|
| |




 
 





Canlılar sürekli olarak iç ve dış olayların etkisi altında kalır.
Canlıların iç ve dış olaylarla uyarılabilme yeteneğine irritabilite
denir.
İrritabilasyon canlının temel özelliklerinden biridir.
 İmpuls nedir?
àerek çevre ve vücuttan sinir sistemine ve gerekse sinir
sisteminden organlara giden uyarılara impuls denir.
Sinir sisteminin; impulsları merkezi sinir sisteminin herhangi bir
kısmına getiren liflerine afferent (centripedal), bu merkezlerden
aldığı impulsları organlara götüren liflere efferent (centrifugal)
lifler denilir.
  


±ücudun her hangi bir kısmının merkezi sinir sistemi ile olan
bağlantısına innervasyon denir.
Oöllenmenin 3. haftasında insan embryosu amnion boşluğu ve
yolk kesesi adı verilen iki boşluk arasında bulunur.

amnion boşluğu

yolk kesesi
ßu embriyonun dıştan içe doğru üç tabakası (ektoderm,
mesoderm, endoderm) vardır.

ektoderm mesoderm

endoderm
„mbryonun sırt tarafında orta hatta bulunan ektoderm hücreleri
çoğalarak önden arkaya doğru uzanan neural plağı oluştururlar.

neural crest neural plak ekdoderm

notokord
ßirkaç gün sonra neural plağın ortasında bir çöküntü (sulcus
neuralis) ortaya çıkar.
Sulcus neuralisin yan taraflarındaki kabartılara crista neuralis
denilir.

sulcus neuralis crista neuralis

Sulcus neuralis gittikçe derinleşir ve kapanarak tüp şeklini alır.
Kapanma boyun bölgesinden kuyruk bölgesine doğrudur. Ortaya
çıkan tüpe tubus neuralis denir. Zamanla neural tüp yüzeyel
vücut ekdoderminden ayrılır ve derinde kalır. Sinir sisteminin
bölümleri ektodermal kökenli olan neural tüpten gelişir.

tubus neuralis
p O
peural tüp defekti
 ubus neuralis¶in ön dış bölümüne lamina ventrolateralis (lamina
basalis), arka dış bölümüne ise lamina dorsolateralis (lamina
alaris) denir.

r l a
a
l
A m
i
n
a
›erkezi sinir sisteminin sensitif ve koordinasyonu sağlayan
kısımları alar laminadan gelişirken motor sistemleri ise basal
laminadan gelişir.
Crista neuralis¶ten cranial ve spinal sinirlerin ganglionları gelişir.
peural tüpün üst bölümüne pars cranialis, alt bölümüne ise pars
spinalis denir.

pars cranialis

pars spinalis
Ëars cranialis¶de üç adet şişkinlik ortaya çıkar.
ßu keseciklere önden arkaya doğru sırasıyla prosencephalon,
mesencephalon ve rhombencephalon denir.
ßu üç yapıdan gelişen beyin bölümlerinin tümüne encephalon
denilir.
Ëars spinalisten medulla spinalis gelişir.
prosencephalon mescencephalon rhombencephalon
 diencephalon
beyincik

pons myelencephalon

n. opticus medulla spinalis

Sinir sistemi içerisinde yapı ve fonksiyon bakımından iki tip
hücre görülür.
ßunlardan uyarıyı alabilen, nakledebilen ve verilecek cevabı
oluşturan hücreye neuron denir.
Sinir hücrelerini destekleyen, besleyen ve hasarlı sinir dokusunun
tamirini sağlayan hücrelere glia (neuroglia) hücreleri denir.
àlia hücreleri neuronların 5-10 katı daha fazladır.
peuron
üm uzantılarıyla birlikte bir sinir hücresine neuron
denir ve sinir sisteminin anatomik birimidir. ßir neuronun bir
gövdesi (perikaryon) ve bu gövdeye bağlanan uzantıları (neurit

sinir lifi) vardır. Sinir hücresinden çıkan tek ve uzun olan
uzantıya akson, kısa ve çok sayıda olanına dentrit denir.

perikaryon

dentrit

akson
Aksonlar hücre gövdesinden perifere impuls götürür, dentritler
ise periferden hücre gövdesine impuls taşır. Oendrit ve akson
genellikle sinir lifi olarak adlandırılır. Sinir liflerinin oluşturduğu
demete merkezi sinir sistemi içerisinde tractus denir.
Sinir liflerinin oluşturduğu demete merkezi
sinir sistemi dışında ise periferik sinir denir.
Sinir hücrelerinin gövdeleri; merkezi sinir sistemi içerisinde gri
maddede, yada beyaz madde içerisinde dağınık olarak bulunan
nucleuslarda yerleşmişlerdir.
Sinir hücrelerinin gövdeleri; merkezi sinir sistemi dışında ise
ganglionlarda bulunurlar.

ganglion cervicale superius

ganglion spinale
peuron çeşitleri
Sinir hücreleri aksonlarının uzunluklarına göre
iki gruba ayrılır.
Uzun aksonlu olanlara àolgi I tipi, kısa aksonlu olanlara àolgi II
tipi neuron adı verilir.
Sinir hücreleri sahip oldukları uzantıların sayısına ve dallanma
özelliklerine göre 3 gruba ayrılır.
peuron unipolare
Sinir hücresinin gövdesinden tek bir uzantı
çıkar. ßu uzantı kısa bir seyirden sonra iki dala ayrılır. ßu
dalların biri periferik uzantıdır. Oiğeri ise merkezi uzantıdır. ßu
tip neuronlar kafa çiftlerinin sensitif ganglionlarında ve spinal
ganglionlarda bulunur.
peuron bipolare
ücre gövdesinden, birbirinin aksi kutuptan iki
uzantı (bir neuron ve bir akson) çıkar. ßu tür neuronlar retinada,
ggl. vestibulare ve ggl. cochleare¶de bulunur.
peuron multipolare
ücre gövdesinden bir çok uzantı çıkar.
ßunlardan en uzun olanı akson, diğerleri ise dendrit¶tir. ›erkezi
sinir sistemindeki neuronların çoğu bu tiptir.
peuronlar fonksiyonlarına göre de 3 gruba ayrılırlar.

›otor neuronlar
›erkezi sinir sisteminden aldığı impulsları kas,

organ ve salgı bezlerine taşıyan neuronlar.

Ouyu neuronları
Organlardan ve çevreden aldıkları duyuları

merkezi sinir sistemine taşıyan neuronlar.

Ara neuronlar
›erkezi sinir sistemi içerisindeki neuronlar

arasında bağlantı kuran neuronlar.
Ouyular
Canlılarda resptörler tarafından algılanan dış veya iç
kaynaklı uyartıların cortexte oluşturduğu histir.

Ouyular genel duyular ve özel duyular olarak ikiye ayrılır.

àenel duyular
àenel duyular da kendi arasında yüzeyel, derin

ve visceral duyular diye üçe ayrılır.

1-Yüzeyel duyular
Oeri ve mukozada bulunan reseptörlerin

dıştan gelen uyartılarla uyarılması sonucu oluşan basınç, temas,
ağrı, iki nokta diskriminasyonu yüzeyel duyulardır.
m-Oerin duyular
Kas, tendon ve derinin derinlerindeki
reseptörler terafından alınan proprioseptif, vibrasyon ve derin
kas ağrısı duyularıdır.

3-±isseral duyular
Organlardan alınan açlık, bulantı, tiksinme ve

visseral ağrı duyularıdır.

Özel duyular
àöz, kulak, dil ve burunda bulunan özel

reseptörler tarafından alınan görme, işitme, denge, tat ve koku
duyularıdır.

Reseptörler
Uyarıldıklarında impuls üretebilen uç organlara

reseptör denir.
 Reseptörler üç gruba ayrılır.
1-„kstreceptor¶lar
±ücut yüzeyinde yerleşmiş olan ve dış
uyaranlara duyarlı reseptörler.

m-Intereceptor¶lar
Oamarlar, organ duvarları ve bezlerde

bulunan sinir sonlanmalarıdır. ßu tür reseptörler dış uyaranlara
cevap vermezler ve uyaranın tam yerini de tespit edemezler. ßu
reseptörler, ağrı, basınç, açlık, susuzluk, bulantı ve kanın
kimyasal yapısı ile ilgili duyular alırlar.

3-Ëroprioceptor¶lar
Kas, kiriş, bağ, eklem kapsülü ve iç kulakta

bulunurlar. Oengemizin korunmasında önemli rol oynarlar.
Sinaps nedir
Sinir hücreleri arasında impulsların aktarımını
sağlayan özel yapılara sinaps denir.
İki sinir hücresinin arasında iletişim kurulabilmesi ve bilgi
aktarılabilmesi için sinir hücrelerinin akson, dendrit yada hücre
gövdelerinin birbirlerine olabildiğince yaklaşmaları gerekir.
İnsan beyninde bazı nöronların yaptığı sinaps sayısı m00.000¶e
kadar çıkmaktadır.
 Sinir sisteminin kısımları

Sinir sistemi anatomik ve fizyolojik olarak farklı şekilde

sınıflandırılır.

Anatomik olarak sınıflandırıldığında;

merkezi sinir sistemi ve
periferik sinir sistemi olarak iki kısma ayrılır.

›erkezi sinir sistemi
ßeyin ve omurilikten oluşur.

Ëeriferik sinir sistemi
Kranial ve spinal sinirlerden oluşur.



 
| 
 
ëizyolojik olarak sinir sistemi somatik sinir sistemi ve otonom
sinir sistemi olarak iki gruba ayrılır.

Somatik (vegetatif) sinir sistemi
izgili kaslar gibi isteğimiz

dahilinde çalışan yapıları kontrol eden sinir sistemi.

Otonom sinir sistemi
İsteğimiz dışında çalışan yapıları (iç

organlar, damarlar, düz kaslar vs.) kontrol eden sinir sistemi.
 Sinir sisteminin kısımları
Sinir sistemi
›erkezi sinir sistemi+ periferik sinir sistemi
›erkezi sinir sistemi
„ncephalon+ medulla spinalis
„ncephalon
üm beyin; kafatası içerisindeki tüm yapıları
kapsar.
„ncephalon ( üm beyin) Üç kısma ayrılır.

1-Rhombencephalon
m-›esencephalon
3-Ërosencephalon

prosencephalon

mesencephalon

rhombencephalon
Rhombencephalon
a) ›yelencephalon
›edulla oblangata
ßulbus
b) ›etencephalon
Ëons
Köprü
c) Cerebellum
ßeyincik

cerebellum
pons

medulla oblangata

medulla spinalis
mesencephalon
Ërosencephalon
a) Oincephalon
b) elencephalon

telencephalon

dincephalon
„ncephalon
Cerebrum+cerebellum+truncus encephali
runcus encephali
›esencephalon+pons+bulbus

truncus encephali
›||›