyin sebep olduunu, o vilayette kimin olduunu
ve ne suretle oraya varp ne yaptn aklar.
Sultan'l-mcahidin Sultan Bayezid Han Gazi, Kili ve Akkerman vilayetini fethettikten sonra o vilayetin baz mnafk katirieri gnlden itaat etmemilerdi. Karabodano
lu'na hisarn alnmasna hazrlk yapmas iin haber gnderdiler. Karabadanolu merdivenler yaptrd, asker toplad ve gemilere doldurdu. Geceleyin su tarafndan hisarn
dibine geldiler. Hisarn iindeki kafider de bekliyorlard.
Hisar bekleyen gzcleri mnafk kafider ldrdler.
Szn ksas, hisara geceleyin merdivenleri dayadlar. Baz gaziler durumu fark ettiler, ama kafider hisara kncaya
kadar beklediler. Kafider hisara knca Allahu ekber, diyerek kliarna sarldlar. Sabaha dein dman krdlar. Karabodanolu ban zor kurtard. Yanndaki kafirlerin nicesini esir ettiler, padiahn huzuruna gnderdiler. Padiah
da saltanatma layk ne ise onu yapt.
iir
Hilesi kafire gr ne edecek

Yklp evleri ilden gidecek
Oul, kz
ve maldan ayrlacak
Ne getirdi bana kt olacak
Sonunda han bir kuluna emretti, "Var o kafirin memleketine gir ve fethet. Zira onlar geceleyin hisar almaya gelmi.
Sen ise oraya gndz aka var ve hem o kafirlerle kar
lamaya al. Allah'n yardmyla onunla hakla ve hakkn
dan gel. Eer kafirle karlamayacak olursan o zaman vilayetlerini yk, yak ve harap eyle, adamlarn esir et." O da
padiahn emrine uyup gitmeye niyet etti.
284
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
iir
Hemen Ali kuand silah

Belinde Zlfikar bindii Burak
Allah'n yardm onunladr
Peygamberin mucizesi ona kandil

Veliler hazr oldular duaya
Ali gnllerde yer edindi
Yrtili himmetiyle Gazi Sultan
Demez gidecei yere yakn veya uzak
Gazaya gitti bu himmet eri gr
Tmar ya am olmal ya da Irak
Ali Bey gaza niyetiyle yrd. Tuna Suyu'nu geti, Eflak
vilayetine girdi. Eflak beyleri ve sipahileri toplanp itaat
edip geldiler, Ali Bey'le birlikte yrdler.
aban aynn yirmi beinci gn Bodan vilayetine geldiler. Bodan vilayetinin nice beyleri ve askerleri itaat edip
boyun ediler. Ama Karabadanolu ortadan kayboldu,
nereye gittii bilinmedi. Nice gnler dalar, dereler ve sal
ralarda aramadk yer brakmadlar. Karabodanolu'nun
izine rastlayamadlar.
Sonunda onun askerlerinden birisini ele geirdiler. Karabadanolu'nun nerede olduunu sordular. Kap Leh vilayetine girdiini rediler. Beylerbeyide gazilere o vilayete saldrnalarn emretti. Gaziler her taraf talan ettiler. ok
fazla ganimetler elde ettiler. Gaziler altn, gm ve eitli
kumalar aldlar, ayrca ok fazla gzeller esir ettiler. Drt
ayakl davarlar srp gtrmeyi az para getirir diyerek istemediler. Beylerbeyi Bodan'n payitahtn ykt ve kle
riyle saraylarn harap eyledi. Baka ehirlerini ve kylerini
de ykt ve yakt, gazileri ganimetlerle zengin etti. Sonra yz
akyla padiahn hizmetine tekrar dnd.
SORU.- Bu Karabadanolu nasl bir kafirdir ki bu durumlar bana geldi.
285
iirle
cevap:
memleketini basmt
Sleyman Bey onun yayn gevetmiti
Kraln
Hem Eflak' da korkutmutu

Nice kere memleketini rktmt
Sultan Mehmed'le de arpt
yi vurutu ama askeri krld
Kendi ban zor kurtard dmanndan
Bu kafirdir nice askeri datan
Bayezid Han'n heybeti onu kard
Onu Leh beyinin lkesine gnderdi
Aki yaz bu han'n evketini
Kulu Ali'de olan himmetini

Bu han'n himmeti her kulunadr
Fakat bu kul yolda edinmi himmeti
Karaman'da odur Varsa kran
Vidin' de Macar' a kl vuran
nc mertebede devletin talihi ald
Ziyade oldu Hakk'n nimeti
Nice yz bin kulu var devlet sahibi
Fakat Ali'nin stndr eli
Bu gazann tarihi hicretin sekiz yz doksannda Sultan
Bayezid Han kulu Ali Bey'in elinden gerekleti.
BLM 165
Sultan Bayezid Han Gazi'nin Hasleti ve Eserleri
Amasya' da bir byk medrese ve bir imaret yapt. Osmanck'ta Kzlca Irmak (Kzlrmak) Suyu'nun zerine bir byk kpr yapt. Tokat'ta bir imaret, Edirne'de bir byk
medrese ve yine byk imaretle bir hastane ve Tunca Su-
286
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
yu'nun zerine bir byk kpr yapt. Hem o vilayet adaleti ve balaryla doldu. O Rum vezirinin bozduu gelenekleri Osmanl kanunu (nizam ve tresi) zerine tekrar
fazlasyla iade etti. Gelen fakir zengin gider oldu. O nesli
belli olmayan vezirin bozduu vakflar ve mlkleri tekrar
sahiplerine verdi. Bu saltanat ve evketin glgesinin saadeti insanlarn yaad her mekan doldurdu. Etraftan devletin merkezine dier padiahlarn elileri gelmeye balad.
Macar padiahndan iki eli geldi. Ayrca Leh vilayeti padiahndan, Eflak, Frenk padiahlarndan, Tatar hanndan,
erkes beylerinden, Msr sultanndan, Hindistan padia
hndan eliler geldi. Bunlarn hepsi padiahn huzuruna ayn vakitte geldiler. Sultan Bayezici Han'n balarn alp
vataniarna dndler.
iir
Cihana Hak halife etti han'

Cihann btn padiahlar nnde el balam
Hilafet taht zre gazilerin han'
Aydnlatmakta iman mlkn
Mehmed Han olu Bayezici Han
Giderdi dnyadan ek ve pheyi
Arap, Acem, Hint ve Bulgar
Boyun eenidir bu zamann halklar
Sylenildi trl diller alem ire
Fakat Aki' dir menakp tercman
BLM 166
Bu blm Osmanoullar'nn yce eiinde bulunan

vezirlerin adlarn ve eserlerini aklar.
lk vezir Hayreddin Paa, Orhan zamannda Bilecik kad
syd. Akyaya'y Orhan Gazi ona yazdrd. O zamanlarda
yaya olmak iin, bizi yaya yazn diyerek iyi atlar hediye edilirdi. Sonunda znik kads oldu. Gazi Hnkar'n kardei
287
Sleyman Paa Allah'n rahmetine varnca Gazi Hnkar

Rumeli'ne gemeye niyet etti; o zaman Hayreddin'i kazasker edindi. Rumeli'ne onunla birlikte geti. imdiki yenieriyi de Hayreddin ortaya karmtr. Kazaskerlikten vezirlie geti. Kendisine Hayrettin Paa denilmitir. Zira padiah srekli hayra ynlendirirdi. Fakire, zengine, ilim ehline
Osmanoullar'nn kapsnda hrmet gsterilmesi onunla
balad. Sonunda znik'te bir cami ve imaret yapt ve Allah
rahmetine kavutu.
Kendisinin olu kald. Biri Ali Paa, biri brahim Paa
ve birisi de lyas Paa' dr.
Ali Paa, Bayezid Hnkar'a kazaskerlik ve vezirlik yapt.
Eserleri: imdi kadlarn cret almalarn o balatmtr. Tafsilini yukarda vermitim. Bursa' da bir imaret yapt. Allah'n rahmetine vard. Ali Paa hem Emir Sleyman'a da
vezir olmutu. Kardei brahim Paa, Sultan Mehmed
Amasya' da iken kazasker olmutu. Bursa'ya gelince vezir
oldu. Hem o da kardei ve babasnn izinde yrd. Ondan
sonra Sultan Murad'a da dahi vezir oldu. znik'te bir imaret
yapt. Allah'n rahmetine vard.
Onun olu Halil Paa, Sultan M ura d' a ve Sultan M ura d
Han olu Sultan Mehmed Han Gazi'ye de vezir oldu. Sonunda znik'te bir imaret yapt ve Bursa'da Emir Seyyid'e
bir misafirhane yapt. Sonunda mazlum olarak ehit oldu.
Allah'n rahmetine vard. Kendisinin iki olu kazasker olmutur ki birisi Sleyman elebi dieri brahim elebi' dir.
Hasan elebi'nin eserleri: Bursa'da bir kervansaray yapt
ve gelirinin yarsn Medine-i Resul' e vakfetti.
Bayezid Paa'nn eserleri: Amasya'da bir imaret, Bursa'da
bir medrese yapt. Allah rahmetine vard.
Hac Halil Paa'nn eserleri: Taroac'ta bir zaviye, Gm'te bir medrese yapt. Allah'n rahmetine vard.
Karaca Paa'nn eserleri: Yeniehir civarnda bir zaviye yapt.
Hac vaz Paa'nn eserleri: Osmanoullar'nn kapsnda
ki paalar, sinilerle len ekmeyi ondan grdler. Hem
baka memleketlerdeki hner ehlini o Anadolu'ya getirtmitir. Kazova'da bir medrese ve bir zaviye ile Bursa'da bir
288
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
mescit ve bir medrese yapt. Vakflarndan Kabe'deki fakirIere pay ayrtt. Her yl bu belirlenen miktar gnderirler.
Mehmed Aa'nn eserleri: Osmanck'ta bir imaret yapt.
Fazlullah Paa'nn eserleri: Edirne'de seyyidlere mahsus
bir imaret yapt.
Sarca Paa'nn eserleri: Gelibolu'da bir imaret yapt.
shak Paa'nn eserleri: Eynegl'de (negl) bir imaret ve
bir medrese yapt. stanbul' da bir mescit ve Selanik' te bir
Cuma mescidi yapt.
Kula ahin'in eserleri: Filibe'de bir imaret ve bir medrese
yapt.
Tuturmezikolu Kasm Paa: Edirne' de safilere has bir bina ve Karahisar' da bir Cuma mescidi yapt.
Zaanos Paa'nn eserleri: Balkesir'de bir imaret ve bir
medrese yapt.
Kemal Paa'nn eserleri: stanbul'da lnce stne bir trbe yaptlar.
Veliyddinolu Ahmed Paa'nn eserleri: Gzelierin gzlerini, kalarn, zlflerini ve benlerini srekli methetti ve
bu hal zere ld.
Mustafa Paa'nn eserleri: Ermeni Pazar'nda bir imaret
yapt. Sonunda bir iftirayla ehit oldu.
Gedik Ahmed Paa'nn eserleri: Karahisar'da bir imaret
ve bir medrese yapt. Sonunda padiah iin umduu ey
kendi bana geldi.
Mahmud Paa'nn eserleri: stanbul'da bir imaret ve yannda bir medrese ile Sofya'da bir Cuma mescidi yapt. Vakflarnn cmlesinden Medine-i Resul'n fakirlerine, alimlerine, peygamber mescidinin kapclarna ve kandil yakanIarna ylda bin filori belirledi. Her yl gnderirler ve bu
mebla ular. Ayrca Medine-i Resul'de, Resulullah'n ruhu iin her gn bir hatim okunur.
Mesih Paa'nn eserleri: Gelibolu'da bir Cuma mescidi
yapt.
Fayik Paa'nn eserleri: Henz eser brakmak niyetindedir.

Nianc brahim Paa'nn eserleri: Edirne'de bir medrese
yapt.
289
Rum Mehmed'in eserleri: Osmanoullar'nn kapsnda o

vezir oluncaya dein sregelen adetlerin bazsn o kestirdi.
skdar'da bir imaret yapt. Sonunda baka vezirler iin
umduu ey kendi bana geldi.
Hakim Yakup'un eserleri: Osmanl memleketinin btnnde iitilmedik ve grlmedik bidatleri o ortaya kard.
Onun zamanna dein padiahlarn zel ilerini fesat kar
c olduklarn syleyerek Yahudilere vermezlerdi. Hakim
Yakup vezir olunca ne kadar a yYahudi varsa padiahn i
lerine kartlar. Latife: Hakim Yakup bir gn Cuma mescidine varm, stanbul Yahudileri ok zlmler.
Sinan Paa'nn eserleri: Vezirlikten azl edilince yine ilme
yneldi.
Manisa elebisi'nin eserleri: stanbul'da mescit yapt. Saruhan ilinde bir kasahaya su gtrd.
Nianc Paa'nn eserleri: Nesli belli deildir. Allah'n kullarnn malna, kanna ve rzna el uzatmt. Nerede uygunsuz iler varsa onun icaddr. Osmanl memleketinde slam
hukukuna uygun vakflar ve mlkierin hepsinin artlarn
bozdu. Gelirlerini padiahn hazinesine getirdi. Sorana da
"Bunlar mensuhtur (hkm kalkmtr.)" dedi. Bazsn da
trnar olarak verdi. Ben kendisine "er' -i Muhammedi ile
olan vakflar ve mlkler nasl mensuh olur (hkm ortadan
kalkar) Hazret-i Muhammed, peygamberlerin sonuncusudur. Ondan sonra bir peygamber daha gelmemitir ki onun
eriatn mensuh etsin." dedim. Bana cevaben "Sana ait olan
neyini aldlar ki byle konuuyorsun." dedi.
Kasm Paa'nn eserleri: Hatunu Alanya beyi kznn malyla stanbul' da bir Cuma mescidi yapt. ld vakit ba
sz defnettiler.
Cezeri Kasm Paa'nn eserleri: stanbul'da bir mescit ve
muallimhane yapt. Edirne' de bir Cuma mescidi, Bursa' da
bir medrese ve Kefe ile erkes vilayetincieki Taman' da da
birer Cuma mescidi yapt.
Davud Paa'nn eserleri: stanbul'da bir imaret ve bir cami yapt, iinde Cuma namaz klnd. Ayrca bir tatl, gzel
su da getirdi.
290
Hzr Aaolu
Mehmed
Paa'nn
eserleri: Amasya'da bir
imaret yapt.
Fenariolu Ahmed Paa'nn eserleri: O da henz eser
rakmak niyetindedir.
Bu zamana dein bunlar vaki oldu.
iir
Hani bunlar ki suret balam ortaya kniard

Bunlardan nice glenler alamiard
Bunlar mlk kendilerinin oldu sanrlard
Yalan hayale gnl balamlard
Bunlar gitti dnyada ancak hayalleri kald
Bu hayaller nice canlar dalamt
A.ki bu menakb ki yazdn
Niceler buna tarih balamt
BLM 167
SORU.- Ey dervi! Bu Osmanolu'nun byk medreseler
ve imaretler yapmalarndan muratlar memleketimi yoksa

ahiretlerini mi marnur etmektir?
CEVAP.- Ahiretlerini marnur etmektir. Hem vezirlerin
imaretlerinden de anianan odur ki bunlarn da niyetleri padiahlarnn niyetlerine tabidir.
Eer bu yaptklar imaretlerde bu niyetlerinin eseri bazen
grnr bazen grnmez, sebebi nedir, dersen ...
CEVAP.- Bunlarn hayr veya errine alimlerle derviler
sebep olur. Zira vezirler alimlerle dervilere tabidirler.
imdi, bu Osmanolu kerametleri zahir olan insanlardr.
Bu padiahlardan zahir olan her ey bunlarn vezirlerinde
de zuhur eder. Bu padiahlarn yannda olan bu vezirler
bunlarn mahremleridir ve bu vezirlerin de kendilerine
mahrem birer kethdas vardr. Bu kethudalar alimler, derviler, sradan insanlar ve cahillerin sohbetlerinde bulunur
ve her ne iitirlerse gelirler vezirlere naklederler.
Bu kethdalarn bazs yani doru sanrlar, gelirler pa291
alara haber verirler. Yanln doru olduu zerinde srar

ederler. Bu sebepten de alemdenizarn bozulur. Yine bu sebepten Osmanoullar'nn imaretlerinde kavga ve ekime
eksik olmaz. Aslnda bu imaretleri yapann murad, ahiret
hayrn, yani iyilik ve gzelliini elde etmektir. Bu niyetle
bir emin kiiye imaretin ilerine bakma vazifesini verir. O
da kalkar kendi gnlnce i iler, gelen misafirin bazsna
yemek verir, bazsna vermez, bazsn da bu imaretiere almazlar. Buna sebep de senin iin gcn vardr veya bu e
hirde baka bir imarette kalyormusun derler. Ksacas, bu
imaretierin hizmetkarlar bunlarn kalmasna izin vermezler. Byle olunca da hayr sahiplerinin hayrna engel olmu
olurlar. Ksacas, bu hale vezirler muttali olunca padiahn
emriyle hayr sahibinin hayrnn devam iin bir mfetti
gnderirler. O da gelip misafirin yemeklerini keser, ocan
kln satar, imaretin ekmeini kltr, hizmet edenlerin
nafakasn keser ve halktan almas gerekenden fazlasn alr.
Bu ekilde gelirleri artrr, gelir padiahn hazinesine koyar.
Halbuki padiahlar bu hayratlar ahiret iin etmilerdir.
iir
Garazsz
syleyen Hak kelamn

Kiiler var almaz onun selamn
Ad cahil olur yahut gnahkar

Szn hepsini hak syledii iin
Mzevir olsa dinler szn

Ederler ya kad ya da imam
mittir ki Han Bayezid zamannda
Bula bu alem eriat nizarnn
A.ki akla hayr erbabn
Ki vereler misafirin yemeini
BLM 168
imdi ey azizler! Bu Osmaoullar'nn klc slam klcdr.
292
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
Bunlar gibi padiahlarn vezirlerinde de gayretllllah gereklidir ki padiahlarn hayrlar kat kat olsun. Bu vezirlerin
yanlarna gelen alimler veya derviler dnya kelamn ederler. Ahiret kelam ettiklerinde de yine maksatlar dnyalk
tr. imdi bu paalar da bizim bu halimizi grnce "Bizlerle bunlarn fark nedir?" derler. Ey derviler Bu sylediim
szlerle aslnda kendi durumumdan haber veriyorum.
iir
Paalarn
derdi kuma veya filori

Gzetirler ne zaman alacaklar brn
Eer gzel bir cariye gelse veya olan
Hemen onun gizli huy ve yaants ortaya
Kap
kar
grevlileri gelenin elini gzetir

ellerine dnyakiri
Bular
Aki armaan bil duadr

Ular
cmle dnyaya nuru
BLM 169
Osmanl padiahlarnn
hasletleri
Osman Gazi Han'n hasleti her ayda bir kere yemek piirtip
fakiriere yedirmek ve giysiler giydirmek, ayrca dul kadn
lara sadaka vermekti.
Orhan Gazi'nin babas, ayda bir yemekler piirttii fakirlerin gelmesi ve her gn yemekler yemesi iin imaretler
yapt. O imaretlerde kalanlarn yemeksiz braklmamasn
salad. Fazlaca sevdii dervilere zaviyeler yaptrd. Nitekim Geyikli Baba zerine bir Cuma mescidi ve zaviye
yaptrd.
Olu
Hnkar Gazi'nin hasleti; o da babas gibi imaretler

ve fazlaca sevdii derviler iin zaviyeler yaptrd. Cuma gnleri bulunduu ehirlerde Cuma namazndan sonra
fakiriere sadaka olarak akeler datt.
Olu Bayezid Han'n hasleti; o da babas ve dedesinin
yapt
293
yapt imaretlerden fazla
imaret yapt. Her Cuma gn bu-
lunduu ehirde
sadaka datrd.
Sultan Mehmed Han Gazi de imaretler yapt ve
Mekke'yle Medine'ye sadakalar gnderdi.
Sultan Murad'n hasleti; o da imaretler yapt ve her yl
Kuds-i erif, Halilrrahman, Medine-i Resul ve Kabe'ye
(Mekkelilere) sadaka olarak datlmas iin bin be yz
filori gnderirdi. Her yl kendisinin adeti bulunduu ehir
de bin filori seyyidlere kendi mbarek eliyle paylatrma
syd. Yine babas ve dedesinn sadaka datt her ehirde
bu da fazlasyla datrd. Ankara taraflarnda Balk Hisar
denilen bir nice ky Mekke iin vakfetti ki buralardan hayli miktarda meblalar toplanr.
imdi, bu Osmanoullar'nn hasleti iyidir ve hep iyi olaOlu
gelmitir.
Hikaye: Sultan Murad- Gazi'ye vezir olan Fazlullah Paa'ya padiah, her yl Mekke'ye gnderilen sadakann yine
gnderilecei vakit gelince "Fazlullah! O filorileri yine Halilrrahman'a, Kuds-i erif'e, Kabe'ye ve Medine'ye gnder. Mevlana Yien hacca gitmeye niyet etmi. O paray alsn her sene gelecek haclar beklemekte olan Resulullah'n
ehri Medine fakirlerine datsn." dedi.
Hazinede filori bulunmad, Halil Paa' dan dn aldlar.
Padiah "Halil! Sakn rvet paras verme." dedi. Halil Paa "Devletli sultanm Atarndan miras kalan filoridir." dedi.
Fazlullah padiahn zaman zaman helal mala ihtiyac olduunu grdnden "Devletli sultanm Padiahlara hazine
gereklidir. Eer sultanm buyurursa hazine toplayaym." dedi. Padiah "Nasl toplayacaksn?" diye sorunca
Fazlullah "Bu vilayetin halknda ok mal vardr. Padiahla
rn zaman zaman bir ekilde almas caizdir." Sultan Murad
Gazi "Fazlullah! Nasl bu sz sylersin. Bizim vilayetimizde helal lokma vardr ki onlar baka vilayetlerde yoktur.
Birisi madenler, birisi katirden alnan hara vergisi, birisi de
gazalardan elde edilen maldr. Hem bizim askerimiz gaziler ordusud ur. Bunlara helal lokma gereklidir. Askerine ha-
294
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
ram lokma yediren padiahn askeri harami olur. Haraminin harpte direnci olmaz, ne olaca da malumdur." dedi.
Ksacas Fazlullah'n aziine bu sz sebep oldu.
iir
Ne han ki uzata zulm elini memlekete

lnce varmaya rahmete
unlar ki dnyay put edindi
Gnl balamtr bir pl kla
u
kim benzer oturmu viran bir evde

Habersizdir stne duvar yklacak
Ak! ver d kendine
Unutma btn ekiemierin paralanacak
BLM 170
Bu blm bu padiahlarn topladklar

sonunda ne olduunu aklar.
mallarn
Merhum Yldrm Hnkar mal toplad, memleketin ileri

kald. Akeler toplayp hazineye koyard. Memlekette kesatlk oldu. Sonunda o mal bedbaht Timur yedi. Memleket
ise ayak altnda kald.
Badat padiah Sultan Ahmed hazine toplad. Topladk
lar mallar sandklara koydurdu, gece vakti Dicle'ye brak
trd. Irman dibine indirdi. Bu ii yapanlar da kimseye
dememeleri iin ldrd. Sonunda o mal suda kald. Kendisi de soyu sopuyla ld gitti.
iir
ster ki dnyasn suya koya

Nice susuzlar suda helak ede
Mal sevgisi onu dinden kard

Yz kara gnah ykn gtre
Biri de Horasan padiah Mirza ah idi. ok mal
ve o da sonunda bunlar gibi telef oldu.
toplad
295
Rum padiahlarndan Karamanolu brahim Bey de mal

Sonunda ne olduunu iittiniz.
imdi ey derviler Mal odur ki hayra sarf oluna. Padiah
larn dostu odur ki karn tok ola ve doru ola. Salam ordu
ona derler ki tok ola ve kalabalk ola, alk derdi olmaya.
toplad.
iir
Ne gzel mal ki hayr iine harcayasn

Ondan her iine veresin
Ne ekilde onu topladn sen
bakan gz bile
karrdn eie
Aki mal deme senden kalana
Ya ceza ya hesap gele bana

Ariflerden birisine "Padiaha hazine gerekli midir?" diye
sordular. Arif cevap verdi: "Bir asl hazine vardr ki o gereklidir." "O ne hazinesidir?" diye yine sorduklarnda "Halkn
hayr dualar padiahlara hazinedir." cevabn verdi.
Hangi han ki dnyadan adaletle gitti
O ahirette bile tahta gitti
Panilik mlknde adaletli sultan oldu
Bakilik mlkne sevgili ve tertemiz halde gitti
SORU.- Ey dervi! Bu menakplarn zetlediin Osmanoullar'nn zamannda alim-i rabhaniler (manevi halleri
yksek alimler) ve dervilerle salih insanlar yok mudur ki
onlar hi anmadn?
CEVAP.- Vardr. Erturul zamannda Baba lyas Divane
vard. Anadolu'ya Erturul'la birlikte gelmilerdi. Koum
Seydi vard. Kendisi Baba lyas'n halifesiydi. Bunlar kerametleri ak olan ve dualar makbul dervilerdi. Olu Osman Gazi zamannda alimlerden Tursun Fakh vard. Dervilerden Baba Muhlis ve Osman Gazi'nin kaynbabas Edebal vard. Bunlar da dualar makbul dervilerdi. Olu Orhan Gazi zamannda alimlerden Davud- Kayseri, Taced-
296
din-i Krdi ve dervilerden Ak Paam Hazreti vard. Geyikli Baba, Yunus Emre, eyh Tapduk Emre, Ahi Evren, Karaca Ahmed Sultan da Gazi Hnkar zamannda bulundular. Bunlar da kerametleri aka ortada olan ve dualar kabul edilen dervilerdir.
Olu Gazi Hnkar zamannda bu azizierin bazs hayatta
idi. Alinerden Koca Efendi ortaya kh ki onun olunun olu
Acem memleketinde Kadzade-i Rumi denilmekle mehur olmutu. Dervilerden Abdal Murad, Musa Baba ve Pir Ahmet
Cesteri... Bunlarn hepsi kerameti aka ortada olan kiilerdi.
Yldrm Bayezid zamannda alimlerden Mevlana ern
seddin-i Fenari ve Mevlana Kutbeddin-i zniki, eyh Yar
Ali Horasani ve eyh Cezeri Sirozi ve dervilerden eyh
Hamid ve eyh Fahreddin Mudurni... Bunlar da kerametleri aka ortada olan dervilerdi.
Olu Sultan Mehmed Han Gazi zamannda bu dervilerin
bazs hayatta idi. Alimlerden Mevlana Hayreddin-i Herevi,
Mevlana Fahreddin, Seyyid Mehmed-i Buhari ve Rum' dan
eyh Hac Bayram vaki oldu. Bunlar da dualar kabul olan
dervilerdi.
Olu
Sultan Murad- Gazi zamannda bu dervilerin bazs hayatta idi. Alimlerden Mevlana erefeddin-i Krmi,
Mevlana Hayreddin-i Krmi Anadolu'ya geldi. Ayrca
Mevlana Ahmed-i Grani Msr' dan ders-i am(lk) yapp
geldi ve Anadolu' da pek saygn bir mft oldu. Derviler
den Akemseddin ve eyh Abdurrahim-i Rumi ve Akbyk
vaki oldu.
Olu Sultan Mehmed-i Gazi devrinde bu dervilerin bazs hayatta idi. Alimlerden Mevlana Hsrev vard. Mevlana Yigan devrin mfts oldu. Dervilerden eyh Abdllatif-i Makdisi ve Zeyni neslinden ve eyh Hafi'nin tarikat
sUsilesinden Gmolu geldi. Halvetilerden duas makbul olan Mevlana Alaeddin geldi. Mevlana Mehmed Zirek,
Hzr Bey elebi ve Hocazade ve bunlarn emsali derviler
pek oktur. Bunlarn hepsi duas makbul olan kiilerdi.
297

iir
Ne devran oldu Han Mehmed'in devran

Ki ruh ve can verdi Mehmed Anadolu'ya
Onun devletinin zamannda
Ziyade oldu Muhammed'in dini
Bu Osmanoullar'nn bata gelenidir
Durumu, yedinci padiahtr Mehmed
Sekizinci olarak arld Bayezid Han
Yedi yer marnur etti an, Mehmed
SORU.- Ey dervi! Bu Anadolu memleketinin dervileri
alimierinden bahsettin ama Hac Bekta Sultan' niye anmadm?
CEVAP.- Bu andm derviler Osmanolu vilayetinde
olanlardr. Bu Hac Bekta hibir padiahla birlikte bulunmad. Bundan dolay ondan bahsetmedim. Hac Bekta Horasan' dan gelmiti. Mente adnda bir kardei vard. Beraberce kalkp geldiler. Doru Sivas' a, oradan da Baba lyas'a
geldiler. Krehir' e vardlar ve oradan da Kayseriye'ye geldiler. Kardei Mente, Kayseri' den yine Sivas' a vard. Ecelinin orada gelecei yazl imi, onu ehit ettiler.
Bunlarn hikayeleri oktur, ama hepsi de bilgim dahilindedir. Hac Bekta Kayseri'den Karayol'a (Karayk) geldi.
Mezar imdi oradadr.
Rum'a gelen drt grup insan vardr. Biri Gaziyan- Rum

(Anadolu Gazileri), biri Ahiyan- Rum (Anadolu Ahileri), biri Abdalan- Rum (Anadolu Abdallar) ve birisi de Badyan Rum' dur (Anadolu Baclar). Hac Bekta Sultan bunlarn
iinde Badyan- Rum'u tercih etti ki o da Hatun Ana'dr.
Onu kz edindi, keiflerini ve kerametierini ona gsterdi ve
ona teslim etti. Kendisi Allah' n rahmetine vard.
SORU.- Bu Hac Bekta'n bunca mridi ve muhibbi vardr, bunlarn biatleri ve silsileleri nereden gelir.
CEVAP.- Hac Bekta, srrn, keif ve kerametlerini, her
nesi var ise Hatun Ana'ya emanet etti. Kendisi meczup bir
dervi idi; eyhlik ve mridiikten uzakt.
298
Abdal Musa derler bir dervi vard. Hatun Ana'nn muhibbi idi. O zamanlarda eyhlik ve mridlik fazla yoktu, tarikat silsilesi de bulunmuyordu. Hatun Ana onun (Hac Bekta'n ?) zerine bir mezar yapt. Geldi Abdal Musa bir nice
gn burada kald. Orhan devri geldiinde gazalara katld.
SORU.- Bu Bektailer yenierilerin bandaki tae Hac
Bekta'n tacdr, derler.
CEVAP.- Yalandr. Bu brk Bilecik'te Orhan zamannda
zahir oldu. Yukardaki blmde akladydm. Ancak Bektailerin giymesini sebep Abdal Musa' dr. Orhan zamann
da gazaya geldi ve bu yenierilerin arasnda onlarla birlikte
sefere katld. Bir yenieriden eski bir brk istedi. Yenieri
de bandaki klaln kard, bunun bana giydirdi. Abdal
Musa memleketine geldiinde o brk bandayd. "Bu bandaki de nedir?" diye sordular. O "Buna elef (elif brk)
derler." dedi. Allah' a yemin olsun ki bunlarn bandaki
taelarnn asl budur.
SORU.- Bu Resul elebi'nin olu Hac Bektaolu Mahmud elebi'nin mritlerinden ilim sahibi kimse var mdr?
CEVAP.- Vardr! Afyonkelik, halkalar takmak, toplak,
tplak [?] ve eytani adetler oktur. Bu halk onun eytani,
Rahmani mi olduunu bilmezler. Her kim Hac Bekta, Osmanoullar'ndan birisi ile grt derse, bilin ki yalandr.
iir
rnrn bin yl olsa da aldanma sakn

Bu cihan fitne dolu felek de gaddar
Nasl aldanr akll olan bu fani dnyaya
mr tomar drld tamam oldu defter
Ecel yeli eser ok efkatlidir

Hayallerini krp mit brakmaz
Ne zor bir dnemde bulunuyorsun Aki sen
Geer sonbahar asker gaziyi basar
Bu macerann [?] tarihi hicretin sekiz yz altm birinde (M.
1456-57) Sultan Mehmed Han Gazi devrinde gerekleti.
299
EK*
BLM 171
Bu blm bu maceralardan sonra ne
olduunu anlatr.
Sultan Mehmed Gazi, Trabzon gazas niyetiyle Anadolu'ya

geti. Neye niyet ettiyse Hak teala onu ona myesser eyledi. Her memlekette okunan hutbe ve baslan sikke kendi
adna oldu. Devletle tekrar tahtna dnd. Her tarafn padiahlarndan tahta geiini kutlamak iin eliler geldi, ama
Msr sultanndan eli gelmedi. Adet, muhabbet terk edildi.
Aralarndaki dmanla bir sebep de budur. lk sevgi
gsteren sultan oldu. O Karaman' a gelen beylerbeyi sultan
oldu. Bu erkes taifesi bunu kabullenemediler. Bu sebepten
eli gnderilmedi. Padiah da buna bir para zld. Ho
kadem, Msr'a sultan olunca padiah da ona tahta geiini
tebrik iin eli gndermedi. Halbuki adet gnderilmesiydi.
iki taraftan da adet terk olundu ve muhabbet kesilmeye
balad. Msr Sultan Hokadem her tarafa dmanlk yapmaya balad. Dulkadrolu, Mekki'ye fedai gnderdi. Fedai geldi, Elbistan'n cuma mescidinde kalmaya balad.
Gndz oru tutar, geceleyin de gece namaz klard. Sonunda bir frsatn buldu, Mekki Aslan Bey'i cuma mescidinde ldrd.
Bu Msr sultan Hokadem'in yannda Mekki Aslan'n Budak Bey adnda bir kardei bulunuyordu. Onu Mekki Aslan'n yerine gnderdi. Bu Dulkadr beylerine ho gelmedi.
Mekki Aslan'n ahsvar Bey adnda bir kardei daha vard.
O dapadiahn yannda bulunuyordu. Dulkadr beyleri ah
svar' a haber gnderdiler. "Gel, menleketi sana verelim.
Msr' dan gelen Budak'n bey olmasn istemiyoruz." dediler.
ahsvar da padiahtan izin ald, vard. Budak' vilayetten
srp kard. Onun yerine kendisi geti. Budak da vard,
* Bundan sonraki
ksmlar kronolojik sra gzetmemektedir. Ayrca gerek ierii

gerekse slubu da daha sonra eklenmi intiban verdiinden Ek bal
altnda deerlendirilmitir.
300
am'a
geti. Msr sultan "Rum padiah benimle dman oldu." dedi. Aralarndaki dmanln bir sebebi de budur.
iir
Karlat birbirleriyle iki sultan

Gr imdi ne yapacak takdiri Allah'n
Bahaneler olur ama mesele grnmez

bahane kiiye nefis ve eytan
Asl
Bahane iki grnd cihanda

Birisi cehennem yoludur birisi cennet
Bu maceralarn tarihi hicretin sekiz yz altm ikisinde
(M. 1457-58) Sultan Mehmed Gazi zamannda gerekleti.
Bundan sonra nice yl gizlice ve st rtl bir ekilde ili
ki kuruldu. Birbirlerine eli gndermediler. ahsvar M
sr'a dman oldu. Msr padiah ahsvar'n zerine defalarca asker gnderdi. Fakat her varan Msr askeri krld.
Msrl ahsvar'la harp ettii dnemde padiahn katn
dan bir alim ve fazlkii Mekke'ye gitti. Yoldaki su kuyularn harap bir vaziyette grd. Bu sebepten dolay haclar
ok zahmet ekiyorlard. Mekke' den dndnde padiaha
o kuyularn harap olduunu bildirdi. Padiah "O kuyular
imar etmek iin vakflar koyalm. Orada yaayan Araplara
kuyular suyla doldurmalar iin bu vakflardan para versinler." dedi. Bu gayret zerine padiah nice nemli kiileri
o kuyular marnur etmeleri iin hazrlatt ve o kuyulara harcanmas iin fazlasyla filori verdi. Msr beylerine de bir
mektup yazd ve "Saltanat naipleri ve Msr hakimleri! Bu
gnderdiim kimselere kuyularn iman iin yardm ediniz." dedi. Fakat ne bu beylere hediye ne de durumu bildirmek iin Msr sultanna eli gndermiti. Karamanolu padiahn bu iinden haberdar olunca kendisi Msr'a bir yalan syleyen bir eli gnderdi. "Osmanolu su kuyular bahanesiyle Mekke sultanna yklerle filori gnderdi. Osmanolu sana dman oldu." dedi. Msrl da bu yalan szlere
inand. O kuyular yapmaya gelen kiileri tahkir ettiler,
301
kendilerine hitaben yazlm resmi yazlar bile kabul etmediler. Kuyularn yaplmasna izin vermediler. "Osmanoul
larnn bir dnd hile vardr ki gelip bizim memleketimizde bu imar iini yapyor. Biz o ii yapmaktan aciz miyiz
ki o gelip bize yardm etsin." dediler. O kiileri hakaretle
Msr' dan srdler. Aralarndaki dmanla bir sebep de
bu oldu. Duruma padiah zld.
Bu macerann tarihi Sultan Mehmed zamannda hicretin
sekiz yz altm nde (M. 1458-59) gerekleti.
BLM 172
Bu blm Msr sultannn ahsvar zerine

tekrar asker gndermesini anlatr
naibi Msr sultanna isyan etti,
geti. Msr askeri geri ekildi ve yenildi.
Msrl bu hali grnce "am naibinin ahsvar tarafna gemesi de ahsvar'n Msr'a galip olmas da Osmano
lu'ndandr'' dediler. Hemen harekete getiler. nce o su kuyularnn yaplmasn engelleyen kiileri ldrdler. Sonra
da padiaha zr dileyen bir mektup yazarak "Sizi hayrlar
dan alkoyanlar ldrdk. Bizim sizinle muhabbetimiz ezeli ve ebedidir." dediler.
Bir eliyle bu zr mektubuyla birlikte iyi hediyeler de
gnderdiler. Eli Sultan Mehmed' e geldiinde padiah onlarn zrlerini kabul etti. Kendisi de nice yl gemi olsa da
tahta geiini kutlamak iin Msrlya nemli bir kiiyi eli
gnderdi. Fakat Msr sultanna yazdklar mektubu eskisi
gibi yazmadlar.
SORU.- Daha nce nasl yazmak adetti?
CEVAP.- "Sultan- Haremeyn (Mekke ve Medine sultan)
babam" diye yazlrd. imdi "Hadim-i Haremeyn (Mekke ve
Medine hizmetkar), kardeim Msr sultan" diye yazdlar.
Ksacas, eli Msr'a vard. Fakat Msr beyleri daha nceki gibi eliyi karlamaya kmadlar. Sadece avu geldi, eliyi konak yerine getirdi. Kapya geldiklerinde eliyi attan
Ordular
karlatnda am
ahsvar'n tarafna
302
indirdiler. Eli kapdan girdiinde avluda btn Msr beylerinin at zerinde durduunu grd. Eli bunlara itibar etmedi. Selam vermeden ve arn karmadan geti oturdu.
Bu Msr beyleri bunun zerine bir sz sylemeden ekip
gittiler. avu bu beylereniin selam vermediini ve ar
n niin karmadn eliye sorunca eli "Yayann atlya selam vermesi snnet deildir.* Hem arm karmaymn
sebebi de sizin beni gelenek zere arlamadnzdan dolay muhtemeldir belki kaldrrsnz, diye karmadm." dedi.
O gece yatt. Sabah eliyi sultann huzuruna gtrdler. Eli adet zere diz kt, mektubunu sundu. Eliye avular
yer p, dediler. Eli "Ben yer pmeye gelmedim. Sadece padiahmdan sultana selam getirdim." dedi. Eliyi kmsediler, hakaretle sz sylediler. Eli de gelince btn olup biteni padiaha haber verdi. Padiah bu harekete zld. Aralarndaki dmanla bir sebep de bu oldu.
Bu macera hicretin sekiz yz altm drdnde (M. 145960) gerekleti.
BLM 173
Bu blm Msr'dan elinin

ne ekilde geldiini ve gittiini
aklar.
Rum padiahnn elisi dndkten sonra Msr padiah da

iyi hediyelerle bir eli gnderdi. Eli hediyelerini ve mektubunu sundu. Kapcba mektubu ald, okumadlar. Padiah
eliye "Benim seni ayakta karlarnam dedenin hrmetinedir, Hokadem iin deil! Msr taht gibi bir ehre kanun
gelenek bilmeyen kimselerin hkmetmesi yazk deil mi?"
dedi. Eliye gereken saygy gsterdiler, fazlasyla mallar ve
kendi padiahlna layk hediyeler verdiler. Eli Msr'a
geldiinde ne grd ve iitti ise haber verdi. Msr beyleri
padiaha fedai gnderip ldrtmek zerinde anlatlar. Pa-
* Eli Hz. Muhammed'in
"Atl
yayaya selam verir." hadisine iaret etmektedir.
303
diah
durumun farkna vard. Fedailer geldiinde tuttular,

getirdiler. Padiah bunlara sordu ve maksatlar
nn ne olduunu rendi. Onlar cezalandrma d ve Msr'a
geri gnderdi. Fakat kalbindeki dmanlk artt. Bu ekilde
nice vakit durum devam etti. Sonunda erkez beyleri o
beylerine zehir verdiler ve ldrdler.
Bu hadise hicretin sekiz yz altm beinde (M. 1460-61)
padiaha
gerekleti.
BLM 174
Bu blm Kaytbay'n Msr'a sultan

Padiah
da tahta
geiini
olmasn aklar.
kutlamak iin eli gndermedi.

zerine asker gnderdi. ahsvar
Msr lekerini yendi, binlercesini tuttu, ldrd. Sonunda
ahsvar' a snm olan Msr naibi "Beni gnder. Seni M
sr sultanyla bartraym." dedi. Kendisini braktlar. Aslnda bunun hikayesi uzundur.
ahsvar'n galip gelmesi padiahn kuvvetiyle idi. Sonunda Msrl, ahsvar'n karsnda aciz kald. Nice kaleleri ve ehirlerini ahsvar harap etti. Msr sultan, padia
ha eli gnderdi. ahsvar'n btn memleketi senin olsun. Ama ona yardm etme." dedi. Padiah da kabul etti.
Msr sultan ahsvar'n yanndaki Trkmen beylerine de
keselerle filmiler gnderdi ve "Rum padiah da bizimle
bir oldu. ahsvar'a artk yardm etmez." dedi. Trkmen
beyleri ahsvar' a ihanet ettiler. Msr sultan asker gnderdi. ahsvar'n yanndaki Trkmen beyleri kendisini
terk ettiler, Msr askerine katldlar. ahsvar kat, Zamantu hisarna snd. Msr lekeri hisar kuatt. ahs
var' bir hile ile hisardan kardlar. Boynuna zincir taktlar,
kardeiyle birlikte Msr'a gnderdiler. Babzzveyl'e
stnde engele asarak ldrdler. Memleketini de Budak
Bey' e verdiler.
Padiah haber gnderdi ve "Hani verdiin sz! ahs
var'n memleketini bana vermen gerekiyordu." dedi. Cevap
Msr sultan ahsvar'n
304
verdiler. "Ne demisek dedik. Bu ekilde dmana hile ettik." Padiah buna da zld. Aralarndaki dmanla bir
sebep de bu oldu.
iir
Yine bir trl ekil ald alem

Lakin neler tasarlar bilmez adem
Grnne aldanr kendini kuvvetli bilir
Gerekte ktden de kt bir durumdadr
Bu macera Sultan Mehmed Han Gazi zamannda hicretin

sekiz yz altm dokuzunda (M. 1464-65) gerekleti.
BLM 175
Bu blm
ahsvar
ldkten sonra ne
olduunu aklar.
ahsvar
ldkten sonra Budak Bey tekrar bey oldu. Onun

Alaeddevle isimli bir kardei, padiahn yannda bulunuyordu. Bu da Tkmen beyliine heves etti. Padiahtan izin ve
yardm istedi. Padiah da olunun kapcbasyla daha ba
ka nice asker verdi. Bunlar vardlar, Budak'la karlatlar.
Alaeddevle'nin yanndaki Trkmen beyleri ihanet ettiler,
Trkmen beyine katlar. Alaeddevle malup oldu. Askerin
bir ksm dald. Padiahn gndermi olduu kapcbayla
askerleri(ni kendisine sndklar) Sis'in naibi tuttu, ldrd
ve balarnMsr'a gnderdi. Msr sultan de erkezlere emretti, o balar meydana gtrp top ederek evgan oyunu*
oynadlar. Padiah durumu iitince "Benim kullarmn Trkmenden kap onlara snnas ne arbc!" dedi. Aralarn
daki dmanla bir sebep de buydu ve mnafka dostlukla
mnafka dmanl elden brakmadlar.
* Ucu
eri
uzunca bir sopa ve topla at srtnda oynanan bir oyun.
305

iir
Cihanda dostluk dmanlk olur

Fakat sonunda hep pimanlk olur
lgin bir yerdir insan hem gler hem alar
Bazen salk bazen hastalk olur
Bu dnyann kuruluu byle oldu

Ba sonunu beklemez srgn olur
Aki yaz menakp et temaa
Deme eri veya
doru
olur
Bu macera Sultan Mehmed-i Gazi devrinde hicretin sekiz

yz seksen nde (M. 1478-79) gerekleti.
BLM 176
Bu blm bundan sonra ne
olduunu aklar.
Padiah
bu ie balanp kalmad; nice yldan sonra tahta geiini kutlamak iin Kaytbay' a iyi hediyelerle avuban
eli gnderdi. Eli Msr'a vardnda yine adet ve gelenek
gerei hrmet etmediler. Eli durumdan ikayeti olarak
geldi, padiaha durum bildirdi. Padiah buna zld. Daha sonra Msr sultan da bu elinin ardnca muhtesibini eli olarak gnderdi. Bu muhtesibin eli olarak gelmesi padiahn houna gitmedi. Zira muhtesip ar pazarn by
dr. Kendisi gibi ulu padiahlara muhtesip gndermek kardaki kiiyi hafife almak demektir. Sultan Mehmed Gazi
bu harekete de zld. Bu yine dmanla bir sebep oldu.
iir
Kiilik bilmeye insan olmak gerektir

Ve hem onun Allah' a ynelmesi gerektir
Ne bilsin mcevheri pula satanlar

Ki erkestir ona alc olmak gerektir
Aki haniara oldu duac
Gnl marnur etmek iin han olmak gerektir
306
Bu elinin gelii hicretin sekiz yz seksen drdnde (M.

1479-80) gerekleti.
Sultan'l-mcahidin Mehmed Han Gazi Allah'n rahmetine vard. Olu Bayezid Han sekiz yz seksen alt (M. 148182) tarihinde padiah oldu.
BLM 177
Sultan Bayezid Han Gazi Dnemi
Sultan Mehmed, Allah'n rahmetine vard. ki olu kald. Birisi Sultan Bayezid ve biri Cem Sultan. Sultan Bayezid tahta
geti, padiah oldu. Cem Sultan kat, Msr'a gitti. Msr sultan ona itibar gstermedi. Mekke'ye gitti. Msrl Kabe' de
kalmasna izin vermedi. Cem de ban alp kafir memleketine gitti. Sultan Bayezid "Bu Msrl ne tuhaf! Babamla dostluk etmediler. Benimle de dmanla baladlar. stelik
kardeim onlarn yznden kafire esir olacak." dedi.
Msrl, Alaeddevle'nin zerine defalarca asker gnderdi.
Her seferinde Msr lekerini Alaeddevle krd. Sonunda M
sr' dan byk bir ordu kard. Hkmettii yerlerin hepsinden asker toplad, nice bin r Arap'a verdi, hepsini Alaeddevle'nin zerine gnderdi. Alaeddevle depadiahn etei
ne yapt. "Devletli sultanm! Ben kuluna himmet eyle. Bana bir sancak asker ver. Ben sana Arap memleketini fethedeyim, senin olsun. Benim istediim sadece onlarn errinden
emin olmaktr." dedi. Sultan Bayezid bu Alaeddevle'nin szne gvendi. Bir sancak asker verdi. Horman hisarnn civarnda konakladlar. Arap askeri karlarna geldi. Sabahtan akama dein byk bir harp oldu. Halep beyinin ba
n kestiler. Ulu hacibini, Rumkale beyini, Bere beyini, Antep
beyini ve daha nice beylerini tutsak ettiler. Sultan Bayezid' e
gnderdiler. Araplarn ok atan ba parmaklarn kestiler, b
raktlar. Msr' dan gelen sultann asl askerleri ise arpma
dlar, Malatya yoluna doru gittiler. Alaeddevle bu sancak
beyine "Ne duruyorsun! Bu Msr sultann askerleri bizim
avmzdr." dedi. Ardna dtler. Msr askerleri derbende
307
pusu kurmulard. Alaeddevle pusuyu duydu, ama haber

vermeden kat. Bu sancak beyi gafil bir annda yakaland,
harp etmeye baladlar. Sancak beyi malup oldu. Ordular
n ise Alaeddevle'nin Tkmenleri yamalad.
iir
Dmana kar kmak iin er olmak gerekir

Hem adn saknan komutan gerekir
Dininin erefini iyice korumal

Ltuf ve yardma mazhar olmas gerekir
slam kandili o gazi han' a
O Trkmen ne yapt, bilmek gerekir
Bu macera Sultan Bayezid devrinde hicretin sekiz yz

seksen yedisinde (M. 1482-83) gerekleti.
BLM 178
Bu maceradan sonra ne oldu?
Rum tarafndan Karaman Beylerbeyi yrd. Klek hisar

n, Analakan hisarn, Mozalan hisarn, Barsbeyte hisarn,
Adana, Tarsus ve drt hisar daha ki bunlar kafir elinde
olup Mslmanlarn hisariara girmesine izin vermezlerdi,
btn bu hisariar fethettiler. Bu hisariara bir Mslman
urasa ondan hara alrlard. Sz sylemek isteyeni dverler, dine sverlerdi. Kiliselerinde anlar alar, hibir Mslmana hara vermezlerdi.
Karagz Bey o hisariar fethettiini padiaha bildirdi. Padiah emretti, kafideri hisariardan kardlar, kiliseleri mescit yaptlar, kafirlerin evlerine Mslmanlar oturttular. Karagz Bey o hisariar salamlatrd, sonra padiahn hizmetine geldi.
Bunun tarihi hicretin sekiz yz seksen yedisidir (M. 1482-83).
308
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
BLM 179
Bu blm bunlardan sonra ne
olduunu aklar.
Msr sultanna "Rum padiahnn deersiz bir kulu geldi,

bu kadar yeri zapt etti." dediler. Msr sultan asker gnderdi. Asker Halep' e geldi. Pa diaha Msr sultannn asker
topladn, Halep' e vardn ve o alm olduklar hisariar
geri almak istediini sylediler. O sralar padiahtan Msr'a
eli gelmiti. Eliyle gnderilen mektupta "O kulumun fethettii hisar almak benim muradm deildi. Ancak Karaman vilayetini Hak teala bana myesser etti. Fakat Varsak
vilayeti isyankarlk, Turgutolu haramilik ediyor; yollar
kesip Karaman' a rahatlk vermiyorlar." deniliyordu.
Msr sultan bu sze gvenmedi. Turgutolu ve Varsak
beylerine ok fazla mal gnderdi ve "Karaman' rahatsz etmeye devam edin. Size yardm iin asker de vereyim" dedi.
Bu taraftan padiah da "Gidin, o kulumun fethettii hisarlar bekleyin." diyerek bir sancak asker gnderdi. O beyler
Adana'ya geldiler. Kimse karlarna kmad. Yrdler,
oradan Mis' e vardlar. Cihan Suyu'nun kenarnda Gndzolu Mehmed Bey, zeyirolu Mekki Bey, Ramazanolu
mer Bey ve daha nice Varsak beyleriyle karlatlar ve
byk harpler yaptlar. Gndzolu'nun ban kestiler.
Ramazanolu'nu tutsak edip padiaha gnderdiler. Dndler, Adana'ya gelerek dinlenneye ekildiler.
Bu durum Halep'te olan askere malum oldu. Bunlar da
Msr sultanna haber gnderdiler. "Biz Rum padiahnn
askerine kar duramayz. Bize yardm gnder." dediler.
Msr sultan da byk bir ordu toplad. Bunun iin hazineler dkt. Bu ordu Halep'teki askeriyle bulutu. Padiah
da Anadolu beylerbeyine haber gnderdi ve "ok sayda
sancak asker toplayn. Varn, Adana' da olan kullarma yardm edin." dedi. Beylerbeyide asker toplad. Ereli'ye vard, orada konaklad. Yeme ime ve sohbetle megul oldular. Sekiz aydr Halep'te olan Msrlnn askeri padiahn
askerinin rahat bir halde elenceyle megul olduunu
'renince yrdler, Bakraz Da'n atlar. Cihan Suyu'nun
309
kenarna geldiler. Suya kpr yaptlar. Ayas hisarnda toplar dktler, yiyeceklerini hazrladlar, toplarn ektirdiler. Adana kprsnn bana geldiler. Adana' da olan askere dmann geldii haberi ulat. Musa Bey'le Mustafa
Bey'in balarn kestiler. Perhad'n haberi olunca atma bindi. Atta duramad, dt. Onun da ban kestiler. Ele geen askeri krdlar. Bazsn ipiere dizdiler, Halep'e ve M
sr'a gnderdiler. Adana hisarnn nne geldiler. Askerlerinin etrafna hendek kazdlar, kuattlar. Hisara toplar
kurdular ve cenge baladlar.
iir
unlar ki dmandan gafil oldu

Verir balarn muratsz, aldanr oldu
Atna dman
biner evi yklr

Dmanlar mutlu dostlar memnun oldu
Akl Allah'n ii artcdr

Aslnda
hepsi malum oldu
Bunun tarihi hicretin sekiz yz

lardr (M. ubat 1485).
doksan, Saferaynn ba
BLM 180
Bu blm padiaha hisar bekleyen askerlerinin

gaflet anlannda knld haberinin geliini aklar
Padiah
"Askerin krlmas veya krmasnda alacak bir

ey yoktur." dedi. Anadolu beylerbeyisi Hersekolu Ahmed Paa'ya 'Tez elden varn, o hisarda bekleyen kullarma
yardm edin." diyerek emretti. Bunlar da yrdler, Adana'ya geldiler. Askerin ou yaya idi, azklar ve hazrlkla
r yok idi. A ak bir halde dmana kar durdular. Hisar
halk hisardan kt, dmann toplarn bozdular.
310
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
iir
A.ki syle menakp burada kalsn

Yazaym
bu hanl da
andrndan
Mehmed Han olu Bayezid Han

Diyeyim gazalarn bildiimden
lahi Osmanolu nesli hak
Kalalar kyamete
dein
hkm-i mutlak
Her kim bu duaya amin derse

Ede her korkudan Hak onu emin
BLM 181
SORU.- Ey dervi! Bu Osmanoullar'nn tarihlerini ve menakplarn yazdn,
ama mrlerini ve saltanat mddetleri-
ni bilir misin?
CEVAP.- Elbette bilirim. Tarihierin aslnda grdmd.
Osman Gazi'nin mr altm dokuz yl oldu. Otuz be yanda Karacahisar' fethetti. Yirmi alt yl Osman Gazi dediler. Vefatma sebep; ayandaki zahmet bahane oldu. Allah' n rahmetine vard.
Bunun olu Orhan Gazi'nin mr seksen iki yl oldu. Babasnn vefatnda krk be yanda idi. Babasnn vefatndan
sonra otuz sekiz yl adna hutbe okundu. yl da babas
nn yannda almak vermek, yani hkm ve hkmet onundu. Onun da vefatma sebep ayandaki zahmet idi. Allah'n
rahmetine vard.
Bunun olu Murad Han Gazi'nin mr altm sekiz yl oldu. Babasnn vefatnda otuz yedi yanda idi. Bunun da
otuz bir yl adna hutbe okundu. Srp kralyla yaplan harpte ehit olarak vefat etti. Allah'n rahmetine vard.
Bunun olu kendisine Yldrm Han da denilen Bayezid
Han' dr. Bunun mr de altm yl oldu. Babasnn vefatn
da krk drt yanda idi. Bunun da on alt yl adna hutbe
okundu. Vefatma sebep Timur'la yaplan sava oldu.
Bunun olu Mehmed Gazi'nin mr krk sekiz yldr. Ba311
basnn vefatnda
on sekiz yanda idi. Bunun da yirmi bir

hutbe okundu; bir mddet Amasya vilayetinde
sonra cmle memlekette hkmettii srece okunan hutbesi
tam yirmi bir yl srd. Bunun da vefatma sebep Edirne' de
ishal olmasdr. Doktorlar are bulamadlar. Allah'n rahmetine vard.
Bunun olu Murad Han Gazi'nin mr krk dokuz yl oldu. Babasnn vefatnda on sekiz yanda idi. Otuz bir yl
adna hutbe okundu. Bunun da vefatma sebep bir gn k
t gezintiden dnerken bann armasyd. Birka gn
ba zahmet etti kendisine. Sonra Allah'n rahmetine vard.
Bunun olu Sultan Mehmed Han Gazi'nin mr 51 yl
dr. Babasnn vefatnda 17 yanda idi. Kendi adna 30 yl
hutbe okundu. Vefatma sebep ayandaki zahmetti. Doktorlar tedavisinde aciz kaldlar. Sonunda doktorlar toplandlar, gr birliiyle ayandan kan aldlar. Zahmet daha
da artt. Acsn hafifletmek iin erbet verdiler. Allah'n
rahmetine vard.
yl adna
iir
Tabipler erheti verdi han' a

O han iti erheti kana kana
Cierini darad erbet
o hanim
ince inietti yana yana
Dedi niin kyd bana hekimler

Boyadlar cierimi kana
Fayda vermedi tabibin erheti
Tedavileri btnyle urad ziyana
Doktorlar han' a ok kusurlar etti
Budur doru sz dme pheye
Dua et A.ki bu han hakknda
Ki rahmet nuruna can boyana
lahi nesli kalsn kyamete dein
zellikle de benzeri olmayan Han Bayezid' e

312
Gnmz dilinde:
Osmanoullar'nn
Tarihi
lahi cmle olunu yal grsn

Olunun olanlar
da gelsin divanna
Diyenler bu dua hakknda amin

Cihan afetlerinden olsun emin
BLM 182
Bu blm Sultan Bayezid Han'n kardei

Sultan Cem sonunda ne oldu onu anlatr.
Msr'a
gitti. Msr'dan Mekke'ye gitti. Mekke'den tekrar

geldi. Msr' dan kafir memleketine gitti. Frenk beylerine vard. Frenk'te bulunuyorken kardei Sultan Bayezid,
Frenk beylerine para gnderdi. Kafir beylerinin reisi Papa
ile kafider toplanp Sultan Cem'i slam memleketine gndermeyi istediler. yle dndler. ki durum sz konusu
olabilir. Babasnn memleketine ya sahip olur veya olamaz.
Eer olacak olursa tekrar bizim zerimize asker toplayp
gelir. Eer olmazsa bizim itibarmz zedeler. Bunca kafir
beyleri topland, yine de krld, derler. Sonunda onu ldrmek istediler. Ban zehirli usturayla tra ettiler. Ba ve
btn gvdesi iti, ila fayda vermedi. Allah'n rahmetine
vard. ldkten sonra kafider tabutu kurunlayp tabut
iinde kadit ettiler. ehit olduunu Sultan Bayezid'e bildirdiler. Sultan yas tuttu. Btn alimler ve salih insanlar bu yasa itirak ettiler. Alimlere, dervilere ve seyyidlere ok fazla akeler datt. Ruhu iin dualar ettiler. Ondan sonra Sultan Bayezid, Sultan Cem'in tabutunu getirtmek istedi. Kafirler vermek istemeyip "Bizim diyarmzda da Osman neslinden bir kimsenin bulunmasn istiyoruz." dediler. Sonunda Sultan Bayezid gayret edip adamlar gnderip tabutu getirtti. Tabut gelirken seyyidler, alimler ve fazl insanlar karladlar. Tazim ve hrmetle getirip Bursa' da kardei Sultan
Bayezid trbesine koydular.
Bu vaka hicretin dokuz yz drdnde (M. 1533-34) gerMsr'a
ekleti.
313
BLM 183
Bu blm Sultan Bayezid'in hasletlerini ve onun

zamanndaki alimleri ve dervileri aklar.
lk olarak alimlerden Hocazade vardr. Mevlana Alaeddin
Azebi ve Seyyidzade Seyyid Hamideddin, Mevlana Kesteli, Hatibzade, Manisazade ve Hsamzade; bunlar hep fazl kiilerdi. Dervilerden eyh Mustafazade-i Karamani ve
eyh lahi Simavi vard. Bunlarn benzeri pek ok derviler
de vard.
Sultan Bayezid, Edirne' de bir imaret yapt. Her yl bin
be yz filori Mekke'ye, Kuds-i erif' e, Halilrrahman' a,
Medine-i Resul' e ve Mekke'ye gnderirdi. Kendi mbarek
eliyle seyyidlere bin filori datmak adeti vard. Geldii e
hirde babas, anas gibi fakiriere ake datrd. Allah rahmet etsin.
314
evriyaz
.. , ;
[2]
HAZA MENAKIB u TEVARIH- AL- SMAN
Bismillahirrahmanirrahim
El-Harnd li'llahi'llezi en'arne 'aleyna ve hedana li'l-slarni ve

ce'alena min mmeti habibihi Muhammed 'aleyhi's-salatu
ve' s-selam.
y 'aziz fakir ki Dervi Ahmed 'Aki'yarn ibni eyh Yahya ve ibni eyh Selman ve ibni sultan'l-rne'ali 'Ak Paa'yarn ve ibni rnrid'l-afak Muhlis Paa ve ibni kutbu'ddevran Baba lyas halife-i seyyid-i Ebu'I-Vefa nevvarallahu
kuburahurn.
Fakir dah gle-i feragatda teslim-i rza kncinde fena ve
sabr hrkasn geyp oturn-dum Kostantiniyye' de ve
du'a sofras-y-lan rntena'irn olrn-durn. Nagah bir cerna'at 'azizlerden 'Al-i 'Osrnan'un tevarihinden ve menaklbndan zikr itdiler. Fakirden dah s'al itdiler. Fakir dah cevab virdrn. Orhan Gazi'nn iman shak Fakh ogl Yah
Fak' dan kim ol ta Sultan Bayezid Han' a gelince bu rnenak
b ol Yah Fak'dan yazlm buldum kim ol Yah Fak Orhan Gazi'nn iman ogldur ve fakir dah ba'z [hdllar]ndan
ve kallerinden ve rnenakblarndan ihtisar id p kalem diline
virdrn. Kalem dah safha-y salrada beyaz kalbe syledi.
Fakir dah kim iitdrn, can kulagn ol nagrneye tutdum.
Gnlm dah hayretde kald. Hernan-dem eyitdrn kim
Nazrn
Allahu 'Alim Hayy u Ka dir
Sani' sanayi' hazr u nazr
y yoklkdan iden bu van izhar
Birligine hem itdren ikrar

nsan iden fakir sultan
Hkrnine viren delll brhan
319
y 'ayb grp setr iden Hak

GaWir-
zm1b Hakim-i mutlak
Gnl gzine cemali gster

Bir kularn u ben za'lf kemter
'mrm ki bu dem iridi hadde
u e bu yl u sedde
Hetad
Grdm bu cihan gazasm ok

Gelmez hisaba anlmaz yok
Devrmde olan defter itdm
Oguz'dan olan Gk Alp'a gitdm
Yazdum menakb- Al-i 'Osman
Guzat- kamil han u sultan [31
Didm ki diyem neseb neslin
Kim afilayasn bu hanlar asln
Neden old an beyan ideym
Bu gazileri ki 'ayan ideym
Hem saltanatn v evketini
Dinle ki diyem heybetini
Kandan yryp ne ile vard
ili ya nee ald
Vardug
Ne itdi ol ile ol han u ahlar

Kim old cihanda padiahlar
Ma'lum ideyin binde birin
Anla ki ne dir bu 'k pirin
Kim neseb neslm bu al-la togd
Hem toganumuz bu al grdi
Zahir batn du'aclaruz
Hizmet iiginde nacilerz
Nesi nesebme Al-i 'Osman
'Aki diyp iderler ihsan
'Aklaruz kadim du'ac
Bil du'a olur gneh ilac
320
evriyaz: Haza Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
Evvel bu ale du'a idelm

Andan menakb zikr idelm
Hem du'am ola kabul-i mutlak
Zahir olma ems-i irak
Feth-i kelam- bab- evvel
Esrna-y neseb alna i'lal
BAB [1]
Esami-i Nesi-i AI-i 'Osman
'Osman Gazi ibn Ertofi.rl Gazi ibn Sleyman ah Gazi ibn

Kayaalp ibn Kzl Boga ibn Bayntur ibn Aykolug ibn Togar
ibn Kayntur ibn Sunkur ibn Baky ibn Sugar ibn Toktemr
ibn Basuk ibn Gk Alp ibn Oguz ibn Karahan ibn Aykutluk
ibn Tozak ibn Karahan ibn Baysub ibn Kaman ibn Kzl Boga ibn Baybus ibn Togar ibn Sevin ibn arboga ibn Kurtl
m ibn Karaca ibn Amud ibn Karalu Oglan ibn Sleyman
ah ibn Karahul ibn Korluga ibn Yantemr ibn Turtm ibn
in ibn Main ibn Yafes ibn Nuh Nebi aleyhisselam.[4]
BAB [2]
'Osman Gazi'nn neseb nesli ne vilayetden geldiler,

gelmelerine sebeb ne old ve padiahlga sebeb ne old
ve bu Rum vilayetine ne sebeb-ilen geldiler an beyan ider.
'Osman Gazi kim dedesi Sleyman ah Gazi' dr, en evvel

bu Rum vilayetine ol gelmidr. Gelmege sebeb budur kim
Al-i 'Abbas zamanndan ta Sleyman ah zamanna degin
nesl-i celi ['Arab] galib-idi nesl-i Yafis zerine. Rlim dah
maglub-d ve 'Acem dah maglub-d nesl-i Yafes olduklar
sebebden. 'Acem padiahlar gayretlendiler kim bize 'Arab
galib old didiler. Yafes neslinden ger evi kendlere sened
idindiler. Ol sebebden 'Arab'a galib aldlar. 'Arab kim maglub old, vilayet-i kafir temerrd itdiler ve hem bu ger ev321
Ak Paazade 1 O~manojjullar'nn Tarihi
l halkdan 'Acem ihtiraz itdiler. Tedbir itdiler. Sleyman ah

Gazi'yi iler ekdiler kim ol ger evfi ulularndan idi. Elli
bifi mikdan Trkman ve Tatar evin kodlar; "Varufi Rum'a
gaza idfi." didiler. Sleyman ah dah kabul itdi. Geldi Erzurum' dan dah Erzincan' a indi ve Erzincan' dan Rum vilayetine girdiler. Bir nie yl yrdiler. Etraflar feth itdiler.
Sleyman ah Gazi hayl bahadurlklar itdi. Bu Rum'un
taglarndan ve derelerinden incindiler. Ger evlern tavar
dereden ve depeden incinr old. Gine Trkistan'a 'azn itdiler. Geldkleri yola gitmediler. Vilayet-i Haleb' e kdlar,
Ca'ber Kal'as'nufi fiine vardlar ve ol arada Furat rmag
filerine geldi. Gemek istediler. Sleyman ah Gazi'ye eyitdiler: "Hanum! Biz bu suy nie geelm.?" didiler. Sleyman ah dah atn suya depdi. fii yar-m; at srdi, Sleyman ah suya ddi. Ecel mukadder-imi, Allah'un rahmetine kavud. Sudan kardlar Ca'ber Kal'as'nun fiinde
defn itdiler. imdiki hinde afta "Mezar- Trk" dirler. Ve
hem ol kal'aya dah gine o nesilden Dger dirler bir tayife
vardur ol kal'aya imdi dah anlar hkm iderler. Eyle olsa
bu ger halk etrafa tagldlar. Ba'zs beriyyeye gitdiler.
imdiki halda anlara am Trknan dirler. Ba'zs gine
Rum'a dndiler; kimi Tatar ve kimi Trkman'dur. imdiki
hinde bu Rum' da olan Tatar ve Trkman o tayifedendr. Ve
ba'zs Sleyman ah'un oglna uydlar kim biri Sunkur
Tigin' dr ve biri dah Kntogd' dur ve biri Ertofirl Gazi'dr ve bu karda geldkleri yola dndiler. Furat'ufi
bandan Pasin ovasna ve Srmel ukur'na vardlar. Ertofirul ol arada kald. Kardalar ile gitmedi ve drt yz
nkclar ger ev-ile kald. Ol iki kardalar gine asl vatanarna gitdiler. Ertofirul ol aralkda bir nie mddet turd,
yaylasn yaylad ve klasn klad. Bir nie zamandan
sonra Sultan 'Ala'addin dah vilayet-i Rum'a tevecch itdi.
Ksmet oldug kadar feth alnd. Padiah old. Bunun tafslli
okdur, fakir ihtisar itdm; anufi-un kim Al-i 'Osman menakbn beyan idem.
Ertofirul Gazi iitdi kim Al-i Seluk neslinden Sultan
'Ala'addin 'Acem'den Rum'a gelp padiah old. Ertofirul
322
evriyaz: Hazii Meniikb u Teviirih-i Al-i Osman
eydr: "Bize dah vacib old kim ern kadr bilinr vilayete
varavuz ve hem biz dah gaza idevz." didi. Ertonrul Gazinn ogl var-d. [5] Biri 'Osman biri Gndz ve biri Saru
Yat. Ana, Savc dah dirlerdi. Bunlar dah Rum'a tevecch
itdiler, geldiler, hsn- [?] Musul vilayetine irdiler. Ertonrul
Gazi'nn Rum'a gelmesine bir nice rivayet vardur. Esahh
bu fakir zikr itdgmdr.
Ve bir ogl Saru Yat'y Sultan 'Ala'addin'e gndrdi kim
didi kim: "Bize dah yurt gstern, varalum gaza idelm."
didi. Atasnun habarn Sultan 'Ala'addin'e getrdi. Sultan
dah gayetde ferahnak old, bunlarun gelmesine. Ve ol hinde Karacahisar tekri ve Bileck tekri sultana muti' olup
harac virrlerdi. Ol iki hisarun aralg vilayeti kim Sgt'dr, bunlara yurt gsterdiler klayun. Ve Daman
tagn ve rneni Bili'nn tagn bunlara yayla virdiler. Saru
Yat atasna vard bu habar virdi. Ertonrul dah kabul itdi.
Yrdi Engr'ye geldiler, yurtlarnda sakin aldlar. Ertonrul Gazi zamannda ceng cidal olmad. Yaylalarun
yayladlar, klalarun kladlar. Ve ol zamanda Sahibn
[abn] Karahisar'un vilayetinde Germiyan Babas Alar
vard ve hem avudur [avdar] dirler-idi, bir Tatar dah
var-d. Bu Karahisar vilayeti ile Bileck vilayetini gah gah
gelrler ururlar, uandururlar-d. Bu Ertonrul Gazi gelmesiyle ol kafirlern vilayeti emin olm-d Tatarlardan. Bir
gn Ertonrul Gazi, Allah rahmetine vard. Sgt' de 'Osman Gazi[yi] atasnun yirine givirdiler. Hernan ki 'Osman
Gazi atas yirine kim turd yakn kon kafider-ile gayet
mdaraya balad ve Germiyanlu-y-lan 'adavete balad.
Anun-un kim bu geldkleri vilayetn katirieri Germiyanlu' dan incinrlerdi. Ve 'Osman Gazi dahrak yirlerden
av itmege balad; gah gice-y-ile ve gndz varmag-la.
Kendnn yanna hayli adamlar dirildiler.
Nazm
Kuand
din klcn bile 'Osman

Ki ikrar itdre her dile 'Osman
323
de slam'
de ruen
izhar 'alem ire

cihanda nun 'Osman
kfr zulmeti Rum' alupdur

Diler kim 'illemi nur ide 'Osman
Ald fursat- slam kapus
O kilde kim miftah ald 'Osman

Muhammed mmetinfi serveridr
Olupdur mu'cize mazhar 'Osman
BAB [3]
beyan ider kim 'Osman Gazi etrafa gicede gndzde
gah gah yrmege balad.
An
Aya Nikola dirierdi bir kafir var-d. Ya'ni Eynegl'de 'Osman yaylaya ve klaya gitdkleri vaktn bunlarufi [6] gin
uandururd. 'Osman Gazi Bileck tekrine bundan ikayet
itdi ve Bileck tekrine eyitdi: "Sizden dilegmz budur
kim bizro ykcgezlermzi yaylaya gitdgmzde size
emanet koyalum." Ol dah kabul itdi ve her vaktn 'Osman
Gazi kim yaylaya gitdkde kamu esbablarn kzlere ykledrlerdi, bir nie hatun kiiyle gndrrlerdi, varurlar
kal'ada korlard. Kaan kim yayladan gelseler peynir, hal,
kilim ve kuzular armagan iledrlerdi, emanetlerin gir
alurlard giderlerdi. Ve bu kafider bunlara gayet i'timad
id p tururlard ve illa Eynegl kafideri 'Osman Gazi' den
ihtiraz iderierdi ve bunlar dah anlardan ihtiraz iderlerdi.
Meger bir gn rneni Bili'nden 'Osman Gazi yitmi kii
y-ilengeldikim Eynegl'i giceleyin ura. Bu kafirlerfi casus var-m, kafidere bildrdi. Kafider dah pus kodlar.
Aratun dirler-idi 'Osman Gazi'nn bir martaloz var-d.
Geldi habar bildrdi kim "Bil dkendgi yirde pus kad
lar." Gaziler dah Hakk'a sgndlar. Togr pusya yrdiler.
Cemi'isi piyade-y-idi. Kafider og-d. 'Azim ceng old. 'Osman' un karnda Saru Yatu'nufi ogl ehid ald kim ol Bay
Hoca' dur. rneni Bili'nfi dkendgi yirde Hamza Beg k-
324
evriyaz: Haza Menfikb u Tevart-i Al-i Osman
yinn nevahisindedr ve hem ziyaretinn yannda bir harabca kervansaray dah vardur. Oradan dndiler gir geldi,
'Osman Gazi yaylaya gitdi.
Nazm
Budur gaza-y evvel 'Osman anla
Diyem ikincisin iid tanla
Gelr yurdna ider ok niyaz
Ki gayret evkm canuma bagla
Dir iy ma 'hud ki slam kuvvetin vir
zine dir ki miskin 'Osman agla
BAB [4]
An beyan ider ki 'Osman Gazi nie d grdi
ve kime habar virdi ve ta'biri ne old, an beyan ider.
'Osman Gazi niyaz itdi ve bir lahza aglad. Uyku galib old,
rahat old. Grr kim kendlerinn aralarnda bir
'aziz eyh var-d. Hayli kerameti zahir olmd ve cemi'i
halkun mu'tekad idi. Dervi-idi. Ve illa dervilik batnnda
y-d. Dnyas, ni'meti, tavar og-d. Sahib-rak u 'alem
idi. Dayim msafirhanesi ayendeden ve revendeden hall olmazd. Ve 'Osman Gazi dah gah gah gelrdi, bu 'azize konuk olurd. 'Osman Gazi kim uyud, dinde grr kim bu
'azizn koynndan bir ay togar, gelr 'Osman Gazi'nn
koynma girr. Bu ay kim 'Osman Gazi'nn koynna girdgi dernde gbeginden bir aga biter, klgesi 'alemi tutar.
Klgesinn altnda taglar var ve hem tagun dibinden sular
kar. Ve bu kan sulardan kim ier ve kim bagalar suvarur ve kim emeler akdur. Andan uyhudan uyand, srdi
geldi, eyhe habar virdi. eyh eydr: "Ogul 'Osman Gazi,
sana mutlk olsun kim Hak ta'ala sana ve neslne pad
ahlk [7] virdi, mbarek olsun." didi. "Ve benm kzum
Malhun senn halalun old." dir ve heman-dem nikah idp
kzn 'Osman Gazi'ye virdi.
yatd,
325
N azn
Dir oglum nusret fursat senndr
Hidayet menzili ni'met senndr
Sana virildi baht dmesn taht
Ezeli ta ebed devlet senndr
Senn nesinde 'alem rahat ola
Du'alar nesine erden senndr
Yana
raklarunuz
Dene
'alem ire
sofralar da'vet senndr
iki cihanda hayrla anlmak

Nesab u nesi-ile brhan senndr
Hak' dan irdi sana baht u devlet
Cihan ire olan devran senndr
Sleyman- zamanun menba'sn
Ki ins cinne hem ferman senndr
eyh Edebal
kim 'Osman Gazi'nn dini ta'bir itdi ve

kendye ve neseb nesiine mutlad; yannda
eyh'n bir mridi var-d, adna Dervi Tururogl [Durd
ogl] dirler-idi. O dervi eydr: "y 'Osman Gazi! Hak ta'ala
sana padahlk virdi bize dah krane gerek." didi. 'Osman Gazi eydr: "Her ne vakt kim padah olam sana bir
ehir vireym." didi. Dervi eydr: "Bize u kycgez yiter,
ehirden vazgeldk." dir. 'Osman Gazi kabul itdi. Dervi
eydr: "Bize mektub vir imdi." 'Osman Gazi eydr: "Ben
mektubu yazabilr miyin ki benden rnekruh istersin." didi.
'Osman Gazi eydr: "Uda bir klcum var atarndan ve dedemden kalmdur, an sana vireym. Ve bir maraba dah
var, an dah sana vireym. Bile senn elnde olsunlar ve
bu nian saklasunlar. Veeger Hak ta'ala beni bu hzmete
kabul idecek olursa, benm neseb neslm dah bu 'alameti greler kabul ideler." imdiki hinde o kl o dervin
nesli elindedr. 'Osman Gazi padahun neslinden o klc
kim grdiler dervilere ihsanlar itdiler ve o klcun eski k
mm tekrar yenilediler.
padahlg
326
~--
Edebal yz yigirmi bi yaad ve iki 'avrat ald. Biri yigitliginde ve biri pirliginde. Ve evvelki hatununun kzn Osman' a virdi ve pirliginde aldug hatun Taceddin-i Krdi k
z-y-d. Hareddin paanak old. Bu menakb Edebal ogl
Mahmud Paa'dan iitdm. Sultan Murad'un babas Sultan
Muhammed zamannda ve hem ol Mahmud Paa yz yandan ziyade yaam-d.
BAB [5]
An beyan ider kim 'Osman Gazi'nn kaymatas
di ta'bir itdkden soiira ne zahir old ve neye megul
an bildrr.
old,
Heman-dem bu ta 'biri kim iitdi def'i himmet klcn gnlinn biline muhkem baglad. Bir gice srdi Eynegl' e vard.
Yannda "Kulaa" dirierdi bir hisarcuk var-d; an [8] yagmalad, oda urd. Hem ol gice kafiderini krd. Sabah kim
olcak vilayetn kafideri cem' oldlar, Karacahisar tekrine
habar gndrdiler kim: "Ya ne turursn kim seni ve neslni
esir iderler ve hem bu vilayeti bizm elmzden alurlar, harab iderler. Kendler hd yir su dutarTrk degller kim biz
dah anun-la mu'amele ide-y-idk." didiler. "mdi bunlar
bu vilayetden karmasavuz veyahud bunlar krmasavuz
ahr peimanlk fayide virmez." didiler. Anun dah bir karnda var-d, adna Kalanoz dirler-idi. Ana 'azim leker
kod, Eynegl kafirleri-y-ile cem' oldlar. 'Osman Gazi dah gazileri cem' itdi. kizce'ye geldi. Tomal Bili'n adukla
r yirde ogradlar. Gayetde 'azim ceng old. 'Osman Gazi'nn karnda Saru Yat'y anda ehid itdiler. Ol yirde bir
am agac vardur imdiki hinde, ana Kandill am dirler.
Yakt vakt anda bir u'le grrler. Ve ol Kalanoz didkleri
kafir dah ddi. 'Osman Gazi'ye habar virdiler kim: "Ol kafir ddi." didiler. 'Osman Gazi eydr: "Evvel anun karnn
yarun dah it gibi en, gmn." dir. Her ne kim didiyse an
itdiler. Bu sebebden ol yirn ad "teeni" kald. Saru Yat'y
dah gtrdiler, Sgt' de atasnun yannda defn itdiler.
327
Nazrn
Gaza kim itdiler Allahu ekber
Didiler her nefes Allahu ekber
Salnd seyf-i slam kafir zre
Urld
nevbet-i Allahu ekber
Kllar
klgesinde cennet-i Hak

Resul' den bu habar Allahu ekber
Bozld
an
anlklar
kilise
Makarn old dine Allahu ekber
Ve bu gazanun tarihi hicretn
alt
yz seksen biinde va-
k' olnd.
BAB [6]
An
bildrr kim Sultan'Ala'addi'n iitdi kim

bu kafider mslmanlar-la ne i itdi.
rndi Sultan Ala'addin tahkik habar bildi kim 'Osman Ga-
zi'nn zerine kafirler galaba leker ile varmlar ve karn

da Saru Yat'y ehid itrniler. Her kang kafirn lekeri
vardysa bildrdiler. Sultan dah eyitrni kim: "Ma'lurn old kim Karacahisar tekri bizm-ile yag olrn." didi. "Ve
hem o Gerrniyanogl garibieri sevrnezdi, ekseri o kafirlern
hareketi anun ihrnalindendr ben hd bilrin." didi. Ernr itdi, "!z leker cem' olnsun." dir, kim "Ol kafirler bunun gibi hareket iderler. Veya gayret-i slam bizde yok rndur?"
Leker-i azirn cem' olnd. Hcurn itdiler, Karacahisar'un
zerine ddiler. itdi 'Osman [9] Gazi dah geldi. O da bir
tarafdan cenge megul old. Bir iki gn ceng olnca feryadlar geldiler kim sultana eyitdiler: "Bayncar Tatar geldi,
Eregli'yi ald ykd ve halkn krd ve ehrini oda urd." didiler. Sultan Ala'addin dah 'Osman Gazi'yi okd, getrdi.
Hisar-un getrdkleri yaraklar cerni'isini virdi kim eydr: "Ogul 'Osman Gazi, sende sa'adet nianlar okdur.
Sana ve nesine 'alernde mukabil olc yokdur, benrn
328
evriyaz: Hii.zii Meniikb u Teviirih-i Al-i Osman
du'am Allah'un inayeti ve evliyanun himmeti ve Muhammed'n mu'cizat senn-ile biledr" didi. Ve kendsi dnp vilayetine gitdi. Hernan sultan kim gitdi 'Osman Gazi
dah birka gn sabr itdi. Ahir hisar yagma itdi, feth alnd.
Tekrini dah tutd, gazileri gani itdi. ehrn evlerini gazilere ve gayrya virdi. An slam ehri itdi.
N azn
ular kim ni'meti Hak' dan alupdur
O ni'met ehline ni'met tolupdur
Yi yidr ni'meti iy merd-i kamil

Ne itsen bil sennlen ol kalupclur
Cihana her gelen ksmet-ilendr
Yiten hem biten kim er olupdur
Bu fethn tarihi hicretn
o lnd.
alt
yz seksen yidisinde
vak'
BAB [7]
Sultan Ala'addin vilayetine varup

ne'yledgin bildrr.
Tatar-la
Sultan Ala'addin dah gr ne'yledi. Hernan ol aradan Eregli'ye tevecch itdi. Tatar dah bildi kim sultan kendnn
zerine gelr, karulad. Biga yginde buldlar. ki gn
gice gndz cenk alnd. Ahir'l-emir Tatar lekeri ikest
old. Tatar yle krdlar kim bi-hadd bi-kyas; amma ekserinde tutup hayalarn kesdiler, derisin birbirine dikdiler,
keelere kapladlar, hayvanara atdlar; ad-un. imdiki
hinde dah ol yaznun adna "Taak Yazs" dirler.
N azn
Cihanda her kii kim ad kamdur
Ya ac ya irin kim dad kamdur
Niandur
sylenr dilde v ilde

Sureti bazlur bnyad kamdur
329
Gider kendsi ad kalur cihanda

Adna sylenr falan komdur
inanun bu sze vallah ki direm
Kara-durur yzi kim yalan komdur
Bu Karacahisar'uft fethi tarihi hicretft alt yz seksen yidisinde vaki olnd 'Osman Gazi elinden. [101
BAB [8]
'Osman Gazi hisar aldugndan sonra Sultan Ala'addi'n'e
ne gndrdi ve sultandan aiia ne geldi an beyan ider.
'Osman Gazi kim hisar alcak tekrini tutd, hayli tuhfe ve

teberrkler-ilen karnda ogl Aktemr ile sultana gndrdi. Aktemr dah bunlar alup sultan 'Ala'addin'e gtrdi.
Sultanun dah ferahlg ziyade o ld. Aktemr' e mbalaga
'atalar itdi. 'Osman Gazi'ye dah sancak esbabyla ey atlar
ve gaza yaraklar bile virdi. Aktemr dah kim sancag getrdi, ikind vakt-y-d, hernan nevbet uruld. 'Osman Gazi ayagn turd nevbet urlnca. Ta imdiye degin Al-i 'Osman seferde nevbet ursalar ayagn tururlar.
S' AL. -Gayr padiahlarda bu adet yokdur, ya bu Al-i
'Osman' da nedendr?
CEVAB. - ki ma'ni-yi has vardur. Biri budur kim bunlar
gazilerdr, nevbet kim urulur, i'lam- gazadur, "Gazaya hazr olun" dimek olur. Bunlar dah "Allah rzas-y-un gazaya hazruz" diy ayagn tururlar. Ve biri dah bunlar sahibrak ve sahib-sofra ve sahib-'alemdr ve sahib-simatlardur
kim 'alem halkna ni'metler yidreler. Nitekim Halil'rRahmandaki bu 'adetdr. kind vaktnda nevbet ururlar
kim halk gelp ta'am yiyeler. imdi bu Al-i 'Osman her ne
kim iderler, be-kanun- edeb iderler.
Nazm
itdk kanun- 'Osman kim var
Budur 'adli v bezli
330
en
iden yar
evriyaz: Haza Menakb u Tevar1h-i Al-i Osman
Bularun klgesinde ud hma

ikardur bunlara her murg- sunkar
Cihan halkna farz old ideler
Du'alar cmle halkun bil kim iy yar
Gerekdr kuvvet hem 'akl u tedbir
Muvafk olma bil 'ilm takdir
Gerekdr yar u hemdem-i mnasib
Gerek yigit ola v ger ola pir
BAB [9]
Anun beyanndadur kim 'Osman Gazi tedbir itdi kim
yar u yolda kimi idine ve anuii nevahisinde kimler vardur,
anlarun-la nie zindegani ide.
Karncia Gndz' i okd. Eydr: "Sen ne dirsin kim biz bu
vilayetleri nice feth idevz ve ne suret-ilen yriyevz kim
leker cem' olma." didi. Karncia eydr: "Nevahimzde
olan vilayetleri uraluro bozalum." dir. 'Osman Gazi eydr:
"Bu re'yde fesad vardur; anun-un kim bu nevahilermzi ykup bozarsavuz, bu ehrmz kim Karahisar' dur [Karacahisar], ma'mur olmaz. Evvel re'y tedbir budur kim
konlarumuz-la mdara dstlklarn idevz." Nitekim Bileck tekri-y-ilen dayima dostlk [11] iderlerdi. Yaylaya gitseler emanetlerini dah Bileck hisarnda korlard. Kaan
gelseler tulumla peynirler, karn-la kaymak katklar, ey
hallar ve kilimler gndrrlerdi. Amma er kii-y-ile gndrmezlerdi, hatun kiiler-ile gndrrlerdi. Anlar dah
'Osman Gazi'ye gayetde i'timad iderlerdi.
Brmenkaya begi Kse Mihal var-d, anun-la dah gayetde dstlklar iderlerdi. Ve hi vech-ile bunlarun arasn
da bir gn hal u kal vak' olmad. Amma Germiyanogl-y
la gah gah 'Osman halk ceng iderlerdi. Ve bu kafider dah gayetde ferah olurlard kim: "Germiyanogl-y-lan 'Osman'un 'adaveti vardur." dirlerdi. Bundan sonra 'Osman
Gazi dah Eskiehir' de Hamam yresinde bazar turgurd.
331
Etrafuft kafirleri dah gelrler maslahatlarn grrlerdi.

Gah gah Germiyan halk dah gelrlerdi. Bir gn Bileck' den bazarc kafirler gelmiler ve hem Germiyan' dan
dah gelmiler. Bu Bileck' de kafirler ey bardak dzerler.
Bazara yk-ilen satmaga getrmiler. Germiyanlu'nuft birisi bir bardagn alm, nesne virmemi. Bu kafirler gelp
'Osman Gazi'ye ikayet itmi. 'Osman Gazi dah ol bardag alan kiiyi getrmi, belki dgmi, dah kafirn hakkn
alvirmi. Be-gayet yasak itmi, "Hergiz Bileck kafiderini
incitmeyeler." Bunlara 'adi gsterdi. Ta ol hadde vard
kim Bileck kafirlerinft 'avratlar dah Eskiehir'n bazarnda gelrler, hazar idp maksudiarn grp giderlerdi
emn eman-la. Bu Bileck'ft kafirleri dah 'Osman Gazi'ye gayetde i'timad itmilerdi kim "Bu Trk bizm-ile
ey togrlk ider." dirlerdi.
Nazm
Hlle it dmene ta kim vire el
Ki fursat bulasn zinhar banal
Yidr ni'met ir ekker arabn
Ko key ola afta bulasn mecal
Veli gafil yrime itmesin al
Ki peman fayde virmez olsa melal
BAB [10]
Hrmenkaya
kafideri 'Osman Gazi-y-ilen

ne vech-ile aina oldlar ve ne'ylediler, an bildrr.
'Osman Gazi kim sancag begi olup at bindi, Kse Mihal

dayim anun-la bile olurd. Ekser bu gazilern hidmetkarlar Brmenkaya kafirleri-y-idi. Bir gn 'Osman Gazi Mihal' e eydr: "Tarak Yifticesi'ne segirdim idelm dirz,
sen ne dirsin?" Mihal eydr: "Hanum! mdi Sorkun zerinden Sarukaya' dan, Bita' dan geelm kim Sakary [Sakarya] suyn geebilevz ve hem dah gaziler bize ol tarafdan
332
evriyaz: Hfzii Meniikb u Teviirih-i Al-i Osman
gelrler." didi. "Ve Mudurn vilayetini dah urmaga kolaydur." didi. "Ve hem ol vilayet ma'murdur. Sarnsa avu
dah ol vilayeteyakn olur ve ana dah i'lam idelm." didi
kim "Bir fursat oldug yirde bize bildre." Ve hem anun bigi [12] itdiler. Vardlar, Bita'un tekyesine kondlar. eyhi
ne sardlar: "Su ged virr mi?" eyh eydr: "Gazilere geddr, Allah fazl-y-la." Atlar yemin kesp bindiler, su
kenarna vardlar. Sarnsa avu' sunun kenarnda buld
lar. Hazr ve mheyya ald. Bu gazileri togr Sorkun zerine iletdi ve ol vilayetn kafideri Sarnsa avu-la aina almlard. Hernin ki an grdiler ve bu 'askeri grdiler muti' ve mnkad aldlar. Erieri ve 'avratlar karu geldiler.
Aralarnda bir mute'ayyince kafir var-d. An okdlar, geldi 'Osman Gazi'ye 'ahd peyman itdiler kim Sarnsa avu
ne dirse an kabul ideler.
S' AL.- "Samsa avu ne kiidr?"
CEVAB.- "Bir kiidr kim anun da hayli cema'at var ve
hem yoldalga yarar bir karnda dah var, adna Slemi
dirler. Ve ol vakt kim Ertonrul [Erdunrl] Gazi Sgd'e geldi. Bunlar dah anun-la bile gelmilerdi. Ol aralkda turmadlar. Eynegl kafirleri incindgi sebebden vardlar,
Mudurn [Muturn] vilayetinde karar itdiler. Anun kafirleriyle mdara idp otururlard. Ve ol sebebden 'Osman Gazi ol vilayeti bunlara smarlad ve ol aradan 'Osman Gazi
segirdim itdi. Gynk vilayetine vardlar, Tarak Yenicesi
vilayetin dah urdlar. Geldiler Gl-Falanoz'a [Gl-Flanoz'a] kdlar. Yine Hrmenkaya'dan Karacahisar'a kd
lar. Mihal nlerince klaguz-d. Amma esir almadlar, mal
ganimet ok aldlar. Anun-un esir almadlar, halk kendlere tabi' itmek-in.
Nazm
Sebeb-i 'Osman' dan toyd v guzat
Kimi altun gmi ald kimi at
Kimi begendgi kzlardan ald
Gazilern-idi ol dernde fursat
333
Gaziler cem' old 'Osman' a niyyet

Ki dayim artar old fazl u ni'met
Sa'adet gnei togd ezelden
N azar id n gaziler old mir' at
n kim 'Osman Gazi bunlayn gazalar itmege balad,
etrafun kafideri ihtiraz ider aldlar. 'Osman Gazi Bileck
kafiderine gayetde hrmet ider. Sardlar kim: "Bu Bileck
kafirlerinn nice hurmeti var senn yanunda?" dider. Eyitdi kim: "Konularumuzdur. Biz bu vilayete garib geldk,
bunlar bizi h tutdlar. imdi bize dah vacibdr kim bunlara hurmet idevz." didi.
Nazm
Vacibdr dstlk itmek kon-y-lan
Sakn kim konn olmaya ylan
Kime kim dstlk itsen it hazer sen [13]
Hazerszdr ba yollarda kalan
Hassa kim kafir olsa dst idinmez
Dilinde dini batl kavli yalan
BAB [11]
An
beyan ider kim Kse Mihal dgn ider.

Gl Falanozogl'nuii begine virr.
Kzn
Mbalaga agr yarak grdi kim adlu dgn eyleye. Dgn

esbab tamam old. Etrafun kafiderine ve tekderine okuy
clar gndrdi. Ve hem 'Osman' dah okud ve hem tekrlere dah habar gndrdi kim: "Geln, bu Trk ile aina
olun kim bunun errindenemin olasz." didi. Va'de olndu
g gn geldiler. Dgne mbalaga saular getrdiler. 'Osman Gazi cemi'isinden sonra geldi. Ey hallar ve kilimler
ve sr-y-ile koyunlar getrdi. Ve illa 'Osman Gazi'nn sausn gayetde begendiler. El-hasl gndgn old. Ve
bu tekder 'Osman Gazi'nn keremine hayran kaldlar. Ve
334
evriyaz:
Haza Menilkb u Tevilrih-i Al-i Osman
illa fursat bulmazlar kim karvayalar. Bileck tekrine 'Osman Gazi mahabbetler gsterdi. Ve evvelden bunun-la gayibane ainalklar var-d. Ve illa mvacehe birbirin grmemilerdi. Zira 'Osman Gazi yaylaya gitseler cemi' emanetlerini Bileck hisarnda kodard ve ol sebebden aina alm
lard. Bileck tekri dah dgn itmege niyyet idi.
N azn
Mihal kim dgn itdi gr ne itdi
Gaziler evketine bnyad itdi
Dgne nice tekrler ki geldi
Kamus 'Osman-un tedbir itdi
Kimi didi ki tfz bun dutalum
Bileck tekri bir tedbfr itdi
Kimya'ni dgn idp karvayalar

Muhalif tedbiri kendyi tutd
BAB [12]
Bileck tekrinfi dgn itdgin bildriir kim

ol dah Yarhisar tekrinfi kzn alsa gerek.
Ol dah Mihal'i okd. Tank itdiler. Cemi' dgnn esbabn

tamam itdiler. Ol bu etrafun tekrlerine akclar gndrdi.
Amma 'Osman Gazi'ye dah okuyc varmadn, Bileck tekrine sri-y-ile koyunlar gndrdi ve eyitdi kim: "Karnda
um bum dgne hidmet idenlere yidrsin." didi. "naallah
ben dah vardugum vaktn saum iledem" didi. "V'eger karndauma layk saum yog-sa bana laykn iledem." [14] didi. El-hasl- kelam bunlar akmadn gndrdgidr. Anunun kim Mihal dgnnde va'deler itmilerdi. Tekr dah
Mihal' 'Osman Gazi'ye okuyclga gnderdi ve hayli altun
gmi avadanlgn bile gndrdi. Ve Mihal dah gelicek 'Osman Gazi'ye bu tekrlern ittifaklarn ve nnadlar ne-yidgn bildrdi. "Gafl deprenme." didi ve dgne okud.
'Osman Gazi dah Mihal' e okuyclk hayli nesne virdi.
335
'Osman Gazi dah eydr: "Mihal Beg karndaum tekre

benden selam idesin. de imdi biz dah yaylaya gsevz
gerek. Ve hem kaymanam ve hatunum dah karndaumun
anas-y-la bilimek isterler. imdi karndaum hd bilr kim
Germiyanogl bizm-ile ne haldadur? Kerem itsnler dayima zahmetmz ekegelmilerdr. Bu yllga dah eksnler. Anamun ve benm havayiclermzi gine hisara gndrelm." didi. Mihal 'Osman Gazi'nn bu habarn gelp tekre habar virdi. Tekr dah gayet sevindi, can-la szini kabul itdi. Mihal'i gine gndrdi. Bir gneva'de alnd kim
'Osman Gazi dah anda vara ve hem didi kim; "Bizm hatunlarumuz sahraya grenmilerdr. Bileck tar yirdr, dgni anda itmesnler." didi. Bu szi dah tekr kabul itdi.
Dgni akrbnar'nda eyledi. Ve hem va'de-i sahihde 'Osman Gazi dah kzlerini ykletdrdi. Hemie ileden hatunlara virdi. [Ve keeler arasna birnie adamlar bile sard
lar.] Srdiler aham karanusnda hisara girdiler. Bir iki katar
kz kim hisara girdi. Kee yklerinden adamlar yaln klc
la dkildi. Defi kapuclar paraladlar. Hisarda hd adam
az kalmd, ekseri dgne gitmilerdi. Hisar feth alnd.
Geldk bu tarafda 'Osman Gazi dah grelm ne'yler. Ve
birnie gazileri ba bezleriyle 'avrat tonna kayd. Tekre
habar gndrdi. Eydr: "Bunlar ayruca bir yirde kondursunlar ki hatunlaromuz andag tekrleri grp utanmasunlar." Tekr bu sze gayetde ferah old. Eydr: "Trkn eri
'avrat asanlg-la ey elme girdi." dir. Ayru yir hazr itdrdi. 'Osman Gazi dah kzleri getrenler-ile yle kavl
itmidi: Anlar hisara girdgi sa'atda 'Osman dah tekre
geley-idi ve hem ol dah ahamn geldi. Ya'ni hatunlarn
dah aikara getrmezler. Tekr dah karulad, ta'zim-ilen
kondurdu. Dah tekr odasna varmadn heman-dem 'Osman bindi Mihal dah bile bindi. Tekr'e "Hay Trk kad."didiler. Tekr dah serhoca-y-d. Bindi, ol dah Trkn
ardna ddi. 'Osman Gazi geldi Kaldurayk [Kaldrk] dirler bir dere var, Bileck' e yakn yirde. Anda gelicek turd.
Tekr dah ol araya kim irdi, bagaz ele virdi. 'Osman Gazi
tekrn ban kesdirdi, dndi 'ale's-sabah Yarhisar'a indi.
336
evriyaz: Hiizii Meniikb u Teviirih-i Al-i Osman
Tekrini tutd, gelini dah tutdlar. Dgne gelen halkun

ekserini esir itdiler. Tizcek Turkut Alp' Eynegl'e [negl]
saldlar kim: "Ayanikala kim Eynegl tekridr iidp kamasun." didiler. Turkut Alp dah irdi. Eynegl'i evrdi.
'Osman Gazi dah her ne kim aldlar Bileck' e getrdiler,
mesalih ne-y-ise grdiler. [15] Andan Eynegl'e geldiler. Heman ki geldgi gibi yagma itdi. [didi ?] Gaziler izin istediler, "hay" diyince hisara girdiler, tekrini pare pare itdiler.
rkegini krdlar, diisini esir itdiler. Anun-un ki ok Mslmanlar knlup ehid olmaga bu kafider sebeb olm-d.
Nazm
Gr imdi hile-i 'Osman ne itdi

Ba oynad v hem ok balar tdi
Kafider ona duzaklar dzerdi
Bu apk ayagn karvad tutd
Kafider kazd kuy Gazi deler
Kafider ddi gaziler dridi
[2b]
Karanu kafirn gzin bridi

Gaziler nun 'Osman' a bulud
BAB [13]
Ol gelini kim tutdlar Yarhisar tekrinfi kz-y-d
an kime virdiler ve hem ol kimdr? Bu bab an bildrr.
'Osman Gazi an ogl Orhan'a virdi kim anun adna Llfer

Hatun dimiler-idi. Orhan Gazi dah ol zamanda yigit oln-d ve bir ogl dah var-d kim an g zerinde koyup
tururd ve bu drt pare hisadar kim aldlar amma vilayetlerinde 'adl dad itdiler ve cemi'i kyleri yid yiderine gelp mtemekkin aldlar. Vaktiar kafir zamanndan dah
ey old [3a] belki. Gayr vilayetlerden dah adamlar gelmege balad bundaglarun rahatlklarn iidp. El-hasl- kelam 'Osman Gazi dgn eyleyp ol kz kend ogl Orhan
Gazi'ye virmek istedi, hem eyle itdi.
337
Bu Llfer Hatun ol hatundur kim Kapluca
Kapusna
ya-
kn yirde Bursa hisar dibinde tekyesi vardur ve hem lfer

suynun
kprsini ol hatun yapdurmdur ve ol suya veeh-i

tesmiye ol kpri olup-durur ve hem Murad Han- Gazi anun
ogldur. Ve hem Sleyman Paa dah anun ogldur. Bu ikisinn atas Orhan Gazi' dr. Hatun kim vefat idicek Orhan
Gazi'ylen Bursa hisarnda bile defn itdiler, vallahu a'lem.
Nazm [3b]
Zihi devlet ki Hatun buld Hak' dan

Ki burcndan belrdi gn afakdan
O burcdan kim tulu' itdi Murad Han
Sleyman Paa kd hem nikabdan
Selatin 'ankalar Hatun togurd
Cihan ruen nur old ol rakdan
[161
Cihana told 'anber mk billar

'Araklar kim belrdi gl varakdan
Cevahir ma'dini n zahir old
Talibler cem' olur yakn rakdan
'A.ki yazd ma'din-i menakb
Bunun stadn buldund okdan
Ald
'Osman Bileck'i hey yar

iinde her ne ki var
Yarhisar'
Milk maln tasarruf itdi kamu

Nasib itdi 'inayet-i Gaffar
ular
kim haraca muti' degldr
leri pr hile v rnekkar
Gazi 'Osman ki itdi hile buna

Bilr-idi ki bular-d gaddar
Gazi 'Osman ne itdiyse hak itdi
Yine ider kafidere tekrar
338
[4a]
evriyaz: Haza Menakb u Tevarlh-i Al-i Osman
Velehu eydan
Alnd Eynegl krld kafir
Gaziler miH u ni'met ald vafir [4b]
Harab itdiler ol kfrn diyarn
Getrdiler yirine nur- zahir
Gr imdi 'aleme kim geldi 'Osman
Neyi kim tutdasan itdi Kadir
Ve bu fethn tarihi hicretn alt yz toksan tokuznda vaki' old.
BAB [14]
An beyan ider kim 'Osman Gazi evvel Cum'a namazn
nirde bnyad itdi ve her feth itdgi ehirde ne suret-ile old.
Kaan kim Karacahisar' ald, ehrn evleri bo kald ve

Germiyan vilayetinden hayli adamlar geldiler. 'Osman Gazi' den evler dilediler. 'Osman Gazi dah gelenlere bo evlerden virdi ve [5a] sehel zamanda ehrn evleri memlu olup e
hir ma'mur old. Vekiliselerin mescid itdiler ve pazar dah
bnyad itdi. Ve bu ehir halk ittifak itdiler kim "Cum'a namazn klalum ve hem bir kad dah dileyelm." didiler.
Anda Tursun Fakh dirierdi bir 'aziz kii var-d ve ol halka
imamlk iderdi. Bular hallarn ana sylediler. Ol dah geldi
[17] 'Osman Gazi'nn kaymatas Edebal'ya syledi. Bu szi
syleyiyorurken 'Osman Gazi kageldi. Sard, bularun muradlarn bildi. 'Osman Gazi eydr: "Her ne kim size gerekldr an eyle id n." dir. Tursun Fak eydr: "Hanum! Bu ie
sultandan icazet ve izin gerekdr." dir. 'Osman Gazi eydr:
"Bu ehri ben hd kend [5b] klcum-la aldum. Sultanufi
bunda ne dahl var kim andan izin alam." didi. "Ana sultanlk viren Tanr bana dah gaza-y-la hanlk virdi." didi. "Ve
eger minneti ol sancag-sa ben hd dah sancak gtrp kffar-la ogramadum." dir. "Ve egerol ben Al-i Seluk neslindenven dirse, ben hd Gk Alp oglyn; dirin. Ve eger bu vi339
layete ben anlardan ndin geldm dirse, benm dedem Sleyman ah dedem hd andan evvel gelp turur." didi. 'Osman Gazi' den bu habarlar iidicek bu halk raz aldlar. Heman-dem kadlg ve hitabeti Tursun Fak 'azlz:e virdi. Evvel
Cum'a hutbesi Karacahisar' da akund, amma bayram hutbesi Eskiehir' de akund ve bayram namaz da anda klnd.
Nazm [6a]
Okund hutbe kim Gazi 'Osman
Ertanrol agl Gazi han 'Osman
Temerrd ehli kafider krandur

O m' min lekerine han 'Osman
Ki 'adli bezli hep
'Atas
tutd cihan
sayesi ni'metl 'Osman
Harab iden put puthaneleri

'maret din-i slam itdi 'Osman
Mnadller nida ider saladur
Sa'adet bah ider dir geldi 'Osman
Kuruld devleti etri ezelden
Ebed baki kalur bil nesi-i 'Osman
Evvel tarih-i hutbe-i 'Osman hicretn

sekizinde vak alnd.
alt
yz seksen
[6b]
BAB [15]
Bu bab 'Osman Gazi'nn kanilm
alkamn
bildrr.
n kim kad ve sba nasb alund ve Pazar dah turd ve

hutbe dah kend adna akund, bu kez bu halk kanun isterler. Germiyan' dan bir kii geldi. Eydr: "Bu pazarun bacn
bana satun." dir. Bu kavm eyitdiler: "mdi hana var." didiler. Ol kii srdi 'Osman Gazi'ye geldi, szni syledi, eyitdi: "Hanum! Bu bazarun bacn bana sat." didi. 'Osman Gazi eydr: [18] "Bac nedr?" Ol kii eydr: "Bazara her ne
340
kim gelse ben andan aka alurn." dir. Osman Gazi eydr:
"Bire kii senn bu bazarda gelenlerde alrnun m var kim
bunlardan aka istersin?" Ol kii eydr: "Hanum! Bu tredr, [7a] ve 'adetdr. Cemi' vilayetlerde vardur kim padiahlar aldlar." didi. 'Osman Gazi eydr: "Tanr buyrug ve
peygamber kavl ndur veya ol begler kendlerinden mi itdiler?" didi. Bu kii eydr: "Tredr hanum evvelden kalmdur." didi. 'Osman Gazi gayetde gazaba geldi. Eydr:
"Bire kii kim kazana, kendnn mlki olur. Ben mal anun
malnda ne kodum ki bana aka vir diyem? Bire kii! Yri
git! Bana bu szi syleme kim sana ziyanum deger." didi.
Ve bu halk eyitdiler kim "Hanum! Bu bazar bekleyenlere
nesne gerek; 'adetdr, bir nesneck vireler." didiler. 'Osman Gazi: "n kim imdi siz eyle dirsiz, her kii kim bir
yk getre sata iki aka virsn." didi. "Ve her kim ki [7b]
satmasa hi nesne virmesn." didi. "Ve her kii kim bu kanunum boza Allah anun dinin ve dnyasn bozsun." didi.
"Ve dah her kime kim bir tirnar virdm anun elinden sebebsz almayalar." didi. "Ve hem ldgi vaktn oglna vireler, eger kik dah kalursa vireler. Hdmetkarlar sefer
vaktnda onun uun sefere varalar ta ol oglan sefere yarayna. Ve her kim bu kanlm dah bozarsa Allah andan raz
olmasun. Ve eger benm neslme bu kanundan gayr bir
kanun dah koduracak olurlarsa idenden ve itdrenden Allahu ta'ala raz olmasun." didi.
Nazm
Bu resme kod kanlm 'Osman
Ki akir ola andan Gani Sbhan
[Sa]
Didi sultan ki Hak' dur milk anundur

Anundur virmek almag u divan
Arada biz bahane olduk ancak
Bahaneden grndi halka brhan
Cihana di gelen kim baki kald
Kan ol kim didi hanarn ya sultan
341
Nie gemileri gark itdi derya

Ad 'unsur nihayetsz bu 'umman
Belrmez iz karubanlar yitpdr
Hernan bir ad kod gitdi Sleyman
Sakn
kim adufi. afiup sgmesnler

Dilersefi rahmet ide sana Gufran
Cihanda ok nian kod gelenler [Sb]

bedli kod 'Osman [19]
Nian 'adl
BAB [16]
An beyan ider kim bu feth itdgi vilayetlerii
kimlere virdi.
tirnarlarn
Karacahisar sancag kim afia nfii dirler, ogl Orhan'a virdi

ve sbalgn karnda Gndz'e virdi. Yarhisar' Hasan
Alp' a virdi. Bu dah bir yarar yolda-d, kend-y-ile bile gelmi-idi. Eynegl'i Turkut Alp' a virdi. imdiki hinde dah ad
anlur ol 'azizfi. Eynegl yresinde kyleri var kim afi.a
Turkutili dirler. Ve kaymatas Edebal'ya Bileck'fi hasln
tirnar virdi. Ve hem hatunn atas-y-la Bileck'de bile kod,
kend Yifiiehr'e vard. Yannda olan gazilere evler yapdurd. Anda turakland. Anun adn Yifiiehir kodlar. [9a] Ve bir
ogl kim Ala'addin Paa' dur. An yannda kod, amma 'Osman Gazi ogl Orhan-la drt yana segirdim iderlerdi. Hatta
znik' e dah inederdi ve Kprihisar' a dah bir ni e kerre vardlard. An sofirag def'ada yagma-y-la feth itdiler. Andan
sonra Marmara vilayetine vardlar. Kafideri ita'at-la gelp
mutl' oldlar. 'Osman Gazi dah gir yirl yirinde kod. Hi
birin incitmedi. Gir Yifiiehir' e geldiler, birka gn gaziler
atlarn difi.lendrdiler. Andan sonra znik vilayetine segirdim itdiler. ehrfi kapusn yapdurdlar. Birnie gn ey
sultani cenkler itdiler. Hisarufi zerine er kodlar. Amma vilayeti tapd, vilayetini tirnar erlerine tlnar virdiler. Kendler
gir Yifiiehr' e [9b] geldiler. Anda karar itdiler.
342
BAB [17]
beyan ider kim Bursa tekri ve bir nie tekrler;
Edrenos [Adranos] Tekri, Bedenos [Bidnos, Bednos] tekri,
Kestel tekri, Kite tekri, bular cemi''isi ittifak idp
bir oldlar.
An
Eyitdiler kim: "Bu Trk'n zerine varalum ta an ol aradan

gtrelm, hi adn sann komayalum. Gtrelm kim
anufi. errindenemin olavuz." didiler. Bu kafirler 'azim le
ker cem' itdiler, yridiler 'Osman Gazi'nn zerine. Bu tarafda 'Osman Gazi dah iitdi kim kffar cem' olup kendnfi. zerine geldgin. Heman-dem Hak ta' alaya sgnup bitekellf karu yridi. "Niyet-i gaza." didi. Hazr olan gazilerden Koyunhisar'nda kffar-la buludlar, hernan cenge
bnyad itdiler. Ceng [10a] ide Dinboz'a geldiler. Anda gelicek kffar taga arka virdi turd. Be-gayet azim krkun old.
Vasfn Allah bile. 'Osman Gazi'nn dah karnda ogl
Gndz'n ogl Aytogd'y ehid itdiler. Dinboz'da Koyunhisar'na gider yolda, yolun zerinde yatur. Mezarna ta
evrp tururlar. Ol vilayetde at yankulansa anufi. mezar
na iledrler, kez tolandururlar. Hak ta'ala ifa virr.
Andan sonra kafir snd, Edrenos tekri kad, Kestel tekri ddi, Bursa tekri hisara girdi, Kite tekri 'Osman
Gazi'nn mukabelesinde-y-idi, ol dah kad. 'Osman Gazi
dah ardn srdi. Tekr varup Ulubat'a ddi. Osman Gazi vard, Ulubat [10b] kprisinden gedi, kond kpri ban
da. Habar gndrdi kim tekrine: "Zebf:num virfi. ve illa virmeyecek olursafi Glba'ndan tolanurn vilayetfi.i
harab iderin." dir. Ulubat tekri eydr: "mdi 'ahd idelm,
senden ve senfi. nesinden hi birisi bu kpriden gemeyeler, zebf:nufi. safi.a virelm." didi. 'Osman Gazi kabul itdi. Ol zamandan ta bugne degin Al-i 'Osman Ulubat kprisinden gemediler. Amma sudan kayg-lan geerlerdi.
'Osman Gazi zebf:nn alup getrdi. Kite hisarna karu paraladlar. [20] Hisar dah aldlar iine er kodlar, vilayetini
dah zabt itdiler.
343
Nazrn
un kim ald yapd ykd 'Osman
Kime kahr u kime lutf bakd 'Osman [11a]
Harab idp 'irnaret itrnek ii

Bu resme dd rni'rnar kopd 'Osman
BAB [18]
An beyan ider kim Bursa hisarnun zerine
'Osman Gazi ne vech-ile havale yapd.
'Osman Gazi grdi kim bu hisar ceng ile alnmaz, bufia sabr
gerek. Vard bu hisara hav~ yap!llaga tedbir itdi. Kapluca
tarafna hisara karu bir hisar yapdurd. Karnda ogl Akternr'i anda kod. Ol be-gayet-bahadur er-idi ve bile hayl
yarar yoldalardan dah bile kad. Ve bir hisar dah tag tarafna yapdurd. Balahancuk diderdi, bir bahadur kul vard, bu hisara dah an kod. Bu iki hisar bir ylda yapd.
Amma kylerini ernn [11b] ernan-lan rna'rnur itdi. Ve illa
hisardan kafidere barrnagn kartrnaz olup turudard.
Nazrn
Balahan karga uurrnaz kaladan
Baras tekri kanad beladan
Ternr hd gice gndz rahat itrnez
Belaya ograd kafir 'anadan
Bu iki tarafdan gaziler vilayeti zabt itdiler. Bir nie yl hisara rahatlk virrnediler. Bunlar bu arada rnahbus tursunlar
bu tarafda grelrn 'Osman Gazi dah neye rneguldur.
BAB [19]
'Osman Gazi kim Yifiiehr' e geldi etrafufi kafideri kim geldiler bunuii-la ogradlar. Anlarufi cerni'isinfi vilayetlerini
zabt itdiler, 'adi u insaf-la rna'rnur itdi. Gaziler key ferahnak
344
evriyaz: Hilza Menakb u Tavarih-i Al-i Osman
aldlar. Her birisine kyler ve yirler virdi. Her kii mikdarlu

mikdannca ri'a.yet itdi. 'Osman Gazi'nn yanndag gaziler
kuvvetlendiler, dayima gaza itmek ister aldlar.
Nazm
Gaza kim 'Osman itdi iy karnda
Sald kanlar u kesildi ok ba
[211
Ol Aytogd kim anda ehid o ld

Bile ldi nie hem i yolda
Daranos [Dranos] tekrin tutdlar anda
Anun zre dah ok old sava
Baras tekr hisara kad girdi
Ve hem Kite tekri old kalla
Bazld hisar alnd mal
Tekr dah ald cimri kalla

Cihanda her kii kim ad kamdur
dad kamdur
Yannda ac irin
Kod'Osman gazay
'adl u bezli
Neseb nesiine du'a
kamdur
'Aki bu menakb yazmagna

man Orhan oglndan kamdur
BAB [20]
An
beyan ider kim Mekece ve Akhisar ve Geyve

ve Leblebci hisar ve adurlu bunlar
ne vech-ile alndugn bildrr.
Gaziler grdiler; her tarafa kim yridiler, mansur ve muzaffer aldlar, bir gn geldiler 'Osman Gazi'ye eyitdiler: "Hanumuz! Elhamdlillah kim kafir maglubdur ve ehl-i slam
galibdr. Hassa kim bir senn gibi hanumuz var, gayretl.
Bize imdiden sonra oturmak cayiz degldr." didiler. 'Osman Gazi eyitdi: "Mihal' okyalum, slam'a da'vet idelm,
an Mslman idelm. Andan sonra her nereye kim dirse345
fi.z Allah emri-y-ile varalum." didi. Veeger Mslman olmaz-sa evvel anun vilayetini uralum, bozalum." didi. Heman-dem Mihal' a adam gndrdiler: "Ulu sefermz vardur, tiz gelmek ardnca ol kim biz hazr olup tururuz." didiler. Mihal kim bu habar iitdi 'ale't-ta'cil maslahatn grp geldi. Ey atlar ve latif kllar ve gayrihi pekeler ekdi. Hernan kim el pdi. Eydr: "Hanum! Beni imden gir
Mslman idn." didi. Heman-dem iman 'arz itdiler. Can
u dil-ile slam' kabul itdi. Ve ol batl dini terk idp halis ve
muhlis Mslman old. Ve 'aleml tegele hil'at geyrdiler.
Ogl Orhan Gazi'ye kodlar. Karacahisar' da ogl-y-la bile
kadlar ve hem bir Gazi dah var-d, adna Saltuk Alp dirler-idi. An dah bile kodlar. Ve bir ogln anas-y-la Bileck'de kod. Kend Hakk'a sgnd, yridi, togru Leblebci
Hisar'na vard. Tekri ita'at-la karu geldi, gine yirinde
kod. Ve o kafirn bir ogl var-d. Ogln bile ald. Togru
Lefke'ye vardlar. adurlu tekri, Lefke tekri muti' olup
karu geldiler ve memleketlerin teslim itdiler. Kendler [22]
'Osman Gazi'nn yannda yarar nkerler aldlar. Andan
sonra Sarnsa avu geldi. Eydr: "Hanum! Bana vir bu vilayeti kim bunlar gir yag olmasunlar" 'Osman Gazi eydr: "Vilayetn ba'zsn virmezin." dir. Zira bunlar vilayetinden karmaz n." Ve Lefke' n n yannda dere agzndaYeniehir suynun kenarnda bir hisarcuk vard, an Sarnsa avu' a virdi. imdi dah oranun adna avukyi dirler. Andan srp Mekece'ye vardlar. Ol dah ita'at-lan geldiler.
Tekri dah Akhisar'abile geldi. Akhisar tekri leker cem'
itmi karu geldi. Gayetde ceng-i 'azim itdiler. Ahir snup
kad, hisarna girmedi. Gaziler hisar yagma itdiler. Tekri
kad Karaepi hisarna girdi. Ol hisar Sakar [Sakarya ?]
kenarnda dere iinde Sarpahisar' dur. Birka gn yrdiler, dndiler, Geyve'ye vardlar. Katiri hisar bo kam gitmi. Koru Deresi dirler, anda biene alm oturmu. 'Osman Gazi'ye bildrdiler. Eydr ki: "Hey ne turursz." didi
ve yridiler, bieneyi buldlar tarfat'l-'ayn iinde hernan
koyldlar. Aralarnda tekrin tutdlar. 'Osman Gazi'ye getrdiler. Mal u ganimetierin aldlar. Andan Tekrpnar'na
346
evriyaz: H8z8 Men8kb u Tevftrih-i Al-i Osman
geldiler, an dah aldlar. Bir aydan artucak ol vilayetde turMu tl' olan yirleri tirnar erinevirdiler ve halkn emn
eman-la inandurdlar. Vilayeti tamam mukarrer itdiler. Ta
imdiye degin mukarrerdr.
dlar.
Nazm
Gk Alp'un nesli 'Osman gr ne
Du'a ald veliden vali kopd
kopd
Avaz kd klcun cihanda

Sadasndan
kafirde gavga
kopd
Kaan kim depreneydi Gazi 'Osman

Sanasn yldrm grledi kopd
Kamu dman ku oluban kaarlar
Bilrler avlayc sunkur kopd
Hevay seyrider 'ardan yokaru
Muhammed mi'racndan bile kopd
Ve bu feth-i gazanun tarihi hicretn yidiyz drdinde vaki' old ki slam Mihal didiler.
BAB [21]
An beyan ider kim Orhan Gazi Karacahisar'da-y-iken
Germiyan'dan Tatar avdar gelp
Karacahisar'un bazarna segirtdgin bildrr.
Ve hem imdiki hinde anlardan dah vardur. Anlara avdarlu dirler. Ol vilayetde 'Osman Gazi kim Lefke gazasma
gitdginde bu avdar Tatar Karacahisar'un bazarna segirtmi, Orhan Gazi'ye dah habar itmiler, "Tatar bazar
urd." diy. Orhan Gazi dah Eskiehir' de at na'llad-yoru
rm. Hernan ki bu habar iidicek bindi ve srdi. Oynahi
sar dirler bir viranca [23] hisar vardur taglar arasnda. Tatar-la ol arada buld, gzin adurmayup Tatar' karvad,
aldugn dktrdi. Hayli Tatarlar dah bile tutdlar. Karacahisar' a getrdi, atas gelince saklad. 'Osman Gazi kim gel347
di avdar Tatar'un ogln bile tutmlard, getrdiler. 'Osman Gazi gricek eydr: "Ogul! Konudur bu zalim ve hem
Mslmandur. Kendye and virelm ve hem begine dah
bile, bunu koyvirelm varsun vilayetine gitsn." didi. Ve
hem anun gibi itdiler. Ol zamandan ta Yldrm zamanna
degin ara yirde hibir vech-ile' adavet olnmad.
BAB [22]
An
beyan ider kim 'Osman Gazi ogl Orhan'

ve Kocaili'ne ne suret-ilen gndrdi.
An bildrr.
Akyaz'ya
Bir gn 'Osman Gazi eydr: "Ogul Orhan! Bu Tatar' a geri

and virdk ve illa bunlarun tatarlg gitmez. Gel sen var bu
gaziler-ile Karaep' e ve Karatikin' e. Hak ta'ala sana fetih
vire diy umarn." didi. Orhan Gazi eydr: "Hanum! Her ne
kim sen buyursan ben an kabul iderin." didi. Aka Koca' y,
Konur Alp', Gazi Abdurrahman' ve Kse Mihal', bu drt
'azizi, buna yarar yoldadur diy, bile kod. Ve eyitdi: "Gaziler! Ha grem sizi ki din yolnda nie deprenrsiz." didi.
Orhan Gazi'nn ibtida yalunuz seferi bu-durur.
Nazm
Bu Gazi Orhan Han bindi ata
Sfat mazhar old 'ayn- zata
Tecelli burc Ahmed'den grindi
Gnl gzinde gzle mir'ata
Bu nur- slam' a burc o ld Orhan
Ayine ddi v bil iki sfata
nkim atasndan du'a ve himmet klcn biline muhkem
sefer-i niyyet-i gaza itdi. Ol togr Karaep' e yridi kim ana 'Osman Gazi dah varm-d. Bir konak yir kald kim hisara varalar; ol arada gazileri blk itdiler. Bir
blgi varup hisar zerineddikim Orhan kend bile-yidi. Ve bir blgi dah gice-y-ile hisarun tesine gedi. Ve
kuand,
348
evriyazr: Hazi Menikb u Tevirih-i Al-i Osman
bir blgi dah hisarun yannda bir dereye girdiler. Orhan

Gazi bu hisara ceng ider gibi old.
Birka gn kim ceng itdiler. Hisara zebunlk gsterdi.
Grdiler ceng iderken hernan dnben kadlar. Kafir hisardan kdlar, Trkn kadugn grben. Hisar ninde
bir Trk buluban tutdlar, hisarun tekrine getrdiler. Sord kim: "Dah Trk var mdur?" Trk eydr: "Yokdur, heman van kaup gitdi." Tekr bu szi iidicek be-gayet ferahnak [241 old, casus gndrdi. Geldiler grdiler hi Trk
kalmam gitmi. Tekr bu habar bilicek hisar kapusn ad. Eyitdi: "Varayum Trkn ardn basayum Trk zebunm, dereden kartmayn." didi. Bindi v srdi. Hisar yanndag pusu kapuy ald. Yokardag duran Trk dah gzkdi. Tekr eyitdi: "Dah Trk var-m." didi. Dndi hisar
nindegi duran Trke dah kendyi urd. Bogaz ele virdi.
Tutdlar hisara karu getrdiler. Hisar aldlar, maln gazilere virdiler, spahisin kardlar, tekri aldlar. Aaga yannda Absuy dirler bir hisar dah var-d, ana getrdiler.
An dah 'ahd-ilen aldlar ve bu iki hisara er koyup muhkem berkitdiler. Ve Konur Alp'a Karaep'i virdiler, ve
Aka Koca'ya Absuy'n virdiler. Orhan Gazi dndi, tekri
ald bile gitdi. Sipahilerin dah bile Akhisar' a getrdi. Viiayeti kafiderini emn eman-la yirinde kod. Amma Konur
Alp dah gah gah karAkyaz'ya segirdrdi. Aka Koca'y
dah Ayan gli'nn suy akdug Bikpri'de bir burgusuk
var-d; ol arada turakland. Ve ol arada orman arasnda
olan ile segirdrdi.
El-hasl- kelam Orhan Gazi kim bu uc berkitdi ve bu tutsak kafirleri atas 'Osman Gazi'ye gndrdi. Yrdi kend
Karatikin zerine ddi. Hisarun begire habar gndrdi kim:
"Bu hisarun bana vir, gire seni hisarunda koyayn, henln ad
benm olsun." didi. "Benm garazum znik' dr." didi. Kafire bu sz hayli g geldi, virmedi. Orhan Gazi dalu eydr:
"Gaziler slam gayretidr yrimek gerek kim bu hisar yagma
idevz." didi. "Hakkufi emri-y-ile"
349
N azn
Didi Orhan ki yagmadur bu kal'a
Drifi kim ide bu kal'a kal'a
kal'a kl'ala fursat bizmdr
Revadur gaziler drie kal'a
Heman-dem ykdlar kal'a kapusn
sanki Hayber adlu kal'a
Bazld
Cemi'i maln gaziler ald

Ganimet kenzi-y-imi bil bu kal'a
Tekrin tutdlar kzn bile
Melek menziline befizedi kal'a
Esir hub u nazk nazeninler
Gazileri neye irrdi kal'a
Tekri ki tutdlar paraladlar ve kzn hayli mal-la Orhan
Gazi atasna gndrdi. [25] Ve bu alnan esirleri Orhan Gazi
satun ald. Gine hisarda kod, 'ahd peymanlk berkitdi.
Sarnsa avu' hisarufi iinde kod, gine Orhan Gazi Yefiiehir'e atasna geldi. Ve ol Karaep'e dah adam gndrdiler. Ve Karatikin'e dah adam gndrdiler. Ol dah z
nik'e havale gibi old. Gah gah varurlard, znik'n bagalarn harab iderlerdi.
El-hasl- kelam znik' e rahatlk virmez aldlar. Ve bir tarafdan Koftur Alp Akyaz'ya meguld ve bir tarafdan Aka Koca znikmid tarafna megul-d. Ve bu ular be-gayet
ilenr old. Ve bu gaziler yle drirler kim fethieri mukarrer olna. Giceler uyku uyumazlar, gndz at arkasn
dan inmezlerdi; kayim tururlard.
N azn
Koftur Alp klc Bal'ya sald
Veli Akyaz' da Dzb azar' ald
Uzunca Bil'de kilfire buland
ki gn iki gice ho dridi
350
evriyaz:
Haza Menclkb u Tev8.rih-i Al-i Osman
Oradan kafiri dndrdi kogd

Konur Alp dndi Dzbazar' a geldi
Akova'ya segirdr ald Koca
Gazi Rahman yaturmaz halk gice
kar stanbol'un kafiri dem dem
Krar bunlar
gaziler iy hoca
Bu ularda bular dridiler kim bu iklimleri Mslmanlk

ideler; zaman-la kendlern ad anla.
BAB [23]
'Osman Gazi ogl Orhan' Bursa'ya gndrr kim

ve Bursa ne suret-ile feth olnur, an bildrr.
Ve yle iitdiler kim Bursa hisarnun kafideri alkdan gayetde bunalup tururlar. Bir bahane isterler kim hisar vireler.
'Aciz kalmlardur ve illa gayretlenrler, padiahdan gayr
kimseneye virmezler. 'Osman Gazi eydr Orhan' a: "Ogul!
Sen evn etrafna var kim ol kafirn atas Dinboz gazasnda
benm Bay Hacarn'un dmesine sebeb ol ald." didi. Gine
Kse Mihal' ve Turkut Alp' buna yolda kod. Ve dah bir
aziz var-d. Ana eyh Mahmud dirlerdi. An ve hem Edebal'nun karnda ogl Ah Hasan' bile diledi. Togr Atranoz'a
kdlar. Tekri iitdi kim Trk gelrmi, kad Alata [Elete ?]
tagna kd. Hisar bo kad. Orhan Gazi yayan olup gazilerle ardn bile srdi, taga ardnca vard. Anun-la bile kaan il
karu geldiler, tapdlar. Tekri kad. Kaup giderken [26] bir
kayadan ud, para para ald. Atranoz'un kal' asm bozdlar,
halkna istimalet virp emn eman-la yirl yirine kodlar.
Orhan Gazi kim bu temennay itdi, gdi togr Bursa'ya geldi. Bnarba'nda suyun ardna kond.
N azn
Gr imdi ne'yleyiser Gazi Orhan
O himmet alp v o bahr- 'umman
351
Hareketitse kafir mahv olurd

Turamaz karuya Rstem-i Desbin
kal'ay ki Bursa an grdi
Bu Orhan' a ol old bag u bostan
Ne ceng itdi ne cidal itdi anda
Yarlnad ba u dklmedi kan
Asan ald v Bursa'y ol Gazi
Menakb ki yazdum old brhan
Derhal Orhan Gazi Mihal' gndrdi. Baras tekre "Hisar vir." didi. Baras tekr eyitdi: "mdi 'ahd idelm kimse-
nn bize zarar irimeye." didi."Hisar virelm." didi.

Mihal gelp bu habar Orhan Gazi'ye bildrdi. "Bu 'ahdi
Orhan dah kabul itdi. Tekr gine habar gndrdi. Bana
birka yarar adam gndrsin, bu hisardan kan katiri Trk
incitmesn." didi. Mihal eydr: "Ol adamlara buyursun
kim geleler." didi. Tekr eydr: "Ne kim maslahat grrsen ben vireym." didi. Mihal otuz bin floriye sulh itdi. Baras tekr can-la kabul itdi.
N azn
Nakd
gndrdi tekr-i Baras

Kim vire hisar hem ola halas
Hazineyi kod Baras kim gider

Kuand bir ip hem geydi palas
Kod
gitdi tekr hisar eydr

Yirmde idnz iy Trkler celes
El-hasl-
kelam, hernin ki tekr hisardan kd, kapular

galaba old ve her tarafdan Mslmanlar girmeye bala
dlar. [12a]
Ah
Hasan burca trmad ve bir nieler dah bile trman

d. Baras tekre adamlar komlard kim Gemleyg' e
[Gemlik'e] iltelerdi. letdiler andan stanbol'a gndrdiler.
Bu tarafda hisarun dah baki kalan halkn emn eman itdi-
352
evriyaz: Hazi! Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
ler, kimsenfi bir pini aldurmadlar. Baras tekrn hazinesini Orhan Gi'izi, gazilere bah itdrp ledrdi, kimse
mahrum kalmad. Hayli mbalaga m~il bulnd, cemi'isini
virdi. Gaziler gayetde gani aldlar. Tekrn bir veziri vard. Saroz dirler-idi, [27] ol gitmedi. Ve hem bu hisar virilmege sebeb ol Saroz olm-d, anun dah mbalaga ok mal
var-d. Ol dah kend ihtiyar-y-la hayli mbalaga mal getrdi. Orhan Gazi an dah gazilere isar eyledi. [12bJ Ve illa
hayli krlm kafirler buldlar. Orhan Gazi bu vezire sard
kim: "Bu hisar virmege neden bufialdufiuz." didi. Saroz eydr: "Bir nie sebeb vardur bufialmamuza ve hisar virdgmze." didi. "Biri budur kim sizfi devletfiz yevmenfe-yevmen ziyade old, grdk ve bizm om devletmz
dutup mn'akis old. Tahkik bildk, sizfi devletfiz artd.
Ve bir dah bu kim baban zermze havale yapd gitdi.
Anun devleti kylermzi dah zabt itdi. Size muti' ve
mnkad aldlar ve bizi hi afimazlar." didi. "Nie afisunlar,
rahat aldlar. Sizfi arkafiuzda biz dah an tamam bildk,
biz dah ol rahatlga heves itdk. Ve bir dah bu kim tekrmz [13aJ mal ygd, mal fayide virmedi. Anufi-un kim mal
virmege nesne bulamad. Vaktyla alacak nesneyi almad,
ihtiyacumuz oldug vaktn satc bulunmad. Bu hisar bize
habs ald. Ve bir dah bu kim padiah zebun ola vilayet tiz
harab olurm. Ve bir dah bu kim yararnaza uyduk kim Kite tekri-y-idi. Ve bir dah bu kim 'alemfi tebeddlat eksk olmaz. imdi bu tebeddlat bizde vaki' old." Orhan sord kim: "Ya bu krkun neden olmdur." didi. Cevab virdi
kim: "Ekseri alkdan krlmdur." didi.
N azn
Veger Hak' dan ola fazl u 'inayet
Olur her maksudufi makbul gayet
Neye sunsafi sana asan gelr ol [13bJ
Senfi yardumcufi olur cmle millet
'nayet buld Hak' dan Al-i 'Osman
Zebundur, kim ide, buna 'adavet
353
Baras tekr zebun Orhan elinde

tekre kim eke zillet
Yaraur
Elin al Al-i 'Osman'un lahi

Ki devletleri kala ta
kyamet
Muzaffer mansur olsun leker-i han

Ki bu aldr olan ehl-i meveddet
Bu fethn tarihi hicretn yidi yz yigirmi altsnda vaki'
olund Orhan Gazi elinden.
S' AL.- "Bu fetihler kim olund 'Osman Gazi hayatda
md?"
CEVAB.- Esahh kavl budur kim 'Osman hayatda-y-d.

Zira ki [14a] ogln bu seferlere atas gndermi-idi.
S'AL.- "Ya 'Osman Gazi kend nen bile varmad?"
CEVAB.- Anufi-ur kim Orhan Gazi'nn dah iki ogl vard ve bum kasd id erdi kim "Orhan Gazi benm zamanurnda
evket bulsun." dir-idi. Ve hem ekser 'Osman'ufi ayagnda
zahmet vak' olm-d, varmamaga sebeb ol-d. [28]
N azn
ular
kim ogl mukbil olmak ister

Gel imdi ata ogla yol gster
Ogul dah ala senden nasihat
Ger alsa nasihat olmaya kemter
ular
kim almad pendi atadan

Olan oldur bu halk iinde ebter
BAB [24]
'Osman Gazi
ogl
Orhan'a [14b] vasiyyet itdgin beyan ider.
Evvel didi kim: "Ogul Orhan! Ben ldgm vaktn beni

Bursa'da ol Gmil Kubbe altnda koyasn." didi. Ve dah didi kim: "Sana bir kirnesne Tanr ta'ala buyurmadug
szler sylese sen ol szi kim Tanr buyurmamdur am ka-
354
evriyaz: Hazf Menfkb u Tevfrih-i Al-i Osman
bul itmeyesin_" didi. "Veger sen bilmezsen

min bilen kiiye sor bil." didi.
Tanr
ta'ala 'il-
N azn
'baret bilmegn faydas n' old
Hernin bil sz dzer ademi old
Gerek sz bil gerek bilme karnda

Asl gnldeki niyyetn old
Ve bir dah "Sana muti' olup hidmet idenleri h dut." Ve
bir dah "Nkerlerne dayim in'am ve ihsan it kim [15a] senn ihsanun anlarun halnun duzagdur." didi.
BAB [25]
Bu tarafda Konur Alp ve Gazi Ralman
ve Aka Koca hallar n' ol d anlar beyan ider.
Konur Alp Akyaz'ya ve Konrapa ilini ve Bob'y ve Muturn'y ve ol vilayetleri tamam msahhar ve mukarrer itdi ve
kendye dndrdi ve gir Karaepi'e ve Absuy'na geldi
ve Gazi Rahman' anda koyup kendsi gine gitdi. Bu tarafda Aka Koca dah Kandr'ya ve rmen' e erler kod berkitdi. Maksud Samandra'ya varmak old.
El-hasl- kelam bunlar kim gice ve gndz kffar-la ile
ri gah cenk gaza-y-d ve gah mdara itmek old. Nagah
bir gn Samandra tekrinn ogl ldi. Bunun meyyiti zerine kffar cem' almlar. Gaziler dah fursat [15b] gzlerlerdi. Fursat buldlar, kffar hisar ninde-y-iken gafilin kafirIeri basmak ddiler. Krdlar ve tekrini tutdlar. Samand
ra hisar bu vech-ile feth olnd. Tekri alupAydos hisarna
iletdiler. "Geln bu tekri alun, hisarunuz bize virn." didiler. Bu hisar kafideri eyitdiler: "Varun ban kesn dah
etini birn yin." didiler. Ahir bu tekr eyitmi: "Beni s
tanbol'a iledn anda [29] satun" dimi. Orhan Gazi'ye habar
gndrdiler kim bu tekri ldrelm mi yohsa satalum m?
355
Orhan Gazi eyitmi: "Satun gazilere harlk olsun." didi. s

tanbol'a habar gndrdiler. Anlar dah eyitmiler: "Ne
adam satunaluruz ve ne adam sataruz." dimiler. Cem' olm hazr lekerleri var-m gndrdiler, gelp gaziler-ilen
buldlar. [16a] 'Acayib ulu ceng itdiler, ok krkun o ld.
Ahir Hak ta'ala fursat virdi, kafiri sdlar.
El-hasl- kelam Samandra tekrini znikmid tekri satun
ald. Aka Koca gelp Samandra'y hisar idindi. stanbol
tekri-y-ile ve Aydos tekri-y-ile dayima cenkler iderdi. Ve
her vakt gaziler Aka Koca-y-la at arkasndan inmezler-idi.
Zira kim stanbol tekrinn cengi eksk degldi. Anunun bu Aydos hisarndan Trki srmek isterler-idi. Aka
Koca etrafun kylerini mukarrer itmi-idi emn eman-lan
ve 'ahd-lan.
BAB [26]
Aydos hisan ne veeh-ilen feth
olund, an
beyan ider.
Meger tekrinn bir kz var-d. Nagah bir gice Hazret-i

Resul'i aleyhisselam ol kz vak'asnda [16b] grmi. Ne
grmi? Grr kim kendyi bir derin ukura dmi. Bu
halda-y-iken nagah bir hub suretl ve latif siretl kii gelr bu kz ukurdan karur. Bunun geydgi libaslarn dah egninden karur, yabana atar. Bunun endamn yur,
dah harir geyecekler getrp geydrr. Bundan sonra kz
belinley uyanur, fikr ider. Bu grdgi de 'acayibe kalur ve illa bu grdgi dindeki kiinn hayali kzun 'akln alur. Gice ve gndz hayali gzinden ve gnlinden
gitmez, tahayyrde kalur.
Nazm
Anun kim can gzi ol dst grdi
Hemin-dem grdi varn dsta virdi
Gnl ehrinde ol dst kald ancak
Fikir tagld 'akln yilevirdi [17a]
356
evriyaz: Hazii Meniikb u Teviir1h-i Al-i Osman
Ta'accb itmen an iy 'azizler

An kim grmedi can gzi grdi
Aki 'ka ma'ni iki vardur
Biri zahir biri dst ma'ni old

nki kz bu di grdi, kendye eydr: "Benm halum ne old kim beni bu ukurdan kard. Gayr geyecek
geydrdi ve hem turdugum yirden rd. Ma'lum old kim
benm halum bir nev'a dah dnse gerekdr." didi. Dayim bu hali fikr idp yrrken bir gn nagah Trk geldi
bu hisara ceng itdi. Hisar erleri kafirler dah cenge bala
dlar. Bunlar bu halda-y-iken bu kz eydr: "Ben dah varayum ceng ideym." diy turd, geldi vard baruya k
d. Bedenden taraya bakd, nagah grdikim ol dinde
[17ba] grdgi 'aziz kii bu lekern serveri ve ulusdur.
[30] Kz eydr: "Hay ma'lum old hal ne-y-imi. Fi'l-hal
dnp evlerine geldi. Rumca bir mektub yazd, dn
macerasn dah bile yazd ve dah eyitdi kim "Gn varun gidn hisar zerinden." Bir gice ta'yin itdi ve didi
kim: "Gayet i'timad itdgnz kiilerden gndern, fulan gice gelsnler ben hisar size alvireym." didi. Bu
mektub drp bir taa berkitdi ceng ider gibi old, ol ta dah atd. ttifak ta gelp Gazi Ralman'un nine d
di. Gazi Rahman grdi bir ta zerine mektub berkitmi
ler. Hernan ta rnekttib-la alup Aka Koca'ya iletdi. Bir
Rumca mektub okur kii buldlar. Mektubdag habar bildiler. Aka Koca eyitdi: "Gaziler bu yolda kimdr kim
[18a] ba oynaya ve bir ad ide, bir nian koya, ben dah
anun-la bile olam." didi. ler geldi. Gazi Rahman eydr:
"Ben hd u hazram." didi. Konur Alp eydr: "Buna bir
hal dah idelm." Sordlar kim: "Nedr ol?" Eyitdi: "Yannda oturduumuz hisar oda uralum." didi. Kabul itdiler, hernan sa'at gelp oda urdlar. Andan sonra gp
gitdiler. Bu Aydos hisarnun kafirleri be-gayet adkam oldlar. Tena"umlar itmege baladlar. Bu tarafda kzun dah va'de itdgi gice old. Hernan ol gice Gazi Rahman bir
nie yarar gaziler-ile kzun didgi yire hazr oldlar. Kz
357
hd o va'de itdkleri yirde bunlara intizar-d. nkim

Gazi Rahman' grdi tizcek bedene ip baglad, ipfi
ucn aaga sarktd. [18b] Ol server Gazi Ralman bi-tekellf fi'l-hal ipe yapd. ol 'ankebfrt misal ipi divrp tarfat'l-'ayn iinde hisara kd, kz-la bulud. kisi hisarufi kapusna iridiler. Kapucy Gazi Ralman paralad.
Hernan dem kapuy adlar, bile kend-y-ile gelen gazileri ier aldlar, togr tekrn sarayna vardlar. Tekr
dah giceden ferah olup sohbet itmi-idi. Serh yatur-d.
Ol pelidfi bagazn ele aldlar. Sabah olna Aka Koca
dah iridi. Hisar zabt itdiler bu vech-ile.
kz
N azn
Samandua'y yakd i
Ne iler itdrr bu
erieri gr
eri gr
Dkp kanlar u balar oynadlar

Bu gaziler olan serverleri gr
[19a]
Cihana togr geldi togr gitdi

ol ok gibi turan togrlar gr
Nireye ok varursa mecrfrh ider
Ol ok atan u server yay gr
Atan atduran gayret-i erdr
Ol erde olan mazharlar gr
BAB [27]
An beyan ider kim tekri
kz-la
ne'ylediler?
n kim Allah fazl-y-la hisar kim feth alnd, tekri kz

la Gazi Rahman'a virdiler, bular alupOrhan Gazi'ye ilede. [31] n kim Gazi Ralman anlar alup geldi Yifiiehr' e,
Orhan' anda buld [19b] habar ne-y-ise i'H'm itdi. Tekri
mal-y-la ve kz-y-la Orhan' a teslim itdi. Orhan Gazi dah kz Gazi Rahman' a virdi. Bile getrdgi maldan dah
hayli nesne virdi.
Ve bu zamanda bir Karaca Ralman dah sylenr. Ol da-
358
evriyaz: Hazi\ Menakb u Tavarih-i Al-i Osman
h ol Gazi Rahrnan'un neslindendr. Ol stanbol'a dah ok

iler
idp
tururd. ol
kadar olup
tururd
kim anun zama-
nnda oglanuklar aglasalar stanbol' da analar korkudup
eydrlerdi kim: "Aglarnan kim uda Karaca Rahrnan geliyorur." dirler-idi.

Hey 'azizler, valiahi bu rnenakb kim fakir yazdurn cerni'isine 'ilrnrn irip turur, andan yazdurn. Siz sanrnanuz
kim gzatn yazdurn.
N azn
Bu 'mr seksen alt oldugnda
Bayezid Han Bogdan' a agdugnda
zp sancaklar ksler alnd [20a]
Gnilp devletilen gitdginde
Hcurn- devleti tutd cihan
Turup stanbol' dan kdugnda
Menakb
yazrnaga defter karduro

Beyan itdrn niann buldugurnda
Yidi hutbe sekiz han Bayezid' de

O curn'a gn gazaya gitdginde
Kalem tutdurn rnenakb ki yazdurn
Kulak tut sen Aki didginde
BAB [28]
An beyan ider kim gaziler bu tarafda neye megUl
oldlar.
Ve hem Orhan Gazi'nn atas Allah rahmetinevasl old ve

dah dedesi Edebal kzndan bir ay ndin [20b] Allah rahmetinevasl old, ikisin dah Bileck hisarnda kodlar. Arnma 'Osman Gazi aydan sonra Allah rahmetinevasl old.
Sgt' de vefat itdi. Ernanete kodlar, zira ol hinde Orhan
Gazi Bursa' da-y-d. Habar bildrdiler, harnan-dem gelp
yitidi ve atasnun vasiyyetin yirine getrdi. Bursa'ya gtrp 'Osman Gazi vasiyyet itdgi Grnil Kubbe'nn iin-
359
Ak Paazade 1 Osmanoljullar'nn Tarihi
de kod. Amma kaymatasn ve

kend eliyle defn eyledi.
hatun Malhun'
'Osman
N azn
Gnldi bir sefere dah anlar
Mcerred yalunuz kim geye tonlar
At
var bindgi sekiz ayaklu

iiince avu dir gayr onlar [21a]
Uzak sefer-turur yaknda gelmez

Geer nie yl u gnd z d nler
Yolundur menziln gr kanda irer
Aki kim nne gitdi anlar
BAB [29]
beyan ider kim 'Osman Gazi Allah rahmetine
kavudugndan sonra Orhan Gazi neye megul old.
An
Orhan Gazigrdikim atasn bu fena sarayn terk idp ol beka sarayna rihlet itdi. Karnda Ala'addin Paa-y-la bir araya geldiler, emr-i hal ne-y-ise grdiler. Ol zamanda bir Ah
Hasan var-d kim anun tekyesi de var, Bursa hisarnda Beg
sarayna yakn yirde. Ve dah ol zamanda olan'azizler bilece
cem' [21b] aldlar. 'Osman' un mal var m yok m tefti itdiler
kim miras olna. Grdiler kim bu iki karnda arasnda hernin
bu feth olman vilayet grinr. Ancak altun ve aka ve hazine
yok. Hernan 'Osman Gazi'nn bir srtak tegelesi var ve bir
yanug ve tuzlag ve kauklg ve bir sokman edgi ve bir nie ey atlar ve birka sr-y-ile koyunlar var.
imdiki hlnde Bursa nevahisinde yriyen beglik koyun
kim var yrr asl ol koyundandur ve birka grek yundlar dah var-d. Sultanni'nde. Birnie ifteyer depngisi
dah bulnd. Bu mezkuratdan gayr nesne bulunmad. Orhan Gazi karndama eydr: "Siz ne dirsiz?" Karnda
Ala'addin Paa [22a] eydr: "Bu vilayet Hakk'undur, buna
bir obanlk itmege padiah gerek. [32] Bu vilayetn ve
360
evriyaz: Hiiza Menakb u Tavarih-i Al-i Osman
re'ayanu:fi halini gre ve gzede. Ve bu ii baara ve padiahlk itmege esbab dah gerek. imdi esbab oldur kim bu
yundlar padiahu:fi ola ve bu koyunlar dah bile ola. Zira
ular esbabdur. imdi bizm miras idecek nemz var kim
ksmet idevz." didi. Orhan Gazi karncia Ala'addin Paa'ya eydr: "Gel imdi ol oban sen ol." didi. Dndi
Ala'addin Paa eydr: "Karnda! Atamuzun du'as ve
himmeti sen:fi-iledr. Anu:fi-un kim kend hal-i hayatn
da bu 'askeri sana kom-d. imdi bu apanlk dah sen:fidr." didi ve hem bu cem' olan' azizler dah bu szi kabul idp mvecceh [22b] grdiler. DndiOrhan Gazi dah
eydr: "Karnda! imdi sen bana paa ol." didi. Bu szi
Ala'addin Paa kabul itmedi. Eyitdi: "Kite ovasnda Kodura [Fodura] dirler bir ky vardur, an bana vir." didi. Orhan
bu szi kabul idp ol kyi a:fia virdi. Ve Ala'addin Paa dah Kkrtl'de bir tekye yapd. Ve kapluca kapusn ier
girdk yirde Bursa' da bir mescid yapd ve bir mescid dah
hisariinde yapd. Yannda sakin old, ta bu zamana degin
evladndan var-d.
Nazm
Bular birlige bitdi o:fid iler
Safalar srdiler ok yaz u klar
Dridiler nizam- islam-un [23a]
Aktdlar
kan u kesildi balar
Nie zahm urdlar uruldlar hem

Nieler dir ki kan kardalar
Esir satuban u hem almadlar
Olnmad esir-in savalar
Velehu eydan
Cihan hd gelmeg gitmek-indr
Ne yapsafi 'akbet ykmag-undur
Karar itmez gelp suret olanlar
Togan gn hem gice batmag-undur
361
Bu suret klgesine kalma zinhar

Sennle oyum utmag-undur
'Amel kim sen idersin iy karnda
Ya tamu ola ya umag-undur [23b]
kisinden farig ol Hakk' a dn kim
Yaradlm
Hak'a
tapmag-undur
Velehu eydan [33]

Nasihat ald Orhan kardandan
Du'alar ald i yoldandan
Dah ald du'a cmle veliden
Du'alar ister Orhan cmlesinden
Mirasdur du'a almak Al-i 'Osman

Fariglardur bu halkun dnyesinden
Ak Paa du'a Orhan' a itdi
Bile Gk Alp nesli cmlesinden
BAB [30]
An beyan ider kim Orhan padiah oldugndan sonra
neye megul [24a] old.
Karndama virdgi kyi mukarrer itdi. Bu esnada Aka

Koca dnyadan sefer idp ol baksaraya nakl itdi. Kandr
nevahisinde bir tagda mezar andadur. Ve andan sonra
Konur Alp dah anun gibi old. Orhan Gazi o bucagun sancagn ogl Sleyman Paa'ya virdi. nni sancagn ogl Murad Han- Gazi'ye virdi kim ol kii ogl-y-d. Orhan Gazi
kendsi 'asker-i mansurn alup znikmid'e vard. Anunun kim Gazi Ralman geldginde bu cemi'i kaziyyeleri
ana bildrmi-idi kim znikmid'i ne suret-ile alalar-d?
Kaan kim leker cem' o ld togr Bursa' dan Yiniehr' e
kup andan Geyve'ye indilerdi. [24b] Ogl Sleyman Paa'y
Absuy'nda buldlar, Ayan glinn kenan. Aydos'da olan
gaziler dah gelp Orhan' karuladlar. Anun sahibi bir ha-
362
evriyaz: Hilza Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
tun-d. stanbol tekrine ta'alluk var-d ve adna Yalakon-
ya dirler-idi.
Yalakovas'nuft
sahibi-y-idi. Deredeki hisar

ve hem bir karnda var-d, Kalayun dirleridi. Yokaru srtdag hisar anuft-d. imdiki hinde Trk afta
Koyunhisar dir.
Bunlaruft hisarnun zerine Trk kim vard, ceng iderken
Yalakoya'nuft ggsine ok tokund, sesmedi, ldi.
Orhan Gazi geldi znikmid'ft zerine kond. Hisaruft sahibi hatun eydr: "Ben bu Trk-ile ceng itmezin." dir.
"Anuft-un kimeger bunlar bizden ldrrse, len gitdi zayi' ald. Yirinde [25a] kalanda fayide ne ve ger biz bunlardan
ldrrsevz bunlarun-la kan dman oluruz, kyamete
degin ceng itmek gerekdr." didi. Bu hatunun bir yarar adam var-d. An gndrdi kim 'ahd idelm bize ziyanuftuz
tokunmaya, hisar size virelm." didi. Orhan Gazi dah bu
szi kabul eyledi, ol 'avrat her nesi var-sa ala, dah hisar
teslim ide. Hatun gir habar gndrdi kim: "Ben gice ka
rn ve illa beni Trklerden bekletsn." didi ve hem anun gibi itdiler ve "Her kafirn ki ihtiyar var gitmege ya turmaga,
ihtiyar kend elinde olsun." didiler. skeleye gemiler getrdiler, esbablarn muradlarnca toldurdlar. [341 Orhan Gazi
eydr: "Saknuft bu kafirlerft bir pi gitmesn kim biz 'ahdmzde hayin olmazuz." didi. [25b] Ne kim 'ahd olund
'ahdi yirine getrdiler. Andan sonra Orhan Gazi dah hisara
girdi ve o gaziler kim Aydos' da olurlard cemi'isi znikmid' e
geldiler, sakin aldlar. Orhan Gazi ogl Sleyman Paa'y z
nikmid' e getrdi. Keliseleri mescidler itdi ve bir keliseyi dah medrese itdi. El-an imdi dah medreresi vardur.
Karamrsel dirler-idi bir bahadur er var-d ol kenan afta
virdiler ve vilayetini tirnar ledrdiler, Tirnar erlerini kenara getrdiler kim istanbol' dan gemi kup vilayeti incidp ta'addi itmesnler diy ve Yalakova'y dah timara
virdiler ve bu Aka Koca-y-la olan gazileri bu vilayete
cem' itdiler. Araman [Ermen] bazarn Yahlu'ya virdiler.
Kandr vilayetini Akba'a virdiler. imdi bunlaruft [26a]
neslinden imdi dah vardur. Fazlullah Kad kim Geftiboza'da [Gegibze] tekyesi vardur, ol Aka Koca'nun neslindah anuft-d
363
dendr ve Kocaili'nn ve Konrapa'nun ve Bolu vilayetinn bu cemi'isinn fethinn asl ve hakikat budur kim fakir erh itdm.
Nazm
Nieler bu cihana geldi gitdi
Benm didi yalan da'viler itdi
Unuduld ad anlmaz old
Yirini bir
Sakn
dah yalan tutd
benm diyben da'vi itme

'akbet peiman gitdi
Ki magrur
BAB [31]
An beyan ider kim o ne geydi ve ne ihdas itdi.
Orhan Gazi padiah oldukdan sonra kim o atas zamann

da olmam-d. [26b] Orhan Gazi zamannda olund.
Nazm
Bu adem dzdi 'alemde dzenler
Bilr misin nin dzdi dzenler
Ya kend gvene ya gayra ola
Bu niyyetlen dzen dzgn dzenler
Ne dzsen eseri kala cihanda
Veli asar budur kan dzenler
Orhan Gazi'ye karnda 'Ala'addin Paa eydr kim: "Hanum! Bihamdillahi ve'l-minne kim seni padiah grdm.
imdi senn dah bir gn lekern yevmen-fe-yevmen ziyade olsa gerekdr. Sen de 'askernde bir nian ko kim gayr
askerde ol nesne olmasun." didi. Orhan Gazi eydr: "Karn
da, her ne kim sen idersin ben an [27a] kabul iderin." didi.
"mdi etrafdag beglern brkleri [35] kzldur. Senn kullarunun brkleri ag olsun." didi. Bileck' de ak brk bkdiler.
Orhan Gazi geydi ve kendnn tevabi'i ~ile geydiler. Son-
364
evriyaz: Hazi Menikb u Tevarih-i Al-i Osman
ra Orhan Gazi balad lekeri ogaltmak diledi kim ol vilayetden ola. Karda eydr: "An kadlara tan." didi. Ol zamanda andarlu Kara ca Halil Bileck' de kad-y-d ve kadlg ana 'Osman Gazi virmi-idi. Ve Orhan Gazi zamann
da dah znik'e kad old ve dah znik'den sonra Bursa'ya
kad old. Orhan ogl Gazi Hnkar zamannda kad'asker
old ve hem vezir old ve beglerbegi dah old ve baki tafsilatlar aaga bablarda gelse [27bJ gerek ina' allahu ta'ala.
Ve hem Edebal'nun dah kavmi-y-idi, ana dand. Ol eydr: "lden karufi." didi. Ol vakt adamlamil og kadya
rivet virdi kim: "Beni yayaya yazdurufi." diy ve hem anlara dah ak brk geyrdiler.
S' AL.- Ya anun adna yaya nen didiler?
CEV AB.- Sultan Muhammed ogl Sultan Murad Han zamannda sefere giderken bir yaya bir it engin ogurlam.
Enk issi engini bulm, yayaya eyitmi: "Engi sen mi togurdufi kim ogurlarsn. Bire enk yaya!" diyben sgmi.
Hayli bari gavga dah alm. Zira veeh-i tesmiye enk yaya
dimege ol sebebden alm hernan veeh-i tesmiye enk ogurladug olm-d.
Ve dah burma dlbend Orhan Gazi [28aJ zamannda tasnif alnd. Divana gelicek beglerfi burma dlbendi olmasa
ta'yib iderlerdi, eydrlerdi kim: "Divana geldn kan burma dlbendfi." dirlerdi.
Nazm
Cihan her lahza bir nev'a grinr
Hayal ehli o nev'aya sevinr
Sanur budur kim ol maksud olanlar
Ya aar setrini yahftd brinr
Cihanda hill hrmet byle gedi
Kimi it gibi talar kim karnur
Amma divanda burma dlbend geyrlerdi. Kaan kim
sefere gitseler brk geyrler-idi ve brk altna dah evgle
geyrlerdi.
365
S' AL.- evgle nedr?

CEVAB.- evgle bir takyedr kim ni ksa ard uzun
iine deri [28b] kaplarlar-d.
Ve bu Al-i 'Osman'da garayibler okdur. Fakir ihtisar
idp tururn. Anun-un kim ol zamanda iktida an iderdi
ve bu zamanda 'adet bum getrdi. Bu zaman- evvelde stadane taraklar ve hurmetl sakaHar olurd. Nagah padiah hm idicek sakaln kesp merkebe bindrrler-idi.
imdiki zamanda kendlern 'adeti eek old, binp yrrler. Sakallarn hd kend ihtiyarlarylan keserler ve bu
sakal krmagun 'adeti kadim Firenkden kalm-turur ve Firenk' den cnb klar alm-durur. Hususa kim imdiki
hinde mbah o ld. 'Avratlar salarn keser o ldlar ve erler
dah sakallarn keserler.
BAB [32)
Bu bab an beyan ider kim [29a] znik
ne suret-ilen alnd ve ne veeh-ilen feth
olnd
Ve evvel Karatikin'i almlard. Bu znik' e ol havale gibiydi.

Anun-un bu Karatikin hisar iinde olan gaziler [36] dayima znik'n kapularn adurmaz olmlar-d. Ve be-gayet
alkdan bunalmlar-d, zira dayiresinde olan vilayetn
kylerini zabt idp tirnar erlerine virmiler-idi ve hi bivechin mine'l-vcuh bu kylern kafideri bunlardan incinmezler-idi, rahat olmlar-d. ncinmedkleri ecilden hisar
halknazevade virmezlerdi. Vakt olurd kim Mslmanlarla gel p bile hisara cenk dah iderler-idi. agrup znik halkna eydrlerdi kim: "Geln iy dernandeler siz dah rahat
olun kim biz rahat olduk." dirler-idi. Ve ehrn halk hatta
ol kadar [29b] olm-d kim gle balk avlamaga kmaz olmlar-d ve ier hisardag halkdan ba'z kafirler gazilere
habar gndrdiler ve dirierdi kim: "Alkdan gayetde bunalduk." dirler-idi. Ol zamanda hd etraf cemi' Trk alm
d, tirnar erieri elinde tasarruf olnurd.
Elhasl- kelam Orhan Gazi'ye kafirlern hallerini bildr366
evriyaz: Haza Menakb u Tavarih-i Al-i Osman
diler. Bir gn devlet-ile kendsi dah znik'n zerine geldi. Kafider Orhan Gazi'nn geldgin gricek gayet bunalmlar-d. Bir i'timad itdkleri katiri Orhan Gazi'ye gndrdiler kim: "mdi bizm-ile 'ahd eman idn kim bizi
krmayasz; gidenmz gide ve turanumuz tura, biz dah
hisar size teslim idelm." didiler. Orhan Gazi dah bunlarun 'ahdlerini kabul itdi. Anun-un [30a] "Mrvvet efdal
gazadur." dir-idi. Ve hem bu mrvvet niesine sebeb olup
slam dinine girrler. Ve tekrini stanbol kapusndan
kardlar. Hernan tekrn kend halk gitdi bile ve sipahisinn ekseri gitmedi. ehir halk hd hi biri gitmedi. Orhan
Gazi tekre adamlar kod, gemiye dek iletdiler. Murad
kank tarafda-y-sa gitdi. Tekr kapudan kdug gibi Orhan Gazi bu tarafda Yiniehir kapusndan ier girdi. Kapunun i yannda bir baga var-d, Ebklos [klos] dirleridi, be-gayet hub mahbub makam-d. Orhan Gazi'yi togr
ol bagaya iletdiler. Bu ehrn kafideri dah cumhur-la
karlayup geldiler. Ke'ennehu padiahlar ldi, ogln tahta [30a] gerr gibi vaki' ald ve illa ok hatunlar geldiler.
Orhan Gazi sard kim: "Bunlarun erieri kan?" Eyitdiler
kim: "Krld, kimicenkdeve kimisi alkdan." Ve illa ilerinde be-gayet hub dil-ara mahbubeleri var-d ve hem ogd. Orhan Gazi gazilere emr itdi kim: "Bu tul avratlar halallga Tanr buyrugyla alun." didi. Ve hem buyurdug gibi itdiler. ehrn dah 'ali evleri var-d, evlenen gazilere bile virdiler. Hazr mheyya 'avrat ve hem evler ola, kim ola
kim an kabul itmeye? Meger kim gayet ebleh ola.
Nazm
Hraman
geldiler mahbube Rumlar

Gaziler gnli yand sanki mumlar
Kaan kim baga ire geldi bunlar [31a]
Gaziler didi melekdr ola bunlar
Yanag
glglin la'lin dudaklar

O sirnin sak ol bih zenahlar
367
Melek envarlu kzlar geldi canlar

kul old gnl canlar
Ki grdi
emen zre servi seyr iderler [37]

Gnller klgeye dp giderler
Hayali klgesi can gnlm ald
Mu'anber zlfi buy 'aklum ald
N azarlar atar u gamzel kzlar
Fida olur gren yigid pirler
Dimaglar mest ider o mk-bular
'Akllar sayd ider o rumi hublar [31 b]
Urumca syler bize nazlar eyler
Sanasn ney alar eng saz eyler
Bu resme gaziler bunlar grdi
Han Orhan bunlar guzzata virdi
Bile evler mkellef nakd u cinsler
Virildi gazilere old nsler
Ve bu fethn tarihi hicretn yidi yz otuz birinde vaki'
Orhan Gazi elinden.
olund,
BAB [33]
An beyan ider kim Orhan Gazi znik' de ne'yledi
ve kimfi ile musahabet itdi.
Andan sonra bir ulu keliseyi cum'a mescidi itdi ve bir manasdr medrese itdi. Yiniehir kapusn kdug yirde bir
'imaret yapd. Yannda Hac [32a] Hasan dirler-idi bir 'aziz
var-d. Kendsi Edebal'nun mridi-y-idi. eyhlgn ana
virdi ve nesli ve nesebi ta bugne degin anlarun elindedr.
'maretn kim kapus ald, ta'am kim bidi Orhan Gazi ol
ta'am kend mbarek eli-y-ilen ledrdi ve ragn dah
evvel gice kend yakd ve medreseyi dah Mevlana Davud- Kayseri dirler-idi, ana virdi ve andan sonra Taced368
evriyaz: Hilzi Menikb u Tevirit-i Al-i Osman
din-i Krd'e virdi ve Konya'da Sirac'ddin-i Urmevi'nfi

akirdi-y-idi ve hitabetini Karahoca'ya virdiler ve znik'i
taht idindi. Bir nie zaman anda zevka megul old.
Nazm
Okund
hutbe-i Orhan- Gazi

O 'Osman bin Tofirul nesli gazi [32b]
eri' at
ggine gl bunlar old

togd ems-i tab Orhan- Gazi
Gaza-y-un
Yzi ag
ii
ki ak brk ol geypdr
sag Orhan- Gazi [38]
Ne geyse yaraur Orhan- Gazi

Ak Paa zamanndayd gazi
BAB [34]
An
beyan ider kim znik feth olndugndan sonra

Orhan Gazi neye megul old ve tirnarlar kimlere virdi,
an bildrr.
znikmid'i ogl Sleyman Paa'ya kim virmi-idi; an Yifii-
ce'ye ve Gynk ve Mudurn'ya havale itmi-idi. Ve bir ogkim M ura d Han- Gazi' dr, Bursa sancagn afia
virdi. Adn Beg sancag kod. [33a] Ve Karahisar' [Karacahisar'] 'ammus ogl Gndz'e virdi. Orhan Gazi kendsi
cemi'i vilayetinenazr old. Ogl Sleyman Paa'y Tarak
Yifiicesi'ne gndrdi. Ve ol vilayetler cemi'i Orhan Gazi'nfi 'adin iitmiler-idi. Ve. hem her vilayeti kim aldlar
afia 'adl dad itdiler. Alnmayan vilayetler dah anlarufi
ne'yledklerini bilp iitmiler-idi. Sleyman Paa kim Tarak Yifiicesi'ne vard, hisar ihtiyarlaryla virdiler, 'ahdlan ve eman-lan. Ve Gynk'i dah hemnan ve Mudurn'y dah hemnan virdiler. Bu Sleyman Paa dah ol kadar 'adl dad itdi kim cemi'i ol vilayetfi halk eydrlerdi
kim: "N' olayd evvelden de bunlar bize hakim olalard." .
dirler-idi. Ve nie kyler bu Trk halkn [33b] grdiler, Mln dah
369
slman oldlar ve ol vilayetdene kadar kim milkler vardur,

cemi'i Sleyman Paa virdgi karar zre turur.
BAB [35]
Orhan Gazi Karasi vilayetini feth itmege

ne sebeb old an beyan ider.
Ol zamanda Karasiogl 'clan Beg [Aclan Beg] var-d. Ol zamanda Allah rahmetine vasl old. Bir ogl anufi Orhan yanna gelmi-idi. Adna Tursun Beg dirler-idi. Ve bir ogl dah atas yannda-y-d. Bu atas yanndag oglan vilayet halk an istemediler. Bu Orhan Gazi yannda olan oglna habar
gndrdiler. Hac lbegi dirler-idi, Karasiogl'nufi bir veziri
var-d. Andan vilayetfi a'yanlarndan habarlar bile gelmi-idi. ttifaklar-y-la bundag Orhan [34a] yannda olan
oglana bu habar gelicek Orhan Gazi'ye eydr: "Hanum!
Gelfi varalum vilayete gidelm. Balkesri ve Birgama ve
Edremid cemi'i nevahisiyle sizfi olsun. Kzlca Tuzla ve
Mahram' ol taraf bana sadaka it." dir. Orhan Gazi dah
Ulubat' feth idp gine tekrini iinde komlar-d. imdi
togr Glba'ndan yrdi, Bilyz'i [Yelyz'i] ald ve dah
Ablayund' ald. Andan Kirmast'ya yrdi.
Anun sahibi ol zamanda bir 'avrat-d. Urumca adna Kalamestorya [Klasemtorya] dirler-idi ve bir karnda dah vard. Milialc dirler-idi. Orhan Gazi kim ol vilayete yriyicek
bu 'avrat karnda-y-lan karu geldiler. Mbalaga pikeler
getrdiler. Orhan Gazi gine [34b] yirl yirinde mukarrer itdi.
Ve Ulubat tekrin tutdlar kim ol kafir 'ahdine turmarnd.
Ulubat tekrin aman virmeyp hernan iin bitrdiler.
N azn
'Aziz Hak 'ahd idpdr adem-ilen
Szm dah benm hem ademi-len [391
Didi cennet virem size szm tut
Sakn yrime blis yalan-lan
370
~-
t
Hak'un va'desi 'ahd ald i canum

Melek hayvan u hem ademi-len
Bu adem 'ahd bil kim andan alm
Budur ahdn yal her ademi-len
BAB [36]
An
beyan ider kim vilayet-i Karasi'de Orhan Gazi ne'yledi.
nkim bunlar Balkesri'ye vardlar, andag oglan kad

Birgama hisarna girdi. [35a] zerine vardlar. Orhan Gazi
yanndag olan karnda vard kim hisarda olan karnda
yla sylee. Hisara yakn varcak gafilin ok-lan urdlar.
Sesmedi ddi, ldi. Bu i Orhan Gazi'ye gayetde g geldi,
didi kim: "Bunlar bi-tekellf bunun gibi i itdiler." Hernan
Orhan Gazi dah agrd kim: "Bu il vilayet bilmi olun emn
aman-lan imdi gir Orhan Gazi'nndr." diy hkm
alnd. Bu szi iitdkleri gibi bu vilayetn halk cemi'i mutl' ve mnkad aldlar. Vilayetn kadimileri geldiler, timarlu timarna mukarrer nameler aldlar. Ve bu fethn tarilli
hicretn yidi yz otuz biinde vak' olund Orhan Gazi elinden; vallahu a'lem.
Nazm [35b]
Sridi tedbiri Karasi gitdi
Yazld defteri Orhan' tutd
Bu arhun ferzini atd Karasi
n Orhan ah srdi mat itdi
Cihanda kende plle kald tolad
Ecel atn binp kemendin atd
Drldi Karasi defteri yand
Yini defter ki Gazi katib itdi
371
BAB [37]
beyan ider kim Orhan Gazi bu vilayeti feth itdi,
timarlann kimlere virdi
ve ol hisardag oglanuii hali ve ahvali n' o ld.
An
Ve n kim Hak ta'ala vilayet-i Karasi'de hutbeyi ve sikkeyi Orhan Gazi'ye kim rnyesser [36a] eyledi ve padiah old,
Karasiogl dah Bergama hisarndan 'ahd-ile kd. Bursa'ya
gndrdiler. ki yl anda 'mr srdi, ahir'l-ernr bir gn
yurnurak kard, Allah emrine vard. Ulu ogl Sleyman
Paa'y okud, getrdi. Karasi ilini aiia rnansb virdi, kendsi gir devlet-ile [40] Bursa'ya geldi; tahta gep karar itdi.
N azn
Gine bir yini cilve kld 'alem
Ki hsni ziba ola bunda adern
Tecelli eyledi nur- sa'adet
Bearet yazd safha zre aklern
Veliler
told
vilayet-i Karasi
Sanasn kim Cneyd ya bni Edhern [36b]
BAB [38]
beyan ider kim Sleyman
ve neye megul old.
An
Paa
bu vilayetde ne'yledi
Amma bu tarafda evvel grelrn Orhan Gazi Bursa' da neye

rnegul-d? Devlet-ilen kim Bursa'ya geldginden sonra
evvel 'irnaret yapd ve vilayetn dervilerini tefti itrnege
balad. Eynegl yresinde, Kei Tag arasnda birnie derviler gelp anda makarn tutrnlar. Aralarnda bir dervi
var-rn. Bu dervilerden ayrlup varur gah gah tagda geyicekler-ile yrrrni. Ve ol Turkut Alp ana rnahabbet itmi,
gah gah anun-la rnusahabet iderrni. Turkut Alp dah ol zamanda pir olrn-d.
Orhan Gazi'nn dervilere tefti itdgin iidicek [37a] Or-
372
evriyaz: Hazi Menikb u Tevirih-i Al-i Osman
han Gazi'ye habar gndrdi kim: "Benm kylerm yann

da birnie dervi gelp mukim olmlardur. Aralarnda birisi hayli mbarek kiidr." didi. Orhan Gazi iidicek eydr: "'Acab kimfi mridlerindendr, tiz varufi kendden
sorun" didi. Gelp sardlar. Dervi eydr: "Baba lyas mridiyin ve Seyyid Ebu' I-Vefa tarikndann." didi. Gelp Orhan'a habar virdiler. Emr itdi kim: "Varufi dervii getrfi."
didi. Geldiler dervii da'vet itdiler, gelmedi. Amma habar
smarlad kim: "Saknufi kim ol han dah gelmesn." didi.
Geldiler Orhan Gazi'ye habar virdiler. Orhan Gazi tekrar
gine adam gndrdi: "Nen gelmez ve beni dah nin komaz anda varmaga." [37b] Ol dervi cevab virdi kim: "Bu
derviler gzehilleri olurlar, gzedrler dah vaktnda varurlar kim ta du'alar makbul olma."
Bundan safira bir gn bir kavak agacn kopard, omuzna
gtrp togr Bursa'nun hisarna geldi. Havl kapusnufi i
yannda bu kavak agacn dikrnege balad. Girdiler hana habar virdiler: "Ol dervi geldi bir kavak agacn bile getrdi,
kapuda dikeyorur." didiler. Orhan kd grdikim agac dikmi. Dah han sylemedin hana eydr: "Teberrkmz olduka dur, dervilerfi du'as sana ve nesine makbUldur."
didi. Heman-dem du'a itdi, turmad dndi gir rnekanna
gitdi. Ol kavak agac imdiki hinde [38a] saray kapusnufi
iinde gayetde bymidr. Her gelen padahlar ol agacufi
kurusn giderrler. Ve andan safira Orhan Gazi dah ol dervifi ardnca rnekanna vard. Dervie eydr: "Dervi! Bu
Eynegl nevahisi senfi olsun." didi. Dervi eydr: "Bu mlk
mal [41] Hakk'ufidur, ehline virr. Biz anufi ehli deglz."
dir. Sardlar: "Ya ehli kimlerdr?" Dervi eytidi: "Hak ta'ala
dnya milkini sizfi gibi haniara smarlad ve mal dah
mu'amele ehline smarlad kim kullarum birbiriyle mesalihin
greler ve bizlere gn yifii ve nasib olan rzk dah yifii." didi.
Orhan Gazi eydr: "Dervi n' ola benm szmi kabul itsen." Dervi eydr: "ol karuda turan depeckden ber
turan [38b] yircgez dervilerfi havlus olsun." didi. Orhan
Gazi dah bu szi kabul itdi, du'a ald derviden. Gir mekanna gitdi.
373
Nazm
midm du'adur ehl-i du'adan
Du'adur bize emr olan Huda' dan
M' essirdr nie nefes cihanda
Du'adur evliyadan enbiyadan
Didi Hak kim dilefi makbul ideyin
Bu kavl umd canum ol nidadan
Orhan Gazi ol dervifi zerine kubbe yapdurd ve yatekye yapvirdi ve bir cami' dah yapd. imdiki vaktda zerinde ihya olnup bi vaktda padahlara du'alar [39a]
iderler ve dayim afiarlar. Ve zaviyesinfi adna Giyk Baba
Zaviyesi dirler.
Geldk bu tarafdaSleyman Paa'nun dah Karasi vilayetinde hali ve ahvali n' old ve ne'yledi ve kimlern-ile musahabet itdi an beyan idelm.
Meger bir gn Sleyman Paa dah Karasi vilayetini seyr
iderken Aydncuk'da Temaalg'a vard. Grdi bu Temaalg'
kim bir 'acayib garayib binalar temaa idp birez tefekkre
vard. Turd ve hi kirnesneye kelam eylemedi. Ece Beg dirleridi bir begayet dilir bir 'aziz var-d. Hayli dilirierden afulurd
ald v yrdi. Eydr: "Hanum! Ne 'acab, key fikr firasetfiz vardur ola m?" didi. Sleyman Paa eydr: "Na'am, bir
deryay gemege fikr firaset iderin, yle gesem ki [39b] amma kafirler tuymasa." dir. Ece Beg ve Gazi Fazl eydrler: "Biz
ikimz geelm, buyurursafi hanum!" didiler. Sleyman Paa
eydr: "Ne yirden geersiz?" Anlar eyitdiler: "Hanum bunda
yirler vardur kim gemege yaknlg vardur."
Andan srdiler ol yire vardlar kim adna Virana Hisar
dirler. Greck [Grecek] aaga yannda derya kenarnda,
cemi'infi makabelesinde. Derhal Ece Beg ile Gazi Fazl bir
sal bagladlar, bindiler. Geee-y-ile imbini [Cimbini] Hisar'nun nevahisine kdlar. Baglarnun arasnda gezerlerken
bir kafir ellerine girdi ve an getrp sala koydlar. 'Ale'ssabah bu tarafa gediler. Kafiri Sleyman Paa'ya getrdiler. Sleyman Paa bu kafiri hil'atlayup gani eyledi. Andan
nnda
374
evriyaz: Hiiza Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
bu kafire eyitdi: "Hi sizn [40a] hisarunuza girmege yir var

ndur kim kffar tuymadn iine girevz, bizi kirnesne grmeye." didi. Bu kafir eydr: "Ben sizi yle iledeym kimse grmedin hisara koyayum." didi.
Heman-dem birka sallar dah bagladlar. Sleyman Paa
bir yitmi seksen mikdan yarar gzide erler ald, sala binp
giceyle te yakaya gediler. Bu kafir bunlar giceyle togru
imbini Hisar'nun bir terslik dkecek yiri var-d, anda getrdi. Gaziler hernan ol terslikden hisara girdiler. Bu hisardag kafirlern ekseri tara baglarnda ve hrmenlerindeydi.
Ol hinde hrmen vaktlar-y-d.
El-hasl- kelam hisar aldlar, amma kafiderini asla incitmediler. Belki kafiderine ihsanlar itdiler, amma iinden birka [40b] bellce kafirlerin tutdlar. Bu hisarun limonnda gemiler var-d, ol gemilere koydlar. Karuda turan lekere
iletdiler. El-hasl- kelam ol gn iki yzden ziyade adam ber yakaya gerdiler. Ece Beg hisarun atlarndan bindi Bolayr yannda Akalimon dirierdi anda hayli gemiler var-d.
Ol gemileri oda urup yakd. Andan srdi gir hisarna geldi. Bu Cimbnk hisarnda olan gemileri hfz itdiler. Turnadn lekeri bu tarafa gerdiler; ekserini lekerft yanlarna getrdiler ve bunda olan kafideri hi incitmediler. sti
malet virp emn eman buldlar. Hatunlarn ve kendlerini be-gayet h tutdlar. Ve bu kafirlern gemiilerini gemiye koydlar. Kendler zerlerine turup hayli bar adam dah [41a] gerdiler. ki binden ziyade adam cem' alnd.
El- hasl- kelam bu imbini Hisar kafideri bu gaziler-ilen
mttefik aldlar, yrdiler. Bir gice Ayaolonya [Ayalon
ya] dirler-idi bir hisar vard, an dah aldlar. Ehl-i slam
elinde hisar dah iki old ve bunun halkn dah istimaletlediler. Ve bu iki hisar muhkem berkitdiler ve hayli adamlar
dah Aydnck'dan gemi-y-ile geldiler. Sleyman Paa eydr: "Bu hisadardan sipahi olan kafirlerft evlerin karun,
Karasi iline iledn kim bunlardan ahir bir mazarrat irime
ye." Ve hem eyle itdiler, bir iki ay bu hisadar muhkem berkitdiler ve her yirden turmadn hatr olan getrdiler.
Bir gn Gelibal'nun kafideri cem' aldlar, tedbir itdiler
375
bunlaruii zerine gelmege. [41b] Bu gaziler dah anlar karuladlar, mbalaga muhkem ogra old. Hakk'uii 'avn u
'inayeti-y-ile kafideri syup krdlar. Kapusn yapdurdlar
hisaruii. Ya'kOb Ece'ye Gazi Fazl' yolda kodlar. Bunlar
Gelibob'ya havale itdiler. Gice gndz bunlar Gelibal kafirlerine huzur virmez aldlar. skelesine dah gemiler getrtmez aldlar kim Gelibolu'nun ucnda bu iki gaziye hayli yarar gazi yoldalar bile kodlar kim Gelibal'y u idinp Bolayr' da sakin olmlar-d.
Nazm
Gaziler gedi kafir milkine h
Nie kafir sarayn itdiler bo
n Rum iline kim gedi Sleyman
Gaziler brk hep old mevcu [42a]
Gmi altun og old ellerinde
Melamet gitdi old cmle bi-hu
Bu fethii tarihi hicretii yidi yz elli sekizinde
vak'
ol-
d. [43]
BAB [39]
An beyan ider kim Sleyman Paa Rumiline geicek
ne tedbfr itdi ve neye megul old ve ne re'y fikr itdi.
Bu tarafda atas Orhan Gazi'ye habar gndrdi kim: "Devletl hanumuii himmetinde ve Hak ta'alanuii inayetinde ve
Muhammed mu'cizatnda Rumili feth olnmaklgna sebeb
alnd. Kffaruii gayet zebnlug vardur. imdi yle ma'llim
alna kim hazretiize bu tarafda feth alnan hisariara komag-un ve vilayetlerine ma'mur olmaga ehl-i slam' dan
hayli adam gerek. [42b] Bu fethalnan hisariara koyavuz ve
dah yarar gazi yoldalardan dah gndresiz." didi. Orhan
Gazi bu haban iidicek gayet ferah old. Bu Karasi vilayetine
hayli ger 'Arab evleri gelmiler-idi. Heman-dem buyurd;
376
evriyaz: Hilza Menakb u Tevar1h-i Al-i Osman
anlar
srp Rumili'ne gerdiler. Bir zaman Gelibal nevahisinde sakin aldlar. Sleyman Paa dah yriyp Tekrtag'nun kenarna vard. Buldug hisarlarun kimin mudara-ylan ve kimin yagma-y-lan ald. Odgfilek [Od Gnelek] hisarn u idindi. Andan Hayrabal vilayetine yridiler. Amma
yevmen-fe-yevmen bu tarafda Karasi vilayetinn halk dah
gelr aldlar ve gelenleri yurt tutup gazaya megll aldlar.
El-hasl- kelam ehl-i slam [43a] hayli arkaland ve kuvvet
tutd Hak ta'ala inayetinde. Her kang tarafa yriyp ikdam
itseler kffar filerine turnaz ald, 'asker-i slam mansur ald.
N azn
Sleyman geldi dnyaya Sleyman
Ki kafir divlerine virmez aman
Brakd velvele kffar iline
Ki Trk'n ald bugn devr-i zaman
u div kurtla Sleyman elinden
Gel p Sleyman' a getre iman
V'egerni cmle 'mri habsde kald

Hernan divligidr kendye kalan
BAB [40]
beyan ider kim
An
Kofi.urhisar'n
ne suret-ile aldlar.
Bu Konurhisar'nun [43b] tekrine Kalakonya dirler-idi.

Hayli baMdur mel'un-d. Trk kim Rumili'ne gedi, ol kafir hi at arkasndan inmedi ve bu tarafda kim Ya'kub Ece
Gelibal'y hisar idp egirdrler-idi, ol kafir bulara dayim
igva virrdi. Gah gah bunlardan adam dah alur-d. Bir
gn Sleyman Paa gazileri mtenebbih itdi ve birka yarar
martalazlar var-d. Bu kafiri cst--cu itdiler. Gir kim hisarndan kd. Niyyeti bu kim gir vara, Gelibal yresinden adam karvaya. Sleyman Paa'ya habar ald. Kafirn
hisarnun etrafn bagladlar. Kafir dnp hisarna kacak
avlayalar. Ve birnie yirlerde dah pusular kodlar. Vard
377
kafir Trkden bir adam tutd, gir dndi kim hisarna [44] gide. Bu tarafdan Gazi Fazl bu kafirn ardna d
di. Kafir kaarak geldi kim hisarna gire, bagaz ele virdi.
Hayli kafider dah bilesince var-d. Anlar kldan gerdiler. Tekrini tutup hisara karu getrdiler, gsterdiler.
Tekrn hod hisarda hi ta'allukat yog-m kim hisar virmeyeydi. Hernan hisar halk hisar Sleyman Paa'ya virdiler. Hernan aman virmeyp tekrinfi ban kesdiler. Ve
ol nesne kim padiaha yarar-d. An padiah tarafna ald
lar ve ol kim gazilere layk-d gazilere ledrdiler. Ve hisarda Hac lbegi kodlar.
Ve bu tarafda Gelibal tekri grdikim her tarafn Trk
ald. Kend dah 'ahd-lan [44b] virdi. Bu mezkCratufi fethi
tamam bir ylda ald.
Andan safira Ya'kfb Ece'ye ol vilayeti mansb virdiler. Ve
ol vilayet Mslmanlk old. Gazi Fazl' a dah bile virdiler.
imdiki hinde Gazi Fazl Ece Ovas'nun beri ucnda yatur.
Mezar ma'lfm yirdedr ve hem Ya'kfb Ece'nfi dah mezar andadur, Rahmetullahi aleyhi rahmeten vasi'aten.
bu
[44a]
N azn
Kapu kim ad Mfettih'l-ebvab
Fazl u hem Ece ald afia bab
Ki Rum
ald
saray u hem hazine

Gerekdr kim Sleyman kaya bevvab
BAB [41]
An beyan ider kim Gazi Evrenez Hac lbeg ile ne'ylediler
ve hem Sleyman Paa [45a]
dah
ne'yledi.
Hac lbegi'ye kim Kogr'y [Konur'] virdiler. Gazi Evre-
nez'i afia yarar yoldadur, diy kodlar. Vilayet-i Dimetoka'y ve gayr vilayetleri alup arpmaga kodlar. Kogr nevahisine gelrler-idi. Bu tarafda Sleyman Paa dah Hayrabal vilayetini ve orl vilayetini kapar kazar-d. Gir Gelibol'ya gelr-idi. Bir gn av iderken ok-la bir canavar l378
drdiler. Bu canavar kad, Sleyman Paa ardna ddi.

Nagah atnun ayag bir delge gedi. At ddi, Sleyman
Paa Allah emrine vard. Ve bu ef'aln tarihi hicretn yidi
yz elli sekizinde vaki' old. Ve ba'zlar dirler kim: "Orhan
Gazi ['nin lm] dah ol ylda vak' old." dirler. Amma
[45b] esahh kavl budur kim ogl Sleyman Paa iki ay ndin
vefat itdi.
N azn
Cihan bir khne yir gemege yoldur
'mr de tiz geer sanki o yildr
Benem diy bu yirde da'vi itme
Yalan sz syleyen anla bu dildr
ni aglar son aglar nazar kl
Bu aglamaga di ne kal u kildr
Sleyman u Davud gedi kamular
Unduld ii ne-y-ile bildr [45]
BAB [42]
An
beyan ider kim Murad Han- Gazi'nn karnda

Allah rahmetine vardugndan soiira ol neye megul old.
Murad Han [46a] yrdi Rumili'ne 'azn itdi. Togr Bursa'ya geldi. 'Azim leker cem' itdi, vilayet-i Karasi'den ve
kend vilayetinden. Ol hinde andrlu Halil Bileck kad
s-y-d ve znik' a dah kad olm- d. Ve Bursa kads dah olm-d ve kend-y-ile hem dah gayet aina olm-d.
An Kad-'asker idindi. Lalas ahin'i bilesine ald. Mbalaga 'asker cem' id p Gelibol' dan gedi, Banatoz [Bantoz]
hisarna yridi. Kffar asla ceng itmedi. Hisar teslim itdiler. Kafiderini gir yirinde kod. Andan togr orlu hisarna vard. Anun kafideri muti' olmadlar. Hernan "yagma" didi, kafideri hayli ceng itdiler. Ahir'l-emr tekrlerinn gzine ok tokund, zebun aldlar. Gaziler dah def'i
[46b] hisara koyldlar. Mbalaga toyumluklar old. Hisar
da h ykdlar.
379
Andan Misini hisarna vardlar. Tekri karu geldi, bir

bile getrdi. Hisarnun kilidin dah bile getrdi. Sultan Murad Han- Gazi dah hisarufi zerine vard kond. Tekri dah mbalaga pikeler ekdi. Han dah cemi'isini gazilere virdi. Andan safira Brgaz'a [Burgus] vardlar. KafirIeri kaup gitmi, hisar bo kalm. Hisar gaziler dah oda
yakdlar, harab eylediler.
ogln
Nazm
'Acabdur bu cihanda 'akl- insan
Kimi kamil rahat kimi noksan
Bularda lutf u hiddetdr karm
Cahile hiddeti tiz ald brhan
[47a]
una
kim fazl- Hak yolda olupdur

Tecelli eyledi gfilinde iman
Yaramaz tizlik itmek her kiiye

Ki alpufi sabr olur afta asan
Yiri var sabr u tizligfi karnda
Anun ehlini bul kim gide grnan
BAB [43]
An beyan ider ki Hac lbegi-y-ile Gazi Evrenez ne'ylediler
ve neye megul oldlar.
Hac lbegi Meri kenarnda bir kiick brguzcuk var-d,

an
feth itdi. Gndz ol hisarcuga girrdi, kaan kim gice

olsa gaziler-ile at arkasna gelrler-idi. Ta sabah [47bJ alnca,
etrafufi kafiderine rahatlk virmeyp incidrler-idi. Meger
bir gice Dimetoka tekri km kim bu Hac lbegi'yi karvaya. Hac lbegi hd bun gaziler-ilen casuslam-m. Tekri gafil itdi, nazklig-ilen bagazn ele ald. Hernan hisara yridi. Ve hem hisara yakn gelmiler-idi. Hisarufi dibine vardlar, tekrlerini tutgun gsterdiler ve 'ahd itdiler kim bun
ldrmeyeler. Ogl, [46] kz ve 'avrat-y-la koyvireler. Her
kang tarafa dilerse vara gide. Bu habar iitdiler, hisar hal-
380
evriyaz: Hiizil Menakb u Tevilrih-i Al-i Osman
hernan gir muhkem 'ahd-la virdiler hisar. Bu tarik-la

Hac lbegi Dimetoka hisarn feth itdi. Ve bu tarafda Gazi
Evrenez [Evrenz] dah Kian [48a] hisarn alm-d. Ve p
sala'y dgp-yorurd.
N azn
Zi h dem devlet-i guzzat ald
Bulara fazl- Hak rahmet sald
Yneldkleri yn bil Hakk'a togr
Veger ok tag u ta biller geildi
Cihet-i dnya 'ukbi cmle ma'mur
Ne menzile ki Hak guzzat gerdi
Veger lbeg veger Evran- Gazi
Du'a bunlara bil makbul geildi
BAB [44]
An
beyan ider kim Murad

Eski'ye geldi.
Han-
Gazi
Brgoz' dan
Anun dah hisarn bo buld ve bu bir iki pare hisar

kim feth itdi. Bu bo kalan hisarlarufi kafideri Edrene'ye
[48b] gelp cem' olmlar. Han dah lalas ahin' e 'asker virdi Edrene'ye gndrdi. Hernin oradan lala yrdi, Edrene'ye gitdi. Kffar dah bu tarafdan iidp lalanufi gelecegin, 'azim leker-ilen karuladlar. Ceng olund, Hak ta'ala
lalaya fursat virdi, kffar mnhezim eyledi. Kaup katirler Edrene hisarna koyuld. Bu tarafda hana dah balar
gndrdiler ve kffarufi mnhezim oldugn bildrdiler.
Hac lbegi ve Gazi Evrenez hanufi gelp fiine ddiler,
Edrene'ye getrdiler. Ol hinde Meri be-gayet taup tururd. Edrene tekri gice-y-ile bir kayga girdi kad, nez' e
[Enz] gitdi. nkim sabah old hal [49a] ne-y-ise tuyuld.
ehrfi kapusn adlar, hisar teslim itdiler, ehir feth
olund. 'Adetce ehrfi tasarrufn itdiler.
Ve bu fethfi tarihi hicretfi yidi yz altm birinde vak'
381
olund.
Sultan Murad
Han-
Gazi elinden kim ol Orhan Ga-
zi Han ogldur.
Nazm
Bu fethi kim fmh itdi Murad Han
Kopan nesli ki kopd old hakan
Bu nesli Hak mu'in itdi imana
Ki islam zahir old dkile kan
Muhammed mmetinde bil bu hanlar

Viran iklimiere bunlar ola can
Bu alfi. sevgsi hayat- candur
Bu al sevmeyendr ehl-i ziyan [49b], [47]
BAB [45]
neye megul old.
An
Han-
Gazi Edrene' de
nkim devlet-ile han Edrene tahtna oturd, lalas ahin' e

Zagra tarafna ve Filibe tarafna akn virdi. Evrenez Gazi dah vard, psala'y feth itdi. Bunlar yirl yirinde u begleri aldlar. Bir gn Kara Rstem dirler-imi bir danimend geldi,
vilayet-i Karaman'dan. andrlu Halil kim kad-'asker-idi.
Afi.a geldi kim ol Rstem eydr: "Efendi bunca hanlk mal
nin zayi' idersiz." didi. Kad'-asker eydr: "Ol nie maldur
kim zayi' olunur." didi. Rstem eydr: "bu esirler kim bu
gaziler tutar alurlar satarlar. Tafi.n buyrugnda budur kim
bunlarufi. [50a] bide biri hanufi.dur." didi. "Nin alnmaya?"
didi. Bu habar bundan iidicek vard bu szi kad-'asker hana 'arz eyledi. Han dah eydr: "Eger Tafu buyrugnda varsa idfi.." didi. Kara Rstem'i okudlar. Eyitdiler: "Mevlana!
Han buyurd kim Tafi.n buyrugsa eyle idfi. didi." didiler.
Vard kendsi Gelibob'da oturd. Her esirden yigirmi bi aka ald. Ve bu ilidas ol iki danimendfi. tedbiri-y-idi. Biri
andrlu Halil ve biri Karamaniu Kara Rstem' dr. Ve bu tarafda Gazi Evrenez'e dah smarladlar. "Aknufi.dan kan
382
esirnn bide birin al." didiler. "Han-un anun kim esiri bi

olmayacak olursa her esirden yigirrni bi akasn al" didiler.
Ve bu tertib [50b] zerine Evrenez dah bir kad nasb itdi ve
hayli oglanlar cem' olund, hana getrdiler. Halil Paa eydr:
"Bunlar Trke virelrn Trke grensnler, sofua Trke bilicek getrelrn yiilieri olsun." didi ve hem anun bigi eylediler. Yevrnen-fe-yevrnen bu vech-ile yiilieri ziyade olrnaga
balad. Bu vech-ile tamarn Mslrnan old. Bunlar Trkler
birnie yllar kullandugndan sofua andan kapuya getrdiler. Ak brk geyrdiler. Adn ezel eri iken yiilieri kodlar.
Bunun zamannda vak' olnd.
N azn
Gerekldr yifiieri kapuda
Ki ham gzleyeler her tapuda
Bular mal ogbdur haniarna bil
Irakdur gayr eri bil ha bu da [51a]
BAB [46]
An beyan ider kim Murad
ve anda varup ne'yledi?
Han-
Gazi Bursa'ya tevecch itdi
Lala'ya Rumili'nn beglerbegiligin virdi ve Evrenez'e dah

bu ularufi begligin virdi. lbegi Allah emrine vard. Han andan yrdi Gelibob'ya geldi, Halil' e paalk virdi. Halil ki vezir old; adna Hayreddin didi. Gelibob'y gediler, Biga tarafna geldiler. Murad Han- Gazi eyitdi: "Allahu ta'ala bum
dah bize vire." didi. Turdlar, Bursa'ya geldiler, bir k Bursa' da karar itdiler. Lala dah bu tarafda Zagra ilini ve Eski'yi
feth itdi. Evrenez dah bu tarafda Grnlcine'yi feth itdi. [48]
BAB [47]
An
beyan ider kim Biga ne suret-ilen feth
olnd. [51b]
Nagah bir gn Murad Han- Gazi iitdi kim bu tarafda Srf

kafideri leker cem' itrniler, Edrene'ye gelrnek isterler383
imi. Han dah iidicek bu habar 'asker cem' idp yridi.

Biga yanna geldi. Gazilere eydr: "Hay gaziler! Bu katirieri feth idelm, eger Allahu ta'ala virrse." didi. "Bundan
sonra andag kafidere varavuz." didi. Bu gaziler dah hanun
szini "Bi'r-re'si ve'l-'ayn" didiler. Ve hem Gelibal'ya habar gndrdiler: "Ne kadar hazr gemi var-sa gndrn.
Bu yakaya gelsn hazr olsun." didiler. "Biz varnca" Ve
hem Aydnck gemilerine dah gelsn," didiler.
Elhasl- kelam hayli bari gemiler geldi. Bu gemilere dah
adam koydular yridiler. [52a] "Kurudan ve denizden yagmadur." didiler. Hcum itdiler. Def'i feth olund. inde
olan kafirn horyadn krdlar, diilerin ve oglancuklarn
esir itdiler. Gaziler ganimete gark aldlar ve ba'de kiliselerin mescidler itdiler ve evlerin dah Mslmanlar meskenler idindiler.
Ve bu fethn tarihi hicretn yidi yz ve altm altsnda
vak' olund.
Ve bu kavm kim anda mesken tutup karar itmiler-idi.

Hayli zaman turup zindeganiler iinde aldlar. Nagah bir
gice kafider gir Biga'y ogurladlar. Kafider hayli bedbahtlklar itdiler ve Biga'y ykup bozdlar. Geldiler, imdiki Biga'y anun yirine kurdlar.
BAB [48]
Edrene'ye
Srf
Srf [52b]
geldgin beyan ider.
kafirleri cem' aldlar. Srdiler, Edrene'ye yakn geldiler.

Lala dah hazr olan gaziler-ile karulad. Aham karanusnda tavlunbaz kakd, Hak ta' ala'ya sgnup kffarun zerine yrdi. Hernin kim kffar tavlunbaz nin iidicek, kafirler biribirine tokund. Atlar boanup rkdi. Kafir hernan gice karanusnda biribirin krd. Meric kenarnda-y-d, ekseri
suya dkilp krld. Andan sehel kafir kurtuld. Ve ba'zsn
ardna dp yolda gaziler krdlar. Gaziler imdi ol yirn
adna Srf Sndug dirler. Kafirler helak olund [53a] gitdi.
Han dah iitdi kim kffar mnhezim old. Dndi han giahin
384
r~--
r devlet-ile Bursa'ya geldi ogullarn snnet itdi. Yifiie

hir' de bir 'imaret yapd ve bir dervi var-d. Adna Postinpu dirler-idi, ana bir zaviye yapvirdi. Ve Bileck'de bir
Cum'a mescidi yapd ve kendye Bursa hisarnda saray
kapusnda bir cami' yapd ve Kapluca'da bir 'imaret zerinde bir medrese yapd.
BAB [49)
Murad Han- Gazi Gerniyanogl-y-lan

dfir ne suretle oldlar, an beyan ider.
Bu Germiyanoglu kendyi grdi kim gayetde pir old. Ogl
Ya'kub Beg'i okd, yanna getrdi. Eyitdi: "Ogul, dilersefi
kim bu vilayet sizfi elfizde kala, Osmanlu-y-la [53b] birlik idfi." di di. Ve "Bu kzumufi birini anun ogl Bayezid' e
virfi." didi. Hernan shak Fak'y ili gndrdiler. Srdi
Murad Han- Gazi'ye geldi. Ey atlar pike getrdi. Ol zamanda altun gmi az-d. Tofiuzlu' da 'aleml ak bizler
olurd. Hil'at yirine an geydrrler-idi. Srtak tegele dikerler-idi. Alaehr'fi kzl ivledisin sincef iderler-idi. Hil'at an
geydrrler-idi. [49] shak Fak kim geldi Tofiuzlu'nufi ol
bizlerinden dah bile pike getrmi-idi. Ve hem eyitdi:
"Kzumuz alufi oglufi Bayezid Han'a. Ve kzuruuz-la bile
birka pare hisar bile virelm cihazna tuta." Murad Han-
Gazi an kabul itdi. Biri Ktahiyye'yi ve Simav' ve Egrigz'i ve Tavanlu'y, bu birka pare hisariar kzna [54a]
Germiyanogl cihaz virdi. Kavl karar olund.
BAB [50]
Murad Han- Gazi ogln everp dgn bnyadn

ve kz alvirdgin beyan ider.
Ol Germiyanogl'nufi kz didgmz Sultan Hatun'dur
kim ogl Yldrm Han'a alvirr. nkim dgnfi esbab
bi-kusur mheyya ve mretteb old, andan scofira etrafufi
385
beglerine okuyclar gndrdiler. Karamanogl'na ve Hamidogl'na ve Menteeogl'na ve Saruhanogl'na ve Kastamon' da sfendiyar' a ve Msr sultanna bunlarun cemi'isine
okuyc gndrp okdlar. Ve dah kend vilayetlerinde
olan sancak beglerinden okudlar ve Evrenez Gazi'yi dah
okudlar. Bundan sonra dgne bnyad itdiler ve etrafun
beglerinden [54b] dah ililer-ile saulklar dah gelmege ba
lad. Ey atlar ve katarlar-la develer ve enva' drl 'acayibler ve garayibler getrdiler ve her gelen kii getrdgini
'adet zerine pikelerin ekdiler ve mertebesine gre oturdlar. Ve Msr sultannun dah ilisi geldi. Ol dah getrdgi tuhfelerini ekdi. Anun ilisine cemi'i ililern sti yan
naili-yi Msr' da'vet itdiler, oturd. Bunlarun tamam olup
oturdukdan sonra 'icazet old. Kend sancag begleri dah
geldiler. Mertebel mertebelerince pikelerin 'arz itdiler.
Andan sonra Evrenez Gazi'nn dah pikeleri iler geldi.
Evvel yz kul ve yz kz oglan cariye. Amma onar oglanun
elinde on gmi tepsi, [55a] ii tolu filori ve annun dah elinde on altun tepsi, ii tolu stevret [?] ve sekseni elinde gmi
marabalar ve mevc brklar.
El-hasl- kelam bu kullarun hi birinn elleri bo deglidi. Ve bu etrafdan gelen ililer bum gricek bu Evrenez Gazi'nn getrdgi pikelere hayran u mtehayyir kaldlar
kim bu hanun bir kul bunun gibi ni'metler-ile geldi. Ve dah Murad Han- Gazi dah gr kim ne klsa gerekdr. Bu Evrenez getrdgi kullar ve cariyeleri bu etrafdan gelen ililere ledrdi. Ve bu altun gmi avadanlklarndan bile
virdi. Ve bu etrafun ilileri getrdgi yah atlar cemi'isin
kendnn kul Evrenez'e virdi. Ve getrdgi filorinn dah
ba'zsn Evrenez'e virdi. Bakisini [55b] 'ulemaya ve fukaraya
ledrdi ve kendye hi nesne alkarnad ve nie mflis
geldiler gani olup gitdiler. Hana du'alar itdiler.
N azn
Bu dgn kim Murad Han itdi karda
Yayld sofralar dkldi ok a
386
evriyaz: Ha.za Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
Bir ay yinildi tamam drl ni'met

Fakir gani v hem yidi evba [50]
'Aleml hil'atin ok geydiler halk
hep yalnak rind kalH1
Tonand
Kazan kaynad ok koyun birdi

kz kebabn ister old ferra
'Atalar eyledi altun u aka
Hocalar gibi old cimri kulma
[56a]
Rza buldkamu bu halk- 'alem

Melul gitmedi halk olmad sava
Dgn kim eyledi o Gazi Hnkar

Yk-idi Aki bil skkeri ba
Du'a itdm o demden bu gne dek
line iderem du'ay yolda
BAB [51]
An beyan ider kim gelin gtrmege kimleri gndrdiler
ve andan dah kimler geldi.
Bu tarafdan erenlerden Bursa kads Koca Efendi ve kapukullarndan emir-'alem Aksunkur Aga kim anun evladn
dan dah imdi vardur. avuba Sle avu ogl Temr
Han avu ve kapukullarndan dah bin yarar sipahi bile
gndrdiler. [56b] Ve hatunlardan kadnun hatun ve Bayezid Han'un dadus ve Aksunkur'un hatun bile.
El-Msl- kelam bir iki bin mikdan adam gitdi. Srdiler
Ktahiyye'ye vardlar. Ve hem Germiyanogl dah dgni
Ktahiyye' de itmi-idi. 'zzet-ile dnrleri kondurdlar.
Bunlara hrmet-ile ey agrlklar itdiler ve ol konalga getrenlere bunlar dah anlarun gnllerin h ri'ayet itdiler.
tamam old. Kz Aksunkur'un hatum-y-la Bayezid Han'un
dadusna smarladlar. Germiyanogl dah anigirba Paacuk Aga'y gelinn atn yitmege bile gndrdi ve hatumn yinge eyledi ve ol va'de idp kzna virdgi hisariara
387
bunlar
dah
erler
kodlar.
Gelini alup Bursa'ya getrdiler.

Ba.yezid Hnkar kaymatasndan dilek
itdi alkod. Kend anigirba idindi. Anun ogl Elvan Beg
dah anigir-ba ald. Ve Elvan Beg'n oglanlarnun i
dah anigirbalar aldlar. Neseb nesl-ile 'Osman kapusnda mukarreb aldlar.
[57a] Paacuk Aga'y
N azn
Cihan adiye gama yurd olupdur
Nie hakanlara cihan glpdr [51]
Gelp devran srenler 'alem ire
Hernan arzular hayal kalupclur
Cihan halk tamam murad m buld
Nedr ol kim murad olmayupdur
Togar aglar lr aglar tredr [57b]
Bu devran bylece bil dzilpdr
Glerem sanur ol yanl habardur
Ne glrnek var melale rneypdr
Bu dgnn ve Ktahiyye'nn virildgi tarihi, hicretn
yidi yz seksen inde vak' olund.
BAB [52]
beyan ider kim vilayet-i Hamid'i
Murad Han- Gazi ne suret-ilen feth itdi
An
Ve ol dgnde kim Hamidogl'nun ilisi kim gelmi-idi

anun-la bir va'de olnm-d kim Hamidogl Hseyin Beg
vilayetini Murad Han- Gazi'ye sata-y-d. imdi ol ahdn
zerine Murad Han- Gazi yridi, Ktahiyye'ye kd. Hamidol dah bildi kim kendye gelr, adam gndrdi eyitdi kim: "Ben ol 'ahdun [58a] zerine tururn." Akehr'i ve
Begehri'ni ve Seydiehri'ni ve Yalvac' ve Karaagac' ve Ispart'y er'i rnekmb-la satu bazar itdiler. Ald, Murad Han
dah adamlarn gndrdi. Satun aldug vilayeti zabt itdi ve
388
hisariarna
'
kend kullarn kod ve nevahisin dah kend

herat-y-lan tirnar virdi.
Ve bu fethn tarihi hicretn yidi yz seksen i-y-len drdi arasnda vak' olund.
,;_
BAB [53]
o leker-ile ne'yledi.
An
Han-
Gazi
leker
cem' itdi,
Murad Han- Gazi asker-i 'azim cem' idp Rumili'ne 'azm

itdi. nkim lekeri alup Gelibol' dan gedi togr Mgalka
ra'ya [Mugalkara, Megalgara] vard. Bu tarafda Gazi Evrenez'le Lala ahin dah Rumili'nn lekeriyle geldiler. Evrenez' i ahin' e kodlar, yridiler Fire [58b] zerine vardlar.
Def'i Fire'yi feth itdiler. Bu tarafda Murad Han- Gazi dah
geldi, atalca Hisar'nun zerine ddi. Kafideri ita'at itdiler ve haraca mutl' oldlar. Andan sonra ahin' e habarlandurd. Geldi hnkara kavud. Andan sonra ncgz'n
zerinde Polanya [Pulunya] dirler bir hisar vardur, Trk
ana Tanr Ykdug dirler. Murad Han- Gazi anun zerine
vard. Ol vilayetn halk kaup ana girmiler-idi. Bir nie
gn hayli bari ceng itdiler, alnmad. Ahir gp gitdiler.
Han eyitdi: "Meger bum Tanr yka." didi. Andan vardlar
Devletl Kabaaga didkleri yire kondlar. Murad Han dah bir kaba agaca arkasn [59a] virdi, oturd. Bir lahzadan
sonra adamlar geldi [52] biribiri ardnca kim: "Hanum! Hak
ta'ala kudretiyle ol hisar ykld, zir--zeber old." Han dah ahin'i gndrdi. Vard, mbalaga mal getrdi; altun ve
gmi tepsiler ve filoriler ve nakd akalar bile getrdi. Ve
halkn gir istimalet-ile yirinde kodlar. Hayli altun gmi
tas dah buldlar. Gaziler balarna geydiler. skf ol zamanda bnyad old ve hem ol aga kim han arkasn virmi
idi. Han eyitdi: "Bu aga Devletl Kabaaga' dur." didi. Ol
agaca veeh-i tesmiye hanun szi olup-turur. Ve ol aga
imdi dah turur, amma ktk olmdur. Yannda bir kuyu
dah var-durur.
389
Nazm [59b]
Nefesdr padiahlardan niane
Nefesdr hkm iden handan divana
Nefesdr kim tulu' eder agzdan
Habarlar syledr hem tercmana
Nefesdr kim du'a togar agzdan
Kabul olur murad virr revane
Nefesden yazlur drl ma'ani
Nefesden afilanur gelr beyana
Mbarek nefesi hanufi ne old
Kabul olur murad virr revane
Bozar kal'alar syler zamane
Nefes itse Murad Han- zamane
BAB [54]
Ani beyan ider kim
padiah
kim Edrene'ye
varcak
ne'yledi.
Veziri Hayreddin Paa'ya emr itdi: "Varufi Evrenez-ile ol

vilayetleri feth idfi" didi. Evrenez dah Gmlcine'yi u
idinp otururd. Bur'y [Bre], skete'yi, Marula'y [Marulya] bunlar [60a] feth itmi-idi. Haracn hana dayim gndrrdi ve gayrsna segirdrlerdi. Ve Del Balaban' Sirez'fi
[Serz] zerinde komlard, hisar idp otururd. ahin ki
vard Kavala'y, Drama'y, Zihne' yi, Sirez'i ve bu vilayetleriferden ferda 'ahd-ilen aldlar ve ol kim kanun- padiah
lkdur, ne-y-ise itdiler ve hana gndrmelsini gndrdiler, gazilere virmelsini virdiler. Andan sonra Karafirye'ye
vardlar. Ol dah cemi'i nevahisiyle feth olund ve vilayetlerini tirnar erlerine ledrdiler. Ve dah kafiderine harac
ta'yin itdiler. Andan devlet-ile gir hana geldiler. Evrenez
Gazi'ye bu kez Sirez'i u virdiler.
Nazm
Paadur
Hayreddin feth itdi iklim

Dlendi rahat old bil her iklim [60b], [531
390
evriyaz: Haza Meni'ikb u Tevar7h-i Al-i Osman
Bu Al-i 'Osman'a h hizmet itdi

Begendi hizmetini il iklim
Paa old
kabul n han yannda

Ki lazmdur kabul ide her iklim
Bilindi Hayreddin kim ol vezirdr
Dzildi tertib bahi her iklim
Bu tertib tasnifin Hayreddin itdi
Kabul itdi an bil cmle iklim
Nie yirlerde rivet kapu aar
Bu imdi tertibe baglad iklim
Vezirde tertib erkan gerekdr
Ki hayr- dine kuana her iklim
BAB [55]
beyan ider kim ahin [61a] Lala licek
beglerbegiligin kime virdiler. Kara Temr Paa'ya virdiler.
Ol dah neye megul old ve ibtida ne tarafa gndrdiler
ve nireye vard an bildrr.
An
n beglerbegilik virildkden sonra evvel Saruhan ili'ne

gndrdiler. Anda ger il var-d, anlar srdi, Sirez' e iletdi. Andan sonra vilayet-i Arnavud' a ve Manasdr' a yneldi. Amma hayli 'askeri var-d. Vardug gibi Manasdr muti' old, harac vaz' itdiler. Andan geldiler, Selanik tarafn urdlar, ta Karluili'ne varnca.
Ve bu fethn tarihi yidi yz seksen yidisinde vak' olund. An dah beyan ideym.
Nazm
Bu arh bir dah devran itmek ister
N' idiser ma'ni-y-ilen bize gster [61b]
Kllar
alma kanlar dkile

Snler ola leker ire niter
391
Gaziler ehid ola kafir krla

Ham ehid ide bir hayin ebter
Dne bu 'almfi tali'i bu dem
Neler ide gresiz size ahter
BAB [56]
An

ne suret-ilen ograd.
Han-
Gazi Laz
kral-y-la
Evvel Laz kend hana ili gndrdi: "Gel Ksova'da bul

alum ve illa sen dah oglanlarufi bile getr." didi ve "Benm bir oglum var ben dah bile getrrin." didi. "Hele gel
bulalum, [54] ya ceng idevz ya sulh idevz ve illa
Hakk'ufi takdirinde her ne-y-ise h grelm." didi. Ve illa [62a] hana mbalaga armaganlar gndrmi-idi. Ve mektfbnda: "Karndaum han" diy yazm-d. Ve dah mektfbnda dimi-idi kim: "Ey muhkem yarag-la gelesin."
dimi-idi. "Ben dah seni ey yarag-la karularn." didi.
Murad Han- Gazi iki ogln bile alm-d. Biri Bayezid
Han-d kim, anun elinde Ktahiyye-y-idi ve Hamidili sancag-y-d, anufi-d. Ve biri dah Ya'kfb elebi idi. Elinde
Karasi sancag-y-d. Murad Han- Gazi emr itdi kim: "Cemi'i vilayetinfi begleri ey lekeder cem' ideler, hazr olalar kim geleler."
Nazm
zldi sancak alnd ksler
Bu begler birbirin gr nie gzler
Yrdiler gazaya niyyet idp [62b]
Bulmacia v old imdi szler
Gaziler kld at zre namaz
O han itdi Hak-la ok niyaz
Didi Hakka din-i slam senndr
ta'at hazrete togr benmdr
392
Veger ben bahr- 'isyan-la garkam

'nayet lutf hem ihsan senndr
Niyaz itdi v kffara bulud
ki 'asker biri birle turud
Kffar kim slam lekerin grdiler heman-dem kendlerin togrultdlar yrdiler. Sag tarafda Bayezid Han tururd
ve sol tarafda Ya'kub elebi turd. Gaziler dah tekbir idp
kffara karu yrdiler. [54]
Beyne's-selateyn olnca muhkem ceng olnd. Sag koldan
Bayezid ve sol koldan Ya'kub elebi ey cenkler itdiler. Laz
dah Ya'kub elebi tarafnda vak' old. Ve ol tarafun kafir
lekeri snd ve bu tarafdan hana karu Mile Kbile [Milo
Kpile, Milo Kobile] dirierdi bir kafir vard. Snisin ard
na sriy ve apkas elinde hana karu yridi. Gaziler arkur vardlar. Ol kafir eydr: "Gidn, ben el pmege geldm
ve hem bearete dah geldm." Laz' ogl-y-la tutdlar: "U
da getiriyorurlar." didi. Gaziler farig oldlar. Hernan kim
hana yakn gelicek olla'in gnderini evrdi, ham sand.
Tizcek hanun zerine adr kurdlar. Bayezid'i sancag dibinde kodlar.
Bu tarafda hd Ya'kub elebi kffar sm-d. Gelp
Ya'kub elebi'ye eyitdiler: "Gel seni baban ister." didiler.
Hernan kim adra geldgi gibi an babas gibi itdiler. Laz'
ogl-y-lan getrdiler anlar dah hall halna yitrdiler. Ol
gice leker arasnda be-gayet ztrab old. Sabah kim old bu
halk [551 Bayezid Han' padahlga kabul itdiler. Gelp tahtna clus itdi. Gp taraf- Edrene'ye tevecch itdiler.
Ve bu maceranun tarihi hicretn yidi yz toksan birinde
vak' old.
N azn
Yine bir ekl-i ive tutd alem

Teferrc ider an 'akl adem
Hevalar yili esdi 'alem zre
Nie nutk u natklar old ebkem
393
Temaagaha geldi Aki gr [63a]

der sun' temaa olur ebkem
Ya Sani' sun'na mazhar ne itdi

Bu cem'iyyete mazhar old adem
BAB [57]
beyan ider kim Bayezld Han

tahta cliis itdkden sonra ne'yledi.
An
n clus itdi Bayezid Han emr-ile Laz vilayetine Kratava

ma'dinini nevahisiyle ve cemi'i ma'dinleri bile skb'e Paa Yigit Beg'i gndrdiler kim ol shak Beg'n efendisidr.
Ve hem atas gibidr. An gndrdiler. Ve Vidin'e Firiz
Beg'i gndrdiler. El-hasl- kelam Laz vilayetinn ekserin
tasarruf itdiler. Ahir devlet-ile Edrene'ye geldiler.
Gazi Murad Han'un hd meyyitin Bursa'ya gndrmi
ler-idi. Bayezid Han Rumili'nde-y-iken Karamanogl hararnlk itmi-idi. Evrenez'i gir Sirez' de kodlar, vardug gibi
Vdene'yi [Vodana] [63b] ald ve froz' [etroz] da ald.
Ve bu tarafda Firiz Beg Vidin'den gedi, flak'a segirdim itdi. Hayli mbalaga toyum geldi ve vilayet-i Bosna'ya dah
Paa Yigit Beg megul o ld. Bayezid Han' a Edrene' de otururken hayli esirler ve mbalaga meblaglar getrdiler. Andan sonra Bayezid Han dah Bursa'ya geldi. Bina-y hayrata megul old. Cami' yapd, mukabelesinde medrese ve bir
birnarhane ve zaviye-yi Ebu shakiyye yapd. Amma Kara
Temrta' Edrene'de komlard. Zira ol vakt beglerbegi-yidi. Ana habar gndrdiler, ol dah Bursa'ya geldi.
N azn
Laz'un ma' dinlerin zabt itdi insan
Ki harc ide an bir han- sultan
Kafir kim hkm iderdi ma'din zre

Anun hakimi old imdi bir han
394
evriyaz: H aza Menakb u Teviirih-i Al-i Osman
O kenzi Hak yolna harc ider kim

Bayezid Han' dur ol erbab- ihsan
YaraurAl-i 'Osman 'adl bezle
Bu ali byle sevdi Gani Sbhan
[56]
BAB [58]
Bayezid Han Alaehr' e varup

ne suret-ilen feth itdgin beyan ider.
Bu Alaehir hisar vilayeti ol vakt slam arasnda kalm-d

ve padiah kafir idi. Aydnol'ylan mudara-y-la zindigani iderler-idi. Hernan Bayezid Han: "Niyyet-i gaza" didi.
Alaehr' e yridi. Henz dah vilayetine varmadn yolda agrdup yasak itdi: "Kimsenn zulm-la bir pini almayalar
ve her kim bu yasag [64b] kabul itmeye mazlemesi kend
boynna; siyasete mustahk olur." didiler.
Hernan kim han vard kafider ehrinn kapularn yapd
lar. Cenge bnyad itdiler. Han dah ehri "yagma" buyurd. Kffar iidp aman diledi. 'Ahd-ilen feth olund. Kanun- padiahlk ne-y-ise itdiler. Aydnogl dah ita'at-lan
geldi. Vilayetinn ba'zn kendye virdiler. Hisariarna
kullar kodlar. Hutbe ve sikke Bayezid Han'un adna old.
T:marlarun dah beratn Bayezid Han adna nian uruld.
Aydnogl Ayasulug' da-y-d. Tire'ye getrdiler. Ayasulug' kend kulna virdi. Amma Aydnogl'nun vakflar
nun tasarrufn kend elinde kodlar. Oldahraz old kim
ecel gelince [65a] vilayetden kmaya 'ahd peyman bunun
zerine muhkem olund. Ve andan Bayezid Han Samhanili'ne yrdi. Ol dah bu suret-ilen feth olund. Sehel zaman
gedi ol padiahlar Allah rahmetine vardlar. Saruhan Vilayeti'ni Karasi vilayetine zamm itdi. kisin dah ogl Ertonrul' a virdi. Andan sonra Mentee vilayetine yrdi. Menteeoglu kad, Temr'e gitdi. Anun vilayetinn sipahisinfi
beglerinn ba'zs hayin olm-d. Cemi'isi Bayezid Han'a
dndiler. Gine timarlu timariarn spahilerine mukarrer itdi.
395
S' AL.- Bayezid Han kim bu vilayetleri feth itdi, kahr-la

m
veya 'adl-la m itdi?

CEVAB.- Cemi'isini 'adl-la itdi, [65b] zira evvelki begleri
zulm-la incitmi-idi. Bayezid Han hem vilayete varcak
halk karu geldiler. Anun 'adl berekatnda ve ba'z begleri dah gelp muti' ve mnkad olmlar-d.
Ve bu fethfi tarihi dah hicretfi yidi yz toksan ikisinde
vak' old.
Nazm
Ne vakt eksiidi 'alem intikali
Meger olmaya halkufi kil kali
Bu halkufi kil u kali eksk olmaz
Hususa beglerfi okdur cidali
Bular adem yeyen yurda benm dir
Bu yurd a kurt gibi virmez mecali
'mr gaflet atma bindi gitdi
bulur eceli [66a]
Konagnda hazr
'Aki dile Hak' dan kim virile

Bu Al-i 'Osman' a ol Hak cemali
[57]
BAB [59]
An beyan ider kim Bayezid Han evvel stanbol' a varmasna
sebeb ne old ve hem anda ne'yledi.
Bursa'dan 'azim leker-ilen yrdi, Gelibob'ya geldi. Gedi, andan Edrene'ye vard. Niyyet itdi kim ngrz vilayetine gaza ide. Bu tarafdan stanbol'un bir casusn tutd
lar, elinde mektub dah var-d. ngrz'e varahabar ide
ki:" Trk senfi zerfie varyorur." diye. Casus kim tutdlar, hana getrdiler. Casus dah togr habar virdi kim:
"Benden fidin dah adam gndrmiler idi." didi. Beglerbegi Kara Temrta eydr: "Hey devletl sultanum! [66b]
Vacib budur kim evvel stanbol'a desin. Bu stanbol'ufi
396
evriyaz: Haza Men8kb u Tev8r1h-i Al-i Osman
tekri gayet mfsid kafirdr ve hem bu vilayetnzn arasnda bu kafir ehri ne'yler. Allah onarup myesser iderse
Alaehr'i feth itdn, bum dah feth itmen gerek." didi. Han
dah bu szi iidicek kabul itdi.
Gelp stanbol'un zerine ddiler. Denizden ve kurdan
kuatdlar ve kuru tarafndan bir nie yirden manclklar
kurdlar. Ve ol zamanda top igen bilmezler-idi. Ve bu topun
kesreti Sultan Murad ogl Sultan Muhammed Han- Gazi
zamannda olund.
El-hasl stanbol'un hisarn bunaltmlar-d. Bir gn nagah habar geldi kim: "ngrz Tuna'y gedi." didiler.
"Togru Sofya'ya yridi." didiler. [67a] Hnkar dah manc
nklar oda urd, yridi. Alacahisar nevahisinde bulud.
Kffar slam lekerini kim grdi, lekerini iki blk itdiler.
Leker-i slam' anda araya alalar. Bunlardan ndin leker-i
slam dah iki blk olm-d. Han dah pusucia durm-d.
Gaziler hcf:m itdi, kffarun zerine yridiler. Ol bir blk
kafir bu yriyi iden gazileri ortaya aldlar, hernan geldkleri gibi. Busuda han dah hazr-d. Kffar lekerinn zerine yridi. Kffar dah grdi kim slam lekeri busuda dah var-m, rkdi, kamaga yz tutd. nindeki gaziler k
rab basdlar. Hak ta'alanun fazl u 'inayeti-y-ile ol kffar le
kerini yle krdlar kim krmakdan osanup esir itdiler. [67b]
Kara Temrtaogl var-d, ana Umur Beg dirler-idi. Bu
gazay fakire ol habar virdi. "Bizm kend halkumuz iinde esir iki binden ziyade-y-idi." dir. El-hasl- kelam Rumili'nn ve Anatal halknun hi esirsz kimsesi kalmam
d. Gaziler gayetde toyum olmlar-d, ve ol vakt ngrz'n kral bir sehel katir-ile kaup kurtuld. Ban dah
gc-ile kurtarbilmi- idi.
N azn
Gazay
Bayezici Han bunda itdi

Kalan kafirlern hep di std
Vilayet-i Bosna Laz hem virdi harac
Ve Arnavud'a bil ok gazi gitdi
397
Didi flakl a tiz gel akerrn ol

Gine stanboll a bir niyyet itdi
[68a]
Bu gazanun tarihi hicretfi yidi yz toksan inde vaki'

Bayezici Han elinden. [58]
old,
BAB [60]
An beyan ider kim Bayezfd Han
s tanbol'a tekrar gelicek ne'yledi.
nkirn 'azirn leker cem' itdi, gir stanbol'ufi zerine

geldi. Kocaili'nden Yoras'a [Yoros] kd. Dah Yah Beg'i
gndrdi. ili hisarna vard. 'Ahd ernan-la an ald. Han
kendsi lav leker-ilen Yoras' dan gedi. Andan Bogazkesen'fi stiyannda bir hisar yapd. Afla Gzelee Hisar dirler. Hisar kim tamarn old, iine er koyd, rnuhkern berkitdi. Andan sonra stanbol tekrine habar gndrdi kim:
"Tizcek hisarufi [68b] boat, bana vir. Ve illa hazr ba ki u
zerfide otururn." didi. stanbol tekri bu habar iidicek
tizcek yz balk ili gndrdi. Bagr bagarsug yirine altun
grni toldurrnlar-d. Ali Paa ve gayr paalara bile gelmi-idi. Paa dah sandug-la kise-y-ile balkiara karu vard. Zira nice varrnasun gayet hrrnetl ilidr gelen ve
hem sulh u maslahata gelrnidr. Sz kesen ve dil tutandur
getrdkleri. Tizcek Ali Paa dah hnkara varup buludl
gayet temelluklar itdi. stanbol tekrinden el-has~l- kelarn
ne dirse didi, hnkar raz eyledi kim stanbol iinde hnkarufi kads otura ve bir mahalle rnescidi ola ve ylda on
iki bin [69a] filori hnkara vire. Ve bu tarik zerine sulh
olund. Vardlar Tarak Hisar ve Gyink [Gynk] hisar halkn srp s tanbol' a getrdi. Bir tarafnda ol mahalleyi itdi ve ol rnescidi yapd ve kad nasb itdi. Dayirn mesalih-i Mslrnanlar ol kad grrdi. Amma kafir Mslrnana hkrn idernezdi.
Bayezici Han' a kim Ternr vartas vak' olcak tekr ol
mahalleyi srdi stanbol' dan ve ol rnescidi ykd. imdiki
1
398
evriyaz: Haza Men8kb u Tev8r7h-i Al-i Osman
dernde ol halkdan dah Tekrtag'nda bir ky vardur. Ana

Gynkl dirler.
Ve bu fethn tarihi hicretn yidi yz toksan -y-ile drdi arasnda vak olund, Sultan Bayezid Han elinden. Va'llahu a'lem.
Nazm [69b]
Bu arh kim ezginr pr gamze eyler
Kimin Rstem kimini Hamza eyler
Tolanur her sa'at bin nah baglar
Bandan tacn alur gamze eyler
Kiminn ihtiyarn komaz elden
Hevalar salrasnda pervaz eyler
Kimi can u gnl virr cemale
Sahib-cemal cefa-y-la naz eyler
Kimi dn gn drir mankr ister
Yler sansakal ban taz eyler
Kamu bir ata ogldur bu adem
Ya ne'yn gavgalarn diraz eyler
[59]
BAB [61]
beyan ider kim bundan sonra [70a]
Bayezid Han neye megul old.
An
Yrdi Nigebol'y ve Sillisire'yi [Silistire, Silistre] feth itdi.

Andan dndi Mora tarafna gitdi. Karafirye'ye gelicek kend oturd ve drt tarafa aknclar salvirdi. Ykdlar ve bozup harab itdiler. Mbalaga fetihler ve toyumluklar olund.
Sonra Karafirye' de bir 'imaret yapd ve andan Edrene'ye
geldi. Anda da bir 'imaret yapd.
N azn
Gnlde bin hayal kim arzu soylar
Kimi slret bulur hem dili syler
399
Kimi elden gelr dil syleyincek

Sebeb olur srilr il boylar
karur halk ilinden soyndan
Melul olur yasa dner o toylar [70b]
BAB [62]
An
beyan ider kim Bayezfd Han dispot-la ne'yledi.
Laz kim gidicek vilayetine Bayezid Han benmdr didi ve

Vlakogl dah Bayezid Han'a ili gndrdi, mbalaga armaganlar-la. Ve hem: "Taht dah mbarek olsun." didi. Ve
hem atas agzndan bir mektub yazd. Atasnun bir mahbube kzkarnda var-d. Lazun kend kz-y-d1 Bayezid
Han'a virmege lahd itmiler-idi. Bayezid Han'a mektlbda
eyitdi: "imden gir karavauf al, varsun hizmet itsn."
didi. Bayezid Han' a ili gndrdi, gelp habar getrdi.
Bunlar dah cevablandurd kim: "Gndrn gelsn." didiler. Anlar dah kz gndrdiler. Geldi Bayezid Han'a bul
d. Maksud ne-y-ise hasl [71a] old. Andan sonra kend
ladetlerine hizmet ne-y-ise itdi. Eyitdi: "Devletl handan
dilerem kim kzkarndaum halaykuna Semendire'yi sadaka it." didi. Han dah bunun dilegin kabul itdi. Ggerinlik'i bilevirdi amma Nigeobr'n [Nigebol] virmediler. Bu
kavl karar zerine mukarrer olund; ta Temr vartasna
degin. Bayezid Han sohbet esbabn Laz kzndan rendi,
'Ali Paa mu aveneti-y-ile.
1
Nazm
arab u hem kebab meclis kuruld
Kafir kz gelp kadeh sridi
Ali Paa didi han an gzle

Ki ne meclis bu sohbetde olund
1
arab
1
400
imegine Han Bayezid'n

Ali Paa kafir kz bulund [71b], [60]
evriyaz: Haza Men8kb u Tev8rih-i Al-i Osman
Buna dek Al-i 'Osman imediler

N' ola 'Osman kafider ok olund
Bir latife: Bu Al-i 'Osmaniler bir sadk soydur. Hi bunlardan na-meru' hareket olmarn-d. 'Ulema bir nesneyi kim
gnahdur diye, bu Al-i 'Osman andan kaarlar-d. Orhan zamannda Gazi Murad Han zamannda 'ulema var-d ve illa
mfsidler degller-idi; ta andrlu Halil' e gelince. Kaan kim
andrlu Halil geldi, Trk Rstem geldi, mevlana didiler. Andan sofua hernan anlar hileye kandurdlar. Halil'n ogl 'Ali
Paa kim vezir old. Danimend dah anun zamannda ok old. Bu Al-i 'Osman bir sulb kavm-d, anlar kim geldiler fetvay hile itdiler ve takvay [72a] gtrdiler. bu vilayetde kim eski akaya kimse satu ve hazar itmeye ve hem gayn vilayete
dah gitmeye; bu nesne 'Ali Paa zamannda o ld.
Bu 'Ali Paa bir zevvak kii-y-idi, ekser mrebbileri de zevvak aldlar ve kadlarun fesadlar zahir old. Bir gn Bayezid
Han eyitdi: "Kadlar getrn." didi. Hayli fesada mbair
kadlar tutup getrdiler. Yiniehir' de Bayezid Han bir eve
koydurd. Bayezid Han eyitdi: "Varun ol eve od urun, iinde kadlar bile yansun." didi. 'Ali Paa hayran u 'aciz kald
bunlarun kurtulmasnda. Meger Han'un bir nedimi var-d.
Adna Mashara 'Arab dirler-idi. 'Ali Paa an kgrd, ana eydr: "Eger ol kadlar handan kurtaracak [72b] olursan sana
ok mal vireym." didi. Andan Mashara 'Arab srdi, han
huz-Crna geldi. Ey dr: "Hanum, beni stanbol' a ililige gndr." dir. Han eydr: "Bire devletsz, anda stanbol'da
ne'ylersin?" dir. Arab eydr: "Varayum tekrden keiler dileyelm." dir. Han eydr: "Bire keileri ne'ylersin?" dir.
Arab dah eydr: "Hanum, kadlar kralum keiler kad olsun." dir. Han eydr: "Bire it 'Arab! Kadlg keilere virince kend kullaruma virsemne!" dir. 'Arab eydr: "Senn
kullarun okum degllerdr, bu keiler hd okuyup nie
yllar zahmet ekmilerdr." Bayezid Han eydr: "Ya bire
'Arab i nie olur?" 'Arab eyitdi: [73a] "Hanum! An pa diah
lar bilr ve anlarun hallaruru ve kallaruru ve ef'allarun." didi. Andan Bayezid Han 'Ali Paa'y kgurtd, han eydr: "
401
'Ali, bu kadlar hep okumlar mdur?" 'Ali Paa eydr: "Ya

sultanum, okumayan kii kad m olur?" Han eydr: "Ya n
okumlardur, nin yaramazlklar iderler." dir. 'Ali Paa eydr: "Sultanum! Bunlarun delgi azdur." imdiki zamanda kim kadlar resm alurlar binde yigirmi aka, ol nesne 'Ali
Paa himmetidr, anun-un an bnyad itdi kim kadlara
delk og ola. Paalada kad-'askeri h greler.
Nazm
Cihan hkmi v' eger hanlar elinde
Veli kulp danimendler dilinde [73b]
Takar kulpuna bin hile ipini
Kurar tuzak Mslmanlar yolnda
Hassa kim sufi danimend ola
Neler dzer bu hanlarun ilinde
El-hasl- kelam, Al-i 'Osman' un gnah itmesine evvel sebeb'Ali Paa olmdur. Zira anun yanna hile ider ve hile bilr 'Arab [Baz nshalarda: 'Acem] danimendleri [61] ok
gelr giderdi. Danimend kim azsa k olur, k kim azsa
eytan olur.
BAB [63]
beyan ider kim Bayezfd Han
An
Karamanogl'y-la
ne'yledi.
Ol vakt kim Hamidili'ni urm-d, tekrar gir geldi. Han ki

Bursa'ya geldi Hamid [74a] ili vilayetinn halk ikayete geldiler kim eyitdiler: "Hanum! Karamanogl bizm halmzi
gayetde za'if id p-durur. Bize gayet zulm var-durur." didiler. Bayezid Han dah gayrete gelp eyitdi kim: "Hak ta'ala
'avn u 'inayeti olursa varaym inaallah an insafa getreyim." didi. Heman-dem emr itdi, leker-i mansur cem' itdi;
yrdi, Tekeili' nden Karaman' a kd. Anda nagah Ha kk' un
emri-y-ile Germiyanogl Ya'kub Beg'i ve veziri Hisar Beg'i
ve sban bunlar tutd. Muhkem bend-ile psala hisarnda
mahbus itdi. Andan kend togr Karaman' a yrdi. Kara-
402
evriyaz: Hi\za Menakb u Tavarih-i Al-i Osman
manogl kaup taa girdi. Bayezid Han dah vard, Konya'nun zerine kond. ehrfi [74b] kapularn yapdlar. Ol
hinde hrmen vakt-y-d. Konya'nun meydannda arpa ve
bugday alar kup yglup tururd. Leker halk hisara varup agrdlar ve eyitdiler: "Hey hisar halk gelfi bize arpa
ve saman satufi, atlarumuza yidrelm." didiler. Anlar dah bir nie adamlar gnderdiler. "Gr bunlarufi szleri gerek midr?" diy. Adamlar geldiler. Bu szi hana didiler.
Han bir iki kul gndrdi eyitdi: "Saknufi kimseye zulm itmesnler, arpa issi kend insafnca satsun." didi. Arpalarn
kim satdlar, han adam kod ol kiileri hisara iletdiler. eh
rfi halk bunlardan bu 'ahdi gricek hernan ehrfi kapusn
adlar, hisar feth olund. Etrafdag ehirlere dah habar vard kim: "Bu gelen padiah be-gayet 'adildr ve Mslmanlarufi rzkna ve malna tama' yokdur." Bu 'adil habarn kalan hisarlarufi halk iidicek ol ehirlden adamlar geldi.
Hana: "Gelfi ehirlere [75a] tirnar idfi." didiler. Aksaray'
ve Nigde'yi ve Kayseri'yi virdiler ve Devel'nfi Karahisar'
virdiler ve bunlarufi cemi'in nevahisiyle bile teslim itdiler.
Bu ahvali gricek Karamanogl ar-u-naar ili gnderdi.
Eyitdi kim: "Her ne kim imdiye degin old-y-sa benm bu
gnahuma kalmayup 'afv idesiz." didi. Ahir'l-emr sulh
olund. iharenbih [aranba] Suy'ndan had alnd. tesi
Karamanogl'nufi olaveberisi hnkarufi old. Hnkar dah
kend kullarn kod, dndi devlet ile. Andan hnkar Bursa'ya geldi, oturd.
N azn
Velidr her ne han kim 'adil olsa
Degl 'ayb cihan afia kul olsa [75b]
Sleyman 'adl idp tutd cihan
Sleyman mislidr han 'adil olsa
[62]
Gnl ehri ladavetden yklur

Adavet hem bozar il malnur olsa
1
Aki koma gnlfide ladavet

Bozar imanufi ger bir kl olsa
1
403
BAB [64]
beyan ider kim Sultan Bayezid Han
Kastaman'ya ne suret-ile vardugn beyan ider.
An
Bir gn Bursa' dan devlet-ile kd, togru Taraklu Borl' ya

vard. An vardukda feth itdi. Andan yrdi Kastaman'ya vard. sfendiyar Snab'a kad girdi. Andan Bayezid
Han'a ili gnderdi. Eyitdi kim: "Benm handan midro
bu idi kim [76a] beni bir hidmete kabul ideydi. Ve illa kerem lutf idp bu oturdugum yircgezi bana sadaka itsn." didi. Bayezid Han dah bu szi kabul itdi. Kvrum
Yol'dan aagasn snur itdiler, sfendiyar'a virdiler. Baki
vilayetini Bayezid Han tasarruf itdi. Andan dnp Bayezid Han Bursa'ya geldi.
Bu fethn tarihi hicretn yedi yz toksan yedisiyle sekizinn arasnda vak' olund Bayezid Han elinden.
N azn
Ne fi'l ider bu dem bu arh- gerdan
Karaman kara tada sergerdan
Bayezid ald ilin virdi kula
A. vare old sipahi v merdan [76b]
Silifke siyle vard gz yandan
Cigerler kana gark mahv old gamdan
Ne vardur bunda varlk bir nefesdr
Bu varlgun ki seni itdi giryan
BAB [65]
beyan ider kim Bayezid Han
Amasiyye'yi ve Sivas' ne siiret ile feth itdi.
An
Bu Amasiyye'yi Bayezid Han'a kend sahibi virdi. Ve ol

hinde kim Kad Burhaneddin Amasiyye'nn sahibini incitmi-idi. Bayezid Han'un tasarrufnda iken Kad Burhaned404
evriyaz: Hiizii Meniikb u leviirih-i Al-i Osman
din Allah rahmetine vasl old. Anun ogl kicek kald ve

bir kzn Dulkadrogl Nasreddin Beg'e gndrdiler_ [77a]
Anufi-un kim vilayetfi a'yanlar Bayezid Han' a adam
gndrdilerdi, gel diy. Bayezid Han dah srdi Sivaz' a
geldi. Vilayetfi a'yanlar karu geldiler. Kanun- padiah
lk ne ise olunup yerine geldi. Bayezid Han dah Sivaz' ogl Emir Sleyman' a virdi. Andan yrdi Erzincan' a vard.
Begi Taharten ita'at-lan karu geldi, kendyi gir [63] han
dah yerinde mukarrer kld. 'A vratn, oglun ve kzn Bursa'ya gndrdi. Andan yrdi, Divrigi ald. Malatiyye'ye
vard, Malatiyye'yi ve Derevende'yi [Derende] ve Bihisni'yi, bunlar dah feth itdi. El- hasl- kelam ol vilayeti cmle feth itdi. Andan dndi, turmad Bursa'ya geldi ve Taharten'i gir Erzincan'a gnderdi ve horandasn alkod.
N azn
Neden dostluk umarsn bu iikden
Ayrasn beni sevdk iimden [77b]
Benm rahatum olmaya cihanda
Ki yollar gzleyem yaz u kumdan
Ogul kz 'avratum benden cdadur
Ya lezzet mi bularn ben cnbmden
Sebeb sen olasn bu furkatuma
Ne togrulk umarsn bu tuumdan
Bayezid dostlk umma Tahartin'den
Ki eydr sen ayrdufi yoldaumdan
Diger nazm
Cihan bir nev'a suret tutmamdur
Cihanlan oynayanlar utmamdur
Ne zahir itmedi bu suffa-i yeng
Kim an kara toprak itmemidr
Bu fethfi tarihi hicretfi yedi yz toksan sekizinde
[78a]
vak' olmdur.
405
BAB [66]
An
beyan ider kim Saruhan Begl Filibe yresine

ne vech-ile ddi ve anlar srilp anda varmasna
sebeb ne old, an bildrr.
Bu Samhan ilinfi ger halk var-d. Menemen ovasnda

klarlar-d ve olklimde tuz yasag var-d. Anlar ol yasag
tutmazlar-d. Bum Bayezid Han'a bildrdiler. Han dah ogl Ertofiurl' a ha bar gnderdi kim: "Ol ger evleri ne kadar
var-sa ofiat zabt id p yarar kullarna smarlayasn. Dah Filibe yresine getreler, gndresin. 'Ale't-ta'cil tutasn, bir
drl dah itmeyesin." didi. Ertanurul dah atasnun emrini
kabul id p buyurdugndan ziyade zabt itmi-idi. Bir eksksz ol ger evleri gnderdi, Filibe yresine getrp kondurdlar. imdiki [78b] dernde anda Filibe' de Sarhan Begl
kim dirler, anlardandur. Ve bu Paa Yigit Beg didkleri anlarufi ulusyd. Ol zamanda anlaruhla bile gelmiler-idi. [64]
N azn
Kanundur padiahlar srgn ide
Ki ya'ni bir dah il ma'mur ide
V' eger halk incinr evvel seferde
Bu Tanr takdiridr dah n'ide
Gzetsfi takdiri h muti' olsa
Olur rahat ki ol nasibm ide
S' AL.- Bayezid Han kim Malatiyye'yi ald kimlerden
ald?
CEV AB.- Malatiyye'yi Trkman'dan ald ve Divrigi

Krt' den ald, Grn' den ber ve Behisni'yi Trkman'dan
ald. Bunlar dah kadim padiahlar degl-idi. Ertana'dan
sonra bunlarufi ol vilayet ellerine [79a] girmi-idi hkm itdiler. Kaan kim Bayezid Han ol vilayetleri alcak ol begler vard, 'Araba kad, ksld. Kaan Bayezid Han Temr vartas
na vak' alcak Msr sultan sebeb-ilen gir yirl yirine vardlar ve ol vaktdan ber Msrlu bunlara hkm ider aldlar.
406
S' AL- Ya ol Rum vilayetinden Bayezid Han' dan kaup

gidenlerfi hallar n'old ve ahvallar neye irdi?
CEVAB.- Ba'zlar Temr'e vardlar. Taharten ve Germiyanogl ve Dzme Aydnogl ve Menteeogl ve sfendi
yar'ufi ilisi bile Temr'e vardlar. Amma bunlarun her birisi bir nev'-ile varm-d. Germiyanogl blisi hisarndan
habsden veziri-len kad. Ayuclar, maymunclara uyd, Temr' e vard. Menteeogl sa n sakaln yoldurup [79b] h
olup vard. Aydnogl erilik ide vard. Ve sfendiyar'ufi ilisiylen Taharten nker olup bile vard. Bunlar Temr'e kim
vardlar, hallarn 'arz itdiler ve hem Temr'e yalvardlar ve
eyitdiler: "y sahib-kran! Bize merhamet it kim gayet mazlumlaruz." didiler. Amma ekser muharrik iden Taharten'ile
Germiyanogl-y-d. Zira biri habsden kup varm-d ve
biri ogul ve kz ve 'avratdan ayrlup varm-d. imdi bunlarun szleri mfid old ve tahrikebunlar sebeb old.
Nazm
ikayet
ta'n idben itmedn sen

Sebeb oldun helak old nie ten
Bozulmak bnyad itdn Temr'e
Nie gnehszler terk itdi evtan
Diger nazm
Didiler mal alupdur yok kyas [80a]
N' ola kim ehlmzn gide yas
Ogul
kz
Bulmaz
kavm u karda ilden ayru

halkumuz giye palas
Untdlar
kamu varlklarn
Dilerler Tanr' dan bir ba halas [65]
Didiler biz gnah itmedk ana

Degldr bir klmuz ana 'asi
Komad bir kara pul elmzde
Gedayiler virr bize yiyesi
407
Didiler derdmz k vefa yok

Yzmz kalmad hal diyesi
Diger, bu da nazm
Gine bin drl defter zahir old
Anun takdiri ne yazd, ahir old [BOb]
Dendi 'aleme zulm u dalalet
Muti'ler cmle halka zahir old
Kard
murdar u mismil seilmez

Yimege it agatay hazr old
Tokund ta taa
bu halk kaarlar
kzler yklemege katur old
Aluk bulmaz gtre bir kii kim
Veger bulsa bir eski hasr old
Temr mel'un tekebbrlk ideiden
Nie altun gmi ad bakr old
S'AL.- [!]
CEVAB.- Temr bu gelen beglere eydr: "Hay begler! imdi bu Yldurum Han hd bir gazi handur. Siz dirsiz kim bizm gnahumuz yokdur. imdi hanlar hd sebebsz kimseyi
incitmezler." dir ve hem [81a] sebebleri dah birnie nev'adur.
Biri budur kim sizden yarmak diledi ola ve biri dah "Gelfi
bana tapu klufi." dir ola. Ve biri dah bu ki "Ben gazaya varanda bana eri virfi." dir ola. "imdi sizler didklerm birin
klmasaftuz trebudur kim sizleri incideler. imdi ne bile kim
bu sizfi sznz yalan veya gerek bolgay. Veeger gerek
olursaftuz haniara bunun gibi hallar layk degldr veeger
siz yalan olasz sizlere dallayk olmaya kim haniara thmet
itgeysiz. Hele bari evvel ili gndreym greym, ol han
dah nedr dir ne cevab gndrr." didi.
Bu tarafdan Germiyanogl ili gndreym didgin iidi
cek fi'l-hal eydr: "Hanum bu bizm [81b] halumuz iki nesneden hali degldr: Ya gerek olavuz szmzde veya yalan olavuz. Eger gerek olursavuz mrvvet, ihsan senfi-
408
dr. Ve eger yalan olursavuz padiahlara hd feth-i vilayetler adetdr." didi. Pes "Germiyanogl'nun szine ili gerekdr." didiler. li yarag alnd kim gndre-y-idi.
Temr iitdi kim Sultan Ahmed ve Kara Yusuf am'un
habsinden halas bulup kamlar, Yldrm Han'a varmlar.
Temr dah bu habar iidicek iliyi gndrmedi, te'hir itdi.
Ta una degin kim bu beglern hallarn bile kim ol Yld
rm Han' un yannda turudar m turmazlar m? Anlar da h
sehel vakt turdlar. Eglenmediler, andan gitdiler. Andan
sonra dah Temr ilisini gndrdiler. Yldrm Bayezid
Han' a [82a] vard.
S'AL.- Ya ol begler anda-y-iken Temr ilisin nin
gndrmedi?
CEVAB.- Temr eyle sanurd kim ol begler varalar Yld
rm Han' [66] kendnn zerine getreler-idi. Grdi kim
kendnn tasavvur degl-imi, hernan sa'at ili gndrdi.
Bir gn ili Yldrm Han'a gelp mektubn virdi ve armaganlarn ekdi. Han dah mekrubna ve armaganlarna
asla iltifat itmedi ve kend bir darblu cevabname yazd. Temr' n ilisi eline virdi, gndrdi. li gidicek Bayezid Han
veziderine eydr: "Tizcek yarag idn kim Temr'n zerine giderin ve an vilayetinden kartmazn." didi. Paalar
eydr: "Devletl sultanum ne hacet kim lekermze zahmet ekdrevz. Koyalum gelsn [82b] vilayete girsn. y
le kralum anlar kim kendlern vilayetlerine habadarn
gir biz gndrelm." Begler bu re' y-i tedbir-i mvecceheyi grp begendiler. Reva grdiler ve Bayezid Han' kend
re'yine komadlar. Heman-dem lekeder cem'ine megul
aldlar. Temr andan kopup yrdi. Bayezid Han dah Vl
kogl'na [Vlkogl, Vulukogl]: "Gel!" didi ve kendnn
Rumili lekerini cem' itdi. Hazr ve mheyya aldlar. Bu tarafdan Temr dah srdi, Sivaz'a geldi. Cenge balad. Lagm-la bartilarn ykd, hisar ald. Cebr-ile halkn esir itdi.
Bunlara kim bu hal vak' o ld, Msr lekeri dah Haleb' e
geldi. Temr bu habar iidicek hernan Temr am'a tevecch itdi. Yrdi Temr Haleb'e vard. Haleb yannda Mecnun Tabak yazsnda [83a] ogradlar. Leker-iMsr Temr' e
409
mukabil olmad, nnhezin old, Trknan hyanatlg sebebinden. Andan sonra sultan dah kaup Msr'a gitdi. Tenr
Haleb' e vard. Halk hisar virnedi, ceng o ld. Mbalaga
adamlar krld. Ahir'l-enir zuln-la ald. Zuln kemalnda
itdi. Tenr a'zan'l-eirra-y-d. Andan Hana'ya vard, an
dah Haleb' den biter eyledi. Andan Hamus' a vard, anda
mezarlar grdi. Sord kim: "Bu ne nezarlardur?" eyitdiler:
"Resuln sallallahu 'aleyhi vesellen ashablarndandur. Biri
Halid bin Velid'dr ve bu vilayeti feth idendr ve biri
Ka'bulahbar'dur ve biri dah 'Anr bin neyye'dr. Bu mezarlar kim grrsin ceni'i Hazret-i Resul'n ashablarndan
dur." [83b] Bunlar iidicek Hanus'un halkn esiritnedi ve
illa halkna nal- enan sald. Bi-hisab nal ald. Andan
Ba'lbek' e vard, an dah yagna itdi. Andan srdi am'a vard. Hisarn yapdlar. Bir nie gnler nbalaga cenkler olund. Tarafeynden ok adamlar krld. Ahir'l-enir ehrini
yagna itdrdi. Ve dah Yezid'n kabrini buldurd, snklerin kardup yakdurd ve kabrine necis toldurd. Ekser
am'a kahr Yezid ol ehre yakn yatdugndan tr-y-idi.
Andan srdi gir Karabag' a geldi. K anda klad. Henan kim yaz olcak Rum tarafna nteveccih old. Evvel
Erzincan'a geldi. sfendiyar karu vard; bile [84a] geldi, Temr ile Sarkan'a degin. Bir gice sividi, Tenr'den destur alnadn gir Kastaman'ya geldi. Andan Tenr dah
Engri' ye togruld.
Bu tarafda [67] Bayezid Han dah evvelki tedbirlerinn
zerine tururlard. Kend vilayetinden gayr vilayetlerden
yazlu lekerini kara ve hem serahor dah srdiler, kar
dlar. Ta stanbol'dan dah bile kard. Bu Rum vilayetinde
serahor Bayezid Han ihdas itdi, vezirleri nbaereti-y-len.
Ve hem Bayezid Han ogln bile aln-d. Biri Emir Sleyman, Aydn ili sancag ve Karasi sancag ve Saruhan sancag bile. Ve biri Mustafa'dur. Hamidili sancag ve Tekeili
sancag bile. Ve biri [84b] dah Sultan Muhammed-idi. Ana
siyye' de cemi'iRum lekeri bile. Bu lekerleri necnu' cem'
itdiler Tatar ve gayr lekeri kend-y-ile bile yrdiler.
Anlar ve bunlar dah Engri'ye vardlar. Tenr-i bedbaht
410
evriyaz: HAza Menakb u Tevaril-i Al-i Osman
penenbe
gn sabah geldi kond. Ve Bayezid Han ikindin

biribirine karu kondlar. Bu tarafda Ternr nine
handek kesdrdi. rtesi Curn'a gn old, oturdlar. Curn'a
namaz klnd iki tarafda. Andan sonra Sultan Bayezid sancaklarn zdi, ksleri alnd, saf-ber-saf alaylar bagland.
Hernin ki mukabil oldlar. Tatar hayin old, begleri Taharten yanna vard. Ve Gerrniyan lekeri hayin old,
Gerrniyanogl yanna vard. El-hasl- kelarn her [85a] vilayetn lekeri kend beglerine dndiler, hayin oldlar kim her
birinn begleri anda Ternr yanna varrnlar-d. Vlkogl
kffar erisiyle 'acayib cengler itdiler. Ol dah ceng iderek
grdikim her taraf kolaylu kolayna gitdiler, Vlkogl dah
ekildi bir tarafa gitdi. Ve Bayezid Han'un ogl Mustafa dah atndan ayrld belrsz old ve Emir Sleyrnan' dah
paalar alup ara yirden kdlar, bir tarafa gitdiler. Sultan
Muhammed dah Arnasiyye lekerini alup togr Arnasiyye
tarafna ekildi. Hernan Bayezid Han kend kapus kul-y
kond,
lan kald.
Solak Karaca dirler-idi Bayezid Han'un bir kul var-d. Ol

eydr: "Hey Bayezid Han! Kan ol gvendgn ogullarun?
[85b] Ya kan ol gvendgn sancagun begleri veyahud kan ol serho vezirlern? Ne gkek yoldalklar itdiler!" didi. "Ol cem' itdgn mal harc itrnedn, oglancuklarurn rz
kdur didn." nkirn bu szi Bayezid Han iidicek kat
acd: "Bak, bana minnet idp nkte de mi idersiz?" didi.
Atn depdi kulun arasndan tara kd. Bilesince birka yaya oglan ve birnie solaklar vardlar. agatay'un alaylarn
biribirine urdlar. Gerrniyanoglu bum grdi. agrup eyitdi: "Hey bu ceng iden Bayezid Han kendsidr." didi. Ne
turursz fursatdur fi'l-hal rnbalaga adarnlar irdiler. Atnun
drt yanndan sarrnadlar. [86a] Tutdlar Ternr'e getrdiler. Amma atndan indrrnediler.
Ternr dah grdi agrd, eydr: "Hey, atndan dr
rnen." didi. "Benrn koltugurna girn." dir. Zira ol vakt adrda-y-d. Koltugna girdiler: "Hanurn ata bin." didiler.
Ternr eydr: "Hay kaltaklar ben at binp nireye varayurn.
Padiahlar hareket itrnek cayiz degldr." dir. Yryi adr
411
kapusna
geldi, Bayezid Han' dah ta'zim-ilen atdan indrdiler. Temr karu vard, grdiler. Andan safira ikisi bir
halnun zerinde oturdlar. [68] Temr agrtd kim: "Leker
imdi gir konsun, ceng itmesnler." didi. Ve illa her kii
kendnfi kazancna segirdrdi. Haram halal dimezler-idi,
divrrler-idi.
Nazm [86b]
ki ktrm sebeb ald fesada
Ve hem blis safa virr fesada
Hased adna yand Rum u am gr
Ne iler iledr ald urada
Vegeri bu o Sani' masnu'dur
Sebeb bu iki ktrmdr burada
Bularufi uydug nefs-i hevadur
Aki sen var uyma bu garaza
S' AL.- y dervi sen hd ol cengde cismfide bile degldfi ya bu kssay kimden nakl idersin?
CEVAB.- Bursa'nun bir nayibi var-d. Adn Koca Nayib
dirler-idi. Ol kii Bayezid Han'un has solaklarndan-m.
Ol vakt kim ol ham [87a] tutdlar, anda bile-y-imi. Bayezid
Han kim Akehir' de Allah rahmetine vasl o lcak anda dah
bile-y-imi. Bunlar fakir andan tefti idp sordum: "Bayezid Ham nie saklarard diy." Ol eydr: "Temr bir taht-
revan dzdrmi-idi. Kafes gibi iki at arasnda berkitmi
lerdi. Her vakt kim Temr gerdi, Bayezid Han' ol taht-
revan-la kendnfi fiince yrdrdi ve konsalar kend
adr fiinde kondururd." didi. Ol Koca Nayib didgm
ki dirin Amasiyye'ye Sultan Muhammed'e vard. Sultan
Muhammed dah afi.a Amasiyye hisarnun dizdarlgn virmi-idi. Kaan ki pir alcak Sultan Murad an Bursa'ya getrtdi. Bursa nayibligin virdi. Fakir ki andan nakl itdm ve
anufi hikayetinfi ekserin dimedm. [87b] Anufi-un kim
sz tavil olur.
412
evriyaz: H8.z8. Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
N azn
Kafir itmez Temr itdgi ii
Ki neler ekdi irkek-ile dii
eri'at ehlini turmaz krard
Bilinmez ne-y-idi tutdug tu
Hanekah mescid medrese

Gerdi Aydn ilinde o k
ykd
Temr'n zulm okdur 'alem ire

Ne ola grmedi zulmn kii
Ayag basdug iller ykld
Yigidn kocanun kalmad dii
[69]
Ve andan sonra Temr her vilayeti begl begine virdi. Vilayet-i 'Osman' Tatar'a virdi. Bayezid Han [SBaJ bum iitdi,
amma Temr gah gah g zerinde giderken Bayezid
Han'a gelr selam virrdi. Bir gn Bayezid Han dah Temr'e eydr: "Temr Beg senden bir dilegm vardur." dir.
Temr eydr: "Syle nedr dilegn kabul iderin." dir. Bayezid Han eydr: "Gel kerem it, dilek iderin, Tatar' bu vilayetde koma, al bile git." dir. Temr eydr: "Eyle olsun kabul itdm szfii." dir. "Kaan kim Semerkand'a vararn gir bu vilayetne seni gndrsem gerek. imdi ol vakt Tatar
seni vilayetne getre." dir. nkim Bayezid Han Semerkand' a gidicegin iidicek acd, kend mesalhn grdi. Kaan kim Temr gdi, kend vilayetine tevecch itdi, Tatarun cemi'isini srdi ve Krehri'ni ve Sivrihisar' ve Beg [88b]
Bazar'n Karamanogl'na virdi ve dah Kastamon, Kang
r'y ve Kal'acug' gir sfendiyar'a virdi.
Bayezid Han lmi-idi, amma Temr umard kim Bayezid
Han'un oglanlarndan birisi kendye gele-y-idi kim Bayezid
Han'un elini ana mukarrer ide-y-idi. Grdikim anun oglanlarndan birisi gelmedi. Zira anun-un kim Karamanogl'na
virmi-idi. Ve hem Karaman vilayetinden kd gitdi.
Ve bu maceranun tarihi hicretn sekiz yz drdinde vak'
olund.
413
BAB [67]
beyan ider kim Bayezfd Han kim Allah rahmetine
ka ogul kald ve hem ol kalan oglanlar ne'ylediler.
An
vard,
Bayezid Han'un alt ogl kalmd. Bei ma'lum [89a] ve biri

na-ma'lum-d. Zira biri Temr cenginde nabedid olmd.
Oglanlarnun biri Emir Sleyman, ikinci Muhammed, nci 'sa, drdnci Musa, biinci Kasm. Amma bu Kasm ol
hinde kiick-idi. Sarayda olur-d. Ve ol nabedid olanun ad
Mustafa-y-d. Emir Sleyman' 'Ali Paa ve Eynebeg Sba ve Hasan Aga Rumili'ne alup gitmege tedbir itdiler. Ve
Sultan Muhammed gir Amasiyye'ye gitdi. 'sa ve Musa,
Bursa vilayetinde ve Karasi ilinde biribirin kovupyorurlard. Ahir Musi 'sa'y giderdi. Kend gelp Bursa'da oturd.
Bu tarafdan Emir Sleyman da Bursa'ya togruld geldi. Musi kaup Karaman'a gitdi. Emir Sleyman'un bir kzkarnda
kim [89b] ad Fatma Hatun' dur ve kii karnda kim Kasm' dur, anlar stanbol' da rehin kad kim bara, hi yaglk
itmeye. Ahir'l-emir Emir Sleyman gir Rumili'ne gedi.
Bunun tarihi hicretn sekiz yz biinde vak' olund.
Ve Emir Sleyman'un tahta gedgini Amasiyye'de Sultan Muhammed iidicek ili gndrdi. Didi kim: "Emre'm
sag olsun atamuz gitdi-y-ise. Emre'm bize ata yirinedr." didi. ki at pike gndrdi. Emir Sleyman ana bir nie oglan ve cariyeler gndrdi. Ve andan sonra dah Karamanogl'na ili gndrdi. "Karndaum Musi'yi koyvirme
kim ben sizn-ile gayetde dstluk ideyin." didi. Musi bildi
kim Karamanogl bard, Karaman' dan kaup sfendiyar' a
vard. Emir Sleyman [90a] ol hinde Bursa' da otururd. it
di kim Musi sfendiyar' a vard zerine tevecch itdi. Yrdi, Gynk yannda bir su kenarnda kond. Yaz-d, k old. Anda klad ve ol menzilden gmedi. Ol makamun
adna Beg Kavag dirler. Anun-un kim Emir Sleyman ol
kavak agac dibinde dayim sohbet iderdi. Hi sohbetden
hali olmaz-d. Gayet hub, merref makam-d ve ol aradan
sfendiyar-lan dah bardlar. Andan gp znik'e geldiler. znik'de gir sohbete megul ald, 'Ali Paa'nun minnet
414
arab-y-lan. sfendiyar dah Musi'yi Sinab' dan gerniye koyup flag'a gndrdi. Ol vakt flag'un beginn adna Miro
[Mirc] dirler-idi. Bu tarafda [90b] Emir Sleyman iitdi kim
Musi Rumili'ne gedi, srdi Emir Sleyman dah Edrene'ye
vard, [70] gir sohbete megul ald. Bu Rumili'nn begleri
dah iidp bildi kim Musi flag' a geldi, habar gndrdiler:
"Tiz gel kim karndaunun beglikden safas yokdur. Gice ve
gndz sohbet itmekden eli degrnez." nkirn Musi bu habar iidicek srdi Sillisrirn' e geldi. Andan Rurnili' ne.
Rumili'nn dah tavcalar ve tirnar erleri cerni'i Musi'ye
vardlar. Ol dah togr Edrene'ye srdi geldi. Emir Sleyrnan'a habar geldi kim: "Ne turursn, karndaun Musi iri
di." didiler. Ve: "Rurnili ana dndi." didiler. Emir Sleyman rnahrnur yatard, gc-ile kaldurdlar. Eydr kim: "Benrn memleketmde anun ne hkrni vardur." dir. [91a] Bu
habar syleyince "Hay u 1t;~usi iridi." didiler. Emir Sleyman tizcek binp kad, bir kye iridi, ol kyde Allah rahmetinevasl ald. Sonra ol kyl yi rnecrnu' ky-ile bile Musi oda urd kim: "Siz benrn karndaurn nin ldrdnz?" didi.
N azn
Gurur rnansbun yoldan kard
Sevinp aldugun elden kard
Ne itdn halka kim yzin evrdi

Sevenler cmle gnlden kard
arab u eng agana v hem saz
Musahibn olar badan kard
nkirn Musi Rumili'nde tahta gedi oturd, bunun tarihi

sekiz yz on inde-y-idi, karnda [91b] Emir Sleyman' dan sonra.
415
BAB [68]
Rumili tamam Musi'nn elinde olup zabt idi ve tirnar erieri ve sancak begleri tamam bi-kusur gelp ita'at itdiler. Nevahideki kafir begleri gir 'asi oldlar ve bu tarafda Amasiyye' de Sultan Muhammed iitdi kim Emir Sleyman Allah
rahmetine vard ve Musi Rumili'nde tahta gep oturm.
Sultan Muhammed dah srdi Bursa'ya geldi. Bursa kavm
dah istikbal idp tahta gedi, oturd. Cemi'i Emir Sleyman hkm itdgi yire bu dah hkm itdi. Emir Sleyman
Amasiyye'ye hkm itmedi. Bu hd evvelden hkm itmi
idi ol dah elinde.
Geldk bu tarafda Musi'nn re'y tedbiri nedr grelm. Kr ahmelik'i vezir idindi. Mihalogl Muhammed
Beg'i Rumili'ne beglerbegi itdi ve Simavna kads ogln kadasker idindi. Ve kendnn kul 'Azab Big'i emir-i [92a]
'alem idindi. Her bir sancag kendnn kullarna virdi.
Emir Sleyman'un dah bir ogl ve bir kz var-d, kaup s
tanbol'a girdiler. Vidin 'asi olm-d. Yrdi, bunlarun her
birin zabt itmege balad. Vard Perivedin'i [Pirevidin] ald
ve yannda Matara'y [Matar]dah ald. Andan Laz vilayetine yrdi. Kprl'yi ald ve hem Ohcabolu'y [Ogcabol]
ald. Turmadn aknlar ider o ld. Gah gah stanbol' a dah segirdr old, kapusn yapdurd. Andan gelp Silivri'ye d
di. Bunun-lan ceng ideyorurken bu Kr [71] ahnelik nazklg-ilen kad. stanbol' a girdi. Musi bundan hile tuyup
hayli vehme vard. Andan gp Edrene'ye vard. ntizar
old kim bu arh ne suret gstere.
Nazm [92b]
Musi'nn fikri budur kim tuta cmle 'alemi
Takdiri Hak' dur iden tedbiri ko sen ademi
Malik'l-mlkdr o mlkin dziben hem bozan
Bir kulna virmedi Hak ibu cmle 'alemi
Sultan Muhammed [Musl'nfi ?] tahta gemesinn tarihi
hicretn sekiz yz on altsnda vak' olund.
416
evriyaz:
Haza Menakb u Tevarih-i Al-i
Osman
BAB [69]
Anufi beyanndadur kim Sultan Muhammed bin Bayezid Han

diler kim karnda~n Milsi-y-lan bula.
Bu vilayetleri ekieler. Devlet her kanksnufi ise
Hak ta'ala emri-y-ile bu memlekete ol hakim ola.
Sultan Muhammed veziri Bayezid Paa'ya eydr: "Rumili'ne gemege tedark idn." didi. Bu ahnelik vezir MuS' den kaup stanbol' a girdgi vaktn sonra Sultan Muhammed katna gelmi-idi. Bayezid [93a] Paa eydr: "Sultanum, ahnelik Beg'i okyalum, gelsn grelm. Ol dah bu
babda ne dir." didi. Okudlar geldi, ana eyitdiler: "Rumili'ne gemek isterz, tedbir nedr?" didiler. ahnelik vezir
eydr: "Tekre ili gndrmek gerek kim andan gayr yirden gemege are yokdur." didi. "Zira kim Gelibob imdi
Musl'nn elindedr." didi. Heman-dem Geniboza [Gegibze] kads Fazlullah' stanbol'a ili gndrdiler. Anun-un
kim stanbol tekri evvelden ana i'timad idptururd. Zira
kon-y-d, bilrdi. nkim Fazlullah tekre geldi habar
ne-y-ise olund. 'Ahd peyman itdiler. Geldi hnkara maksud habarn virdi. muradca old. Hnkar devlet-ilen Bursa'dan gdi, yrdi geldi Yoras'a [Yoros] kond. Ol vakt
du'ac fakir kyde kaldum. Orhan'un [93bJ iman ogl Yah Fakh evinde hasta oldum Geyve' de; anda kaldum. Menakb- Al-i Osman' ta Yldrm Han'a gelince ol imam oglndan nakl itdm kim habar virrin.
Amma Sultan Muhammed Yoras'a kondukdan sonra s
tanbol tekri de ok gemiler gndrdi. Sultan Muhmmed'i
'askeri-y-ile tamam Rumili'ne gerdiler. Bu tarafda Musi
dah iitdi kim Sultan Muhammed Rumili'ne gedgin kendnn zerine yrdgin. Edrene' den kalkd Laz vilayetine yakn vard. Bu tarafda Sultan Muhammed dah varup
ncgez' e kond. Evrenezogl 'Ali Beg anda karu geldi. Andan kalkdlar yridiler. Giderken yolda Mihalogl Yah
karu geldi. Bu Mihal hd ol vakt Musl'nn beglerbegisi-yidi. Ogln kend [94a] gndrmi-idi.
El-hasl- kelam Sultan Muhammed Edrene'ye varnca ce417
mi'i begler yanna geldiler. Musi'nn yannda hernan akn

c kald. Ancak Semekov' da [Samakov, Samaku] ogra o ld.
Musi snup kad. Bir yirde at amura kdi. Kendnn bir
kul var-d, Derzi Saruca dirler-idi. Musi'nn atnun sinirin
ald, Musi'yi tutd. Sultan Muhammed' e getrdi. Alamn
adrda maslahat ne-y-ise [72] grdiler, yirine kodlar. Ol gice Bursa'ya dedesi yanna gndrdiler. Mihal' dah tutd
lar, Tokat'da Bidevi ardag'a gndrdiler. Smavuna kad
s ogln dah ogl-y-la kz-y-la znik' e gndrdiler. Sultan
Muhammed ayda bin aka 'ulufe itdi ve Musi'nn kul
'Azab Beg kad flak' a gitdi. Rumili tamam Sultan Muhammed' e feth old [94b] ve etrafun beglerine ililer gndrdiler.
Nazm
Kadimden tredr kardaa kymak
Ata v anay gussalu komak
Kabil kim Habil' e kyd ezelden
'Adet old ki hanlar buna uymak
'sa v ya Musa Emir Sleyman
idn bu tre ehlidr ahmak
Fena olur cihan-un ne zahmet

Cihanda adn kanluya dakmak
BAB [70)
An
beyan ider kim Sultan Muhammed

Rumili'nde karnda~n Milsf-y-lan megul-iken
bu tarafda Karamanogl Bursa'ya geldgin bildrr.
nkim Karamanogl h cum id p yridi Sivri [95a] hisar' a

geldi. Anun-un kim kend elinde-y-idi drt yann yka
boza haramlklar ide Bursa'ya geldi. Hac 'vaz Paa dah
Bursa'nun sbasyd. Karamanogl dah gelmedin ehrn
halkn okud, getrdi. Eyitdi: "Mslmanlar! Padiahumuz
Rumili'nde. Karamanogl geliyorur zermze. Hisar yarag olan kii hisara girsn." didi. "Ve anun kim yarag, hisar
418
evriyaz: Hazil Menilkb u Tevilrih-i Al-i Osman
yarag
yokdur, hisarda mahbus olmasun, kend ba yaragm grsin." didi. Ve hem bu halk dah anun gibi itdiler.
nkim Karamanogl Bursa'ya geldi hernan ehri oda urd, hisara ceng itmege balad. Mbalaga cenkler olund.
Ahir diledi kim Bnarba suyndan kim hisarun tara yannda [95b] gl olmudur. Diledi kim ol gln suyn kurda
lar ve Bursa kapusnun Zindan Kapusnun tarasndan lakm urd kim gln suyn ekeler dah hisar yanndag dereye akdalar. Bum Hac 'vaz Paa tuyd, kd; lakmclar
krd. Karamanoglu'nun ol midini kesdi. Otuz bir gn
cenk olund. Amma gah gah hisar halk dah hisardan kar
d. Hayli adamlar alurlar-d, getrrler dah Karamanogl'na karu hisardan aaga bagazndan aaga asakorlar-d.
Bunlar bu cenkde-y-iken nagah bir gn kapluca 'imaretine
Musi'nun lsi geldi. Karamanogl varup Mus'nun lsini
grdi. Hernan ol gice [73] kuyruk gte ksup kad. Kirmash yalndan [96a] toland kara agr kat renc yidi. Hamidili'nden gedi, kend harabasna vard.
Ve bu maceranun tarihi hicretn sekiz yz on tokuznda
vak' olund. Andan sonra Karamanogl'nun kad-'askeri
Karamrsel eyitdi: "Gel ber begm, ben du'acun gndr,
varayum Osmanogl'yla seni bardurayum." didi. Ol eydr: "Hay ne szdr! Barmazvan! Ol benm zerme gelrse ben anun-la haklaur kiiyin." didi. Bu szi kabul itmedi, kend bilisine yridi.
N azn
'Ad u kim gelse gitse olsa magbun
Ola hali, olma adi olma mahzun
Anun baht karalg yiter pes
Senn tali'ni Hak itdi meymun [96b]
Yzi gnli Karaman'un karadur
Karanulukda kald zar u mecnun
419
BAB [71]
An
beyan ider kim Emir Sleyman Allah rahmetine

kim stanbol' a iledptururd.
Anun ogl ahvaln bildrr.
vard
ogln
Sultan Muhammed kim koup Musi-y-ilen yrrken stan

bol'un tekri Emir Sleyman' kabul itmezlendi. Ya'ni kim
Sultan Muhammed ile 'ahd peyman var-d. Anun-un
oglan kabul itmedm dimek ister. Oglan dah flak' dan
kup gitmek istedi. Karn Ovas'nun aknclar oglanun yan
na varmak istediler ve yanna dah vardlar. Eyitdiler kim:
"Gel ber biz senn-ile bile oluruz." didiler. Oglan Yanbol'ya iletdiler. Sultan [97a] Muhammed' e habar itdiler. Bu habar iidicek hcum id p yridi. Bu oglan yannda olan
aknalar Sultan Muhammed geldgin iidicek kaup tagl
dlar. Oglanun bir lalas var-d Derziba Zaganoz dirleridi. Ol Zaganoz oglan tutup Sultan Muhammed' e getrdi.
Sultan Muhammed dah oglanun gnli gzini ad, bu dnya gzini rtdi. Bursa'ya gndrdi. Kend dah ardnca
Bursa'ya vard. Emir Sleyman'un bir kz dah var-d. Bursa' da an bir sancak begine virdi ve oglana dah tirnar virdi.
Geyve yresinde Akhisar dirlerdi. Anun nevahisinde ardak kyi dirierdi bir kafir kyin virmiler-idi. Her vakt kim
Sultan [97b]Muhammed Bursa'ya gelse Emir Sleyman'un
oglun getrrdi, ok nesne 'atalar iderdi. Karndaum ogldur dir-idi. Dayim hoca grp gnlcgin ele alur-d. Ve
kzkarndana dah hayli 'atalar ider-idi. [74]
Nazm
Elne her ne girse ksmetndr
Veger rahat vegerni mihnetndr
Dime kim ola oglum tuta yirm
Nasib olmasa ancak niyyetndr
Demnde fursatun sen germe
Yile virme bu 'mri ni'metndr
420
evriyaz: Hilzii Meniikb u Teviirih-i Al-i Osman
BAB [72]
An
beyan ider kim Sultan Muhammed bin Bayezid Han

Musl'yi kim giderdi
[98a] andan sonra neye megul old.
karnda
nkim Karamanogl bunun gibi mhmel hareket itdgini

iidicek Sultan Muhammed srdi Bursa'ya geldi. Evvel s
fendiyar'a ili gndrdi. Eyitdi: "Ya sen gel veya oglanlarundan birini 'asker-i mansuruma gndr. Ve illa hazr ol
kim uda zerne varurn." didi. sfendiyar bu habar iidi
cek hernin ogl Kasm Beg'i gelen iliyle bile gndrdi ve
Sultan Muhammed bu tarafda Germiyanogl'na da ili gndrdi. Eyitdi: "Karamanogl ki benro vilayetme bedbahtlk itdgini grdn. Ben anun zerine yrrin, sen dah benm-ile dostlgun gstermek gereksin. Ben anun zerine
inaallah Seydigazi' den togr ksam gerek. [98b] Sen dah
'asker-i mansuruma vilayetnden azk gndresin. Ve illa
hazr ol kim sana da varurn." didi. Germiyanogl eyitdi:
"Azg-un ne minnet, hizmete ben dah yz sriy bile varayn." didi. Hem eyle itdi ve mbalaga azklar gndrdi.
Ta hnkar ol memleketevarup gelince Germiyanogl'nun
srgni eksk olmad; turmadn dayim vard.
N azn
Eydr dostluk itmek hanlar-lan
Mdara ya mahabbet anlar-lan
Ve bari her cihetden sz kabul it
Kulagun din ola hem varun-lan
BAB [73]
nkim Sultan Muhammed mbalaga leker cem' itdi,

andan togr vilayet-i Karaman'a tevecch [99a] itdi.
Anda varup ne'yledi. An beyan ider.
Bursa' dan kd, srdi Akehr' e vard. Vardug gibi Ahehr'i virdiler. Andan Konya'ya tevecch itdi. Bu tarafdan
421
Karamanogl
gelp karulad. Konya ovasnda ogra itdiler. Karamanogl Muhammed Beg'i tutdlar ve byk [75]
ogl Mustafa'y tutdlar. Andan sulh itdiler. Akehr'i ve
Seydiehri'ni ve Oklug' ve Krehri'ni ve Begehri'ni ve
Sivrihisar' ve Cemaze Hisar'n [amard Hisar'n] ve
Nigde'yi bu zikr olunan hisariar virdi. Tamam sulh itdiler.
Sultan Muhammed Karamanogl'n hil'atlad ve sancak
virdi. Tavla-y-lan atlar ve katdar ve develer virdi, gndrdi. Hernin ki ordnufi te ucna kacak at [99b] oglanlarnufi otarturdug atlarn ellerinden ald ve eyitdi: " 'Osmanogl-y-lan 'adavetm ta kyamete degin bakidur." didi. Ziyade bezbahtlklar dah itdi.
N azn
Karaman' da bulnmaz togru bir yar
Veliler ok bile kolma u ayyar
der kavl karar u 'ahd peyman
er andlar yalan ok ider inkar
Begi v kadis eyh mderris

Hiledr ileri hep caru rnekkar
Kazanakoysa kaynatsafi bizmle
ligi yaga dir karma zinhar
Diyesin m'min-isefi dst olalum
Cevabdur benem m' mine gaddar [100a]
Hasakim Al-i 'Osman' dan olasn
ziyade olur sfat cebbar
Dah
Tekebbr fuzuldur bil Karaman

Anufiun kahr idpdr an Kahhar
422
BAB [74]
An beyan ider kim Sultan Muhammed-i Gazi
bni Bayezi'd Han Bursa'ya gelp
ve andan sonra flag'a 'azn itdgini bildrr.
Etrafun lekederini cem' itdi. Ve Karamanogl dah leker

gndrdi, sfendiyar dah ogl Kasm' gndrdi. nki
sultan Muhammed devlet-ilen yridi, Tuna kenarna geldi,
kendsi anda turd. Yirggi'yi yapd. Amma aknclar koy
virdi. Mbalaga toyum geldiler. Andan sonra flak'un begi
ili-y-ilen haracn gndrdi. ta'at- klll [100bJ itdi ve dah
oglanlarn kapuya hzmete gndrdi. Andan dndi devletilen Sultan Muhammed Bursa'ya geldi.
sfendiyarogl Kasm Beg hnkara eydr: "Ben gitmezin."
dir. "Sultanum kapusnda hizmet iderin." dir. Andan hnkar dah sfendiyar' a ili gndrdi. "Karndaum! Kasm
eydr, bana vilayetnden tirnar sadaka it, dir. Ben dah vireym." didi. "Amma sen dah Tosya'y ve Kankn'y ve
Kal'acug vir." didi. sfendiyar Beg dah hnkarun veziri
Bayezid Paa'ya, Va'iz Muhammed dirler-idi bir aziz vard, an paaya gndrdi kim: "Kerem lutf idesiz, hnkar
hazretinden dilek idesiz kim benm dirligm bu Kastamon-y-la Bakr [76). Kresi'nden-durur. imdi Kenkr'y ve
Kal'acug' ve Tosya'y nevahisi-y-ilen [101aJ bile virdm,
lutf idp kabul itsnler ve ben bunlar hnkar hazretine virrin, Kasm' a virmezin." didi. "Anun-un kim ol bedbahtdur." didi. Hnkara bunlar 'arz itdiler. Hnkar kabul idp
gir Kasm' a sadaka itdi. Kasm ta linceye degin atasna
varmad, ta linceye degin Al-i 'Osman'un 'atebe-i aliyelerinde old, ayruk getmedi.
N azn
Nedr bu fitneyi gr arh- gaddar
dinmez ata ogln kendye yar
Heva yili cefa burcndan eser
milkini esbab-:la deyyar
Ykar
423
Bu bir iki nefes virp alanlar

Sor ahir haln ol nie tuyar [101b]
un bilmez ki son n' alsardur
Binp 'mr atma turmaz ha apar
At
yorulur u kend yorulmaz

alur bir iki Tatar
Bagazn
Kan
milk
kan mansb kan
Bozuld tavlas
cah
v gitdi katar
BAB [75]
An
beyan ider kim Sultan Muhammed bin Bayezid Han

ne silret-ile ald.
Samsun'
Sultan Muhammed'n ogl Murad Han Amasiyye'de olurken Kafir Samsun' oda yakd. Kafirleri ehri brakdlar gemiye girp kadlar. Sultan Murad' a habar old. "Kafir
Samsun' yakd" didiler. Rum beglerbegisini, Baarogl
Hamza Beg'i gnderdiler. Vard, Kafir Samsun' zabt itdi.
Sultan Muhammed' e habar [102a] gndrdiler. "Kafir Samsun'n alup zabt id n, Mslman Samsun'n almaga kolay
old." Bu habar Sultan Muhammed iidicek dah hcum
idp yrdi. Amma Baarogl Hamza Beg hisardan getmedi. Mslman Samsun-y-la her gn cenge balad. Bu tarafdan Sultan Muhammed dah gelp Marzuvan' a [Merzifon] kd. Andan yrdi Samsun' a indi. Hisar iinde sfen
diyar'un ogl Hzr Beg-idi. Sultan Muhammed varcak H
zr Beg kal' ay teslim itdi. Baarogl Hamza Beg sord sfen
diyarogl Hzr Beg' e: "Cenk itmeden hnkara nin virdnz ehrnzi?" didi. Hzr Beg eyitdi: "Bizm ehrm
zn zindeganesi bu kafir ehriyle-y-idi. nki kafir ehri
harab old ve sizn elnze girdi, imdi gir bize bunda rahatlk yokdur." [102b] didi. "Sizn-ile bizm dostlugumuz
rdeg-ile kaz konulgna benzer." Sultan Muhammed H
zr Beg'e hil'atlar ve ni'metler virdi. "Ve eger yanumda durursan sana yah tirnar vireym." [77] didi. Ol Hzr Beg
424
evriyaz: Hfza Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
eyitdi: "Karndaurn Kasm yanundadur, ben anun-lan bir

yirde turrnazn." didi. Anda hnkar yannda turrnaga ihtiyar itrnedi, vard atasna getdi.
N azn
Tebeddl olrnag-un old 'alem
Tebeddl son baki old adern
Cihanda 'arifan yurt tutrnarndur
Benrn dirneg-ile kuruld nizarn
Nizarn ki gaflete rna'den-i hasdur
Olupdur rna'den-i akluna erkarn [103a]
Bu gaflet tedbirinden gemedn sen
'Ak! haln-ile yri epsern
BAB [76]
Sultan Muhammed kim Samsun' ald, Bursa'ya giderken
skilib'e ograd. Anda ne grdi ve ne'yledi, an beyan ider.
skilib' e gelicek anda rnbalaga Tatar evlerin grdi. Sord kim:
"Hay bu evler ne evlerdr ve kirnfidr?" didi. Eyitdiler:

''Minnet Beg'fidr." didiler. Ve eyitdiler: ''Tatar Sanakavog
l [Sarnakarogl] dgn eyledi, anufi dgnine vard." didiler.
Sultan Muhammed dndi, Bayezid Paa'ya eydr: ''Ternr bu
vilayetden Tatanalup gitdi didilerdi, ya bu vilayetde bunlarufi begleri dgn eyler, biribirine varurlar gelrler-irni. Benrn sefermde bile bulnrnazlar. Bunlan [103b] srp RUmili'ne gerrnek gerek." didi. Minnet Beg'i okutd, andan sofua
bunlarufi cenl'isin srp Filibe yresine gerdiler. Konu hisannufi yanna yurd gsterdiler. Minnetogl Muhammed Beg
Konu' da bir 'irnaret yapd ve bir karhansaray yapd, yirlenp
anda kaldlar. Ol aray makarn idindiler, oturdlar.
N azn
Tatar bulrnaz-d ayran ieydi
Dere v taga hem konup geeydi
425
Yannda
Bulmaz
bzme yanug v akmak

kav ki akmagn akayd
Sridi geldi akn begi old

Kafir kzn gzedr kim kapayd
Didiler Minnetogl Gazi alm [104a]
Gaza yolnda bulsa can atayd
BAB [77]
beyan ider kim Simavna kads oglnuii. kethdas
kad-'asker-iken Brklce [78] Mustafa Karaburun'a varup
ne'yledgin bildrr.
An
Simavna kads ogl kim znik' e geldi, Mustafa dah Aydn

iline vard. Andan Karaburun' a vard. Ol vilayetde hayli
muraylklar itdi. Aydn ili vilayetinii. ekserin kendye
dndrdi ve hem bir nev'a tertlb ayin eyledi. El-hasl- kelam ol haclde vard kim kendyi bile tebih-i nebi v veli
didrdi. Riyada ol mertebeye vard. Bu tarafda Simavna
kads ogl bum iidicek, kim Brklce bunuii. gibi terakkidedr, bu dah bir gn znik' den kad; srdi sfendiyar' a
vard. Andan deniz kenarna [104b] inp gemiye bindi. f
lak'a gedi ve bunda gelp aga denizine girdi. Ve illa Brklce-y-ile ittifak bileydi.
Sultan Muhammed dah Bayezid Paa'y ve ogl Murad
Han' bile gndrdi. Karaburun'da vardlar, Brklce-y-ile
buludlar. Mbalaga ceng olund. Tarafeynden hayli adamlar krld. Ahir'l-emir ceng arasnda Brklce'yi paralad
lar. Ol vilayeti bi-temamihi zabt itdiler. Giderecek adamlarn
dah giderdiler. Vilayetini beg kullarna tirnarlar virdiler.
Andan Bayezid Paa gir Ma'nisa'ya geldi Torlak Ho Kemal'i anda buldlar. An dah bir mridi-y-ile bile asakodlar.
Bu tarafda Sultan. Muhammed dah srdi Sirez' e vard ki
Selanik'e de. Ve bu tarafda Simavna kads ogl kim [105a]
aga denizine girmi-idi, birka bedbaht saflan gndrdi
vilayetlere kim: "Geln bana imden gir padiahlk be-
426
nmdr, bana virildi." didi. "Taht bana musahhardur. im

den gir sancak isteyen gelsn, sbalk isteyen gelsn ve
tirnar isteyenler gelsn." didi. "Ve her maksud olanlar gelsn." dir. "imdi gir ben huruc itsem gerek. Bu vilayetde
halife benem.". Ve Mustafa, Aydn ilinde huruc itdi. "Ol dah benm hizmetkarumdur." didi. Bu imdiki soflar dah:
"Biz dervilerz, Hak-un." dirler. Bular dervi degllerdr. "Bir gn eyhmz huruc ider, biz dah vardur kim
begler oluruz." diyp eydrler, dimaglar fesada varmdur.
Nazm [105b]
Hak' a talib cihanda az kii var
Soflar kamus hd lut umar
Klur
namaz Vedud dir yalvarur ok

Varur beg kapusna tirnar umar
Banda dal u ya knbed geypdr
Ma'ani sylesen dir kan himar
lahi sana sgndum bu haldan

Bu gaflet uyhusndan canum uyar
Diyesin sufi Tanr'y hazr bil

Cevab dir ki Tanr eyhe uyar
Diyesin sufi kafir oldun anla
Yakin iman kor o kfre uyan er [79]
BAB [78]
Simavna Karls
an beyan ider.
ogl
ve
ahval [106a]
neye yitidi,
Aga denizinde tururak hadem ve haem hayli evket hasl eyledi. Anun-un kim sancaklar ve sbalklar adad
ve hayl tovcalar dah yanna cem' ald ve tirnar erieri dah kim Musi yannda kad-'asker-iken Simavuna kadsogl
tirnar alvirdgi adamlar yanna cem' aldlar. Amma bu
varan halklar bakaturdlar kim bunun iinde hi hayr yok.
427
Heman-dem Simavna Kadsogl'n tutdlar. Sirez'de Sultan Muhammed'e getrdiler. Sultan Muhammed yannda
olurd, Mevlana Haydar dirler-idi 'Acem' den yinile gelmi
bir danimend var-d. Ana sardlar kim: "Bunun ahval niedr ve bunun hakknda ne dirsin?" didiler. "Bu dani
mend kiidr." [106b] didiler. Mevlana Haydar eydr: "Bunun kan helaldur ve mal haramdur." didi. letdiler, hazar
iinde beyne'n-nas bir dkkan ninde bagazndan herdar
itdiler. ldkden sonra birka cnb mridieri indrdiler,
varup bir yirde mezar itdiler.
Nazm
Danimend
beglik ister gr asld

rk ok atd hem yay yasld
Heva-y nefs an badan kard
Uzun sanular krd ksld
Dilerdi ceng ideydi padiahlan

Dah ogramadn snd basld
ki ogln kad znik' de gitdi

Yannda
ok s.1f ba kesildi [107a]
S' AL.- man-la m gitdi veya ne?

CEVAB.- Allah bilr; ancak hayatnda ve mevtinde bilmezz kim i'tikad nenn zerine-y-idi ve bilmezz kim cann dah ol i'tikad zerine mi virdi.
Nazm
rk sfi dili Allah' syler
Gnlde altun u akay soylar
Gayet eysi dir olsa pilav ok
bigi ol toy soylar
alclar
Yalan
sfiler ok kopd imdi

Uyup dellere soyn soylar
eyhmz sultan alsar

inanur ana uyar zank soylar
Kimi dir
428
BAB [79]
An beyan ider kim Sultan [107b] Muhammed
Bursa' da 'imaret yapd, aiia birka pare
kafir kylerin istedi kim vakf ide.
Buldug kyleri ne suret-ilen buld, an bildrr.
Halk eyitdi Sultan Muhammed' e: "Bu deniz kenarnda

hayli katir kyleri vardur. Mslman vilayeti iinde olurlar ve illa stanbol'un dirilrler." Bu habar Sultan Muhammed iidicek zerine 'asker gndrdi. Kyn birisi Geniboza' dan te Herek' dr [Hereke]. Katiri grdi kim zerlerine 'asker-i slam geliyorur, hisar brakd, stanbol'a kad. Ve biri dah Eski Geniboza'dur. Ol hayli ceng itdi. An
yagma itdiler, aldlar. Andan sonra evlerini Mslmanlara
virdiler. Biri dah [108a] Taruclar' dur. Ol 'ahd-ilen ita'at itdi. An dah 'imarete vakf itdi. Ve biri dah Pendik' dr. Kafiri kaup stanbol' a gitdi. Ve biri dah Kartal' dur. Anun
dah katiri kaup stanbol'a gitdi. El-hasl- kelam bu deniz
kenarnda olan hisarcuklar kim vardur, imdiye dek gah
katire dnerdi ve gah Mslmanlara dnerdi; ta Murad
Han ogl Muhammed' e gelinceye degin.
Ve Sultan Muhammed kim Bayezid Han ogldur bunun
saltanatnun tamam olmas hicretn sekiz yz yigirmi drdinde vak'olund, vallahu a'lem.
Nazm
Cihan kimseye vefa itmemidr
Di kimdr kim gele ya gitmemidr [108b]
Hisarda
kki
Kod kki
mutabbak yapanlar
gider san yapmamdur
Benem sultan benem hakan diyenler

Yalan da'vi-y-ilen mi gitmemidr
Gelen geer konan ger 'Aki
Du'as makbul olan gememidr
429
BAB [80]
An beyan ider kim Sultan Muhammed Han
kim Bayezfd Han ogldur, 'alem-i fenadan beka sarayna
intikal itdgi vaktn ogullar ve kzlar ka kald
ve padiah kim old ve kendnfi vefat dah
ne suret-ilen old, anlar bildrr.
Sultan Muhammed'n drt ogl ve yidi kz kald. Kendnfi vefat Edrene' de [109a] ald. Hernin ki ba yasduga kad,
vezirlerini cem' itdi, eyitdi: "Tizcek ulu oglum Murad' getrfi." didi. Hernan ol sa'at anigirba Elvan Big'i gndrdiler. Eyitdi: "Ben hd bu dekden kalknazn ve Murad Han
gelmedin lrin, memleket biribirine toknnadn tedark
idfi. Benm vefatum tuyurmayasz, ta Murad Han gelince." didi. Veziri Hac 'vaz Paa ve Bayezid Paa ve brahim
Paa bir yire cem' aldlar eyitdiler: "Eger hill bir drl olursanie itmek gerekdr." didiler. Hac 'vaz Paa eydr: "Gelfi kul maslahata gndrelm, kapu birez yiynilsn. Andan safira tedark ne-y-ise idevz." [109b] didiler. Derhill divan itdiler ve eyitdiler kim "Padiahumuz zmirogl'nufi
zerine gider. Padiah eydr: 'Kulum olanlar varsun Anatol beglerbegisi birle Biga'da bulsunlar' didi, 'ale't-ta'cil
kufi." didiler. Ve hem 'ulufelerin virdiler ve Anatal beglerbegisine de habar gndrdiler. ''Tizcek lekeri Biga'ya cem'
idesin." didiler. Hernan kul turkrmadlar, gndrdiler, [81]
gitdi. Amma kapuda her gn divan iderler, sancak ve tirnar
virrler aludar ve masalhlar grrler ve illa hakimler dah
girrler karlar ve paalara hakimler deva-y-un her birisi
bir drl otlar isterler kim hnkara ya'ni 'ilac iderler. Amma
bu tarafa turmadn ulak [110a] gndrrler kim anigirba
Elvan Beg' e vardugufi maslahat tut didilerdi.
Bir gn silihdarlar galebe itdiler paalamii zerine: "Padiahumuz kan? N'old, kmaz?" didiler. Paalar eyitdiler:
"Bu hakimler komazlar kmaga." didiler. Agalar dah eyitdiler: "Elbette girrz padiahumuz grrz." didiler. Hac 'vaz Paa eydr: "mdi bugn sabr idfi irte karalum,
gelfi grn." didi. Gurdzen dirler-idi 'Acem' den gelmi
430
bir hakim var-d. Yldurum Han'un hekimi-y-idi. Vard bir

tasnif itdi, meyyitn arkasna bir oglan oturtd. Hakim bir
san'at-la nesne dzdi ol oglan meyyitn elin hareket itdrr. Meyyit kend eli-ylen kendnn sakaln [110b] sgar.
Hakim paalara gel p dlbendin yire urd, eydr: "Komazsz kim padiah h ola. Bizm buncadan ber aldugu
muz zayi' idersiz." didi ve paalar dah eydrler agalara.
Eydr: "Hele midmz vardur Allah'dan kim Hak ta'ala
saglk vire." didi. Agalar dah grdiler, padiah kend eliylensakaln sgadugn grdiler, varup kend hallarna gitdiler. Gir paalar ve hakimler padiahun koltugna girdiler, saraya iletdiler.
Nazm
Gine bin drl suret dutd 'alem
Kar mur alsardur bu adem
Yeni szler diyiserdr bu diller [111a]
Yini defter yazsardur bu kalem
Dzildi geldi v adi melamet
Ki her ferah yannda yolda gam
Cihan nakn nakka byle yazd
Nitekim dn gndz olmad kem
irince ol Murad Han murada
Nie nutk u natklar ald ebkem
BAB [81]
An beyan ider kim Sultan Murad ne suret-ilen gelp
padiah old ve karndalar dah n'old? Anlar bildrr.
Sultan Muhammed'n meyyitini krk bir gn sakladlar ve

ol zikr olman maceralarla. nkim Sultan Murad Han geldi Bursa'ya, [111b] tahta oturd ve hutbe-i padiahi kend
adna okund ve Sultan Muhammed'n meyyitini Bursa'ya
getrdiler. Hernin ki meyyit zahir ald, 'alemde ur u er fitneler dah yaylmaga balad. Bu tarafdan zmirogl [82]
431
deprendi ve ol tarafdan Menteeogl deprendi ve etrafun

begleri deprenmege balad. Yir yirin her birine ililer gnderdiler, teselli itdiler ve begler dah sakin aldlar.
Nazm
Yine nagmay agaz itdi bu saz
Neva v zengle rehavi ehnaz
Giderdi perdeyi 'alem yzinden
Bu khne nev 'arus gr ne ider naz
[112a]
Cihan kim inklab atma bindi

Hareket kamus old servaz
'Ayan olmak diler bil ur u erler
Tavukiar ahinem dir ister o kaz
Ald salra
Ykld
var old saraylar

kapular bozuld divar
BAB [82]
An beyan ider kim Sultan Murad kim Bursa'da tahta gedi,
bu tarafda Rumili'nde ne zahir old.
Selanik' de bir Dzme var-d kim: "Ben Bayezid Han ogl

Mustafa'yam." dirdi. Selanik' den kup Vardar Yinicesi'ne
yrdi. Evrenez oglanlarnun ba'zs anun yanna vard
lar. Andan Sirez'e vard, hisarn virdiler, Edrene'ye vard,
an dah virdiler. [112b] Ma-hasal- kelam cemi' Rumili ana
dndiler. Ol Yinice' deyken bu tarafda Ana to h' da Sultan
Murad'a habar geldi. Begler Bayezid Paa'ya eyitdiler:
"Rumili'nn beglerbegisi sensin. imdiye degin baln sen
yidn, arusn dah sen syndr." didiler. Hernan Bayezid Paa dah yridi, Gelibob'ya geldi. Anda habar geldi
kim: "Nireye gidersin Rumili hep ana dndi." didiler. Bu
dah srdi, Edrene'ye vard, elin pdi, gir evvelki mertebesi makamnda turd, mukarrer old. Bunun ardnca z
mirogl Cneyd Beg geldi. Ana dah vezirlik virdiler. z-
432
mirogl
tedbiri-y-ile Rumili'nn yayasn msellem itdiler.

itdiler_ imdiki zamanda eriye
giden kiiye ellier aka [113a] harlk virrler, andan kald_ Ve hem 'azab agrtd_ Gelibol'nun gemilerini berkitdi
ve ne kadar kim tuvucalar var-sa cemi'isini kgrtd, getrdi. El-hasl- kelam Rumili'nde sipahi adnlukimse komad, gz yumd, Edrene' den kd_ Sazludere'ye kond_
Bayezid Paa'y anda ehid itdi. Bunlarun fikri bu-y-d
kim Bursa'ya varalar. [83]
Ba'zsn ba'zna harlk
Nazm
Fikirl tedbirn ko takdirde bak
Ki kudret gstere 'ilminden ol Hak
Okyup
anlama d un 'ilm-i Hak' dan

Fenadan anladun m ders sebak
Sen umdugun bu kapuda bulnmaz

'Abesdr kapu kakdugun o tak tak
Var zmirogl sz sazna uyma [113b]
Dirneyeler kaan Mustafa'ya bak
BAB [83]
An
beyan ider kim Bursa' da olan paalar dah

ne mesalih grrler ve ne re'y tedblr iderler.
itdiler kim uda Dzme zerlerine geliyorur, paalar dah
bi old_ brahim Paa, Hac 'vaz Paa ve dah Temrta oglanlarnun
i dah paa old_ Birinn ad Umur ve biri Oru

ve biri 'Ali. Bunlar yle ittifak itdiler kim Mihalogl Muhammed Beg'i Tokat habsinden karalar, Sultan Murad'a
getreler ve hem anun gibi itdiler. Hernan habsden kim
kardlar. Geldi bizm Elvan elebm Tekyesi'ne ograd_ Ol
vakt fakiri ald bile gitdi. Ulubat kprisini Sultan Murad
kesmi-idi, kprinn banda otururlar-d_ [114a] Dzme
dah geldi, kprinn te bana kond_ Sultan Murad'un vezirleri her biri birer mesalih boyunlarna aldlar. Hac 'vaz
433
Paa'y Glba'nda kodlar.
"Mustafa nagah ol tarafdan

gemesn." didiler. Dzme-y-ilen Sultan Murad lekeri biribirin gzleyp tururlarken Mihalogl Muhammed Beg Tokat habsinden kup geldi, su kenarna iridi. Evvel szi bu
ald kim: "Bire Trk Turhan, bire hayin!" diy agrd. Andan sonra Kmlogl'na agrd ve Evrenezoglanlar'na agrd. Cemi'i Rumilinl su kenarna geldiler. Ba'zs selam
dah virdiler ve hem sz ve kelam itdiler kim eyitdiler: "Mihalogl Muhammed Beg dah diriymi." didiler.
BAB [84]
An beyan ider kim Hac ' vaz Paa
[114b] Mustafa'ya ne suret-ilen mektub yazup gndrdi.
Ol vakt Muhammed Beg Rumili'nn begleri-y-ilen syle

dgin Dzme Mustafa dah kendsi iitmi-idi. Bu tarafda
Hac 'vaz Paa bir mekhlb yazd. Mektub iinde Dzme
Mustafa'ya yle didi kim: "Sultanum bilmi ola kim Rumili'nn tuvucalar ve begleri ittifak itdiler kim fulan gice Murad Glba'ndan tolana. Anlar dah sultanum tutup ele vireler. Bu veeh-ilen bir nice drl dah drlig-arniz keleciler
dah yazd ve yalandan yeminler itdi. Mekhlb drp gndrmi-idi. (84] Ve hem ol giceyi ta'yin itmi-idi kim Hac
'vaz kendsi ol didgi yirden vard. Sultan Murad devletile [115a] didi, tekbir getrdiler ve nekkaralar aldlar. Dah
Mustafa'nun zerine yridiler.
Mustafa h rnekttib- tezvire i'timad itmi-idi. Hernan at
na gc-ile bindi kad. zmir dah mektuba muttali' olm
d. Ol dah eydr: "Kamak gerek." didi ve kad. Amma
Evrenezl ve Tuvucalar kanadlar ve' Trk Turhan dah
kamad. Hac 'vaz Paa Mustafa'nun ardnca varmad.
Hernan adrna kond, tizcek kpryi dzdiler. Cemi' 'asker gep anun ordusna kondlar. Hac 'vaz Paa bir ahadun bir kln kesdrmedi. Bu kamayan begler ve tuvuclar
Sultan Murad'un gelp elin pdiler. Amma brahim Paa
eydr: "Cemi'isin bunlarun krmak cayizdr." dir-idi. Hac
434
evriyaz: Hazi\ Menakb u Tevar1h-i Al-i Osman
'vaz eydrdi [115b1 "Krmak cayiz degldr." dir-idi.

Anun-un kim bunlar zmirogl fesada virdi. Zira anun gi-
bi bir beg kii Dzme'yi bekledi; bunlar hd ne bilrlerdi.

Anun dzme-y-idgin bilmedklerinden dndiler.
Nazm
Karnda
Fesad
bil yalan dibi yakncak

grinr togr bakncak
Yalandur sini ileden cahime

Bilinr ol yalan dilden kncak
Bilindi Dzme Mustafa yalan
Ald 'avrat zmir kancak
Yalana tanuk ald zmirogl

Bilindi kuyrugn ksup kancak
Ve bu maceranun tarihi hicretn sekiz yz yigirmi
[116a]
biinde vak' olund.
BAB [85]
An beyan ider kim Mustafa kim kad n'old
ve Sultan Murad Han- Gazi dah ne'yledi? An beyan ider.
Bu tarafda Dzme Mustafa kaarak Biga suyna geldi. Gemesini baarmad, geldi, Biga kadsna ok filori virdi. Kad
dah ged gsterdi. Bir bi on adam-la gedi, amma cemi'i
agrug brakm-d. Andan nci gn alnca Gelibal'y gedi, oturd, vard. Anda Gelibol' da ne kadar gemiler var-sa
karaya ekdrdi. Yasak itdi kim bir gemi beriden teye gemeye ve kenarlar dah bekletdi. Bu tarafdan Sultan Murad
dah ardnca gp yrdi, Biga'ya geldi. Sultan Murad' ahabar virdiler kim kad ged gsterivirdgin Mustafa' ya. Sultan Murad dah kady [116b] ged bana bagazndan asakodlar. Andan sofua srdi Lapsek'ye indi, kond.
435
N azn
nmde iki derya sed olupdur
Biri hayret birisi ab olupdur
Bu hayret yavlak ald bini benden
Meded-girm hernin Allah olupdur [85]
Murad-bahsn muradn
vir Murad'un
midm ya lah sana kalupdur
Elin tut ben yetimn ya lahi
Dile maksudun Murad olupdur
BAB [86]
beyan ider kim Sultan Murad Rumili'ne
ne suret-ilen gedi.
An
Bu Gelibol' da bir 'ameldar var-d, Taharetsz Hatib dir leridi., [117a] ol brahim Paa'nun mrebbas-y-d. Bu tarafda
Sultan Murad kim tururd, amma Ece Ovas'nda bir kafir
gemisi bulnd. Bu 'ameldar ol gemiyi kafir-ilen mu'amele
ider gibi old. On bi biii filoriye kavl itdi kim Murad Han'
kapus halk-y-lan Ece Ovas'na gere. Tamam kavl karar berkitdiler. Kumburun'dan 'ameldar bir kii yzdrdi,
geee-y-ile gedi. brahim Paa'nun adrn buld, geminn
habarn virdi ve her ne kim habar ne-y-ise bildrdi. Ve gemiden dah bir kayk gndrmiler kim kendlern kandalklarn dah bildreler diy. El- hasl- kelam biribirini bildiler. Tekrar gir paalar-lan kavl u karar itdiler. Giceylen sabaha degin hayli bari adam gerdiler. Ol gice paalar ve
Murad Han dah bile gedi. [117bJ
Mustafa'ya habar iridi kim: "Murad Han Ece Ovas'ndan
ber Rumili'ne gedi." didiler. Hernan iitdkleyin Mustafa at arkasna geldi ceng ider gibi old, Bolayr yoln eline
ald yriyivirdi. Bu tarafda Murad Han' Gelibob halk karulad, ta'zim-ile ehre getrdiler. Mustafa'nun ahvaln dah Sultan Murad'a bildrdiler. Murad Han dah turmad
leker-ilen ardna ddi. Mustafa Edrene'ye vard. Edrene
436
evriyaz: Haza Menakb u leviirih-i Al-i Osman
halk iitdiler kim Murad Han bunun 'akabnca geliyorur,

Mustafa'ya mukayyed olmadlar, herif dah tydi, Edrene'den kup kad_ Sultan Murad Han dah ma'an iridi.
Mustafa'y kovdlar; Kzlaga Yenicesi'nde ardndan irp
[118a] tutdlar_ Gir Edrene'ye getrdiler, hisar burcndan
aaga asakodlar. Halk min-klliyye temaa itdiler.
Nazm
Yalan
dzmelern ii bitdi
Dili dnmez an bir kii tutd
Didi bir hr hakir u kaltabansn

Buzagu ipini boynma takd
Srp yayan getrdi han nine
An begdr diyenler cmle bakd
Didi bir szm var hana diyeyin
Heman-dem cellad agz yire kakd
Kodlar
Sonuc
bir nie gn kim asld

bir k delge dkd [86]
BAB [87]
An
beyan ider kim padiah kim [118b] Edrene'de oturd.

Etrafuii kafir beglerine ililer gndrdiler, an bildrr.
Vlkogl'na ililige Ni Togan'n gndrdiler. Ol dah Sultan
Murad'a bir ili gndrdi, gaza-name ve hem taht kutlulay_ Ve dah didi kim kend ilisine: "Sultan Murad'dan dile, Sofya' dan bersin bana virsn ve ben dah anun ha.sln
dan ziyade nesneler gndreyim." didi. li gelp Sultan
M ura d' a bu habarlar nakl id p bildrdi. Paalar eyitdiler:
"Kabul itdk." didiler. Vlkogl mbalaga armaganlar gndrmi-idi ve hem: "Kzum dah vireym." didi. Vlkogl-y
lan 'ahd karar olund_
Bu tarafda stanbol tekrine dah Geniboza kads Fazlullah' ili gndrdiler. Zira ol evvelden tekr-ile konyd_
437
Tekrn ana i'timad var-d. Tekr eydr: "Mevlana Kad!

[119a] Vlkogl'na bunca yirler virdnz, bana dah Vize'den
bersin virn." didi. "Sizn-ile dstlk idelm." didi. Kad
eydr: "orlu' dan hadd u snur olund, ncgez'i dah bile
virdiler." didi, 'ahd olund.
Nazm
Paalar bunlayn tedbir itdi
Veli ne kim olur bil takdir itdi
Konuld Evrenezogl ucnda
Buyurd
han ana kim
akn
itdi
Dah flak temerrd itse kat

Firiz Beg dah flak' a yas itdi
Hemie flak ii egrilikdr
Firiz anun-un ok akn itdi
BAB [88]
An beyan ider kim Sultan Murad [119b] Dzme'yi
bir tarafa itdkden sonra bu tarafda karnda ne'yledi.
Bu Sultan Murad'un bir kiick karnda var-d. Anun ad

dah Mustafa-y-d. Atas ana Hamidili'ni virmi-idi. Ve
hem Germiyanogl ana ogul dimidi ve hem ogul idinmi
di. Sultan Murad kim Dzme'yi kova ROmili'ne geicek bu
tarafda Mustafa'y dah kaldurdlar, tahrik itdiler. Dimag
n fesada virdiler. Germiyanogl dah leker kod. Ve Karamanogl dah Tur kutlu' dan hayli erler kod. Mustafa dah
hcum idp yridi, Bursa'ya geldi.
Bursa'nun 'azizleri iitdiler kim Mustafa geliyorur, tizcek
ehirlden hayli aka cem' itdiler ve yz para kuma dah
bile aldlar, ehrn allanndan [120a] [87] Ah Ya'kub ve Ah
Kadem'i gndrdiler. Mustafa dah gelp fidyeye kond.
Bu ahlar begn lalasna, kim arabdar lyas' dur, ana vard
lar, eyitdiler kim: "Bu dah padiahumuz ogldur ve illa karnda geldi hisar berkitdi. imdi kerem idn atasnun
438
evriyaz: Hiiza Menakb u Tevarih-i At-i Osman
memleketini bu yad lekere ykdurman, reva degldr." didiler. "Ve hem ehre dah getrmen" didi. "ayet ola kim
ehri harab ideler veyahud ehri nagah uralar zira bilrsiz
kim Karaman bunlarun-la evvelden mdde'idr." didiler.
Ahlar eyitdiler: "Kerem lutf id n bunlarun ne-y-ise dahsn
siz bilrsiz, eyle idn." didiler. arabdar lyas bu szi gayet
mvecceh grp kabul itdi. Zira sz kesen dah anun eline
yitdi. Meblag alup bagrna basd.
Andan gp togr znik' e [120b] yridi. o zamanda znik
ma'mur-d. Vardlar anda znik'de brahim Paa'nun saray
na kondlar. Etrafdan gelp tirnar isteyene tirnar virdiler.
Hkm hkumat itdiler. Hayli bari mesalhlar grdiler. Bu
hal-la bunda Mustafa meg11-iken bu tarafdan kaziyyeyi ii
dp Sultan Murad'un paalar sultanun lalasna mahfi habar
gndrdiler. Didiler kim: "Sana hnkar Anatal beglerbegiligin virdi." Ve heratn dah bile gndrdiler ve eyitdiler kim:
"Cehd eyle oglam egleyigr, ta biz anda varnca." didiler. Ve
hem arabdar lyas nice emr itdilerse ol dah eyle itdi.
N azn
Begn kim ola yamndag hayin
Hyanetle gere yln ayn
Diye kim fursatn bularn bunun ben [121a]
Ki yzin dre karvaya payn
Diler kim
tutban
Uada aklarn
elin ayagn
sya yayn
Cihanun kende pilin oynayanlar

Bunun bigi kad erkan u ayin
Feragat emr-i Hak erkan u dinden
Diler kendyi ide dnya bayn
arabdar lyas ol hayinlk itdi
Giderdi Mustafa'nun huy u hayn
439
BAB [89)
beyan ider kim Sultan Murad kannda Mustafa'ya
ne suret-ile bulud ve ahir an ne'yledi.
An
Bu tarafda Sultan Murad
Han-
Gazi kim Edrene' den
kd,
tokuznc gnde znik'e yitidi. Karnda [121b] Mustafa o
hlnde hamamda-y-d. Kse Mihalogl Muhammed Beg le

ker-ile hisar kuatd. Kendsi yal kapusna srdi geldi. ehir
halk [88] dah kapuy adlar. Ya'ni kim ceng ideler. Mihalogl Muhammed Beg kapudan ier girince Taceddmogl kapunun i yannda hazr-d. Mihalogl'ru gnder-ile sand, atn
dan ykd. Bir dah yatdug yirde tekrar sand ta yreginde.
Mihalogl'nufi. kullar dah Taceddmogl'na kl rdiler,
pare pare itdiler.

Bunlar bunda cenkde-y-iken arabdar lyas Mustafa'y heman kucagna ald, at zerinde-y-iken Mustafa eydr: "Hay
lala! Beni nin tutarsn." didi. Ol eydr: "Seni karndauna
iledrin." dir. Mustafa eydr: "Beni karndauma [122a] iltme
kim karndaum bana kyar." didi. arabdar lyas sakit old,
Mustafa'y hnkara karu iletdi. Hernan grdgi gibi karn
da dah eellada buyurd. Cellad dah aman virmeyp buyrug yirine yitrdi. Bursa'ya an dah atas yaruna gndrdiler. Bursa halk dah kanun- er'-ilen defn itdiler. Du'alar
idp dndiler, mesalihlerine gitdiler.
Nazm
Yine bir dah nak baglad 'akl
Getrdi fikrine hem nie nakl
Aradan gtrr mihr mahabbet
Dze bir dah dzen boza ekli
Kyar ii v dost kardama
Dimez Hak' dan ne ola bana bezli [122b]
Gnah didkleri gelmez gine

dinr h temessk hal-i cehli
440
Nizam-
'aleme dir bu sebebdr

Kabilhat grmezzine o fi'li
Nazar itsen bu fi'ln fil'iline

Ezelden yle yazm bum Mevli
Cihan mzd gnah-lan yapld
kisinn dah ehli tapld
Kuruld
bu cihan hayme-i hali

Yine tizcek o haymeler drldi
Veli hayme kuran kayimmakamdur
Hezaran hayme kuruld bozuld
Bu eyvan kim grrsin iy karnda
Kamu bir sani'n sun' grndi
[123a]
S' AL.- arabdar lyas'a eyitdiler kim: "Mustafa efendin

ogl degil midi kim tutup an ldrmege virdn?"
CEVAB.- Eydr: "Geri sureta ben gnahkar [89] oldum
ve illa bu ikisi bir vilayetde olsalar zarar- 'am olmak lazm
gelrdi. Ve bir dah budur kim byle itdgmden ben efendm oglna yaramaz varmadum. Zira bu fena dnyanun
murdarna bulamadn sebeb oldum, an ehid itdiler. Ve
hem cemi' re'aya rahat aldlar. Ve bir dah bizden ndin gelenler dah bu kantim komlar."
BAB [90]
An beyan ider kim Sultan Murad karndan
bir yana itdkden sonra neye megul old.
Sultan Murad kendye eydr: "Adlilamn kahr itdm, vezirlerm bi olrnlardur. Bunlarun dah bir niesin [123b] gideyerin." didi. Birisin Germiyanogl'na ililige gndrdi kim
ol Kara Temrta ogl Umur Beg' dr. Birine dah beglerbegilik virdi kim anun karnda Oru Beg-idi. Bir karndama
dah Saruhanili'ni virdiler, ad 'Ali Beg idi. Hernan ikisi kald. Biri brahim Paa ve biri Hac 'vaz Paa ve lalas Yrg' e
441
Amasiyye'yi virdiler. Padiah dah oturup: "Kend mesai

hum greym." diyince habar geldi kim "sfendiyar Taraklu
Borlu'nun zerine geldi." diy feryadlar geldiler.
Nazm
Didi kim gz yumup gitmek gerekdr
Gelen h gelmeyene hem dilekdr
n idr baa ddi ne'yleyelm
Hak'un lutf bize muhkem direkdr [124a]
Tur imdi sfendiyar ben varayum
Mukabil olmaga erde yrekdr
Babam u dedem-ilen ok aldun
Hele imdi beni grmen gerekdr
BAB [91]
Sultan Murad sfendiyar-la nice buld

ve anun-la ne'yledi, an beyan ider.
Sultan nkim bu szleri di di ve srdi Yeniehr' e vard. s

fendiyarogl Kasm Beg dah Sultan M ura d' a gelmi-idi. z
nik' e geldgi vaktn Kasm Beg dah bile gitdi. Bol' ya k
dlar. sfendiyarlu iitdiler kim begleri ogl Kasm Beg biledr, hayli adamlar kaup Kasm'a geldiler.
El-hasl- kelam Borlu'nun zerinde buldlar. Ey cenkler mbalaga olund. sfendiyarludan [124b] hayli adamlar
tutdlar. Leker-i sfendiyar mnhezim ald. sfendiyar dah kendsi omak darbn yidi, kad Sinab' a ddi. Sultan
Murad dah srdi Kastaman'ya vard, vilayetini zabt itdi.
Bakr Kresi'n dah iletdi. sfendiyar grdikim Murad'un
devleti [901 dayima terakkde, kii ogl Murad' Murad
Han' a ili gndrdi. Eyitdi: "Ogul M ur ad Han, atan d eden
bana ihsanlar idegelmilerdr. mdi sen hod mrvvet issi
Murad Han'sn. Benm bu kstahliguma kalma, kerem ve
lutf eyle, bana mrvvet it sen dah. Ve hem kzum dah vireym ve her yl'asker-i mansuruna varayum, hizmet era-
442
yitin yirine getreyin." didi. Ve hem paalara dah kzl filori [125a] ili gndrdi.
Ve ol kzl filori 'acab nesnedr. Adarnun yzin kzardur ve
udlu kiilerdr, kiiyi kend halna komaz. Paalar dah elhasl utandlar. Hnkih-la sulh u salahiyyete megfrl oldlar.
Hnkar raz itdiler. Andan dndiler gir Bursa'ya geldiler.
Nazm
Nazar it nak- 'alemde neler var
Hayal mekr hem ok fitneler var
gaflet bag ziynet eyleypdr
irin telh drl meyveler var
Biri da'vi ider bostan benrodr
dellal u pr iveler var
Yalanc
Unutma Aki yaz bir menakb

iaretdr szmde kimyalar var [125bJ
1
BAB [92]
An beyan ider kim Sultan Murad znik' e karndayla
bulmaga geldkde flakogl Drakola ne'yledi?
Ol vakt Sillisre' den gep hayli bedbahtlklar eyledi. Amma

gaziler dah eksk komadlar. Mbalaga krdlar-d. Ve illa
bu kafirlern mnafklgnun nifak eksk olmazd. Gelp
hnkara habar virdiler. Hnkar eyitdi: "Hele imdi sefere
gideyorurn. Ol mel'un her ne i iderse yanna kalmaya."
didi. Allah'un 'inayetinde ve Mustafa'nun mu'cizatnda ve
evliyanun himmetinde ben sebeb olam, anlarun mesalhn
grem." didi. Ve "Hem imdi kulum Firiz gaziler-ilen fursat buldugna gesn vilayetini ursun." didi. "Ykup yaksun ilini ve halkn esir eylesn." didi. Ol hinde zira kend
[126a] sfendiyar zerine varm-d ve anda bulunm-d.
Yakt kim sfendiyar'dan dnp geldgi gibi bu tarafda D
rakola srdi kapuya geldi ve iki ogln bile getrdi. Devlet
iiginde ogullarn hizmet itmege kod. Kendsi hnkardan
443
hil'at ve burma dlbend geydi, haraca muti' old. Gir vilayetine gitdi, kil u kah kalmad.
N azn
Drakola
muti' old bu hana

Dilemez kim boyana kend kana
[91]
Ezel itdgi bedbahtlga peiman

zin mcrim bilp geldi divana
Sun
'afv itdi anun bil Murad Han

Muti' ider cihan bu yigane [126b]
BAB [93]
beyan ider kim Sultan Murad Han- Gazi

Drakola'y-la msalaha itdginden sonra neye megul
An
old?
Hernan andan sonra M ura d Han Arnavud' a yrdi. Evvel

Evrenezogl'n ana havale itdi. ki tarafdan u old. Gaziler
gazaya megul aldlar. Kend devlet-ile dgn yaragna
Bursa'ya geldi. Dgn esbab mheyya olund. Gelin gemrmege erenlerden anigirba Elvan Beg'i ve kapukullarn
dan hayli bari bile kullar kod ve iki hadim bile kod. Biri
erefeddin Paa ve biri Reyhan Paa. Ve hatunlardan Hac
Halil Paa hatun ve Sultan Muhammed dads Dadu Hatun
ve Meric Ble [Merih Bula] ve Paa Kirecem. Bu,
Germiyanogl Ya'kub [127a] Beg'n hatun-y-d. Ana hnkar, ah Ana dir idi. Bunlar kim Bursa' dan kup srdiler,
Kastaman'ya vardlar, kondlar. Amma sfendiyar dgni
Drekani'de itmi idi. Varan dnr halkn Kastaman'da
agrladlar. Andan sonra kz teslim itdiler, Dadu Hatun-la
Paa Kireceye. Bunlar dah kz alup dndiler. Bursa'ya
hnkara getrdiler. Hnkar dah Bursa' da dgne megul
iken Vlkogl, shak Beg'n bir ogln -ana Paa Beg dirler
idi ve hem lakab Del Paa-y-d-an Vlkogl tutd bir hisarda mahbus itdi. Bu habar hnkara geldi, hernan hnkar
dah ol tarafa tevecch itdi. Anun masalhna megll old.
444
evriyaz: Ha.za Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
Nazm [127b]
Gerekdr Laz mahbub gele ok
Ola gazilern gnli gzi tok
Nikpri v Semendire iline
Vilayet Arnavud' a terkmz yok
Gazi Murad Han ide gazalar
Krla ngrz tutla zvornuk
S' AL.- Sultan Murad ol iki kiick er karndan ve
kzlar
ne'yledi?
CEVAB.- Ol iki karnda Tokat'da habs itmi idi. Getrtdi, gnli gzlerini ad. Bursa' da 'ulufe eyledi, oturdlar,
analar bile-y-idi. Birinn ad Mahmud ve birinn ad Yusuf.
Kzlarun ini Karamanogullar'na virdi. Birin brahim'e
ve birin Ala'ad din' e ve birini 'sa' ya ve ikisin dah sfendiyar
[128a] ogullarna, birin brahim' e ve birin Kasm' a ve birin
dah [92] Ana to l beglerbegisi Karaca Beg' e virmidi kim ol
Varna ogranda ehid olm-d. Birin dah brahim Paa oglna virdi kim ol kz Mekke' de vefat itdi, vallahu a'lem.
Nazm
Kime adi kime gam yurd 'alem
Ki bir dem bin ive gsterdi 'alem
Misal-i gice gndz kim sennlen
Tolaup devrider n'isterdi 'alem
Bu dnya 'alem-i kevn i fesad bil
Bu tavra byle bnyad old 'alem
BAB [94]
beyan ider kim Aydn ili ne suret-ile alnd
ve zmirogl Cneyd Beg ol dah [128b] nesi-i Aydn' dur.
Anlarufi n'oldugn bildrr.
An
Temrta ogl
An Aydn
Oru Beg ol Anatal'nun beglerbegisi-y-idi.

iline gndrdiler kim Aydn ilini haynardan
445
antaya
ve ol vilayetn halk rahat olalar; zira kim Ayasulug ve Tire navahisi-y-ilen AI-i 'Osrnan'un tasarrufnda
olnrn-d. Ve illa ki zrnirogl sebebi-y-ilen ekseri ol halkun alacalg eksk degl idi ve hem Aydnogl 'sa Beg'n
ogl var-d. Kapuda tirnar yir-idi ve anun dayima szi buy-d kim: "zrnirogl gitmeyince vilayet sizn olmaz." diridi. Ve hem Aydn ili ol zamanda hnkarun bir kul var-d
Yah Beg dirler-idi, ana virrniler-idi. Ahyanen zrnirogl
y-la ol gah gah ograurd. Bir gn Yah Beg'n [129a] karn
darn zrnirogl tutd. Aman virrneyp ldrdi. Beglerbegi
Oru Beg'i Yah'ya bile koup zrnirogl'nun zerine gndrdiler. Bunlar kim anda vard, zrnirogl bunlarun-la
karu gelp ograrnad. Vard kal' as psila'ya girdi. Bunlar
dah varup vilayetn ba'zsn kendlere dndrdiler. Tlmar erlerine virdiler, andan dnp gitdiler. Ve illa zrnirog
l'nun dayirn fesad eksk olmazd.
N azn
Zamandur drl devran-la gedi

Gehi adi gehi giryanla gedi
adisidr
yalan giryan girek

Bu gaflet ehli hep yalanla gedi [93]
Gice gndz ha turrnaz tarturlar
Melalet ata binp yile gedi. [129b]
Benrn didkleri hay bunda
Hayali canun-la bile gedi
kald
Aki yaz rnenakb AI-i 'Osman

Yidi ceddn bu al-lan bile gedi
BAB [95]
An beyan ider kim ahir'l-emir zmirogl'n
ne suret-ilen ele getrdiler ve hem n'old?
Sultan Murad bir gn paalarna eydr: "ol zrnirogl nie

bir haynlk itse tursa gerekdr." Eydr kim: "Muharn-
446
med'n pak ruh-y-un anun mesalhn grn yohsa ben

sizfi maslahatufiuz grrin." dir. Paalar eydr: "Sultanum Oru Beg kulun lpturur. imdi beglerbegiligi Hamza Beg kuluna virfi ve ol Oru Beg dayim sohbete ve tena"uma megll-d ve her yire ki [130a] varsa dman gidernege megul olmaz-d." didiler. Amma bu Hamza Beg kulun gayretl kimsedr, an afla i'lam idelm. Allah inayetinde ve sultan devletinde dman gidere." didiler. Tizcek
beglerbegi Hamza Beg' e mektub-la habar gndrdiler kim:
"Sen ve hem Yah Beg ve Saruhan Sancag, Bursa Sancag
biledr kim ol Beg Sancag'dur; zmirogl'nufi zerine varufi. Beher hal bulufi, zinhar kahillik itmefi. Tizcek varmak ardnca olun." didiler.
Leker cem' olund, yrdiler. blisi [psili] hisarnun nevahisine vardlar. zmirogl dah lekerin cemi'i divrp
geldi. Bunlarun-lan buld. Ey ceng olund. zmirog
l'nufi ogl kim [130b] o, Kurt Hasan' dur, lekerfi bir taraf
n hernan gtrdi. Kovd ardnca gitdi. zmirogl Cneyd
yannda leker az kald. Hamza Beg hcum idp Cneyd'fi zerine srdi. Cneyd dermande cnb-imi,
yunmaga hisarna kad gitdi. Ogl dah dndi kim bakca
kalmlar tagda asanlg-la. Fi'l-hal bogaz ele virdi. Srdiler hisar zerine vardlar. Hayli zaman hisar egirtdiler. Elhasl- kelam 'ahd-ilen Cneyd Beg'i hisardan kardlar ve
eyitdiler kim: "Seni hnkara gndrelm." didiler. Geldi
Hamza Beg adrna girdi. Grdi ogl dah anda otururd.
Hernan Yah Beg yirinden turugeldi. Cneyd'fi karvayup yakasna yapd. Kend adrna iletdi. Cellad getrtdi, ogln [131a] Cneyd Beg'e karu bogazlatd ve andan
sonra Cneyd'fi dah ban kesdrdi. kisinfi dah hisara karu balarn gsterdi. Hisar halk dah Cneyd ile oglnufi balarn gricek ar-u-naar olup hisar bunlara teslim itdiler. [94]
N azn
Cneyd'fi defterini yrtd Hamza
Hisarn ald 'mrin ykd Hamza
447
Anufi Kurd ogln bil tavuk itdi

An bir dilkye bogdurd Hamza
Murad Han hayn dzmeye vard
Anundur kann kim dkdi Hamza
Ve bu fethfi tarihi hicretfi sekiz yz yigirmi sekizinde
ya, yigirmi tokuznda dah dirler. Zira anun-un [131b] kim
Menteeogl ili bundan ndin feth olnd. kisin bile anunun yigirmi tokuznda dinildi.
BAB [96]
beyan ider kim Menteeoglanlar
atalarndan sonra n' o ldlar.
An
Menteeogl Ya'kub Beg bir gn ahirete nakl itdi. ki ogl

kald. Biri lyas Beg ve biri Mahmud Beg. Amma bu Mahmud Beg beg olmad. lyas Beg beg old. Ol dah Allah rah-
metine vard. Anun dah iki ogl kald. Hnkar kapusnda

kulluk iderler-idi. Bunlar iitdiler kim atalar lmi, defterleri drlmi, bundag iki ogln Tokad'a gndrdiler. Bidevi ardag tirnar virdiler. Birisi Veys Beg ve biri Ahmed Beg
idi. Ve Mentee vilayetini Balahan Paa'ya tirnar virdiler.
Vard timarna gitdi.
Nazm [132a]
Veys Ahmed Beg timarn gr el ayak baglu demrde
Balahan mlke hkm ider gnl var krk-i sarnnurda
Bular begzadeler diler halas olmak bu zindandan
Dah afimaz-duk mansb alursa gn bu 'mrde
Yalan ivel
'alem bize gaflet ipin dakd
'Akbet zindan iinde halmz old bu srda
Bu Menteeogullar Tokat hisarnda iki yl tamam mahbus oldlar. K kladlar ve yaz yazladlar. Gir bir k dah geldi, tedark itdiler. K yaragn grmege odun aldlar
448
ve
altlarna
dkmege gir kuru otluk getrtdiler kim altlaidineler. Ol otluk getrene eyitdiler kim: "Bu azdur, bir uval dah getrfi." didiler. Vard ol ot getren bu
kez bir uval rk otluk getrdi. [132b] Begenmediler, geruren kiiye gir virdiler. Alup gitdi. Kapuc sord kim bu ot
gir nin alur gidersin. Veys Beg eydr: "Bu eski otlukdur.
Kokar, gir issine alup giderin." dir. Vard bir harar dah
getrdi. Otlg dkdi. Ahmed Beg kendsi uvala girdi.
evre yanna uvalufi otluk dkd. uval arkasna urd.
Sokran kakyu eydr: "Canuma gedi bunlarufi elinden"
diyrek kapuya geldi ve "Bunlara hazarlklarn begendrimezin bir kuru otlug dah begenmezler. 'Aceb Osmanogl
bunlar saklayup n' ider, ldrtsene ki." diy syley syley Ahmed Beg'i hisardan kard. Evvelden hd ittifak-la
atlar hazrlayup tururlard. Heman-dem uvaldan kup at
arkasna geldi, yola revan olup gitdi. [133aJ
Ol zaman Karaylk yaylasndan dnmi idi, klaya gelmi
idi. Leyl ve'n- nehar turmad, afta degin gitdiler. Bu tarafda
sabah old. Gelp kapuy adlar. Habse bakdlar, Veys Beg'i
buldlar, Ahmed Beg'i bulmadlar. Habarn bilp hnkara habar gndrdiler. Veys Beg'fi yiri bo kald. Zindana dah
dutsak beklemekden kurtuld. Ahmed Beg dah Karaylk' e
vard. Anda turmad, Msr' a vard. Anda Msr' da da turmad,
vilayetine 'azn itdi. Andan sofua dah 'Acem'e kd gitdi.
rna dek
N azn
N eler grdi cihanda miskin insan
Neyi kim ksmet itmi afta Sbhan
ekegeidi cihandan drl mihnet
Belay mkil itdi aftanisyan [133bJ
Velikin padiahlar mihneti ok
ekerler sanki bu gurbetde milman
Ad
beg kendsi mflis olupdur

'Abesdr grdgi 'askeri divan
una
degmez tutalar baglayalar

iderler 'mrinfi varn noksan
449
BAB [97]
beyan ider kim Karamanogl Mehmed Beg
Adalya'da hisara dp ceng itdgin bildrr.
An
Amma ol vakt hnkar Rumili'ne gemi idi. Gazaya megul

idi. Bu tarafda Karamanogl Muhammed Beg srdi, Adaiya'nun zerine ddi. Ceng itmege balad. Ceng iderken
bir gn kaza-y asumani be-hkm-i Rabhani Muhammed
Beg'i top-lan urdlar. Pare pare [134a] old. Parelerini div
rp sanduka kaydlar Karaman' a teberrk iletdiler. Anun
ogl kald. brahim ve 'sa ve Ala'addin. Bunlarun i dah srdiler Sultan Murad' a geldiler. Muhammed'n bir karnda var-d Bengi 'Ali Beg dirler-idi. Diledi kim tahta gee-y-idi. Bu halk iki taraf old ba'zs an kabul itmediler.
Ahir'l-emir Sultan Murad Han brahim' e sancak virp k
l kuatd. Bu iki karndan yannda alkod. brahim dah
babas Hamidili'nden ne ald-y-sa Sultan Murad'a gir virdi ve Oklg' dah bile virdi. 'Ahd peyman zerine [96] hayli zaman turdlar. Ke-ennehu bu iki iklim birlik olur gibi old. Hamidili'nn vilayetini Sultan Murad dah arabdar
[134b] lyas'a ol vilayeti mansb virdi, vallahu a'lem.
BAB [98]
beyan ider kim vilayet-i Amasiyye'de ve Tokat'da
Kzlkocaoglanlar Yrgc-ilen ne'yledi
ve aralarnda ne vak'alar gedi ve ne suretle gepturur.
An
Bu Amasiyye ve Tokat vilayetinn dayim ol Kzlkocaog

lanlar Trkmeninden rahatlklar yog-d. Bir ehirden bir
ehre yolclar gidemezlerdi galaba olmaynca. Ve hem gitdkleri vaktn dah anlarun haramzadalklar eksk olmazd. Bir gn Yrg bunlara bir hile itdi. Hnkar agzndan
bir ili dzdi. Mbalaga armaganlar-la drt karndama bile mekrub ina itdi ve eyitdi kim: "Lalam Yrg-ilen varun
yoldalk idn. Alparslan cengini urun. Andan togru [135a]
Artukova'ya gelfi., sizn timaruftuz olsun." didi. Ve hem
450
Yrgc'n bir
kul dah
hnkarun ilisi-y-ile bile geldiler.

orumlu vilayetinde buldlar. Yrgc'n ilisi Yrg mektubn virdi ve hnkardan gelen ilinn habarn virdi. 'Akabnca hnkar ilisi dah geldi. Ol
dah armaganlarn ekdi ve mekt.lbn virdi. Bunlar dah ad
aldlar, sevindiler. Anlar dah mekt.lb aup okdlar ve ne
kadar kim Trkman haram-zadas var-sa cem' aldlar. K
zlkocaoglanlar'nun drt karnda dah bir yire bile vard
lar. li yanlarnda-y-iken drt yz kii cem' aldlar. Amma
Trkmenn gayet baMdur ve yarar yoldalar-y-d. [135b]
ara bu drt karnda ittifak itdiler kim Yrg Paa bunlara karu gelecek olursa kl kayalar, bunlar kralar ve andan sonra memleketi dah uralar, gir dnp yryivereler.
Bu ittifak-la yridiler. Gelp Merzuvan Ovas'nda kondlar.
Ol gice anda yatdlar. Yrg bunlara gelmedi karulayu.
Bunlar sardlar kim: ''Yrg kan, nin gelmedi?" Eyitdiler: "Gayetde h degldr." didiler. Bunlar vardlar, Amasiyye'ye girmel aldlar. Yrg'fi ogl karu geldi. Melulsfuet: "Ma'zur tutasz." didi. "Babam horak degldr. na
allah h alnca siz dah ehirde birka gn diillenfi, siznile yiyelm ielm. Babam ho alnca belki sizn ile ben bile
gidem, siz yitersiz; eger babam h olmazsa da. Ve lekerfi
[136a] van Sunsa' dadur, cem' olup hazrdur, andadur." didi.
Bunlar ta'zim-ile iledp kondurdlar. Bu drd karnda
ayrca bir ali makama kondurdlar. Ni'metleri bi-nihaye
hazr itmiler-idi ve ykler-ile sciler bile hazr olmlar
d. Bunlara iletdiler. Andan sonra gayr yaranlarn dah
blk blk perakende kondurdlar. Cemi'isine ni'metler
ve arablar hazrlanm-d, virdiler. Bunlar dah yimege imege megul aldlar. nkim gice old sci balarna kup
'akllar zayil old, hab- gaflet bunlar ald, basiretieri bagland, uyhuya megul aldlar; evvel ol drt karnda bir
yirden karvadlar ve hem adamlar hazrlayup tururlar-d.
Bunlarun drt yzin [136b] [97] dah tutdlar. Cemi'isin soyup elleri ardiarna baglu cemi'isini bir bir zindana getrdiler. Ttn itdiler. Zindanun kapusn berkitdiler, ttnden
bogulup cmlesi krldlar. Birisi kurtlmad, ldi ve helak
Kzlkocaoglanlarn
451
old. Ol drt karndaun dah ban kesdiler. Ol diyar bunlarun errindenemin oldlar.
Nazm
arab
idi bu Trkman serho

Evinde 'avrat olan bo old
old
Yidi idi dkldi yatd Trkman

Kazaya ograd her ki tu old
Didiler Yrg'n konuklgdur
Anun ni'meti kahr u mar i old
Kzlkocalular
Ykld
iller ykard
'mri kaygulu k old [137a]
Tagld iliere 'avrat u eri

Sorar birbirine kim ne i
Kan
old
bu drt beg ogl hanlammuz

erimz nuht sava old
Krld
Yrg kim Trkmanlar konduklar yirde baglatdug

vaktn "Bunlarun iini bitrn ve 'mrlerini mahv idn."
diy buyurd v kendsi bindi Trkmanlarun evlerine revan old. Anlar orumlu yresine konmlar-d. zerlerine
basarak ddi ve andan anda kalm hayli Trkman dah
krd ve cemi'i tavariarn ruzlarn yagma itdrdi. ol hadde vard kim orumlu'da bir koyun bir akaya satld. 'Avratlar ve oglanlar hizan oldlar, vilayetlere dp gedaylar
oldlar. [137b] Ve ol zamandan ta bu gne degin evvelki gibi
Trkman haram-zadalk idemez oldlar. Yrgc'e "Bunlardan gnah var mdur?" diy sordlar kim: "Ne kadar erri
var-d ola bunlarun, byle krdlar.?" didiler.
Nazm
Gerekdr dmene kim ola tedbir
idegr tedbiri sen itme taksir
Ki tedbir Hak sebeb kod arada
Veli dikkat gerekdr ona tefkir
452
CEVAB*.- Ol zamanda Dulkadrogl Hasan Beg var-d

ve bir dah Karaylk [Karaylk] ogl Habil var-d. Ve K
zlkocaoglanlar anlaragah gah habar gndrrdi: "Geln
bu vilayete bir kez hareket idn." dirler idi. Ve hatrlar [98]
ne dilederse ilerler-idi. [138a] El-hasl- kelam kim bu Kzl
kocalu'y byle idicek ol zamandan ta bugne dek ol vilayet emn eman iindedr.
N azn
Bu adem hayra erre mazhar old

Cihan ma 'mur viran ademlen o ld
Benm senn diyen ol ademiler
Benm didgi bu anlar ne old
Ve bu karhanede ok i olupdur
i hd sylenr ii ne olur
BAB [99]
An
ol
beyan ider kim Haydar Beg

sahibi-y-idi, anun ahval n'old?
Kocakayas'nun
Bu Osmancuk nevahisinde Zeyrun' da bir hisar vardur ki

ana Kocakayas dirler. Ol hisar Haydar Beg'n elinde-y-idi.
Gayetde sarp hisardur. [138b] Ol Haydar Beg ol hisara yz
yllk kadar azk kayd itmi-idi. Hi hisarndan tara k
maz-d. Bir ogl var-d, adna Kasm Beg dirler-idi. Gah
gah an drt yana beglere armaganlar-la gndrrdi. Amma kendsi hisardan tara kmaz-d. ok sa'y iderler-idi
an ele getrmege, ele getrmediler. Bir gn ogl eydr:
"Baba! Bu beglere ki beni gndrrsin ve beni tutariarsa
sen nic'idersin?" Babas eydr: "Ogul ben seni Allah'a s
marladum. Ben bu hisamndan lmeyince kmazn, pirligm vaktnda kimseye hizmet idemezin." dir-idi.
Amma Yrg bu hisar almaga hayl meglil-d ve bu hi-
* Metinde "sal"
bulunmamaktadr. Dier neirlerde
de yoktur.
453
sarda bir kii olurd Tayfur elebi dirler-idi. Ve ol dayim dir

idi ki: "Ben Elvan elebi oglanlarndann." dirdi. Ol [139a]
hisarda bir 'avrat alupanda mukim olm-d. Ve bu hisarufi sahibi Haydar Beg ana mahabbet itmi-idi. Belki ogln
dan dah yigrek severdi. Yrg bu Tayfur' a ok nesne virmekle kendye dndrmi-idi. Ve bir gice Tayfur hisarufi
zahire oldug hazineye od brakd. Cemi'i hisarufi azg
yand. Yrg bum tuyd, heman-dem srdi hisarufi zerine vard. Hisara taradan azk koydurmaga mecal komad.
erden Haydar Beg eydr: "Yrg, ben n'olacagum oldum, Hak ta'aladan dilerin ki senfi dah sofiufi benden biter olsun." didi. Kend ihtiyar-y-la hisar virdi. Bu habar
Yrg hnkara bildrdi. Hnkar dah Haydar Beg'e yah
tirnarlar virdi, ta lince yidi. Ve Yrg dah hisar [139bJ tasarruf itdi. ine kul kod, ta imdiye degin hisar 'Osman
neslinfi taht- yedlerindedr.
Nazm
Ne
ass
una
eyleyiser sanu sanmak

degmez hazinefi oda yanmak [99]
fi sen sdk-la vir Hakk'a kim ol
Kim ola muhkem meyli o sunmak

Kaan kim sen idesin 'aklufi-lan
Danmasafi diyeler sana ahmak
BAB [100]
An
beyan ider kim Alparslan cengini

ol zaman Yrg Paa ne vech-ile tasarruf itdi.
Bir gn Yrg Paa dgn eyledi, Alparslanogl'n dgne okud. Bum Arslanogl tuyd kim Yrg'fi hilesi vardur, kendye tizcek ha bar gndrdi. [140a] Yrgc' e di di
kim: "Maksudufiuz bu ndur kim benm bu elmdeki ormanlar almak istersiz. mdi gelfi tirnar idfi. Ben dah yz
sriy devletl hnkarufi iigine varayn. Hnkar sag ol-
454
evriyaz:
Hazii Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
sun, middr kim bana ziyadesi-y-ile dirlik ide." didi. Ve

hem Yrg'fi dah hevesi bu-y-d kim ahir'l-emr anun
zerine dah varayd.
Ma-hasal- kelam Alparslanogl Yrg'e habar gndrdi:
"Sen gelme ben varurn." didi ve hem eglenmedi geldi. Yrg dah tutd hnkara gndrdi. Bursa'ya dutsak geldi.
Bursa hisarnda bir evde mahbus itdiler. Birnie zaman anda ald. Bu tarafda evi horandasn dah Yrg Amasiyye'ye gtrtdi, bekletdi. Alparslanogl dah bir gice kendyi
[140b] bekleyen kiiyi berk baglad. Evvelden kamak tedarkin itmiidi. p-ile kend hisardan aaga indi. Atlar hazr itmilerdi, bindi ve gitdi. ki yldan sonra gir kendsi hnkara geldi. Hnkar dah ana Rumili'nde ey tirnar virdi ve horandasn dah yanna getrdiler, alup timarna gitdi.
N azn
O re'yi tedbiri gr ne olur tu
Ne takdir i ider sen ol hamu
Kaan kim sen benlik ola halfi
Bela gelr bauna sensin h
'A.ki yaz menakb 'ibret olsun
Kaan
kond
budaga
umad ku
Bu fethfi tarihi hicretfi sekiz yz otuz birinde vak' old, Yrg Paa elinden, vallahu a'lem bi's-savab. [141a)
BAB [101]
Ergine kprisini yapcak ne suret-ilen yapd. An bildrr.
An
Bu Ergine kprsinfi yiri evvel ormanlk idi. amur ve kek-idi ve haramller turag-y-d. Hi vakt olmayayad kim
anda haramller adam ldrmeye-y-idi. Sultan Murad Han-
Gazi hazine-y-ile meblaglar harc itdi. Ol ormanlar krdur
d, pak itdrdi. [1001 Ol arada bir 'all bina-y-la kpri yapdurd.
455
Ve kprinn iki ban ma'mur itdi ve ehri yapd. Cami' ve

'imaret eyledi. Hamam ve hazarlar yapdurd ve 'imaretinde
gelen giden msafirlere ziyafetler iderler ve ni'metler bi
rp yidrrler. Ol vaktn kim 'imaret yrdi, Sultan Murad
kendsi Edrene' den 'ulemay ve fukaray ald; ol 'imarete
vard. Bir nie gn [141b] ziyafetler itdi, filoriler ve akalar
ledrdi. Evvel ta'am bidgi gn kendsi mbarek eli-yilen fukaraya virdi ve ragn kend yakd ve yapan mi'marna hil'at geyrdi ve 'atalar itdi ve iftlikler virdi. Ol ehrn
halkn cemi' 'avarzdan mu'af ve msellem itdi.
BAB [102]
Germiyanogl Ya'kub Beg kend vilayetinden gelp
Sultan Murad'a ita'at itdgin beyan ider.
Sultan Murad Gazi Edrene' de bir gn oturup sohbet iderken habar geldi kim "Germiyanogl birez adam-lan vilayetinden kd sultanun hizmetine gelr." didiler. Hnkar
Bursa'ya ulak gndrdi ve: "Eger Germiyanogl'nun geldgi tahkik-sa ehir halk karu ksunlar [142a] ve ey ta'zim
idesiz." didi. "Ve bana dah gir habar bildresiz." didi. Ve
hem Germiyanogl dah geldi. Padiah ne buyurd-y-sa
emri yirine getrdiler. Germiyanogl dah padiahlarun ziyaretlerine varup ziyaret itdi. Hayli meblaglar ledrdi.
Emir Seyyid hazreti ol vakt hayatda-y-d. Anun dah evine
vard elin pdi. Ve Manastr'da Orhan Gazi'nn ve 'Osman
Gazi'nn mezarlarna girdi, anlar dah ziyaret itdi. Anlarda dah 'ulemaya ve fukaraya 'atalar itdi. Ahir'l-emr srdi
Edrene'ye vard. Ol Ergine kprisinden gep kond. Bu tarafdan hnkar dah beglerin ve paalarn istikbale gndrdi. Ahir ta'zim-ile getrdiler. Edrene' de kondurdlar. Sabah
[142b] gelp paalar nine ddiler. Hnkar hazretine iletdiler. Hnkar dah padiahlgna gre h ta'zimler itdiler.
Hil'atlar geyrdi. inci gn gir vilayetine gndrdi. Mbalaga 'atalar ve ilisanlar eyledi. Ol dah vard, vilayetinde
bir yl mikdan diri ald. Allah rahmetine vasl ald ve mem-
456
evriyaz: Hiiza Menakb u Tevaril-i Al-i Osman
leketini Sultan M ur ad' a vasiyyet itdi. Germiyan bu veehilen feth olund Sultan M ura d' a.
BAB [103]
An
beyan ider kim Yrg bu tarafda bunun gibi iler itdi

ve bu tarafda hnkar neye megul old, an bildrr.
Sultan Murad Gazi kim ular birer bahadur eriere smarla

d, shak Beg'e dah Laz Uc'n smarlam-d. Her [143a]
kaan kim shak Beg akn itmek istese Vlkogl eytanlk
iderdi kim akn inen toyum kmaz-d. Hnkara shak Beg
habar gndrdi, Vlkogl'nun itdgi kaziyyeyi bildrdi.
Hnkar dah her ne ki Vlkogl'na virmi-idi, gir [101] elinden alup hnkar tasarruf itdi. Ya'ni kend kullarna virdi.
Vlkogl dah habardar old kim hnkar kendye ulasa gerekdr. Fi'l-hal ili gndrdi ve eyitdi kim: "Devletl sultanum! Kzum dah caryalga kabul it kim Bayezid deden
dah bizden kz alm-d." didi. Dah ve hem mbalaga
meblag- 'azim gndrmi-idi. Paalar dah hnkar raz
eylediler. Alacahisar' dan ta kend vilayetine ulanca ya
dek hnkara gir teslim itdi ve kend vilayetine dah mal
[143b] ta'yin itdi kim her yl gndre ve bu 'ahd zerine turdlar. Akn Bosna vilayetine togrutdlar ve dah Vlkogl
ngrz'i dah boynma ald kim bu Mslmanlga zarar
tokunmaya. Sultan Murad Gazi dah tasavvur itdi kim:
"Bu kafirn kavl karar drstdr. Vilayet-i Laz' feth itdm." sand farig old. "Zira kim cemi' Laz vilayeti haraca
muti' oldlar." didi. Ve ba'z vilayetden varur harac hara
dah divrrdi. Ve bu fethn tarihi dah hicretn sekiz
yz otuz birinde vak'olund, Murad Han- Gazi elinden
kim ol vilayet-i Laz' dur.
Nazm
Sakn
Yile
kim kafirn 'ahdin e inanma

virp muhkem sanma
arkan
457
Akar su divar olmaz iy karnda

Ya klge yasduk olmaz sen tayanma
Veli kafirn iki nesnesin al
Biri kzn biri maln osanma
BAB [104]
An
beyan ider kim Selanik ne suret-ilen feth
olund.
Bir gn Sultan Murad Han- Gazi vezirlerine eydr: "ol

Selanik diyen ehir uzak mdur, ya yakn mdur?" didi; sord.
Vezirler eyitdi: "Sultanum Sirez' den te hnkar gine drt
gdr." didiler. Hnkar eydr: "Ya nen turursz, tizcek
sefer yaragn grn." Hernan toplar ve manclklar yaragn
grdiler ve Gelibol' dan gemiler dah getrtdiler ve "niyyeti gaza" diy agrtdlar, yridiler. Selanik' e togr varup zerine [143b] ddiler. Etrafdan da hayli bari gaziler cem' ald
lar. Cenge baladlar. Birnie gn ey cenk olund. Ahir'lemir hnkar eydr: "Hay paalar! Bu hisar almasna tedbir
ve tedark idn." didi. Evrenezogl 'Ali Beg didi: "Devletl
sultanum! Bu hisar cengi hayli mkildr. Sultanum bum
yagma itmek gerek kim bu alna." didi. Sultan Murad Han-
Gazi eydr: "Bire hisar yagmadur gaziler!" didi. Allahu ekber, nkim yagma habarn gaziler iidicek her tarafdan
[102] nerdbanlar getrdiler, yrdiler, gz adurmadlar.
Defi tarfet'l-'ayn iinde hisara koyuldlar feth old. Mal-
ganimete gark aldlar. Kafiderini esir itdiler. Acayib tayumluklar old. ehrn [144a] evleri hali kald. htiyar olup kalana evlerini milklige virdiler. Ve Vardar Yinicesi'nn halkn
srp anda getrdiler. Selanik iinde sakin itdiler.
El-hasl- kelam dar'l-kfri dar'l-slam itdiler. ehir kim
alnd tamam mukarrer oldukdan sonra sultan'l-mcahidin Sultan Murad Han- Gazi eydr: "Hey gaziler! Bundan
ulu ni'met olmaz-m ki gaziler hisar yagma iderler. Ehl-i
irki cebr ile slam' a getreler. mdi gayetde ben bu gazay
sevdm. naallah sizn ile ben imdi gir bu gazay iderem." didi.
458
N azn
Murad Han kim Selanik ald n'itdi
Mora'ya ngrz'e niyyet etdi.
Paalara buyurd turmanuz tiz
Hak'un fazl veliler himmet itdi [144b]
Kafider magh1b u makhur cihanda

Bil slam ehli cmle milki tutd
Yrimek vaktdur tiz yriyelm
Gazi erenler u nnce gitdi
Bana dirler Murad turma gaza it
Muhammed mu'ciziyle yardm itdi
Ve bu fethn tarihi hicretn sekiz yz otuz nde vaSultan Murad Han- Gazi elinde.
k'olund
BAB [105]
kim Selanik gazasndan sonra diledi kim ngrz'e sefer ide.
An
Anun-un kim bu ngrz'n haramisi gah gah Vidin nevahisinden geerdi. Hayli bedbahtlikler iderdi. Nagah bu
tarafdan Karamanogl brahim Beg'n habar [145a] geldi
kim Hamidili'nde Begehri'ne ddi" didiler. Ve hem ehri
dah ald ve sancag begi arabdar lyas Beg'i dah tutd." didiler. Sultan Murad Han- Gazi dah diledi kim Karaman'a
tevecch ide. Bu tarafdan ngrz dah yrdi. Karamanla Vlkogl'nun ve ngrz'n hd ittifaklar var-m.
Anun-un kim iki tarafdan yrdiler. Sultan Murad Han-
Gazi dah grdikim hal byledr, turd gitmedi. Ta kim gre ngrz ne'yler ve neye gelr. ngrz dah geldi Ggerinlik'n zerine ddi, toplar kurd, atmaga balad.
Hnkar dah Rumili beglerbegisi Sinan Beg'i ngrz'e
karu gndrdi. Vardlar ylelik yol mikdan [103] yirde
kondlar. Vidin Sinan [Vidinli Sinan] [145b] dirler idi, Vi-
459
din'n sancag begi-y-idi, ol dah bile varm-d. Bir iki gn

anda oturdlar. Bir gn bu Vidin Sinan eydr: "Hay begler!
Biz hnkara hayinlerz." dir. Beglerbegi bu szi iidicek kakd. Eydr: "Bu sz ne szdr kim sylersin." didi. Vidin
Sinan eydr: "Ya biz togr myuz, dman urada padia
humuzun hisar zerine dp dgeturur. Biz tnmazuz,
epsem otururuz." dir. Beglerbegi eydr: "Bura senn ucundur, bize bir dil tutup getrmezsin kim biz dah ana gre tedark idevz." didi. "Ya varalum bi-tekellf hnkarun le
kerini yok yire dmana krduralum." didi. Vidin Sinan
eydr: "Dil degl midr u dmanun top avazndan atlarumuz tavlada tavlasn krar." didi. Bizm hd kulagumuz [146a] topavazn grendi." dir.
Hernan bu kelamdan sofua Vidin Sinan at arkasna geldi.
agrd. Eydr: "Hay gnll gaziler! Gaza erenlerfidr.
'Avratlarufi degldr." didi, yryivirdi. 'Adlidan yana Beglerbegine habar virdiler kim "Vidin Sinan aknclar-lan bindi,
dman zerine gitdi." didiler. Beglerbegi bu habar iidicek
hernan ardnca gedi. 'Ale' s-sabah kffarufi zerine kageldi
ler. Hernin kim bir kezden tavlunbaz urup tekbir getrdiler.
Dman zerine yriyi itdiler. Kffar bu hali gricek biribirin
basarak kamaga yz tutd. Kral dah cemi'i agrugn dkp
ban gc-ile kurtard. Ve kffarufi ekseri suya boguld.
El-hasl- kelam gaziler gayetde toyum [146b] oldlar. Ol kadar esirler tutdlar kim hatta Edrene' de ngrz kafirinn
gayet eysini er yz akaya virdiler. Hak ta'ala fazl-y-la
ehl-i slam ad u hurrem oldlar. Bu tarafda Karamanogl ve
cemi' kffarlar melul ve mahzun ve magbun oldlar.
S' AL.- Karamanogl ne-y-in malzundur ve magbundur, diseler.
CEVAB.- Anun-un kim Karamanogl'yla Vlkogl'nun
ittifak var-d kim ngrz bu tarafdan yriye ve Karamanogl dah ol tarafdan yriyedi.
Nazm
Gerekdr gayret slam gazilerde
Ki soyleye dil an gazilerde
460
evriyaz: Haza Menakb u Tavaril-i Al-i Osman
Hnerdr gayret-i din sakla an

Analar dayirn an dillerde [147a]
Gaziler sorusuz cennete girdi
Soru virdi ehid oldug dernde
Gaziler seyf-i slam sald her dem
Makarn- Mahmud togr yazlarda
Ve bu macera-y gazanun tarihi hicretfi sekiz yz otuz
yidisinde vak' olund Vidin Sinan elinden ve beglerbegi
Sinan Beg bile-y-idi; [104] vallahu a'lern.
BAB [106]
Karamanogl, kafiri mu'in idindi. Ehl-i slamuft
zerine yrdgin bu tarafda Sultan Murad Han- Gazi

Karaman'a ne suret-ilen vard, an beyan ider.
dah
Sultan Murad eydr: "Kararnanogl 'ahdfi kan kim bunun

gibi i itdfi." di di ve yrdi. Akehr' e [147b] kd. An ald,
Konya'ya vard, an dah virdiler. El-hasl- kelarn Kararnan'un il' den gayrsn cemi' hep tabi' aldlar. Geldiler ve
Sultan Murad yle kasd itdi kim baltaclar sre vilayet-i
Varsag elek elek idp Kararnanogl'n ele getreler. Vard
lar Bozkr'a kdlar. Kararnanogl grdi kim bu Osmanlu'nun kasdlar zgedr. T'zcek Mevlana Hamza'y gndrdiler Sultan Murad'a. Ve eyitdi kim: "Tazarru'lar hnkar hazreti gir benrn bu kstahlgurna kalmasun benrn
suun bu kez dah 'afv itsn." didi ve hem: "tdgrn ie
peirnanarn. Hnkardan middr kim 'afv urnararn." didi.
"Ve hem Hamidili'nden dah el ekdrn." didi. nkirn
hnkar bu habar iidicek eydr: "Bu vilayeti hd [148a] afta
ben virdrn idi. imdiden sonra karnda 'sa'ya virrin."
dir. 'Isa ol vakt hnkar yannda olurd.
El-hasl- kelarn paalar dilek itdiler. Suum 'afv itdi.
Hnkar dah Mevlana krllah' gndrdi. Vard Kararnanogl'na yernin itdrdi kim: "imdiden gir bi-vechin
461

mine'l-vc1h imden gir dah yaglk itmeye, barklk
ola, aralarnda 'adavet olmaya. Sultan Murad Han dah Karaman vilayetinden bir ahad pi zulm-la aldurmad ve almad. Bu Al-i Osman'un 'adetleri 'adl dad zerinedr.
S'AL.- Ya Konya'nun ve Larende'nn zulmn kim itdi?
CEVAB.- Sebeb ne'ydgin habar vireym iid ve hem ne
zamanda [148b] olmdur. Sultan Murad'un Karaman'a evvel
seferinn tarihi hicretn sekiz yz otuz tokuznda vak' old.
BAB [107]
beyan ider kim Sultan Murad kim
Karaman seferinden geldi, neye megfi.l
An
old.
Bundan evvel shak Beg Vlkogl'nun hiyarretini hnkara

bildrmi-idi kim Karamanogl'nun hareketi ve ngrz'n hareketi cemi'i Vlkogl'nun eytaneti olm-d.
Hnkar dah bunun bu haramzadalgn tamam bilmi-idi.
Ol sebebden Sultan Murad Han 'azim leker cem' itdi; Laz
vilayetini cmleten zabt ide. Vlkogl bum tuyd, def'i tekrar gir ili gndrdi, mbalaga armaganlar dah bile gndrdi ve hem didi kim: "Kzumun [149a] cihaz tamam mretteb old. Adam gndrn cariyenzi alun." didi. li geldi paalar-la buld. Paalar hnkara bildrdiler. Paalar
eyitdiler: "Sultanum almak gerek." Hnkar eyitdi: "Tedarki ne-y-ise idn." didi. Andan sonra skb'den shak
[105] Beg'n hatunn gndrdiler ve kapudan Hadm Reyhan Aga'y gndrdiler ve zbek Aga'y gndrdiler. Bunlar hayli adam-la skb'e vardlar. Andan togru Semendire'ye gitdiler. Birka gnlik yir kalcak Vlkogl kafir beglerinn hatunlarn karu gndrdi. 'Acayib konukluklar itdiler dnrlere. Be-gayet ey ta'zim-ile Semendire'ye getrdiler. Ve hem geldkden sonra 'acayib agrlklar itdiler.
Kzun cihaz hisabn yazmlar, defterini [149b] zbek
Aga'ya virdiler. Vlkogl eyitmi kim: "Bu cihaz kzuma
virmedm, hnkar hazretine virdm. Dilerse bu cariyesine
virsn ve dilerse gayr cariyesine virsn." dimi.
462
El-hasl-
kelam kz alup Edrene'ye hnkara getrdiler.

Geldkden sonra hnkar Edrene' de dgn itmedi. "Bir sipahi kafirn kzna dah ne dgn gerek." didi. Ve dah cihazuft kaziyyesin bildrdiler hnkara kim Vlkogl dimi
idi. Hnkar bu habar iidicek eydr: "Benm cariyelemme
virecek nesnem yok ndur kim anun kznun cihazn gayr
cariyelemme virem." didi. Hi bir nesnesin kabul itmedi.
Gir cihazn kendye virdi. Bir sehel zaman yannda turd.
Andan sonra [150a] Bursa'ya gndrdiler ve sfendiyar kz
Bursa'da-y-d. Hnkar ol zaman an Edrene'ye getrtdi.
Nazm
Yine bir drl suret tutd 'alem
Ki batn nakn gstere adem
Bezaran tedbiri baglad fikri
Kimin gndz ide kimini aham
Vezirler tedbiri hana ider 'arz
Veli han dir ki tnma imdi epsem
Ki fursat el vire dman bularn
Kesem ban dilin idem ebkem
dem afta elme gire fursat
N' ola itsn bana ol d rl ibram
BAB [108]
An beyan ider kim [150b] Evrenezogl 'Ali Beg'ii ngrz
vilayetinii yollarn
grnege
gndrldgin bildrr.
Bir gn Hnkar 'Ali Beg'e eydr: "Kullarumdan kim ola

kim ngrz vilayetinft yollarn eyce bilr ola?" dir. 'Ali
Beg eydr: "Sultanum! Ben kuluna buyurursafi geeym cemi'i yollarn ve dah illerini greym. naallah devletl
sultanumuft gir ayag tozna geleym." didi. Hnkar eydr: "Rumilinl ve Anatal [lekeri] bile gesn." didi. 'Ali
Beg eydr: "Heman bana aknc kullaruft [106] yiter. Sulta-
463
nurnun himmeti cemi'isinden artugrakdur." dir. Hnkar

eydr: "Eyle it imdi." dir. Hernan ol zaman akn agrtdlar.
Mbalaga aknc cem' olund, yrdiler. Drnkar'dan gep ngrz vilayetine girdiler. Bir ay mikdan [151a] agnadlar, yidiler, idiler. Hi dmandan eser belrmedi vegayetde toyumluklar olund. ol kadar esir almlar-d kim,
"Esir akncdan ok artukdur." dirler-idi. Ve karatara [karatra] dah yle old kim adamlar old kim eline bin filori
ve iki bin filori toyum olm, adamlar inen og-d.
El- hasl- kelam 'Ali Beg yle toyum geldi kimEdrene'ye
hnkara vard. Eyitdi: "Devletl sultanum! ngrz' e gemek gerek kim ngrz bir vilayetdr kim sultanuma layk. Hayf degl midr kim anun gibi vilayetn begi kafir
ola." ol kadar vasf itdi kim hnkar gemege ragbet old.
Nazm
Hemie
Nian
sylenr ern nian

olur ern hem tercman [151b]
Nianndan
anun hali 'ayandur

Ne olsa 'ayna oldur hem beyan
Cihana cz' ya kl her kim gelpdr
id sylendi mahfi v 'ayan
Biln kim her kii mikdarn itdi

srdi bu devr-i zaman
Yitidi
Kime degdi o nevbet alnad ol

Germedi zamanndan grnam
BAB [109]
An
beyan ider kim sultan'l-mcahidfn

Sultan Murad Han- Gazi kim ol Sultan Muhammed Han
ogldur, ngrz vilayetine 'azn itdgin
ve anda ne suret-ile vardugn bildrr.
Evvel Vlkogl'na adam gndrdi. Eyitdi kim: "ngrz'e

Semendire' den geiserin. [152a] Ofiad yarak gresin, kusur ol-
464
maya." Ve andan sonra flakoglu Drakola'ya habar gndrdi: "Tizcek lekeri cem' idesin; ey yarar yoldalar-la gelesin. Yohsa ben senn zerne varmaga enmezin." didi.
Drakola'ya bu habar varcak eydr: "Devletl han! Ben hazram sultanumufi atn ve itin yitmege." didi. Andan hnkar
hazreti dah'azim 'asker cem' idp srdi. Togru Vidin'e vard. Cemi' Rumili'nn akncs bile Vidin' den gediler, yrdiler ngrz iline. Bir nie pare hisadar aldlar. Ta Zibin'e dek
vardlar. Krk be gn vilayet-i ngrz' de gezp agnadlar
ve andan sonra dnp geldiler, vilayet-i flak' dan kdlar.
Drakola, hnkar fiince kulaguz olm-d, bile kd, tedin
[152b]ber gelie. Amma bu tarafdan ngrz' e girmede Lazogl'nun lekeri nce kulaguz-d. Drakola [107] mbalaga
pikeler ekdiler. Gaziler dah ganimet-ilen geldiler. Gir vilayetlerine kdlar. Hi bir kafir bunlara karu gelmedi.
N azn
Gaza kim bunlar itdi hakdan old
'nayet Hakim-i mutlakdan old
Bu alndr gazavat bil cihanda

Atan u hem d eden Gk Alp' dan o ld
Bulara han didiler hn boldur
'Ata v hem kerem bunlardan o ld
Murad Hanarn Muhammed Bayezid Han
M ur ad u Orhan u 'Osman' dan o ld [153a]
lahi faz u ihsanun bu ale
M'ebbed it
'atas
senden
old
Bu gazanun tarihi hicretn sekiz yz

Sultan Murad Han elinden.
krknda vak' old,
BAB [110]
An beyan ider kim Evrenezogl 'sa Beg Amavud' da n' ol d.
Hnkar bir gn eydr: "Kocacuk
Hisar'na
sefer idelm."
465
didi. 'sa Beg'i ike gndrdi. Didi kim: "Var aknclarum

toyurd." didi. 'sa Beg vard Arnavud' a knc illerine girdi.
Andan sonra akn koyvirdi. Segirdm old. Anda hd kffar hazr-m yollarn hernan bagladlar. skender adlu bir
er var-d. Ol Arnavud Begi'nft ogl-y-d. Aslda hnkaruft [153b] i oglanyd. Hnkar ol vilayeti afta tirnar virmi
idi. Sonra hnkara 'asi olm-d. Ve ol 'sa Beg-ile varan
aknclaruft yoln ol skender baglam-d.
El-hasl- kelam bu Mslmarlar grdiler kim yollar baglanm ve kffar yollarnalup tururlar. Ol gaziler dah evvel
esire kl koydlar, krdlar. Andan sonra dnp kffar-la
ol kadar gaza itdiler kim oklar dkenp kllar ngeldi.
Gazilern ekseri ehld oldlar. Ve illa hayli vilayetler dah
feth olund, ve egeri gazilerden dah ehid oldlar-sa da.
Nazm
arab-
rahmet idi bil ehidler

gibi gedi ehidler [154a]
Srat ku
Fena mlkinde karar itmediler

Beka sarayna gdi ehidler [1081
Tecelli-yi o zat bunlaruft old
Anuftun 'mrini bidi ehidler
Ve bu fethft tarihi hicretfi sekiz yz krk altsnda vak'
Ve bu tarihde 'asr vaktnda gn tamam tutuld.
olund.
BAB [111]
beyan ider kim sultan'l-mcahidin
Sultan Murad Han- Gazi kim Biligrad'a varup ne'yledi.
An
Sultan kim ngrz vilayetini seyr idp devlet-ile tahtna geldkden sofua 'azm-i Biligrad itdi. Zira Belgrad; bildi kim ngrz vilayetinfi kapusdur. Bu kez kasd itdi kim ol kapuy aa.
Leker-i slam' cem' itdi. [154b] Andan yrdi gelp Biligrad'ufi zerine ddi. Hisara ceng ider gibi oldlar. Sava'y
466
gediler, Biline'ye akn saldlar. Gaziler yle toyum geldiler

kim bir izmeye bir nefis cariye virrler-idi. Fakir dah ol seferde bile-y-idm, yz akaya alh yidi yaar bir oglan satun aldum. Ata hizmet idebilr esiri yz elli akaya virrlerdi. Akn
clardan fakire dah yidi kul ve cariye hasl old ve dah ol kadard kim leker gse eslrfi galebesi lekerden ziyade-y-idi.
El-hasl- kelam yle vasf olund kim, "slam bnyad zahir olaldan ber kim gaziler gaza iderler, bunclayn gaza dah hl vak' olmad." didiler. Ve hem [155aJ dah didkleri beyan vak'-idi. Fakir dah ol seferde bir gn hnkar hazretine
vardum. Fakire esir buyurd. Ben eyitdm kim: "Devletl
sultanum! Bu esiri gtrmege at gerek." didm. "Ve yolda
bunlara harlk gerekdr." didm. Bafia be bifi aka ve iki at
'ata itdi. Tokuz ba esir ilen ol sefer Edrene'ye geldm ve hem
drt atum var-d. Esirleri er yze ve ikier yze satdum.
Nazm
Gaziler toyum old var Biligrat
Bozuld bagufiuz ne bil ne rgad
Senfi horyadlarufi hep gazi krd
Dgn sen iy kral apkafi tlz: at
Senfi mahbblarufi slam'a geldi [155bJ
Olarufi hsni old 'ka mir'at
BAB [112]
An

Semendire'ye ne vech-ile ragbet ider.
Kaan kim Biligrad'dan gedi, togr skb'e geldi. shak

Beg eydr: "Hey Devletl sultanum! Madamki Vlkogl Semendire' de ola, ne Karaman epsem olur ve ne ngrz bize muti' olur." didi. Ve hem Drakola dah mnafkdur." didi. Murad Han- Gazi eydr: "Hele bu sefere varalum Hak
ta'ala nasib iderse an [109] dah grevz." didi. Edrene'ye
geldiler, ol k kladlar.
467
Hernan kim yaz old Drakola'ya ve Vlkogl'na adam gndrdiler, kapuya kgrdlar. Vlkogl [156a] kend gelmedi,
iki ogln gndrdi ve Drakola grdikim Vlkogl bunun gibi itdi, Drakola kend iki ogl-y-la bile devlet iigine geldi.
Hernan geldgi gibi Drakola'y tutdlar ve iki ogln bile tutdlar. Drakola'y Gelibol hisarnda habse kodlar ve iki ogln Germiyan vilayetinde Egriks [Egrigz] Hisar'nda habs
itdiler. Vlkogl'nun iki ogln Tokat kal' asnda habs itdiler.
shak Beg ol yl Mekke'ye destUr diledi. Hnkar dah yaz
olcak vard Semendire'ye ddi. Vlkogl hisariarn berkitdi. Kend ngrz vilayetine gitdi. Hnkar buyurd kim:
"Laz ilini urun, kal' alarn ykun, halkn esir idn." didi. Ol
vakt yle toyumlklar old kim drt yanda [156b] oglan
skb' de yigirmi akaya satdlar. shak Beg Mekke' den
geldi. Henz Semendire dah alnmam-d. Fakir shak
Beg-ile Mekke' den bile geldm. Bir gn hnkardan shak
Beg' e kul geldi kim "Nike brnk [Nige Obran] zerine
var; an hisar it." didiler. Germiyan sancagn ana yolda
kodlar. Ve Germiyan sancag begi ol zamanda Temrtaogl Umur Begogl Osman elebi'ydi ki ol Vama gazasn
da ehid old. Fakir dah ol zamanda skb'e shak Beg-ile
Mekke' den bile gelmidm. Gah gah bu maceralarda bile bulnurdum. Ve bir def'a dah shak Beg'n ogl Paa Beg-ile
ve Kls Togan-la haramilga bile varm-dum.
Bir gn 'asker iinde bir gavga belrdi. shak Beg ol sa'at
at arkasna [157a] geldi. Cemi'i gaziler dah bile bindiler. Nagah grdk karudan bir alay kffar ka ve anun ardndan
birnie alay dah kageldi. Yayasn nine tutm ve atlus
ardna turd. Kapkara pus olup zermze yrdi. Bu tarafdan dah ehl-i slam lekeri dah tekbir getrdiler, bir
kezden. Hernan yayanun zerine at saldlar. Yayaya turmadm ok serpdiler. Gaziler anlarun oklarn eslemedi. Hcum
itdiler. zerlerine srdiler. Atlus ardnda turmad, dah
kadlar. Yayay at ayag altnda paymal itdiler, krdlar.
yle krkun old kim gazilern atlar kafirlern lsi zerinde yrrler-idi. shak Beg agrtd kim "Hey gaziler! Yiter krdunuz, esir idn, imden gir." didi. [157b]
468
evriyaz: Hilza Menakb u Tavarih-i Al-i Osman
Vallahi fakir krdugumdan gayr biin esir itdm, skb' e getrdm. Biini tokuz yz akaya virdm. El-hasl-
kelam ol ylda Semendire dah feth olund. Cemi'i Laz viiayeti bile feth alnd ve hisariarna kullar kadlar ve ehirlerin
de kadlar nasb itdiler ve Semendire'de Cum'a namaz k
lnd ve cemi'i Laz vilayetinn hakimi ehl-i slam old, Hak
ta'ala fazl-y-la.
Nazm [110]
Zulmet-i kfri cihanda hep bozar 'Osmanller
Hak ta'ala bunlar dayim bu ihsanda diler
Kahr kafirden gidermek Hak buna itdi nasib
Hem nizam- er'i gr kim ne dzer 'Osmanller
Hak ta'ala bunlar rahmete mazhar eyledi

iginde kul olupdur 'alim sultanlar [158a]
Bu fethn tarilli hicretn sekiz yz krk birinde
olund, Sultan Murad Han- Gazi elinden.
vak'
BAB [113]
An
beyan ider kim Mora vilayetinii kapus Germe

sultan'l-mcahidfn Sultan Murad Han- Gazi
an ne suret-ile feth ider.
Hisar'n
Bir gn Sultan Murad Han- Gazi eydr: "Turahan' [Durahan, Durhan] getrn." dir. Vardlar getrdiler. Sultan
Murad ana eydr: "Bu Germe Hisar' kim Mora'nun agz
dur an ne suret-ile almak gerek, bana habar vir." didi. Turahan Beg eydr: "Bu Germe Hisar sultanum bir garib hisardur. Bu Germe didkleri bir denizden bir denize ekilmidr ve bu deniz dah bir vilayeti tamam evre tolanm-.
dur. Ke-ennehu bu vilayet bir ada gibidr. yle vak' olmdur. [158b] Ve bu Germe Hisar ana kurudan kapu gibi
vak' olmdur. Ve bu Germe'ye bi yirde hisar yapmlar
dur. Ve hem her hisarun mbalaga yaraklarn dah grmi-
469
lerdr. Dndi gir Turahan Beg eydr: "Sultanum! Ol hisara varcak yirden sava virmek gerekdr her birisine."
Hnkar eydr: "Turahan! Benm hatrum yle diler kim
ol Mora vilayetine 'azn idp gaza idem." didi. Turahan
Beg eydr: "N' ola devletl sultanum." dir. Hnkar eydr:
"mdi tiz yarak grn gidelm." didi.
El-hasl- kelam, yarak grdiler ve Turahan Beg'i sancag ile
filece gndrdiler. Zira kim Germe Turahan Beg'n uc-y
d. Hernin ki Turahan vard, hnkar dah ardnca bile [159a]
vard. Grdiler kim bi hisar birbirine havaledr. Her kank
sna kim yor olma bunlar birbirine yardm ider. Hnkar
hazreti hd bi hisar degl on hisarun yaragn grmi-idi.
mdi bunlar hisarufi zerine vardlar. Toplar kurdlar, hisariara atdlar ve illa bu topun bakrn gtrdiler. Sancak sancak evvelden ledrillmi-idi. Cemi' lekerde bakr kayd olm-d. Toplar dklp hazr old ve atmaga kuruld.
Cenge baladlar ve hisariar dgdiler. Gice gndz kafirleri uyutmadlar. Denizi kesp hendek itmi-idi, hendegi toldurdlar, suyn kurutdlar, hisariarn ykdlar. "Yagma"
buyruld. Ha diyince gaziler hisara koyuldlar. Kafirini krd
lar ve aknclara akn virdiler. [159b] Bi-nihayet esir getrdiler.
ol kadar toyumluklar [111] old. Anda dah kim ey malbu
be cariyeleri er yz akaya virrier-idi. Karataraa hd hisaba gelmezdi. Altun gmi tepsiler ve mevc marabalar
men og-d. El-hasl- kelam gaziler yle toyum oldlar kim
oran bir uhay almazlar-d, gtrmeden enrier-idi. Bu
Mora vilayetinfi evvel fethi Sultan Murad Han elinden budur kim fakir erh itdm, vallahu a'lem.
N azn
Ald
ma'din-i genc-i vilayet

Ki Al-i 'Osman'a old hidayet
Vilayet-i Mora zulmetde-y-iken
Sa'adet gni dogd h bearet [160a]
Bu Al-i 'Osman'un fethi hisabsuz
Ki Hak bulara itmidr
470
iaret
evriyaz: Hazi\ Menakb u Teviir1h-i Al-i Osman
Ve bu fethfi tarihi hicretfi sekiz yz krk ikisinden sehel

kim vak' old, Sultan Murad Han- Gazi elinden.
gemi-idi
BAB [114]
An beyan ider kim K ula ahin kim Mezid Beg'den sonra
mnhezim old. flak'da ol ne suret-ile old. An bildrr.
Bu Kula ahin ol vakt Rumili'nn beglerbegisi-y-idi. Bir

gn hnkara eydr: "Devletl sultanum!" dir. "Ol Yanko
diyen martaloz, Mezid kuluna hayli i itdi. Eger buyurursafi ben kulun varayn Mezid Beg'fi intikamn ol kafirden
alayn." didi. Hnkar dah "Var!" didi. Anadolu lekeri
nfi ba'zsn Rumili [160b] lekerini ve akncsn bile ald
yrdi, flak Vilayeti'ne gedi. araba ve kebaba tena"uma megul old. Begler eyitdiler: "Ne'ylersin hey begm! Dman vardur." didiler. Kula ahin serhola eydr: Ol dman benm brkmi grrse birka gnlk
yol afiaru kaar." didi.
Bu kelam olnurken nagah ngrz lekeri belrdi. Kula
ahin agzndag lokmasn henuz yimedin derhal at arkas
na geldi kna dnp hernan kad. Begler eyitdiler:
"Ne'ylersin hay gel dmana karu varalum, ordumuz bari
ayag altnda kalmasun." didiler. Kula ahin eydr: "Bu gice katlanufi, dn yarsnda ben anlarufi hakndan gelem."
didi. Aham karafius olcak dman kays kalmad. [161a]
Brkn dmana baglad. Sorar ki: "Tuna yakn mdur?"
El-hasl- kelam leker-i slam anda mnhezim old ve bu
tarafdan Karamanogl iitdi kim tays ehl-i slam lekerin
sm, be-gayet ferahnak old. Yrdi, Emirtag'nufi yayla ya
gelenilini urd. Mslmanlarufi 'avratn ve oglanlarna fesadlar itdrdi. Andan srdi Begbazar'na vard. An dah
andan biter eyledi. [112] El-hasl- kelam ayag basdug yirlerde iledgi ileri kafir dah ol vech-ile itmez-idi.
471
N azn
Bu dem tali' ne burcdan tulf' itdi
Ki kafir tali'ini galib itdi
Mu'in oldKaraman kafire gr
Yzi kara zini magbfn itdi [161b]
O dernde kfrine hkm itdi slam
Ki slam ilini ykd v gitdi
BAB [115]
Karamanogl
kim bunuii gibi hadesler itdi,

Sultan Murad Han- Gazi dah aiia ne'yledi.
An
beyan ider.
Hnkara habar geldi kim Karamanogl 'ahdn gir sd,

Mslmanlarun 'avratn ve oglarun zalmlara na-meru' i
ler itdrdi. Bu habarun haklkatru bilicek hnkar dah heman 'asker-i 'azim cem' itdi ve hem Rumili'nn ne kadar
kafir lekeri var-sa kendye tabi' anlar bile alup srdi,
Konya'ya kd. Hernan yagma buyurd. yle urdlar vilayet-i Karaman' kim elek elek itdiler. Kylerini ve ehirleri
ni harab itdiler. Karamanogl kaup [162a] Ta'a girdi ve ol
yl nie er oglan ve kzlar togd mechfl'n-neseb. Gir Karamanogl'nun haturu ve veziri Srfr' ikisini Murad Han'a
gndrdi. Karamanogl ililige geldi. Karamanogl haturuna
eyitdi: "Var karndauftdan benm suun dile, gir." didi.
Anlar dah Murad Han'a gelp og tazarru'lar ve meskenetler itdiler ve didiler kim: "Karamanogl kendye laygn i
ledi. Hak ta'ala hazretinde yzini kara eyledi. mdi kerem
ve lutf eyle mrvvet ehlisen bunun gibi itme." didi. Andan
hnkar Srfr' a eyitdi: "imden gir sen ol begne inanur
msn kim bana andan geldn, dilek idersin." didi. Srfr eydr: "Sultanum evvelki hatasnda ben bile degldm ve
hem bu hatasnda [162b] rzam yog-d. Bu i Turkutoglanlar'ndan old." didi. Hele szi budur kim eydr: "Bir hatadur
itdm, artuk byle itrnezem." dir. "Ben kulun inandurd."
dir. Hnkar dah gir suru 'afv itdi, dndi gitdi.
472
rndi 'azizler bu Osrnanlu'nun zulrn itrnesinn sebebi Kararnanogl brahim'n sebebinden olrn-d, yohsa ta bug-
ne degin Osrnanlu' dan kimsenn
hakkna
zulrn itmek gel-
memi-idi.
N azn
Fesada kim sebeb olsa Kararnan
O bilmez ne olur din ya iman [113]
Fesad olur hasedden rnahluk ire
Haseddr bil Kararnan ii hernan
BAB [116]
Vlkogl'nun
Laz vilayeti elinden gitdkden sonra

Yanko'nun nine dp [163a] iziadi Dervendi'ne
ne suret-ile ngrz lekerini getrdgin beyan ider.
Kaan kim Sernendire Vlkogl'nun elinden kcak, anun

iine ehl-i slam tahcak cemi'-i kffar karn agrsna ograd
lar. Vlkogl vard, ngrz etegine yapd ve hem bu tarafdan Kararnanogl'nun ilisi vard ngrz'e eyitdi: "Sen
anarudan yri ben berden yriyeyrn. Rumili senn olsun
ve Anatal benrn olsun ve dah Vlkogl'na dah vilayetin
alvirelrn." didi. El-hasl- kelarn ngrz'n kraldan
gayrs cerni'i lekeri Yanko-y-lan Vlkogl'na kodlar.
Bunlar gelp slam vilayetine girdiler. Ta zladi Dervendi'ne degin geldiler. Sultan Murad Han- Gazi dah ol arada
[163b] karulayup bulud. Amma k.fir zladi Dervendi'nn
iinde oturd. Vlkogl Rumili beglerini filori-y-ile konuklad. Hnkar kafir-ile ograrnaga kornadlar. Kffar birka
gn oturd. Kffar hernan bir gice gp gitdi. Ol vakt beglerbegi Kasm Paa-y-d. An kffarun ardnca gndrdiler. Kafirn hd busus var-rn. Bunlar gaflla ortaya ald
lar. Halil Paa'nun karndan anda tutdlar. Ol Bal sancag begi-y-idi. El-hasl- kelarn Vlkogl'na gine vilayetin virrnege filori hirnrnet eyledi, virdiler. Vlkogl'nufi iki ogl
kim Tokat habsinde-y-idi. Anlarun gzlerine dernr srrne
473
ekdiler, atasna gndrdiler. Ham Paa'nun karndan

dah [164a] ngrz' den satun aldlar.
Andan sonra Sultan Murad Han- Gazi dah Edrene'ye
geldi. Ham Paa'ya eydr: "Ben oglum gzm ninde tahta gerrin." dir. Ben hayligaza seferlerin itdm. imdi benm oglum dah benm hayatumda greyin ne suret-ilen
padiah olur." didi. Hernan ogln Ma'nisa'dan getrtdi kim
ol Sultan Muhammed-i Gazi' dr, tahta gerdi.
Turahan Beg'i tutd, Tokad'a Bidevi ardag'na gndrdi. Anun-un kim ekser kffar ogramaga Turahan sebeb
olm-d. Ve hem didiler kim: "Turahan Vlkogl-y-la gayetde dostlardur." dimiler-idi. An tutmaga sebeb bunlar
olm-d. Ve andan Sultan Murad kendsi ihtiyar-y-la tahtn oglna virdi. [164b]Kend Ma'nisa'ya vard. Halil Paa'y
oglnun yanndavezir-i a'zam kod. Mevlana Hsrev'i kad-'asker itdi oglna ve gir kalan tertib yirl yirinde.
N azn
Ogullar ataya yrek yagdur
Ogulun eysi gussa tagdur [114]
Ogul kim atanun hemsaz ola
Safalu bag bostan u bagdur
Ogul kim mukbil olup du'a alsa
Atanun devleti yzi agdur
Her ogul kim ol uymaz atasna
Resul' e mdde'i Hakk'a yagdur
BAB [117]
An
beyan ider kim Sultan Murad Han ogln tahta gerp

kend Ma'nisa'ya varup [165a] oturdugndan sofira
neler zahir old, an bildrr.
Sultan Murad kim feragat-la vard Ma'nisa'da oturd. Ogl
Edrene' de tahta gedi. Karamanogl iitdi, gayetde ferah old. Vlkogl'na bu habar varcak iidp ol mel'un dah ferah
474
evriyaz: Hazii Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
old. Andan sonra Kararnanogl tiz ngrz' e ili gndrdi kim: "Ne turursz, uda 'Osrnanogl del old, tahtn bir
oglana virdi. Kend alc 'avratlar-la baglar ve bahalar
bucagnda yiyp ip yrr. Vilayetden elin ekdi. rndi
fursat senndr ve bizrndr." Ve bu tarafda Vlkogl'na
daha habar gndrdi. Ne benzer ana kim herzeler syledi.
Kendye Yanko'y kral azdurd. Eyitdi kim: "Ne turursz,
Trke bundan yig fursat elnze girmez." didi. Bu kral
[165b] ol kralun ogldur kim Ggerinlik' e gelmi-idi.
Yanko bunlarun nine ddi Biligrad'dan gediler, togr
Varna'ya yrdiler. Sultan Murad Han- Gazi'ye dah
memleket halk eyitdiler: "Ne-y-in epsern turursn, kffar
hcurn idp yrdi, vilayeti harab idp bozayorur." didiler. Andan bu habar iidicek Sultan Murad Han- Gazi srdi Gelibal'ya geldi. Kffar gernileri grdi kim Gelibob bogazn baglarn. Grdi Rumili'ne gemesi rnte'azzir. Andan dndi Kocaili'nde Akahisar'a geldi. Bu tarafdan Halil
Paa dah hnkar karulay geldi. Akahisar'un rnukabelesine kond, oturd.
Hnkar ol aradan Rumili'ne gedi. Lekern van cem'
olund. Andan Hak ta'alaya sgnd[166a] Kffarun zerine
hcurn idp yrdi. Kafire karu vard. Yollarn baglad.
Varna tagnda ogradlar. Yanko Anatal lekerine karu yrdi. Anatal beglerbegisi ehid old ve dah nie sancak
begleri dah ehid aldlar. Rumili lekeri kenara urd. Gin yire kdlar. Hnkar dah kend kapus-y-la bir yire cem' old. Amma rnecrnu' leker cem' olrnaga yirleri tar-d. Dere
depe-y-idi. Kral grdi hnkar yannda adam cern'iyyeti az
gzkdi. Kral eyitdi: ''Varayurn Trk begini tutayurn." didi. Hernan "hl hl! diy yrdi. Yenieri iki [115] yarldlar
yol virdiler. Kral geldi aralga girdi. Atn sinirlediler, atdan
ykld, at bile ddi. Koca Hzr ban kesdi [166b] gndere
dikdiler. Gaziler bum gricek bir kezden tekbir getrdiler,
hcurn idp kffar krrnaga baladlar. Mbalaga kafirler
krdlar. Arabalarn aldlar bir yire kffar gir cem' old.
Anun dah zerine vardlar. Anlar dah krdlar.
Ehl-i slam ad u hurrern aldlar. Azab Beg Turahan Beg'i
475
ol hinde hnkardan dilek itdi. Tokat hisarnun habsinden

kartd, hnkar azad itdi. Etrafun beglerine ililer gndrdiler. Tutsak kafiderden bile armagan gndrdiler ve M
sr sultanna Azab Beg'i gndrdiler ve hayli cebel katirler bile gndrdiler. Murad Han- Gazi hernin kffar sd,
togru Edrene'ye geldi. Gine tahtna gedi oturvard. [167a]
Ogln gir Ma'nisa'ya gndrdi, kend Edrene' de mtemekkin ald.
Nazm
Gazalar kim idpdr AI-i 'Osman
Vilayet kafirin itdi Mslman
Kaan koruadlar yaglarda
Dileyene dah virdiler aman

Bu al kim 'alem ire gazi ald
Bu aln mtak ald Sleyman
Huri v ins cinni vah u tayr
Bu ale aldlar cmlesi ferman
Muhammed mmetinn haslardur
Bu aldr kim ider i'lan- iman
Ve bu fethn tarihi hicretn sekiz yz krk yidisinde vak'
Sultan Muhammed ogl [167b] Sultan Murad Han-
Gazi elinden.
olund
BAB [118]
Amavud'dag Akahisar'
ne suret-ilen
ald, an
Sultan Murad
beyan ider.
Han-
Gazi
Sultan Murad Han- Gazi bir gn oturup sohbet iderken Arnavud skenderi'nn 'ammusogl Hamza Beg geldi. Eydr:
"Devletl sultanum! Arnavud vilayetinn ba'zs sken
der' e yag old. Eger sultanum ben kulna buyurursa varayuru Akahisar' sultanuma alivireym." didi. Hnkar dah paalara bunun habarn didi. Paalar eyitdiler: "Sulta-
476
evriyaz: Hftzfl Menflkb u Tev8rlh-i Al-i Osman
num! Kendnz varmak dah yigdr." didiler. Hernan hnkar: "Sefer yaragn grn." didi. Paalar dah sefer yaragn
kamil ve mkemmel grdiler, bi-kusur, hi eksk kalmad.
Ol seferde ogl Sultan [168a] Muhammed'i bile alup gitdi.
Vardlar Akahisar'un zerine ddiler. ki ay mikdan ey
ceng [116] olund. Ahir'l-emir suynun hazinesin buldlar.
Suyn yabana saldlar. Susuzlkdan be-gayet bunaldlar, ol
sebebden hisar feth olund. Vilayet-i Arnavud'un ekseri bile feth ald. Ve ey tayuruluklar ald. Vilayetn esirlerin
kardlar. Andan sonra niyyet itdiler kim eriye destur vireler. Bu tarafda Vidin' den habar geldi ki: "ngrz katiri galaba yarag-la geleyorur." didiler. Hnkar dah hernan togru Sofya'ya yrdi. Rumili erisine destUr virdi ve "Anatol'ya harlk gndrn, harlk getrdn." didi. Sofya' da
kend oturd.
Ve bu fethn tarihi hicretn sekiz yz elli birinde [168b]
vak' ald.
BAB [119]
ngrz kafiri Ksova'ya gelp Sultan Murad Han-

Gazi-y-ile nie ograd ve hem ol ngrz ile bile gelenler
nie banlar-d, anlar beyan ider.
Sultan M ura d kim Arnavud' da Akahisar kim feth itdi, le

kere destUr vire, andan sonra kimEdrene'ye geleyidi. Habar geldi kim: "ngrz katiri 'azim leker cem' idp u
geleyorur. Ve Biligrad'dan ni geeyorur." didiler.
yle kim; "Nefir-i 'am" didiler. Hnkar eydr: "Bu da Vl
kogl'nun eytanetidr." dir. "Hele bu gelen katir beglerini
sorun grn kimlerdr? dir. Martalaz Togan' gndrdiler,
vard grdi ve hakikatlarn bilp gir hnkara geldi. Eydr:
"Devletl sultanum! Ol gelen banlarun biri Lih bandur ve bir
ih bandur [169a] ve biri dah Lkbanogl ve biri Sekleti [Sglet] bandur. Bunlar ngrz vilayetlerinfi ulu padiahla
rdur ve her biri krala manend banlardur. Ve illa menba'- fesad Yanko Hunyad'dur. Bunlarun rnerine dp getren
477
oldur. nkim hnkar anlarun hakikatini bildi, hernan tevekkl-i klli Hak ta'alaya sgnup togr Sofya' dan yrdi.
Amma cemi'-i vilayetn 'askerin cem' itmi-idi.
Ol seferde Karamanogl'ndan adamlar geldi. Gazaya tamam leker gelicek cebe 'arz olund. Ya'ni lekerinn cebelsin grdi ve bir bir gzden gerdi. Diledi kim Karamanogl'ndan geleni dah gre. Andan gelen lekern begine
eyitdiler: "Sen dah getr adamlarun gster." didiler. Ol
dalu cebelsini 'arz itdi. Kaltak eyerller, [169b] yrtma
krkller, rme kuatlular, kabalak dlbendller, zengsi kay ipden Turkutlu'nun birer blk at ogrlarn div
rp gndrmi.
Akaylu oglna dnp hnkar eydr: "Benm anun yardmna ihtiyacuro yokdur, Hak ta'ala 'inayetinde. Amma
min-vechin gndrdgi ey varm. Benm erime bir
mashara eksk-idi, anun-un gndrmidr." didi. "Ve
andan hi umum yokdur, veli andan un isterin kim ey
tanlk itmesn, hernan kend halinde olsun." didi. Andan
sonra devlet-ile dman zerine yridi. Kurunlu Kilise'ye
vard. Anda kffardan habar bildi kim kffar togr Ksova'ya kd. Ardnca gdi, Cum'agni gn togdug gibi kafir ile bulud. [170a]
Hnkar kim kafir lekerini gricek derhal atndan indi.
Ar abdest alupiki rek'at namaz kld ve yzin topraga srdi. Hak ta'alaya niyaz itdi ve eyitdi: "y Bari Huda! Ya la
hi! Senden dilerem kim bu mmet-i Muhammed'i sen sakla ve bunlara sen nusret vir. Ve benm gnahumun bunlar kffar elinde sen zebun itdrme." didi. Kaan kim niyazdan farig alcak heman-dem "Niyyet-i gaza" diyben bindi,
kffarun zerine hcum idp yrdi. Ol gn 'acayib ey
ceng olund. Kffarun nie sancag alnd. Ol gice gir irteye degin ceng olund. Cum'aertesi gir ceng-i 'azim olund.
Nie begler ehld aldlar ve kffarun dah nie hanlar d
di ldi ve nieleri dah [170b] tutuld, esir ald. Yanko kad
ve Lk ban kad. Ogl-y-lan Sklet ban ddi. Lih ban
esir alm, amma kendni bildrmemi. Sonra satl satl
kurtlm. Baki kffar, kimi krldlar ve kimi esir aldlar.
478
evriyaz:
Haza Menilkb u Tevilrlh-i Al-i Osman
Fakir dah anda bir kafir depeledm. Hnkar fakirebir

ey at virdi ve dervi Akbyk' a dah virdi. Amma ih bam
esir itmiler. Hnkara getrdiler. Hnkar diregmen getrtdi. Sord kim: "Ben hd sizn-ile dmanlk itmedm,
siz benm vilayetme ve zerme neden geldnz?" didi.
Ol kafir eydr: "Gzmze bunun gibi esirlik gzkrimi." didi. "Ve illa padiaha birka szm var syleyeym." didi. "Eger destUr virrse." dir. Hnkar eydr: "Syle" dir. [171a] "Evvel szm budur kim her yl bi bin yarar
nker-ilen hnkaruft kullugna geleym." didi. "Ve dah on
pare hisar vireym. Her birinft vilayetinden ok meblaglar
hasl olsun." didi. "Ve gayr vilayetme dah haraccuft gelsn harac divrsin." didi. "Ve cemi' memleketmde senft
kanCmuft yrisn." didi.
Dndi hnkar eydr: "Allah 'inayetinde senft bu syledgft nesnelere benm hi ihtiyacuru yok-durur." dir. "Ne
maluna ve ne hd kal' afta ve ne lekerfte." didi. Ve bu kafir
eydr: "Senft gibi gani padiahuft zerine gelene her ne kim
itseler bela yolndan laykdur." didi. Hnkar kend klcn
kard celladufi eline virdi: "Bu kafirn boynn ur." didi. Gir bu kafir eydr: "Devletl padiah! N' ola ben senft [171b]
elftde lsem." dir. Hnkar sord, bunun murad ne'y-idgin
bildi. Bunun murad ol-m, "Beni bir ulu adlu padiah kend eliyle ldrdi." didrmek-imi. Hnkar eellada iaret itdi,
"al" diy. Bir kerre cellad ald, galtan yire ddi.
Bu Sultan Murad Han- Gazi'nn gazalar ok olmdur
ve her gazasm ve ji'lini zamannda kim olmdur, fakir ihtisar itdm. Ke-ennehu anbardan bir ka ani virdm. Anun
cmle-i gazas beyannda' akllar zayil olur. Maksud bu kadar dah itdgme sebeb anlaruft ruhna hayr-la du'a olsun diy zikr itdm. Allah afta rahmet itsn kim bu Al-i
'Osman'uft menakbn okyana ve diftleyene ve anlaruft
ruhlarna du'a eyleyene Hak ta'ala [172a] hazreti ol kiiden
raz ve hnud olsun ve Hazret-i Resul 'arsa-i 'arasatda e
fi'i olsun. Ve dah anun her du'as ve haceti Hak ta'ala hazretinde kabul u makbul olsun. Amin ya Rabbe'l-'alemin ve
ya hayre'n-nasrin.
479
Ve bu gazaya gaza-y ekber didiler ve hem dah ol gazada nefir-i 'amn oldd. Hak ta'ala bu gazay Al-i 'Osman'a
myesser itdi kim ta kyamete degin bu ale hayr du'alar sebeb olna.
Bu fakir eydrem kim: Ya lahi 'izzetn hakk ve habibn [118] Muhammed' deki hrmetn hakk, bu menakb
okyana ve dinleyene ve yazana rahmet it." dirin. Ya la
he'l-'alemin! Du'am sen kabul it. Amin Ya rabbe'l-'alemin. Ve bu gazada Sultan Murad ogl Muhammed de biley-idi, vallahu a'lem.
Nazm
[172b]
Siyac- din-i slam Al-i 'Osman
Bularun meddahdur cmle sultan

Bu aln din klc var elinde
Gaza bu ale virdi Gani Sbhan
Bu ftln
ihsan tutd cihan
'Atas bahrnda
katred r 'umman
Bu alndr fazilet 'alem ire

Mcahidn didi ayat- Kur'an
A.ki Yahya Selman 'Ak'a var
Ki Muhlis lyas u hem vire brhan
Ve bu gazanun fetih tarihi hicretn sekiz yz elli ikisinde

Ksova'da Sultan Murad Han elinde kim o
Sultan Muhammed Han- Gazi ogldur.
vak' olund,
N azn
Gazalar itdi gitdi Gazi Hnkar
Mukabil olmad zincar [?] u rnekkar
Gazavatda bil ol sahib-krandur
Zafer bulmaz anun kadrine gaddar
Ne tutd Hak ana nusret viripdr
Mu'inidr anun bilGani Gaffar
480
Gnah
magfiretde gark olupdur

anun Gani Settar
Komad 'aybn
BAB [120]
An beyan ider kim Sultan Murad Han- Gazi
Sultan Muhammed Han'
ne suret-ilen everdi ve kimii kzn alvirdi.
ogl
Sultan Murad Han- Gazi kim Ksova gazasndan devlet-ile

geldi, Edrene'ye gedi, tahtna oturd; Halil Paa'ya eydr:
[173b] "Kzum cihazladum, kard um. imdi dilerem kim oglum Sultan Muhammed'i dah everem ve illa dilerin kim
Dulkadrogl Sleyman'un kzn alam." didi. "Ve hem ol
Trkman bizm-ile hayli togruluk ider." didi. Halil Paa da
eydr: "Sultanum n' ola hem laykdur." didi. Heman-dem
Amasiyye'den Hzr Aga'nun hatunn gndrdiler. Srdi
Elbstan' da [Albustan] Sleyman Beg' e vard.
Ol Sleyman Beg'n dah bi kz var-d. [119] Biini dah
zine getrdi. Hzr Aga hatun kzlar gricek begendgi k
zun eline yapd, iki gzlerinden pdi. Andan srdi geldi
hnkara habar virdi. Sleyman Beg'n ita'atn ve kznun
hsnini ve hulkn didi. Sultan Murad dah kabul itdi. Ve
ba'de tekrar Hzr Beg'n hatunn ve Rmun [174a] 'ayanlarnun hatunn gndrdiler. Ve Rumuii 'ayan beglerinden bile
vardlar kz almaga. Sleyman Beg kend karu geldi.
'Azim hrmet-ile dnrleri kondurd. Erkan u kava'idleri
ne-y-ise tertibierince trelerini itdi. Ahir'l-emir kzun elini Hzr Beg hatununun eline virdiler. Alup kz togr Edrene'ye getrdiler. Hnkar gelinirrn cihazn grdi eydr:
"Benm tremde bu degldr, hem azdur." didi. Hnkar
kendsi kza bir cihaz itdi kim padiahlara layk. Gelinn
cihazna zamm itdi ve dgn itdi. Etrafun padiahlarn dgne okd. 'Ulema ve fukara cem' olund. Padiahdan 'atalar bi-hadd bi-kyas, cemi'-i halka 'ammeten yitidi.
481
Nazm
Padiahdan gerek 'ata v kerem
Meskeni dah ola bag- rem [174b]
Harc ola milk mal hazineler

Sormaya kimseneye n' old direm
Bu hisal cmle Al-i 'Osman' da
Mahsusdur bu ale sana direm
Ve bu 'alemde de maksud olman birka nesnedr: Ogul
evermek ve kz karmak ve dnyadan ahirete yz suyla
gitmekdr. mdi bu nesne Sultan M ur ad' a myesser o ld.
Ogul everdi ve kz karndalarn dah kard. 'Ali dgnler
itdi. Anlar dah padiahzadelere virdi. Ahir'l-emir 'akbe
ti dah hayr old ve ogl dah kendden sonra ey 'azametl padiah old. 'Akbet hayrlgnun 'alameti dah budur;
vallahu a'lem bi's-savab.
Nazm [175a]
Cihan nat'na her kim nazar itdi
Hayal oynamagna fikir itdi
ehn nine evvel srdi baydak
Eli aynda gnlin hayran itdi
Diledi baglaya filbend ferzin

Zi-ruhlar baglu kald tarh at itdi
Gzetdi mansbalar ferzin-ile
Pelek tasna kim mhresin atd
Bu nat' kim grrsin h denmi
Hezaran atranc-baz geldi gitdi
Dilediler bu nat' zabt ideler
Chud-hanede an ah mat itdi
'Aki yaz menakb- Al-i 'Osman
Ki bunlar her kyi bir Bagdad itdi
Gel iy 'akil cihan alna kalma

al nielere aln itdi
Ki
482
[120]
DEVR-i SuLTAN MuHAMMED
Gel imdi ey musavver gevher-i pak

Ki senn-n olupdur htta-i hak
Senndr meydan- efiak-i alem
ri meydanuna sen cst alak
Sebk-bar olban atuna bin gel
Karaman samak ister bana hak
Gel ahir sen i yar Sultan Muhammed
Karaman gzine bir kuhl-i gur ek
[15b]
Karamanogl
yumurda basupd
Togurd karga kuzgun Mr u Mak
Haram-zalar togurd ad virdi
Degl bunlar o neseblerde gerek
Kimine Germiyan AydnTekedir
Yalandur Menteel dii irkek
Sultan Murad Han- Gazi kim ol Sultan Muhammed Han-
Gazi ogldur, anun devr-i saltanat otuz bir yl old. Ve bu
gazalar ve bu maceralar cemi'i anun Mlinn, kalinn, ef'alinn; bu ben A.ki Dervi Ahmed her birini grdm ve bildm ve ihtisar itdm bu menakbda yazdum. Ve ol sebebden ihtisar itdm kim bunun ef'alinn, [176a] akvalinn dililen erh-i hallar beyan alnmaz. Andan sonra nevbet ogl
Sultan Muhammed' e degdi. Buna tarih hicretn sekiz yz
elli biinde ve Muharrem aynun gurresinde Sultan Murad
Han Allah rahmetine vard; ve ogl Sultan Muhammed tahta gedi ve hem ol dah Muharremn on altnc gninde ve
gnlerde penenbeh gn. [121]
483
BAB [121]
Beyan ider kim Sultan Muhammed
kim ol Sultan Murad Han- Gazi ogldur;
Edrene' de tahta ne suret-ile gedi ve nice geldi
ve iidin kanda olurd, anlar bildrr.
Sultan Murad Han bir gn Ada'ya seyrana varm-d, seyrandan dndi. Sarayna gelrken grdi Ada kprisinft banda bir dervi turur. [176b] Bu dervieyakn gelicek Sultan
Murad Han, dervi eydr: "Hey Murad Han padiah! Tevbe it kim va'deft yakn kalmdur. Fena sarayn terk id p ol
beka sarayna gidisersin." Sultan Murad Han hernan kim
derviden bu habar iidicek hnkaruft Saruca Paa yann
da-y-d, eydr: "Saruca sen tanug ot ben cemi' gnahuma
tevbe itdm." dir. Bir yannda dah shak Paa-y-d, dndi
afta dah eydr: "Sen tanug ol. Ben cemi' gnahlaruma tevbe itdm." dir. Hnkar shak' a eydr: "ol dervii bilr misin kandandur." shak eydr: "Sultanum! Bursa'da Emir
Seyyid'ft mridlerindendr." didi.
Hnkar kim geldi sarayndan ier girdi, atndan indi, heman "Baum agrr." didi ve yatd. Hasta old. [177b] Amma
vasiyyet-namesin yazm-d. Halil'inazr itmidi. Ogl Sultan Muhammed'i vasi idinmi-idi. gn yatd, drdinci
gn oglna adam gndrdiler.
On gn meyyitini sakladlar. Paalar meyyitini kimseneye bildrmediler. Divanlar itdiler, tirnarlar virdiler ve dah hekimler mu'alece suretin itdiler ve erhetler dzp girp virdiler. Vefatma on gn olcak ogl Sultan Muhammed Edrene'ye geldi devlet-ile tahta gep oturd. Ekser
halk andan bildiler hnkaruft Allah emrine vasl oldugn.
Heman-dem atasnun meyyitini Bursa'ya gndrdi. Ve bir
kiick karnda var-d, sfendiyar kzndan; an dah makamna gndrdi. Andan sonra yaslularuft yasn kard.
Andan sonra [178a] kend dah serir-i saltanatda oturup nizam- hkme ve hkmete balad.
Nagah bir gn habar geldi kim Karamanogl brahim'n
karn yarld, haram-zade oglanlar togurd. Germiyanogl
484
didgine bir
ogln kod;
Ktahiyye'ye gndrdi. Ve birin

iline gndrdi. Ve biri dah Menteeogl'dur
didi, an dah ol vilayete gndrdi. Kend 'Aleyye'ye yrdi. Sultan Muhammed kim bu habar iidicek def'i shak
Paa'y hil'atlad, Anatol beglerbegligin virdi. shak Paa'y
gndrdi. Ve Sultan Muhammed dah devlet atma binp
srdi, Bursa'ya vard. Karamanogl togurdug haram-zade
oglanlar cemi'isi kadlar, analar karnma [178b] girdiler.
Sultan Muhammed Han- Gazi girdi, yridi, Akehr'e k
d. Akehr'i feth itdi, vilayeti bile feth old. Hnkar andan
gdi, Konya'ya tevecch itdi. Karamanogl brahim gir
aglayup yalvarmaga balad. "Gnahlaruma tevbe." didi.
"Ve itdgm ilerme peiman oldum." didi ve paalara
dah tutu filorisin gndrdi. Ve ol paalar gayet udlu kii
lerdr. eyhler, danimendler ve paalar anufi yzin gricek utanurlar. Utanduklar sebebden paalar hnkara gelp
eyitdiler: "Sultanum! Atafi ve dedefi bu Karaman vilayetine
geldiler, bu vilayeti cemi' feth itdiler ve kendleri tutdlar
gir bulara merhamet itdiler, vilayetlerini bunlara gir virdiler. Kendler [179a] vilayetlerine kendler gitdiler. imdi
sultanum Karamanogl eydr ki [122] "Kzum vireym ve
her yl seferine bile varayum." diyp eydr. imdi middr
kim sultanum dah merhamet ide." didiler.
Bu kelam Sultan Muhammed paalarndan iidicek kabul idp gir Karamanogl'na vilayetini mukarrer itdi.
Dndi kend vilayetine tevecch idp devlet-ile gitdi.
dah Aydnogl
Nazm
Gine bir kurs- gn togd cihana
Musavver old ef'alde niana
Tola garba v arka berre bahra
Ola gne gibi ltf 'ayana
Klcndan
anufi ditreye taglar

Bulutlar kaa gireler tumana [179b]
'Arab 'Acem Bulgar Sind' e
Vire hkmi ki tiz gelfi divana
485
Muti' ola cihan mahh1k dpdz

Bu ahun hkmine kamu yigane
Temerrd ehli katiri kra ol
ide saraylarn kkin virane
D kevni 'adl bedli ma'mur ide
Diyeler ahinah geldi beyana
BAB [122]
An beyan ider ki Sultan Muhammed Han- Gazi
kim Karaman' dan dnp geldginden sonra ne'yledi,
ne suret-ilen bina itdi, an bildrr.
Diledi kim Gelibal'dan Rumili'ne gee, eyitdiler: "Devletl

sultanum! Gelibol bogazn kffar gemileri [180a] baglad."
didiler. Hnkar ol aralk Kocaili'ne getrdiler. stanbol'un
stiyannda bogazda Akahisar'a kondlar. Atas gedgi
yirden Rumili'ne gedi. Akahisar'un karusna kond. Halil Paa'ya eydr: "Lala! Bunda bana bir hisar gerekdr." Ol
arada hernan buyurup hisar yapdurd. Ternam old. Akaylu Muhammed Beg'i gndrdi kim: "Tiz stanbol'un var,
kapusn yapdur." diy buyurd. Muhammed Beg geldi, eh
rn kapusndan adam karvad, kylerinn ta varlarn srdi.
Tekre habar old kim: "Trk bizro gnlmzi yrtd,
evmzi baumuza ykd." didiler. Tekr eydr: "Bunlarun
konulug bizmle togan-la karga konlgna benzer [180b]
old." dir. Tekr eydr: "Eger bu Trkden bize kurtlmaga
are olursa dostumuz Halil Paa'dan [123] olur. Gir ana yalvarmak gerekdr." didiler. "mdi gir Halil Paa'ya balcak
lar gndrmek gerekdr." didiler. Balgn karnn filorile toldurdlar. Halil Paa'ya gndrdiler. Tekrn bir veziri vard; Kirluka dirlerdi. Ol eydr: "Hey! Halil balg yudar size
dernan toknmaz" dir. "Ana sizn arenz kays kalmaz."
didi. "Siz kend baunuz yaragn grn." didi. Balg Halil' e getrdiler. Halil Paa balgun karnn sanduga koy d.
Kafirlern szini kabul idp turd, hnkara geldi. Ol kafir-
486
ler hakkndanie szler syledi. Hnkar eydr: "Hey lala!

Yaz olsun grelm [181a] kim Allah ne buyurursa an ileye
vz." didi. Hisarun fethi yaragna okdan megul olup tururlard. Yarak kim ternam olund; yaz dah o ld. Sultan
Muhammed eydr: "Bu yl stanbol' yaylarn." dir.
Geldiler stanbol hisarnun zerine kondlar. Kurudan ve
gemiler-ilen denizden tolay kuatdlar. Drt yz pare gemi
denizden vard ve yetmi pare gemi Kalata'nun sti yann
dan kurudan yilkenin adlar. Savalar ayagn turdlar.
Sancaklarn zdiler, geldiler hisar dibinden denize girdiler. Deniz zerine kpri yapdlar. Elli gn gice ve gndz
ceng itdiler. Hernan elli birinci gn hnkar "Yagma!" didi.
Hernan yryi itdiler. Sienbeh gn hisar feth [181b] alnd.
Ey toyumluklar ald. Altun gmi ve cevherler ve enva'
kumalar bazara gelp dkldi; satmaga baladlar. Katirlerini esir itdiler ve mahbubelerin bagrlarna basdlar. Ceharenbeh gn Halil Paa-yla oglanlarn ve kethudalarn
bile hisar beklemege kodlar. Bunlarun hikayeti okdur ve
illa fakir ihtisar itdm, anunn kim bunun kssas ma'lumdur kim Halil Paa'y ne'ylediler.
Fethn evvel cum'a gni Ayasofya'da cum'a namazn kl
dlar. Hutbe-i slam okund Sultan Muhammed-i Gazi ad
na kim ol Sultan Murad Han- Gazi ogldur ve ol dah Sultan Bayezid Han- Gazi ogldur ve ol dah Murad [182a]
Hnkar- Gazi Han ogldur ve ol dah Orhan Gazi Han ogldur ve ol dah Osman Gazi ogldur ve ol dah Ertonrul Gazi Han ogldur ve ol dah Sultan Sleyman ah- Gazi Han
ogldur. El-hasl- kelam bunlar Gk Alp neslidr kim ol
Oguz Han ogldur. Ve bunlarun neseb nesiini hd evvel
babda yazup beyan itmdm.
Ve bu fethn tarihi hicretn sekiz yz elli yidisinde vaki'
olund kim ol Sultan Muhammed Han- Gazi' dr.
487
BAB [123]
An beyan ider kim bu stanbol ki alnd ehr harab olund;
gir ne suret-ilen ma'mur olund,
an
bildrr.
Sultan Muhammed Han- Gazi kim stanbol' feth itdi sbalgn kul Sleyman Beg'e virdi [182b] ve cemi' vilayetlerine
kullar gndrdi [124] kim: "Hatr olan gelsn, stanbol' da
evler, baglar ve bageler milklige virdm, gelp tutsun." didi. Ve etrafdan her kim ki geldi-y-ise evierden virdiler. Bu
ehr bu vech-ile hayli ma'mfr olmad. Andan sofua padiah
hkm itdi kim her vilayetden agniyalardan ve fukaralardan
evler sreler. Her vilayetn kadlarna ve sbalarna
hkm-ile kullar gndrdiler, anlar dalu hkm mfcebince
mbalaga evlersrp stanbol'a getrdiler. Ve bu gelen halka dah evierden virdiler. Bu kez bu ehir ma'mfr olmaga
sfret tutd. Ve andan sonra bu halayka virdkleri evlere
mukata'a vaz' itdiler. Bu nesne bu halka gc geldi. Eyitdiler
kim: "Bizi latif emlaklermzden srdnz getrdnz; bu
kffarlarun [183a] evlerine kiri virmek-in mi getrdnz."
didiler. Ve ba'z dah 'avratn ve oglann bragup kad gitdi.
Kula ahin dirlerdi, Sultan Muhammed'n atasndan dedesinden kalm bir kul var-d. Padiaha eydr: "Hey devletl sultanum! Atan deden bunca memleketler feth itdiler,
hi birinden mukata'a vaz' itmediler. Sultanuma layk degldr." didi. Padiah dah anun bu szin kabul itdi, mukata' baglad. Yine yini hkm buyurd: "Her ev ki virrsiz
milklige virdm." didi. Andan sonra her virilen evlere mektfb virdiler, milkiyyete tasarruf itdiler. Bu vech-ile alcak
ehir dah ma'mfr olmaga balad ve' imaret yz tutd. Mesacid yapmaga baladlar ve kimi zaviyeler ve kimimilkler
[183b] yapdlar ve bu ehrn hali gir eylge muttasf old.
Padiaha bir vezir geldi kim ol bir kafirn oglyd, padia
ha gayetde mukarreb old. Ve bu stanbol'un eski kafideri
bu vezirn atas dostlard, yanna girdiler kim: "Hey
ne'ylersin." didiler. "Bu Trkler gir bu ehri ma'mfr itdiler." didiler. "Bu senn gayretn kan! Atan deden yurdun
ve bizm atalammuz dedelermz yurdlarn ve yurdlaru-
488
muz bu Trkler aldlar,
gzlermze karu tasarruf iderler.

imdi sen hd padiahun mukarrebisin." didiler. "Cehd eyle
kim bu halka bir re'y tedbir-ile kim bu halk bu ehrn
'imaretinden el ekeler ve gir evvelki gibi bu ehir bizm
elmzde kala." didiler. Vezir dah eydr: [184a] "Buna ol
mukata'a evvelde komlard, an padiaha diyp gir koduralum." didi kim "Bu halk dah millder yapmaktan el ekeler. Bu ehir o sebeble gir haraba vara. Ahir gir bizm
ta'ifemz elinde kala." didi. Andan sonra bir gn srdi padiaha vard. Bir mnasebet-ile mukata'ay gir and. Padiah raz eyledi, ihdas itdi. Bu mugvi mel'un katidern birisiyle bir ad Mslman dah kodlar ve ol mugvi kafir ne
didi-y-ise yazdlar, hi bir vech-ile kimseyi syletmediler.
S' AL.- Eger sorariarsa bu vezir kim?
CEVAs.- s tanbol esiri Rum Muhammed' dr kim sonra
an padiah it gibi bogdurd.
S'AL.- Sultan Muhammed Han- Gazi stanbol'da ne
yapdurd?
CEVAB.- [184b] Sekiz medrese, ortayirinde bir ulu cami' ve

cami' mukabelisinde bir 'ali 'imaret ve bir tarafnda dar' -i
fa ve bu medreseler ardnda her birinn bir tetimmesi dah
vardur; suhteyan-in. Ve bundan gayr Hazret-i Eyylib Ensari zerinde bir 'imaret ve bir medrese ve bir cami', zerine
Hazret-i Eylib Ensari'nfi bir 'ali trbe yapdurd. [125]
N azn
Cihan ma'mur iden 'adl-i hanlar
Ve' ger zulm itse hem dkile kanlar
Sebeb kod bu ham Hak cihana

Ki Hakk' a togr gide cmle canlar
eri'atn nizarn
han elinde
Kod Hak kim ola er'i beyanlar
[185a]
Din dnyan ma'mur olmaga bil

Sebebdr er'i tuta cmle hanlar
Aki yaz menakb Al-i Osman
Ki bu ale du'a ide 'ayanlar
489
Ve-lehu
Ne kim ider kii kalmaz yannda
Bulur ya ogul ya kz tatlu camnda
Meseldr bu szm dinr ezelden
Yazlur cmle 'akil divannda
Ne sanursn bu halka sen yavuzluk
Komaz bil Hak am kimse camnda
Bu sebebden bu halk stanbol'un 'imaretinden kamaga
baladlar.
Ne tali' tutd stanbol cihanda
[185b]
Ki hkmi her-karar olmaz bu efinda

Televvn olsa padiah szinde
Olur memleketi dayim ziyanda
Hususa kim kafir ola vezfri
Zarar ister olur dayim imanda
Bu imdiki mukata'a olmasna Rfun Muhammed sebeb old.
BAB [124]
An beyan ider kim nez
ne suret-ilen
fetholnd
ve sebeb ne
old.
Bir gn Fire'nn [Firecik] kads hnkara gelmidikim vilayetinn halini bildre; nez kafirlerinden bu vilayet ne haldedr. Ol kad padiaha el pmege girdi. El pdkden sonra
padiaha eydr: "Devletl sultanum! Bu Fire vilayetinn ve
psala vilayetinn hallar be-gayet mkedderdr; bu sebebden kim nez kafideri Mslmanlgun esirini kullandurmaz.
Mslmanlarun esiri dayim kaarlar, nez' e girr. ssi ardn
ca varcak eger dayim grp bildkleri adam olursa bir sehel nesne virrler ve illa dgerler, giderler ve kendyi dah
vakt olur esir iderler. [186a] Ve bu nez hz evvelden stan
bol'a ta'allukdur. Zira stanbol tekrinn kavmidr."
490
evriyaz: Hazii Meniikb u Teviir1h-i Al-i Osman
Padiah dah
eydr: "Mevlana! Hak te'ala ofi.ara." dir.

Hernin ki kad gitdi, hnkar kul Has YCnus' okutd, getrdi. Eydr: "Bre Yunus! [126] T'z iskeleye var. Re'islere habar eyle, 'ale't-ta'dl on pare yarar kadrga tonadufi.. Kulumlan ve hem hazr olan' azab-la ve ey yarak grn dah varufi. nez' e, anun limonna girfi., ve illa ol araya varmaynca
bu habar kimseye bildrme." didi. "U ben dah kurudan inaAllah varurn psala'ya inerin." didi.
Yunus Beg padiah buyurdug emre imtisal idp buyrug
yirine getrdi. Hernan Allah'a sgnup yrdi, nez'fi.limo
nna girdi. Padiah dah bu [186b] tarafdan yriyp 'asker-ile
psala'ya vard. Tekr dah grdikim kurudan ve deryadan
Trk geldi, yanndag kafidere eydr: "Beni dah Trk esir itrnek diler." didi. Fi'l-hal maln ve 'avratn ve bir mahbube k
zn dah ald togr hnkara getrdi ve cemi'i spahilerini bile
alup geldi. Padiah dah tekre ve sipahilerine ey dirlikler itdi. ehrfi. hali kalan evlerini etrafdan gelen Mslmanlara
virdi ve gir kafirlerinfi. oturanlarn mukarrer itdi. Ve nice
kiliseleri mescidler itdi ve aruarn ve afi.lklarn bozdurd.
Ve ehrn karusnda bir hisar dah var-d; Tanoz dirlerdi,
ada-y-d. An dah feth itdi. Limoz dirlerdi, bir dah var-d.
An dah feth [187a] itdi. Ve cemi'i nez vilayetini zabt itdi.
Ve bu fethfi. tarihi sekiz yz elli yidisiyle sekiziarasnda
vaki' ald Sultan Muhammed Han- Gazi elinde.
N azn
n ez' de yand rak- slam h
Gazi Han grdi an kld huru
Krarn Hak dmenin alam diyarn
Kaalar gazilerden hem ser-pu
Aki yaz menakbn hanun
Ki
virmidr
safi.a ok zer ve mev
491
BAB [125]
beyan ider kim Nikpri

ne suret-ilen feth olund ve hem kimn elinde-y-idi.
An
Vlkogl [187bJ dispot elinde-y-idi. Despot licek shak Beg

ogl sa Beg habar gndrdi. Padiah dah sa Beg' e eydr:
"Laz vilayetini gir ehl-i slamitmek dilerin kimeger Hak
te'ala virrse. mdi sen ol vilayetn kadimisin. Ana ne suret-ilen varmak gerekdr; an bana bildr." didi. sa Beg dah cevap gndrdi kim: "Devletl sultanum! Fursatundur,
her ne vech-ile gelrsenz geln." didi.
Heman-dem padiah slam lekerin cem' itdi; niyyet-i gaza, didi ve yrdi. skp'den ber Kara Tonlu tagndan
vard, te yze ad. sa Beg dah anda gelp hnkar-la
bulud. Andan padiah sa Beg'e gndrdi kim: "Var bu
hisar emn eman-la dile grelm ne dirler." sa Beg dah
vard [188aJ hisar dizdanndan diledi. Dizdar eydr: "sa
Beg bizm dinimzde padiahna hayin olmak yokdur."
dir. sa Beg eydr: "Hey ebleh! Padiahun hd ldi." didi.
"Ya siz imdi kime padiah dirsiz?" didi. Cevab- dizdar
eydr: "Bosna kralnun 'avrat despotufi kzdur ve ol kz
bizm padiahumuzdur." didi. sa Beg eydr: "Hey bre
ahmak kafirler! Hi bilr misiz, bu gelen Sultan Muhammed Han- Gazi' dr. stanbol' grmednzse bari iitme
dfiz mi kim ne'yledi? Neyi gerekse sylersiz." didi. Dizdar eydr: "Hele gelsn grelm." didi. Andan sonra devlet-ilen padiah dah gelp hisarun zerine kond. Hernan
cenge baladlar. [188b] Biinci gnde hisar feth olund. Vl
kogl'nun mbalaga gmiin buldlar hisarda. Padiahun
hazinesine getrdiler. Hisara Mslmanlar kadlar ve bu
hisarufi kafirlerinn i'timad itdklerin de yirinde kadlar
ve i'timad itmediklerin hisarda mesalih ne vech-ile olursa
grdiler, kayd itdiler.
Andan Tirebe hisarna vardlar. Heman-dem varduklar
gibi ta hisar feth olund. Anda dah mbalaga mal buld
lar. Alup padiahun hazinesine getrdiler. Amma ol hisarufi kulesi bir nice gn ceng itdi. Ahir bir gn an dah feth
492
itdiler, Hakk'ufi 'avnilen. Ol kadar mal buldlar ol hisarda

dah haddin ve hisabm Allah bilr ancak.
Ve andan te bir hisarcuk dah [189a] vard. Afia Evrenezogl sa Beg'i gndrdiler. Ol aradan Evrenezogl sa Beg
varmadn kafider hisar oda yakmlar, kendleri kaup
gitmiler, hisar bo kalm.
Hnkar kim sa Beg'i gndrdi, kend zbeen' den Ksova' da Gazi Hnkar ehid oldug yurda geldi. Ol bunda ok
'atalar itdi ve ni'metler birtdi, anun ruhi-n ve gaziler
ruhiyn yinildi ve du'alar olund.
Nazm
Bu han kim fazl- Hak yolda idindi
Kamu halk bil an kim ba idindi
Bu hana dman olan 'alem ire
Bela v zehr- man a idindi [189b]
Bu hanufi nesiine kim du'a itmez
Bana bil klahn ta idindi
Se'adet tacn urd Hak bu hana
Zuhur- hikmete nakka idindi
Ak! yaz menakbn bu hanun
Ki berr bahri cmle bah idindi
Ve bu fethfi tarihi hicretfi sekiz yz elli sekizinde vaki'

Sultan Muhammed Han- Gazi elinde kim ol Sultan
Murad Han- Gazi ogldur.
olund;
BAB [128] [126]
Beyan ider kim Sultan Muhammed Han- Gazi

Biligrad'a ddi ve anda n' eyledi
ve ahir n'old, an bildrr.
Sultan Muhammed Han- Gazi leker-i islam cem' [190a] itdi; "Niyyet-i gaza" diy Biligrad'a yrdi ve Tuna suyna
dah gemiler yrtdi. stanbol' dan bozdurdug bakr ah ve-
493
dalu [vidal ?] ha ve dah anlarn kim bozmd, toplar

dkdrdi, Biligrad'a iletdi. Ol toplar kurdlar ve atdlar, cenge baladlar. Tay Karaca ROmili beglerbegisi-di, hnkara
eydr: "Devletl sultanurul Ben kuluna destUr vir, Tuna'y
te geeym." dir. "Hisarun karusnda oturayum." dir.
Bu tedbire Rumili'nn cemi' begleri raz olmadlar; anunn kim eger Biligrad feth olmacak olursa bize ift srmek
lazm gelr." didiler. "Zira gayr yirde dmanumuz kalmaz." didiler. "Ve bu hisar alup bir avu kafiri tagdacak
[190b] olursavuz halmz n' olur" didiler, hileler itdiler.
El-hasl- kelam Biligrad' almaga beglern himmeti, safalar olunmad. Nagah bir gn grdiler kim Karaca gemek
istedgi yire mbalaga kffar lekeri ekdi, Yanko mel'un
nlerince gelp kond ve su yzinden mbalaga gemiler
dah getrdiler. Bu kez ceng dah ziyade olnmaga balad
tarafeyinden.
Nagah bir gn Karaca Beg meterisde hisara top atduryo
rurken kendlern meterisi tahtasna hisardan bir prank
gelp toknd. Meteris tahtas ddi, Kara ca Beg' e toknd,
ehid ald.
Gemiler de bu tarafda su yzinden ceng idederdi. Nagah

gemilern dah bir niesi"helak ald. Hnkar eydr: "Hey
gaziler Yrimek gerek!" diy yriyi itdiler. Hnkarun
kend [191a] kullar yridi. Rumilil hayin olup yrimediler. Kul hisara kuyuld. Kafider grdikim yriyi bu tarafdandur, cemi' kffar kulun zerine yridiler. Kullar gir
kna dndrdiler ve nielerini ehid itdiler. Padiah dah
at arkasna geldi. Eydr: "Hey gaziler! Dah ne turalum ve
ne'ylersiz." diyben hernan kffar zerine yridi. Garib yigitler padiah-la bile depdiler, kffarun ardn gir hisara
kaydlar ve mbalaga kafider krdlar. Ve ol def'ada gayet
'azim ceng olund. Ve hisarun alnmamasna Rumili'nn hiyaneti zahir ald. Padiah ol aradan gdi, devlet-ilen gir
vilayetine tevecch itdi.
494
evriyaz:
Haza Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
Nazm [191b]
ki leker drip olsa 'arbe
Kimine
kl
irer kimine harbe
Kimi kaar an kovar bulnmaz

Er olan karu varur oka darba
Gaziler togr olur din yolnda
Salalar din klcn arka garba
Ve bu gazan1n tarihi hicretn sekiz yz alm birinde vaki' olund. Ve bu tarihde iki 'azim kuyruklu ylduzlar togd;
birisi garbda ve birisi arkda vaki' old.
BAB [129] [127]

An beyan ider kim Sultan Muhammed Han- Gazi
kim ogullarn ne suret-ilen snnet itdi;
biri Bayezid Han'dur ve biri Mustafa [192a] elebi' dr,
ve hem ol dgn kanda olund.
Sultan Bayezid Amasiyye' de olurd; an dah getrdi. Ve

Mustafa elebi Ma'nisa'da olurd; an dah getrdi. Bunlarun cemi'isi Edrene'ye geldiler. Dgne bnyad uruld. Etrafa okuyclar gnderildi ve cemi'i sancak begleri geldiler
ve her ehrn ulular ve a'yanlar geldiler, Edrene'nn nevahisine toldlar ve bir nice gnlk yollar leker old dgne gelenlerden. Desilir old, padiahun ataklarn ve haymelerin Ada'ya kurdlar. Padiah dah devlet-ilen Ada'ya gedi, otagnda oturd.
Habar old, her tarafun halk tayife tayife vaktulu [vaktlu]
vakt-y-la geldiler. Evvel 'ulema-i vilayet da'vet olund. Padiah dah devlet-ile serir-i [192b] -Sultan Muhammed [?]saltanata gep oturd. Sag tarafna Mevlana Fahreddin Fazl oturd ve sol tarafna Mevlana Tusi Filzl oturd ve padiahun mukabelesinde Mevlana krullah- Fazl oturd.
Emr alnd; huffaz Kelam- Medd-i Rabhani okudlar. Bu
oturan 'ulema bu okunan ayetlern tefsirlerin itdiler. lmi
495
sohbetler olund. Andan sonra destur olund h-hanlara;

latif ve garra medihler ve gazeller okund. Padiaha layk
sohbetler olund. Ve andan sonra destUr old; somatlar ekildi, ni'metler iftar olund. Ta'amdan sonra gine h-han
lar okudlar. Andan sonra Kuran okund. [193a] Ve 'akabince eker aletlerin getrdiler, her ehl-i 'ilmn nine sini kodlar. Bu 'ulemanun hdmetkarlar fatalar toldurdlar. Fakir
dah bir fota toldurup hidmetkaruma virdm. Andan sonra
padiah bu 'azizlere ihsanlar ve hil'atler buyurd. Nieler
fakir geldi gani gitdi bu padiahun eyyam- devletinde ve
nizam- saltanatnda.
N azn
Bu dem kim ah ogullar snnet itdi
Fazllar 'izzet-ile geldi gitdi
Yinildi drl ni'met lezzet-ile
Gda-y ruhaniler 'akla gitdi
O dernde A.ki ok ekker ald [193b]
Nie kad eker hammal old
Ve ikincisi gn fukara ta'ifesi da'vet olund, anlara dah
ta'zimler old. [130] Padiahun 'atalar hall halince bunlara
dah yitidi ve bunlara dah iaret olund; kanun- fukara
zerine edebierin gsterdiler padiaha. Bunlar dah be-gayet h geldi.
Ve nci gn mera-y vilayet da'vet olund. Ve hem
bunlara dah kanun- padiahane nie gnler sohbetler ve
'iret olund. Bir nie gnlk yirler yarar atlar yarag idp
segirtdiler, mbalaga gdller virdiler. El-hasl- kelam bu
segirden atlardan hi biri mahrum komadlar.
Anufin kim her padiah bir cem'iyyet kim ider kendye
laygna gsternek-in ider kim kend 'azameti evketini
[194a] greler. Ve bu padiah dah 'azametini ternam gsterdi.
Dgn iden grinr mikdarndan
Ki mahabbet ire sevdk yarinden
496
Grrler
adide
Ki ne har
alsar
dost biri birin

dnya vanndan
ular
kim hisset-ile dgn itdi

Habardar olmad namus 'arndan
'Aki bu dgn kim han idpdr
Nieler geldi hem Bagdad
anndan
Ve bu mbarek dgnfi tarihi hicretfi sekiz yz altm

birinde vaki' olund; Edrene' de, Meri suynufi arasnda,
Ada' da.
BAB [128]
Beyan ider kim Sultan Muhammed Han- Gazi
Mora vilayetine [194b] ne suret-ile vard
ve hem anda n' eyledi ve nice feth olund.
Meger bir gn Sirez'den bir kii Ballubatra'ya [BalyabadraPatros] varm; grse kim birnie Mslmanlar 'avratn ol
kafider kullanurlar ve illa be-gayet zecr iderler. Mahfice bu
kii sorar bu 'avratlara kim: "Hey biareler! Bu din 'asilerinfi vilayetine ne suret-ile ddfiz kim bu kafidere byle
hidmet idersiz." dimi. Bu 'avratlar aglauban eyitmiler:
"Hey kii hernan bizi sanma. Nice bizm gibi biareler dah
esir olmdur." dimiler. "Ve bizm halrozi Allah bilr.
Andan gayr kimsene bilmez." dimiler ve dah aglamlar.
Ol aradan ol kii togr Edrene'ye gelp padiaha bulud.
Ve ol grdgi Mslman 'avratlarnufi hallarn bildrdi. Ve
o gah grdgi gibi asl-y-la [195aJ habar virdi. Padiah bu habar iidicek gayret-i slam galebe itdi. Cemi'i 'asker-i islam
cem' itdi. "Niyyet-i gaza", diyp Mora vilayetine yrdi.
Togr krfeze vard, feth itdi. Ve her hisarufi kim zerine
vard Hak te' ala an bu Sultan Muhammed-i Gazi'ye myesser itdi. Ve ol vilayet-i Mora ternam feth olund ve cemi'i hisarlarnufi [131] maln ve esirini ald, tasarruf itdi ve gazilerinfi cemi'isini gani itdi. Ahir andan skb' e tevecch itdi.
497
Amma padiah kim Mora'ya tevecch itdgi eyyamlarda

Mahmud Paa'y dah Laz vilayetinn bakisin feth itmege
gndrmi-idi. Mahmud Paa dah yrdi, Ggercinlik hisarn ve Sava'yi [Ressava] [195b] ve Grce'yi [Kuruca] ve
Biran' [Branikvac] ve bir nice hisariar dah bile ald. Ol viiayeti ternam feth itdi. Ve Biligrafun zerindeki havale'yi kim
Sultan Murad yapdurm-d, an Mahmud Paa meremmet
idp muhkem itdi. Ve andan yrdi, Yillyurd'a vard. Andan yrdi. Mahmud Paa dahi skb' e vard. Anda hnkar-la
bulud. Anda dilediler kim 'asker-i mansura destUr vireler.
Mahmud Paa eyitdi kim: "Devletl sultanum! ngrz kafirinn cem'iyyeti vardur, dirler. Bu tarafa togruld gelr."
dirler. Bunlar bu tedarkde-y-iken habar geldi kim: " Bilg
raf dan ngrz mbalaga leker-ile geeyorur." didiler.
Bu habar iidicek Anatal 'askerine sancak sancak ziyade
harlklar [196a] virdi. Emr olund kim leker-i slam dalu Polava'ya kalar ve hem ba'z leker varup greler kim kffar
kank tarafa deprenr. Padiah dah hazr ve mheyya ald
kim ge-y-idi. Habar geldi padiaha kim: "Uda kffar le
keri geldi." didiler; ve illa Hakkun 'inayetinde Tahtal'da
hayli gaziler hazr bulundlar. Kffar bu gazilerden gafildi.
Tahtal'ya kafir segirdim itdi kim ehrini yagma ideler. Kffar lekeri etrafa yagmaya tagld ve perakende ald. Hemandem gaziler dah Allah' a sgnup tekbir getrdiler. Bu katirlern ulu sancag zerine hcum itdiler. Kafir lekeri grdiler kim bunda ehl-i slam lekeri var-m, savamak [196b] kays kalmad. Kffar lekeri snd Hak Teala 'inayetinde, Allahu ekber! Dah gaziler mbalaga kafirler krdlar, bir nie
ulu banlar dah tutdlar. hnkara ulak geldi kim kffar snd
ve 'akabince bir iki gnden sonra kffarun sancaklarn ve anda tutlan banlar getrdiler. Ve ol kffar lekerinden sehel
kafir kurtuld. Ekseri leker-i islama destUr virdiler.
Ve hem ol zamanda re'ayadan ift akasn yigirmi iki alunrd, ol seferde uzak olmagn emr itdi padiah sipahiye,
otuz ikier alun, didi. Bu imdiki otuz ikier alnan aka ol
zamanda bnyaz olund.
Fakir dah ol zamanda kim skb' e [197a] varm-d um
498
padiahun ihsann uma; ihsan dah yitidi ma'a ziyadetin.

Ve hem ol vakit Mevlana Gran1' Arabistan' dan tekrar gelmi-idi, Bursa kadlg ana ol seferde virdiler.
Nazm
Muhammed Han ki Hak mu'in old
Gaziler cmlesi mn'im old
Bu han kim kafiresald klcn [132]
Kamu kafir cihanda magbun old
Bu hanun heybeti tutd cihan
Bu han kamu handan key muhsin
old
Salabetin iiden hep selatn

Tagld 'akl bunlar mecnun old
told
arka
garba 'adli bedli [197b]
Menakb AI-i 'Osman mevzun old
Bu hana kim mut1' old cihanda

Se'adet buld tali' meymun old
Ak! AI-i 'Osmana du'ac
Du'a ehli cihanda makbul old
Ve bu fethn ve gazanun tarihi hicretn sekiz yz

birinn ahirinde vaki' olund; Sultan Muhammed
Gazi elinde ve kul Mahmud Paa elinde.
altm
Han-
BAB [129]
An
beyan ider kim Mesevri ve Londura ve

bular ne suret-ile feth olund
kim bunlar Mora vilayetinii kilidleridr.
Ylduz;
Ve Mora agznda kim Germe hisar var-d, an Sultan Murad Han ykm-d. Ol hisadar zerine deniz tarafndan
[198a] kafir lekeri geldi, ol hisarn gir yapd. Ol alnan vilayetde olan Mslmanlar ol hisarlarun ier vilayetinde
kaldlar. Sultan Muhammed-i Gazi'ye habar geldi kim:
499
"Kffar Germe hisariarn deryil tarafndan gemileden gelp yapd. Mslmanlar i yzde kaldlar, didi. Hernan padiah dah Mahmud Paa'y tizcek gndrdi Rumili leke
ri-y-ilen. Mahmud Paa dah togruld Germe'nn zerine
gitdi. Padiah dah bir nice eyyamdan sonra Mahmud'un
ardnca gp gitdi. Mahmud yridi, Germe hisarna yakn
vard. Ol zamanda Mora'nun sancag begi Elvan Begogl Sinan Beg-idi. Krfez hisarna girp otururd. itdi kim Mahmud Paa geliyorur-m Mslmanl,ara [198b] dah habar itdi, kend dah hisardan harekete balad.
Ve bu Germe'de olan kilfidern casuslar var-d. Gelp
casus kafidere habar virdiler kim u Trk mbalaga leker
ile geliyorur. Bu sabah ni bunda yitir, didi. Kffar kamak hareketine balad. Sinan Beg dah hisardan kd. Kafirler bildiler kim Trk kendlerin krsa gerekdr. Grdiler
hal byledr. Gemileri deniz kenarnda hazrd, gemilere
koyuldlar ve kimi koyulmak yaragnda. Bu tarafda Mahmud Paa'ya dah habar yitidi kim: "Kffar kad gemilerin kolaylayuyorurlar." didiler. Mahmud Paa birka yz
yarar gaziler sedi, gayet rndisin. Yartum idp segirdim
itdiler. [199a], [132] Henz kffarun ard gemiye giri yrrken basak ddiler. Hayli kafider al kadlar ve diri tutdlar.
Mahmud Paa ol arada turd ta padiah gelince. nkim
padiah birle bulcak ol aradan yrdiler, Mesevriye'yi ve
Londura'y ve Ylduz hisarn feth itdiler.
El-hasl- kelam, ol seferdealt pare hisar feth olund ve bu
hisadar Mora'ya tabi'-idi ve illa anlara Karluili dirler-idi. Ve
hem bu feth olunan hisarlarun beglerine Karluoglanlar dirler-idi. Ve ol dah padiaha gelmi-idi. Anun dah 'mrini
ternam itdiler.
Andan geldiler Agrboz [Eriboz] nevahisine ugradlar.
Ana dah bir rakam ekdiler.
Ve bu gazanun tarihi hicretn sekiz yz altm drdinde
vaki' [199b] olund. Sultan Muhammed Han- Gazi elinden
feth olund. Ve bu tarihden ndince Bursa oda yand; ok
Mslmanlar helilk aldlar mallarlan.
500
evriyaz: Hil.za Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
BAB [130]
beyan ider kim Semendire [Semendria, Sandrew]
ne suret-ile feth olund.
An
nkim padiah devlet-ilen zvorng' a [Swornik] tevecch

itdi, Bosna kral ol dernde Semendire'ye hakim olm-d. K
ral- Bosna yle tasavvur itdi kim padiah kend zerine
gelr diy; gayetde ihtirazndan nagah zerme gelmesn,
diy adam gndrdi kim: "Semendire'yi padiaha virdm."
didi. Ve hem ol zamanda Mahmud Paa'nun karnda Semendire'nfi iinde olurd. Semendire'yi cemi'i afia smarla
mlar-d ve kral iinde olmaz-d. Mahmud Paa karnda
ma adam gndrdi [200a] kim Semendire'yi Trk padiah
na virdm, didi. Bu tarafda Mahmud Paa hd karndala
dayim birbirile adam gnderp habarlaurlard. Semendire'yi virmesine raz olm-d. Ahir Bosna kralna ol kadar
szler dimilerdi kim kral dah iidp raz olm-d.
El-hasl- kelam, Semendire'yi virmege raz aldlar. Mahmud Paa'nun karnda krala habar gndrdi kim "Semendire'yi Trk' e virdm, dimisin. Virrin amma mecmu' esbabn bile virrin." didi. Kral dah "Vir!" didi.
Bu tarafda hernan Mahmud Paa[nufi] karnda, habar
gndrdi karnda Mahmud Paa'ya kim: "Adamufiuz
gnderfi gelsn. Semendire'yi zabt idfi ve hisarna adam
kofi, berkidfi." didi. Hnkar zvornug' a [zvornik, Swornik] varmadn [200b] Semendire hisarna varan adamlarna
Semendire'yi teslim itdiler. nkim Semendire'yi zabt itdkden sonra anlarn ykdlar ve keliselerini mescidler itdiler, iinde hutbe-i slam okund Sultan Muhammed-i Gazi Han adna. Vilayet-i Laz ternam feth olund, Hak te'alanufi 'avn 'inayetile.
N azn
Ternarnet slam hkm itdi Laza
Temerrd katiri hep kad saza
Yridi evket-i slam o ilde
Lazufi mahbublar balad naza
501
Devoyko yovanoc moya lbim dir [134]

Ki lbim baglad gnlde raza
Semendire' de kon d yinieri
'Aza b lar aka sayar o ld kaza
Laz zabt itdi Han Muhammed
Sen imdi 'Aki tarihi yaz a
Sekiz yz altm drt buna tarih
tut kulak gelen avaza
Snaba
Ve hem Amasrya han himmeti var

Gide k kim gemiler ire yaza
BAB [131]
An
beyan ider kim
Amasr
ne suret-ilen feth
olund.
Bu Amasr Karadeniz kenarnda ehl-i slam arasnda bir hisardur ve padiah Firenkdr ve bu cemi'i Anatal'nun kim
esiri kasa ol hisarda girrlerdi. Ve hem bu Amasr kafirleri dah gah gah deniz yzinden [201b] kup haramilik iderler-idi. Ve kafirlere kim sorsalar eydrler-idi kim: "Gayr
vilayetn gemisidr." dirlerdi. Ve bunlarun hali ve kali
sultan'l-mcahidin Sultan Muhammed Han- Gazi'nn
kulagna yitidrdiler kim bu kafider Mslmanlara bunun gibi hareket iderler-imi. Padiah eydr: "Mahmud!
Ol hisar ne yirdedr kim an benm atam, dedelerm almadlar." dir.
Mahmud Paa eydr: "Devletl sultanum! Bunun aln
madugna sebeb bu ola kim Hak te'alanun hikmetinde, bu
hisar dah sultanuro feth ide. Takdir-i ilahide byle mukadder olm ola." dir.
Padiah eydr: "Mahmud tizcek tedarkin it kim varalum, Allah takdirinde her ne kim myesser old-y-ise an
dah kim [202a] grelm." dir.
Mahmud Paa dah gemiler tonatd, yarar yoldalar cem'
idp gemilere koyd, Amasr'ya gndrdi. Bu tarafdan padiah dah kurudan yrdi, Bolu'dan vard, Amasr'ya indi.
502
evriyaz: Haza Menakb u Teva'ih-i Al-i Osman
te tarafda sfendiyarogl sma'il Beg dah Snab' a indi,

gitdi. Ahir iitdi kim padiah Amasr'ya varm sma'il Beg
dah hnkara ey pikeler gndrdi ve hnkar dah
Amasr'nun zerinde otururd. Gemiler dah derya tarafn
dan gelp Amasr'nun lmanna girdiler, lenger saldlar ve
balamar kardlar, bagladlar.
Amasr hisarnun tekri grdi kim mteri be-gayet kerimdr eger satsa; [202b] satmasa da cebri alur. Tekr yanndag kafirlere eydr, yoldalara eydr: "Ben bu hisar
bu gelen mterilere virrin minnet-ile, yoh-sa mft alurlar ve bizi dah krarlar." didi. "'Avratlarumz, kzlarum
z dah esir iderler." didi. "Ve bagrlarna basarlar." didi.
"Ve oklarumz uvadurlar ve yaylarumz yasarlar."didi.
"Ve kend kllarumuzla kend boyunlarumuz keserler." didi. "Ve kllarn bizm boyunlarumuza asarlar."
didi. "Bu haller bizlere olmadn bu hisar eylk-ilen virmek
yegrekdr." didi. Kabul idp kafirler ray begendiler, "Eyle it." didiler. "Bizm sana muhalefetmz yokdur. Sen ne
dirsen biz ana muti' ve mnkaduz." didiler. Tekrini kendsi padiaha gndrdiler. [203a], [135] Hisarun kilidini bile
getrdi ve birnie mu'ayyen kafirler dah bile kdlar, hisar teslim itdiler. Padiah dah bu mu'ayyen kafirleri s
tanbol' a gndrdi ve mallarn bile virdi ve bu kafiderden
hi birisin esir itmedi.
fligan [flakan-Eflakan] ilinn ucnda padiahun bir hisar var-d. Anun halkn bunda Amasr'ya getrdi. Bir 'ali
kelise'yi cami' itdi. Hutbe-i slam anda dah okund Sultan
Muhammed Gazi adna ve hem bir kad nasb itdi.
Nazm
Bu slam bucagnda kfr i zulmet
Amasr olm-d dar-zillet
Veli bir burka' kalmd ancak [203b]

Getre han an kim dege nevbet
Bu han zulmete varsa nur ider bil
Aki Hakka kr it cana minnet
1
503
Ve bu fethn tarihi hicretn sekiz yz altm drt ile bii

vaki' olund ve hem bu fetihler Sultan Muhammed
Gazi elinde olund.
arasnda
BAB [132]
beyan ider kim Sultan Muhammed Han- Gazi
Snab' ve Kastamonu'y ve cemi''i vilayetini padiah-y-la
ve Koyl Hisar' ve Tarabuzon' bir seferde
mecmu'n ne suret-ile feth itdi bunlar, an bildrr.
An
Nazm
Olaldan 'mr-i devlet kuvvet-i ah
Uzatd devlet eli kabza-i rah [204a]
Cemi'i ili yol kaplad han
Gne gibi o gndz gice mah
Bu han mu'ciz-i Ahmed' e iridi
erisi evliyalar mu'in Allah
Gnlden nki niyyet itdi pervaz
irer maksuclma ba-pt penah
Uzun Hasan'dan ol iitdgn hadesieri padiah- Rum ki
Sultan Muhammed' dr, olarun def'ine megul old. Bu niyyet-in bir gn Mahmud' a eydr: "Bu benm hatrumda
birka niyyetlerm vardur. An umaram kim Hak te'ala bu
ben za'ife an dah nasib ide." didi. "Biri bu kim ol sfendi
yar vilayetini kim Kastaman [204b] ve Sinab'dur ve biri dah Koyl Hisar'dur ve biri dah Tarabuzon; bunlar benm
be-gayet huzururu giderr ve dayima bunlarun hayali gzmde ve gnlmde mntek olup turur." didi.
Mahmud Paa eydr: "Devletl sultanum! Allah'un 'inayetinde ve Resul'n mu'cizatnda ve evliyanun himmetinde
hernin sultanuru ol tarafa tevecch itsn. Bunlarun cemi'isi
hasl olur." didi. [136]
Hnkar eydr: "Mahmud! Demidr, greym kim
ne'ylersin bu babda." didi.
504
Heman-dem padiah gemiye girdi, Bursa'ya mteveccih

Gemi Mudanya'ya vard. Anda ata binp devlet-ile
srdi Bursa'ya vard. Anda oturd. Mahmud Paa bunda s
tanbol' da yz pare gemi tonatd [205a] Sinab' a gndrdi.
Dah gemiler gitmedin sma'il Beg'e kul gndrdiler kim
bir rnekmb-la yle dirler kim mekrub iinde sma'il Beg' e
kim: "Tarabuzon' a gemiler gnderrz. Kerem lutf idesiz
an, padiah hatr-n ve dostluk ve mahabbet izhar itmekin anlarun maslahatlarn griviresiz. Ve hem kapudana
harc akasn virp tururuz. Eger kifayet itmeyicek olursa,
kerem lutf idesiz, padiah Bakr Kresi'nden ta'yin olman
akaya andan har ne-y-ise idesiz. Ve dah 'azablar edebszlk idecek olursa anlarufi. hakkndan gelesiz kim kalan
an grp edebszlik itmeyeler. Her ne vech-ile olursa [205b]
siyaset idesiz. Benm hatrum sizlere hdur." diy kulun
eline bir mekrub virp gndrdiler.
Kul sma'il Beg'e gitdi. Mahmud Paa Edrene'ye vard.
Rumili'nn 'askerini cem' itdi ve 'azabn, serehorn mecmu' alup Bursa'ya getrdi. Ve Anatal Beglerbegisi de Anatal 'askerini Sultanfi.i'ne [Sultan y] cem' itdi, hazr ve
mheyya old. Mahmud Paa dah Bursa ovasna kond. Ve
cemi' vilayetlerfi. 'azab ve 'askerile.
Ol aradan tekrar sma'il Beg' e bir kul dah gndrdiler
kim: "Oglufi. Hasan Beg'i yarar yoldalar-la Engri'ye gnderesin gele, anda benmle bulua." didi. Ve hem sma'il
Beg' e dah her ne kim ol evvelden [206a] varan rnekttib-la
emr olunm-d; 'azab lekerine an dah itmidi. Ve ogln
dah ol huyurduklar gibi gndrdi. Ve bu tarafdan Karamanogl brahim Beg bir oglna dah leker kod, gndrdi. Padiah Engri'ye varnca bunlar dah gelp Engri'de
old.
buldlar.
N azn
Gr ne tedbir hile ider ademi
Ya'ni kim milk idine her 'alemi
Sanur kalur kendye mlki hernin
Ass oldur kim eker bunca gam
505
Ak Paazade 1 Osmanoullar 1 nn Tarihi
'Akbet bir arun yir mlkidr

Kod
gitdi
saltanat-lan
demi
sm.3.'il Beg ogl Hasan Beg kim Engri'ye geldi, [206b] heman tutup kapuclar adrna kodlar. Ve bu fi'li itmedin s
ma'il Beg'n karnda Kzl Ahmed, padiah kahnda olurd,
Bol sancag anun timar-y-d, Mahmud Paa anun 'akln
ogurlam-d, ana dayim eydrdi: "Hnkar sana atan vilayetini sadaka itdi." dirdi. Bu vech-ile berat dah yazdurup Kzl
Ahmed' e virp tururd. Hernan ol vakit kim Hasan Beg'i tutdlar, Hasan'un sancagn Kzl Ahmed'e virdiler. Togr ol
aradan Kastamonu'ya gndrdiler. Ahmed Beg yortup Kastomonu'ya vard. Ol vilayetn halk dah bildiler kim bu gelen Kzl Ahmed' dr, kend padiahlarnun ogldur; Kastaroom'nun halk cemi' muti' [137] ve mnkad oldlar.
sma'il dah grdikim vilayet Kzl Ahmed' e [207a] dndi,
srdi Sinab'a indi. Hnkar dah Kzl Ahmed'n ardnca
Kastaman'ya vard. Andan Sinab'a yrdi, Sinab'un zerine
inp kond. Hisarun kapusn yapdurd. Amma hnkar hisardan hayli gir konm-d. Kzl Ahmed ve Mahmud Paa
srdiler hisarun zerine kondlar. Mahmud Paa bindi, hisar
dibine yakn vard. sma 'il Beg' i kgrtd, baru zerine geldi.
Mahmud Paa aagadan eydr sma'il Beg'e: "Hey begm!
Nin kaarsn kim bu vilayetn halk cemi'i iitdiler kim gelen Kzl Ahmed' dr, bu vilayet an beglediler ve her sipahi
kim geldi gir milkinde ve tmarnda mukarrer old. imdi sen bu
bir hisar-la ne kadar turasn kim padiah-la mnaza'a [207b]
idesin." dir. "Ve bu ehrn limonn dah elnden aldlar."
sma'il Beg dah Mahmud Paa'ya eydr: "Ben padiah
dan korkarn kim beni ve benro oglancuklarum helak ide,
dirin." didi.
Mahmud Paa eydr: "Haa kim padiahumuzun bunun
gibi fikri ola." didi.
El-hasl- kelam, Mahmud Paa sma'il Beg'i inandurd ve
hem kendnn haslarndan ne kadar mal hasl olursa dah
ziyade tirnarlar vireler ve kend ne yiri dilerse ol arada timar vireler. sma'il Beg dah inanup 'ahd u peyman-la ka-
506
bul itdi.
Paa
gelp hnkara habar ne-y-ise bildrdi. Padi-
ah dah gp geldi, hisara kar kond. sma'il Beg hisar-
dan kd, hnkara geldi, elin pmek istedi. [208a] Hnkar

eydr: "Sen benm ulu karndaumsn. Reva ndur kim
elm pesin." didi, pmege komad.
El-hasl- kelam, hnkar hisara girdi ve her ne kim muraddur an tahsil itdi. Andan sonra sma'il Beg dah Drekani'ye vard. Ve cemi' ta'allukatn getrdi ve ogl Hasan
Beg'i hnkar-la gndrdi. Padiah dah Kastoman hisar
na ve Ayafni hisarna ve Sinab' a dah hnkar kend kullarndan kod. Ve cemi' vilayetfi. 'askeri cem' olund, Kzl
Ahmed' e kodlar.
S' AL.- Hasan Beg seferde kimn-ile yridi dirsefi.,
CEVAB.- Hnkar afta Bol sancagn virdi, kend sancagla yrdi.
N azn
Bir iki gn olan cihana kalma
Ziyandur sevgsi ziyana kalma [208b]
Senfi. adufi. flan sylenr ancak
Hernin bir szdr ol flana kalma
Yalandur da'vas gler yzne
ivesi pr yalandur szine kalma
Velehu eydan
Bildn mi cihan kimselere ne'yledi nitdi
Gldi yzine bir iki gn aldad yitdi [138]
Uurd an
sahraya o
Gaflet tuzagn
hrs
kurm-d
u hevesden
tiz an tutd
Girdi bu cihan bagna kim bir glin ala

Haner gibi dikeni gr canna batd
Her nesneyi kim kendnfi. o sand cihanda
Kim sanu-m ancak anun gayrs gitdi
'Aki hayal atma sen binme cihanda
Kim bindi-y-ise gr an kim ahr n'itdi [209a]
507
BAB [133]
beyan ider kim sma'fl Beg Drekani'de
esbabn cem' itdkden sonra ne yire vard.
An
Ve cemi'i maln ve oglanlarn ve kzlarn kend tavariar

na ykletdi, veziri ehabeddin Aga'y bile ald ve cemi'i
kullarn bile alup Bursa vilayetinde Yifiiehr' e geldi. Zira
hnkardan Yifiiehr'i ve Eynegli ve Yarhisar' dilemi-idi,
hnkar dah virmi-idi. sma'il Beg dah Yifiiehr' e gel p
mtemekkin olm-d.
S' AL.- Bu Karamanogl Engri'ye geldi dimidfi. Hi
afilmad, dirsefi ya kancaru gitdi?
CEVAB.- Ol vakt kim hnkara geldi, hnkar an hil'atledi, gir atasna gndrdi.
Bir dah eytanet-i Karaman [209b] beyan ider. Hnkar
Koylhisar vilayetine varcak Karamanogl, sma'il Beg'e
adam gndrdi kim: "Dn hey tekr kul! Yiniehr' e varma." didi kim "'Osmanogl'nufi fursatn bulduk." didi. "Bu
tarafdan biz hareket idelm. 'Osmanogln ara yirden gtrelm. Ben safia mu'in." didi. Ol tarafdan dah Hasan Beg' e
habar gnderelm. O da hareket itsn." didi. "Gir sen de
vilayetfie var." didi.
CEVAB.- sma'il Beg eydr Karamanogl'na: "Bu senfi
szfi Mslmanlga sgar sz degldr. Bu sze mnafk
lk dirler. Bir gazi padiah gazaya gideyorur. Biz an yoln
dan komak islama der i degldr. Hassa kim hd
kal'alarnda ol [209b] padiahufi kullar dah oturyorurken
ve hem memleket dah karndaum Ahmed elindedr."
Bu tarafda Karamanogl melf:l, magbf:n old.
Nazm
Didiler ahmak u mecnf:ndur ol er
ki nesneyi kim ol heves ider
Biri gemi ola giden ho gitdi
Biri muhal olan turmaz umar
508
evriyaz: H8.za Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
BAB [134]
Muhammed Han- Gazi Koylhisar'
ne suret-ile feth itdi ve hem n' olm-d.
Sultan Muhammed Koylhisar' a varmadn anun bir begi

Hseyin Beg dirler-idi. An Uzun Hasan alnadn ol
Hseyin Beg bir gn avlayu sahraya km-d. [210b] Nagah Uzun Hasan bum sahrada karvam, hisarna gtrmi.
Naar Hseyin Beg dah [139] hisarn teslim eylemi.
Hnkar iitmi kim Uzun Hasan Koylhisar' alm, hnkar dah Rumili Beglerbegisi Hamza Beg' e buyurm, leker
virmi ve ilden 'azab dah srp "Koylhisar'un zerine
var, cehd eyle kim hisar feth idesin." didi. "Ve eger feth olmayacak olursa vilayatndag kylerini urasn, ykasn, yakasn; ta kim nie zamanlar ma'mur olmaga yaramaya."
Bu buyrug hnkardan Hamza Beg iidicek Hamza Beg dah leker cem' idp hisaruf zerine vard. Bir nice gn 'acayib
cenkler olund. Ahir'l-emr grdiler kim hisar feth [211ab]
olunmaz, amma il oturur, hisar kadlar hernan vilayetini talan
itdiler. Nagah birnie 'azablar bir rneni kyine varurlar, bir
nie rneni karsn ve kocasn bulurlar, yagmalarlar. Bu kar
lar-lan kocalara na-meru' i ilerler. Bu 'azab ta'ifesi gayet
mhmellikler eyler. Ahir bu rneni keileri varurlar, Uzun
Hasan'a ikayet iderler kim: "Evvelki begmz zamannda
bunun gibi murdarlklar bize vaki' olmayd; ve hem padia
humuz dah za'if-idi. mdi senf gibi 'azametl padiah zamannda karlaromuza ve kocalarumuza bunun gibi mhmel
haller vaki' old." li urdukdan sofua Hamza Beg kend vilayetlerine geldi ve bu kssanun [211b] zerine birnie yl gedi.
Sultan Muhammed Han- Gazi Sinab' a vilayetine varup
feth itdkden sonra vard, Koylhisar'un zerine ddi. Her
tarafdan toplar kurd. Birka top kim hisara toknd, hemandem hisar halknun 'akl ad. Hisar teslim itdiler. Padiah
emr itdi, hisar zabt idp iine kendnn kullarn kod.
S' AL.- Diseler kim iy dervi! Bu 'azablar bunun gibi
na-meru' hareketi n'in itdiler. Bu Al-i 'Osman lekerine
layk degl-idi.
var-d;
509
CEVAB.- Bu Al-i 'Osmanufi lekeri gruh gr1hdur.

Ya'ni on iki snf lekerdr. Her gr1h bir kavme mahsus-
dur. Bu 'azab ta'ifesi hervilayetekim varsalar bunlara yasak

yokdur; anufin kim bunlar padiahufi 'ulufesi-y-ile varurlar. Her yire kim varsalar kend padiahlarna hile ve bedbahtlk iden kavmieri kend muradlarnca incidrler, ta kim
Al-i 'Osman vardug iklim padiaha muti' ve mnkad olalar.
Nazm
Cihanda ne ola kim olmamdur
Yu kulak iidp gz grmemidr
Bu insan kim ider hayr u erden
Ne ola ol kim insan gelmemidr
Yavuz
iden hayvandanedna
Diniidi ''bel adall" m olmamdur
Ve hem bil bu 'azab kim ne gruhdur

Nie aylar yzini yumamdur [212b], [140]
BAB [135]
Tarabuzon'a ne suret-ilen vard ve hem ne vech-ile feth itdi.
An
Kaan kim Koylhisar' feth idicek Erzincan tarafna yrdi,

bu tarafdan Uzun Hasan dah kend anasn ve imikezek
Beg'i eyh Krt Hasan' anasna koup Sultan Muhammed
Han' a gndrdi ililige. Bulgar tag yanna kim vardlar,
anda buldlar. Be-gayet yah armagan getrdi. Padiah
dah armaganlarn ald. Be-gayet ey ta'zimler itdi. Ve
Uzun Hasan anas Sara Hatun' ana idindi ve Krt eyh Hasan'a baba didi. Bu ikisinalup Tarabuzon'a bile gitdt Bulgar tagna kim kdlar, Tarabuzon'a iner oldlar. [213a] Padiah ol tagufi ekserin piyade yrdi.
El-hasl- kelam, vardlar Tarabuzon zerine indiler. Bu
Uzun Hasan'un anasn bile alup indi. Dndi Sultan Muhammed' e Sara Hatun, eydr: "Hey ogul! Bir Tarabuzon510
evriyaz: Hi'zi Menikb u Tevirih-i Al-i Osman
n bunca zahmetler nin ekersin." didi. Padiah cevab

virdi kim "Ana! Bu ben ekdgm zahmetler din yolnadur
kim yarn kyamet gninde -amenna bihi ve tasaddaknahacil olanlardan olmayavuz. Zira bizm elmzde slam
klc vardur ve ger biz bu zahmetleri ihtiyar itmesevz bize gazi dimek layk olmaz." didi.
Hisarun zerine kim indiler Hatun Tarabuzon' hnkardan
dilek itdi kim: "Bu benm gelinme ta'allukdur." didi. Hnkar dah bunlara hi bir veeh-ilen [213b] cevab virmedi ta denizden Sinab' dag gemiler gelince. Hernan kim gemiler gelp
yitidi, cenge baladlar. Kurudan ve denizden ceng olund.
Hisardan eman dilediler ve illa darb- dest-ile feth olund.
nkim Tarabuzon alnd, ol kim padiaha layk nesnedr, an padiah hazinesine getrdiler. Tekrini, beglerini
ve nie yarar adamlarn gemilere koydlar. Ve gaziler dah
vilayetinn nie yirlerini urmlar-d, o gaziler dah toyum
almlard. Bu hisardan kan teberrklerden Hasan Beg'n
anasna dah hayli nesneler virdiler, an ta'zim-ilen gir vilayetine gndrdiler.
Padiah evvelden kanun kim idegelmi-idi her hisara, bu
Tarabuzon'a [214a] dah anun gibi itdiler. inde mescid ve
medrese olund. Ehl-i slam evlerin srp getrdiler; bu kafirlern hali kalan evlerini gelen Mslmanlara milklige
virdiler. Hisar muhkem berkitdiler.
Andan padiah dah gelp Sonsa'ya [Sunsa] kd. Kzl
Ahmed' e Rumili'nde tirnar virdi. Kastoman vilayetini padiah kend kullarna virdi. Kzl Ahmed destUr diledi hnkardan: "Varayum Bal'dan evmi divrp hazr ideyin. Devletl hnkar gelince hnkar-la Rumili'ne bile geeym." didi. DestUr virdiler. Bal'ya geldi. Hernan gn gicesile kald.
Dnle Karaman yoln eline ald; srdi, vard, Karaman' ak
d. Karaman [214b] ogl harlk virdi. Amma kendyi kabul itmedi. Andan vard, Uzun Hasan'a [141] gitdi. Anun yannda
nie zamanlar old, ta devr-i Sultan Bayezid gelince.
S'AL.- Ya bu sma'il Beg Rumili'ne gemesine sebeb
ne old?
CEVAB.- Kzl Ahmed kim kad, padiah bum dah kaa
511
diy ihtiyat itdi, Yiniehir'den grp Filibe'ye getrtdi, ta

lince huzur-la Filibe' de mtemekkin old. Ahir ecel-i msemmasla daru'l-bekaya vasl old.
Nazm
Bir seferde vilayetfethiden sultan budur
Kayinatda lutf u ihsan bedl iden sultan budur
Mazhar- ltf
v kahr Hak bu ham eyledi

Fethiden iklimiere 'adli iden sultan budur
[215a]
Bil bu Al-i 'Osman ire her gelen artuk gelr

Bil bu devran ire kim artuk olan sultan budur
Bu fetihlern ve bu maceralarun tarihi hicretn sekiz yz
vaki' old, Sultan Muhammed Han elinde.
altm biinde
BAB [136]
flak'a ne suret-ile gedi ve hem anda n' eyledi.
An
mdi iy 'aziz! Ol dem kim seferden geldi stanbol'a, bu tarafda shak Paa'y dah Rumili'ne komlar-d, shak Paa
dah sonra s tanbol' a geldi. Etrafun ilileri gelmege bala
d. flak beginden ili geldi. lisine ili kodlar. flak begini kapya kgrdlar. li vard, risaletini flak begine yiti
drdi. Varan iliye cevab [215b] virdi kim: "Bu benm vilayetm bana togr degllerdr. Eger ben memleketmden
kup anda varursam ngrz'i getrrler, bu vilayeti ana
virrler. Ve illa padiahdan mizm budur kim u beglerinden birini ber su kenarna gndre. Ol gelen u begi bu
vilayeti bekleye, ben devletl sultanumun iigine yz sriyvaram." didi.
Hnkar da bunun szine i'timad idp ubeglerinden akrcba Hamza Beg'i gndrdi; hayli Mslmanlar-la bile akrcba varup Tuna kenarna kond.
Ol hinde Tuna donm-d. Zira kim k-d. te tarafdan
512
flak Beg'i dah Tuna kenarna geldi, kond. Bu tarafda
Mslmanlar gafil-idi, kend hallarnda-y-d. Tuna hd

tonm-d. flak Beg'i ol mel'lin hile ider-imi, makslid
kapuya [216a] gelmek degl-imi. Ternam nsf- leylde
Hamza Beg'n zerine ebihlin itdi. Hamza Beg'i tutd.
Mslmanlardan hayli adamlar hasaret itdi. Ve birka yirden dah kffar gerdi ol vilayete, mbalaga helaklikler
itdiler. Hamza Beg'n ban kesdt nie Mslmanlarun
bile; ngrz'n kralna gndrdi kim "Ben Trklere
'adli oldum." didi. Cemi'i kffar begleri bu katiri peldia
ha 'adli bildiler.
Nazm [142]
Ne hile itdi Voyvoda kazuklu
Necis murdar u la'net azklu
Drakolaogl
Krar
ol bedbaht mundar
dimez sevabiudur kazuklu [yazuklu]
BAB [137]
An
beyan ider kim suWin'l-mcahidin

Sultan Muhammed Han- Gazi flak'a ne suret-ilen gedi
ve hem ol vilayeti Kazuklu'nufi karndama virdi.
nki padiah bildi kim ol mel'lin kafirn bunun gibi hileleri var ve hile itdi; padiah dah slam lekerin cem' idp
niyyet-i gaza idp hclim-lan yrdi, Tuna suyn gep
vilayet-i flak'a girdi. Cemi' vilayet-i flak'un halk geldiler,
peldiaha muti' ve mnkad aldlar. Ve bu Kazuklu Voyvoda belrsz old.
Padiah bir ni e zaman vilayet-i flak' da yrdi. N agah
bir gice bir tarafdan bir gulli belrdi. Hernan padiahun
gazi kullar hazrlar-d; grdiler, bu gelen gulli bu mel'lin
Kazuklu'nun lekeri-mi. Dilemi kim ebihlin [217a] ide.
Gaziler de kadlar kafiri, ordya yakn geldi, ta kim aralga
girdi. Gaziler de yle krdlar kim yars kurtlamad. Ta
sabaha degin kffar krdlar ve Kazuklu Voyvoda hatta
513
ban
g-ile kurtard. Sabah kim old, 'Ali Beg'i ardnca

gndrdiler. Ve olleker kim Kazuklu bilen gelmiler-idi,
heman-dem vilayetfi sipahi kafideri cem' aldlar, geldiler
padiahufi ayagufia ddiler. Cemi'isi kendleri padiaha
esirlige teslim itdiler.
Ve bu Kazuklu'nufi bir kii karnda var-d, padiah yannda hidmet iderdi. flak vilayetinfi begligini afta virdi ve
vilayetfi beglerini afta teslim eyledi, yolda kod ve memleketden her ne-kim murad itdi ald. Dndi, devlet-ilen gir tahtna geldi. [217b]
Ve bu gazanun tarihi hicretfi sekiz yz altm altsnda
vaki' olund; Sultan Muhammed Han- Gazi elinde.
Nazm
Zihi sultan ki hkmine msahhar old 'alemler
Cemi'i meddah anufi melek cinn ademler
Nazaritse kuru taa o gevher kymetin bulur
Ferah olur kamu 'alem eser bulmaz dah gamlar
Ayag basdug yirler misal-i cennet almdur
Yzingren gedayiler olurlar gark- in'amlar
'A.ki nesl-i 'Osman'ufi 'atas 'aleme told
'Acebdr kim ele gire o han devrindeki demler
BAB [138]
flak gazasndan kim gelicek soiira nice gazaya ikdam itdi.
An
Heman-dem ki Edrene'ye geldi, [218a] 'asker-i ma.nsura destur [143] virmedi. Togr Gelibal'ya vard. Hkm itdiler: "Tiz
tutun stanbol'ufi ve Gelibal'nun gemilerini gaziler-ile tonatufi kim Midilli gazasma giderz." didi.
Heman-dem ol ayda gemiler mheyya olund; Midilli
zerine "Niyyet-i gaza", diy yrdi. Bu tarafdan karadan
yrdi. A yazmand' a vard, kond. Gemiler dah vard, Midilli hisarn tolay kuatd. Toplar kuatd. Toplar kuruld.
514
Ceng-i sultanHere bnyad uruld. Ve bu kafirlerft hisardan

Sultan Muhammed' i grdgi gibi' akllar ad. Aman dilediler, aman virdiler.
Hisaruft tekri tara kd. Padiahuft veziri Mahmud Paa'ya vard. Tekr eyitdi: "de bir baum alup devletl hanun ayag topragna [21Bb] geldm. Ve baki malum oglum
ve kzum ve 'avratum cemi'isi her ne kim vardur, bu hisarda kod um kim padiahun muradndan gayr muradum kalmad." didi.
Mahmud Paa dah bu gelen tekrn szni gelp hnkara 'arz itdi. Padiah eyitdi: "Var ol tekri bana getr." didi.
Mahmud tekri hazr itdi. Tekr geldi, padiahun taht
nun kademinde ba kod. Padiah dah bu tekre hil'at buyurd, geydrdiler. Mahmud Paa'nun adr katnda bir
adr kurdurd.
Padiah Mahmud Paa'ya eydr: "Var, bu hisarun maln

zabt it ve halkn defter eyle. Sipahisini ve ehirlsini ve
kylsini ve her kiinn nakdini ve gayr cins kim [219a] kuma vardur, anlar dah zabt it."
Mahmud Paa adrna geldi, yazclar gndrdi. Padia
hun emrini yirine getrdi; geldi, padiaha 'arz itdi. Padiah
dah kendye layk ne-y-ise maldan ve esirden ve gayr nesnelerden kabul id p ald. Bakisin dah gazilere, 'ulemaya ve
fukaraya 'atalar itdi. Ve bu ehrn sipahi:lerini tagtd, ehir
halknun karmalusn kard. 'timad itdklerini gir yirl yirinde kod. Ve kad nasb itdi. ehrn hali kalan evlerini ihtiyar-la gelen Mslmanlara milk virdi. Ve nice keliseleri mescid itdi. Ve bir kulna sancag begligini virdi. Gir
ehri ma'mur itdi vilayetile. [219b]
N azn
Tevecch itse bil han bu cihana
Ola her fi'li 'alemde niane
Ger itse bir iaret cmle hana
Miyan-beste gele kamu divana
Temerrd ehli cmle batl old
Kafirler kamus irdi ziyana
515
Sa'adet nur, slam told 'alem

Gelelden Han Muhammed bu 'ayana
,Aki bu menakb kim yazarsn
kim ire cmle beyana [144]
Yakndur
Okuyup dinleyenler ola hayran

'Akllar bu ie ola divane
Ve bu flak gazasnun ve Midilli fethinn tarihi hicretn
[220a] sekiz yz altm altsnda vaki' olund ve bu iki sefer
yidi ayda vaki' old.
BAB [139]
An
beyan ider kim vilayet-i Bosna ne suret-ilen feth

ve hem padiah dah ol vilayetde ne fi'l itdi.
olund
Semendire kim feth olund, padiah Bosna kralna adam

gndrdi kim: "Ya harac vir veyahud zerne varurn." didi. Ve bu adam krala vard, padiahun hkm-i hmayunn
Bosna kralna gsterdi. Kral bu hkm-narneyi okutd,
mazmunn bildi. Yanndag kafidere buyurd: "Bu Trki
tutun, ldrn." didi. liyi tutdlar, bagladlar. Kralun yannda bir veziri var-d: "Hey kral! Neylersin, Bosna vilayetin [220b] harab itdrdn." didi ve "Kendni de helak itdrdn." didi. "Hele bu Trk'i tutdun, bu hatanun altndan
kabilrsen be-gayet erlikdr." didi.
El-hasl- kelam, bu iliyi ldrmege ikdam idemediler.
Birnie gn habs itdkden sonra koyvirdiler. li geldi, padiaha bildgi ve grdgi hallar diyivirdi. Padiah bu habar iidicek gayret-i slam pa diaha galebe eyledi. 'Asker-i
slam cem' itdi. Niyyet-i gaza, diyp yrdi. Bosna vilayetine girdi. Bosna kral kad. Bir sarp hisar var-d, ana girdi.
Padiah dah vard; Yaycsa [Yayca] dirierdi bir hisar vard, anun zerine ddi, hisar itdi, oturd. Kralun habarn
bildi kim hisara [221a] girmidr, Mahmud Paa'ya buyurd
kim: "!z yri, kralun zerine var. Ol hisar ortaya al."
516
evriyaz: Haza Menakb u Tevarih-i Ai-i Osman
Mahmud Paa dah vard, kralun bulundug hisarun zerine ddi. Krala habar gndrdi: "Bize bir adam gndr.
Senn-ile szm var." didi. Ve bu kral dah bir adam gndrdi. Gelp Mahmud Paa'ya eyitdi: "Ne buyurursz?"
Mahmud Paa bu kraldan gelenkafire eyitdi: "Sen kralun
yannda ne ide olursn?" didi. Bu kafir eydr: "Ben anun
atasndan kalm nkeriyin." dir ve "Evinde mahremiyin."
dir. Mahmud Paa eydr: "mdi sen bu kralun mahremisin,
senn ana sanun hayr olsa gerekdr." didi. Bu kafire Mahmud Paa eydr: "Hi bildnz mi kim bu gelen [221b] padiah kimdr?" Bu kafir eydr: " Bu gelen Trk beglerindendr." dir. Paa eydr: "Hey onat anlamadun. Bu gelen
padiah stanbol' ve Tarabuzon' ve Midilli'yi ve Laz' ve
Mora'y ve bunca padiahlarun vilayetlerini alup kend
kullarnaviren padiahdur." didi. "mdi, 'aklunuz baunu
za divrn. Siz benm nas1hatm kabul idn kim dnyada rahat olasz." didi. Bu kafir eydr: "Ya sen ne dirsin kim
ben dah an ideym." didi. [145] Mahmud Paa eydr: "Ben
bun dirin kim kral gelsn, padiahun elin psn ve haraca
mut1' olsun."didi. "Ve hisarlarun ba'zsn padiaha virsn.
Padiah dah ol hisariara kend kullarn kosun, kend devlet-ilen varsun vilayetine [222a] gitsn. Eger benm nas1hatm kabul iderse hem kend ve hem vilayet hakknda gayet
eydr. illa ahir olcak i ma'lumdur kim n' olsa gerek."
El-hasl- kelam bu katiri Mahmud Paa inandurd. Kafir
geldi, krala paanun szlerini nakl itdi ve Mahmud Paa'nun 'ahd peyman itdgin 'arz eyledi. Kral dah bu szleri iidicek kabul itdi. Kral hd evvelden padiahun evsafn sorup bilrdi. Kral hd hisarda kafasa girmi kuzguna
dnmi-idi.
El-hasl- kelam bu kral Mahmud Paa'nun 'ahd peymanma inandlar. Kral [kafirler] dah raz oldlar. Hisar kafirlerile bile kral hisardan kd. Gelp Mahmud Paa-y-la
bulud. Mahmud Paa dah bu kral [222b] ziyade ifrat-la
teselll itdi.
Mahmud Paa kralun nine dp ald, hnkara iletdi.
Mahmud bu kral-la 'ahd itdgini gnli igen h olmad.
517
Bu ie incindi. Zira padiahun murad bu-y-d kim hisarlarun cemi'isini kend eliyle feth ide-y-idi. imdi halde ba'z
hisariar krala virmekden sonra fesada mbeddel olur, didi. Ve hem aklnclar dah segirdime gitmidiler.
Hnkar eyitdi kim "Mahmud! Bu vilayet hd asanlg-la
alnur-m." didi. "Ya nin aknclar gndrdn kim bu
vilayeti bozalar." didi. Padiahun melaleti Mahmud' a, evvel bu sebebden olm-d.
Ve hem bu kralun vilayetine muttasl vilayetler var-d.
Birine Kuvacili dirler-idi. Kuvac'un ogl padiah yannda
[223a] olur-d. Ve birine Bafluili dirler-idi. Anun dah hayli
ili var-d. Ol dah padiah yannda olurd. Kral kim Mahmud getrdi, hernan tutdlar ve ol iki beg oglanlarn bile
tutdlar. in dah kapuclar odasna kodlar.
Padiah dah 'ulemaya 'arz itdi kim bunlarun kanlar ve
mallar halal ndur veyahud degl mi? Ol seferde bile bir
'aziz 'alim kii var-d; Mevlana eyh 'Ali-yi Bestami dirlerdi.
Ol kii eydrdi kim: "Ben Sultan Bayezid-i Bestami neslindenin." dir-idi ve lakabna Musannifek dirler-idi, ol eyitdi: "Bunun gibi kafideri ldrmek gazadur." diy fetva virdi. Ve
hem krala evvel klc ol sald ve ald; kral depelediler ve
ol [223b] iki kafirn dah kapuclar odasnda tedarkin itdiler.
Ve bu cemi'i kafirlern hazinelerini padiaha getrdiler
ve aknclar da be-gayet toyumluklar-la geldiler. ol kadar olm-d hi bir kii mahrum kalmam-d esirden ve
maldan. Ve ol vilayetde olan hisariarda ve ehirlerde ol
kadar hazineler buldlar kim hisahm Hak' dan gayr kimesne bilmez-idi. Bu cemi'i hisarlarun iinde padiah kullarn kod. zveay* [Yaycsa] hisarnda kralun bir kk
karnda bulund.
N azn
Muhammed Han ki Bosna fethi itdi
O dernde Hersek ilin niyyet itdi [146]
* A nshasnda "Yaycsa" izilerek izveay yazlmtr. S nshasnda ise

"Yaycsa"dr. Yaycsa,
518
Travnik'te kaza merkezi bir kaledir.
evriyaz: Hi\za Menakb u Tavaril-i Al-i Osman
Didi Arnavud' a skenderiyye [224a]

Nie illerde dah himmet itdi
N eye kim niyyet itse gazi sultan
Dah varlnadn Hak ksmet itdi
Bu hanun tali'i dayim felekde
N e burca irdi da h ev ket i tdi
Gaza-y
din yolnda Hak bu hana

'Atalar Hak bu ale mrvet itdi
Hususa kim bu han gr 'alem ire

Ne devranlar srp ne devre gitdi
Ve bu fethn tarihi hicretn sekiz yz altm yidisinde
vaki' olund; Sultan Muhammed Han- Gazi elinde.
BAB [140]
An
beyan ider kim Karamanogl kim ldi, alt ogl kald;

anun [224b] memleketine Uzun Hasan ne vech-ile geldi
ve ol memleketde ne'yledi ve hem Sultan Muhammed
Han- Gazi dah ne'yledi ve Karamanogl'nuii oglanlar
n' o ld, an bildrr.
Yine biii
iveler
gsterdi 'alem
Kar mur cihan hem Beni Adem
Ocaklar syinp evler ykla

Ola mlk-i Karaman mesken-i gam
Ne turfe turfe nak var cihanufi
Gehi guya ider halk geh ebkem
Bu takdir kudreti gr 'alem ire
Ne hkmi caridr muhkem msellem
'A.ki yaz bir ihtisar menakb
Ki
'akl
'ibret alup ola epsem [225a]
Karamanogl brahim Beg' fl alh ogl kald. Amma himmeti byk oglunda-y-d kim yirine ol beg olayd. Ve hem ha-
519
Tarihi
zinesine dah ol hkm itdgi ilde kom-d kim ol Silifke' dr.

Ve bu Karaman oglanlar, bunun kssas okdur. Ve illa ol bir
ogl kim anun ad P'r Ahmed' dr, ol Konya' da otururd. Ve
ol bygi kim shak' dur, ol il' de otururd. Silifke'yi taht
idindi. ki kiick oglanlar kadlar, Sultan Muhammed Han Gazi'ye geldiler. Ve bu shak Beg, Uzun Hasan etegin [147]
tutd, ili gndrdi, hayli mal bile gndrdi. Eyitdi kim: "Gel,
benm karndalarum vilayetden kaur, ta bunda gelince her
gne bifi fiZari [225b] vireym." didi. Hasan dah bu szi kabul itdi. Erzincan'dan yrdi, gelp Sivaz' gedi. shak dah
ol araya geldgin iidicek karulad; alup geldi Karaman vilayetine. Karndala buludurd. Ogra itdiler, P'r Ahmed'i ilden kardlar. Hernin ki Uzun Hasan gir vilayetine girdi, P'r
Ahmed dah Sultan Muhammed etegin tutm-d, ol zaman
kaup Sultan Muhammed' e gelmi-idi. Uzun Hasan dah Karamanogl'nun vilayetinde ok bed-bahtlklar itmidi. Nielern mallarn ve tavariarn alm-d.
El-hasl- kelam, vilayet-i Karaman' bozd, harab eyledi,
kd gitdi. Kzl Ahmed'i shak'a kod. shak dah Sultan
[226a] Muhammed'e Saru Ya'kubogl'n ili gndrdi kim:
"Karndaum koma bunda gelmege, Akehr'i size vireym." didi. Hnkar dah Selver avuogl avuban -ad
Ahmed' dr- ili gndrdiler, eyitdiler kim: "eharenbe s
nur olsun. Berisini bize vir, biz dah senn karndaufu koy
virmeyelm." didiler. Ahmed varup shak' a habar ne-y-ise
ve nice buyurdlar-sa bildrdi. shak bu szi iidicek kabul
itmedi. avu Ahmed, shak'un habarn hnkara bildrdi.
Padiah dah Adalya sancag begi Kse Hamza Beg'i ve Kara Hisar sancag begini bir nie sancak dah bile Pir Ahmed' e
koup gndrdi. Pir Ahmed dah [226b] Saykalan hisarn
[Sklanhisar] ve Kayseri'yi hnkara virmi-idi. Hnkar dah
hisara kend kullarn koyup zabt itdi. Ve hem ol Kayseri vilayetinn 'askerin bile komu-d, vardlar rmenek' de s
hak-la buludlar, ogradlar, shak' ilden kardlar.
shak ce:ml'i hazinesini alup Uzun Hasan'a kad ve bir oglla bir 'avratn Silifke'de kod, gitdi. P'r Ahmed dah Karaman' a beg old, il' i dah zabt itdi, hernan Silifke' den gayrs-
520
n. Karamanogl shak' a kudret ile bir gn ecel irdi, Uzun Hasan yannda ldi. Cemi'i hazinesine Uzun Hasan malik old.
Ve bu tarafda Pir Ahmed dah kim beg o ld, kuyrugn
[227a] bulamaga balad. Ylgun Bazarcugn [Ilgn ha valisinil
kim yannda Tanrdan harnman vardur, an hnkardan diledi ve evvelki 'ahdin bozmaga balad.
N azn
'Acebdr degmeler kim 'ahde turmaz
ular kim 'ahdi yokdur rahat olmaz
Hakun hd 'ahdi vardur va'deler hem
inanur m' min olan dah tnmaz
Mnafkdur
bozan ol 'ahd peyman

Nifak iden cihanda m'min olmaz
Disen Karaman'a gel'ahd tutalum

Ya ldrr seni ya ilde komaz [148]
'Aki'ahd umma Karaman' dan
Ki bunlar 'ahd nedr dah bilmez [227b]
Bu 'Osmanlu Karamanlu degl bil

Dah sen bil ki Turkut adam olmaz
Ve bu maceranun tarihi hicretn sekiz yz altm tokuzn
da vaki' olund ve hem o Sultan Muhammed Han- Gazi
elinde ve devrinde.
BAB [141]
An beyan ider kim Sultan Muhammed
kim vilayet-i Amavud' a tevecch itdi,
anda kime vard ve anda ne'yledi.
Han-
Gazi
nkim padiah devlet-ilen kim leker-i islam cem' itdi,

varup vilayet-i Arnavud' a girdi ve her tarafna aknclar sald. Gaziler kim varup Arnavud vilayetine giricek ba'z begleri Arnavud'un, gelp muti' old ve ba'zs kaup na-bedid
521
old. Padiah dah
anda [228a]
saltanat-lan
bir hisar yapdur-
d, vilayet-i Arnavud'un ortasnda. Ol hisarun adn lbasan
[Elbasan] kadlar ve ol hisarda gazilerden kodlar, kafiderine gaza ideler.

Ve bu fethn tarihi hicretn sekiz yz yitmiinde vaki'
olund, Sultan Muhammed Han- Gazi elinde. Ve Sultan
Muhammed Han kim bu gazadan dndi, Rum Muhammedi vezir old.
Nazm
Bir 'aceb Rum vezir old gine
yle bil kim ogr girdi bu dine
Adn
m'min kornd han anun

gzlerdi gnlde gine
Fursatn
Kini budur ald han stanbol' [228b]

Yimez old bu Urum pinepine
Bu vezir old kafider gr n'ider
Agu virr dir Mslman kna
BAB [142]
An
beyan ider kim Karamanogl Pir Ahmed ne'yledi kim

anuii zerine tevecch eyledi ve zerine varup
anda ne'yledi.
padiah
Karamanogl Pir Ahmed kim stanbol' a geldkde padiah

la va'de olunm-d kim bi-vechin mine'l-vcuh padiaha
muhalefet olunmaya. Ve hem Dulkadrogl ehsvar dah
bu mu'ahede oldukda bile-y-imi, 'ahd dah bunun zerine-y-imi kim padiahdan her ne vakt kim iaret oluna bunlar dah hidmete hazr olalar ve her nireye kim emr olursa
[229a] varalar.
Padiahun niyyeti budur kim Uzun Hasan'un zerine varalar-d. Zira kim naayiste hareket [149] itmi-idi, bu Al-i
'Osman zerine. Biri budur kim Koylhisar kadimden bu
gaziler kapusna hidmet idegelmiler-idi. Biri dah budur
522
evriyaz:
Haza
Menflkb u Tevarlh-i
Al-i
Osman
kim Karaman hd aslda bunlara ta'alluk-d. Hassa kim

Karaman vilayetinden srp kardug bu gazi padiahun
'ammus ogldur. Ve Uzun Hasan bunlara bu babda hi i'tibar itmedi, gelp bu vilayetleri ykd, bozd. Kend murad
ne-y-ise itdi, gitdi. Ve hem bu Uzun Hasan babas 'Ali Begilen bu gazi padiaha ihtiyac-la gel p Sultan M ura d Han' a
hizmet dah itmiler-idi. mdi bunun gibi olan kimseneler
[229b] padiahlara bunclayn hadesler itmek cayiz degldr, ve bu padiahlara gayret vacib olur. mdi Uzun Hasan
zerine varmaga bu zikr itdklerm sebeb olm-d. Ve
hem Hasan evvel kik ylan-d, padiahun niyyeti bu-yd kim an ejderha olmadn avlaya-y-d.
mdi Karamanogl ve ehsvar bu 'ahde turmadlar, padiah dah ol tarafa tevecch idp Anatal'ya gedi. Bunlar umard kim gelelerdi. Bular gelmediler. Padiah dah Karaman'a yrdi. Karaman oglanlar kadlar, Larende'ye
vardlar. Padiah dah togr Konya'ya 'azn itdi, Gevele'yi
dah feth itdi. Yrdi, Larende'ye vard. Pir Ahmed anda-yd. Mahmud Paa anun zerine [230a] vard. Birbirile ogra
dlar, ceng olund. Ahir Pir Ahmed turmad, kad. Karaman spahilerinden hayli adamlar tutdlar, padiaha getrdiler. Padiah buyurd, boyunlarn urdlar. Padiah, Mahmud Paa'ya eyitdi: "Turkutogl'nun kandalgn bil, dah
zerine var." didi. Turkutlu dah Bulgar tagna km-d.
Mahmud Paa dah bunlarun kandalg habarlarn ald. Heman zerlerine yrdi. Bunlar dah tuydlar, kadlar. te
Tarsus yzine adlar. Mahmud Paa dah ardna dp
kovd, albildgin ald. Alnmayanlar varup Tarsus vilayetine girdiler. Andan sonra padiah hkm itdi; Larende' den
stanbol' a evler sreler ve Konya' dan [230b] dah sreler.
El-hasl- kelam ehl-i sanayi'den bir nie evler srdiler.
Rum vezir padiaha eydr: "Hey devletl sultanum! Mahmud srdgi evleri tefti idp grdm, ekseri fakirlerdr
ve hem az srdi." didi. "Ve ganllerin srmedi." didi. Padiah eydr "Rum Muhammedi! Var imdi sen dah greym,
ne kadarevler yazasn." didi.
Bu Rlim ve:i'r stanbol'ufi intikamn almaga gayetde kim
523
mtaka intizar-d kim ehl-i slam incite-y-idi. Bu kez fursat

buld. El-hasl-
kelam Larende'den ve Konya' dan ziyade evler

almakdan murad bu-y-d: Ehl-i slamufi evlerin ykdurmag
d. Larende'yi yle yazd kim Mevlana Hnkfu'ufi rahimehullah kim [231a] oglanlarn bile srdi; ol Enlr 'Ali elebi-y-idi.
El-hasl- kelam bu Rum Muhammed padiah emrinden
ziyade evler srdi. Ahir'l-emir hal byle old kim Karamanoglanlarla barur gibi oldlar. Padiah dah Konya'ya ve
Gevele'ye [Kevele] ve feth olunan vilayetn hisariarna hisar erieri koyup berkitdiler. Andan gelp Kara Hisar'a indiler. [150] Padiah buyurd; Mahmud Paa'nun adrn ve
otagn bana ykdurd hnkar. Ve cebehanelerini kend
develerine ykletdiler, padiah cebehanesine katdlar.
Ve bu vezir Rum Muhammed'n evvel eytaneti bu-y-d
kim Mahmud Paa gibi tedbir ehli veziri padiahun kapusndan red itdrdi kim Mslmanlga ya'ni iza [231b] intikam ide, stanbol'un acsn ala. Ve hem bu sefern evvelinde Keblogl kim kad-'asker-idi, Rum Muhammedi [onu]
'azl itdrdi ve Mevlana Viidan kad-'asker old.
Nazm
Sridi Mahmud Paa kapudan
Irag old o sevgl tapudan
Varup Haskyi'ne old mcavir
Halas old taruk turuk tapudan
Ve bu feth i maceranun tarihi hicretn sekiz yz yitmi
ikisinde vaki' olund; Sultan Muhammed Han- Gazi elinde.
Ve dah bundan sonra maceralarun ahvalieri ok olsa gerek.
BAB [143]
An
beyan ider kim padiah

Egriboz] varup
ne suret-ile feth itdi ve Mahmud
Igrboz'a [Agrboz,
an
Paa'y
ne'yledi.
Evvel Mahmud Paa'ya [232a] Gelibol sancagn virdi ve bu-
524
evriyaz: Haza Menakb u Tevarm-i Al-i Osman
yurd
kim Mahmud' a "Tiz tut, gemileri tonat. Irakda yakn

da hi bir gemi kalmasun bir limonda. Igrboz gazasma giderin. Cemi'isi hazr olsun. Hernin ki seni gndrem, cmlesi senn-ile bile yrisn." didi. Ve hem buyurd kim: "Ey
tefahhus it kim Igrboz fethine ne gerekdr, an hazr ve
mheyya it kim Igrboz fethine ne gerekdr." didi. Mahmud Paa dah emri kabul idp ne kim gerekl-y-ise an temam kayd itdi. Hi bir eksk nesne komad. Padiaha bildrdi. Bu tarafda padiah dah 'azim leker cem' idp kur
dan "Niyyet-i gaza!" diyp yridi. Mahmud Paa dah gemiler-ilen derya yzinden yridi.
El-hasl- kelam, Igrboz'un zerine ddiler. Igrboz'un
[232b] nine bir kpri dediler. Padiah gelp karada kond, Mahmud deniz yzinde hisar kuatd. Padiah dah
kpriden gedi; lavu lekeri-ile karadan kuatd. Yir yirinden toplar kuruld. Emr alnd ceng olma. Bir nice gnler
'acayib cengler alnd; toplar-lan ve oklar-lan.
Nagah bir gn grdiler kim derya yzinden kffar gemilerizahir old, ya'ni gelp Igrboz'a yardm ide. Ve ol gemi
kafirleri nazar itdiler, grdiler kim Igrboz hisarn slam
lekeri deryadan ve kurdan ortaya almlar, ceng iderler.
Bular bu hayretde-y-iken hernan padiah emr itdi: "Hey gaziler! Koman, hisar yagmadur." didi. Ha, diyince gaziler hisara koyuldlar [233a] Mahmud Paa tarafndan evvel koyuldlar. Kal' ay feth itdiler. gn gice ve gndz ey yagma
olund. Hisar zabt itdiler ve nevahisinde bir nice [151] hisar
dah var-d, anlar dah bile zabt itdiler.
Igrboz vilayeti ternam bir sancaklk il old. ehrn keliselerini mescidler itdiler. Vilayet-i slamdan hatr olan
gelen Mslmanlara kafirn hali kalan evlerini milklige
virdiler. Bir kad nasb itdiler ve bir bege sancagn virdiler.
Ol dah dar'l-kfr-iken dar'l-slam old, bi-hamdillahi
ve'l-minne.
Nazm
Zi han kim 'alemi itdi mnevver
Ki anun tali'-i sa'di musavver [233b]
525
Viranlar ma'mur olur makdeminden

Yzin gren halas olur o gamdan
Bu hanun devleti dayima a'la
Bunun ksmetidr her hayr ola
Bu alndr kyametde fazilet
Bu hanun mahkumdur cmle millet
ilahi bu al zre ta kyamet
re ltfu 'inayetn hidayet
Bu feth i gazanun tarihi hicretn sekiz yz yitmi drdinde vaki' olund; sultan'l-mcahidin Sultan Muhammed
Han- Gazi elinde; vallahu a'lem.
BAB [144]
An
beyan ider kim vilayet-i Karaman' a

tekrar leker gndrdi kim
ol [234a] vilayetn cmlesin zabt ideler
ve hem gemiler gndrdiler, an beyan ider.
padiah
Padiah
veziri Rum Muhammed'i gndrdi kim:" Var Kaol vilayetden srp kar." didi, ve hem kapudan kendi kullarndan padiah ana yolda kod ve Anatal
lekerinden birnie sancak bile kod. Rum Muhammedi
yrdi, Larende'ye vard, mescidlerin ve medreselerin yakup ykd, atas evi gibi harab eyledi ve ehrn 'avratn ve
oglann soydurd, 'ryan itdrdi. Ol zalim Rum hi esirgemedi, ol Mslmanlara bunun gibi hakaretler itdrdi. Larende' den gidp vard, Eregli'ye kd. Eregli'nn vilayetini ve kylerini harab itdrdi.
Ol vilayet halk eyitdi: "Bu vilayet [234bJ Allah ve resulnn; vilayetde evkafndan nin hazer itmezsin. Bu vilayet
hd resulnn evkafdur." didiler. "Sen bum byle harab
itdn, Medine-i Resul'n fakirlerine bu vilayetden artuk
nafaka varmaz olursa yarn kyamet gninde -amenna ve
bihi saddakna-sen anda Allah resulnn katna vardugun
vaktn ne cevab virrsin." didiler. Bunun gibi sz diyenleramanogl'n
526
evriyaz: Hl.za Menakb u T evarih-i Al-i Osman
ri ol zalim Rum ldrtdi; Tanndan korknad ve peygamberden utanmad.

Andan sonra vard, Varsak vilayetinde Uyuz Beg dirleridt anun iline girdi. Karaman' dan aldg [152] haram kesbi
Uyuz Beg vilayetinde ta arasnda dkp gitdi. Varsak dah geldi, eydr: " Bu konumuz Karamanlu rzkdur, Rum
Muhammedi [235a] bize getrdi, virdi." didiler. "Ve bu
Rum ne keremlrek kiimi." didiler, agzna sge sge
divrdiler.
N azn
Fesad itdi ziyade arh nian
Dkile kanlar ola ok ziyan
Bu ehl-i slam ire dkilen kan
N i elern gide din iman
Ziyade ola harablk cihanda
Bu szme sakn tutma grnam
Ykld
Karaman bazld iller

Bridi 'alemi zulmn tuman
BAB [145]
An beyan ider kim shak Paa'y tekrar
Karaman'a gndrdi, varup Karaman'da ol
dah
ne'yledi.
Padiah emr itdi, shak [235b] Paa'ya "Var." didi, "Karamanogl'n
sen ilden kar." didi. "Bu Rum devletsz ol vilayetde hayli bedbahtlklar itmi." didi. "mdi sen var Karaman'un mfsidlerin kargl." didi. shak Paa dah yrdi,
L~rende'ye kd, andan vard il' e girdi. Karamanogl kad, Uzun Hasan'a gitdi. shak Paa Aksaray'a geldi. Padiah
dan emr olund kim; "Aksaray' dan evler srp stanbol' a
gnderesin." diy. shak Paa dah Aksaray dan srgn
idp bile alup getrdi. imdiki hlnde stanbol' da Aksaray lu
mahallesi didkleri shak Paa srp getrdigi halkdur.
527
BAB [146]
beyan ider kim Gedk Ahmed
'Aleyye'i [Aiaiyye] ne suret-ile feth itdi?
An
Bundan ndin Rum Muhammed'i gndrmiler-idi. Ol varup nesne izhar itmemi-idi; anun-un kim 'Alayye beginn
kz karncia Rum Muhammedi'nn hatumd. Ve hem Gedk Ahmed'e padiah kapusndan bir nie blk kullar
ta'yin olund ve Anatol'nun 'askerinden birnie yolda ko
dlar. Gedk yrdi, vilayet-i 'Aleyye'ye vard. Ol vilayetn
a'yanlarndan hayli kiiler geldiler, Gedk Ahmed' e ita'at itdiler. fiine ddiler, 'Aleyye'nn hisar zerine vardlar.
Ol vakt 'Aleyye'nn begi Ltfi Begogl Kl Arslan Begidi. Gedk Ahmed'n geldgini grdi. Gedk Ahmed dah
vardug gibi fi'l-hal toplar kurdurd. [236b] Bu hisarun halk
kim toplar gricek Kl Arslan Beg' e geldiler, eyitdiler
kim: "Bu gelen leker Karamanogl gibi degldr." didiler
ve "Bunun-la ceng fayidesi yokdur." didiler. Kl Arslan
Beg eydr: "Mslmanlar! Hayrlus ne-y-ise tedark idn
siz dah." didi. Bu ehrn halkndan [153] Ahmed Paa'ya
iaret olund kim adam gndre-y-idi. Paa adam gndrdi.
Bu gelen adama eyitdiler: "Ahmed Paa' dan soracagumuz
vardur, soralum. Grinecek yire gelsn." didiler. Ahmed
Paa dah bir grinecek yire geldi. Yukardan sordlar kim
"Bu ehri kim alsan eger lutf-la ve ger cebr-ile, bu bizm
padiahumuz ne'ylersin." didiler. "Eger lutf-la virrsenz
padiahunuza vilayetinden yig vilayet, benm padiahum
dan begnze alvirrin. Ve eger cebr-ile alursam hd
ma'lum nice olacag." didi.
El-hasl- kelam, Ahmed Paa bunlar geregi gibi hatrla
rm teselli itdi kim ne beglerine ve ne kendlerine zarar irmeye; belki ziyadesile nef'i ire. Kl Arslan Beg dah bu sze raz old. kd hisardan, Ahmed Paa'ya geldi, hisarn .
ana tesilm itdi. Gedk Ahmed dah hisar tasarruf itdi.
Re'ayay dah kanun- 'Osman-lan mukarrer eyledi.
S'AL.- Ya 'Aleyye'nn begi n'old?
CEVAB.- Ahmed Paa kim 'Aleyye'yi eman-la alcak be-
528
evriyaz:
Hilzii Meniikb u leviirih-i Al-i Osman
gini cemi' hazinesin ve ta'allukatla alup padiaha getrdi.

Arslan Beg kim padiahun yzini gricek heman-dem
yz yire kod. Padiah eyitdi: "Hey! Korkma kim sana [237bJ
ziyanum tokunmaz. Ve hem sana ey tirnar virrem kim
vilayetnden ziyade ola." didi. Ol sa'at Gmlcine'yi tirnar
virdi ve hi malndan ve kumandan bir nesne almad.
'Avratna oglanna bile ziyade nesneler 'atalar itdi.
Ahir Gmlcine'ye vard, anda ne'yledi, an beyan ideym.
Bu Gmlcine derya kenarna yakn yirdedr. Deniz kenarnda gzciler korlar kim denizden harami gemileri gelp urmasun, diy dayim gzedrler-idi. Bu Kl Arslan
Beg ol araya varaldan gzciligi kendsi iderdi dayim. Derya kenarnda bir adr kurulm tururd. Nagah bir gn
gzleyp tururken deniz tarafn, denizden bir gemi geldi
kenara yakn. Bu Kl Arslan Beg dah ol gemiye hcum
idp ceng [238a] eyler gibi old. Atn depdi, kenardan denize girdi. Ol gemide bir kayk hazr-m. Gelp Kl Arslan
Beg'i ald, gemiye iletdi. Kl Arslan Beg ogln ve 'avrat
n brakd, gitdi. imdiki halde 'avratnun oglnun hallar
nice old, disen ogl Allah rahmetine vard, 'avratn dah
Kl
ogl yannda kodlar.
N azn
Bu dnya lezzeti bil agudandur
Seni her yalan ile avudandur
Ve ger bin yaasan dayim sag olsan
Son snklerni uvadandur
Kime kim hayr u er sen kasd idersin
O kasdun seni sine iledendr
Anun-la
Hakka sen hazr olasn [238b]

Kimn hakk ki olsa diledendr [154]
Ve bu fethn bu maceranun tarihi hicretn sekiz yz yetvaki' olund; Sultan Muhammed Han- Gazi'nn kul elinde kim ad Ahmed Paa' dur.
mi altsnda
529
BAB [147]
An beyan ider kim Paa Silifke'yi ne suret-ilen feth itdi
ve hem anda ilini ne'yledi.
Karamanoglu shak Beg kim Uzun Hasan'a kamd, karnda Pir Ahmed, Mokan [Mevkan] kal'asn alm-d.
shak Beg, ogln Silifke kal'asnda komd. Kend Uzun
Hasan'a gitdginde shak Beg'in ogl Sultan Muhammed' e
habar gndrdi kim: "Silifke'yi sultanuma vireym, ademfi gndr." dimi-idi. Sultan Muhammed Han dah
anun szine i'timad idp Gedk [239a] Ahmed'i yarar yoldalar-la gndrdi. Gedk Ahmed dah yrdi, il' e girdi.
Togr Silifke'nn zerine vard. shak Beg'fi ogl hisardan
kup bunlara hisar teslim eyledi. Ol hinde Karamanogl
Kasm Beg, Uzun Hasan'a varm-d ve Uzun Hasan afta
leker koup gndrdi. Bu tarafdan Gedk Ahmed, Silifke'yi alcak Mokan hisarna yridi. Pir Ahmed'n 'avrat ve
oglan olMokan hisarnda kom-d. Ve shak Beg'fi bir
kiick ogl anda bile-y-idi. Ve hem Karamanogl Muhammed Beg var-d. Anun bir mahbube kz anda bile-y-idi.
Gedk Ahmed bu hisarufi zerine ddi. Ol hisar dah
darb- dest-ilen ald. Andan geldi Ll'ye [Lle'ye] ddi.
[239b] An dah darb- dest-ilen ald. Anun halkn krd.
Ne
iler ald
Dah
gr fani cihanda
ok ileri vardur nihanda
Sakn kim magrur olma bu fenaya

Ki ass sandugn ola ziyanda
Buna 'akil'arifler uymadlar

Uyanlar cmle kalmdur yabanda
Neye kim elfi irse afi sen lm
Kim afimazsafi kalursn sen gmanda
Saray u kk serirde yatanlar
Gmldi yatd ok rk samanda
530
Bu maceranun tarihi hicretn sekiz yz

vaki' olund.
yetmi
yidisinde
BAB [148]
Ve bu tarafdan Uzun Hasan kim Kasm'a leker ko

geldiler, Erzincan' da Rum padiah Sultan Bayezid' e habar gndrdiler kim: "Desturunuzla kim biz Dulkadr iline giderz kim, Kl Arslan Beg'n ogln atas yirine
beglemege iledrz." didiler. Ol vakt beglerbegi Hamza
Beg [155] Tokat' da-y-d. Gelen adem evvel ana geldi. Hamza Beg dah anlarun szine i'timad itdi. N' ola gesnler, didi. Hernin kim Sivaz' dan bir nie g kim gdiler, yrdiler yortm-lan; 'ale's-sabah Tokad'un zerine kageldiler.
Ga:filin Tokad' yagma itdiler, ehri yakup ykdlar; yle
kim, kffarane iler itdiler, Mslmanlarun 'avratna ve oglanlarna na-meru' hareketler itdiler. Bu yz karalgla
[240b] ba'zs Uzun Hasan'a gitdi ve ba'zsn Karaman oglanlar alup kend vilayetlerine togrldlar.
Ol zaman Sultan Muhammed Han- Gazi'nn bir ogl
Sultan Mustafa, Konya' da-y-d. Sultan Muhammed habar
gndrdi ogl Mustafa'ya kim: "Var Karahisar'da otur."
didi. Kendsi devlet-ilen hcum itdi, stanbol bagazndan
Anatal'ya gedi. Ol vakt Mahmud Paa Gelibob sancagn
mansb yirdi. Gir an devlet iigine vizarete getrdi, vezir old. Bunlar hcum itdiler kim, Karaman vilayetine
kalar. Karaman oglanlar dah Uzun Hasan'un bir begi,
Yusuf mrza dirler-idi, anun-la leker koup Akehr'e
geldiler. Yrdiler, Hamidili'ne girmege. Sultan Mustafa
[241a] dah Karahisar' dan anlarun zerine yrdi ve ol'asiler-ile bulud. Ey sultani cenkler olund. Uzun Hasan'dan gelen beg kim, Yusuf mrza'dur ve hem ol Uzun
Hasan'un 'amnisi ogldur; cengde an tutdlar, boynma ip
dakdlar, it yider gibi yitdiler. Cine Karamanogl Pir Ahmed kad, gitdi. Gedk Ahmed anun 'avratn, ogln ol
hinde stanbol' a getrdi. Kasm Beg gir il' e girdi, otur[240b]
m-d,
531

d. Silifke'yi ogurlad. Bu tarafdan Gedk Ahmed'i Sultan
Muhammed gir gndrdi. Tekrar Silifke'nn zerine gir indi. Darb- dest-ile Silifke'yi tekrar gir ald. Ol ogurlayanlar krd. Kal' ay gir Sultan Muhammed'n mukarrer itdi. Ve kend gir Gedk Ahmed, stanbol' a geldi.
[241b] Sultan Muhammed'n hizmetinde olup tururd. Gzedrdi kim, Sultan Muhammed dah ne huyura ve buyurdug hizmetde ola.
Ve bu fethn tarihi hicretn sekiz yz yitmi yidisinde vaki' olund, Gedk Ahmed elinden kim, ol Sultan Muhammed Han- Gazi'nn veziri-y-idi.
BAB [149]
beyan ider kim Sultan'l-mcahidi'n
Sultan Muhammed Han- Gazi kim, arka tevecch itdi.
An
Uzun Hasan kim Karamanogl Kasm'a kim leker komd

kim geldi, Tokat' harab idp gitmi-idi; Sultan Muhammed
Han- Gazi anun zerine varmak lazm old. Mahmud Paa'y ve Ahmed Paa'y ve Mustafa Paa'y bu in dah Sultan Muhammed Han- Gazi bir araya cem' [242a] itdi bunlar.
Sultan Muhammed bunlara eydr: "Bu Uzun Hasan'un
ray tedbirinde ne dirsiz?" diy bunlara s'al itdi. Bu paalar biri birinn yzinenazar id p sakit oldlar. Gir padiah eydr: "Neyn sylemezsiz?"
Mahmud Paa eydr: "Devletl sultanum! Padiahumu
zun 'akl cemi'mzden a'lemdr. Bizm ne bilmz ola
padiah huzurunda?"
Gir padiah eydr: "Hele bari siz dah fikrnz bir feth-i
kelam idn." didi.
Mahmud Paa eydr: "Devletl sultanum! Bu Uzun Hasan'un hd bir nie ef'alini bildk kim, ne drl suret-ile
[156] fitneler ider. mdi sultanum, anun itdgi ef'ale gre
ef'al itmek gerekdr."
Ve hem Mahmud Paa eydr: "Devletl sultanum! [242b]
Bu Uzun Hasan, padiahumuzu:fi bir oglna mukabil olacak
532
evriyaz:
Haza Menakb u Tevarih-i Al-i
Osman
kiidegldr
ve illa dmendr. Buna ey yarak grmek

lazimindendr."
Ve bu tarafdan Ahmed Paa eydr: "Devletl sultanum!
Hele imdiki hinde bir kulun gndr kim aknclarun-la
varsun. Anun memleketinn elleri irdgi yirleri ursunlar,
yksunlar, yaksunlar; ta kim padiahumuz dah anun efaline gre mesalihini gre."
Padiah eydr: ''Mihalogl 'Ali Beg'i gndrfi kim varsun,
ol vilayetn eli erdgi yire degin ursun, yksun ve yaksun,
esir itsn." didi. Ve hem padiahufi emrini yirine getrdiler.
'Ali Beg[i], Rumili'nn yarar aklnclar-y-lan gndrdiler.
'Ali Beg dah vard. [243a] Kemah'un vilayetini urd, rnenile
rini esir itdi; mbaiaga toyumluklar itdi. Akncy tamam toyurd. Ve bunun kssas mbalagadur. Fakir, ihtisar itdm.
Padiahumuz dah leker-i 'azim cem' itdi. Ve hem iki
ogln padiahumuz ol sefer bile ald. Birisi Bayezid
Han'dur ve biri Sultan Mustafa'dur. Ve yz bin mikdan
ehl-i slam lekeri var-d, ve kafir lekeri dah mbalaga
bile var-d. Devlet-ilen h cum id p yridi. Sivaz' a kd,
"Anda buluam." didi. Uzun Hasan, Sivaz'a karu gelimedi. Andan yriyp hcum idp Akehr'e ve Karahisar'a
kdlar. Gir Hasan- Draz belrmedi. Padiahun kul
Mahmud Paa eydr: "Devletl sultanum! [243b] Evvel bu
Karahisar' alalum. mizdr kim dman dah gele, d
man-la haklaavuz." didi.
Padiah eydr: "Hey Mahmud! Ben hisar ne'ylerem!" didi. "Ben dman istey geldm. Bana dmanum bulvi
rn!" didi.
Andan padiah hcftm idp Erzincan'a kd. Gir gelmedi
ve illa padiahufi fiince hd karavul var-d, nce yrrleridi. Anlar nagah birnie alay dmana buludlar. Hayli ceng
itmiler. Ahr dman snup kad. Andan yrdiler, Tercan
yresine vardlar. Hi dmanufi gir eseri belrmedi.
Padiah eydr Rumili beglerbegisine: "Murad! Sen var,
iler varun Mahmud-la bile. Grn kim hal nedr."
Heman-dem anlar dah birnie alay-la iler yridiler. Biri birin gzleyrek [244a] Furat suynun kenarna vardlar.
533
Mahmud Paa eydr: "Hey Murad Beg! Gel suy te gemeyelm, gafil dmeyelm! Dmana gz gre yaka virmeyelm!" Murad bu szi eslemedi. Eydr kim: "Mihalogl
'Ali Beg iler gitdi, ya biz ne-y-n turalum?"
Mahmud Paa eydr: "it benm szmi karnda! Yag
da 'akl u ray gerekdr. Dman hod henz sen grmemi
sindr." didi. Bunun szin hi asla kulagna koymad. Gz
yumd, Furat suyn te gedi. Mahmud Paa sabr idp turd. Bir lahzadan grdikim 'Ali Beg yartum-la gelr. Mahmud Paa eydr: "Hey dn!" dir. Murad hod suy gemi
idi. Ve ardnca Mahmud niyyet idp yrmedi. Dmanun
hd ol tarafda [244b] busuda eri varm. Lekeri Mahmud
Paa'ya kad. Mahmud dah suy gememi-idi, ordya
kad. Mihalogl 'Ali Beg dah orduya kad. Dman Murad Paa'y ortaya aldlar. Hernan belrsz old. Amma Turahan Beg ogl 'mer Beg tutuld ve Hac Beg tutuld, Fenariogl Ahmed Paa tutuld ve dah hayli sbalar bile tutuld. Sbalar tutsak idp Payburd'a gndrdiler. Ve bu
begleri yannda alkod; kendnn yannda saklatd.
Nazm [157
erinn serveri kim 'akil olmaz
Ne kadar ok ola dmana turmaz
Ana kim 'akl u devlet yar degldr
nnde taglar olsa gzi grmez
[245a]
Murad Paa belrsz old gitdi

Hana bir kul dah hi eksk olmaz
BAB [150]
beyan ider kim Sultan Muhammed Han- Gazi'ye
bu hades kim vaki' old lekerft ba'zs mnhezim old,
padiah bundan sonra neye megal old.
An
Ol aradan 'ale's-sabah gdiler. Dmilnun belrdgi yire

togr yrdiler. Bi-vechin mine'l-vcuh hi bir habar bili534
evriyaz:
Hiiza Menakb u Tevarih-i Al-i Osman
mediler. Ve Hasan- Draz kim hlleyi idp gir belrsz old, gine kendyi penah itdi. Hernan padiah dah togr Payburd' a yneldi. Andan iler alt gn dah gitdi.
Yidinci gn eharenbe gn-idi. [245b] Gir ilerden d
man belrdi ve illa bir sarp, derel depel yirde karudan
birnie alay belrdi. Bunlar eyle sandlar kim, Mihalogl 'Ali
Beg'dr. Ve hem bu 'Ali Beg, lekerden rak yrr-idi. Nazar- dikkatle bakdlar, grdiler kim, 'Ali Beg deglmi. Bildiler, istedkleri dmandur. Padiah hd dayim hazr yrrdi. Alaylar ho dzmiler-idi. Turmadlar, zerine srdiler, yrdiler ve bu dereyi depeyi ku gibi te gediler. D
mana mukabil turdlar. Padiahufi dah ehzadeleri kollu
kolnda iler yrdiler. Sultan Mustafa kolna, ittifak, Hasan- Draz'ufi bir ogl Zeynel vaki' old. Ve Sultan Bayezid
kolna Hasan- Draz'ufi bir ogl Ogurlu Muhammed vaki'
[246a] old. Ve padiah mukabilesine Hasan- Draz vaki' old. Ve her kollar birbirine mukabil olup Sultan Muhammed
Han- Gazi'ye Hak te'ala 'inayet itdi ve devleti galib old; heme oldug gibi. Hernan her koldaglar biri birine yryi
eylediler. Sultan Mustafa kolundag 'azebler, Zeynel'i tutd
lar ve ban kesdiler. Ve bile olan beglerinfi ekserini krd
lar ve nielerin tutdlar, esir eylediler. Ve mbalaga yaraklarn dah aldlar. Ve Sultan Bayezid Han kolundag Ogurlu
Muhammed'i kaurdlar, tutamadlar. Sultan'l-mcahidin
Sultan Muhammed Han mukabilesinde kim Hasan- Draz
d, ol dah hernin kim yifiieri lekerin gricek Hasan- D
raz eydr: "Bire boz at getrfi [246b] kim ol can kurtarandur!" didi. Heman-dem boz at hazr itdiler; kamaga bnyad itdiler. Hasan Beg boz ata bindi; dere depe yazlar gzler old. Gaziler[i] grdiler kim balarnda 'akllar kalmad,
cemi' leker tevbe itmege balad. Karamanogl Ahmed,
Uzun Hasan'un yannda olurd, evvelden kamag ol ofiat
bilrdi. Pir Ahmed kim yifiieriyi grdi, hevesi kamaga ol
[158] kamudan yig grdi. Uzun Hasan Tebriz'e heves itdi.
Karamanogl yanna ddi, giderler mi giderler! Yifiieri le
keri bunlarufi bu hallarn gricek eyitdiler kim: "Hey devletsz hayin Trkmanlar! Ok atlmadn ve kl salnnadn bu
535
kamak size neden [247a] old? Ya bu leker kim siz sdunuz

d, ol ma'!Um ald kim anlar dah, siz dah muhannesler-imi!"
didiler. Hasan- Draz, ban kurtardugna raz old ve ta'allukatna vasiyyet itdi kim AI-i Osman'un adlarn ayruk anmayalar! Ve hem oglanlar ve ehl-i beyti bu szi kabul itdiler ve mvecceh nasihatdur, diy glilarnda tutdlar.
Nazm
Hasan kim kendyi key er sanurd
agatay'da 'Acemde uz anlrd
Ve hem dirdi takla bulayuru
rk i'tikadna inanurd
Bulud
hem tak bir bin grndi

nince kauban ha tolnurd
Dah
andurmaz ol Hasan tag' [247b]

Hasan utanurd
tak anlsa
tak urd Hasan bana yumruk

Ve ger kurtlsa biln uslanurd
S'AL.- Bu Uzun Hasan'un kim begleri tutuld, bularun

ulular
kimlerdr?
CEVAB.- Biri, 'mer Beg'dr kim, ol Cigerl [?] beglerinn ulu beglerindendr ve iki karncialar kim ol Mir Timr neslindendr ve hem Kara Eylk'n [Kara ylk] kz
oglanlarndan. Ve bunlardan gayr bin mikdan dah tutsaklar getrdiler. Ve krlanun hd hisabm Allah'dan gayr kimsene bilmez-idi. El-hasl- kelam, bu Hasan- D
raz'un bana gelen hi bir padiahun bana gelmedi.
Anun-in kim, karn agrsna ograd ve hem ahir ol [248a]
gayretden ldi, gitdi.
S' AL.- Ya bu sultan'l-mcahidin kim bum kahr idicek
sonra ne'yledi?
CEVAB.- Dnp gitdi. Mrvvet itdi, anun vilayetin yk
mad. Gir kend vilayetine tevecch itdi. Yolnun zerinde Kemah'un hisar Karahisar'a yol ograd. Bir heybet nazar-y-la an feth itdi. Andan yrdi, devlet-ile stanbol'a
536
tahtna
geldi. Heman-dem kim ehre girdi, gir

'azl eyledi; vizaretden redd itdi.
Nazm
Zi devran ki ne devranlar sridi
Muhammed Han 'adular sridi
Mahmud'
[159]
evketi iridi arka garba

Temerrd ehli kalmad sridi [248b]
Bu aln geleni olur ziyade
Bu ale hkm-i Hak byle sridi
Bularda 'adl bezl lutf u insaf
Bulund ta kyamet kim sridi
M'ebbeddr bu haslet bil bu alde
Nevalar old bu alde sridi
S'AL.- Bu Uzun Hasan ne asldandur kim, bu Gazi
Han-la
neden temerrdlik itdi?
CEVAB.- Uzun Hasan, Sayndur Han neslindendr ve
hem ol Uzun Hasan'dur kim Tarhan Beg ogln sd ve Baranlu'dan mirza Cihanah' sd ve dah agatay'dan Ebu
Sa'id'i sd. Ve illa sultan'l-Mcahidin Sultan Muhammed
Han- Gazi'nn bir nazarna [249a] dyemedi.
Ve bu maceranun tarihi hicretn sekiz yz yitmi sekizinde vaki' olund. Sultan Muhammed Han ve ogl Bayezid
Han ve Sultan Mustafa cem'iyyetinde vaki' olund. Hasan-
Draz maglub old, Sultan Muhammed galib old.
BAB [151]
An

kul Gedk Ahmed'i Kefe'nn fethine gndrdi;
varup ne suret-ile feth itdi Kefe'yi,
an bildrr ve hem anda dah ne vilayetler feth itdi?
Sultan'l-mcahidin Sultan Muhammed Han- Gazi vilayet-i Rum' tamam feth itdi, hanlar ve beglerini cemi'i ne537
seb nesli-y-ilen vilayetlerinden kal' itdi; imdi maksud ol

ald kim derya-y Kara [249b] Deniz kenarlarn dah feth ide;
ve hem bu denizde olan cezayirlerde dah bunun adna hutbe-i slam okna. Sultan Muhammed Han- Gazi kul Gedk
Ahmed' e buyurd kim: "Tiz eyce yarak gr kim seni gazaya gndrrin." didi.
Ahmed vard, yz mikdan gemileri tonatd ve hem
ey yarar yoldalar dah bile ald, atludan ve yayadan. At
gemileri dah ald, atlar kayd. Ahmed Paa, padiahun her
emrini yirl yirince tamam itdi. Gelp padiaha 'arz itdi.
Sormad, ne yire varayum, dimedi. El baglad, padiaha
karu turd.
Padiah eydr: "Ahmed, senn dah yaragun ald m?"
Ahmed eydr: "Devletl sultanum! Benm yaragum hemin sultanumun iaretidr [250a] ve himmeti nazardur."
Hernan ol sabah iaret olund. Nakareler alnd, sancaklar zldi. Gemiler tonand. Gaziler niyyet-i gaza itdiler.
Gemilern lengerleri ier alnd ve balamarlar zldi,
yelkenleri ald. Kaan yilkene yil tokund, yrdiler. Derya yzi envar- slam-ilen mnevver olund. Yetmi bin
mikdan sn[n]i gaziler srdiler leyl ve'n-nehar, neharu
ve'l-leyl; Kefe'nn limonna girdiler. Heman-dem kim kenara kdlar; meterisler ve toplar kuruld.
Ahmed Paa, [160] mi yan-beste olup eydr: "Hey gazi yoldalar Gayret-i slamidn kim, bu Kefi dar'l-slam zerinde havaledr." didi. "Hak te'ala 'inayet ide, bum dah
dar'l-slam idelm." didi. [250b] Gaziler dah tekbir getrdiler, hcum idp yrdiler; ceng-i sultaniye megUl ald
lar. Giceler ve gndzler kafidere rahatlk virmediler.
Kafider dah grdiler kim, bu gelen gazilern himmeti bu
ehri alup ykmasdur ve hem muradlar cebr-ile almakdur
ve hem almaga da kadirlerdr; kafider dah ehl-i slamdan
bu himmeti gricek cem' olup tekrleri yanna geldiler,
eyitdiler kim: "Bu gelen Trk-ilen nie idersin?" Tekr bunlara eydr: "Ya sizn fikrnz ne? Ne dirsiz?" Bu kafider
eyitdiler: "Biz bu hisar eylk-ilen virrz." didiler. "Zira
kim saklaymazuz bu hisar." didiler. ''Virp muti' olmas
538
evriyaz: Hiizii Meniikb u Teviir1h-i Al-i Osman
yigrekdr." didiler. Dndi bunlara tekr eydr: "Ne-y-n

byle dirsiz?" didi. Bu kafider [251a] eyitdiler: "Anun-in
kim bu Trk hisar bizdencebr-ile alur." didiler. "Ve bizi k
rar ve oglanlarumuz esir ider." didiler. "Ve malumuz yagmalarlar." didiler. "Ve ehrmzi harab eylerler. imdi bunun gibi olmakdan-sa asanlg-la virelm kim, cemi'mzi
esir itmeyeler. Ve hem ol padiah kim bu Trkleri gndrdi, ol padiah her aldug ehrn 'imaretine megUl old." didiler. Tekr eydr: "Eger sizeyle dirsenz ben dah siznileyin, muhalefet itmezin size." didi.
nci gn hernan eman dilediler. Ahmed Paa dah
eman virdi. Biinci gn hisarun kapusn adlar. Padiahun
sancag hisara girdi, bedenlerde nevbet-i sultani uruld. Ve
m'ezzinler ezan [251b] okudlar. afilarn giderdiler, kffarun putlar asarn bozdlar. Bir ulu kiliseyi cum'a mescidi itdiler. Cum'a gni cum'a namaz klnd ve hutbe-yi s
lam anda dah okund; Sultan Muhammed Han- Gazi ad
na. Ahmed Paa, gazilere hil'at geyrdi. 'Ulemaya ve fukaraya 'atalar itdi. Andan sonra Tekr, Ahmed Paa yanna
gelmidi; an tutd ve hazinesini zabt itdi, padiahun hazinesine teslim itdi. Ve bu ehrn halkn snf. snf yazd. Ganisini gayr ve fakirlerini gayr ve cemi' mallarn gayr yazd. Oglanlarn gayr yazd ve kzlarn bile yazd ve spahi
lerini yazd. Ve bu halkdan ve maldan her nesne kim peldiaha laykdur, aldlar ve her ne kim yirinde [252a] komaludur, an dah eyle itdi. Ve sipahileri evlerinden srp kar
dlar, anlarun evlerini gazilere virdiler.
Ve bundan sonra bir nie pare gemiler gndrdiler; etrafda olan kffar hisariarn dah feth itdiler. Azag' ve Yabugermen'i ta ol deniz kenarnda olan hisarlar, tavarup erkes' e muttasl alnca vilayetleri feth itdiler.
Andan sofua srdiler Menkb'fi zerine geldiler. Toplar
kardlar, kurmaga baladlar. Menkb'fi tekri grdi kim,
Kefe'yi ve vilayetini feth iden kiiler geldi, tekr dah srdi
Ahmed Paa'ya geldi kim, hisarn teslim ide. Ve bu tekrn
bir hsm vard, hisarda bile olurd. Hisar virmege ol raz olmad. Hisarufi kapusn yapd; hernan cenge megUl old.
539
Tarihi
[252b] Hayli zaman ceng itdi ve bu tekr ne kadar kim vard,

eyitdi, "Gel:fi hisar vir:fi, ben virdm." didi; hi bunun szin kabUl itmediler; belki 'avratn, oglann hisardan tara srmek istediler. Ahr grdiler kim, hisar ceng-ile [161] ele girmez,
Ahmed Paa gdi, biraz leker bu hisaruii zerinde kod.
Bir nie gnden sonra bu leker kim komd hisar zerinde, bunlar dah vardlar hisar brakdlar gitdiler. Hisara yakn yirde busuya girdiler. Kffar bundan habardar olmad.
Sand kim Trk kad, gitdi. Bu hisarun iine mbalaga halk
girmi-idi. Tarlkdan gayet 'aciz olmlar-d. Hernan kim
leker ekilp gitdgin gricek hisar halk hisardan tara
kmaga baladlar. [253a] Ve bu busuda olan slam lekeri
dah bunlar cstc itmiler-idi, hernan hisardan yanasn
aldlar. Menkb'i dah bu veeh-ilen feth itdiler. Ve andan
sonra Menkb'i dah 'adetleri zerine yazdlar. Ve her ne ki
Kefe'ye itmiler-idi, Menkb'e dah eyle itdiler.
Ve her vilayeti kim feth itdiler, beglerini, spahilerini srdiler, stanbol' a getrdiler; hazinelerini padiahun hazinesine kodlar. Kzlarn, hatunlarn padiah kullarna virdi.
Kafirlern 'rnrini tamam itdi. Padiah kend muradn itdi
ve Menkb' e bir kad nasb itdiler. Keliselerin mescidler itdiler. Padiah adna hutbe-yi slam anda dah okund,
Hakk'un 'avn-y-la, vallahu a'lem.
Nazm [253b]
Neler feth itdi gr han kul Ahmed
Getrdi mal u ni'met hana Ahmed
Ve mahbbeleri yzleri n mah
Nieler hana kim yitrdi Ahmed
Bu iler kim bu Ahmed Paa itdi
Neyi kim han buyurd itdi Ahmed
Bu Ahmed kim gedklern eridr
Nie gedkleri berkitdi Ahmed
Ve bu fethn tarihi hicretn sekiz yz sekseninde vaki'
olund; Sultan Muhammed kul Ahmed Paa elinde.
540
evriyaz:
Haza Men8kb u Tev8rih-i Al-i Osman
BAB [152]
Kara Bogdan gazasma ne suret-ile itdi ve hem Kara Bogdan
tekri-y-ile [254a] ne'yledi, an beyan ider.
Padiah kim cemi'-i kafir beglerinn vilayetlerini ve kendlerini kim Hak te'ala buna msahhar itdi, Kara Bogdan'un tekrini kapuya okudlar ve "Haracun sen getr." didiler
kim: "Vilayet-i flak bigi bizm olasn ve hem bizm-ile zindigann ne vech-iledr kim bilelm." didiler. Kafir bu sze
hi i'tibar itmedi ve iitmeze urd, gelmedi. Padiah dah bir
kuln gndrdi. ''Var, ol kafirn vilayetine gir; gr, tefahhus
it kim ol kafir greym senn-ile ne'yler, greym!" didi.
Kul dah padiahun emr-i erifini kabul idp yrdi, ol
kafirn vilayetine girdi. Bunlar gafiller-idi. Garib leker-idi
ve hem yol azmlar-d. Gelp bu kafirler Mslmanlardan
[254b] hayli Mslmanlar ehid itdiler ve haylisin dah tutsak itdiler. Paa dah padiahun kuldur, gelp padiaha
bunlara olan ahvalleri bildrdi.
Padiah bu habar iidicek gayret-i slam geldi bridi ve
gfilinden tedbirler drdi. Vezirlerine eyitdi: "Tz yarak
grn kim [162] ey gazalar yaragn idn, seferro vardur."
didi. Hernan kim padiahun emri olund, esbab- gaza mheyya bulund. Sultan'l-mcahidin Sultan Muhammed
Han- Gazi niyyet-i gaza itdi, stanbol' dan kup yrdi.
'Asker-i mansur-la Tuna kenarna vard. stanbol'un da gemilerine emr olunm-d kim Tuna suynun kenarnda hazr
olalar-d. Anlar da anda Tuna kenarna gelmiler-idi. Padiah dah gemiler-ilen Tuna'y [255a] gedi. Vilayet-i Bogdan' da ol vilayetn tekrin istey yrdi. Memleket-i Bogdan' a girdi. Ol mel'un dah lekerin cem' id p bir sarb tagun
arasna girdi. Atlusn dah buyurd, cemi'i piyade itmi kim
ey hasmane ceng ideler. Gaziler dah grdiler kim bu kafirler gayet ey himmet itmiler kim leker-i slam-ilen kim alalar. Padiaha bunlarun bu ray- tedbirlerin bildrdiler.
Padiah buyurd kim: "Hey gaziler! Gayret-i slamdur, saf
saf olup alaylar baglan." didi. Ve hem padiahun emrini ga-
541
ziler kabul itdiler. Kafir
lekerinn
zerine yrdiler. Kafir

atmaga balad. Gaziler dah
gayret-i islam yreklerinde muhkem idp yrdiler, kafirn [255b] zerine galebe itdiler, kafire gz adurmadlar.
dah prank toplarn kurm;
Nazm
Kard bir birine ceng iderler
Veli kafire tag teng iderler
enr old kl ekdi gaziler

Kafirler krd, kan dkdi gaziler
Teferrc it, ne i ider gaziler
Kafir lekerini sd gaziler
O toplar kim atdlar, gaziler o top'arabalarnun stine d
diler, 'arabalarn bozdlar. Kuluk vaktinde kafirlern leke
rinn fiine yitidiler, ta beyne-salateyne degin ceng-i sultani olund. Ahr Hak te'ala kemal-i ltfndan gazilere fursat
virdi. Kafir lekerini basdlar, sdlar. Kafiri ol [256a] mikdar
krdlar kim, kafirn balarndan menareler yapdlar; ve hem
nicelerin dah esir itdiler ve cemi' ol vilayetde gazilern elleri irdgi yirde inlik ve abadanlk komadlar; ykup harab itdiler. Ykdlar ve yakdlar, harab itdiler. ki ay mikdan gaziler Kara Bogdan vilayetinde gazalar itdiler. Maln ve ni'metin, nakdin aldlar; toyumluklar old. grek-ile atlarn aldlar
ve sri-y-ile koyunlarn. Ve cemile mahbubelerin gaziler bagrlarna basdlar. Ve saglk, selametlg-lan Sultan Muhammed Han'un eyyam- devletinde gir vilayetlerine geldiler.
Ve bu gazavatun tarihi hicretn sekiz yz seksen birinde
vaki' old; Sultan Muhammed Han- Gazi elinden.
BAB [256b], [163] [153]

An
beyan ider kim padiah Kara

dndi, Tuna kenarna geldi.
Bogdan'
kim
sd,
Habar geldi kim, ngrz kafiri geldi, Tuna kenarnda hisarlar yapd; Mslman memleketinn ':lcnda, Semendire
542
yannda. Ve galaba yaraklar kadlar kim uca, vilayet-i islam harab ideler; fikirleri budur. Padiah bu habar iidicek
hernan oradan ol hisarlarun zerine yrdi kudret-ile. Ol
vakt k, kat olm-d; gayetde k-d. Vard, ol hisarlarun
zerine indi. grdan tara atlu kamazd. Ve karun derinligi ol mikdar-d kim atun zegsinde-y-idi; dah yokaru-y-d. Ve bu Tuna suyn dah mbalaga buz tutm
d, tonm-d. Leker-i slam vard, buz stinde kond. Ve
hisadar dah [257a] Tuna kenarnda-y-d. Heman-dem konduklar gibi yagma buyurd, hisarlar. Ol gn yryi old.
Alamn kafidereman dilediler. Eman virdiler. 'Ahd-ilen
hisariar teslim itdiler. Padiah kafirlern hatr olanlar padiah yannda turd ve hatr olmayanlar destur virdi, varup iklimine gitdi. Amma bunda kalanlarn padiah Anatol' da hisariara kod, tirnar itdi. Ve ba'zsnun hiyaneti bulund. Anun gibi olan satdlar, nakd itdiler. Ol hisariar
yakdlar, hi eser komadlar.
Ve bu fethn tarihi Kara Bagdan tarihinden iki buuk ay
sonradan vaki' olund; Sultan Muhammed Han- Gazi
elinden.
BAB [154]
skenderiyye-i [257b] Amavud' ne suret-ilen vard
ve anda ne'yledi ve anda varmasna sebeb ne old,
an bildrr.
Bir gn padiah devlet-ilen oturm-d Edrene' de. Etrafdan

habarlar ald kim kank vilayetn halk padiaha muti' olmaz, didiler. Eyitdiler kim, "Bu skenderiyye kafideri gayet
serkeler; hi kimseye olar muti' olmazlar." didiler.
Padiah eydr: "Meger anlarun lekerleri okdur ola ve
hemerleribe-gayet dilirdr ola?" didi.
Yanndaglar eyitdiler: "Devletl sultanum! Ol skenderiy
ye vilayetinn halk temerrd itdgi ol hisar sebebindendr.
Ol hisara i'timad iderler; gayet muhkemdr, dirler ola."
543
Padiah eydr: "Ol hisar alnmasna hi derman yok m

dur ola? Ve leker zerine varmaz m, ne halldr?" [258a]
Eyitdiler: "Devletl sultanum! Leker varur yirdr ve illa
anun hisar gayet muhkem hisardur. Alnmasnda hayli
zahmet ekilr." didiler.
Padiah eydr: "mdi anun tedarkin idn kim ol dah inaallah feth olma!" didi.
Hernan sa'at padiahun bir kuln ta'yin itdiler, skenderi
ye'ye gndrdiler. Vard, skenderiye zerine ddi. Hayli
bari cengler olund; feth idemedi. Padiahun mbarek hat
rnda ol hisarun hayali gitmezdi.
Padiah Kara Bogdan gazasndan kim devlet-ilen stan
bol'a geldi, skenderiye'nn tedarkine megUl old. Gedk
Ahmed' e eyitdi: "Yri sen var, ol hisarun zerine in." didi.
Gedk Ahmed biraz ihmal itdi. Padiah Ahmed'i [258b] tutup Bogazkesen hisarnda habs itdrdi.
Padiah leker-i slam cem' itdi; "Niyyet-i gaza" diyp
yrdi, vard, hisarun zerine ddi. Toplar kuruld, cengi sultaniler olund. Hisarun nie yirlerin, ba'z burlarn dah
ykdlar. Andan yarlar itdiler. Hak nasib itmedi, almad
lar. zerine bir havale yapdlar. Havale iinde yarar erler
kodlar. Cemi' vilayetleri feth olund, [164] hisar yalunuz
kald. Padiah devlet-ilen gir tahtna geldi, clus itdi.
Ahr ol eri ve havale ol hisar bunaltd. Hisarun kafideri eride ba olan gazilere ha bar gndrdiler kim '"Ahdile hisar size virelm; amma ol art-la kim gidenmz
gide, kalanumuz kala. Bize zararunuz tokunmaya!" didiler. Gaziler dah stanbol'da [259a] padiah'a habar gndrdiler, kffarun ahvallarn bildrdiler. Padiah dah raz olup kabul itdi. Ol 'ahd zerine ol hisar halk mu'ahade
itmiler-idi, hernan ol mukarrer olund. Kafider hisar virp teslim itdiler. Halknun gideni gitdi ve ihtiyar-y-la
kalan ol hisarda kald. Ve bir nie keliseleri mescidler itdiler. Ve giden kafirlern evlerini anda temekkn olan gazilere virdiler.
skenderiye, dar'l-kfr iken, elhamdlillah, dar'l-slam
old kim Sultan Muhammed Han- Gazi elinde.
544
N azn
Feth ald grn skenderiyye
Yakn hisar odur berre bahre
An Hak virdi Gazi ah Han' a [259bJ
mizdr kim dneFirenk beriye
Bu fethn tarihi hicretn sekiz yz seksen nde vaki'

olund. Bu Sultan Muhammed'n cemi'i gazas skenderiy
ye' de tamam o ld. Andan sonra geldi 'adle ve bedle tamam

megUl ald. Andan Kostantiniyye'nn yayaklarnda seyr
eyledi; tarihn sekiz yz seksen beine degin ..
BAB [159] [155]

beyan ider kim Sultan'l-mcahidfn
Sultan Muhammed Han- Gazi bu fena sarayndan
ol dar'l-beka sarayna varmas ne suret-ile olund,
an bildrr kim ol sefer de hicretfi sekiz yz
seksen altsnda vaki' olund ve hem ol Safer aynun
yigirmi yidinci gni Cum'a gn-idi. [260a]
An
stanbol' dan gp deryay gedi; Anatal vilayetine seyr it-
meg-in. Bir ka g yridi. Anatal'da Rebi''levvel ay

nun drdnci gni penenbeh gn, Maldepe'nn ayrna
kond. Tamam 'asr namaz vaktinde fena sarayn terk id p
baki sarayna nakl itdi.
N azn
Hernan kim pervaz itdi la-mekana
Nevelvele der gr bu mekana
Tolund can gnei n cihandan
Ziyalar u'lesi irdi ziyana
Umaruz fazl- Yezdan ola zayid

Nie mrted kafir gele imana
545
BAB [159] [156]

kim Allah rahmetine kavud, ka ogl [260b] kald,
an bildrr.
An
ki ogullar kald. Birisi Sultan Bayezid Han' dur kim o, taht-
Ertana hakimi-y-idi. ve biri Sultan Cem-idi kim taht- Yunan' da hakim-idi.

S' AL.- Ya Sultan Muhammed Han- Gazi'yi ne'ylediler?
CEVAB.- Vezirleri, kad-' askerleri, Sultan Muhammed'n
mevtini ol gice stanbol' a getrdiler. Keklik Mustafa, Sultan
Bayezid' e gitdi kim atasnun vefatn habar vire. Bu Karamanlu vezir dah kendnn bir kuln ol dah Karaman' a,
Sultan Cem' e gndrdi. El-hasl, bu aralkda maceralar okdur; fakir ihtisar itdm. Keklik Mustafa, Sultan Bayezid' e
habar iletdi: "Sen sag ol, baban ahirete nakl itdi." didi. Bu
habar iidicek Sultan Bayezid tahtatevecch eyledi.
Nazm
[261a]
kr itdi tecelli nur- devlet

Yine Hak'dan iridi cmle ni'met
Yine gr ehl-i slam ad alsar

Ki Hak, Han Bayezid' e virdi nusret
lahi 'mr-i devletin ziyad it
'nayetnden ire ola evket
lahi 'asilerini zebun it
Ki kuvvetl ola
zatnda
heybet
lahi devletin fursatn artur
Ki Han Bayezid' dr ehl-i mrvvet
,Aki yaz menakbn bu han un

Du'a ide veliler bile himmet
Sultan Bayezid Han, Rebi'levvel aynun yigirmi birinci
[261b] gn yikenbeh gn-idi, gelp stanbol'a serir-i saltanat tahtn mbarek vcud-y-la merref itdi, taht ve vila546
evriyaz:
Haza Menakb u Tevarlh-i Al-i Osman
yeti ma'mCr itdi. Ve hem o tarihde kim hicretfi sekiz yz

seksen altsnda vaki' olan Rebi'levvel aynun yigirmi birinci gni-y-idi.
BAB [157]
Sultan Bayezid Han- Gazi'nn tahta gedgini yazdufi; ya

karnda Cem n'oldugn dimedfi?
CEV AB.- Beyan ideym ve hem bu bab dah an beyan
ider.
Sultan Cem' e Karaman sefihleri igvalar virdiler; Sultan
Cem'i alup Bursa'ya gelr oldlar. Sultan Bayezid Han'a da
habar old. ki bifi mikdan yifiieri gndrdi. Deniz tarafn
dan vardlar. Mudanya'dan Bursa'ya iridiler. Cem dah
ma' an bile iridi. [262a] Bursa halk umarlard kim Sultan Bayezid kend bile gele-y-idi. Hernin yifiieriler yalufiuz geldginden ihtiraz itdiler. Zira kim yifiierinfi ba'zs stan
bol'da kendlerfi adna sgmaz iler ilemiler-idi. Ve hem
Sultan Cem dah kend pa diahiar ogl-y-d. Anufin afta
muti' oldlar ve hem bundan fidin yalanc mneccimlerfi
bir zu'm- fasidieri var-d. Eydrler-idi kim: "Atasndan
sonra padiahlk Sultan Cem'fidr." dirler-idi. Ve ba'z akvalleri sahiha mayil-idi ve illa kim galib degl-idi.
S' AL.- Ya ne-y-idi?
CEV AB.- yle-y-idi kim, ol asl- Al-i Osman tahtna padiah olsa gereg-idi. Geldi Bursa'da old; didkleri gibi. Ve
kanun- padiahlg srdi ve eyledi. Bu tarafda devlet-i Sultan [262b] Bayezid Han galib-idi. Ol kadim Al-i Osman tahtn kim Sultan Bayezid Han'un devleti feth itdi ve Cem'n
saltanat hernan ol kadar-d Ve ol yalanc mneccimlerfi
de zu'm- fasidieri bunda tamam olund. Ve Karaman sefihleri dah melul ve magbun oldlar ve mahzun oldlar.
N azn
Neyi kim takdir-i Hak yazd an

Anun ksmetidr yazlan divan
547
hatt muhkem katibi stad

irer menziline anun servan
Sa'du nahs-i tali' kim yazla ol
Zahir olan ahir anun beyan
dal devletde galibdr Cem zre [263a]
Ko kasun Cem'i kim tutman siz an
BAB [158]
beyan ider kim Sultan Cem halas Selk Hatun
ve Mevlana krullah ogl Ahmed elebi'yi,
Sultan Bayezid Han'a yalvarmaga gndrdi;
andan ne zahir old, an beyan idelm.
An
Bu tarafdan Sultan Bayezid Han devlet-ilen lavu leker

ilen stanbol'dan Anatal'ya gedikim Sultan Cem'n zerine vara-y-d. Yolda Selk Hatun gelp Sultan Bayezid
ile bulud. S'alin itdi ve cevabn iitdi. Ve Mevlana k
rullah ogl cevab alup Bursa'ya gitdi. Cevab, Cem'i Bursa' dan kaldurd; Yiniehr' e kard. Sultan Bayezid dah
devlet-ile Cem'n zerine vard. Hernin ki Karaman kargalar ve kuzgunlar Sultan [263b] Bayezid'n ahinlerin grdiler, tagldlar, kadlar. Cem dah Sultan Bayezid Han'un
salabetine dyemedi, ban alup kad. Padiahun kullar
yinieriler irip cmle gelen 'azablar krdlar ve hayli torlak toplak klar dah gelmiler-idi, anlar dah hd hep
krdlar. "Siz derviler olasz, bu padiah-zadeler arasnda
siz ne'ylersiz." didiler.
Sultan Cem, Yiniehir' den Konya'ya alt gnde vard.
Anasn ve dah cariyelerinn ba'zsn alup andan togr
Mekke tarafna gitdi. Sultan Bayezid dah srdi, Karaman
vilayetine kd ve ol vilayetide zabt itdi. Ve bu aralkda bunun kssas okdur; fakir muhtasar itdm. El-hasl- kelam,
Sultan Bayezid Han- Gazi, gir devleti-ilen [264a] stan
bol'a, tahtna geldi, clus itti; vallahu a'lem.
548
evriyaz: Haza Menakb u Tevfrih-i Al-i Osman
BAB [159]
An
beyan ider kim Sultan Cem Mekke'ye vardugndan

soiira ne'yledi ve bunda Sultan Bayezld Han
dah ne'yledi, an bildrr.
Sultan Cem, haccn tamarn eda itdkden sonra Mekketullah'dan srdi, Msr'a indi [167] ve bu tarafda Gedk Ahmed
Larende' de oturrn-d kim Kararnanogl il' de-y-idi; gelp fesad itrnesn diy, anda bekler-idi ve hem gelrse Karaman rnfsidlerini tagda-y-d. Cem hd Msr' a gelmi
idi. Kararnanogl'nun tezvir rnektub-y-la Sultan Cem gir
Rum' a hareket itdi. Sultan Bayezid Han dah anun hareketinden agah o ld. Lavu lekeri-y-ilen stanbol' dan Anatol'ya [264b] gedi. Sultan Cem, anasn Msr' da kod. Kendsi, Cem, srdi Atana'ya geldi. Kararnanogl Kasm Beg dah
Sultan Cern'i Adana'da karulad. Padiahun bir hayin kul, Engri sancag begi-y-idi, ol dah Engri' den kaup vard, Cem-ile bulud. Adana' dan Cem, Rum' a tevecch itdi.
Gedk Ahmed dah bunlarun halinden rntenebbih oldlar
d kim, hal byledr; Sultan Bayezid tarafna tutdlar yzi.
Bunda 'acayib ve garayib haller ve ahvaller okdur. Fakir,
ihtisar itdrn; anun-in kim hayinlar zahir olur.
Cem, Kararnanogl-y-lan yridi; Engri'ye geldiler. Bu
tarafdan Sultan Bayezid Han dah yrdi; togr Engri'ye
hcurn itdi. Sultan Bayezid Han varrnadn [265a] ol hayin
kim Cem' e varrn-d, Arnasiyye lekerinden Engri nevahisinde karavul gndrrniler-idi, ol hayine buludlar,
aman virrneyp kelb gibi depelediler. Ve anun-ila bile gelen
Kararnan kuzgunlarnun ba'zsn krdlar ve kurtulan gcile ban alup kad.
Bu tarafdan Sultan Bayezid Han dah devlet-ilen srdi, Engri'ye vard. Engri' de birka gn rahat aldlar. Cem, Kararnanogl-y-lan kaup il' e girdi. Sultan Bayezid Han dah tekrar gir Konya'ya kd, Cem'n ardnca. Erler sediler, kovd
lar. Cem kaa vard, leb-i deryaya indi. Bir gemi eline girdi;
bindi gemiye, taraf- deryaya gitdi. Bilinmez kandalg. Bunda
dah garayib ve 'acayib hikayetler okdur; fakir ihtisar itdrn.
549
Sultan [265bJ Bayezid andan srdi; devlet-ilen gir stan

bol' a geldi. Tarih, hicretfi sekiz yz seksen yidisinde vaki'
olund, Sultan Bayezid Han elinde.
Nazm
'Ad u kim def' ola ol kat' olupdur
Ad diri, o ma'nide lpdr
Dah glmez anufi can ya gfili
Harabd ur bagas gfili solupdur
BAB [160]
An
beyan ider kim Sultan Bayezfd Han,

Cem'i kim vilayetden srp kardukdan soiira,
kim nabedfd old, soiira Sultan Bayezfd neye megul
old.
Ve devlet-ile stanbol'a geldi, tahtna gedi, oturd; erkan-

devlet erenleri taraf taraf oturdlar. Ogl Sultan Korkud'
[266a] Saruhan vilayetine gndrmeklige tedbir itdiler. Ve bir
ogl ahinah' Yunan tahtna Konya'ya gndrmege tedbir
itdiler. Bunlar kim yirl yirine gndrldi, padiah stan
bol'dan kd. Niyyet-i gaza idp Edrene'ye vard. Emr itdi
kim Anatal lekerin ve Rumili lekerin cemi'i Edrene cevanibine cem' itdiler. Padiah hazreti dalu gaza esbabna meglil
old. Padiah bu egalde-y-iken nagah celeb kullarndan biri
birine naayiste hareketler vaki' olund. Ve ol sebeb, ol seferi gaza te'hlr olund. Bu iki vilayetfi beglerbegisine emr itdi
kim: "Varuii Tuna suy kenarnda [168] babam hazreti, nevverallahu kabrehu, ng[r]z'fi elinden alup [266b] ykdug
kal'alar gir yapufi, ma'mur idii." didi.
Padiahufi emrine muti' aldlar, ol szi kabul itdiler. Bu
kal'alarufi zerine Anatal beglerbegisi kond lekeri-y-ilen
ve mi'mar-y-lan. Ve bir kal'anufi zerine Rumili beglerbegisi kond, lekeri-y-ilen ve mi'mar-y-lan. Ve etrafna gaziler gazaya megUl aldlar. El-hasl- kelam, yapld, tamam old. Padiahufi emri-y-ilen hisarlarufi yaraklarn
grdiler ve ilerine yarar ciger-dar gazilerden kodlar. im-
550
di dah kffara gaza iderler. Andan sonra cmle maslahat

tamam o ld. 'Asker-i mansurna destUr virdi; vilayetlerine
gnldiler.
Nazm
Yapld
kal'alar Tuna suyndan

Ne soy soylar gazi kafir sayndan
[267a]
Soyn
soylar o kafirler kznun

Mukadderdr gazilerde bu hudan
Bulurlar mal u ni'met kul karava
marlu ve yce servi boyndan
Bunun tarihi hicretn sekiz yz seksen sekizinde vaki'
olund.
BAB [161]
An
beyan ider kim Sultan'l-mcahidin

Sultan Bayezid Han- Gazi, Kara Bogdan vilayetine varup
anda neler feth itdi, an bildrr.
s tan bol' dan kd Sultan Bayezid, niyyet-i gaza id p lavu
leker-ilen
kurudan Kara Bogdan tarafna yneldi. Ve derya

mbalaga gemilere azk ve ey yaraklar, topdan
ve tfekden ve egreden ve gaza esbabndan mheyya
idp toldurd. [267b] Gemileri dah Bogdan'a gndrdi. Bu
tarafdan kend dah karadan srdi, Tuna kenarna vard,
suyun kenarna kond. Derya tarafndan giden gemiler dah gelp yitidi padiahun hizmetine. Heman-dem devletilen Tuna'y gedi. Ve hisarun cengi yarag-n esbab itmiler-idi; gemilerden anlar kardlar. Yrdi, Kili'nn
[Kilya] zerine ddi. Kurdan ve deryadan hisar tolay
kuatd. Toplar kuruld. Gaziler kal'a zerine yrdiler.
Ceng-i sultani olunmaga padiahdan emir olund. Hemandem toplar atlmaga balad. Padiahun kullar ve gayr
'asker her tarafdan mecmu's hcum itdiler ve birnie gn
ey sultani [268a] cengler olund. Hisar bufialtdlar. Katirler aman dilediler. Padiah anlara aman virdi. Ol hisann
tarafndan
551
emini geldi, padiahun vezirile bulud. Elin pdi, eyitdi:

"de turur, biz de padiahun ve hisar da!" didi, "Esirleriyz; her ne kim padiahun fermandur, biz ana muti'lerz"
didi. Hisar teslim itdi.
Padiahun slam sancag hisara girdi. Hisarda nevbet-i
sultani uruld; ilam- kelimetullah kafidere 'arz olund. Keliselerini mescidler itdiler. Gitmege ihtiyar olan kafirlere
destUr virdi ve karar idp turann incitmediler. Kanun-
saltanata layk ne-y-ise itdi.
Birka gn turd, andan devlet-ile Akkerman' a tevecch
[268b] itdi. flak lekeri dah kend bam-y-la hizmete gelmi-idi. Padiah hazreti buyurd, [169] nce yrtdiler; bir
nie gn susuzluk ekdiler. Yridiler, Akkerman'un zerine ddiler ve an dah kurudan ve deryadan kuatdlar. Ve
illa bu Akkerman hisarnun mbalaga yaraklar var-m,
hisabm Allah' dan gayr kimse bilmezmi ve otuz yl mikdar var-m kim handagn kazarlar-d ve baki esbabn dah
buna gre itmiler-idi. El-hasl- kelam padiah emir itdi,
ceng-i sultani olund. Bi-nihaye cengler itdiler. Ahir, hisarun handagn padiahun kullar toldurdlar toprag-lan.
ol kadar old kim, hisar bunaltdlar. Aman diledi kafirler,
hisarun [269aJ kapusn adlar.
Padiahun slam sancag bu hisara dah girdi. Nevbet-i s
lam- hani dah uruld. Padiah buyurd, eminler ehre girdiler, hisardan kacak esirleri kardlar. Padiah lavu le
kerine nielerini 'ata itdi ve nielerin dah stanbol' a srgn
eyledi. Ve nielerin de Eski Biga'ya, Anatol'da, anda gndrdi. Ve nie keliselerin dah mescidler itdiler ve ol srgn
olan kafirlern hali kalan evlerini gazilere virdi. Ve Det'n
ham da hizmet-in gelmi-idi, anda bile-y-idi; anlara dah
hayli 'atalar itdi.
Bu Al-i 'Osman' un nesli kim gelr, biri birinden devletleri ziyade olgelmidr. Ve delil bu kim atalar, dedeleri varup almadug hisariar [269bJ ve vilayetleri Hak te'ala gir
ogullarna myesser ider.
Ve Akkerman' a bir kad nasb itdi. Ve hutbe-yi slam anda
dah okund. Ve anda da cum'a namaz klnd. Sultan Ba-
552
evriyaz: Hilzii Meniikb u Teviirih-i Al-i Osman
yezid Han adna, bu iki ehirlerde bile hutbe okund. Bu fethn tarihi hicretn sekiz yz seksen* tokuznda vaki' olund. Sultan Bayezid Han Gazi elinden kim ol Sultan Muhammed-i Gazi ogldur.
Nazm
Fethi ahun olmsun dayim
'mri uzun devleti kayim
ah pir grsn ogullarn mdarn
Bu du'adur o tertib dayim
Sen kabul it du' arn ya Allah

Nezrm olsun olam bir ay sayim [169]
Aki yaz menakbn hanun
Dimesnler sana gafil nadim

Kim okursa bu tarihi bir dem
Gnline girmesn anun hi gam
Bu
menakbun temannun
tarihi hicretn sekiz yz toksannda Receb aynun yigirmi altnc gninde yikenbih gni ternam olund.
BAB [170] [162]

beyan ider kim bu Adana, Tarsus, Sis, Misis, Klek,
Valnakan [Alnakan ?] kimlerndi ve kim feth itdi
ve Msrlu bunlara ne sebebden hkm itdi, an bildrr.
An
'Osman Gazi'nn dedesi Sleyman ah Gazi Rum'a gelp

Ca'ber kal' as ninde ne kazyye oldugn iitdnz kim ger evleretrafa tagldlard. ok'un ogl Yregir ve Kusun
Varsak ve Kara 'sa ve zer ve Gndz ve Ku Temr ve bu
alt kii glerilen geldiler; bu ukurova[ya] kim ol mezkur
olan ehirler bu ovadadur, ve hem o kal'alar bu vilayetn
* Yazmadasehven "sekiz yz toksan tokuz"
seksen
olmaldr"
notuyla
yazlm,
fakat kenarda "(toksan)
dorusu verilmitir.
553

taglarndadur.
Yregir ba old, bunlara geldiler, Misis ald

lar, Adana'y almadlar. Tarsus' aldlar. Ve bu ehrn kafirIeri rmenidi. Ermeni'den bunlar 'ahd-ilen aldlar. Yregir
ldi, ogl Ramazan kald. Ramazan Kusun' a Eseriefi [Eserkef'i ?] kla virdi. Ve Klek'de Tekrbeli'ni yayla virdi. Ve
Kara 'sa'ya Millen'i kla verdi. Vennak' dah ve Bermdek'i yayla virdi. Ve Ku Temr'a Tarsus' kla virdi. Ve
Bulgar Tag'n yayla virdi. Ve zer'e Payaz' ve skendern'i
kla virdi. n [on, z ?] tagn yayla virdi. Ve Gndz'e Misis'i kla virdi. Sis tagn yayla virdi. Ramazan
kend Adana'y taht idindi. Ve bu baki olar buna tabi' ald
lar. Yaylalarn yayladlar, klalarn kladlar. Nice yllar
Ata Kusun Varsak yaylada Klek kal'asn kendye tapdurd, kafirin iinden kartd. Ve Kara 'sa dah Alnakan'
tapdurd, kafirin karmad. Ve Ramazan Misis'i tapdurd,
kafirin kal' adan karmad. Ramazan ldi; ogl brahim kald ve bir nice ogl bile.
El-hasl- kelam, bu mezkur begler ldiler; ok ogullar
kald. El-hasl her birinn ogl yirli yirinde ba ekdi, oturd. Balu bana beglik itdiler; ta Msr' da Sultan ey hi sultan lince. O kim sultan ldi, zer[n] bir ogl kardalarn
dan kad. Haleb' e vard. Msr sultanna habar gndrdiler
kim zerogl Davud karndalar arasndan kad, Haleb'e
geldi. Ol eydr kim: "Sultan himmet itsn, zer ilini sultana alvireyin." dir. Sultan Haleb nayibine emr itdi, 'azim
leker cem' itdiler. Davud'la vardlar, zer vilayetini feth itdiler. An Davud'a virdiler. zerili Msrlu ilinde old. Vilayet-i zer'i birnie blk bldiler; sbalk, sbalk zer
oglanlarnun bakisine bah itdiler. Andan sonra Gndzogl'na il virdiler. Gndz oglanlarndan bir ka kad, Msr'a
vard. Ayas kal'asn Msr'a virdiler. Msr kul kod, bender
idindi. Andan sonra Ramazanluya il virdiler. Ramazanludan brahim Beg kad, Msr' a vard. Msrlu ana leker ko
d. Geldi, Adana' y ald. Kardaiarn kod . Sis' i, kal' as n
Msrluya virdi. Msrlu kal'aya kul kod. Ku Temrogl
Tarsus' Msrluya virdi. Msrlu dah ol evvelki beg oglanlarnun tiz tiz birin 'azl eyledi, birine beglik virdi rvet-
554
evriyaz: Hiizii Meniikb u Teviiril-i Al-i Osman
ilen. Bu rvet [171] sebebiyle begleri yohsul old ve vilayetleri harab old. Ahir Klek'i dekula virdiler.
BAB [163]
An beyan ider kim bu
an bildrr.
imdiki
fethe sebeb ne
old,
Bu ukurova'y Msrlu zulm-lan harab eylemidi. Nagah

sultan'l-mcahidin Sultan Bayezid Han kim vilayet-i Karaman feth itdi, ol vi1<1yetfi za'lflerinfi feryad bu gazi padiahufi mbarek sem'ine yitidi. Padiah dah merhamet
sayesini diledi kim ol vilayetfi za'lflerine gndre.
Nazm
lem'a gndrr gne cihana
Veli bir lem'adur olur niane
Tele'le' nundur tutar cihan
Olupdur imdi asan 'ayane
Bu hanufi eli garba arka irdi
'Aiki bala defter beyana
Padiah bir kulna
emr itdi kim var ol mazlumlar o zalimlerden halas it. Kul dah ol emre imtisal idp Nigde' den h cum idp Adana stine indi. Ve o zalimler cemi'i taglup
kadlar. Ve o mazlumlar hanufi kulna istikbal itdiler. Adana' dan ve Klek kal' asma gelince ve Alnakan kal'asn halk bile ve Millen kal' as halk ve Tarsus'un a'yanlar padia
hufi kulna istikbal itdiler ve kal'alarn teslim itdiler. Padiahufi 'alemi sayesine ba kodlar ve Ku Temrlu ve Kusunlu ve Kara 'salu padiahufi kulna mnkad oldlar.
Nazm
Zalimden halas itdi mazlum han
Du'alar itdi cmle ehl-i iman
Bu hanufi hkm-i 'sa-nefesin bil
Bu iklim lmi-idi buldlar can
555

Msdu rvet-ilen ykd
iller
Bu han bedl-ile komaz zerre viran
Msr
erkesi hkmi mensuh old

Bu gazi hanun old hkmi devran
Bayezid Han devri neye benzer

Nebiler ire san geldi Sleyman
Zamanun divleri hep mahbus old
Selatinler bu handan ister aman [1721
Okunsun hutbesi Ka'be'de ya Rab
Bu kanuna dzlsn tertib erkan
'Akinn du'as hana her dem
Ola 'mri uzun ok sre devran
Bu fethn tarihi hicretn sekiz yz toksannda cemaziye'I-ula aynun gurresinde vaki' olund; Sultan Bayezid
Han'un bir kul Karagz elinden.
BAB [164]
An
beyan ider kim Rumili beglerbegisi 'Ali Beg

Karabogdan vilayetine gaza itmege sebeb ne old
ve hem o vilayete kim vard ve ne suret-ile vard
ve ol vilayetde ne'yledi.
Sultan'l-mcahidin Sultan Bayezid Han- Gazi kim vilayet-iKili'yi ve Akkerman' feth itdkden sonra ve ol vilayetn ba'z mnafk kafideri gnlden ita'at itmemilerdi.
Karabogdanogl'na habar gndrdiler kim: "Tedark it kim
hisar ogudayalum." didiler. Karabogdanogl dah nerdbanlar dzdrdi, leker cem' itdi, gemilerini toldurd. Gicey-ilen su tarafndan hisarun dibine geldi ve ol kafider dah
hazr muntazdard. Hisar bekleyen gazileri ol mnafk kafider na-bedid itdiler.
El-hasl- kelam, hisara gice-y-ilen nerdbanlar urdlar.
Ba'z gaziler mtenebbih olup sakit oldlar, ta kim kafider
556
evriyaz: Hfza Menfkb u Tevarih-i Al-i Osman
Gaziler dah Allahu ekber didi. Kafidere kl

urdlar; ta sabaha degin krdlar. Karabogdanogl ban zor
kurtard. Ve hem bile gelen kafiderfi niesin diri tutdlar,
padiah hazretine gndrdiler. Padiah dah saltanatma ne
layksa an eyledi.
hisara
kd.
Nazm
Hllesi kafire gr ne idiser
Yklup evleri ilden gidiser
Ogul ve kz u maldan ayrlsar
N e getrdi bana ekseri ser
Ahir han bir kulna emr itdi kim: "Var ol kafirn memleketine gir ve feth it kim hisadaruma ol gice-y-ile gelmi
ogurlamaga. Sen afta gndz aikare var ve hem ol kafiden
bulmaga cehd it. Allah 'inayet iderse anufila hakla ve
hakkndan gel. Veeger ol kafire bulmayacak olursafi vilayetlerini yk ve yak, harab eyle ve adamlarn esir it." Kul padiahufi emrine imtisal idp gitmege niyyet eyledi.
Nazm
Heman-dem kim 'Ali kuand yarak
Bilinde zlfekar bindgi burak [173]
'nayet-i Hak anunlan mu'indr
Resul mu'cizi hem anufi-n rak
Veliler hazr aldlar du'aya

dindi 'Ali gfillere turak
Yrtdi himmetilen gazi sultan
Dimez menziline yakn ya rak
Gazaya gitdi bu himmet eri gr
T'mar am gerekdr yahud 'Irak
Heman-dem 'Ali Beg "Niyyet-i gaza" diyp yrdi; Tuna
suynu gedi, Eflak vilayetine girdi. Eflakufi begleri ve spa
hileri cem' olup ita'at-lan geldiler, ['Ali Beg] bile yrdiler.
557
Tarihi
a'ban aynun yigirmi beinci gni Bagdan'un vilayetine

girdiler. Bagdan'un nie begleri muti' ve mnkad aldlar ve
illa Karabogdanogl belrsiz ald bilinmez. Nie gnler taglarn ve derelerini ve salralarn aramadk yirler komad
lar. Hi Karabogdanogl'nun asan belrmedi.
Ahir'l-emr anun lekerinden bir kafir ele girdi. Ana sardlar: "Bogdanogl kan ve nireye gitdi ve kandadur." didiler. Ol eyitdi kim: "Kad, Lih vilayetine gitdi." didi. Beglerbegi dah gazi yoldalara emr itdi kim: "Vilayetini urun. Gaziler dah etrafa segirdimler itdiler. Ve her tarafdan mbalaga toyumluklar olund; altundan, gmiden ve gayr ecnasdan kumalardan ve mahbub ve mahbubelerden, nihayetsiz
gazilere hclsl ald. Ve drt ayaklu tavariar srmege hd begenmezler-idi; anunn kim beha az getrr dirlerdi. Ve
beglerbegi dah Bagdan'un tahtn yakd ve ykd ve kkle
rini ve seraylarn harab etdi. Ve dah nie pare ehirlerini ve
kylerini bile ykd ve yakd; gazileri toyum itdi. Ve ahir yz
aklgyla padiahun hizmetine mteveccih ald.
S' AL.- Bu Karabogdanogl ne hall kafirdr kim bu
haller anun vilayetine ve bana geldi?
CEVAB.- Nazm-la:
Kraln ngrz'n [Engrz] basm-d
Sleyman Beg yayn yasm-d
Ve hem flak da korkutm-d

Nie kerre ilin rktmi-idi
Dah
Sultan Muhammed-ilen turd

ey urd
Krld lekeri
zi ban halas eyledi yagdan

Bu kafirdr nie leker tagdan
[174]
Bayezid han heybeti an kaurd

An Lih banun iline grdi
'Aki yaz bu hanun evketini
Kul
'Ali' de olan himmetini
Bu hanun himmeti her kulna var

Veli bu kul idinmi himmeti yar
558
evriyaz: Haza Menakb u Tevarlh-i Al-i Osman
Karaman' da odur Varsag kran

Vidin' den ngrz' e kl uran
inci mansbda feth-i devlet
Ziyade old Hakdan fazl- ni'met
Nie yz bin kul var devlet issi
Veli imdi' Ali'nn a'la desti
Bu gazanun tarihi hicretn sekiz yz toksannda vaki'
Sultan Bayezid Han kul 'Ali Beg'n elinden.
olund;
BAB [165]
Asar- haslet-i Sultan Bayezfd Han- Gazi
Amasiyye' de bir 'ali medrese ve bir 'imaret yapd. 'OsmanIrmak suynun zerine bir 'ali kpri yapd ve
bir 'imaret dah Tokat'da yapd. VeEdrene'de bir 'ali medrese ve bir 'ali 'imaret ve bir tirnarhane ve Tunca suynun
zerine bir 'ali kpri dah yapd. Ve hem vilayetde 'adl
dad ve bedl ihsan ve kerem memlu olund. Ve hem ol Rum
vezir bozdug terifleri gir kanun- 'Osmani zerine mukarrer itdi ma'az'-ziyade, gelen fakir gani olup gider old. Ve
ol nesli bhtan vezir kim vakflar ve mlkleri kim bozm
d, gine sahibierine mukarrer itdi. Ve bu saltanatlin ve ev
ketn sayesi devleti rub'- meskun memlu itdi. Etrafdan
devlet sayesine padiahlardan ililer gelmege balad. Ve
ngrz padiahndan iki ili geldi ve Lih vilayeti padia
hndan ili geldi. Ve flak padiahndan ve Firenk padiahn
dan ve Tatar'un hanndan ili geldi. Ve erkes beglerinden
geldi ve Msr sultanndan ve Hindustan padiahndan ili
geldi. Ve bunlarun cemi'isi padiahun huzurna bir vakitde
geldiler. Sultan Bayezid Han'un in'amlarn ve ihsanlarn
alup taht ayagn ziyaret idp vatanlu vatanarna gitdiler.
ck' da Kzlca
N azn
Cihana Hak halife itdi ham
Kemer-beste kul ahan- cihan
559
Hilafet taht zre han- guzat

Mnevver idicimilk-i iman [175]
Muhammed Han ogl Bayezid Han
Giderdi dnyeden ekk grnam
'Arab hem 'Acem ve Hind Bulgar
Muti'idr bu mahluk bu zaman
Diniidi drl diller 'alem ire
'Aki' dr menakb tercman
BAB [166]
An beyan ider kim bu Al-i 'Osman'ufi 'atebe-i 'aliyede olan
vezfrlerinfi
adlarn
ve
asarlarn
beyan ider.
Evvel Hayreddin Paa kim ol Orhan zamannda Bilecik kaOrhan Gazi afta yazdurd. Ve ol zamanda yaya olmag-n ey atlar peke iderlerdi, bizi yaya yazuft, diy. Ahir znik kads old. Gazi Hnkar karn
da Sleyman Paa kim Allah rahmetine vard, Gazi Hnkar Rumili'ne gemege niyyet itdi; Hayreddin kad-'asker
idindi. Ald Rumili'ne bile gitdi. Bu yiftieriyi dah Hayreddin bnyad itdi. Kaza-'askerlikden vezir olund, Hayreddin Paa didiler. Ve hem padiah dayim hayra delalet
iderdi. Fakire, ganiye ve ehl-i 'ilme AI-i 'Osman kapusnda
terifi ol bnyad itdi. Ahir znik' de bir cami' ve bir 'imaret
yapd. Allah rahmetine vard.
ogl kald; biri 'Ali Paa [biri brahlm Paa] ve biri dah
lyas Paa. 'Ali Paa Bayezid Hnkar'a kad-'asker old ve vezir dah old. Asan; imdi kadlar kim resm alurlar, anun bnyaddur. Tafsilin yukaru babda dimidm. Ve hem Bursa'da
bir 'imaret yapd. Allah rahmetine vard. Ve hem 'Ali Paa
Emir Sleymana dah vezir olmd. Ve kannda brahim Paa Sultan- Muhammed Amasiyye'de iken kad-'asker alm
d. Bursa'ya gelicek vezir old. Ve hem ol dah kannda ve
atas kantim zre yrdi. Andan sonra Sultan Murad' a dah
ds-y-d.Ve Akyaya'y
560
vezir o ld. znik' de bir 'imaret yapd; Allah rahmetine vard.

Ve anun ogl Halil Paa Sultan M ura d' a vezir dah o ld.
Ve Sultan Murad Han ogl Sultan Muhammed Han- Gazi'ye dah vezir old. Ahir znik' de bir 'imaret yapd ve Bursa'da Emir Seyyid'de bir msafir-hane yapd. Ve ahir mazlum ehid old, Allah rahmetine vard. Ve hem bunun iki
ogl kad-'asker aldlar kim biri Sleyman elebi ve biri b
rahim elebi.
Asar- Hasan elebi: Bursa' da bir karvan-saray yapd.
Haslnun yarsn Medine-i Resul' e vakf itdi.
Asar- Bayezid Paa: Amasiyye' de bir 'imaret yapd. Bursa' da bir medrese yapd. Allah rahmetine vard.
Asar- Hac Halil Paa: Tamac' da bir zaviye, Gmi' de bir
medrese yapd. Allah rahmetine vard.
Asar-Karaca Paa: Yemehir nevahisinde bir zaviye yapd.
Asar- Hac 'vaz Paa: Al-i 'Osman kapusnda paalar siniler-ile len ekrnek andan grdiler. [176] Ve hem gayr-
iklimden ehl-i h nerler ve stadlar Rum' a o getrmidr.
Ve hem Kazova'da bir medrese ve bir zaviye ve Bursa'da
bir mescid ve bir medrese yapd. Ve cmle-i vakfndan
Ka'betullah fakirlerine meblag aka ta'yin itdi. Ve her ylda
gndrrler.
Asar- Muhammed Aga: 'Osmanck' da bir 'imaret yapd.
Asar- Fazlullah Paa: Edrene' de dar' s-siya de yapd,
seyyidlere mahsus.
Asar- Saruca Paa: Gelibol' da bir 'imaret yapd.
Asar- shak Paa: Eynegl' de bir 'imaret ve bir medrese
yapd. stanbol'da bir mescid ve Selanik'de bi cum'a mescidiyapd.
Asar- Kula ahin: Filibe' de bir 'imaret ve bir medrese

yapd.
Tuturmezikogl Kasm Paa: Edrene'de bir sfi-hane ve

Karahisar'da bir cum'a mescidi yapd.
Asar- Zaganos Paa: Balkesir'de bir 'imaret ve bir medrese yapd.
Asar- Kemal Paa: s tanbol' da licek stine bir kub be
yapdlar.
561
Asar- Velyedin [Veliyyddin]ogl Ahmed Paa: Malbub

Iarn
gzlerini ve kalarn ve zlflerini ve befilerini medh

idegeldi ve anun-la gitdi.
Asar- Mustafa Paa: rmenipazar'nda bir 'imaret yapd.
Ahir bhtan-la ehid old.
Asar- Gedk Ahmed Paa: Karahisar' da bir 'imaret ve bir
medrese yapd. Ahir padiaha sandug kend bana geldi.
Asar- Mahmud Paa: stanbol' da bir 'imaret ve yannda
bir medrese ve Sofya'da bir cum'a mescidi yapd. Ve cmle-i evkafndan Medine-i Resul'n fakirlerine ve 'alimlerine
ve bevvablarna ve siraclarna ylda bin filori ta'yin itdi. Ve
her ylda gnderrler, yitr. Ve hem Medine-i Resul'de
Resuluilah ruh-n her gn bir hatm okunur.
Asar- Mesih Paa: Gelibal'da bir cum'a mescidi yapd.
Asar- Fayik Paa: Niyyetdedr.
Asar- Nianc brahim: Edrene' de bir medrese yapd.
Asar- Rum Muhammed: Al-i 'Osman kapusnda ta ol vezir alncaya degin terifin ba'zsn o kesdrdi. skdar'da
bir 'imaret ve bir medrese yapd. Ve ahir gayr vezirlere
sandug kend bana geldi.
Asar- Hakim Ya'kub: Cemi'i vilayet-i 'Osman' da iidilme
dk ve grilmedk bid'atleri ol ilidas itdi. Ve anun zamann
daki padiahlarun ilerin Yehudlar tayitesine virmezlerdi
kim bunlar mfsidlerdr, dirlerdi. Hakim Ya'kub kim vezir
old, ne kadar kim a Yahudi var-d, padiahun ilerine kardlar. Latife: Hakim Ya'kub bir gn cum'a mescidine varm, stanbol'da. stanbol Yahudileri gayet melul almlar.
Asar- Sinan Paa: Vezirlikden 'azl olundug vaktin gine
'ilme tevecch itdi.
Asar- Ma'nisa elebisi: stanbol' da bir mescid yapd. Saruhan ilinde bir kasabaya su gtrdi.
Asar- Nianc Paa kim o nesl-i bhtandur. Allah'un kullarnun malna ve kanna ve 'rzna tama' itmidi. Ve her
kanda kim mhmel iler var-sa anun ihdasdur. Vilayet-i
'Osmanda ne kadar kim er'-i Muhammed-ilen olm vakf
lar ve mlkler var-sa cemi'isini bozd. [177] Hasliarn padiahufi hazinesine getrdi. Sorana eyitdiler: "Bunlar mensuh
562
old." didi. Ba'zsn tirnar virdi. Fakir s'al itdm: "er'-i

Muhammed-ile olan vakflar ve mlkler neden mensuh old. Hazret-i Muhammed Resulullah kim hatem'l-enbiyadur." didm. "Bir peygamber dah gelmedi kim anun
er'ini mensuh ide." didm. Fakire cevab virdi kim "Senn
nen aldlar kim bunun gibi s'al idersin." didi.
Asar- Kasm Paa: stanbol'da bir cum'a mescidi yapd;
hatun 'Aleyye begi kz mal-y-la. ldgi vaktin basuz
defn itdiler.
Asar- Cezeri Kasm Paa: s tanbol' da bir mescid ve bir
mu'allim-hane yapd. Edrene'de bir cum'a mescidi ve Bursa'da bir medrese yapd ve Kefe'de bir cum'a mescidi yapd
ve erkes vilayetinde Tarnan'da bir cum'a mescidi yapd.
Asar- Davud Paa: stanbol' da bir 'imaret ve bir cami' yapd; cum'a namaz iinde klnd. Ve bir latif su dah getrdi.
Asar- Hzr Agaogl Muhammed Paa: Amasiyye' de bir
'imaret yapd.
Asar- Fenariogl Ahmed Paa. O dah niyyetdedr.
Bu zamana degin bunlar vaki' old.
N azn
Kan bunlar ki silret baglamd
Bulardan nie glen aglamd
Bular milk kendnn old sanurd

Yalan hayale gnl baglamd
Bular gitdi hayali bunda kald
Bu hayal nie canlar taglamd
Aki bu menakb ki yazdun
N ieler buna tarih baglamd
BAB [167]
S' AL.- y dervi ki bu Al-i 'Osman 'ali medreseler ve

'ali 'imaretler kim yapd, muradlar vilayet ma'mur olmak
ndur veya ahiret ma'mur itmek midr?
CEVAB.- Ahiret 'imaretin ma'mur itmekdr ve hem ve[351]
563
zirlern 'imaretlerinden anlanan oldur ki bunlarun dah

niyyetleri padiah niyyetine tabi' olur.
Ve bu 'imaretlerde bu niyyetlern eseri gah grnr gah
grnmez, sebebi nedr, dirsen:
CEV AB.- Bu s'ali kim itdn bunun hayrna ve errine
'ulema ile fukara sebebdr, anunn kim vezirler 'ulema ve
fukaraya tabi'lerdr.
imdi, bu Al-i 'Osman hd bir tayifedr kim bunlarun kerametleri zahirdr. Ve buyadiahlardan her ne kim olsa bu ve~
zirlerde zuhur bulur. Ve bu vezirler kim bunlarun yannda
olur, bunlarun mahremleridr ve bu vezirlern dah kendlere mahrem birer kethudas vardur. Bu kethudas [352] 'ulemadan ve fukaradan ve 'avamdan ve chhalden musahabet
iderler. Ve her ne kim iidrler gelrler bunlara takrir iderler.
Ve bu kethudalar ba'z batl hak sanurlar; gelrler paa
lara habar virrler. Anun zerine mukr olurlar, giderler.
imdi, bu sebebden 'alemde nizarn mukarrer olmaz ve bu sebebden bu Al-i 'Osman' un 'imaretlerinn gavgas eksk olmaz. imdi, bu 'imaretler yapanun murad ahiretde hayrdur.
Ve bu niyyet zre bir emn kiiye tevliyet virr, ol dah vamr kend muradn ider; gelen msafirn ba'zsna ta'am virr ve ba'zsna virmez ve ba'zsn dah kondurmazlar.
Bhtanlar bu kim ehl-i mansubsn [mansbsn] dirler, veyahud bu ehirde bir gayr 'imarete konmsn, dirler. El-hasl
bu hddamlar bum kmdurmaz. imdi byle alcak erbab-
hayrun hayrna mani' alm olurlar. El-hasl gah bu hale
vezirler muttali' olur, padiah emrile bir mfetti gndrrler kim [353] bu vara erbab- hayrun hayrn yirine koya.
O dah varup msafirn ta'amlarn keser, ocag klin satar,
'imaretn ekmegin kildr ve hddamlarun nafakasn keser ve dah ri'ayadan ziyade nesne alur, akalar arturur, gelr padiahun hazinesine koyar. Padiahlar kim bu hayratlar itmilerdr, ahiret-in itmilerdr.
Nazm
Garazsuz syleyenler Hak kelamn
Kiiler var anun almaz selamn
564
Ad
cahil olur yah1d gnahkar

Szi hak syledgi-n ternarnn
Mzevvir olsa dinlerler szini
iderler ya kad ya halk imarnn
rnizdr Han Bayezid eyyarnnda

Bula hem bu alem er'un nizamn
'Ak! it beyan erbab- ha yr
Ki vireler rnsafirn ta'arnn
BAB [168]
rndi iy 'azizler! Bu Al-i 'Osman kim vardur, bunlarun kl

lar seyf-i slarndur. rndi iy 'azizler! Bunlarun gibi padia
hun vezirlerinde gayretullah gerekdr kim bunlarun hayr

az'af- muda'af ola ve hem [354] bu vezirlern yanlarna gelen'alimler veya fakirlerdr, dnya garazn sylerler, ahiret
szin dah syleseler rnurad dnya izhar itrnekdr. rndi
bu paalar dah bizrn bunun gibi halrnz grrler dah
eydrler kim: "Ya bizrnle bunlarun fark nedr." Ve iy
'azizler! Bu beyan kim ben size iderirn kend halmden
habar virrin.
N azn
Paalar garn kuma ya filori
Gzedrler kaan ire bri
Ve ger rnahbb-turur cariye oglan

Hernan-dem biter anun mahfi siri
Kapuclar
Bulaa
gelen elin gzedr

ellerine dnyakiri
'Aki arrnagan bil du' adur

ire cmle cihana dnya nun
565
BAB [169]
Haslet-i padiah- AI-i 'Osman

'Osman-
Gazi Han'un [hasleti] her ayda bir kerre ta'am biirp fakiriere yidrmek ve giyesiler giydrrnek idi. Ve tul
hatun kiilere sadaka itmekdi.
Haslet-i Orhan- Gazi, atas ayda birdgi-n ol 'imaretler [355] yapd kim fakirler geleler, her gn ta'am yiyeler.
Ve ol'imaretlerde mcavir olup kalana ta'am eksk itmeyeler. Ve ziyade mahabbet itdgi dervilere zaviyeler yap
virdi. Nitekim Geykl Baba zerinde cum'a mescidi yapdurd ve zaviye dah yapdurd.
Ve ogl Gazi Hnkar hasleti, atas gibi ol dah 'imaretler
yapd ve ziyade mahabbet itdgi dervilere zaviyeler yap
virdi. Ve her ehirde kim olurd, cum' a gn cum' adan sonra fukaraya akalar sadaka iderdi.
Ve ogl hasleti kim Bayezid Han'dur, ve ol atas dedesi
yapdug 'imaretlerden bu dah ziyade yapd ve bu da her
cum'a oldug ehirde sadaka iderdi.
Ve ogl Sultan Muhammed-i Gazi Han, ol dah 'imaretler
yapd ve Mekke'ye ve Medine'ye meblaglar gnderrdi.
Ve ol dah Sultan Murad hasleti, ol dah 'imaretler yapd
ve her yl bin bi yz flori Kuds-i erif' e ve Halilrrahman'a ve Medine-i Resu1'e [356] ve Ka'betullah'a gnderrdi. Ve her yl kendnn 'adeti buyd kim oldug [ehirde]
bin flori seyyidlere kend mbarek eliyle ledrrdi. Ve
her ehirde kim olurd atas dedesi aka ledrrdi, bu
dah ziyadeler ledrrdi. Ve Engri nevahisinde Balk
Hisar dirler bir nie ky vakf itdi Mekke'ye, hayli meblaglar hasl olur.
mdi, bu al-i 'Osman'un hasleti eydr ve hem olgelmidr.
Hikayet: Sultan Murad- Gazi'ye kim Fazlullah Paa vezir
old, gine her yl Beytullah' a gnderilen flori gnderlmel old, padiah eydr: "Fazlullah! Ol florcgi gine Halilrrahman'a ve Kuds-i erif'e ve Ka'betullah'a ve Medine'-i
Resul' e gnder kim Mevlana Yigan hacca niyyet itmi ve
566
hem alsun ol floriyi anda Medine-i Resul'n fakirlerine

virsnler kim anlara huccac varncaya degin intizardadur."
Hazinede flori bulunmad, [357] Halil Paa' dan dn aldlar. Padiah eydr: "Halil! Sakn rivet florsin virme."
Halil Paa eydr: "Devletl sultanum! Atarndan miras kalan flordr." Fazlullah grdikim padiahun gah gah helal mala ihtiyac olur, eydr: "Devletl sultanum! Padiah
lara hazine gerekdr." dir. "Eger sultanuru buyurursa hazine cem' ideyin." dir. Padiah eydr: "Nice cem' idersin?"
Fazlullah eydr: "Bu vilayetn halknda mbalaga mal vardur. Padiahlara gah gah bir suret kurup almak cayizdr."
dir. Sultan Murad- Gazi eydr: "Hey Fazlullah! Bu sz ne
szdr ki sylersin! Bizm vilayetmzde lokma helal
vardur, gayr vilayetde ol yokdur. Biri ma'denler, biri dah
kafirden alnan harac, biri dah gazadan hasl olan maldur.
Ve hem bizm lekermz gaziler lekeridr. mdi bunlara
helallakma gerekdr." Dah eydr: "ol padiah kim leke
rine haram [358] lokma yidrr, o leker harami olur. Haraminn hd sebat olmaz, hali ne-y-idgi ma'lumdur." Elhasl Fazlullah'un 'azline bu sz [sebeb] old.
N azn
N e han kim uz ada zulm elin ile
lincek rahmeti varmaya bile
ular
kim dnyay ma'bud idindi

Gnl baglad ol bir pl kla
u
kim benzer oturm viran evde

Gafildr stne divar ykla
'A.ki vir gdi kendzne
Unutma bag u bendiern skile
567
BAB [170]
An beyan ider kim bu padiahlar
kim mal cem' itdiler, ahir anlar n' ol d?
Merhum Yldurum Hndkar mal cem' itdi, tedbir-i memleket kald. Akalar cem' idp hazinelere koyar, memleket
kesedlik old. Ahir ol mal Temr bedbaht yidi. Vilayet ayak
altnda kald.
Ve Bagdad padiah Sultan Ahmed hazine cem' itdi. MiH

ta sanduklara koydurd. Gice-y-ile Dicle'ye brakdurd.
[359] Irmagun dibine indrdi. leten kiileri helilk itdrdi
kim bu mal kimseneye dimeyeler, diy. Ahir ol mal suda
kald, kend dah neseb nesliyle telef old gitdi.
Nazm
Diler kim dnyasn suya yitre
Nie susuzlar suda yitre
Mahabbet-i mal dinden kard
Yzi kara gnah ykin gtre
Ve bir dah, Horasan padiah mirza ah ok mal itdi ve
ol dah bunlarun gibi telef old.
Ve Rum padiahlarndan Karamanogl brahim Beg mill
cem' itdi. Ahir ol dah iitdiniz kim ne'yledi.
mdi, 'azizler! [Mal] oldur ki hayra sarf ola. Padiahlarun
dosh oldur kim karn tok ola ve togn ola. Muhkem leker ana
dirler kim tok ola ve galaba ola, kend alg kays olmaya.
Nazm
Zi mal kim hayr ie har idesin
idesin andan bah her iine
Ne vech-ile
karurdun
an
cem' eyledn sen

gz ki baksa iige [359]
'A.ki mal dime senden kalana
Ya 'ikab ya hisab gele bauna
568
'Ariflerden birine sardlar. "Padiahlara hazine gerek

midr?" didiler. 'Arif cevab virdi kim "Bir asl hazine vardur, ol gerekdr." Ve sardlar kim "Ne asl hazinedr?" Ol
'arif eydr: "Ri'ayalarun hayr du'alar padiahlara hazinedr." didi.
N azn
Ne han kim dnyadan 'adl-la gitdi
Ol 'ukbide dah bil tahta gitdi
Fena mlkinde sultan- 'adil ald
Beka mlkine mahbub pak gitdi
SU' AL.- y dervi! Bu Al-i 'Osman' un menakblarn kim
ihtisar itdn bunlarun zamannda 'alim-i rabbaniler ve fukara ve sulehadan kimse yok ndur kim anlar anmadun?
CEVAB.- Vardur. Ertonrul zamannda Baba lyas Divane vard; Rum' a Ertonrul bile gelmilerdi. Ve Koum Seydi
vard; Baba lyas'un halifesi-y-idi. Bunlarun kerametleri
zahir alm ve du'alar makbul 'azizler-idi. Ve ogl 'Osman
Gazi [361] zamannda 'ulemadan Tursun Fak var-d. Ve
fukaradan Baba Muhlis ve 'Osman Gazi'nn kayn atas
Edebal var-d. Bunlar du'alar makbul 'azizler-idi. Ve ogl Orhan Gazi zamannda 'ulemadan Davud- Kayseri vard ve Taceddin-i Krdi var-d. Ve fukaradan 'Ak Paam
hazreti var-d ve Giykl Baba ve Yunus Emre ve eyh
Tapduk Emre ve Ah Evren ve Karaca Ahmed Sultan bunlar Gazi Hundgar zamannda aldlar. Ve bunlar kerametleri zahir alm ve du'alar mstecab 'azizler-idi.
Ve ogl Gazi Hndgar zamannda bu 'azizlern ba'zs
hayatda-idi. Ve 'ulemadan Koca Efendizahir ald kim anun
oglnun ogl vilayet-i Acem' de Kadzade-i Rumi dimekle
mehur olm-d. Ve fukaradan Abdal Murad ve Musi Baba ve Pirahmed Cesteri ve bunlarun cemi'isinn kerameti
zahir kiiler-idi
Ve Yldrm Bayezid zamannda 'ulemadan Mevlana
emseddin-i Fenari ve Mevlana Kutbeddin-i [362] zniki ve
eyh Yar 'Ali Horasani ve eyh Cezeri Sirzi ve fukaradan
569
Ak Paazade 1 Osmanoullarrnn Tarihi
eyh Hamid ve eyh Fahreddin Mudurni; ve bunlar kerametleri zahir olm 'azizlerdi.
Ve ogl Sultan Muhammed Han- Gazi zamannda bu
'azizlerfi ba'zs hayatda-idi. 'Ulemadan Mevlana Hayreddin-i Hirevi geldi ve Mevlana Fahreddin ve Seyyid Muhammed-i Buhari geldi ve Rumdan eyh Hac Bayram vaki' old. Ve bunlar du'alar makbul 'azizler-idi.
Ve ogl Sultan Murad- Gazi zamannda bu 'azizlerfi ba'z
s hayatda'idi. Vlemadan Mevlana erefeddin-i Krimi geldi
ve Mevlana Hayreddin-i Krimi geldi ve Mevlana Ahmed-i
Gfuani geldi Msr vilayetinden ve andan ders-i 'am idp geldi ve vilayet-i Rum'da mu'azzez mfti old. Ve fukaradan Akemseddin ve eyh 'Abdurrahlm-i RUmi ve Akbyk vaki' old.
Ve ogl Sultan Muhammed Gazi Han zamannda bu 'azizlerfi
ba'zs hayatda [3631 'idi. Vlemadan Mevlana Hsref [Hsrev]
var-d ve Mevlana Yigan mfti-yi zaman old ve fukaradan
eyh'Abdilllatf-i Makdisi ve Gmiliogl geldi ki nesl-i Zeyni'di, ol eyh Hafi'dendr ve Halvetilerden Mevlana 'Alaeddin geldi; du'as makbUl'azizlerden idi. Ve Mevlana Muhammed-i Zirek ve Hzr Beg elebi ve Hocazade ve dah bunlarufi
emsali 'azizler okdur, cemi'isi du'alan makbUl 'azizlerdi.
Nazm
Ne devran old devran Han Muhammed
Kim o ld Rum' a hem can Muhammed
Anun eyyam- devlet zamannda
Ziyade old hem edyan Muhammed
Bu Al-i 'Osman'ufi ol serveridr
Beyan hem yidi 'unvan Muhammed
Sekizinci okund Bayezid Han
Yidi yir ma'mur itdi an Muhammed
SU'AL.- y dervi! Bu Rlim vilayetinfi dervilerini ve 'ulezikr itdfi, ya Hac Bekda Sultan' nin afimadufi?
CEVAB.- Bu afidugum 'azizler Al-i 'Osman vilayetinde
olanlardur kim afidum. Bu Hac Bekda Al-i 'Osman neslinmasn
570
den hi kimse-y-ile musahabet itmedi ve andan tri anmad um. Ve Hac Bekda kim Horasan'dan kalkd. Bir karda
dah var-d; Mente dirlerdi, bile kalkdlar geldiler. Togr
Sivaz' a geldiler ve andan Babalyas'a geldiler ve andan Kr
ehr'ine vardlar ve andan Kayseriyye'ye geldiler. Kayseri' den karda Mente gine Sivaz' a vard. Anda eceli mukadder-imi, an ehid itdiler.
Bunlarufi kssas okdur, cemi'isine 'ilmm yitmidr,
bilmiemdr. Hac Bekda Kayseri' den Kara yol' a [Karayk] geldi; imdi mezar- erifi andadur.
Ve hem bu Rum'da drt tayife vardur kim msafirler iinde afilur. Biri Gaziyan- Rum ve biri Ahiyan- Rum ve biri
Abdalan- Rum ve biri Badyan- Rum. mdi, Hac Bekda
Sultan bunlarufi iinde Baciyan- Rum [365] ihtiyar itdi kim
o Hatun Ana' dur. An kz idindi, kef i kerametini ana gsterdi, teslim itdi, kend Allah rahmetine vard.
S' AL.- Bu Hac Bekda Hazreti'nfi bunca mridi ve muhibbi vardur, bunlarufi bey'atlar ve silsilelen nereden olur.
CEVAB.- Hac Bekda, Hatun Ana'ya smarlad, her nesi
var-sa. Kend bir meczub 'aziz-idi, eyhlkdan ve mridlikden farg-d.
Abdal Musi dirierdi bir dervi var-d, Hatun Ana'nun
muhibbi-y-idi. Ol zamanda eyhlk ve mridlik igen zahir
degldi, silsileden dah farglard. Hatun Ana ol 'azizfi
zerine mezar itdi. Geldi Abdal Musi bunun zerinde bir
nie gn sakin ald. Orhan devri geldi, gazalar itdi.
S' AL.- Bu Bekdailer eydrler kim yifiierilerfi ban
dag tae Hac Bekda'ufidur dirler.
CEVAB.- Yalandur. Ve bu [366] brk hd Bileck'de Orhan zamannda zahir ald, yukaru babda beyan idp tururm. Ve illa Bekdailer geymege sebeb Abdal Musa[ dur]. Orhan zamannda gazaya geldi ve bu yifiierinfi arasnda bile yrdi ve bir yiliieriden bir eski brk diledi. Yiliieri dah virdi; yiliieri skfni kard, bunun bana giydrdi.
Abdal Musa vilayetine geldi; ol brk bile banda. Sardlar
kim "Bu bandag nedr?" Ol eyitdi "Buna elef dirler." didi. Vallahi bunlarufi taelarnun hakikati budur.
571
S' AL.- Bu Hac Bekdaogl Mahmud elebi kim ol Resul elebi'nn ogldur, ya anun mridierinden ehl-i 'ilimden kimse var mdur?
CEVAB.- Vardur. Bengi ve zenk, toplak vetplak ve ey
tani 'adetler bunlarda okdur. Ve bu halk bilmezler an, ey
tanimidr veya Rahmani midr? Ve her kimse kim Hac
Bekda, AI-i 'Osman' dan [367] kimse-y-ile musahabet itdi,
dirse yalandur, yle hilesiz.
Nazm
'mr bin yldur aldanma zinhar
Bu cihan pr-fitne ve arh gaddar
Kaan magrur olur 'akil fenaya
Tomar drldi ternam old defter
Ecel yili eser key mihrihandur
Bozup sanular[un] hem ider asgar
Ne mkil devre kaldun 'Aki sen
Gier gz lekeri gaziyi basar
Ve bu maceranun [?] tarihi hicretn sekiz yz altm birinde vaki' old; Sultan Muhammed Han- Gazi devrinde.
EK*
BAB [171]
An
beyan ider kim bu maceralardan sonra ne zahir old?
Sultan Muhammed-i Gazi Trabuzan gazas niyyetine Anatol'ya gedi; her ne kim niyyet [itmidi] Hak te'ala myesser
itdi. Ve her vilayetn hutbesi ve sikkesi kendnn old. Dev* Bundan sonraki
ksmlardaki olaylar kronolojik sra gzetmemektedir. Ayrca

gerek ierii gerekse slubu da daha sonra eklenmi olduunu gsterdiinden
"Ek" bal altnda verilmitir. Varaklarn yanl ciltlenmesi dolays ile baz
sayfalarn birbirini takip etmedii de grlmektedir.
572
evriyaz: Hflza Menflkb u Tevarih-i Al-i Osman
let-ile gine tahtna tevecch itdi. Her tarafun padiahlarndan

ili geldi hana; taht mbarek olsun, diy, ve illa Msr sultamndan ili gelmedi. 'Adet muhabbet terk olund. [368]
'Adavete bir behane bu o ld; anunn kim evvel muhabbet iden sultan o ld. Ol Karaman' a gelen beglerbegi sultan
ald. Bu erkez ta'ifesi ana igen muti' olmadlar; ol sebebden ili gnderilmedi. Padiah dah buna bir pare meh11 old. Ve mezkur Hkadem dah Msr' a sultan o ld; padiah
Rum dah taht mbarek olsun, diy ili gndermedi. 'Adet
bu-y-d kim gnderile-y-idi. ki tarafdan 'adet terk olund
ve muhabbet kesilmege balad ve hem bu Hkadem ki
sultan- Msr' dur, her tarafa yag olmaya balad. Bu tarafa
Dulkadrogl, Mekki'ye fidayi gndrdi. Fidayi geldi, Elbistan'un cum'as mescidinde mcavir ald. Gndz oru tutar ve gice dn namazn klurd. Ahir fursad buld; Mekki
Aslan Beg'i helak itdi cum'a mescidinde.
Bu Msr sultam Hkadem'n yaronda Mekki Aslan'un
bir karda var-d, Budak Beg dirlerdi. Am Mekki [369] Aslan yirine gndrdi. Bu hareket Dulkadr beglerine ho gelmedi. Mekki Aslan'un ahsvar Beg adlu bir karda dah
var-d; Rum padiah yannda olurd. Dulkadr begleri ol
ahsvar' a habar gndrdiler kim "Gel, vilayeti sana virelm. Msr' dan gelen Budag beg itmezz." didiler. ahs
var' a dah Rum padiahndan des mr o ld; vard, Budag vilayetden srdi kard. Yirine kend padiah ald. Budak dah vard, am'a ddi. Msr padialu eyitdi: "Rum padiah
benmle yag o ld." didi. 'Adavete bir sebeb dah bu o ld.
Nazm
Bulud bir birine iki sultan
Gr imdi n'idiser takdir-i Sbhan
Bahaneler olur beha grinmez

Bahane mteriye nefs eytan
Bahane iki grndi cihanda
Biri cahim yaldur biri gufran
573
Ve bu mikeralarun tarihi hicretn sekiz yz altm ikisinde vaki' old, Sultan Muhammed-i Gazi zamannda.
Ve bundan sonra nie yl [370] mahfice kinayet-ile zindegani olund; biri birine ili gndermediler. ahsvar Msr' a
yag old. Msr padiah ahsvar'un zerine defe'at-la
leker gndrdiler. Ve her bar ki vard, Msr lekeri snd.
Msrlu ahsvar-la ceng cidalda-y-iken Rum padiah
katndan bir 'alim fazl Mekke'ye gitdi. Yolnda su brkeleri var-d; anlar harab grdi. [Bu] sebebden haclar ziyade
zahmet ekdiler. Ol'aziz kim Mekke'den geldi Rum padiahna ol brkelern harablgn habar virdi. Rum padiah
eydr: "Ol brkeleri ma'mur ideyin, vakflar koyayn, ol
beriyye 'Arablarna virsinler, ol brkeleri ma'mur iderler
kim ol vakflarun hasllarn ol 'Arablara vireler kim anlar o
brkeleri tolduralar." Bu himmet zerine Rum padiah nie' azizler hazr itdi kim ol brkeleri ma'mur itdre ve hem
ziyade [371] virdi kim ol brkelere hara iderler ve hem M
sr beglerine mektub yazd kim: "Saltanat nayibleri ve M
sr hakimleri! Bu gndrdgm 'azizlere brkelern 'imaretine mu'avenet idesiz." Ve illa bu beglere hediyye dah
gndermemi-idi ve Msr sultanna ili dah gndermemi-idi. Karamanogl dah padiahun bu fi'line muttali' old, kend bir tezvir il i gndrdi Msr' a kim '"Osmanogl
brke bahanesine Mekke sultanna ykler-ile flori gndrdi kim sana yag old 'Osmanogl." diy. Msrlu dah
bu yalan szlere inand. Ol brke yapmaga varan 'azizleri
hr itdiler, mektublarn kabul itmediler. Ol brkeleri yapdurmaga rza virmediler; eyitdiler kim: "Osmanogl'nun
hilesi vardur kim gele bizm vilayetmzde bina ide. Biz
'aciz miyz kim brkemzi o meremmet ide." Ol 'azizleri
hakaret-ile Msr'dan srdiler. Bir 'adavete dah sebeb [372]
bu old, sultan- Rum dah melul old.
Bu maceranun tarihi hicretn sekiz yz altm inde vaki' old; Sultan Muhammed zamannda.
574
evriyaz: Hiizii Meniikb u Teviir1h-i Al-i Osman
BAB [172]
beyan ider kim Msr sultan
leker gndrdi tekrar ahsvar zerine.
An
Hernan ki mukabil aldlar, am nayibi Msr sultanna 'asi

o ld, ahsvar' a dndi. Leker-i Msr dn di. Leker-i Msr
mnhezim ald. Msrlu bu hali grdiler, eyitdiler kim:
"am nayibi ahsvar' a dnmesi ve ahsvar Msr' a galib
olmas Rum padiah 'Osmanogl'ndandur." didiler. Tiz
tedbir itdiler; ol brkeleri yapmaga men' iden kiileri ldrdiler.'zr-ile Rum padiahna bir mektub yazdlar. Didiler
kim: "Sizi hayrdan men' ideni helak itdk. mdi bizm sizfi.-ile muhabbetmz ezelidr ve ebedidr." diye. Bir ili-y-ile ey hediyeler bile gndrdiler bir 'zrname-y-ile.
Sultan Muhammed'e geldiler; padiah dah anlarufi. 'zrlerin kabul itdi. Bir 'ali [373] ili gndrdi, taht mbarek olsun diy, birnie yldan sonra. Ve ammasultanakim mektub yazdlar, evvelki mektublar gibi yazmadlar.
S'AL.- Evvelki kanun gibi yazmak neydi?
CEVAB.- "Sultan- Harameyn babam" diy yazard.
imdi "Hadim-i Haremeyn" diy yazdlar. Ve dah "Karn
daum Msr sultan" diy yazdlar.
El-hast ili kim Msr' a vard, Msr begleri evvelki gibi varan iliye karu varmadlar; hernan avu vard, konak yirine
getrdi. Hernan kim kapuya geldi, iliyi atdan indrdiler; ili
dah kapudan girdi grdi havlda cemi' Msr begleri at-la tururlar. li bunlara i'tibar itmedi, selam dah virmedi, edgin
dah karmad, gedi oturd. Bunlar dah sz sylemedin kodlar, gitdiler. avu eyitdi: "Nin bunlara selam virmedfi.?" didi. ''Ve edgfi. dah karmadufi.?" didi. li cevab
virdi kim eydr: "Yaya atluya selam virmek snnet degldr
[374] ve hem edgm karmadugum budur kim siz kanun
zre kondurmadufi.uz, ihtimal var ki gine kaldurasz diy
edgm karmadum."didi. Ve ol gice yatd. Sabah iliyi sultan huzUrna iletdiler. li dah 'adet zre diz kdi, rnekttib
m sund. liye avular yir p, didiler. li eyitdi: "Ben yir pmege gelmedm. Padiahumdan sultana selam getrdm."
575
didi. Ahir iliye tahili itdiler, hakaret-ile sz sylediler. li dah geldi; hep maceray padiaha habar virdi. Padiah- Rfun
bu harekete melill old. Bir dah 'adavete sebeb bu old.
Bu maceranun tarihi hicretn sekiz yz altm drdinde
vaki' old.
BAB [173]
beyan ider kim Msr' dan ili geldi,
ne suret-ilen geldi gitdi.
An
ilisi Rum'a geldkden sonra Msr pabir ili gndrdi; ey hediyeler-ile Rum' a geldi, pe
kelerin 'arz itdi [375] kagdn dah sund. Kapucba ald.
Okmadlar. Padiah- Rum iliye eyitdi: "Ben sana turu
geldgm ceddn 'izzetine, Hkadem 'izzetine geldn
[diye degl] Hayf degl mi Msr taht gibi ehre kanun
ka'ide bilmez kiiler hkm eyleye." didi. liye ta'zimler itdi, mbalaga mallar virdi, kend padiahlgna layk 'atalar itdi, gndrdi.
li kim Msr' a vard, her ne kim grdi iitdi-y-ise habar
virdi. Msr begleri dah ittifak itdiler, Rum padiahna fidayiler gndereler kim helak ideler. Rum padiah dah mtenebbih old. Fidayiler dah Rum' a geldi, tutdlar, pa diaha
getrdiler. Sard, maksudlarn ne'ydgin bildi. Anlar gine
Msr'a gndrdi, siyaset itmedi ve illa kalbinde 'adavet galib old. Bu hal zerine birnie vakt dah turdlar. Ahir erkez begleri o beglerine agu virdiler, helak itdiler.
Ve bunun tarihi hicretn sekiz [yz] altm biinde vaki'
Rum
padiahnun
diah
[376] old.
BAB [174]
An beyan ider kim
Msr' a sultan ol d.
Kaytbay [adl]
bir kii
Rum padiah dah "Taht kutlu olsun!" diy ili gndrme576
di.
Msr sultan dah ahsvar'un
zerine
leker
gndrdi.
ve nie
bin erierin tutd, ldrdi. Ahir ol am nayibi kim kam
ahsvar' a gelmi-idi, ol eyitdi: "Beni gnder, seni Msr
sultanla bardurayn." didi. Koyuvirdiler. El-hasl bunun
kssas okdur
ahsvar'ufi galib oldug Rum sultan kuvveti-le idi. Ahir
Msrlu ahsvar'un elinden 'aciz kaldlar, nie kal'alarn ve
nie ehirlerin harab itdi. Msr padiah dah Rum padiah
na ili gndrdi. "ahsvar'un cemi' vilayeti senn olsun.
Ana sen yardm itme." didi. Rum padiah dah kabul itdi.
Sultan- Msr dah ahsvar'un yannda olan Trkman beglerine keseler-ile [377] floriler gndrdi; eyitdi: "Rum padiah bizmle bir old. ahsvar'a yardm itmez." didi. Trkman begleri ahsvar' a hayin old. zerine leker gndrdi,
ahsvar'a mukabil old. Trkman begleri ahsvar'ufi yanndan gitdiler, Msr lekerine vardlar. ahsvar kad, Zamantu hisarna girdi. Msr lekeri hisar kuatd. ahsvar'
hile ile hisardan kardlar. Boynma zencir dakdlar, Msr'a
iletdiler, kardala. engel-ile ldrdiler. Babuzveyle stnde helak itdiler. Vilayetin Budak Beg' e virdiler.
Rum padiah dah habar gndrdi kim; "Kan 'ahdn!
ahsvar'un memleketin bana virsen gerekdi." Cevab virdiler kim: "Ne didkse didk, dman ala getrdk." Padiah- Rum dah buna melul old. Bir dah 'adavete bu sebeb old.
ahsvar' a buldlar. ahsvar Msr lekerin basd
Nazm
Yine bir drl silret tutd 'alem
Neler dzerlikin grmez adem
Suretde kendyi kuvvetl bilr
Veli ma'nide ol kemden olur kem
Bu maceranun tarihi hicretn sekiz yz altm tokuzunda
vaki' old; Sultan Muhammed Han- Gazi zamannda.
577
BAB [175]
beyan ider kim
An
ahsvar
ldkden sonra ne vaki'
old?
ahsvar
ldkden safira Budak kim beg ald tekrar, Rum

bir karda dah var-d 'Alaeddevle dirlerdi.
Ol dah Trkman begligine heves itdi. Rum padiahndan destur
diledi ve yardm istedi. Padiah dah oglnufi kapucsbayla ve
bir nie kullar kodlar; vardlar, Budaga mukabil aldlar.
'Alaeddevle yannda olan Trkman begleri hayin aldlar,
Trknana kadlar. 'Alaeddevle mnhezim ald. Lekerfi
ba'zs etrafa tagld. Rum padiah kodug kapucbayla
vard. Sis'n nayibi bunlar tutd, krd, balarn Msr'a gndrdi. Msr sultan dah emr itdi erkez' e. Ol balar meydana iletdiler, top idp [379] evgan-ile oynadlar. Padiah
iitdi: "Benm kullaruru Trkmandan kaup anlara sgn
vardug 'acebdr." Bir dah 'adavete sebeb bu ald ve illa
alaca dostlug-la alaca dmanlg elden komadlar.
padiah yannda
N azn
Cihanda dostlug dmanlg olur
Veli safinda hem peimanlg olur
'Aceb karhanedr hem gler aglar
Gehi saglk gehi sayrulg olur
Bu arhufi bnyad byle ald
fii safima kymez srgn olur
,Aki yaz menakb it temaa
Dime egri veya togrlg olur
Bu maceranun tarihi hicretfi sekiz yz seksen ind~ vaki' ald, Sultan Muhammed-i Gazi devrinde.
BAB [176]
beyan ider kim bundan sonra ne vaki'
An
Padiah
578
bu fi'le mukayyed
olmad,
old?
bir nice
yldan
safira
taht mbarek olsun, diy Kaytbay' a ili gndrdi. Ey hediyeler-ile avuban ili gndrdi. li kim Msr' a [380]
vard, gine kanun zre hrmet itmediler. li mteekki geldi. Rum padiahna habar virdi. Rum padiah buna dah
melul old. Ahir Msr sultan dah bu ilinii ardnca dah
[ili] gndrdi; muhtesibin gndrdi. Bu muhtesib gelmesi
padiaha h gelmedi; anuiin kim bu muhtesib ehl-i sukuii ulusdur. mdi bunun gibi ulu padiahlara bu muhtesib
gndermek hiffetdr. Sultan Muhammed-i Gazi bu harekete melul old. Bu dah gine 'adavete mene' old.
Nazm
Kiilik bilmege insan gerekdr
Ve hem ol talib-i Sbhan gerekdr
Ne bilsn cevheri pula satanlar

Ki erkez' dr aiia haridar gerekdr
'Aki haniara old du'ac
Gnl ma'murlgna han gerekdr
Bu ilinii tarihi hicretii sekiz yz seksen drdinde vaki'

o ld.
Sultan'l-mcahidin Muhammed Han- Gazi Allah rahmetine vard. Ogl Bayezid Han tarihin sekiz yz seksan altsnda padiah old.
BAB [177]
Devr-i Sultan Bayezfd
Han-
Gazi
Sultan Muhammed Allah rahmetine vard; iki ogl kald; biri Sultan Bayezid ve biri Cem Sultan. Sultan Bayezid tahta
gedi, padiah o ld. Cem Sultan kad, Msr' a vard. Msr
sultan i'tibar itmedi. Mekke'ye giderken Msrlu Ka'be'de
oturmaga komadlar. Cem dah ban a:ld, kafir vilayetine
gitdi. Sultan Bayezid eydr: "Ne 'aceb bu Msrlu! Babamla dostlk itmediler, benmle dah 'adavete baladlar. Hu579
susa ki karndaum anlarun sebebile kafire esir ola." didi.

Ve hem Alaeddevle'nn zerine defe at-la leker gndrdi ve her varduka Msr lekerin sd. Ahir Msr sultan Msr'dan azim leker kard. [260] Hkm itdgi yirn
lekerini hep kard ve dah nie bin ri Arabna virdi
Alaeddevle'nn zerine gndrdi. Alaeddevle dah Rum
padiah etegine yapd, eyitdi: "Devletl sultanum! Ben
kuluna himmet eyle." didi. "Bana bir sancag yolda vir
Arab vilayetin feth ideyin sultanumun olsun." didi. "Heman ben kulun anlarun errindenemin olayn." didi. Sultan Bayezid dah bu Alaeddevle'nn szine i timad itdi
bir sancag er virdi. Horman hisarnun nevahisine kondlar.
Grdiler kim leker-i Arab karu vardlar. Ceng-i azim old; sabahdan kuluga degin. Haleb beginn ban kesdiler.
Ulu hacibini, Rum kal a begini ve Bere [Beriyye ?] begini ve
Anteb begini ve nie IArab beglerini bile tutdlar Sultan
Bayezid' e gndrdiler ve nie beg dah. Arablarun [261] ok
atar ba barmaklarn kesdiler, koya virdiler ve ol Msr' dan
gelen sultan kullar ceng itmediler. Malatyye yolna gitdiler. Alaeddevle bu sancag begine "Hey ne turursn! Bu sultan kullar bizm avumuzdur." didi; ardna ddi. Malatyye derbendinde iridi. O sultan kullar derbende busu
komd. Alaeddevle tuym habar virmedin kad. Bu
sancag begi gafil-iken ceng itdi. Sancag begi mnhezim old. Ordlarn Alaeddevle Trknan yagmalad.
1
N azn
Ad u ya varmaga er gerekdr
Hem adn saknur server gerekdr
1
Sakna
dininn gayretini h
Kemal-i lutfa ol mazhar gerekdr
Sirac- slam ol han gaziye

O Trkman ne'yledi bilmek gerekdr
Bu maceranun tarihi hicretn sekiz yz seksan yidisinde

vaki old, Sultan Bayezid devrinde.
1
580
BAB [178]
Bu maceradan sonra [262] ne vaki'
old?
Rum tarafndan Karaman beglerbegisi yrdi. Klek hisarn ve Analakan hisarn ve Mozalan [Molan] hisarn ve
Barsbeyte hisarn ve Adana ve Tarsis ve drt hisar dah kafir elinde-y-idi, Mslmanlar komazlard hisarna girmege. Cemi'ini feth itdiler. Bir Mslman ki hisarna ugrasa
andan bac alurlard. Ziyade sz syleyeni dgerlerdi ve
hem Mslmanlarun dinlerine sgerlerdi ve keliselerinde
an alariard ve hi bir Mslmana hara virmezlerdi.
Karagz Beg kim ol hisariar feth itdi, padiah- Rum' a
bildrdi. Padiah emr itdi; kafideri hisardan kardlar, keliselerini mescid itdiler, kafirlern evlerine Mslmanlar
sakin old. Karagz Beg ol hisariar berkitdi; padiah hizmetine geldi.
Bunun tarihi hicretfi sekiz yz seksen yidisinde vaki' old.
BAB [179]
beyan ider ki bulardan sonra ne zahir old?
An
Msr
sultaruna habar virdiler kim "Rum padiahnufi bir

geldi, bu kadar yiri zabt itdi." didiler. Msr sultan dah leker gndrdi, Haleb' e vard. Rum padiahna dah habar o ld kim "Msr sultan leker cem' itdi, Haleb' e geldi. Ol aldugumuz hisariar gine almak ister." diy. Ve hem
ol hinde Rum padiahndan Msr' a ili varm-d. li rnekmbnda yle yazlmd kim: "Ol benm kulum feth itdgi
hisar benm muradum degl-idi. Ve illa Karaman vilayetini Hak te'ala ben kulna myesser itdi. Amma Varsak viiayeti temerrd iderler ve Turgudogl haramilik iderler. Yollar kesdiler, vilayet-i Karaman' a rahatlk virmezler." didi.
Msr sultan bu sze i'timad itmedi; Turgudogl'na ve
Varsak beglerine mbalaga mallar gndrdi. Eyitdi kim:
"Karaman' a megul olun, [264] size yardma leker dah vireyin." didi. Bu tarafdan Rum padiah dah bir sancag
edna
kul
581
gndrdi kim "Varun, ol kulum feth itdgi hisa.rlar beklen." didi. Ol begler vardlar, Adana'ya indiler. Kimse gelmedi. Yrdler, andan Mis'e vardlar. Cihan suyunun
kenarnda Gndzogl Muhammed Beg ve zeyirogl
Mekki Beg ve Ramazanogl 'mer Beg ve bir nie Varsak
begleri dah buludlar. 'Azim cengler olund. Gndzogl'nun ban kesdiler. Ramazfmogl'n tutdlar, padiah-
Rum'a gndrdiler. Dndiler, Adana'ya geldiler, sohbete
megul aldlar.
Bu hal Haleb' de olan lekere ma'lum old. Bunlar dah

habar bildrdiler kim "Biz Rum padiah
nun lekerine karu turamavuz." didiler. Msr sultan dahleker-i 'azim cem' itdi, hazineler dkdi, ey leker gndrdi. Geldi, Haleb' deki lekere kavud. [265] Padiah-
Rum dah Anatal beglerbegisine habar gndrdi: "Bir nie sancag er cem' idn, varun evvel Adana' da olan kullaruma siz dah yardm idn" didi. Beglerbegi dah leker
cem' itdi, Eregl'ye [Eregliye] vard, oturd, tena'uma ve
sohbete megul o ld. Sekiz ay Haleb' de olan leker bildi
kim Rum lekeri sohbete megul old, yridiler, Bakraz tagn adlar. Cihan suyunun kenarna geldiler. Suya kpri
yapdlar. Ayas hisarnda toplar dkdiler, azklar koydlar,
toplarn ekdrdiler, Adana kprisinn bana geldiler.
Adana' da olan lekere ha bar old kim: "U yag iridi. Musa Beg'n ve Mustafa Beg'n balarn kesdiler. Ferhad'a
habar old; ata bindi. Atta dah oturamad, gine ddi. Ol
dah ba virdi. Baki leker kim ele girdi, krdlar, ba'zsn
dah ipiere dizdiler, Haleb'e gndrdiler ve Msr'a gndrdiler. Adana hisarnun zerine kondlar. 'Askerlerinn
[384] zerine handak kesdiler. Hisara toplar kurdlar, cenge megul aldlar.
Msr sultanna
Nazm
ular
gafil old
Virr ban muradsuz magbun old
kim
dmanndan
Atn dman
biner evi yklur

'Adlilar ad dostlar mahzun old
582
'Aki kudretn ii 'acebdr

Hakikatde kamus ma'h1m ald
Bunun tarihi hicretn sekiz yz

gurresinde vaki' ald.
toksannda
Safer
aynun
BAB [180]
beyan ider kim Rfm padiahna habar old
kim ol hisar bekleyen kullarn krdlar gaflet-ile.
An
Rum padiah dah: "Leker krmak ve krmamak 'aceb olmaz." [dedi.] Anatal beglerbegisi Hersekogl Ahmed Paa'ya emr itdi kim: "Tiz varun ol hisarda bekleyen kullaruma yardm idn." Bunlar dah yrdiler, Adana'ya indiler.
Ekser sipahi ya yak idi, azklar yok ve yaraklar yok, a yalncak dmana karu turdlar. Hisar halk hisardan kd
lar, toplarn [385] bozdlar.
,Aki di menakb bunda kalsun
Yazarn bu ham dah andugumdan
Muhammed Han ogl Bayezid Han
Diyem gazalarn bildgmden
lahi Al-i 'Osman nesli hak
Kalalar ta kyamet hkm-i mutlak
Ve her kim diye bu du'aya amin

de her korkudan Hak an emin
BAB [181]
S' AL.- y dervi! Bu Al-i 'Osman' un tevarihlerin ve menakblarn ki yazdun ve ya bunlarun 'mrlerin ve saltanatlarn bilr misin?
CEVAB.- Beli, bilrem. Asl- tevarihde grdmdi.
'Osman- Gazi'nn 'mri altm tokuz yl ald ve otuz be
583

yanda Karacahisar' feth itdi. Yigirmi alt yl'Osman- Gazi didiler. Vefatma sebeb; ayagnda zahmet var-d, ol bahane old. Allah rahmetine vard.
Bunun ogl Orhan- Gazi'nn 'mri seksen iki yl old.
Atas vefatnda krk bi-idi. Ve atas vefatndan sonra otuz
sekiz yl hutbe okund. [386] yl dah atas hayatnda virmek almak hkm bunund. Dah vefatma sebeb ayag zahmeti idi. Allah'un rahmetine kavud.
Bunun ogl Murad Han- Gazi'nn 'mri altm sekiz yl old. Atas vefatnda otuz yidi yanda-y-d. Bunun dah otuz
bir yl hutbesi okund. Vefatma sebeb Laz kral ogranda
ehld old. Allah rahmetine vard.
Ve bunun ogl Bayezid Han kim ana Yldrm Han dirler,
bunun 'mri altm yl old. Atas vefatnda krk drt yan
da-y-d. Bunun dah on alt yl hutbesi okund. Vefatma sebeb Temr ogra old.
Ve bunun ogl Muhammed Gazi'nn 'mri krk sekiz yl.
Atas vefatnda on sekiz yanda-y-d. Bunun dah yigirmi
bir yl hutbesi gah Amasiyye vilayetinde, ahir cmle vilayetde hkm itdgi vaktin hutbesi yigirmi bir yl ternam
okund. Ve bunun dah vefatma sebeb, Edrene'de ishal old.
Tabibler [387] 'ilac idemediler. Allah rahmetine vard.
Ve bunun ogl Murad Han- Gazi'nn 'mri krk tokuz yl
old. Atas vefatnda on sekiz yanda-y-d. Bunun otuz bir
yl hutbesi okund. Ve bunun dah vefatma sebeb bir gn
seyrana km-d, seyrandan gelrken baum agrr, didi.
Ve birka gn ba zahmet itdi. Allah rahmetine vard.
Ve bunun ogl Sultan Muhammed Han- Gazi'nn 'mri
elli bir yl old. Ata vefatnda on yidi yanda-y-d. Bunun
dah otuz yl hutbesi okund. Vefatma sebeb ayagnda zahmet var-d. Tabibler 'ilacnda 'aciz aldlar. Ahir tabibler
cem' aldlar, ittifak itdiler, ayagndan kan aldlar; zahmet
ziyade old. erab- farig virdiler. Allah'un rahmetine vard.
Nazm
Tabibler erbeti virdi hana
O han idi erab kana kana
584
evriyaz: Hfza Menakb u Tavarih-i Al-i Osman
Cigerin tograd erbet o hanun

Hemin-dem zar itdi yana yana [3881
Didi nin bana kyd tabibler
cigerm can kana
Boyadlar
icabet itmedi tabib erab

Tirnarlar kamu vard ziyana
Tabibler hana ok taksirlk itdi
Budur togr kavil dme gruana
Du'a it 'Aki bu han hakknda
Ki nur- rahmete can boyana
lahi cmle ogln pir grsn
Ogul
oglanlar
gelsn divana
Diyenler bu du'a hakknda amin

Cihan afetlerinden olsun emin
BAB [391] [182]

An
beyan ider kim Sultan Bayezid Han'un

Sultan Cem ahir nie old?
karnda
Vard, Msr'a gitdi. Msr'dan Mekketullah'a vard. Mekketullah'dan gine Msr'a geldi. Msr'dankafire gitdi. Firenk beglerine vard. Firenkde olurken karnda Sultan
Bayezid firentolar gndrdi, harlanurd. Kafir beglerinn
re'isi Rinpapa kefere cem' olup kasd itdiler kim Sultan
Cem'i vilayet-i slam'a karalar. Fikir itdiler, "kiden hali
degl: Babasnun memleketine malik ola veya olmaya.
Eger olacak olursa gine bizm zerimze eri eker, gelr.
Ve eger olmazsa bize gayretdr. Zira dirler ki bunca kafir
begleri cem' ald, snd." dirler. Bilahare [392] helak itmek
murad idindiler. Ban agulu ustura-y-la ylidiler. Ba
ve cemi'i gvdesi idi; 'ilaca kabil olmad. Allah rahmetine vasl ald. Ve ldkden sonra kafider tabutu kurunla
yup tabut iinde kadid itdiler. ehid oldugn Sultan Bayezid iitdrdiler. Yas itdi. Mecmu' 'ulema ve suleha 'azalar
585
itdiler. Ve 'ulemaya ve fukaraya ve sadata mbalaga akalar ledrdi. Rf:h-n du'alar itdiler. Andan sonra Sultan Bayezid murad idindi ki Sultan Cem'n tabutn bunda getrmek diledi. Kafider virmeyp didiler kim "Bizm
muradumuz 'Osman neslinden bizro diyarumuzda bir
kimse olmakdur." didiler. Ahir Sultan Bayezid hazretleri
ikdam idp adamlar gnderp getrdi. Geliyorurken sadat ve 'ulemadan ve fuzaladan karu kdlar. Ta'zimler
ve tekrimlerle getrp Bursa' da karda Sultan Bayezid
trbesinde kodlar.
Bu vak'anun [393] tarihi hicretn tokuz yz drdnde
vaki' old.
BAB [395] [183]

beyan ider kim Sultan Bayezid'fi hasletin
ve anun zamannda olan 'alimleri ve fukara'y beyan ider.
An
Evvel'ulemadan Hocazade vaki' o ld ve Mevlana 'Aleddin

'Azebi ve Seyyidzade Seyyid Hamididdin ve Mevlana Kesteli ve Hatibzade ve Ma'nisazade ve Bsarnzade hep bunlar fazl kiilerdi, bunlar vaki' old. Ve fukaradan eyh Mustafazade-yi Karamani ve eyh lahi Simavi vaki' old. Ve
bunlarun emsali 'azizler dah ok vaki' old.
Amma haslet-i Sultan Bayezid [3961 Edrene' de bir 'imaret
yapd. Ve her yl bin be yz flori Mekke'ye
Kuds-i erif' e ve Halilrrahman' a ve Medine-i
Resul' e ve Ka'betullah'a gnderr idi. Ve
kendnn 'adeti buyd-kim seyyidlere
bin flori kendi mbarek eliyle
ledrr idi. Ve her ehirde
kim olurd, atas dedesi
[gibi] fukaraya aka
ledrr idi.
Rahmetullahi
'aleyh. [!]
Temmet
586
METNDE GEEN KAVRAM VE TERMLER
abdalan (- Rfm): Abdal kelimesi balangtaki kendisini Allah yoluna

adam insan manasma gelirken, zamanla tasavvufta dnya dzeninin korunmasnda grevli, stn glere sahip evliyalara ad olmutur. Daha sonra evliya geinen, belli bir tarikatn kurallarna tabi olmayan cezbeli, divane, babo dolaan dervilere de bu ad verilmitir. Metinde bu kavramn ilk dnemine iaret vardr. Osmanl devletinin ilk dnemlerinde Abdallakabl bir ok derviin bulunduu da bilinmektedir.
ahiyan (- Rfm): Anadolu ahileri demek olan bu tabir ile biri tekke ve
zaviyelerde eyh mrid ilikilerine dayal tasavvufi yn, dieri i
yerlerinde usta, kalfa ve rak ilikelerine dayal iktisadi yn olan
hem dini-tasavvufi hem de iktisadi sosyal bir zmre kastedilmektedir. Yaygn olarak ehirlerde rgtl olmalaryla birlikte kylere
kadar yaylmlar, Mool stiliis gibi buhranl dnemlerde siyasi ve
askeri bakmdan olumlu rol stlenmilerdir.
aman (dilemek, vermek): zellikle harp halinde bulunan iki taraftan
malup veya zayf durumda olan tarafn teslim olunciuu takdirde
can emniyetinin temin edilmesi talebi. Bu talep olumlu karland
nda galip taraftan szl veya yazl olarak "aman verilir." Yazl
olarak verilen aman taahhd "amanniime" olarak adlandrlr.
azap askeri: Osmanllardan ncesine kadar uzanan muayyen bir askeri snfn addr. Yenierilerin ihdas edilmesinden nce mevcut olduu gibi yenieri tekilat ile birlikte de devam etmitir. Tekilat
yaps yenieriler gibi muntazam olmayp bir ksm kaynaklara gre onlara nazaran daha hafif kara ve deniz piyadeleri idi. Dman
la karlaldnda ilk atmaya giren bunlar olurdu. Dolaysyla
ordunun nnde yer alrlard. Dzenli yenieri askerinin aksine
(metnimizden anlald gibi) seferde apul yapar mkilat karr
lard. Bu durum zellikle yeni fetihler esnasnda kar tarafn maneviyatm krmacia rol oynard. Her vilayette orann halkndan tekil
edilir ve ou zaman o memleketin ahalisi gibi giyinirlerdi. 2. Mahmud zamannda yenieriler ile birlikte ilga edilmitir.
badyan (- Rfm): Metnimiz dnda bir kaynakta rastlanmayan bu sosyal zmrenin ne olduu btnyle akla kavumu deildir. Biiciyan kelimesinde bir yazm hatas olduunu ileri sren aratrnac
lar alnakla birlikte, kadnlardan oluan bir sosyal toplulua, tekila
ta iaret eden bu tabirin belli nisbette tarikatlerle de ba olan dervi
ler topluluu veya u beyliklerindeki Trkmen kabilelerinin silahl
cengaver kadnlar topluluu olna ihtimalleri de ileri srlnektedir.
589
berat: Osmanl devlet tekilatnda baz vazife, tayin, maa, rtbe gibi
konularda devlet tarafndan yazlp verilen resmi yazlarn addr.
Adi emir veya tezkire gibi olmayp divani yaz ile yazlr ve tura
baslrd. Tanzimattan evvel hibir vazife ve memuriyet berat verilmedike geerli olmazd.
beylerbeyi: Osmanl memleketinin idari yapsnda nemli yeri olan
beylerbeyi, eyaletin hem askeri hem de mlki sorumluluk ve yetkilerine sahip valisidir. Balangta Rumeli beylerbeyi olarak bir tane
iken daha sonra buna Anadolu beylerbeylii ve daha sonra fethedilen dier memleketlerin-vilayetlerin beylerbeyleri ilave oldu.
biat: Mridin eyhine ona sadk ve bal kalacana, iradesini ona teslim edeceine dair verdii sz.
ile balk demek olan brkn tek bir ekli bulunMeslek gruplarna, memuriyet durumlarna, tarikatlere gre farkl farkldr. Hatta tahta geen Seluklu ve Osmanl hkmdarlarnn kendilerine mahsus yeni balk ekilleri icad ettii
de grlmtr. Lal renginde ak krmz brk giyen Beylikler dnemindeki beylerden ayr olmak isteyen Orhan Gazi, kendisi ve
maiyeti iin ak brk semitir. Yenierilerin beyaz uhadan veya
keeden yaplan ve kendisine has bir ekli bulunan ak brk de ayn dnemde ihdas edilmi ve adna elif brk ad verilmitir.
brk: Genel
anlam
mamaktadr.
Burak: Hz. Peygamber'in Mirac, yani

mahiyeti tam bilinmeyen binitinin ad.
ge
ykselirken
bindii,
celeb: Koyun tccar anlamna gelen bu kelime ayn zamanda kmseme ve tahkir manas da tar. Metinde bu anlamdadr.
tak:Rumeli'nin
bozuk bir Trke konuan kark Mslman unsurverilen addr. Akkoyunlularn Osmanllar tak diye tahkir
edip yalnz kendilerini gerek Trk saydklar ve bu sava Trkln taklkla mcadelesi olarak kabul ettikleri rivayet edilir.
larna
ift akas: Araziden alnan vergi eitlerinden birisidir. Resm-i ift de

denilir. Kanunen iki kzle ilenebilecek yerler ift itibar edilirdi.
En fazla 57, en az 22 aka miktar idi.
danimend:
Medrese tahsili grenler iin kullanlan bir tabirdir. Bunlardan imtihancia muvaffak olanlar mlazim ismi ile terfi ettirilir,
baarl olamayanlar tedris yoluna giremezler, ounlukla kazayargya geerlerdi. Geni anlamyla ilim yolunda olanlara bu adn
verildii de grlmtr.
darifa: Tp
tahsilinin de grld hastahane.
ders-i am: Medrese rencileri yan sra camilerde halka ak ders verme (ders-i am etme) yetkisine de sahip mderris iin kullanlan bir
unvandr. Dersiam olabilmek iin medreseden mezun olup icazet
aldktan sonra bir imtihana daha girmek gerekiyordu.
590
Metinde Geen Kavram ve Terimler
dizdar: Kale muhafz. Osmanl tarih kaynaklarnda daha ziyade kalenin sorumlu amiri, "kale aas" anlamnda kullanlan nemli bir
vazifedir.
emaneti (emin): (Metinde) yeni fetlledilen kale ve memleketlerin insan ve emlakini kayda geirme hususunda grevli, bu hususta kendisine gven duyulan sorumlu kii.
emir-i alem: Eyalet sancaklarn muhafaza eden grevli. Mevkii nemliydi ve terifatta yenieri aasndan sonra gelirdi. Sancak beyliklerinden biri boaldnda, yeni sancak beyine sanca eliyle o verirdi.
gaziyan (- Rum): Anadolu gazileri anlamn ifade eden bu tabirdeki
din merkezli gazi kelimesi ile cihada katlan ve yararllk gsteren
mcahid anlamndan ziyade daha dar anlam ile gnll veya cretli ordudaki veya byk ehirlerdeki belirli bir muharip g kastedilmektedir. Eski Trk ananelerine bal alplerin ehirlemi ve
slami ananelere balanm hali olarak da deerlendirilmektedirler.
gedik: Askeri alanda sava snfndan saylmad halde terfi ederek
zabit olabilen topu ve kale muhafzlar gibi askeri snflarn kadrolar iin, ayrca idari alanda Osmanl saraynda belli bir grev ve imtiyaz manas iin kullanlmtr. Osmanl hukukunda imtiyaz ve inhisar esasna dayal tasarruf hakk anlamnda da kullanld vardr.
hil'at giydirmek: Padiahlar ve sadrazamlar tarafndan taltif ve terfi
alameti olarak verilen kaftan. Hilat st elbisesi, kaftan anlamnda
dr. Hilatin dokumas, kuma verilecek ahsn durumuna, hizmetine ve mevkiine gre deiirdi. Hilati sadrazarnlara padiahlar giydirirlerdi. Bu adet 2. Mahmud zamanna kadar devam etmitir.
k:
bkz. torlak
kad: Yarg ilerine
bakan devlet memurlarna verilen ad. Kadlk kurumu Osman Beyin zamanna kadar kmakta ise de bir intizama kavumas Fatih dneminde olmutur. Vazife dairesi geni olup diri ve
dnyevi ileri kapsar. Toplumdaki bireyler arasndaki anlamazlk
larda, ayrca belediye ve mlkiye ilerinde, kamu yarar grdklerinde ahlaki bakmdan toplum yaantsna mudahaleye de yetki sahibi
idiler. Kadlar kazaskerlere, kazaskerler de sadrazarnlara bal idiler.
kapc:
Hkmdar saraynn kaplarn bekleyen grevli. Saray muve terifatlk gibi eitli grevleri vard. Padiah saray
dnda konakladnda da Ota- Hmayun'un kapsnda nbet
beklerlerdi.
hafzl
ve ilmiye tekilatndan sorumlu yesi. Kurugrevleri ordudaki askeri, hukuki ihtilaflar halletmek, seferlere katlarak davalarabakmak olan kazasker, zamanla
lke iinde kadlarn, mderrislerin tayin, terfi ve azil gibi ilerin
den de sorumlu oldu. Balangta Rumeli kazaskerlii mevcut iken
zamanla buna Anadolu kazaskerlii de ilave olmu, bir ara Arap ve
kazasker:
Divann yarg
lu yllarnda
591
Acem kazaskerlii tekil edilerek saylar e karlmsa da bu sonuncusu daha sonra lavedilmitir. Bu messesenin bana ilk getirilen kii andarl Kara Halil' dir.
keramet: Allah teaiii'nn katnda deerli ve sevgili olduu kabul edilen kiilerden (velilerden) zuhur eden olaanst haller.
keif:
Kelime anlam rtl, gizli olan aa karma demek olan ketasavvufta, veli kullarn gizli olan gaybi hadiselere, temaa ederek vakf olmas, his perdesinin bu kiilerden kalkmas, ilham ile
gayb aleminin seyredilmesi gibi anlamlara gelir.
if
kethda: Devlet adamlarnn ilerini gren kii. lk dnemlerde sadrazamlarn ve vezirlerin zel kendilerine bal muavinleri iken daha
sonra devlet hizmetine geirilmilerdir.
kul (asker): Yenieri askeri yerinde kullanlr. Yenierilere kul denildii iin balar olan aaya (yenieri aasna) da kul aas ad verilirdi.
Laz: Srp, Srbistan. 774/1372 tarihinde Srhistan hkmdan olan Lazar Grebliyanovi'in ad, eski Osmanl kaynaklarnda 'Lasolu' ve
'Lazolu' gibi biimlere girmitir. Bu adn tahrif olmu hali, Lazar'n milletini adlandrmada da kullanlm; 'Srplar' yerine 'Lazlar', 'Srbistan' yerine de 'Laz' veya 'Las' rlenmitir.
Allah'n veli kullarn kendisine ekerek manevi
demek olan cezbeye tutulmu kii. Byle kiiler
bu halde iken kendi benliklerinden getikleri, akl ve uurlarn yitirdikleri iin doru yanl ayrmn yapamazlar.
meczub: Tasavvufta
hazlar tattrmas
muhib: Tasavvufa ve tarikate ilgi duyduu halde tarikate girmemi,

bir eyhe balanmam veya tarikata yeni girmi, tarikat hiyerari
sinde daha ilk derecede olan mrid.
muhtesib: ar pazarda fiyatlar kontrol altnda tutma, satlarda, l ve tartda hile yaplmamasn, yiyecek ve iecein salkl olmasn salamakla sorumlu memur.
mukataa: Mlkiyeti devlete ait olan vardatn bir bedel mukabili kiralanmas. Bunlarn bir ksm seneden seneye bir ksm ise mr boyu kayd ile verilirdi. zellikle yeni fethedilen arazilerin iman ve
buradan gelir temini hususunda nemli rol oynamtr.
mderris: Medrese ve camide talebeye ders okutan hoca. Mderrisin
ders verebilmesi iin okutaea dersleri okuyup bu dersleri okutabileceine dair hocasndan icazet (yazl izin, diploma) almas gerekliydi.
mrid: Tarikate giren ve bir eyhe balanan kii.
nevbet-i sultan!: Belirli vakitlerde sarayda veya sefer esnasnda davul,
ks, nekkare, zurna gibi aletlerin alnmas. Nevbet alma, nevbet
vurma tabirleri de ayn anlamda kullanlr. Gerek seferde ve muharebe esnasnda gerekse sefer haricinde saltanat sancaklarnn altn-
592
Metinde Geen Kavram ve Terimler
da alnrd. Sarayda sabah ve yats vakitleri ile zellikle ikindi vakitlerinde, muharebe esnasnda, bir kale fethedildiinde, bir zafer
haberi geldiinde, padiah cluslarnda da alnrd.
resm (almak): Devlet narnma vergi
alnmas.
vesaire hayvanlarn yemlerine bakan, bu hayvanlarn bakmlar ile megul olanlara nezaret eden kii.
serehor: At, deve,
katr
seyyid: Hz. Peygamberintorunu Hz. Hseyin'in soyundan gelen kii.

silsile: Tarikat
teren zincir
eyhlerinin gemie doru eyhlerini, stadlarn
gs-
suhte: Medrese talebesi. Kendilerine ilim akyla yanmalarndan kinaye olmak zere bu adn verildii sylenir. Gnmzdeki softa tabirinin asl eklidir.
sba:
Birden fazla memuriyetn ad olan subalk, Osmanl dneminde iki ksmd. Miri subalar ehirlerde, kazalarda zabta ve belediye ilerinden sorumlu idiler. Trnar subalar ise spahilik ile hmar beylii arasnda bir vazifenin ad idi. Bunlar eyalet ve sancak
merkezlerine bal kk ehir ve kasabalarn idare amirliini yaparlar, kendilerine trnar verilir, harbe itirak ederlerdi.
snnet: Hz. Muhammed'in szleri, fiilleri ve

eyh:
yaant ekli.
Tasavvufta mridiere rehberlik etmek, onlar

yeti ve liyakatine sahip tarikat rehberi, mrid.
irad
etmek ehli-
tetimme: Genelde medrese m temilat binalar iin kullanlan bu tabir

ile metnimizde, stanbul'un fethini mteakib yaptrlan sahn-i seman adndaki sekiz medrese binasnn arka taraflarnda bu medreselere devam eden talebelerin (suhtelerin) kald ek binalar kastedilmektedir.
tevliyet: Vakf ilerine bakma vazifesi.
tmar:
Geimlerini veya hizmetlerine ait masraflar karlamak zere

askerlere veya devletin uygun grd dier kiilere belirlenmi blgelerden kendi adlarna tahsili yetkisi ile birlikte tahsis
edilmi olan vergi kaynaklar. Dar anlamyla fetih srasnda fethedilen arazilerden "kl hakk" olarak devlet tarafndan bir takm kaytlarla muhariplere verilen dirliktir. Osmanl devletinin bymesinde birinci derecedeki arnillerden kabul edilmektedir. Trnar verilen sipahi seferlere katlr ve gelirin belli oranna gre yannda da
asker getirirdi.
bir
ksm
torlak: Kalenderilik, Hurufilik Hayderilik gibi snl ereve dnda

kalan tarikaterin inanlarnn ve Anadolu'daki Trkmenananeve
yerel hurafelerin tesiri altndaki serseri, babo dervi. Metnimizde geen "Ik" ile de ayn mahiyetteki dervi tipi kastedilmektedir.
Zlfikar: slam tarihinde cesareti ve cengaverliiyle tannan Hz.
Ali'nin ucu atall nl klcnn ad.
593
DiziN
GNMZ DiLiNDE
Abbasi: 53
Abdal Murad: 297
Abdal Musa: 299
Abdalan- Rum (Anadolu
Abdallar): 298
Abdurrahim-i Rumi, eyh:
297
Abdurrahman, Gazi: 81
Abdllatif-i Makdisi,
eyh: 297
Abklos: 100
Ablayund: 103
Absuyu: 82, 88, 95
Acem: 54,135,160,162,
181, 217, 264, 287, 297
Acemce: 43
Ada: 215, 226, 228
Ada kprs: 215
Adalya (Antalya): 181, 250
Adana: 277, 281, 282, 283,
308, 309, 310
Adana hisar: 31 O
Adana kprs: 310
Adem Peygamber: 151
Arboz: 231
Ahi Evren: 297
Ahi Hasan: 84, 85,93
Ahi Kadem: 170
Ahi Yakup: 170
Ahiyan- Rum (Anadolu
Ahileri): 298
Ahmed Aki: 32, 36, 39
Ahmed Bey: 180, 181,236
Ahmed, avuba: 250
Ahmed elebi: 276
Ahmed Paa: 257, 258, 259,
261, 267, 268, 269
Ahmed Paa, Fenariolu:
263,291
Ahmed Paa, Gedik: 257,
259, 260, 261, 266, 272,
277,289
Ahmed Paa, Hersekolu
(Anadolu beylerbeyisi):
310
Ahmed Paa, Veliyddinolu: 289
Ahmed, Sultan: 141, 295
Ahmed Vefik Paa: 44
Ahmed-i Grani, Mevlana: 297

ak brk: 98, 102
Akba: 96
Akbyk, Dervi: 36,210,
297
Aka Liman: 108
Akahisar (Anadolu Hisar): 207, 208, 209, 217
Akakoca: 81, 82, 83, 88,
89, 90, 91, 95, 96
Akayl: 41, 209, 217, 218
Akhisar: 78, 79, 82, 153
aknc: 132, 195, 198, 202,
203, 248, 262
Akkerrnan: 45,279,280,
284
Akova: 83
Aksaray: 136, 256
Aksarayl mahallesi: 257
Aksunkur Aa: 119
Akehir: 121, 145, 154, 193,
216, 250, 260, 262
Akemseddin: 36, 297
Aktemr: 62, 77
Akyaya: 287
Akyaz: 81, 82, 83, 88
Alaeddin: 177, 182
Alaeddin Paa: 75, 93, 94, 97
Alaed din,. Sultan: 55, 60,
61,62
Alacahisar: 129, 189
Alaeddevle: 305, 307, 308
Alaeddin Azebi, Mevlana:
297, 314
Alaiye (Alayye): 216, 257
Alanya: 257, 258
Alanya beyi: 257, 290
Alanya hisar: 257
Alaehir: 117, 127, 129
Alata da: 84
Alayye (Alaiye): 216, 257
Albostan (Elbistan): 213,
300
Alra, Gerrniyan babas:
55
Ali Bestami, Mevlana
eyh:248
Ali Bey: 42, 46,

Ali Bey: 173, 195, 244, 252,
262, 263' 285' 286
Ali Bey, Bengi: 182
Ali Bey, Evrenozolu: 150,
190,195
Ali Bey, Mihalolu: 262, 263
Ali Bey, Rumili beylerbeyisi: 284
Ali elebi, Emir: 253
Ali Horasani, eyh Yar: 297
Al-i Osman: 39, 42
Ali Paa: 33, 39, 40, 130, 133,
134, 135, 146, 165, 288
Ali Paa, Halil'n ogl: 39
Ali Paa, sfendiyar: 147
Almanlar: 43
Alnakan: 281
Alnakan (Valnakan): 282
Alparslan: 182
Alparslan cengi: 186
Alparslanolu: 186, 187
Alperen: 107
Amasra: 232,233,234
Amasya: 31, 137, 143, 144,
145, 147, 148, 156, 173,
182, 183, 187, 213, 226,
286, 288, 291, 312
Amr bin meyye: 142
Anadolu: 54, 55,129, 139,
143, 144,164, 177,195,
203' 205' 209' 229' 232,
252, 255, 260, 271, 273,
276, 277, 278, 280, 288,
296, 297, 298, 300
Anadolu Ahileri: 298
Anadolu Baclar: 298
Anadolu beylerbeyi: 40,
162, 171, 177, 207, 216,
235, 278, 309, 310
Anadolu Hisar (Akahisar): 207, 208, 209, 217
Analakan hisar: 308
Ankara: 55, 143, 235, 236,
238,277
Ankara Sava: 33
Antalya (Adalya): 181, 250
Antep beyi: 307
Arabistan: 37, 229
595

Ararnan pazar: 96
Arap: 40, 54, 109, 135, 139,
217, 287, 301, 307
Arapa: 43
Arasat Meydan: 211
Arkeoloji Mzesi Kitapl:46
Arnavut: 123, 130, 176,

197, 208, 209, 248, 251
Arnavut beyi: 197
Arnavut skenderi: 208
Arnavutluk: 208
Artukova: 182
Artun: 57
Ak: 212
Ak Paa: 32, 51, 95, 102,
297
Ak Paa Camii: 38
Ak Paa, bn Sultan'lMei\11: 31
Ak Paa, Sultan: 51
Ak Paazade: 31, 32, 33,
34, 35, 37, 38, 39, 42,47
Ak Paazade Tarihi: 42,
45,46
Ak!, Dervi Ahmed: 31,
32, 33, 34, 35, 37, 38, 41,
51, 52, 71, 89, 92, 93, 119,
126, 128, 136, 145, 157,
161, 175, 178, 187, 212,
214, 215, 221, 223, 224,
227, 230, 232, 234, 238,
244, 246, 249, 250, 281,
283, 286, 287, 291, 292,
293, 295, 296, 299, 306,
310, 311, 312
Akpaaolu: 42, 44
Atranoz: 84
Atsz: 31, 37, 42, 46
Avrupa: 99
A yafni hisarlar: 237
Ayan gl: 82, 95
A yanikola: 56, 69
Ayas hisar: 310
Ayas kalesi: 282
Ayasofya: 218
Ayasuluk: 127, 177
Ayaolonya: 108
Ayazrnand: 244
Aydn: 143, 145, 158, 159,
177,215
Aydnck 107, 108, 116
Aydnolu: 40, 127, 139,
177, 216
Aydnolu, Dzrne: 40,
139
Aydodu: 76
596
Aydos: 95,96
Aydos hisar: 88, 89
Aydos tekfurlar: 89
Aydost hisar: 90
Aykolug:53
Aykutluk 53
Aynos (Enez): 221, 222
Aytod: 78
A yuclar: 40
Azab Bey: 148, 150, 207
azab taifesi: 165, 239, 240
Azak: 268
Baba lyas: 51, 105, 296,
298
Baba Muhlis: 296
Babinger, Franz: 31, 38
Babzzveyl: 304
Badyan- Rum: 298
Bafluili: 247
Badad: 214, 227, 295
Baky: 53
Bakraz da: 309
Balahan Paa: 180
Balahancuk 77
Balbek: 142
Balk Hisar: 294
Balkesir: 103, 289
Ballubatra (Balyabatra):
37,228
Balyabatra (Ballubatra):
228
Banatoz hisar: 112
Bansup: 53
Baranl: 266
Baras tekfuru: 78
Barsbeyte hisar: 308
Basuk: 53
Bakpr: 82
Bay Hocarn: 84
Bayburt: 263
Baybus: 53
Bayezid Han, Sultan: 37,
39, 40, 41, 45, 51, 92, 117,
119, 120, 124, 125, 126,
127, 128, 130, 131, 132,
133, 134, 135, 136, 137,
138, 139, 142, 143, 144,
145, 146, 153, 155, 162,
164, 189, 218, 226, 242,
262, 264, 266, 274, 275,
276, 277, 278, 279, 280,
282, 283, 284, 286, 287,
288, 292, 293, 298, 307,
308, 311, 312, 313, 314
Bayezid Han, Yldrm: 31,

32, 33, 80, 118, 141, 142,
150, 161, 162, 295, 297, 311
Bayezid, IL: 37, 45
Bayezid Paa: 149, 155, 157,
158, 162, 164, 165, 288
Bayezid, ehzade: 36
Bayezid-i Bestarni: 248
Bayncar Tatar: 61
Bayndr Han: 266
Bayntur: 53
Bedenostekfuru:75
Bidevi arda: 150, 180,
205
Behisni: 139
Bektailer: 299
Belgrad: 35, 198, 199, 206,
209, 224, 225, 228, 229
Bere beyi: 307
Bergama hisar: 103, 104
Berlin nushas: 43
Berrndek: 281
Besni: 139
Beta: 65
Bey Kava: 147
Bey Sanca: 102, 178
Bey sara y: 93
Beyazt Han: 197
Beypazar: 146, 203
Beyehri: 121, 154, 191
Brane (Branikvac): 228
Biga: 116, 162, 167, 280
Biga Hy: 61
Bihisni: 137
Bilecik: 55, 64, 66, 67, 69,
71, 75, 79, 92, 97, 117, 299
Bilecik hisar: 64, 67
Bilecik kads: 112, 287
Bilecik tekfuru: 55, 56, 64,
67,68
Biligrad 35
Biline: 35, 198
Birgos, Gazi: 112, 113
Birgoscuk: 82
Blake, Robert P.: 47
Bodan: 37, 92
Boaz: 217
Boazkesen: 130, 272
Bodan: 37, 45, 270, 279, 285
Bolayr: 108
Bolu: 83, 88, 96, 205, 233,
236, 237, 241
Bor: 122
Borlu (Bolu): 174
Dizin: Gnmz Dilinde
Bosna: 126, 130, 189, 231,

246,248
Bozkr: 193
brk: 98, 203, 299
Brklce: 158
Branikvac (Branc): 228
Budak Bey: 300, 304, 305
Bulgar: 217, 287
Bulgar da: 240, 241, 252,
281
Burak: 285
Bur: 267
Bursa: 84, 87, 92, 93, 94, 95,
102, 104, 105, 106, 112,
116, 117, 120, 126, 128,
135, 136, 137, 145, 147,
148, 150, 151, 152, 153,
155, 161, 163, 164, 165,
170, 172, 176, 178, 187,
188, 194, 216, 231, 235,
238, 275, 276, 288, 290
Bursa hisar: 70, 77, 84, 93
Bursa kadl: 37, 229
Bursa kads: 97, 119
Bursa nayiblii: 145
Bursa ovas: 235
Bursa tekfuru: 75, 76, 77,
85,86
Caber Kalesi: 54, 281
Celi (Arap) slalesi: 53
Cem, Sultan: 45, 274, 275,
276, 277, 278, 307, 313
Cemaze Hisar: 154
Cezeri Kasm Paa: 290
Cezeri Sirozi, eyh: 297
Cihan suyu: 309
Codex Vatikanus: 47
Cneyd Bey, zmirolu:
165, 177, 179
Cneyd-i Badadi: 105
aatay:
140, 144, 264, 266

68
andarb Halil: 39, 97, 112,
114, 115, 133
ankr: 146, 155
arboga: 53
ardak ky: 153
aramba suyu: 136
anigirba: 120, 162, 176
atalca hisar: 121
avdar Tatar: 80
avudur: 55
avuky: 79
akrpnar:
eh Ban: 210
elebi Mehmed: 31, 33
emikezek Beyi: 240
erkes (erkez): 268, 287,
290, 300, 304, 305, 306
froz: 126
tak: 264, 265
ih ban: 36, 209
imbini Hisar: 107, 108
in:53
orlu: 111, 112, 170, 182
orurnlu yresi: 184
ukurova: 281, 282
n (on, z) da: 281
Danimendler: 216
Daranos tekfuru: 78
Darca (Tarclar ): 161
Dadu Hatun: 176
Davud: 282
Davud Paa: 290
Davud- Kayseri, Mevlana:
101, 296
Day Karaca Hnkar
(Rumeli beylerbeyi): 225
Dede Korkut hikayeleri: 41
Deli Paa: 176
Del Balaban: 122
Denizli: 117
Dervendi: 205
Despot: 223
Develi: 136
Devrekani: 176
Dmkar: 195
Drakola: 175, 176, 196,
197, 199, 243
Drama: 122
Dicle: 295
Dimetoka: lll, 113
Dinboz sava: 84
Dineboz: 76
Dispot: 132
Ditrichstein, Prens: 43
Divrii: 137, 139
Dizdar: 145, 223
Domani Da: 55
Dresden Kral Ktpanesi:
43
Dresden nushas: 43
Dulkadr beyleri: 300
Dulkadr ili: 260
Dulkadrolu: 137, 184,
213, 252, 300
Dgerler: 54
Drekani: 237, 238

Dzbazar: 83
Ebu shaki: 126
Ebu Said: 266
Ebulvefa, Seyid: 51, 105
Ece Bey: 107, 108
Ece Ovas: 110, 111, 168
Edebal, eyh: 58, 59, 72,
75, 84, 92, 98, 101, 296
Edirne: 35, 36, 113, 114,
116, 122, 126, 128, 132,
147, 149, 150, 162, 164,
165, 169, 171, 187, 188,
192,194,195,199,205,
206, 207, 209, 213, 215,
216, 226, 228, 235, 244,
271, 278, 286, 289, 290,
312, 314
Edirne hisar: 114
Edirne tekfuru: 114
Edremid: 103
Edrene: 35
Edrenos tekfuru: 75, 76
Eflak: 126, 130, 147, 150,
152, 155, 158, 196, 202,
203, 242, 243, 244, 246,
280, 285, 286, 287
Eflak Beyi: 147, 155, 242,
243, 269, 285
Egriks kalesi: 199
Eriboz (Eriboz): 254
Erigz: 117
Elbasan (lbasan): 251
Elbistan (Albostan): 213,
300
Elvan Bey, anigirba:
120, 162, 176
Elvan elebi: 31, 185
Elvan elebi Tekkesi: 33,
165
Emir Seyyid: 216, 288
Emir Sultan: 188
Emir Sleyman: 137, 143,
144, 146, 147, 148, 151,
152, 153, 288
Emir Timur: 265
Emirda: 203
Emre: 147
Enez (nez, Aynos): 221, 222
Engr: 277, 294
Ereli: 61, 255, 309
Ergene kprs: 187, 188
Ermenek: 250
Ermeni: 262, 281
597

Ermeni keileri: 239
Ermeni ky: 239
Ermeni Pazar: 289
Ertana: 139, 274
Erturul Gazi: 53, 54, 55,
65, 72, 127, 138, 219, 296
Erzincan: 54, 137, 143, 240,
249, 260, 262
Erzurum: 54
Eserlef: 281
Eski Anadolu Trkesi: 42
Eskiehir: 64, 72, 80
Ethes katalou: 44
Evran, Gazi: 113
Evrenoz: 111, 113, 114,
115, 116, 118, 121, 122,
123, 126, 164, 166
Evrenozolu: 150, 170,
176, 190, 195, 197, 224
Eynebeg suba: 146
Eynegl (negl): 289
Eyyub Ensari, Hazret-i:
220
Ezher Camisi: 44
Fahreddin Faz!, Mevlana:
226,297
Fahreddin Mudurni, eyh:
297
Fatih: 33, 36, 37, 45
Fatma: 147
Fayik Paa: 289
Faz!, Gazi: 107, 108, 110,
111
Fazlullah, Geniboza
kads: 96, 149, 169
Fazlullah Paa: 150, 289,
294,295
Ferhad: 310
Frat: 54, 262
Filibe: 114, 138, 157, 242,
289
Fire (Firecik): 121, 221
Firiz Bey: 126, 170, 175
Frenk 287, 313
Galata: 218
Gazi Rahman: 83, 88, 90,
91,95
Gaziyan- Rum (Anadolu
Gazileri): 298
Gebze (Geniboza): 96,149,
161, 169
Gelibolu: 108, 109, 110,
111, 112, 115, 116, 121,
128, 149, 164, 165, 167,
598
168, 190, 199,207,217,

244, 254, 260, 289
Gemlik 85
Geniboza (Gebze): 96, 149,
161, 169
Germe Hisar
(Heksamilion): 201, 230
Germiyan: 34, 55, 64, 68,
71, 73, 80, 143, 188, 199,
200,215
Germiyanolu: 40, 55, 60,
64, 117, 118, 119, 120,
135, 139, 141, 143, 144,
153,154, 170,173,176,
188, 216
Gerce (Kuruca): 228
Gevele: 252, 253
Geyik Baba Zaviyesi: 106
Geyikli Baba: 293, 297
Geyve: 31, 32, 78, 79, 95,
150, 153
Giese: 42, 43, 44
Golumbacz hisar: 228
Ger ev: 54, 109, 138, 281
Gk Alp: 52, 53, 72, 79, 95,
197,219
Glba: 76, 103, 166
Glek kalesi: 281
Greck 107
Gynk 66, 102, 131, 147
Grdzen: 162
Gmlolu: 166
Gmlcine: 116, 122, 258
Gml Kubbe: 92
Gmolu: 297
Gndodu: 54
Gndz: 55, 63, 75, 76,
102,281
Gndzolu: 282, 309
Grani, Mevlana: 37, 229
Grn: 139
Gvercinlik 132, 191, 206
Gvercinlik (Golumbacz)
hisar: 228
Gzelce Hisar: 130
Habil: 151
Bayram, eyh: 297
Hac Bekta: 298, 299
Hac Bey: 263
Hac Hasan: 101
Hac lbeyi: 103, 110, 111,
113, 114
Hadikatii'l-Cevami: 37
Hac
Hadim-i Haremeyn
(Mekke ve Medine
hizmetkar): 302
Hafi, eyh: 297
Halep: 54, 142, 282, 307,
309,310
Halil:39
Halil, Karaylk olu: 184
Halil Paa: 115, 116, 205,
206, 207, 213, 216, 217,
218, 288, 294
Halil Paa, Hac: 176, 288
Halilrrahman: 294,314
Halit bin Velid: 142
Halvetller: 297
Hama: 142
Hamid, eyh: 297
Hamid vilayeti: 120
Hamideddin, Seyyidzade
Seyyid: 314
Hamidili: 124, 135, 143,
152, 170, 182, 191, 193,
260
Hamidolu: 118, 120, 121
Hamza Bey: 57, 131, 178,
179, 208, 239, 260
Hamza Bey, Baarolu
(Rum beylerbeyisi): 156,
239
Hamza Bey, akrcba:
243
Hamza Bey, Kse (Adalya
sanca beyi): 250
Hamza, Mevlana: 193
Harmankaya: 64, 65, 66
Has Yunus: 222
Hasan: 265
Hasan Aa: 146
Hasan Alp: 75
Hasan Bey: 235, 236, Z37,
238,241
Hasan Bey, Dulkadrolu:
184
Hasan Bey, smail
Beyolu: 236
Hasan elebi: 288
Hasky: 253
Hatibzade: 314
Hatun Ana: 298, 299
Hayber kalesi: 82
Haydar Bey: 185, 186
Haydar, Mevlana: 160
Hayrabolu: 109, 111
Hayreddin Paa: 59, 116,
122, 123, 287, 288
Hayreddin, Vezir: 123
Dizin: Gnmz Dilinde
Hayreddin-i Herevi,
Mevlana: 297
Hayreddin-i Krn1,
Mevlana: 297
Haza Menakb u Tevarih i
Al-i Osman: 45
Heksamilion (Germe
Hisar): 201, 230
Henri Cayol: 43
Herek (Hereke): 161
Hersek ili: 248
Hzr Aa: 213, 291
Hzr Bey: 156, 157, 213,
297
Hind: 287
Hindistan: 287
Hocazade: 297, 314
Horasan: 295, 298
Horman hisar: 307
Hokadem, Msr Sultan:
300
Hurnus: 142
Hnkiir Gazi: 293
Hsarnzade: 314
Hseyin Bey: 239
Hseyin Bey, Harnidolu:
120
Hsrev, Mevlana: 206, 297
Irboz (Eriboz):
254
Ilgn ha valisi (Yl gm

Pazarc): 250
Irak: 285
Isparta: 121
Istanbul Ktpaneleri: 44
Ik dervii: 169
blisi kalesi: 139
bn Selman: 31
bn Yahya: 31
brahim Bey: 282
brahim Bey, Karamano-
lu: 191, 204, 216, 236, 296

brahim elebi: 288
brahim Paa: 33, 162, 165,
167, 168, 171, 173, 177,

288,289
brahim-i Ethem: 105
clan Bey, Karasiolu: 102
ii!: 193, 249, 250, 256, 259,
261,277
flak: 170
flakan ili: 234
kizce: 59
lbasan (Eibasan): 251
lbeyi: 113, 115

lyas: 212
lyas Bey: 180

lyas Paa: 288
rnirza Cihanah: 266
rnparator-Kral
Ktpanesi: 44
nalck, Halil: 38
ncegiz: 121, 150, 170
inegl (Eynegl ): 56, 59, 65,

69, 75, 105, 106, 238, 289
nez (Enez): 114, 221, 222
nn Sanca: 75, 95
psala: 113, 114, 221, 222
psala Hisar: 135
psili Hisar: 40, 178
ran: 54,55
rern ba: 213
rrnen: 88
rneni Beli: 55, 56, 57
sa Bey: 146, 147, 151, 177,
182,193, 197,223
sa Bey, Aydnolu: 177
sa Bey, Evrenozolu: 197,
224
sfendiyar: 40, 118, 136,
137, 143, 146, 147, 153,
155, 156, 158, 173, 174,
175, 176, 194, 216, 235
sfendiyar Bey: 155
sfendiyar oullar: 177
sfendiyar ordusu: 174
sfendiyarolu: 139, 155,
156, 174, 233
shak Beg: 34
shak Bey: 34, 126, 176,
189, 194, 199,200,223,
249, 250, 259
shak Bey, Karamanolu:
250,259
shak Fakh: 51, 117
shak Paa: 216, 242, 256,
257,289
skender: 197, 281
skenderiye: 248, 271, 272
skilib: 157
smail Bey: 233, 235, 236,
237, 238, 242
stanbul: 36, 37, 38, 40, 41,
43, 44, 83, 85, 88, 89, 91,
92, 96, 100, 128, 129, 130,
131, 134, 143, 147, 148,
149, 152, 161, 217, 218,
219, 220, 221, 222, 223,
225, 235, 242, 244, 247,
251, 253, 256, 257, 260,
261, 265, 268, 269, 270,
272, 273, 274, 275, 276,

277, 278, 279, 280, 289,
290
stanbul boaz: 260
stanbul hisar: 218
stanbul Yahudileri: 290
kodra: 272, 273
teeni: 60
vaz Paa, Hac: 33, 151,
162, 165, 166, 167, 173,
288
zbeen: 224
zinkrnid: 102
iziadi Dervendi: 205
zmir: 166
zrnirolu: 162, 163, 165,
167, 177, 178, 179
znik: 75, 82, 83, 97, 99, 101,
102, 112, 147, 150, 158,
160, 171, 174, 175, 288
znik kads: 287
znikrnid: 89, 95, 96
zveay hisar: 248
zvornk (Swornik): 176,
231,232
Ka'blahbar: 142
Kabaaa: 121
Kabe: 283, 289, 294, 307
Kabil (Adem'in oullarndan): 151
Kad Burhaneddin: 137
Kadasker: 40, 115, 148,206
Kadzade-i Rumi: 297
Kahire: 44
Kalack 155
Kalakonya: 110
Kalanoz: 59,60
Kalayun: 95
Kaldravk: 69
Kalecik 146
Kalernestorya: 103
Kaman: 53
Kandra: 88, 95, 96
Kandilli arn: 60
Kapcba: 303, 305
kapclar odas: 248
kapukullar: 119, 176
Kara Eylk: 265
Kara Hisar: 253
Kara sa: 282, 283
Kara Rstem, Karamanl:
114, 115
Kara Ternr Paa: 123
599

Kara Temrta: 126, 129,
173
Kara Yusuf: 141
Karaaa: 121
Karaba: 143
Karabodan: 45, 269, 270,
271, 272, 279, 284, 285
Karaburun: 158
Karaca: 53, 225
Karaca Ahmed Sultan: 297
Karaca Bey (Anadolu
Beylerbeyisi): 177, 225
Karaca Paa: 288
Karaca Rahman: 91
Karacahisar: 55, 59, 60, 61,
62, 66, 71, 72, 75, 79, 80,
102, 311
Karaepi: 79, 81, 82, 83, 88
Karadeniz: 232, f66
Karafirye: 122, 131
Karagz (Mehmed Paa):
283,308
Karahan: 53
Karahisar: 55, 63, 136, 250,
260' 262, 265' 289
Karahoca: 1Ol
Karahul: 53
Karalu Olan: 53
Karaman: 41, 114, 115, 135,
137, 147, 152, 154, 155,
182, 193, 194, 199, 203,
204, 214, 215, 216, 217,
238, 241, 249,250, 251,
252, 256, 260, 274, 275,
276, 277, 282, 286, 300,
308,309
Karamanolu: 40, 41, 118,
126, 135, 136, 146, 147,
151, 152, 153, 154, 155,
170, 177, 181, 191, 192,
193, 194,203,204,205,
206, 209, 215, 216, 217,
236, 238, 241, 249, 250,
251, 252, 253, 255, 256,
257, 259, 260, 261, 264,
277, 296, 301
Karamrsel: 96, 152
Karasi: 102, 103, 104, 105,
107, 108, 109, 112, 124,
127, 143, 147
Karasiolu: 102, 103, 104
Karata: 137
Karatikin: 81, 82, 83
Karalikin hisan: 99
Karatonlu Da: 223
Karayol: 298
600
Karn Ovas: 152

Karluili: 123, 231
Karluolanlan: 231
Kasm: 146, 147, 155, 157,
177, 260
Kasm Bey: 153, 185, 261
Kasm Bey,
sfendiyarolu: 155, 174
Kasm Bey, Karamanolu:
259, 261, 277
Kasm Paa: 205, 290
Kasm Paa, Tuturmezikolu: 289
Kastamonu: 118, 136, 143,
146, 155, 174, 176, 234,
235, 236, 237, 241
Kavala: 122
Kaya Alp: 53
Kaytbay: 304, 306
Kayntur: 53
Kayseri: 101, 136, 250, 296,
298
kazasker: 112, 253, 288
Kazkl Voyvoda: 243, 244
Kazova: 288
Kebliolu: 253
Kefe: 266, 267, 268, 290
Kefe liman: 267
Keklik Mustafa: 274
Kelle eker: 119
Kemah: 262, 265
Kemal Paa: 289
Kerluka vezir: 218
Kervansaray: 57, 157, 288
Kestel tekfuru: 75, 76
Kesteli, Mevlana: 314
Kean hisar: 113
Keida: 105
Kl Arslan: 257, 258, 260
Kpak ham: 280
Kratova: 126
Krehir: 298
Krehri: 146, 154
Kvrm Yol: 136
Kzl Ahmed: 236, 237,
241, 242, 250
Kzl Boa: 53
Kzlaa Yenicesi: 169
Kzica rmak (Kzlrmak):
286
Kzica
Tuzla: 103
Kzlrmak (Kzlca rmak):
286
Kzlkocallar:
184, 185
Kzlkocaolanlar:
182, 183,
184
KiJi: 279, 284
Kilisli Rfat: 44, 46, 47
Kirmash: 103, 151
Kitab- Menakb- Tevarih-i
Al-i Osman: 43
Kite hisar: 76
Kite Ovas: 94
Kite tekfuru: 75, 76, 78
Koca Efendi (Bursa
kads): 119, 297
Koca Hzr: 207
Koca Nayib: 33, 145
Kocacuk Hisar: 197
Kocaili: 81, 96, 130,207, 217
Kocakayas: 185
Koum Seydi: 296
Konr: lll
Konrapa: 88, 96
Konuralp: 81, 82, 83, 88,

90,95
Konurhisar: 110
Konu Hisar: 157
Konya: 101, 135, 154, 193,
204, 216, 249, 252, 253,
260, 276, 277, 278
Korkud, Sultan: 278
Korluga: 53
Koruderesi: 79
Kosava muharebesi: 36
Kosova: 124, 209, 210, 212,
224
Kostantiniyye: 51
Koyluhisar (Koylhisar):
234, 235, 238, 239, 240, 252
Koyunhisar: 76, 95
Kprhisar: 75
Kprl: 149
Kr ahnelik 148, 149
Krfez hisar: 230
Kse Mihal: 64, 65, 67, 81,
84, 172
Kuds-i erif: 294, 314
Kula ahin: 202,203,219,
289
Kulaca: 59
Kumburn: 168
Kurunlu Kilise: 210
Kurtlnu: 53
Kuruca (Gerce): 228
Kusun: 281, 283
Kusun Varsak 281
Ku Temur: 281, 282, 283
Dizin: Gnmz Dilinde
Kulbeddin-i zniki,
Mevlana: 297
Kuvac (Kuvacili'nin kral):
247
Kuvacili: 247
Kkrtl: 94
Klek: 281, 282, 283, 308
Knc illeri: 197
Krt: 139
Krt Hasan, eyh (emikezek Beyi): 179, 240,241
Ktahya: 117, 119, 120,
121, 124, 216
Lala ahin: 121
Langer, William L.: 47
Lapseki: 168
Larende: 252, 253, 255,
256,277
Laz (Srbistan) vilayeti: 34,
228
Lazolu: 197
Leblebicihisar: 78, 79
Lefke: 79, 80
Leh beyi: 286
Leh vilayeti: 285, 287
Lih ban: 36, 209, 210
Limoz:222
Londura: 230, 231
Lk ban: 36, 209, 210
L'lfer Hanun: 70
Ll (Lle): 259
Ltfi Beyolu: 257
Macar: 33, 192, 194, 196,
198, 199, 203, 205, 208,
209, 229, 242, 243, 271,
286,287
Macaristan: 128, 129, 176,
189, 190, 191, 195, 196,206
Manisazade: 314
Mahmud: 177, 248,265
Mahmud Bey: 180
Mahmud elebi, Hac
Bektaolu: 299
Mahmud Paa: 59, 228,
229, 230, 231, 232, 233,
234, 235, 236, 237, 245,
246, 247, 252, 253, 254,
260, 261, 262, 263,289
Mahmud, eyh: 84
Makilm- Mahmud: 193
Malatya: 137, 139, 307
Malhun Hatun: 58, 92
Malkara: 121
Maltepe ayn: 273
Manashr: 123, 188

Manisa: 158, 205, 206, 207,
226,290
Marmara vilayeti: 75
Martaloz Doan: 209
Marula: 122
Marzuvan (Merzifon): 156
Maskara Arap: 39, 134
Matara: 149
Mecitz: 31
Mecnun Tabak ovas: 142
Medine: 255, 294, 302
Medine-i Resul: 288, 289,
294, 314
Mehmed: 146, 182, 211
Mehmed Aa: 289
Mehmed Bey, Akayl:
217, 218
Mehmed Bey, Gndzolu:309
Mehmed Bey, Karamanolu: 154, 181, 259
Mehmed Bey, Mihalolu:
148, 165, 166, 172
Mehmed Bey, Minnetolu:
157
Mehmed Fatih: 36
Mehmed Han, Sultan: 59,
98, 129, 143, 144, 145, 147,
148, 149, 150, 151, 152,
153, 154, 155, 156, 157,
158, 159, 161, 162, 163,
176, 196, 205, 208,212,
213,214, 215, 216,217,
218, 219, 220, 222, 223,
224, 226, 228, 229' 230,
231, 232, 233, 234, 239,
240, 241, 242, 243, 244,
245, 248, 249, 250, 251,
253, 255, 259, 260, 261,
263, 264, 265, 266, 267,
269, 270, 271, 273, 274,
280, 286, 287, 288, 294,
297, 298, 299, 300, 301,
302, 305, 306, 307, 311,
312
Mehmed Paa: 228
Mehmed Paa, Hzr Aaolu: 291
Mehmed, vaiz: 155
Mehmed Zlrek, Mevlana:
297
Mehmed-i Buhar!, Seyyid:
297
Mekece: 78, 79
Mekke: 34,177, 199,200,
276, 277, 294, 301, 302,
307, 313, 314
Mekki Aslan Bey: 300

Mekki Bey, zeyirolu:
309
Menage, Victor L.: 38
Menakb u Tevarih-i Al-i
Osman: 33, 37, 42, 43
Menakb- Al-i Osman: 31,
32, 150
Menakb Osmanoullan:
230
Menemen Ovas: 138
Menkb: 268
Mente: 298
Mentee: 128, 180, 215
Menteeolu: 40, 118, 128,
139, 164, 179, 180, 216
Meri: 113, 114, 117, 228
Meri Ble: 176
Merzifon: 156, 183
Mesevri: 230, 231
Mesih Paa: 289
Mevkan (Mokan) Kalesi:
259
Mevlana Hnkar: 253
Mezid Bey: 202
Msr: 44,139, 142, 144, 181,
277, 281, 282, 283, 287,
297, 300, 301, 302, 303,
304, 305, 306, 307, 309,
310,313
Msr beyleri: 301, 302, 303
Msr padiah: 301, 303
Msr Sultam: 118, 207, 300,
301, 302, 304, 306, 307, 309
Midilli: 244, 246, 247
Mihal: 66, 67, 68, 78, 85, 150
Mihalc: 103
Mihalolu: 33, 34, 148, 150,
165, 166, 262, 263
Milen kalesi: 283
Mille: 281
Milo Kbile: 125
Minnet Bey: 157
Minnetolu: 157, 158
Miro: 147
Mirza ah: 295
Mis: 309
Misini hisan: 112
Misis: 281, 282
Mokan Hisan: 259
Mokan (Mevkan) Kalesi:
259
Moldova:45
Mora: 131, 190, 201, 202,
228, 230, 231, 247
Mordtmann, A. D.: 44
601

Mordtmann nushas: 43
Mozalan hisar: 308
Mudanya: 235, 275
Mudurnu: 65, 88, 102
Muhammed: 51, 56, 208,
210, 211, 298
Muhammed Beg,
Mihalol: 33,34
Muhammed, Hazret-i: 290
Muhlis Paa: 51, 212
mukataa: 219, 220
Murad Bey: 262
Murad Han, Sultan: 33, 34,
39, 59, 70, 95, 97, 98, 102,
112, 113, 114, 116, 117,
118, 119, 120, 121, 122,
124, 126, 129, 133, 145,
156, 158, 162, 163, 164,
165, 166, 167, 168, 169,
170, 171,173, 174,175,
176, 178, 179, 182, 187,
188, 189,190, 191, 193,
194, 196,197, 198, 199,
201, 202, 203, 204, 205,
206, 207, 208, 209, 211,
212, 213, 215, 218, 224,
228, 230, 252, 287, 288,
294, 297, 311, 312
Murad, Il.: 33, 35, 36, 40
Murad Paa: 263
Murad suyu: 263
Musa: 146, 147, 148, 149,
150, 151, 152, 153, 159
Musa Baba: 297
Musa Bey: 310
Musa elebi: 31
Musannifek: 248
Mustafa: 143, 146, 154, 158,
159, 164, 165, 166, 167,
169, 170, 171, 172, 173
Mustafa Bey: 310
Mustafa, Brklce: 158
Mustafa elebi: 226
Mustafa, Dzme: 33, 166,
167
Mustafa, Katib: 43
Mustafa Paa: 261, 289
Mustafa, Sultan: 260, 262,
264,266
Mustafa ehzade (Bayezid
Han'n olu): 36, 144,
164, 168, 169, 171, 172
Mustafazade-i Karaman!,
eyh: 314
Musul: 55
Mze-i Hmayun: 44
602
Nasreddin Bey,
rolu: 137
Dulkad-
Nigeobr (Nibolu):
131,
132
Nide:
136, 154, 283

N ike brnk (Nige Obran): 34, 200
Nikolsburg (Miihren)
atosu: 43
Nikolsburg nushas: 43
Nikpr: 176, 223
Ni Togan: 169
Nianc Paa: 290
Nuh Peygamber: 53
Odgnlek hisar: 109
Ouz: 52,53
Ouz Han: 219
Ohabolu: 149
Oksford nushas: 44
Orhan Gazi: 31, 32, 39, 51,
70, 75, 78, 79, 81, 82, 83,
84, 85, 86, 87, 88, 91, 92,
93, 94, 95, 96, 97, 98, 99,
100, 101, 102, 103, 104,
105, 106, 109, 111, 114,
133, 150, 188, 197, 219,
287, 293, 296, 299, 311
Oru Bey: 33, 165, 173,
177, 178
Oru Bey, Ternurta olu:
177
Osman elebi: 34
Osman Gazi: 32, 53, 55, 56,
57, 58, 59, 60, 61, 62, 63,
64, 65, 66, 67, 68, 69, 70,
71, 72, 73, 74, 75, 76, 77,
78, 79, 80, 81, 82, 84, 86,
87, 92, 93, 97, 101, 123,
127, 135, 188, 197, 200,
219, 281, 293, 296, 311
Osman soyu: 32, 51, 55
Osman slalesi: 155
Osman lkesi: 146
Osmanck 185, 286, 289
Osmanl: 32, 42, 53, 62, 95,
114, 120, 127, 128, 177,
186, 188, 193, 194,200,
202, 204, 251, 258, 290, 293
Osmanolu: 51, 52, 53, 63,
98, 117, 133, 152, 154, 155,
178, 180,202,206, 207,
211,212,213,214,221,
238, 240, 242, 244, 252,
264,275,280,287, 288,
290, 291, 292, 294, 296,
298, 299, 301, 302, 311
Oynahisar: 80
mer Bey, Ramazanolu:

309
mer Bey, Turhan
Beyolu: 263, 265
zbek Aa: 194
Paris nushas: 44, 45
Pasin Ovas: 54
Paa Beg: 34
Paa Kirece: 176
Paacuk Aa: 120
Pazar: 281
Pendik: 161
Perivedin: 149
Pnarba: 84, 151
Pir Ahmed, Karamanolu:
41, 249, 250, 251, 252,
259' 260' 264
Pirahmet Cesteri: 297
Polanya hisar: 121
Polava: 229
Postin-pf: 117
Prnsya Devlet Ktpanesi:
43
Prnsya lim Akademisi: 44
Rabia: 37
Raif Yelkenci: 37, 43, 46
Ramazan: 281, 282
Ramazanolu: 309
Rehavi: 164
Ressava (Sava): 228
Resul elebi: 299
Reyhan Aa, Hadm: 194
Reyhan Paa: 176
Ri vaq l-Etrak: 44
Rum: 53, 54, 55, 56, 100,
101, 110, 156, 213, 234,
251, 252, 253, 256, 266,
281, 287, 297, 298, 308
Rum Mehmed: 41, 220,
221, 251, 253, 255, 256,
257,290
Rum padiah: 260,296,
301, 303, 304, 309
Rumca: 90, 101
Rumeli: 108, 109, 110, 112,
121, 126, 129, 142, 147,
148, 149, 150, 151, 157,
164, 165, 166, 168, 170,
181, 187, 195, 196,202,
204, 205, 207, 217, 225,
230, 235,241, 242,262, 288
Rumeli askeri: 209,278
Rumeli beylerbeyi: 115, 156,
191,225,239,262,278,284
Dizin: Gnmz Dilinde
Rumeli hisar: 272

Rumkale: 307
Rstem: 84, 115, 131
Sakarya rma: 65
Sakarya suyu: 79
Saltuk Alp: 79
Samakaolu: 157
Samandra: 88, 89, 91
Sarnsa avu: 65, 79, 83
Samsun: 156, 157
Sandrew (Semendire): 34,
132, 176, 194, 196, 199,
200, 205, 231, 232, 246,
271
Sara Hatun: 241
Sar Yakubolu: 250
Sarca Paa: 289
Sarcahisar: 79
Sarkam: 143
Sarkaya: 65
Saroz: 85
Saru Yal: 55, 57, 60
Saruca, Derzi: 150
Sarnca Paa: 215
Saruhan: 123, 127, 138,
143, 173, 178, 278, 290
Saruhan Begl: 138
Saruhanolu: 118
Sava nehri: 198
Sava (Ressava): 228
Saykalan hisar (Sklanhisar): 250
Sazldere: 165
Schacht, Joseph: 44
Sekleti Ban: 209
Selanik: 123, 158, 164, 190,
191, 289
Seluk: 55, 72, 127
Seluk Hatun: 276
Selman: 212
Selman, eyh: 51
Selver avuolu: 250
Semekon: 150
Semendire (Semendire,
Semendria, Sandrew):
34, 132, 176, 194, 196,
199, 200, 205, 231, 232,
246,271
Semerkand: 146
Serahur: 143
Serez: 158, 159, 164, 190,
228
Serhan Begli: 139
Sevin: 53
Seydiehir: 121, 154
Seyitgazi: 153
Smavna Kadsolu:
158,
159
Srbistan:
223, 232, 247

116, 126, 130, 132,
133, 149, 150, 176, 189,
194, 199, 200, 205
Srp kral: 124, 125, 3ll
Silifke: 137, 249, 250, 259,
261
Silifke Kalesi: 259
Silistre (Sillisire): 131, 175
Silivri: 149
Sillisire (Silistre): 131, 175
Sillisrim (Sillisire): 147
Simav: 117
Simavi, eyh lahi: 314
Simavna Kadsolu: 148,
150, 158, 159
Sinan Bey: 193, 230
Sinan Bey, Elvan Beyolu:
230
Sinan Bey, Rumeli Beylerbeyisi: 191
Sinan Paa: 290
Sind: 217
Sinop: 136, 147,174,232,
233, 234, 235, 236, 237,
239, 241
Sipahi: 82, 100, 128, 137,
165, 194, 236, 252
Siracddin-i Urmevi: 101
Sirez: 122, 123, 126
Sis: 305
Sis da: 281
Sis kalesi: 282
Sivas: 137, 142, 249, 260,
262,298
Sivrihisar: 146, 151, 154
Sofya: 129, 169, 208, 209,
289
Solak Karaca: 144
Sonsa: 241
Sorgun: 65
St: 55, 60, 65, 92
Sklet ban: 36, 210
suba: 151, 219, 282
Sugar: 53
Sultan eyhi: 282
Sultan- Haremeyn (Mekke ve Medine sultan):
302
Sultann (Sultan y):
93,235
Sunkur: 53,54
Sunsa: 183
Srp:
Sle, avuba: 119

Slemi: 65
Sleyman: 58, 74, 108, 109,
lll, 208,283
Sleyman Bey: 213, 219, 286
Sleyman elebi: 288
Sleyman, Dulkadrolu:
213
Sleyman Paa: 70, 95, 96,
102, 104, 105, 107, 108,
109, ll O, lll, 288
Sleyman peygamber: 136
Sleyman ah: 53, 54, 72,
219, 281
Sleymaniye
Ktphanesi: 45
Sleymaniye nshas: 45,
46
Srmel ukuru: 54
Swornik (zvornk): 176,
231,232
ah-Ana:
176
Lala: 112, ll3, ll4,
117, 121, 123
ahinah: 278
ahnelik vezir: 149
ahsvar Bey: 300, 301, 302,
304,305
am: 141, 142, 143, 285,
301,302
am Trkmenleri: 54
arabdar lyas: 170, 171,
172,173,182,191
ehabettin Aa: 238
ehnaz: 164
ahin
ehsvar, Dulkadrolu:
252
emseddin-i
Fenari, Mev-
lana: 297
erefeddin Paa:
176
Mev-
erefeddin-i Krmi,
lana: 297
130
ili:
krullah Fazl,
Mevlana:
193, 226, 276
Taceddin-i Krdi: 59, 101,

296
Taceddinolu: 172
Taharetsiz Hatip: 168
Taharten, Erzincan Beyi:
40, 137, 138, 139, 143
Tahtal: 229
Tamac: 288
Taman: 290
603

Tanoz:222
Tapduk Emre, eyh: 297
Tarak: 131
Tarak Yenicesi: 65, 66, 102
Tarakl Borlu: 136, 173
Tanclar (Danca): 161
Tarsus: 252, 281, 282, 283,
308
Taak Yazs: 62
Tatar: 54, 55, 61, 62, 80, 81,
143, 146, 157, 158, 287
Tavanl: 117
Tayfur elebi: 185, 186
Tebriz: 264
Teke: 215
Tekeili: 135, 143
Tekfurpnan: 79
Tekirda: 109, 131
Terbkrbeli: 281
Tercan: 262
Tevarih ve Menakb- AI-i
Osman: 43
Tevarih-i Al-i Osman: 38,
42,44
tmar: 74, 75, 96, 99, 102,
104, 122, 127, 128, 147,
148, 153, 155, 157, 159,
162, 177, 178, 180, 197,
236, 258, 285, 290
Timur: 40, 119, 128, 131,
133, 139, 140, 141, 142,
143, 144, 145, 146, 157,
295,311
Tirnurta: 165
Temrtaogl: 33, 34,177
Tire: 127, 177
Tirebe hisan: 224
Togan, Kl: 34, 200
Togar: 53
Tokat: 33, 150, 165, 166,
176, 180, 182, 199,205,
207, 260, 261, 286
Toktemur: 53
Tomal Beli: 60
Torlak Kemal: 158
Tomberg katalou: 43
Tosya: 155
Tozak: 53
Trabzon: 234, 235, 240,
241,247
Trabzon gazas: 300
Tugut Alp: 75
Turul: 101
Tuna: 129, 155, 203, 224, 225,
243, 270, 271, 278, 279, 285
Tunca suyu: 286
604
Turahan Bey: 201,205, 207

Turgut Alp: 69, 84, 105
Turgutili: 75
Turgutlu: 252
Turgutolu: 251, 252, 309
Turhan: 166
Turhan Beyolu: 263, 266
Turkutlu: 41, 170, 209
Turkutolanlan: 204
Turmu:53
Tursun Bey: 102

Tursun Fakh: 72, 296
Tururolu, Dervi: 58
Tusi, Mevlana: 226
Tkmen belii: 305
Tknenler: 308
Trk: 54, 64, 67, 69, 75, 81,
82, 84, 85, 89, 90, 95, 96,
99, 102, 109, 110, 115,
121, 128, 129, 166, 206,
207, 218, 220, 222, 230,
231, 243, 246, 267, 268
Trk Mezan: 54
Trk Rstem: 39, 133
Trk Turhan: 166
Trk Yurdu: 44
Trke: 38, 43, 115
Trkistan: 54
Trkmen: 54, 139, 142, 182,
183, 184, 213, 264, 304,
305,308
Trkmen obalan: 184
Uurlu Meluned: 264
Ulu hacibi: 307
Uluabad kprs: 166
Ulubat: 103
Ulubat Kprs: 34, 76
Ulubat tekfuru: 76, 103
Ulufer suyu: 70
Umur Begogl,
Temrtaogl: 34
Umur Bey: 33, 129, 165
Umur Bey, Karatimurtaolu: 33, 173
Umur Bey, Timurtaolu:

200
Upsala nushas: 43, 45
Uyal Hoca: 57
Uyuz Bey: 256
Uzun Hasan: 234, 239, 240,
241, 242, 249, 250, 252,
256, 259, 260, 261, 262,
263, 264, 265, 266
Uzunca Bel: 83
ok: 281
ngrz: 35, 195,205,278
skb: 34, 37, 199, 200,
228,229
skdar: 290
skp:35, 126,194,200,
223
zeyir: 281, 282
Valkolu:
205
Valnakan (Alnakan):
282
Valnakan kalesi: 283
Vardar Yenicesi: 164, 190
Vama: 206
Vama da: 207
Vama gazas: 34
Vama Sava: 177, 200
Varsak: 193,256, 281, 309
Vatikan nushas: 43
Vefa, eyh: 36
Vennak: 281
Veyis Bey: 180, 181
Vlkolu: 132, 142, 143, 169,
176, 189, 191, 192, 194,
196, 199, 205, 206, 209,
223
Vidin: 126, 148, 191, 196,
208,286
Vidin Sinan: 191, 192, 193
Vildan, Mevlana: 253
Viranca Hisar: 107
Viyana nushas: 44
Vize: 169
Vdene: 126
Wittek: 44
Yabugennen: 268
Yafes: 53
Yafesoullan: 54
Yama: 202, 218, 249
Yah
Bey: 130, 150, 177,

178, 179
Yah Fakh: 31, 32, 51, 150
Yahulu: 96
Yahudiler: 290
Yahya: 212
Yahya, eyh: 51
Yakub Bey: 117
Yakub Bey, Gerrniyanolu: 135, 176, 188
Yakub elebi: 124, 125
Yakub Ece: 108, 110
Yakub, Hakim: 290
Dizin: Gnmz Dilinde
Yakup Bey, Menteolu:

180
Yalakonya: 95
Yalakova: 96
Yal kaps: 172
Yalva: 121
Yanbolu: 152
Yanko: 36,202,205,206,
207, 209, 210, 225
Yantemr: 53
Yarhisar: 68, 69, 70, 71, 75,
238
Yaya: 98, 165, 200,287
Yaycsa (Yayca): 246
Yellyurd (Yillyurd): 228
Yenice: 102, 164
Yenieri: 115, 207, 232, 264,
272, 275, 276, 299
Yeniehir: 75, 77, 79, 83,
91, 95, 100, 101, 117, 133,
174,238, 242, 276, 288
Yezid: 143
Ylduz: 230
Yl gm Pazarc (Ilgn
havalisi): 250
Yigan, Mevlana: 294, 297
Yiit Bey: 126, 139
Yillyurd (Yellyurd): 228
Yiniehir: 39
Yirggi: 155
Yoras: 130, 150
Yovan:232
Yrg Paa: 173, 182, 183,
184, 186, 187, 189
Yunan: 274
Yunan tahb: 278
Yunus Bey: 222
Yunus Emre: 297
Yusuf: 177
Yusuf mirza (Yusufa
Mirza): 260
Yregir: 281
Yregir (ok'un olu):
281
Zaganos, Derziba: 152
Zagra: 114, 116
Zaanos Paa: 289
Zamantu hisan: 304
Zeynel (Uzun Hasan'n
olu): 264
Zeyni:297
Zlfikar: 285
605
DiziN
EVRiYAZI
Abdal Murad: 569

Abdal Musa: 571
Abdalan- Rum: 571
Abdurrahlm-i Rumi, eyh:
570
Abdurrahman, Gazi: 348
Abdllatlf-i Makdisl,
eyh: 570
Ablayund: 370
Absuy: 349, 355, 362
Acem: 321, 322, 402, 428,
430, 449, 485, 536, 560,
569
Aclan Beg, Karasiogl: 370
Ada: 484, 495, 497
Ada kprisi: 484
Adalya: 450, 520
Adana: 549, 553, 554, 555,
581, 582, 583
Adranos (Edrenos) Tekri:
343
Agrboz (Eriboz, Igrboz):
500,524
Evren: 569
Ah Hasan: 351, 352, 360
Ahir Klek: 555
Ahiyan- Rum: 571
Ahmed: 348
Ahmed Beg: 448, 449, 506
Ahmed, avu: 520
Ahmed elebi: 548
Ahmed Paa: 528, 529, 532,
533, 538, 539, 540, 562
Ahmed Paa, Fenariogl:
534,563
Ahmed Paa, Gedk: 528,
530, 531, 532, 537, 538,
544, 549, 562
Ahmed Paa, Hersekogl
(Anatol beglerbegisi):
583
Ahmed-i Gurani, Mevlana:570
ak brk: 364, 383
Akba: 363
Akbyk: 479, 570
Ah
Aka Koca: 348, 349, 350,

355, 356, 357, 358, 362,
606
363
Akahisar: 475, 476, 477,
486
Akalimon: 375
Akaylu: 478, 486
Akhisiir: 345, 346, 349, 420
Aknc: 467, 533
Akkerman: 552, 556
Akova: 351
Aksaray: 403, 527
Aksaraylu mahallesi: 527
Aksunkur Aga: 387
Akehr: 388, 412, 421, 422,
461, 485, 520, 531, 533
Akemseddin: 570
Aktemr: 330, 344
Akyaya: 560
Akyaz: 348, 349, 350, 355
Alaeddin Paa: 342, 360,
361, 364, 445, 450
Alacahisar: 397, 457
Alaeddevle: 578, 580
Alaeddin, Mevlana: 570
Alaehir hisar: 395
Alaehr: 385, 395, 397
Alata (Elele) tag: 351
Albustan (Elbstan): 481,
573
Aleddin Azebi, Mevlana:
586
Aleyye: 485, 528, 563
Alar: 323
Al-i Abbas: 321
Ali Beg: 433, 441, 464, 514,
523, 533, 534, 557, 558,
559
Ali Beg, Bengi: 450
Ali Beg, Evrenezogl: 417,
458,463
Ali Beg, Hnkar: 463
Ali Beg, Mihalogl: 533,
534,535
Ali Beg, Rumili beglerbegisi: 556, 557
Ali Horasanl, eyh Yar: 569
Al-i Osman: 319, 320, 321,
322, 330, 353, 354, 362,
366, 391, 395, 396, 401,
402, 422, 423, 446, 462,
470, 476, 479, 480, 482,

509, 510, 512, 522, 536,
547, 552, 560, 561, 562,
564, 565, 566, 569, 570,
572, 583' 584
Ali Paa: 398, 400, 401,
402, 414, 560, 561
Al-i Seluk: 322, 339
Ali-yi Bestami, Mevlana
eyh: 518
Alnakan kal' as: 555
Alnakan (Valnakan): 553
Alparslan: 450,454
Alparslanogl: 454, 455
Amasiyye: 404, 410, 411,
412, 414, 416, 424, 442,
450, 451, 455, 481, 495,
549, 559, 560, 563, 584
Amasr: 502, 503
Amr bin meyye: 410
Amud: 321
Ana, Savc: 323
Analakan hisar: 581
Anatol: 397, 432, 445, 463,
471, 473, 475, 477, 498,
502, 505, 523, 526, 528,
531, 543, 545, 548, 549,
550, 552, 572
Anatal beglerbegisi: 430,
439, 445, 475, 485, 505,
550' 582, 583
Anteb begi: 580
Arab: 321, 376, 402, 485,
560, 574, 580
Arabistan: 499
Araman (Ermen): 363
Arnavud: 391, 397, 444,
445, 465, 466, 476, 477,
519, 521, 522, 543
Arnavud skenderi: 476
Artukova: 450
Ak Paa: 319, 362, 369,
569
Ak!: 319, 320, 338, 345,
357, 359, 360, 387, 394,
396,403, 412,425, 429,
443,446, 455,480, 482,
483, 489, 491, 493, 496,
497, 499, 502, 503, 507,
Dizin:
514, 516, 519, 521, 546,

553, 555, 556, 558, 560,
563, 565, 567, 568, 572,
578, 579, 583, 585
Ata Kosun: 554
Atana: 549
Atranoz: 351
Ayafni hisar: 507
Ayan gli: 349,362
Ayanikola: 324, 337
Ayas hisar: 582
A yas kal' as: 554
A yasofya: 487
Ayasulug: 395,446
Ayalonya (Ayaolonya):
375
Ayazmand: 514
Aydn: 410, 413, 426, 427,
445, 446, 483
Aydnck 374, 375, 384
Aydnogl: 395,407,446,
485
Aydos: 362,363
Aydos hisar: 355, 356, 357
Aydos tekri: 356
Aykolug: 321
Aykutluk 321
Aytogd: 343,345
Azab Beg: 416, 418, 475,
476
Azag: 539
Ba'lbek 410
Baba lyas: 319, 373, 569,
571
Baba Muhlis: 569
Bileiyan- Rlm: 571
Bafluili: 518
Bagdad:482,497,568
Bakraz tag: 582
Balahan Paa: 448
Balahancuk 344
Balk Hisar: 566
Balkesri: 370, 371, 561
Balkan: 510
Ballubatra (BalyabadraPatros): 497
Banatoz (Bantoz) hisar:
379
Bantoz hisar: 379
Baranlu: 537
Baras tekr: 345, 352, 353
Barsbeyte hlsar: 581
Basuk 321
Bay Hoca: 324, 351

Bayezid Han: 359, 385,
387, 388, 392, 393, 394,
395, 396, 397, 398, 399,
400, 401, 402, 403, 404,
405, 406, 407, 409, 410,
411, 412, 413, 414, 417,
421, 423, 424, 429, 430,
432, 457, 465, 487, 495,
533, 535, 537, 546, 547,
548, 549, 550, 551, 552,
553, 555, 556, 558, 559,
560, 565, 566, 570, 579,
583, 584, 585
Bayezid Han, Yldrm:
385, 408, 409, 417, 431,
568' 569' 584
Bayezid Paa: 417, 423,
426, 430, 432, 433, 561
Bayezid Sultan: 319,411,
495, 511, 531, 535, 546,
547, 548, 549, 550, 551,
579, 580, 581, 585, 586
Bayezid-i Bestami: 518
Bayncar Tatar: 328
Bayndur Han: 537
Bayntur: 321
Baysub: 321
Bedenos (Bidnos, Bednos)
tekri: 343
Bednos tekri: 343
Beg Bazan: 413
Beg'Kavag: 414
Begehri: 388, 422, 459
Behisni: 406
Bekdailer: 571
Bere (Beriyye ?) begi: 580
Bergama hisar: 372
Bermdek 554
Beytullah: 567
Bi\arba: 351,419
Brgaz (Burgus): 380
Brgoz: 381
Bidevi ardag: 448, 474
Bidnos tekri: 343
Biga: 383, 384, 430, 435,
552
Biga kads: 435
Biga ygi: 329
Biga suy: 435
Bihisni: 405
Bileck 323, 332, 334, 336,
337, 338, 342, 346, 364,
365, 379,385, 560, 571
Bileck hisar: 331, 335,
359
evriyaz
Bileck tekri: 323, 324,

331,335
Biligrad: 466, 467, 475, 477,
493, 494, 498
Biline: 467
Bilyz (Yelyz): 370
bimarhane: 394
Biran (Branikvac): 498
Birgama: 370, 371
Bikpri: 349
Bita: 332, 333
Bogazkesen: 398, 544
Bogdan: 359, 541, 551, 558
Bolayr: 375, 376, 436
Bol: 350, 355, 364, 442,
473, 502, 506, 507, 511
Borlu: 442
Bosna: 394, 397, 457, 492,
501, 516, 518
Bozkr: 461
brk 365, 571
Brklce: 426
Branikvac (Biran): 498
Budak Beg: 573, 577, 578
Bulgar: 485, 560
Bulgar tag: 510, 523, 554
Burgus (Brgaz): 380
Bur (Bre): 390
hurma dlbend: 365, 444
Bursa: 338, 343, 351, 352,
354, 359, 360, 361, 362,
365, 369, 372, 373, 379,
383, 385, 387, 388, 394,
396, 402, 403, 404,405,
412, 414, 416, 417, 418,
419, 420, 421, 423, 425,
429, 431, 432, 433, 438,
440, 443, 444, 445, 447,
455, 456, 463, 484, 485,
499, 500, 505, 508, 547,
548, 560, 563, 586
Bursa hisar: 338, 344, 351,
385,455
Bursa nayibligi: 412
Bursa tekri: 343
Bre (Bur): 390
Ca'ber Kal' as: 322, 553
Cem, Sultan: 546, 547, 548,
549, 579, 585, 586
Cemaze Hisar (amard
Hisar): 422
Cezeri Kasm Paa: 563
Cezeri Sirzi, eyh: 569
Cihan suyu: 582
Cimbini Hisar: 374, 375
Cimbnk hlsar: 375
607

Cneyd Beg, zmirogl:
432,445,447
adurlu: 345
adurlu tekri: 346
agatay: 408, 411, 536, 537
akrbi\ar: 336
amard Hisar (Cemaze
Hisar): 422
andrlu Halil: 365, 379,
382,401
arboga: 321
ardak kyi: 420
aranba (ihi'renbih)
Suy:
403
anigi'rba:
387, 430, 444

atalca Hisar: 389
avdar (avudur): 323
avdar Tatar: 347, 348
avdarlu: 347
avudur (avdar): 323
avukyi: 346
erkes (erkez): 539, 559,
563, 573, 576, 578, 579
etroz (froz): 394
narlu: 551
tak: 536
ih han: 477, 479
ihiirenbih (aranba)
Suy: 403
imbini Hisar: 374, 375

imikezek Begi: 510
in: 321
orlu: 378,379,438
orumlu: 451, 452
n (on, z) tag: 554
ukurova: 553, 555
Danimend: 401,428
Daranos (Dranos) tekri:
345
Dadu Hatun: 444
Davud: 379, 554
Davud Paa: 563
Davud- Kayseri: 368, 569
Del Balaban: 390
Del Paa: 444
Derende (Derevende): 405
Devel:403
Dunkar: 464
Drakola, Drkola: 443,
444, 465, 467, 468, 513
Drama: 390
Dranos tekri: 345
608
Dicle: 568
Dimetoka: 378
Dimetoka hisar: 381
Dimetoka tekri: 380
Dinboz: 343, 351
Divrigi: 405, 406
Daman taguu: 323
Dndi Sultan: 510
Dulkadr: 531, 573
Dulkadrogl: 405, 453,
481, 522, 573
Durahan (Turahan): 469
Durdogl (Tururogl): 326
Durhan (Turahan): 469
Drekani: 444, 507, 508
Dzbi'zar: 350, 351
Ebklos (klos): 367
Ebu shakiyye: 394
Ebu Sa'id: 537
Ebu'l-Vefa, Seyyid: 319,373
Ece Beg: 374, 375, 376
Ece Ovas: 378, 436
Edebal, eyh: 326, 327,
339, 342, 351, 359, 365,
368,569
Edremid: 370
Edrene: 381, 382, 383, 384,
390, 393, 394, 396, 399,
415, 416, 417, 430, 432,
433, 436, 437, 440, 456,
460, 463, 464, 467, 474,
476, 477, 481, 484, 495,
497, 505, 514, 543, 550,
559' 561' 562, 563' 584,
586
Edrene hisar: 381
Edrenos tekri: 343
Egrigz: 385
Egriks (Egrigz) Hisar:
468
Elbasan (lbasan): 522
Elbstan (Albustan): 481,
573
Elete (Alata) tag: 351
Elvan Beg, anigi'rba:
388, 430, 444, soo
Elvan elebi: 454
Elvan elebm Tekyesi:
433
Emir Ali elebi: 524
Emir Seyyid: 456, 484, 561
Emir Sleyman: 405, 410,
411, 414,415, 416, 418,
420,560
Emirtag: 471
Engri: 323, 410, 505, 506,

508, 549, 566
Engrz: 558
Eregli: 328, 329, 526
Eregliye (Eregl ): 582
Eregl (Eregliye): 582
Ergine kprisi: 455, 456
Ermen (Araman): 363
Ermeni:554
Ertana: 406, 546
Ertoiirul Gazi: 321, 322,
323, 333, 340, 395, 406,
487,569
Erzincan: 322, 405, 410,
510, 520, 531, 533
Erzurum: 322
Eskiehir: 331, 332, 340, 347
Evrenez: 378, 380, 381, 382,
383, 386, 389, 390, 394,
432,434
Evrenezogl: 417, 438, 444,
458, 463, 465, 493
Eynegl: 324, 327, 333, 337,
339, 342, 372, 373, 508,
561
Eyyfb Ensari: 489
Fahreddin Faz!, Mevlana:
495,570
Fahreddin Mudumi, eyh:
570
Fatma Hatun: 414
Fayik Paa: 562
Fazl, Gazi: 374, 376, 378
Fazlullah, Gei\iboza
kads: 417, 437
Fazlullah Kad: 363
Fazlullah Paa: 561, 566
Ferhiid: 582
Fidayi: 573, 576
Filibe: 382, 406, 425, 512, 561
Fire (Firecik): 490
Firenk: 366, 502, 545, 559,
585
Firiz Beg: 394, 438
Fodura (Kodura): 361
Furat rmag: 322
Furat suy: 533, 534
Gazi Hnkar: 365,493,
560,566
Gazi Rahman: 355, 357,
358, 359, 362
Gaziyan- Rm: 571
Gegibze (Geiboza): 363,
417, 429, 437
Dizin:
Gelibol:
375, 376, 377, 378,

379, 382, 383, 384, 389,
396,417, 432, 433,435,
436, 458, 468, 475, 486,
514, 524, 531, 561, 562
Gernleyg (Gemlik): 352
Gemlik (Gemleyg): 352
Geiboza: 363, 417, 429, 437
Germe: 470, 500
Germe Hisar: 469,499,500
Germiyan: 323, 332, 339,
340, 347, 411, 457, 468,
483
Germiyanogl: 323, 328,
331, 336, 385, 387, 402,
407, 408, 409, 411, 421,
438, 441, 444, 456, 484
Gevele (Kevele): 523, 524
Geyik Baba Zaviyesi: 374
Geyve: 345, 346, 362, 417,
420
Giykl Baba: 566, 569
Ggerinlik: 400, 459, 475
Gk Alp: 320, 321, 339,
347, 362, 465, 487
Glba: 343, 370,434
Gl-Flanoz (Gl-Falanoz):
333
Grecek (Greck): 374
Grce (Kuruca): 498
Gyink (Gynk): 333,
369, 398, 399, 414
Gzelee Hisar: 398
Ggercinlik hisar: 498
Gl Falanozogl: 334
Gmiliogl: 570
Gmil Kubbe: 354, 359
Gmlcine: 383, 390, 529
Gndz: 323, 331, 342,
343, 369, 553, 554
Gndzogl: 554, 582
Grani, Mevlana: 499
Grn: 406
Habil: 418,453
Hac Bayram, eyh: 570
Hac Beg: 534
Hac Bekda: 570, 571, 572
Hac Hasan: 368
Hafi, eyh: 570
Haleb: 322, 409, 410,554,
580, 581, 582
Halid bin Velid: 410
Halil Paa: 383, 444, 473,
474,475, 481, 484,486,
487, 561, 567
Halilrrahman: 566, 586

Halvetiler: 570
Hama: 410
Harnid: 402
Harnid, eyh: 570
Harnid vihiyeti: 388
Hamididdin, Seyyidzade
Seyyid: 586
Harnidili: 392,402,410,419,
438, 450, 459, 461, 531
Harnidogl: 386, 388
Hamza: 399
Hamza Beg: 324, 447, 476,
509, 513, 531
Hamza Beg, Baarogl: 424
Hamza Beg, Beglerbegi:
447
Hamza Beg, akrcba:
512
Hamza Beg, Kse (Adalya
sancag begi): 520
Hamza Beg, Rumili
Beglerbegisi: 509
Hamza, Mevlana: 461
Hareddin: 327
Hasan Aga: 414
Hasan Alp: 342
Hasan Beg: 505, 506, 507,
508, 511, 535, 536
Hasan Beg, Dulkadrogl:
453
Hasan elebi: 561
Hasan- Draz: 535,536,537
Haskyi: 524
Hatibzade: 586
Hatun Ana: 571
Hayber: 350
Haydar Beg: 453, 454
Haydar, Mevlana: 428
Hayrabol: 377, 378
Hayreddin Paa: 383, 390,
560
Hayreddin-i Hirevi, Mevlana: 570
Hayreddin-i Krimi, Mevlana: 570
Herek (Hereke): 429
Hersek: 518
Hrrnenkaya: 332, 333
Hrrnenka ya begi: 331
Hzr Aga: 481, 563
Hzr Beg, sfendiyarogl:
424, 481, 570
Hind: 560
Hindfstan: 559
Hisar Beg: 402
evriyaz
Hisar, Virana: 374

Hocazade: 570, 586
Horasan: 571
Horman hisar: 580
Hkadem: 573, 576
Hkadem, Msr sultan:
573
Hnkar agz: 450
Hsarnzade: 586
Hseyin Beg, Harnidogl:
388,509
Hsrev, Mevlana: 474, 570
Igrboz (Agrboz,
524,525
Ilgn havalisi
Bazarcug):
Ispart:
Egriboz):
(Ylgun
521
388
blisi (psili) hisar: 447
bni Edhern: 372

brahim Beg: 554
brahim Beg,
Karamanogl: 459, 473,
484, 485, 505, 519, 568
brahim elebi: 561
brahim, Nianc: 562
brahim Paa: 430, 433,
434, 436, 439,441,445,
450,560
clan Beg, Karasiogl (Ac-
lan Beg): 370

i!: 461, 520, 530, 531, 549
flak: 394, 398, 415, 418,
423, 426, 438, 471, 512,

513, 541, 552,558,559
fligan (flakan-Eflakan): 503
kizce: 327
killos (Ebklos): 367
lbasan (Elbasan): 522
lbegi, Hac: 370, 378, 380,
381,383
lyas Beg: 448
lyas Mustafa, arabdil.r:
438, 439,440,441, 450,459
lyas Paa: 560
mirza Cihanah: 537
rnirza ah, Horasan
pil.diah: 568
ncgez: 438
ncgz: 389
inegl (Eynegl): 324, 327,
333, 337, 339, 342, 372,
373, 508, 561
nez: 490, 491
609
nfi: 342
psala: 381, 382, 491
psila: 446
rmen: 3SS
rmenek: S20
rmeni: S09, S33
rmenibili: 323, 324

rmenipazar: S62
sa: 414, 44S, 4SO
sa Beg: 418, 492, 493
sa Beg, Aydnogl: 446
Isa Beg, Evrenezogl: 46S,
493
sfendiyar: 386, 404, 407,
410, 413, 414, 41S, 421,
423, 424, 426, 442, 443,
44S' 463' 484, S04
sfendiyarogl: 423, 424,
442, S03
shak Beg: 394, 4S7, 462,
467, 468, 492, S20, S30
shak Beg, Karamanoglu:
S21, S30
shak Fak: 38S
shak Fakh: 319
shak Paa: 484, 48S, S12,
S27, S61
skender: 466, SS4
skenderiyye: S19, S43,
S44, S4S
skele: 390
skilib: 42S
sma'il Beg: S03, SOS, S06,
S07, S08, S11
stanbol: 3S1, 3S2, 3SS,
3S6, 3S9, 363, 367, 396,
397, 398,401, 410,414,
416,417,420,429,437,
486, 487, 488, 489, 490,
492, 493, S03, SOS, S12,
S14, S17, S22, S23, S24,
S27, S31, S32, S36, 540,
541, S44, 54S, 546, 547,
S48, S49, SSO, SS1, SS2,
S61' S62, S63
stanbol tekri: 3S6, 363,
398
teeni: 327
vaz Paa, Hac: 418,419,
430, 433,434, 441, S61
zbeen: 493
iziadi Dervendi: 473
zmir: 43S
zmirogl: 430,431, 432,
433, 43S, 44S, 446, 447
znik: 342, 349, 3SO, 3S6,
362, 363, 36S, 366, 367,
610
Tarihi
368, 369, 379, 414, 418,

426, 428, 439, 440, 442,
443, S60, S61
zveay (Yaycsa): S18
zvornug (zvornik,
Swornik): SOl
zvornuk: 44S
Ka'be: SS6, S79

Ka'betullah: S61, S66, S86
Ka'bulahhar: 410
Kabaaga: 389
Kadem: 438
Kad Burhiineddin: 404
kad-' asker: 426, 427, S24,
S46, S60
Kadzade-i
Rumi: S6.9
Kal' acug: 413, 423
Kalakonya: 377
Kalamestorya (Klasemtorya): 370
Kalanoz: 327
Kala ta: 487
Kaldrk (Kaldurayk):
336
Kaman: 321
Kandr:
3SS, 362, 363
Kandill am: 327

Kangr:
413, 423
Kapluca: 344, 38S

Kapinca Kapus: 338
Kapucba:
S76, S78
Kara Bogdan: S41, S42,

S43, S44, SS1
Kara Ey!k (Kara ylk):

S36
KaraHisar: S20, S24

Kara sa: SS3
Kara sa! u: SSS
Kara Rstem: 382
Kara Rstem, Karamanlu:
382
Kara Temr Paa: 391

Kara Temrta: 394, 396,
397,411
Kara Yusuf: 409

Karaagac: 388
Karabag: 410
Karabogdanogl:
SS6, SS7,
SS8
Karaburun: 426
Karaca: 321, 494
Karaca Ahmed Sultan: S69
Karaca Beg: 494
Karaca Beg (Anatol beglerbegisi): 44S
Karaca Paa: S61

Karaca Rahman: 3S8, 3S9
Karacahisar (Karahisar):
323, 327, 328, 330, 331,
333, 339, 340, 342, 346,
347, 369, 403, S31, S33,
S36, S61, S62, S84
Karaepi: 346, 348, 349,
3SO, 3SS
Karadeniz: S02, S38
Karafirye: 390, 399
Karagz Beg: S81
Karahan: 321
Karahisar: 323, 331, 369,
403, S31, S33, S36, S61,
S62
Karahoca: 369
Karahul: 321
Karalu Oglan: 321
Karaman: 382, 402, 404,
413, 414, 419, 421, 422,
439, 4SO, 4S9, 461, 462,
467, 472, 473, 483, 48S,
486, S08, S11, S19, S20,
S21, S23, S26, S27, S31,
S46, S47, S48, S49, sss,
SS9, S73, S81
Karaman beglerbegi: S81
Karaman oglanlar: S20, S31
Karaman sipahileri: S23
Karamanogl: 386, 394,
402, 403, 413, 414,418,
419, 421, 422, 423, 438,
44S, 4SO, 4S9, 460, 461,
462, 471, 472, 473, 474,
47S, 478, 483, 484, 48S,
sos, S08, S19, S20, S21,
S22, S23, S24, S26, S27,
S28, S30, S31, S32, S3S,
S49, S74
Karamrsel: 363, 419
Karaylk (Karaylk):
4S3
Karaylk yaylas: 449

Karayk (Karaya!): S71
Karasi: 370, 371, 372, 374,
37S, 376, 377, 379, 392,
39S, 410, 414
Karasiogl: 370, 372
Karatikin: 348, 349, 3SO, 366
Karayol (Karayk): S71
Karn Ovas: 420
Karluili: 391, SOO
Karluoglanlar: SOO
Karta!: 429
Kasm: 414, 423, 42S, 44S,
S31
Kasm Beg: 421, 4S3, S31
Dizin:
Kasm Beg, sfendiyarogh:
423,442
Kasm Beg, Karamanogl:
530, 532, 549
Kasm Paa: 473,563
Kasm Paa, Tuturmezikogl: 561
Kastamon: 386, 404, 410,
413, 423,442, 444, 504,
506, 507, 511
Kavala: 390
Kayaalp: 321
Kaytbay: 576, 579
Kayntur: 321
Kayseri: 403, 520, 569, 571
Kazova: 561
Kazuldu Voyvoda: 513,514
Keblogl: 524
Kefe: 537, 538, 539, 540, 563
Keklik Mustafa: 546
Kemah: 533,536
Kemal Paa: 561
Kenkr: 423
Kestel tekri: 343
Kesteli, Mevlana: 586
Ke1 Tag: 372
Kevele (Gevele): 523, 524
Kl: 328, 346, 378, 391, 440,
450, 503,535, 557, 559, 565
Kl Arslan Beg: 528, 529,
531
Kratova: 394
Krehri: 413, 422, 571
Kvrum Yol: 404
Kzl Ahmed: 506, 507,
511,520
Kzl Boga: 321
Kzlaga Yenicesi: 437
Kzica Irnak suy: 559
Kzica Tuzla: 370
Kzlkocalu: 452, 453
Kzlkocaoglanlar: 450,
451,453
KiJi (Kilya): 551
KiJi vilayeti: 556
Kil ya (Ki li): 551
Kirluka: 486
Kirmast: 370, 419
Kian hisar: 381
Kite hisar: 343
Kite ovas: 361
Kite tekri: 343, 345
Klasemtorya (Kalamestorya): 370
Koca Efendi, Bursa kadis:

387,569
Koca Hzr: 475
Koca Nayib: 412
Kocacuk Hisar: 465
Kocaili: 348, 364, 398, 475,
486
Kocakayas: 453
Koum Seyd1: 569
Kodura (Fodura): 361
Kogr (Konur): 378
Konrapa: 355, 364
Konur Alp: 348, 349, 350,
351, 355, 357, 362
Konur (Kogr): 378
Konurhisar: 377
Konu hisar: 425
Konya: 369, 403, 421, 422,
461, 462, 472, 485, 520,
523, 524, 531, 548, 549, 550
Korkud, Sultan: 550
Korluga: 321
Koru Deresi: 346
Kostantiniyye: 319, 545
Koylhisilr: 504, 508, 509,
510, 522
Koyunhisar: 343, 363
Kmlogl: 434
Kprihisar: 342
Kprl: 416
Kr ahnelik 416
Krfez hisar: 500
Kse Mihal: 331, 332, 334,
348, 351, 440
Ksova: 392, 477, 478, 480,
493
Ksova gazas: 481
Kuds-i erif: 566, 586
Kul hisar: 494
Kul sma'il Beg: 505
Kula ahin: 471, 488, 561
Kulaa: 327
Kumburun: 436
Kurd ogl: 448
Kurunlu Kilise: 478
Kurt Hasan: 447
Kurtlm: 321
Kuruca (Grce): 498
Kusun: 554, 555
Kusun Varsak 553
Ku Temur: 553, 554, 555
Ku Temurogl: 554
Kulbeddin-i znik\, Mevlana: 569
Kuvac: 518
evriyaz
Kuvacili: 518
Kkrtl: 361
Klek 553, 554
Klek hisar: 581
Kl ek kal' as: 554, 555
Kntogd: 322
Krt: 406
Krt Hasan, eyh (imikezek Begi): 51 O
Ktahiyye: 385, 387, 388,
392,485
Lala ahin: 379, 382, 389
Lapsek: 435
Ulrende: 462, 523, 524,
526, 527, 549
Laz: 393, 394, 397, 400, 416,
457, 468, 502, 517
Laz krah: 392, 584
Laz vilayeti: 417, 457, 462,
469, 473, 492, 498, 501
Lazogl: 465
Leblebci hisar: 345, 346
Lefke: 346, 347
Lih han: 477, 478
Lih vilayeti: 558, 559
Limoz: 491
Londura: 499, 500
Lkban:477,478
Ll (Lle): 530
Llfer Hatun: 337, 338
Ltfi Begogl: 528
Main: 321
Ma'nisa: 426, 474, 476, 495
Ma'nisa elebisi: 562
Ma'nisazade: 586
Mahmud Beg: 445, 448
Mahmud elebi, Hac
Bekdaogl: 572
Mahmud Paa: 327, 498,
499, 500, 501, 502, 504,
505, 506, 515, 516, 517,
523, 524, 525, 531, 532,
533, 534, 562
Mahmud, eyh: 351
Mahram: 370
Makam- Mahmud: 461
Malatiyye: 405, 406, 580
Maldepe: 545
Malhun: 325, 360
Manastr: 391, 456
Marmara: 342
Martalaz Togan: 477
Marula (Marulya): 390
611

Marzuvan (Merzifon): 424
Mashara Arab: 401
Matara (Matan): 416
Mecnun Tabak: 409
Medine: 566
Medine-i Resul: 526, 561,
562, 566, 567, 586
Megalgara (Mgalkara): 389
Mekece: 345,346
Mekke: 445, 468, 548, 549,
566, 574, 579, 586
Mekketullah: 585
Mekki Aslan Beg: 573
Mekki Beg, zeyirogl: 582
Menakb AI-i Osman: 489,
499
Menakb u Tevaih-i AI-i
Osman: 319
Menakb- AI-i Osman: 417
Menemen ovas: 406
Menkb: 539, 540
Mentee: 448, 571
Mentee vilayeti: 395
Menteel: 483
Menteeoglanlar: 448
Menteeogl: 386, 395, 407,
432, 448, 485
Meric Ble (Merih Bula):
444
Meri: 380, 381, 384
Meri suy: 497
Merih Bula (Meric Ble): 444
Merzifon (Marzuvan): 424
Merzuvan Ovas: 451
Mesevri: 499, 500
Mesih Paa: 562
Mevkan (Mokan) kal' as:
530
Mevlana Hnkar: 524
Mevlana Kad: 438
Mezld Beg: 471
Mgalkara (Mugalkara,
Megalgara): 389
Msr: 386,409,410,449,
476, 549, 554, 559, 570,
573, 574, 576, 577, 578,
579,580,581,582,585
Msr begleri: 574, 575, 576
Msr erkesi: 556
Msr hakimleri: 574
Msr padiah: 573
Msr sultiin: 386, 406, 554,
573, 574, 575, 577, 578,
579, 580, 581, 582
Msrlu: 406, 553, 554, 555,
556, 574, 577, 579
612
Midilli: 514, 516, 517

Mihai: 332, 333, 335, 336,
345, 346, 347, 352, 370, 418
Mihalogl: 416, 417, 433,
434, 440, 533, 534, 535
Mile Kbile (Milo Kpile, Milo Kobile): 393
Millen kal' as: 554, 555
Milo Kobile (Mile Kbile): 393
Minnet Beg: 425
Minnetogl: 425, 426
Mir Timr: 536
Mirc (Miro): 415
Miro (Mirc): 415
Mis:582
Misini hisan: 380
Misis: 553, 554
Mokan hisan: 530
Mokan (Mevkan) kal' as:
530
Molan (Mozalan) hisan:
581
Mora: 399,459,469,470,
497, 498,499, 500,517
Mozalan (Molan) hisar:
581
Mudanya:505,547
Mudurn (Muturn): 333,
369
Muhammed: 319,329,382,
414, 480, 570
Muhammed Aga: 561
Muhammed Beg: 486
Muhammed Beg,
Gndzogl: 582
Muhammed Beg,
Karamanogl: 422,450,
530
Muhammed Beg, Mihalogl: 416, 433, 434, 440
Muhammed Beg,
Minnetogl: 425
Muhammed Han: 397,
423, 430, 474, 480,481,
483, 485, 486, 487, 488,
489, 491, 492, 493, 495,
497, 499, 500, 501, 502,
503, 504, 509, 510, 512,
513, 514,516, 518,519,
520, 521, 522, 524, 526,
529, 530, 531, 532, 534,
535, 537, 538, 539, 541,
542, 543, 544, 545, 546,
553, 560, 561, 566, 570,
572, 574, 577, 578, 579,
583,584
Muhammed Paa, Hzr

Agaogl: 563
Muhammed Resulullah:
563
Muhammed, Sultan: 327,
365, 410,411, 412,414,
416, 417, 418,420, 421,
423, 424, 425, 426, 428,
429, 431, 444, 476, 477,
481, 483, 484, 485, 487,
488, 495, 504, 509, 515,
520, 530, 531, 532, 540,
545, 558, 560, 574
Muhammed, Va' iz: 423
Muhammed-i Buhai, Seyyid: 570
Muhammed-i Zlrek,
Mevlana: 570
Muhlis lyas: 480
Muhlis Paa: 319
Murad Han: 327, 338,362,
365, 369, 379, 380, 381,
382, 383, 385, 386, 388,
389,390,392,394,397,
401, 412, 424, 426, 429,
430, 431, 432, 433, 434,
435,436,437,438,439,
440,441, 442,444, 445,
446, 448, 450, 455, 456,
457,458,459,461,462,
464, 465, 466, 467, 469,
470, 471, 472, 473, 474,
475, 476, 477, 479, 480,
481, 482, 483, 484, 487,
493, 498, 499, 523, 561,
566, 570, 584
Murad Paa: 534
Musa: 414,418
M usa Beg: 582
Musannifek: 518
Musl: 415, 416,417, 418,
419, 420, 421,427, 569
Mustafa: 410, 411, 414,422,
426, 427, 433, 434, 435,
436, 437, 438, 439, 440,
441
Mustafa Beg: 582
Mustafa elebi: 495
Mustafa, Dzme: 434, 435
Mustafa Paa: 532, 562
Mustafa, Sultan: 531, 533,
535,537
Mustafazade-yi Karaman!,
eyh:586
Musul: 323
Muturn: 355
Muturn (Mudurn):
369
333,
Dizin: evriyaz
Nasreddln Beg, Dulkadrogl: 405

Nigde: 403, 422, 555
Nige Obran (Nike
Obrnk): 468
Nigebol (Nigeobr): 399,
400
Nike brnk (Nige
Obran): 468
Nikpri: 445, 492
Ni Togan: 437
Nianc Paa: 562
Nfh Nebi: 321
Odgfilek (Od Gnelek)
hisar: 377
Ogcabol (Ohcabolu): 416
Oguz: 320, 321
Oguz Han: 487
Ohcabolu (Ogcabol): 416
Orhan Gazi: 319, 337, 338,
342, 345, 346, 347, 348,
349, 350, 351,352, 353,
354, 355, 356, 358, 359,
360, 361, 362, 363, 364,
365, 366, 367,368, 369,
370, 371,372, 373, 374,
376, 379, 382, 401, 417,
456, 465, 487, 560, 566,
569' 571' 581' 584
Oru Beg: 433,441, 446,
447
Oru Beg, Temrta ogl:
445,468
Osman Gazi: 321, 323, 324,
325, 326, 327, 328, 329,
330, 331, 332, 333, 334,
335, 336, 337, 338, 339,
340,341,342,343,344,
345, 346, 347, 348, 349,
351, 354, 359, 360, 365,
456, 465, 487, 553, 566,
569, 583, 584, 586
Osman, hutbe-i: 340
Osman, Vilayet-i: 413,562,
563
Osmanck: 453,559,561
Osmaniler: 469
Osmankapus: 388
Osmanlu: 385, 461, 473, 521
Osmanogl: 419,422,449,
475, 508, 574, 575
Oynahisar: 347
mer Beg: 534, 536
mer Beg, Ramazanogl:
582
zbek Aga: 462
Pasin ovas: 322

Paa Beg: 444, 468
Paa Kirece: 444
Paacuk Aga, anigirba:
387,388
Payaz: 554
Payburd:534,535
Pazar: 340
Pendik: 429
Perivedin (Pirevidin): 416
P"r Ahmed: 520, 521, 522,
523, 530, 531, 535, 569
Pirevidin (Perivedin): 416
Polanya (Pulunya): 389
Polava: 498
Postin-pu: 385
Pulunya (Polanya): 389
Ramazanlu: 554
Ramazanogl: 582
Ressava (Sava): 498
Resul elebi: 572
Resul, Hazret-i: 356,410,
479
Reyhan Aga, Hadm: 462
Reyhan Paa: 444
Rinpapa: 585
Rum: 321, 322, 323, 324,
367, 376, 378,407, 410,
412, 481, 523, 526, 527,
531, 549, 553, 559, 561,
569, 570, 571, 574, 580,
581
Rm Muhammed, Rum
Muhammedi : 489, 490,
522, 523, 524, 526, 527,
528,562
Rm padialu: 568, 573,
574, 575, 576, 577, 578,
579, 580, 581, 582, 583
Rum sultaru: 577
Rum vezir: 523
Rum vilayeti: 321, 537
Rmca: 357
Rumili: 376, 377, 379, 383,
389, 394,397, 409, 414,
415, 416,417,418, 425,
432, 433, 434, 436, 438,
450, 455, 459, 463, 465,
471, 472, 473, 475, 477,
486, 494, 500, 505, 511,
512, 533, 550, 560
R1mili beglerbegisi: 424,
494, 509, 533, 550, 556,
557
Rstem: 382, 399
Sahibii (ahn) Karahisar:

323
Sakar (Sakarya): 346
Sakary (Sakarya) suy: 332
Saltuk Alp: 346
Samakarogl
(Samakavogl): 425
Samaku (Semekov): 418
Samandra: 355, 356, 358
Samandra hisar: 355
Samandra tekri: 355, 356
Sarnsa avu: 333, 346, 350
Samsun: 424, 425
Sandrew (Semendire): 501
Sara Hatun: 510
Sarhan Begl: 406
Sarkam: 410
Saroz: 353
Sarpahisar: 346
Saru Ya'kubogl: 520
Saru Yah: 323, 324, 327, 328
Saruca, Derzi: 418
Sarnca Paa: 484, 561
Saruhan: 391, 395, 406,
410,447,550, 562
Saruhanili: 441
Saruhanogl: 386
Sarukaya: 332
Sava (Ressava): 466, 498
Saykalan hisar (Sklanhisar): 520
Sazludere: 433
Sekleti (Sglet) ban: 477
Selanik: 391, 426, 432, 458,
459,561
Selk Hatun: 548
Selman, eyh: 319
Selver avuogl
avuba: 520
Semekov (Samakov,
Samaku): 418
Semendire (Semendria,
Sandrew): 400,445,462,
464, 467, 468, 469, 473,
501, 502, 516, 542
Semerkand: 413
Serz (Sirez): 390, 391, 394,
426, 428, 458, 497
Seydigazi: 421
Seydiehri: 388, 422
Sklanhisar: 520
Smavuna kads: 418
Sna b: 404, 503, 504
Srf Sndug: 384
Silifke: 404, 520, 530, 532
613
silihdarlar: 430
Silistre (Sillisire): 399, 443
Silivri: 416
Sillisire (Silistire, Silistre):
399,443
Sillisrim: 415
Simav: 385
Simavi, eyh lahi: 586
Simavna kads: 416,426,
427,428
Sinab: 415, 442, 504, 505,
506, 507, 509, 511
Sinan Beg, Beglerbegi: 459,
461, soo
Sinan Beg, Elvan Begogl:
soo
Sinan Paa: 562
Sind: 485
Sira c' d din-i Urmevi: 369
Sirez: 390, 391, 394, 426,
428, 458, 497
Sis: 553, 554, 578
Sis tag: 554
Sivaz: 404, 405, 409, 520,
531, 533, 571
Sivrihisar: 413, 418, 422
Sofya: 397, 437, 477, 478,
562
Solak Karaca: 411
Sonsa (Sunsa): 511
Sorkun: 332, 333
Sklet ban: 477, 478
Sgt: 323, 327, 333, 359
Sugar: 321
Sultan Ahmed: 409, 568
Sultan Ala'addin: 322,323,
328, 329, 330
Sultan Hatun: 385
Sultan y (Sultanfii):
360,505
Sultan eyhi: 554
Sultanfii (Sultan y):
360,505
Sunsa (Sonsa): 511
Sunkur: 321, 322
Sunsa: 451
Sba: 340, 342, 402, 418,
427, 488, 534, 554, 598,
624
Sle avu, avuba: 387
Slemi: 333
Sleyman: 342, 377, 378,
379, 403, 481
Sleyman Beg: 481, 488,
558
Sleyman elebi: 561
614
Tarihi
Sleyman Paa: 338, 362,

363, 369, 370, 372, 374,
375, 376, 377, 378, 379,
560
Sleyman ah: 321, 322,
340, 487, 553
Snisin: 393
Srmel ukur: 322
Swornik (zvornik): 501
ahn
Karahisar: 323
Ana: 444
ahin Lala: 384, 390, 391
ah
ahinah:
sso
ahnelik
417
573, 574, 575,
ahsvar:
577,578
409,410, 412, 558, 573
am nayibi: 575, 577
am Trkman: 322
ehabeddin Aga: 508
am:
ehsvar, Dulkadrogl:
522,523
emseddin-i
Fenari, Mevlana: 569

er' -i Muhammed: 563
erefeddin Paa: 444
erefeddin-i Krimi,
Mevlana: 570
398
krllah, Mevlana: 461,
495,548
ili hisar:
Taceddin-i Krdi: 327, 368,

569
Taceddinogl: 440
Tahiiretsz Hatib: 436
Taharten: 405, 407, 411
Tahtal: 498
Tamac: 561
Taman: 563
Tanoz: 491
Tann Ykd ug: 389
Tapduk Emre, eyh: 569
Tarabuzon: 504, 505, 510,
511, 517
Tarak Hisar: 398
Tarak Yei\icesi: 332, 333,
369
Taraklu Borlu: 404, 442
Tarhan Beg: 537
Tarsis: 581
Tarsus: 523, 553, 554, 555
Taruclar: 429
Taak Yazs: 329
Tatar: 322, 323, 329,347, 348,

410,411,413,424,425,559
Tatar avdar: 347
Tavanlu: 385
Tayfur elebi: 454
Tay Karaca: 494
Tebriz: 535
Teke: 483
Tekeili: 402, 410
Tekrbeli: 554
Tekrpfiar: 346
Tekrtag: 377, 399
Tele: 555
Temr: 387, 395, 398, 400,
406, 407, 408, 409, 410,
411,412,413,414,568,584
Temrta oglanlar: 433
Temrtaogl Umur
Begogl:468
Tercan: 533
Trabuzan: 572
timiir: 341, 342, 347, 363,
369, 372, 395, 415, 423,
427, 430, 439, 446, 448,
450, 455, 506, 511, 529,
558,585
timarhiine: 559
Tire: 395, 446
Tirebe hisar: 492
Togan:468
Togar: 321
Tokat: 418, 433, 434, 445,
448, 450, 473, 474, 531,
532,559
Tokat hisar: 448, 476
Tokat kal' as: 468
Toktemr: 321
Tomal Bili: 327
Toi\rul: 369
Toi\uzlu: 385
Torlak Ho Kemal: 426
Tosya: 423
Tozak: 321
Tuna: 397, 423, 471, 493,
494, 512, 513, 541, 542,
543, 550, 551, 557
Tunca suy: 559
Turahan Beg: 469,470,
474, 475, 534
Turgudogl: 581
Turku!: 521
Turkul Alp: 337, 342, 351,
372
Turkutili: 342
Turkutlu: 438, 478, 523
Turkutoglanlar: 472
Dizin:
Turkutogl: 523
Tursun Beg: 370
Tursun Fak, Tursun Fakh: 339, 340, 569
Turtm: 321
Tururogl, Dervi
(Durdogl): 326
Tusi Faz!, Mevlana: 495
Tuvucalar: 434
Trk: 327, 332, 334, 336,
343, 349, 351, 352, 356,
357, 363, 366, 377, 378,
383, 389, 396, 475, 486,
488, 489, 491, 500, 501,
513, 516, 517, 538, 539,
540
Tr k hi sar: 539
Trk Rstem: 401
Trk Turhan: 434
Trke: 383
Trkistan: 322
Trkman: 322, 406, 410,
450, 451, 452, 481, 535,
577, 578, 580
Ulubat: 343, 370, 433

Umur Beg: 397, 433, 441
Urum: 522
Urumca: 368, 370
Uyuz Beg: 527
Uzun Hasan: 504, 509, 510,
511, 519, 520, 521, 522,
523, 527, 530, 531, 532,
533, 535, 536, 537
Uzunca Bil: 350
lfer suy: 338
ngrz: 396, 397, 445, 457,
459, 460, 462, 463, 464,
465, 466, 467, 468, 471,
473, 474, 475, 477, 498,
512, 513, 542, 550, 558, 559
skb: 394, 462, 467, 468,
469, 497, 498
skdar: 562
skf: 389
skp: 492
zer vila yeti: 553, 554
zerogl Davud: 554
Valnakan (Alnakan): 553
Vardar Yifiicesi: 432, 458
Varna: 445, 475
Varna gazas: 468
Varna tag: 475
Varsak: 527, 554, 559, 581
Veliyyddin (Velyedin):
562
Velyedin (Veliyyddin):
562
Vennak: 554
Veys Beg: 448, 449
Vlkogl (Vlkogl, Vulukogl): 400, 409, 411, 437,
438, 444, 457, 459, 460,
462, 463, 464, 467, 468,
473, 474, 475, 477, 492
Vidin: 394, 416, 459, 460,
465, 477, 559
Vidin Sinan (Vidinli
Sinan): 459, 460, 461
Vildan, Mevlana: 524
Vize: 438
Vodana (Vdene): 394
Vulukogl (Vlkogl): 400,
409, 411, 437, 438, 444,
457, 459, 460, 462, 463,
464, 467, 468, 473, 474,
475, 477, 492
Vdene (Vodana): 394
Ya'kub: 438
Ya'kub Beg: 385,402
Ya'kub Beg, Germiyanogl: 444,456
Ya'kub Beg, Menteeogl:
448
Ya'kub elebi: 392,393
Ya'kub Ece: 377,378
Ya'kub, Hakim: 562
Yabugermen: 539
Yafes: 321
Yafis: 321
Yah Beg: 398, 446, 447
Yah Fakh: 417
Yah, Mihalogl: 417
Yahlu: 363
Yahya Selman Ak: 480
Yahya, eyh: 319
Yalakonya: 363
Yalakova: 363
Yalakoya: 363
Yalvac: 388
Yanbol: 420
Yanko: 471, 473, 475, 478,
494
Yanko Hunyad: 477
Yantemr: 321
Yarhisar: 336, 338, 342, 508
Yarhisar tekri: 335, 337
Yayca (Yaycsa): 516
Yaycsa (zveay): 518
evriyaz
Yaycsa (Yayca): 516

Yehudlar: 562
Yelyz (Bilyz): 370
Yefiiehir: 342, 344, 346,
350, 358, 362, 367, 368,
385, 401, 442, 508, 512,
548, 561
Yezid: 410
Ylduz: 499
Ylduz hisar: 500
Ylgun Bazarcug (Ilgn
ha valisi): 521
Yigan, Mevlana: 566, 570
Yigit Beg: 394, 406
Yifiice: 369, 432
yifiieri: 383, 475, 535, 560,
571
Yirggi: 423
Yokarn srtdag hisar: 363
Yoras (Yoros): 398, 417
Yrg Paa: 441, 450, 451,
452, 453, 454, 455, 457
Yunan: 546, 550
Yunus Beg: 491
Yunus Emre: 569
Yunus, Has: 491
Yusuf: 445
Yusuf mrza: 531
Yregir: 553, 554
Zaganos Paa: 561
Zaganoz, Derziba: 420
Zagra: 382, 383
Zeynel, Hasan- Draz'ufi
ogl: 535
Zeyni: 570
Zeytun: 453
Zibin: 465
Zihne: 390
Zindan Kapus: 419
615
Osmanl tarih yazclnn en eski

ve en nemli metinlerinden birinin,
Trke'de, yazmalara dayal ilk bilimsel yayn.
elebi Mehmet, ll. Murat ve Fatih Sultan Mehmet
dnemlerini yaam, istanbul'un fethinde
bulunmu bir grg tannn azndan
Osmanl imparatorluu'nun kurulu yllarnn
heyecan verici yks ...
"Menakb u Tevarih-i Al-i Osman"n

evriyaz ve gnmz diline aktarlm
biimlerini ieren "Osmanoullar'nn Tarihi",
bu topraklarn gemiine ilgi duyan herkes iin
vazgeilmez bir kaynak.

Aşık Paşazade - Osmanoğullarının Tarihi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aşık Paşazade - Osmanoğullarının Tarihi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AK PAAZADE

Yavuz- M. A: Yekta Sara

eviri ve Gnmz Diline Aktarm: Kemal Yavuz- M. A. Yekta Sara

Hayati Develi - Samih Rifat

Kitap Tasarm: Ersu Pekin

Dereboyu Caddesi Zagra i Merkezi

Ko Kltr Sanat Tantm A.. 2003

HAYATI VE "TARiH"iYLE AK PAAZADE

0SMANOGULLARI'NIN SOYUNUN ADLAR!

OSMAN GAzi'NiN SOYU VE SLALES HANG viLAYETTEN

BU RUM LKESiNE (ANADOLU'YA) HANG SEBEPLE GELDiLER;

OSMAN GAzi'NiN GECE GNDZ DEMEDEN ZAMAN ZAMAN

OSMAN GAzi'NiN NASIL BR RYA GRDGN,

OSMAN GAzi, KAYIN BABASI D YORDUKTAN SONRA

SULTAN ALAADDiN'iN KAFRLERLE MSLMANLARN ARASINDA

DRT BR YANA YRMEYE BALADIGINI ANLATIR.

GEEN OLAYLARDAN HABERDAR OLDUGUNU BLDRR.

SULTAN ALAADDiN'iN VLAYETNE GDP

TATAR LE NE YAPTIGINI BLDRR.

OSMAN GAzi HSARI ALINCA SULTAN ALAADDiN'E

OSMAN GAzi'NiN KMLER DOST VE SIRDA EDNDGN

HARMANKAYA KAFRLERNN OSMAN GAzi LE NE YNLERDEN

KSE MiHAL DGN EDP KIZINI

Y ARHSAR TEKFURUNUN KIZINI ALACAK OLAN

NE GNDERDi VE SULTAN'DAN ONA NE GELD, ONU ANLATIR.

ALDIGINI VE ONLARLA NE EKLDE DP KALKTIGINI ANLATIR.

BiLECK TEKFURUNUN DGN YAPTICINI BLDRR.

0 YARHSAR TEKFURUNUN KIZ! OLAN GELN TUTUP

OSMAN GAzi'NiN LK NCE CUMA NAMAZINI NEREDE

KME VERDLER VE AYRICA O KM D, ONU ANLATIR.

KILDIRDIGINI VE FETHETTG HER EHRDE

Bu BLM OSMAN GAzi'NiN KOYDUGU KANUNUN

Bu FETHETTG VLAYETLERN TIMARLARINI

BURSA TEKFURU VE BAKA TEKFURLAR EDRENOS TEKFURU,

BUNLARIN HEPSNN BRLETKLERN ANLATIR.

Ak Paazade 1 Osmanoullar'nn Tarihi

SMAN GAzi BURSA HSARI N HANGi TEDBRLER ALD!,

MEKECE, AKHSAR, GEYVE, LEBLEBCHSARI VE ADIRLI'NIN

SMAN GAzi KARACAHSAR'DA KEN GERMYAN'DAN

NE EKLDE ALINDICINI BLDRR.

VURDUGUNU ANLATlR. iMDi ZAMANIMIZDA O SLALEDEN

OsMAN GAzi'NiN ocLu RHAN'r AKYAZI VE KocAiLi'NE

NASIL GNDERDGN ANLATlP BLDRR.

SMAN GAzi OGLU RHAN'A VASiYETLERN ANLATlR.

KONUR ALP LE GAZi RAHMAN VE AKAKOCA'NIN DURUMLAR!

AYDOS HSARI NE EKLDE FETROLUNDU ONU ANLATlR.

TEKFUR LE KIZINI NE YAPTlLAR ONU ANLATlR.

GAZLERN BU YANDA NELER YAPTICINI VE RHAN GAZi'NN

OsMAN GAzi'NiN LMNDEN soNRA RHAN GAzi'NiN

BABASININ HAK RAHMETiNE KAVUTUGUNU ANLATlR.

RHAN GAZi PADAH OLDUKTAN SONRA

NUN NE GYDGN VE NELER ORTAYA IKARIP

zNiK'iN NASIL ALINIP FETHEDLDGN ANLATlR.

RHAN GAzi'NiN zNiK'TE NELER YAPTICINI

VE KMLERLE GRP KONUTUGUNU ANLATlR.

ZNK FETHiNDEN SONRA RHAN GAZi NE LE UGRATI

RHAN GAZi KARAS YLAYETN NN

VE HANG SEBEPLE FETHETMTR? NU BLDRP AIKLAR.

KARAsi LNDE RHAN GAZi'NiN NELER YAPTICINI ANLATlR.

RHAN GAZi'NN BU VLAYET FETHETTGN,

SLEYMAN pAA'NIN BU LDE NELER YAPTICINI

SLEYMAN PAA RUMELi'NE GENCE NASIL NLEMLER

KONUR HSARINI NE EKLDE ALDKLARINI ANLATlP AIKLAR.

DURUMUNUN VE SONUNUN NE OLDUGUNU AIKLAYIP ANLATlR.