AKDENZ

DENZ VE KIYI
EVRESNN DURUMU
2012

KARAR VERCLER N ZET

AKDENZ

DENZ VE KIYI EVRESNN DURUMU

2012

KARAR VERCLER N ZET

Akdeniz, ekolojisi ve sosyal boyutlar karmak olan bir denizdir. Youn bir ekilde
kullanlan ve son derece deerli olan bu denizin havzasna yirmi bir lkenin snr
vardr. Akdenizin Kirlilie Kar Korunmas Szlemesi (Barselona Szlemesi),
szlemeye taraf olan devletler iin gerekli bilgilerin paylalmasnn yan sra, kabul
edilebilir hedefler ve standartlar konulmas konusunda kritik bir ereve oluturmaktadr. Barselona Szlemesi'nin taraflar olarak Akdeniz lkeleri, Avrupa Birlii ile
birlikte srdrlebilir kalknma iin blgesel ve ulusal planlar desteklerken,
Akdeniz'in deniz ve ky evresini korumada ortaya kan zorluklara kar koyma
konusunda kararldr.
Barselona Szlemesi'nin, bu szlemenin protokollerinin ve stratejilerinin temel
hedefi, Akdeniz blgesinde evreyi gelitirecek gerek deiimleri etkilemektir. Bu
hedefe ulamak iin ilerleme kaydedilip kaydedilmediini belirlemek ve nerelerde
daha iyi bir performans gerektiini ortaya koymak son derece nemlidir.

AKDENZ EVRESNN DURUMUNUN

RAPORLANMASI
Szlemeye taraf olan devletler Barselona Szlemesi'nin 26.
Maddesi gereince, Barselona Szlemesini ve Protokollerini
uygulamak iin aldklar hukuki, idari ve dier nlemleri, bu
nlemlerin etkililiini ve karlalan sorunlar Sekretaryaya
rapor edeceklerini taahht etmilerdir. Szlemeye taraf olan
devletler ayrca 15. Madde uyarnca Barselona Szlemesi'nin
ve Protokollerinin geerli olduu yerlerde halkn evrenin
Durumu ile ilgili bilgilere eriimini salama konusunda
anlamaya varmlardr. Barselona Szlemesi'ne taraf olan
devletler 2008'de Sekretaryadan evrenin durumu hakknda
periyodik olarak rapor vermesini istemitir.
Bu raporlama srecinin Akdeniz'in evresindeki eilimler
hakknda bilgi vermesi ve Barselona Szlemesi Birlemi
Milletler evre Program Akdeniz Eylem Plan (UNEP/AEP)
erevesinde yaplan almalarn verimliliini artrmak
amacyla geri bildirim ilevi grmesi beklenmektedir. Toplanan bilgiler dier blgesel inisiyatiflerden alnan verilerle
birlikte, Akdeniz Havzasnda evrenin durumunu deerlendirmek iin bir temel oluturmaktadr.

evrenin durumu hakknda bir raporlama yaplmasnn en

nemli amac, "bir kez raporlama" yaklamn yakalamaktr.
Bu yaklamda veriler karlkl belirlenen standartlara gre
toplanr, bylece ulusal ihtiyalar, dier szlemelerdeki
gereklilikler, AB vb. gibi dier politika ereveleri de dhil
farkl amalar iin kullanlabilir.
evrenin durumuyla ve Akdeniz'deki gelimeyle ilgili sistematik bilgi salamak iin yllarca birok alma yaplmtr.
AEP'nin kapsamna giren faaliyet alanlarna ve tematik alanlara younlaan bu raporlar, blgede evreyle ilgili konular
hakknda daha byk bir farkndalk yaratlmasna katkda
bulunan birok bilgi iermektedir.

KARAR VERCLER N ZET

AKDENZ EKOSSTEMNN BRNC BTNLEK

DEERLENDRMESNDE ELDE EDLEN BULGULAR
Ekosistem Yaklam, tek bana konular, trleri ya da ayrca
ekosistem ilevlerini incelemenin tesindedir. Bunlarn
yerine ekolojik sistemleri olduklar gibi kabul eder: ekolojik
sistemler birbiriyle srekli etkileimde olan bileenlerin
zengin bir karmdr. Bu anlay, suyun doas gerei sistemleri ve ilevleri birbiriyle balantl tuttuu zellikle kylar ve
denizler iin olduka nemlidir. Yaayan organizmalarn
dalmn snrlayan engeller farkl derecelerdedir ve karadaki ekosistemlere oranla ok daha byk bir hzda yer deitirirler. Ticari deeri yksek bir balk tr, yal veya gen
olmasna, beslenmeye, yumurtlamaya veya ge bal olarak
geni bir ekilde ayrlm bir dizi habitata baml olabilir. Bu,
insan refahnn ve ekonomilerin, nemli ilevler sunma kapasitesi olan salkl ve doal habitatlara ayrlmaz bir ekilde
nasl bal olduunu gsteren rneklerden sadece biridir.
Barselona Szlemesi'ne taraf olan devletler, Akdeniz evresinde gerek bir deiim yaratmak amacyla insan faaliyetlerini ynetmek iin, Temmuz 2008'den beri Ekosistem Yaklamn kademeli olarak uygulamaya zel bir nem vermektedir.
Taraf devletler bu abann bir paras olarak ncelik konularn ele alan ve ynetim ihtiyalar anlayn gelitiren politikalar oluturmak iin n hazrlk almalar gerekletirmitir.
Ekosistem Yaklam sreci gelecek iin bir yol haritas
oluturmaktadr. Ekosistem yaklamnn vizyonu ve stratejik
hedefleri Taraf Devletler tarafndan 2008'de belirlenmitir.
Taraf Devletler bu tarihten sonra, ncelikli konular, ekolojik
amalar ve gstergeleri belirlemek iin derinlemesine bir
deerlendirme zerinde anlamlardr. Bir sonraki adm bu
Ekolojik Amalar ve gstergelerle ilgili somut hedeflerin
ortaya konmas ve Akdeniz iin yi evresel Durumu gelitir-

Akdenizdeki Biyolojik eitlilik

Vizyon
imdiki ve gelecek nesiller iin verimli ve biyolojik eitlilii yksek deniz ve ky ekosistemlerine sahip salkl bir
Akdeniz

Stratejik Amalar
yi bir ekolojik durum elde edip devamlln ve srdrlebilir kullanmn salamak amacyla deniz ve ky ekosistemlerinin yapsn ve ilevini geri kazandrmak; bylece
biyolojik eitlilii korumak;
nsan sal ve/veya ekosistemler ve/veya deniz ve
kylarn kullanm zerindeki etkileri ve riskleri en aza
indirgemek iin deniz ve ky evresinde kirlilii azaltmak;
nsan faaliyetlerinin ve doa olaylarnn etkisiyle oluan
risklere kar deniz ve kylarn etkilenebilirliini nlemek,
azaltmak ve ynetmek.

mektir. Sonu olarak tm bunlar, Akdeniz lkelerini etkili bir

ekilde deniz ve ky ynetimi vizyonlarna ulatrarak, bir
izleme stratejisinin gelitirilmesi ve ekolojik ve stratejik
hedeflere ulalmasn salayan zel ynetim planlarnn
dikkatle hazrlanmas iin bir temel oluturacaktr.
AEP Barselona Szlemesi Birinci Btnleik Deerlendirmesi 2011'de tamamlanmtr. Bu deerlendirme, Akdeniz'deki ekosistemlerin fiziksel ve ekolojik zellikleri, deniz
evresinin durumunu etkileyen basklar, ky ve deniz ekosistemlerinin durumu veya koullar ve eilimlerin devam
etmesi durumunda ekosistemlerden beklenen tepkiler dahil
olmak zere, ekosistemlerin genel durumuyla ilgili bilgiler
iermektedir. Birinci Btnleik Deerlendirme'nin amac
havza leindeki ncelikli temel konular belirlemek ve
ynetim abalarn desteklemek iin gerekli bilginin nerede
mevcut olduunu ya da nerede toplandn tanmlamaktr.
Ayrca Birinci Btnleik Deerlendirme, Akdeniz lkelerinin
bilimsel aratrma izleme almalarn ynlendirmek iin
bilgi boluklarn ortaya koymaktr.

OBIS tarafndan
raporlanan tr says
1
2-5
5 - 30
30 - 450
450den fazla
Kaynak: Okyanus Biyocorafya Bilgi Sistemi (OBIS), online veri taban, Aralk 2011

Akdeniz lkelerinde IUCN Krmz Liste kategorisindeki tr says

100
Nesli tkenmi

Kritik olarak nesli tehdit altnda

Kaynak: IUCN, Akdeniz: Tehdit altndaki Biyolojik eitlilik Scak Noktas

200

AKDENZ DENZ VE KIYI EVRESNN DURUMU 2012

300
Nesli tehlike altnda

400
Hassas

500

Tehdit altnda
Not: Amfibileri, kular, kkrdakllar, yengeleri,kerevitleri,
endemik tatlsu balklarn, memelileri, yusufuklar ve srngenleri kapsamaktadr.

Birinci Btnleik Deerlendirme'nin nemli bulgular unlardr:

Blgeye zg olmayan trler

1. Ky ve deniz habitatlar Akdeniz'de yaayan her canlya deerli ekosistem hizmetleri sunar. Kayalk zeminler ve deniz yosunlar gibi eitli doal habitatlar bu hizmetleri salar. Balklk
kaynaklar ve turizm deerleri, ekonomik deerler gibi baz
hizmetlerin grlmesi nispeten daha kolaydr. Atk zmlemesi,
ulatrma, karasal kyy frtna zararlarndan koruma ve yeryzndeki hayat mmkn klan ekolojik dengelerin devam ettirilmesi gibi deerli hizmetler, ekosistemler tarafndan sunulmaktadr.

10 yllk sre iinde yeni tr says

120
Fitoplankton
Zooplankton
Balk
Fitobentos
Zoobentos

100
80
60
40

2. Akdeniz ky ve deniz sistemlerinin salad hizmetlerin

nemi bariz bir ekilde grlse de, Birinci Btnleik Deerlendirme ekosistemdeki bozulmann devam ettiini gstermektedir. Blgeden blgeye younluu deien basklar ve etkiler
yledir:
ehirleme ve turizmdeki gelimeler sonucu oluan ve
habitat kaybna ve bozulmaya yol ap, erozyona/ky eridi
dengesinin bozulmasna neden olan kysal gelime ve
yaylma;

20
0
nce
1900

1910 1920

1930 1940 1950

1960 1970 1980

1990 2000

Kaynak: Deniz kirlilii gstergeleri, UNEP/MAP, 2005.

Blgeye zg olmayan trlerin yaylm

Topluluk yapsn, ekolojik sreleri ve ekosistem hizmetlerini

etkileyen ar balklk, tesadfi avlanma veya yan avlar;
Deniz dibi yapsn bozan, dip trol ve dier yntemler de
dahil tahrip edici balklk;
zellikle ehirleme ve sanayilemeden kaynaklanan fakat
rmeyi nleyici kimyasallarn ve atmosferik girdilerin de
neden olduu kirlilik sonucu sediman ve biyotann kirlenmesi;

Blgeye zg olmayan trler

1 - 10
11 - 30
31 - 50

Bazen trofikasyona ve hipoksiyaya fakat dzenli olarak

ekolojik dengesizliklere (dk su kalitesi ve yosunlama
gibi) neden olan ar besin maddesi varl;

51 - 10 0
101 - 20 0
200den fazla

Kaynak: Deniz kirlilii gstergeleri,

UNEP/MAP, 2005.

Son derece dikkat eken yeni konular ortaya kmaktadr:

Desalinasyon ve etkileri,
Mavi yzgeli orkinos besicilii de dahil olmak zere
su rnleri yetitiricilii;
Birbirinden farkl ve elikili kullanmlar iin alanlarn ve
bu kstl alanlara eriimin azalmas sonucu kmlatif
riskler.

Balklk, denizcilik, enerji, su rnleri ve desalinasyon da

dahil olmak zere denize bal endstrilerin (hem ilevsel
hem kaza sonucu) neden olduu kirlilik ve bozulma;
Birok durumda iklim deiikliinin neden olduu istilac
trlerin yaylmas;
Ticari balklk iin nemli balk reme alanlar olan ve trleri
esiz bicimde bir araya toplayan gei veya nehir az
alanlarnn bozulmas.

4. Veri ve bilgilerde nemli boluklar vardr:

Tepki oluturmak iin basklar ve durumlar eit oranda
deerlendirme becerisindeki boluklar;

3. Koullardaki deiimler 5 yl ncesine gre daha grnr

durumdadr:
Kirletici madde yklenmesini azaltmak iin sarf edilen stratejik abalar sayesinde, su kalitesindeki gelimeler birok
alanda fark edilir dzeydedir. DDT ve ar metaller gibi
zararl maddelerin miktar birok alanda azalmaktadr.

Ekosistemlerde deiime neden olan etmenlerle ilgili

bilgilerin snrl olmas;
S sularda, zellikle kayalk deniz dipleri, gelgit alanlar ve
deniz ayrlarnda ekoloji ve insan etkilerini anlama konusunda nemli bir eilimin olmas.

Akdeniz ve Karadenizde deniz su rnleri yetitiricilii

Hrvatistan

Deniz su rnleri, 2009

1000 ton

Bosna Hersek
Karada

123
82
talya

Yunanistan

32

Fransa

Trkiye
Slovenya

spanya

3
Arnavutluk
Not: Lbnan ve Suriye ile ilgili veri bulunmamaktadr. Fas
Kaynak: FAO istatistik veri taban, Aralk 2011

Cezayir

Tunus

Malta
Libya

Suriye
Lbnan

Kbrs
Msr

srail

KARAR VERCLER N ZET

Akdenizde deniz dibini tahrip edici balklk

Akdenizde deniz dibini

tahrip edici balklk
Yksek

Dk

Not: Deniz dibi blgesi, deniz taban ve deniz tabannda yaayan canllar bulunduu su kolonuna yakn
(ve nemli biimde etkilenen) blmdr.
Kaynak: Ulusal Ekolojik Analiz ve Sentez Merkezi, Akdeniz Kmlatif Etki Modeli, online veritaban, Aralk 2011.

Birinci Btnleik Deerlendirme, ekolojik olarak nemli

olan, biyolojik adan eitlilie sahip veya hassas alanlarla
ilgili ve tm Akdeniz blgesinde ncelikli bir konu olan
potansiyel biyolojik eitlilik kayb hakknda bilgi salamaktadr.
Birinci Btnleik Deerlendirmedeki bilgilerin kullanlabilir
olmasyla, 2011'de Barselona Szlemesi'ne taraf olan devletler Akdeniz'in nceliklerini yanstan ve Avrupa Birlii'nin
Deniz Stratejisi ereve Direktifi'yle uyumlu bir dizi ekolojik
amac, operasyonel ama ve gstergeler oluturmulardr.
Ekolojik amalar, tamamen szlemeye taraf devletlerin
oluturduu AEP Sekretaryas tarafndan yrtlen youn
istiareler srecinde ve AEP ortaklar ile teknik uzmanlarn
katlm sonucunda belirlenmitir.
Sonu olarak, Akdeniz'de Ekosistem Yaklam'nn uygulanmas iin kabul edilen uyumlu ve btnleik bir stratejinin
ekolojik amalar unlar olacaktr:

Biyolojik eitlilik korunacak veya arttrlacak. Ky ve deniz

habitatlarnn kalitesi ve oluumu ile ky ve deniz trlerinin
sayca okluu hkim olan fiziksel, hidrografik, corafi
koullar ve iklim koullar ile uyumlu olacak.
Yreye zg olmayan ve insan faaliyetleri sonucu belli bir
blgeye gelmi trler, ekosistemi olumsuz ekilde etkileyecek sayda olmayacak.
Ticari olarak kullanlan sekin balk ve kabuklu deniz
rnlerinin nfusunun biyolojik olarak gvenli bir snr
olacak. Nfus ya ve boyut dam salkl bir stok olduunun gstergesi olacak.
Kaynaklarn kartlmas veya insan kaynakl evre deiimleri sonucu denizdeki besin ann bileenlerinin deiimi,
besin a dinamiklerini ve buna bal olarak canll uzun
vadede olumsuz olarak etkilemeyecek.
nsan kaynakl trofikasyon ve zellikle biyolojik eitliliin
azalmas, ekosistemde bozulma, zararl yosun oluumu ve
dip sularnda oksijen yetersizlii gibi olumsuz etkileri yok
edilecek.

Akdenizde ortalama yzey retkenlii ile trofik ve hipoksik scak noktalar

Hipoksik alan (1960-2010)

trofik alan (1960-2010)

Yzey retkenlii
2003-2007
Dk

Yksek

AKDENZ DENZ VE KIYI EVRESNN DURUMU 2012

Kaynak: WRI, trofikasyon ve Hipoksi nteraktif Haritas, Aralk 2011,

UNEP/WCMC, Okyanus Veri zleyicisi online veritaban, Aralk 2011,
www.unep-wcmc.org

Akdenize dklen tatlsu nehirler

Po

Rhone
Ebro

Drin
Tevere

NorthWestern

Adriatic

Nestos
Ceyhan

Tyrrenian

South-Western

Alboran

Ionian

Shellif
Moulouya

Aegean

North
Levantine

Central

Ortalama tatlsu ak
yl/km3

South
Levantine

120
50
20
3

Nile

Yllk meteorolojik nehir dearj

saniye/km3

10

150

500

1 000

1 500 1 800

Kaynak: Struglia, M., V., et al., River discharge into the Mediterranean Sea: Climatology
and aspects of the observed variability, ENEA, 2004; Ludwig, W., et al., River discharges
of water and nutrients to the Mediterranean and Black Sea: Major drivers for ecosystem
changes during past and future decades? Progress in Oceanography, 2009.

zellikle ncelikli bentik habitatlarda deniz tabanndaki

btnlk korunacak.
Hidrografik koullarn deiimi ky ve deniz ekosistemlerini olumsuz etkilemeyecek.
Ky alanlarnn doal dinamikleri ve peyzajlar korunacak.
Kirleticilerin ky ve deniz ekosistemleri ve insan sal
zerinde nemli etkileri olmayacak.
Deniz ve kydaki pler deniz ve ky evresini olumsuz
olarak etkilemeyecek.
nsan faaliyetlerinin sebep olduu grltlerin deniz ve
ky ekosistemleri zerinde nemli bir etkisi olmayacak.

Ekosistem Yaklam yol haritasnda belirlenen amalar

dorultusunda bir sonraki adma gemek iin tavsiye edilenler iki tr politikaya younlaacaktr:
Ekosistem Yaklam srecinde belirlenen nceliklerden
doan sektrel politikalarn zellikle szlemeye taraf
devletlerin anlamaya vard Ekolojik Amalara younlamas,
Akdeniz evresinin durumunu ve evresel eilimleri
bilimsel tabanli karar almay destekleyecek biimde
izlemek iin sistematik, kapsaml, btncl ve etkili bir
rejim oluturacak politikalar.

Deniz yzey scaklnda art

Scaklk art
Dk

Yksek

Kaynak: Ulusal Ekolojik Analiz ve Sentez Merkezi, Akdeniz Kmlatif Etki Modeli, online veritaban, Aralk 2011.

KARAR VERCLER N ZET

AKDENZ'N DENZ VE KIYI EVRESNN DURUMU

2012
Szleme'ye taraf olan devletler AEP'nin ekolojik amalarn
kapsaml bir ekilde tartm, bu konuda anlamaya varm
ve dier blgesel deniz deerlendirme ve ynetim abalaryla uyumlu bir ekilde bu amalar gelitirmilerdir. Bunlar,bir
sonraki Akdeniz Deniz ve Ky evresi Durum Raporu (AKDR)
iin salam bir temel oluturmaktadr.
AKDR iin temel bilgi kayna Birinci Btnleik Deerlendir- me'dir. Szlemeye taraf olan devletler, Birinci Btnleik
Deerlendirme iin Akdeniz'in fiziksel, kimyasal ve biyolojik
zellikleriyle ilgili anlk grntler ve eilim bilgileri tedarik
etmitir. Rapor, Akdeniz alt blgeleri hakknda birok bilimsel
bilgiyi derlemekte ve zetlemektedir.

Birinci Btnleik Deerlendirme, Birlemi Milletler evre

Program (UNEP) / AEP Koordinasyon Birimi himayesi altnda,
blgesel ve ulusal danmanlarn katklaryla, lkelerin atad
uzmanlar tarafndan yeniden incelenerek, lke yetkilileri
tarafndan yorumlanarak ve GESAMP (Deniz evresinin
Korunmas Bilimsel Ynler Uzman Grubu) tarafndan bamsz olarak deerlendirilerek, UNEP /AEP bileenleriyle, MED
POL (Ege-Akdeniz Kirlilik zleme Projesi), BP/RAC (Mavi Plan
Blgesel Faaliyet Merkezi) ve SPA/RAC (zel evre Koruma
Alanlar Blgesel Faaliyet Merkezi) tarafndan hazrlanan alt
blge raporlarna dayanarak hazrlanmtr.

Eser metallerin ortalama konsantrasyonlar

keltide

Kurun

Kurun

Konsantrasyon , g/g dw

Konsantrasyon , g/g dw

20ye kadar

47 to 218

1.56ya kadar

3.75 - 8.15

21 to 46

219 to 370

1.57 - 3.74

8.16 - 28.05

Kadmiyum

Kadmiyum

Konsantrasyon , g/g dw

Konsantrasyon , g/g dw

0,6ya kadar

2.1 - 4. 5

0.80e kadar

1.16 - 2.00

0.7 - 2. 0

4.6 - 64. 1

0.81 - 1.15

2.01 - 3.91

Cva

Cva

Konsantrasyon , g/g dw

Konsantrasyon , g/g dw

0.15e kadar

0.76 - 7. 5

0.01e kadar

0.02 - 0.22

0.16 - 0.75

7.6 - 81. 3

0.23 - 0.53

5.3 - 3.69

Not: Ky devletleri tarafndan konsantrasyon lmlerinin raporland yerlere ilikin bilgiler bulunmaktadr.

Mavi midyelerde (Mytilus galloprovincialis)

AKDENZ DENZ VE KIYI EVRESNN DURUMU 2012

Akdenizde deniz zerinde yaylan petroln dalm

Petrol sznts younluu, 2004

Yksek

Dk

Kaynak: UNEP/MAP,, Akdenizde Kalknma ve evre Durumu, 2009.

Kalc Organik Kirleticilerin

ortalama konsantrasyonu
Mavi midyelerde (Mytilus galloprovincialis)
UNEP'in Deniz evresi Durumu Hakknda Ulusal Rapor Hazrlama Klavuzu'na gre ve Akdeniz'in zel artlar gz nne
alnarak oluturulan hedefler yledir:

HCBs

Konsantrasyon, g/g dw
0.3e kadar

1.5 -3.5

0.4 - 1.4

3.6 -7.6

DDTs

Son zamanlarda evresel artlarda meydana gelen

deiimleri vurgulayarak ve insan faaliyetlerinin etkilerine genel bir bak sunarak Akdeniz deniz ve ky evresindeki durumun, etmenlerin ve basklarn mevcut bir
tablosunu hazrlamak;
Akdeniz lkeleri ve UNEP / AEP tarafndan belirlenen ve
hlihazrda byk zorluklara sebep olan blgesel
endieleri ve ortaya kan sorunlar aydnla kartmak;
Ekosistem Yaklamnn devaml uygulanmas iin ve
zorluklarn hem ulusal dzeyde hem de blgesel ve
kresel balamda stesinden gelmek amacyla Akdeniz
evresini etkileyebilecek insan faaliyetlerini ynetmek
zere, gelecee dair yol haritalar izmek.

Konsantrasyon, g/g dw
40a kadar

131 - 1 500

41 - 130

1 501 - 2 579

PCBs

Etmenler - Bask - Durum - Etki - Tepki erevesi raporun

kurgusunda aadakilerle birlikte yanstlmaktadr:
Akdeniz blgesindeki temel etmenler (bir ekosistemde
dorudan ya da dolayl olarak deiiklik yaratan doal ya
da insan kaynakl her trl faktr) hakknda genel bilgiler
veren ve Akdeniz Havzas hakknda bir geri plan tanmlamas yapan bir giri;
Arlkl olarak byk basklara yer veren bir blm;
Akdeniz'in temel ekolojik zelliklerinin durumu hakknda
bir blm;

Konsantrasyon, g/g dw
36ya kadar

91 - 190

37 - 90

191 - 367

Temel bilgi boluklarn analiz ederek ve Ekosistem

Yaklam'nn uygulanmas iin gelecekte izlenecek
yollar tartarak deniz ve ky evresinin durumu hakkndaki temel bulgularn altn izen bir kapan blm.

Kaynak: Akdenizde tehlikeli maddeler: Mekansal ve anlk deerlendrme, UNEP/MAP-MEDPOL, 2011.

KARAR VERCLER N ZET

Akdeniz'de deniz pleri trleri

%

20
Plastik

Ahap

40
Metal

Giyisi

60

80

100

Kat

Kaynak: UNEP/MAP, MEDPOL, Akdenizde Deniz plerinin Durumu Deerlendirmesi, 2011.

Rapor, Akdeniz'de evrenin durumu ve basklar hakknda

Birinci Btnleik Deerlendirme Raporu iin toplanan
bilgilere dayanarak Etmenler - Bask - Durum - Etki - Tepki
erevesinin ilk esini vurgulamaktadr. Etmenler, basklar ve durum hakkndaki bu vurgu Ekosistem Yaklam'nn
daha fazla uygulanmas iin bir temel oluturmaktadr. yi
Cevresel Durumu tanmlamak ve hedefler koymak iin kapsaml ve ulalabilir bir referans salamaktadr. Hedef koyma
sreci ve ilgili uygulama planlar, insan faaliyetlerinin sosyoekonomik etkilerinin gz nne alnmasn ve bu etkilere
gemite ve bugn verilen tepkilerin ne kadar etkili olduunun analiz edilmesini zorunlu klmaktadr. Bu etki ve tepki
analizlerinin sonular, ileride AKDR'lere dnecektir.

Deniz plerinin kayna

Evsel atklar
Turistik tesisler
plklerden kaynakl szntlar
Nehir ak
Tekneler
Kasaba kaynakl atklar
Gemiler
Dier
0

Ekosistem Yaklam izleme sonularn ky ve deniz evresi

durum raporlamasna dntrmek, her iki sre iin de
faydal olacaktr. Ekosistem Yaklam'nn dngsel karakteri
sayesinde, belirlenen ekolojik amalar dorultusundaki
sistematik ve dzenli raporlama:
Belirli basklarn etkileri zerine aratrma yapmay tevik
eder;
Ynetim tepkilerinin deerlendirilmesi iin eilimlerin
analiz edilmesini salar;
evre Durumu raporlarndan gelecekte doacak tavsiyelerin ynetime ynelik olmasn garantiler;
Devletlerin Barselona Szlemesi ve Protokollerine,
programlarna ve dier erevelere (rn. Avrupa Birlii
Deniz Strateji ereve Direktifi) ynelik i raporlama
zorunluluklarn yerine getirerek bir kez raporlama yaklamna katkda bulunur.

10

AKDENZ DENZ VE KIYI EVRESNN DURUMU 2012

Kaynak: UNEP/MAP-BP/RAC,2009.

10

12

14

16

Akdeniz, ekolojisi ve sosyal boyutlar karmak olan bir denizdir. Youn bir ekilde
kullanlan ve son derece deerli olan bu denizin havzasna yirmi bir lkenin snr
vardr. Akdenizin Kirlilie Kar Korunmas Szlemesi (Barselona Szlemesi),
szlemeye taraf olan devletler iin gerekli bilgilerin paylalmasnn yan sra, kabul
edilebilir hedefler ve standartlar konulmas konusunda kritik bir ereve oluturmaktadr. Barselona Szlemesi'nin taraflar olarak Akdeniz lkeleri, Avrupa Birlii ile
birlikte srdrlebilir kalknma iin blgesel ve ulusal planlar desteklerken,
Akdeniz'in deniz ve ky evresini korumada ortaya kan zorluklara kar koyma
konusunda kararldr.
Barselona Szlemesi'nin, bu szlemenin protokollerinin ve stratejilerinin temel
hedefi, Akdeniz blgesinde evreyi gelitirecek gerek deiimleri etkilemektir. Bu
hedefe ulamak iin ilerleme kaydedilip kaydedilmediini belirlemek ve nerelerde
daha iyi bir performans gerektiini ortaya koymak son derece nemlidir.