1

Kaynak Yaynlar No: 466

Yaync Sertifika No: 14071
ISBN: 978-975-343-464-5 (Tk. No)
978-975-343-470-6 (2. Cilt)
1. Basm: Ekim 2006
8. Basm: Temmuz 2015
Genel Yayn Ynetmeni
Sadk Usta
Teknik Hazrlk
Analiz Basm Yayn
Bask ve Cilt
Ertem Basm Yayn Datm Sanayi ve Ticaret Limited irketi
Bakent Organize Sanayi Blgesi 22. Cadde No: 6
Malky - Temelli / ANKARA
Tel: 0312 64016 23
Sertifika No: 26886
Bu kitabn yayn haklar Analiz Bas. Yay. Tas. Gda Ticaret ve Sanayi Ltd. ti.nindir.
Eserin btn haklar sakldr. Yaynevinden yazl izin alnmadan ksmen veya tamamen alnt yaplamaz, hibir ekilde
kopya edilemez, oaltlamaz ve yaymlanamaz.

ANALZ BASIM YAYIN TASARIM GIDA TCARET VE SANAY LTD. T.

Galatasaray Merutiyet Cad. Kardeler Han No: 6/3
Beyolu 34430 stanbul
web adresi: www.kaynakyayinlari.com e-posta: iletisim@kaynakyayinlari.com
Tel: 0212 252 21 56-99 Faks: 0212 249 28 92

Turan Dursun

DN BU-2
Hz. Muhammed

NDEKLER

NSZ

13

MUHAMMED

19

MUHAMMEDN CNSEL HAYATI

Muhammedin ehveti ve Tanrs
ie Neden Byle Diyor?
Muhammedin Hevs, Adaletin nne Geiyor
Muhammedin ehvetinin nemi
Muhammedin Kar Saysna Konan Snr
Muhammedin Kar Saysndaki Snr Kalkyor
Karlar inde Ayrcalkl Olanlar
ie: Gnm Kimseye Vermem!
Muhammedin Karlar Arasnda Hizipleme
Karlar: Adalet steriz!
Muhammed Aldrmyor
Muhammed: Bana Vahiy, Yalnzca ienin Gnnde Geliyor!
Karlar, Muhammedin Kz Ftmay Araya Koyuyorlar
Ftmann Aracl da Bir Sonu Vermiyor
Karlar, Zeynebi Araya Koyuyorlar
Zeyneble ienin Kavgal Tartmas
49 Yandaki Adam (Muhammed),
6 Yandaki Bir ocuk (ie) ile Evleniyor
ie 9 Yandayken 52 Yandaki Muhammedin Koynuna Veriliyor
Bir Kz 9 Yana Geldiinde, slam Hukukunda
ehvet Konusu (Mteht) Oluyor
ienin Kaybolan Kolyesi ve Safvan
Olayda Akla Gelen Sorular
ie Zina ile Sulanyor
Beklenen Vahiy Bir Trl Gelmiyor
Muhammed: ie! Byle Bir Suun Varsa Tevbe Et!

21
21
22
22
23
24
24
24
25
25
25
26
26
26
26
27
27
27
28
29
29
30
30
31
31

Ve Sonunda Vahiy Geliyor

ienin Zina Etmediine likin 18 Ayet Birden niyor
Yine Sorular
Yzlerce damla Gzel Cveyriyye in Beraat
Muhammed, Tutsak Kadnlarn Irzlarna Geilmesine zin Veriyor
Muhammedin Marya ile Hafsann Yatanda Yakalanmas
Muhammed: Vallahi Billahi Marya ile Bir Daha Yatmayacan!
Muhammedin ehvetinin Zeyneble Daha Doyurucu Bir Karlk Bulmas
Muhammedin Zeynebi de Karlar Arasna Katmasnn yks
Muhammed ve Gzel Safiyye
Safiyyenin Ailesinden Kiiler kenceyle ldrlyor
Muhammed, Safiyyeyi Dhyenin Elinden Alyor
Safiyyeyi Muhammed Neden Almt?
Bu Gerekede Mantk Var m?
Muhammedde Neden ok Kadn Vard?
Muhammed, Cinsel likilere Ne Kadar Zaman Ayryordu?
MUHAMMEDN CNSEL HAYATI DAVASINDA SAVUNMA
Hz. Muhammedin Cinsel Hayat Davasnda
Mahkemeye Sunulan Noterden Onayl Belgeler ve evirileri

31
32
32
33
35
36
36
37
38
40
41
42
42
42
43
44
46
57

PEYGAMBERN KARILARI VE CARYELER

evde
ie
Zeynep
Hafsa
mm Habibe
mm Seleme
Cveyriyye
Safiye
Harisin Kz Meymune, Huzeyme Kz Zeynep
Esma ve Amre
ki Cariye: Marya ve Reyhane

116
117
117
118
119
119
119
120
121
122
122
122

MUHAMMEDN DOKTORLUU
Muhammedin Hastalklara Bak
Tkrkle Tedavi
frkle Tedavi
frkle Tedavinin Alanna Giren Hastalklar

123
123
125
125
126

frkle Tedavi creti ve Muhammedin Pay

126

frkle Tedavide El Srme, Okama

Deliliin frkle Tedavisi
frn Hastala Kar Koruyuculuu
Hastala Kar Temizlik

127
128
128
129

EYTANIN EL MUHAMMEDN ELNDE

Muhammed, eytann Elini, Yemekte Yakaladna Ant iyor
Muhammed, eytann Sol Elle Yediini Aklyor
Cinlerin ve Hayvanlarnn Yiyecekleri

130
130
131
131

MUHAMMEDN EYTANI
DREE BALAMAKTAN VAZGEMES
eytan Yere Yatrdm, Bouyordum
Cinin eytann Diree Balanmas
eytan Zart Diye Ses kararak Yellenir

133
133
134
135

MUHAMMEDN CN IKARMASI
Ey Cin! Gel Bu Gvdeden k!
Dayakla Cin karma
Muhammedin Cin karmas

136
136
137
138

BY VE MUHAMMEDN BYLENML

139

HEVNIN ANLAMI
Muhammedin Cinsel Hayat / Eletirilere Yantlar

141
141

MUHAMMEDN RETMENLER M? BELAM, YA,

ADDAS, YESSAR, CEBR, RANLI SELMAN...
Konuya likin Kuran Ne Diyor?
man Nereli?
Ayetteki Cevap

144
144
145
147

MUHAMMEDN STHBARAT TEKLATI

Ebu Sfyan Cezasn Bulmalyd
Souk Sava Srdrenler
Mekke Casusu
Peygamberin Sa Kolu
Sava, Hile Yapma Sanatdr
Bir, Ani Bir Baskn nledi

150
150
151
151
152
152
153

Huzur Kamt
SLAMIN BADET KAYNAI: GNE KLT

153
157

ATATRKE GNDERLEN SOLUK KESC BR RAPOR

Ya tekiler?
Raporun erii: slamdaki badetler Gne Tapm Kaynakl
ki Yol
Kuran Gne Tapmnn da inde Bulunduu
Yldz Tapmn Resmen Tanyor
slam da, Tpk Gne ve Ay Kltlerinde (Sbilikte)
Olduu Gibi Gnee, Aya Ayarl
Gnein Kaymaya-Kprdamaya Balamas Zaman ve
Nedeniyle Namaza Bala
Kuranda, brhim Peygamberin de Yldza, Aya ve
Gnee Tanrm Dedii Belirtilir
Dinin Paylaamad brhim, Bir Sbiydi
Muhammed de, lk Zamanlar Sbi Diye Tannyordu
slamn nan ve badetlerindeki Birok Szck de,
Sbiliin Temel Dili Olan Sryanca, ramca Kaynakldr
Asl Kaynak Neden slam Deil de, Sbiliktir?
Yldz Tapm, Gne Tapm, Ay Tapm ve
Bunlardan Oluan Sbilik, Dinlerin En Eskisidir
Sbilik de Mnzel (Gkten nme) Bir Dindi
Ama Bozulmutu Yutturmacas
Sbilikten slama Geenlerin Kimi Dorudan,
Kimi de Yahudilik, Hristiyanlk Yoluyladr
Sbiliin Tapnaklar, Kuranda,
Tanr Adnn ok Anld Tapnaklar Arasnda Anlyor
Kbe Bir Gne Tapna Olarak Yaplp Kullanlmtr
Sbiliin teki Dinlere de Geen badetlerinin Asl Yurdu Neredir?

157
157
158
159

TAHSN MAYATEPEKN ATATRKE RAPORU

187

LGL YAZILAR VE AIKLAYICI NOTLAR

slam Ansiklopedisindeki Sbiler Maddesi
Kuran Kerim ve Sbiler
Sbilik
Essabiin Essabiun
Sbilik
brahimci Sbi Haniflerin Bir Kitab
Sbilerin nan ve badetleri

219
219
224
243
246
248
250
253

161
165
165
167
167
169
171
172
172
173
174
178
180
183

Harran Sbileri ve Memun (Halife)

Sryan Toplumu ve Sbiler
Sbiler ve nanlar
Ve Taberi Tefsirinden

259
262
265
267

MAYATEPEK RAPORUNA TEPKLER

Tela-Panik
Dergiye Gnderilen Yazlar

269
269
270

SEN AMURDAN YARATTIK -EFSANELERDEN SLAMYETEStk, Luksor Tapnanda

Zeus da amuru Kullanm
Stimerlerde lk Har
Glgamta da Yaratl amurdan
nce Bcekten, Olmaynca amurdan
Tevrattan Kurana
Neden amur
Efsanelerde ve Kutsal Kitaplarda lk Har
Ortadou Tanrlarnn Etimolojik Geliimi

279
279
281
281
282
283
283
284
284
285

ORUCUN KKEN: GNEE TAPMA

Yedi Yldz ve 12 Burca Sayg
Muhammed Peygamber de Sbi Olarak Tannyordu
Oru ncekilere de Farzd
Gnee Ayarl
Meksika Nere, Arabistan Nere?
Artk Giriin Karlarnza
Peygamberin Hayatnda 8 Ramazan Var

286
286
288
288
289
290
290
291

SLAM ULEMASI YZYILLARDIR TARTIIYOR

Fatmann Kuran Bizim Kuranmzn Misliymi
Fasll Hitab Fi sbat- Tahrif-i Kitab- Rabbil Erbab
Humeyni de Kuran Kerimin Tahrif Edildiini ddia Ediyor

296
292
293
294

TEK YOL DUA

Silahl Mdahale Duas Yok mu?
Yalvarsnlar Diye
Cinsel Birleme ve Alk
Erkek ocuk Dourmak in
Czzama, Akrep Sokmasna Kar

296
297
297
297
298
299

Haset ve Vesvese
ldrmaya Kar
Arlara Kar
Fel ve Yaralanma
hmalcilik
zntl Durumlar
Kkrtmalar
Horoz ve Merkep
Doal Olaylarda Dua
Yatarken ve Yemekte
rktc Yerler
Ayak Kaymas
Senin Bana Gelen
dl in
Alakgnll ve Gizlice
Sonumuzu Hayreyle!
Turizm Gelitirme ve Eitim Vakfnn Duas

299
300
300
301
301
301
302
302
303
304
304
305
305
306
306
307
307

SLAMIN TEMELNDEK YALANLAR

Hadis Uydurmacl
Kime, Nasl Gvenirsiniz?
Yalancy Kovalayann Yalancl

309
309
313
316

SLAM VE DDET

325

CHAD
I) Tanm
A- Szlk Anlam
B- slamda Yklendii Anlam
II) Sresi, Kimlere Kar Olaca ve Hkm
A- Sresi
B- Cihadn Kimlere Kar Olaca
C- Cihadn Hkm
III) Cihad Srasnda Neler Olur?
A- ldrme
B- Yakma-Ykma ve Yama
C- Yalan, Hile, Tuzak
IV) Cihadn Fazileti (stnl-Sevab-dl)

327
327
327
327
328
328
328
330
330
330
335
336
336

SLAM VE DDET
El ve Ayaklar apraz Kesin

338
340

10

Kanlarnz ve Mallarnz Kurtarmak stiyorsanz

Komnist ldrmek Yz Kere Hicaza Gitmekten yidir
Yaptnz Alverie Sevinin!
Suu, Eletirmekti
Kadnlar ve ocuklar Onlardansa
Atete Yakmak Allaha Ait Ama...
Evlerini, Aalarn Yakn!
Vaat Edilen Ganimet
Ksas Size Farz Klnd
Deriler Pitike Yenilenecek
Trkler kenceye Alk
Drt Halifeden n Mslmanlar Baklad

340
341
342
342
343
343
345
345
346
346
347
347

DYANET KURANINDA BYK YANLI

Orijinal Kuran Yok
slamn Namus unu Kurtarmaya Soyunanlar
Bayram Deil Seyran Deil Sabaha
Ne Oldu da Bylesine Bir Cokuyla Ortaya Atld?
Yaratlan Heyecanla, Ayasofyay Cami Yapma Giriimleri,
Dikkatlerden Uzaklatrlmak steniyor Olmasn!
Tm Uzmanlar, Sabahn Yanl Diye Sunduu evirinin
Doru Olduunu Belirtmekte Birleiyor
Rbn Mfredat
Kurandaki okanlaml Szckleri nceleyen Kitaplar
Tm Tefsirler de Ayn Anlam Veriyor
Arapa Tefsirler
Trke Tefsirler
Asl Kaynak Tevrat
Sabahn Kayna Kimdir ve Nedir?
Sabahn Gngr Mengsnn Kuran Kurtarcl
Ve Kltr Bakan Namk Kemal Zeybekin Din-slam Kurtarcl
Diyanet slam Kurtarcl in Yalana Bavuruyor
Diyanet leri Bakanln,
Bu Konuda Drstle ve Tartmaya aryorum

349
349
350

KURANIN NE DED
Nefsi Katletmek, Kuranda, Her Yerde
Adam ldrmek Anlamnda

362

SLAMCI NEDEN NTKAMCIDIR?

Muhammedin Ureynelilere Yaptrd kence

365
367

351
351
352
353
354
354
355
356
356
357
358
360
360
361

363

11

SLAM KAVRAMLAR SZL

368

SLAM NCES DNEMDE KIZ OCUKLARININ

DR DR GMLD YALANI
Kz ocuklar ve slam ncesi Dnem

370
371

SLAMCILARIN AKSOYU YARGILADIINA EMNM

Zamanlama
Mmaattan Cihada
slamclar Ekonomik Tabana Oturdu
Suudi Arabistan, ran, Libya
Aksoyu ldrme Kararn Dnya slam Cemaati Ald
Trkiye Dar-ul Harb mi?
slamclar Kullanan Duruma Geti
ran Radyosunun lm Listesinde Aksoy Vard
Hatmehaceganda Valiler, Jandarma Komutanlar
Evrenin lahiyat Yaveri
Kaabn Planl ldrl
Seilmi Hedeflerin ilki
stanbulun kinci Fethi!

375
375
375
376
375
376
377
377
377
378
378
379
379
380

SLAMDA KENCE

381

TURAN DURSUNUN ALIMA NOTLARI

383

DZN

399

12

NSZ

21 ubat 1990 gn Gen ilesine gitmek zere Binglde otobsten indim.

Arkamdan be-alt gen daha otobsn kapsndan atlyor ve koarak bana geliyorlar.
Siz Dou Aabeysiniz deil mi?
Evet, merhaba.
Biz Solhan Medresesi talebeleriyiz. Sizleri ok seviyoruz. 2000e Doruda Turan
Dursunun yazlarn srekli okuyoruz. Bizi slamiyet ve dinler konusunda ok
aydnlatyor...
Bingln Solhan ilesindeki medrese talebeleri slamiyeti artk Turan Dursundan
reniyorlard.
Karabkte Sosyalist Parti yneticisi arkadala gryorum. Demir-elik
Fabrikasnda ii. Kendisi ve ei iki yl nce tarikat mensubu. Turan Dursunu
okumaya balyorlar. slam bilmiyormuuz. Turan Dursun retti bize diyorlar.
Trkiyenin neresine gitsem, Turan Dursunun rencileriyle karlarm. Binalar,
salonlar, ktphanesi, kafeteryas olmayan bir Turan Dursun niversitesi var. Bir
profesr ve yzbinlerce renci. Diploma almak iin deil, aydnlanmak iin ders
alnan bir niversite. Tek bir insan, bir halka retmenlik yapyor. Hi abartma yok bu
gzlemde. ciltlik Din Bu, Kulleteyn, Allah, Kuran adl kitaplarnn basklar
yzbinlere ulat, kitaplar elden ele yaylyor, yastk altlarna girdi, byk bir merak ve
tutkuyla okunuyor.
slamn toplumumuzda bin yllk bir tarihi var, ama insanlarmz slam da dinleri de
bilmiyor. Toplumumuzun bin yln etkileyen bir ideoloji, aslnda ok yzeysel
tannyor. Toplumumuzun bilincine ancak kalplarla, trensel davran biimleriyle
sokuturulmu bir slam var. Tartlmayan bir ideoloji renilemiyor da. slam
yzyllar boyunca feodal hkim snflar iinde, ulema arasnda, medreselerde dar bir
evre iinde skm kalm. Geni halk kitleleri ise, slam o Arapa dualar anlad
kadar renmi, yani renememi. lgintir, slamn halkn geni kesimlerine bir
ideoloji olarak pompalanmas yenidir; zellikle son 20 yln olaydr. ryen bir
burjuvazi, toplumu kendi statkosuna slami ideoloji araclyla balyor. Bunun iin
arkada kalan bin yln hkim snflarnn elinde olmayan aralara sahiptir: Basn,
televizyon, radyo, okullar, Kuran kurslar, vakflar, slami ideolojiyi gemile

13

karlatrlamayacak llerde yayyorlar. Bugn tarikat a, toplumumuzun Osmanl

dneminden ok geni kesimlerini sarmtr.
Daha arpc gerek ise, slamc eitimin slam retmediidir. slam, 1 400 yllk
bir gereklik olarak ancak slamn dndan retilebiliyor. te Turan Dursun, kendi
inand dini bilmeyen bir topluma, o dini retmeye balamtr. Bilgisiz ky
vaizlerinden, kasaba hocalarndan, eyhlerden, imamlardan, mftlerden, imam hatip
okullar ve ilahiyat fakltelerinden, Diyanet lerinden, tarikat ulemasndan
renemediimiz slam, kendi kaynaklarndan Turan Dursun araclyla reniyoruz.
Turan Dursunun slam ulemasna iki stnl vardr. Birincisi, geree baldr.
kincisi, slam ve dinleri onlardan ok ok daha iyi bilmektedir. slam ulemasnn
Turan Dursunun bilgisi karsnda nasl eziklik duygusu iinde bulunduu biliniyor.
Bugn insanlarmz, Turan Dursunu okuyarak Cumhuriyet Devriminden sonraki en
kapsaml Aydnlanma olayn yayorlar. Turan Dursunun yakt bilgi ,
tarikatlarn, medreselerin, Kuran kurslarnn, dinsel kurum ve evrelerin derinliklerine
kadar girmektedir. Dahas bu olay, devletin dinci ideolojiyi yukardan aaya topluma
pompalad bir dnemde gerekleiyor.
20 Haziran 1986 gn Cumhurbakan Kenan Evrenin bakanlnda. Babakan
Turgut zal ve Genelkurmay Bakan Necdet ru, Devlet Bakan Mesut Ylmaz ve
dier yelerinin katlmyla toplanan Atatrk Yksek Kurulu, Trk-slam sentezini
temel alan resm bir kltrn btn millete alanmasn ngren, zerinde gizli
damgas vurulmu bir raporu kabul etmiti. (Bkz. 2000e Doru, say 4, 25-31 Ocak
1987. Raporun tam metni iin bkz. Saak, say 44, Eyll 1987, s.29) CIAnn Ortadou
Masas eflerinden Graham Fullerin Trkiyeye Ilml slam uygun bulduunu
hatrlayacak olursak, Turan Dursunun Aydnlanma hareketinin ne denli byk
glerin basksn gslemek durumunda olduunu daha iyi grrz.
Ne var ki, halkn iinden baktnz zaman, iimize umut ve gven doluyor. Tek bir
insan bile, toplumun byk bir ihtiyacna yant verdii zaman, byk bir k oluyor.
Ama o insann bir Turan Dursun olmas gerekli. Daha ocuk yalarda medrese
rahlelerinde balayan mthi bir renme merak, aratrma tutkusu, slam kendi
kaynaklarndan inceleyen 50 yllk bir birikim, eine az rastlanan gl bir vicdan,
yukardan dayatlan hkim ideolojiyi sorgulamada ve ulat gerei topluma
aklamada sarslmaz bir kararllk ve cesaret, insanln aydnlk geleceine ok derin
bir gven duygusu.
Turan Dursunun bir hayatla edindii bu zelliklerinin ekseninde ise, gerek ak
vardr. Turan Dursunun yreine bu nne geilmez tutkuyu ileyen, onu

14

Anadolumuzun dier insanlarndan ayran etkenler nelerdir? Hangi deneyimler, nerede

ve nasl bulunan bir enerji kayna, onu bir k haline getirmitir? yle ya, brakalm
Trkiyeyi. MslUmanl benimseyen toplumlarda milyonlarca insan medreselerde
yetiti, mft oldu. Turan Dursunu o milyonlarn iinden bir k gibi gelecek
yzyllara ynelten itici g nereden geliyor? Hangi olaylar, hangi deneyimler, hangi
dnceler, hangi evreler ve toplumsal ilikiler gzn ocuk yata medresede am,
slam derinlemesine renmi bir mfty, byk bir Aydnlanma savas olmaya
yneltmitir? Turan Dursunu tanma ansn kazananlarn kendi kendilerine sk sk
sorduklar ve toplumla paylamak istedikleri bir sorudur bu.
10 Nisan 1990 gn karlan Sansr-Srgn Kararnamesiyle susturulmak istenen,
daha sonra yayn durdurulan 2000e Doru, okurlarna Yzyl adyla ulat dnemde.
Turan Dursunu yaratan etkenleri aratrmaya karar verdi. Onunla ok geni bir
grme yaplmalyd. Ondaki gerek aknn kkleri, hayat, deneyimleri, birikimi
iinden somut olarak ortaya karlmalyd. zellikle byk dnsel sramann
oluumu aratrlmalyd. Turan Dursunun kendi iinde yaad, dealizm ile
Materyalizm arasndaki, yanlsama ile gerek arasndaki elimeler birer birer almal,
kendisini ama sreci btn boyutlaryla aklanmalyd. Derin bir ahlaki zlme ve
ikiyzlln yaand lkemizde, topluma ve kendi vicdanna kar sorumluluun,
Aydnlanma ahlak ve cesaretinin kaynaklar, Turun Dursunun kiiliinde
somutlanmalyd.
ule Perinek, bu amala Turan Dursun ile 21 Haziran 1990 Perembe gnnden
balayarak birka gn sren uzun bir grme yapt. Grmenin tamamna yakn ses
bantlarna kaydedildi. Turan Dursunun vapurda ve Caalolu yokuunu trmanrken
anlattklar ise, elyazsyla tutulan notlarla saptand.
Turan Dursun, bu grme yaymlanmadan 4 Eyll 1990 gn karanln
kurunlarna hedef oldu. Grmenin baz blmleri zet halinde ldrlmesinden
sonraki ilk Yzyl (2000e Doru) dergisinde kt. Ancak grmenin tamam ilk kez
elinizdeki kitapla gn na kavuuyor.
Turan Dursun, hayat boyunca dinleri Ortadou tarihindeki dnsel kaynaklaryla
balantl olarak inceledi, ancak dinlerin oluturduu ideolojik dzlemle toplumlarn
maddesi arasndaki ilikiler zerinde younlamad; dinlerin zerinde ykseldikleri
snfsal srelerle balantlar, bu srelerden nasl etkilendikleri ve yine o sreleri
nasl etkiledikleri sorunsalna ynelmedi. Bu nedenle Turan Dursunun dinleri, tarihsel
bir kategori olarak ele almaktan ok Aydnlanma an yaam bir dnyann
penceresinden deerlendirdiini gryoruz. te yandan Turan Dursunun bir ideoloji
olan dine, toplumsal sreleri etkilemede btn tarih boyunca belirleyici roller
yklediini de gryoruz. Kukusuz tarihin belli anlarnda ideolojinin ve styap
kurumlarnn byle roller oynad bir gerektir. Ancak ideoloji ve siyasetin kendisi de,

15

belli toplumsal ilikiler zerinde ykselir, belli ilikileri yerletirmek veya srdrmek
gibi bir ilev grrler.
Ortadounun tektanrl dinleri olan Musevilik, Hristiyanlk ve slamiyete
baktmz zaman, ortak bir payda saptyoruz. Her din de, belli tarihsel dnemlerde,
birbirine yalan meknlarda, belli toplumlarn snflara blnmesine, zel mlkiyeti
kurumlatrmalarna, ticaretin ve meta ekonomisinin geliecei bir dzeni
gerekletirmelerine ynelik ideolojik iklimi yaratmlardr.
Musevilik, bu ideolojik ilevi, Hristiyanlktan ok geri toplumsal koullarda
stlendi. slamiyet ise, Hristiyanlktan zaman olarak alt yzyl sonra ortaya kmakla
birlikte, Ortadouda meta ekonomisinin kysnda kalan daha geri bir blgenin, ticaret
uygarlna katlmasna nderlik etti.
Hristiyanlk ok uzun bir dnem muhalefette kald, ancak Roma imparatorlarnn
benimsemesi zerine zamann sper devletinin ideolojisi haline geldi. slamiyet ise
douundan ok ksa bir zaman sonra devlet kuruluuna nderlik etti ve toplumu
dzenleyen bir rol oynad.
Dinlerin zerinde ykseldii toplumsal ilikiler ve roller, onlarn ideolojik
ieriklerini de belirledi.
Gezegenimizde 8-15. yzyllar arasndaki yedi yzyla baktnz zaman, uygarln
merkezinin slami ideolojiyi savunan imparatorluklarda olduunu gryoruz. Buna
karlk, Avrupada kapitalizmin daha nce gelimesi, Ortaa Skolastiinin kendisini
Hristiyan olarak kabul eden corafyada yklmasna yol at. Kapitalizme geite
nderlii Batya kaptran Dou toplumlar ise, Ortaan penesinde kald.
Hristiyanln veya slamn reform ansn ise, bu dinlerin ideolojik yaplar deil,
var olduklar toplumlarn kapitalistleme dinamikleri belirledi. Akdenizin
evresindeki toplumlarn gelimesindeki eitsizlik, dinlerin oynadklar rollere, parlay
ve snlere de yansd.
Bat toplumlarnda gelien kapitalizm, 19. yzyl sonlarna doru emperyalist
karakter kazanarak, slam toplumlarnn yaad corafyay da hkimiyeti altna ald.
Bat kapitalizmi, girdii Dou toplumlarnda, bir ynyle kapal ekonomileri dnya
ekonomisine aan bir rol oynamakla birlikte, esas olarak o toplumlarda bamsz
gelimenin filizlerini krd, ideolojik alanda ise slam payandalad, aydnlanma
ynndeki her atlm yerli gericilikle birleerek bomaya yneldi.
Trkiyenin Kurtulu Sava ve Cumhuriyet Devrimi, bu tabloda ezilen dnyann
aydnlanma ynndeki ilk gl atlmyd. Burjuvazinin nderliindeki bu aydnlanma
hareketi, Kemalist Devrim dalgasnn inie gemesine paralel olarak geri ekildi.
Cumhuriyet burjuvazisi, kendi kurduu ilikilerin zerine oturduktan sora tutuculat.
Kapitalist sanayilemenin insan malzemesini yaratmaya ynelik olan laiklik hareketi,
daha 1930lardan balayarak kirelenmeye ve giderek talamaya balad. Bylece

16

laikleme, emeki halkn aydnlanmasna sonuna kadar ihtiyac olan biricik snfn, ii
hareketinin sorunu oldu. Bylece laiklik yeni bir ierik de kazand. Burjuvaziye laiklik,
Osmanl otoritesinin toplumsal temelini ykmak, kendi iktidarn pekitirmek ve sanayi
iin gerekli igcn yaratmak iin gerekliydi. i snfna ise laiklik, emeki
iktidarnn itici glerinin aydnlanmas ve zgrlemesi iin gereklidir.
Turan Dursunu aydnlanma mcadelesinde 2000e Doru ile buluturan etkenleri bu
tarihsel srele aklayabiliyoruz. Devrimci dnemde laiklie ynelen burjuvazi artk
emeki halkn aydnlanmasndan korktuu iin, toplumda dincilii destekleyerek
hegemonyasn srdrebiliyor.
Trkiyede emeki halkn siyasal ve ekonomik mcadelesi hi kukusuz ideolojik ve
kltrel alanda aydnlanma mcadelesiyle el ele gidecektir. Laiklik, btn dnya
otoritesini ilahi iradeye dayandran krallklara kar, demokratik devrim
mcadelelerinde ortaya kt ve geliti. Trkiyenin yarm kalan demokratik devrimi,
halkn Ortaa ideolojisinin prangasndan kurtuluunu daha fazla gerektiriyor. Trkiye
halk iin laiklik, mezhep ayrlklarn amak ve birlemek iin de gereklidir.
Turan Dursunu yaratan dinamik, hem bu yzyln bandaki byk devrimci
atlmda, hem de gnmzn emeki hareketindedir. Bir mft, ezilen dnyadaki ilk
gl aydnlanma atlmnn gerekletirdii bir ortamda, emeki halkn aydnlanmay
sonuna kadar gtrme ihtiyacndan g alarak o yakmtr. Turan Dursun, bu
zelliiyle bir Trkiye gereidir. 21. yzylda dnp arkamza baktmz zaman, 20.
yzyl Trkiyesinde gelecei yaratan birka nemli insan abasndan biri olarak
anlacaktr.
Turan Dursun ldrld zaman, Diyarbakr E Tipi Cezavinde tutuklu idim. Ona
halkn duyduu byk sevgiye, orada da tank oldum. Diyarbakrdan eim ule
Perineke yazdm satrlar, yreinde gerek sevgisi olan herkesle paylatm
duygular yanstyordu:
Turan Dursunun vurulmasndan beri Gerek Ak kan alyor. Bizim
toplumumuzda ve Solda da en az olan deere, Gerek Akna skld o kurunlar. Ve
daha nemlisi derinleen bilgiye. Zaten Gerek Ak, derin materyalizm de ancak
bilimde derinlemenin rn olabilir. Bir cengverler toplumunda, gerek
kahramanlk, Materyalizmin insana verdii sade ve gsterisiz kahramanlk, bir elini
gene akana koymu yatyor yle caddenin zerinde ve gazete katlar altnda.
Aslnda kahramanlk szc gitmiyor bu olaya, vermiyor Turan Dursunun
Materyalizmini ve klaan cesaretini.
Gerei ve kendimi nasl yle ksz hissettim, bilemezsin. Kendimize ylesine
acdm ki! imdi biz toplum olarak slam kimden, nasl reneceiz? Kim on yllarn
verecek de, kk yalardan medreselerin boluklarnda yatarak renecek slam?
Turan Dursun, slam hem iinden hem dndan biliyordu. Smerlere, Babile, Msra,

17

Musevilie ve Hristiyanla uzanan kaynaklaryla biliyordu slam.

Onu yitirince, ona ait ne bulabilirim diye deli gibi aradm buralarda. bn Haldunun
Mukaddimesini buldum. Turan Dursun evirmi ve nsz yazmt. Yeniden okudum.
O nsz yazacak ok insan yok. O eviriyi yapabilecek ikinci bir insan yok. 14.
yzyl Arapasn da biliyordu, Peygamber dneminin 7. yzyl Arapasn da.
Yazarken, kafamda somut bir okur kararlatrr ve hep ona hitap edermi gibi
yazarm. Austos aynn Teori dergisinde kan Laikliin Toplumsal, Siyasal, Felsefi
Boyutlarnn birok blmn hep Turan Dursunla konuur gibi yazmtm.
Materyalizmin Ulusal Kaynaklar konusunu ileyen hacimli bir kitaba dnecek
almalarm onunla tartmay o kadar zlyordum ki. O nedenle sana grte Turan
Dursun okudu mu yazy diye sormutum. Uzun uzun, gnlerce konumak istiyordum
onunla, zellikle slama ilikin blmlerde onun uyanlarna, derinletirmelerine ok
ihtiya duyuyordum. Bilimsel alma konusunda cokusu olan, adeta kendinden geen
birka insandan biriydi. O cezbeyi, o sarholuu paylamak bana tarifsiz mutluluk
veriyordu.
Cemal Sreyadan sonra Turan Dursunu da yitirmek, bende hayat ok kurulat ve
renksizleti duygusu yaratt. Yalnz gerek dostlar deil, halis dostluk da vuruldu.
Dostluun erozyona urad bir dnyada asl felaket bu.
Bu nsz bir gerekle balyorum:
Turan Dursuna arkadan sklan kurunlar, Turan Dursun niversitesinin retimini
durduramad. Sanki toplumumuzda slam ve dinleri renme merak byle bir kurun
sesini bekliyordu. Turan Dursunun rencilerinin says, onbinlerden yzbinlere
ykseldi.
Dou Perinek
1 Kasm 1992

18

MUHAMMED

19

20

MUHAMMEDN CNSEL HAYATI

Muhammedin ehveti ve Tanrs

Karlarndan ie, Muhammede yle diyor:
- M er (ur) rabbeke ill ysriu hevke.1
Nedir bu szn Trkesi?
te din evrelerden eviri:
- Vallahi Rabbinin, senin arzunu hemen yerine getirdiini gryorum. 2
- Rabbin phesiz senindilek ve arzunu geciktirmeden derhal gerekletirir. 3
- Rabbin Teala (kadnlarnn deil) ancak senin arzunun tahakkukuna msarat
ediyor.4
ienin sz dilimize yle de evrilebilir:
Bakyorum da, senin Efendi Tanrn (Rabb), yalnzca senin eyinin keyfini (hevn)
yerine getirmek iin kouyor.
Hadiste, Efendi Tanrnn, yalnzca Muhammedin hevs iin kotuu
belirtiliyor aka.
Hev: nsann arzusu, istei. Ama buradaki herhangi bir arzu, istek deil;
cinsel istektir. Bir baka deyile; nsann eyinin keyfi. nk buradaki konu,
cinsel istein zerinde durulduu bir konu. Ayrca, hev sylendiinde ilkin bu
kavramda kullanlr. Rap da, hev iin, Meylunnefsi ilee-ehveti5 diyor. Yani
nefsin ehvete eilimi.
Rap, ayn yerde, hevnn ehvete eilimli olan nefsin kendisi iin de
sylenebileceini belirtiyor.

1 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabut-Tefsr/33/7,Kitabun-Nikh/29; Diyanet yaynlarndan Tecrd, hadis no. 1721; Mslim,
es-Sahh, Kitabur-Rd/49, hadis no. 1464; bn Mace, Snen, Kitabun-Nikh/57, hadis no. 200; Ahmed bn Hanbel,
6/134, 158.
2 Ahmed Davudolu, Sahh-i Mslim Tercme ve erhi, 7/402)
3 Haydar Hatibolu, Snen-i bn-i Mace Tercme ve erhil, 5/495.
4 Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi, hadis no. 1721, eviren Kamil Miras, Diyanet Yaynlarndan.
5 Bkz. el-Mfredt, Hev.

21

ie Neden Byle Diyor?

Muhammedin ok kars var. 1, 2, 3, 4, 5... Byle gidiyor. Yalanm olan Sevde
Bint Zemann dnda hepsi gen, hepsi gzel. Ve hepsi de cinsel istekli. Adalet
olsun diye, Muhammedin bunlarla cinsel birlemesi sraya konmutur. Sevdenin
dnda kimse, srasn bakasna kaptrmak istemiyor. te bu byleyken, ayet
geliyor; durumu deitiriyor:
Muhammedin Hevs, Adaletin nne Geiyor
Muhammedin kadn seimi, cinsel alandaki istei, hadisteki szc ile hevs,
adalete baskn geliyor ve sra Muhammedin istei dorultusunda, ayetle
bozuluyor.
Buhr ve Mslimin es-Sahhlerinin de iinde bulunduu hadis kaynaklarna gre
ayet, Ahzb Suresinin 51. ayeti. Ve u anlamdaki szle balyor:
- (Ey Muhammed!) Onlardan (yani karlarndan) dilediini geriye brakr, dilediini
ne alabilirsin
Ne demek bu?
Hadis ve yorumlara gre u demek:
- Ey Muhammed! Artk nbet, sra zorunlu deil senin iin. Nbeti, sras gelse bile,
dilediin karnla cinsel birlemeyi erteleyebilir, ondan nce dilediin karnla
yatabilirsin.6
Kmil Miras da, Diyanetin yaynlarndan olan Tecrdde, Ahzb Suresinin
ayetleriyle ilgili tefsirlere ilikin hadislere balarken bu ayetin bandaki szlere u
anlam veriyor:
- Aziz Peygamberim! Aile muaeretinde kadnlarndan dilediinin nevbetini
(nbetini) geriye brakabilirsin, dilediini de yanna alrsn. Aralarnda nevbete mecbur
deilsin. Geri braktndan yanna almak istediin olursa, onu almakta da sana bir
gnah yoktur...
Szn z:
- Kurann Efendi Tanrs (Rabb), Muhammedin, karlaryla olan cinsel iliki
dzenindeki iini kolaylatryor. likiyi sraya koyma (nbet) zorunluluunu
kaldryor. Hevsnn seiminde zgr olsun diye onu serbest brakyor. Hangi
karnla ne zaman yatmak istersen zgrsn, yatabilirsin! diyor.
te bunun zerine, ie dayanamayp o sz sylyor:
- Gryorum ki senin Efendi Tanrn, senin eyinin keyfini ...
ie, bu durumu daha sonra, Ahzbn 51. Ayeti gelince anladn; 50. Ayet
geldiindeyse bunu pek anlayamadn ve o nedenle, 50.ayette, Peygambere kendini
6 Bkz. ienin sznn yer ald, gsterilen hadis kaynaklar. Ayrca bkz. Tefsirler, rnein Tefsirun-Nesef, 3/309;
Fahreddin Rz, et-Tefsirl-Kebir, 25/221; Taber, Camil-Beyn, 22/20; Celelayn, 2/111.

22

(hem de mehirsiz olarak) verebilecek kadndan sz edilince u tepkiyi gsterdiini

belirtiyor:
- Olacak ey mi? Bir kadn utanmaz m ki, kendini bir erkee armaan etsin? 7

Muhammedin ehvetinin nemi

50. ayette, Muhammede helal olan kadnlar saylyor. Diyanetin resm
evirisindeki anlamyla ayette yle deniyor:
- Ey Peygamber! Mehirlerini verdiin elerini (karlarn), Allahn sana ganimet
olarak verdii criyeleri, seninle beraber hicret eden amcann kzlarn, halalarnn
kzlarn, daynn kzlarn, teyzelerinin kzlarn ve Peygamber nikhlamay diledii
takdirde -mminlerden ayr, srf sana mahsus olmak zere- kendisinin mehrini
Peygambere hibe eden mmin kadn alman helal klmzdr. Bir zorlua uramaman
iin, mminlerin eleri ve criyeleri hakknda onlarn zerine neyi farz klm
olduumuzu bildirmitik. Allah balayandr, merhamet edendir.
Bu eviride, ayetteki szlerin tam karl olmayan kesimler var. Yani eviri biraz
yorumlu. rnein: Ayette, herhangi bir kadnn Peygambere mehrini deil; kendini
armaan etmesinden sz ediliyor. Ayetin sonuna da kark bir anlam verildii
grlyor. Byle kark anlam verilerek bir eyler kurtarlmak istenmi olsa gerek.
Ayetin sonunu yle evirmek daha doru olabilir:
- nanrlara, karlar ve sa elleriyle sahip olduklar (criyeleri) konusunda neler
gerekli kldmz kukusuz bildik. (Sana helal olan kadnlar konusunda
anlattklarmz da), sana bir glk olmasn diyedir. Tanr balayan ve acyandr.
... Sana bir glk olmasn diyedir anlamndaki szler zerinde duran F. Rznin
yorumuna gre, burada demek istenen udur:
-...Kadnlar konusunda sana ayrcalk verdi ki, daha geni, daha kolay bir konumda
olasn da, gnln uratracak bir ey kalmasn artk. Kadn konusunda sorunun
kalmasn da Cebrail, boalm olan gnlne indirsin ayetleri. 8
F. Rznin yorumuna gre Muhammede kadn konusunda ylesine bir ayrcalk
salanmt ki, o bir kadn grp de o kadna gnl dtnde, kocasnn o kadn
boamas artt. Neden ki ilk sralarda vahiy alma ynnden peygamberlerin ii kolay
deildir. Vahiy almaya alncaya dek bu byle srer. te Peygambere kadn
konusundaki ayrcalk bu sraya rastlar. Peygamber vahye alnca, artk gznn iliip

7 Bkz. ayn tefsir ve hadis kaynaklar, rnein Buhr, es-Sahh, Kilabu Tefsiril-Kuran/336; Mslim, hadis no. 1464;
Tecrd, hadis no. 1721.
8 Bkz. F. Rz. 25/220.

23

gnlnn dt her kadn, kocasnn boamas ve Peygambere vermesi

gerekmemitir.9
Yani akas:
Efendi Tanrs, Muhammedin ehvetini doyurmasn, kadnlara iyice doyup
vahiy ilerine kendini yeterince vermesini istemitir. stemitir ki, Peygamberi vahiyle
urarken bir de kadn sorunu olmasn. Kadn konusunda gsterdii kolaylklar, hep
bu amaca ynelik. F. Rznin yorumu byle zetlenebilir.
Bundan da anlalyor ki, Muhammedin ehveti, bir baka deyile eyinin keyfi
(hevs) son derece nemliydi.
52. ayetin, cariye konusunda deilse bile, kar konusunda bir snr getirmi
gibi bir anlatm gze arpar. Bu ayetin, yine Diyanet evirisindeki anlam yle:
Muhammedin Kar Saysna Konan Snr
- Ey Muhammed! Bundan sonra, sana hibir kadn, cariyelerin bir yana, gzellikleri
ne kadar houna giderse gitsin; hibirini baka bir ele deitirmen helal deildir. Allah
her eyi gzetmektedir.
Bu ayetin bir snr koyduu, bu snrlama nedeniyle, Muhammedin artk o
zamanki karlarndan baka bir kar alamayacan hkme balad belirtilir. 10
Muhammedin Kar Saysndaki Snr Kalkyor
Bu ayetteki snrlamann, 50. ayette kaldrld, 52. ayetin, aslnda 50. ayetten
nce olduu da savunulur.11
Tefsirlerin de yer verdii bir hadis, slam dnyasnda salam kabul edilen kitaplarda
da yer alyor. Hadise gre, ie yle bir aklama yapyor:
- Peygamber, kendisine kadnlar (snrsz olarak) helal klnmadan lmedi.12
Karlar inde Ayrcalkl Olanlar
Muhammed, kimi karlarn daha ok severdi. Kimini de daha ok tutard. En ok
tuttuu karlarnn banda ie geliyordu. Ebubekirin kzyd, o nedenle de etkindi.
Zaman zaman Muhammede kafa tutar gibi durumlar bile olabiliyordu. Zeki de olduu
iin, birtakm ayrcalklar salayabilmiti. Muhammedin cinsel ilikilerindeki sra
dzeni bozulunca, karlar iinde en ok yararlanan o olmutu. Boamasn diye
Muhammedin honutluunu kazanmak isteyen yal orta evde Bint Zemann
gnn (Muhammedle yatma srasn) almt. (Tecrddeki 701 no.lu hadisin zah
9 Bkz. F. Rz, 25/222.
10 Bkz. Tefsirler, rnein, Muhammed Ali Sabun, 2/232.
11 Bkz. Tefsirler, rnein, F. Rz, 25/223.
12 Bkz. Trmiz, Snen, Kitabu Tefsiril-Kur1 an/34, hadis no. 3216.

24

blmne bkz.) Baka kumalarn gnnde de Muhammedle yatabilirdi, Muhammed

istediinde. Kendi gnnyse, bakasna vermezdi. Muhammedin can baka kadnla
yatmak istese bile vermezdi gnn, srasn.
ie: Gnm Kimseye Vermem!
ienin anlattna gre: Muhammede, herhangi bir karsnn gnn, srasn
gzetmeksizin; diledii karsyla diledii zaman yatma zgrl veren ayet, yani
Ahzb suresinin 51. ayeti geldikten sonra da, Muhammed ienin gnnde baka
kadnla yatmak istediinde ieden izin alma gerei duyard. zin isterdi; ama ie
geri evirirdi:
- Eer izin verme, vermeme yetkim varsa vermek istemiyorum. Tanr Elisi! Bilesin
ki hibir kimseyi sana (seninle yatmaya) ye tutmam.13
Ksacas, unu demek istemiti ie:
- Gerekten izin verme ya da vermeme yetkim var m? yleyse vermiyorum.
Seninle yatmak, her eyin stnde gelir bana.
Hadisten anlaldna gre, ienin bu kar koyuuna Muhammed artk ses
karmam; Ayet var. Ayet bana istediim zaman dilediim karyla yatma yetkisini
vermitir dememi ya da diyememiti.
Muhammedin Karlar Arasnda Hizipleme
Bir hadisin Trkesi:
- Peygamberin karlar, iki hizbe ayrlmt: Bir kesimde ie, Hafsa, Safiyye ve
Sevde vard. br kesimdeyse mm Seleme ve Peygamberin teki karlar.
Mslmanlar, Peygamberin ieye olan sevgisini biliyorlar; o nedenle de
Peygambere bir armaanda bulunmak isteyen biri olduunda armaann sunmay
geciktirir; Peygamber ienin odasna (cinsel iliki gn iin) gittiinde sunard
Peygambere.
Karlar: Adalet isteriz!
Bunu zerine, mm Seleme hizbi sylenmeye balad. Bu kesimden olan
kadnlar, gidip (nderleri durumunda olan) mm Selemeyle konutular:
- mm Seleme! Peygambere syle. Herkesle konusun; Peygambere kim bir
armaan vermek isterse, Peygamberin hangi karsnn yannda bulunduuna
bakmakszn armaann sunmasn duyursun.

13 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabu Tefsiril-Kuran/33/7; Tecrd, hadis no. 1722; Ahmed bn Hanbel, Msned, 1/220, 225.

25

Muhammed Aldrmyor
mm Seleme, karlarn dediklerini Peygambere syledi. Ama Peygamber bir ey
sylemedi. Karlar gelip mm Selemeye sordular:
- Ne dedi peygamber?
- Bana bir ey demedi.
- yleyse bir kez daha syle ona!
mm Seleme, kendi gnnde (iliki iin) geldiinde Peygambere yine syledi
(karlarn dediklerini). Ne var ki peygamber ona yine bir ey sylemedi. Kadnlar
sorunca yine Peygamber bana bir ey sylemedi! dedi. Kadnlar da, sana karlk
verinceye dek syle ona sylediklerimizi! dediler. Peygamber cinsel iliki iin dnp
geldiinde, mm Seleme ona kadnlarn dediklerini yine anlatt. Bu kez peygamber
konutu:
Muhammed: Bana Vahiy, Yalnzca ienin Gnnde Geliyor!
- ie konusunda beni zme! Bil ki, hibir kadn koynumdayken bana vahiy gelmez
de, yalnzca o koynumda bulunduu srada bana vahiy gelir.
Bunun zerine mm Seleme yle dedi:
Bunun zerine ben de dedim ki:
- Ey Tanr Elisi! Seni zdm iin Tanrya snp tevbe ediyorum!
Karlar, Muhammedin Kz Ftmay Araya Koyuyorlar
Ayn kadnlar sonra Peygamberin kz Ftmaya bavurdular; onu Peygambere
gnderdiler. yle demesini istediler:
- Karlarn Tanr iin senden, Ebubekirin kz (ie) konusunda (kayrmay
brakp) adaletli davranman istiyorlar.
Ftmann Aracl da Bir Sonu Vermiyor
Ftma da Peygamberle konuup kadnlarn dediklerini iletti. Peygamberse yle
karlk verdi:
- Kzcazm (sevgili kzm)! Benim her sevdiimi sen sevmez misin?
Ftma karlk verdi:
- Evet!
Peygamber:
- yleyse sen de ieyi sev!

26

Karlar, Zeynebi Araya Koyuyorlar

Ftma, dnp karlara anlatt durumu. Karlar ona, git de bir daha syle
Peygambere! dedilerse de, Ftma, Peygambere bu konuda bir daha gitmeye
yanamad.
Ayn karlar bu kez, Peygambere, Zeyneb Bint Cahi gnderdiler. Peygamberin
yannda benim nasl bir yerim (deerim) varsa, Zeynebin de buna benzer (yksek) bir
yeri vard. Zeyneb gitti, sert kta bulundu Peygambere. Ve yle dedi:
- Karlarn, Ebu Kuhfe Olunun (Ebubekirin) kz (ie) konusunda Tanr iin
senden adaletli davranman istiyorlar!
Zeyneble ienin Kavgal Tartmas
(Hadisin bundan sonras ienin deil; rvinin, yani aktarann. -T.D.)
Zeyneb, (bir yanda) oturmakta olan ieye duyuracak kadar sesini ykseltti ve ona
svd. Peygamberse konuup karlk verecek mi diye ieye bakyordu. ie
sonunda konutu ve Zeynebe karlk verdi. Sonunda Zeynebi susturdu. ienin
anlattna gre: Peygamber de ylece ieye bakyordu. Ve yle dedi:
- Elbette ki baskn gelecek! nk Ebubekirin kzdr o! 14
Bu uzun hadis unlar aka ortaya koyuyor:
- Muhammed, ieye ayrcalkl davranyordu.
- Muhammed, araya kimler girerse girsin, karlarnn kendisinden istedii adaleti
vermemiti. Oysa Nis Suresinin 4. ayetinde ok karllkta adaletli davranmak
gerektii bildirilmitir.
- Muhammedin toplayp kendisine kar yapt kadnlar, pek huzurlu deillerdi.
Aralarnda da hizibleme olmutu.
- Muhammed, nce oulluu Zeydin karsyken, sonra kendi karlar arasna katt
Zeynebe de byk nem ve deer veriyordu. Ne var ki, yine de, kavgal tartmada
ienin ona baskn gelmesi karsnda stnln dnyor ve bunu, babasnn
stnlne, yani Ebubekirdeki stnle balyordu.
ieyi, Muhammed ok kkken kar yapmt kendisine.
49 Yandaki Adam (Muhammed),
6 Yandaki Bir ocuk (ie) ile Evleniyor
Yine ienin kendisinin anlattn dile getiren bir hadis:
Bu hadisin banda, ie aynen yle diyor:

14 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kilabul-Hibe 8; Tecrd, hadis no. 1130; Mslim, es-Sahh, Kitabu Fadilis-Sahbe/83, hadis
no. 2442.

27

- Peygamber benimle evlendi; BEN O SIRADA 6 YAINDAYDIM. 15

Evet, bir yanda 49 yandaki Muhammed, br yanda 6 yandaki ie. Evleniyorlar.
Muhammedle evlendii zaman ienin 6 yanda olduunun slam dnyasnda,
tm Mslmanlarca kabul edilmesi zorunlu. nk bunu anlatan hadis, tartmasz
salam (sahih) kabul edilir. Bu hadisi, slam dnyasnda en salam olarak
benimsenegelmi olan Buhrnin ve Mslimin es-Sahhlerinde de buluyoruz.
Anlatldna gre, evlilik gerekleiyor, ama yine de yl kadar zifaf (yani
gerdee girme, cinsel birleme olay) gereklemiyor. Bu sre getikten sonra oluyor
zifaf.
ie 9 Yandayken
52 Yandaki Muhammedin Koynuna Veriliyor
Hadisi izleyelim. ie anlatyor:
- Ve ben dokuz yandayken benimle gerdee girdi.
Medineye gmtk. Haris bn Hazrec oullarna konuk olduk. O srada stmaya
yakalandm. Salarm dkld. Salarm yeniden geldi; blkler olutu. Annem mm
Ruman bana geldi. Arkadalarm ile birlikte salncakta sallanyorduk (ya da
tahterevallide). Annem beni ard. Yanna gittim. Benden ne istediini bilmiyordum.
Elimi tuttu. (Alp gtrd.) Evin kapsna gelince durdurdu. Soluk solua kalmtm.
Sonunda soluum biraz yatt. Annem, sonra biraz su alp yzme bama dedirdi.
Sonra beni eve soktu. Bir de baktm ki bir takm Medineli kadnlar. Evdeler. Bana
yle demeye baladlar:
- Hayrl, bereketli olsun. yi anslar (mutluluklar).
Annem beni bu kadnlara teslim etti. Bunlar benim sam bam ykadlar, beni
gzel bir biimde hazrladlar. Peygamberle birden karlamaktan baka hibir ey
beni korkutmamt. Kadnlar, beni ona teslim ettiler. Ve ben o srada dokuz
yandaydm. (Bkz. ayn hadis kaynaklar.)
Bu hadisten kan kimi sonular da yle zetlenebilir:
- Muhammedle ie evlendiklerinde yl gemeden cinsel ilikide
bulunmamlardr.
- Evlendiklerinde ie 6 yanda, cinsel ilikide bulunduklarndaysa 9 yanda
bulunuyordu.
Muhammedse bu evlenme srasnda 49, gerdee girdiinde 52 yandaayd.
- ie, Muhammedin koynuna verilmek zere gtrldnde, salncakta sallanp
oynayan bir oyun ocuuydu. Yani Muhammed, o yanda, bylesine bir ocukla
cinsel birleimde bulunmutu.
15 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kilabu Menkbil-Ensr/44; Tecrd, hadis no. 1553; Mslim, es-Sahh, Kitabun-Nikh/69,
hadis no. 1422.

28

Bunu, salam hadis kaynaklarnda bulunan salam hadisler anlatmasa, slamc

kesim, yalan, iftira diye niteleyecektir.
- ie, gerdek odasnda Muhammedle karlanca -kadnlar tarafndan teslim
edilmi olsa bile- korkmutu.

Bir Kz 9 Yana Geldiinde,

slam Hukukunda ehvet Konusu (Mteht) Oluyor
ie 9 yandayken Muhammedin koynuna sokulmu olunca, slam hukuku bundan
u sonucu karyor: 9 yandaki bir kz, mteht (ehvete konu olabilecek ada)
saylr diyor. Ve bu nedenle de 9 yandaki bir kz ocuu ile evlenilebileceini
bildiriyor.19
ie, Muhammedin karsyken byyecek ve 18-19 yana geldiinde de
Muhammedin lm zerine, kimi kumalar gibi, ok gen yata dul kalacaktr. Ve
hibir erkekle evlenmemeye mahkm edilerek... Muhammedin karlar,
mminlerin analar sayld iin...

ienin Kaybolan Kolyesi ve Safvan

Muhammed, Mustalkoullarna kar gece baskn iin yola kma hazrlnda. Yl,
Miladi 627. Bu srada Muhammed, ieyi de yanna almtr. ie -9 yandayken
Muhammed in koynuna verildii tarih, eer Hicri evval ya da zilkade 1 / Miladi
Mays ya da Haziran 623 ise- 13 yandadr daha. Ayn gece basknnn sonucunda,
tutsaklar arasnda gzelliiyle gze arpacak ve bakasna dmken alnp
Muhammed in koynuna verilecek olan Cveyriyyeyle ayn yata. Devenin zerinde
kapal bir yer (mahmil); ie de iinde. Gidilir; baskn yaplr, elde edilecekler elde
edilir ve dn balar. Gidi Medineye doru. Derken bir konak yerinde biraz kalnr.
Gecenin bir kesimi. Bir sre sonra; kalkp yola koyulmaya yneli. Tam bu srada bir
ey olur: ie ii iin ya da br iini grmek zere birlikten ayrlr. Ayrln haber
verse olmaz myd? Olurdu, ama kimseye haber vermemi ite. ii ya da br ii olup
bittikten sonra dner; ama bir terslik: Gsn yokladnda, kolyesini bulamaz ve
kopup dtn anlar. Geri dnp gerdanln aramaya koyulur. O srada ie
devesinin zerindeki kapal yerinde bulunuyor sanld iin herkes habersiz ve birlik
uzaklap gitmitir. ie, kolyesini bulur; ama ite o saatlerde, yolda yapayalnzdr.
Konakland yere gelir, orada bekler. Gelsin gtrsnler diye... Beklerken uyku
bastrr ve uyur. Ve bu srada Muattal Olu Safvan arkadan gelmi, ieyi grnce de
16 Bu fkh hkmn grmek iin bkz. Muhammed Ali Tehanev, Kefu Istlahatil-Fnn, 1/788.

29

armtr. aknln anlatan szler. Onun bu szlerine de ie uyanr. Safvan,

ieyi devesine bindirir. Yola koyulu. En sonunda, bir konak yerinde birlie ulalr.
Bu srada da dedikodular balar... ienin kendi anlattna gre gerek bu.17

Olayda Akla Gelen Sorular

- ie ii ya da br trl ii iin ayrlp giderken kimseye neden haber vermemiti?
Eer bunun nedeni, ocuk yata oluu idiyse; bu yata oluu biri tarafndan
kandrlmaya da elverili deil miydi?
- ie ayrlp giderken o denli insan iinde nasl olmutu da kimse grmemiti?
Gren olmutuysa, dn neden izlenmemiti? Dnd grlmedike, dnm;
mahmiline girmitir! yargs nasl olumutu?
- Hadiste belirtildiine gre, ienin deve zerindeki hevdecini (mahmil) indiren,
sonra yine ykleyenler ve ieye hizmet edenler vard. (Hadise ayn kaynaklarda
bkz.) O hevdec, dinlenme yerinde deveden indirildiine gre, sonra deveye
yklenirken iinde ie var m, yok mu diye niin baklmamt? Hizmet edenler
bakabilirlerdi.
- Yine hadiste belirtildiine gre, hicab yani erkeklere kar rtnme, perde
ardna geip saklanma gerektiren bir ayet hkm bulunmad zamanlarda, Safvan,
ieyi grmt. (Hadise, ayn kaynaklarda bkz.) Yani Safvanla ie birbirlerini
tanyorlard. Bu tanma, ileri llerde bir anlamaya varm olamaz myd?

ie Zina le Sulanyor
ienin Safvanla yolda neler yapm olabilecei zerinde duruluyordu.
Younlaan kuku. Dedikodular alp yrmt. Son derece yaygn bir duruma
gelmiti giderek.
Muhammed in bile ieye kar olan her zamanki tutum ve davrannda bir
deime olmutu.
ie diyor ki:
- Medineye gelince ben bir ay hastalandm. Meer o srada, iftiraclarn
dedikodular dolayormu. Hastalmda beni ikillendiren bir ey oldu:
Peygamberde, her hastalmda grdm ilgiyi, incelii artk gremiyordum.
Yalnzca gelip selam veriyor ve naslsnz? diyordu, o kadar. (Hadise ayn
kaynaklarda bkz.)
17 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabu- ehdt/15; Kitabul-Mez/34; Tecrd, hadis no. 1151; Mslim, es- Sahh,
Kitabut-Tevbe/56, hadis no. 2770.

30

ie dedikodular duyup renince zlmtr. Hastal daha da artmtr bunun

zerine. Muhammedden izin alr ve babasnn evine gider. Orada da, durumuna ilikin
Tanrsal bir aklama bekler. (Bkz. ayn hadis.)
Beklenen Vahiy Bir Trl Gelmiyor
Hadiste, bu olaya ilikin vahyin gecikmesinden sz ediliyor. Ve Muhammed,
karsndan, yani ieden ayr kalndan doan soruna zm iin yakn evresini
topluyor. Bunlarn iinde Ali de vardr. Ali, grn yle dile getiriyor:
- Ey Tanr Elisi! Tanr dnyay sana dar etmedi ya! ieden baka da kadn var,
kadn ok! (Bkz. ayn hadis.)
Ali, gerei renmek iin ienin cariyesi Berirenin tanklna da
bavurulabileceini sylyor Muhammede. Muhammed bu tankla bavurduunda,
cariye, hanm iin iyilikten baka bir ey bilmediini sylyor.
Muhammed sorup soruturduuna gre, belli ki adamakll kukulu. Bu kuku,
onun ieye syledii, yine ayn hadiste aklanan u szlerden de ok ak biimde
anlalyor:
Muhammed: ie! Byle Bir Suun Varsa Tevbe Et!
- ie! Senin hakknda bana yle yle dedikodular geldi (Safvanla iliki
kurduundan sz ediliyor). Eer bu suu ilemedinse Tanr seni aklayacaktr. Ama
eer iledinse bu suundan dolay Tanrya ynel, tevbe et! nk bir kul, suunu
boynuna alr ve tevbe ederse, Tanr da onun tevbesini kabul eder.
ie, Muhammedin bu szlerine, babasnn ve anasnn karlk vermelerini ister.
Onlar karlk vermeyince de, Muhammede kendisi karlk verip sonucu sabrla
bekleyeceini syler.
Ve Sonunda Vahiy Geliyor
Konumadan sonra ie yatana dnmtr. Beklemede...
ie, kendisinin sylediine gre, hakknda Kuran ayeti ineceini filan
beklemiyordu. Ben kim oluyorum ki Tanr, Kuranda benim sorunuma ilikin ayet
indirsin! trnden aklamas var ienin. Yine aklamasna gre, bekledii
yalnzca, Muhammed in rya grmesi ve onun ryasnda aklanmas. Ama
beklediinin tesinde olur gelime:
Muhammed her vahiyde olduu gibi zel bir duruma girmitir. Daha sonra da konuya
ilikin vahyin geldiini aklar. ieye anas, kalkp Muhammede teekkr
etmesini syler. Ama ie bunu yapmaz; vahyi gnderen Tanr olduuna gre,
Muhammede deil; Ona teekkr etmesi gerektiini belirtir. (Bkz. ayn hadis.)

31

ienin Zina Etmediine likin 18 Ayet Birden niyor

Onca (hadise gre bir ay) gecikmeden sonra vahiy gelmitir. Hem de kimine gre
10 ayet, kimine greyse 18 ayet birden... (Bkz. Nr Suresi, ayet 11-20. Buna gre
toplam 10 ayet. Ama tefsirlerde toplam 18 ayet olduu belirtilir.) 18 Bu ayetler, birinci
ve ikinci orijinalleri yakld iin Muhammed dnemindeki biimini tam olarak
bilemediimiz (bunun iin daha sonraki yazlara bkz.) Kurann bugnknde, Nr
Suresinde yer alyor. Bu ayetlerde, zinay kantlamak iin drt tank gstermek
gerektii, bu gsterilmedii zaman iftira olaca aklandktan (bkz. Nr Suresi, ayet
13) sonra, ad vermeden iftira edenler ok ar biimde knanyor.
te yetlerden bir kesim (Diyanetin resm evirisiyle):
- Muhammed in eine o yalan uyduranlar, iinizden bir grhtur. Bunu kendiniz
iin kt sanmayn. O, sizin iin hayrl olmutur. O kimselerden her birine, kazand
gnah karl, ceza vardr. lerinden elebalk yapana ise, byk ezab vardr. Onu
iittiiniz zaman; erkek, kadn mminlerin, kendiliklerinden hsn- zanda bulunup da,
Bu apak bir iftiradr! demeleri gerekmez miydi? Drt hid getirmeleri gerekmez
miydi? te bunlar, hid getirmedike Allah katnda yalanc olanlardr. Allahn dny
ve hirette size ltuf ve merhameti olmasayd o kt sz yaymanzdan tr, byk
bir azaba urardnz. Onu dilinize dolamtnz. Bilmediiniz eyleri aznza
alyordunuz. Onu nemsiz bir ey sanyordunuz. Oysa Allah katnda nemi bykt.
Onu iittiinizde: Bu konuda konumamz yakk almaz. H, bu, byk bir
iftiradr. demeniz gerekmez miydi? (Nr Suresi, ayet 11-16.) .

Yine sorular:
1) 12. ve 13. ayetlerde, ie konusunda sylentiler ktnda bu sylentileri
duyanlar, Bu, apak bir iftiradr. Bu, byk bir iftiradr. demedikleri iin
knanyorlar. Ayetlerin bu knamas, Muhammed in yakn evresini, hatta kendisini de
iine almyor mu? nk onlar da ak bir iftira, byk bir iftira olduu kansn
tamyorlard:
- Aliyi ele alalm. Byle bir kany tamad iin, Muhammede ieyi boamay
nerdii anlamna gelen szler bile sylemiti.
- Muhammedin kendisini ele alalm: Byle bir kany (iftira olduu kansn)
tamad iindir ki, ieye, eer ileri srld gibi bir su ilediyse, bundan dolay
tevbe etmesini nermiti.
2) Ayrca, kimsenin elinde herhangi bir kant bulunmadan, iftira olduu konusunda
kesin bir yargya varmas nasl beklenebilir? Kukusuz kant bulunmad iin zina
18 Bkz. Nesef, Tefsir, 3/134; F.Rz, et-Tefsirl-Kebir, 23/173.

32

suunun ilendiine de yargda bulunulamaz. Ama tersine bir kanya varmadlar ve

iftiradr hem de apak bir iftiradr, byk bir iftiradr demediler diye insanlar nasl
knanabiliyor?
3) Ayetlerden ve kimi rivayetlerden anlaldna gre; ie konusunda
dedikodular yayanlar, yalnzca mnafklar da deildi:
- 14. ayeti ele alalm: Allahn dnya ve hirette size ltuf ve merhameti olmasayd,
o kt sz yaymanzdan tr, byk bir azaba urardnz deniyor. Demek ki, o
kt sz yayanlar iin Tanrnn dnyada ve hirette ltuf ve merhameti olmutur.
Bu durumda olanlarsa, Tanr katnda kfir saylan mnafklar olamazlar. Yani
bunlar, mnafklarn dndaki Mslmanlardr.
- 11. ayette sz edilen elebann kim olabilecei zerinde durulurken, kimi
rivayette bu kimsenin mnafklarn ba Abdullah bn bey olduunu ileri srerken,
kimileri de buradaki anlatmn kapsam iine, Muhammedin nl airi Hassan bn
Sbit gibi nemli kiilerin de girdiinden sz ediyor.19
Bunlara ne demeli?
4) Tanr vahiyle aklama yapacakt da, bu aklamay daha nce, yani dedikodular
oluup yaylmadan niin yapmad? Neden bir ay bekledi de, bata Peygamberi ve
sevgili kars olmak zere herkesi zd? Gelimeler neden byle olmutur?
5) Bir zinann kantlanmas iin drt tank istemek, gereki bir yaklam mdr?
Hadiste belirtildiine gre: Aclanoullarnn ileri gelenlerinden Medineli Asm bn
Adyy in ve ayn kabileden Uveymirin Peygamberden bir sorular olur:
- Bir adam, karsn bir adamla zina ederken bulsa ne yapmal? Karsnn tam karn
zerinde bulsa? Eer gidip drt erkek tank bulmaya ynelirse, zina eden adam iini
bitirip gidecektir!!! Drt tank m aramal, yoksa..?
Bu soru, zina iin drt tank isteniyor olmasndan kaynaklanmyor mu?

Yzlerce damla Gzel Cveyriyye in Beraat

Abdullah bn mer anlatyor
- Peygamber, Ben Mustalk zerine gece baskn yapt. Onlar anszn
yakalanmlard. Hayvanlar da su banda sulanyordu. Peygamber, savaabilir
durumda olanlarn ldrtt; ocuklarn da tutsak olarak ald. O srada Cveyriyyeyi
kendine seti.21
19 Bkz. Taber, Camil-Beyn, 18/69-70; F. Rz, 23/174; Tefsirun-Nesef, 3/134.
20 Hadisi ve soruyu eitli biimiyle grmek iin bkz. F. Rz, 23/164; Buhr, es-Sahh, Kitabu Tefsiril-Kuran/24/1;
Tecrd, hadis no. 1716; Ebu Davud, Snen, Kitabut-Talk/27, hadis no. 1716; Ebu Davud, Snen, Kitabut-Talk/27,
no. 2245.
21 Bkz. Buhr, Kitabul-Itk/13; Tecrd, hadis no. 1117; Mslim, Kitabul-Cihd/1, hadis no. 1730; Ebu Davud, Snen,
Kitabul-Cihd/100. hadis no. 2633.

33

Cveyriyye, cariyecik demek. ok kk yatayd o srada. 13 yanda. Asl ad

Berre iken, Muhammedin el koymasndan sonra bu ad almt.
Yl 627. Muhammed, Mekkeyle Medine arasnda el Mureysi denen su kayna
kesiminde oturan Mustalkoullar (Ben Mustalk) kabilesine bir gece baskn
dzenliyor. stedii sonucu da elde ediyor. Yukardaki hadiste, Muhammedin savar
durumda olanlarn ldrtt anlatlyorsa da, ldrlen yalnzca on kadar sava. 22
Ganimetler, tutsaklar...
Ve tutsaklar arasnda gzel Cveyriyye. Mustalkoullarnn bakan Harisin kz.
imdi cariye durumunda. Yani alnp satlabilir nitelikte. Tecrdin mtercimi
Kmil Mirasn anlatt gibi, tutsaklar bltrlrken o da, Sbit bn Kaysn payna
dmtr.23
Ne var ki kz ok gzel. stelik de soylu.
Kz, bu durumundan yararlanm mdr? Yeterli bir kant yok. Ancak birden, hadiste
de belirtildii gibi, Muhammedin onu kendine aldn gryoruz. Muhammed,
kurtulmaln vererek kz alp kendi karlar arasna katmt. Ve ardndan zifaf...
Arkasndan, idamlk durumunda olan herkese beraat.
Muhammed Hamidullah yle diyor:
...Birka saat sonra biz, dmann, Muhammedin (A.S.S.) en yakn dostlarndan
biri haline geldiini grmekteyiz. (...) Sonunda herkes, ganimetten eline geen hisseyi
red ve iade etmekte tereddd geirmedi. K YZ ALENN BRDEN, hi
beklenmedik bir ekilde hrriyetlerine kavuturulmalar zerine, Mustalkllar,
kaybettikleri on savay pek abuk unuttular. Ve sonunda slam kabul ettiler.24
Bu durum karsnda, Ey gzel ve ak, sen nelere kdirsin! demek yerinde olmaz
m?
Muhammed 56 yandayd o srada. Gzel krpecik Cveyriyyeyi koynuna almak
iin hi zaman yitirmemiti. Suyun yannda hemen kurulan mein adrnda iini
grmt. Karlarndan Aie de oradayken... Cveyriyye ve Aie ayn yatalard.
Medineye dnte de Aienin kolyesi ve Safvan olay meydana gelecektir. Acaba,
ie Muhammedden bir almak istemi miydi? Cveyriyyeyi kskanm olarak..?
Kurtulmalklar denmeden ve tutsaklar daha zgrlklerine kavuturulmadan bir
ey olmutur. Anlmaya, zerinde durulmaya deer bir ey:

22 Birok kayna bir arada grmek iin bkz. Leoni Caetani, slam Tarihi, eviren Hseyin Cahit, stanbul, 1925, s.145146.
23 Bkz. Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi, 1117 numaral hadisin zah.
24 Bkz. Prof. Dr. Muhammed Hamidullah, slm Peygamberi, eviren Prof. Dr. Salih Tu, stanbul, 1980, 1/264.

34

Muhammed, Tutsak Kadnlarn Irzlarna Geilmesine zin Veriyor

Ebu Said el Hudrnin anlatmasyla tutsaklar arasnda Arabn en nefis kadnlar
bulunuyordu. (Bkz. Mslim, es-Sahh, Kitabun-Nikh/125, hadis no. 1438.) Ve o
baskn gerekletirmi olan Mslmanlarn azlarnn suyu akyordu, gzel kadnlar
grrken. Hemen yatmak istiyorlard. Yatmak istedikleri kadnlar, birer cariye
durumuna gelmi deiller miydi? yleyse Mslmanlara helaldiler. Geri
Muhammedin, Tanrya ve hiret gnne inanan bir kimse iin, kendi suyuyla
(menisiyle) bakasnn tarlasn (bakasnn cinsel iliki kurduu kadn) sulamas helal
olmaz dedii de aktarlyor. Ve bu arada, Tanrya ve hiret gnne inanan bir
kimseye, bakasnn menisinden temizlenmedike (istibr, fkhlara gre bir ay iinde
olur) hibir tutsak kadnla cinsel iliki kurmak helal olmaz diye de eklendii
belirtiliyor.25 Ama eliki yalnzca bu konuda deil ki...
Ebu Said el Hudr anlatyor
- Peygamberle birlikte Ben Mustalk Gazasna ktk. Ve Arap tutsaklarndan
tutsaklar elde ettik. O srada kadnlar itahmz ekti. Bekrlk ok g gelmiti bize o
gnlerde. Ve azil yapmak istedik. stiyorduk azil yapmay. Ancak. Peygamber
aramzdayken ona sormadan nasl azil yapacaz? dedik ve gidip Peygambere sorduk.
Peygamber de azil yapmamakta sizin iin bir saknca yoktur. (Yapabilirsiniz de,
yapmayabilirsiniz de.) Ama bilin ki, kyamet gnne dein meydana gelecek bir yavru,
ne olursa olsun meydana gelir.26
Kimileri, azlin ne demek olduunu bilmedikleri iin bu hadisin anlamn tam
olarak anlamamlardr.
Azl (azil), cinsel iliki srasnda, erkein, meniyi, kadnn cinsel organna
boaltmadan ekmesidir. Yani, meniyi kadnlk organnn dna boaltmak.
Hadiste anlatlann zeti u:
Mslmanlar, ellerindeki tutsak kadnlarla cinsel ilikide bulunmak istiyorlard.
Ama bir sorunlar vard: Ya ocuklar olursa? liki kuracaklar bu kadnlardan ocuk
olsun istemiyorlard. Tecrd mtercimi Kmil Miras, bu istememeyi yle aklyor:
Bu suretle (yani meniyi da boaltmak biiminde) esir kadnlara yaklamak
istemeleri (u yzdendir): Ykl (gebe) veya evlat anas kadnlar satlamazd. Halbuki
gazilerin paraya ihtiyalar bulunduundan satmak istiyorlard. 27
Ksacas: Tutsak kadnlarn rzna geebilirlerdi gaziler. Ama bu ii yaptktan sonra
da ocuk sorunuyla karlamak istemiyorlard. nk gerektiinde bu tutsak

25 Ebu Davud. Kitabun-Nikh/45, hadis no. 2158.

26 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabul-Itk/13; Tecrd, hadis no. 1596: Mslim, es-Sahh, Kitabun- Nikh/127, hadis no.
1438; Ebu Davud, Snen, Kitabun- Nikh/49, hadis no. 2170.
27 Bkz. Diyanet Yaynlarndan Tecrd, 1596 numaral hadis, not: 1.

35

kadnlar satabilirlerdi. Buna bir engel kmamalyd. Azli bunun iin istemi ve
Peygambere danmlard. Peygamber de temelde bu kadnlarn rzlarna
geilmesinde bir saknca grmyordu, buna izin veriyordu. Azle gelince, bunda da
bir saknca bulunmadn dolayl olarak belirtiyordu.

Muhammedin Marya ile Hafsann Yatanda Yakalanmas

Gn, Muhammedin karlarndan Hafsann gnyd. O gn Muhammed, Hafsayla
cinsel ilikide bulunmak zere kalkp gider. Hafsann odasna varr. Ama Hafsay
bulamaz. Tam o srada da, bir zamanlar, Msr Mukavksnn kendisine armaan ettii
cariyelerden Marya (Mariye) ortaya kmtr. O anda, Muhammed cinsel iliki iin
tam hazrlkldr. Cariyeyi tutup yatrr Hafsann yatana. Ve iini grmeye balar.
Muhammedin, cariyesiyle yatmas doal, Kuran da, karlarnn dnda
cariyeleriyle de yatmasna olanak veriyor. (Bkz. Ahzb Suresi, ayet 50, 52.) in bu
noktas olaan olmasna olaan. Ne var ki cariyeyi zgr (hurre) olan bir kadnn,
stelik mer kznn, Hafsann yatanda koynuna alyor. te bu olaan deil,
Terslik bu ya, o srada Hafsa da kagelmitir. Muhammedin Marya ile ilikisini
grr. Bir sre kendine egemen olup kapda bekler. Muhammed iini bitirmitir. Hafsa
tepkisini gsterir:
- Tanr Elisi! Sen beni kt duruma drdn, aaladn. yle bir ey yaptn ki,
benzerini hibir karna yapmadn! Benim gnmde, benim sramda ve benim
yatamda bir cariyeyi yatrp yapyorsun!
Muhammed ne desin?
Sonra Muhammedle Hafsa arasnda u konuma geer:
Muhammed: Vallahi Billahi Marya ile Bir Daha Yatmayacam!
- Hafsa! Maryay kendime haram etsem de ona bir daha yaklamasam; bundan
honut olur musun?
-Evet!
Muhammed hemen ant imitir.
- Hafsa! Aramzda kalsn, bunu sakn kimseye syleme, olmaz m?
-Tamam!
Ne ki, Hafsa bu durumu ieye anlatr.28
Kimi aktarmaya gre de, Muhammedin Maryayla yakalanmas ienin gnnde
olmutur. Hafsa bunu renmitir. Muhammed ondan bu durumu kimseye
sylememesini istemi, bunu isterken de, Maryay kendime haram ettim. Sana bir de
28 Bkz. Taber, Camil-Beyn, 28/102.

36

mjdem var. Ebubekirle mer, benden sonra mmetin ilerini ele alacaklar (halife
olacaklar). Ama Hafsa, olay ieye anlatr.29
Muhammedin, Maryay kendisine haram etmesi, yani bu cariyeyle bir daha
yatmayacana ant imesi zerine ayetler gelir:
- Ey Peygamber! Karlarn honut edeceksin diye Tarnnn sana helal klm
olduunu kendine neden haram yaparsn? Tanr Balayan ve Acyandr. (Bkz.
Tahrim Suresi, 1. ayet. Bu ayetin, anlatlan Marya olay nedeniyle geldiine ilikin
hadisler ve yorumlar iin ayn tefsirlere bkz.)
Bu ayetin ve bunu izleyen drt ayetin ini nedeni olarak, bir bal erbeti
yksn ieren aktarmalar da var. Ama, her zaman, slamn aklarn kapatma
abalar gsteren Muhammed Ali Sabun bile, ayetlerin, Marya (Mariye) olay
nedeniyle geldiini anlatan hadisin aklamasnn daha doru olduunu savunur. 30
Baka slamclarsa, slamn durumunu kurtarmak amacyla, buradaki ayetleri Marya
olayna deil; bal erbeti yksn ieren hadise balamay daha uygun bulurlar.
Kukusuz, zorlamalarla.
Muhammed, Maryayla yatmay srdrmt; ondan bir olu olmutu: brahim. Bu
olan epeyce bydkten sonra lmtr.

Muhammedin ehvetinin Zeyneble

Daha Doyurucu Bir Karlk Bulmas
Bir hadise gre, Muhammed nerede ilgisini eken gzel bir kadn grse, hemen eve
gider; Zeyneble yatard. Bylece ehvetini giderirdi.
Cbir bn Abdullah anlatyor:
- Peygamber bir kadn grd; hemen Zeynebe gitti. Ki Zeyneb o srada bir derisini
ovup iliyordu. Peygamber hemen cinsel ihtiyacn grd. Sonra arkadalarnn
yanna kt. Ve yle konutu:
- Kadn, eytan biiminde kar karya. Ve yine eytan biiminde dnp gider. Bu
nedenle sizden herhangi biriniz bir kadn grd m, hemen karsna gidip onunla
yatsn. nk bu (cinsel iliki), o kiinin iindekini (kabaran ehvetini) sndrr. 31
Bu hadiste aka ortaya kan u:
- Muhammed, karlarnn dnda da bir kadna ehvetle bakyordu. Ve ilgisini
eken bir kadn grdnde ehvete geliyordu. Bu kimi ayetlerle de dile getiriliyor.
rnein Ahzb Suresinin 52. ayetinde, kar almasna snr getiriliyor. rnein Ahzb
Suresinin 52. ayetinde, kar almasna snr getirilirken (baka kadnlarn) gzellikleri
29 F.Rz, 30/41,43.
30 Muhammed Ali Sabun, Safvetul-Tefasir, 3/406-407.
31 Mslim, es-Sahh, Kitabun-Nikh/9-10, hadis no. 1403; Ebu Davud, Snen, Kitabun- Nikh/44, hadis no. 2151;
Tirmiz, Snen, Kitabr-Rd/9. hadis no. 1158.

37

seni imrendirse bile... deniyor. Ayn hadise yer veren Gazal de, ehvetin nemini
ve cinsel ilikide bulunup rahatlamann salad yarar uzun uzun anlatyor. Bu arada
da, Muhammedin ehvetine ve gereksinimini nasl karladna geni yer veriyor. 32
- Muhammed iin kadn, erkei her zaman batan karan bir ehvet kabartand.
- Muhammed gznde kadn, her zaman eytan grnmndeydi.33
- kan bir baka sonu da u: Muhammede gre, bir kadn, cinsel iliki kurmak
isteyen kocasna kar koyamaz, kar koymamaldr.
Muhammedin bunu ileyen, tleyen, buyuran pek ok hadisi vardr. Bunlardan iki
rnei burada grelim:
- Bir adam karsn yatana (cinsel iliki iin) arsa da, kadn yanamazsa, o
srada cinsel ilikide bulunmazsa ve bu yzden kocas geceyi fkeli-sinirli olarak
geirse, melekler o kadna, sabaha dein lanet ederler. 34
- Bir adam karsn cinsel ihtiyacn gidermek iin ard zaman, kadn hemen o
arya uymaldr. Kadn, tandrda (frnda, ocakta) o anda i gryor olsa bile... 35
Asl konumuza gelelim:
Muhammedin, grd yabanc kadnn ehvet ekicilii karsnda kalr kalmaz
eve komas ve cinsel ilikide bulunmak iin Zeynebi semesi ilgintir.

Muhammedin Zeynebi de Karlar Arasna

Katmasnn yks
Zeyneb Bint Cah, Muhammedin oulluu Zeydin karsdr. Zeydi Muhammed
kendisine oul edindii iin herkes ondan Muhammedin Olu (Zeyd bn
Muhammed) diye sz eder.
Muhammed bir gn, Zeydi grmek iin onun evine gider. Zeydi bulamaz, Zeydin
kars Zeyneble karlar. Birden tutulur Zeynebe. Bir kadna Muhammedin ilgi
duymas, o kadnn baka erkee -bu erkek kocas da olsa- uygun olmaktan kmas ve
dolaysyla Muhammedin olmas gerektii sonucunu dourmaktadr. Bu nedenle Zeyd
durumu renir renmez Muhammede gidip konuur:

32 Bkz. Gazal. hya-i UIumid-Din, Arapa, 2/27-29.

33 Muhammedin kadn eytan grmesine ve genel olarak kadna bakna ilikin rnekleriyle geni bilgi iin. Prof. Dr.
lhan Arselin eriat ve Kadn [Kaynak Yaynlar] adl, son derece deerli kitabna bkz.
34 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabu Bedilhalk/7; Tecrd, hadis no. 1337; Mslim, es-Sahh, Kitabun- Nikh/120-122,
hadis no. 1436: Ebu Davud, Snen, Kitabun-Nikh/42, hadis no. 2141.
35 Bkz. Tirmiz, Snen. Kitabur-Rd/10, hadis no. 1160.

38

- Karmdan ayrlmak istiyorum.

- Neden? Seni kukuya drecek bir ey mi yapt?
- Vallahi hayr. Beni kukuya drecek hibir eyi olmad. Onun iyilikten baka bir
eyini grmedim.
- yleyse karn brakma, Tanrdan kork!
Muhammed karn brakma derken, gerekte sevdii Zeynebin boanmasn
istiyordu. stiyordu ki Zeyd onu boasn da kendisi alsn. Ama bu isteini ve sevgisini
iinde gizliyordu.
te bunun zerine, Ahzb Suresinin 37. ayeti gelir.36 Tabaktu bn Sadda daha
geni yer alan bu aktarmay, doubilimciler ele alp eletiri konusu yapyorlar diye,
gerekleri rtme ya da ters yz etme pahasna da olsa slam kurtarma abasna
girimi grnenler iftira diye niteliyorlar. Bu yk, yzyllar boyu hadis
kitaplarnda ve tefsirlerde yer alagelmi olduu halde.
imdi ayete bakalm. Ayetin anlam yle (eviri Diyanetin):
Ey Muhammed! Allahn nimet verdii ve senin de nimetlendirdiin kimseye,
Eini brakma, Allahtan sakn! diyor; Allahn aa vuraca eyi iinde saklyordun. nsanlardan ekiniyordun. Oysa Allahtan ekinmen daha uygundu. Sonunda
Zeyd, eiyle ilgisini kestiinde onu seninle evlendirdik. Ki, evlatlklar eleriyle
ilgilerini kestiklerinde onlarla evlenmek konusunda mminlere bir sorumluluk
olmad bilinsin. Allahn buyruu yerine gelecektir. (Ahzb Suresi, ayet 37.)
Bu ayette anlatlanlar:
1) Muhammed, Zeyde karsn boamamasn sylerken iinde bir ey saklyordu.
Bunu da sonradan Tanr aa karacakt.
Muhammedin iinde saklad neydi?
Yukardaki ykye gre, bu sorunun iki karl olabilir:
- Muhammedin iinde saklad ey, Zeynebe olan akyla birlikte, Zeydin onu
boamas ve kendisinin almasna olanak salanmasn istemesiydi.
Yukardaki yky uydurma ve iftira diye niteleyenlerse; Muhammedin iinde
saklad ayette bildirilen ey iin u karl veriyorlar:
- Onun saklad ey, yalnzca, Zeydin karsnn boanmas ve onunla kendisinin
evlenmesi isteiydi.
Oysa bunlar hep i ie eyler. nk Muhammed Zeynebe tutulmusa, kocasnn
onu boamasn ve kendisinin almasn istemesi doald. Bu yoldaki isteini
gizlemesiyle akn da gizlemi oluyordu.
2) Muhammedin iindekini gizlemesine, insanlardan korkup ekinmesine yol
ayordu.
Peki bu korkuya, ekinmeye yol aan neydi? Yani Muhammed, iindekini aa
vurduu zaman insanlarn ne yapacaklarn dnyordu ki, onun korkusunu
tayordu?
36 Bkz. Taber, Camil-Beyn, 22/10-11.

39

Bu soruya u karlk veriliyor:

- Muhammed, oulluunun karsn almaya kalkyor diye dedikodu yaplmasndan
ekiniyordu. nk gelenek, byle bir duruma elverili deildi. Oulluun karsyla
evlenmek irkin karlanrd.37
ykye gre u karlk da verilebilir:
- Muhammed, hem Zeydden, hem de teki insanlardan ekiniyordu. Bakasnn,
stelik de oulluunun karsna gz koyduu iin... Bir sre bu nedenle durumu aa
vurmamt. Ama sonra, ayetin gelii sorunu zmt.
3) Muhammedin, oulluundan boanan Zeynebi almas, bu ynde herkese bir kap
amasna yneliktir.
Ayette ileri srlen gereke bu. Yani, herkes oulluunun boanan karsyla rahat
evlenebilsin diye Muhammedin Zeyneble evlendirildiini aklyor.
Bu aklama karsnda da bir soru beliriyor:
- Bu evlilik olmadan da soruna zm getirilemez miydi? rnein, bir ayetle,
herkese byle bir yola gitmenin helal olduu bildirilirdi; sorun kalmazd. Neden bu
zm yolu seilmedi de, ille de Muhammedin Zeyneble evlendirilmesi gerekli
grld?
Bu sorunun karl yok.
Muhammed ve Gzel Safiyye
Yl, 628. Diyanetin yaynlarndan Tecrdin mtercimi Kmil Mirasn
anlatmyla gzel bir vahann ortasnda kurulmu olan Hayber Kasabasnn grlebilen en nefis hurmalklarndan yzlercesi Muhammedin buyruuyla kesilmiti.
Tanrnn buyruudur diye. Her zaman olduu gibi... te Kuran ayeti (eviri
Diyanetin):
- nkrc kitap ehlinin yurtlarnda hurma aalarn kesmeniz veya onlar kesmeyip
gvdeleri zerinde ayakta brakmanz Allahn izniyledir. Allah, yoldan kanlar
bylece rezillie uratr. (Har Suresi. 5, ayet.) Bu ayet, Muhammedin Ben Nadrin
hurmalklarn yaktrmasna yneltilen eletirilere cevaptr.38
Hurma soykrmyla birlikte insan soykrm da yaplmt. zellikle Yahudilerin
yerleim blgelerinde. Bunlardan biri de Hayberde gerekletiriliyordu.
Hayberin birok kalesi vard. Bir buuk aya yakn bir sre iinde, Yahudilerin
kendi ilerinden gelip Muhammedden gvence alan kimi hainlerinin yardmyla
kaleler bir bir dt ve Mslmanlar kazanm oldular. Kurann Tevrattan
aktarlma Tanrs srailoullarn, yani Yahudi toplumunu. tm toplumlardan
stn yaptn duyuruyor. (Bkz. Bakara Suresi, 47 ve 122. ayetler; Arf Suresi, 140.
ayet.) Ama Hayber Savanda Yahudilere yardm etmemiti.
37 Bkz. Muhammed Ali Sabun, Safvetu't-Tefasir, 2/327-328 ve teki tefsirler.
38 Bkz. Buhr, e's-Sahh, Kitabu'l-Cihad/154; Mslim, e's-Sahh, Kitabu'l-Cihad/10; hadis no. 1746; Ebu Davud. Snen,
Kitabu'l-Cihad/91, hadis no. 2613.

40

Ganimetler, tutsaklar. Bunlar iinde de kadn ve ocuklar. Alamalar,

szlanmalar...
Ve bu arada, yaknlaryla birlikte tutsak dm olan Safiyye. Gzeller iinde bir
baka gzel. Ne var ki aclar iinde... Yaknlarndan kiminin kellesi gitmi bu savata.
Kimi de ikence altnda... Babas, kafas kesilenler arasnda, kocas ve kocasnn
kardei sorgulanyor, ikence gryor. Bir sre sonra ldrleceklerdir.

Safiyyenin Ailesinden Kiiler kenceyle ldrlyor

Leoni Caetani, Muhammed, ihtimal ki gzel Safiyyeye gz koymu olduu,
zevcinden (kocasndan) kurtulmak istedii iin Kinane / bn Rebia / bn EbilHukayk celbetti; Ebil-Hukayk ailesinin mehur mcevheratn teslim etmesini
istedi... dedikten sonra birtakm bilgiler aktaryor. Bu bilgilere gre, gerek Kinane,
gerekse kardei hazinenin yerini sylemiyorlar. Ama hazinenin bir kesimi sonradan
bulunuyor. Ne var ki, Muhammed tmn elde etme kararnda. Balyor ikence
ettirmeye.
Bu Kinane, Safiyyenin ksa bir sre nce evlendii kocasdr. Bir sre sonra
Muhammedin koynuna sokulacak olan Safiyyenin kocas...
Caetani, aktard bilgiler arasnda unlar da yazyor:
- Kinaneye, hazinenin bir ksmn baka bir yere saklam olup olmadn
syletmek iin mthi ikenceler yapld. Zbeyr bnl-Avvm (salklarndayken
cennetlik olduklar bildirilmi on kiiden biri), Peygamberin emirlerini bizzat tatbik
etti. Zavallnn azndan bir ey alamaynca, YANAN ODUNLARLA GSN
DELD. lecek durumdayken Muhammed bn Meslemeye teslim etti. O da biraderi
Mahmudun intikamn almak iin Kinanenin strabatna nihayet verdi, onu ldrd.
Kinanenin kardeine de pek zalimane ikenceler yapld. (...) ki bedbaht Yahudi terk-i
hayat eder etmez, Muhammed kadnlar celbettirdi...39
Caetaninin bu yazdklar kimi slami kaynaklara da dayanyor. Bununla birlikte ne
lde doru ya da doru olanlarn ne kadarn iine alyor? Kesin bir ey sylenemez
kukusuz. Ama uras, slam dnyasnda en salam kabul edilen kaynaklarda da yer
alyor ki; Safiyye, Hayber Savanda ve sonucunda aile yelerini yitirmiti. Babasn,
kocasn, kocasnn kardeini... (Karlatrmalar ve geni bilgi iin Prof. Dr. lhan
Arselin eriat ve Kadn adl kitabna bavurmay neririm.) Mslmanlarn elinde
katledilmiti Safiyyenin aile yeleri. Muhammedin buyruuyla... Ama imdi bu
Safiyye, ayn Muhammedin kars yaplacak ve yolda da koynuna sokulacak.

39 Bkz. Leoni Caetani, slam Tarihi, eviren Hseyin Cahid Yaln, stanbul, 1925, s.123-124.

41

Muhammed, Safiyyeyi Dhyenin Elinden Alyor

Hadislerden aldmz bilgiye gre:
Sava sonrasnda, Dhyetl-Kelb adndaki delikanl Arap Muhammede gelir;
tutsak kadnlardan birini kendisine almas iin ondan izin ister. Muhammed de, hadisi
eviren Kmil Mirasn evirisiyle; Haydi git de bir criye al! diye karlk verir. Ne
var ki Dhye gidip Safiyyeyi alr. Bunu gren bir baka Arap hemen koup
Muhammede haber verir. Safiyyenin Dhyeye deil, Peygambere uygun olacan
syler. Muhammed de Dhyeyi artr; baka bir cariyeyi almasn syler. Dhyeye
verilen cariye, Safiyyenin kocasnn kz kardeidir. Muhammed, kendisine kar
olmann karlnda Safiyyeyi azad eder. Yani azad etmi olmay, evlilikte
verilmesi gereken mehir sayar. Yola kldnda, bir yandan da zifaf
dnlmektedir. mm Sleym, Safiyyeyi hazrlar. Ve gece olunca da
Muhammedin koynuna koyar.40
Safiyyeyi Muhammed Neden Almt?
Bu soruya karlk olarak ileri srlenin zeti u:
- Safiyye, soylu bir aileden geliyordu. Babas Ben Nadr kabilesinin ba, kocas da
yine ok ileri gelenlerden biriydi. Bu nedenle onu, sradan bir kimseye vermek uygun
olmazd. Yahudiler iin bu, bir utan konusu olurdu. En iyisi Peygambere kar
yapmakt. Bu yola gidildi.
Diyanetin yaynlar arasnda yer alan Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh
Tercemesinde, 1612. hadisin izahnda Kmil Miras yle diyor:
- Hazreti Safiyye, Huyay bn Ahtabn kzdr. Beni Nadr ve Beni Kurayzann en
erefli bir ailesine mensuptu. Hayber Yahudilerinin reisi Kinane bn Rabi ile yeni
evlenmiti. HER K CHETLE ASALET vard. (...) Hayber reisinin gelini (kars) ve
Beni Nadrin en erefli bir aile kz olan Safiyyenin Dhyeye verilmesi,
YAHUDLER N PEK ZYADE R ve hacaleti (utanca) mucip olaca beyaniyle
itiraz edildi. Reslu Ekrem (Peygamber) de Dhyeden istirdad (geri alp) ve azad
ederek nikhla kadnlar arasna ithal etti.
Bu Gerekede Mantk Var m?
Gereke bu olunca, u sorular sorulabilir
- O soylu, o erefli denenler hep kltan geirilmemi miydi? Geriye ne kalmt
ki onlar iin r (utan) sz konusu olsun? erefli olduklarndan sz edilen Beni
40 Bata Buhr, en salam hadis kitaplarnda da yer alan bu hadisi, Kmil Mirasn eviri ve izahn da grmek iin bkz.
Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi, Diyanet Yaynlar. Ankara, 1985, c.2, s.229-310.

42

Kurayzaya, o Reslu Ekremin (Muhammedin) arkadalarna uygulattrd

korkunluklar, ikence ve soykrm, benzeri ancak tarihin en ilkel dnemlerinin en ilkel
insanlarnda grlebilir trdendi. Btn bunlar, slamn kendi kaynaklarndan
belgelerle sergilenebilir. Ama yeri buras deil. Burada, Muhammedin ehveti
nedeniyle Safiyyeden sz etmektir konu.
Ama yine de. Prof. Dr. lhan Arselin satrlarndan bir kesimini buraya aktarmann
iyi olacan dnyorum:
Safiyyenin Muhammede verilmesinin, Yahudilerin gnln kazanmakla ya da
onlarn dmanlk ve kinlerini yumuatmakla da hi ama hi ilgisi yoktur. nk
Hayber Seferi, Hicretin 7. ylna rastlar. Oysa Muhammed, daha Hicretin 2. ylndan
itibaren Yahudilere kar dmanlk siyasetine balam ve onlar imha planlar
hazrlamtr. Hayber seferine giritii tarihlerde, artk Yahudilerin kkn iyice
kazma safhasndayd. Ben Kaynuka, Ben Kurayza ve Ben Nadr gibi, Medinenin
en nl Yahudilerini temizlemi ve sra Hayber Yahudilerine gelmiti... (Arsel, bunu,
eriat ve Kadnn savunmas iin yazm, ama yaymlanmamtr. -T.D.)
- Muhammed Safyyeyi Dhyenin elinden alnca, bu kadnn kocasnn kz
kardeini vermiti ona. Ayn aileden olduuna gre onun da asaleti vard. Dhyeye
o nasl verilebilmiti? O zaman r olaca dnlmemi miydi?
- Hepsi bir yana da; Muhammed, en yaknlarn, sevdiklerini ldrtt bir kadn
(Safiyyeyi), o acl gnnde koynuna nasl alabilmiti? Onunla nasl seviebilmiti?
Bunun cevab verilebilir mi? Safiyye o srada, daha krpe denecek yatayken
Muhammed 57 yandayd.
Muhammedin ehvetini ve Tanrsnn bu ehvete byk nem verip
kolaylklar gsterdiini anlatmak iin, karlarn-cariyelerini tmyle ve ykleriyle
sralayp anlatmaya gerek yok. Konu, bu kadar rnekle de anlalmtr. Ama, bir
gerei aa karmak. Ve gn na karlacak bu tr gereklerle, insanln
nndeki tabularn yklmasnda yararl olabilecek bir katk salamak. Daha kl,
daha gzel, daha zgr bir dnya iin...

Muhammedde Neden ok Kadn Vard?

slamclara bakarsanz yle aklanabilir:
- Peygamber, kimi kadnlara acmt da o nedenle almt onlar.
nce bunun hi olamayacan, gereklerle hibir biimde badamadn
belirtelim. Yoksul, aresiz kadn m toplamt Muhammed? Hangisi bu durumdayd?
O ada, o yrelerde saylamayacak kadar yoksul, aresiz kadn vard. Muhammed
onlarn hangi birini alacakt? Bu amaca ynelseydi baa kabilir miydi? Sonra
yoksulun, aresizin sorununu zme yolu; onunla Muhammedin evlenmesi
miydi?

43

- Peygamber, kimileriyle de siyasi sebeplerle evlenmiti.

Bunu diyen slamclara unu sormak gerekir: Muhammed bir Peygamber idiyse,
byle siyasi sebeplere neden gerek duyuyordu? Tanrsnn yardm yeterli deil
miydi? Bu yardm yeterli deil miydi de, bir sr kadn toplad? Hem de bir kesimi
gen, krpe... Ve bu kadnlar, kimseyle evlenmeleri mmkn olmayan birer ebed
dul olarak brakt kendisinden sonra. Bu kadnlar ondan sonra kimseyle
evlenememeye hkmlydler. nk hepsi de mminlerin analar olarak Kurana
geirilmiti. (Bkz. Ahzb Suresi, 6. ayet.) Bunlardan kimi, ie, Cveyriyye gibi 18-19
yanda dul kalmlard. ocuk yata dullar. leri srlen siyasi sebepler bunu da
m gerektirmiti?
Muhammedin ok kar ve cariye almasnda, o dnemlerde, Araplarda geerli olan
neydiyse oydu etken: Cinsel istek ve onun gerei. En azndan, bata bu geliyordu. Bir
tala birka ku vurmalar da oluyordu kukusuz. Ama temel etkeni gzden
karmamak gerekir.
slamclar, Peygamberimiz nefsan arzularna gre davranmyordu, hanmlar da
nefsani arzularla alnmamt diyedursunlar, ayetler, hadisler ve de gerekler ortada.

Muhammed, Cinsel likilere Ne Kadar Zaman Ayryordu?

O dnem Araplarnda ehvet, erkeklik gc en bata gelen bir zellikti. Bunu
Gazal, hya-i Ulumid-Din adl nl kitabnn Kitabu dbin-Nikh blmnde
uzun uzun anlatr. Bir dolu rnek verir. Alinin olu Hasann bir alta drt kar
birden aldn, sonra ok gemeden bunlar boayp yenilerini aldn, Muhammede
bu torunu anlatldnda Muhammedin; O, yaratlta da huyda da bana benziyor!
dediini, bu olann, 200 kadar kar elden geirdiini anlatan bir hadise,
Muhammedin, dnyanzdan bana ey sevdirildi dedikten sonra bunlardan birinin
de kadn olduunu dile getiren bir baka hadisine ve daha nice hadislere, yklere
yer veriyor.41 Gazal, Felk Suresinin (Diyanetin evirisiyle): Bastrd zaman
karanln errinden de Ona snrm, de! anlam verilen 3. ayetine Ve sertleip
kalkm olan zekerin (erkeklik organnn) bu duruma geldii zamanki bastrmasnn
errinden de Tanrya snrm, de! anlamnn verilebileceini, bu anlam bn
Abbasn verdiini; nl gizemci Cneyd-i Badadnin (lm 910) Yemeye,
imeye ne denli gereksinim duyuyorsam, cinsel ilikiye de o denli gereksinim
duyuyorum! dediini aktaryor ve verdii rneklerle insann rahatlamas iin
ehvetinin gereini yerine getirmesinin nemini anlatmaya altn belirtiyor. 41
Muhammedin ok kar alna, kadnlara yneliine de bu adan bakmak gereki
bir yaklam olur.
41 Bkz. Gazl, hya-i Ulumid-Din, Arapa, 28-29 ve dierleri.
42 Bkz. age, s 27.

44

Hadislere baktmz zaman, Muhammedin cinsel iliki ye ayrd zamann,

alacak boyutlarda olduunu gryoruz. te bir badis:
Enes anlatyor:
- Peygamber, 9 ya da 11 kars varken, gecenin ya da gndzn belli saatinde
tmn dolayor ve HEPSYLE cinsel ilikide bulunuyordu.
Enese soruluyor:
- yi ama, Peygamber buna g yetirebiliyor muydu?
Enes karlk veriyor:
- Evet. Biz aramzda, Peygambere 30 erkek gc (ehveti) verildiini konuurduk.
Bu hadis Buhrnin es-Sahhinde de yer alyor. (Diyanetin bir yaynnda grmek
iin bkz. Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi, hadis no. 192.)
Baka hadislerde de Peygamberin 40 erkeinki kadar ehvetinin olduu belirtilir.
Bunda bir abartma olduu ak. Mslmanlar, Peygamberin ehvetini de mucizeli
olarak gstermek istemilerdir.
Muhammedin ehveti, ister sradan, ister farkl olsun; ayetler ve hadisler
ynnden bakldnda grlr ki Tanrs katnda ayrcalkl.
ienin sznde bu ayrcalk, en arpc biimde dile geliyor:
- Bakyorum da Senin Efendi Tanrn (Rabb), senin eyinin keyfi (hev) iin
kouyor yalnzca!
2000e Doru
22 Mart 1987, yl 1, say 12
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-1, Sayfa 16-47)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 21-45)

45

MUHAMMEDN CNSEL HAYATI DAVASINDA

SAVUNMA*

STANBUL 2. ASLYE CEZA MAHKEMESNE

DAVACI
SANIK
DAVA KONUSU
TARH

: KH.
: FATMA YAZICI-Karagmrk
Kabakulak sok. 6/3 Fatih
: TCKnun 175. maddesine muhalefet.
: 22-28 Mart 1987

Olay ve Hukuki Durum

Sorumlu olduum ve Yaz leri Mdr bulunduum haftalk 2000e Doru
dergisinin 22-28 Mart 1987 tarih ve 12 sayl nshasnda, s.8de Hz. Muhammedin
Cinsel Hayat bal altnda, Diyanet leri Bakanlndan gnderilme ekli
yazlardaki polemikler ne olursa olsun tmyle temel slami kaynaklarda yer alan
metinlere dayal yaz ve daha nce yaynlanm ilgili fotoraflar, ddianamede
TCKnun 175. maddesine aykr bulunuyor. ddianamedeki bu savn da ekli Bilirkii
Raporuna dayandrld grlyor:

A- ddianame ve leri Srlen

ddianamede, Bilirkii Raporunda ileri srlenler hemen hemen aynen tekrarlanyor.
Yazda slam kaynaklarna dayand belirtilerek Hz. Muhammedin cinsel hayat
anlatlmaktadr. Yaz incelendiinde, Hz. Muhammedin ok byk bir cinsel arzu
iinde bulunduu, bu arzusunu tatmin etmek amacyla birok cariyeyle yatt (oysa
cinsel arzusunu tatmin etmek iin birok cariyeyle yatmtr diye bir sz yazda yer
* 2000e Dorunun Hazreti Muhammedin Cinsel Hayat balkl yazs hakknda alan davada Sorumlu Mdr Fatma
Yazcnn savunmasn Turan Dursun yazd. lk kez burada yaymlanyor.

46

almamtr. -F.Y.), onda 30 hepsiye cinsel birleimde bulunduu (ekli Bilirkii

Raporunun 2. paragrafndan bir satr atlanarak alnd iin bu anlamsz anlatmn
meydana geldii grlyor. Atlama olmasayd yle olacakt: Onda 30 erkek gcnde
g bulunduu, ayn gnde btn karlarn dolat ve hepsiyle cinsel birleimde
bulunduu. -F.Y.) mesajnn verilmek istendii grlmektedir. Yine yazda
Peygamberin diledii kadn alma hakk olduu, baz kadnlarn kendilerini
Peygambere armaan ettikleri, Ayenin bu duruma kar kt, fakat bunun zerine
hemen ayet indii, bu ayette, cariyelerin, amcasnn kzlarnn, teyzelerinin kzlarnn,
Peygamberle nikhlanmay istedikleri takdirde bunlarn Peygambere helal klnd,
bunun zerine Peygamberin ei ienin Peygambere, Gryorum ki senin Allahn,
yalnzca senin eyinin keyfini yerine getirmek iin kouyor dedii, bundan sonra 51.
ayetle Hz. Muhammede karlarndan dilediinin srasn geciktirebilecei, dilediinin
srasn ne alacann kaydedildii (burada yine yanl anlatm var. Bu kezki yanllk,
Bilirkii Raporundaki yanllktan kaynaklanyor. yle olmal: 51. ayetle, Hz.
Muhammede, karlarndan dilediinin srasn geciktirme, dilediinin srasn ne
alma yetkisinin verildii... -F.Y.) belirtilmektedir. Yaznn dier ksmlarnda da
(byle balanan szler de Bilirkii Raporunda var. -F.Y.) Hafsann Peygambere
(Bilirkii Raporundaki yanllk buraya da gemi: Peygambere deil, Peygamberi
olacak.-F.Y.) kendi gnnde ve kendi yatanda yaparken yakalamas (yine Bilirkii
Raporundaki yanllktan kaynaklanan bir yanllk: .. Kendi gnnde ve kendi
yatanda yaparken ... deniyor. Neyi yaparken? Her halde Cariyesi Maryay
YAPARKEN ya da Cariyesi Maryayla yatarken olacak. Yani yatarken olacakken
yaparken olmu. -F.Y.) zerine Peygamberin hemen ona halifelikle ilgili mjdeli
haberler vererek gnln ald ve olay kapatt ifade olunmaktadr. Ksaca
zetlediimiz (oysa zetleyen, ddianame deil; Bilirkii Raporu. Ksaca
zetlediimiz sz de Bilirkii Raporunda yer alyor. -F.Y.)... deniyor. Ve ardndan,
Ortaan karanln btn koyuluuyla ortaya getiren bir mantkla yargya
(bilirkiinin yargsna) varlyor: Yaz, Mslmanlar iin mukaddes bir inan kayna
olan ve her Mslmann gnlnde yatt Hz. Peygamberden deta bir cinsel sapk
olarak szetmektedir. Gerekten yazda, Hz. Peygamberin sadece kadn dnd
(yazda Peygamberin sadece kadn dnd hkm nereden karlyor acaba? F.Y.) ve cinsel arzularn istedii biimde yerine getirmek iin bu hedefine uygun
ayetleri uydurduu izlenimi verilmektedir. Ayn manta dayal ve Bilirkii
Raporundan aynen alnma yarg sryor. slm Peygamberine bu ekilde isnatta
bulunma, onun manevi hatrasna hakaret tekil eder. Zir byle bir aalayc isnat,
slam dinine inanm kiileri incitir. TCK. 175. madde, dinleri ve inananlar, dini inan
ve dnceleri koruyan bir hkm olduu iindir ki, slm dininin Peygamberinin bu
ekilde kltlmesi, sadece kadn dnen cinsel arzularn tatmin iin eitli arelere

47

bavuran bir kimse olarak gsterilmesi, bu maddenin 3. fkrasn ihll eder,

denilmektedir. Bu duruma gre sann, TCK. 175. maddeye suunu iledii
anlaldndan durumas yaplarak eylemine uygun TCK. 175/3. maddesi gereince
tecziyesine karar verilmesi iddia olunur.
Ne denli bilimsel (!), hukuki (!) ve ciddi (!) olduu, ierdii yanllardan da
belli olan Bilirkii Raporunu aynen tekrarlarken satr atlayan, yanla yanl katmann
tesinde bir ey eklemeyen, bylece ne denli incelemeye dayal (!) olduu, ne denli
kl krk yaran bir hukuk titizlii (!) gsterildiini ispatlayan ve bilirkiileri iddia
makamna alp oturtan, tam anlamyla perian iddianame byle.
ddianamede ve aynen tekrarlad Bilirkii Raporunda, yazda unlar var, unlar
var... denirken, yazda yer alanlarn, slam kaynaklarna uymad sylenmiyor.
nk sylenemezdi. nk yazda yer alanlarn tm, balangta da belirtildii ve
aada da zerinde durulaca gibi, tmyle slamn temel kaynaklarna dayanyor.
Eer iddianamede ve Bilirkii Raporunda ileri srlen, Yazda yer alanlar,
Peygamberi CNSEL SAPIK gsteriyor yargs doruysa, bu mantkla yaz, slm
kaynaklarda olanlar aktardna gre temel slami kaynaklar, Peygamberin
CNSEL SAPIK olduunu anlatyor demek gerekir. ddianamenin ve Bilirkii
Raporunun dayand mantk, Ortaada din sapknln cezalandrma bahanesiyle
kurulu dzeni koruma amac iin kurulan ENGZSYON (Inquisition) mahkemeleri
mantnn bile gerisine dmtr. nk bu mahkemelerde bile, sulanan kimsenin
yaptklarnn, sylediklerinin, Kutsal Kitapa uyup uymadna baklrd. Biri
kalksayd da Tevratta yer alan Lutun kendi kzlaryla yattna, onlar gebe
braktna ilikin yky (bkz. Tevrat, Tekvin, 19: 33-38) ya da Davud
Peygamberin evinin damnda gezinirken ykanmakta olan bir gzel kadn
grdne, bu kadnn EVL, Hitti Uriyann kars (Bat-eba) olduu kendisine
sylendii halde kadn getirtip onunla yattna (Davudun o kadnla o sradaki
birlemesinden, kadnn, Sleyman Peygambere gebe kald da anlatlr) ve bununla
da kalmayp, kadnn kocasn lmesi iin savaa, cepheye gnderdiine, lmesinin
salanmas iin cephe komutanna mektup yazdna, sonuta Hitti Uriyay
ldrttne (yani Davudun katil de olduuna) ilikin yky (bkz. Tevrat, II.
Samuel, 11: 1-27) ya da Sleyman Peygamberin yedi yz kars, yz de cariyesi
olduuna (bkz. I. Krallar, 11: 3) ya da ncilden: sann Yeryzne bar getirmeye
geldim sanmayn. Ben bar deil; kl getirmeye geldim. nk ben, kiiyle
babasnn, kzla anasnn, gelinle kaynanasnn arasna ayrlk koymaya geldim
dediine ilikin kesimi (bkz. Matta, 10: 34-35) alp bir yerde aynen aktarsayd, ya da
syleseydi, o kimseye Engizisyon yeleri: Sen Kutsal Kitaba hakaret ediyorsun, sen
Lut Peygamberi, Davud Peygamberi CNSEL SAPIK gsteriyorsun, sen Sleyman
Peygamberi aalyorsun, sen sa Peygamberi (Tanrnn Olunu) gzlerden
drmeye, kltmeye alyorsun!.. demezlerdi. Belki sulamak istedikleri,

48

cezalandrmay kafaya koyduklar kimseyi mahkm etmek iin bir leyler uydururlard
ama, byle demezlerdi. Yani Kutsal Kitapta olan aynen aktaran, aktard diye -baka
bir klf uydurmadan- Kutsal Kitap adna sulama yoluna gitmezlerdi. Savcln
ddianamesinde ve iddianameye dntrd Bilirkii Raporundaysa, slam
adna, Peygamberi adna hkm oluturulup TCK. 175/3. maddesinin hkm diye
gsterilmeye allrken yazda olanlarn, Kuranda ve slam dnyasnn salamln
kabul ettii hadis kaynaklarnn yer verdii hadislerde var olup olmadna hi mi hi
deinilmiyor. Peygamberin kendisi ve arkadalar, Kuranda ve hadislerde olanlar
yazmay su sayan bu iddianameyi ve Bilirkii Raporunu okumu, ya da dinlemi
olsalard, hi kuku yok, aarlard. Byle olunca, Trkiye Cumhuriyeti okullarnda
okuyup eitim grm, Trkiye Cumhuriyeti niversitelerinden mezun olmu, eriat
hukuku deil, ada hukuk anlay verilmeye allm, eriat hukukuna son veren
Atatrkn hukukular olarak grev alm olan sayn Savc ve bilirkii yelerinin
slam adna slam savunurken, kraldan fazla kralc durumuna dtkleri
sylenebilir.
imdi gelelim Bilirkii Raporunun tekrar olan ddianamede, sulanan yazda
olduu belirtilenlere ve slamn temel kaynaklarnda bulunup bulunmadna:
1- Hz. Peygamberin ok byk bir cinsel arzu iinde bulunduu, onda 30 erkek
gcnde g bulunup ayn gnde btn karlarn dolat ve hepsiyle cinsel
birleimde bulunduu mesajnn verilmek istendii belirtiliyor. (ddianame, Bilirkii
Raporu, s.l, paragraf 2.)
Bunu yazmak eer slam adna ya da hukuk ynnden bir susa, bu su, Diyanet
leri Bakanlnn yaynlar arasnda olan Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh
de ilemi bulunuyor: Bu kitaptaki 192. hadis ve Ahmet Naimin tercmesi aynen
yledir:
Enes bn Mlik Radiyallahu Anhden: yle demitir: Resulullah Sallallahu aleyhi
ve sellem, gecenin yahut gndzn bir saatinde btn zevcat- thiratn devr ederdi.
Bunlar da on bir ve dier rivayette dokuz hatun idi. Buna takat getirir miydi? diye
soran Ravi Katadeye, Biz aramzda, ona, yani Resulullah aleyhi ve selleme otuz
erkek kuvveti verilmitir diye syleirdik cevabn vermi. (Bkz. Belgem no: 1)
Bugnk dille Trkesi:
Enes bn Mlikten aktarlyor. Enes yle demitir Peygamber, gecenin ya da
gndzn bir saatinde btn karlarn (cinsel birleimde bulunmak zere) dolard.
(...) (Peygamber) buna g yetirebilir miydi? diye soran Ravi Katadeye (Enes bn
Mlik): Biz aramzda onun iin (Peygamber iin): ona otuz erkek gc verilmitir
diyerek aramzda konuurduk cevabn vermitir.
Grlyor ki, bu hadiste (ki Buhrnin de yer verdii hadis olmak ynnden son
derece nemlidir) unlar aka belirtiliyor:

49

- Peygamber, ok byk bir cinsel arzu iindeydi.

- Peygamberde otuz erkek gcnde g bulunuyordu.
- Peygamber ayn gnde btn karlarn dolar ve cinsel birleirdi.
Eer Peygamberin kadnlarn bou bouna, ya da salt ziyaret iin dolatnn
anlatlmak istendii ileri srlrse, bouna bir sav olur. nk anlatlmak istenen,
Peygamberin cinsel birleimden baka bir amac olsayd, Peygamber buna g
yetirebiliyor muydu (nasl g yetiriyordu)? diye bir soru sorulmaz ve Biz aramzda
ona otuz erkek gc kadar (cinsel) g verilmitir cevab verilmezdi. nk burada
sz konusu olan kuvvet, anlatlanlarn akndan ve btn erhlerden
(aklamalardan) da anlalaca gibi, cinsel gtr. Baka bir hadiste de ehvet yer
almaktadr. Ahmed bn Hanbelin Msnedinde yer alan bir hadiste de Peygamberin
kendisi, bir sre aralarndan ayrlmasn merak eden arkadalarna aynen: Fe vakaa fi
kalb ehvetn-nisi fe eteyt baze ezvac fe esabtuha, yani kadnlarn ehveti
yreime dt, onun iin gidip karlarmn kimileriyle cinsel birleimde bulundum
demektedir. (Bkz. Ahmed bn Hanbel, Msned, c.4, s.231, Bkz. Belgem: 2)
Temel kaynaklardan Nesenin Sneninde ve yine Ahmed bn Hanbelin
Msnedinde Peygamberin: Hbbibe ileyye mineddnya en-nisu vet-tb yani
dnyada bana kadnlar ve koku sevdirildi dedii anlatlmaktadr. (Bkz. Nese, Snen,
Kitabu Iretin-Nis/36/I, c.7, s.61; Ahmed bn Hanbel, c.3, s.128, 199, 285; Bkz.
Belgem no: 3.)
Kurann kendisinde, Ahzb Suresinin 52. ayetinde Peygambere seslenilerek
bundan byle artk -cariyelerin dnda- kadnlarn kendisine helal olmayaca ve
karlarn baka karyla da deitiremiyecei bildirilirken ve lev acebeke
hsnuhunne yani: kadnlarn gzellii seni ne denli imrendirse de (artk helal
olmaz) denmektedir. Demek ki ayette de, kadnlarn gzelliinin Peygamberi ok
ilgilendirdii ve imrendirdii (icb burada imrendirme anlamndadr)
belirtiliyor. Btn bunlar varken: Peygamberin kadnlara ilgisi, ar lde ehveti,
dknl yoktu denebilir mi ve bu slam adna sylenebilir mi? Sonra bunu yazd
diye bir insan, bir dergi, hukuk adna sulanabilir mi? Bilirkii Raporunda ve onun
iddia makamna oturtulan biimi olan ddianamede bu yaplmaktadr. Hem de
kamu adna ve hukukun stnlnn savunulduu, eriat yasasnn yerine ada
hukukun ve yasalarn konulduu bir lkede. Atatrk Trkiyesinde.
2- ddianamede ve Bilirkii Raporundaki: Yine yazda Peygamberin diledii
kadn alma hakk olduu... diye balayp ...Peygambere helal klndya kadar
olan kesim (Aienin hadiste yer alan itiraz dnda) Ahzb Suresinin 50. ayetinde de
var. (Bkz. Belgem no: 4) Aienin kar k ve onun zerine ayetin indiine ilikin
kesimse Buhrnin de yer verdii hadiste (bkz. Buhr, Kitabu Tefsiril-Kuran/7) yer
almaktadr. Bu hadis, Diyanete gnderilen yaznn ekleri arasnda da bulunmaktadr.

50

(Bkz. Diyanete gn. belge no: 16, ek: 1/1) Ayn ekteki ayn hadiste, ienin
ETEHBL-MERET NEFSEH yani kadn da kendini (Peygambere bile olsa)
armaan eder miymi? diye kar k zerine, Ahzb Suresinin Peygamberin,
karlarndan dilediinin srasn geciktirebileceini, dilediinin srasn ne
alabileceini anlatan 51. ayetinin indii, bunun zerine de ienin: M ER
RABBEKE LL YSARU F HEVAKE yani: Senin Tanrnn yalnzca senin
HEVN iin (buradaki hevnn ehvet, yani Peygamberin eyinin keyfi
anlamnda olduu zerinde durulacaktr) kouyor gryorum dedii ok ak biimde
anlatlyor. (Bkz. Diyanet, belge no: 16, ek: 1/1; belgem no: 5.) ienin szne
dergide verilen anlamn, yani Gryorum ki senin Allahn yalnzca senin eyinin
keyfini yerine getirmek iin kouyor anlamnn doru olmadn -kendilerincekantlamak iin Diyanete gnderilen ekler arasnda yer alan, Tecrd-i Sarh
Tercemesinde yer alan anlam yle: Rabbin Tel (Tel=Yce, hadisin metninde
yok, bu yceltme, evirenindir) kadnlarn deil (bu da hadisin metninde yoktur, onun
iin parantez iinde gsteriliyor) ancak senin arzunun tahakkukuna msraat ediyor.
(Bkz. Diyanete gnd. belge no: 18.) Bu tercmenin bugnk dille Trkesi udur:
Senin Tanrn, yalnzca senin arzunun gereklemesini hzlandryor. Bu tercmede,
hadiste yer alan bir szce, ER szcne anlam verilmedii, bu szcn
atland grlyor. Er, gryorum anlamndadr. Dergideki eviride yer almtr.
Hadisteki HEV, dergideki eviride eyinin keyfi, Tecrd-i Sarh
Tercemesindeyse arzu diye evriliyor. Aslnda iki eviride verilen anlam da ayn
kapya kmaktadr. nk, Peygambere, cinsel birleimde, kadnlarn srasn diledii
zaman geriye brakma, diledii zaman ne alma yetkisini veren (hemen) bir ayetin
(Ahzb, 51. ayet) gelmi olmasna ienin tepki gsterirken syledii HEVKEye
senin arzun anlam da verilse, buradaki arzu, Peygamberin cinsel birleime
ynelik arzusudur, yani eyinin keyfidir. Yoksa baka bir arzu, rnein hurma
yeme arzusu deildir. Kald ki bu HEV szcne, temel kaynaklardan olan
Rabn El Mfredatnda, h-v-y maddesinde, MEYLN-NEFS LEEHVET yani nefsin EHVETe eilimidir diye anlam verilmektedir. (Bkz.
Belgem no: 6.)
Grlyor ki, dergideki yazda yer alan eviri, rastgele ve geliigzel yaplm bir
eviri deil, konunun nemine dikkat edilerek, temel kaynana bavurularak yaplm
bir eviridir. Metni, doru evirmekten baka da bir ama gdlmemektedir. Buradaki
zel ama ve ima, Peygamberin karlarndan ienindir. ie, slamclar ne denli
rtmeye alrlarsa alsnlar, nemli bir eletiri getirmektedir.
3- Yaznn dier ksmlarnda da Hafsann, ... diye balyan (ddianamede ve
Bilirkii Raporundaki) cmle: Hafsann, kendi gnnde, kendi yatanda,

51

Peygamberi, cariyesi Maryayla yakalad ve Peygamberin hemen ona halifelikle

ilgili mjdeler verdii de slami kaynaklarda, F. Rz gibi nemli mfessirlerin
Kuran yorumlarnda (bkz. F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, c.30, s.43) bulunmaktadr.
(Bkz. Belgem no: 7) F. Rznin tefsirinde aynen: Fe eserre ileyh bir eyeyni:
Tahrimul-emeti al nefsihi vel-beretu bi ennel Hilafete bdeh f Ebu Bekrin ve
ebh Umere yani: Peygamber, Hafsaya iki sr vermiti: Birincisi, cariyeyi
(Maryay) kendisine yasaklamas, br de, kendisinden sonra halifeliin, Ebubekire
ve Hafsann babas mere geeceine ilikin mjde.
Peygamber, olay kapatmak istemiti, ne var ki, Tahrim Suresinin Peygamber,
elerinden birine, gizlice bir sz sylemiti. O bunu Peygamberin dier bir eine haber
verince... anlamndaki szlerle balayan 3. ayetinde de belirtildii gibi,
Peygamberin gizlice bir sr verdii ei yani (hadislere, Kuran yorumlarna gre)
Hafsa sr saklamaynca, olay ortaya kmt. (Bkz. Belgem no: 8). Kald ki, ayn
Surenin 1. ayetinde, Peygamberin, karlar memnun olsun diye kendini helal olan bir
eyden yoksun etmesine gerek olmad da anlatlmaktadr. Peygamberin, karlarn
memnun etmek iin kendisini yoksun etmesine gerek olmad bildirilen eyin ne
olduu zerinde durulurken kimileri, hadislerde yer alan bir bal erbeti yksyle
durumu aklama yoluna giderler. ykye gre, Peygamber cinsel birleimde srann
Cah kz Zeynebin odasnda, olaandan biraz ok kalr. ie bunu kskanr. Hafsay
da kendisine yanda eder. Peygamberin Zeynebin odasnda bal erbeti itii
bilinmekledir. ieyle Hafsa bir oyun hazrlarlar: Peygamber, onlarn odasna
geldiinde, aznn koktuu, meafir koktuu sylenecektir. Meafir kokusunun da
Peygamberin, Zeynebin odasndayken itii bal erbetinden kaynakland
sylenecektir. Peygamberin cinsel birleim iin sralarn gzetirken odalarna girdii
saatlerde bu iki kars (ie ve Hafsa), oyunlarn sahneleyip gerekletirirler.
Peygamber azn kokuttuu iin bir daha bal erbeti imeyeceine ant ier. Bu
yk, Buhr ve Mslim gibi salam hadis kaynaklarnda da yer alr. leri srlr ki,
Tahrim Suresinin 1. ayeti, bu bal erbeti yksyle ilgilidir. Ve Tanr, kendisine
helal olan bal erbetinden kendisini yoksun brakmasna gerek olmadn
Peygambere bildirmitir. Ne var ki, ayeti bu ykye balamak, ok zorlamal bir
yorum kabul edilmektedir. Ayetin asl ilgili bulunan nedeni, konusu, Peygamberin
Hafsann gnnde ve yatanda, cariyesi Maryayla yakalanm, Peygamberin de
Maryayla bir daha yatmyacana ilikin Hafsaya -yeminle- szvermi olmas dr.
Peygamber bal erbetini imemekle deil, Maryayla yatmamakla ancak
karlarn memnun etmi olabilirdi. Onun iin ayette, karlarn memnun edecek
diye kendisini helal olan eyden (yani cariyesiyle yatmaktan) yoksun brakmasna
gerek olmad anlatlyor. Kuran yorumlarnda, buna ilikin hadis de
aktarlmaktadr.

52

Kurtub, Keaf, lus, Tefsiru bn Kesir, El Bahrul-Muhit, et-Tefsirul Kebir...

gibi nl tefsirlerin bir zeti durumunda tefsir yazm olan Muhammed Ali es-Sbni,
sz konusu ayete neden olarak gsterilen iki olaya da (bal erbeti olayna da, Marya
olayna da) yer veriyor, ama, ayetin bal erbeti olayna balanamyacan, en doru
yorum yolunun, ayeti, Marya (Mariye) olayna balayarak yorumlamak olduunu
-bn Kesire de dayanarak- yazmaktadr. (Bkz. Sabun, Safvetut-Tefasir, c.3., s.406;
belgem: 9)
Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi Genel Mdrlnce Sargm Erden
imzal 8 Nisan 1987 tarihli Savcla gnderilen yazda, s.6, paragraf 2, no:4te, 2000e
Dorudaki dava konusu yaznn yazar iin: Yazarn en baya kurnazl, 11.
sayfann 2. stununda bir pornografik film (nasl da biliyor! -F.Y.) senaryosu eklinde
kaleme alnd aadaki cmlelerde (cmledeki yanllk, Diyanetin yazsn yazana
ait) grlmektedir denmekte ve dergide yer alan, ddianamede ve Bilirkii
Raporunda da zetlenen Marya olayna ilikin kesim aktarlmaktadr. Ve saldran
bir slupla yle denmektedir:
a- slamn saygn kaynaklarna bal kaldn iddia eden yazar, bu baya anlatm
hangi kaynaktan aldn bildirmemektedir. nk hazrlad mizansen, tamamen
kendi muhayyilesinin veya ahsi tecrbelerinin (bak hele bak! -F.Y.) rndr. Deil
Hz. Muhammed, sradan bir erkein bile, niden odaya giren karsnn nnde, dur,
bekle diyerek, bir baka kadnla cins mnasebette bulunmaya devam edebilmesi ve
keza en sapk kadnn bile byle sahneyi sonuna kadar sabr veya zevkle (Hafsann
zevkle bekledii dergide ileri srlmyor. -F.Y.) seyredip bittikten sonra infial etmesi
mmkn deildir. Byle bir durum ancak grup akna alkn (Diyanet Vakfnn bu
yazsn yazan, grup akn nasl da biliyor! -F.Y.) sapk ruhlu insanlar arasnda
gerekleebilir. Yazarn tamamen kendi eseri olan bu anlatmla, Hz. Peygamberle ei
Hafsa ve cariyesi Maryann, halkn gznde ne duruma drldn makamlarn
takdirlerine sunuyorum. (Bkz. Sargon Erdem imzal 8 Nisan 1987 tarihli yaz, s.6)
imdi bakalm, kurnazl yapan kim, gerei saptran kim, dahas: Peygamberi
de, Hafsay da, Maryay da seks filmlerindeki gibi bir filmin oyuncular grup
ak yapanlar durumuna drm olan kim, dava konusu yaznn yazar m, yoksa
Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi Genel Mdr sfatn tayor olsa da
yazsn Diyanet leri Bakanl adna yazd belli olan, yani Diyanetin szcs
durumundaki Sargon Erdem adl kii ya da kiiler mi?
Sargon Erdemin yazsnn ekinde, ek: 4/2 diye bir belge var. (Bkz. no: 24) Taber
tefsirinden bir fotokopi. Burada, Taber, Tahrim Suresinin 1. ayetine ilikin yorumlar
aktaryor. Peygamberin kendisine haram klp da Tanrnn helal kld
(Peygambere, kendisini yoksun klmasna gerek olmadn bildirdii) eyin ne olduu
konusunda, ilim ehli tartmaktadrlar. Kimileri der ki, Peygamberin karlarn
memnun etmek iin kendisine haram yapt, Maryadr. Kpt (Msrl) cariyesi olan
Marya. Kars ve merin kz Hafsay honut etmek amacyla Peygamber, bu cariyeyi

53

kendisine -ant ierek- haram yapmt. nk peygamber Hafsann gnnde ve

odasnda bulununca Hafsa kskanmt anlamndaki Arapa szlerle konuya giriyor.
Sz edilen ayeti, Marya olayna balayan yorumcularn grlerini aktaryor. (Bkz.
no: 24)
Grlyor ki ayeti, Marya olayna balamak, derginin yazarnn icad deildir.
slamn Kuran yorumcularnndr.
Dahas var:
Bu ekteki yorumlarda, olay ayrntlaryla yer almamaktadr. Ayrntlar Tabernin
daha sonraki aktarmalarnda gelecektir. Sargon Erdemin yazsna bu eksik kesimin
fotokopisi ekilerek eklenmitir. te, 2000e kibine Doru yazarnn kurnazlk
yaptn ileri sren yaz sahibinin kendi kurnazl burada. Belgeyi eksik vermekle
gerei diledii gibi saptraca umuduna kaplyor. Daha sonraki sayfalara bakalm:
Hadislerden birinin Trkesi:
bn Abbas anlatyor: Hattab Olu mere (Halife), (Tahrim, ayet: 4deki) K
KADINn kimler olduunu sordum. mer: Aie ile Hafsadr, dedi. Olay,
Peygamberin, Hafsann gnnde cinsel birleimde bulunduu, brahimin Kpt
(Msrl) anasndan kaynaklanmtr. Hafsa Peygamberi o durumda yakalaynca yle
demitir:
- Ey Peygamber! Ant ierek sylerim ki, karlarndan hibirinin bana benzerini
getirmediin bir eyi bana yaptn. Benim gnmde (F YEVM), cinsel birleme sras
bendeyken (F DEVR) ve benim yatamda (ALA FR)!!!
Bunun zerine Peygamber yle konutu:
- Onu (cariyeyi) kendime yasaklayp bir daha ona yaklamazsam, bu seni sevindirir
mi?
Hafsa yle dedi:
- Evet!
Bunun zerine Peygamber o cariyeyi kendisine yasaklad. Bu arada Peygamber
Hafsaya yle dedi:
- Bu durumda sen de olay kimseye syleme!
Hafsa olay ieye syledi. Sonra Tanr, onun ieye haber verdiini ortaya
kard. Tanr: Ey peygamber! Karlarn sevindireceksin diye niin kendini, Tanrnn
sana helal kld eyden yoksun ediyorsun? (anlamndaki ayeti indirdi. (Bkz. Taber,
Cmil-Beyn an Tevilil-Kuran, c.28, s.102: belgem no: 8) Hadiste, Peygamberin,
ayetin inmesinden sonra, yemin keffareti dedii ve cinsel birleimde
bulunmayacana ant itii cariyesi Maryayla cinsel birleimde bulunmaya devam
ettii de aklanyor. (Bkz. Ayn belge.)
Bir baka hadisin Trkesi:
bn Abbas anlatyor: kisi de Peygamberin kars olan Hafsa ile Aie, birbirlerini
ok severlerdi. Hafsa babasnn evine gitmiti. Bir sre orada kalp konutular.

54

Peygamber de cariyesini arttrp, Hafsann odasnda onunla cinsel birleti.

Peygamberin, ieyle cinsel birleimde bulunaca gnd. Hafsa dnnce,
Peygamberle cariyeyi odasnda buldu. O srada kmalarn bekledi. Ve son derece
kskanla kapld. Sonra Peygamber cariyesini kard, Hafsa ieri girdi. yle dedi:
- Senin yannda kim olduunu (kiminle birletiini) kesinlikle grdm. Tanrya ant
ierek sylerim ki, sen beni kt duruma drdn!
Bunun zerine Peygamber yle dedi:
- Tanrya ant ierim ki, seni kesinlikle sevindireceim. Sana bir sr syleyeceim,
sakla (kimseye syleme).
Hafsa sordu:
- Nedir senin srrn?
Peygamber syledi:
- Sen tanm ol ki, bu cariye, bundan byle bana haramdr. Srf seni memnun
edeyim diye.
Hafsa ile ie Peygamberi teki karlarna kar dayanma iindeydiler. O nedenle
Hafsa gidip, olay Aieye haber verdi:
- ie, mjde! Peygamber, cariyesini kendisine haram yapt.
Hafsa, Peygamberim srrn ieye haber verince, Tanr ayeti indirdi... (Bkz.
Taber, ayn tefsir, c.28, s.101, belgem no: 8)
Bir baka hadisin Trkesi:
Ebu Osman anlatyor:
- Peygamber, Hafsann odasna gitmiti. Hafsa yoktu o sra. Peygamber de hemen
cariyesiyle cinsel birleti. zerine rt rtmt onun. O srada Hafsa geldi. Durum
zerine kapda (beklemek zere) oturdu. (=Fekaadet alel-bbi) Peygamber iini
bitirene dek (=Hatt kad Reslullahi sellallahu aleyhi ve selleme) bekledi. Sonra
yle dedi:
- Tanrya ant ierim ki, sen beni ok kt duruma drdn. Onunla (cariyenle),
benim odamda cinsel birleimde bulundun. Ya da benzeri bir sz syledi.
Bunun zerine Peygamber, cariyeyi kendisine yasaklad. (Bkz. Taber, ayn tefsir,
c.28, s.102, belgem: 8)
Olay benzer biimde anlatan baka hadisler de var. Hepsini aktarmaya gerek yok.
imdi btn bunlar, hadislerde yer aldna gre, sergilenen bir seks filmi ya da
grup ak niteliinde bir ey midir? Diyanet Vakf adna yaz kaleme alp gnderen
Sargon Erdenin yazdklarna baklrsa, bu soruya, Evet! demek gerekir. Grlyor
ki, Peygambere, eine ve cariyesine asl hakaret eden, bu Diyanet szcsdr.
4- ddianamede ve Bilirkii Raporunda; dava konusu olan yazda, Hz.
Peygamberin sadece kadn dkn olduu izleniminin verildii ileri srlyor.
(Bkz. ddianame ve Bilirkii Raporu, s.1, paragraf 3)

55

slamn temel kaynaklarnda yazl olanlardan bu izlenim karlyorsa, bu, sz

konusu kaynaklara ynelik bir sorundur. 2000e Doru dergisinin yapt, yalnzca bu
kaynaklardan alp aktarmaktan ibarettir.
Peygamberin cinsel arzularn istedii biimde yerine getirebilmek iin bu hedefe
uygun ayetleri uydurduu izleniminin de verilmek istendii ileri srlyor. (Bkz.
ddianame ve Bilirkii Raporu, ayn yer.)
Kaynaklarn gsterdiimiz, belgelerini ortaya koyduumuz, tmyle slami
kaynaklarda yazl bulunanlardan Peygamberin, cinsel arzularn yerine getirebilmek
iin hedefine uygun ayetler uydurduu izlenimine varlyorsa, bunun da erefi, bu
izlenimi elde edenlere aittir. Bir kez daha yineleyeyim: 2000e Doru dergisi, dava
konusu yazsyla, slamn temel kaynaklarnda olan, yorumsuz vermekten teye bir
ey yapmyor. Bu kaynaklarda olandan, kim ne sonu karrsa, bu, kaynaklarla sonu
karan kimseleri ilgilendiren bir durumdur. Yazmzda isnat yok, yalnzca nakil ve
ispat var.
B- Dava Konusu Yaz Hakknda, Bilirkii Raporunun ve
Onun Kopyas Olan ddianamenin Vard Sonu:
a) slam Peygamberinin manevi hatrasna hakaret,
b) ve TCK. /175/3. maddesine muhalefet.
slam Peygamberinin manevi hatrasna hakaret, Kuranda ve hadislerde
bulunanlar, temel slami kaynaklarda anlatlanlar aktarmakla olamaz. Byle bir savda
bulunmak iin, Ortaan ok gerilerine dmeyi gze almak, tm hukuk ilkelerini hie
saymak gerekir. slam dini ve hukuk adna bu savda bulunanlar, Bilirkii yeleri acaba
neyi biliyorlar, neyin uzman bulunuyorlar? Acaba iinde bulunduktan a, iinde
yaadklar devletin Trkiye Cumhuriyeti olduunu, artk eriat hukukunun ve ad
hukuk anlaynn geerli olmadn biliyorlar m? Ve biliyorlar m ki, savclk
makamna oturttuklar anlay, yani hukuk giysisi giydirilmi slm eriat bir gn tm
kurumlaryla Trkiye Cumhuriyetini ele geirmi olsa, kendilerine de yer
kalmayacaktr?
u sz edilen TCK.175/3. madde ne diyor bakalm:
Din ve mezheplerden birini tezyif ve tahkir yolunda neriyatta bulunanlar, bir aydan
alt aya kadar hapisle cezalandrlrlar.
Dava konusu yaznn bu kapsama girmesi iin, yazda, bir din ya da mezhebi
tezyif ve tahkir etmi olmas gerekir. Bu yazda bir tezyif ya da tahkir deil,
yukarda birok kez alt izilerek belirtildii gibi, yalnzca nakil var. Okuyacaklar
zgrce dndrmek iin.
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-4, Sayfa 95-108)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 46-56)

56

* Belgeleri bulan ve eviren Turan Dursundur.

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-4, Sayfa 109-167)

(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 57-115)

115

PEYGAMBERN KARILARI VE CARYELER*

Muhammedin birden fazla kadnla evlenmesi Medine dnemine ve yallk

gnlerine rastlar. Haticeden sonra, Hicrete kadar, yalnz Zema kz evde ile evli
kalmtr. Hatice ile evlendii srada kendisi 25 yanda, o ise 40 yanda, iki kocadan
dul kalm bir kadnd. 15 yl birlikte yaadlar. Hatice, Hicretten 3 yl nce 65 yanda
ld. Peygamberin hayatn evlilikler asndan, birka dnemde grmek gerekir:
25 yana kadar bekr;
25-50 ya arasnda tek evlilik hayat;
50-60 ya arasnda ok evlilik hayat;
60 yandan sonra hi evlenmedi.
Dier yaptlarnda ileri srldne gre Muhammed ayn anda dokuz kadnla evli
olmu. Taber gibi baz tarihiler 15 kadnla evli olduunu sylerler. Bu dorulanm
deildir. Rivayetlerden u bilgiler karlabiliyor: Zifaf olduu 11, olmad 2 kars
olmutur. Bunlara 2 cariyeyi de eklersek 15 eder. Prof. Ulvana gre dorusunu Allah
bilir.
Taber ve bakalar ieden rivayet ederler: Peygamber evde ne yapard? diye
sorulmu. Sizin yaptnz gibi demi; unu indirir, bunu kaldrr; ailelerinin ilerini
grr; etlerini dorar, evi sprr, uaa yardm eder. yle bir sz vardr karlarn
dven erkekler iin: Hem karlarn kle dver gibi dverler, hem de utanmadan
onlara sarlr yatarlar.1
Arkadalarndan Enes anlatr: Peygamber 9 ya da 11 kars varken, gnn belirli
saatlerinde btn karlarn dolar, hepsi ile cinsel ilikide bulunurdu.
Enese sordular: Peki Peygamber buna nasl g yetirebiliyordu?
Enes yle dedi: Biz aramzda Peygamberin cinsel ynden otuz erkek gcnde
olduunu konuurduk.2
Muhammed karlarna eit sre ayrr; ayn gece hepsini dolar, sra kimdeyse onun
yannda kalrd.

* Bu yaz, Turan Dursunun verdii notlara dayanarak Cemal Sreya tarafndan kaleme alnd. Turan Dursunun notlar iin
bkz. bu kitapta s.383.
1 bn Sad, c. 8, s. 148.
2 Buhr, Tecrd/192.
3 Msned, c.6, s.108.

116

Yolculua kmak istediinde aralarnda kura eker, hangisi kmsa, onunla

giderdi. Hac iin hepsini yannda gtrd.4
Sevde
Hazreti Muhammedin Haticeden sonra, Hicrete kadar birlikte olduu tek kadn,
Zema kz Sevdedir. bn Sad Tabakat adl yaptnda yal olan Sevdeden bir ara
Muhammedin ayrlmak istediinin ileri srldn ama bunun doru olmadn
syler. Sevde bir tarihten sonra Peygambere olan srasn gen ieye devrederek bir
zveri gsterecektir. Bylece ie de iki kiilik sra elde eder.
ie
Ebubekirin kz ie ile evlendii zaman kendisi 49, kz 6 yandayd. ie 9 yana
gelene kadar onunla beraber olmad kabul edilir. Bebek oynarm onunla.
ienin, eleri arasnda ayr bir yeri vardr. Zaten kendisiyle zaman iinde en uzun
sre beraber olmu kars da odur. Onunla ilikisi herhangi bir basit dknlk ya da
anlk istek olayn her zaman amtr. Muhammedin, kendisinden 15 ya byk
Haticeden (ve yine yal Sevdeden) sonra, 43 ya kk ieye balanmas ilgintir.
Hatice ile Aie arasnda ise 59 ya fark var. Neredeyse Muhammedin btn hayat
sresi...
Muhammedin hayatnda ayr bir yeri vardr Aienin. Yalnz imdiki zaman deil,
gelecei de; yalnz kar-kocal deil, politikay da temsil eder. Bir eit doal
mirass, Mslmanln mirass (Ebu Bekir) odur. Bundan alnrsa, ienin,
Peygamber karsnda, demokratik denebilecek bir sz ve eletiri bamszl da
olumutur.
ie, Ahzb suresinin 50. ayetine tepki gsterdi. Bilindii gibi, o ayetin ierii
yledir:
Mehirlerini verdiin elerini; Allahn sana ganimet olarak nasip ettii cariyeleri;
seninle birlikte g eden amca, hala, day, teyze kzlarn; seninle evlenmek
istiyorlarsa, salt sana zg bir durum olarak, hepsini helal kldk. Onlar mehirlerini
Peygambere balayabilirler. Bu konuda glk ekmeyesin diye onlarn da
zerlerine neyi farz kldmz bildirdik; Allah balayandr, acyandr.
ienin ayet konusundaki tepkisi u noktada olmu: Bir kadn kendini
Peygambere armaan m edermi? Ne kadnlar varm u dnyada!
ienin, sra konusunda, Peygamberin diledii karsnn yannda daha fazla
kalmas konusunda da sorular olmu. Ne var ki, tam o sorularn yneltildii srada bir
ayet daha gelir; Ahzb suresinin 51. ayeti. yle:

4 bn Sad, Tabakat.

117

Ey Peygamber, bunlardan kimi dilersen geri brakr, dilediini alabilirsin.

Boadn yeniden almanda da bir vebal yoktur sana...
ie bu ayet zerine kendini tutamam.
Gryorum ki, demi, senin Allahn yalnz senin eyinin keyfi iin koturuyor. 5
ie, daha nce de deinildii gibi eri hkmlerde ok bilgiliydi. mam Zerkei, bu
hkmlerin onda birinin ie kanalyla geldiini syler. Ayrca ienin iir, eski Arap
tarihi, gkbilim ve tp alanlarnda derinletii kabul edilmitir. Ei zerindeki etki gc
bu niteliklerinden de ileri geliyor olsa gerektir.

Zeynep
Cahn kz Esedli Zeyneple evlenmesi bir ynden ayrca ok ilgintir. Araplarda,
cahiliyye devrinde, yaygn bir uygulama vard: Olan ocuklarn evlat edinme, onlar
zoul gibi nesebine balama, miras verme... Bunun sonucu olarak, baba ile oulluk
birbirinin karsn, kzn nikhlama hakkna sahip deildi. Tpk baba-oul
hukukundaki gibi.
Muhammed bu uygulamay ykt, oulluu ve azadl klesi olan Zeydin kars
Zeyneple evlendi. Zeynep ayn zamanda Peygamberin halasnn kz. Ve zaten,
batan, Zeydle evlenmek istememi. Peygambere bir gnl yaknl var. Ama yine
de onun uygun grmesi sonucu Zeydle evlenmitir.
Muhamed bir gn Zeydle grmek iin onun evine gider. Zeyd yoktur. O srada
Zeynep ierde amar ykamaktadr. Duygular coar. Muhammed u szleri
sylemekten kendini alamayarak evden kar: Ya mukallibel kulum! (Ey kalpleri
evirip eviren Allahm, gnlm eviriverdin!)
Zeyd eve gelince Zeynep olay ona anlatr. Zeyd, iinde karsn yitirecei gibi bir
nseziyle Peygambere koar.
Zeynepi sevdinse, hemen boayaym, sen al der.
Muhammedin karl:
O nasl sz? Karn boama, Allahtan kork! Ancak, iten ie, boamasn da
istemektedir. Bu istek Ahzb suresinin 51. ayetinde ortaya kar. (Kaynak: bu ayetle
ilgili tefsirler Taber tefsiri)
Zeyd, Zeynepi boar. Bylece Ahzb Suresindeki (37. ayet) u szler de aklk
kazanm olur: imdi madem ki Zeyd onunla iliiini kesti; biz onu sana e yaptk.
Zeyneple Muhammed arasndaki ilikide cinselliin ok ar bast sylenebilir:
Bir kadn grd zaman hemen eve gelir, Zeyneple cinsel ilikide bulunurdu. 6
5 Kaynak: Buhr, Tefsir/7; Tecrd, hadis no. 1721; Mslim, Rda/49, 50, hadis no. 1464; bni Mace, Nikh/57, hadis no.
200; Ahmet bn-i Hanbel, 6/134, 158, 261.
6 Kitabn Nikh, s.127

118

O gnlerin cinsellik ynnden ortamn Peygamberin arkadalarndan Cabir yle

anlatr: Biz Minaya giderken zekerlerimizden meni damlyordu. 7
Hafsa
Hicretin 2. ylnda Ebubekirin kz ie ile evlenen Muhammed bir yl sonra da
merin kz Hafsay karlar arasna katar.
Hafsa, Huzeyfe olu Hanisle evliydi. Kocas Uhud savanda ald yaralarla daha
fazla yaayamad. Muhammed, dul kalan Hafsay nce bir bakasyla evlendirmeyi
dnd. Bu konuda Ebu Bekiri ve Osman yoklad; onlarda belirli bir istek grmedi.
Olaydan haberli olan mer ok zlm gibiydi. Daha sonra, Hicretin 3. ylnda
Muhammed Hafsa ile kendisi evlendi. merin yreine de su serpildi.
mm Habibe
Ebu Sfyann kz mm Habibe Ramle.
Peygamber onunla Hicretin 7. ylnda evlendi. mm Habibe, ko-cas Ubeydullah
bin Cah el-Esedi ile birlikte Mslman olmutu. Daha sonra Habeistana gittiler;
kocas orda din deitirip Hristiyan olunca ondan ayrld. Peygamber Habeistan Kral
Necaiye haber gndererek mm Habibeyi istedi. Necai, kadna, Resulullahn
yerine 400 dinar mehir ve birok deerli hediye verdi. Muhammed, mm Habibe
Medineye gelince onunla evlendi. Bu akrabalk ba Ebu Sfyan duygulandrmt;
bir yl sonra o da Mslman olacak.

mm Seleme
Mahzumoullarndan mm Seleme Hind de, kocas Ubeydullah bin Cah el-Esedi
ile birlikte Habeistana gitmiti. Kocas Uhud savandan sonra ld.
Peygamber, Medineye dnen Umm Selemeye yle buyurdu:
Allaha yalvar, felaketine karlk seni dllendirsin; ondan daha iyi bir e versin
sana.
Sonra da ona evlenme teklifinde bulundu.
Kadn, yal ve kskan olduunu, yetim ocuklar bulunduunu syleyerek zr
dilemeye kalknca, Peygamber, kendisinin daha yal olduunu; Allahn o kskanlk
duygusunu mutlaka gidereceini; yetimlere gelince, onlar iin hi merak etmemesini,
onlarn Allaha ve Resulne kaldn syledi.
Evlenme gerekleti.
7 Buhr, Hac/81; Umre/6; irket/27; Mslim: Hac/141; Hadis/1216; Nee-i Menasik/77; bn-i Mace, Menasik/77,
Hadis/2980; Ahmet bn-i Hanbel, Msned 3/317-366.

119

Peygamberin elerinin rivayet ettikleri hadis saysnn 3 bini at bilinir. En ok

hadis rivayeti ieye aittir. (2210 hadis). Peygamberin karlar arasnda mm
Seleme ondan sonra gelir: 378 hadis.
Muhammedin karlar iki grup oluturmaktayd. Birinci grupta ie, Hafsa, Safiye
ve Sevde vard. kinci grubun ban da mm Seleme ekmekteydi.
Mslmanlar, Peygamberin ieye kar byk sevgisini bildikleri iin, szgelimi
bir armaan vereceklerse, bunu mutlaka Muhammedin onunla birlikte olaca gne
rastlatrlard. Yaygnlk ve dzenlilik kazanan bu olayn br eler arasnda
dedikodulara yol amamas, tepkiler uyandrmamas olanakszd. zellikle mm
Seleme grubundan annelerimiz, ona, gidip durumu Resulullaha anlatmasn
istediler: Armaanlar m sunulacak, hediyeler mi sz konusu, bu, karlar arasnda
hibir ayrm gzetilmeksizin yaplmalyd.
mm Seleme, kendi nbet gnnde, olay ve kumalarnn dileini Peygambere
iletti. Ancak Peygamberin azndan bu konuda tek szck kmad.
Ertesi gn br eler mm Selemeden bir aklama beklediler. O da olan biteni,
Peygamberin o konuda konumadn anlatt. yle bir ortak karara varld:
Peygamberden bir karlk alncaya kadar mm Seleme olay tekrar tekrar gndeme
getirecek...
mm Selemenin st ste yeni birka giriimi de sonusuz kald. Resulullah
glmsyordu; yine de tek szck almak olanakszd azndan. mm Seleme
misyonu gerei sormas gereken sorular srdrd.
Sonunda Peygamber konuacakt:
ieyi sz konusu ederek beni zmeyin. te sylyorum: Vahiy, yalnz onun
gnndeyken gelir bana!
mm Seleme armt: Seni zdm iin Allah bu gnahm balasn
demekle yetindi.
Ama ortaklar ayn konuda bu kez Peygamberin kz Fatmaya bavuracaklard.
Fatma babasna durumu anlatt.
Karlarn, dedi, Allah tank gstererek, Ebu Bekirin kz konusunda senden
adalet diliyorlar.
Peygamber karlk verdi:
Kzm, doru syle, sen beni seviyor musun?
O nasl sz! Nasl sevmem?
yleyse benim sevdiimi de sev!8
Cveyriyye
Peygamber, Kureyin ileri gelenlerinden Hrisin kz Cveyriyye ile Hicretin 5.
ylnda evlendi. Mustalik savanda ailesinin yeleriyle birlikte tutsak den
8 Buhr, Hibe/8; Tecrd/1130.

120

Cveyriyye 13 yanda, dnya gzeli bir kzd. Peygamberle grme isteinde

bulundu. Tutsak olarak, Sabit bin Kaysn payna dtn; azad olabilmek iin
onunla anlam bulunduunu; bu konuda kendisine kolaylk gsterilmesini diledi.
Peygamberin ona yle dedii yazlmtr:
Daha iyi bir teklifim var
Nedir ya Resulullah?
Sabite vereceini deyeyim; seni ben alaym?
(Cveyriyye sevincinden uarak):
Tamam, ya Resulullah, kabul!9
Nikhtan hemen sonra Mslmanlarn ellerindeki btn Beni mustalik tutsaklar
(700 kii) salverildi.10
Safiye
Ahtap bin Huyeyyin kz Safiye, Hicretin 7. ylnda Muhammedin karlar arasna
girdi. Safiye, Beni Nadr Yahudilerindendir. Kocas Hayber savanda ldrlm;
kendisi tutsak olmutu. Dihyetl Kelbinin payna dt. Ahsab tarafndan hemen
Peygambere yetitirildi; Safiye ylesine dilber bir kadnd ki ancak Resulullaha
yakrd; ayrca, kavminin hanmefendisi olan bu kadna kendinden aa grd bir
kiinin yannda cariye ilemi uygulanmasnn engellenmesi gerekirdi.
Sonuta Muhammed onunla evlendi.11
Zeynep bir keresinde Safiyeye Yahudi kar! diye seslenmiti. Peygamber bu
saldry cezalandrd: bir ay Zeynepe yaklamad. ienin Safiye iin boyu da pek
ksa, yere ok yakn demesi zerine de u karl vermi: Bir laf ettin ki koca denizi
bulandrr.12
Anlalyor ki Safiyenin esiz gzellii ve Yahudi kkenli oluu zaman zaman br
ortaklarn kendisine kar birlemelerine yol am. Tirmiz rivayet eder: ie ve Hafsa
Biz Resulullahn yannda Safiyeden daha deerliyiz demiler. Bu sz Safiyenin
kulana gitmi. Peygambere sylemi. Peygamberin verdii karlkta onun
Yahudiliiyle ilgili ok zarif bir ima da var: yle diyemez miydin, benden nasl daha
deerli olabilirsiniz ki, eim Muhammed, babam Harun, amcam Musa!
Bir keresinde de Peygamber ve Safiye szletiler; br kadnlara rnek olsun, hatta
bir bakma ders olsun diye, bir ay boyunca hi beraber olmayacaklard. Bu sz
tutuldu.13

9 slamda ok Evlilik ve Rasulullah, Prof. Abdullah Ulvan; eviren smail Hakk Sezer.
10 Buhr, tkr, 13.
11 Buhr, El Megazi/ 38, Asab Suresi, 30-32. ayetler; Hucurt Suresi, 11. ayet; Talak Suresi, 1. Ayet.
12 Buhr, Ebu Davud ve Tirmiz.
13 Buhr ve Mslim; Taber tefsirinde Tahrim suresi.

121

Harisin Kz Meymune Huzeyme Kz Zeynep

Peygamberin son iki kars Harisin kz Meymune ile Huzeyme kz Zeyneptir.
Meymune ile Hicretin 7. ylnda evlendi. Huzeyme kz Zeynepi, Esedli Zeynepten
ayrmak gerekir.
Peygamberin hayatnda olay yaratan kars ikincisidir. Huzeyme kz Zeynep
Peygamberden nce lmtr.
Esma ve Amre
Muhammedin nikh kyp da kar-koca olmadan ayrld iki kars daha var:
Kindeoullarndan Numann kz Esma ve Kilab kabilesinden Zeydin kz Amre.
Peygamber, Esmann, zifaf srasnda alaca illetine tutulmu olduunu fark etti ve
mutasn (bedelini) vererek baba evine yollad. Amre ise daha yeni Mslman
olmutu. Peygamberin yanna girince onu pek istemez birtakm tavrlar taknd. Ona
da bedeli dendi ve ailesine geri gnderildi.
ki Cariye: Marya ve Reyhane
emun kz Marya, Kpti kkenli ve Hristiyandr. Muhammede Msr Mukavks
(piskopos) drt cariye armaan eder. Marya bunlardan biri. Peygamberin, ona kar
zel bir dknl olduu anlalyor. Aadaki olay bunu gstermekte.
Muhammed bir gn karlarndan Hafsann odasna girer. Odada Hafsa deil, Marya
bulunmaktadr. O arada Hafsa babasnn evine gitmi. Muhammed ve Marya,
Hafsann yatanda birleirler. Tam o srada Hafsa ieri girer. Muhammed henz iini
bitirmemitir. Hafsaya biraz beklemesini syler. Baz aklamalarda bulunacaktr ona.
Sonunda Hafsa kendini tutamaz; yle konuur: Nasl itir bu? Bir kle ile benim
gnmde ve benim yatamda birleiyorsun? Peygamber kendisine bir mjdesi
olduunu syler ve hemen ekler: Kendisinden sonra Ebubekir, daha sonra da babas
mer halife olacaktr. Ne var ki Hafsa hi de oral olmayacak, tepkisini srdrecektir.
Peygamber bu kez yemin verir: Vallahi billahi bir daha onunla beraber olmayacam,
ama sen de olay kimseye syleme. Ne var ki Muhammed Maryay bir trl
unutamamaktadr. mdadna bir ayet yetiir: u szlerle balayan bir ayet: Ya
Muhammed, karlarn memnun olacak diye, helal eyden niin kendini yoksun
brakrsn; Allah ok balayan ve acyandr.
br cariye Reyhane Yahudiydi. (Tahrim Suresi, 1. ayet.)
Sz konusu ayetin gelii konusunda bir de bal erbeti yks ileri srlr; ama
ayetin asl dayana yukardaki ykdr.14
14 Kaynak: Tefsirler: rnein Taber tefsiri 28/100 t; F. Rz, 29/41 t; Sabunde, bal erbeti yksnn ayetin ini
nedeni gsterildii, ancak asl nedenin Marya olay olduu vurgulanr, 3/406.
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-4, Sayfa 85-94)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 116-122)

122

MUHAMMEDN DOKTORLUU
I
Scaklar bastrnca salk daha bir nem kazanr. eitli hastalklara kar daha
duyarl olunur ve nlemler alnmaya allr. Bu arada hastalklarn tedavisi de
nemlidir kukusuz. nlem-doktor-ila...
Her dalda olduu gibi, tp alannda da gelimeler olmu ve amzda ileri,
olaanst noktalara ulalmtr. Her gn, her saat, biraz daha artc, umut verici
gelimeler, boyutlar sergilenmekte.
Bir de Muhammedin doktorluu var. Buna, hadis kitaplarnda bal bana bir ana
blm ayrlm; adna da peygamberin doktorluu, salk tleri, hastalklar
tedavileri, tedavi iin gsterdii yollar demek olan peygamberce tp anlamnda etTbbun-Nebev ya da tp kitab (blm) anlamnda Kitabut-Tbb denmitir.
nce Muhammedin hastalklara nasl baktn grelim:

Muhammedin Hastalklara Bak

Muhammedin dne gre, en nemli olan, Tanrnn takdiridir. slam
kelamndaki genel inan dorultusunda: Tanrnn takdir ettii, deimez.
Sz konusu olan bulac hastalklar m?
- La adv... Yani; Hastaln bulamas olmaz ya da bulac hastalk yok. 1
Bu hadisin aklamasnda Kmil Miras, Tanrnn takdirini dnmeden, hastaln
bulac olabileceine ilikin inancn, Chiliyyet (bilgisizlik) dneminde, yani slam
ncesi dnemde bulunduunu aklyor.2
Buhrinin de yer verdii hadiste, Muhammedin hastalkta bulama olmaz sz
zerine bir kyl Arapn kar kt ve Muhammedle bu Arap arasnda u tartma
olduu anlatlr:
- Bulac hastalk diye bir ey yok.

1 Buhr, Kitabut-Tbb/19, 25, 43-46; Tecrd, hadis no. 1927; Mslim, Kitabus-Selm/111-116, hadis no: 2224-2225 ve
teki hadis kitaplar.
2 Bkz. Tecrd, hadis no. 1927, c.12, s.84.

123

- Nasl olmaz ey Tanr elisi? Bulac hastalk diye bir ey yoksa, benim kumluktaki
develerime ne oldu? Birer geyik gibi (gzel ve salkl) idiler. Sonra uyuz develer
katld aralarna ve develerimi de uyuz ettiler.
- Ya ilk uyuz deveye hastalk nereden geti? Kim geirdi? 3
Muhammed, kyl Arapa, Ya ilk uyuz deveye hastal kim geirdi? derken ne
demek istiyordu?
Kmil Miras u karl veriyor:
- lk uyuz hastalna tutulan devenin bu hastalnn bakasndan, baka bir yerden
gemedii, Allahn takdiriyle olduu kukusuz. Senin develerine uyuz gemesi de
Yce Allahn takdiriyledir. Byle demek istemitir. 4
Hadisi eviren Kmil Miras, zorlamal bir yorumla tp gerekleri karsnda
durumu kurtarmaya abalyor. Gerekte Muhammedin unu demek istedii belli:
- Senin develerine uyuz hastal, baka develerden gemi olamaz. yle olsa, bu
hastaln ilk grld develere nereden getiini aklayamazsn. Demek ki hastalk
bulamayla filan deil, Tanrnn takdiriyle olmutur.
Muhammedin; Hastalkl deve salkl devenin yanna sakn yaklatrlmasn.
dedii de aktarlr.5
Ne var ki buradaki eliki, hadisi aktaran Ebu Hreyreye anmsatld zaman Ebu
Hreyre arr, kzar, bocalar ve anlalmaz szler syler. (Bkz. ayn kaynaklar, ayn
yerler.)
Muhammedin arslandan kaar gibi czzamldan da ka! dedii de aktarlr. 6
Buradaki elikiyi giderme abas da grlr yorumcularda. Muhammed byle bir
ey sylemise, czzamdan, czzamldan ok rkm olmal. Korkunluu, ok
eskilerden srp geldii iin... Ama ne olursa olsun; Muhammedin l adv, yani
hastalk bulamas diye bir ey yok! dedii bir gerek. nk bu, Ebu Hreyreden
baka sahbilerden de aktarlyor. Enes, Cbir gibi.7
Sonu: Muhammedin hastala bak, en bata Tanrnn takdiri asndan
hastalk bulamas diye bir ey yok ya da bulac hastalk yok demesi de bundan.
II
Muhammedin doktorluunun hadis kitaplarnda et-Tbbun Nebev (Peygamberce
tp ya da Peygamberin tbb), kitabut-Tbb (tp blm) balklar altnda
sunulduunu geen sayda belirtmi ve bu blmden hadis aktararak Muhammedin

3 Bkz. Buhr, Kitabut-Tbb/25; Tecrd, hadis no. 1928; Mslim, Kitabus-Selm/101, hadis no. 2220. Ve teki hadis
kitaplar.
4 Bkz. Tecrd, Diyanet yaynlar, 1928 no.lu hadis, dipnot 1, c.12, s.86.
5 Bkz. Buhr, Kitabut-Tbb/53; Mslim, Kitabus-Selm/104-105, hadis no. 2221.
6 Bkz. Tecrd, hadis no. 1927.
7 Bkz. Acln, Kefl-Hafa, Hadis no. 3078, c.2, s.492.

124

hastala nasl bakt zerinde durmutuk. Aktardmz ve kesinlikle salam kabul

edilen hadise gre Muhammed: l adv= hastalk bulamas diye bir ey yok! diyor.
imdi Muhammedin hastalklar nasl tedavi ettiine ve ettirdiine ilikin
hadislerden sunulacak.
Tkrkle Tedavi
Muhammedin biroklarn tkrkle tedavi ettii anlatlr. Byle tedavi ettikleri
arasnda, damad Ali de bulunmakta:
Muhammed: Ali nerede?
Sahbe: Gzleri aryor (hasta).
Muhammed: Bana gelsin!
Bu konumadan sonra Ali Muhammede gelir. Ve Muhammed, Alinin gzlerine
tkrr; tedavi eder. Hadiste, aynen u anlamdaki szler yer alr:
Peygamber Alinin gzlerine tkrd ve gzler hemen orada iyileti. ylesine ki,
gzlerde hi ar bulunmam gibiydi.8
frkle Tedavi
Hadislerde pek ok rnek verilir. Ve iki tr vardr: Tedavide tkrksz frk,
tkrkl frk.
Tkrksz frk
Hadislere gre Muhammed, bu yntemle krklar, yaralar, kl yaralarn bile
tedavi ediyordu. Yani okuyup fleyerek:
Ekva Olu Seleme Hayberde bacandan vurulur. Muhammede gelir. Muhammed
nefes eder, yani okuyup kez frr. Selemenin sorunu, ars, acs
kalmamtr.9
Tkrkl frk
Alinin gzlerinin tedavisinde grld gibi pek ok olayda bu yntem uygulanrd.
lkellerde de bu tedavi yntemi ok geerli ve yaygndr. Prof. Dr. Veyis rnek unlar
yazar:
Tkrk (ilkellerde) hastalk tedavisinde kullanlr. Tkren kimsenin mistik ve
majik (bysel) gcn, karsndakine geirdiine inanlr. Ayrca nazar inancnn
yaygn olduu yerlerde, ktl uzaklatrc pratiklerde kullanlr. 10
8 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabul-Cihd/102,143; Tecrd, hadis no. 1236; Mslim, es-Sahh, Kitabu'l-Cihd/132, hadis
no. 1807 ve teki hadis kitaplar.
9 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabul-Meazi/38; Tecrd, hadis no. 1611; Ebu Davud, Snen, Kitabu't-Tbb/19, hadis no.
3894 ve teki hadis kitaplar.
10 Bkz. Sedat Veyis rnek, Etnoloji Szl, Tkrk maddesi.

125

frkle Tedavinin Alanna Giren Hastalklar

Yukarda da belirtildii gibi hadislerde, bu tedavi ynteminin pek ok olayda
kullanld anlatlr.
Nazara ( Gz Demesine) Kar frk
Yznde sarlk belirtisi grlen kz grr Muhammed. Ve hemen buyurur:
- Bu kzcaz okutup fletin. nk buna gz demitir (nazar var).11
Muhammedin karlarndan ie anlatyor:
Peygamber, gz demesine kar (tedavi iin) okuyup frmeyi buyurmutur. 12
Ylan, Akrep, Bcek Sokmalarnda frk
Malik Olu Enes anlatyor:
Peygamber, bcek, akrep, ylan zehirlenmelerinde ve kulak arsnda tedavi iin
okuyup flemeye izin verdi.13
Ayn eyi ie de anlatyor.14
frkle Tedavi creti Ve Muhammedin Pay
Hadiste anlatldna gre: Ebu Said ve Peygamberin teki arkadalarndan bir
kalabalk , bir kesim yeri ele geirmek iin yola kar. Yollar bir kabileye der.
Kabile bakann akrep sokmutur. Peygamberin arkadalarna bavurulur. Tedavi
iin bir ey bilen olup olmad sorulur. Bu Said Hudri atlp bakan tedavi
edebileceini syler. cret pazarlndan sonra tedaviye giriir. Fatiha Suresini
okuyup frr. Bakan kurtulmutur. cret: Bir sr koyun. Yani akrep zehirini
okumayla, frkle tedavinin karl. Bu arada, srnn Ebu Said ve arkadalar
arasnda bltrlmesi sz konusu olunca sorun kar. zm iin Peygambere
gtrlr konu. Olay ve tedavi anlatlr. Alnan cret de... Bunun zerine
Muhammedin verdii karlk u olur:
- ok iyi etmisiniz (bu tedavi ve cret iinde.) Koyunlar imdi paylatrn ve
benim paym da ayrn...15

11 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabut-Tbb/35; Tecrd, hadis no. 1933; Mslim, es-Sahh, Kitabus-Selm/59, hadis no. 2197
ve teki hadis kitaplar.
12 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabut-Tbb/35; Tecrd, hadis no. 1932; Mslim, es-Sahh, Kitabus-Selm/55, hadis no. 2195
ve teki hadis kitaplar.
13 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabut-Tbb/26; Tecrd, hadis no. 1929; Mslim, es-Sahh, Kitabus-Selm/57-58, hadis no.
2196 ve teki kitaplar.
14 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabut-Tbb/35; Tecrd, hadis no. 1934; Mslim, es-Sahh, Kitabus-Selm/52-53, hadis no.
2193 ve teki hadis kitaplar.
15 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabut-Tbb/39; Tecrd, hadis no. 1031; Mslim, es-Sahh, Kitabus-Selm/65-66, hadis no.
2201.

126

III
Muhammedin doktorluu konusu yle kolay bitmez, ama bu yazyla imdilik
bitecek.
frkle Tedavide El Srme, Okama
Vcudun aryan, acyan yerine el srerek okunur; flenir. Muhammed de byle
yapard hastalarna. Muhammedin karlarndan ie anlatyor: Hastaya Peygamber
unu diyerek tedavi ederdi:
- Kimimizin tkryle yremizin topradr bu. Efendimizin (Tanrmzn) izniyle
hastamz iyileir bununla.16
ie, Muhammedin balangta Bismillah (Tanr adyla) dediini de anlatr ayn
hadiste.
Ve bu hadisin aklamas yle yaplr:
Peygamber, tkrnden iaretparmana bulatrr ve bu parma topraa srerdi.
Tkrkl ve toprakl parmayla da hastay svazlar, elini (parman) hastann
hastalkl yerinin zerinde gezdirdi.17
Yine ie anlatyor:
Bizden bir insan, hastalndan ikayette bulunduunda Peygamber, eliyle hastalkl
yere dokunurdu (elini aryan, acyan yer zerinde gezdirip okard)...18
ie Muhammedin bu srada hangi duay okuyup frdn de ayn hadiste
aklar.
Yukardaki ve daha birok hadislerde anlatldna gre, Muhammed tkrkl ya da
tkrksz frkle tedavi ederken deiik eyler mrldanr ve elini hasta zerinde
gezdirirdi. Din etnolojisi alanndaki inceleme ve aratrmalar ortaya koymutur ki,
ilkellerde de bu tedavi yntemi vardr ve son derece nemlidir. Tkrk, dua, frk,
el srp okama... Hepsinde bysel etki grlr. O nedenle ilkellerde byc, ayn
zamanda hastalara bakan bir tr doktordur.
Muhammed, kendi uygulad tedavi yntemini arkadalarna da uygulatrd.
Arkadalar da tkrkle ve frkle hasta tedavi ederlerdi zaman zaman. Ve
hastalkl yerde el gezdirerek...
Ebul-s Olu Osman anlatyor.

16 Buhr, es-Sahh, Kitabut -Tbb/38; Tecrd, hadis no. 1935; Mslim, es-Sahh, Kitabus-Selm/54, hadis no. 2194;
Ebu Davud, Snen, Kitabut-Tbb/19, hadis no. 3895 ve teki hadis kitaplar.
17 Bkz. Kmil Miras, Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi, 12/92, hadis no. 1935; Mslim, yukardaki
hadis, 2/1724.
18 Buhr, es-Sahh, Kitabut -Tbb/38; Mslim, es-Sahh, Kitabus-Selm/46, hadis no. 2191 ve teki hadisler.

127

Bu Osmanda bir ar-ac vardr. Gelip Muhammede anlatr. Muhammed de hemen

unu syler.
- Elini, vcudunun o aryan yerine koy ve unlar oku... kez bismillah
demesini, yedi kez de baka bir dua okuyup frmesini bildirir.19
Deliliin frkle Tedavisi
Temim kabilesinden Salt Olu Hricenin amcas Ilka yeni Mslman olmutur.
Mslman olup Muhammedin yanndan ayrldktan sonra yolu bir kabileye der. Bu
kabilede demir zincire vurulup balanm bir deli adam vardr. Ailesi, yeni Mslman
Ilkayla konuur:
- Duyduumuza gre, sizin sahibiniz (Muhammed), Tanrdan yararl eyler
getirmi. Sen de onun arkada olduuna gre, bu hastamz (deliyi) iyilie
kavuturacak bir ey biliyor musun?
- Evet...
Yeni Mslman (naslsa rendii) Ftiha Suresini okuyup fler deliye. Zincirle
bal deli iyileir. Ve yeni Mslman (Ilka), tedavisinin karlnda, delinin
ailesinden yz koyun alr. Muhammede geldiinde olay anlatr. Muhammedle yle
konuurlar:
- O deliyi tedavi ederken Ftihadan baka bir ey okumadn deil mi?
- Hayr.
- Canm stne ant ierek sylerim ki, sen yle bakalar gibi btl bir tedavinin
karln alp yemiyorsun; hak olan bir frkle tedavinin karln alp yiyorsun.
(Yani frnn karlnda aldn yz koyun sana helldir, hak ettin bunu.)
Bu hadise en salam alt kitaptan ncs olan Ebu Davudun Sneni ve Ahmed
bn Hanbelin Msnedi de yer vermitir.20
frn Hastala Kar Koruyuculuu
Hadislerde, frk, tedavi yntemi olarak yer ald gibi, hastalklara, tehlikelere
kar koruyucu olarak da yer alr. rnein ylan, akrep sokmalarna kar bir nlem
diye tlenir. Akrep sokmu, zehirlenmi olan birinin bavurduu Muhammed,
unlar syler: Sen yatarken unlar okuyup frm olsaydn, akrep seni
sokmayacakt. Soksa da zarar veremeyecekti.21 frk, cinlere, eytanlara kar da bir
nlem olarak gsterilir.22

19 Bkz. Mslim, es-Sahh, Kitabus-Selm/67, hadis no. 2202.

20 Bkz. Ebu Davud, Snen, Kitabut-Tbb/19, hadis no. 3896; Ahmed bn Hanbel, Msned, 5/211.
21 Bkz. Mslim, es-Sahh, Kitabuz-Zikr, hadis no. 2709; Ebu Davud, Snen, Kitabut-Tbb/19, hadis no. 3898.
22 Bkz. Ebu Davud, Snen, hadis no. 3893.

128

Hastala Kar Temizlik

Hadiste, bir temizlik rnei ve nemli bir nlem:
Herhangi birinizin yiyecek kabna bir sinek dse (sinein tm batm deilse)
tmn iyice batrsn kaba. nk sinein bir kanadnda zehir, br kanadnda zehire
kar ifa vardr.23
slamdaki temizlik, teki dinlerde olduu gibi, daha ok tapnma anlamldr.
Teyemmm gibi. O nedenle olaymzdaki nlem (sinek batrma d) alas
olmamal.
Muhammedin doktorluunda daha birok ey var.
2000e Doru
30 Temmuz 1989, yl 3, say 31
6 Austos 1989, yl 3, say 32
13 Austos 1989, yl 3, say 33
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-1, Sayfa 131-139)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 123-129)

23 Buhrde de yer alan hadis iin, bkz. Diyanet yaynlar, Tecrid-i Sarh, 1941 no.lu hadis.

129

EYTANIN EL, MUHAMMEDN ELNDE

Muhammede gre, CN ve EYTAN da yer ve ier. Bunu anlatan birok hadis

vardr. Bu hadisler zerinde dururken, Mslman hadis yorumcular yle derler:
- Cin -eytan, gerek anlamda yer-iebilir. Nass (burada demek istenen, hadistir)
bunu dile getirir. Aklsa bunun iin olamaz demez. Demez nk, cin-eytan da
reyen, gelien, istemiyle hareket eden cisimli bir varlktr...1
Muhammed, eytann Elini, Yemekte Yakaladna Ant iyor
Huzeyfe anlatyor:
- Yemekte, Peygamberle birlikte bulunduumuz zaman, Peygamber (yemee) elini
uzatmaya balamadan biz elimizi uzatmazdk. Bir kez de onunla birlikte yemekte hazr
bulunmutuk. Bir kz geldi; yemee itilir gibiydi. Elini yemee uzatmaya koyuldu.
Hemen Peygamber onun elini tuttu. Sonra bir kyl Arap geldi. O da yemee doru
itiliyor gibiydi. O da elini uzatt; Peygamber onun elini de tuttu hemen. Ve yle
konutu: Kuku yok ki, eytan, Tanr ad anlmadan (besmele ekilmeden) yemei
kendisine hell yapar. Bu kz geldi, Tanr ad anlmadan yemeyi ona hellm gibi
yedirmek istedi. O nedenle kzn elini tuttum. Sonra bu kyl Arap geldi, eytan ona
da, Tanr ad anlmadan yemeyi hellm gibi sunmak istedi. Onun iin onun da elini
tuttum. Canm elinde olan Tanrya ant ierek sylerim ki, kzn eliyle birlikte
EYTANIN EL ELMDEDR.2
Bu hadiste, eytann besmelesiz yemek yemee balad, yemee gelen kz ve
kyl Arap da arkadan itip kendisi gibi besmelesiz yemeye ynelttii, ama
Muhammedin buna engel olduu ve bu arada, onlarn eliyle birlikte EYTANIN
ELN DE YAKALAYIP elinde tuttuu anlatlyor.
Ancak burada bir terslik gze arpar: Bu hadisten anlaldna gre, eytan,
insanlarn yiyeceklerinden yiyor.3 Oysa, Muhammed baka yerde cinlerin
besinlerini aklyor: Dk (hayvan tersi), kemik ve kmr. Bunlar da kemiin

1 bn Melek, Mebrikul-Ezhr fi erhi Merikl-Envr, stanbul, 1309, 1/100.

2 Mslim, es-Sahh, Kitabul-Eribe/102, hadis no: 2017; Ebu Davud, Snen, Kitabul-Etme/16, hadis no: 3766.
3 bn Melek, agy.

130

dnda) Muhammedin sofrasnda bulunamayacana gre, Kuranda cin soyundan

olduu anlatlan (bkz. Kehf Suresi, 50. ayet) eytann Muhammedin sofrasnda ii
ne? Buna ilikin bir aklama bulunmamakta.

Muhammed, eytann Sol Elle Yediini Aklyor

Muhammedin anlattklarna gre, eytanlar solaktrlar.
yle diyor:
- Herhangi biriniz, bir ey yedii zaman, sa eliyle yesin. Bir ey itii zaman da
yine sa eliyle isin. nk eytan, sol eliyle yer ve sol eliyle ier. 4
nk sol hangi tr olursa olsun, slamda uursuzluk esidir.

Cinlerin Ve Hayvanlarnn Yiyecekleri

Muhammed bir gn ayakyoluna gitmeye ynelir. Byk abdestini yapacaktr. Ebu
Hureyre de onun arkasna der. Muhammed arkasna dnp bakmadan seslenir ve
Ebu Hureyreyle konuur:
- Kim o?
- Ben Ebu Hureyre.
- Temizlenmem iin bana birka ta bul, getir. Ama sakn kemik, tezek getirme.
Ebu Hureyre toplad talar eteine koyup gtrr ve onun yanna koyduktan sonra
ekilir.
Muhammed iini bitirir, talarla da temizlenir. Sonra Ebu Hureyrenin sorduu bir
soruya karlk verir:
- Ey Tanr Elisi! Kemik ve tezek istemedin, neden?
- nk bunlar cinlerin yiyecekleridir. Bana Nasibin cinlerinden bir KURUL geldi.
Ne GZEL CNLERD bunlar! Benden yiyecek (besin maddeleri) istediler. Ben de
onlar iin Tanrya, uradklar her kemikte ve tezekte yiyecekleri ey bulsunlar diye
dua ettim.5
Muhammed burada, cinlerin hayvanlar olduunu da, gerek kendileri, gerek
hayvanlar iin besin olarak kemik ve tezek belirlendiini, yani tmnn bu iki
eyle beslendiklerini anlatyor aka.
Yine Muhammed, Sbit Olu Ruveyfi adnda birine, kendisinden sonra yaarsa tm
insanlara, sakalla ilgili bir dyle birlikte unu da duyurmasn ister:
4 Mslim, es-Sahh, Kitabul-Eribe/105, hadis no: 2020; Ebu Davud, Snen, Kitabul-Etme/20, hadis no: 3776
5 Buhr, es-Sahh, Kitabu Menkbil-Ensr/32; Tecrd, hadis no: 123, 1546. Benzer eylerin anlatld bir hadis iin
bkz. Mslim, es-Sahh, Kitabu s-Selt/150, hadis no: 450; Tirmiz, Snen, Kitabu Tef-siril-Kuran/47, hadis no: 3258.

131

- Ve kim hayvan tersiyle ya da kemikle kn temizlerse, bilsin ki Muhammed

ondan uzaktr.6
Bir baka hadiste, cinlerin beslendikleri iki besin maddesine, kemie ve tezee, bir
de kmrn eklendiini gryoruz.
Abdullah bn Mesud anlatyor:
- Cinlerden bir KURUL Peygambere geldi. Ey Muhammed! mmetin, kemikle,
tezekle ve kmrle klarn temizlemesinler. nk Tanr bunlar bize Rzk (yiyecek)
yapt! Bunun zerine Peygamber, bu eylerle temizlenmeyi yasaklad. 7
2000e Doru
29 Nisan 1990, yl 4, say 16
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-3, Sayfa 133-135)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 130-132)

6 Ebu Davud, Snen, Kitabut-Tahre/20, hadis no: 36.

7 Ebu Davud, age, hadis no: 39.

132

MUHAMMEDN EYTANI DREE

BALAMAKTAN VAZGEMES

Arf Suresinin 27. ayetinde, EYTANdan sz edilirken, ...Sizin onlar

grmeyeceiniz yerlerden, o ve topluluundan olanlar, sizi grrler deniyor.
Bundan u kyor aka:
- eytan ve topluluundan olanlar, insanlar grrler.
- nsanlarsa ne eytan, ne de onun topluluundan olanlar grebilirler.
eytan ve topluluu (huve ve kabiluh) anlatmnn kapsam iinde, Kuran
yorumcular, cinleri de var grrler.1
Byleyken, Elmall Hamdi Yazr, mfessirn (Kuran yorumcular) demilerdir ki
bundan, insann eytan hi gremeyecei zannedilmemelidir... diyor. 2 Oysa, ayetteki
ak anlatm nedeniyle, Kuran yorumcularnn tm bu gr paylamaz. 3
Fahreddin Rz, u nedenlerle cinlerin, eytanlarn insanlara grnmemesi
gerektiini yazar:4
Baka klklara brnerek bile olsa cin-eytan insana gzkr olsa:
- nsan rnein karsnn, ocuunun, gerekte CN olduunu dnebilir.
- nsan her grd kimse iin de bu sanya (cin olduu sansna) kaplabilir.
- Ve bylece kimseye gven kalmaz.
- ...
Gelin grn ki, Muhammed, EYTAN, CNi, hem de somut bir biimde
grdn syler.

eytan Yere Yatrdm, Bouyordum

Nesenin Aieden aktard bir hadise gre Muhammed yle der:
Namaz klarken eytan geldi. Hemen yakaladm, yere yatrdm, bouyordum onu. O
denli ki, onun dilinin soukluunu elimin zerinde duydum. bn Teymiyye, bu

1
2
3
4

Taber, Cami1-Beyn, 8/113, F. Rzi, et-Tefsrul-Kebir, 13/54.

Hak Dini Kuran Dili, 3/2147.
Taber, ayn yer; F. Rz, ayn yer; Celaleyn, 1/132; Tefsirun-Nesef, 2/50.
F. Rz, ayn yer.

133

hadisin salamlkta, Buhrnin koullarn tadn belirtir. 5 eytann yatrlmas,

boulmas ve dilindeki soukluk, bu soukluun elde duyulmas, be duyu iine
giren, somut durumlardr. Muhammedin, eytan boarken onun salyasnn eline
bulatn, elinde bunu duyduunu (hissettiini) anlatt da aktarlr.6

Cinin, eytann Diree Balanmas

Ayn hadiste, Muhammedin eytan yakaladnda, bir diree balamak istediini,
buna g yetirebildiini, ama bu tr eylerin Sleyman Peygambere zg kalmas
gerektiini dnp diree balamaktan vazgetiini anlatt belirtilir. Yine bu
hadiste Muhammedin ...Diree balardm ve Medine ocuklar onunla oynarlard
yoksa. dedii de aktarlr.7
Bu hadis, Buhrnin ve Mslimin es-Sahhlerinde de -biraz deiikliklerle- yer
alyor.
Mslimdeki bir aktarmaya gre Muhammed yle anlatmakta:
- Tanr dman blis, yzm yakmak amacyla, bir ate aleviyle geldi. Bu nedenle
ben kez: Senden Tanrya snrm! dedim. Sonra Tanrnn tam lanetiyle seni
lanetlerim! diye ekledim. Yine kez. Geriye gitmedi. Yakalamak istedim sonra.
Tanrya ant ierek sylerim ki, kardeimiz Sleymann (bu tr eyleri yapmann
kendisine zg klnmasna ilikin) istei olmasayd balanacakt o. Ve Medine
halknn ocuklar onunla oynayacaklard.8
Bir baka aktarmaya da, Buhr ve Mslim, birlikte yle yer verirler:
Dn gece, CNLERDEN FRT, namazm bozdurmak iin bana anszn saldrd.
Tanr, bana, onu yakalama olanan verdi. Ve onu, Mescidin direklerinden bir diree
balamak istedim. Sabah olunca, tmnz ona bakp seyredesiniz diye... Ne var ki,
kardeim Sleymann: Tanrm beni bala, Bana, benden sonra kimsenin
ulaamayaca bir egemenlik ver! (Sd Suresi, 35. ayet) biimindeki szn
anmsadm (ve onu diree balamaktan vazgetim).9
Cin-eytan iin, hadislerde baka somut eyler de anlatlr. rnein eytann
zart diye sesli olarak yellenmesi.

5 Takyyuddin bn Teymiyye, zhud-Delle fi Ummir-Risale, Msr, 1369, s.41. Bu hadis iin ayrca bkz. Kmil Miras,
Tecrd-i Sarh Ter., 288 no.u hadisin zahndaki 2 no.lu not.
6 Ahmet bn Hanbel, Msned, 3/82.
7 Bkz. ayn kaynaklar.
8 Mslim, es-Sahh, Kitabul-Mescid/40, hadis no: 542.
9 Buhr, es-Sahh, Kitabus-Selt/75; Tecrd, hadis no: 288; Mslim, es-Sahh, Kitabul-Mescid/39, hadis no: 541.

134

eytan Zart Diye Ses kararak Yellenir

Muhammedin yle dedii aktarlr:
Namaza arldnda (ezan), EYTAN geri geri gidip uzaklar. Ve ZART (zurat)
diye sesli yellenerek gider. Ezan sesini iitemeyecei yere dein uzaklar... 10
Kimileri bunun bir temsil olduu grnde.11 Ne var ki, temsil iin eytann
yellenirken ZART diye ses kardn sylemeye gerek olmad dnlebilir. u
da var: Muhammed, cinin-eytann, yemesinden-imesinden sz eder.12 bn Melek
de Nevevye dayandrarak bu yeme-imenin gerek anlamdaki bir yeme-ime
olduunu savunur.13 Yemesi -imesi olann, sesli olarak yellenmesi de doal
deil mi? Yani Muhammedin szlerini tevil etmeye gerek bulunmamakta.
Sonu: Muhammed, CNi, EYTAN yakalamaktan, yere yatrmaktan,
bomaktan, diree balamaktan ve bunlarn dilinden, salyasndan, yiyip
iiyor olmasndan ve zart diye ses kararak yellenmesinden inanrlarna sz
ederken, szckleri gerek anlamlarnda kullanyor.
2000e Doru
8 Nisan 1990, yl 4, say 15
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-3, Sayfa 130-132)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 133-135)

10 Buhr, es-Sahh, Ezan/4; Tecrd, hadis no: 360; Mslim, es-Sahh, Kitabus-Selt/16-19 hadis no: 389.
11 Kmil Miras, bu hadisin zahndaki 2 nolu not.
12 Mslim, es-Sahh, Kitabul-Eribe/102-106; hadis no: 2017-2020.
13 Mebkirul-Ezhr fi erhi Merkl-Envr, 1/100.

135

MUHAMMEDN CN IKARMASI

7 Mart 1990da televizyonda yaymlanan Hodri Meydana hodri meydan!

Bilindii gibi Muhammedi cin ok ilgilendirmitir. Kurandaki 72. sure, Cin
Suresidir. Kendisiyle karlat anlatlan cinlerden uzun uzun sz edilir. Baka
surelerde de melek-cin savalar, Peygamber Sleyman zamannda cinlerin
orduya asker olarak alnm olduklar, ayrca ar ilerde ve kimi ustalk gerektiren
alanlarda altrldklar, kimilerinin de demir halkalara, yani zincirlere
vurulduklar... anlatlr.
nanmazlar, Muhammede mecnn da demilerdir (bkz. Sfft Suresi, 36. ayet;
Duhn Suresi, 14. ayet; Nr Suresi, 51. ayet). Kuran da onun mecnn olmadn
duyurur (bkz. Nr Suresi, 2. ayet; Tekvr Suresi, 22. ayet). teki peygamberlere de
inanmazlarn mecnn dedikleri bildirilir (bkz. Hicr Suresi, 6. ayet; uar Suresi, 27.
ayet; Zriyt Suresi, 39. ayet; Kamer Suresi, 9. ayet).
Mecnn, Trkemize deli diye evrilir. Asl anlamndaysa cinlenmi demektir.
Duhn Suresinde, inanmazlarn Muhammede muallemun mecnn dedikleri
aklanr. Bunun anlam Cinlerin rettii, cinlerden bilgi alm kiidir. Arapada
cin, be duyuya kapal olan ruhsal varlklar anlamndadr. Bu kapsam iine,
melekler ve eytanlar da girdii iin, Her melek bir cindir, ama her cin, bir melek
deildir denir. Kimiyse, meleklerin tm, birer cindir demitir. Ama genellikle
(Kuran ve hadislerdeki anlatmlardan da kaynaklanm olarak) yle inanlr: Ruhsal
varlklar trldr: yi olanlar. Bunlar meleklerdir. Ktler, zararllar. Bunlar da
eytanlardr. lerinde iyi de kt de bulunanlar. Bunlarsa cinlerdir.1
Demek ki, Muhammede, cinlerle ok urat ve cinlerden bilgi alma yoluna
giden biri olarak grld iin, inanmazlarnca mecnn, yani cinlenmi
denmitir.
Ey Cin! Gel Bu Gvdeden k!
Bunun karlnda Arapada k! demek olan uhruc szc kullanlr. Kimi
kitap sat yerlerinde, camilerde, orada burada satlan bir uhruc duas vardr. Uhruc
szcnn ok sk getii bu dua, delide ya da saral hastada bulunduuna inanlan
1 Bu paragraftaki bilgiler iin zellikle bkz. Rab, el-Mfredt, C-N-N maddesi.

136

cinlerin hastadan karlmas (!) iinde kullanlr. Yani okunur. Cincilerce,

bugn bile Anadoluda ok yaygn olarak uygulanr bu. Byk kentlerde bile var. Bu
nedenle uhruc duas ok nldr. amzdaki gelimeler ne olursa olsun, cinciliin
yok olduu sylenemez. Kimi hastalarn, gnmzde bile, doktor yerine, hocaya,
bycye, cinciye tedavi (!) iin gtrldne birok yerde tank olunabiliyor.

Dayakla Cin karma

Cin karma eylemi iin deli ya da saral hasta dvlr. Kimi zaman balanr, yle
dayak atlr. Vur, ha vur...
Hastann dvlmesinin gerekesi: Cinin kmamak iin direnmesi.
slam dnyasnn ileri gelen nemli ulemasndan bn Kayyimil- Cevziyye (lm.
1350), cinin kimi zaman inat (mrid) olacan, cini karlacak hastann bunun
iin dvlmesi gerektiini yazar.2 Kuranda da eytann, cinin inatlndan sz
edilir (bkz. Sfft Suresi, 7. ayet). Yine slam ulemasndan ve nemlilerinden
Takyyuddin Ahmed bn Teymiyye (lm. 1328.), saral bir hastadan cini karmak
iin, kimi zaman hastay ok dvmek gerekeceini, kimi zaman, rnein ayaklara
vurulan sopa saysnn, 300-400 bulduunu aklar.3
- Hastann cini karlrken can karlmaz m bu denli dayakla? diye bir soru
sorulabilir. slam ulemas bunun karln da veriyor:
- Hayr, hastann can kmaz. nk dayaklar, hastann gvdesine vurulursa
gerekte o gvdeye deil, cinin gvdesine olur ve cini etkiler. Bu, birok kimsenin
nnde, deneyimlerle belirlenmitir.4
bn Kayyimil-Cevziyye, bir saralnn olaynda, cinle nasl konuulduunu,
saraldan karlmas iin nasl uraldn ve sonuta nasl baarldn bir rnek
olarak anlatr.5 slam dnyasnda allme (ok bilgili, ileri lde bilgin) diye
nitelenen bu yazara gre, saral bir hastada KT RUH, yani CN bulunmadn
savunarak tbbi aklamalar yapan dnr ve doktorlar birer dinsiz ve childir. 6 Ve
Takyyuddin bn Teymiyyeye gre de cin karma, ii yaplan ilerin en stn, en
sevaplsdr. nk peygamberler de bu alanda ura vermilerdir. 7

2
3
4
5
6
7

bn Kayyimil-Cevziyye, et-Tbbun-Nebev, tahkik: Dr. Abdulmut, Kahire, 1982, s.138.

Takyyuddin bn Teymiyye, zahud-Delle fi Ummir-Risle, Msr, 1369, s.48.
Takyyuddin bn Teymiyye, ayn yer; bn Kayyimil-Cevziyye, age, s.138 ve tekiler.
bn Kayyimil-Cevziyye, age, s.137-139.
age, s.136.
Takyyuddin bn Teymiyye, age, s.45.

137

Muhammedin Cin karmas

Deliden, saral hastadan cin karma iinin, hastann bu yolla tedavisinin,
Muhammedden, Muhammedin doktorluundan (e-t-Tbbun-Nebevden)
kaynakland, ok ak biimde belirtilir ve rnekler verilir. 8
Muhammed de: Uhruc! yani gel k bu hastadan ey cin! diyordu ve kendisinin
de Peygamber olduunu anmsatyordu cine (bkz. yukardaki kaynaklar, ayn
yerler. Ayrca bkz. aadaki rnek iin gsterilen hadis kaynaklar).
Bir rnek:
Bir kadn, elinden tuttuu ocuuyla Muhammede gelir. ocuu cin tuttuuna
inanlmakta. Muhammed hasta ocua yanar. Cinini-eytann karmaya koyulur:
- Uhruc aduvvellah! Ene Reslullah! Yani: Gel k ey Tanrnn dman (cin)!
Ben Tanrnn Peygamberiyim!
Muhammed, ocuu iyiletirir. Kadn da cretini verir: ki ko ve biraz kurutulmu
yourtla, biraz ya. Muhammed, kolardan birini alr, brlerini geri verir.9
ocuk iyilemi miydi? Bir sav olmaktan ileri gitmiyor kukusuz.
slamda hurafe yoktur, slam akl, mantk dinidir diyenlerin biraz dnmeleri
gerekmez mi?
2000e Doru
18 Mart 1990, yl 4, say 12
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-3, Sayfa 115-118)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 136-138)

8 bn Kayyimil-Cevziyye, age, s.136-137; Takyyuddin bn Teymiyye, age, s.45-47.

9 Ahmed bn Hanbel, Msned, 4/171, 17; Drim, Snen, Mukaddime/4.

138

BY VE MUHAMMEDN BYLENML

slamda bo inan (hurafe) yoktur derler. Oysa var olduu bir gerek. te bir
rnek: slamda BY ve byyle insanlarn etkilenebilecekleri inanc var. Hem
de Kuranda ve en salam kabul edilen hadislerde:
Bakara Suresinin 102. ayetinde, Babilde, Hrt ve Mrt adl iki melee, (gkten)
byyle ilgili bir eyler indirildii, bu iki melein by rettikleri, retilen
byler arasnda kar kocay birbirinden ayracak trden olann da bulunduu
anlatlr.
Ayetin anlam yledir:
Sleymann krallna ilikin olarak eytanlarn sylediklerine uydular. Oysa
Sleyman kfir olmad. Ama eytanlar kfir oldular. nk insanlara byy
retiyorlard. Ve Babildeki iki melee, Hrt ve Mrta indirileni. Bu iki melek de,
biz fitneyiz! kfir olma! demedike, kimseye (byy) retmiyorlard. (nsanlar), bu
iki melekten, KYLE KARISININ ARASINI AYIRACAKLARI TRDEN (by)
reniyorlard. Onlar, Tanrnn izni olmadan kimseye zarar veremezler. Kendilerine
zarar olan, yarar olmayan eyi reniyorlard. Kesinlikle bildiler ki, onu satn alann
Ahirette bir pay yoktur. Karlnda kendilerini sattklar ey ne ktdr. Bir
bilebilseler. (Bakara Suresi 102. Ayet.)
Babilde by retmenlii yaptklar bildirilen Hrt ve Mrt adl iki melek,
byy rettikleri herkese, biz fitneyiz, kfir olma! diyorlarm. Yani uyarda
bulunuyorlarm.
Fitneye snav anlam verilir. Ve buna dayandrlarak iki melein biz snav
olarak gnderildik demi olduklar ileri srlr. Aslnda fitne, bir eyin iyi kt
ynyle ortaya kmasdr.1 Buna gre by retmeni iki melek, biz birer gereiz
demi oluyorlar.
Her neyse, nemli olan, iki melein, by rettiklerinin aka anlatlyor
olmas.
Ve retilen byler arasnda, kar kocay ayracak trden etkili olannn da
bulunduunun aklanmas.
Bu arada, bynn etkisi hangi trden olursa olsun, Tanrnn dilemesine
balanyor. Ama bunun nemi yok. nk bu, bynn resmen tannd ve
etkisinin varlnn kabul edildii gereini deitirmiyor.
1 Cessas, Ahkmul-Kuran,1/57 F. Rzi, 3/221.

139

Felak Suresinin 4. ayetinin anlam:

(Ey Muhammed!) Dmlere oka fren byc kadnlarn ktlnden de
(Tanrya snrm! de).
Grlyor ki, Tanr, Muhammede (dolaysyla inanrlarna), byc kadnlarn
yapabilecekleri bylerle bana getirebilecekleri ktlkten kendisine snlmasn
buyuruyor!
Demek ki bu ayette de, by ve etkisi kabul ediliyor.
Muhammede byclerin ktlnden Tanrya snmas buyuruluyor. Ama
hadiste anlatldna gre Muhammed yine de kendini kurtaramyor bynn
zararndan. Hadiste, kendisine by yapld ve hastaland bildiriliyor.
Buhrnin de yer verdii bir hadiste, Muhammedin karlarndan ie unlar
anlatyor:
Peygambere by yaplmt. ylesine ki, Peygamber, yapmad eyi yaptn
sanyordu. Sonunda bir gn dua etti, bir daha, bir daha... Ve konutu:
- ie! Biliyor musun, neyle iyileeceimi Tanr bana bildirdi. ki kii (iki melek,
Cebrail ve Mikil) geldi bana. Biri baucumda, bryse ayakucumda durdu. Biri
brne: Bu adamn hastal nedir? diye sordu. br: Buna by yaplm! diye
karlk verdi. Beriki sordu: Bu adama byy yapan yapan kim? br karlk
verdi: Asam olu Lebib. Beriki sordu: By nasl yaplm (neyle)? br karlk
verdi: Bir tarakla sa ve sakaldan alnan kllarla yaplm. Ve erkek hurmann
kurumu iek kapyla... Beriki sordu: By nerede yaplm? br karlk
verdi: Zervan Kuyusunda.
Peygamber kp kuyuya gitti. Sonra dnp geldi. Ve unlar syledi:
- ie! Kuyunun yanndaki hurma aacnn ular, eytan balar gibi...2
Hadiste, Peygamberin, bu bynn etkisinden, Tanrnn verdii ifa ile
kurtulduu da anlatlr.
Bu durum karsnda yle sorulabilir:
- Peygamber Felak Suresindeki uyarya kulak asmam m acaba? Yani bynn,
bana bir ktlk getirmesinden Tanrya snmam m? Yoksa Tanrya snm
da, bynn etkisi karsnda, onun Tanrya snmasnn etkisi bir eye yaramam
m?
Yukardaki ayet ve hadislere ve benzeri kantlara dayanlarak, slam ulemasnn
cumhurunca, bynn etkisinin gerek olduu savunulur. 3
slamda hurafe yoktur! diyenlerin bilgilerine...
2000e Doru
2 Temmuz 1989, yl 3, say 27
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-1, Sayfa 116-118)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 139-140)
2 Buhr, es Sahh, Bedl-Halk/11, Tb/47, 49; Tecrd, hadis no. 1352. Ve teki hadis kitaplar.
3 Muhammed Ali Sabun, Revayiul-Beyn, 1/77, 80.

140

HEVNIN ANLAMI

Muhammedin Cinsel Hayat / Eletirilere Yantlar

Bizim evirimiz
Gryorum ki senin Allahn yalnzca senin eyinin keyfini yerine getirmek iin
kouyor.1

Yeni Nesilin bavurduu eviri

Vallahi Rabbinin senin arzunu hemen yerine getirdiini gryorum.2
Rabbin phesiz senin dilek ve arzunu geciktirmeden derhal gerekletirir.
(Snen-i bn-i Mce Tercemesi ve erhinin 5. cildinin 495. sayfas. Haydar
Hatibolu)
Rabbin Teala (kadnlarnn deil) ancak senin arzunun tahakkukuna msaraat
ediyor.3
Geen saymzda akladmz gibi Hz. Muhammedle ilgili yazmza gelen
cevaplar bu saymzdan itibaren yaymlamaya balyoruz. Ayrca her sayda kendi
cevaplarmz da yer alacak. Bu saymzda Yeni Nesil Gazetesi yazarlarndan Bnyamin
Ate ve Mehmet Paksunun cevaplarn yaymlyoruz. Bunun yannda Hz.
Muhammedle ilgili yazmzda zerinden en ok durulan ve Peygambere dil uzatld
iddiasna neden olan bir cmleyi akla kavuturmaya altk.

1 Buhr, Tefsir/7, Tecrd, hadis no. 1721, Mslim, Rd/49, 50, hadis no. 1464; bn Mce, Nikh/57, hadis no. 200,
Ahmed bn Hanbel, 6/134, 158, 261.
2 Sahh-i Mslim Tercme ve erhinin 7. cildinin 402. sayfasnda Ahmed Davudolu.
3 Tecrd-i Sarh Tercemesinin 11. cildi 152 sayfas, Ord. Prof. Kmil Mirs.

141

Bu cmlenin orijinalinin yan sra bizim evirimiz ve Yeni Nesil gazetesinin, bu

iddiay ileri srmesine dayanak gsterdii evirileri de veriyoruz.
Yeni Nesil yazarlar tercme ile alnan kaynaklarn doru olduunu kabul
etmektedirler. Ancak yazarlarn iddias, tercme edilen ibare tamamyla saptrma ve
yanltma mahsuldr. Bu iddiann hemen ardndan Yeni Nesil yazda verilmek istenen
temaya mutabk olduklarn onaylyorlar.
yle ise tartlan nedir?
Bnyamin Ate ve Mehmet Paksu hadisin doru saydklar tercmelerini
aktarmlar.
Vallahi Rabbinin senin arzunu hemen yerine getirdiini gryorum.
Bu eviri eksiktir. nk hadiste yer alan ve kouyor ya da koar anlamna
gelen Ysru szcnn karlna yer verilmemitir. zerinde durulan hev
szcne de arzu anlam verildii grlyor. Arzu, Farsa bir szcktr. stek
anlamn ierir. Ama burada sz konusu olan istek herhangi bir eyi yeme ime
trnden bir istek deildir. Burada Muhammedin karlarna ynelik istei sz
konusudur. Karlaryla cinsel ilikisindeki sradr. yleyse buradaki arzu ehevi
istektir. Hev bu anlamda kullanlmtr.
Dier evirilerde ise:
Rabbin phesiz senin dilek ve arzunu geciktirmeden derhal gerekletirir.
Rabbin Tel (kadnlarn deil) ancak senin arzunun tahakkukuna msraat ediyor.
Bu iki eviride de hev szcne dilek ve arzu anlam verildii grlyor.
Demek ki, bizim evirimizle hev szcne verilen anlam arasnda temelde bir
ayrlk yok. Biz buradaki hevy keyif diye alm bulunuyoruz. Ama ne tr bir keyif?
Burada sz konusu olan Peygamberin cinsel keyfi olduuna gre ienin Senin
eyinin keyfine derken, cinsel organnn keyfine demek istedii ok aktr. Nitekim
slam kaynaklar arasnda nemli bir yeri olan Rabn el-Mfredatnda Hevya
aynen u anlam verilir. Meylun-Nefsi ila-ehveti: Nefsin ehvete meylidir.
Ayrca esas kaynak olan Kuranda hev szc sadece gsterilen ayette deil, on
ayette arzu ve istein konusuna gre deiik anlamlarda yer alyor.
Kuranda hevnn getii ayetler:
Nisa Suresi, 135. ayet; Arf Suresi, 176. ayet; Keyf Suresi, 28. ayet; T-H Suresi,
16. ayet; Furkan Suresi, 43. ayet; Kasas Suresi, 50. ayet; Sd Suresi, 26. ayet; Csiye
Suresi, 23. ayet; Necm Suresi, 3. ayet; Nzit Suresi, 40. ayet. Ama hepsinin ortak
anlam istektir, arzudur. Biz burada cinsel (ehevi) istein amalandn belirtiyoruz
ki, ne denli tepki gsterilse de bu yadsnamayacak bir gerektir.

142

ienin sznn sylenmesine neden olan konu (Muhammedin karlaryla

yatmasndaki sra) bunun tandr. Yazarlar da bizimle bu konuda mutabk olduklarn
belirtiyorlar.
Ayrca Yeni Nesil gazetesinin yazarlar Bnyamin Ate ve Mehmet Paksu diyorlar ki,
Tecrdi de bu hadiste kaynak gsterdii halde tercmede Tecrdin ifadesine itibar
etmiyor.
Biz aka Arapa kaynaklardan eviri yaptmz belirtmitik. Tecrd de
kaynaklarmz arasndadr. Szn ettiimiz cmle gerekten Tecrdde de vardr.
Hadisi kendimiz evirdik ve bizim evirimiz yorumsuz eviridir.
Yeni Nesil yazarlarnn iddia ettii gibi bizim evirimiz deiik ve kastl olmad
gibi, yazarlarn bavurduu evirilerden daha aslna sadk ve uygundur.
2000e Doru
19 Nisan 1987, yl 1, say 16
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-4, Sayfa 168-170)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 141-143)

143

MUHAMMEDN RETMENLER M?
BELAM, YA, ADDAS, YESSAR, CEBR, RANLI SELMAN...*
Konuya likin Kuran Ne Diyor?
Kurandaki Tanr, her zamanki gibi ant ierek aklama yapyor:
- And olsun ki biz, onlarn: Ona (Muhammede) bir insan retiyor kesinlikle
dediklerini biliyoruz. Savlarn dayandrdklar kimsenin dili yabancdr. Buysa
(Kuran), apak bir Arapadr. (Nahl Suresi, 103. ayet.)
Bundan sonraki ayetlerde, inanmayanlar, korkutuluyor, yalanc, iftirac olarak
niteleniyor ve ikenceli bir cezayla cezalandrlacaklar bildiriliyor.
Yukardaki ayette, Muhammede reticilik ettii sylenen kimsenin, Arap
olmad, yabanc olduu belirtiliyor.
- Yunanl BELAM, YA...
Kimilerine gre, Muhammedin retmeni, bir Yunanl kleydi. Belam adnda bir
kle.
bn Abbas anlatyor:
Peygamber, Mekkede kle olan birine retimde bulunuyordu. Yabancyd. Ad da
Belamd. Peygamberin yanma giriinde ve knda putataparlar gryorlard.
Muhammede (her eyi) reten Belamdr... diye konutular. 1
Ya da Yaiti zerinde durulan kle. Belam iin sylenen, Yai iin de
syleniyordu: Yai, Muhammede retmenlik yapyor. deniyordu. 2
Ya da Muhammede reticilik eden kle, Cebrdi.3
- Ya da Yemenli CEBR, YESSAR, ADDAS.
Hadramlerin iki gen kleleri vard. Yemen halkndan olan bu iki kleden birinin
ad Yessar, brnn ad Cebrdi diye aktarlr. Bu klelerin sahiplerinin tankl
yle:
Bizim iki gen klemiz vard. Kendi dilleriyle kitaplarn okurlard. Peygamber de
bunlara urar, durup bunlar dinlerdi. te bunun iin putataparlar: Muhammed
bunlardan reniyor... dediler.4
* Teori dergisinin Eyll 1991 tarihli 21. saysnda Muhammedin retmenleri balyla yaymland. Elimizdeki zgn
metni yaymlyoruz.
1 Taber, Cmil-Beyn, 14/119.
2 Bkz. age.
3 Bkz. age.
4 Taber, 14/119.

144

F. Rznin yer verdii aktarmada, bunlarn yannda bir nc kle daha var:
Huvaytbn klesi Addas.5
Grlyor ki ister Yunanl, ister Yemenli olsunlar klelerin Muhammedle
ilikilerine baklar deiik alardan:
Mslmanlarn baklar ve savlar baka; putatapar dedikleri inanmazlarn
baklar ve savlar baka.
Mslmanlardan kimine gre: Muhammede kleler arasnda bir retme ve
renme ilikisi vard, ama reten Muhammeddi, renense kleler. nanmayanlara
greyse bunun tersi gerekti. Yani reten, klelerdi. Muhammedse reniyordu
bunlardan.
Mslmanlardan kimine gre de, aradaki iliki, okuma ve dinlenme ilikisini
gemiyordu. Kleler, kutsal kitaplarn kendi dillerinden okuyorlar; peygamberde
dinliyordu yalnzca.
Mslmanlarn bu savlar karsnda u soru yantsz kalyor:
- Dillerini bilmiyorduysa Muhammedin bu kleler yannda srekli ii neydi? Ve
kendi dilleriyle okuduklarn Muhammedin dinlemesinin ne yarar oluyordu?
Ksacas, mslmanlarn savlar, akla sacak trden deil.

man Nereli?
Muhammedin kendisinden bir aklamas bu konuda olduka k tutucu:
- MAN, YEMENLDR.
Bu hadis, Buhrnin es-Sahhinin de iinde bulunduu en salam kabul edilen
hadis kitaplarnda yer almtr. Hadise gre, hikmet (bilgi, bilgelik) de Yemenlidir.
Dahas, Fkh da Yemenlidir hadise gre.6
Bu hadis, incelemecilere gre, salamln en yksek basamanda olan mutevtr
hadisler arasndadr. Ve Peygamberin arkadalarndan 11 kii tarafndan
aktarlmtr.7
Kimi yorumcu, buradaki YEMENi, birtakm zorlamal yorumlarla Mekke ve
Medine diye gstermeye abalar.8 Ne var ki hadisin kimi aktarlnda
Yemenlilerden de aka sz edilir. Yani buradaki Yemen, corafyada herkesin
bildii Yemendir.
Demek ki bu hadise gre imanyla, hikmetiyle ve fkhyla (buradaki fkh
szlk anlamndaki olmal) slam, yabanc kkenlidir, YEMENLdir.
5 F. Rz, tefsir, 24/50.
6 Buhr, es-Sahh, Kitabul-Mezi/74; Tecrd, hadis no. 1362; Mslim, es-Sahh, Kitabul-mn/81-91, hadis no. 5152. Ve teki hadis kitaplar.
7 Ebul-Feyz Muhammed, Lukatul-Lil-Mtensire Fi Ahdisil-Mutevtre, Beyrut, 1985, s.41-43, hadis no. 10.
8 Tecrd, hadis no. 1362, Kmil Mirasn zah.

145

- Muhammede reten, ranl Selmandr ya da (Selman Fris).

Kimileri de, Nahl Suresinin 103. ayetinde sz edilen yabancnn, ranl Selman
olduu grnde.9
Sonradan Mslman kimliiyle ortaya kan ve Mslmanlar arasnda byk n
kazanan Selmann, Muhammedle son derece sk bir iliki ve ibirlii iinde
bulunduu herkese biliniyor. Mslman olmas, Selmana ok ey salamtr. En
bata, zgrl, yani klelikten kurtulmay. Sonra da n, saygnl ve maddi,
manevi karlar...
- Ya da, sz edilen yabanc, nce Mslman olup sonra slam brakan bir vahiy
ktibidir.
Bunu ileri srenler de var.10
Vahiy ktibinin bana gelenler:
Adam nce Mslman olmutur. Selman gibi o da Muhammedle ibirlii
iindedir. Ama sonra ne olursa olur; brakr slam. Ve bir aklama yapar:
- Muhammede ben retiyordum. Ve benim rettiklerim Kurana vahiy diye
yazlyordu...
Sonra adam ld, ya da ldrld. lsne gelince: Bir trl, gmld yerde
kalmyordu:
Muhammedin adamlar unu yayyordu:
- Bu olay, Tanrnn gazabnn bir yansmasdr. Adam Tanry ok fkelendirdi.
imdi durum ortada. Gmlyor, toprak da kabul etmiyor, edemiyor, Tanrdan
korkuyor. Onun iin de kfiri, mezarnn dna frlatyor. bret almak gerek...
Gerekten de adam mezarna gmlyordu; ama bir gn sonra, sabahleyin
baklyordu ki adam mezarn dnda. Birka kez olmutu bu.
Muhammedin arkadalarndan Enes (Mlik Olu), ok sonra, yle anlatacaktr
olay:
- Bir adam vard. Neccaroullarndan. Hristiyand; Mslman olmutu. Bakara ve
l-i mran Surelerini okumutu. Peygambere de vahiy yazyordu. Sonra yeniden
Hristiyan oldu ve kap Hristiyanlara katld. Ben ne retip kendisi iin yazdmsa,
Muhammed yalnzca onu bilir, baka bir ey bilmez demeye balad...11
Enesin anlattna gre, Tanr adama fkelenmi, boynunu kopararak ldrm.
Hristiyanlar gmmler adam. Ama sabah bakmlar ls ortada. Ve kefensiz.
Hristiyanlar: Muhammed ve adamlar kefenini soymu, kendisini de ite byle ortada
brakmlar... diye konumular. Adam bir daha gmmler. Bu kez biraz daha
derince. Ertesi gn sabah yine ayn durum. Sonra ayn konumalar. Sonra yeniden ve
daha derince gmme. Sonra ayn durum ve ayn yorumlar. Bir kez daha ve derince
9 Taber, ayn yerde.
10 Taber, ayn yer.
11 Buhr, es-Sahh, Kitabul-Menkb/25, c.4, s.181-182; Tecrd, hadis no. 1477.

146

gmme. Ayn durum. Bakmlar ki bu byle srp gidecek. Adam gmmekten

vazgemiler artk.
Bu adamn sylediini sylemi, yani ben ne diyorsam, ne yazyorsam o vahiy
oluyor... demi. Muhammedin Tanrdan vahiy filan almadn syleyerek slam
brakm biri daha vard: Ebu erh Olu Sad Olu Abdullah. Ama onun bana
yukardaki olay gelmedi nedense. Muhammed tarafndan idamna karar verilmiti. Ne
var ki Halife Osmann st kardeiydi. Ve Osmann araya girmesiyle baland. Sonra
Msr Valisi bile oldu (lm. 656-657).12
Ayetteki Cevap
- Muhammede reten Tanr deil, insandr... diyenlere, ayette verilen cevap ne
lde doyurucu?
Cevap, yukarda verilen ayetin anlamnda da grlecei gibi yle:
1- Muhammede rettii sylenen kii, Arap deildir, yabanc biridir.
2- Kuransa apak bir Arapadr.
3- yleyse Muhammede sz edilen kimse retmi olamaz.
Oysa Arapay bilen yabanc biri de Muhammede eskilerin sylencesinden,
Tevrattan, ncilden, baka kutsal metinlerden birtakm bilgiler verebilirdi. leri
srlen de bu. Muhammed, ald bilgileri, Arapa kalplara dkp kendi slubu
iinde sunmu olamaz myd? Kald ki apak Arapa diye nitelenen Kuranda,
Yunanca, Sryanca, branca, Kopta... gibi dillerden birok szck bulunduunu,
Mslman incelemeciler bile rnekleriyle yazyor.13
Kuranda bu denli deiik yabanc szcklerin bulunmas da, Muhammede
yabancnn (ya da yabanclarn) bilgi verdii, rettii yolundaki sav desteklemez
mi?
Muhammede bir yabancnn ya da yabanclarn yannda, bir ya da birka Arap da
retmi olabilir.
- slam iin ok nemli bir kaynak: Mseylime.
Mseylime, Mslimcik demektir. Mslmanlar, onu kmsemek iin byle
demiler, ayrca da Kezzb yani ok yalanc demeyi uygun grmlerdir.
Mslmanlarn bir svgsdr bu. Anlalyor ki onun kendi ad Mslimdi. Bu ad
tam olmas ok nemlidir. slam ve mslim szcklerinin kaynana gtrr
niteliktedir.
Mslmanlarca svlen, aalanan bu kiiye, Rahman, Yemame Rahman
(Yemameli Rahman) da deniyordu. Yani adam aslnda byle nlyd. Bu da ok
ilgin.
12 Bkz. slam Ansiklopedisi.
13 Syut, el-tkn fi Uluml-Kuran, Arapa, Msr, 1978, 1/178-185.

147

Bir baka ilgin olan da, Mekkelilerin Muhammede syledikleri u szler:

- Bize ulaan bilgiye gre, sana reten (Tanr deil), Yemamedeki u adamdr.
Rahman denen adam, Tanrya ant ierek syleriz ki biz Rahmana inanmayz.14
Mekkelilerin bu syledikleri nedensiz miydi?
Mseylime, daha dorusu Mslim ve bir baka adyla Rahman, Yemamenin
Hanifeoullar kabilesindendi.
lgin ad: Mslim, Hanife, Rahman. Bu adlar, hele ilk ikisi bir araya
gelince daha da ilginlik kazanyor: Kuranda slam inanrlarnn, mslimlerin
ad babas olarak tantlan brahim (bkz. Hac Suresi, ayet 78) iin hem HANF,
hem de MSLM denir (bkz. Bakara Suresi, 135. ayet; l-i mrn Suresi, 67, 95.
ayetler; Nis Suresi, 125. ayet; Enm Suresi, 161. ayet; Nahl Suresi, 120, 123.
ayetler). Peygamber olarak yer alan brahim, ksa anlamyla yldz tapm demek
olan Sbilik dininin peygamberiydi. slam kaynaklarndan da yaptm
incelemelerden vardm sonu bu. Muhammed de ilk ortaya ktnda, Sbi diye
niteleniyordu.15 Sbiliin dili, Sryaniceydi. Allah, Kuran, Furkan, kitab,
melek ve daha birok szck gibi slam, mslim, hanif ve Rahman da bu
dilden geliyordu.16 Yine benim incelemelerimden vardm sonuca gre, Yldz tapm,
Sbilik ad altnda, Yahudilik ve Hristiyanlk dinlerine de kaynaklk eden bir din
olarak kurumlarken, zellikle Ortadouda Mslimleri ve Hanifleri iine
alyordu. nce Mslimler vard, sonra Hanifler kolu meydana geldi. brahim, bu
kolun peygamberiydi. te Yemame Rahman diye nl Mslim (Mseylime) ve
ondan ok ey rendii anlalan Muhammed de bu kola balyd. 17
Yemame Rahman, Muhammedin yararland kaynaklardan yalnzca biri olabilir.
Yukarda adlar geenler ve daha bakalar tek tek de, tm birden de
Muhammedin retmenleri olabilirler. Furkan Suresinin 4. ayetine gre,
Muhammedin yardmclarndan, yani retmenlerinden kavm, yani bir topluluk
diye sz edilmitir. Bu ve bunu izleyen iki ayetin anlam yle (Diyanetin resm
evrisi):
- nkr edenler, Bu Kuran, Muhammedin uydurmasdr. Ona baka bir topluluk
yardm etmitir diyerek haksz ve aslsz bir sz uydurdular. Kuran, ncekilerin
masallardr. Bakalarna yazdrlp sabah akam ona okunmaktadr dediler. Ey
Muhammed! De ki: Onu gklerin ve yerin srrn Bilen indirmitir. phesiz O,
Balayandr, merhamet edendir. (Furkan Suresi, ayet 4-6.)

14 bn shak, Siyer, tahkik ve talk: Muhammed Hamidullah, Arapa, Konya, 1931, s.180, fkra: 254.
15 Buhr, es-Sahh, Kitabut-Teyemmm/6, c.l, s.89.
16 Aziz Gnel, Trk Sryaniler Tarihi, Diyarbakr, 1970, s.46-48; Syuti, el-tkn, 1/180-184; doubilimci Arthur Jeffery,
The Foreign Vocabulary of The Quran, Kahire, 1938, s.12 ve tekiler.
17 Sbilik konusunda geni bilgi iin bkz. Eren Kutsuz-Turan Dursun, Saak Dergisi, ubat 1988, say 49.

148

Buna gre, Kurann uydurma olduunu syleyenler unlar da sylyorlar:

1) Muhammede bir topluluk yardmc oluyor.
2) Muhammed, Kuran ayetlerini bakalarndan alp yazdryor.
3) Muhammede sabah akam okunuyor.
4) yetler, eskilerin masallarndan oluuyor.
Buna karlk, Kurann cevab udur:
Yalan ve hakszca iddia. Kuran ayetlerini Tanr indirmitir. O, gklerin ve yerin
gizlerini bilir...
Hars Olu Nadr, Muhammedin kendisini Tanrnn elisi, yani Tanryla insanlar
arasnda yer alm, Tanrnn bildirilerini insanlara iletme grevini stlenmi biri olarak
tantmaya yneldiinde ve Kuran ayetlerini sunmas karsnda Mekkelileri uyarma
yoluna gitmiti. Ve yle demiti:
- Sakn inanmayn bu adama. Tanrdandr diye ileri srdklerinin tm, eskilerin
masallardr. Ben size onunkilerden ok daha gzellerini syliyebilirim... ran
krallarna, ranl masal kahramanlarna ait sylencelerden rnekler aktarabileceini
sylyor, anlatp duruyordu Nadr.18
Nadr hakl myd, eskilerin masallarndan var myd Kuranda?
Bilindii gibi Kuranda kssa denen birok yk var. Birou; bata Tevrat;
Yahudi kaynaklarnda, kimileri de ncillerde yer alr. ncelendiinde grlr ki,
bunlarn bir kesimi, Tevrattan da ok nceki alarn sylencelerinde aynen var.
rnein Nuh Tufanna ilikin yk, Glgam Destannda hemen hemen ayndr.
Daha baka rnekler de verilebilir.
Mekkede, Medinede ve evrelerinde eitli din ve inanlarn inanrlar vard.
eitli toplumlarn sylencelerini, kutsal metinlerini bilenler de az deildi.
Muhammedin zgrlklerini sz verdii ve ibirlii yoluna gittii klelerden de bu
nitelikte olanlar bulunduu biliniyor. Daha nce adlarna yer verilenler, Belam, Yai,
Yessar, Addas, Cebr, ranl Selman... da bunlardan.
Bunlarn ya da bakalarnn, Kurann olumas iin Muhammede yardm etmi,
retmenlik etmi olmalarn dnmek akla uzak deil. Akln ve mantn kabul
edemeyecei ey, Tanrnn, insanlara gkten mesaj gndermesi ve bunun iin u ya
da bu insan arac olarak semesidir. Bunu insan akl deil, ancak aklla ilgili olmayan
iman kabul eder.
Teori
Eyll 1991, say 21
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-4, Sayfa 71-78)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 144-149)
18 Taber, Camil-Beyn, 18/137-138.

149

MUHAMMEDN STHBARAT TEKLATI

Ramazanla birlikte Milli Gazetede yeni bir dizi balad. Muhammedin stihbarat
Tekilat. Diziyi . Ali Minaz hazrlam. Yazar 6. yzyl Arap Yarmadasnda
kabileciliin, kan duvarlarnn ve huzursuzluun egemen olduu ada, garip ve sama
sapan geleneklerin yaygn olduunu vurguluyor; bu nedenle Peygamberin Medinede
Site Devleti kurduunu belirtiyor.
Bu devleti ykmak Peygemberi bir avu suda bomak isteyenler vard. Bunlar
Mslmanlara kar scak ve souk harbin her eidini uygulayarak mcadele
veriyorlard. Ben, rahmet Peygamberi olduum kadar da sava Peygamberiyim diyen
sevgili Peygamber ise, slam dmanlaryla en gzel ekilde savayordu.
Peygamberin kurduu slam Devletinin snrlar 10 ylda 2 milyon kilometrekareye
ulat.
. Ali Minaz yle devam ediyor:
Allahn Resul 23 yllk Mekke ve Medine hayatnda dmanla, er ve egemen
glerle mcadele etmenin en mantkl ve en gzel rneini veriyor.
Bylece Peygamber haber alma ve casusluk tekilatn altrarak, kutsal savanda
ok sayda insann kannn dklmesine engel oluyordu.
Bu yaz dizisinde Yazar, Muhammedin stihbarat Tekilatnn yelerini tantyor ve
Bu yelerin bir ksmnn hayatn heyecan ve ibretle okuyacaksnz diyor.

Ebu Sfyan Cezasn Bulmalyd

Peygamberin istihbaratlarndan Amr b. mmeye, henz slama girmi deildi.
Ama Peygambere byk sayg ve sempatisi vard. Mekkeliler Bedir Savanda
yenildiler. Ticaret kervanlar Mslmanlarca baskna uruyordu. Ebu Sfyan
Muhammedi ldrmek iin, kiralk katil tutup Medineye gnderdi. Katil mescide
geldi. Peygamber namaz klyordu. Namaz bitince saldrd. Bu arada ashabtan Seleme,
katili srtndan yakalad. Gizledii klc belinden ekip ald. Ebu Sfyan bu yaptnn
cezasn bulmalyd. Dnyadan Allah Resul deil, o gitmeliydi. Onun ba umalyd.
te bu amala Peygamber Mekkeye iki kii gnderdi. Biri Amr dieri de yardmc
arkada Seleme.

150

Amr ve arkada Mekkeye yaklatlar. Amr, arkadana Seleme, imdi doru Ebu
Sfyana gidiyoruz. ini bitiriverelim hemen dedi. Seleme cevap verdi: Amr,
sabrszlanma. Buraya kadar gelmiken Kbeyi de ziyaret edelim; kier rekat namaz
klalm. Sonra iimizi hallederiz... Bu fikir cazip gelmiti. Doru Kbeye gittiler.
Fakat Sfyann olu Muaviye, Amr tanynca oradan uzaklap Medineye dnmek
zorunda kaldlar. Yolda Mekkeli iki kiiyle karlatlar. Oturup sohbet ettiler. Bunlar
Mekkeliler tarafndan Medineye gnderilen casuslard. Amr birini ldrd. brnn
ellerini balayp Medineye getirdi. Resullullaha gidip olay anlatt.

Souk Sava Srdrenler

Hicretin 2. yl Mekkede ki casus Medineye bir haber gnderdi. Haber grnrde
pek nemli deil: Mekkeli putperestler ama byk bir kervan gnderiyor. Ama
haberin altnda byk bir uyar olduu anlalyordu. Mekkedeki casus bu kervandan
elde edilecek gelirlerle silah alnp asker kiralanarak Mslmanlara saldrlacana
iaret ediyordu. Kervan ama bu amala gnderilmiti. Resulullah haberi alr almaz
hemen harekete geti. nce kervann gzlenmesi iin iki izci grevlendirdi. Bu izciler
Talha ve Said bin Zeyd idi. ki izci, kavurucu l scanda gece gndz demeden
gnlerce yrdler; sonunda kervan yakaladlar. Uzaktan uzaa izlemeye baladlar
onu. Topladklar bilgileri de bir haberciyle gizlice Resulullaha bildirdiler. Bu kervan
takibi Bedir Sava srasnda slam iin srdrlen souk savan bir parasyd.
Ebu Rafi ilk Mslman olanlardand. Mekkeye Msrdan getirilmiti. Peygamberin
amcas Abbasn klesiydi. Abbasn iman etmedii sralarda evinde iki mmin vard.
Biri hanm Lbabe, br bu Ebu Rafi. kisi de gece gndz alyorlar, evrelerinde
slamn yaylmas iin mcadele veriyorlard. Grp duyduklarn da hemen
Resulullaha iletiyorlard. Haber alma tekilatnn nde gelen elemanlarydlar.

Mekke Casusu
Peygamberin amcas Abbas da istihbaratyd. Bedir Savanda mriklerle
birlikteydi. Sava sonucu Mslmanlara esir dt. Peygamber, kurtulmas iin fidye
demeliydi. Fidyesini deyerek Abbas slama girdi. Ama Mekkelilerin onun imana
geliinden haberleri yoktu. Abbas baka dman tutsaklar gibi Mekkeye dnd.
Mekke Casusu grevini stlendi. Peygamber ona bu grevinin scak savatan daha
kutsal olduunu syledi.
Hicretin 3. ylnda Abbastan bir mektup geldi. te mektuptan baz cmleler:
Kurey, byk hazrlk iinde btn gleriyle saldrp sizi yok etmek niyetindeler.

151

Bedirin cn mutlaka almalyz diyorlar. Saylar 3 bin kadar... Peygamber hemen

Medineye dnd ve gerekenler yapld.
Yahudi Kabilesinin ileri gelenlerinden Kab bin Eref, hem zengin hem edipti; bu
iki gcn srekli slama kar kullanyordu. zellikle Bedir Savandan sonra, ateli
iirleriyle Kureylileri coturup kkrtyordu. Mslmanlardan intikam aln, ben
arkanzdaym diyordu. Ama yaptklarndan Medine habersizdi. te yine Mekke
Casusu sahnede. Hemen bir haberci kiralad. Yahudi airin yaptklarn bir bir anlatan
mektubu, Resulullaha postalad.
Peygamberin Sa Kolu
Peygamber ashabyla toplant halinde. Politik konular konuuluyor. Musevi
toplumun Mslmanlara kar eylemlerinden sz ediliyor. Peygamber bir ara sz
byk Yahudi airine getirdi ve buyurdu ki: Kab bin Erefi kim ldrr? u Allah
ve Resuln inciten Kab? Sahabelerden biri hemen yerinden kalkt: Ya
Resulullah! Bu ii benim yapmam kabul buyurur musunuz? dedi. Bin Meslemeydi
bu. Grev ona verildi. Yanna drt fedai seti. Birlikte yaptklar plan Peygambere
onaylattlar ve Kab bin Erefe layk olduu cezay verdiler.
Muhammed Bin Seleme, Peygamber gneinin evresindeki yldzlarn en
parlaklarndand. Birok savata klcyla boy gsterdi. Peygamber yokken idari ilere
o bakard. Baz savalarda ordunun nnde gider, keif ve nc kuvvet grevlerini
gerekletirirdi.
Sava, Hile Yapma Sanatdr
Yl Miladi 627, aylardan Ocak, Medine 10 bin kiilik dman ordusu tarafndan
kuatlm. Ancak mcahitler kentin evresine hendek kazdklar iin, bir trl ieri
giremiyorlar. Medinede Kureyza oullar diye bilinen Yahudiler de kenti savunmak
iin Mslmanlarla anlama yapmlard. Peygamber, onlarn anlamay bozduklarn;
dahas dmanla gizlice anlatklarn haber ald. Durum ok nazik ve tehlikeliydi.
Dman btn gcyle bin Mslmana saldrrken, Yahudiler de ierden, arkadan
vuracak. Tam o srada Ea kabilesinden biri kageldi. Mslman olmak istediini
bildirdi. Bu kii Nuaym bni Mesuddu.
Nuaymn yapaca i konuuldu ve Allah Resul ona Nuaym! Sava bir eit plan
ve hile yapma sanatdr. Sen de bizim iin bir hile yap bakalm dedi. Nuaym hemen
greve balad. ki taraf birbirine drecek bir plan hazrlad. Mslmanlar iin
byk bir tehlikeyi nledi.
Hendek Savanda Medinenin kuatlmas 20 gn srd. Dmann yiyecek
sknts ektii ve moralinin ok bozuk olduu haberleri geliyordu. Resulullah bir
toplant yapt. Mriklerin arasna bir casus gndermek istedi. Huzeyfe! Git u

152

adamlar ne lemdeler, bir kontrol et. Bu arada kesinlikle ta atma, okunu ve klcn
kullanma dedi.
Huzeyfe ustaca dmann iine szarak, savatan ekileceini rendi. Huzeyfe,
Peygamberin hem zel ktibi, hem de srdayd.
Hendek Sava belasn Mslmanlarn bana saran Yahudi bir lider vard: Ebu Rafi,
evre kabileleri srekli olarak Mslmanlara kar kkrtyor, kiralk katiller
tutuyordu. Hicretin 6. ylnda Peygamber, Ebu Rafinin dersini verecek serdengeti
grubunu Haybere gnderdi. Drt kiiydiler. Grup bakan Abdullah, Ebu Rafinin
muhkem kalesine girmeyi baard ve onu yatak odasnda ldrd.
Bir, Ani Bir Baskn nledi
Mekke, Mslmanlarn gznde ttmeye balamt. Herkes doup byd o kenti
zlyordu. Sonunda Peygamberden buyruk kt: Hazrlann, Kbeyi tavaf iin
Mekkeye yryoruz.
Hicretin 6. ylnn sonlar Peygamber 1 500 sahabeyle birlikte Mekkeye doru yola
kt. Mekkeli mrikler haberi almlard. lrz de Mslmanlar kente sokmayz
diyorlard. Peygamberin nceden Mekkeye gnderdii casus da, gerekli haberlerle
geriye dnmt. Bu casus Bir bn-i Kab idi. Onun getirdii haberler zerine Rahmet
Peygamberi, yeni strateji saptad. Ordunun hedefini deitirdi; yolun sa yanndaki bir
tepenin arkasna doru ilerlemesini buyurdu.
Bylece Bir, ani bir baskn ve Mslmanlarn bu basknda telef olmalarn nlemi
oldu.
Huzur Kamt
Hicretin 11. ylnda slam dnyasnn baz yerlerinde yalanc peygamberler tredi.
Bunlardan biri de Yemen blgesinin Sana kentinde oturan Esved-i Ansiydi. Esved
tam anlamyla bir hokkabazd. Zorba ve zalimdi. Soytarca hareketleriyle Bana da
melekler gelip haber veriyor gibi sama sapan szleriyle, ne gariptir ki, evresine
adam toplamay da becermiti. zc haber Medineye gelince, Resulullah hemen
gerekli nlemleri ald. Bu kstah zorbann ortadan kaldrlmasn buyurdu. Bunun iin
Firuz Bin Deylemi grevlendirdi. O da kendisine iki yardmc seti. Yalanc
peygambere yaklamak, muhafzlarn ap onu ldrmek ok gt. Firuz bu ii ustaca
halletti. Esvedi, hanm Azadenin yardmyla yatak odasnda boarak ldrd.
2000e Doru
15 Mays 1988, yl 2, say 21
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-4, Sayfa 79-84)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 150-153)

153

154

SLAMIN BADET KAYNAI:

GNE KLT

155

156

ATATRKE GNDERLEN
SOLUK KESC BR RAPOR

Raporun ad: Gne klt

Yazp gnderen: Tahsin Mayatepek. Meksiko Maslahatgzar
Raporun alcs: Atatrk
Tarih: 12 K.evvel 1937
Says: 14. Rapor
Sayfa says: 40
Bu raporla yllar nce tantm. imdi ilk yayna sunan ve deerlendiren kii olmann
cokusunu tayorum.

Ya tekiler?
Birinci rapor, ikinci rapor, nc rapor nerede? Nerede drdncs, beincisi,
altncs? Ve nerede yedincisi, sekizincisi, dokuzuncusu? Daha da var: Onuncusu, on
birincisi, on ikincisi, on ncs. Belki de on drdncden sonras da vard. Ama on
drdncye kadar bulunduu kesin. Yoksa bu rapor iin 14. Rapor denir miydi? Peki
nerede brleri? 14. Rapor, Cumhurbakanl arivinde. Her naslsa kalabilmi,
brlerinin de burada bulunmas doald. Dahas gerekliydi. Ama ne bu doallk, ne
de bu gereklilik o raporlarn bu arivde bulunmasna yetmitir. Hi deilse sorulmas
da doal deil mi? Nerede Atatrke Mayatepekin gnderdii kesin olan teki
raporlar? Eer Atatrkn arivine nem verilmise, eer bu arivdeki belgeleri kimi
eller ekip almamsa, bunlar kimilerinin keyfine ya da karna uygun biimde yok
edilmemise, yamalanmamsa, alnp satlmamsa... Nerede bu raporlar? Evet,
neredeler? Yok, yok, yok. Var diyen varsa, beri gelsin, aklasn, anlatsn. Ve
aydnlatsn aratrmaclar.
Aratrmaclar... Bunlar, asl yetkilileri, tepede bulunanlar ilgilendiriyor mu
dersiniz? Aratrmaclar, hele sradan olanlar ya da sradan grlenler, ilgililerin
llerine uyabilecekleri kesin olmayanlar o kaplar aabilirler mi? rnein, Atatrke
ait elyazmalar arivinde bulunan, Rueninin son derece nemli kitab, Atatrkn de

157

vglerini tayan Din Yok Milliyet Var adl kitaba ulamak kolay m? Dahas,
mmkn m? Bunun iin ok sk biimde dinli ve imanl olmak gerek. Hem de
ilgililerin, yetkililerin lleri iinde dinli imanl olmak... Baka trl o kaplar
almaz. Aratrmacya yol yok. Ya bulduuyla fikirleri ve de inanlar
bulandrrsa? Yama yok yle...
Peki yama yok da ve olmamsa, sz konusu arivdeki belgeler niye tamam
deil? Bulunmas gereken belgeler bulunmuyorsa, yama; yalnzca belirli kesim iin
mubah grlm olmuyor mu? O belgelerin yok edilmesinde bu kesimin pay
bulunduu dnlemez mi?
imdi bir dnn: Dinli imanl grnen ya da yle olan bir kimse, bu niteliine
ve ilgililerin yasa st ltlerine uyma noktasndaki gvenilirliine bal olarak
gven salayp, sz konusu arive dalyor. Dilediini alma, szm ona inceleme
rahatlna sahip. Ve karsna Tahsin Mayatepekin Atatrke gnderdii raporlar
trnden belgeler kyor. Amannnnn!!! Bunlar hep imanszca eyler! Yok edilmeli
bunlar! diye dnmez mi?
Belgelerin yok olmasnda din, iman m, yoksa karlar m, yoksa her ikisi mi rol
oynamtr? Hibirinin gnah yoksa, bir kez daha sormal: Nerede bu belgeler? Niye
olmalar gereken yerlerinde deiller?
Raporun erii: slamdaki badetler
Gne Tapm Kaynakl
Orta Asyadaki ecdadmz gibi Gne Kltne slik olan Meksika yerlilerinin
Gnee tazim ayinlerini ne suretle yapmakta olduklar ve Ezan, Abdest ve secde gibi
mslmanla aid olduklar zan olunan hususatn mslmanla gne dininden
girdii ve islam dininde vazh bir manas olmayan secdenin Gne Kltnde ok derin
bir manas olduuna ve saireye dair mhim malumat ve izahat havi rapor.
En bata, byle sunuluyor rapor.
Gne Klt deniyor.
Klt (Alm. kult, Fr. culte, ng. cult) nedir?
Prof. Dr. Sedat Veyis rnek yle tanmlyor:
Yce ve kutsal olarak bilinen varlklara kar gsterilen sayg, onlara tapn. 1
Ksaca tapm denebilir.
yleyse gne klt, gne tapm demektir.
Rapor, slamn z ibadetleri olduu sanlan ibadetlerin, gerekte hangi kaynaktan
geldiini rnekleri ve kantlaryla sergiliyor. Bir bir..!
lk kez yaymlanacak olan bu raporu, eksiksiz, olduu gibi yaymlamadan nce biriki nokta zerinde duralm:
1 Sedat Veyis rnek, Etnoloji Szl, klt maddesi.

158

Bu ve benzeri raporlara o dnemlerde neden gerek duyuluyordu?

Atatrk neden istiyordu? Bu raporun kapsad alanda aydnlara, aratrmaclara
neden grevler yklemiti? Ve aydnlar, aratrmaclar, bu alan neden bu denli i
edinmiler ve abalara girimilerdi?
Noktalardan biri de bu.
Raporda ileri srlenler alannda Kuranda neler var? slam ve slam aratrmaclar
ne diyor? Baka dinlerin ve efsanelerin kutsal yaptlar ne diyor?
Noktalardan biri de bu.
Bu noktalar zerinde nce zet olarak durulacak. Rapor tmyle sunulduktan sonra
da yer yer aklamalar ve ayrntlarla kimi kesimlere daha ok aklk getirmeye
allacaktr.
Birinci nokta: Raporun yneldii ama.
Bu amac, Atatrke rapor, daha dorusu raporlar yazp gnderen Tahsin
Mayatepekin, raporda ok ak biimde yansyan cokusunu anlayabilmek iin, gen
cumhuriyetin yneldii amac, temel talarn, hangi dnyaya, uygarla ynelik
olduunu anmsamak gerekir. Ve iki yolu birbirinden ayrdktan sonra hangi yolu
semek gerektiinin bilincinde olmak:
ki Yol
ki yolu var:
- Bilim yolu.
- Bilim d yol.
Birincisinde gzlem var, deney var, deerlendirme var, nesnel gerekler var,
sorunlar gereklerin yasalarna gre aklama, zmleme var, bir salam sonutan,
bilinmeyenden bir baka salam sonuca ulama var, bilinmeyenleri bilinen durumuna
getirme var, dinamiklik var, deimeler ve gelimeler var, srekli ilerlemeler var,
kaps hep ileriye doru ak uygarlk var, insan var, insanlarn toplumlar yararna
giriilmi bulular var, insanca dnlp konulan ve her zaman deitirilebilen
yasalar ve ynetimler var, aklk var. Ksa sylenecekse, din ve imanla, kara
dayal saptrma amal yorumlarla rzna geilmedii zaman gvenilirlii olan akl
var, bilim var.
kincisindeyse, binlerce yllk ilkellikler var, din var, inanlar var, d var, by
var ve olaylar bunlara, bunlar kullanlarak oluturulan kalplara gre zmleme, daha
dorusu zmleyememe var, iinden klmaz kurallar, karanlklar var, karanlk
kaynakl yasalar var, Mahmut Esat Bozkurtun Trk Medeni Kanununun gerekesinde
belirttii gibi duraanlk var, donukluk var, deimezlik var, gerilik var, karanla
teslim olma var. Ksacas, insan kendi dndaki korku, umut ve trl hastalklar rn

159

uydurma bir gce ya da glere balama var, grnmezler adna tutuklama,

hapsetme, rtme, insan mallatrma, toplumlar srletirme, uyutma, uyuturma
ya da gzlerini dndrp zgrlklere, zgr dnceye, zgr insana, ada uygarlk
yolunun yolcularna, akla, bilime saldrtma var.
Bu yollardan hangisi seilmeli?
Cumhuriyetin kurucusu ulu nder, toplumu iin bu yollardan hangisinin seilmesi
gerektiini ok iyi biliyordu. Cumhuriyetin kuruluundan ok nceleri de seimini
yapmt. Birinci yolu semiti ve gl kiiliiyle setirmiti.
Ulu nderin birinci yolu setiine o denli kantlar var ki, saymakla bitmez.
Birinci yolu setii iin ilkelerini, devrimlerini art arda sralayp gerekletirmiti.
En gerek yol gsterici BLMdir nl szn sylemi olmas bundand. Ve
devlet ynetimini, bu ynetimdeki politikasn, gkten indii sanlan kitaplara
dayandrmadn, bu kitaplardan esin (ilham) almadn, yaamn gereklerinden
g ve esin aldn zenle belirtmi olmas da bu nedenleydi.
Ulu nder, dinle akl ve bilimi badatrma, bu yolla bir sentez (Trk slam
sentezi) yapma yoluna da gitmemiti. Bunun bir kmaz olduunu biliyordu nk.
Biliyordu ki, eer rzna geilmemise, akl ve bilimle hibir din badamaz. Bu,
ak ve net olarak ortaya konmalyd. Atatrk bunu yapt.
te bu ulu nder, mmetlikten, reya (srler) olmaktan karp, nne ada
uygarlk yolunu at, ulus olma bilincini vererek, salkl kiilik ve kimlik
kazandrd toplumun aydnlarna grevler yklemiti: Aratrmalar yaplsn, akla,
bilime dayal olarak toplum aydnlatlsn. Yetenei olanlar bu yne yneltmiti.
Rapordan ok iyi anlalyor ki, Tahsin Mayatepek de, bu yolda Atatrkn gvenini
kazananlardan ve bu ynde grev yklenmi olanlardand.
Rapor aklkla ortaya koyuyor ki, slamn benim dedikleri bile kendisinin
deildir, ok eskilere giden efsanelerdir. Toplumlarn, bu arada Trk toplumunun
ok eskiden yaratt ve ada ilkellerin yaamlarnda da tank olunan, inanld
bilinen efsaneler... te bunlardr yzyllar boyu Tanrdan gelme vahiylerin eseri
diye yutturulanlar. Ve kullanlarak kitleler, Trk toplumu zerinde (Arap arlkl)
bask arac yaplanlar...
kinci noktaya gelelim:
.
Raporda ileri srlenlerin gerei yansttna, Kurandan, ilkellerin kutsal
yaptlarndan, Mslman, Dou ve Bat aratrmaclarn aratrma rnlerinden,
aklamalarndan da ipular ve kantlar bulunabilir. Hem de bolca...
te Kuran ayetleri:

160

Kuran Gne Tapmnn Da inde Bulunduu

Yldz Tapmn Resmen Tanyor

Kuranda Sbilerden sz edilir. Bunlar, kitap ehli arasnda yer alr:

- Bakara Suresinin 62., Mide Suresinin 69. ve Hac Suresinin 17. ayetlerinde...
te Bakara Suresinin 62. ayeti:

Diyanetin yaynlad resm Trke anlamnda bu ayete u anlam veriliyor:

phesiz, inananlar, Yahudiler, Hristiyanlar ve Sbilerden Allaha ve ahiret
gnne inanp, yararl i yapanlarn ecirleri rablerinin katndadr. Onlar iin artk korku
yoktur. Onlar zlmeyeceklerdir.
- Bu ayette, birinci sra iman edenlere, yani Muhammed dinine inananlara
(Mslmanlara) veriliyor. kinci sra Yahudilerin, ncs Hristiyanlarn,
drdncsyse Sbilerin. Oysa gerekten birinci srann, Sbilerin olmas
gerekir. nk Sbilik, saylan dinlerin tmnden nce gelen, hepsinden eski bir
dindir. Her neyse...
Ayette aka grld gibi, Mslmanlk, Yahudilik, Hristiyanlk ve Sbilik
inanrlar sralanyor ve bunlarn, Tanrya ve hiret gnne inanmalar durumunda
Rablerinin katnda ECR, yani sevap alacaklar ve korkudan, zntden
kurtulacaklar, ksacas cennete girecekleri bildiriliyor. Mslmanlar, Tanrya ve
ahiret gnne inanrlar. tekiler de... O zaman btn bu saylan din inanrlarnn
Rablerinden karlk olarak kurtulua erecekleri, yani cennete girecekleri
bildirilmi oluyor. Bu slam Peygamberinin ve arkadalarnn mmat yaptklar,
yani teki dinlerin inanrlaryla bar iinde birlikte yrme politikas gttkleri, iyi

161

geinmeye abaladklar dneme rastlayan ayetlerdendir. Mslmanlar, kimi

mevziler elde etmek iin zaman zaman byle politika izlemiler ya da izler
grnmlerdir. Frsat bulup, glenince de karlarndaki dinlerin inanrlarn, kitap
ehli filan demeden vurmulardr. Aslnda dinler bunu hep yapmlardr birbirlerine.
Konumuz nedeniyle bizi burada ilgilendiren, ayette, kitap ehli arasnda yer
verildii grlen Sbilerdir.
- Kimdir bunlar?
Mslman Kuran yorumcularna, din ve tarih aratrmaclarna gre:
- Yldzlara (gne, ay da yldz saylmtr) tapanlar.
- Meleklere tapanlar.
- Nuh Peygamberin dininde olanlar.
- Yahudilerle Hristiyanlar arasnda kalan bir dine inananlar.
- Yahudilerle Mecsiler (Zerdtler) arasnda kalan bir dine inananlar.
- Hristiyanlarla Mecsiler (Zerdtler) arasnda kalan bir dine inananlar.
- Bir dinden brne geen, din deitirenler.
- Bir kesim Yahudiler.
- Bir kesim Hristiyanlar.
- Dinsizler.
Yukardaki ayette, Sbiler, Yahudilerden ve Hristiyanlardan ayr yer aldna
gre, bunlara bir kesim Yahudiler ya da bir kesim Hristiyanlar demek, Kuran
asndan mmkn deildi. Dinsizler demek de. nk bunlar, belirli dinlerin
arasnda, bir din inanrlar olarak yer alyor. Bunlar iin din deitirenler demek de,
ayetteki anlatma uymaz. nk ayette, din deitirenlerden sz edilmiyor. Ayette
anlatlana uymas iin Sbiler, yle bir dine inanmallar ki, o din, Yahudilikten,
Hristiyanlktan, Hac Suresindeki ayette yer verilen Mecsilikten ve dahas Arap
putataparlndan daha baka, balbana bir din olsun. Bu din, kimilerinin ileri
srd gibi, Nuh Peygamberin dini olabilir mi? sfehnl Rgp, el-Mfredtnda,
bu gr benimsediini belirtiyor.2 Ama inandklar neydi, neye tapnyorlard?
Kimilerinin ileri srdne gre, meleklere tapnyorlard. Genellikle benimsenen
gre greyse, yldzlarn tapnrlaryd. Bu yldzlarn iinde ve banda da, bir
zamanlar birer yldz saylan gne ve ay bulunuyordu. Fahruddin Rz gibi nl
Kuran yorumcular da bu gr benimserler.3 bn Hazm (994-1063), ehrestani
(1076-1153), Fadullah el mer (1301-1349) gibi Mslman dinler tarihi yazar ve
aratrmaclarnn benimseyerek belirttikleri gr de budur ve ayrca, Sbilik
dininin, dinlerin en eskisi olduu yolundadr.4 Yine bu yazarlarn yaptlarnda
belirtilir ki, Sbilik inanrlarndan Kurre Olu Sabit (836-910) ve olu Sinan (lm.
2 Bkz. el-Mfredt, s-b-v.
3 Bkz. F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 3/105.
4 Bu yazarlarn yazdklarn zet olarak bir arada grmek iin bkz. Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, stanbul,
1960, 3/1750-1769.

162

943) gibi ok nl dnrler yetimi, bunlar, eitli dallarda verdikleri yaptlar

yannda, Sbilik dinine, inanlarna, ibadetlerine ilikin kitaplar yazmlardr.
Sbilikten ok ey alm bulunan Yahudilik dininin ikinci ve yeni batan kurucusu
saylan nl filozof ve din adam Mus bn Meymun (1135-1205) da, Sbilikte,
yalnzca yldzlarn tanr sayldn, en bata, GNEe, sonra AYa
inanldn, gnei simgelesin diye onun iin altndan put yapldn, ay simgesi
olarak yaplan putun da, gmten olduunu yazar, Sbilikteki gne
peygamberinden, ay peygamberlerinden ve bunlarn kitaplarndan sz eder.5 bn
Meymun, kendi zamannda Sbilik dinine inanan toplumlar anlatrken, en bata kfir
Trklere yer veriyor, yani Sbilik dininden olduklar iin Trk toplumunu kfir
diye niteliyor.6 Ayn kaynaklarda, Sbilik dininin en youn olarak Kaldelilerde
(Kldniler) bulunduunu, dnyann teki toplumlarna daha ok bunlardan yayld
da belirtiliyor.7
Sonu:
- Sbilik, Kuranda resmen din olarak tannyor. (nk birok alnts bu
dindendir.)
- Kuranda, Sbiler, kitapllar arasnda saylyor.
Kuranda Sbiler, kitap ehli arasnda sayld iindir ki, biroklar gibi, nl
slam fkhs ve Hanefi mezhebinin ba olan Ebu Hanife, Sbilerin kitap ehli
arasnda saylmas gerektiini belirtmi, onlarn kadnlaryla evlenilebileceine ve
kestiklerinin yenilebileceine fetva vermitir.8 Hanefi fkh kitaplarnda da, bu ynde
fetva verilmitir. Ne var ki, eer bir kitaba inanyorlar, bir peygamberi kabul ediyorlar
ve yldzlara tapnmyorlarsa... diye de bir kayt konulduu grlr.9 Ama bu
kaydn, sonradan eklendii, birtakm polemikler nedeniyle bunu ekleme gereinin
duyulduu anlalyor. nk, Sbilik dininden olanlar, ayetlere dayal olarak kitap
ehli sayldktan sonra byle bir koulun artk anlam olamaz.
- Sbilikte, yldzlara, en bata da gnee, aya tapnma vardr.
- Ve ok ak biimde belli oluyor ki, Sbilikte, Tahsin Mayatepekin raporunun
ieriini oluturan gne klt, yani gne tapm, arlkldr.
Sbilikteki inan bilindii gibi, bu dindeki ibadet biimleri de bilinir.
- Nedir Sbilikteki ibadetler?

5 Mus bn Meymun, Delletul-Hirn, Arapa, yaynlayan Prof. Dr. Hseyin Atay, lahiyat Fakltesi Yaynlar, Ankara,
1974, s.584-595.
6 bn Meymun, ayn kitap, s.585.
7 Ayrca bkz. bn Nedim, el Fihrist, Arapa, Beyrut, s.442-450, Prof. Dr. Philip Hitti, Tarihu Suriye ve Lbnan ve Filistin,
Arapa, s.155 ve t.; Dr. Muhammed Cabir Abdull, Fil-Akid vel-Edyn, Arapa, Msr, 1971, s.85 ve t.;
Muhammed Abdulmuid Han, el Esatirul-Arabiyye Kablel-slm, Arapa, Kahire, 1937, s.110 ve t.; Prof. Dr. Neet
aatay, slam ncesi Arap Tarihi, lahiyat Fakltesi Yaynlar, Ankara, 1971, s.142 ve t.
8 Kurtub, Tefsir 1/370.
9 Hidaye, Arapa, 2/290; Mecmaull-Enhr, Arapa, 1/267.

163

Bu sorunun kitaplardaki karlna bakld zaman, slamdaki birok ibadetin

tmne yakn blmnn (bir anlamda tmnn), slama -dorudan ya da dolayl
yollardan- Sbilikten getii ve dolaysyla, Mayatepekin anlattklarnn,
gzlemlerinin, deerlendirmelerinin doru olduu ak seik grlr.
Karlatralm:
- Mslmanlkta namaz abdestiyle, boy abdestiyle taharet var.
- Sbilikte de bu var.
- Mslmanlkta vakitleriyle, namaz var. Be vakit.
- Sbilikte de bu var. Ayn saatlerde, farz alt vakit.
- Mslmanlktaki namazlar, cenaze namaznn dnda, rklu, secdelidir,
rektlar vardr.
- Sbilikteki namazlar da byledir.
- Mslmanlktaki namazlardan cenaze namaz, dua sayld iin rksuz
secdesizdir.
- Sbilikte de cenaze namaz byledir.
- Mslmanlkta oru vardr.
- Sbilikte de vardr.
- Mslmanlkta farz orular bir aydr. Bu ay da kimi zaman 29, kimi zaman 30
gn eker.
- Sbilikte de byledir.
- Mslmanlkta farz orularnn yannda, istee bal ve nafile ad verilen
orular vardr.
- Sbilikte de byledir.
- Mslmanlkta ftr bayram ad verilen ramazan bayram vardr.
- Sbilikte de bu ad ve nitelikte bayram vardr.
- Mslmanlkta kurban vardr.
- Sbilikte de vardr.
- Mslmanlkta hac vardr.
- Sbilikte de vardr.
- Mslmanlkta Kbe, Tanrnn evidir ve kutsaldr.
- Sbilikte de byledir.
- Mslmanlkta ibadet iin tapnaklar (camiler, mescidler) vardr.
- Sbilikte de...
- Mslmanlkta kutsal kitap vardr.
- Sbilikte de...
- Mslmanlkta peygamber, peygamberler vardr.
- Sbilikte de...
Ve byle gider. Btn bunlarn kantlarn ileride ve raporun sonundaki belgelerde
bulacaksnz.

164

slam da, Tpk Gne ve Ay Kltlerinde

(Sbilikte) Olduu Gibi Gnee, Aya Ayarl.
Dikkat edilmeli: Gne bir yere geldiinde bir namaz, bir baka yere geldiinde bir
baka namaz, domas yaklatnda bir namaz, battnda bir baka namaz klnr.
Oru da, gne nlar yokken (tanyeri aarmadan nce) tutulur, gne batnca
bozulur. Yine oru, hadisteki buyrua gre, ay grlnce (ramazann banda) balar,
ay grlnce (izleyen ayn banda) bitirilir (bayram edilir). Ay 29 ekerse ramazan
orucu 29, ay 30 ekerse ramazan orucu 30 gn olarak tutulur.
Gne ve ay kltlerinde(Sbilikte) de bu ibadetler byledir, gnee ve aya gre
dzenlenmitir. Bu da, slamdaki ibadetlerin nereden kaynaklandn ok ak biimde
ortaya koyan kantlardandr.
u ayete bakn:

Gnein Kaymaya-Kprdamaya Balamas Zaman

ve Nedeniyle Namaza Bala

Bu ayete Diyanetin resm evirisinde, biraz eksik, biraz da yanl olarak u anlam
verilir:
Gnein batya ynelmesinden, gecenin karanlna kadar namaz kl. Sabah vakti de
namaz kl. Zira sabah namaz, grlmesi gerekli bir namazdr. (sr Suresi, ayet 78.)
Bu ayetin bana, daha doru olarak u anlam vermek gerekir:
Gnein kayma-kprdama zamannda ve bu nedenle namaz kl ve gecenin
karanlna dein (vakit vakit) srdr...

165

Ayette, bir dlk-ems deyimi geiyor. Bunun szlk anlam, gnein

kprdamas (delkten) ve kaymasdr. Bu deyimin banda da bir li yer alyor. Bu
lm ile vakit ve neden bildirilir. Dolaysyla, bu lm iin Kuran yorumcular
ve dilbilimcileri sebep lm vakit lm derler. Yani bu lm ile vakit ve
neden bildirilir. Dolaysyla, bu lmdan, namazlarn, hangi zaman ve hangi
nedenle klnaca bildiriliyor. Fkhta da bu hkm karlr. F. Rz, bu ayet
nedeniyle, nc Mesele anlamndaki balk altnda u bilgiyi veriyor:

Bu Arapa szlerin anlam udur:

Vahid yle diyor: Li dlki-emsideki lm, ecl ve sebeb (neden) lmdr. Bu
byledir nk, namaz gnein kaymasyla vcib (farz) olur. yleyse namaz klana,
namaz yerine getirmesi, gnein kaymaya balamas nedeniyle gerekli (farz)
olmutur.10
Her ey ok ak deil mi?
Demek ki temel slam kaynaklar da, namazn, gnein kprdamasna-kaymaya
balamasna bal olarak insanlara buyrulduunu kabul ediyor. Gne Kltnn,
yani Gne Tapmnn bunda rol oynamad sylenebilir mi?
Orucun farz olduunu ve nasl yerine getirilmesi gerektiini bildiren ayetler,
Bakara Suresinin 182den 187ye dein olan ayetleri de, oru ibadetinde ayn ve
gnein rol oynadn dile getirir niteliktedir. rnein, 185. ayette, sizden kim
AYa tank olursa (ay grrse, aya, ramazan ayna eriirse) hemen oru tutsun...
deniyor. 187. ayetinde de orucun, Tan yerinde ak ipliin kara iplikten ayrt edildii
yani, tan yeri aard zamandan nce balayp, geceye dek srecei, yani
gnein batmasyla sona erecei bildirilir.
yle bir soru sormayn:
- Peki kutuplarda, gecenin ve gndzn gnlerce, aylarca srd, rnein alt ay
gece, alt ay gndz olduu yerlerde oru nasl tutulacak?
Byle bir soru sormayn, nk Akl ve bilimi dine ara yapan gruh, birtakm
yorumlara abalam olsalar da, kimse bu konuda doyurucu bir cevap verebilmi
deildir. Ve siz de kimseden doyurucu bir karlk alamazsnz.
badetlerin gne ve aya gre dzenlendii ve dzenleyicilerinin de
gndzn, gecenin o denli uzun olduu yerlerde yaamadklar, yle durumlar
olabileceini bilemeyecekleri gz nnde tutulduundaysa, sorunun karl
kendiliinden ortaya km olur. lkel insanlar, Gne Tapmnn, Ay
Tapmnn kurucular ve inanrlar dnyann o yrelerini, yani gndzn ve gecenin o
denil uzun olduu kesimlerini nereden bilebilirlerdi?
10 F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 21/26

166

Kuranda, brahim Peygamberin de Yldza, Aya ve

Gnee Tanrm Dedii Belirtilir
Enm Suresinin 76., 77. ve 78. ayetlerine gre, brahim, yldz grr yldza;
ay grr, aya; gnei grr gnee tanrm der. Bu gk cisimlerinden
gnei daha byk ve daha parlak grnce, Tanrm budur ite bu daha byktr
diye konuur. Ne var ki Tanr dedikleri yerlerinde kalmayp batnca, bunlara Tanr
demekten vazgeer. nce yldzdan, sonra aydan, sonra da gneten vazgeer
brhim. Artk bunlar Tanr saymaz ve asl Tanrya dner.
Kuran, brhimin Tanry nasl arayp bulduunu kendince anlatrken ok nemli
bir ipucunu da aa vuruyor: Demek ki, brhim de, sresi ne olursa olsun; yldza,
aya ve gnee Tanrm demitir. Sonradan vazgetiiyse Kurann
iddiasdr. stedii sonuca ulamak iin bu savda bulunmas doal.
Ayetlerin anlattklarna baklacak olursa, brhimin sz edilen gk cisimlerini
Tanr sayma olay, bir gn iinde olup bitmitir. Oysa akla, manta vurulursa bunun
olabilirlii yok. brhim bu gk cisimlerine, biraz dnmeye balad zaman
Tanrm demi olabilir. Diyelim ki erginlik anda... Peki bunlara Tanrm dedii
gnden nce, yldz, ay ve gnei hi grmemi midir? Bu, nasl ileri
srlebilir? Olay, olup bilmise, bu bir evre iinde olmal.
Kald ki, brhimin yldzlar ve o zamanlar birer yldz saylan gnei, ay
birer Tanr saymaktan vazgetiine ilikin deil; yldz, ay ve gne tapmclarnn,
yani Gne Kltnn, Ay Kltnn, bir baka deyile Sbilik dininin
inanrlarnn peygamberliini yaptna ilikin kaytlar ve aktarmalar vardr.

Dinin Paylaamad brhim, Bir Sbiydi

l-i mrn Suresinin 65., 66., 67. ve 68. ayetlerinde, brhimin Yahudi mi,
Hristiyan m, yoksa mslim mi olduu tartmas yer alyor ve kesip atlyor:
- brhim ne yahudiydi, ne de hristiyand. O, bir hanif ve mslimdi.
Ardndan da brhime en yakn olanlarn, Muhammed ile inanrlar olduu ileri
srlyor.
Gereklen de, brhim paylalamayan bir peygamber. zellikle Yahudilerle
Mslmanlar paylaamyor. Yahudiler de, Mslmanlar da onu kendi atalar sayyor.
Eer sz edilen brhim tarihte yaamsa, yazlanlara, aratrmalara ve
aklarlagelenlere baklarak rahatlkla u sylenebilir:
brhim, bir sbiydi ve Sbilik dininin peygamber diye inand bir kiiydi.

167

Kuran ve hadis yorumcularndan kimileri, kimi hadisler, brhimin toplumunun

Sbi olduunu, ama onun, bu toplumla savatn, onlar doru yola armak ve
sokmak iin peygamber olarak gnderildiini ileri srerlerse de bu, teden beri
allagelen bir yutturmacadr. Mslmanlarn uydurmasdr. Nice yalan ve uydurmalar
arasnda bu da sergilenir. brhim ile Sbilerin ayr ve birbirlerine kar olduu
ileri srlp ilenir. Bununla birlikte karlarnn da gerei olarak slam savunmak iin
kalemlerini ve olanca glerini kullanan Mslmanlardan biroklar da, Sbilerin,
brhime, peygamber olarak inandklarn belirtmekten kendilerini alamazlar.
Bunlardan, ilahiyat (tefsir hocas) Prof. Dr. smail Cerraholu unlar yazar:
Sbiler, dem, brhim, Musa, Yahya gibi peygamberlere gnderilmi olan
kitaplarn suretlerine sahip olduklarn sylerler... 11 bn Nedimin El Fihristinde
Haniflerin bir kitabndan, teki kitaplar gibi bu kitabn da Arapaya nasl
evrildiinden sz edilirken, Hanifler yle tantlyor:

Trkesi aynen yledir:

Mminleri Emiri Harunun -sanrm Reidin- azadls Abdullah ibn Selm olu
Ahmet diyor ki: Hanefilerin kitaplarndan olan bu kitab tercme ettim. Hanifler,
brhimci (el brahimiyye) sbilerin ta kendileridir. Bunlar, brhim Peygambere
inanmlardr. (Bkz. bn Nedim, El Fihrist, s.32. bn Nedimin bu kitabndan,
Mayatepekin raporunun sonunda Sbilere ilikin nemli bilgileri ieren aklamalar
sunulmaktadr, bkz.)
Kuranda brahim iin ne deniyor?
- Hanif.
11 Mayatepekin raporundan sonra, bkz. Cerraholunun Kuran- Kerim ve Sbiler balkl yazs, s.111.

168

Burada ne deniyor?
- Hanifler, brhimci ve Ibrhime peygamber olarak inanan Sbilerdir.
Haniflerle Sbileri birbirine kart gsterme abalar vardr. slam
propagandaclarnca, bu da nemle ilenir. Ama aratrmalar ve temel kaynaklardan
birounda, bunlarn birbirinden temelde ayr olmad, hatta birbirlerinin ayn
olduklar yanstlr. u denebilir: Hanifler, Sbilerin bir koludur.
Sbilerin brhim dinine inandklar, kimi tefsirlerde de belirtilir. Bu nedenle, mer
Nasuhi Bilmen de, tefsirinde, Sbileri tantrken yle der: Sabie: Hazreti Nuhun
veya Hazreti brhimin dini zerine (zerinde) bulunmu kimselerdir. 12
Btn bunlar ve daha nice kantlar varken, brhim Peygamber Sbilere karyd,
onlar yola getirsin diye Tanr tarafndan gnderilmiti, onlarla mcadele ediyordu
denebilir mi?
Ve dahas:

Muhammed de, lk Zamanlar Sbi Diye Tannyordu

Buhr ve Mslimin es-Sahhlerinde de yer alan, Muhammedin ilk zamanlarda,
Sbi diye tanndn aklayan hadis anlatmlarna, aktarmalarna tank oluyoruz:
te bir-iki rnek:

- Bu para, Buhrnin yer verdii bir hadiste yer alyor. 13 Ve alt izili yerlerin
Trkesi udur:
(Peygamberin arkadalarndan iki kii bir kadnla konuuyorlar:)
- Haydi yr gidelim! dediler.
- Nereye? diye sordu kadn.
- Tanrnn Elisine diye karlk verdiler.
- Haa u kendisine sbi denen kimseye mi? diye sordu kadn.
- Evet, ite o senin sylediin kimseye diye karlk verdiler.
12 mer Nasuhi Bilmen, Kuran Kerimin Trke Meali lisi ve Tefsiri, stanbul, 1/63.
13 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabut Teyemmm/6, c.l, s.89

169

- Bu parann bulunduu hadise, hem Buhr, hem Mslim yer verir. 14 Trkesi de
udur:
Dedim ki: imdi sen bana izin ver de ben gidip u adama (Muhammede) bir
bakaym. dedi. (Ebu Zerr). Ve anlatt: Mekkeye gittim. Halkndan gsz bulup
gzme kestirdiim bir kiiye yanap: u sizin Sbi diye ardnz kimse nerede?
diye sordum. O kii beni (halkna) iaretle gstererek: te bir Sbi (daha)! dedi.
Bunun zerine, vdi halk, kesek ve kemiklerle zerime t.
lk zamanlar Mslman olanlara da Sbi deniyordu. Hadislerde bir olay
aktarlr:
Biroklarna yapld gibi Cezme halkna da bask yaplarak tmnn Mslman
olmalar istenir kabileden. Basky yapan, zorbal ve zulmyle nl, Halid bn
Veliddir. Cezmeoullar da ister istemez slam kabul ederler. Ama Mslman
olduk demeyi beceremezler de, ayn anlama geldiini dnp, Biz de Sbi olduk,
Sbi olduk derler. Halidse bunu yeterli bulmaz, klca sarlp kimilerini kltan
geirir, kimilerini de tutsak alr.

14 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabul-Menkb/6, c.4, s.158-159; Tecrd-i Sarh, hadis no. 1436; Mslim, es-Sahh, Kitabu
Fedilis-Sahabe/132, hadis no. 2473, c.2, s.1919-1920. Hadis, Mslimde daha geni yer alr. Buradaki para,
Mslimin metninden alnmtr.

170

- Olay, Buhrde de yer alyor.15

Alt izili parann Trkesi:
Peygamber Halid bn Velidi Cezmeoullarna gnderdi. Halid varp slama
ard onlar. Onlar da, Mslman oldukdemeyi beceremediler, yerine saben
(sbi olduk, sbi olduk) dediler. Halidse balad onlardan kimilerini ldrmeye ve
kimilerini tutsak yapmaya...
Bu Mslman zulmn burada bir yana brakp, konu zerinde duralm:
Mekke evresinde, ilk zamanlar, Muhammede neden Sbi deniyordu? Ve sonra
Mslmanlara da Sbiler denmesi nedendi?
Konuyu saptrmak iin genellikle, Sbinin szlk anlamna bavurulur. Bu
szcn szlk anlamlarndan biri, dinden kan, dinden dnendir. leri srlr ki,
Muhammed Peygamber olarak ortaya ktnda, Kurey putataparlar, onun iin:
Sbi diyerek, onun dinden dndn anlatmak istiyorlard. teki Mslmanlara
Sbi denmesi de bundand...
nl bir saptrmacadr bu.
Sormal:
- Muhammed hangi dinden dnmt? Putataparlktan m dnmt?
Bu soruya evet diye karlk veremiyorlar.
Gerek u ki; Muhammede ve inanrlarna Sbi diyenler, ne dediklerini ok iyi
biliyorlard. Yani szc, yalnzca szlk anlamyla sylemiyorlard. Sbilik diye
bir din vard ve bu biliniyordu. Baklyordu ki, Muhammedin savunduklar
Sbilikte de var. nancyla, ibadetleriyle... Mekke putataparlnda da, Gne
Klt ve Ay Klt ve yldzlara tapnmalar, birok etkinlikleriyle vard. Ama
Sbilik ya da Haniflik ad altnda kurumlamamt. Sbileri ayr grmelerinin
nedeni de buydu. Ve inanlaryla birlikte ibadetlerini de, tmne yakn kesimiyle
Sbilikte bulduklar Muhammedi ve inanrlarn Sbi diye nitelemeleri doald.

slamn nan ve badetlerindeki Birok Szck de, Sbiliin

Temel Dili Olan Sryanice, Aramice Kaynakldr
Sbilik kaynakl olan, slamn yalnzca inan ve ibadetleri deildir. Bunlarla birlikte,
inan ve ibadetlerde kullanlan szcklerin ou da, Sbilik dininin temel dili olan
Sryaniceden, Aramiceden gelmedir. Kurandaki Yunanca szcklerin de,
Helenizmle ok yakndan tanp ilikileri olan Sryaniler araclyla Kurana
getii sylenebilir.

15 Buhr, es-Sahh, Kitabul-Meazi/58, c.5, s.107, Buhrnin baka blmlerinde de var. Ayrca bkz. Tecrd, hadis no.
1636.

171

Kuranda yer ald grlen temel, anahtar szcklerden Sryanice olanlar arasnda
unlar da var:
Allah, Rahman, Kuran, Furkan, kitab, melek, insan, dem,
Havva, Nebi (peygamber), savm (oru), salat (namaz, dua), lem... Bunlar
Sryani kaynaklarda belirtildii gibi, Mslman yazarlarn, rnein Syutinin nl
kitab el-tkan gibi kaynak kitaplarnda da yer alr.16
Kurandaki temel ve anahtar inan, ibadet szcklerinin Sbilik kaynakl oluu,
slamn yapsn oluturan neler varsa, tmne yakn bir kesiminin, kaynan
Gne Klt arlkl Sbilikten aldn ortaya koyan kantlardandr.
- Tersine, slam Sbilii etkilemi olamaz m? nan ve ibadetlerdeki benzerliin
bundan ileri geldii dnlemez mi?
Bir yurtturmaca olarak bunu ileri srm ve savunmu olanlar vardr kukusuz. Ve
olacaktr da.
Ama bu, olanaksz. zerinde yeterince dnlp, aratrmalara, verilere de
baklarak deerlendirme yaplrsa, asl kaynan slam olamayaca kolayca anlalr.

Asl Kaynak Neden slam Deil de, Sbiliktir?

Bu sorunun karl iin u bir iki kant bile yeterlidir:
- Asl kaynak slam deil, Sbiliktir; nk: Sbilik yannda slam, daha dnk bir
olaydr.
- Asl kaynak Sbiliktir; nk nemli Mslman yazarlarn da kabul edip,
belirttikleri gibi, Sbilik, grlen dinlerin en eskisidir.
Bu da doaldr, nk Sbilikte bulunan yldz tapm, zellikle de ay ve
gne tapmlar (yldz, ay ve gne, asl inanlan gcn, Tanrnn simgeleri
olarak grlmtr.) Batl aratrmaclarn savunduklarna gre de, gelimi dinlerin,
kimine greyse, tm dinlerin en eskisini oluturur.

Yldz Tapm, Gne Tapm, Ay Tapm ve

Bunlardan Oluan Sbilik, Dinlerin En Eskisidir
Cahit Beenin Milli Eitim Bakanlnn Devlet Kitaplar arasnda yaymlanan
Anadolu Mitolojisi adl kitabnda unlar okuyoruz:

16 Aziz Gnel, Trk Sryaniler Tarihi, Diyarbakr, 1970, s.46-48; Syuti el-tkan, 1/180-184. Doubilimci Arthur Jeffery
de The Foreigen Vocabulary of The Quraan adl kitabnda, Kurann yabanc dil kaynaklarn gsterirken Sryaniceyi
de gsterir. Bkz. Kahire, 1938, s.12. Yazarn verdii rnekler arasnda, Sryanice kaynakl olarak Kurana gemi
birok temel szck grlr. Geni bilgi iin bu kitaptaki listelere ve eitli aklamalara bkz.

172

Alman okuluna gre, dinler bir tek sembolden kmtr. Max Millere gre bu
sembol, gnetir. Taylora gre, gk kubbesidir. Siechee gre frtnadr. Hillebranta
gre aydr. Dinler tarihine gre sembollerin en eski tipleri, gkyz, gne, ay, su,
kutsal talar, arz (toprak), kadn, yeerme (vejtasyon) ve ziraattr. 17
Kitab temel kaynaklar arasnda yer alan, ateli slam propagandacs grnen, bu
yzden konular slam uruna savunmaktan ekinmeyen yazarlardan bn Hazm (9941063) bile yle diyor:18

Alt izili yerlerin Trkesi yle:

Sbilerin inandklar din (Sbilik), dinlerin alar iindeki en eskisidir.
Byleyken, asl kaynak, Sbilik deil de, slam olabilir mi? Yani Sbiliin
ibadetlerini, inanlarn slamdan ald dnlebilir mi bu durum karsnda?
- Sonra yukarda da belirtildii gibi, temel inan ve ibadet szcklerinin slamn
olmayp, Sbilikteki temel dile ait oluu da, kayna yeterince belirler niteliktedir.

Sbilik de Mnzel (Gkten nme) Bir Dindi

Ama Bozulmutu Yutturmacas
Kimi slam propagandaclar, teden beri unu ileri srp, ilerler:
Tanr, demden balayarak birok peygamber gndermi, bunlarla birlikte de
kitaplar indirmitir. Ama, slam gelinceye kadar bunlar bozulmular, asllar da
unutulmutur. Sbilik de bunlardan biridir. Bozulmutur. slam gelince, asl yitirilmi
olan dinleri, inanlar dzeltmitir.
Genellikle ne getirilen bu.
Peki asl ortada yoksa ve karlatrma olana bulunamyorsa, slamn savlarna
nasl inanlr? Tmyle havada kalan ve bir sr yalana dayal mucize denen bo
inancn dnda dayana nedir?
Kald ki, dinlerin kutsal kitaplar ve temel ibadet gelenekleri, inanrlarnca
Tanrdandr. yle olmasa da, yle inanlr. Bunlar yerletikten, yaygnlk
kazandktan sonra ve hele bir sr de el yazmas yaptlara, yaztlara gemiken,

17 Cahit Been, Anadolu Mitolojisi, stanbul, 1974, s.66

18 bn Hazm, el Faslu Fil-Milel Vel-Ahvai Ven-Nihal, tahkik: Dr. Muhammed brhim, Dr. Abdurrahman Umeyre, 1/88

173

deimi ya da deitirilmi olabilir mi? Kimler, nasl deitirmi ya da bozmu

olabilirler? Vardysa aslna neden hibir yerde rastlanamyor? Yitirilmise neden
toplumlar yitirdiklerini hi anmsayamyorlar?
Ayrca u da sorulabilir:
Hicr suresinin 9. ayetinde, Tanrya yle sylettirilir:
Kukusuz zikri (Kuran) biz indirdik. Onu kesinlikle koruyanlar da biziz.
Demek ki Tanr kendi indirdiine sahip kyor ve onu koruyor. Anlatlan bu. Peki
teki kitaplar da indirdiine gre, onlara niin sahip kmam ve onlar neden
korumam? Onlar da kendi kitab deil miydi?! Sonra dzeltici olsun diye slam
gndermek iin onca yzyl niye beklemi?
Tabii, Tanrnn hikmetinden sorulmaz denir, konu kapatlr bu gibi durumlarda.
Kama yolu.
Kukusuz her eyde deime olur. nanlarda, dinlerde de... slamda da olmutur ve
olacaktr. Byledir diye yeni bir din geleceini kabul eder mi slam? Deime ve
gelimeler olur, ama birtakm temeller, yazl belgeler kalr da... nasl ki en ilkel
dnemlerden, binlerce yl ncesinden birok kalplar, bo inanlar bugne dek
srp gelmitir. Melek, cin, eytan, cennet, cehennem, kader, ecel...
trnden inanlar byle srp gelmemi midir? Bunlar, kitlelerin tapnma
geleneklerinde, kutsal metinlerinde, kutsal kitaplarnda, u ya da bu kitapta,
yazda, yaztta, yerletii kafalarda, dillerde yaayp gelmilerdir yazk ki. Akl ve
bilimin, rzna geilmemi olan, bunlara zaman zaman ldrc darbeler vurmakta.
Ama karanla kar aydnlk yeterli deil. imdilik. karclar, politikaclar da, tarih
boyu en etkili rol oynam olan bu silah ellerinden karmak istemiyorlar. Kullandka
kullanyorlar...
Ksacas, Sbilikteki inanlar da, kendinden ncekilerden kaynaklanmakta.
Kurumlam ya da daha kurumlamam olanlardan, totemcilikten, canlclktan
(animizm) nice yansmalar olmutur bu dine. eitli sreler, gelimeler, deimeler
iinde...
Ama, Yahudilik, Hristiyanlk ve slam gibi dinler sz konusu olunca, temel kaynak
Sbiliktir. Demek istenen de bu, gerek de bu.

Sbilikten slama Geenlerin Kimi Dorudan,

Kimi de Yahudilik, Hristiyanlk Yoluyladr:
Sbiliin temel inan ve ibadetleri, kimi szckleriyle birlikte, Yahudilikte de
bulunuyor. Yahudi toplumunun yaamnda, dilinde, kafasnda, kutsal kitabnda, yani
Tevratta ve teki kaynaklarnda... Hem de ok youn ve arlkl olarak grlyor.
Neden? nk Yahudiler, gzlenebildii lde, birok toplumdan ok daha fazla

174

toplayc olmulardr. Voltaire, Felsefe Szlnn Eyb (job) maddesinde,

Tevratn Eyb blmnn Yahudilerin olamayacan kantlamaya alrken Eyb
blmnde, Ay, Orion ve Hyadlar ad verilen takmyldzlarndan sz
ediliyor oluuna dikkat ekiyor, yle diyor: branilerin astronomi hakknda hibir
zaman hibir bilgileri olmamtr. Hatta dillerinde bu bilimi belirleyecek bir szck
bile yoktur. Sbilerin, yldz, ay ve gne kltleri inanrlarnnsa, gkbiliminde
ok ileri dzeye ulatklar, ok apl bilgileri olduu, bugn aratrmalarla yeterince
biliniyor. Voltairein szn ettii blm, hi deilse bu blmdeki anlatmlarn bir
kesimi, Sbi evrelerinden alnm olabilir. Voltaire yukardaki yargsna, ayn
maddede, unu ekliyor: Yahudiler bu ite de, her eyde yaptklar gibi, bakalarnn
yaptlarn kendilerine maletmekten baka bir ey yapmamlardr. 19 Voltairenin
yargsna gre, Yahudiler, Tanrlarn bile, bakalarndan armlardr. 20
Yahudilerin, Tanr, Tanrnn nitelikleri, Peygamber, ruh, kutsal kitap, tapnak,
kurban, tapnma gibi konularda, Sbilii verimli bir kaynak olarak bulduklar ve bu
kaynaktan bol bol alp yararlandklar anlalyor.
Hristiyanlk da kendinden nceki bu iki kaynaktan da almtr. Yahudilikten alm
olmas doal. nk peygamberleri de (sa), aslnda (eer yaamsa) bir Yahudiydi.
Sbilikten almam olmalar da dnlemez. nk birok yerde, i ie
bulunuyorlard.
Flicien Challaye, Hristiyanln; Dou mistisizminin, Yahudi mesihiliinin,
Yunan dncesinin ve Roma evrenselciliinin kavak yerinde ortaya ktn yazyor.
Roma kesiminde, Romann resm dinini anlatrken unlar da yazyor:
Kibele ve Attis klt, Oziris (Osiris), zis, daha sonra Serapis klt, Suriyeden
gelme Gne Klt (bu klt zellikle Suriyeli imparatorlar tahta ktklar zaman
yayld. Aurellianus, yenilmez Gne iin bir tapnak yaptrd.) Mithra klt. ou
zaman bu tapnlar, birbirleri iinde eriyerek bir eit mistik sinkretizm meydana
getirdi.21
Burada geen Mithra Kltyle de Hristiyanlk arasnda byk bir benzerlik
bulunuyor. Mithra, inanlarda bir Gne Tanryd.22 Mithra Diniyle
Hristiyanlk dininin ben-zerlii konusundaysa u ilgin yargya yer veriliyor:
Eer Hristiyanln gelimesi, ldrc bir hastalk yznden dursayd, btn
dnya Mithra dinini benimseyecekti. Kendi inancna pek fazla benzedii iin,
Hristiyan kilisesi, bu dinle bilhassa, enerjik bir ekilde savamtr. V. yzyln
banda da bunu ezmeyi baarmtr.23

19 Voltaire, Felsefe Szl, eviren Ltfi Ay, stanbul, 1977, 2/125-126.

20 Bkz. ayn yerde.
21 Flicien Challaye, Dinler Tarihi, eviren Semih Tiryakiolu, Varlk Yaynlar, stanbul, 1972, s.234.
22 Bkz. age, s.141.
23 age, s.142.

175

Hristiyanlkta Gne Klt gibi, Ay Klt de ok byk lde etkin olmutur.

Bkire Meryem, daha nceki inanlardan kalma bir Ay Anayd ve bakireyken
ocuk dourduu yolundaki efsane de -ki bu efsane Kuranda da (zellikle Meryem
Suresinde) uzun uzun yer alr- Ay Ana diye inanlm olmasndan kaynaklanyordu.
Ay Analar ve bakireyken ocuk dourmalar konusunda, Cahit Been, u gzel
zeti yapyor:
Anadoluda Cybele Ana, bkiredir, babasz olu, hem de Attistir.
Babil lkesinin Koca-Anas: tar Ana, bkiredir. Babasz doan olunun ad
Tammuzdur (bizim temmuz ad ile damzlk kelimesi bu szden kalmtr.)
Msr lkesinin Koca-Anas: sis Anadr. Bkiredir. Babasz doan olunun, ayn
zamanda sevgilisinin ad, Osiristir.
Bat Anadolu ve Gney Anadolu blgesinin Koca Anas, Artemistir, bkiredir.
Babasz olu ayn zamanda sevgilisinin ad, Adonistir.
(...)
(...) Hazreti Meryem de Koca Anadr, bkiredir. Olu sa babaszdr. Adna
Meryem-Ana derler.
Koca-Analar, Ay-Analardr. Bereket mabudeleridir. Hristiyanlar, Meryem Anaya
nutre lune, yani Bizim ay derler.24
Gne, ay ve eskiden yldz da denen gezegenlerin tapmlarndan nasl
yansmalar bulunduunu, haftann gnlerinin adlarna bakarak da anlayabiliriz:
Sunday: Pazar. Sun: Gne, day: gn olduuna gre Sunday, Gne
gn demektir.
Monday: Pazartesi. Bu da ay anlamndaki mon ile gn anlamndaki
daydan olutuu iin Ay gn demektir.
Saturday: Cumartesi. Bu da Satrn gn demek.
Bu gnlere neden bu anlamlar verilmitir?
nk her gn, hangi yldzn, gezegenin adyla anlyorsa onun ibadetine
ayrlmt.25
Peki haftann her bir gnn, her bir yldza, gezegene ayran hangi dindi?
Birok kaynakta olduu gibi bn Nedimin el Fihristinde de bu sorunun karln
bulabiliyoruz: Sbilik dini.
Sbilikte; Pazar: Gne ibadetine, Pazartesi: Ay ibadetine, Sal: Mars ibadetine,
aramba: Merkr ibadetine, Perembe: Jpiter ibadetine, Cuma: Vens ibadetine ve
Cumartesi: Satrn ibadetine ayrlmt.26

24 Been, Anadolu Mitolojisi, s.70-71.

25 Prof. Dr. Philip Hitti, Tarihu Suriye ve Lbnan ve Filistin; Beyrut, 1958, s.156; Dr. Muhammed Cabir Abdulal, Fil
Akidi vel-Edyn, Msr, 1971, s.85.
26 bn Nedim, el-Fihrist, s.447.

176

Bunun akland Arapa metinse u (alt izili):

- slama gelince. slamn nnde daha bol ve hazr kaynak var. Sbiliin
inanlarn, ibadetlerini, tapnma biimlerini ve Sbilik kaynakl teki yansmalar,
hem dorudan asl kaynandan, yani Sbilikten, hem de Hristiyanlktan,
Yahudilikten (daha ok da bu sonuncusundan) almtr. Bata Peygamberleri olmak
zere Mslmanlar, hemen her dalda, topladka toplamlardr bu evrelerden. Alp
kendilerine, slama mal etmilerdir. Alp yararlandklar kaynaklar da, ellerinden
geldiince yok etme abasn gstermilerdir. Birok kitap, ktphane yakmlardr.
Halife merin skenderiye Ktphanesini nasl yaktrdn anmsayn. 27 Burada,
bugn de kitap yakma alkanlnn, kaynak yok etme geleneinin nasl srd ak
seik sergileniyor.)
Ksacas, Sbilie, daha nceki ilkel inanlar, tapnmalar kaynaklk etmitir. Sbilik
ise, tarihin derinliklerinden tayp getirdii binlerce yllk bu inanlar, yeni biim ve
kalplar iinde yourarak ve yenilerini de ekleyerek, kendisinden sonraki dinlere,
Yahudilie, Hristiyanla ve Mslmanla boaltmtr. Gne Tapmndakilerle,
Ay Tapmndakiler ve baka gk cisimleri iin oluturulmu tapmlaryla birlikte...
Ortak inan ve tapmlarnn, Yahudilik, Hristiyanlk ve Mslmanlk etkisiyle Sbilik
dininde olutuu sylenemez. nk, yukarda da belirtildii gibi en eski olan ve en
eski gelenee sahip bulunan din, Sbiliktir. Sonra Tahsin Mayatepekin raporunda da
grlecei gibi, Gne Klt, Ay Klt, Meksika yerlilerinde, bu yerlilerin
binlerce yllk inan ve ibadet geleneinde de bulunuyor. Oralara da, Yahudilikten,
Hristiyanlk ve Mslmanlktan gittii dnlebilir mi? Sbilikle bu yerlilerin ortak
inan ve ibadetlerini aklamak o denli g deil. nk Sbilik demek, ayn zamanda
Yldz Klt, Gne Klt, Ay Klt demektir. Ortadouda, kimi Anadolu
illerinde kurumlat grlmekteyse de, ileride de zerinde durulaca gibi bu dinin
iine ald kltlerin asl yurdu buralar olmayabilir.
27 Bu konuya ilikin geni bilgi iin bkz. Eren Kutsuz, Nasl Yakldm?, Mart Yayn Tantm Dergisi, Kasm 1987, say 1,
s.55-58.

177

Sbiliin Tapnaklar, Kuranda,

Tanr Adnn ok Anld Tapnaklar Arasnda Anlyor
Sbilik nasl kitap ehlilerin inandklar dinler arasnda anlyorsa, Sbilerin
tapmaklar da, Tanrnn adnn ok anld tapnaklar arasnda anlyor Kuranda.
Bylece hem teki dinlerle bir sre birlikte yaama -ki ezici g salanncaya dek bu
politika izlenmiti- hedeflenmekte, hem de kendini teki dinlere, inanrlarna kabul
ettirme amalanmaktayd bir zamanlar.

- Bu ayet, Diyanetin resm evirisinde, kimi yerlerine yanl anlam verilen

ayetlerdendir. Anlam yle:
Onlar (mslmanlar) haksz yere ve yalnzca Rabbimiz (efendimiz) Tanrdr
dediler diye yurtlarndan karlmlardr. Eer Tanr insanlardan kimileriyle
(kimilerini kullanarak) kimilerini savmasayd (yani mslmanlar kullanp
putataparlar savmasayd), Tanrnn adnn oka anld savmaalar (sbi
tapnaklar), biyalar (Hristiyan kiliseleri), saltalar (saluta, branicede: Tapnak,
Yahudi tapna. Sryanicede de tapnak ya da namaz anlamnda) ve mescidler
(Mslman camileri, mescidleri) hep yklrd. Elbette ki Tanr, kendisine yardm
edene yardm eder. Kuku yok ki, Tanr, kuvvetlidir (gldr), azizdir (bu da
gl anlamnda). (Hac Suresi, ayet 40.)
Mslmanlarn, Mekkelilere kar silaha sarlmalar, burada bir gerekeye
balanyor. Mslmanlar, yalnzca Rabbimiz (efendimiz) Tanrdr dedikleri iin

178

yurtlarndan karldlar demekle de Mekkeliler knanm oluyor. Oysa,

Mslmanlar da birok din inanrn, rnein Kurayzaoullarn yurtlarndan
karmlard. stelik Peygamberin nderliinde, stelik aradaki antlamay da
tek yanl bozarak ve stelik kimi insanlarn hayvan gibi boazlayarak... Bunu
belgelere balardk. Ama burada konumuz bu deil.
Bu ayette geen savmi, savmaa szcnn ouludur. Bu szck, Mslman
Kuran yorumcusu ve Arap dilbilimcilerinden biroklar da kabul eder ki,
Sryanicedir ve Sbi tapnana verilen addr. bn Kuteybenin Tevilu
Mkilil-Kuranmda yle denir:28

Alt izili kesimin Trkesi yledir:

Kuran yorumcular derler ki: Savmi (savmaalar) sbilerin, biya
(biyalar) Hristiyanlarndr (yani tapnaklar). Salavat, Yahudi kiliseleri
(havralar, tapnaklar), mescid (mescidler) de Mslmanlarndr.
Syuti de, savmaann, ibadet yeri demek olduunu belirttikten sonra, bu ibadet
yerlerinin Sbilerin olduunu yazyor.29 Kurtub de, savmaann, yksek bina
anlamnda olduunu ve bu adn verildii tapnaklarn, slam ncesi dnemde,
Hristiyan rahiplerine ve Sbi ibadetine ayrlm bulunduunu belirtir. Ve bunu,
Katadenin grne dayandrr.30 F. Rz de, bu grle birlikte salavatn,
Sbilere ait tapnaklar olduu yolundaki gre de yer veriyor. 31
Bu, unu aka ortaya koyuyor: Kuran da, Gne Kltnn arlkl olduu
Sbilik dininin tapnaklarn (bu dinle birlikle) tanyor ve bu tapnaklarda da
Tanrnn adnn ok anldn aklyor. Ve bunu, Mslman Kuran yorumcular
da kabul etmek zorunda kalyorlar. Dolaysyla Kuran, Gne Tapmnn da iinde

28 Es-Seyyid, Ahmad Sakarn notlaryla, Kahire, 1973, Babul Hazf Ve1-htisar.

29 Syuti, Muterekul-ekran Fi cazil-Kuran, Darul-Fikril-Arabi Yaynlar, 2/605.
30 El Camiu Li Ahkmil- Kuran, Kahire, 1967, 11/71.
31 F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 23/40.

179

yer ald, arlkl olduu dini; Sbilerin getii ayetlerle olduu gibi bu ayetle de
tanm, dahas Tanrsal bulmutur.

Kbe Bir Gne Tapna Olarak Yaplp Kullanlmtr

Tahsin Mayatepekin raporunda, Kabenin yaps, baka yaplarla, Meksikadaki ve
baka yerlerdeki gne tapnaklaryla karlatrlmakta ve Kbenin de Gne
Tapna olarak yapld sonucuna varlyor.
Bu sonucu destekleyen bilgiler, Mslman yazarlarn, Mesd gibi nllerinin
kitaplarnda vardr.
Mesd (lm. 956) Mrcuz-Zeheb adl kitabnda, dnyann byk
tapnaklarn, 7 yldz (Gne, Ay ve teki be gezegen) adna yaplm 7 byk
tapnak anlatrken unlar da yazyor:32

Alt izili yerlerin Trkesi:

Bir kavm (toplum, topluluk) unu ileri srd ki: El Beytl-Harm (Kabe), geen
alar boyu, eitli yzyllar iinde hep sayg grmtr. nk o, Zhl (Satrn)
Evidir. Zhl onu srekli edinip tutmutur. nk Zhl, srekli kalclk da ister.
Onun olan bir ey ne yitip gider, ne de dnp dnr. Ve sayg grmekten geri
kalmaz. Sonra kt nitelikler tad iin burada anlatmaktan kandmz eyler de
sylediler.
Aradan uzun zaman geince, Tanrya yaklatrsnlar diye putlara tapar oldular.
Yldzlara tapnma yoluna gittiler. (1/135)
32 Mesd, Mrcuz-Zeheb, Kahire, 1938, 1/135-136.

180

Alt izili yerin Trkesi:

Bunlar dediler ki: El Beytl-Harm (Kabe) 5 (gezegen) ile birlikte iki k
verenden (Gne ve Aydan) oluan 7 yldz adna yaplma 7 saygn (kutsal) tapnaktan
biridir. (1/136)
Mesd, Sbilerin tapnaklarn da anlatyor. Geni aklamalar iinde unlar da
yazp aklyor:33

Alt izili yerin Trkesi:

Sbilerin tapnaklar iinde unlar da var: Baak tapna, sret (?) tapna, nefs
(ruh) tapna. Bunlar drtgendirler. Zhl tapna: Altgendir. Mteri (Jpiter)
tapna: gendir. Merih (Mars) tapna: Dikdrtgendir. Gne tapna: Drtgendir.
Utarit (Merkr) tapna: Dikdrtgen iinde bir gendir. Zhre (Vens) tapna:
Drtgen iinde gendir. Ve Ay tapna: Sekizgendir. (1/142.)
Buradaki bilgiye gre, 7 yldzdan biri iin yaplm olduu daha nceden
belirtilen, ama kimilerince Zhl (Satrn) iin yapld ileri srlen Kabenin, Gne
tapna olmas gerekir. nk burada, Gne tapnann drtgen, Zhl
tapnannsa altgen olduu belirtiliyor. Kbe, drtgendir.

33 Mesd, Mrcuz-Zeheb, 1/142.

181

Mesdnin burada verdii bilgi, birok kaynakta yer ald gibi, ehrestaninin el
Milel ven-Nihalinde de aynen yer alyor.34
Ne olursa olsun, Kbenin, 7 yldzdan biri adna yapld ve tapnmalarn nice
zamanlar (yzyllar boyu) o yldz iin olduu zerinde birok tarihi, din tarihisi ve
aratrmacs birleiyor. Ve aka ortaya kyor ki, Kbe, bir sbi tapnayd
balangta.
Biroklar gibi bn Hazmn da, sbilerden, tapnaklarndan, ibadetlerinden sz
ederken yazdklar arasnda unlar da var:35

Alt izili metnin Trkesi:

Ancak onlar (Sbiler), 7 yldza ve 12 burca sayg gstermek gerektiini sylerler
ve bunlarn suretlerini (resimlerini, heykellerini) tapnaklarnda yapp bulundururlar.
Bunlara kadm (ncesiz ve sonrasz) olduklarn da sylerler. Bunlara kurbanlklarla ve
daryla yaknlamaya abalarlar. Bir gndz ve gece iinde, Mslmanlarn
namazlarna benzer 5 vakit namazlar vardr. Ramazan aynda da oru tutarlar.
Namazlarnda, Kabeye, el Beytl-Harama dnerler (kbleleri Kabedir). Mekkeye
ve Kabeye sayg gsterirler. l etini, kan, domuz etini haram sayarlar.
Mslmanlara haram saylan kurbanlar onlar da haram sayarlar. Hindistanllar da
Budaya (ya da putlara) yldzlar adna tasvir (res, heykel) ve sayg anlamnda buna
benzer bir yol izlerler. Arap toplumundaki putlarn kkenini de bu oluturur. (1/88.)
Her eyi ortaya koymuyor mu bu yazlar?
u gerekten inanp ibadet eden Mslmanlar birtakm eylerin iyzn bilseler ne
iyi olur! Bilseler ki namazlar, orular aslnda yldz tapmndan, Gne tapmndan,
Ay tapmndan, yani bu gk cisimleri SMGE yaplarak yaplan tapmdan, ksacas
Sbilikten kaynaklanyor; o zaman bunlar yerine getirmek iin zamanlarn ve
kendilerini tketirler mi? Bilseler ki 5 vakit namazda yneldikleri Kbe, aslnda
34 ehrestani, el Milel ven-Nihal, tahkik: Abdulaziz el Vekl, Kahire, 2/115.
35 bn Hazm, el Fasl..., 1/88.

182

simgesel de olsa, falanca yldza, Gnee tapnma iin yaplp kullanlmtr; o

zaman Tanrnn evi (Beytullah) sayp, oraya ynelirler mi? Ve bunu lkemizin
insanlar bilse; yok farz hacdr, yok Umredir deyip, Mekke yollarna derler mi,
ylda milyarlarca lira o yollara harcanr m? Kimileri de oluk ocuunun yiyeceini,
varn younu alp gtrr m oralara? Ah bir bilebilseler! Ama saylar hzla artrlan
din okullarnda retilen din adamlar, ayrca Anayasaya da sokulan zorunlu din
eitimi (daha dorusu slam eitimi) buna yol verir mi? Ve de karc politikac
kesim?..
Yukardaki aklamada, Sbilikteki tapnma biimlerinin Hindistan kesimlerinde de
bulunduu dile getiriliyor.
Bu tapnma biimlerinin asl yurdu neredir acaba?

Sbiliin teki Dinlere de Geen badetlerinin

Asl Yurdu Neredir?
Aratrmaclarn ileri srdkleri eitli.
Tahsin Mayatepekin raporunda belirtilenlere gre, bu tapnma biimlerinin asl
yurdu, Orta Asya.
Antkabirde bulunan ve ok yerini Atatrkn altn izmi ve incelemecilerin
dikkatlerini ekmi olmas nedeniyle Atatrk ve ok deerli bilim adam, aratrmac
olan Grbz Tfekinin Atatrkn Okuduu Kitaplar adl kitabnda da (Ankara,
1983, Bankas Yaynlar) nemli bir kesimi yer alan bir aratrmaya greyse: Ana
yurt: Kaybolmu Mu Ktasdr.
Bu aratrmann nsznden, Tfekinin kitabnda yaymlananlardan bir kesim
yle:
Bu eserlerdeki btn ilm hakikatler iki ksm eski tabletlerin tercmeleri zerine
istinad etmektedir. Bunlar birok sene evvel Hindistanda bulduum Naacal
tabletleri ve yakn zamanlarda Meksikada Will Niven tarafndan bulunan
2500den fazla byk bir ta tablet koleksiyonlardr.
Bu iki ksm ayn orijine maliktir; zira her ikisi de Munun mukaddes esrarl
yazlarndan alnmadr.
Naacal tabletleri Naga sembol ve harfleriyle yazlmtr; menkabelerin
sylediine gre ana vatanda yazlm, ilk defa olarak Burma ve sonra Hindistana
getirilmitir. Naacallarn Burmay 1500 sene evvel brakm olmalarna, tarihin
ahadeti bu tabletlerin fevkalade eksikliini ispat etmektedir.
Bu Amerikan tabletlerinin mil olduu baz mevzular unlardr:

183

Hlkatin hayat ve orijininin en kk noktalarna kadar tarifi Drt byk kozmik

kuvvetin orijin ve harekt, 1000den fazla tablet bu mevzua hasredilmitir ve
sonuncusu olmakla beraber haizi ehemmiye olan Kadnn yaradl.
arkta tesadf ettiim Naacal tabletleri muhtelif mevzular zerine noksan
paralardan ibaretti. Meksika tabletleri Naacaldakileri yalnz teyit etmiyor, fakat
birok noksan yerlerini de tamamlyor.
Bu tabletlerin ileri srd vakalarn doruluunu, mmkn olduu kadar ispat
iin birok seneler altm. ayan alaka olan bu Naacal tabletlerindeki yazlarn
ispatna aratrma ve tetkikat ve tetebbula elli seneden fazla bir zaman sarfettim.
Eln hibir yanla tesadf etmedim.
Meksikadakiler, Naacaldakiler gibi, arzn bir zamanlar birok hususlarda
bizimkine faik, tasavvuru imknsz eski bir medeniyete malik ve modern dnyann
tanmaya yeni balad mhim baz esaslarda daha ileri olduu kanaatini bana
mutlak surette veriyor. Bu tabletler, dier eski vesikalarla beraber Hindistan,
Babil, ran, Msr ve Yucatan medeniyetlerinin, ilk byk medeniyetin snen
korlar olduuna dair ayan hayret hakikatlerin ahitliini yapmaktadrlar.
Bu kitabn ilk tabnn esasn tekil eden ark Naacal tabletleri eski insanlara dair
hayretengiz bir tarihtir.36
Aratrmann bir baka sayfasndan (s.16):
Adn (cennet) bahesi Asyada deil, imdi Pasifik Okyanusuna batm olan bir
kta idi. Mukaddes kitaptaki hilkat hikyesi -yedi gn yedi gece kssas- en nce
Nil halkndan yahut Frat vadisinden deil imdi bu yok olmu ktadan. Muda
insann ana yurdunda gelmitir.
Bu izahlar, Hindistanda uzun zamanlardan beri unutulmu olduu halde benim
kefettiim mukaddes kitabelerdeki kaytlar baka memleketlerdeki birtakm tarihi
kaytlar zerinde tahkik olunabilir. Btn bu kaynaklar, bundan elli bin yl nce 64
milyon nfus barndran bu acaip memleketin o zaman, bugn medeniyetinden
daha yksek bir medeniyete sahip olduunu sylemektedir. Bunlar, anlattklar
baka eylerin yannda, esrarengiz Mu topraklarnda ilk insann yaradln da
hikye etmektedirler.
Bu kitabelerde yazl olan eyleri, yazl eski vesikalardan, tarihncesi
harabelerinden ve jeolojik hadiselerden karlan eski medeniyetler hakkndaki
bilgilerimizle kyaslayp anladm ki btn bu medeniyet merkezleri kltrlerini
mterek kaynaktan, Mudan almlardr.
36 Bkz. Tfekinin sz konusu kitab, s.376.

184

Buradaki nc paragrafn bir blm, Tfekinin kitabnda (bkz. s.377) yer

almamakta.
Aratrmann Tfekinin kitabnda yer almayan sayfalardan bir resim:

Colonel James Churchward tarafndan izilmitir

Bilkatin ve hlukin sembol olan yedi bal ylan Narayana Nara ilh; yana, her
eyin hliki, Naacals yedi yksek idrk; Vedanta yedi zihn mstevi demektir.
- Bu resimdeki ylann 7 bana 7 yksek idrak (akl, alg) anlamnn veriliyor
oluu dndrc. Bu, eskilerin 7 yldz dedikleri ve ilerinde Gnein, Ayn
da bulunduu gk cisimlerini anmsatyor. Aratrmann nc Fasl: Ulhiyet
Sembolleri ve Vasflar balkl blmnden (s.150):
Ulhiyet sembolleri -Gne, ulhiyetin Monotheistic sembol idi. Monotheistic
veya mterek sembol olarak o RA tesmiye olunurdu ve Monotheistic sembol
olmas itibariyle ona btn Mukaddes sembollerin en Mukaddesi nazariyle
baklrd.
Ulhiyetin her bir vasf, mteaddit hallerde, onu temsil eden muhtelif semboller
haiz olduu halde mterek veya Monotheistic yalnz bir sembol vard.
nsaniyet tarihinin balangcnda Allahlar yoktu. Yalnz bir byk namtenah
vard.

185

lim ve arkeologlar, eski yaz ekillerini ve sembolizmleri anlamadklarndan,

maalesef eskilerin gnee taptklar hakknda yanl bir ayia karmlardr.
Hakikatta eskiler gnei yalnz bir sembol olarak kabul ederlerdi; ve gnee bir
mbet ithaf ettikleri zaman o ya yegne sahip Allah, Ulhiyet olarak yahut ta onun
yaradlta erkek ei olarak kadn mutlaka ithaf ediliyor demektir.

- Bu resim de Tfekinin kitabnda bulunmamakta.

Kukusuz Gne Tapm, Ay Tapm, Yldz Tapm vardr. Ama yukarda da
belirtildii gibi, bu tapmlardaki Gne, Ay ve yldzlar, birer semboldr
(simge). Yani asl ama, hepsinde sakl olduuna inanlan Yceler Ycesi Ge
yaknlamak, ulamaktr. Putatapar saylanlarn tapmlar da bu niteliktedir.
Kuranda, putataparlara, putlara neden taptklar sorulduunda, onlarn, Bizi
Tanrya yaklatrsnlar diye bunlara tapnyoruz (bkz. Zmer Suresi, ayet 3) dedikleri
anlatlr. Ama Kuran ve slam dini, sanki temelden yeni, tmyle baka bir ey
getirmi gibi, putataparlarn Tanrya ortak komalarn kabul etmiyor. Oysa bir
eit Tanr ortaklar olarak, putlarn yerini melekler almtr slamda. Daha
nceki dinlerde olduu gibi. Adlarn ve syleyi biimlerinin dnda deien bir ey
yok. Tektanrysa putatapar denen kesimde de vard, oktanrysa, tektanrc
diye ortaya km olan dinlerde de (melekler ve bunlara verilen etkinlikler
anmsanrsa) vardr.
Saak
ubat 1988, say 49
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 15-52)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 157-186)

186

TAHSN MAYATEPEKN ATATRKE RAPORU

Orta Asyadaki ecdadmz gibi Gney Kltne slik olan Meksika yerlilerinin
Gnee tazim ayinlerini ne suretle yapmakda olduklar ve Ezan, Abdest ve secde gibi
mslmanla ait olduklar zan olunan hususatn mslmanla Gne dininden girdii
ve islam dininde vazh bir manas olmayan Secdenin Gney Kltnde ok derin bir
manas olduuna ve saireye dair mhim malumat ve izahat havi rapor.
Bu raporda krmz renkli numaralarla yanlarna iaret edilen (15) adet fotografinin
agrandismanlar ayrca sunulmutur.
Orta Asyada iken sayn ecdadmzn binlerce sene amil olduklar Gne Kltnn
imal orta ve Cenub Amerika ktalarnda spanyol ve Anglosaksonlarn din ve hars
nfuz ve tesiratndan uzakta yaayan yerliler arasnda ve bilhassa Meksikada hemen
hemen asl safiyetinde olarak mevcud ve berdevam olduunu buraya geldikten sonra
memnuniyetle istihbar etmi ve ecdadmzn mrmde grmediim ve tarifini de
kimseden iitmediim gne ayinlerini burada greceimden pek memnun olarak
yerlilerin yapacaklar ilk gne ayinine sabrszlkla intizarda bulunmu idim.
Nihayet bu arzu ve emelime u vesile ile nail oldum:
1935 senesindeki kongrelerini yapmak zere intihap ettikleri Meksiko ehrine gelmi
olan Rotary adndaki imal Amerika Kltr Cemiyeti yelerinden 3000 kiinin
erefine tertip edilen bir takm toplantlar ve enlikler arasnda Meksika Hkmeti yerli
kabilelerden bazlarnn rakslarn ve bu meyanda gnee tazim ayinlerini de
gstermek ii mezkr yeleri apul Tepek parkna davet etmi ve hrmetkrnz da
Heyeti Sfera ile birlikte meduvven hazr bulunarak nice seneden beri merak etmekte
olduum gnee tazim ayinini mkemmelen temaa ve tetkike muvaffak olmu idim.
Bata ULU nderimiz olduu halde btn mnevverlerimizin iddetle alakasn celp
edeceinde phe olmayan gne ayininin ne suretle yapld hakkndaki malumat ve

187

mahedatm bu baptaki fotografiler ile birlikte bervechi ati arza balyorum:

Bu fotorafi Tlakaltek namndaki yerli kabilesine mensup on kiilik grubun gnee tazim ayinini
icraya balamadan evvelki vaziyetlerini gstermektedir.

Yukardaki fotografide grlen toparlak ekiller gnein timsalleri olup Tlakaltekler

bu timsalleri gnee tazimen balarnda tamakda olduklar halde ieklerle mzeyyen
sallar iinde olarak Amerikallarla yeli Heyeti Sferann bulunduklar Tribn nne
geldiler ve kollarn tpk mevlevler gibi vecd istigrak halinde yukarya uzatp 2
nsfiye ve 2 kudm refaketinde olarak 10 dakika zarfnda vakurane bir surette
deveranlar yapdlar.
Bunlarn aynen mevlevler gibi birbirine dokunmamaya itina ederek dnmeleri ve
nsfiyelerin hseyni ve hicazkr krdi enisinde nameler almalar ve kudmlerin de
mevlev temposu ile alnmas pek ziyade hayretimi mucib olmakla mevlev ayininin
btn teferruatna kadar Gne Kltnden alnm olduundan phem kalmad.
Bu ayini grdkten sonra derhal Mevlana Celaleddini Rumiyi hatrlayarak bundan
800 yl nce Horasanda domu olan marnileyhin eski zamanlarda Orta Asya
vesair mslman memleketlerindeki ilim ve tefekkr merkezlerine ilm maksadla
seyahatler yapmak itiyadnda olan Arap ve Trk alim ve mtefekkirleri gibi orta Asya
ve bilhassa Horasandan uzak olmayan Hindistan ve Tibet havalisine yapm olmas
muhtemel bulunan seyahatleri esnasnda gnee tazim ayinini grm fakat slamiyetin

188

gnee mabud veya mabudn madd timsali sfatile ibadet ve tazim edilmesini tecviz
etmediini nazar dikkate alarak Gne Kltnde ney ve kudm refaketile gnee
mabud veya mabudun timsali sfat ile yaplan deveranlar, mslmanln tand
Allaha kar yaplan bir ibadet ekline ifrag ederek kurduu mevlev tarikatna idhal
etmi olduu netice ve kanaatine vardm.

Mevlanann Mevlev Klahn da

Gne Kltnden Ald Anlalyor
Burada yaplan gne ayininde, gne timsallerinin tahtadan yaplm mahrutu naks
eklinde mesnedler zerine bindirilmi olduklarn grnce Orta Asyadaki ayinlerde
de gne timsalinin kaln keeden yaplm mesnedler, yani klahlar zerine
bindirilmi olmasn gz nne getirerek Mevlanann bunlar slam dininin icabatna
tevfikan mesnedlik vazifesinden iskat edip mevlev tarikatnn zahiri bir alameti olarak
kabul etmi olduundan phem kalmad.

Nitekim ibu mukayeseli 2 resimde grld zere Tlakalteklerin gne timsalini

balarnda tamak iin kullandklar tahta mesnede eklen pek benzeyen mevlev
klahnn vaktiyle Orta Asyada veyahut Tibet ve Hindistanda yaplan Gne Klt
ayinlerinde gne timsalini tamak iin kullanld ve iki kar yksekliinde ve iki
santimetro kalnlnda olmasnn sebep ve hikmeti de, aglebi ihtimal gne timsalinin
haiz olduu az ok arln kafay tazyik etmemesi maksadna mstenid olduu ve bu
acib evsafn baka trl izahna imkn olmad kanaatinde bulunmakdaym.
Mevlevlerin (Kudm) dedikleri aletin aslen KuTun eklinde olarak kie (kii
demektir) ve Kakikel dillerinde mevcud ve bervechi ati mana ifade etmekde olduuna
dair izahat:

189

Brasseur de Bourbourgun (Quatre lettres sur le Mexique) adndaki eserinin 94.

sayfasnda mnderic bulunan:
(Jai moi-mme t tmoin plus dune fois de limportance que les indignes,
quichs ou cakchiquels, attachaient lexcution de leurs ballets nationaux et du
respect dont ils environnaient les matres duTUN ou tambour sacr, leur cdant en
toute circonstance la premire place, dans les festins, comme lglise.)
bu izahat zerine, Yukatan ve Guatemala ktalarnda yaayan ve rk itibariyle Maya
milletine mensup olan Kie ve Kakikel kabilelerinin (Kie kii demektir) gerek mill
rakslarnda ve gerek gnee tazimen yaptklar ayin esnasnda Tun namnda mukaddes
bir dnbelek kullandklar ve bunu alanlara kar derin bir hrmet gsterdikleri
hakkndaki malumata muttali olduktan sonra dnbelek szmzn bandaki DN
ve Kudm kelimesinin sonundaki DM lahikasnn, Kie ve Kakikel dillerinde
mbarek dnbelek manasna gelen TUN sznn ayn olduu gze arpmakta ve bu
suretle Kudm sznn, hem eski Trkede ve hem de Kie ve Kakikel dillerinde
mbarek mukaddes manasna olan KU ve Kie, Kakikel dillerinde dnbelek
anlamnda olan TUN yani mbarek dnbelek demek kolan KUTUN sznden
km olduunda phe kalmamaktadr.

apul Tepek (Aztek dilinde apul ekirge ve Tepek de tepe yani ekirge tepesi
demektir. ekirgelerin mezruat tahrip, yani yama ettii malum olduundan eski
Trklerin aslen Aztekede ekirge anlamnda olan bu apul sznn mecaz bir surette
yama manasnda kullanm olmalar muhtemel bulunduunu istitraden arz eylerim)
parkndaki ayin esnasnda Tlakaltek namndaki yerlilerin gnee tazimen balarnda
tadklar gne timsalleri yukardaki resimde grld zere merkezden muhite

190

doru nsf kuturlar takiben uzadlm mteaddid ince bklar zerine gnein
ualarn temsilen muhtelif renkli parlak ktlarn concentrique bir surette
geirilmesile vcuda getirilmitir.

Meksikada Oahaka eyaletinde yaayan birtakm yerli kabileler bu fotorafta

grld zere gnee tazim ayinlerinde baka eit bir gne timsalini balarnda
tamakta ve sa ellerinde gne ve sol ellerinde ay temsil eden globlar tutarak
ayinlerini icra etmektedirler.

Gneten baka Aya da tazimde bulunan Meksika yerlilerinden bazlar Aya tazim
ayini esnasnda bu fotoda grld zere, balarnda hilal eklini tamaktadrlar. Bu
yerlilerin ayin esnasnda iktisa ettikleri mavi renkli cbbenin bir zamanlar
memleketimizde kullanlan cbbelere benzemesi hayrete ayandr.

191

Lands and Peoples adndaki eserin 7. cildinden istinsah edilmi olan bu fotoraf,
Bolivya ve Peru ktalarnda pek eski zamanlardan beri yaamakta olan Kiua (Kiua
dilinde kiua kii, adam demektir) ve Aymara namndaki yerlilerin Hristiyanl 4
asr nce cebren kabul etmi olmalarna ramen ecdadlarndan tevars ettikleri Gne
Kltn muayyen zamanlarda icra ettikleri esnada gnee tazimen davul kasna
eklindeki gne timsallerini balarnda tadklarn gstermektedir.

Azteklerin Gne Ayini

Tlakaltekleri apul Tepekdeki ayinlerinden bir mddet sonra yani 20 terinievvel
935 tarihinde Azteklerin yaptklar gnee tazim ayininde de hazr bulunmu idim.
Bu ayin hakkndaki malumat ve mahedatm aada arz ediyorum:

192

Bu fotografi, Aztek kabilesine mensup 7 kiilik bir grubun gnee tazim ayinini
gstermektedir.
Meksiko ehrine 52 kilometre mesafede kin Teotihuakan gne piramidi civarnda
200 000 kiiyi istiab edecek derecede geni ve etraf duvarlarla evrilmi sahann
ortasnda bulunan paviyonun merkezinde yanan mukaddes ate etrafnda kollarn
gnee doru uzatarak tpk mevlevler gibi deveranlar yaptlar.
Bu ayini de grdkten sonra mevlev ayininin Gne Kltnden alnm olduuna
tamamen kanaat hasl ettim.
Paviyondan 100 metre uzakta duran birtakm Aztekler de (toponatzli) yani ks ve
(iremiya) yani zurnaya ok benzeyen aletler alarak bu ayine refaket etmekte idiler.

Teotihuakan gne piramidi civarnda Azteklerin gnee tazim ayininde kollarn

yukarya uzatarak deveranlar yaptklarn gsteren bu fotoraf ile aada mevlevlerin
kollarn ayn surette kaldrarak Allaha tazimen deveranlar yaptklarn gsteren
fotografi karlatrlnca mevlev ayininin, manas Mslmanla gre deitirilmi
gne ayininden baka bir ey olmadnda phe kalmamaktadr.
Yukardaki resimde Azteklerin srtlarnda grlen siyah renkli pelerinlerin aadaki
resimde mevlevlerin srtnda grlen siyah renkli tennurelerin tamamen ayn olmalar
da ayrca dikkat ve hayrete ayan bulunmaktadr.

193

Bu fotoda grld zere mevlevlerin tpk yukardaki Aztekler gibi kollarn

yukar uzatarak deveran yapmalar, her iki ibadet arasnda sk bir mnasebet ve
mabehet olduunu gstermekte ve bu da mevlevliin dorudan doruya Gne
Kltnden alnm olduu hakkndaki fikir ve kanaatimi teyid ve takviye etmektedir.

Bu foto, Azteklerin gnee tazimen yaptklar ayin esnasnda mdevver platformann

ortasndaki ukur iinde mukaddes atein yanmakta olduunu gstermektedir.

Bu foto, Azteklerin ayin sonunda gnee tazimen eildiklerini yani mslmanlarca

(rk) denilen reverans jestini yapmakta olduklarn gstermektedir. Mevlevlerin de
ayin sonunda, ayakta duran eyhlerin etrafnda halka tekil ederek ok messir bir ses
ve tavrla (Esselamaleykm ve rahmetullahi ve berektuhuuuuu...) hitabnda
bulunduklar srada rk eklinde eilerek eyhlerine tazim ettikleri gz nne

194

getirilince, Azteklerin gnee tazimen ayin sonunda yaptklar reverans yani rk

jestini mevlevlerin eyhlerine kar yapmakta olduklar anlalmaktadr. Bu suretle
rk jestinin hem mslmanla ve hem de mevlevlie, Gne Kltnden girmi
olduunda phe olmad gibi, Gne Kltnde derin manas olan secdenin de
Muhammed Mustafa tarafndan Gne Kltnden iktibas edilip mslmanla idhal
edilmi olduu biraz ileride arz edeceim izahatla tebarz edecektir.

Teotihuakandaki gne ayini esnasnda ks ve iremiya alarak ayine uzaktan

refaket eden Azteklerden bir grubun bu fotoda grld zere balarnda ikier tane
beyaz burma sarklar tamakta olduklarn hayretle grdkten sonra ayinin bitmesini
mteakip yanlarna giderek tetkikatta bulundum. Bu insanlardan her birinin banda
birbirinden mstakil olarak oturtulmu ikier tane beyaz burma sark bulunduunu ve
bu sarklarn gayet ince ve birok beyaz gaytanlardan mteekkil olduklarn grdkten
sonra bunlar ayin esnasnda ne maksatla balarnda tadklarn ve ince beyaz
gaytanlarn bir mana ifade edip etmediklerini sordum. Bunlar cevaben: stteki sar
gnee ve alttakini de aya tazimen balarnda tadklarn ve sarklar tekil eden ince
gaytanlarn da gne ve ayn ualarn temsil ettiklerini izah etmeleri zerine
mslmanlarca hibir vazh manas olmayan fakat Gne Kltnde derin bir mana
ifade etmekte olan sarn yalnz mslmanlara deil, hatta mslman olmayan
birtakm Hindli kavimlere ve Siyam, Kambo, Tonkin, Tibet ve daha sair ktalardaki
insanlara Gne Kltnden intikal etmi olduunda phem kalmad. Nitekim
aadaki 2 fotografide grlen Suriyeli iki Arap ile Sudanl bir Arap derviinin Gne

195

Kltne ait olduklarndan haberleri olmakszn Ay ve Gnein ualarn temsil eden

ince siyah gaytanlardan yaplm burma sarklar tamalar da bu baptaki kanaatimi
teyid ve takviye etmektedir.

Bu foto Lands and Peoples namndaki ngilizce resimli eserin 3. cildinin 293. sayfasndan
alnmtr.

bu fotografide, iki Suriyeli Arabn balarnda grlen ikier tane burma siyah
sarklar, Teotihuakandaki gne ayininde ks ve iremiye alan Azteklerin balarnda
tadklar ince beyaz gaytanlardan mteekkil burma sarklarn ayndr. Siyah renkte
olmalar abuk kirlenmemeleri maksadna mstenid olsa gerektir.
Asya ve Afrikadaki birok kavimler gibi eski zamanlarda Yemen, Hicaz, Suriye ve
Irak Araplarnn Gne Klt ile amil olduklar ve Muhammedin pek eski cedlerinden
birinin gnein kulu manasna gelen (Abdems) adn tam olmas ve en az 34000 sene nce ina edilmi olan Kbe binasnn bidayeten Gne Klt iin
kullanld gz nne getirilince yukardaki iki arabn 2-3000 sene evvelki
ecdadlarnn salik olduklar Gne Kltnde derin manas olan burma sarklar alelade
bir ba sargs veya Arapln zahir bir alameti olarak tadklarnda phe yoktur.

196

Bu foto, Lands and Peoples adndaki ngilizce resimli eserin

5. cildinin 165. sayfasndan alnmtr.

Bu Sudanl Arap derviinin bana geirdii ince gaytanlarn Gne Kltne ait
olduundan haberi olmakszn bunlar ihtimal ki tarikatnn alameti veya bir ziynet
olarak tamakta olmas pek muhtemeldir.
Ancak bu sarn bildiimiz sarklar gibi yekpare bezden yaplm olmayp birok
ince siyah gaytanlardan mteekkil olmas pek eski zamanlarda Araplar arasnda
Gne Kltnn mevcud bulunduunda ve bu eid sarklarn da bugnk Araplara
mezkr kltden intikal etmi olduunda phe brakmamaktadr.
Yukardaki fotoda grld zere, Hindistanda Butan Maharacas muhafzlarnn,
Hindistana binlerce kilometre uzakta olan Azteklerin Teotihuakan Piramidi
civarndaki ayin esnasnda balarna geirdikleri beyaz burma iki sarktan yalnz bir
tanesini tamalar ve tpk Aztekler gibi kulaklar zerinde birer muhafazalk
bulunmas hayrete ayandr.

Bu foto, Lands and Peoples adndaki ngilizce resimli eserin

4. cildinin 131. sayfasndan alnmtr.

197

Yukardaki fotoda, Butanl muhafzlarn kalkanlarnda grlen hilal eklinin

aadaki fotoda grlen Azteklerin kalkanlarnda aynen mevcut olmas, imdiki
Butanllarn veyahud bunlarn eski ecdadlarnn Aztekler gibi gneten baka Ay klt
ile mil olduklarna delalet etmektedir.
Butanllarn balarnda Azteklerin iki burma sarklarndan yalnz bir tanesini
tamalar bilhassa aya tazim maksadna mstenid olsa gerektir.

198

Yukarda A, B, C harfleriyle iaret ettiim 3 kta fotografide grld vechile,

Azteklerle Butanllarn balarnda ayn ekilde beyaz burma sarklar ve kulaklklar
tamalar ve kalkanlarnda hilal eklinin bulunmasndan istidlalen Butanllarn da
Aztekler gibi Gne ve Ay klt ile mil olduklarna kuvvetle ihtimal vermekteyim.
Bayraklarmzda bulunun (hilal) eklinin Meksika yerlileri gibi Orta Asyada gne
ve aya tazimde bulunduklar malum olan ecdadmz tarafndan aya tazimen kabul
edilerek pek eski zamanlarda mill bayraklarmza konulmu olmas pek muhtemeldir.
Bayramzn krmz renkli olmasndaki maksad ve mana:
Bu raporumun 37. sayfasndaki izahatmdan msteban olaca zere imdi
Amerikada Dakota Eyaletinde yaayan ve ecdadlarndan tevars ettikleri Gne Klt
ile hl mil olan Sioux namndaki yerli kabileler arasnda muhtelif renkte bayraklar
kullanldn ve her rengin birer manas olduu gibi krmz rengin (honneur) manasn
ifade ettiini The Saturday Evening Post adndaki resimli ve haftalk Amerikan
mecmuasnn 76. sayfasndaki izahattan anlamaklm zerine Orta Asyada
ecdadmzn eref ve haysiyet manasn tezammun eden krmz rengi bayraklar iin
intihap ve kabul etmi olduklarna kuvvetle ihtimal verdim.
Esasen bayramzn krmz olmasnn sebep ve hikmetini memleketimizde izah
edene tesadf etmediim iin yukarda ad geen mecmuada tesadf ettiim malumat
bayramzn krmz renkli olmasnn sebep ve hikmetini izaha kfidir zannndaym.

Gne ve Ay Piramidleri
Tlakalteklerle Azteklerin ecdadlarnn mil olduklar Gne Kltne tevfikan
Gnee tazim ayinlerini ne suretle yaptklar ve Mevlevlii kuran Mevlana
Celaleddini Ruminin mevlev ayinini aglebi ihtimal Asya ktasnda yapldn
grd Gne Kltnden alm olduu hakknda yukardan beri devam eden
izahatma burada nihayet vererek burada gne ayininin yapld mukaddes
Teotihuakan sahasnda binlerce seneden beri ayakta duran ve arkeoloji bakmndan
ziyadesiyle ayan ehemmiyet olan gne ve ay piramidlerine ait muhtasar malumat ve
izahat bu piramidleri gsteren fotografilerle birlikte bervec hi ati arza balyorum:

199

Teotihuakan Gne ve Ay piramitleri.

Meksika ktasnn 4 asr nce spanyollar tarafndan zapt ve igalinden bu ana kadar
binlerce Evropal ve Amerikal arkeologlarn ve turistlerin byk bir hayretle temaa
ve tetkik ettikleri Teotihuakan Gne ve Ay piramidlerinin ne zaman ve kimler
tarafndan ina edildii bugne kadar mehul bulunmaktadr. Baz arkeologlar bu
piramidlerin sadan birka asr nce ve bazlar da birka asr sonra ve bir takmlar da
Msrdaki piramidlerle ayn zamanda ina edilmi olduklarn sylemiler ise de bu
mehul imdiye kadar msbet ve kati bir surette hal edilememitir. Son zamanlarda
ileri srlen faraziye ve iddialara gre mehul zamanlarda buralara gelmi yksek
medeniyet sahibi ve mimaride son derece mahir mehul bir rka mensup insanlar
tarafndan ina edilmi olduklarna hkmedilmektedir. Bu mehul ihtimal ki ileride hal
olunabilecektir.

Gne piramidinin cepheden grn.

200

Meksiko ehrine otomobille 52 kilometre mesafede ve btn Meksika yerlilerince

ok mukaddes ad olunan Teotihuakan sahasnda kin olan gne piramidi ok eyi
muhafaza edilmi bir halde bulunmaktadr. 66 metre yksekliinde olan bu piramidin
murabba olan kaidesi 40.000 metre murabbandaki cesim sahay igal etmekte ve
birbiri zerine oturtulmu 4 kattan mteekkil bulunmaktadr. 4 cephesi irili ufakl
muntazaman yontulmu dz sathl sert ve siyah volkanik talarla rlm ve i taraf
zeminden zirveye kadar byke ve muntazam kerpilerden vcuda getirilmitir. Bu
kerpilerin tehaccr etmi olmalar da gne piramidinin birka bin sene nce ina
edilmi olduuna delalet etmektedir. Cepheleri tekil eden talar o derecede mkemmel
ve mukavemetli harlarla birbirine bititirilmitir ki, bunca asrlar getii halde hibir
ta yerinden oynamamtr.
spanyollar gelmeden evvel gne piramidinin zirvesindeki mustatil platform
zerinde ok cesm ve yekpare tatan yaplm Gne mabud var imi. Bu muazzam
heykelin gsnde Gnei temsil eden cesm ve mdevver altn olak ve Ay temsil
eden gm plak kilometrelerce uzaklara kadar Gnein ualarn aks ettirmekte imi.
Bir taraftan para hrs ve dier cihetten teassup hislerile mebu olan spanyollar
gne mabudnn heykelini paralamlar ve gnele ay temsil eden altn ve gm
plaklar da tahrip ve yama etmilerdir. O zamandan beri plak bir halde bulunan
platformu, kilometrelerce yeillik ve ormanlktan mteekkil Teotihuakan ovasnn
turistler tarafndan temaasna hizmet eden bir cihannma vazifesini ifa etmektedir.
Baz arkeologlar, btn dnyada piramidlerin yalnz Msr ve Meksikada
bulunmalarndan istidlalen Msr ve Meksika medeniyetleri arasnda byk bir karabet
ve mabehet bulunduunu sylemekte ve Teotihuakan piramidinin Kahire civarndaki
(Medum) piramidi gibi 5 kattan mteekkil olmasndan istidlalen her iki ktadaki
piramidlerin ayn tarz mimariyi takip etmi olan insanlar tarafndan yaplm
olduklarna kani bulunmaktadrlar.
Aada yan yana grlecek olan her iki piramidin fotolar tetkik edilince bu
arkeologlarn iddialarna esassz nazarile bakmak kabil deildir.

Meksiko ehrine 52 kilometre mesafede kin Teotihuakan GNE Piramidi

201

bu foto Lands and Peoples adndaki eserin 5. cildinin 84. sayfasndan iktibas edilmitir.
Kahireye 40 mil mesafede kin olup 3. dinastiye mensup Senefru adndaki firavun tarafndan
ina ettirilen 5 katl Medum Piramidi te bir ksm kuma gmlmtr.

TEOTHUAKAN Gne Piramidinin Meksika Yerlileri

Nazarnda Haiz Olduu Ehemmiyet ve Kudsiyet
Btn dnyadaki dindar Mslmanlar Kbe binas ile bu binann bulunduu sahaya
ne derecede ehemmiyet ve kudsiyet atf ediyorlar ise, btn Meksika yerlileri de
ecdadlarndan tevars ettikleri ananeye gre Teotihuakan Piramidlerine ve bunlarn
bulunduklar sahaya ayn vechile ehemmiyet ve kudsiyet atf etmektedirler.
Hristiyanl 4 asr evvel cebren kabul etmi olan birok yerli kavimler bu mukaddes
piramitlere ve Teotihuakan namndaki mbarek sahaya ilerinden hrmet ve tazim
gstermekte berdevamdrlar.
(Aztek diline ait olan Teotihuakan sznn manas):
Aztekede Teotl: Tanr ve Teteo: Tanrlar demektir. Hua: var, mevcud (Anadolu
halknn bir ksm tarafndan var szmzn va eklinde telaffuz edildii gz nne
getirilince, Aztekedeki Hua sznn mana ve telaffuz bakmndan va eklindeki var
szmze benzemesi dikkate deer). Kan: mekn, mahal, mevki demektir.

202

Bu suretle (Teoti-Hua-Kan) 3 kelimeden mrekkep olup Tanrlarn bulunduklar

mahal veyahut Tanrlara ibadet edilen mevki anlamnda olduu Meksika ktasna
aid Terryse Guide To Mexico adndaki ngilizce rehberin 425. sayfasnda izah
edilmektedir. Bu vechile Teotihuakan sz mana itibarile Arapada Kbenin dier ad
olan Beytullah szne tekabl etmektedir.

Ay piramidi

Gne piramidi

Teotihuakan Ay Piramidi Hakknda zahat

Tayyare ile alnm yukardaki fotoda grld zere mukaddes Teotihuakan
sahasndaki gne piramidinden 800 metre uzakta bir de ay piramidi vardr. Harap bir
halde bulunan ay piramidi 42 metre yksekliinde olup murabba olan kaidesi, 16.000
metro murabbandaki sahay igal etmektedir.
Gne piramidi gibi ay piramidinin de ne zaman ve kimler tarafndan ina edilmi
olduu msbet bir surette malum deildir. Meksika yerlileri asrlardan beri gnee
tazim eden teabbd ayinlerini hep Gne piramidi civarnda spanyollarn Ciutadella
namn verdikleri cesm sahada yapmakta ve ay piramidi baz arkeologlar tarafndan
temaa ve tetkik edilmektedir

203

bu foto, Gne piramidine 10 dakika mesafede kin olan ve () iaret ile gsterilen
muazzam Ciutadella ayin sahasn gstermektedir.
Tayyare ile alnm olan bu foto, Aztek ve dier Meksika yerlilerinin gnee tazimen
yaptklar ayin sahasn daha byke gstermektedir, () iareti gnee tazim ayinin
yapld paviyonu gstermektedir.
Meksikann yakn ve uzak havalisinden tpk hacca giden Mslmanlar gibi
mukaddes Teotihuakan sahasnda toplanan yerliler burada toplu bir surette gnee
teabbd ettikten sonra memleketlerine avdet etmektedirler.

200.000 kiiyi ferah ferah istiab edecek derecede geni olan bu saha 160.000 metro
murabba mesahai sathiyesindedir.

204

Bu foto, yukarda arz ettiim cesm ibadet sahasn 4 taraftan ihata eden 8 metro
yksekliinde ve 15 metro kalnlndaki duvarlar zerinde 50er metro fasla ile
birbirini takip eden 3er katdan mteekkil olarak 3 duvarn zerinde bulunan ceman
12 piramidin 4n gstermektedir.
Bu kk piramidlerin vaktile ne maksatla ina edilmi olduklar teshil
edilememitir.

Kbe Binasnn Vaktiyle Gne Klt in na Edildii ve

Kbenin Duvarnda Bulunan Hacerlesved Namndaki
Siyah Volkanik Ta ile Tavaf Denilen Hareketin de
Gne Kltne Ait Olduklarna Dair zahat

Bu fotoda grld zere Mekkedeki Kbe binas Haremi erif denilen cesm
avlunun merkezinde bulunmakta ve bu avlunun 4 taraf revvaklarla muhat
bulunmaktadr.

205

Tpk Kbe gibi Teotihuakan sahasndaki gnee tazim paviyonu bu sahann

merkezinde olup revvaklar yerine ok uzun ve geni duvarlarla muhat bulunmaktadr.
smi hatrmda kalmayan Arapa bir eserde Kbenin vaktile atsz ve penceresiz ve
ancak bir kapudan ibaret olarak ina edilmi olduunu okumu idim.
Gerek Meksikadaki Gne mabedlerinin ve gerek Perudaki emsalinin mukaddes
gne klarnn mebzulen girmesi maksad ile atsz olarak yaplm olduklar ve
Kbenin ayn tarzda atsz ve penceresiz olarak pek eski zamanlarda ina edilmi
olduu gz nne getirilince Kbenin bidayeten Gne Kltne aid bulunmu bir
mabed olduunda phe kalmamaktadr,

Bolivya ile Peru snrlar zerinde bulunan Titikaka glnn cenubunda kain olup nkalardan pek
ok zaman nce kimler tarafndan ina edildii malum olmayan Tiahuanako gne mabedinin
yekpare tatan maml kaps.

Bundan evvelki sayfada, Peruda kin olan (Tiahunaco= Tiahuanako) Gne

mabedinin yekpare tatan mamul olup Gne mabudnn kabartma resmini tayan
kapusunu ve gene Peruda bulunan Pisac=pizak Gne mabedini gsteren 2 kta
fotoraf ile Kbe binasnn fotografisi karlatrlnca her mabed arasnda yaplm
ve saire bakmndan gze arpan benzerlik Kbenin de pek eski zamanlarda Hicazda
mevcut bulunmu olan Gne Klt iin ina edilmi olduu hakkndaki zan ve
tahminimin esasdan ri olmadn tebarz ettirmektedir.

206

atsz ve penceresiz ve yalnz iki kk kapdan ibaret olarak Peruda hl mevcut bulunan
(Pisac=Pizak) gne mabedi.

Bundan baka Kbenin duvarna slamiyetten pek ok zaman nce konulmu olan
ve Mslmanlar nazarnda kuds bir mahiyeti haiz bulunan Hacerl Esved
namndaki siyah ve volkanik ta dahi Gne Kltne aid bir iz tekil etmekte ve bu
klte mhim bir mana ifade etmektedir.
Malum olduu zere Gne Kltnde bilumum ateler gnein ziya ve hareketini
temsil ettikleri iin takdis edilmekte ve bilhassa arzn merkezinden gelip volkan
azlarndan fkran ateler daha ziyade kuds mahiyet haiz bulunmakta ve bundan
dolay volkanlarn yeryzne att siyah talar dier cins talara tercihan piramid
vesair gne mabedlerinde kullanlmlardr. Nitekim Teotihuakan Gne ve Ay
piramidlerinin cephelerinin hep bu trl siyah volkanik talardan vcuda getirilmi
olmalar da vaktile Yemen, Msr, Suriye ve Mezopotamiyada olduu gibi Hicaz
ktasnda da mevcut bulunmu olan Gne Klt zamannda Hacerl Esvedin Kbe
duvarna konulmu olduunda phe brakmamaktadr.
Hicazda vaktile Gne Kltnn mevcudiyetini gsteren bir delil de Muhammedin
pek eski cedlerinden birinin (Abdems) yani gnein kulu adn tam olmasdr.
Yemen Araplar iinde de baz mehur zatlarn da Abduems ismini tam olmalar
da Hicaz gibi Yemende de Gne Kltnn vaktile mevcut olduunu gstermektedir.

207

Teotihuakan piramidi civarndaki cesm sahada Azteklerle dier yerli kabilelere

mensup yzlerce gen kz ve delikanllar yeil msr dallar tutarak birbirinin ard sra
ar hatvelerle yrmekte ve gnee tazim ve kranlarn arz ve ibla etmek zere
kendi dillerinde ilahiler teganni ederek ayinin yapld paviyon etrafnda tavaf etmekte
idiler.
Bunu da grdkten sonra Kbe etrafnda haclarn yaptklar tavaf hareketi hibir
mana ifade etmedii halde burada yaplan tavafn mahza gnee tazim ve kranda
bulunmak maksadile yaplan manidar bir jest olduunu anlayarak haclarn ne
maksadla icra ettiklerinden haberleri olmayan tavaf hareketinin de mslmanla
Gne Kltnden girmi olduundan phem kalmad.

Bu foto, bundan nceki fotoda ellerinde yeil msr dallar tutarak yinin yapld
paviyonun etrafnda ar hatvelerle devr eden yani tavaf eden yzlerce Aztek ve sair

208

yerli kabilelere mensup gen kz ve delikanllardan baka daha birok yerlilerin

mezkr paviyon etrafnda tavaf etmekde olduklarn gstermekde ve bunun da hac
zamannda mslmanlarn Kbe etrafnda yapdklar tavaf yrynn ayn olmas
hayret ve dikkate ayan bulunmaktadr.

Kbe Binasnn Her Sene Hac Zamannda Cesm Siyah

Bir Puide le rtlmesi Gibi Dnyann Hibir Yerinde
Grlmeyen Garabetin Sebeb ve Hikmeti
Mekkede Araplarn Beytullah yani Allahn evi namn verdikleri alelade amur
ve tala rlm 4 duvardan mteekkil basit bir binann badan aa cesim bir puide
ile rtlmesi, Trkiye, Msr, Suriye, Irak ve Hindistan gibi muhteem ve zarif mabed
ve binalar olan memleketlerden hacca gelen mslmanlara Beytullah denilen fakat
hakikatte Beytulfakir demeye bile layk olmayan Kbe binasnn basitliini ve
plakln setr etmek maksadile zeki bir Arap tarafndan dnlm bir tedbir olsa
gerekdir. Bir mabedin atsndan temeline kadar rt ile rtlmesi gibi dnyada
misline tesadf edilmeyen bu garabetin baka trl izah ve tefsirine imkn yokdur
zannndaym.

Mslmanlkta Vazh Bir Manas Olmayp Gne Kltnde

Derin Bir Manas Olan (SECDE) Jestinin Aslndaki Derin Manadan
Tecerrd Ederek Mslmanla Girmi Olduuna Dair zahat
Mslmanlar gnde 5 vakit kldklar namazlarda yere kapanarak yapdklar secde
jestinin manasndan haberdar deillerdir. Mslmanlarn secdeyi tazim maksadile
Allahn ayaklarna kapanmak suretile yapdklarn tasavvura bile imkan yoktur. nk
mslmanlarn tandklar Allah el ve ayak ve vcuddan mnezzehdir.
Halbuki imdi aada arz edeceim izahatla secdenin aslen Gne Kltne aid bir
jest olduu ve bu kltteki derin manasn zayi ederek mslman dinine girmi olduu
tezahr edecektir:
Fransada Dijon Hukuk Fakltesi Profesrlerinden Louis Baudnin 1928 senesinde
Parisde ner ettii LEmpire Socialiste des nka adndaki eserinin 223nc
sayfasnda Peru yerlilerinin en eski siyas, itima, din vaziyet vesairesi hakknda
bundan 4 asr nce telifatta bulunmu olan Garcilaso ve Las Casas gibi namdar
mverrihlerin eserlerinden alp derc ettii mhim malumat bervechi ati arz ediyorum:

209

(Sur ce chapitre des ftes, les chroniqueurs sont inpuisables. La grande fte du
Soleil (Raymi), qui avait lieu probablement vers le mois de juin, ne durait pas moins de
neuf jours, les grans, fonctionnaire venaient Cuzko de toutes les rgions de lEmpire
poury pertieiper.
Ce devait etre un fort beau spectacle que celui de touts ces Indiens portant les
coiffures et insignes distinctifs de leurs tribus, se pressant autorur des musiciens et des
danseurs couverts de peau de puma et orns de plumes doiseau ou saluant de leurs cris
enthousiastes le passage du souverain, mont sur sa chaise en or massif, tout couvert
dor garnie de plumes sur la tte et un disque dor sur la poitrine, prcdde serviteurs
portant les armes royales et entour dune mullitude de guerrier aux vtements
multicolores.
Mais plus impressionnante encore devait tre la premire de toutes ces crmonies
du Raymi: le salut au Soleil. Le monarque, les princes et un grand nombre dhabitants,
pieds nus, se rassamblaient avant laurore sur une des places de Cuzco et, au moment
o lastre du jour paraissait au del des montagnes, la multitude saccroupissait et
baisait les rayons lumineux, tandis que lInka, levant un vase dor, off rait a boire son
pre le Soleil.)
Tercemesi:
(Vaktile Peru yerlilerinin yaptklar bayramlar hakknda mverrihler pek ok
malumat ve izahat vermektedirler. Aglebi ihtimal Haziran ayna doru vuku bulan ve
Raymi namile gnee kar yaplan byk bayram 9 gnden az srmez idi. Bu
bayrama itirak etmek zere byk memurlar imparatorluun her cihetinden
Cuzco=Kuzko ehrine gelirler idi.
Kendi kabilelerine mahsus serpu ve alametleri balarnda tayan yerlilerin Puma
derisi iktisa etmi ve balar ku tylerile sslenmi mzisyenlerin ve rakkaslarn
etrafnda seirtmeleri veyahud elbisesi serapa altn ve mcevheratla kapl ve banda
ku tylerile mzeyyen altn ta ve gsnde altn plak bulunan Hkmdarn nnde
imparatorluk armalarn tayan hademeler ve yannda muhtelif renkli elbiseler iktisa
etmi muhariplerin refakatnda olarak massif altn sandalya iinde gedii esnada
kendisini evkli ve cokun seslerle selamlamalar ok gzel bir manzara tekil eder idi.
Fakat bu seremoniler iinde insanda en ziyade intiba hasl eden, Raymi yani gnei
selamlamak merasimi idi:
Hkmdar, prensler ve ehaliden mteekkil byk bir heyet ayaklar plak olarak
fecir zamanndan nce Kuzko meydanlarndan birinde toplanr ve dalarn zerinde
gnein ilk ualar grnnce bu cemaat yere kp bu ualar perler ve bu esnada
nka elindeki altn kab yukarya kaldrarak babas olan Gnee iki takdim eder idi.)

210

bu tercemenin son fkrasndan anlald vechile spanyollarn gelmeden evvel

Gne Klt ile amil olan Peru yerlilerinin balarnda Hkmdarlar ve prensleri
olduu halde gne domadan nce Kuzko ehrindeki meydanlardan birinde
toplanarak gnein ilk ualar yere deer demez yere kapanp bu ualar pmeleri
mslmanlarca manas bilinmeyen secdenin ok derin manas olduunu gstermekte
ve secdenin de mana ve hikmetini zayi etmi olarak mslmanla Gne Kltnden
girmi olduunda phe brakmamaktadr.
Bu cmleden olarak mslmanlarn her gn be vaktta kldklar sabah, len,
ikindi, akam ve yats namazlarnn hep gnee gre tanzim edilmi olmas da
mslman dinine Gne Kltnden birok hususatn girmi olduu hakkndaki
kanaatimi teyid ve takviye etmektedir.

Yksek Bir Yerden Nida Ederek badete armak Yani Ezan

Okumak Dahi spanyollar Gelmeden Buralarda Mevcud mi
Meksika ve Guatemala yerli kavimlerinin dil ve tarihleri hakknda bundan 80 sene
nce mhim tetkikatta bulunmu olan Brasseur de Bourbourg adndaki Fransz
aliminin Quatre lettres sur le Mexique adl eserinin mteaddid sayfalarnda, Azteklerin
Gnee ibadete gelmeleri iin (Tsatsi Tepetl) yani (sesli tepeler) ve tabiri dierle
seslenilen, nida edilen manasna gelen tepe vesair yksek yerlerden nida edildii izah
edilmekte olmas zerine mslmanlarn da ayn surette mezzinler tarafndan ibadete
arlmalar arasnda tam bir mabehet olmasna binaen ezan usulnn de
mslmanla Gne Kltnden girmi olduunda phem kalmad. Remi Simon
adndaki Franszn 1885 senesinde Pariste ner ettii Dictionnare de la langue
Nahuatl namndaki lgatn 660. sayfasnda Tzatzi Tepetl sznn (Montagne voisine
de Tollan, o se tenait un cireur public afin dappeler les habitants des villes et des
villages pour le culte d Quetzalcoatl) yani (Tzatzitepetl, Tollan ehri civarnda bir
dan ismidir. Bu tepede hazr bulunan umum bir mnadi Quetzalkoatl mabudne
kar yaplacak ibadete ehirler ve kasabalar ehalisini davet eder idi) diye izah
edilmekde olmas da ezan okunarak ibadete arl usulnn mslmanla Gne
Kltnden girmi olduunda phe brakmamaktadr.

Mslmanlarn Namazdan nce Abdest Almalar

slamiyete Aid Bir Usul Olmayp Binlerce Seneden Beri
PERU Ktasnda Gne Klt le Amil Bulunan Peru Yerlileri
Arasnda Mevcud Bulunduunu Gsteren Malumat

211

Meksikoda her gn kan Excelsior adndaki spanyolca gazetenin 11 Austos 1937

tarihli nshasnda PERU ktasnn tarih vesairesi hakknda verilen ok uzun malumat
arasnda: Peruda kin olup nkalardan evvelki zamanlardan balayarak bugnk Peru
yerlilerinin de byk bir kudsiyet atf etmekde berdevam olduklar (Titikaka)
namndaki mukaddes gl hac maksadile ziyarete gelen yerlilerin din ziyaretlerine
balamadan evvel bu mbarek gln sular ile din bir tarzda abdest almak
mecburiyetinde berdevam olduklar izah edilmektedir ki abdest almak usulnn de
mslmanla Gne Kltnden girmi olduunda phe brakmamaktadr.

Meksika Yerlilerinin Vaktile Oru Tuttuklar

Hakknda zahat
Eski Meksikallarn din vesaireleri hakknda burada tetkik ettiim mteaddid
eserlerde bundan 4 asr nce spanyollar tarafndan cebren Hristiyan edilmi olan yerli
kavimlerin ve bilhassa Azteklerin gnahlarn af ettirmek, hacetlerini tervici veya
sadece Gnee ubudiyet ve tazim maksadile hibir ey yememek ve imemek zere 3
gn bil fasla oru tutduklarna muttali oldukdan sonra mslmanlarn daha kolay
eraitte olarak 30 gn zarfnda tuttuklar orularn da dier birok hususat gibi
mslmanla Gne Kltnden girmi olmasna kuvvede ihtimal vermekteyim.

Meksika Yerli Kabilelerinden Bazlarnn

llerini Ykamakda Olduklarna Dair Malumat
Meksikoda her gn kan Excelsior gazetesinin 31 terinievvel 1937 tarihli
nshasnda Meksikadaki yerli akvamn llerini nasl tedfin ettikleri vesaire hakknda
intiar eden ilm bir makalede Yukatann spanyol nfuz ve tesiratndan mehma
emken azade kalabilmi olan uzak havalisindeki mayalarn eski zamanlardaki ecdadlar
gibi bugn dahi llerini ykamakta olduklar hakkndaki malumata muttali oldukdan
sonra lleri ykamak adetinin de yahudilie ve mslmanla dnyann en eski ve ilk
dini olan yksek Gne Kltnden girmi olduunda phem kalmad.

212

Azteklerin Gnee Tazimen Vcudlarndan Bir Miktar Kan

Aktmalar le Rifai Dervilerinin Yanaklarna, Dillerine,
Kollarna i Sokmalar Arasnda Sk Bir Mnasebet
Bulunduuna Dair zahat

213

Meksikodaki Arkeoloji Mzesinde Aztekler devrine aid yekpare tadan mamul bir
haut-reliefin ibu fotografisinde gnee tazimen bir Aztekin diline sivri bir aa
daln sokarak kann aktt grlmektedir.
Bundan baka, Aztekler, ekseriyetle (maguey = magey) namndaki nebatn keskin
dikenlerini dudaklarna veya kulak memelerine sokarak Gnee tazimen kanlarn
aktrlarm. Bir vakitler memleketimizde de rifa dervilerinin, dil, yanak, kol ve
bacaklarna sivri demir iler sokarak kanlarn aktmak ve Gne Kltnde mukaddes
olan ate paralarn azlarna sokmak suretiyle Gne Kltnde birer manas olan
jestleri yapdklar gz nne getirilince bu garip hususatn da rifa tarikatna Gne
Kltnden girmi olduuna hkm edilebilir.

Meksikadaki Yerli Kabilelerden Bazlar Arasnda

Snnet Olmak Adeti
Meksika ve Guatemala yerlilerinin dil ve tarihleri hakknda bundan 80 sene nce
uzun tetkikatta bulunmu olan Fransz alimlerinden Brasseur de Bourbourgun
LHistoire du Mexique adndaki 4 ciltlik eserinin birok yerlerinde Meksikann
spanyollar tarafndan zaptndan evvel bu memleket yerlileri arasnda snnet olmak
detinin mevcut bulunmu olduunu hayretle kayd ve beyan etmekde olmasna binaen
Mslmanlarla Musevilere aid olduu zan olunan bu adetin pek eski zamanlarda
beeriyetin ilk dini olan Gne Kltnden mezkr dinlere gemi olmas pek
muhtemel olduunu arz eylerim.

te bu iki kta foto Azteklerin Gne Kltne tevfikan gnein derin ihtiramla selamladklarn
gstermektedir.

214

Meksiko ehrindeki arkeoloji mzesinde Nahua ve tabiri dierle Aztekler devrine aid
2 haut-reliefin yukardaki fotolar spanyollar gelmeden nce Azteklerin kollarn
aprazvari tutarak ayin esnasnda gnei hrmetle selamladklarn gstermektedir. Bir
zamanlar memleketimizde mevcud bulunmu olan Bektailerin de glbanklerini
okuduklar esnada tarikatlerine mahsus olan selam tpk Aztekler tarznda yapm
olduklar gz nne getirilince Gne Kltne aid selam jestinin Bektailer arasnda
bulunmasna hayret etmemek mmkn deildir.
Meksikodaki Arkeoloji Mzesinde Aztekler zamanna aid olarak mevcud bulunan
2 kta haut-reliefin yukardaki fotolarnda grld zere vaktile Azteklerin
tadklar dilimli ve etraf sarkla sarlm kavuklarn bir zamanlar yenierilerin tam
olduklar dilimli ve sarkla sarlm kavuklara pek ziyade benzemesi cidden hayrete
ayandr.
Aadaki fotorafide grld zere Meksikada salib eklinde yaplm pek eski
mezarlarn bulunmasnn hayreti mucib olacanda phe yoktur. Buralarda bu iaretin
bulunmasnn sebeb ve hikmetine gelince:
lk beeriyetin dini ve vahdaniyet prensibine dayanan btn dinlerin anas bundan
11500 yl nce Pasifik denizine batm olan Mu ktasndaki gne dini olduu imal
Amerika alimlerinden Colonel James Churchwardn mteaddit eserlerinde beyan
edilmekde ve salib iaretinin Hristiyanlktan binlerce yl nce Mu ktasnda vcuda
getirilen yksek Gne Kltnde derin bir mana ifade eden bir senbol olarak

Dilimli ve etrafna sark sarlm Aztek

serpuu.

st ksm kartal tyleriyle sslenmi ve

etrafna sark sarlm Aztek serpuu.

215

kullanld ve salibi tekil eden 4 kolun, Allahn kainat vasitalarile idare etmekde
olduu ilk muazzam 4 kuvveti senbolize ettii ve bu suretle Hristiyan dinile hibir
rabta ve alakas olmayan salibin Gne Kltndekinden bsbtn baka bir manada
olarak sann salb edildiine delalet eden bir senbol olarak isevilie girmi olduu
izah edilmektedir.
Maya medeniyetinin 3000 yl nce brakd ok mhim arkeolojik eserleri ihtiva
eden Palenque=Palenke harabelerinden karlp Meksikodaki arkeoloji mzesine
nakledilmi olan ve her iki tarafnda henz deifre edilmemi Maya hieroglifleri
bulunan ibu tarih eserin ortasnda grlen salib iareti bundan evvelki sayfada
mevcud salib iaretindeki mezar gibi Hristiyanlkla hibir mnasebeti olmayan ve
mnhasran Gne Kltne aid bir semboldr. Bu suretle mslmanla Gne
Kltnde giren birok hususat gibi salibin de bambaka bir manada olarak isev dinine
mezkr kltden girmi olduundan phe olmadn arz eylerim.

Meksikann muhtelif yerlerinde ve bilhassa Oahaka eyaletinde bulunan salip eklindeki

mezarlardan biri.

216

Bu foto, Maya medeniyetinden kalm olan mhim bir eserin ortasnda salip iaretinin mahkuk
bulunduunu gstermektedir.

imal Amerikadaki Sioux Yerli Kabilesinin

Yapt Yamur Duas
Filadelfiyada kan The Saturday Evening Post adndaki resimli haftalk mecmuann
4 Eyll 1937 tarihli nshasnda, imal Amerikada Dakota eyaletinde yaayan ve
ecdadlarndan mntakil Gne Klt ile amil bulunan SOUX adndaki yerli kabilenin
ecdadlar gib yamur duasn yapmak iin geen hazirann birinci ve ikinci gn
Cannon Ball denilen yerde toplanarak bol gda ve yamura nail olmak iin dualar edip
oru tuttuklar ve kabilenin gemideki muzafferiyetleri iin Gnee kranlarn
sunarak kabilenin mstakbel nimet ve seadetlere nail olmas ve akl ve fetanet,
perhizkrlk, rahm efkat gibi hassalarn kabile efrad arasnda izdiyad ve temadisi
iin gnee kar mnacatta bulunduklar hakkndaki izahata muttali oldukdan sonra,
yamur duasnn da dier mteaddid hususat gibi mslmanla Gne Kltnden
girmi olduunda phem kalmad.

Bayramzn Krmz Renkli Olmasnn Tezammun Ettii Mana

217

Yukarda ad geen mecmuann 76. sayfasnda: yamur duasna itirak etmek zere
Montana ve Dakota eyaletlerinden gelmi olan binden ziyade krmz derililerin
ellerinde tadklar muhtelif renkli bayraklardan:
Dz krmz renkli bayran = Gne Kltnde (honneur),
Dz siyah renkli bayran = Gne Kltnde harb ve cidali,
Dz sar renkli bayran = Kudsiyeti, mbareklii,
Dz yeil renkli bayran = kre-i arz,
Dz mavi renkli bayran = kinat,
Dz beyaz renkli bayran = elem ve ztrab, senbolize ettikleri hakkndaki izahat
grdkten sonra Siouxlar gibi vaktile Gne Kltne slik olan ecdadmzn Trk
bayra iin kabul ettikleri krmz rengin: eref, haysiyet, honneur manasn ifade
ettiini anlayarak, teden beri mehulm olan bu muammay da halle muvaffak olarak
ziyadesile memnun oldum.
imal Amerika, Peru ve bilhassa Meksika yerlilerinin binlerce yl nceki
ecdadlarndan tevars ettikleri Gne Kltne tevfikan gnee tazim ayinlerini ne
suretle yapmakda olduklar ve Gne Kltnde mevcud bulunan birok hususatn
ksmen tamamen ve ksmen az ok deimi bir halde olarak mslman dinine girmi
olduu vesaire hakkndaki malumat ve izahat havi olan ibu 14. raporumla
Meksikoda 3 seneye yakn bir zamandan beri devam eden tetkikatmn nihayete ermi
olduunu arz eyler ve bundan byle burada fazla kalmakdan hibir fayda hasl
olmayaca cihetle Meksikada dil ve tarihimiz hakknda elde ettiim mhim ve esasl
netayici cenub Amerikada bulacama emin olduum lenguistik ve istorik malumatla
itmam ve ikmal etmekliim zmnnda elyevm ak bulunan Rio de Janeiro
Maslahatgzarlna tayin ve izamma ltuf ve inayet buyurmalarn derin tazimlerimle
mbarek ellerini perek Velinimetim yksek nderimiz Ulu Atamzdan istirham
eylerim.
Meksiko-12 Birinci Knun 1937.
Tahsin Mayatepek

Saak
1988
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 53-90)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 187-218)

218

LGL YAZILAR VE AIKLAYICI NOTLAR

Raporu okudunuz. Rapordan nce yazlanlarla karlatrma yapm ve zerinde

dnmsnzdr. imdi biraz daha karlatrma yapmanz ve deerlendirmeniz iin
Gne Kltn, Ay Kltn ve yldz kltlerini iine alan Sbilikle ilgili yazlar
sunulacaktr. Grlecei gibi bu yazlarn kimi Trke, kimi de Arapadr. Arapa
olanlar, burada yaymlanrken ya olduu gibi dilimize evrilmitir ya da yaynlanan
metinlerle ne anlatlmak istendii anlatlmtr. Trke olanlara ilikin de aklayc not
ve deerlendirmeler yer almakladr.
***
SLAM ANSKLOPEDSNDEK SBLER MADDES
Maddenin yazar: B. Carra De Vaux
SBLER. AL-BA, bu isim ok ayr iki dini frkaya dellet eder: 1. mandeler
veya subbaler olup, Elcezrenin Yahy yahudi- hristiyan (vaftizci Yahya hristiyanlar)
frkas; 2. Harrn sbileri ki, uzun zaman islm hakimiyeti altnda yaam mrik bir
frka olup, akdesi itibar ile dikkate deer ve yetitirmi olduu limler bakmndan
mhimdir.
Kuran da defa yahudi ve hristiyanlar arasnda kilab ehli, yani vahyedilmi
kitaba ship kimseler olarak gsterilen sbiler ak bir ekilde mandelerdir. sim -b (ibrn) batrmak, daldrmak kknden, aynn dmesi ile tremi ve vaftiz
edenler, daldrmak sreti ile vaftiz ameliyesini yapanlar mnasna gelmi olmaldr.
Bu mensiki hi tanmayan mrik sbiler, Kurann yahudi ve hristiyanlara
gsterdii msamahadan istide edebilmek iin, bu ismi ihtiyten alm olabilirler.
Arap mellifleri, IV. (h.) asrdan beri, Harrn sbilerinden dima alaka ile ok sk
bahsetmilerdir. al-ahrastn onlara ok uzun bir blm ayrm olup, burada
akdelerini izh ve beyn etmekte ve bunlar rhn cevherleri kabul edenler, alrhnyn, bilhassa yldzlarn byk rhlarn kabl edenler arasna sokmaktadr.
Menede, onlarn stdlar olarak, iki peygamber-feylesf, Azimun (agathodaimon,
yni iyi demon=eytan) ve Hermesi tanr ki, bunlar sras ile, is ve dris
peygamberler ile ayn saylr. Orpheus da onlarn peygamberlerinden biridir. Bunlar
hakm, mukaddes, muhdes olmayan, cell ve azametine ulalmas imknsz, fakat

219

rhlar vstas ile kendisine yaklalabilen bir yaratcya inanrlar. Rhlar cevherde,
hareket ve durumda, temiz ve azizdirler. Cevher olarak, cismni maddelerden ve
cismn melekelerden mnezzehtirler; mekn iinde hareketleri, zaman iinde
deimeleri yoktur. Bunlar efendi, ilh ve en yksek ilah nezdinde efatidirler; rhu
temizlemek, ihtiraslar yenmek ve ezmek sreti ile, bunlarla mnsebete girilir. Fiilde
bunlar eyy meydana getirir, yeniletirir ve bir halden dier hle deitirirler; ilah
azmetin kuvvetini sfl varlklara doru aktrlar ve bunlarn her birini
balangcndan itibaren kemline kadar sevkederler. 7 seyyrenin idarecileri
bunlardan olup, seyyreler onlarn mbedleri gibidir. Her rhun bir mbedi, her
mbedin bir kresi vardr ve rh, rhun vcutta bulunmas gibi, mbedinde bulunur.
Bzan seyyrelere baba ve unsurlara anne derler. leri bu kreleri hareket
ettirmekten, onlar vstas ile unsurlar ve madde lemine de tesir etmekten ibrettir;
mrekkebttki karmalar ve sonra cismni kuvvetler bundan meydana kar. Kll
varlklar kll ruhlardan, cz olanlar da cz ruhlardan hsl olur; nitekim
ummiyetle yamurun bir melei, bir mekkel rhu ve her yamur damlasnn da bir
melei vardr. Dnya hadiselerini, rzgrlar, frtnalar, zelzeleleri onlar dre eder
ve her varla kuvvet ve kannlarn onlar datrlar; mevcudiyetleri tamamen rhtan
ibret olup, melekler gibidirler.
al-ahrastn dorudan-doruya mbedler (haykil) denilen yldzlara tapan
sbiler ile insan eli ile yaplm mbedler iindeki yldzlar temsil eden yapma
putlara (ah=ahslar) tapanlar birbirlerinden ayrmaktadr. al-Dimaknin
Nuhbat al-dahrinde sbilerin mbedleri ve putlar ile din mersimleri hakknda ok
alka ekici bir para vardr; mbedlerin ekli, basamak says sslerin renkleri,
putlarn maddesi, kurbanlarn mhiyeti seyyrelere gre de deiiyordu. Bunlar din
mersimler tarihi bakmndan alka ekicidir. Bu parada ve baka yerlerde, phesiz
doru olmayan, insanlarn kurban edildii itham vardr. Yahudi feylesf bn Maymn
al-Dimaknin bahsettii putlara benzer putlar grdn syler. al-ahrstan
ayrca yle ilave etmektedir: Btn sbilerin duas vardr. Bir lnn cesedine
tems ettikten sonra gusl ederler; domuzun, kpein, peneli yrtc kularn ve
gvercinin eti haramdr. Snnet yaptrmazlar; boanmaya ancak hkim karar ile
msade ederler ve iki kadn ile evlenmei kabul etmezler.
Sbiler nce Elcezrenin imlinde yaylmlard ve merkezleri eski Harrnda idi;
din merasim dilleri Srynce idi. Halfe al- Mamn onlar takip ve mahvetmek
istedi; fakat fikr meziyetleri kendilerine msmaha gsterilmesini temin etti. 259
(872)a doru, mehr Sbit b. Kutra [b.bk.], dindalar ile mcdele ettiinden,
Harrnda cematten kovuldu ve Bagdada gelip sbiliin bir kolunu tesis etti.
Bagdad sbi cemati bir mddet skn iinde yaad; fakat halife al-Khir onlar
tazyik etmee balad ve Sbitin olu Sinn islmiyeti kable zorlad. A.yk. 364

220

(975)te, halfe Mut ile Tiin ktibi olan Ab shk b. Hill al-b, Harrn, Rakka
ve Diyr-Muzarda bulunan dindalar lehinde, bir msmaha fermn kartt ve
Bagdad sbilerini himye etti. XI. (m.) asrda Bagdad ve Harrnda hl pek ok
sbi var idi. 424 (1033)te, Harrnda bir kale gibi olan bir ay mbedinden baka, bir
ey yok idi; bu mbed zikredilen tarihte Msr Ftmleri tarafndan zaptedildi. XI. (m.)
asrn ortasndan sonra Harrn sbilerinin izleri kaybolmaktadr; bu asrn sonuna
kadar, Bagdadda bunlara tesdf olunuyordu.
Bu din frkann mehr ahsiyetleri unlardr: mmtaz bir hendese limi, benzeri az
bulunur bir heyet limi, mtercim ve feylesf olan Sbit b. Kurra; tabp ve meteoroloji
limi olan Sinan b. Sbit; ayn ileden dier tabp ve heyet limleri, mverrih olan
Sbit b. Sinan ve Hill b. Muhassin; vezir Ab shk b. Hill ve bu ilenin dier
uzuvlar; mehr heyet limi al-Battn (Albategnus); riyziyeci Abu Cafar al-Hzin;
al-Falaht al-nabatya mellifi bn Vahya, kendisinin mslman olduunu sylerse
de, tammiyle sbi mezhebine mensuptur. Hakknda kat pek az ey bilinen mehr
elkimyc Cbir (Geber), muhtemel olarak, sbidir. Bu limler al-Dimaknin
mdenler ksmnda zihredilmilerdir.
Bibliyografya- Mandeler hakknda bk. W. Brandt, Die Mandische Religion
(Leipzig, 1889); ayn. mll., Mandische Schriften (Gttingen, 1893); ayn. mll., Die
Mander (Verh. Ak. Amst. Letterk ., yeni seri, XVI, nr.3); F. Scheftelowitz, Die
Entstehung der manichischen Religion und des Erlsungsmysteriums (Giessen,
1922); H. H. Schaeder, Der Islam, (1923, XIII, 320-333); Pedersen, The Sabians
(Acab-nma), Cambridge, 1922. Harrn sbileri hakknda: D. Chwolson, Die Ssabier
und der Ssabismus (2 cilt; Petersburg, 1856); de Goeje, Mmoire posthume de Dozy
contenant de nouveaux documents pour ltude de la religion des Harrniens (1883te
Leidende toplanan milletler-aras arkiyatlar kongresinin 6. toplants almalar,
II, 291-366); Muhammed al-ahrastn, Kitb almill val-nihal (Book of religions and
Philosophical Sect, nr. Cureton, London , 1846, II, 202-251); al-Dimak,
Cosmographie (nr. A. F. Mehren, Petersburg, 1866, s. 39-48); al- Masd, Murc
(Paris tab., IV 61-71.)
(B. CARRA DE VAUX)
***

Maddenin Deerlendirilmesi
Carra De Vaux, burada klasik slam kaynaklan zerinde duruyor, kimi yerleri
aklyor, kimi yerlerde de kendi grn belirtiyor. Kabul etmek gerekir ki, bu
yazarn konuyu kavramas, bundan sonra sunulacak olan lahiyat Profesr

221

Cerraholununkinden ok daha yeterlice. br Trke yazlarn sahiplerininkinden

de... rnek: ehrestaninin kitabndaki heykil szc heykelin ouludur.
Heykeller demektir. Ama buradaki heykel, Trkemizdeki heykel (ta, tun,
pimi toprak gibi dayankl maddelerden yaplm insan, hayvan... betisi.) deildir;
tapnak anlamndadr. Asl hekallu dur ve Yarat yks, Tufan yks gibi
yk ve inanlarla birlikte, birok szck gibi Akada yoluyla Smerceden Yahudi ve
Hristiyan kaynaklarna gemitir. (Bkz. Prof. Dr. Philip Hitti, Tarihu Suriye ve
Lbnan ve Filistin, Arapa, Beyrut, 1958, s.149, not:2.) Sonra da slam kaynaklarnda
yer almtr. Niceleri gibi... Carra De Vaux, szc doru anlam ve tapnak
anlamn vermitir. Cerraholu ise szc Trkedeki anlamnda dnm olduunu
belli ediyor. Carra De Vaux, ehrestani, dorudan doruya mbedler -heykil denilen
yldzlara tapan Sbiler ile insan eliyle yaplm mbedler iindeki yldzlar temsil
eden yapma putlara tapanlar birbirlerinden ayrmaktadr diyerek doru aklamada
bulunuyor. Mbedler denilen yldzlara tapan Sbiler, ehrestaninin kitabndaki
Ashabul- Heykilin karldr.
Bununla birlikte Carra De Vauxnun da, biroklarnn dt bir yanla dt
grlyor: Yazar, Kuranda sz edilen Sbilerin Vaftizci Yahya Hristiyanlar
(Mandenler) olduu grne eilimli. Batdaki doubilimcilerin birounun bu
gr ilemelerindeki nedenin; Hristiyanlk eilimleri yznden, Sbilii
Hristiyanlktan domu ya da bu dinin etkisinde yaplanm gsterme abasdr. Bu
yanlg, bizim yazarlarmzdan kimilerini de alan iine srklemi grnyor. rnein
Orhan Hanerliolu, nan Szlnde, Sbilik maddesinde, bir ayra iinde
Hristiyan demi ve bylece, Sbilii, Hristiyanlktan bir kesim diye sunmutur. Ve
Bir Hristiyan mezhebi diyor. Hanerliolu bu arada bir elikiye dmtr: Ayn
maddede, Kimilerine gre de bir Yahudi mezhebidir. brhim Peygamberin dinine
baldrlar. Ve retilerine Mandeizm denir diyor. Ekliyor: Elcezire blgesinde
yaayanlara Mandeenler, Harranda yaayanlara Sbiler. Oysa doubilimcilerin
Vaftizci Yahya Hristiyanlar dedii kesim, Mandeenlerdir. Vaftizci Yahya
Hristiyanlar amalanyor gerekesiyle Sbilii bir Hristiyan mezhebi diye
nitelemiken, kalkp, bu kesimle eanlaml olan Mandeenleri Yahudilikten bir
kesim olarak gstermesi elikidir. Hanerliolu bu elikisini, Mandeizm
maddesinde, Yahudilerce sapknlk saylan bir Yahudi tarikat diyerek de
gstermitir. Esasen bilmedii baka rneklerle de belli olan Hanerliolunun bu
konularda yazmamas gerekir. Ya da ok dikkatli olmal.
Gerek o ki, Sbilik, ne Hristiyanlktan, ne de Yahudilikken bir koldur. Vaftizci
Yahya Hristiyanlar da denen Mandeenler ya da bakalar ele alndnda,
bunlarda, Hristiyanlktaki ve Yahudilikteki inan ve ibadet biimlerine tank
olunabilir. Ama bu, Sbiliin, Hristiyanlktan ya da Yahudilikten bir kol olduunu

222

gstermez. Daha nce de belirtildii ve Tahsin Mayatepekin raporuyla da ortaya

konulduu gibi, bu dinler birok eyini Sbilikten, Gne Kltnden, Ay
Kltnden almtr. Deerlendirme yaplrken, sz konusu kltleri iine alan
Sbiliin, btn bu dinlerden daha eski olduunu unutmamak gerekir. Sbilik,
Muhammed dneminde de kkl bir gelenee sahipti. Yredeki tm dinleri etkisi
altnda tutagelmi byk bir dindi. O nedenle Kurandaki Sbilerle, belirli bir
mezhep deil, birok yreyi kaplam, kurumlam, geni apl bir dinin inanrlar
amalanyor. Bunlarn inandklar din Yahudilik ya da Yahudilikten bir kesim de
olamaz. Eer yle olsayd, Yahudiliin ikinci kurucusu saylan Musa bn Meymun,
ileride kitabnn bir blmnden alnma yazlarnda da grlecei gibi, olanca gcyle
Sbiliin karsna kmaz ve savamazd. Ksacas: leri srlen kimi grlerin
tersine, Sbilik herhangi bir dinin kolu, mezhebi deildir, birok din kendisine kol
ve dal olmu bir bamsz dindir.
Saak
ubat 1988, say 49
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 91-96)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 219-223)

223

KURANI KERM VE SBLER

Dr. smail Cerraholu

(A lahiyat Fak. Dergisi,
cilt: X, yl: 1962, s.103-104)

a- Kuranda Sbiler:
Kuran Kerimde Sbilerden yerde bahsedilir. Bakara suresinin 62. ayetinde,
man edenlerle, Musa dinini kabul edenler, Nasraniler, Sbiler iinde Allaha ve
ahiret gnne inananlar ve yararl iler ileyenler, nezdi lhideki mkfatlarna
erecekler ve hibir korkuya uramyacaklar, hi de mahzun olmyacaklardr. Mide
suresinin 72. ayeti de, yukarki ayetle ayn anlamdadr. Yalnz Sbiler kelimesi
vav harfi ile merfu ve nasraniler kelimesile yer deitirmitir. Hac Suresinin 17.
ayetinde, man edenler, Yahudi olanlar, Sbiler, Nasraniler, Mecsiler, Mrikler
yok mu, Hak Tala her eye hakkile ahittir diye buyrulmaktadr.
Acaba bu Sbiler kimlerdir? Bunlarn, iman edenler, Yahudiler, Nasraniler ve
Mrikler arasndaki yeri nedir?
Bakara ve Mide surelerindeki ayetlerde, man edenler, Yahudiler, Sbiler, Nasara
diye drt snf zikredilmitir. man edenlerin, dier gurubla zikredilmesi ayr bir
hususiyet arzetmekledir. Buradaki iman edenlerden maksat, hakiki ve samimi
mslmanlar olmayp, grnte mmin hakikatte ise mnafk olan kimselerdir. 1
nk, mslmanlk, zhiren iman etmekten ibaret deildir. Zhiri bir nslmanln,
Yahudi, Nasara ve Sbilerden byk bir fark olamaz. Hakiki iman olmadan, yaplan
iyi iler dnya iin faydal olsa bile, hiret iin mfid olamaz. Devletin idaresi altnda,
mslim ve gayr mslimler bulunabilir. slam devletinde, herkes mensub olduu
diyanetle tannr yani din hrriyetine byk ehemmiyet verilirdi. Bunlar, slama
girmeleri iin zorlanamaz, akidelerine karlamaz ve kendi diyanetlerine kar mesul
addedilirlerdi. Bu suretle vazifesini yapan bir gayr mslim, bir mmin gibi ve hatta
ondan daha ziyade dnya nimetine sahip olabilirdi. Fakat slamn vdettii saadet
yalnz bu ynden deildir, bundan baka hiret ciheti de mevzu bahistir. Bu iki
suredeki ayetler, iki blmde mlahaza edilebilir. Birinci blm, Yahudi, Sbi ve
Nasaraya dnyada, Mslmanlarla beraber adalet ve hrriyet vdeden bir mjde ile,
zahiri Mslmanlara ise bir tehdidi ifade etmektedir. kinci blm, hakiki
mslmanlara mutlak bir tebiri ihtiva etmektedir. Ksacas, birinci ksm, slam
eriatnn dnyaya taalluk eden hkmlerini, ikinci ksm ise hakiki imana sahip
1

Ez-Zamaheri, el-Keaf an hakaiki gavamizit-Tenzil, Kahire 1373/1953, 1.109.

224

olanlarn hiretteki dini ahkmn ifade etmektedir.

Kuran Kerimin bahsettii Sbilerin kimler olduu hususunda gerek mslim
gerekse gayr mslim melleflerin vermi olduklar haberler ok eitlidir. Biz
bunlarn hangi din sliki olduunu tetkike gemeden evvel, Araplar indinde Sbi
kelimesinin delalet ettii many aratrmamz lzumludur.

b- Sbi kelimesinin anlam:

Arapada, Sabee kk, bir dinden kp dier bir dine girme veya haktan
batla meyletme2 yahut Ebu Hayyan (654-746/1256-1345)nn ifadesine gre
mehur bir dinden kp, dier bir dine girmeye denir. 3 Kureyliler, gerek Hazreti
Peygambere, gerek sahabeye Mekkenin mrik dinini kabul etmeyip, yeni bir din olan
slamiyete girdikleri iin, onlara Sbi demilerdi. Ben Cezme kabilesi mslman
olduklar zaman, slam olduk manasna saban, saban diye barmlard. 4
Peygamber zamannda mslman olan kimselere, mslman oldu mnasna kad
sabee diyorlard.5 Keza Ebu Zer el-Gfr (. 32/652)nin mslman oluunu bildiren
haberde ayn kelimenin kullanld grlr.6
Fakat bu Sbi kelimesinin, mslmanlar tarafndan iyi karlanmadn ve bu
lafz reddettiklerini mahade etmekteyiz. Kurey mrikleri, mslmanlarla alay
etmek ve onlar rencide etmek iin bu kelimeyi kullanyorlard. Cemil b. Mamer elCumahi, Hazreti mer (. 23/644)in mslman oluunu, Kureye Ey Kurey
baknz, mer Ibnul-Hattab Sbi olmu diye bildirince, mer, yalan sylyorsun
Ben Mslman oldum demi ve bu lafz reddetmiti. 7 Ben Hanife reisi, Sumame b.
Asal mslman olunca, ona Sbi mi oldun diye sorulmu, o da cevaben hayr, fakat

2 Fahruddin er-Rz, Mefatihl-Gayb, stanbul, 1307, c.1, s.548; bn Manzur, Lisanul-Arab, Beyrut, 1374/1955, c.I,
s.108; Ebus-Suud, radul-Aklis-Selim, (Mefatihul-Gayb hmiinde), c.I, s.550; Ahmed b. Muhammed el-Feyyumi,
Kitabul-Misbahil-Munir, Msr, 1316, c.I, s.152; el-Cevheri, es-Shah, Mekke, 1376/1956, c.I, s.59; ez-Zehibi, Tcul
Arus, Msr, 1306, c.I, s.86; Ebu Ubeyde, Mecazul-Kuran, Msr 1374/1955, c.I, s.43; ez-Zamaheri, Esasul-Belaa,
Msr, c.II, s.2; El-Keaf, c.I, s.109.
3 Ebu Hayyan el-endelusi, Tefsiru Bahril-Muhit, Msr 1328, c.I, s.239.
4 Lisanul-Arab, c.I, s.108; bn Kesir, Tefsirul-Kuranil-Azim, Msr, 1376/1956, c.I, s.104; Ahmet bn Hanbel, Musned,
Msr, 1313, c.III, s.492 ve c.IV, s.341; Mefatihul-Gayb, c.I, s.549; et-Taber, Camil-Beyn, Msr, 1374 c.II, s.146;
Tcul-Arus, c.I, s.86; Cevat Ali, Tarihul- Arab Kablel-slam, Badad, 1377/1957, c.V, s.368-369; Encyclopaedia
Britannica, XXIX, s.790 (Makalemizde ad geen ngilizce eserlerden, Asistan Esad oann yapmak lutfunda
bulunduklar terceme ile faydalandk. Kendilerine burada teekkr ederiz.)
5 Lisanul-Arab, c.I, s.108.
6 El-Buhr, el-Cmius-Sahh, Msr, 1345, c.IV, s.221-22.
7 bn Hacer, el-Isabe fi Temyizis- Sahabe, Msr, 1358/1939, c.I, s.246; Mahmud Esad, Tarih-i Dini slam, stanbul,
1327-1329, c.III, s.205.

225

Mslman oldum demiti.8 Yukarda zikrettiimiz Ben Cezme kabilesinin, hangi hal
ve artlar altnda, islam olduk manasna sabana sabana dediklerini bilemiyoruz.
Onlarn sabana demeleri, herhalde eski dinimizden yeni dine meylettik mnasnda
olsa gerektir.

c- Sbilerin menei:
Sbilerin menelerinin ne olduu zerinde ihtilaf edilmi. Onlar Hazreti Nuha,
ite ve brahim Peygambere ulatranlar olduu gibi, yine onlar kitablerden olan
yahudi ve hristiyanla intisab ettirenle de vardr. Fakat hakikat olan ey, onlarn ok
eski bir diyanete sahib olmalardr. Kuran Kerimin ifadesinden de anlaldna gre,
Sbiler hususi dinleri olan bir cemaattir. Zira onlar, orada mstakil din sahibleri
arasnda zikredilmilerdir. E-ehristani (469-548/ 1071-1153) Sbileri, brahim
Peygambere tbi olan Hunefann mukabili olduunu syler. 9 bn Hazm (383-456/9931064) da, onlar, Hazreti brahim in peygamberliini kabul etmezler demektedir... 10 ElMesudi (. 346/957)nin ifadesinden de anlaldna gre Harran Sbilerinin
heykelleri arasnda, brahimin babas zerin de bulunmas, onlarn, brahime
muhalefet ettiklerini gsterir.11 Yine ayn mellif, bu mezhebi ihdas edenin de ismini
vermektedir.12 Sbilerin Hazreti dem, Nh, Hermes = dris, Azimun = is, Yahya
gibi zevat peygamber addettikleri zikredilmektedir.13

8 Musnedu Ahmed, c.II. s.452.

9) Ferid Vecdi, Diretul-Maarif, c.V, s.426; el-Mlel ven-Nihal (el-Fasl haiyesinde) c.II. s.76.
10 bn Hazm, el-Fasl, Msr, 1347, c.I. s.84; El-Mesudi, et-Tenbih vel-raf adl eserinde Sbiliin, Hunefa karl
olduunu ve Bizansn Hristiyanl kabul etmeden evvel 374 sene 3 ay mddetle Sbi hkmdarlar tarafndan idare
edildiini zikreder, (s.106). bnun-Nedim, Halife Harun er-Reide tercme edilen mnzel kitaplardan biri dolaysyle,
bu kitabn salikleri, brahim Peygambere inanan ve ondan suhuflar alan sbilerdir, demektedir (bkz. el-Fihrist s.32.)
Msteriklerden bazsnn hunefa hakkndaki grleri bakadr. Onlara gre hunefa, Hristiyan dinine girip, bu dinin
esaslarn eski det ve itikadlar ile kartran bir nevi nasrani iasdr. Onlar aslnda Hristiyanla muhalefet edip, bir
Allaha inanrlar ve Allah iin bir evlat kabul etmezler (bkz. Cevad Ali, Tarihul-Arap Kablel-slam, Badad 1377,
c.IV, s.291.) Bu hanif kelimesinin Aramiceden geldiini ve yldzlara tapan Sbi ve mriklii ifade Mile ettiini
syleyenler olmasna ramen, Kuran Kerimde geen hanif ve hunefa lafzlarnn daima tevhid ve Mslman
kelimesinin mradifi olarak kullanldn grmekteyiz (bkz. Bakara Suresi, ayet 135; l-i mrn Suresi, ayet 67; Yunus
Suresi, ayet 105; Nahl Suresi, ayet 120; Hac Suresi, ayet 3; Beyyine Suresi, ayet 5).
11 El-Mesudi, Murucuz-Zeheb, Msr, 1367/1948, c.II, s.247.
12 Ayn eser, c.I, s.223.
13 Fazla malumat iin bkz. Es-Seyyid Abdur-Razzak el-Haseni, es-Sbin fi Hdirihim ve Mdihim, Sayda, 1374/1955;
Abdul-Kahir el-Badadi, el-Farku Beynel-Frak, Msr, 1376/1948, s.177; el Milel ven-Nihal, c.II, s.112;
Encyclopdie de lIslam, c.IV, s.22-23.

226

Anlalyor ki, Sbilik, esas itibarile mnzel olmas melhuz ve fakat zamann
gemesile muhtelif din, felsef ve siyas tesirler altnda kalarak deiiklie uram ve
gizlilik iktisab etmi bir mezhebdir. Bu bakmdan mezheb tarihileri onlar incelerken
ilk ve sonraki Sbiler diye ele almaktadrlar. lk Sbiler daha ziyade Keldaniler ve
Sryanilerdir. Muhammed Hamidullah da onlarn meneinin Babilonyal olduunu
ifade etmektedir.14 Sonraki Sbiler ise, Yunan, Yahudi, ran, Roma ve slam tesiri
altnda kalm Mezopotamya kavimlerinin enkazdr. slm idaresi altnda iken,
bunlarn toplu olarak bulunduklar yerler, Harran ile Basra civarndaki Betayih
mntkasdr.
Ekseri msterikler, Kuranda geen Sbilerin, Hazreti Yahyaya tbi olan
Mandenler olduklarn ileri srmektedirler. Carra De Vaux, slm Ansiklopedisindeki
makalesinde, Sbi isminin birbirinden farkl iki frkaya iaret edildiini zikrettikten
sonra, Kuranda geen Sbiler, vahyedilmis bir kitaba mlik olan Yahudiler ve
Hristiyanlar arasnda temsil edilmitir, grne gre bunlar Mandenlerdir
demektedir. Bunu teyid iin de sabi kknn s-b-, olduunu, bunun da daldrma
vaftiz mnasna geldiini iddia etmektedir. 15
Yukarda, Bakara ve Mide surelerindeki Sbiler kelimesinin birinde ya ile
mansub, dierinde ise vav ile merfu olduunu sylemitik. M. Kasmrskinin
Kuran tercmesine, giri ve notlar ilve eden G.H. Bousquet, bu iki ayetteki irab
farkn bir nisbet fark addederek Sebenler mutaassb Hristiyanlardr. Bunlar
yldzlara tapan ve mrik olan Sabitlerle kartrmamak icab eder diye ihtarda
bulunmutur. 16 Geri ileride grlecei gibi, Sbiler ad altnda biri ehli kitab, dieri
mrik iki snf bulunduu zikredileceine gre, bu ihtar pek esassz deilse de, bu iki
kelimeyi farkl anlamlarda gstermek de doru deildir. Bu, her iki ayetteki Yahudi
veya Nasara lafzlarn ayr ayr gstermek gibi bir ey olur.
Ad geen Kasmrski tercmesi esas alnarak meydana getirilen Le Koran
Analys adl eserde, bu iki ayet, tolrance blmne konulmu ve altna da syle bir
hiye ilve edilmitir: Eski Mslman mctehidleri Bakara ayetinin, Mide ayetile
nesh edilmesini istiyorlar. Bu ise mezheb taassubunu her mikyasn haricine
karmaktadr...17 Edouard Montet de, Nesh teorisinin, Kurandaki tenakuzlar
gstermemek iin, mslman ilhiyatlar tarafndan ihdas edildiini ve bu ayetin de
nesh edilmi olduu fikrinde olduklarn zikreder. 18
14 Muhammed Hamidullah, Le Coran, Paris, 1959, p.13.
15 Encyclopdie de lIslam, c.IV, s.22 (Kurandaki Sbilerin, Mandenler olduu hususunda fazla malumat iin bkz.
Encyclopaedia of Religon and Ethics, c.VIII, s.390 ve c.VI, s.519; Encyclopaedia Britannica, c.XXIX, s.790; Edouard
Montet, le Coran, Paris, 1949, p.82, 198.)
16 M. Kasmrski, Le Coran (Bibliothque Charpentier), c.II, s.600.
17 Fazla tafsilat iin bkz. Muhammed Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, stanbul, 1935, c.II, s.1744. (Jules la Beaumen
le Koran Analys adl eseri, Muhammed Fuad Addul-Bki tarafndan Tafsilu Ayatil-Kuran adyla Arapaya evrilmi,
fakat Franszca aslndaki haiyeler nakledilmemitir).
18 Edouard Montet, Le Coran Paris, 1949, p.198 (haiye).

227

Burada sunu sylemeliyiz ki, ne eski ne de yeni slam limlerinden hibiri, bu iki
ayetin birbirile nesh edilmi olmasn ne istiyorlar ve ne de tasavvur ediyorlar. slm
limleri, iman esaslarnda nesh mmkn olmadna ittifak etmilerdir. man
hususundaki Kurann bir ayeti, dierini nesh deil, bilakis tasdik eder. slmda
neshin mevzuu, zaman ve mekan ihtilaflarile deimesi icab eden feri hkmlere id
olur. Halbuki bu iki ayet furuattan deildir. Sonra bu iki ayette ayr iki hkm de
yoktur. Hangisi hangisini nesh edecek. Burada neshin mevcudiyetini ilan etmek,
garezkrlk ifade etmekten baka bir ey deildir.

d- Akideleri:
Muhtelif ceryanlar altnda kalm olan Sbilerin akideleri hakknda denilenler ok
eitlidir. Bu husustaki rivayetler daha ziyade deliller ikame edilmeden zikredilmitir.
Ebu1-Ferec (623-685/1226-1286) onlar hakknda Sbilii tetkik ettik, onlarn daveti
eski Keldanilerinki ile ayndr demektedir.19 Bu hususta daha geni malmat, eehristani yle anlatmaktadr.20 Hazreti brahim zamannda insanlar Hunefa ve
Sbi diye iki guruba ayrlyordu. Sbiler, hakim, sni, mdebbir bir Allahn, lemleri
yarattna inanrlar. Fakat byle bir Allaha ulamak ok zordur, ona ancak
mutavasst olan ruhanilerle ulalr derler. nk ruhaniler temiz ve mukaddes
olduklarndan Allaha daha yakndrlar. Hunefa ile Sbiler arasnda, beeri
nbvvetle, ruhani nbvvetin efdaliyeti meselesi zerinde mnakaalar yaplmtr.
Hunefa, Allahla bizim aramzda, beerden bir mutavassta ihtiyacmz olduunu syler.
Bu, yle bir beer ki, ismet ve hikmet derecesi ruhaniyettekinden stn, beeriyeti
bakmndan bize benzer, ruhaniyet cihetile bizim fevkimizde olsun, vahiy alsn ve bu
aldklarn insanlara telkin eylesin demilerdir. Sbiler ise, insan nevi, ehvet ve
gadabdan hali deildir. Bu iki vasf, insan hased ve fenala sevkeder. Bu hallerle
muttasf olan cismaniyet, bunlardan mnezzeh olan ruhaniyetin sfatlarile bir olabilir
mi? diye cevap vermilerdir. Hunefa ise, Onlar, insann sadece ehvet ve gadab gibi
nefsaniyetten teekkl etmediini bilmiyorlar m? Onlarn bu iddialar mugaltadan
ibarettir, derler.
Sbiler aradklarn yerde ve insanlkta deil, semada ve gkteki cisimlerde bulmak
istemilerdi. Cismaniyeli ezerek ondan alkay kesmek istiyorlar. Halbuki ruhaniyet ve
cismaniyetin kymetli ynleri olduunu dnmyorlar. Cisim ruhtan mteessir olduu
gibi, ruh da cisimden mteessir olur. Ruh da, cisim de Allahn eseridir. Cismaniyet
haddizatnda ve ftratna nazaran fenalk mebdei deildir. Cisma-niyette yle faziletler
var ki, onlar ruhanilerde bulunamaz. Ruhaniyet ve cismaniyeti toplayan insanolu,
19 Ebul-Ferec, Tarihu Muhtasarid-Duvel, Beyrut, 1890, s.266.
20 El-Milel, c.II, s.76-83 (el-Fasl haiyesinde) keza bkz. Diretul-Maarifli Ferid Vecdi, c.V, s.426-429; Encyclopdie de
lIslam, c.IV, s.22.

228

mcerret ruhaniyete nisbetle Allaha daha yakndr. Bu bakmdan melekler, insanlarn

hizmetindedir. O halde cisim hakir grlmemelidir. Sbiler, beerden melek yapmaa
kalkarak itidalden uzaklamlardr, ruhaniyet etrafnda dolarken, ruhsuz
cisimlerden medet ummaya kadar tenezzl etmi vahdet ararken kesret ve irt iinde
yuvarlanmlardr. Yalnz ruhani tavassut isteyen Sbiler onlardan dorudan doruya
yardm almaya are bulamaynca, ruhaniyet heykelleri diye, yedi gezegene ve
yldzlara iltica etmiler, hatta onlar, mabedlerine ve evlerine indirip duvarlarna
nakederek onlara ibadet etmilerdir.
Zamann gemesile, nasl dier dinlerde frkalamalar olmusa, Sbi diyanetinde de
ayrlklar olmutur. tikad bakmndan, Sbilerin balca drt frkaya ayrld
zikredilir.21
1.si, Eshab ruhaniyt: Bu alemin mukaddes, hkim bir yaratcs vardr. Ona
mutavasstlar vastasile ulalr. Bu mutavasstlar da temiz ve mukaddes olan
ruhaniyundur.
2.si, Eshab heyakil: Allahla kendileri arasnda mutavasst olan temiz ve mukaddes
ruhani varlklarn grnr bir ey olmas lzm geleceini hissetmiler ve yedi
gezegeni ruhaniyet heykelleri adderek onlara iltica etmilerdir. Onlara, gre bu
alanda, hayr ve erri, shhat ve hastal meydana getiren yldzlardr. Bundan dolay,
insanlarn yldzlar tazim etmesi vciptir. Zira onlar u alemin dzenini temin
etmektedirler.22
3.s, Eshab ehas: Bunlar da mutavassta kildirler, Gezegenlerin ve yldzlarn
bazen grnp bazen kaybolduklarn grmler. Onlarn yerine kim olacak ve dim
gz nnde bulunacak heykellerini yapmlar, sonra onlara tapmaa balamlardr.
4.s, el-Hululiyye: Ecram ve fak yaratan bir Allah vardr. O zatnda birdir, yedi
gezegende ve ahslarda tekessr eder. Bu okluk, Onun zatndaki vahdeti iptal etmez
derler. bn Batuta (703-771/1304-1369) ve dier baz tarihiler, bunlar Harraniler
diye tavsif etmilerdir.23
Bu bilgilerden, Sbiler hakknda yle kronolojik bir netice elde edebiliriz.
1- Aslnda bir mnzel dinden iktibas ve inhiraf,
2- Melaikeye (ruhaniyete) ibadet
3- Yldzlara ibadet
4- Putlara ibadet

21 Sbi frkalar hakknda fazla malumat iin bkz. el-Milel ven-Nihal, c.II, s.116; Es-Seyyid Abdurrazzak el-Haseni, esSbiatu Kadmen ve Hadsen, Msr, 1931, s.16-22; es-Sbin fi Hdirihim ve Mdihim, s.23-27; Hak Dini Kuran Dili,
c.II, s.1757-1770.
22 Metafhul-Gayb, c.I, s.549; Encyclopdie de lIslam, c.IV, s.23.
23 Es-Sbietu Kadmen ve Hadsen, s.20.

229

imdi biraz da, haklarnda en fazla malmat sahibi olduumuz Harran Sbileri ile
Mandenler zerinde duracaz.

e- Harran Sbileri:
Harran, putperest olan Sryanilerin merkezi idi. slm devrinde bile buras, veseni
diyanetle Yunan Kltrnn merkezi olarak kalm, orada felsefe, riyaziye ve
astronomi tedris edilmiti. Sbiler hakknda, slm yazarlarnn en ok bahsettikleri
de bunlardr. Halbuki bu blge halknn Sbi ismini almas Memun (170-218/786833) zamanna tesadf eder.24
Harran Sbileri hakknda, bnun-Nedim (. 385/995) u bilgileri vermektedir: 25
Ebu Yusuf en-Nasrani, Fil-Kefi an mezahibil-Har-raniyyin adl eserinde,
zamanmzda Sbi diye maruf olan snf udur: Memun Bizansllarla muharebe iin
Mudar26 diyarndan geerken Harrani ve Harranilerden bir grubla karlar. Onlarn
salar uzun ve elbiseleri baka idi. Memun onlara, ehli zimmet misiniz diye
sorduunda, Harraniyiz diye cevap verirler. Bunun zerine, Nasrani, Yahudi, Mecusi
misiniz diye sorduunda, hayr cevabn alnca, onlara, Kitabnz ve Nebiniz var mdr,
sualini tevcih eder. Bu suale de msbet bir cevap veremezler. Memun, onlara, o halde
siz putlara tapan zndklarsnz, sizi ldrmek helaldir der. Kendilerinin cizye
verdiklerini syleyince, Memun, Cizye, Allahn, Kuran- Kerimde gsterdii ehli
kitabdan alnr, o halde sizin yapacanz ey, ya Kuranda ad geen ehli kitabdan
birini seecek veya lm tercih edeceksiniz, size dnnceye kadar msaade ediyorum
dedi. Onlar salarn kesip, elbiselerini deitirdiler, birou Hristiyan oldu. Bir ksm
da mslman oldular, pek az da eski hallerinde kaldlar. Dier bir rivayette de onlar,
Memuna biz Sbiyiz, bu bir din ismidir, Kuranda da ad gemektedir dediler.
Memunun lmnden sonra ekserisi irtidat edip salarn uzattlar. te o zamandan
beri kendilerine Sbi denir.
.
Demek oluyor ki, Harran Sbileri, Memun zamannda imtiyaz elde etmek ve
bekalarn temin iin Sbiyiz demilerdi.27 slm yazarlar gibi Avrupal msterikler
de onlarn putperest olduunu sylerler.28 Abdul-Khir el-Badadi (. 429/1038),
Harran Sbileri, dinlerini gizlerler ve onu, ancak kendilerinden olanlara izhar
ederlerdi demektedir.29 El-Mesudi (. 346/957) ise Harran Sbileri, Yunanllarn

24 Ahmed Emin, Fecrul-slam, Msr, 1374/1955, s.130; Duhal-slam, Msr, 1157/1938, c.I, s.270.
25 bnun-Nedim, el-Fihrist, s.445; bkz. Encyclopdie de lIslam, c.IV, s.23; es-Sbiatu Kadmen ve Hadsen, s.22-24
26 Diyarbakr civar.
27 Es-Sbietu Kadmen ve Hadsen, s.22-23; es-Sbin fi Hdirihim ve Mdihim, s.31; Encyclopaedia of Religion, c.IV,
s.519; Encyclopdie de lIslam, c.IV, s.22.
28 Encyclopaedia of Religion, c.IV, s.519; Encyclopdie de lIslam, c.IV, s.22.
29 Abdul-Khir el-Badadi, el-Farku Beynel Frak, Msr, 1376/1948, s.177.

230

avam tabakasdr ve felsefeleri ise Mtekaddimun felsefesinin haeviyye ksm

olduunu sylemektedir.30 Ebu Bekr el-Cassas (. 370/980), kendilerine Sbi ad
veren bir grup vardr ki onlar Harran blgesinde otururlar. Putperesttirler, hibir
peygambere intisab ve Allahn kitabndan hibirini intihab etmezler, ehli kitab
deillerdir. Kestikleri yenmez ve kadnlar nikah edilmez demektedir. 31 Bunlarn dua
dilleri Sryanice idi.32 badetleri hakknda bize kadar ulaan malmat yledir: Her
gn vakitte namaz klarlar. Birincisi, her rekatta secde ile, 8 rekatlk bir namaz,
gne domadan nce; ikinci, her rekatta secde ile, be rekat, zeval vaktinde;
ncs, gne battktan sonra be rekattr. Bunlardan baka ayrca nafile namazlar
da vardr. Namaz taharetle Sahh olur. Onlar 30 gn oru tutarlar, kurban keserler.
Ekseri kurban ettikleri hayvan horozdur. Kurbanlarn yemezler, yakarlar. Onlar,
domuz, kpek, eek, yrtc ku, fasulye, lahana, mercimek gibi eyleri yemekten men
olunmulardr. Snnet olmazlar, boanma ancak hkim kararile olur. 33 bn Nedimin,
bu hususlar Harran Sbilerine tahsis etmesi pek doru olmasa gerek, nk onlar,
oru detini terketmilerdi. Mslmanlarla komu olmalarndan dolay, Ramazann ilk
gnnde oru tutarlard. Hatta onlardan mehur bir zat olan Eb shak (. 384/994),
Halifenin zoru ile oru tutard denilmekledir.34
Carra De Vaux, Miladi XI inci asrda Harran ve Badatta, Sbilerin epeyce fazla
olduunu, XI inci asrn ortalarndan sonra, Harran Sbilerinin izlerinin kaybolmaa
baladn sylemektedir.35 Onlar arasnda geometri, astronomi, matematik, tarih ve
tb sahasnda, mehur ahsiyetler yetimitir. Mesela, Sbit b. Kurra (221-288/ 846901), yksek geometrici, rnek bir astronom, mtercim ve filozoftur. Sinan b. Sabit (.
331/942), tabib, meteorolojist; Ebu shak b. Hilal (313-384/925-994), tarihi; elBattani (224-317/858-929), astronom; Ebu Cafer el-Hzin, matematiki idi. Mehur
kimyac, Cbir de Sbi idi. O, baz metafizik meseleler zerinde, tamamen Sbilerin
grne itirak etmitir.36 Cad b. Dirhem, el-cehm b. safvan-Ahmed b. Hanbele
gre, fikirlerini sbi akidesinden almlar, Farab de onlardan istifade etmitir.*

30 Murucuz-Zeheb, c.I, s.95.

31 Ebu Bekr el-Cessas, Ahkmul-Kuran, stanbul, 1335, c.III, s.91.
32 Encyclopdie de lslam, c.IV, s.23.
33 el-Fihrist, s.442-444; Encyclopdie de lslam, c.IV, s.23; Tefsiru bn Kesir, c.I, s.104.
34 Diretul-Maarif, c.V, s.432; es-Sbiatu Kadmen ve Hadsen, s.38; Tarihli Muhtasard-Duvel, s.266.
35 Encyclopdie de lslam, c.IV, s.23.
36 Fazla tafsilat iin bkz. Encyclopdie de lslam, c.IV, s.23; Duhal-slam, c.I, s.272.
* Mecelletul-Menar, c.VIII, s.616.

231

f- Mandenler:
Gney Irakta, itikad ve detlerile temayz etmi bir grup insan yaamaktadr.
Bunlar eksi Sbi adetlerini icra ettiklerinden, asl Sbilerden olduklar kanaati hasl
olmutur. Bunlara Manden Nazoren37 veya Soubba38 diye ad verilir.
Mandenler, Jean Babtist Hristiyanlardr ki, Vaftizci Yahyaya tbi olmulardr.
Buradan anlalyor ki Mandenler Hristiyanln douundan daha evvel mevcud idi.
Fakat bunlar sonradan Hazreti saya da ittiba etmilerdir. Mandenlerin Yahudilikten
yz eviren bir Yahudi frkas olduu da sylenmektedir. Kitab Mukaddesin tefsirinde,
Mandenlerin nasl zuhur ettiine ve onlara verilen muhtelif isimlerin neler olduuna
dir uzunca bir haber zikredilmektedir.39
Avrupal msteriklerin ekserisi, Mandenleri bir Hristiyan tarikat olarak
gstermektedirler. Bu bakmdan, Kuranda ad geen Sbiler, Mandenler olarak
gsterilirken bazlar da Sbiler tamamen Mandenler demek deildir diyorlar. 40
Carra De Vaux, Arab yazarlar, Mandenlerden hemen hemen bahsetmezler, ima
ile onlara temas etseler de, ayr iki isim altnda incelememektedirler demektedir. 41
Hakikaten slm yazarlar, onlar Mandenler diye zikretmemiler, fakat Betayih ve
Kesker Sbileri diye onlardan epeyce bahsetmilerdir. slm fakihlerinin bazsnn,
Sbileri ehli kitabdan addetmeleri, Mandenlerden bahsetmi olmalarna bir delil
deil midir? Mesela el-Cessas Sbiler iki ksmdr. Birincisi, Kesker ve Betayih
nahiyesinde oturanlardr. Onlarn diyanetlerinin pek ok ksm Nasaraya muhalif
olmakla beraber yine Nasara snfndandrlar. Zira Nasara frkalar oktur. Onlardan
Markuniyye, Aryusiyye, Maruniyye gibi frkalar, Nasturiyye, Melkiyye ve Yakubiyye
gibi yine Nasara olan frkalar tarafndan iyi karlanmazlar. Bu sbiler Yahya b.
Zakeriyyaya ve ite intisab ederler. ite ve Yahyaya aid olduunu syledikleri baz
kitablar vardr. Nasara onlara Yuhannasiyye adn verir. Ebu Hanifenin, ehli kitabdan
sayp, kestiklerini yemee ve kadnlarile evlenmee msaade ettii Sbiler ite bu
grubdur demektedir.42
Harran ve Betayihdeki Sbilerin, ayn meneden olmadklar onlar arasnda bir
isim benzerliinden baka bir mnasebet bulunmad ve onlar itikad bakmndan da
mbayenet halinde bulunduklar, kaynaklarda zikredilmektedir.43

37 E. Royston Pike, Dictionnaire des Religions (adaptation Faranaise de Serge Hutin) Paris, 1954, p.202.
38 Encyclopdie de lIslam, c.IV, s.22; Encyclopaedia of Religion and Ethics, c.VIII, s.390.
39 Es-Sbiun, fi Hdirihim ve Mdihim, s.37.
40 Encyclopaedia Britannica, c.XXIX, s.790.
41 Encyclopdie de lIslam, c.IV, s.1212.
42 Ahkamul-Kuran, c.III, s.91.
43 Mrucz-Zeheb, c.I, s.223; es-Sbiun fi Hdirihim ve Mdihim, s.37-38.

232

Mandenler, bugn halen Irakn gneyinde ve randa yaamaktadrlar. Irak

hkmetinin beyanna gre, bunlar 6468 kiidir. Bunlara randakiler de ilave edilirse
adetleri 6597 olur.44
Simdi burada, biraz da Mandenlerin itikad ve ibadetlerinden bahsedelim. 45
1- Hlik fikri:
Mandenler, madde leminden mnezzeh, domam ve dourmam ezeli ve ebedi
bir Allahn varlna inanrlar.
2- lemin yaratl:
Allah, evvela ruhani bir ahs olan akl evveli, sonra da mukaddes nefislerle dolu
olarak lemleri yaratt. Arzn yaratl tamam olduktan sonra, nur leminden melekler
indirildi. Bunlar dier lemlerle irtibat temin ederler. Arz onlara gre sbittir. Sema
yedi tabakadan teekkl eder. Gne drdnc, ay ise yedinci tabakadadr. Btn
kinat, su ve ateten meydana gelmitir. Her olan ey, aleni ve sr gibi iki aslla vcud
bulur. Vcudu srryi vcudu aleniye mmtaz klarlar. Sr lemi gizlidir, salmzda
onu mahede edemeyiz. u lemin sakinleri lm ve fenadan hli deillerdir. Onlar
nur alemine giderler. Hayr ve errin faili insandr. Bu bakmdan Allah huzurunda
mesuldrler.
3- lm:
Sbiler, lmn fena bulmak iin bir intikal olduuna inanrlar. Bu lemde, ruh
ktktan sonra, baka bir alem olan, nur lemine ular. Eer ruh temiz ise ebedi
olarak bu nimet leminde kalr. Eer ruh kt olursa azaba duar olur. Azab, ruhu
gnah kirlerinden temizlemektedir. Ruh bedenden kmadan evvel yaplan merasimler
vardr. tikadlarna gre ruh, temiz bir bedenden kmadka temiz olamaz. Bundan
dolay ruh bedenden kmadan vcud ykanr ve kefenlenir. Eer ykanmadan ruh
kacak olursa, ceset necis olur ona dokunmak haramdr. l arkasndan alanmaz,
onlara gre her gz ya damlas, nur alemi yolu zerinde byk bir nehir olup
gemesine mani olur. nsan ldkten sonra, ruhunu iki melek karlar. Bunlar, o ahsn
dnyadaki amelini kontrol ederler. yi amel sahibi ise, nur lemine gtrlrler, fena
amel sahibi ise, gnahlarndan kurtuluncaya kadar azaba duar ederler.

44 Mandenlerin bulunduklar yerler hakknda fazla malumat iin bkz. es-Sbiatu Kadmen ve Hadsen s.62-63; es-Sbin
fi Hdrihim ve Mdihim, s.114-115.
45 Bu hususdaki malmat, Abdurrazak el-Haseninin, Sbiler hakknda yazm olduu (yukarda ad geen) iki eserinden
istifade edilmitir.

233

4- badetleri:
Oru: Tarihi kalntlardan elde edilen neticelere gre oru, eskiden beri insanln
bir deti olarak grlmektedir. Sbilerdeki orucu, bnun-Nedimin Harran
Sbilerine tahsis etmi olduunun zikri yukarda gemiti. Bugnk Mandenler ise
orucu kendilerine haram etmektedirler.
Namaz : Sbilerde, taharetsiz namaz ciz olmaz, mesel cnub iken namaz
klnamaz. Temizlenmek iin akar suya dalmak arttr. Bevl, gil, rh, hayzl veya
nifaslya dokunmak, ecnebiye temas, burundan gelen kan abdesti bozar. Her namaz
iin abdest almak vcibtir. Namazlar, kyam, ruk ve secdesiz olarak toprak zerinde
oturmaktan ibarettir. Namaz vakitleri, sabah le ve gne batmadan nce vakittir.
Namazlar, Manden zikirlerden ibaret olan ezanla balar. Namaz klan kimse Cedi
burcuna ynelir. Onlara gre, Namaz dem Peygambere yedi vakit farz klnmtr.
dem eriat, Yahya Peygamber zamanna kadar devam etmitir. Yahya Peygamber,
bu yedi vakti neshederek, namaz vakitlerini vakte indirmitir.
5- Evlilik:
Evlenmek iin hususi merasimleri vardr. Alacaklar kadnlar msavi tutmak artile
taaddd zevcat caiz olduu gibi, talak da cizdir. ki kz kardei cem etmee msaade
etmezler. Bir Sbi, Sbi bir ana ve babadan domadka Sbi sfatn kazanamaz.
Kanlarnn karmamas ve neseblerinin zayi olmamas iin yabanclarla evlenemezler.
Ecnebilerle evlenenler dinlerinden km addedilirler. Zinann sbutu, hayz halinden
ykanmamak, namaz terk ve hrszln sabit olmas gibi drt sebeb boanmaya cevaz
verir. Onlara gre hayz mddeti en az 3, ortas 5, sonu 7 gndr. Nifas mddeti ise 30
gndr. Bu iki halde de erkek kadna yaklaamaz. Kadn, bu hallerden, elbiselerile
akar suya defa dalp kmakla temizlenmi olur.
6- tiraf
Mandenlerde de Hristiyanlarda olduu gibi, gnahlar itiraf etme vardr. Fakat bu
gizli bir ekilde yaplr. Buday unundan tuzsuz ve arapsz hamur yaplr, inceltilerek
tandrda piirilir. Khin onu takdis eder. Takdisle o ekmek semavi bir kudret kazanr.
Orada bulunanlara bu ekmekten takdim edilir.
7- Khinleri, dereceleri ve vazifeleri:
Her milletin, din ilerini tedvir eden ahsiyetleri vardr. Bunlar, medeni milletlerde,
mabedlerdeki din merasimleri idare ederler. Geri olan milletlerde ise, insanlarn
btn

234

hareketleri onlarn ruhsat ve iznine baldr. Din sultann hkm srd Sbilerde
de, doumdan lme kadar olan her ey, khinler nnde tamam olur. Din ilerine
bakan kimseler 5 ksma ayrlrlar. Bugn ise ilk derece mevcuttur, 4 nc ve 5 inci
derecelere artlarn arlndan dolay kimse ulaamamaktadr. imdiye kadar, 5 inci
derece Yahya (A.S.) dan baka kimseye nasib olmamtr.
8- Suya daldrma vaftiz (Baptme):
Bu husus bir merasimdir. Merasimle suya daldrlan ey, mukaddeslik vasfn
kazanr. Yiyecekler suya daldrldktan sonra helal, ocuk temizlenmi, gnahkr ise,
mafireti kazanm olur. Sbilerde bu suya daldrma drt neve inhisar eder.
a- Evlenme daldrmas: Evlenme merasimi icra edilirken yaplr.
b- Doum (veladet) daldrmas: ocuu doan, Khine verip ocuun yldz, bur ve
menzilesini tayin ettirmek lzmdr. Doumdan krk gn sonra ocuu suya daldrmak
vcib olur.
c- Cnub olann suya dalmas: Cenabet olmakla Sbi pis olur. lye, hayz ve
nifaslya, eriatlarna muhalif olarak kesilmi hayvana dokunmak veya akreb, ylan ve
dier haeratn sokmasile Sbi cnub olur. Cnub olan Sbi suya dalp kmadka
temizlenmi olmaz. Bu husus yaz ve k iin msavidir.
d- Cemaatle dalma: Bayramlarda topluca suya dalmalar lzmdr. Bunun kadn ve
erkeklere temili msavidir. Bu i gnahlardan mafiret olunmak iin yaplr.
9- Bayramlar:
Sbilere gre sene 360 gndr ve 12 aya taksim edilir. Sene balangc nisan aydr.
Bunlar da, Hristiyanlar gibi, pazar gnn takdis edib ilerini tatil ederler. Austos
aynn 9 uncu gn balayan ve 36 saat devam eden Nur meliki bayramlar vardr. Bu
bayramlarda Sbi evinden dar kmaz. Be gn devam eden Punjo bayram, yine 3
gn devam eden kk bayramlar vardr ki Mays aynn 18 inden 21 ine kadar devam
eder. Bu bayramlarda kurban kesilir.
10- Mukaddes kitaplar:
Sbiler, dem (S.A.), brahim (S.A.), Musa (S.A.), Yahya (S.A.) gibi Peygamberlere
gnderilmi olan kilablarn suretlerine sahib olduklarn sylerler. Onlarn bugne
kadar ellerinde bulman kitaplar unlardr:

235

a- el-Kinza Rabba: Bu kitab dem (S.A.)e indirilmitir. Eserin tarihi hususunda

Sbiler ihtilaf etmektedirler. Bu kitabdaki bahisler mahlukatn yaratlna kadar
varr.
b- Yahya (S.A.)nn talimatn ihtiva eden kitab: Bu kitab Yahya Peygamberin
hayatn ihtiva eder. Bugn elimizde mevcud olan ncillere benzer. Gezegen ve
yldzlardan da bahisler vardr.
c- Ferah kitab: Nikah esnasnda ve evlenme merasimlerinde kullanlan bir kitabdr.
d- Nefisler kitab: Cenaze merasimi ve llere telkin kitabdr. Defnin keyfiyeti,
alamann haram olmasnn sebebleri ve meada aid meselelerden bahseder.
e- Zor sefer kitab: Baz ruhanilerin kssalarndan bahseder.
f- Burlar hakkndaki kitab: ahslarn doumlarile alakaldr, Her ahs doduu
burca gre isim alr ve bu isim onlar indinde gizli kalr.
g- Din nede ve zikirler kitab: Namaz ve dier ibadetlerinde okuduklar zikirleri
ihtiva eder.
h- nsan vcudunun terkib ve terihinden bahseden bir kitaba da maliktirler.
Bunlardan baka itima adablar ve mabedleri hakknda bilgi veren kitablara da
sahip olduklar sylenmektedir. Onlar, kitablarn yabanclara gstermei haram
sayarlar.
11- Yasaklar ( Haramlar):
Mandenler iin yaplmas yasak olan eylerin balcalar unlardr.
- Nefsi mdafaadan gayr ldrmeler.
- Zina ve livata
- Sarho oluncaya kadar iki imek ve kumar oynamak
- Snnet olmak
- Yeminden dnmek
- Dier dinlere mensub olanlarla yemek yeme
- Cenabet halinde iken yemek, imekle megul olmak
- Mavi elbise giymek
- Yol kesmek
- Temiz bir kadna iftira etme
- Bayramlarda ve pazar gnleri i yapmak
- Yalanc ahitlik
- Fitne, gybet ve kouculuk yapmak
- Riba ve riba kazanc
- Mddeti getii halde borcunu vermemek
- Emanete ihanet etmek
- Sakal ve by kesmek (Bazlar bataki sa ksaltmaya msaade ederler)

236

g- Mslman limlerine gre Sbiler:

Sbilerin hangi dine mensub olduklarna dair rivayetlerin ok eitli olduunu
yukarda zikretmitik. Eski mfessirlerin bu hususdaki grleri yledir: Mcahid (.
103/721), Hasan el-Basri (.110/ 728) ve bn Ebi Necih (. 131/748), onlar
Mecusilerle Yahudiler arasnda bir taifedir,46 Katade (. 117/735) onlar meleklere
ibadet ederler gnde be vakit namaz klarlar, 47 el-Leys (. 175/791) ise, onlarn dini
Sbi dinine benzer, yalnz kbleleri cenub rzgrnn estii yerdir.48 Et-Taber (.
310/922) tefsirinde Sbiler hakkndaki ihtilaf rivayette toplamtr. 29 Birincisi,
Sbiler, Yahudi ve Nasara deildirler, onlarn dini de yoktur veya onlar Yahudilerle
Nasara arasndadr. Dier bir rivayette ise, onlar dinlerden bir dine saliktirler, Musul
civarnda otururlar. Lilaheillallah derler, ibadetleri, kitablar ve peygamberleri
yoktur, ancak tevhid kelimesini sylerler. kincisi, Sbiler meleklere ibadet ederler,
kbleye tevecch edip namaz klarlar ve zebur okurlar. ncs ise, Onlar ehli
kitabdrlar. Sddi (.127/744) ve shak b. Rhuye (. 238/852), Sbiler ehli
kitabdan bir frkadr derken, Halil, onlarn dininin Nasaraya benzediini
sylemektedir.50 Shah sahibi ise, Sbilerin ehli kitabdan bir cins olduunu
zikretmektedir.51 Baz mellifler, kendilerini Nuh (S.A.) dini zere olduklarn zanneden
Sbilerin, yanlm olduklarn zikrederler.52 Sbilerin, Nuhun kardei Sbi b.
Lmeke53 veya brahim (S.A.) devrinde yaayan Sbi b. Mariye veya dris (S.A.)in
torunu Sbiye54 nisbet edildiine dair rivayetler de vardr.
Ez-Zamaheri (. 538/1143), Sbilerin iki snf olduunu syler: Onlardan bir ksm
Zebur okur ve meleklere ibadet ederler. Dier ksm ise, kitap okumazlar, yldzlara
ibadet ederler. te bunlar ehli kitab deillerdir. 55 El-Hzin (. 741/1340) tefsirinde,
onlar Yahudi ve Nasara arasndadrlar, balarnn yarsn tra ederler. Allah tasdik
edip Zebur okuduklarn, meleklere ibadet etliklerini, namaz kldklarn ve her dinden
bir eyler alm olduklarn anlatr.56 Kdi Beydavi (. 685, 691, 716/1282, 1291,
1116), Sbiler, Nasara ve Mecus arasnda bir kavimdir, onlarn meleklere ve
yldzlara tapt sylenir demektedir.57 bn Kesir (. 774/1372) ise, muhtelif
rivayetleri yle tadad eder:58 Mcahidden gelen rivayette, onlar Mecusi ve
Yahudiler
46 el-Kurtub, el-Cmili Ahkamil-Kuran, Msr, 1354-1369, c.I, s.434; Mefatihul-Gayb, c.I, s.549.
47 Mefatihul-Gayb, c.I, s.549.
48 Lisanul-Arab, c.I, s.107.
49 Tefsirut-Taber, c.I, s.145-147.
50 Tefsirul-Kurtub, c.I, s.434; Tefsiru b. Kesir, I. 104; Tefsiru Ebi Hayyan, c.I, s.239
51 Es-Shah, c.I, s.59.
52 Tacul-Arus, c.I, s.86-87; Lisanul-Arab. c.I, s.107.
53 Tacul-Arus, c.I, s.87.
54 El-Mesudi, et-Tenbih vel-raf, Kahire, 1357/1938, s.79-80.
55 El-Keaf, c.I, s.87.
56 El-Hzin, Lubabut-Tevil fi Maanit-Tenzil, stanbul, 1317, c.I, s.52.
57 el-Beydvi, Envrut-Tenzil ve Esrarut-Tevil, stanbul, 1296, c.I, s.86.
58 Tefsiru ibn Kesir, c.I, s.104.

237

arasnda bir kavim idi. Vehb b. Mnebbih (. 114/732) ise, onlar Allah tevhid ederler,
fakat amel edecekleri bir eriatlar yoktur demektedir. Vehb ve Mcahidden gelen
dier rivayetlerde, onlar, Yahudi, Nasara, Mecus, Mrif dini zerine olmayp,
ftratlar zerine kalm, tbi olacaklar dinleri olmayan bir kavimdir, denilmektedir.
Bazlar, onlara, peygamber daveti ulamyan kimseler gz ile bakmlardr.
Ebu Hayyan, tefsirinde59 Hasan ve Sddinin, onlar Yahudi ve Mecusiler arasna,
Katade ve Kelbi (. 146/763) ise, Yahudi ve Nasara arasna koyduklarn, balarnn
yarsn tra ettiklerini, Mcahid onlarn dini yoktur, Nasara ve Yahudi de deillerdir.
bn Ebi Necih, dinleri Yahudilik ve Mecusilikten terekkb etmitir dediini ve bn Zeyd
onlarn Lilahe illallah diyen bir kavim olduunu, kitablar ve ibadetleri
olmadn, Haan ve Katade ise, onlar meleklere ibadet ederler, be vakit namaz
klarlar, Zebur okurlar, Ebul-liye, onlar ehli kitabdandr dediklerini nakletmitir.
Yukarda grld zere, Sbiler hakknda mfessirlerin dedikleri ok kark,
bazen ayn ahslardan birbirine zt fikirlerin km olduunu grrz. Buradaki
kark fikirleri u ekilde hlasa edebiliriz:
a- Sbiler, Yahudilerle Mecusiler arasnda, Yahudilerle Nasara arasnda veya
Nasara ile Mecus arasnda bir taifedir.
b- Meleklere ibadet eden bir kavimdir.
c- Yldzlara tapan bir cemaattr.
maddede topladmz Sbilerin hem ehli kitab denilebilecek cihetleri, hem de
putperest ve mrik ynleri vardr. Bu hususiyetlerinden dolay, slam devleti iindeki
Sbiler, slam hukuku ynnden eitli durumlar arzetmilerdir. Bu hususta. Ebu Bekr
el-Cassas kymetli malmat vermektedir;60 yle ki: Sbilerin ehli kitap olup
olmadnda ihtilaf olunmutur. Ebu Hanife (. 150/767) den nakledilen rivayete gre,
onlar ehli kitabdr. Talebeleri Ebu Yusuf (. 182/ 708) ve Muhammed e-eybani (.
189/804) ise, onlar ehli kitab deildir diyorlar. Ebul-Hasen el-Kerhi (260-340/874951), Ebu Hanife indinde ehli kitabdan olan Sbiler, sa (S.A.) dinini kabul etmi ve
ncil okuyanlardr. Yldzlara taabbd eden Sbiler, yani Harranda oturanlar, ehli
kitab deildirler. Ebu Bekr ise, u zamanda ehli kitab olarak tannan Sbiler yoktur,
Betayih ve Harran blgesinde oturanlarn asl itibarile milletleri birdir. Hepsinin
itikadlarnn asl, yedi gezegene tazim, taabbd ve onlar ilah ittihaz etmektir. Bunlar
asl itibarile abedei evsan idi. Fakat ranllarn Irak igal etmelerile, onlar aktan
aa putlara ibadet edemez oldular, nk ranllar onlar bundan men etmilerdi.
Rumlar da am ve Cezireyi igal elmiler. Kostantin Hristiyanl kabul edince, o
blgedeki Sbileri

59 Tefsiru Ebi Hayyan, c.I, s.239.

60 Ahkamul-Kuran, c.II, s.328.

238

klla Hristiyanla sevketmii. Bunlar zahirde Hristiyan olmu gibi grnmlerse

de, hakikatte ou putlara ibadete devam etmilerdir. Sonradan slam hakimiyeti
altna giren Sbileri, mslmanlar, Nasaradan tefrik etmediler. Onlar, putlara
yaptklar ibadetleri ve itikadlarn gizliyorlard. Bu gizleme iinde onlar ok mahir
kimselerdi. Onlat, ocuklarna, akl ermee balamasndan itibaren, dinlerini
gizlemeleri hususunda yaplacak birok ileri ve hileleri retirlerdi. smailiyye
mezhebi de gizlilii bunlardan almtr. Sbilerin hepsinin itikadnn asl, yedi
gezegeni ilah ittihaz edip taabbd etmek ve onlarn adna birer sanem edinmektir. Bu
hususta aralarnda ihtilaf yoktur. Harrandakilerle Betayihdekiler arasndaki
muhalefet ancak eriatlarndaki baz eylerdedir... Zannma gre, Ebu Hanife,
Sbilerden nasraniyetini izhar edip, ncil okuyan ve bu dini din olarak kabul eden bir
grubu mahede etti. Halbuki ekseri fukaha onlardan cizye almay uygun grmyor.
Ancak onlarn ya mslman olmalarn veya katledilmelerini isterler. Onlar ehli kitab
deillerdir, kestikleri yenmez ve kadnlar nikah edilemez diyorlar.
Demek oluyor ki, Ebu Hanifenin ehli kitab olarak kabul ettii Sbiler Betayih
civarndakilerdir. Ebu Yusuf ve Muhammed ise, bu mntkadakilerle, Harrandakileri
ayrt etmeksizin, onlarn ehli kitab olmadklarn sylemilerdir. Hasan el-Basriye
gre, Sbiler Mecus menzilesindedir. Mcahid ise, onlar Yahudiler ve Nasara
beyninde mriklerdir, demekte ve bu fikri el-Evzi (88-157/707-774) ve Mlik b. Enes
(. 179/795) de kabul etmektedirler. Cbir b. Zeyd (. 93 veya 103/711 ve 721)e,
Sbiler ehli kitab mdr, yemekleri ve kadnlar mslmanlara helal olur mu? diye
sorulduunda Evet cevabn vermitir.61 mer, onlarn kestikleri ehli kitabn
kestikleri gibidir derken, bn Abbas (. 68/687) ise kestikleri yenmez ve kadnlar
nikah edilmez demektedir.62 Ebu Hanife ve Ishak, onlarn kestiklerini yemekte ve
kadnlarn nikahlamakta bir beis yoktur diyorlar. 63 Mcahid, Hasan, bn Ebi Necih,
onlarn kestikleri yenmez demektedirler.64 Ebu Said el-Istahri (244-328/858-940),
onlarn kfir olduklarna dair fetva vermitir.65 Ebul-liye de onlarn kestikleri Ehli
kitabn kestikleri gibi olduunu sylemitir. Fakihler, Sbilerin kfir olup
olmadklarnda ihtilf etmilerdir.66 Bunlarn ekserisi, hayvan kesme, kadn ve
cizyedeki hkmleri, Nasarada olduu gibi demilerdir. 67 slm limlerinin, daha
ziyade Sbi kadnlarla evlenme meselesi zerinde durmalarnn en mhim sebebi,
Kuran- Kerimde, mrik olmayan veya ehli kitab olduundan phe edilen kadnlarla
evlenmenin meskut geilmi olmasdr.68
61 Ahkamul-Kuran, c.III, s.91.
62 Lbabt-Tevil, c.I, s.52; Bahrul-Muhit, c.I, s.239.
63 Tefsiru bn Kesir, c.I, s.104; Tefsirul-Kurtub, c.I, s.434; el-Keaf, c.I, s.472.
64 Tefsirul-Kurtub, c.I, s.434.
65 Ayn yerde; Tefsiru bn Kesir, c.I, s.104; Bahrul-Muhit, c.I, s.239.
66 Bahrul-Muhit, c.I, s.239.
67 El-Farku Beynel-Frak, s.215.
68 Meccelletul-Menar, c.XVI, s.510.

239

Netice olarak denilir ki, slam alimlerinin, bir ksm Sbileri ehli kitab olarak kabul
ederken, dier bir ksm ise, onlar mrik addetmektedirler.
.
h- Netice:
Yukarda, Kuran Kerimin ayetinde Sbilerden bahsedildiini grmtk.
Sbiler hakkndaki eitli ve kark malmattan sonra, Kurann iaret ettii
Sbilerin kimler olduunu tesbit etmee alalm.
Rgis Blachre, Bakara suresindeki ayet iin Bu ayet drt dinin eitlik prensibini
ortaya koyuyor demektedir.69 Bu hkm zahiri ve siyasi noktai nazardan dorudur.
slam idaresi altndaki gayr mslimlerin her biri mensub olduklar diyanetle tannr ve
onlarn din hrriyetlerine riayet olunurdu. Fakat ayetin ikinci blmn tekil eden
her kim Allaha ve Ahirete tam olarak iman eder ve iyi iler yaparsa onlara korku ve
hzn yoktur hkm, yle bir esasdr ki, bu drt snfn haricinde olan dinli dinsiz,
mecus, zndk, mrik gibi herhangi bir snf veya herhangi bir ferd tam olarak iman
edip, iyi iler yaparsa saadete erieceklerini beyan etmitir. Burada, Cenab Hak,
Zahiri mminlere, Yahudi, Nasara ve Sbilerle bir arada zikretmi, kati vadini ise,
Allaha ve Ahirete tam olarak iman edip, iyi i ileyen hakiki mminlere tahsis
eylemitir. Demek oluyor ki i mmin grnmekle bitmiyor, olgun bir mmin olup,
iman ile alp zafere ulamak icabediyor.
Kurann, Sbileri dier dinlerin mensublar arasnda saymas, onlar ehli kitab
arasna dahil etmek iin deildir. Eer onlar ehli kitabdan addedersek, Mecus ve
Mrikleri de tereddtsz olarak ehli kitab arasna sokmamz icabeder. Bu ayetlerdeki
tadd, Araplarn tanm olduklar milletlerin dinlerini, isimlerini bildirmekten
ibarettir. Yoksa, Kuran henz Araplarn tanmam olduklar Hind ve inlilerin
dinlerinden bahsedecek deildir.
Bakara ve Mide suresindeki ayetlere baklr ve Sbi kelimesinin lgat manas da
gz nne getirilirse, Sbiler, slam, Yahudi ve Nasara dinlerinden hari olanlar
manasn ifade etmi olur. Hac suresindeki ayet dikkatle mlahaza edilirse, Sbilerin,
Mecus ve Mriklerden de ayr olduu grlr. O halde bunlar kimlerdir?
Melliflerin bahsettii Harran Sbilerile, Kurandaki Sbilerin alkas yoktur. Zira
onlarn Sbi ismini, zor karsnda alm olduklarn yukarda sylemitik.
Kuranda geen Sbi lafznn delalet ettii kimseler, Mandenlerdir diyenlerin
fikrine itirak edemiyeceiz. nk, Mandenleri bir Hristiyan mezhebi gsteren

69 Rgis Blachre, Le Coran, Paris, 1957, s.36-37.

240

yazarlar, Nasara kelimesinin btn Hristiyan frkalarna mil olduunu bilmiyorlar

m? Mandenler, Kuran ayetlerinde geen Nasara lafznn iinde mevcuttur. Artk,
ayetlerde Nasara kelimesi getikten sonra, Sbilerin, Mandenler olduunu sylemek
yersizdir.
Bana gre, Kuran Kerimin muhatab olarak karsna ald Sbiler, yine Kurann
ifadesinden anlalaca zere, hususi dinleri olan bir cemaattr Ve bunlar inkiraz
bulmulardr.
***
- Denebilir ki: Cerraholu bu yazsnda, iyi bir incelemeci deilse de, iyi bir derleyici
olmu; ama iyi bir deerlendirici olamamtr. Ve denebilir ki, Cerraholunun
deerlendirmelerindeki yetersizlii, slam kahramanca savunmaya kendini vermi
grnme gereini duyuyor olmasndan kaynaklanmtr, Yazsnn balarnda genie,
kimi yerlerinde de araya sokuturarak slam, slam ynetimini nasl savunuyor
gryorsunuz. slam ynetiminde, slama girmesi iin kimse zorlanmazm, bask
yaplmazm! Bu propaganda byle hep yaplr. ok imanl zevat ya da yle
grnmek isteyenler, gerekler ne olursa olsun, bu propaganda alannda birbirleriyle
yarrlar. Oysa Kurandaki cihd ayetleri, ayrca kfirlerle dost olunamayacan,
karde, ana, baba, oul, kz... bile olsa kimsenin kfirlerle dost olmay kendine hak
gremeyeceini anlatan ayetler ve iddetin, acmaszln bin bir trlsn
yanstan hadisler sz konusu propaganday yalanlyor olsa da...
Cerraholu, Bakara ve Mide surelerinde, Sbilerin de yer ald ayetleri ele
alrken, bu ayetteki iman edenler (inananlar) demek olan menya tevilli anlam
verenlerin yolunu seerek yle diyor: Buradaki iman edenlerden maksat, hakiki ve
samimi mslmanlar olmayp, grnte mmin hakikatte ise mnafk kimselerdir
diyor. Oysa byle bir maksat gdldn anlatan hibir ey yok ayette. Ve tabii bu,
zel szcyle ind ve keyf bir yorumdur. Mecaz yolu seiliyor. Oysa,
uzmanlarnca benimsenen bir kuraldr ki hakikat anlam mmknken mecaz
yoluna gidilemez (sayruret edilemez).
Cerraholu, taassup (banazlk) yznden bu ayetin (Muhammede inanma koulu
konmakszn Yahudilere, Hristiyanlara ve Sbilere de salih amel yani iyi iler
ilerlerse korkulardan kurtulma, cennete gitme hakkn tanm olmas nedeniyle)
nesh edildiini, yani hkmnn yrrlkten kaldrldn savunan mctehidler
bulunduundan sz eden yabanc yazarlara atyor. Ve u karl veriyor:
Burada unu sylemeliyiz ki, ne eski, ne de yeni slam limlerinden hibiri, bu iki
ayetin birbiriyle neshedilmi olmasn ne istiyorlar ve ne de tasavvur ediyorlar. slam
limleri, iman esaslarnda neshin mmkn olmadnda, ittifak etmilerdir. man
hususundaki Kurann bir ayeti dierini nesh deil, bilakis tasdik eder...

241

Tefsirlerdeki aklamalarsa, Cerraholunu bu kahramanca savunmasnda

desteklemiyor, tersine yalanlyor.
Bakara Suresinin 62. ayeti, slam dini inanrlarndan bakalarna cennete girme
olana tanmasn diye, l-i mrn Suresinin 85. ayetiyle nasl nesh edilmi
saylyor, grelim:
Ebul-Ferec Cemaluddin Abdurrah bnl-Cevznin, Zdul- Mesr Fi llmit-Tefsir
adl nl Kuran yorumunda, Bakara Suresinin bu ayetiyle ilgili u bilgi veriliyor:
Bu ayet, muhkem mi (hkm yrrlkte mi), yoksa mensuh mu (hkm
yrrlkten kaldrlm m)? Bu konuda iki gr var:
Birinci gre gre: Ayet muhkemdir. Mcahid ve Dahhk bu grtedir. (...)
kinci gre greyse, bu ayet, mensuhtur, Kim slamdan baka bir dine istekli
olursa onun bu istei kabul edilmeyecektir (l-i mrn Suresi, ayet 85) diyen ayetle
neshedilmitir. Bu gryse, mfessirlerden bir cemaat (topluluk) belirtmitir. (Bkz.
bnl-Cevz, Zadul-Mesr 1/92.)
Bu gr, baka tefsirlerde de, rnein Tber tefsirinde de yer alr. (Bkz. Tber,
Camil-Beyn Fi Tefrisil-Kuran 1/ 257.)
Cerraholu bu yazsnda doru gr de savunuyor. rnein u gzlem ve
deerlendirme dorudur: Fakat hakikat olan ey, onlarn (Sbilerin) ok eski bir
diyanete sahip olmalardr. Kuran Kerimin ifadesinden de anlaldna gre,
Sbiler, hususi dinleri olan bir cemaattir. Zira onlar, orada, mstakil din sahipleri
olarak zikredilmilerdir. (s.104. Verilen numaralar lahiyat dergisine ait.) Bunu baka
yerde de tekrarlyor. (rnein s.116da.)
Ne var ki, bir baka yerde belirttii gr bu gre ters konumda yer alyor ve
elikiye dyor: Sbilik iin ...bir mezheptir. diyor, (s.105). Yani bir yandan
hususi ve mstakil (stelik ok eski) bir din sayarken, br yandan da bir mezhep
diye niteliyor.
Bir de artk iyice rk bir sakz durumuna gelen bir sav ileri sryor: Anlalyor
ki, Sbilik, esas itibaryla mnzel olmas melhuz ve fakat zamann gemesiyle
muhtelif felsefi ve siyasi tesirler altnda kalarak deiiklie uram... diyor. Yani,
Sbilii de Tanr indirmi olabilir. Ama zamanla eitli etkilerle bozulmutur.
Peki slam da zamanla deiiklie uramam mdr? Buna tabii hayr diyecektir.
slamn kitabnn nasl indirildiyse ve nasl yazldysa harfi bile deimeden srp
geldii yolundaki nl sav ileri srecektir. Bu sav, kitleler arasnda yank buluyor ve
tutuyor da... slamn sz edilen kutsal kitabnn orijinallerinin birka kez
yakldn, hem de bunun slam bykleri eliyle yapldn, Kurann orijinallerinin
hibir yerde bulunmadn bilenlerin says ne kadar ki?..
Saak
ubat 1988, say 49
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 97-118)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 224-242)

242

SBLK
Dr. Gnay Dmer
(Brnye Gre Dinler ve slam Dini, Ankara,
1975, Diyanet Yaynlar, s.126-128.)

Sbilik
Kuran- Kerimde yerde zikredilen Sbilerin kim olduu, tartlan bir
konudur.169 slm ncesi Arabistannda byle bir topluluk grnmyor. Bu durumda
Arabistann kuzeyindeki kable ve milletlerin trihini incelemek gerekmektedir.
Brnnin bu konuda nemli bilgiler verdiini gryoruz. Konu Mesdi, ehristn
vb. bilginlerce de ele alnmsa da Brnnin daha tatmin edici bilgiler verdiini
anlyoruz.170
Brn, Sbi kelimesinin birka yne ekilebileceinin aka farkndayd. nk
Sbilikle beraber onunla ilgili bir baka kelime daha vard: Harranlik. Yunanllar
Hristiyan olduktan sonra eski Yunan dinindeki zellikleri kendilerinde devam ettiren
putlara tapc bir grup sadece Abbsler zamannda bu ismi kendileri iin
kullanmlard.171
Agathodaimon, Hermes, Pythagoras, Wlis, Mb, Savar ve baz filozoflar
peygamber bilen bu grup iin Harrn ismi bakalarndan ok daha fazla
kullanlagelmitir. Abbsler zamannda bu isimle isimlenmeleri 228/842de oldu.
Daha nceleri bunlara Veseniyye, Hunef, Harrniyye isimleri
verilmekteydi.172 Brn, bunlardan bazan Sbi diye bilinen Harrnler eklinde de
bahseder.173 Fakat kblelerinden bahsederken her ikisini kesin olarak ayrr.
Harrnlerin Gney Kutbunu kble edindiklerini syler. 174 Oru ve bayramlar ile
ilgili olarak verdii bilgiler arasnda onlarn yldzlara taptndan, Belit dedikleri
Vensn Mars, Satrn, Mercury, Hermes, Gne ve Ayn heykellerini diktiklerinden
bahsediyor.175 Onlar, Hermesin kitaplarna bavuruyorlard. Hermesin sistemlerinde
nemli bir yeri vard. nk bazlar onun Kurandaki dris, Eski Ahiddeki Enos
olduunu, yine
167 el-sr, s.209.
168 et-Tahkik, s.220,320.
169 Bkz. smail Cerraholu, Kurn- Kerim ve Sbiler, lhiyat Fakltesi Der., c.X, s.103-117.
170 Bkz. ehristn, el-Milel ven-Nihl, s.76-83; Mescdih, Mrcuz-Zeheb, c.II, s.247.
171 el-sr, s.318.
172 age, s.318.
173 Tahdd, s.230.
174 age, s.200.
175 el-sr, s.318-323.

243

bazlar onun Hindistana peygamber olarak gnderilmi olan Budda (Budhasaf)

olduunu ileri sryorlard.174
Yine baz kimseler Harrn ismini Harrnda oturmalarna izafe ederken dier
bazlar da bu ismin Hz. brahimin kardei Hrndan geldiini ileri
srmekleydiler.177 Birn, ibn Singel (Syncellus)ya dayanarak Hz. brahimin
Harrnlerle ilgisi konusunda bilgi veriyor.178 Abdul-Mesih b. shak el-Kind enNasrnden de bu konuda zetle bunlarn insan kurban etmekle tanndklar, halbuki
bunun aka yaplmasnn mmkn olamayaca, onlar tevhit ehli olarak bildikleri,
Allah eksiklikten tenzih ettikleri hakknda nakilde bulunuyor. 179 Bunlarn, 3 vakit
namazlar olup temiz, abdestli ve gusletmi olarak ibadet ettiklerini, emrolunmadklar
iin snnet olmadklarn sylediklerini, nikah, hudut vb. hkmlerinde
Mslmanlarnkine yakn olduklarn lye dokunmakla necis olma gibi eylerde
Tevrat ehline benzediklerini, yldzlar, putlar ve heykelleriyle ilgili kurbanlar
bulunduunu, bunu khinlerinin ynettiini sylyor. 180
Bunlara ait olup am, Baalbek, Harran ve Selemsin gibi yerlerde bulunan eski
ibadethanelerinin harabelerine hl tesadf edilmekte olduunu, baz kimselerin hatta
Kabenin ok eski zamanlarda bunlarn kutsal yerlerinden olduunu sylediini
zikrediyor.181
Btn bunlarla beraber Harrnlerin gerek Sbiler olmad, nk onlarn
kitaplarda Hunefa, Veseniyye diye isimlendirildikleri, esas Sbilerin Kurus geri
dnmelerine izin verdiinde Babilde kalp kendi asli inanlarn Mecsilik ve baz eski
Bbil dinleriyle kartrp, amdaki Sbiler gibi, yeni bir din ortaya karan kimseler
olduunun da sylendiini hatrlatyor.182 Bunlara gre Sbilerin ou Vast ve
Mezopotamya blgesinde bulunur. Enosun neslinden gelirler. Metusalehin olu
Sbiden gelir diyenler de vardr. Bunlar Harrn olduklarn kabul etmezler. Baz
konularda deiik uygulamalar vardr. Mesela ibadette Kuzeye dnerler
(Harrnlerin kblesine zt).183
Brn, bunlarn yerini Gney Irakta gsterdiinden bunlarn Sbilerin bakiyesi
olduu kabul edilen Mandenler olduu dnlebilir.184
Brn, el-Kanun adl kitabnda bunlarn eit orularn zikredip Tufanla
ilgili inanlarn Tevrata uyduunu gstermektedir.185
***
Gnay Tmerin, Brnnin kitaplarn olduka iyi inceledii anlalyor. Bu
bakmdan, kimi yerleri tartlr olsa da Brnnin Sbilikle ilgili yazdklarnn zetini
177 age, s.204.
178 age, s.204.
179 age, s.205.
180 age, s.206.
181 age, s.205.

244

veren bu blm okunmaya deer. Burada, Sbiler iin Hunef yani Hanifler de
dendiinin belirtiliyor oluu ok nemlidir. Demek ki, Brn de daha sonra kollara
ayrlm olsa da Sbilik dininin byk bir aty oluturduunu, bu nedenle Sbilik
iinde ayr bir ra ynelmi bulunan Haniflerin de Sbiler adyla sylediini
gzlemlemiti. Bu durumda, Kuranda brahim Peygambere Hanif dendiine gre,
brahimin de Sbi olduu ortaya kmyor mu? Brnnin Sbilie ilikin
yazdklarnn buradaki zeti, inan ve ibadetler (zellikle namaz, abdest gusl,
yani boy aptesi) ynnden de nemlidir.
Saak
ubat 1988, say 49
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 119-121)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 243-245)

245

ESSABN ESSABUN

Elmall Hamdi Yazr

(Hamdi Yazrn Hak Dini Kuran Dili adl tefsirindeki bu balk altnda
yazdklarndan bir kesim, c.3, s.1750-1753.)
Sabie, Sbin, Sbin veya sbn ve sbn eski bir din veya mezhebi mahsusa
mensub bir taifeye, bir millete isim olarak tlak edilir ki bu manaca kelimenin asl
Arab olub olmad muhtelefn fihtir. Arab olduuna gre zikrolunan
veya Sbi
manlarnn birinden mehuzdur. Arab olmayb Sryani gibi dier bir lisandan
mehuz olduuna gre ise asl Sbidir. it aleyhisselmn ikinci olu veya dris
aleyhisselmn olu olduu iddia edilmitir. Bu htilafn haslna gre anlalyor ki
bunlar kendilerine sabiy demilerdir. Arab da gerek bunlara ve gerek mabihlerine
sapk veya ncum perest manasna sabi veya sabi tlak etmilerdir.
Bunlar kimlerdir? Ve bu nasl bir mezheb veya dindir? Kamusta: sabin Nuh
aleyhisselamn dini zere bulunduklarn zumederler ve kbleleri nsf nehar srasnda
imal rzgrnn estii yerdir diyor. Tehzibde ise sabin bir kavmdir ki dinleri
Nesr dinine benzer. Ancak kbleleri Cenub rzgrnn estii yerdir. Ve Nuh
aleyhisselamn dininde olduklarn sylerler. Ilh. Mfessirnin hulsai beyanlarna
gre bunlar Yehud ile Nesr veya Yehud ile Mecus veya Nesr ile Mecus beyninde
bir taifedir ki hem Ehli kitab denebilecek cihetleri veya snf hem de mrik veya
putperest denecek cihetleri veya snf vardr. Diyanetlerinin asl, dris veya Nuh
aleyhisselam dini olduu da sylenmi, esasnda Melike veya ncuma teabbd
ettikleri ve abedevi evsan olduklar da sylenmitir. Anlalyor ki sbilik esas
itibariyle mnzel olmas melhuz ve fakat mrur zaman ile felsef ve siyas tesirat
altnda birok inhrafat ve tahavvlata maruz olarak bir siriyyet veya batnlik iktisab
etmi eski bir mezhebdir. Ve lekal bunlar sabiei l ve sabiei ahire olmak zere
mlhaza ederek yerine gre aralarndaki mterek ve mtemayiz cihetleri
bulunabilecektir. Tarihi noktai nazarla sabiei l Hindde ve eski Msrlerde Sryani ve
Gldanilerde az ok bir tefavt ile cari olmu bir mezhebdir. Ve maamafih bu mezhebi
en ziyade temsil edenler Sryan ve Gildanlerdir. Eski Yunan ve Rum dinleri de
bunlarn bir iniksdr. Sbiei ahire dahi Beni srail, ran, Yunan, Roma ve saire gibi
muhtelif harsler altnda kalm olan Sryan ve Gildan enkazdr ki bakyyeleri
Elcezire ve Musul taraflarndaki Nabatler olmutur. Abbasiyye devrinde Yunan
asrn Arabaya tercme eden Sabit bni Kurre gibi feylesof ve mtercimler
bunlardan idi.
da: Eblhasen Sabit ibni kurretelharran
Harranda ikamet eden Sabieden idi. Mezhebine mteallk olarak rsum ve furuz ve

246

snene dair, mevtann tekfin defnine dair ve sabilerin itikadna dair, taharet
necasete dair risaleleri vardr. Olu Sinan ibni Sabit Hrmsn nevamisini Arabiye
nakletmitir. Ve deniliyor ku, sabinun nisbeti
addr. Bu da dris
(aleyhisselamn olu
tr. Ilh. diye mezkrdur.
Sinabddin Ahmed ibni Fazlullahilomeri Mesaliklebsarnda [1] ve Eblfda
tarihinde Eblsalmaribinin kitabnda nakledildiine gre mmeti Sryan
akdemlmemdir. Ve bunlarn milletleri sabin milletidir. Bunlar dinlerini it ve dris
aleyhisselamdan ahzettiklerini sylerler. ile azveyledikleri bir kitablar vardr. Buna
suhuf it derler. Bunda kerem, ecaat, sdk, garibe, tarafdarlk gibi mekarim ve
mehasini ahlak zikr- emredilmi ve rezail zikrolunub ictinab emrolunmutur.
Sabinin bir takm ibadetleri de vardr. Ezcmle yedi vakit namazlar vardr ki be
vakti mslmanlarnkine tevafuk eder. Altncs kuluk yedincisi de gecenin tam altnc
saatindedir. Namazlar niyyet ve bir de baka bir ey kartrlmamak tibariyle
msliman namazna benzer. Rksuz ve scudsuz cenaze namazlar da vardr. Otuz ve
yirmi dokuz gn oru da tutarlar ve savm ve ftrlarnda hille riayet ederlerdi o
suretle ki ftrlarnda ems, hamel burcuna dahil olmu bulunurdu ve gecenin rub
ahirinden kurs emsin gurubuna kadar oru tutarlard ve hamsei mtehayyire denilen
kevakibin byuti ereflerine nzullerinde bir takm bayramlar vardr. Ve hamsei
mtehayyire: Zuhal, Mteri, Mirrih, Zhre, Utariddir. Beyti Mekkeye tazim dahi
ederler. Fakat Harran zahirinde bir yerleri vardr ki oraya haccederler ve Msr
Ehramna da tazim ederler. Ve bunlarn biri it ibni demin kabri, dier biri
Uhnuhun (drisin) kabri, biri de nisbet olunduklar Sabi bini drisin kabri olduu
zumndedirler. Ve emsin burcu erefine duhul gnne tazim ederler. bn Hazm
demiti ki sabilerin mensub olduklar din, edyann en eskisi ve bir zamana kadar
Dnyada galib olandr. Nihayet bir takm muhdesat ihdas ettiler ve bunun zerine
Cenab Allah bunlara Hazreti brahimi bas buyurdu. ilh.
***
- Hamdi Yazrn, Bakara Suresinin 62. ayetini tefsir ederken yazd bu balk
Essabiin Essabiun altndaki yaz uzundur. Yaznn, en bataki Sbi szcnn
nereden, nasl geldiine ilikin Arap dili ve edebiyat uzmanlarn ilgilendiren kesim
dnda, bandan bir blme burada yer verilmitir. Yaz adalysa da, konuya ilikin
ilgin aktarmalar ieriyor.
Saak
ubat 1988, say 49
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 122-124)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 246-247)

247

SBLK

M. Sadeddin Evrin
(amzn Kuran Bilgisi,
Ankara, 1973, c.2, s.917-918.)

KISIM-II
ELKDEN DNME

85- Sbilik
demden, itten, drisden (s.866) ve Nuhdan (s.772) gelen Allaha ballk yolu,
Ona yrekten ynelme yetenei az olanlarda gittike da, somuta dnk bir hal alm
ve doada (Onun eitli kudret ve yarat belirimlerine dikkatini vermiti. Bu eilim,
dinin mutlak birlie ynelten niteliinden baka trl inanlara yol amt te bu
eilim Kuranda (Sbilik) diye tanmlanr ve Arapada (sab) szc byle bir
oluumu anlatr.(Enm/75-80)
Biz brahime gklerin ve yerin hkmranln yle gsteriyorduk ki geree
erenlerden olsun: Gece karanlk basnca bir yldz grd: Rabbim bu imi! dedi. Yldz
batnca, ben yle batanlar (tanr diye) sevmem, dedi. Sonra Ay doarken grd ve
Rabbim bu imi! dedi. O da ufalp snnce, Rabbim beni doruya eritirmeseydi
sapmlardan olurdum, dedi. Sonra gnei doarken grd. Tanrm bu imi! bu daha
byk, dedi. Fakat gne de batt. O zaman: Ey milletim, Allaha ortak kotuunuz
eylerin hepsinden uzam. Ben yzm gkleri ve yeri yaratana ynelttim, ben
mriklerden deilim, deyiverdi.
Burada ilk deinilen Vens yldz Babilde mabtlarn anas ve gk tanras diye
anlan tardr. Sonra Aydan bahsedilmesi Akkadlarda gne mabdunun anas
Sini; daha sonra gneten sz edilmesi de ona balanm mabt ad olan ama
hatrlatr. Nihayet, gkleri ve yeri yaratana ynelmek suretiyle, gk ilh sanlan Ano
ve yer ilh denilen Bel gibi ireti isimlerden yz evirmenin gerei belirtilir.
Suriye ve Msrda gne adna kurulmu Helliopolis kentleri gnein zihinlerde
yaratt etkiyi gsterir. Yemende Seb Saballarn Sleyman Peygamber zamanna
kadar gnee taptklar (Neml/24-36 ve 43-44) yetlerinden anlalmaktadr (s.639641).

248

Banda gne diskini tayan bir adam eklinde gsterilen Msr mabudu Ra, daha
sonra Aton adyle tek Tanrnn, gneten Arza en verimli bir halde gcn yanstmas
fikrine ulald. Doktor Prinches tarafndan meydana karlan bir Babil yaztnda
tanr nuru olan Morduk, Babilin btn ilhlarn ahsnda toplad ve hepsi onun
tecellileri diye belirtiliyordu. nceki oktanrclktan bu tektanrcla dnlmesiyle
Hamurabinin ynetimi ve te yandan brahim Peygamberin mcadelesi ilgilidir.
Babilde melek huylu Hart ve Marut (s.260) gzlem (rasat) kulesinin teleskop
yerine kullanlan derin kuyusu iine, bilim urunda hayatlarn balamlard. Bu
biim alma ile, gn nn etkisini azaltarak yldzlarn hareketlerini saptarlarken
manevi deerlerini biteviye maddi hesaplara dalmakla kreltmiler ve rencilerine
yldz fal ve by yolunu amlard. Nitekim, imdi bile, her gn dnyann birok
gazetesinde yldz fal grlr ve buna inananlar bulunur.
Mevlana bu konuda unu syler: Akl ona derler ki, Tanr yaylasnda yaylm,
tanr nimetlerini yemi olsun... Utarit (Merkr)den gelen akla akl denmez!
(Mesnevi, IV, 3310.)
(Bakara/62 ve Mide/69) yetleri, Yahudi ve Hristiyanlardan ve Sabilerden Allaha
ve ahiret gnne inanan drst hareket edenler iin Allah katnda mkafat verilecei
ve onlar iin korku olmadn mjdeler (Bahis-94).
Yahya peygamber zamanna kadar varln devam ettirmi ve Basra krfezi
dolaylarnda yaam Mendait denilen halkn mezhebi de Sabilerin bu trden
olanlaryd.
***
- Bu yaz iinde gsterilen s.lar, Kuran Bilgisi adl kitabn s. numaralardr.
Yaz, teki Trke yazlardan biraz deiik eler ieriyor. Yararlanlabilir.
Ancak belirtmek yerinde olur ki, yazda, dinle akl ve bilimi zorlamal
yorumlarla badatrma abalar yer alyor.
Saak
ubat 1988, say 49
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 125-127)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 248-249)

249

BRAHMC SB HANFLERN BR KTABI

bn Nedim
(El Fihrist, Arapa, Beyrut, s.32-33)

250

Bu yaz, bn Nedimin, El Fihrist adl nl kaynak kitabndan alnmtr. Blm:

kinci Fen Birinci Makale:
Burada, bn Nedim bir kitaptan sz ediyor: ok eski nsha bir kitapta okudum.
Memun (Halife) kitaplndan alnma benzer. Bu kitap SUHUFun (peygamberlere

251

indirildiine inanlan kitapklar, sayfalar) adlar, says (gkten) indirilme (byk

kutsal) kitaplar, iletenleri (peygamberleri) aktarlp anlatlyor. ou Haevyye
(yoruma kar olan bir mezhep) ve halk bunlar doruluyor, bunlara inanyorlar. imdi
ben, sz konusu kitabn, benim bu kitabm ilgilendiren kesimine yer vereceim. O
kitabn szleriyle (metniyle) anlatlanlardan gereksinim duyulup bavurulabilecek
olanlar yle: diye balyor. Sonra: Mminlerin emiri Harunun -sanrm Reidinazadls Abdullah bn Selam Olu Ahmed diyor ki deyip sz, kitabn evirmenine
brakyor. Bu evirmen Abdullah bn Selam Olu Ahmed de u aklamay yapyor:
Ben bu kitab Haniflerin kitaplarndan (alp) tercme ettim. Hanifler, brahimci
(brahimiyye) Sbilerin ta kendileridir. brahim Peygambere inanmlar, Tanrnn
brahime indirdiklerini ondan alp tamlardr.
Ahmed daha sonra Hanifler den, kendi deyimiyle brahimci Sbiler den
tercme ettii kitabn ok uzun olduunu, gereksiz yerlerini atp onu ksalttn
anlatyor. Bu ksaltmada da Kurann, hadislerin ve kitap ehlinden Mslman olmu
olan Abdullah bn Selam, Veheb bn Mnebbih, Kabul-Ahbar... gibi kimselerin
tanklna kant saylabilecek kesimleri temel aldn belirtiyor. (El Fihrist, s.32.)
Abdullah bn Selam Olu Ahmed bu kitapla birlikte SUHUFu, Tevrat, ncili,
Peygamberler (Nebiler) Kitabn da, braniceden, Yunancadan ve Sbilerin dilinden
(Sryaniceden) Arapaya, harfi harfine evirdiini, evirirken de, asln bozma
giriimine yol aar kaygsyla, yaznn iyi olmasna ve sslemeye nem vermediini,
evirdii kitaba bir ey eklemediini, tekrarlar nlemenin dnda kitaptan bir ey de
eksiltmediini, nce olanlardan kimini sonraya, sonra olanlardan kimini ne aldn
(takdim-tehir yaptn) yazyor. Kimi rnekler vererek bunu anlatyor. Sbilerin
diline deindii yerde: Bu dil, btn kitap ehlinin (ortak) dilidir diyor. (El Fihrist,
s.33.)
Saak
ubat 1988, say 49
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 128-130)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 250-252)

252

SBLERN NAN VE BADETLER

bn Nedim
(El Fihrist, s.442-445.)

253

Bu yaznn, bn Nedimin El Fihristinden alnd yerde: Birinci Fen Dokuzuncu

Makale:
Harranl, Kaldeli (Keldn) Sbilerin inan ve ibadetlerine ilikin, Ahmed bn etTayyibin, el Kindden alp aktard bilgileri ieriyor. Bu, bata belirtiliyor.

254

Anlatlanlar:
Sbilerin Tanr inanlar konusunda:
- Sbiler, Tanry yle tanmakta birleirler: Evrenin, ncesiz ve sonrasz olan bir
meydana getiricisi vardr. O, oalmayan Birdir. Meydana getirdiklerinden hibirinin
nitelii onda bulunmaz (yani Ona hibir yaratk benzemez). Yaratklarndan akl
erenlere, Tanrln kabul ettirme ykmlln yklemitir. Kendilerine doru yolu
aklam, yol gstersinler diye de peygamberler gndermitir. Kendilerine,
honutluunu kazanmaya ve gazabndan kurtulmaya almaya (herkesi) armalarn,
buyruklara boyun eenlerin, sonsuz nimete (yani cennete) ereceklerini,
bakaldranlarnsa hak ettikleri oranda azaba urayacaklarn bildirmelerini
buyurmutur.
- Sbilerin eskileri, Tanrnn azabnn (yani cehennemin) 9 bin yl sreceini, onun
yerini Tanrnn rahmetinin alacan ve Tanrnn rahmetinin Tanrya ve Haniflie
aranlara zg olduunu sylerler.
Sbilerin nlleri, ileri gelenleri (bykleri, peygamberleri) konusunda:
- Bunlarn arasnda unlarn yer ald anlatlyor: aazimun (=Aziun =
agathodaimon = iyi Demon-is = it Peygamber), Hermi (= Hermer = dris
Peygamber). Kimilerine gre, Solonun da bunler arasnda yer ald belirtiliyor.
Sbilerin davalarnda, yol ve yntemlerinde, kblelerinde bir ve btn olduklar
konusunda:
- Bu toplumun tmnn ars (daveti, davas) birdir. Yani hepsi ayn Tanrya,
ayn dine, ayn yola arr. Yollar (snnetleri) ve yasalar (eriatlar) deimez.
Kblelerini de bir yapmlardr: Kuzey Kutbuna evirmilerdir... Bunda (kblenin
byle yaplmasnda) da, bir hikmet (yani felsefi bir ama) gdld belirtiliyor.
Sbilerin ahlaklarna, felsefelerine ilikin:
- Nefsin (yani insan ruhunun, karakterinin) temel drt erdemini gerekli
grmlerdir. (slam hukuku, kelamc ve ahlaklarnn kitaplarnda bu drt temel
erdem, tabii slama maledilmi olarak u adlarda geer: Hikmet, iffet, ecaet, adalet.
Bkz. Sadudin Teftazni, Telvih, Arapa, stanbul, 1310, c.2, s.510-512.) Bunlarn
ayrntlar olan erdemleri de benimsemilerdir. Erdemlerin kartlarndan
(rezilliklerden = erdeme aykr durumlardan) kanmlardr.
Gn hareketi konusunda:
- Gk, kendi istemiyle ve bilinli (akll) olarak hareket eder, derler.
Sbilerin ibadetlerine ilikin:
- zerlerine FARZ OLAN NAMAZ, gnde vakittir: Birincisi: Gnein
douundan nce. Gnein douuyla birlikte bitsin diye yarm saat ya da daha az (bir
sre iinde klnr). Bu namaz, her rekt secdeli sekiz rekttr. kincisi: Gnein
zevaliyle (orta yerden kaymasyla, yani leyin) sona eren (yani zevalden nce klnan)

255

namazdr. (Mslmanlarn sabah namazlar birinciye, le namazlar da ikinci namaza

karlktr.) Bu da her rekt secdeli be rekttr. ncs: kincisi gibidir. Ve
Gnein batmasyla vakti geer. (Yani biraz nce klnr. Mslmanlarn akam
namazlar da bu namaza karlktr.)
- Sbilerin, bu farz namazlar iin neden bu vakitleri setikleri de anlatlyor.
Eskiden gkbilimde, 12 bur iinde drt temel nokta gzetilirdi. Her birine de ivi,
kazk anlamna gelen veted denirdi: Vetedl-merik (Vetedt-tli) yani dou
noktas, veted vasatis-sem, yani gn orta yeri, vetedl-marib, yani
Gnein bat noktas ve vetedl-ard yani dnya noktas. te Sbilerin, farz
namazlar iin setikleri vakti, bu drt noktadan nden dolay semi olduklar
anlatlyor. Drdnc noktaya (dnya noktasna) gelince: yle deniyor: Sbilerin
hibirinden, vetedl-ard (yani dnya noktas) iin bir vakit farz namaz setiklerine
ilikin bir bilgi aktarlmamtr.
- Sbilerin farz olmayan (nfile) namazlarna da deiniliyor. Bu namazlarnn,
mslmanlarn rektl vitir namaz trnden olduu anlatlyor. Ve bu namazn da
gnde vakit olduu aklanyor. Birincisi, gndzn ikinci saatinde; ikincisi
gndzn dokuzuncu saatinde, ncs de gecenin nc saatindedir deniyor.
- Sbilerin namazlarn taharetsiz (yani abdestsiz) caiz grmedikleri de (yani
namazlarn kesinlikle abdestli olarak klnmas gerektii inancnda olduklar)
aklanyor. Bunlara gre namaz, yalnzca taharetle klnabilir deniyor.
- Sbilerin FARZ OLAN ORULARInn otuz gn olduu da aklanyor.
Bu farz orucun balangcnn 8 Mart olduu; bunun dnda, 9 Aralkta balayan 9
gnlk, bir de 8 ubatta balayan 7 gnlk ok nemli orular bulunduu anlatlyor.
Ayrca bir 16, bir de 27 gnlk nfile (ok nemli olmayan) orularndan sz
ediliyor.
Sbilerin kurbanlarna ilikin:
- Sbilerin, yaknlama amacyla sunduklar kurbanlar da vardr. Bu kurbanlar
yldzlar iin keserler. Bunlardan kimileri yle der: Bir kimse kurban Tanr adyla
kesmi olsa, o kurban geri evrilir (reddedilir, kabul edilmez). nk onlara gre, bu
kimse ok byk bir ie girimi, Tanrnn daha berisinde, Onun ynetiminde arac,
ortak basamak yapt bir kesimi brakp atlamtr. Kestikleri kurbanlar: Sr, koyun,
kei trnden ve teki, domuz dndaki drt ayakl, enelerinin iki kesiminde de
dileri tamam olarak bulunmayan hayvanlarn erkekleri; kulardan, gvercinin dnda
kalan, peneli olmayanlar. Kurban, onlara gre, ahdamarlar ve boaz kesilerek olur.
Kesmeyle birlikte, kurbann temiz olmas gerekleir. Biri tekinden ayr olmaz.
Kestiklerinin ou, horozlardr. Onlara gre kurban yenmez, yaklr. Ve o gn (kurban

256

kesildii gn), tapnaklara girilmez. Kurban iin her ay, toplanma ve karlama iin
drt vakit belirlenmitir deniyor.
Sbilerin bayramlarna ilikin:
- Sbileri, du ftr (oru bozma, Ramazan bayram) adn verdikleri bir bayramlar
vardr, 7 gndr. (...) Bir bayramlar da ahid bayramdr. 25 Ekimde. Doum
(ylba) bayram da var. 23 Aralkta. Bir de 27 Temmuzda bayramlar var deniyor.
Sbilerin boy abdestlerine (gusl) ilikin:
- Sbilerin, cinsel birleimden sonra boy abdesti aldklar, elbise deitirdikleri,
bunu vazgeilmez grdkleri anlatlyor. Ayrca, aybal kadna dokunduktan sonra da
boy abdesti almak ve elbise deitirmek gerektii inancnda bulunduklar anlatlyor.
Sonra Aybal kadnn kesinlikle erkekten uzaklap ayr kalmas gerekir onlarca deniyor.
Yenmesi yasak olan ve olmayan hayvan ve bitkiler:
- Yrtc hayvanlarca paralanm, kesilmemi olan hayvanlarn, iki enesinde de
dileri olan domuz, kpek, eek gibi hayvanlarn, gvercin dndaki peneli kularn
etlerinin, baklagillerden ve sarmsaktan baka bitkilerin yenmesini yasaklar. Kimileri
bitkileri, bitkilerden fasulyeyi, karnabahar, lahanay ve mercimei de yenebilecekler
arasna katar. Kimileri, deveyi mekruh (uursuz) grmekte ok ileri gider. (...)
deniyor.
Hastalklara kar tutumlarna ilikin:
- Abra yani alaca hastalndan, czzamdan ve teki bulac hastalklardan
saknrlar deniyor.
Snnet:
- Snnet olmay brakrlar. Doann yaptnn (doal grnmn) stne deiik
bir ey yapmazlar. (Yani doada, douta naslsalar yle kalrlar) deniyor.
Evlilik ve boanmalarna ilikin:
- Yakn akraba olmayanlarn tanklyla evlenirler. Evlilikte, erkek ve kadnn
(mali) ykmllkleri eittir. Ak bir zinay kantlayan bir belge olmakszn boama
yoktur. Boanm olana da sonradan dnlmez. Bir nikahta iki kadn birletirilemez.
(Yani evlilik bir kadnla olur.) Kadnlarla cinsel iliki de yalnzca ocuk isteiyle
olabilir deniyor.
Sevap karl olan dl ve gnah karl olan ceza, yalnzca ruh a:
- Sbilere gre, sevap karl olan dl ve gnah karl olan ceza, yalnzca
ruha olur. Ve bu, belirli bir zamana ertelenemez deniyor.
Peygamberin nasl olmas gerektii konusunda:
- Peygamber, ruhsal ynden btn knanas (aalk) eylerden uzak kalabilmi
kiidir. Bedeninde de sakatlklar yoktur. Her tr vlesi eylerde eksiksiz durumdadr.

257

Ayrca onun, her konuda en doru olanla karlk vermesi, kafalardaki dsel eyleri,
kuruntular bilip bildirmesi gerekir. Dua ettii zaman yamur yamal, bitki ve hayvan
hastalklar, felaketleri nlenip yokolmaldr. Dnyann iyiliine, daha ok bayndr
olmasna yarayacak grler tamaldr... diyorlar deniyor.
Madde (heyula), toprak, su, hava, ate (drt unsur), biim (suret), yokluk, zaman,
mekn, hareket konularnda:
- Sbilerin bu konularda Aristonun kitaplarndaki grlerine uygun grler
tadklar anlatlyor ve bu kitaplarn adlar veriliyor. Tevhit (Tanrnn birlii
inanc) konusunda da Hermesin (drisin) grlerine nem verdikleri, onun
grlerini ieren bir kitap okuduklar Arap filozof el Kindiden aktarlarak anlatlyor.
Saak
ubat 1988, say 49
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 131-137)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 253-258)

258

HARRAN SBLER VE MEMUN (HALFE)

bn Nedim
(El Fihrist, s.445-446)

- Bu yazda, Abbasi halifelerinden Memunun (halifelii 813-833) Harranl ve bn

Nedim zamannda da Sbiler diye bilinen halkla nasl karlatna ilikin bir yk,
en-Nasrni (Hristiyan) diye de bilinen Ebu Yusuf Yeu el Katim adl bir yazarn
kitabndan aktarlarak anlatlyor. Anlatldna gre, Halife Memun, Rum illerine
(Anadoluya) gaza iin ktnda, kendisini karlayan halk arasnda Harranllardan
da bir topluluk (cemaat) buluyor. Deiik klkta, uzun giysili, uzun sal bir topluluk.
Sabit olu Sinann (babas gibi nl dnr) dedesi olan Kurrenin uzun salar
gibiydi salar. Memun bu kl yadrgar ve kendileriyle yle konuur:
- Aznlklar iinde hangi kesimdesiniz siz?
- Harranlyz.
- Siz Hristiyan msnz?
- Hayr.

259

- Yahudi misiniz?
- Hayr!
- Mecusi misiniz?
- Hayr.
- Sizin bir kitabnz ve peygamberiniz var m?
- Hk mk...
- O zaman siz birer zndksnz (dinsiz), putataparsnz, Harun Reid dnemindeki
ba (gvdesi Merkre benzeyen insan ba) inanllarsnz (ashabur-res)... Sizin
kanlarnz helaldir. Size aznlk ilemi yaplmaz.
- yi ama biz cizye (aznlklardan alnan vergi) dyoruz.
- Biz bu cizyeyi, Tanrnn kitabnda (Kuranda) szn ettii dinlerin
inanrlarndan slama girmemi bulunanlardan alrz. Onlarnsa kitaplar vardr ve
mslmanlarla bir anlama olmutur aralarnda. Siz ne onlardan, ne onlardan, ne
onlardansnz. imdi iki yoldan birini semek zorundasnz: Ya Mslman olursunuz,
ya da Tanrnn kitabnda szn ettii dinlerden birine girersiniz (bylece birinci yolu
tutmu olursunuz) ya da (ikinci yolu seip bulunduunuz durumda kalrsnz) sonunuza
kadar hepinizi ldrrm. Bu ktm seferimden dnnceye dek bekleyeceim. O
zaman eer slama ya da Tanrnn kitabnda szn ettii dinlerden birine sizi girmi
bulursam iyi, yoksa sizin ldrlmeniz ve kknzn kaznmas iin buyruk
vereceim.
Anlatldna gre Memun gidince, o karlat kesim, yani Harranllar klklarn
dzeltirler, salarn kestirirler, o uzun giysilerini brakrlar. Birou Hristiyan olur,
Hristiyanlarn baladklar kemerden (znnar) balarlar. Bir kesimi de Mslman olur.
Ama bir kesim de eski durumlarnda kalr. Bu kesimdekiler bocalarlar, sknt ekerler,
szlanrlar. Sonunda Harranl bir fkh hoca, kendilerine bir kurtulu yolu gsterir:
- Sizin iin bir kurtulu yolu buldum. Bu yolu tutarsanz, ldrlmekten
kurtulursunuz... der nce.
Onlar da Harun Reid dneminden beri bu tr ama iin kurduklar ve skntl
gnler, ihtiyalar iin hazrladklar Beyt- Mallerinden (devlet hazinesi) o adama
oka mal verirler. (...)
Hocann gsterdii yol u:
- Memun, seferinden dnnce, ona: Biz Sbileriz deyin. Bu ad, Yce Tanrnn
Kuranda and bir dinin addr. Bu dine girin, o zaman kurtulursunuz.
Onlar da de uyup bu dine (Sbilie) girerler.
Memunsa kt o seferde, Bezendunda (burasnn imdiki ad: Pozant, Tarsusun
kuzeyinde) lr. (Memun, Pozantda 833 ylnda lmtr.)

260

Bu yknn anlatld yukardaki yazda u yarg yer alr:

te bunlar (Harranllar), bu ad (Sbiler adn) o zamandan balayarak aldlar.
nk o zamana dein, Harran ve evresinde Sbiler adyla sylenen bir toplum
yoktu,
(Bu yarg, inandrc deildir. nk, Sbilik dinini kabul eden Harranllarn,
baka dinlerden birini deil de bu dini semeleri iin bir neden gsterilemez.
Kurtulmak iin baka dinlere girdikleri belirtilen teki Harranllar gibi onlar da baka
dinlerden birini, rnein Hristiyanl, Yahudilii, slam kabul edebilirlerdi kurtulu
iin. evrede hi Sbi yoksa, Sbilik dinini onlara kim retecekti? Sbi olun da
kurtulun dnn de bir anlam yoktu. Ve durup dururken adn sann duymadklar
bir dini kabul etmezlerdi.)
Yine yukardaki yazda anlatlanlara gre, sz konusu Harranllar, Memunun
ldn renince tutum deitirmiler ve birou Hristiyanlktan dnm, ama
Mslmanla girmi olanlar, ldrlme korkusuyla grnte Mslman kalm.
Saak
ubat 1988, say 49
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 138-140)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 259-261)

261

SRYAN TOPLUMU VE SBLLER

Zeynddin mer bnl-Verdi
(Tetmmetl-Muhtasar Fi Ahbril-Beer,
Beyrut, 1970, 1/113-115)

- bnl-Verdinin bu Arapa yazlarnn Trkesi udur:

Sryan Toplumu Ve Sbiler

Sryan toplumu, toplumlarn en eskisidir. dem ve oullar, Sryanca
konumulardr. Ve dinleri (millet), Sbilerin dinidir.
Sbilerin kendileri, dinlerini, it ve dristen (bu peygamberlerden) aldklarn
sylerler. itin Suhufu (kutsal kitapklar) adn verdikleri ve iinde, doruluk,
yreklilik-yiitlik, yabancya hizmet dknl gibi gzel ahlak ve rezilliklerden
(kt huylardan) kanma gibi tler yer alr. Ben belirtmeliyim ki, Sbilerin kutsal

262

kitapklarndan iki kutsal kitapk (sahife) grdm. Ama bu iki kutsal kitapk,
drisden (dris Peygamberden) aktarlmayd. Bunlardan birincisi, namaz-dua
kitapyd: Onda olanlardan kiminde yle deniyor:
(Ulu Tanr) balarn bal bulunduu Ezelisin (ncesiz ve sonraszsn) Sen! Akldnce ve gzlem alanna giren tm varlklarn Tanrssn! lkelerin ba, dnyalarn
oban, meleklerin ve bakalarnn efendisisin (Rabb). Yeryzn ynetenlerin akllar
senden iner. nk sen, ilk nedensin. Gcn her eyi kaplamtr. Sen, snr olmayan
ve algyla ulalmaz bir birliksin. Gklerin egemenlerinin yneticisisin. I srekli
olan kaynaklarn da. ensin, krallar kral. Tm iyi olanlarn buyuran. Her eyi vahiyle,
iaretle nceden bildiren. Yaratklar senden remitir. Tm evren senin bir iaretinle
dzenini bulur. Ik endedir. Her eyden nce gelen ncesiz neden sensin. Ruhlarmz
artman, Senin nimetine hak kazanmay, imdi ve sonsuza dek bunu isteriz senden. Ey
akllarmza giren her tr kirden uzak olan ak! (Zhir). Ve bizi tm hastalklardan
kurtarp iyiletir, zntlerimizi sevince evir. Yalnzca senden korunmay dileriz ve
yalnzca senden korkarz. Senin iaret edilen ama kimsenin senden tr szle dile
getiremeyecei yceliine uygun dorultuda olmay baarmay dileriz. Herkes seninle
baarya ular. Tm dnyalarn umudu sensin. Ve tm insanlarn yardmcssn sen.
Bu kitapkta (Sahifede), dinimiz ynnden yce Tanr iin sylenmesi doru
olmayan, Onun yceliine yaramayacak trden felsefi anlatmlar da var.
kincisi ahlak (namus) kitapyd. Bu kitapkta yazl olanlardan kimi yle:
inizden hibiriniz, kendisinin karlamaktan holanmayaca trden bir i ve
davranta bulunmasn bir kardeine. Sakn vnmeyin, erdemlerinizi abartmayn.
Yalan yere Tanrya andimeyin. Esasen Tanrya andimeye (antiirmeye)
younlamayn hemen. Doru sze gvenin. Szlerinizdeki evet (gerekten) evet;
hayr (gerekten) hayr olsun. Yalanclara, Yce Tanrya andiirmekten titizlikle
saknn. nk ylelerine, antlarn bozacaklarn bile bile and iirirseniz, siz de
gnahta onlara ortak olursunuz. Kendinizdeki btn gcnz, tm gizlilikleri bilen
Tanrya gvenmenizden kaynaklansn. Adaleti yerine getiren bir yarg, iyiyi-kty
ak seik dile getiren bir konumac olarak o size yeter. Atp tutmalar ve kt szlerle
ona buna dil uzatmayn. Sapklarla, yanl yolda olanlarla anlamayn, dost olmayn.
ok aka yapmayn, ok glmeyin, ok dedikodu yapmayn, sz gtrp getirmeyin,
ekitirmeyin, alay etmeyin. fke annda kt sz kmasn sizden. nk bu size
onursuzluk ve eksiklik getirir. Utan ve eksiklik verir. Ve sizi sulara, cezalara
srkler. fkesini yenen, dilini tutan, szlerini, mantn temizleyen ve ruhunu
arndran kimse, btn ktlkleri yener. Bilgi-felsefe renin. Dindarl arayn.
Arballk ve huzur kazandrn ruhunuza. Ve ruhunuzu gzel edeplerle ssleyin.
lerinizde doyurucu olun. vedilik gstermeyin. zellikle suluyu cezalandrmada
bunu yapmayn. inizden biriniz bir yanl yapar, bir ktlk ilerse, hemen ondan

263

syrlmaya baksn. Alkanlk durumuna getirerek ondan kurtulu olmaz. nk

diyelim ki ktlk bu dnyada gizli kald; br dnyada herkesin gz nnde aa
kar, sahibi onunla rezil olur.
ki kitapk da ok uzundu. Tanr daha iyisini bilir.
Sbilerin ibadetleri de vardr. Kimi yle: Yedi vakit namaz. Bei, bizim be vakit
namazmza denk dyor. Altncs: Kuluk namaz. Yedinci vakit: Gecenin altnc
saatinin bitiminde. Namazlarnda niyet vardr. Namaz klan kimse, namazdan baka bir
eyi ona kartramaz. Rkusuz, secdesiz cenaze namazlar da vardr. Otuz gn oru da
tutarlar. Ay eksik olup da 29 ektiinde 29 gn tutarlar. Oru brakrken ( bayram
ederken) de, orucu tutarken (Ramazana balarken) de Aya bakarlar. yle olur ki,
bayram olduunda, Gne de Olak burcuna girmi olur. Gecenin son eyreinde
oruca balarlar, gnein batmna dek srdrrler. Be gezegen, (gk bilimdeki) en
erefli yerlerini (beyt) aldklarnda da bayramlar olur. Bu be gezegen unlar:
Zhal (Satrn), Mteri (Jpiter), Merih (Mars), Zhre (Vens) ve Utarit (Merkr).
Mekkedeki Beyte (Kabeye) ok sayg gsterirler. Harran aklarnda hac niteliinde
ziyaret ettikleri yerleri vardr. Msr ehramlarndan birinin dem olu itin bir
bakasnn da drisin yani Uhnuhun, bir bakasnnsa dris Olu Sabinin -ki adlarn
(Sbi adn) bundan alrlar- mezarlar olduunu sylerler. Gne Olak burcuna
girdiinde bunu nem verip kutluyorlar. O gn sslenirler ve birbirlerine armaanlar
verirler.
Bu yaz. slamn kaynan aka ortaya koymuyor mu?
Saak
ubat 1988, say 49
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 141-144)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 262-264)

264

SBLER VE NANLARI
Musa bn Meymun
Dellet-l-Hfirn, Ankara, 1974,
A lahiyat Fakltesi Yaynlar, s.584-586)

- Bu yaz, bn Meymunun, Dellet-l-Hfirn adl ve Prof. Dr. Hseyin Atay

tarafndan Arapa olarak yaymlanan kitabndan.
bn Meymun (1135-1205) daha nce de belirtildii gibi, Yahudilikte son derece
nemli bir kiidir, bu dinin ikinci kurucusu saylr. bn Meymun Sbilik dininde
olanlar nasl knamaya alyor, onlarla nasl savayor; belli oluyor bu yazsnda da.
Ve aka grlyor ki, Sbileri Yahudilikte gsterenler yanlmlard.
Yaznn Trkesi u:
Bilindii gibi babamz brahim Peygamber, Sbi toplumu iinde dodu. Onlarn
inanlarna gre, yldzlardan baka Tanr yoktur. (Sbilerin inanlarnn byle
olmad daha nceki belge ve aklamalardan pek ak olarak anlalr. nk Sbiler
yldzlara tapnyorlard, ama tapnmalar gerekte Tanryayd. Yldzlarsa birer
simgeydi, Yahudi bn Meymun, bunlar ktlemek iin byle yazyor. -E.K.) Bu
blmde, sana, onlarn imdi elimizde bulunan ve Arapaya evrilmi olan kitaplar,
eski olan tarihlerini rettiim ve buralardan onlarn inanlarn sana akladm,
onlar hakknda sana bilgi verdiim zaman aka anlayacaksn ki, onlar aka u

265

inantadrlar: Tanr, yldzlardr. (Yldzlar, birer tanrdr). Ve Gne, en byk

tanrdr. unu da sylerler: Yedi yldzn her biri tanrdr. Ama Gne ile Ay,
hepsinden byktr. unu da aka syler bulursun onlar. Yceler alemini de, aa
alemi de (yani gkleri de, dnyay da) yneten, Gnetir. Aynen bu sz sylerler.
Onlar, kitaplarnda ve tarihlerinde, babamz brahim olayn anlatr bulursun...
Bunu, Ebu Bekr bnis-Si, erhus-Sem adl kitabnda anlatmtr; te bu
nedenledir ki, Sbilerin tm, evrenin kadim (ncesi ve sonrasz) olduuna inanrlar.
nk onlara gre Gk, Tanrnn kendisidir. Bir de ileri srerler ki, dem de,
insanlardan herhangi bir kimse gibi, bir erkek ve bir diiden olmutur (domutur).
Bununla birlikte deme byk sayg gsterirler. Ve derler ki, o, Ay (Klt)
peygamberiydi. Ve Ay tapmna armt (insanlar). Onun toprak ilemeye
(tarmcla) ilikin birtakm kitaplar vardr. Yine Sbiler derler ki, Nuh da bir
iftiydi (fellah). Ve o putataparl benimsememiti. Bundan dolay, Sbilerin
tmn, onu knar bulursunuz. (Oysa baka aktarmalara gre, Sbiler, Nuhu
peygamber kabul etmilerdir. -E.-K.) Ve derler ki, Nuh, hi puta tapmamtr. Yine
kitaplarnda anlatrlar ki, Nuh Tanrya tapt iin dvld, hapse atld ve daha baka
eyler anlatrlar onunla ilgili olarak. Yine ileri srerler ki, it babasnn Ay tapmna
ilikin grne (inancna) kar kmt. Sbiler daha birok yalanlar uydururlar.
Gerekten akllarnn eksik olduunu ve felsefede btn insanlardan daha geri
bulunduklarn gsterir nitelikte gldrc yalanlar. (bn Meymunun bir Yahudi
olarak Sbilere ne denli kzdn bu szler de aka gsteriyor. -E.-K.)
Bu grlere uygun olarak Sbiler, YILDIZLAR iin putlar dikmilerdir. Altndan
putlar Gne iin, gmten putlar da Ay iin... Madenleri ve iklimleri de yldzlara
ayrmlardr. Filanca iklim filanca yldz tanrnn demilerdi. Ve tapnaklar
yapmlardr (yldzlar iin). Tapnaklarda da (yldzlar adna ) putlar dikmilerdir. Ve
unu ileri srmlerdir ki: Yldzlarn gleri, o putlara akar. O nedenle de putlar
konuurlar, anlarlar, akll biimde kavrarlar ve insanlara vahyederler. Yani putlar!
Ve insanlara, yararlar neyse onu bildirirler.
Ve yldzlara blnerek ayrlm olan aalar konusunda da unu sylerler: u aa
u yldza zellikle ayrlr, onun iin dikilir, yle yaplr, byle yaplrsa, o yldzn
ruhu, o aaca akar ve o aa, insanlara uykularnda vahiylerde bulunur (bilgiler
verir). Btn bunlar, senin dikkatini ektii kitaplarnda aka yazl bulursun. ste
Bal (Fenikelilerin en byk Tanrs) Peygamberleri, Aterut (tar) Peygamberleri de
bunlardr.
Saak
ubat 1988, say 49
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-4, Sayfa 145-147)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 265-266)

266

VE TABER TEFSRNDEN

- Sbilerden sz eden bu sayfada, alt izili yerlerde aynen yle deniyor:

Bakalar da derler ki, Sbiler, meleklere taparlar, kbleye dnp namaz klarlar.
Ebu Cafer er-Rz de diyor ki, Bana yine u bilgi ulat. Sbiler, meleklere
taparlar, Zebur okurlar ve kbleye dnp namaz klarlar. Bakalar da dediler ki,
bunlar, kitap ehlinden bir taifedir. (Bkz. Taber, Tefsir, 1/253.)
Bunlar, baka Kuran yorumlarnda, din kitaplarnda, zellikle de fkh kitaplarnda
yer alr. ncelemeciler iin sayfa olduu gibi yaynlanmtr.

267

Sonu:
Btn belgelerden, yazlanlardan, aktarlanlardan; zet olarak u sonulara
varlabilir:
1- Tahsin Mayatepekin Atatrke yazp gnderdii rapor, slamn da iinde
bulunduu dinlere, inan ve ibadetler ynnden, Gne Kltnn, Ay Kltnn ve
yldzlar tapmnn kaynaklk ettiini gsteren son derece nemli bir belge
niteliindedir. Aka ortaya konuluyor ki, abdestten namaza, ezana, orutan
Ramazan Bayramna; hactan Kbeyi kutsal saymaya, kurbana, adaka,
Tanr-Peygamber inancndan kutsal kitap inancna, ahlaktan eriat kurallarna,
ayrca Mevlana ayinleri gibi kimi ayinlere dein, slamda, slam dnyasnda neler
varsa hemen hepsi, Gne Kltnden, Ay Kltnden, yldz kltlerinden (yani
tapmlarndan) ve bunlar iine alan Sbilik dininden alnmadr. Ya dorudan ya da
dolayl yollardan...
2- Sbilik dini inanrlarnn Kuran ayetlerinde Kitap Ehli saylanlar arasnda yer
almas ( birok slam fkhs da bu grtedir. Ebu Hanife de bu ynde fetva
vermitir) bouna deildir. Sbilik dininin slama kaynaklk eden bir din
olmasndandr.
3- Gerek Yahudilikte gerek Hristiyanlkta ve gerekse slamda, Sbilik dininin ok
knanyor oluu, yeni treyen bir dinin, tredii kayna inkr etmesi
geleneindendir. slamn Hristiyanlk ve Yahudilii Hristiyanln Yahudilii
knamas gibi bir ey.
4- Sbilik, Mslman yazarlarn da kabul etmek zorunda kaldklar gibi, tm
dinlerin en eskisidir.
Bugn kendilerini aydn sanan kimilerinin tutumlarnn tersine karanlkla ittifak
yerine, karanla kar ittifak oluturulmaldr. Yayma ilk sunan ve deerlendiren
olmakla onur duyduum Tahsin Mayatepekin Raporu bu alanda dayanlacak son
derece nemli bir yol gstericidir.
Saak
ubat 1988, say 49
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 148-154)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 267-268)

268

MAYATEPEK RAPORUNA TEPKLER

Yaynmz zerine, Tercman gazetesinin deyiiyle, beklenen tepkiler, din

evrelerinden geldi. teki evreler, genellikle suskun kald. Yine beklendii gibi...
Tepkiler yle zetlenebilir:

Tela-Panik
Din elden gidiyor kaygs.
ok nemli bir kaygdr bu. Din elden gidiyor demek, bir baka anlamyla dine
ve yutturmacalara dayal karlar elden gidiyor demektir.
Karanlk koyulatka, yalanlar birer gerek diye alnp satlr. Bezirgnlar
ok i grr bu ortamda. Karanln beli kla krlnca da, bu evreler balar
telaa, grltye... Yaynmz zerine, dinsel evrelerde grlen, en bata bu oldu.
a) Diyanetin Tepkisi
Diyanet leri Bakan Mustafa Sait Yazcolu, Hrriyet gazetesinin deyiiyle eski
fetvalar andran bir yazl aklamada bulundu. Ve zet olarak unu dedi:
Bununla nereye varlmak isteniyor? Bu millete yeni bir din mi bulunacaktr? Bu
millet dinsiz mi yaplmak isteniyor?
Yani:
Aman, yetiin, din elden gidiyor!
Diyanet baka ey syleyemez miydi? Yazlanlardakini ele alp, ar bal olarak
cevaplandrma yoluna gidemez miydi?
Bunu yapamazd Diyanet. Yapacak gte deildi. Yaygarann, grltnn
tesinde bir eye gc yetemezdi. Tarihte, benzerlerinde grlen tutumu sergiledi
yalnzca.
Yazcolunun aklamas, gazetelerde manet olarak yer ald.
Bakan Yazcolunun aklama biimine brndrlen tela yansmasnda;
yaynmzla birlikte, karanla kar olanca gcyle savaan, lml yaamn
lmezlie ulatrc yaptlaryla herkese k tutan Prof. Dr. lhan Arselin, yzylmzn

269

kitab olacak deerdeki eriat ve Kadn adl kitabnn rol oynad grlyor.
b) Kimi Sa Basndaki Tepkiler
Kimi sa basnda tela olduka byk. Kimi, btnyle svg, grlt ve sindirme
amal tehdit... Arada srada, bilgilik taslamalar, bilgi ve dnceden uzak bo
laflar... slam polemikilerinin tarih boyunca yaptklar da budur.
rnein, Mill Gazete (buradaki millliin alnd millet, Cumhuriyet ncesi
millettir, yani dinle eanlaml olan. Yani mmet anlamna uygun. Atatrkn
milleti deil. Atatrk Trkiyesinde, millet, din den arndrlarak gerek
anlamna kavuturulmak istenmitir), 19.2.1988 gnl saysnda, birinci sayfada
gsteriyor tepkisini.
Ayn gazetenin bir baka saysnda da (29.2.1988) Saak Dergisi Samalyor ve
Minyatr Beyinlerin lim Anlay balklaryla, szmona. cevap veriliyor. Abuk
sabuk eyler. Ve svgler. Ayn dzeye inip cevap vermeye demez. Ancak, Topal
Tautunuza kulluk etmeyin deniyor bir yerinde. Buna bir eyler syleme gerei
duyuyorum:
Taut szc, Kuranda 8 kez geer; Sryanicedir; sapknlk anlamndaki
toyotodan gemitir.1 Kuran yorumcular eytan ve put anlamlar veriyorlar.
Yazda Topal Taut denerek svlen kii belli. Tepki gsterilen yaynmzla, bu
kiiye kulluk edildii ileri srlmek isteniyor.
Belirteyim ki, kulluk, en bata din-eriat inanrlarnn ii, zelliidir.
slamclarca ba tacdr kulluk. Yaamlarnda, kulluk iinde kulluk olur: Tanr
kulluu-Padiah kulluu, aa, bey, paa kulluu... Byle nice kulluklar sralanr.
Aileler bile kulluk dzeniyle, efendi-kle ilikileri iinde yrtlr. rnein,
kadn, erkeinin bir kuludur. Erkekse, efendidir. Cumhuriyet bu dzene son
vermek istemitir devrimleriyle.
Ksacas, kulluk, din evrelerine yakr. Tepki gsterilen raporu sunan ve konuya
ilikin incelemelerle aklk ve aydnlk getirmeye alan kii olarak ben Eren Kutsuz
ne bu yazmla, ne de baka yazlarmla birilerine kul olma amacn gtmmdr.
Hi kimseye kulluk etmedim. Kul olmadm ve kulluk edenleri de bir lde
olsun uyarp aydnlatmay amaladm iin bu tr yazlar yazyorum. Bu dergide ve
baka yerlerde...

Dergiye Gnderilen Yazlar

Bu yazlar iinde, svgden uzak, olduka arbal olanlar da var. rnein, Edip
Ykselin nceki sayfalarda yaymlanan rapor ve incelemeye gnderdii cevab.
1 Aziz Gnel, Trk Sryaniler Tarihi, Diyarbakr, 1970, s.48.

270

Edip Ykselle paylatmz, bulutuumuz noktalar vardr; paylamadmz,

bulumadmz noktalar da vardr.
Kimi Alardan Paylatmz Noktalar
1- Edip Yksel, Kuran dndaki hadis kitaplar elikili diyor ve hadis
kitaplarna gvenilemeyeceini anlatmaya alyor.
Ykselin byle bir ey ileri sryor oluunu alklarm nce. Gerekten de hadis
kitaplar, en gl saylanlar bile, uydurma hadislerle doldurulmutur.
Ama neden hadis uydurma gerei duyulmu ve bu uydurmalara bavurulmutur?
Bu ok nemli.
Hadis uydurma abalarnda ve uydurulanlara bavurmalarda, maddi karlarn
bata geldii kukusuz. Ama yine bu karlara dayal olsa da, bir baka ey daha var:
slam belirli bir yap iinde oluturup gelitirme. Yap, trl sahteciliklerle ve
yalanlarla oluturulup gelitirilmitir. Beyinler yle ykanm, daha dorusu
kirletilmi, koullandrlm, uyuturulmutur. nsanlar, kitleler yle srletirilmi;
istenen hedefe gtrlmlerdir. Gerekler yle gzlerden karlm, k gelecek
yerler kapatlabilmitir. Yoksa karanln mr bu denli uzun olabilir miydi? te
hadis uydurma abalar ve uydurulan hadislere bavurmalar da bu alanda olanlarn
bir paras, ama ok nemli bir blmdr.
Hadislere gvenilemeyeceini belirten Edip Ykselin unutmamas gereken
ynlerden biri bu.
Yine unutulmamal ki, hadisleri aradan kardnz zaman, slamn yapsndan ok
nemli bir kesimi gider. Dahas, ok ey kalmaz slamdan: Dnn ki, be vakit
namaz, nasl namaz klnaca, nasl oru tutulaca ve teki ibadet biimleri Kuran
ayetlerinde yok. Hadisler kaldrld zaman, ibadetler dayanaksz kalr. Ya da ok
byk lde dayanan yitirir. slam hukuku ad verilen kesimin dayanaklar da
elden gider nemli lde.
Byle olduu iindir ki; slamda, drt kaynak esas alnmtr: Kitab, yani
Kuran; snnet, yani hadis, icma, yani slam yetkili dinbilirlerinin, ele
aldklar konuda vardklar grbirlii, kyas yani hakknda ayet ve hadis
bulunmayan bir konunun, hakknda ayet ve hadis bulunan bir benzerine benzetilerek
hkme balanmas. Son ikisi, ilk ikisine baldr. Yani asl temel olan, ayet ve
hadistir. Hadis de, slamn yapsnda, ayetten daha ok yer tuttuuna gre,
hadisi slamdan nasl karabilirsiniz? Bunu, slam brakmay gze almadan ve
slamc olarak nasl yapabilirsiniz?
Bir baka nemli nokta:
Kurann dndaki hadis kitaplarna gvenilmez de Kurana gvenilir mi?
Nasl?
Kurann nasl derlendii ve zamanmza dek nasl geldii hangi yollarla
aklanabilir? Hangi gvenilir kantlarla?

271

Sras gelmiken deinmekte yarar var: Kurann ilk orijinali, Muhammedden

sonra yaklmtr. Ona dayand ileri srlerek hazrlanm olan da. Daha sonra
hazrlanm, oaltlp kimi merkezlere gnderilmi olansa, orijinaliyle hibir
yerde bulunmamakta.2 Haydi gelin, gvenin bakalm! Eldeki Kurann ne kadar,
hangi biimiyle Muhammed tarafndan yazlm ya da yazdrlmtr; kesin bir ey
sylenebilir mi?
Edip Yksel, Hicri ikinci yzylda uydurulan hadis kaynaklarn ve bu kaynaklara
dayanarak yorumlar yapan tefsirleri karnza alarak arzuladnz sonuca
varabilirsiniz. Ancak, sadece Kuran karnza aldnz vakit, arzulamadnz bir
sonula karlaacaksnz diyor.
Oysa, sz konusu yazmda, incelemede, ele aldm kaynaklardan biri de, eldeki
Kurann ayetleriydi. Ayetlerde, GNEin, AYn ve yldzlarn, ibadetlerde
nasl bir rol oynad aka grlmektedir.
2- Edip Yksel, Son Peygamber Bir Sabiydi bal altnda, Peygamberin daha
nce doru yol zerinde bulunduu ve hibir zaman putlara tapmad yolundaki
iddialar doru kabul etmiyor. Bu iddialarn, Kuranda anlatlanlarla da elitiini
savunuyor. Yksel, Muhammedin daha nce kavminin dininde, yani putatapar
bulunduu grndedir. Bunu aka belirtiyor.
Bu da alklanmal bence. Hele bir slamcdan gelince...
3- Yksel, Kuranda Sabiilerin knanmadklarn, tersine vldklerini yazyor.
Sabiilerin, Kuranda knanmadklar da doru. Dahas, iman ve salih amel
yani dince geerli saylan ibadet, iyi tutum ve davran izgisinden ayrlmadklar
srece, kendileri iin korkulacak bir ey bulunmad, yani, cennet yolunun
kendilerine ak olduu da anlatlyor. slamn mmaat yani baka din
inanrlaryla bir sre birlikte yrme politikasdr bu. Putataparlara bile sizin dininiz
size, bizim dinimiz bize denmitir. Daha sonra neler olduuysa biliniyor: Ya
mslman olursunuz ya da kltan geirilir, ldrlrsnz denmitir.
Paylamadmz Noktalar
1- En bata, Muhammedin peygamberlii konusundaki inanc paylamyoruz.
Tanr varsa ve snrsz bir gce sahipse, yapmak istedikleri iin neden arac
(peygamber) kullansn? Bu, Onun Tanrlk ve Ululuk niteliiyle nasl badar?
Gzleri geree kapatan, kr eden MAN tuzana dmedike, alanagelmi olan
inan benimsenemez. Sonra neden son peygamber olarak da bir Arab,
Muhammedi semi olsun? Hem neden son peygamber? Bu konuda daha bir sr
sorular sorulabilir. Sorulmutur da. Ama sorular ya karlksz kalmtr ya da
grltlerle, tehditlerle, saldrlarla bastrlmtr.
2 Konuya ilikin daha ok bilgi iin bkz. Eren Kutsuz, Nasl Yakldm, Mart Yayn Tantm dergisi, Kasm 1987, s.5558.

272

2- Edip Yksele gre Sbilik diye bir din yok. Bunu savunuyor.
Neye gre savunuyor bunu?
Kurann dndaki hibir kayna tanmadn belirten bu kiinin, bu savn da
Kuran ayetleriyle kantlamas gerekmez miydi?
Evet, ama bu yola gitmiyor Yksel. Sbinin, kimilerince benimsenen bir szlk
anlamn alyor. Sbi, din deitiren demektir diyor. Gsterdii tek kaynaksa,
Lisanul-Arab. Oysa bu szlkte, ayn szcn, baka anlam ve sonralar hangi
anlamda kullanld yolundaki aktarmalar da yer alyor. Dahas, bir din olarak da
Sbilikten sz edildii grlyor. Yksel, bunlar grmezlikten geliyor.
Sonra varsayalm ki, kimi dilcilerin grlerine gre, Sbinin szlk anlam din
deitirendir. Daha sonra Sbilik bir dinin ad ve Sbi de bu din inanrna
verilen ad durumuna gelmi olamaz m? slam ve mslim dendiinde, bunlarn
szlk anlamlar m kullanlyor? Yani ille de szlk anlamnda kullanldn
dnmek mi gerekiyor?
Ykselin kaynak olarak gsterdii Lisanul-Arabn da iinde bulunduu tm
szlklerde, ayrca hadis, fkh kelm, tefsir kitaplarnda ve ayrca siyer tarih
kaynaklarnda SBLER diye bir dinin inanrlarndan ve SBLK diye bir
dinden sz edildii grlyor. Kimilerine gre, bu dinden olanlar, meleklere,
kimilerine gre yldzlara, kimilerine gre hem meleklere, hem yldzlara,
kimilerine gre putlara, kimilerine greyse hem meleklere, hem yldzlara, hem de
putlara tapnyorlard. Ve Kurann tanklna gre de, putlara tapnanlar, bu
tapnmayla, Tanrya yaknlama amac gdyorlard. Yani, putlar birer simge,
melekler ve yldz ad verilen GNE, AY ve teki gezegenler gibi gk
cisimleri birer arac niteliinde grlyordu.
Hepsi bir yana, Kuranda da, son derece ak ve seik olarak, Sbiler; slam,
Hristiyanlk ve Yahudilik gibi, balbana bir dinin inanrlar olarak yer alyor. Hem
de yerde (bkz. Bakara Suresi, ayet 62; Mide Suresi, ayet 69 ve Hacc Suresi, ayet
17).
Ksacas: Muhammede Sbi denirken de, bu szcn, kimilerince ileri srlen
szlk anlamnda, yani din deitiren anlamnda kullanldn dnmek zorunda
deiliz. Mademki, Sbilik diye bir din vardr, mademki bu din Muhammed
dneminde de, Arap illerinde vard ve biliniyordu; ayrca mademki, Kuranda da,
teki dinlerin arasnda, belirli bir dinin inanrlar srasnda yer alyor; yleyse,
Muhammed iin sylenen SB szcn, SBLK DNNE NANAN
anlamnda almak, en dorusudur ve akla en yakn olandr.
Edip Ykselin de -yukarda grld zere- kabul ettii gibi, Muhammed
kavminin dini zerinde bulunuyordu. Yani bir putatapard, peygamberlik savndan
nce. Ve Sbilik dininin putataparyd. nk belirtildii gibi putlar, tapm
iin birer simgeden ibaretti. ou, birer gk cismini simgeliyordu. Kimi Gnei,

273

kimi Ay, kimi tekileri. Gk cisimleriyse, yukarda deinildii gibi birer arac
kabul ediliyordu, Tanrya ulamak iin. Putataparlarn bir kesimi, herhangi bir
kurumlam dine bal deildi. Kimileriyse, Sbilik iinde yer alyordu. Ve
Muhammed, bunlardand. slam da, Sbilikten ald esaslar zerine kurmutur.
slamn teki kurucularyla birlikte yapmtr bunu. Yani sanld gibi, Muhammed,
slamn tek kurucusu bile deildir.
Sbilikte de peygamberlik kurumu vard. Dahas, peygamberlik, teki dinlere,
yani Yahudilie, Hristiyanla... da Sbilikten g etmitir.
slamn dorudan ya da dolayl kaynaklarndan biri Sbilik olduu ve Sbilikte de
bugn slamda grlen ibadet biimleri bulunduu iin, namazn, oruun,
haccn ve teki ibadetlerin kkeni, GNE TAPIMIna, AY TAPIMIna,
YILDIZ TAPIMIna dayanyor, diyebiliyoruz rahatlkla. badetlerin, bu gk
cisimlerine gre ayarl bulunuu ve Kurandaki kimi ayetlerin anlatm da, bu gerei
aka ortaya koyar niteliktedir. (Saakn ubat saysnda, bunlar son derece ak
biimde anlatlmtr.)
3- Edip Yksele gre, Kuranda din konularda her ey, aka ve detayl (ayrntl)
olarak anlatlyor. Daha dorusu, Kurann byle dediini yazyor. Doal olarak
kendisi de bu grtedir.
Yksel, u ayetleri kant gsteriyor:
Enm Suresi (6. sure), ayet 97; Rm Suresi (30. sure), ayet 28 ve Nahl Suresi (16.
sure), ayet 89.
Bu ayetlerden sonuncusunda, ... Biz bu Kitab (Kuran) her eyi aklasn, klavuz
rahmet ve mslmanlara mjde olsun diye sana indirdik deniyor. kincisinde; ... O
Tanr ki size Kitab, MUFASSAL (ayrntl biimde aklanm) olarak indirmitir...
deniyor. tekilerde de, ayetlerin, anlayan, bilen bir KAVM iin, tafsil edildii,
yani ayrntyla, ak seik bildirildii anlatlyor.
Her eyi aklasn diye indirildiinin bildirildii ayetine dayanlarak, Kuranda,
her eyin ayrntl olarak aklandnn bildiriliyor olduu sylenebilir gerekten.
Sylenmitir de... Ayn savn, teki ayetlerde de yer ald ileri srlebilir. Ama,
bakalm gerekler, bu sava uygun mu? Yani Kurann, ben her eyi aklyorum
demesi, gerei yanstyor mu? nemli olan bu.
Bir dnelim bakalm; Kuranda her ey, hem de ak seik, hem de btn
ayrntlaryla anlatlyor mu?
Bu her eyin iinde DNe ilikin olanlar da, bunun dnda kalanlar da
bulunmal. Yani, kim ne ararsa, ak seik ve ayrntsyla birlikte bulabilmeli. Byle
olabilmeli ki, yukardaki sav doru olabilsin.
badet konularn bir yana brakp, teki konular ele alalm:
- Dnyamz, nasl bir gezegendir? Oluumu nasl olmu, nasl gelimi, bugne
nasl gelmi? Bu gezegende, yaam nasl balam, nasl gelimi? Bitkilerin,
hayvanlarn zaman iindeki gelimeleri nasl olmu? nsanlar nasl ortaya km, hangi

274

aamalardan gemi? Toplumlar, ynetim biimleri ne olmu, nasl olmu, hangi

alarda, hangi tarihlerde, hangi olaylar yaanm? Hangi lkeler, hangi snrlar iinde
grlmler?
Btn bunlar, ayrntlaryla, yer ve zaman gsterilerek, ak ve seik olarak
anlatlyor mu Kuranda?
Kuran bilen ve akl banda olan kim bu soruya evet diyebilir?
- Evrendeki teki dnyalar? teki Gne sistemleri, teki galaksiler ve
bunlardaki yeler, oluumlar?
Kuranda bunlar da anlatlyor mu? Ak seik, ayrntl olarak bunlarla ilgili
bilgiler de veriliyor mu? Evrenin neresinde hangi yaam tr var, neresinde yaam
yok; aklanyor mu?
Btn bunlara da, insan akln MAN torbasna koymadka evet diyemez.
Geri Kuranda anlatlanlar da var. Ama efsanelerde olduu gibi.
Kssalarnn, yani yklerinin ou da, Tevrat kaynakl. Tevratnkilerse, o
toplumun, bu toplumun efsanelerinden alnma.
rnein evrenin nasl yaratld anlatlyor:
- Alt gnde yaratlm!
Tevratta anlatlan da bu.
Kuranda bu birka kez anlatlyor. Bir yerde, ayrntya bile giriliyor: zerine ivi
gibi akld bildirilen dalaryla ve iindekilerle birlikte DNYA, drt gnde
yaratlm. Anlalan dnyann yaratlmas, evrenin tmnn yaratlmasndan daha
zor olmu. nk, bildirildiine gre, dnya drt gnde yaratlrken, evrenin teki
kesimleri, tm yedi kat gkyle birlikte iki gnde yaratlm. Toplam, alt gn
ediyor.
Alt gn denirken ne anlatlmak istendii belli deil. Yine de gnle ilgili baka
konu nedeniyle bir aklama yer alyor. Ama elikili. nk, Tanr katndaki bir
gn, Meric Suresinin 4. ayetine gre, bizim bildiimiz yllardan elli bin yl
kadar; Hacc Suresinin 47. ve Secde Suresinin 5. ayetlerine greyse, yalnzca bin yl
kadardr. Hangisi doru?
Kuranda anlatldna gre, gk, direksiz durduruluyormu. yle yaratlm.
(Bkz. Rad Suresi, ayet 2; Lokman Suresi, ayet 10.) Gk tavan, yer yzne kmesin
diye, Tanr, onu tutuyormu. (Bkz. Hacc Suresi, ayet 65.) Bununla birlikte, Tanr
isterse, yani kullarn cezalandrmay dilediinde, gkten bir para koparp yeryzne
drebilirmi (Bkz. Tr Suresi, ayet 44; sr Suresi, ayet 92; uara Suresi, ayet 187;
Sebe Suresi, ayet 9.)
Gkten para koparlp insanlarn zerine indirilmesi ne demek? Gel de anla!
Bugnn insannn MANla saptrlmam mantna ve bilime smas
dnlemeyecek trden daha nice neler anlatlyor Kuranda. Gklerde cin-melek
kavgalar, hakkndan gelinmek istenen kimi cinlerin nasl talandklar, kimi

275

cinlerin de nasl zincire vurulduklar, cumartesi yasana uymadlar, geinmek iin

balk tuttular diye Tanrnn hilesine gelen kasaballarn nasl maymunlara evrildikleri
(sonuncusu iin bkz. Arf Suresi, ayet 163-166) ve daha neler, neler...
Ama btn bunlar anlatlrken, bilim yntemleri, bilim dallar, matematik, fizik,
kimya, biyoloji... de anlatlyor mu?
Arabistanda var diye deve gibi kimi hayvanlar anlatlyor. Ya dnyann teki
yerlerindeki hayvanlar? Arabistanda bulunan kimi bitkiler anlatlyor. Ya baka
yrelerde, baka lkelerde bulunan bitkiler?
Demek ki, evrendeki her ey yle dursun, dnyada her ey de anlatlm
deildir.
Ama yazk ki, Kuranda her eyin bilgisi vardr yutturmacas, inanrlara teden
beri alanagelmi ve birok geri kalmalarn temel kaynaklarndan biri olmutur.
Dnyamzdaki konularn tm yle dursun, yalnzca bir kesimine ilikin bilgiler
bile, ciltlerle kitabn alamayaca kapsamda olabilir.
yleyse, Kurann kendi iddias bile olsa, her eyin Kuranda anlatld doru
kabul edilemez. Hele, her eyin ayrntlaryla birlikle, ak seik anlatld, hibir
adan geree uymaz.
Gelelim ibadet konularna.
badet konularnn da tm, ayrntl biimde, ak seik anlatlm deildir
Kuran ayetlerinde.
Edip Yksel, oru demek olan savm szcn alyor, savmn ne demek
olduunu, yani oruun nasl tutulmas gerektiini slam ncesi Araplarn da bildiini
savunuyor ve sabahtan (oysa sabahtan deil, imsktan E.K.) akama kadar
yememek imemek ve cinsel ilikide bulunmamak anlamna geldii herkese bilinen
bir kelime niin aklansn? diyor. Demek ki, Yksele gre de, savm, Kuranda
aklanm deildir.
Kuranda savm yalnzca bir yerde, Meryem Suresinin 26. ayetinde geer; o da
herkesin bildii oru anlamnda deildir; susmak, konumamak anlamndadr.
Meryemin bana gelen anlatlrken yer alr. Ayetin anlam yle; (Meryem!) Ye,
i! Gzn aydn! nsanlardan birini grrsen, Ben Rahmana SAVM adadm; bugn
hibir insanla konumayacam de!
Demek ki savm burada, bilinen anlamyla oru deil; Mslmanlarn
bilmedikleri anlamyla konumamaktr. Herkesin bildii Kuranda savm diye
geerken, Abudllah bn Mesudun Mushafnda (Kuran derlemesinde) susmak,
konumamak demek olan samt (ya da sumt) diye geer ayn yerde. 3 imdi eldeki

F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 21/206.

276

Kurandan baka Kuranlar da m var? diyeceksiniz. Evet, baka MUSHAFlar

da var diyoruz. Bu Mushaflarn en nls de bn Mesudun Mushafdr. Bu arada
bunu da belirtmi olaym.
Savm, oru anlamyla Sryanicedir.4
Herkesin bildii oruun karlnda, Kuranda savm deil; ayn kkten treme
siyam geer. (Bkz. Bakara Suresi, ayet 183,187, 196; Nis Suresi, ayet 92, Mide
Suresi, ayet 89, 95; Mcdele Suresi, ayet 4.) Geer ama, ayrntlaryla, ak seik
anlatlmaz. Ayrntlar, hadis ve fkh kitaplarndadr.
Yani oru hakknda ayrntl bilgi isteyen kimse, bu bilgiyi Kuranda bulamaz.
Namaz konusundaysa, Kuranda hemen hibir bilgi bulunmaz:
- Be vakit namaz m?
Kuranda aka belirtilmemitir.
- Her vakit namazn ka rekt olduu mu?
Kuranda yok.
- Bir namazn nelerden olutuu, nasl klnaca m?
Kuranda yok.
Namaz karlnda geen, daha dorusu bu anlam verilen salat szlk anlamyla
dua demektir. Kimi Mslman dilci ve aratrmaclarn, bu arada Celaleddin
Syutinin aktarmasna gre, branicedir;5; Sryani kaynaklarna greyse,
Sryanicedir.6
Oru karlndaki szcn de, namaz karlndaki szcn de Sbilerin
dili olan Sryanice oluu ilgin deil mi? Aratrld zaman, daha baka anahtar
szcklerin de Sryanice ya da bu dilden geme branice olduu grlr.
Szn z: leri srld gibi, Kuranda her ey yle dursun, slamdaki temel
ibadetler bile ak seik ve ayrntlaryla anlatlm deildir.
Kuranda bir de, Elif lm Mim gibi Th gibi, Ysin gibi ne anlama geldii
bilinmeyen, tartlan harf ve szckler vardr (el hurufu-l-mukattaa). Bunlar da
Kurana baka kaynaklardan gemedir. rnein, Thnn Arapa olmadn
Mslman yazarlar da belirtirler: Bu szck, kimine gre, Habee, kimine gre
Nabatadr.7
Yani hangi yandan bakarsanz bakn, Kuranda yer alanlarn bile birou net
deildir. Kimi iyice aklanmamtr, kimiyse hi aklanmamtr.
4- Edip Yksel, slamn kurucusu sayd brahim Peygamberin, gk
cisimlerine ve putlara tapanlarla mcadele ettiini yazyor.

4
5
6
7

Aziz Gnel, Trk Sryaniler Tarihi, s.48.

Syuti, el-tkan, 1/182.
Gnel, ayn yer.
Syuti, ayn yer.

277

brahimin, slamn kurucusu olduunu, bir anlamda kabul edebilirim. Bir Sbi
peygamberi olduu ve slam da birok ibadetiyle Sbilikten kaynakland iin,
brahim, slamn da bir tr kurucusu saylabilir. leri srlen mcadeleye gelince.
Bu, Kurann iddiasdr. Ama Yksel ne denli ciddiye almaz grnse de, brahimin
gk cisimlerine tapnd yolunda da ipular bulunmaktadr. Bu, derginin ubat
saysnda, uzun uzun ve rnekleriyle anlatlmtr.
5- Edip Yksel, birok ayeti de gereksiz yere gsteriyor. Bunlarn kendisini
destekler, savn kantlar bir yan yoktur. Tersine, birou, bizim anlattklarmz
kantlar niteliktedir.

Sonu
Ne tr kar klrsa klsn, gerek ortada: slam, tmne yakn bir blmyle,
gk cisimlerine tapnmay iine alan SBLKten kaynaklanmtr. Bu kaynaktan
kimini dorudan, kimini de Yahudilik, Hristiyanlk gibi dinler araclyla almtr. Ve
kesinlikle, vahy eseri deildir. Yani, Tanr, gkten ve Muhammedi arac
(peygamber) klarak indirmi deildir.
Saak*
Nisan 1988, say 51
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-2, Sayfa 155-170)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 269-278)

* Turan Dursunun bu almas Eren Kutsuz imzasyla yaymlanmtr

278

SEN AMURDAN YARATTIK

EFSANELERDEN SLAMYETE

And olsun ki, biz insan szme amurdan yarattk. Sonra da onu nutfe halinde
salam bir yere yerletirdik. Sonra nutfeyi bir kan phts haline getirdik, derken o kan
phtsn bir inemlik et yaptk, bir inemlik etten kemikler yarattk, kemiklere de et
giydirdik. Ve sonra onu baka bir yaratk yaptk. Yaratanlarn en gzeli olan Allahn
an ne ycedir. (Mminn Suresi, 12-16. ayetler.)
slamn kutsal kitab Kuran ilk insann yaratln byle anlatr. Daha birok surede
ayn aklamay okuyoruz:
Hakikat, Biz onlar cvk bir amurdan yarattk. (Es-Sfft Suresi, ayet 11.)
O, insan bardak gibi nlayan kupkuru bir balktan yaratt. (Er-Rahmn Suresi,
ayet 14.)
Sd Suresinde ise, insann yaradlndan tedirginlik duyan eytanla Allah
tartyor:
Rabbin o mnazara zamannda meleklere demiti ki: Ben muhakkak amurdan bir
insan yaratacam. Artk onu tamamlayp ierisine de ruhumdan frdm zaman
kendisi iin derhal ona secdeye kapann. Btn melekler toptan secde etmilerdi.
blise gelince, o byklk taslam ve kfirlerden olmutur. Allah: Ey blis,
kudretimle yarattma secde etmekten seni men eden nedir? Bbrlendin mi? Yoksa
gururlandn m? dedi. blis: Ben ondan hayrlym. Beni ateten, onu ise amurdan
yarattn dedi. (Sad Suresi, 71-76. ayetler.)
Kurana gre, dem amurdan yaratlmtr, sonra onun kaburga kemiinden
Havva, sonra ikisinin birlemesinden Habil ile Kabil. yk uzar gider.

Stk, Luksor Tapnanda

Stk, dinine bal bir genti. Namazn, orucunu hi karmazd. mam hatip
mezunuydu. Btn amac daha da derinlemekti. Sleymaniyenin arka sokaklarnda
otururdu. Babas manifaturacyd. Geceleri, Kuran ve Hadis kitaplarn okurdu.
Merakl bir genti, felsefeyle ilgilenirdi. Btn dncesi, Msrda El-Ezherde
okumakt.

279

Babas sonunda kararn verdi. Elindeki avucundakiyle, Stky Msra yollayacakt.

Olu, orada okuyacak, lim olacakt. Dnyalar, Stknn olmutu.
Msr Stky bylemiti. Gezecek, grecek, aratracakt. Bir gn nl Luksor
Tapnan gezmeye balad. Elinde bir katalog vard. Sayfalarn kartrd. O ne? Ne
kadar ilgin bir kabartma resmiydi. Hemen altndaki yazy yutar gibi okudu:

Bir Msr rlyefinde Tanr Khnemu olarak tasvir edilmi

Kral Amonhotap III mleki arknda amurdan insan yaparken

Kral Amonhotap III olarak betimlenen Tanr Khnemuyu mleki arknda erkek
ve dii iki insan yaratrken gryoruz.
Stknn kafasnda birden imekler akt. Soluu kabartmann nnde ald. Aklna,
Kurandaki sureler gelmiti. Kuran ilk insann amurdan yaratldn sylyordu.
te, nndeki kabartmada, kz bal Msr tanrs Khnemu, bir mleki ustalyla,
amura biim verip insan yaratyordu. Hem de Kuran ayetlerinin iniinden yzyllar
ncesine ait bir kabartmayd bu. Allah Allah dedi.
Dncelere dald Stk. Acaba, eski alarn, dier uygarlklarnda yaratl ykleri
nasld? Tanrlara sormal diye dnd. Sonra kendi kendine kzd. Ne biim eyler
dnyordu. Msrda le sca ne kadar bunaltcyd. Gevedi. Luksor Tapnann
lo bir kesinde tatl hayallere brakmt kendisini. Birden silkelendi, aratracakt.
Stk, eski efsaneleri, mitoloji ve arkeoloji kitaplarn toplad. Durmadan okuyor, kitap
sayfalar arasndan tanrlar aryor, onlarla konuuyordu.

280

Zeus da amuru Kullanm

Ey yce tanr Zeus, in bakalm Olimpos Dandan. Yanna Prometheusu da al gel
bakalm. Byle baryordu Stk Olimpos Dana kar. Zeus da armt. Aada
bir demolu kendisine emrediyordu. Olacak i miydi? Vardr bir hikmeti diye
dnd Zeus. Prometheusu da yanna ald, merakla indi. nce sen anlat
Prometheus, anlat bakalm insan nasl yarattn?
Ey demolu, 2000 ylnn adam, anlataym dedi Prometheus. Falso vermemek
iin iyice dnd ve sze balad:
Babam Titan Giapeto, Zeus ile sava halindeydi. Aabeylerim Menezius ve Atlas,
gaddar Zeus cezalandrd. Ben savaa katlmamtm. Fakat Zeusu da hi sevmedim.
nk evrenin drt kesinde yaanan aclara tatszlklara kar ok ilgisiz davranrd
Zeus. Nefret ederdim ondan. Sonunda kararm verdim. Kendim gibi duygulu varlklar
yaratmalydm. Gzyalarmla topra amur haline getirdim ve yourdum. Bir insan
heykeli yaptm. Sonra bu heykele ruh verdim. lk lml yaratklar olutu bylece.
Ey Prometheus, neden amuru kullandn? diye sordu Stk.
Bilmem ki dedi Prometheus. Ben, nceki tanrlardan byle grdm. Byle terbiye
aldm. rnein, Zeus da byle yaratmt insan.
Onlar nereden bileceklerdi Stknn ne dndn? Kuran okumamlard ki?
Elindeki mitoloji kitabna bakt. Prometheus doru sylyordu. Hmla Zeus a dnd:
Sen anlat bakalm gaddar tanr, sen nasl yarattn insan?
Naml, anl Hephaistosu ardm hemen, bir para toprak al, suyla kartr
dedim. ine insan sesi koy, insan gc koy. Bir varlk yap ki, yz lmsz
tanralara benzesin. Koca Hephaistos, topal tanr hemen yapt dediimi. Bir kz
biimine soktu topra. Ses koydu iine. Ve Pandora adn koydu. te, byle yarattm
insan.
yice terlemiti Stknn karsnda Zeus. Koca Yunan tanrs, yalan syleyecek
deildi ya. M 8.yzylda yazlan Hesiodos destan da aynen yle anlatyordu olay.
Ey Zeus, insan yaratmak iin amurdan baka bir ey bulamadn m? diye sordu
Stk. rnein demirden veya tatan yaratlsa belki insann mayas daha salam olurdu.
Bizde det byledir dedi Zeus. Benden nce Marduk da byle yaratmt insan.

Smerlerdeki lk Har
Peki dnn bakalm yce danza diye emretti Stk. Bu sefer aklna Marduk
taklmt. Smer tanrsyd Marduk. Mezopotamyada yaard. Kitabna bakt. lk

281

Smer dnemine dayanan ve M 7. yzyla ait olan tabletler, 1914-1929 yllar

arasndaki arkeolojik kazlarda bulunmutu. Oluma tarihi drt bin yl ncesine uzanan
Smer Efsanelerinden Enuma-eli Destannda tanr Marduktan sz ediliyordu.
Sayfalar kartrd Stk. Kartrrken, Dicle ile Fratn birletii bereketli
topraklarda buldu kendini. Marduuuk diye bard. Marduk hemen gelmiti. Syle
derdini demolu dedi.
Olimposun tanrs Zeus senden sz etti. Anlat bakalm insan nasl yarattn dedi
Stk.
Bizim eski tanrlar yaptm ilerden dolay teekkr etmilerdi bana. Hallerinden
ok memnun olduklarn, ancak kendilerine hizmet edecek tanr nitelii tamayan bir
yarata ihtiyalar olduunu sylemilerdi. Bunun zerine ben de Eann yardmn
istedim. Topra Kingunun kanyla yourdum. lk insan meydana getirdim.
Bu kadar da benzerlik olur mu diye dnd Stk. Yoksa Marduk palavra m
atyordu? Kitabndan Enuma-eli Destann buldu. Okudu. Dier Smer destanlarn
da okudu. Hayret!.. Sadece Enuma-elite deil, Ullikumi, Sankhuniaton gibi dier
Smer efsanelerinde de yaratln ilk harc olarak amur kullanlmt. Marduka
teekkr etti. Kafam iyice atn sevgili Marduk dedi.
Marduk da armt. Kimdi bu demolu? Nasl olur da yce tanrlar sorguya
ekerdi? Zeus kendisine nceden haber vermiti. Aman, dikkat et, demiti. Bu Stk
dedikleri 2000 ylnn adam. Marduk, Ben de Aruruyu arayaym diye dnd.
Ne de olsa dayanmak zorundayz bu devirde. Ademoullar iyice aztt.

Glgamta da Yaratl amurdan

Stk okuyordu, srekli. Bir ara eline Glgam Destan geti. Daha nce okumutu.
Fakat yaratl asndan hi incelememiti. Okuyalm bakalm dedi kendi kendine.
Birden karsnda Aruru belirdi Stknn. Bulunmaz frsatt. Ey yce Aruru dedi
Stk, Bir inceleme yapyorum, tm tanrlara soruyorum, insan nasl yarattnz diye.
Aruru, hazrlklyd. Marduktan bilgi almt. Karsndakinin kl yutmayacan
biliyordu. En iyisi doruyu anlatmak, dedi ve balad konumaya:
Byk gk tanrs Anu -ki, kendisini ben yarattm- Uruk halknn ah ve figanlarn
dinlemiti. Beni ard. Sen dedi, beni yarattn, imdi de fikrimi yarat. Bunu duyar
duymaz, Anunun fikrini kalbimde yarattm. Ellerimi ykadm. Bir para amur
koparp yazya attm. Ve bu yazda, kahraman Engiduyu yarattm. amurdan

282

yarattm Engidu, demir gibi serttir. Btn gvdesi kllardan simsiyahtr. Kadn gibi
uzun salar vardr.
Doru sylyor diye dnd Stk. Glgam Destann hatrlamt. Fakat
imdiye kadar amur meselesi ilgisini ekmemiti. imdi, her ey kafasnda yerli
yerine oturuyordu. Bereketli topraklarn efsanelerinde ilk har amurdu.

nce Bcekten, Olmaynca amurdan

Acaba uzak diyarlarn tanrlar da insan amurdan m yaratmt? inliler ilgintir
diye dnd Stk. Bir de onlara bakalm. Kitaplar okumaya devam etti. in
efsaneleri blmn buldu. Tanr Pen-gudan bahsediliyordu. Pen-gu diye seslendi.
Zmrd Ankann kanadna binerek geldi Pen-gu.
Anlat bana yce Pen-gu diye sordu Stk. Sen nasl yarattn insan?
Ben ok kuvvetliydim dedi Pen-gu. Havay toprak ve yeryz olarak ikiye
bldm. Sonra ldm. Nefesimden rzgrlar, sesimden gk grlts, gzlerimden
gne ve ay, vcudumdan dalar, kanmdan rmaklar ve denizler, salarmdan
yldzlar, terimden de yamur meydana gelmi. Daha sonra ryen bedenimde
kaynaan bceklerden insanlar olumu.
Hah diye haykrd Stk. te imdi deiik bir yk buldum. Demek inliler
bcekten geliyorlar.
Daha bitmedi, sabrl ol, diye seslendi yce Pen-gu bilge bir tavrla. Ve devam etti.
Zamanla gkyznn bir blm denizlere derek insanl yok etti. Bunun
zerine tanra Ngho yenge elleriyle gkyzn yukarya kaldrd, denizleri yeniden
snrlarna itti ve amurdan yeni bir insan tr yaratt.
Hayret dedi Stk. Demek in tanrlar da insan amurdan yaratmlar. Penguya teekkr etti.

Tevrattan Kurana
Nereye al atmsa nne amurdan yaratl kmt. Evet, hepsi birbirinden kopya
ekmiti.
Acaba Tevrat ne diyordu? te bulmutu. Okudu:
Ve Allah dedi: Suretimizde, benzeyiimize gre insan yapalm/ Ve Allah insan
kendi suretinde yaratt, onu Allahn suretinde yaratt./ Ve Rab Allah yerin toprandan
Adam yapt ve onun burnuna hayat nefesini fledi ve Adam yaayan can oldu./ Fakat
adam iin kendisine uygun yardmc bulunmad./ Ve Rab Allah Adamn zerine derin
bir uyku getirdi ve o uyudu ve onun kaburga kemiklerinden birini ald ve yerini etle

283

kaplad./ Ve Rab Allah Adamdan ald kaburga kemiinden bir kadn yapt ve onu
Adama getirdi./...
dem ile Havvann ilk gnahlar ve cennetten kovulular ile devam eden bu
yaratl yks, hemen hemen aynen Kurana gemiti.

Neden amur?
Neden amur diye dd Stk. Kim bilir belki de atalarmz, kendilerine son
derece gerekli olan, tm ihtiyalarn karlayan su ve topraa zel bir nem
vermilerdi. Su ve toprak birleince amur oluyordu. Zaten gnmze dein gelen
byk efsaneler, soyut dnce sistemleri, Diclenin, Fratn, Nilin, ndusun sulak ve
bol amurlu topraklarndan yeermiti. Byk uygarlklar yaratan bu topraklar, zengin
efsanelere de yataklk etmiti. Bin yllar ncesi insanlarnn su ve topraa olan bu
kran borlarn anlamamak mmkn deildir.

Efsanelerde ve Kutsal Kitaplarda lk Har

Ellerimi ykadm. Bir para amur koparp, yazya attm. Ve bu yazda kahraman
Engiduyu yarattm. (Glgam Destan)
Bunun zerine ben de Eann yardmn istedim. Topra Kingunun kanyla
yourdum. lk insan meydana getirdim. (Smerlilerin Enuma-eli Destan)
Bunun zerine tanra Ngho yenge elleriyle gkyzn yukarya kaldrd,
denizleri yeniden snrlarna itti. Ve amurdan yeni bir insan tr yaratt. (in
efsanelerinden)
Kral Amonhotap III olarak betimlenen Tanr Khnemu mleki arknda erkek ve
dii iki insan yaratyor. (Msrda Luksor Tapnanda bulunan bir kabartmadan
gryoruz.)
Naml, anl Hephaistosu ardm hemen. Bir para toprak al, suyla kartr
dedim. ine insan sesi koy, insan gc koy. (Hesiodos Destanndan)
Gz yalarmla topra amur haline getirdim ve yourdum. (Prometheus
anlatyor) Bir insan heykeli yaptm. Sonra bu heykele ruh verdim. lk lml yaratklar
olutu bylece. (Yunan efsanelerinden)
Ve Rab Allah yerin toprandan Adam yapt ve onun burnuna hayat nefesini
fledi ve Adam yaayan can oldu. (Tevrattan)
And olsun ki Biz insan szme amurdan yarattk. (Kuran, Mminn Suresi, 1216. ayetler)

284

Hakikat Biz onlar cvk bir amurdan yarattk. (Kuran, Es-Sfft Suresi, 11.
ayet)
Ben muhakkak amurdan bir insan yaratacam. Artk onu tamamlayp ierisine de
ruhumdan frdm zaman kendisi iin derhal ona secdeye kapann. (Kuran, Sd
Suresi, 71-76. ayetler)

Ortadou Tanrlarnn Etimolojik Geliimi

Ortadouda eitli dnemlerde yaayan halklarn tanrlarnn adlar ilgin bir evrim
gsterir.
branilerde kh Yehova kh Elohim olur. Tevrattaki bu iki tanr ad Yehova ve
Elohann getii satrlara dayanlarak metin ayrlklar saptanm. Aramice elah
kelimesiyle Tevrattaki bu eloha kelimesi ncilde sann azndan, Eloi, eloi,
Lama sabachtani (Tanrm, tanrm. Beni niin braktn?) biiminde grlr. slam
ncesi Araplarda erkek tanr iin kullanlm olan ilah kelimesi de slamiyetten
sonra ufak bir gramer tretilmesiyle Allah olur. Kurann baz surelerinde yer yer
ilah kelimesine de rastlanr.
2000e Doru
3 Ocak 1988, yl 2, say 54
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-4, Sayfa 55-63)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 279-285)

285

ORUCUN KKEN: GNEE TAPMA

Btn yayn organlar ramazan mnasebetiyle ilaveler veriyor. Biz de onlardan geri
kalamazdk. Okurlarmza ne verebiliriz dedik. Ve orucun kkenini aratrdk. te
bizim ramazan ilavemiz:
brahim Peygamber, yldz grr, yldza, Tanrm der; Ay grr, Aya Tanrm
der. Gnei grr, Gnee Tanrm der. Bu gkcisimlerinden Gnei daha byk
ve daha parlak grnce, te Tanrm budur, bu daha byktr diye konuur. Ne var
ki Tanr dedikleri batnca, onlara Tanr demekten vazgeer. brahim Peygamber
nce yldzdan, sonra Aydan, en sonunda da Gneten vazgeer. Kurann Enm
Suresinin 76, 77 ve 78. ayetleri byle anlatr, brahim Peygamberin asl Tanrya
dnn.

Yedi Yldz ve 12 Burca Sayg

brahim Peygamberi Yahudiler, Hristiyanlar ve Mslmanlar paylaamaz. Al-i
mrn Suresi, Onun iin hanif ve Mslimdi der. bn Nedimin nl El Fihrist adl
eserinde Hanifler yle tantlr: Hanifler, brahimci (el brahimiyye) Sbilerin ta
kendileridir. (s.32.)
Sbilik nedir?
Sbiler, Ortadou ve slam kaynaklarna gre yldzlara tapyorlard. Yldzlarn
iinde de en bata, Ay ve Gne saylyordu. F. Rz gibi nl Kuran yorumcular ve
bn Hazm, ehrestani, Fadullah el mer gibi yazarlar bu gre benimserler.
Abdest, namaz, cenaze namaz, ftr bayram, kurban, hac, Kbenin kutsall gibi
inanlarn hepsi, yldzlara ve Gnee tapan Sbilikte de var.
Evet, iinde bulunduumuz ramazan aynda Mslmanlarn tuttuu oru da
Sbilikten geliyor. Mslmanlkta farz orular bir aydr. Bu ay da kimi zaman 29,
kimi zaman 30 gn eker. Sbilikte de aynen byle. bn Nedim, El Fihrist adl
eserinde, Sbilerdeki farz orucunun 8 Martta baladn belirtiyor. Bunun dnda 9
Aralkta balayan 9 gnlk bir oru da var. Aynca 8 ubatta balayan 7 gnlk bir

286

oruca ok nem veriyorlar. 16 ve 27 gnlk nafile orulara da deiniliyor (s.442445).

bn Hazm ise El Fasl adl eserinde Sbileri yle anlatyor: Yedi yldza ve 12
burca sayg gstermek gerektiini sylerler ve bunlarn suretlerini (resimlerini,
heykellerini) tapnaklarnda bulundururlar... Ramazan aynda da oru tutarlar.
Namazlarnda, Kbeye, El Beytl Harama dnerler. Mekkeye ve Kbeye sayg
gsterirler.
Bilindii gibi Kbe bir Gne tapna olarak yaplp kullanlmt. 956 ylnda len
nl slam hadisisi Mesd Mrucuz Zehep adl eserinde, yedi yldz adna yaplan
dnyann byk tapnaklarn sayarken, Kbenin de adn anar: El Beytl Haram
(Kbe), geen alar boyu eitli yzyllar iinde hep sayg grmtr, nk o Zhal
(Satrn) Evidir. Ne var ki gene Mesdnin verdii bilgiye gre, Gne tapnaklar
drtgen olduuna gre, Kbe de Zhal yldz iin deil, Gne iin yaplan bir tapnak
olsa gerektir.

Sbilerin, 5 vakit namaz ve 29 ya da 30 gn oru gibi ibadetleri de vard.

(bnul Verdi, Tetmmetl-Muhtasar F. Ahbaril-Beer, s.115.)

bn Hazm; Sbilerin bal olduklar din alar boyu yeryzndeki

Dinlerin en eskisidir. (bnul Verdi, ayn eser.)

287

Muhammed Peygamber de Sbi Olarak Tannyordu

Peygamberin arkadalarndan iki kii bir kadnla konuuyor:
- Haydi yr gidelim! dediler.
- Nereye? diye sordu kadn.
- Tanrnn elisine diye karlk verdiler.
- Haaa u kendine Sbi denilen kimseye mi? diye sordu kadn.
- Evet, ite o senin sylediin kimseye.
Baka hadisler de ayn gerei dorular.
Bu konunun Saak dergisinin 49. saysnda ok geni bir biimde yer aldn
belirtelim.
slamn yalnz inan ve ibadetleri deil, bu inan ve ibadetlerde kullanlan
szcklerin de ou gene Sbilik dininin temel dili olan Sryaniceden, Aramiceden
gelir. Allah, Rahman, Kuran, Furkan, kitab, melek, insan, dem, Havva, nebi, salat,
lem hep Sryanicedir. Ve bir szck daha Sryanicedir: Savm, yani oru.
Kurandaki temel ve anahtar szcklerin Sbilikten gelmesi bir gerei kantlyor:
slamn yapsn oluturan inan ve ibadet biimlerinin tmne yakn gnee tapma
arlkl Sbilikten kaynakland.

Oru ncekilere de Farzd

slam ncesi Mekkede Kurey Kabilesinde de oru vard.

(Buhr, es Sahh, Kitabus-Savm.)

slam ncesinin Mekkesinde, putataparlar diye adlandrlan bir topluluun

ibadetleri arasnda da oru vard. Bunu, Buhrnin yer verdii bir hadiste ide aka
gryoruz:
ie anlatyor: slam ncesinde Kurey, Are gnnde oru tutard... 1

1 Buhr, es Sahh, Kitabus-Savm/1.

288

Banda sorulmas gereken u:

- Putlara taptklar sylenen insanlar, oru tutarlarken hangi Tanr iin
tutuyorlard?
Hi kukusuz, yldzlar iin, en bata da Gne Tanr iin. Yldzlar ve Gnei
simgeleyen ve sonralar put diye nitelenen simgeler nnde. Elbet, asl ama da
varlna inanlan grnmez Tanrya yaklamakt. Buna Kuran da tanklk ediyor.
(Bkz. Zmer Suresi, ayet 3.) Tanrya yaklamak iin o zaman da araclar vard,
slamda da vardr. slamda olduu gibi, o zaman da, ibadetler, en son hedef olarak
Tanr iin yaplrd. Oru tutulurken de hedef, Gne Tanryd.
Bakara Suresinin 183. ayetinde, Orucun daha ncekilere de farz klnd
aklanr.
- Daha ncekiler kim?
- Daha nceki toplumlar.
- Hangi toplumlar?
- Aratrmalar unu ortaya koymutur:
Orucun en bata gelen kayna, ilk kayna: Gnee tapmadr.

Gnee Ayarl
Namaz gibi oru da Gnee ayarl: Gnein dnyay nlaryla aydnlatmak zere
bulunduu tanyerinin aarmasyla balanyor, batt zamana dein srdrlyor.
Tabii, gecenin ve gndzn aylarca srd yerler, kutuplar hesaplatlmam. O
alarda, Arabistandaki corafya bilgisiyle bu hesap nasl yaplabilirdi ki?
slam yenilikileri, imdi birtakm hesaplar yapyorlar. Alt ay gece, alt ay
gndz olan yerlerde ne yaplacak? zm yle:
Oru tutulabilecek en yakn yredeki gnlerin saat olarak uzunluklar esas alnp, ona
gre oru tutulabilecek. Ama ne Kuranda, ne de hadislerde buna cevaz var. Ayetteki
aklama ok ak: Orucun balangc, Kurann emrine gre tnayeri aarmadan nce,
sonu ise gnein batmas.
lahiyat evrelerden kutuplarda nasl oru tutulacana ilikin nass, yani ayet ve
hadis neden yok? diye sorulduunda, mekastla vesili, yani amalarla
aralar birbirine kartrmamak gerek biiminde bir karlk alnyor. Bu konuda
ayet ve hadisin bulunmamasnn da bir nemi olmad aklanyor. Bunu diyenler, u
soruya karlk veremiyorlar:
- Eer bir ibadetin vakti, vesailden saylyorsa ve bunun da bir nemi yoksa,
namazlar da vakitlerin dnda, rnein vakit gelmeden klnabilir mi?
Bu soruya evet diyebilecek hibir fkh bulunamaz.

289

Meksika Nere, Arabistan Nere?

Dr. smail Cerraholu, lahiyat Fakltesi Dergisinde yaymlanan Kuran Kerim
ve Sbiler balkl yazsnda gerei belirtiyor: Tarihi kalntlardan elde edilen
neticelere gre oru, eskiden beri insanln bir deti olarak grlmektedir.
Sbilerdeki orucu, bnu Nedimin Harran Sbilerine tahsis etmi olduunun zikri
yukarda gemiti.2
nsanlar, inan uruna a kalmaya, u bizi stan gne iin katlanmlar.
Yalnz Ortadouda m? Gnee tapmann geerli olduu birok yerde Gnee
ayarl bir oruca rastlanyor. Meksika nere, Arabistan nere? denecek, ama Meksika
yerlileri iinde bile oru var.
Kemalistler, dinlerin kkenini aratrrken karlayorlar bu gerekle; biz de
onlardan reniyoruz. Belgesi u nl Cumhurbakanl Arivinde. Arivdeki birok
belgenin kopyasnn 2000e Doru kitaplna girdii de biliniyor. Meksika
Maslahatgzr Tahsin Mayatepekin 1937 ylnda Atatrke gnderdii 14. raporun
bal yle:
... Mslmanla ait olduu sanlan hususlarn mslmanla Gne Kltnden
girdiine... dair mhim malmat ve izahati havi rapor. 3
Bu raporda, orucun da iinde bulunduu ibadetlerin, Gne Kltnden slama
girdii, bir bir anlatlm.

Artk Giriin Karlarnza

Bakara Suresi, 187. ayeti okuyoruz. Oru gecesinde, kadnlarnza cinsel
yaklamanz size helal klnd. Onlar sizin iin giysidir, siz de onlar iin giysisiniz.
Tanr anlad ki nefsinize yeniliyorsunuz. Ramazan gecelerinde, kadnlarla cinsel
birlemede bulunma yasana aldrmamlar, bu ii yapmlard. Aralarnda Tanrnn
zel szcsnn, yani Peygamber Muhammedin en yakn arkadalar da vard.
rnein daha sonra halife olan Hattabolu mer. O mer ki kimi szleri sonradan
Tanr tarafndan birer ayet olarak onaylanmtr.4 mer yasa iner de o yasak
kaldrlmaz m? Nitekim, kaldrldn gryoruz yasan. Yani bu olay zerine
Tanrnn, durumu anlad, yasa kaldrd ve oru gecelerinde kadnlarnza
cinsel yaklamanz helal klnd dedii, bununla da kalmad, Artk imdi giriin
kadnlarnza! diye buyurduu bildiriliyor.5
2
3
4
5

A lahiyat Fakltesi Dergisi, 1962, c.X, s. 103 vd.

Saak dergisi. ubat 1988, say 49. s.l8.
Syuti, el-tkan, 1/42.
Olay grmek iin bkz. Tefsirler, rnein F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 5/104; Taber, Camil-Beyn, 2/95-97; Celaleyn,
1/27; Tefsirun-Nesef, 1/95. Hadisler, rnein Ebu Davud, Snen, Kitabus-Savm/1, hadis no. 2313-2314; Sahh-i
Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi, 1939, 6/318. Ayrca Syuti, Lbabun Nukl Fi esbbin-Nzl, Celaleyn
Tefsirinin kenar, 1/36-38.

290

Soru udur:
Ora, ilahi bir emir olarak kabul edilmektedir.
Oysa Meksikadan ine kadar tektanrl dinlerin ncesinde de Gnee tapanlar, gn
doumundan batmna kadar oru tutuyorlard. O zaman bu ibadet nasl aklanyor?
Gene bir ilahi emirle mi?

Peygamberin Hayatnda 8 Ramazan Var

570te ya da 571de dodu. 632de ld. 40 yanda da Tanryla insanlar arasnda
araclk grevi aldn aklad. 61-62 yllk yaam ve 21-22 yllk Tanrnn zel
szcl iinde, topu topu 8 slam ramazan var.
Peygamberin yaamndaki ramazanlar:
1- Hicri 1 ramazan 2= Miladi 26 ubat 624. Oru buyruu
2- Hicri 2 ramazan 3= Miladi 15 ubat 625. Oru buyruu
3- Hicri 3 ramazan 4= Miladi 4 ubat 626. Oru buyruu
4- Hicri 4 ramazan 5= Miladi 24 Ocak 627. Oru buyruu
5- Hicri 5 ramazan 6= Miladi 14 Ocak 628. Oru buyruu
6- Hicri 6 ramazan 7= Miladi 2 Ocak 629. Oru buyruu
7- Hicri 7 ramazan 8= Miladi 22 Aralk 630. Oru buyruu
8- Hicri 8 ramazan 9= Miladi 12 Aralk 631. Oru buyruu
Peygamber, 53 ya da 54 yanda oru buyruunu alm. 632 ylnn ramazan ayna
varmadan lmtr. 9. ramazan orucunu yaamadan. Bu aya daha 5.5 aya yakn bir
zaman varken. Hicri 13 Rebiulevvel 11= Miladi 8 Haziran 632 gn.
Grlyor ki Muhammed Peygamberin ramazanlar hem 8i gemiyor; hem de k
aylarna rastlyor. Gnler ksa.
2000e Doru
16 Nisan 1989, yl 3, say 16
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-4, Sayfa 64-70)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 286-291)

291

SLAM ULEMASI YZYILLARDIR TARTIIYOR

Caferi, 12 mam mezhebinin temel hadis kitaplarndan saylan El Usul Min El

Kfinin Tahrandaki El Mektebe El slamiyye tarafndan yaymlanan l. cildinin
beinci basksndan, u anda slam leminin elinde bulunan resm Kuranda fazlalklar
ve eksiklikler olduu sylenmekte (derleyen Ska-tul-slam Ebi Cafer). Muhammed
bin Yakub bin shak El Kelini El Radayi, Hicri 329 ylnda vefat etmiti.
Muhammed Bakar El Behdud ve Ali Ekber El Iffad isimli kiiler El Kfiyi dzeltip
elyazmasyla sunarlar.
Aada Gngrenin kitabndan yaptmz alnty aynen geiyoruz:
(...) Peygamberimizden sonra Halife olan Hz. Ebubekir, Hz. mer, Hz.Osman ve
dier sahabiler Kuran Kerimi deitirmiler, tahrif etmiler. Gya esas Kuran-
Kerimde Hz. Ali hakknda ayetler varm. Onlar Kurandan karamlarm. Gerek
Kuran Kerim Hz. Alinin ve evlatlarnn elinde imi. O da 12 mam ile birlikte
kaybolmutur. Bu imam gnn birinde Mehdi olarak tekrar gelecekmi. Hakiki
Kuran- Kerimi de birlikte getirecekmi... Dolaysyla bugn Mslmanlarn elindeki
Kuran, hakiki Kuran deilmi.
Fatmann Kuran Bizim Kuranmzn Misliymi
Ebi Yaserden rivayet edildi:
Cafer Sadk alleyhisselam -Ebu Abdillah- yanlarnda hepsini iinde toplayc bir
Kuran bulunduunu, bunun sayfalar birletirdii takdirde Hz. Peygamberin kulac ile
70 kula olduunu syledikten ve Cifre ait baz eyler anlattktan sonra Hz. Fatmann
Kuranndan sz etti.
Ravi dedi:
Fatma Mushaf-Kuran nedir? dedim.
Cafer Sadk alleyhisselam buyurdu:
O Fatma aleyhisselamn mushaf bir Kurandr, mushaftr. O sizin Kurannzn
mislidir. Allaha yemin ederim ki Onda sizin Kurannzdan bir harf bile yoktur. 1
Cafer Sadk alleyhisselam buyurdu:
Cebrailin Hz. Muhammede (S) getirdii Kuran 17 bin ayettir. 2
1 78/El Usul Min El Kfi, c.l, s.456.
2 El Kfi, c.2, s.634.

292

Elimizdeki Kuran- Kerimin alt bin alt yz ksur ayet-i Kerime olduunu
dnrsek ne demek istedii daha iyi anlalr. Ksacas bu, 10 bin ayetin
kaybolduunu, Kurandan karldn iddia etmektir.
Salim b. Seleme dedi:
Bir adam Cafer Sadk aleyhisselama baz eyler okudu. Ve Kurandan baz harfler
-eyler- okuduunu duyuyordum. Fakat halkn okuduu gibi deildir dedi.
Ebu Abdillah -Cafer Sadk- aleyhisselam buyurdu:
Bu okuyuu brak, halkn okuduu gibi oku. Ta ki Mehdi kim oluncaya, Mehdi
zuhur edinceye kadar... Mehdi aleyhisselam kim olunca -ayaa kalknca, duruma
hkim olunca- Allahn kitabn kendi asli snn iinde okur ve Ali aleyhisselamn
yazd Kuran ortaya karr.
Ve Cafer Sadk aleyhisselam devam etti:
O Kuran, Ali aleyhisselam hak kendisinden fari olduktan sonra yazd ve kard.
Ve halka yle dedi: Allahn Muhammede indirdii kitab ite budur! Ben onu iki
levhada topladm, cem ettim.
Halk Ona O bizim yanmzdaki u toplayc -cmi- dir. Kuran ondadr. Senin
dediin Kurana bizim ihtiyacmz yok! dediler.
Banun zerine Ali aleyhisselam buyurdu:
Evet, Allaha yemin ederim ki Onu -bendeki gerek Kuran- bugnmzden sonra
ebediyen gremeyeceksiniz. Benim zerime den, onu topladm zaman okumanz
iin size haber vermektir.3
El Kfinin birinci cildinin 441. sayfasnda konu bal yledir:
Bab: Kurann hepsini imamlardan baka kimse toplamad. mamlar btn ilimleri
bilirler.
Ebu Cafer aleyhisselam buyurdu:
nsanlardan hibir kimse, Kuran Allahn inzal eyledii -indirdii- gibi topladn
iddia edemez. Ancak iddia eden yalanc olur. Kuran Allahn indirdii gibi toplayan
ve koruyan ancak Hz. Ali aleyhisselamdr ve ondan sonra gelen imamlardr. zerlerine
selam olsun.4
Ebu Cafer aleyhisselam buyurdu:
Hi kimse Kurannn ve btni ile birlikte yannda bulunduunu iddia edemez,
vasilerden -imamlardan- baka!..
Fasll Hitab Fi sbat- Tahrif-i Kitab- Rabbil Erbab
Kuranda eksiklik ve fazlalk bulunduuna dair iddialar sadece El Kfi gibi temel
ii kitabnda deil, onlara ait daha birok eserlerde de ayn aslsz iddialar
tekrarlanmtr.
3 El Kfi, c.2, s.633.
4 El Kfi, c.1, s.441.

293

te bunlardan bir tanesi de Hicri 1320de len Mirza Hseyin Nuri Ettabarsnin
kitabdr. Kitabn ad Fasll Hitab Fi sbat- Tahrif-i Kitab- Rabbil Erbabdr.
Trkesi: Allahn kitabnn tahrif olduunu ispat etme hakknda tafsilatl hitap...
Bu kitap randa Hicri 1389da, 15 yl nce baslmtr.
Bu kitapta eitli asrlarda yaam ii limlerinin szlerinden deliller toplayp
Kuran- Kerimin tahrif edildiini ispatlamaya allmaktadr. Kuran- Kerimde
eksiklik ve fazlalk bulunduunu kendince belgelerle ispatlamak istemektedir.
Batan sona sapk, yalan ve irkin iddialarla, Kuran- Kerime iftiralarla dolu olan
bu kitabn yazan Muhammed Nuri Ettabars, Hicri 1320de Necefd ld. Cenazesini
Necefde Mehedde El murtadavi binasna, en muhterem mevkiye defneylediler. iiler
dirisine olduu gibi, lsne de byk hrmet ve sayg gsterdiler...
te Kuran- Kerime bu derece ar iftiralar eden Muhammed Nuriye Hmeyni
kitabnda rahmet okuyor, onun adndan sayg ve rahmetle sz ediyor. Yani Hmeyni,
Kuran- Kerime en adi iftiralar yapan ve bunu alenen bir kitapta toplayan Mirza
Muhammed Nuriyi tenkit etme, onu yalanlama, onun dinden ktn syleme gibi bir
davrana girmesi gerekirken, ona rahmet okumas, onu sayg ve rahmetle anmas,
zmnen onu tasdik eylediine iaret saylmaldr. Sadece takiyye olarak, yani Ehli
Snnetin nefretini zerine ekmemek iin, ak vermi olmamak iin, skt
etmektedirler. Sktun ikrar ve tasdik anlamna geldiini bilenler iin Humeyni ve
mollalarn gerek inanlarn kefetmek pek zor deildir...
ran slam Cumhuriyeti Anayasasnn hazrlannda Kuran- Kerimden neden
yeteri kadar kaynak gsterilmediini imdi daha kolay anlamaktayz.
Neden kendilerine Ayetullah -Allahn ayeti- sfatn verdiklerini de imdi daha iyi
anlyoruz. Kuran- Kerimdeki ayet-i kerimelere tahrif edilmitir gzyle baklnca,
baka trl ayetler bulmak ihtiyac tabii olarak domu oluyor anlalan...
Kuran- Kerimde Mslmanlar arasnda sava yaplmamas konusunda birok
ayet-i kerime bulunmasna ramen, be yldan beri Mslman Irak ile srarla savaa
devam etmesinin temel sebebini de imdi daha iyi anlamaktayz. nk onlara gre,
Kuran tahrif olmutur, Irak da Mslman deildir...

Humeyni de Kuran Kerimin Tahrif Edildiini ddia Ediyor

Yce kitabmz Kuran- Kerimin tahrif edildiini iddia eden, mukaddes kitabmza
iftira eden kimselerin bu irkin iddialarn reddetmeyen, aksine o iftiralar rahmetle
anan Humeyni, st kapal olarak bizzat kendisi de ayn iddialara katlmaktadr. Evet
Humeyni Kuran- Kerimin deimi olduunu, birtakm ayet-i kerimelerin Kuran-
Kerimden karlm bulunduunu dolayl olarak aynen iddia etmektedir.

294

mam Humeyni aynen yle diyor:

Allah Resul- Ekremi insanlar arasnda hak ile hkm versin ve hevasna tabi
olmasn diye, dnyaya Halife tayin etti. Ve Allah Resul- Ekreme vahiy ile
insanlardan kimi kendi yerine Halife tayin edecei kimse hakknda inzal eylediini
tebli eylemek zere. Onunla vahiy ile konutu. Bu emrin hkm gereince
emrolunana uydu. Ve Emirlmmin Ali aleyhisselam hilafet iin tayin eyledi. O bu
greve akrabas olduu iin veya kahramanlndan dolay veya byk hizmetlerinden
dolay semedi. O sadece Allahn emri olduu iin seti.
Humeyni, El Hkmet El slamiye, s.42-43.

2000e Doru
5 Haziran 1988, yl 2, say 24
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-?, Sayfa ?)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 292-295)

295

TEK YOL DUA

Babakann sz deil, bir hadis: Ey Tanr!.. Gnahtan ve bor yk altnda

kalmaktan sana snrm! Mslim ve Buhr naklediyor bu duay. Babakann sz
ise yle: Allahn yardmyla enflasyon decek. (23 Mart tariki gazeteler.) u dua
da Babakann kardei, ekonomi ilerinden sorumlu Devfta Bakan Yusuf Bozkurt
zala ait: nallah dar boazdan klacak, inallah hibir firma batmayacak, inallah
enflasyon ekilecek. 16 Mart tarihli Hrriyet, Bakann szlerini spot olarak veriyor.
Haberin bal ise yle: Birader zaln Umudu Allahta
nallah iiler bir maceraya srklenmez, grevi kullanmadan haklarn alrlar. Bu
da alma Bakan mren Aykutun grev duas oluyor. ilerin yemek boykotu
karsnda Babakan yle konumutu: Allahn verdii nimetler reddedilmez.
Gazeteci, Babakana iki Trk sporcusunun Belikada msabaka srasnda tekbir
getirmeleri konusunu soruyor. Cevap: Seyirciler mi tekbir getirmi, sporcular m?
Tekbir getirmek mahzurlu mudur? 23 Mart tarihli Gne gazetesin spor sayfasnda
Galatasaray ve Beiktan golcleri Tanju ve Ali camide dua ediyorlar. Balk:
Golclerin gol duas.
Tercman gazetesinin Filistinlileri ve Afganlar desteklemek iin yrtt dua
kampanyasn unutmamak gerekiyor. Yeilay derneinin sigaray brakma kampanyas
dolaysyla yaymlad dual yazlar geni bir literatr oluturuyor.
Bir de Turizm duas var. Turizm Bakanlnn da katklaryla kurulan Turizm
Gelitirme ve Eitim Vakf TUGEVin Mtevelli Heyeti getiimiz gnlerde bir
vakf duas benimsedi. Bakanlarn, bakanlklarn ve kurumlarn bu yndeki dank
almalar yerine, Diyanet leri Bakanlnn her kurum iin uygun birer dua
oluturmas gibi kestirme bir yol niin tutulmaz, anlamak mmkn deil.
Emel Saynn syledii u nl Yadr Mevlam Su arks ise, stiklal Marmz
glgede brakan bir ikinci mill mar haline geldi.

296

Silahl Mdahale Duas Yok mu?

Ekonomiden futbola, grevden turizme, baarsndan cinsellie kadar, dualar
toplumsal yaamn her alanna alabildiine girmi. Devletin zirvelerinden her frsatta
dualarn dkld bugnk koullarda. 2000e Doru slami kaynaklar titizlikle
tarayarak dua konusunu aratrd. Sayfalarmzda phesiz turizm duas, grev
duas, enflasyon duas vb. yer alamayacak. nk slamn ortaya kt ada bu
konular henz gndemde yok. Silahl mdahale duas da yok. Ancak, benzetme ve
yorum yoluyla yetkililer gerekli grdklerinde yeni dualar retmekte sknt
ekmeyecekler. Yusuf Bozkurt zal, bugn hep inallah diye konuuyorsunuz?
diyen gazeteciye u cevab vermiti: Allahn yardm olmadan hibir ey olmaz.

Yalvarsnlar Diye
ncelikle Enm Suresinin 42 ve 43. ayetlerini hatrlamakta yarar var: ... Onlar
-yalvarsnlar diye- darlk ve skntya sokmutuk. Hi deilse onlara iddetimiz
geldiinde yalvarp yakarmal deil miydiler? Lkin kalpleri katlat, eytan da
yaptklarn onlara gzel gsterdi.
Dua konusunda eitli kaynaklarda deiik tanmlar yer alyor. rnein, Prof. Dr.
Sedat Veyis rnek ilkellerdeki dua hakknda unlar yazyor: Dua, basit haliyle
yce kudretlerin yardm ve merhametini kazanmak iin, kiinin iinde bulunduu
duruma gre o anki sesleniidir. Ancak bugn, devleti sarmakta olan dua yneliini en
iyi aklayan tanm herhalde slam Ansiklopedisindeki. yle: Kulun, tm umutlar
krldktan sonra Tanrya snp yalvarmas ve Onu TEK YARDIMCI tanmasdr.

Cinsel Birleme ve Alk

bn Abbas anlatyor: Peygamber unlar syledi: Bir kimse karsyla cinsel
birleimde bulunaca srada; Bismillahi allahmme cennibni eytane ve cennebieytane m rezakn: Tanrnn adyla balarm. Ey Tanr! Beni eytandan uzaklatr!
eytan da bize verecein eyden (ocuktan) uzaklatr! derse, sonra ikisi arasndaki
olayda takdir gerekleirse, aralarndaki ilikinin bir ocukla sonulanmasnn yazgs
ortaya karsa, o ocua, eytan hibir zaman zarar vermez. Hadis byle sylyor.

297

Cinsel birleme srasnda okunacak.

Alk gncel. Giderek de gncelleiyor. Kendini asanlar, bu yzden yklan yuvalar

gazete sayfalarndan eksik olmuyor. Hadis, Hazreti Muhammedin bu konuda yle
dua ettiini sylyor: Allahm! alktan sana snrm; o, insan koaklayan ne fena
arkadatr.

Erkek ocuk Dourmak in

erhl Mefatihde buyrulmutur ki;
- Bir kimsenin hatunu ykl iken elini zevcesinin kam zerine koyup:
BSMLLAHL EHADS SEMAD, ELLEZ LEM YELD VE LEMY-LED,
ALLAHMME SEMMEYT MAF HZEL BATN MUHAMMED BSM
MUHAMMED SALLALAH ALEYH VE SELLEM diye ol karndaki ykl ocuk
erkek doa dedikten sonra u misaller sralanr:
Kii hatununun sa yanna yatsa ol haysiyet ile ki sras arka zere erkek ann
sana dp avret erkein soluna de.
Cinsel iliki mrad edince erkek sa yanndan kalkp maberet etse ol ilikiden
Allahn izniyle erkek ocuk hasl olur demiler.
Hatun, ay halinden pk olup gust ettii gnde iliki vaki olsa andan olan hasl ola.
Kezlik be gne dek herhangi gnde iliki kurarsa, olan ola ve beinci gnden
sonra ta sekizinci gne dek herhangi gnde iliki vaki olursa ondan kz doar Allahn
izniyle.

298

Czzama, Akrep Sokmasna Kar

Resl-i Ekrem yle dua ederdi: Ya Rabbi (bedene rz olan) beras illetinden, akln
zevalinden, czzamdan ve kt hastalklardan sana snrm! Hastane cretlerinin
dayanlmaz dzeye karld bugnlerde belki bu dua daha ok dikkat ekecektir.
Aslnda salk konusunda ok dua var slamda. zellikle ylan ve akrep sokmasna
kar dualar geni yer tutuyor. Hadis, Peygamberin arkadalarndan Ebu Said elHudrinin akrep tarafndan sokulmu bir kabile reisini tedavi ediini anlatr. Ebu Said
tedaviyi Fatiha Suresini okuyarak yapmtr. Reis lmekten kurtulm, ipinden
kurtulmu hayvana dnmtr. Baka bir hadiste, Peygamberin ylan ve akrep
sokmalarn okuma ve fleme yoluyla tedavi etmeye izin verdii belirtiliyor.
Geri Sayn Cumhurbakan dinimizde okuma fleme yoluyla tedavinin
bulunmadn, bunlarn sonradan uydurulduunu birok kez sylemilerdi, ancak
yanldklar anlalyor. Hem okuyup fleyerek tedaviye, hem de bu tedavi karlnda
cret alnmasna ilikin birok hadis var.
Ebu Said, kabile reisini tedavi edince, sz verilen koyun srs kendisine verilir.
Sry aralarnda paylamadan nce gidip durumu Peygambere anlatrlar. Peygamber
Ebu Saide iltifatta bulunur sonra zmn aklar: yi yapmsnz. imdi,
koyunlar paylatrn. Ve sizinle birlikte bana da bir pay verin. Buhr bu hadisi
aktardktan sonra Peygamberin, dua ile tedavi karsnda cret alnabileceini
anlatmak iin yle dediine yer veriyor: Karlnda cret aldnz grevlerin
cretleri iinde en hakl olan, Tanrnn Kitab (Kuran) karlnda aldnz
crettir.
Gene akrep konusunda bir hadiste Ebi Hreyrenin yle anlatt aktarlyor:
Peygamberin huzuruna akrep sokmu biri getirilmiti. Onu grnce Peygamber yle
konutu: Eer, yaratt eylerin errinden Allahn TAM OLAN KELMELER
(szleriyle, ayetlerle) snrm (Ona)! demi olsayd, bunu akrep sokmazd ya da
soksa bile zarar vermezdi.

Haset ve Vesvese
Sarln okunarak iyiletirildiini gene hadisten reniyoruz. mm Seleme
Rediyallhu Anhdan rivayete gre, Sallallhu aleyhi ve Sellem mm Selemenin
odasnda yznde sarlk eseri bulunan bir kz ocuu grmekte: Bu kzcaz
okutunuz, buna nazar demitir, buyurmutur. Sadece sarlk asndan deil, srekli
kendisinin kskanldndan, muhaliflerinin hasetten atladndan yaknan Babakan
iin de bu hadisin uyarc olaca dnlebilir.

299

Haset konusunda ayrca bir de ayet var: Ey Muhammed! De ki: Hased ettii zaman
hasedinin errinden, dmlere nefes eden byclerin errinden, bastrd zaman
karanln errinden, yaratklarn errinden tan yerini aartan Rabbe vesvese sorunu ise
snrm! (Felak Suresi) Ns Suresinde ise yle yer alyor Ey Muhammed! De ki:
nsanlardan ve cinlerden ve insanlarn gnllerine vesvese veren o sinsi vesvesecinin
errinden, insanlarn Tanrs, insanlara Hkmran ve insanlarn Rabbi olan Allaha
snrm!

ldrmaya Kar
SHP Genel Bakan nn, geenlerde zal ldrd deyince, 2000e Doru
hadisleri aratrd. nk yoksulluktan, umarszlktan akln yitirenler vard.
ldranlarn iyiletirilmesinde duann oynad rol hadiste yle anlatlyor: Temin
oymandan Salt Olu Hricenin amcas (lka) Peygambere gelip mslman oldu,
sonra dnp gitti. Peygamberden ayrldktan sonra gittii yerde, bir kabileye urad.
lerinde zincire vurulu deli bir adam vard. Bu adamn ailesi gelip Hricenin
amcasna: Bize gelen habere gre, sizin u sahibiniz (Peygamber) hayrl ey getirmi
(Tanrdan). (Byle bir kimsenin inann olarak) sen de hastamz tedavi edebilecek bir
ey (bir dua filan) var m? diye sordular.
Hricenin amcas (yeni Mslman) anlatyor: (Bavuru zerine) ben de Fatiha
Suresini okuyarak tedavi ettim adam. Adam iyileti. Bana 100 koyun verdiler. Ben de
Peygambere gelip durumu anlattm. Peygamber: Yalnzca bu mu? ya da Baka bir
ey syledin mi? dedi. Ben Hayr! deyince yle syledi: Al (ye o verilenleri)!
Yaamma ant ile sylerim ki, batl bir rukye karlnda bir ey alp yiyen bir yana,
sen kesinlikle, hak olan bir rukye (hak olan ayetleri okuyup fleme) karlnda bir
ey alp yemi olursun!

Arlara Kar
Arlarn giderilmesi iin okunmas gerekli dualar aklayan hadisler var. Ebu-s
Olu Osman, mslman olduu gnden balayp sren, vcudunda srekli duyduu bir
ardan gelip Peygambere yaknd. Peygamber de ona unu syledi: Vcudunda
duyduun arnn yerine elini koy ve kez; Tanrnn adyla, yedi kez de,
bulduumu, karlatm rkn, kt durumlarn errinden Tanrya ve Onun
gcne snrm de! Ayn konuda Aienin anlatmna dayanan hadisler bulunuyor.

300

Bu hadiste ise, Hazreti Muhammedin bizzat dua ile ar tedavisi yapt anlatlyor.

Fel ve Yaralanma
Seleme bin Ekva Radiyallah Anhten yle dedii rivayet olunmutur: Hayber
gn ben baldrmdan arca vurulmutum. Hemen Nebi Salllah Aleyhi ve Seleme
geldim. Reslullah defa nefes etti. O saatte ar ve strap hissetmedim. Hadisler
sadece yaralanmalarn deil felcin de dua ile tedavi edilebildiini aklyor.

hmalcilik
Ancak, btn bu dua ile tedavilerde ihmalci davranmamak, belirtilen usul ve
biimlere sadk kalmak gerekiyor. te Osman Olu Ebnn bana gelenler bu
bakmdan da retici oluyor. Osman Olu Ebn, Peygamberin yle dediini, Affan
Olu Osmandan iittiini anlatyor: Bir kul, her gn sabaha girerken ve her gecenin
balangcnda kez yle derse, ona hibir ey zarar veremez: O Tanrnn adyla
balarm ki, Onun adyla birlikte bulunurken, ne yerde ne de gkte bir ey insana zarar
verebilir.
Bu hadisi aktaran Ebn felce yakalanyor. Bir adam, madem ki, bu dua
okunduunda insana bir ktlk gelmez, nasl olmu da bu adamn bana byle bir
durum gelmi dercesine, Ebna bakyor akn akn. Ebn bunu fark edince yle
sylyor: Hadis aktardm gibidir ve dorudur. Ama ben fel olduum gn, hadiste
anlatlan duay, tanr benimle ilgili kaderi uygulasn diye okumamtm! Ebu
Davuddaki metinde ise hadis biraz daha farkl anlatlyor, yle: Kim bu duay
gecenin balangcnda kez okursa, sabah oluncaya dek onun bana bir bel gelmez.
Kim bu duay sabahleyin kez okursa, akam oluncaya dek bana bir bel gelmez.

zntl Durumlar
Geri imdi enflasyon, asker mdahale tehlikesi, grevler vb. baka konularda
dnmeyi zorlatryor, ama u duay hatrlatmak iktidar sahipleri iin yararl olabilir.
Hadiste belirtildiine gre Hazreti Muhammed yle dua ederdi: lah! Fena huylar ve
amellerden, nefsan arzulardan da Sana snrm.

301

Zamlara kar

ocuumun ayakkabs delik ve ay sonunu nasl getireceim diye skmayn

cannz. zntlerden kurtulmak iin yaplacak dua yle: badete layk hibir ilah
yoktur; ancak ezamet ve vekar sahibi Allah vardr. badete layk hibir ilah yoktur
Ancak Ar- Azam sahibi Allah vardr. badete layk hibir ilah yoktur; ancak gklerin
ve yerin shibi ve ar- kerimin mliki Allah vardr.

Kkrtmalar
Allahm! Kulamn, gzmn, dilimin, kalbimin, fercimin errinden Sana
snyorum. (Fercimin szc cinsel organmn anlamna geliyor.) Bu dua
iktidardan ok basnmz iin uygun debilir. Bu konuda iktidar iin bir dua
aranacaksa Mminn Suresinin 97. ve 98. ayetleri akla gelir. De ki; Rabbim!
eytanlarn kkrtmalarndan Sana snrm! Rabbim! Yanmda bulunmalarndan
Sana snrm!

Horoz ve Merkep
slamda dua, yaamn her alann, insann her eylemini kapsyor. Dua szc
Kuranda 20 kez geiyor. Ayrca dua niteliinde ayetler var. rnein hora tt veya
eek anrd zaman da dua okunmas isteniyor. lgili hadisin aklamas Kmil
Mirasda yle yaplyor: Horoz sesinin gzellii karsnda merkep avaz da o derece
irkindir ve istiazeye layktr. Ebu Muselisfehnnin Tergibinde Ebu Rfiden
tahricine gre Reslullah Sellllah ve Sellem, merkep eytan grmedike anrmaz.
Merkep anrnca siz Allah tealy zikredin, bana da salavt getiriniz! buyurmutur.

302

Eek anrmasna kar.

Horoz terken Tanrdan dilekte bulunulmas tleniyor. Dilekte bulunmana biimi

serbest braklm. Eek anrmas srasnda esas olarak besmele ekmek gerekiyor.
Ayrca Felak ve Ns Sureleri okunabiliyor.

Doal Olaylarda Dua

Yeni ay (hilal) grndnde Peygamberin yle dua ettii anlatlyor:
Ey Tanr! Bu ay bize uurlu yap. man, esenlik ve slam iinde bulunmay kl!
Yel ve yamur karsnda okunmas tlenen dualar konusu hadislerde geni yer
tutuyor. Bu konudaki bir hadis Peygamberin karlarndan ienin anlatmna
dayanyor. ie yle anlatyor: Peygamberi, kk dilini greceim biimde
glerken hi grmedim. O yalnzca glmserdi. Peygamber bir bulut ya da yel
grdnde, etkilendii yznden belli olurdu. Sordum: Ey Tanr Elisi! Herkes bulut
grnce yamur yaar umuduyla sevinir. Oysa sen bir bulut grdnde, senin
yznde honutsuzluk belirtisi gryorum. Anlatt: ie! Grdm bulutun, yel
(rzgr, frtna) ile cezalandrlan bir topluma (burada amalanan d kavmidir)
gnderilen trden olmadna beni gvendirecek ne gvencem var? O toplumda azb
iin gnderilen bulutu grdnde, bu bize yamur getirecek bir buluttur demiti!
Bulut ve rzgr konusunda okunacak dua yle: Onun errinden Tanrya snrm.
Ayrca bilindii gibi bir de yamur duas var.
Gk grlts iin Peygamber u duay okuyor: Ey Tanr! Bizi gazabnla ldrme!
Bizi azabnla yok etme! Ondan nce bize afiyet ver! Hadisler gne ve ay tutulmas
gibi dier doal olaylar iin de dualara yer veriyor.

303

Yatakta ve Yemekte
Yataa girerken ve uykudan nce dualar okunduunu herkes bilir. Peygamberin
yatana getii zaman okuduu duann Trkesi yle: (Tanrm!) Senin adnla
lrm ve dirilirim! Peygamber uykudan kalktnda ise, Bizi ldkten sonra dirilten
Tanryadr vgler! (br dnyadaki) dirilite de Onun huzurunda olunacaktr.
Uykuya geerken baka dualarn da yaplabileceini gsteren hadisler sz konusu.
Peygamber bu dualar okumann yararn yle aklyor: Bunu deyip uyuduktan
sonra lrsen imanl olarak lrsn. Yatmadan nce ayrca namaz abdesti trnden
abdest alnmas ve sa yanna yatlmas tleniyor.
Hamd (vg) O Tanryadr ki, bizi yedirdi, iirdi ve bizi birer mslman yapt. Bu
dua lkemizde de yemek duasnn bir paras olarak nldr. Bu duann Arapas
okunduktan sonra ou kez Trke olarak dilekler, dualar sunulur. Konuklukta
bulunuluyorsa ev sahibi iin dua edilir, sofrasna bereket dilenir. te yandan
hadislerden Peygambere ait baka yemek dualar da bulunuyor.

rktc Yerler
Girmek fiilinin Trkede (tabii btn dillerde de) ok geni bir kullanm alan var:
Hapse girmek, ihaleye girmek, ATye girmek, snava girmek, denize girmek...
Korkulacak, rktecek birok yere isteyerek, istemeyerek her gn girip ktmz gibi,
nerenin korkulacak yer olup olmadn bilmek de mmkn deil. Bu konudaki hadise
gre, Kim bir yere girer de, sonra: Yarattklarnn errinden, Tanrnn eksiksiz olan
kelimeleriyle (ayetlerle) snrm (Tanrya) derse, o yerden ayrlncaya dek, ona
hibir ey zarar veremez!

Karakollara ve nezarethanelere girerken okunacak.

304

Ayak Kaymas
u gnlerde belki Babakann zellikle iine yarayacaktr: Aya kaydrmak ve
aya kaydrlmak konusunda da okunacak bir dua var. Peygamberin karlarndan
mm Seleme anlatyor: Peygamber, benim odamdan ktnda her zaman, gzlerini
ge yneltir ve: Ey Tanr! Saptrmaktan ve saptrlmaktan, aya kaydrmaktan ve
aya kaydrlmaktan, zulm etmekten ve zulmedilmekten, bilgisizce davranmaktan ve
bana bilgisizce davranlmasndan Sana snrm. Baka bir hadis ise insann evinden
karken okumas gereken duay aklyor: Bir adam evinden ktnda: Tanrnn
adyla. Tanrya gvendim. Hareket ve g, yalnzca Tanrya olur derse, o kimseye
Sen amacna ulatn, bol bol ve yeterli lde karln aldn demektir denir.
eytanlar ondan uzaklar. eytan bir baka eytana yle der: Doru yola eriip
amacna ulaan, yeterli lde karln alan adama sen ne yapabilirsin ki?!

Aya kaydrlmak istenenlerin okuyaca dua.

Senin Bana Gelen

phesiz u hali bugnk politik ve sosyal ortam iinde herkese ok eitli
armlar yaptracak: Belaya uram birini gren kimse: Hamdolsun O Tanrya ki
senin bana getirdii belay benim bama getirmedi ve beni yarattklarnn
biroundan stn yapt! diye (belaya uram olana duyurmadan, iinden) sylese, o
kimse yaad srece o beladan uzak kalr.

305

Demirele rastlad zaman Turgut zaln asker muhtralaryla karlamamak iin

bu duay okuduu rivayet edilmektedir.

dl in
Dualar sadece korunmak iin okunmuyor. Baz dualar da var ki karla da sevap
vaat ediliyor. Bunlar daha ok, Tanrnn birliini, yceliini dile getiren, tebih,
hamd, kr, tevbe, istifar ieren zikirler trnden dualar.
Bir rnek hadis yle sylyor: Allahm! Sen Rabbimsin, ibadete layk hibir ilah
yoktur, yalnz Sen varsn; beni Sen yarattn, phesiz Senin kulunum ve gcm yettii
kadar ezelde Sana verdiim ahd vaad zere sabitim. Allahm ilediim kusurlarn
errinden Sana snrm. Bana ihsan buyurduun nimetini zt- uluhiyetine itiraf
ederim. Gnahm da itiraf ederim. Binaenaleyh gnahm Sen yarglarsn! nk
gnah yarglamak, kimsenin haddi deildir, ancak Sem yarglarsn!
Belli dualarn ne kadar sevap ve ne kadar gnahn silinmesini salad da hadislerde
belirtiliyor. rnein, smail oullarndan bir kle azat etmi olma sevabyla birlikte on
sevap yazlr. Onun on gnah silinir ve o kimsenin derecesi, on basamak ykseltilir.
Ayrca gece olana dek, eytandan korunur o kimse. Bu szleri eer akam sylemise
sabaha kadar korunur.

Alakgnll ve Gizlice
Duann da bir adab var. Dua, Babakanmz ve bakanlarmz gibi yle basn
toplantlarnda, meydan mitinglerinde, televizyon ekranlarnda yaplmayacak. Arf
Suresinin 55. ayeti yle diyor: Tanrnza alakgnll ve gizlice (yavaa,
iinizden) yalvarn! Kuku yok ki, O snr aanlar sevmez.
Enm Suresinin 63. ayetinde ayn konuya deinilir: Ona gizli gizli yalvarr ve
yakarrsnz. eitli slam yorumcular bu konu zerinde duruyor, bunlardan bn
Abbas, kendi duyacan kadar bir sesle diyor. Peygamberden u sz aktarlyor:
Tanry tam bilen kiinin dili arlar-krelir.
Sorun tabii sadece sesin yksek veya alak olmasndan ibaret deil. Kasm Kufral,
mam Gazalye dayanarak duann adabn sralyor: erefli gn ve vakitleri
gzetmek, erefli ve mbarek durum gzetmek, yz kbleye dnk olarak dua etmek,
alak sesle dua etmek, duann uyakl olmasna zel aba harcamamak, alakgnllce
ve klerek dua etmek, duann kabul edileceine inanarak, Tanrnn yardmna
gvenerek dua etmek, dilei direnerek ve kez sunmak, Tanrnn adyla balamak,

306

dilei ise biraz arkalara brakmak, tvbe ederek, balanma dileyerek dua etmek.
Bunlar duann kabul iin gerekli grlen kurallar oluyor.

Sonumuzu Hayreyle!
ktidarn mill irade deil de, takdiri ilahi ile ibana gelip ibanda kaldna
inand Trkiye gibi bir Cumhuriyette ilerin dua ile yrtlmeye allmas iin bir
yn. Dier yn ise, duann anlamnda belirtildii gibi, korku ve umutsuzluk.
Toplumsal yaama giderek egemen olmaya balayan korku ve umutsuzluk!
Bu incelemede beddua zerinde de durmak gerekiyor. Yani ilen! sr Suresinin 11.
ayeti yle diyor: nsan, iyilik iin dua eder olduu gibi, ktlk iin de dua eder
(ilenir). nsan, pek ivecendir (acl). F. Rz, bu ayetin yorumu zerinde dururken
Peygamberin yle dediini aktaryor: Ailemden cezalandrlmay haketmemi
olanlar hakkndaki bedduam rahmete evirmesini Tanrdan istedim. nk, ben de
bir insanm, siz nasl fkelenirseniz benim de fkeye kapldm olur... Bu konudaki
hadislerden dieri yle: Peygamber, insanlarda (burada amalanan Kureytir), ters
tutum grnce yle dua etmiti: Ey Tanr! Bunlarn bana, Yusuf un yedi ktlk yl
gibi yedi yl ktlk getir! Haklarnda beddua edilenleri ylesine bir ktlk yl yakalad
ki her eyi silip sprd. O denli ki, diriler, l (le), kokmu et yemeye baladlar...
Bu yaz duasz bitmez. Ne diyelim?
Allah bamzdan Sayn Turgut zal eksik etmesin.

Turizm Gelitirme ve Eitim Vakfnn Duas

Sosyal gelime ve yardmlamann en gzel rneklerini sergileyen vakflar mzn
birounun senetlerinde o vakfa has bir dua bulunmaktadr. Aada sunulan Dua
Mtevelli Heyetince benimsenmi ve vakf tantacak bir kitapta yer almas karara
balanmtr.
Yarab,
Tarih boyunca byk devletler ve medeniyetler kurmu, bugne kadar hr ve
mstakil yaam halen Yurtta Sulh, Cihanda Sulh temennisi ile en medeni bir anlay
iinde bulunan aziz ve byk Trk Milletine bundan sonra da itibarl ve erefli bir
hayat nasip eyle.
Dnyay insanla zindan etmek isteyen er kuvvetler karsnda Trk daima
muzaffer kl, elindeki msbet ilim mealesinden, yreindeki iman faziletinden btn
Trkl ve insanl aydnlatmak gcn ve yceliini her zaman btn Trk
Milletine nasip eyle.

307

Bu Vakfa maddi ve manevi yardmlarn esirgememi olanlara her trl hayrl

teebbslerde, baar, zel hayatlarnda mutluluk ve eref nasip eyle.
Bu Vakfn meydana getirecei imknlardan faydalanacak olan genleri
kendilerinden esirgenmeyen fedakrlklar takdir edecek ve byk cedlerine layk
olacak uurdan ve heyecandan mahrum brakma.
Onlara stn bilgileri ve gzel ahlaklaryla, Trk Milletinin Dnyann en asil ve
insan millet olduunu, yeniden btn Dnyaya kabul ettirme erefini ve yceliini
nasip eyle yarabbi...
Yararlanlan Kaynaklar
Ebu Davud
Tirmiz
bn Mace
Sabun
Celalleddin Syuti
Mslim
Drm
Buhr
bnl-Cevz
Ali el Kr
Seyyid Ahmet Asm
F. Rz

mam Gazal
Kmil Miras
Acln
bn Arab
Mehmet Zihni
M. Hamdi Yazr
Hak Dini Kuran Dili
Dr. Alexis Carrel
slam Ansiklopedisi
bnl-Kelbi
Veyis rnek
meyye bn Ebis-Salt

2000e Doru
3 Nisan 1988, yl 2, say 15
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-4, Sayfa 173-188)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 296-308)

308

SLAMIN TEMELNDEK YALANLAR

I
Bilindii gibi slamn 4 temeli var:
- Kitab yani Kuran.
- Snnet yani hadisler.
- cma yani Muhammed inanrlarndan bir adaki yetkili hkm reticilerinin,
ayet ya da hadisi gz nnde tutarak, bir konuda birlemeleri, gr birlii etmeleri.
- Kyas, ksacas karlatrma. Buradaki anlamyla da ayette ve hadiste
bulunmayan, ayette ya da hadiste bulunanla karlatrp hkm karma. Biraz daha
uzun olarak; ayette ve hadiste bulunmayan bir konuyu, ayette ya da hadiste bulunan
benzeriyle karlatrp berikinin hkmn brnde de grme ve ona gre uygulama
diye tanmlanabilir. Ayet ya da hadiste bulunduu iin rnek alnan konunun hkm
hangi nedene dayanyorsa, ayet ve hadiste bulunmayan benzerinde de ayn nedenin
bulunmas, kyas iin art grlr.
Demek ki, gerekte slamn ana temeli 2dir. Ayet (Kuran) ile hadis.
Bu iki temelde yalan var m yok mu, varsa ne kadar var? imdi onu grelim:
nce ikincisinden (hadisten) balayalm:
Hadis Uydurmacl
Uydurma, Trke szlkte: Yalan olarak dzme.1 Hadis uydurmaclndaki
uydurmann anlam da budur. (Yalana bavurarak hadis olmayan hadis diye
gsterme.)
Hadis uzmanlarnn kitaplarnda bu konu iin bal bana blm ayrlmtr. Kimileri
de bu konuda ayr kitaplar yazmlar, uydurma hadisleri sergilemilerdir. Diyanet leri
Bakanl Yaynlar arasnda da bu konuda kitaplar var: Yaar Kandemirin Mevz
(uydurma) Hadisler adl kitab rnek olarak gsterilebilir.
Demek ki hadislere yalan karm. Kart kesin, ama ne kadar?
Bu sorunun karln Diyanet Yaynlarndan bir kitapta grmek, lkemizdeki
okurlar iin ilgin olabilir:
Yaar Kandemirin kitabnda da yer alan bilgilerden:
- ...Zhit hadisilerin hadise olan sevgilerinden phe edilemez. Maksatlarndaki
samimiyet, kbil-i inkr deildir. Lkin binlerce hadis uydurmak, onlar Hz.
1 TDK yaynlarndan Trke Szlk.

309

Muhammede (s.a.v.) isnd etmek suretiyle -phesiz bilmeyerek- hadis ilmini

ldrmeye almlardr.2
- Bilhassa tergb- terhib (zendirme, korkutma) maksadyla binlerce hadis uyduran
bid ve zhid klkl mslmanlar, bu hareketi slama hizmet niyetiyle yaptklarn ve
bundan dolay Allahtan mkfat beklediklerini istedikleri kadar sylesinler, uras
muhakkaktr ki slama en byk darbeyi onlar indirmilerdir. 3
- ...Bugn hadis takdim edilen uydurmalarn ounu vazzalar (hadis uydurucular)
icd etmilerdir. Hadis uyduranlarn itiraflarnda da grld zere, ON BNLERCE
SZ, onlar tarafndan belli bir maksad ifade etmesi iin bilfiil ortaya konmutur. 4
- Mslmanlar hayra ve iyi ameller yapmaya tevik etmek ve dinin irkin grd
kt hareketlerden sakndrmak maksadyla hadis diye uydurulmu szler, mevz
(uydurma) hadisler arasnda hayli kabark bir yekn tutmaktadr. 5
- Tergb (sevaba zendirme) iin uydurulan haberlerin (hadiselerin) ou namaz ve
oru hakknda olmakla beraber, bunlar dnda kalan dier ibadet nevilerini de uml
iine alan uydurmaclk hareketinde, fezilul- Kurana (ayet ve surelerin
okunularndaki sevaplara) ayr bir ehemmiyet verildii ikrdr. (...) Her sure
hakknda ayr ayr hadis uydurmaya kalkmlardr. Bu konuda hadis uyduranlardan biri
de Meysere bn Abdirabbihdir. Ona: Kim u sreyi okursa bu kadar sevap kazanr
eklindeki hadisi nereden ald sorulmu, o da u karl vermitir: Halk, Kuran
okumaya tevik etmek iin ben uydurdum6
- Zhidler bu mevz (hadis uydurma) dnda yalan syleyebilecek insanlar
deillerdir. Onlarn hali, Yahya bn Said el Kattann (lm. 198/813): Slih kiileri,
hadiste olduu kadar hibir yerde yalanc grmedik sznde en gzel ifadesini
bulmutur.7
- Fakih Ebu Bir Ahmed bn Muhammed el Mervez (lm. 323/934), zamannda
snneti (hadisi) muhaliflerine kar en ok mdafaa eden bir zt olarak bilinmektedir.
Bununla beraber hadis uydurmaktan ekinmemitir.8
- Geceleri herkesten ok namaz kld, gndzleri herkesten ok oru tuttuu
sylenen Ebu Dvd Sleyman bn Amr en-Neha (lm. III. / IX. asr.) de bu haline
ramen hadis uydurucusu olmaktan kurtulamamtr. 9

2 M. Yaar Kandemir, Mevz Hadisler, Diyanet Yaynlar, Ankara, 1975, s.60. Dayand kaynak: Sddk, Hadis
Edebiyat Tarihi, s.67.
3 Kandemir, age, s.193. Dayand kaynak: bnl-Cevz, Kitabul-Mevzut, varak 6 b.
4 Kandemir, age, s.176.
5 Kandemir, age, s.56.
6 Kandemir, age, s.58. Dayand kaynaklar: Irak, Fethul-Mus, 1/131; Ali el Kr, erhu Nuhbetil Fiker, stanbul,
1327, s.128; evkn, el Fevaidul-Mecmua, s.315-317; bnl-Cevz, Kitabul-Mevzut, varak 4 a; Zeheb, Mizn,
3/222.
7 Kandemir, age, s.59.
8 Kandemir, age, s.59.
9 Kandemir, age, s.59-60.

310

- Yirmi sene hi kimseyle konumadan inzivada kald (kesinde ibadet ettii)

rivayet edilen Veheb bn Hafs (lm. 250/864 civar) fazilet ve takvasna ramen hadis
uydurmaktayd.10
Konuyu kavramak iin bu kadar yeterli.
u kesin olarak ortaya kyor: slamn iki ana temelinden biri o ar hadisler,
YALANLARLA dolu.
II
Geen hafta Diyanet Yaynlarndan M. Yaar Kandemirin Mevz Hadisler adl
kitabndan alntlar sunulmutu. Ve grlmt ki, uydurma hadisler az deil.
Binlercesi, slam dinine hizmet amacyla uydurulmu. Hem de Tanr korkusu
tayan, gnahlardan titizlikle saknmalaryla tannan, gece gndz ibadet ettikleri
dillerde destan zahitlerce, yani koyu, ok koyu dindar Mslmanlarca uydurulmu.
nsanlar slam dinine kazandrmak ve bylece Tanrdan sevap elde etmek
dncesiyle... (Kandemirin kitabnda da yer alan kimi aklamalar ve rnekler alnp
sunulmutu bu konuda. Ayn kitaptan yaplan alntda, yalana bavurularak
uydurulan hadislerin on binleri bulduunun anlatld da grlmt.
nsanlar slama kazandrma amacyla, dince yasaklanm grneni de yapmann
kaps en bata Mellefetl-Kulbla almtr. Mellefetl-Kulb, gnlleri
slama kazandrlmak istenenler anlamnda. Gnllerine slam girmemi, ya da iyice
girmemi olanlar. slama destek vermeleri istenenler. Bunlara ganimetlerden fazla
pay verilmesi Muhammedin buyruuyla gerekleiyor.11 Ayrca zengin olsalar da
bunlara ZEKT verilmesi, Tevbe Suresinin 60. ayetinde hkme balanyor. Bunun,
tam anlamyla bir RVET olduunu, nl Kuran yorumcularndan Taber bile
yazyor.12 Muhammed, rvet verene de, alana da Tanr lanet etsin! demiken13
oluyor bu.14 Demek ki slama hizmet iin haram olanlar bile mubah saylyor.
Bu durumda, yine slama hizmet iin yalana bavurulup hadis uydurulmas
doal kabul edilebilir.
Ne var ki uydurma hadislerin kimi, birok konuda olduu gibi, zndklarn,
dinsizlerin stne yklyor.
nl hadisi bn Hacer el-Askaln (lm. 1448) Nuhbetl- Fiker adl kitabnda ve
onu erh eden (aklamalar, notlar yazan) Ali el Kr (lm. 1605) erhinde,
biroklar gibi, en bata dinsizleri (adimud-din), zndklar (zendika)
suluyorlar bu konuda.15
10 Kandemir, age, s.60.
11 Buhr, es-Sahh, Kitabu Farzil-Humus/15, 19; Diyanet Yaynlar, Tecrd, hadis no. 1296, 1299-1303; Mslm, esSahh, Kitabuz-Zekt/131-142, hadis no. 1059-1063...
12 Taber, Camil-Beyn, 10/113.
13 Ebu Davud, Kitabul-Akdiyye, hadis no. 3580.
14 Bu konuya ilikin daha ok bilgi iin bkz. 2000e Doru, 22-28 Kasm 1987, s 46-47.
15 erhu Nuhbetil-Fiker Fi Mustalaht Ehlil-Eser, stanbul, 1327, s.126-127.

311

leri srlp aktarlanlardan bir kesimi yle:

- Dinsizler-zndklar, 14 bin hadis uydurmutur.16
- Muhammed bn Sleymann boynunu vurmasn buyurduu (ldrtt)
Abdul-Kerim bnul-Evc, yakaland srada yle demitir:
- Tanrya ant ierek sylerim ki, iinizde drt bin hadis uydurdum. Bunlarla kimi
eyi haram, kimi eyi de hell yapyordum.17
Yaar Kandemir de slam dmanlarnn kastl olarak hadis uydurmalar bal
altnda ayn konuda ileri srlen savlara yer veriyor.
Suu, dinsizlere yklemek ok kolay bir ey. stelik, mminler, buna kolay
inanrlar da. Kfirler, dinsizler, zndklar diye giriildii zaman i kolaylar.
Kfir ve dinsizlerin yannda, savalan kar inantaki mezheplere, frkalara da
su ykleniyor. zellikle de ilere. nk Snnilerin en byk dmanlar
iler.
Yaar Kandemir unlar yazyor:
- Muhtelif frkalar ierisinde en ok hadis uyduranlarn iiler olduu bilinmektedir.
Zira ranl, Bizansl, Yahudi ve dier milletlere mensup birok slam aleyhtarnn koyu
bir i ve ehl-i beyt muhibbi (severi) olarak faaliyet gstermeyi durumlarna daha
elverili bulmalar sebebiyle bu rakkamlarn artmasnda, byk miktarda hisseleri
mevcuttur...18
Kandemirin kaynaklar gstererek aktardklarna gre, Haniflik, afilik gibi
fkh mezheplerinin ballarnca da, birbirlerine kar hadisler uydurulmutur. 19
Dnn, fkha uydurma hadisler karm. Yani ibadetiyle, teki
hkmleriyle slam hukuku da uydurma hadislerle hastalkl. Bu durumda iin
iinden nasl klr?
Fkh konularnda mezheplerin birbirlerine ska kar klarn herkes bilir. Bu
kar klarn kimi, hadislerden kaynaklanr. Kimi, hadisin yorumundan; kimiyse
hadisin kendisinden... Birinin ne srd hadisi brnn kabul etmedii grlr.
rnein: Abdestli insann vcudunun herhangi bir yerinden kan kar ve evresine
yaylrsa abdesti bozulur mu bozulmaz m? Ya da insan az dolusu kussa bu kusma
abdestini bozar m bozmaz m? Bu durumlarda, Hanef mezhebi evet! derken, afi
mezhebi hayr diyor. ki mezhep de karlkl hadis ileri sryor kendi grne
kant olarak. Ve birinin ileri srd hadisi br kabul etmiyor. 20 Burada gsterilen
hadisler uydurma olamaz m? Ya da biri uydurma olup teki uydurma deilse

16 erhu Nuhbetil-Fiker, s.127.

17 erhu Nuhbetil-Fiker, ayn yer.
18 Kandemir, Mevz Hadisler, Diyanet Yaynlar, s.52.
19 Kandemir, age, s.47-48.
20 El Mernn, el Hidye erhul-Bidaye, 1/8 ve teki fkh kitaplar.

312

Mslmanlarn abdest ve ibadetleri ne olur? En azndan bir kesimininki bir

yalan, bir uydurma stne kurulu olmaz m?
Dahas da var:
slam hukukunda kimi kural ok geni kapsaml ve genel niteliktedir. Bu trden
kurallara el kavidul-klliyye (genel kurallar) denir. Bu kurallarn kimi ayete, kimi
de hadise dayandrlr. te bu tr hadislerden kiminin uydurma olduunu dnn.
Yani bir hadis dnn ki ondan bir genel kural karlm ve hukuk onun
stne kurulmu olsun. Var mdr byle hadis?
- Evet!
te rnei: Ez-zarrt, tubhul mahzrt. Anlam: Zor durumlar, sakncalar
(haramlar) mubah (sakncasz) yapar. Bu, bir hadis olarak aktarlm ve slam
hukukunun genel ve temel kurallarndan biri yaplmtr.21
Uydurma hadisleri olabildiince toplamaya alm hadisilerin kitaplarnda bu
hadis de yer alyor ve uydurma olduu belirtiliyor.22
Yalanlara dayal temeller...
III
Yalana bavurularak uydurulmu hadislerin ne denli yaygn olduu, mslman
hadis uzmanlarnn aklamalarnda da ak seik grlyor. Binlerce, on binlerce...
stelik her kesime yaylm: nan kesimine, ahlk kesimine, ibadet kesimine,
trl hukuk kesimine... Ksacas: slamn her dalma yaylm yalanlar,
uydurmalar. ou da, slama hizmet denerek...
Kime, Nasl Gvenirsiniz?
ki rnek zerinde duralm:
Kitab, Diyanetin yaynlar arasnda bulunan ve daha nce de alntlar yaptmz
kitabn yazar M. Yaar Kandemir unlar yazar:
Kssaclar ayn zamanda ashb devrindeki kssaclarn hilfna Allah rzasn
katiyen hesaba katmayarak, ellerine geecek birka kuru veya ziftlenecekleri d
dnyalk uruna slamn temellerini dinamitlemekten ekinmeyecek kadar
menfaatperest insanlardr. Akl almaz masallaryla kssaclar, esas gayesi halk
memnun etmek, onlarn keselerinden altn veya gm para szdrmak olan efsane
ticaretisi durumuna dtler. Bu hedeflerine varmak iin de onlar, alelde halka
taalluk edecek hikyelerin binlercesini uydurup Hz. Peygambere (s.a.v.) atfettiler ve
onlar dinleyicilerine anlattlar.
21 Genel kural yapldn grmek iin bkz. Zeynul-bidin bn brahim, el Ebh ven-Nezir, Msr, 1322, s.34.
22 Ali el Kr, el Mesnfi Hadisil-Mevd, Kahire, 1984, s.121, no. 182.

313

Kandemir eitli kaynaklar gstererek bunlar yazdktan sonra yle der:

Ahmed bn Hanbel (lm. 241/855) ile Yahya bn Manin (lm. 233/847)
karlatklar kssacnn davran, onlarn menfaat ynleriyle birlikte ne derece
utanmaz olduklarn gstermesi bakmndan ehemmiyetlidir.
Daha sonra da birok kaynakta grdmz bir ykye yer verir.
yknn zeti yle:
- nl iki hadisi, Ahmed bn Hanbelle Yahya bn Man, Badatta bir mescitte
namaz klmaktadrlar. O srada yklerini halka hadis diye yutturan biri, yine hadis
diye bir sz aktarr. Buna da, Bize Ahmed bn Hanbel ve Yahya bn Man haber
verdiler. Dediler ki... diyerek balar. ykc uzun uzun anlatr yksn, iki hadisi
de aknlk iinde dinlerler. Sonra ykcy yanlarna arp konuurlar:
Yahya - Bu anlattklarn sana hadis diye kim syledi?
ykc - Ahmed bn Hanbel ile Yahya bn Man. Bunlar sylediler.
Yahya - Yahya bn Man benim. Bu yanmdaki de Ahmed bn Hanbel. lle de
yalan sylemek istiyorsan, buna bizim admz kartrma!
ykc - Yahvn bn Manin ahmak olduunu oktandr duyardm; imdi inandm
ki bu doru. Bre ahmak! Dnyada sizden baka Yahya bn Man ve Ahmed bn
Hanbel yok mu ki bana byle diyorsun? Bu adlar tayan 17 kiiden hadis yazmmdr
ben!
Ahmed bn Hanbel de kendi yzn koluyla kapatarak arkadana: Brak unu
gitsin! der. ykc de onlarla alay ederek oradan uzaklar. 23
Bu aktarma, konuyla ilgili olan hemen tm kitaplarda var.
Ama ne lde doru?
te oras belli deil. Anlatl biimine baklrsa byle bir olayn gerekten yaand
kukulu. Yani nl iki hadisinin byle bir durumla karlatklarn kesin olarak
sylemek g. nk bu iki hadisi o zaman da tannm kimselerdi. Bu nedenle u
sorular akla geliyor:
- O denli tannm ve nl olduklar halde, olayn getii ileri srlen yerde onlar
tanyan hi kimse kmam m? Buna nasl inanlr?
- ki nl hadisi, hadis gibi ok nem verdikleri konuda, hadis uydurmaclarn
her rastladklar yerde rezil etme abasnda bulunduklar ileri srlp dururken
kendilerini neden savunmamlardr? ykcnn karsnda neden ylgnlk
gstermilerdir? Onu herkesin nnde rezil edecek biimde kimliklerini neden
kantlamamlardr?
- Uydurma biiminde de olsa ii, meslei hadisle ilgili olan ykc nasl olmu
da bu nl iki hadisiyi grr grmez tanmam? Eer tanmsa, nasl olmu da
onlarn adn kullanarak uydurma hadisi halka anlatabilmi? Onlarn gzne baka baka
bunu nasl yapabilmi, buna nasl cesaret edebilmi?
23 Kandemir, Mevz Hadisler, s.86

314

Yine Kandemir, ayn kitapta, Yahya bn Manden aktarlan bir sze yer verir.
Aktarmaya gre bu nl hadisi yle diyor:
- Biz 30 ayr tarikten (yoldan) yazmadmz bir hadisi rivayet etmeyiz. 24
Hadis uzmanlar bilirler ki byle bir ey olamaz. Kandemir de bu ifade mbalaal
dahi bulunacak olsa... diyor25 ve mbalaal olduunu dnebiliyor. Mbalaal
olan, tam gerek deildir, iinde yalan vardr. Demek ki, bu nl hadisi, en
azndan bu szn doru sylemiyor, dahas yalan sylyor. Bir yerde, hem de
nemli bir yerde yalan syleyebilen bir kimsenin, bir baka yerde doru
syleyebileceine nasl inanlr?
Bir baka rnek zerinde dnelim:
Uydurma hadisleri toplamak ve uydurmaclarla savamak alannda nl
hadisilerin kitaplarnda yer alageldiine gre:
- Abdulmelik bn Mervan, yani nl Emevi Halifesi (halifelii: 685-705) bir gn,
am halkndan birileriyle oturmaktadr. Yanndakilere sorar: Irak halknn en bilgini
(din bilgini) kimdir? Onlar da birinin adn verirler. Abdulmelik o bilgine iletilmek
zere bir mektup yazar ve ub adnda bir hadisiyle gnderir. ub, Tedmre
vardnda, orada: Tanr (kyamet iin) iki sur yaratmtr... diye balayp halka hadis
anlatan biriyle karlar. ub kendini tutamaz, kar kar ve anlattnn uydurma
olduunu, Tanrnn iki deil, yalnzca bir sur yarattn syler. O srada t
ve evresindekiler adama saldrrlar. ub diyor ki:
- Vallahi yemin ederek: Evet Tanr bir deil 30 sur yaratt! dedim de ancak o
zaman yakam braktlar.26
Burada aka grlyor ki yalanc-uydurmacyla savat bildirilen hadisinin
kendisi de, korkuyla da olsa yalan sylyor. Hem de ant ierek ve Tanr, iki falan
da deil, 30 sur yaratt diyerek... yleyse kime, nasl gvenilebilir? Hangi
hadisiye?
IV
Kimi hadisiler, hadis uydurmaclaryla savayor grnmlerdir. Ama bu konuda
ne lde itendirler? Bunun karln vermek g.
Hadis uydurmaclaryla savayor grnenler, uydurma diye nitelediklerini
toplamlardr da. Bugn elimizde uydurma hadislerin topland kitaplar vardr. Ne
var ki bunlara ne lde gvenilebilir? Bu konuda da kesin bir ey sylemek kolay
deil.

24 Kandemir, age, s.131.

25 Bkz. agy.
26 Celaleddin Syt, Tahzrul-Havass, Beyrut, 1984, s.203-204. Ve teki ilgili kitaplar.

315

Yalancy Kovalayann Yalancl

Yalanla savamak iin yalandan kanmak gerekir. Yani savaann kendisinde de
yalan bulunmamal. Gvenilirlik iin bu, bata gelir.
Oysa biz neler gryoruz?
1) En bata bakyoruz ki mevzat yani uydurma hadisler ile ilgili ve bunlar
toplam olan kitaplar kimi hadislere ilikin yarglarda birbirini tutmuyor. En azndan
bu var.
Yer yer alntlar yaptmz, Diyanet yaynlarndan Kandemirin kitabnda da u tr
satrlar yer alabiliyor:
Hkimin Mstedrekinin zarar, Sahh (salam) olmayan hadisleri Sahh olarak
takdim etmesi olduu gibi, bnu Cevzinin Mevzatnn zarar da, bunun aksine,
mevz (uydurma) olmayan hadisi, mevz saymasdr. 27 Bunu diyenin, nl hadisi
bn Hacer el-Askalan (lm. 1448) olduu da belirtiliyor.28
Yani bir hadis uzmanna (Askalan) gre, yine nemli hadis uzman olan birinin
(Hkim) kitabnda (el Mstedrek) SALAM OLMAYAN HADSLER, SALAM
DYE GSTERLM; bir baka uzman da (bnl-Cevzi), uydurma hadisleri
toplad kitabnda (Kitabul-Mevzat), UYDURMA OLMAYAN HADSLER
UYDURMA DYE GSTERMTR. Her ikisi de son derece dndrc.
Bu belirlemeye gre:
- Salam olmayana salam denirken, uydurma olmayana da uydurma
deniyor.
Yine Kandemirin kitabna aktardklarndan:
- Syuti (lm. 1505), mevz (uydurma) saylmamas icab eden yz kadar hadisin
Kitabul Mevzuatta bulunduunu sylemektedir.29
Demek ki uydurma olan salam hadis, ayrca salam olan da uydurma hadis
diye gsterilegelmi. Hem de ilgili uzmanlarn kitaplarnda.
2) Hadis avna km olanlar vardr. Kimi, avlayabildii hadisi avlam. Kimi
de uydurmu. Bu yoldakilerin kimi de, hadis uydurmacs avnda. Kandemirin
kitabnda yer alan deyimiyle snnet koruyucusu (bkz. s.138), hadislerin muhafz
(bkz. s.129.), ayn kitaptaki anlatmla avnn peini brakmayan azimli avclar gibi...
(bkz. s.134) uydurma hadis reticilerinin ardnda grnm... Ama hangi avcnn asl
avlamak istedii ey nedir? Oras pek belli deil. nk ne denli Allah,
Peygamber, sevap- gnah... dense de tank olunagelmitir ki iin iinde kar
var, itibar var. Bu dizide, nceki haftalarda, Kandemirin kitabndan da alntlarla
rnekler sunulmutu. rnekler, hadis uydurmaclarna ilikindi. Ama avclar
durumunda grnenlerin de ayn geerli lyle, yani kar, itibar kazanma amacyla
27 Yaar Kandemir, Mevz Hadisler, s.142.
28 Kandemirin dayana: Syuti, Tedrbur-Rv, 1/279.
29 Kandemir, ayn yer. Dayana: Syutinin ayn kitab, ayn yer.

316

yola koyulmadklarn kesin syletebilecek bir kant yok. Ksacas: Bu alanda herkesin
her eyi yapabilecei ve yapt dnlebilir.
3) Hadis avclar kesiminde de, hadis uydurmaclarnn avclar grnenler
kesiminde de trl karlarn yannda trl eilimler de, ileri srlenlerde etkin rol
oynayagelmitir. Bir kar kesiminden olan, br kar kesimine; bir eilimden olan,
br eilime, bir mezhepten olan, br mezhepten olana iyi gzle bakmaz,
bakmamtr da. O onu, br berikini karalamtr. rnein Snn (Ehl-i
Snnetten) hadis toplayclar ve uzmanlar, baka frkalardan, rnein ilerden
olanlar genellikle salam bulmamlardr. Dahas karalamlardr.
4) Hadislerin bekileri diye nitelenen ve uydurma hadis retenlerin avna
km grnen kimselerin kendileri de yalan sz sylemekten kurtulamamlardr.
Gerek uydurma olmayana uydurmadr ya da uydurma olana uydurma deildir
diyerek; gerekse hadis belirlemelerinde gerek olamayacak savlar ileri srerek... Daha
nce rnek sunulmutu. Bir rnek daha:
Uydurma hadis retenleri avlama yolunda grnen hadislerin koruyucular, kimi
zaman yalanc, uydurmac diye yakaladklar kimseler iin yle demilerdir:
- nsanlarn en yalancs (ekzebun-ns).
- Hadis uydurmaclnda o, en son basamak (ileyhil-munteh fil-vaz).
- O, yalann direi (huve ruknul-kizb).30
Herhangi bir kimse iin bu trden szler sylendiinde, sylenen szn abartmal
olduu bilinir. Yani bilinir ki o sz yalanla karktr. nk hi kimse yalann
direi olacak noktada deildir. Yine hi kimse hadis uydurmaclnda en son
basamaktadr diye nitelenemez. Ve hele insanlarn en yalancs sz hibir insan
iin sylenemez. nsanlarn en yalancsnn kim olduu, nereden ve nasl bilinebilir?
Demek ki hadis uydurmacs olarak yakalanm olan kimse iin yalanc diyenin
kendisi de yalan syleyebiliyor. yleyse, hangisi salam (sahh), hangisi rk ya
da uydurma; kesin olarak nasl bilinebilir? slam dnyasnda bu konuda ller var
kukusuz. Ama bunlar ne denli salam? Sorun burada.

V
slama hizmet deniliyor, Tanr honutluunu kazanmak amac gdlp hadis
uyduruluyor. Krl-kazanl bir yol diye grlyor, hadis uyduruluyor. Yalan
syleme bir alkanlk durumuna gelmitir, hadis uyduruluyor. u neden, bu neden...
Ve sonuta binlerce, onbinlerce uydurulmu hadis. Mslman hadis uzmanlarnn da

30 Bu szler iin bkz. Kandemir, age, s.118.

317

belirledikleri byle. Diyanet yaynlarndan bir kitaptan sunduumuz alntlarla da bu,

ak seik grlmtr. Bir nokta daha var: Hadis uzmanlarndan kimine gre
uydurma (mevz) olan hadis, kimine gre hi de yle deil. Karmakark bir durum.
Kime, kimlere, ne lde, nasl gvenilecei kestirilemiyor. Yalan stne yalan.
Yalanlar dizi dizi, i ie. Onca yalan iinde, gerek nasl bulunabilir, kesin olarak
nasl bilinebilir?
Mslman hadisiler, yani bu iin uzmanlar, hadisin salamn rk ya da
uydurma olanndan ayrmak iin kendilerine gre yntem belirleyip
benimseyegelmilerdir. Salam diye niteledikleri hadis iin, yani bir hadisin byle
nitelenebilmesi iin koullar koymulardr. Bu koullara bakalm:
Hadis uzmanlar, bir hadise salam (sahh) diyebilmek iin koul gsterirler:

1) Adalet
Buradaki adaletle anlatlmak istenen, gvenilirliktir denebilir. Ne var ki bu
gvenilirlik de zel bir gvenilirliktir. nk bunda, takv ve mrvvet (el
mure) sahibi olmak koulu aranr. Takvnn szlk anlam korunmadr. Din
dilindeki anlamysa, hirete zararl olan eylerden korunmadr. Az da olabilir, ok da
olabilir. En az derecesi, Tanrya ortak komaktan saknp korunmadr. En yksek
basamaysa, kiinin, gnln, i dnyasn megul edebilecek her eyden kesip uzak
tutmasdr. Takv sahibi olan kimse, Tanrya ortak komaktan uzaklaaca gibi,
haram ilemek, bir farz, vacibi yerine getirmemek trnden kt tutum ve
davranlarda da bulunmayacak; ayrca da, sapk saylan mezheplerden birine bal
olmayacak. Adalet denen zel gvenilirliin ikinci koulu durumundaki
mrvvete gelince: Mrvvet sahibi olabilmenin gerekleri de vardr: Dk
(hasis) saylabilecek tutum ve davranlardan, aalk mesleklerden de uzak kalma
koullar aranr. arda-pazarda yiyen, ien herkesin gelip getii yolda ieyen kimse
mrvvet sahibi saylmaz. Ayak takm durumundaki kimselerle arkadalk etmek,
sylemek, ocuklarla oyun oynamak, gvercinle, kula urap elenmek, ok glmek
de mrvvet sahibi olmaya aykrdr. Eer babadan kalma deilse kimi meslekler,
zanaatlar da badamaz mrvvetle. Dericilik, hacamatlk, dokumaclk eden
kimse mrvvet sahibi olarak grlmez. Eer kt karlanyorsa, erkek bile olsa
ak ba gezen kimse de mrvvet sahibi deildir.31

31 Btn bunlar iin bkz. Davudu1-Kars, erhun Ala Metni Uslil-Hadis Lil-Birgiv, stanbul, 1312, s.24-27; Ali el
Kr, erhu Nuhbetil-Fiker, stanbul, 1327, s.51 ve t.

318

2) Zabt
Szlk anlamyla yakalama, ele geirme, tutma, ezberleme demek. Din dilinde
hadis ezberleme ya da not alma anlamnda kullanlr. Rvde yani hadis alp
aktaran kimsede bu gcn bulunmas da art grlr. Hadis iyi ezberlenmeli, iyi
not alnmal. (Bkz. Ayn kaynaklar.)
Ne var ki, geen haftalarda sunulan alntlardaki rneklerde de grld gibi
adaletin ierdii takv ve mrvvet sahibi olmak, hadis uydurmaya engel
olamam; tersine, kimi insanlar da bu duruma srklemitir. Kimi takva ve
mrvvet sahibi kiiler, yani en koyu anlamyla dindar insanlar, Tanrya daha ok
yaklamak amacyla, slama hizmet, adam kazandrmak dncesiyle hadis
uydurma yoluna gitmilerdir.

3) Kesintisizlik
Hadisi kimin kimden ald belirtilirken, falanca filancadan, o da u kiiden, o
ondan o ondan... ald denirken, Peygambere ya da sahabiye (Peygamberin
arkadana) dein hi kesinti olmadan gidilmesi de hadisin salaml iin art.
Sonuncu arttr bu. (Bkz. Ayn kaynaklar.)
Bu artlardan her birinin yerine gelmi saylmas iin gerekli grlenler iinde
yleleri var ki, salam hadis elde etmeye varaca yerde, tersine sonu veriyor.
rnein takv ve mrvvet. Kimi yerde tersine sonu verdii belirtildi. Bunlardan
mrvveti dnn. Aalk meslektendir denip mrvvete aykr saylarak;
diyelim bir dokumacdan, bir kmrcden, bir dericiden... hadis almamak, yani
bunu gerekli grmek byk bir sakatlk deil mi? Ehli Snnet d olmak, yani
Snn rn dnda kalan mezheplerden birinden olmamak da adaletin, yani
zel gvenilirliin koulu saylyor. (Bkz. Ayn kaynaklar.) Bu da bir baka sakatlk.
Ksacas: Gerekler ortaya koyuyor ki, hadisilerin, salam hadise ulaabilme
yntemi olarak sarlagelmi grndkleri yntem salam deil, sakat.

VI
slamn iki ana temelinden biri olan hadise nasl yalan girdiini, hangi
boyutlarda olduunu dile getiren bilgilerden bir kesimini sunmaya altk. Hadislerin
salamn, rk ve uydurma olanndan ayrmann yle kolay olmadn da
grdk bir lde.
Hadisilerin, bir hadisin uydurma olduunun nasl bilinebileceine ilikin ileri
srdkleri, pek net ve kesin l niteliinde deildir. Hadisin salamlna ilikin

319

koyduklar kurallar da geen hafta grdk; onlar da kesin sonuca gtrecek nitelikte
olmaktan uzak.
Hadis Usl uzmanlarna gre, bir hadisin uydurma olduu, u durumlarda
bilinebilir:
1) Hadisi uyduran, itiraf etmitir. Yani ikrar (suu boynuna alma) vardr.
Ne var ki byle bir durumda bile hadisin uydurma olduu yargsna kesin olarak
varlamayaca da kabul ediliyor uzmanlarnca.32
2) Birtakm karineler (belirtiler, ipular) hadisin uydurma olduu sonucuna
gtrmtr.
- Hadisi aktarann durumundan, tutumundan anlalmtr. Hadisi aktaran, kendi
durumuna uygun bir ey ortaya atma abasndadr. Adam u ura, bu ura
iindeyken hadis aktarmtr. Adam sapk saylan bir mezhebe baldr.
Ama bu, kesin bir lt olabilir mi?
- Hadis, Kurann kendisine ters dyordur. rnein, Tanrnn bir cisim
olduunu anlatr gibidir. Anlalr ki bunu aktaran, el Mcessime (Tanrnn cisim
olduunu savunan) mezhebe baldr.33
Oysa Kurann da bir dedii bir dediini tutmuyor ou kez. Ayet vardr ki
Tanrnn benzerinin bulunmadn anlatr (bkz. r Suresi, ayet 11); ayet de
vardr ki, Tanrnn iki elinden (bkz. Mide Suresi, ayet 64; Sd Suresi, ayet 75),
yznden (pek ok ayet iinde rnein bkz. Bakara Suresi, ayet 115) sz eder. Yani
Tanrnn cisim olmadn anlatan ayet bulunduu gibi cisim olduunu anlatan
ayetler de var. Hangisi l alnacak?
- Sz konusu hadis, mutevtr (salamln en st basamandan olan) bir hadise
aykrdr. teki trden hadislere aykr olmas yetmez.34
Ne var ki, tevtur basamana ulam (mutevtr) hadis says pek azdr.
Dolaysyla bu l de pek bir eye yaramaz.
- Sz konusu hadis, eldeki gvenilir hadis kitaplarnda bulunmamaktadr.35
Gvenilir hadis kitaplarnda bulunmayan her hadise uydurma denemeyecei
ak.
- Sz konusu hadis, kesin hkm veren szl cmaya aykrdr.
Bu trden cma bulmak da kolay olmayacana gre, bu l de ie yarar durumda
deil.
- Sz konusu hadis, aka AKLA AYKIRIdr. Ve bu aykrlk, yorumlarla da
giderilememektedir.
Akl ve bilim lleri bakadr; din lleri bakadr. Dindeki konular akl ve bilim
llerine vurulduunda iin iinden klamaz. slamn mentsnde yer alan
32 Ali el Kr, erhu Nuhbetul-Fiker, s.123.
33 Ali el Kr, age, s.125.
34 Ali el Kr, ayn yerde.
35 Kandemir, Mevz Hadisler, s.179.

320

iman esaslarn ele alalm. Hibiri, akl ve bilim llerine smaz. Tanrya inan
da, meleklere inan da, Tanrdan inme kitaplara inan da, Tanryla insanlar
arasna girmi grnen Peygamberlere inan da, hiret gnne inan da, kadere
inanda... yleyse akla ve bilime aykrlk da, hadisin uydurma olup olmadn
belirleyemez.
Bu konuda Muhammedden aktarlan bir l var:
MUHAMMEDDEN AKTARILAN BR LYE GRE, KM ARKADALARI
YALANCIDIR, HADS UYDURMACISIDIR.
Muhammedin yle dedii aktarlr:
- Her iittiini aktaryor oluu, bir adamn yalancl iin yeterlidir.36
Muhammedin arkadalar iinde, kendisinden iittiini syleyerek binden ok,
binlerce hadis rivayet edenler vardr. Bunlara ok rivayet edenler anlamnda
mksirn denir. Bir Ebu Hureyre 5 374 hadis rivayet etmitir. 37 imdi bu Ebu
Hureyre (Peygamberin ileri gelen arkadalarndan), Peygamberden her iittiini mi
rivayet etmitir? Muhammedden aktarlan yukardaki hadise gre, bu adamn, bu
durumuyla yalanc saylmas gerekiyor. Kald ki bir insann bu kadar hadisi
ezberlemi olmas kolay kolay dnlemez. Byleyken, Muhammedin tm
arkadalar, aralarnda hi ayrm yaplmakszn adaletli, yani gvenilir saylyor
Mslman hadisilerce. Yani gvenilmemesi gerekenler bile gvenilir gsteriliyor.
Ve bu durumda, hadislerden hangilerinin uydurma olduunu belirlemi grnen
Mslman hadisilerin szlerine, belirlemelerine gvenilebilir mi?
Demek ki hadisler alannda yalandan kurtulu yok. Ya Kurandakiler? zleyin
ltfen.

VII
slamn temel iki kaynandan biri olan snnetin, yani hadislerin nasl
uydurmalarla, yalanlarla dolu olduunu, slamn kendi kaynaklarndaki belgelerle
grdk. imdi br temel kaynanda, Kuranda ki slamn birinci temelidir
yalan var m, yok mu onu greceiz:
Muhammedin Tanrdan indirilmedir, Tanrdan gelmedir diye sunduu Kurana
inanmayanlar, genellikle yle demilerdir:
- Bunlar, eskilerin masallar, eskilerin uydurmalardr.
nanmayanlarn byle diyerek, Kurann Tanrdan gelme olduuna inanmadklar
Kuranda 9 yerde anlatlr. (Bkz. Enm Suresi, ayet 25; Enfl Suresi, ayet 31; Nahl
Suresi, ayet 24; Mminn Suresi, ayet 83; Furkan Suresi, ayet 5; Neml Suresi, ayet
36 Mslim, es-Sahh, el Mukaddime/5, hadis no.5.
37 Dr. Subh es-Salih, Hadis limleri ve Hadis stlahlar, ev. M. Yaar Kandemir, Diyanet Yaynlar, Ankara, 1981,
s.304.

321

68; Ahkf Suresi, ayet 17; Kalem Suresi, ayet 15; Mutaffifn Suresi, ayet 13.)
Kuranda kssa denen pek ok yk vardr. Bunlarn pek ounu da, ok eski
toplumlarn sylencelerinden kutsal kitaplara gemi olan sylenceler oluturur.
Kuran inanmazlarnn, yukardaki sz sylerken bu nedenle sylediklerine kuku
yok.
Kurann aktardna gre, inanmazlar, Muhammed iin; yalan uyduruyor! (bkz.
Sebe Suresi, ayet 8; r Suresi, ayet 24.) demilerdir. Kuran, benzer sulamalarn
baka peygamberler iin de yapldn belirtir. Kamer Suresinin 26. ve 27.
ayetlerinin Diyanet evirisindeki anlamlar yle:
- Kitap, aramzda ona m verilmi? Hayr. O pek yalanc ve marn biridir
dediler. Yarn kimin pek yalanc ve mark olduunu bileceklerdir. emd
toplumundan sz edilirken anlatlyor bu.
nanrlara greyse Peygamber yalan sylemez ve Kuranda da yalan yoktur.
Gerekten de, Kuran eer Tanr szyse, iinde, gerek diye sunduu hibir
eyin yalan olmamas gerekir. Bu trden bir ey yok mudur Kuranda?
Eer; yoktur denirse nasl bir durumun meydana geleceine bakalm:
Kurann her anlatt iin gerektir denirse, ayetlerinde, mucize olarak
gerekletii anlatlanlar da gerek saymak gerekir. rnein:
- Bir adam, eeiyle birlikte lm, yz yl l olarak kaldktan sonra dirilmitir.
Bakara Suresinin 259. ayetinde aka anlatlyor bu. Ayetin anlam daha nceki
yazlarda (bu kede) yer almt.
Peki bu mmkn m? Byle bir ey olabilir mi? Bir insan, bir hayvan lecek, yz
yl l olarak kalacak, sonra dirilecek. Bunun olabilecei dnlebilir mi?
Kesinlikle biliyoruz ki, bilimin hibir dal, buna evet! demez.
- Parampara edilen drt ku, paralar alnp dalara konulduktan sonra, brahimin
armasyla dirilmiler, uarak onun yanna gelmilerdir. Bu da ayn surenin 260.
ayetinde anlatlyor. Yorumu morumu yok, aka... Ayetin anlattn gerek
sayarsak, bunu da gerek saymamz gerekir. Ne var ki, bilim hibir dalyla buna
evet! demez. Tm bilim verileri, bu tr eyler iin hayr! der, olamaz! der.
- Is, mucize olarak ly diriltmitir.
Ayetlerde bu da anlatldna gre (bkz. l-i mrn Suresi, ayet 49; Mide Suresi,
ayet 110), Kurann her anlatt gerektir dendiinde, bunun da, gerekten
olduunu, yaandn kabul etmek gerekir. Gelin grn ki, hangi dal olursa olsun,
bilimin kabul edebilecei trden olmad ortada.
- Nh, toplumu iinde tam 950 yl kalmtr.

322

Kurann Tanrs ant ierek bunun gerekletiini bildiriyor. (Bkz. Ankebt

Suresi, ayet 14.) Kurann anlatmasna gre, Nh, en az bu kadar yl yaamtr. Yani
fazlas bile var. Olabilir mi bu?
Hi kuku duyulamaz ki tm bilim dallar, buna da hayr! der.
- slam ncesi dnemde, Araplar, kz ocuklarn diri diri gmyorlard.
Yorumculara gre, Tekvr Suresinin hangi gnahtan dolay ldrld gmlene
(dii) sorulduu zaman anlamndaki 8. ve 9. ayetlerinde anlatlan budur.38
Bunun da gerek olamayaca kesin. Bu gerek olmu olsayd Araplarda kadn
bulunmazd. O zaman o yrede insanlar reyemezlerdi bile. Tersi dnlebilir mi?
Geree baktmz zaman grrz ki, Araplarda kadn yokluu yle dursun, kadn
okluu, nfus younluu vard. Yani kz ocuklarnn diri diri gmld,
inanrlara srlegelmi ve yutturulagelmi olan bir yalandan baka bir ey deil.
rnekler daha da sralanabilir.
Ama gerek var m?
Sonu:
slamn ana temellerine baktmz zaman bir dolu yalan grrz. Ancak bir eyi
grebilmek iin k gereklidir. Karanlk ta bir ey grlemez ve kolay kolay
bulunamaz. Ele aldmz konularn da, kaynaklar ve belgelerdir. Bu k
tutulduu zaman her ey aa kar. Elverir ki k kaynann nne engel
konulmasn.
2000e Doru
(I) 20 Mays 1990, yl 4, say 19
(II) 27 Mays 1990, yl 4, say 20
(III) 3 Haziran 1990, yl 4, say 21
(IV) 10 Haziran 1990, yl 4, say 22
(V) 17 Haziran 1990, yl 4, say 23
(VI) 24 Haziran 1990, yl 4, say 24
Yzyl
(VII) 5 Austos 1990, yl 1, say 1
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-3, Sayfa 81-97)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 309-323)

38 Tefsirler, rnein, F. Rz, et-Tefsirl- Kebir, 31/69.

323

324

SLAM VE DDET

325

326

CHAD
I) TANIMI

A- Szlk anlam
Bir amaca ynelik olarak olanca gc kullanmak. Olanca aba anlamndaki
cehdden gelir.

B- slamda Yklendii Anlam

1- Tanr Urunda Silahl Sava
a) GENEL TANIMI: Tanr yolunda ve din urunda kutsal sava. Amac: ly-
kelimetllah (Tanrnn szn yceltmek), yani Kuran ve hkmlerini tm
dnce, inan ve dinlerin stne karmak ve kar konulmaz biimde egemen
klmak. Ayet ve hadislerdeki zel anlatmyla Tanr yolunda, kfirlere kar slam
stn ve yenilmez duruma getirmek iin canla ve malla birlikte savamak. Tanr
yolunda savaa, ldrmeye girien inanrlarn canlarn ve mallarn, karlnda
CENNETi vererek Tanr SATIN ALMITIR. (Tevbe Suresi, ayet 111.) Ayet ve
hadislerde, ou yerde cihad bu anlamnda, yani Tanr yolunda ve din urunda
silahl kutsal sava anlamnda kullanlmtr. Bu anlamda kullanld da aka
belirtilmitir.
b) SLAM HUKUKUNDAK TANIMI: Kfirlerle savamak, onlar ldrmek,
onlarn elinden mallarn, mlklerini almak, yamalamak, tapnaklarn ykmak,
putlarn krmak.1
2- Tanr Ve Din Urunda Manev Sava
Silahl savala birlikte bu da istenir.
a) NSAN VE CN EYTANLARIYLA SAVAMAK:
Her tr eytann oyununa kar uyank olmak, dn vermemek, eytan savata
yenmeye almak.
1 Dmd, c.1, s.494.

327

b) NEFSLE SAVA:
Dnyann ekicilikleriyle, nefis arzularyla savamak.
Kimi ayetlerdeki cihad bu anlamlarda yorumlanr.2 Cihadn bu anlamn
benimseyen daha ok, slam gizemcileridir (tasavvufular).

II) SRES, KMLERE KARI OLACAI VE HKM

A- Sresi
1- Genel Olarak
Peygamber, mmetinin cihadnn, kesintisiz olacan ve Kyametin
almetlerinden olan Deccl ldrlnceye kadar sreceini bildirir.3
2- zel Durumlarda
Devlet cihada arr. arlan cihad, sava durumuna gre srer ya da
sonulanr. Yani sre, sava durumuna ve savaanlarn durumlarna, kararlarna
baldr.

B- Cihadn Kimlere Kar Olaca

1- Genel Olarak Tm Kfirlere Kar
Cihadn kimlere kar olaca, genel niteliiyle kesin olarak belirlenmitir:
Hadis:
Tek Tanrdan baka Tanr bulunmadna, Muhammedin de Onun kulu ve
Peygamberi (elisi) olduuna inanncaya, bizim kblemize dnnceye, kestiklerimizi
yiyinceye ve namazmz klncaya kadar (btn) insanlarla savap ldrmem
buyuruldu. nsanlar ne zaman ki bunlar yerine getirirler, o zaman kanlarn (canlarn)
ve mallarn -kimi hakl nedenlerin dnda- kurtarm olurlar.4
Kimi hadiste, yerine getirilmesi istenen koullara, zektn da eklendii grlr.5

2
3
4
5

Rgb, el Mfredt, c-h-d.

Ebu Davud, Kitabul-Cihad, 4-Babuun fi Devaml-Cihad, hadis no. 2484, c.3, s.l1.
Buhr, Selt/28; Ebu Davud, Cihad/104, hadis no. 2641.
Buhr, Zekt/1, Buhr Muhtasar- Tecrd, hadis no. 24; Mslim, mn/32, 36, hadis no. 20, 22.

328

2- Durumlarna Gre Putataparlara ve Kitap Ehline Kar

a) MSLMANLARLA ARALARINDA SALDIRMAZLIK ANTLAMASI
BULUNMAYANLARIN DURUMU:
Bu durumda olanlar, iki eyden birini semek zorundadrlar: Ya slam ya da lm.
Ya slam seer, Mslman olarak atnn altna girerler ya da ldrlrler. Bunlar
yakalayn, nerede bulursanz ldrn. (Bakara Suresi, ayet 191, Nis Suresi, ayet 89,
91; Tevbe Suresi, ayet 5.)
Bu hkm, dinden dnenler iin de geerlidir.
Arap olmayan putataparlarn bu hkmn dnda tutulmas ve onlardan, slam kabul
etmemeleri durumunda cizye (bir eit vergi) alnmas yoluna gidilebilecei gr
de vardr. Hanef fkhnda bu grn benimsendii de grlr.6
b) MSLMANLARLA ARALARINDA SALDIRMAZLIK ANTLAMASI
BULUNANLARIN DURUMU:
Antlamann gereine uyulur. Ancak bu durum, Peygamber dneminde, slamn
glenmesine dein srmtr. Sonras iin sz konusu deildir. (Bkz. Tevbe Suresi,
ayet 1-9.) Arada antlama olan putataparlara, yeryznde dolaabilmeleri iin drt ay
sre verilmitir. (Bkz. Tevbe Suresi, ayet 1.) Bu sre getikten sonra, onlara kar
Mslmanlarn ne yapmalar gerektii bildirilmitir:
Nerede bulursanz ldrn, yakalayn, hapsedin, tm gzetleme yerlerinde bekleyin
yakalamak iin. Eer tevbe ederler, namaz klarlar ve zekt verirlerse serbest brakn.
Tanr balayan ve acyandr. (Tevbe Suresi, ayet 5)
c) MSLMANLARLA ARALARINDA SALDIRMAZLIK ANTLAMASI
BULUNMAYAN KTAP EHL:
Bunlarn nlerinde seenek var: Ya slam, ya cizye (vergi) ya da lm.
d) MSLMANLARLA ARALARINDA ANTLAMA BULUNANLARIN
DURUMU:
Antlama hkmlerine uyulur.
Ne var ki, Peygamber dneminde, arada saldrmazlk antlamas bulunan kimi
kitap ehline antlama hkmlerini bozuyorsunuz, kimileriniz gidip urada burada
aleyhimizde bulunuyor... denerek saldrlm ve ounluuyla ldrlmlerdir.
Ben Kurayza (Kurayza Oullar-Yahudiler) bunlardandr. Bunlar kltan
geirilirken, Peygamber de balarnda bulunmu ve tyler rpertici durumlar
sergilenmitir.7
6 Dmd, c.1, s.496.
7 Buhr, Kitabul-Mez/30, Tecrd, hadis no. 1590-1591; Mslim, Cihad/64, hadis no. 1768. Ayrca bkz. Siyer
kitaplar.

329

C- Cihadn Hkm
Yani cihad, farz mdr, ne zaman farzdr, nasl farzdr?
1- Dmann Saldrs Sz Konusu Deilken: Kifayeten Farz
Balangta, bar nerisi sunmak, kfirlere der. Sunulduunda grlebilir,
grlmez, kabul edilebilir ya da edilmez. Bu, Mslmanlarn bilecei itir. Bar
nerisi gelmemise ya da kabul edilmemise, arada bir saldrmazlk antlamas yoksa,
cihad gereklidir. Farzdr. Ama bu farzlk, kifayetendir, yani toplumdan bir
kesimin bunu yerine getirmesi yeterlidir. Toplumun bandakiler, gerekli cihad
aarlar, gerektiinde de g toplarlar. lgililer, cihad balatmak ve gereini yerine
getirmek zorundadrlar. Kfirlere seenekleri gstermelidirler: Kfirler, durumlarna
gre seeneklerden birini kabul etmek zorundadrlar. Kabul etmiyorlarsa, Mslman
ilgililere den, cihaddr. Eer cihad hi yaplmyorsa, baka bir deyile toplum
cihadsz kalmsa, o toplum, btnyle sorumlu ve suludur. nk kiilere
deilse bile, toplumun tmne yklenmi olan farz yerine getirilmemitir.8
2- Kfirlerin, slam lkelerinden Herhangi Bir Kesime
Saldrmalar Durumunda
Bu durumda, cihad, herkese ayr ayr farz (aynen farz) olur. Kadnlara ve
klelere bile bu farz ynelir. Kadn kocasnn izni olmadan, kle de efendisinin izni
olmadan bu cihada kabilir. Hi kimse, slamca geerli bir gerekesi olmadan bu
cihadn dnda kalamaz.9
III) CHAD SIRASINDA NELER OLUR?
A- ldrme
1- Kimler ldrlr?
a) EL SLAH TUTAN TM ERKEKLER: Savar durumda olan herkes. Savar
durumda olan ve daha akln-belleini yitirmemi olan yal kiiler bile. Deliler
bu hkmn dnda tutulur. Ama deli, savar durumdaysa ya da zenginse ya da
hkmdarlk makamnda bulunuyorsa ldrlr.
Kar tarafta olan yaknlar-akrabalar, aileden kiiler de ldrlr. Ayetlerde,
iman brakp kfirlik yolunu seen babalarn, kardelerin dost
edinilemeyecei, cihad sz konusu olduunda da, babalarn, oullarn,
kardelerin, elerin (kar-kocann) ve airet (kabile) yelerinin artk Tanr ve
8 Drer, Arapa, Cihad, c.1, s.282; Dmd, c.1, s.494-495.)
9 Drer, c.1, s.282, Dmd, c.1, s.495-496.

330

Peygamber karsnda nemlerini yitirecekleri, bunlara kar savalmas gerektii

bildirilir. (Bkz. Tevbe Suresi, ayet 23-24.) Ve hep byle olmutur: Baba oulu, karde
kardei ldrmtr. Yalnz slam hukukunda bir istisna gze arpyor: Cihadda kar
karya gelen baba-ouldan oul, babay ldrmeye girimemelidir. Ama baba olunu
ldrmeye ynelmise, Mslman olan oul artk babasn ldrme hakkn elde
etmitir. Baba Mslmansa kfir olan olunu ldrebilir. Oul Mslmansa kfir olan
babay ldrmeye atlamaz, ama cihad srasnda, bakasnn, onu ldrmesine engel
olamaz, olmamak zorundadr.10
b) KM DURUMLARDA, OCUKLAR, KADINLAR, KRLER,
KTRMLER, YATALAKLAR
Bunlar genellikle ldrlmezlerse de bunlardan savar durumda olan, gr sahibi
olan, mal sahibi olan, yetki-hkmdarlk makamnda olan ldrlr.11
Peygamberin yle bir buyruu var:
- Putataparlarn yallarn ldrn de, ocuklarn brakn!12 Kurayza
Yahudilerinin ldrlmesi srasnda bu buyruk verilmiti. ocuklarn braklmas
isteniyordu, nk elde bulunan ocuklar, kleler arasnda yerlerini alacak ve ie
yarayacaklard. Hepsi ele geirilmi deerli mal trndendi. Kald ki o srada
yzlerce kii ldrlrken Mslman ldrcler adamakll yorulmutu.
ldrlecekler elleri bal uzunca bir ukurun nnde ldrlmeye hazr
bulundurulduklar halde... Herkes bitkin bir duruma gelmiti adam kesmekten.
(ldrclerin arasnda Peygamberin damad Ali de vard. Peygamber de
balarndayd.) Bu srada Peygambere dil uzatt diye bir de kadn ldrlmt.
Kadnlarn sa braklmasna hkmedildii halde...13
Gece basknlarnda, kfirler toptan kltan geirildiinde, evler yaklp ykldnda
ldrlenler arasnda kadnlar ve ocuklar da bulunuyordu.14
Arkadalarndan biriyle Peygamber arasnda yle bir konuma geiyor:
- Ey Tanr Elisi! Evlere yaplan gece basknlarnda putataparlarn kadnlar,
ocuklar da ldrlyor. Ne dersin?
- Onlar da brlerindendir (kadn ve ocuklarn, brlerinden fark yok,
ldrlebilirler)!15

10 Drer, c.1, s.283-284; Dmd, c.1, s.497.

11 Drer, ayn yer; Dmd, ayn yer.
12 Ebu Davud, Cihad/121, hadis no. 2670; Tirmiz, Siyer/29, hadis no. 1583.
13 Karar iin bkz. Buhr, Kitabul- Mez/30, Tecrd, hadis no. 1591, Mslim, Cihad/64, hadis no. 1768, Tirmiz,
Siyer/29, hadis no. 1582. Sven kadnn ldrlmesi olay iin bkz. Ebu Davud, Cihad/l21, hadis no. 2671.
14 Ebu Davud, Cihad/102, hadis no. 2638, Cihad/121, hadis no. 2672; bn Mace, Cihad, hadis no. 2840; Ahmet bn
Hanbel, 4/46; Tirmiz, Siyer/l 9, hadis no. 1570.
15 Hadis iin bkz. Ebu Davud, Cihad/121, hadis no. 2672; Tirmiz, Siyer/l9, hadis no. 1570.

331

Peygamber bylece, bir yandan kadn ve ocuklarn ldrlmemeleri iin buyruk

verirken, br yandan da toplu krmlarda bunlarn ldrlmesinde bir saknca
olmadn bildiriyor.
2- Nasl ldrlr?
Tanr ve Peygamberiyle savaanlarn ve yeryznde fesatlk karanlarn cezas;
boazlanarak ldrlmek ya da aslmak ya da el ve ayaklarnn apraz olarak
kesilmesi ya da bulunduklar yerden srlmeleridir. Bu onlar iin dnyadaki rezilliktir.
Ahiretteyse daha byk azab hazrlanmtr. (Mide Suresi, ayet 33.)
Demek ki boazlama var, asma var. Dahas, ikence bile var. (Ellerin ve
ayaklarn apraz olarak kesilmesi, kukusuz bir ikencedir.) Hadislerde daha baka
ldrme biimleri de yer alyor: Tm zetle yle sralanabilir:
a) KILILA LDRME: Birden boazlayarak... Ya da herhangi bir yere klc
sokarak... Keserek, paralayarak...
b) ASARAK LDRME.
c) KENCEYLE LDRME.
Peygamberin ikence (msle) yaplmamasn istedii aktarlr.16 Burada sz
edilen ikencenin insann orasn burasn rnein burnunu, kulan, kolunu bacan
kesmek, gzlerini karmak trnden olduu aklanyor. (Bkz. Ayn hadis, not: 3.)
slam hukukunda da ikencenin yaplmamas yolunda hkm var.17
Ne var ki, Peygamberin kendisi ikence uygulatmtr.
Peygamberin Yaptrd kence
Olayn zeti:
Ukl, Ureyne kabilelerinden birka kii (kimilerinin yazdna gre 7-8 kii)
Peygambere gelirler. Mslman olduklarn bildirirler. Renkleri sararmtr, hasta
olduklar anlalmaktadr. Peygamber deve st ve deve sidii iirerek bunlar tedavi
etme yoluna gider. Bir sre sonra iyilemilerdir. Medinenin havasnn kendilerine iyi
gelmediini ve havas uygun bir kesime kmak istediklerini Peygambere sylerler.
Peygamber de gereksinimlerini karlasn diye bir deve srsn, balarndaki
obanyla birlikte bunlarn buyruuna verir. Ve develerin bulunduklar yere giderler.
Bir sre, develerin style beslendikten sonra oban ldrrler; develeri de alp
gtrrler. Olay renilir, Medineye, Peygambere iletilir. Peygamber fkelenmitir.
Adamlarn yakalanmalar iin buyruunu verir, tmn yakalattrr. Sulular
Peygamberin huzuruna getirilirler. Ve Peygamberin karar:
- Elleri ayaklar apraz olarak kesilsin. Gzleri oyulup karlsn!...

16 Ebu Davud, Cihad/120, hadis no. 2667.

17 Drer, c.1, s.283; Dmd, c.1, s.497.

332

Peygamberin buyruu uygulanr. Peygamberin buyruuyla:

- Sulularn elleri ayaklar apraz olarak kesilir.
- Gzleri oyulur.
- Medine dnda, gnein altnda ate gibi yand iin harre ad verilen yere
gtrlp konurlar.
- Sulular su isterler; su verilmez.
- Zavalllar talar kemirirler, azlaryla, dileriyle topra kazarlar.
- lnceye dek ylece braklrlar.
Buhr bu hadisi yedi yerde ve dokuz yolla, Mslim bir yerde ve yedi yolla, Ebu
Davud bir yerde be yolla, Nese bir yerde drt yolla aktarp yazmtr. Bunu gz
nnde tutan Ahmed Naim, hadisin salaml konusunda yle diyor:
- Alt kitaptan salamlk derecelerine gre en salamlar saylan drdnde byle
yirmi be yolla belirlenen, ayrca Ebu Avne, bn Sad, Taher, Tabern, Abdurrazzak,
bnu t-Talla, bn shak ve Vkid gibi biroklar tarafndan baka birok yollardan
aktarlagelen bu hadis hakknda (gerek midir, deil midir diyerek) kukuya kaplmak
hibir Mslman iin dnlemez.18
Grlyor ki, olay Ahmed Naimin yazd gibi alt kitabn (ktb sitte) drd
deil, alts da yazmtr.
Kimi aktarmalarda, sulularn, oban, ikence yaparak ldrdklerinin de
eklendii grlyor. Onlara da bu nedenle ikence uyguland aklanyor. Oysa ayn
hadiste, u nedenler de belirtiliyor:
- Sululara ayetin hkm uygulanmtr.
(Sz edilen ayet, anlam yukarda geen, Mide Suresinin 33. ayetidir.)
- Peygamberin damzlk develerini alp gtrmeye yeltendikleri iin bu ceza
uygulanmtr.
alas durumdur ki, kimi Mslman yazar, bu olaydaki sululara uygulanan,
ikence trnden saymamaktadr. Bu yazarlar arasnda, Tecrdin mtercimi,
Profesr Kmil Miras da vardr.19
Oysa hadisi aktaranlar da, hadise kitaplarnda yer verenler de, bunun ikence
olduunu aka belirtiyorlar. Yalnz, Peygamber ikence yaplmamasn istedii
halde kendisi nasl ikence yapm olabilir? sorusuna uygun karlk bulmaya
abalyorlar. Kimileri, Peygamberin bu ikenceyi, ikence edilmesini yasaklamadan
nce uygulattrdn ileri sryorlar. Kimi bunun, bir ksas olduunu savunuyor.
Bu grte olanlara gre, sulular da, obana ikence etmilerdir. Kimileriyse
(genellikle bu gr benimseniyor), sz konusu olayda ikence uygulatrken,
18 Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi, c.1, hadis no. 172, not: 2.
Hadisi kaynaklarn bir kesiminde grmek iin bkz. Buhr, Zekt/68, Cihad/152, Tecrd, Vud, hadis no. 172; Mslim,
Kesme/9-14, hadis no. 1671; Ebu Davud, Hudd/3, hadis no: 4364-4371; Tirmiz, Ebvbut-Tahre (Taharet)/55, hadis
no. 72-73; Nese, Tahrimd-Dem/7; bn Mace, Hudd/20, hadis no. 2578-2579.
19 Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi, stanbul, 1938, c.5, s.473.

333

Peygamberin, Mide Suresinin 33. ayetinin hkmn yerine getirdiini

savunmaktadrlar. Ne olursa olsun gerek saklanamyor: Peygamber, en acmaszlarn
bile kolay kolay yapamayacaklar trden bir ikence uygulatmtr.
d) YAKARAK LDRME:
Hamza Olu Muhammed aktaryor: Peygamber bir gn Hamzay arr, bir sava
birliinin bana komutan olarak atar ve u buyruu verir:
- Falan kiiyi bulursanz, atee atp yakn!
Hamza birliiyle birlikte yola kmak zeredir. O srada Peygamber Hamzay yine
arr. Bu kez yle konuur:
- Falancay bulursanz, atete yakn, dedim. Ama nce ldrn, sonra yakn. nk
atete yakma cezasn, yalnzca atei yaratan verebilir.20
Ebu Hureyre anlatyor: Bir gn Peygamber bizi, bir sava birlii olarak dmana
gnderiyordu. O srada, Kureyten iki kiinin adlarn vererek: Bunlar
yakaladnzda atete yakn, ikisini de!.. dedi. Bir sre sonra da dnp yle dedi:
Size, onlar bulursanz ikisini de yakn, dedim ama, yakmayn. nk atete yakma
cezasn yalnzca Tanr verir. Siz bu iki kiiyi yakalayn ldrn yalnzca.21
Grlyor ki, Peygamberin atele yakma konusundaki tutumu duraksamal.
Ne var ki hadislerde anlatlanlardan anlaldna gre, Peygamberin kimi en yakn
arkadalar bile, atete yakarak ldrme cezasn uygulamlar ve fetvay
Peygamberden aldklarn belirtmilerdir:
Ebubekir, Peygamberin lmnden sonra bagsteren dinden dnme (ridde)
olaylar srasnda komutanlarna talimat vermitir:
- Daha da direnirlerse demirle dalayn, atete yakn!22
Ve bu talimat tyler rpertici biimde uygulanmt: Halid bn Velid (lm. 642.
Mekkenin fethinden bir sre nce Mslman olmutur.) sava srasnda, ate
ukurlar atrm, yaktrd atein iine, birok kimseyi diri diri attrp yaktrmtr.
Kadn da vardr bunlarn iinde. Bir tutsak kadna, Mslman olmas nerildi. Kadn
kabul etmedi. nnde yanan atee atlaca sylendi. Kadn, Ho geldin lm! Yazk
ki baka kurtulu yolum yok. O yzden kendimi atyorum atee anlamndaki iiri
okuyarak kendini kaldrp atee att. Ve tabii cayr cayr yand. 23
Ebubekirin atete diri diri yakma cezasn nasl verebildii sorulduunda
Peygamberin bu tr cezaya izin verdii sylenerek karlk verilir.

20 Ebu Davud, Cihad/122, hadis no. 2673.

21 Buhr, Cihad/107, 149; Ebu Davud, Cihad/122, hadis no. 3674; Tirmiz, Siyer/20, hadis no. 1571.
22 Taber, Tarih, 1/1881-1885; Leoni Caetani, slam Tarihi, eviren Hseyin Cahid, stanbul, 1926, 8/276.
23 Habi, yaprak 28-34; Caetani, ayn kitap, 8/306.

334

nsanlar, inanlarn brakmyorlar diye, ate ukuruna attrp yaktranlardan

birinin de Ali olduu aktarlr: Buhrnin de yer verdii bir hadiste, Alinin bir
topluluu atee attrp yaktrd, bn Abbasa sylendiinde bn Abbasn yle
dedii belirtilir:
- Ben olsaydm bunu yapmazdm. nk Peygamber: Tanrnn verdii ceza
biiminde ceza vermeyin! demiti. Ben olsaydm ldrrdm yalnzca.24
Peygamberin damad olan Ali nereden fetva alm olabilirdi? Fetvann kayna
Peygamberden bakas olabilir miydi?
Peygamber, kimi yerleme blgelerinin yaklmasn buyurmutu.25 Kukusuz
Peygamberin yaklmasn buyurduu yerleim yerinde insanlar da vard. Zaten
slam hukukunda da byle durumlarda, insanlar yakmann mekruh olmad
aklanr.26
B- Yakma-Ykma ve Yama
1- Evler, Mahalleler, Kyler, Kasabalar Yaklr, Yklr, Yamalanr
Birok rnei vardr bunun. Peygamber dneminde de, daha sonraki dnemlerde
de...
Peygamberin dneminde gece basknlar dzenlenirdi Peygamberin buyruuyla.
ldr, ldr! parolal (iar) olarak. Sonra da yamaya giriilirdi. 27
te bir baka hadis:
Filistinde bn (sonralar Ybn) denen bir yerleim yeri. Peygamber buraya
bir baskn dzenliyor. Baskn yapacaklara da buyruu yle veriyor:
- Sabahleyin bnya (anszn) baskn yap ve oray yak!
Buyruk yerine getiriliyor. Yani bn ky yaklyor. indekilerle birlikte.28
slam hukukunda da dman evlerinin yaklmas caiz grlmtr.29
2- Dmann Bulunduu Yerdeki Aalar, rnler Yaklr Ya Da Kesilir
rnek:
Peygamber Ben Nadr kabilesinin hurmalklarn yaktrmt, ayrca kestirmiti.
Har Suresinin 5. ayetinde bu olaya ksaca deinilir. Bu ayetin, Diyanet evirisindeki
anlam yledir: nkrc kitap ehlinin yurtlarnda hurma aalarn kesmeniz veya
onlar kesmeyip gvdeleri zerinde ayakta brakmanz Allahn izniyledir. Allah,
yoldan kanlar bylece rezillie uratr.
24 Buhr, cihad/149; Tecrd, hadis no. 1264; Nese, Tahrmud-Dem/14.
25 Ebu Davud, Cihad/91, hadis no. 2616; bn Mace, Cihad, hadis no. 2843.
26 Ebu Davud, Cihad/122, 2673 nolu hadis, not: 2, c.3, s.124-125.
27 Ebu Davud, Cihad/102, hadis no. 2638; bn Mace, Cihad/30, hadis no. 2840.
28 Ebu Davud, Cihad/91, hadis no. 2616, c.3., s.88, ayrca s.124deki 2 nolu not; bn Mace, Cihad/31, hadis no. 2843, c.2.
s.948.
29 Bkz. Dmd.

335

Bu ayette gemeyen yakma olay, hadislerde yer alr.30

slam hukukunda da, cihad srasnda, dman kesimindeki ya aalarn
kesilebilecei, kesilmeden yaklabilecei hkme balanmtr. 31
C- Yalan, Hile, Tuzak
Hadis:
- Sava hiledir!32
Yani cihad srasnda her tr yalan, aldatma, hile, tuzak, mbahtr.
Buhr, buna bir rnek olarak, Eref Olu Kabn hileyle ldrln gsteriyor.
Eref Olu Kab (lm. 625), gen bir airdi. Peygamberi ve inanrlarn
eletiriyordu.
Peygamber bir gn arkadalarna bu adam ldrebilecek kimse var m? diye
sordu. Mesleme Olu Muhammed ortaya atld: Ben varm! dedi. Eref Olu
Kabn nasl ldrlebilecei planland. Yalanlar uyduruldu, tuzak hazrland ve
sonunda, bir gece, kalesinde bulunan airin kafas kesilerek plan sonulandrld. Ve
ba, Peygambere alnp gtrld.33

IV) CHADIN FAZLET

(STNL-SEVABI-DL)
Ayetlerde, hadislerde ve yorumcularn szlerinde, cihadn inanrlara neler
salayaca uzun uzun anlatlr. Bu konuda bir ayetle bir hadisi anmsatmak yeterlidir:
Ayet:
Yukarda deinilmiti. Diyanetin evirisindeki anlam yledir:
- Allah phesiz, Allah yolunda savap ldren ve ldrlen mminlerin canlarn
ve mallarn Tevrat, ncil ve Kuranda sz verilmi bir hak olarak cennete karlk
satn almtr. Verdii sz, Allahtan daha ok tutan kim vardr? yleyse yaptnz
alverie sevinin! Bu, byk baardr. (Tevbe Suresi, ayet 111.)
Hadis:
- Kfirle ldreni, Cehennemde birlikte bulunamaz.34
30 Buhr, Cihad/154, Hars/6, Meazi/14, Tesir/59/2, Tecrd, hadis no. 1576; Mslim, Cihad/29-31, hadis no. 1746; Ebu
Davud, Cihad/91, hadis no. 2615, Tirmiz, Siyer/4, hadis no. 1552; bn Mace, Cihad/31, hadis no. 2845; Drim,
Siyer/22; Ahmed bn Hanbel, 2/8, 52, 80.
31 Dmd, c.1, s.496.
32 Buhr, Cihad/107, Tecrd, hadis no. 1268; Mslim, hadis no. 1739; Ebu Davud, Cihad/101, hadis no. 2636-2637; bn
Mace, Cihad/28, hadis no. 2833, Ahmed bn Hanbel, 1/81, 90.
33 Buhr, Cihad/158/1, Rehn/3, Tecrd, hadis no. 1578; Mslim, Cihad/119, hadis no. 1801; Ebu Davud, Cihad/169, hadis
no. 2768.
34 Mslim, maret/130-131, hadis no. 1891; Ebu Davud, Cihad/11, hadis no. 2495; Nese, Cihad/9;Ahmed bn Hanbel,
2/263, 340, 342...

336

Yani kfir kesinlikle cehenneme gideceine gre, onu ldren Mslman da

kesinlikle cehenneme deil, cennete gidecektir. yleyse, Mslman, kfir
ldrmeye bakmaldr srekli.
Yzyl
14 Ekim 1990, yl 1, say 11
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-3, Sayfa 63-76)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 327-337)

337

SLAM VE DDET

Kfirler, nerede bulunursa yakalanmal, ldrlmeliydi. Bozguncular ya

boyunlarnda vurularak ldrlmeli, ya aslmal, ya ellerinden ayaklarndan apraz
kesilmeli ya da srlmeliydiler. Hristiyan ve Yahudilerle dost olunmamalyd.
eyhlislam fetvalarna gre, Alevilerin kanlar helaldi. Peygamberin drt
halifesinden Mslmanlarn baklaryla can vermiti. eriatn insanla vaat
ettii bar buydu.
Olay renilir. Medineye, Peygambere haber verilir. Peygamber fkelenmitir.
Adamlarn yakalanmalar iin buyruk verir, hepsini yakalattrr. Sulular, Hz.
Muhammedin huzuruna getirirler. Peygamberin karar kesindir:
- Elleri, ayaklar apraz olarak kesilsin. Gzleri oyulup karlsn...
Emir uygulanr.
Sulularn, elleri, ayaklar apraz olarak kesilir.
Gzleri oyulur.
Medine dnda, gnein altnda ate gibi yand iin Harre ad verilen yere
gtrlrler.
Sulular su isterler, su verilmez.
Talar kemirirler, azlaryla, dileriyle topra kazarlar.
lnceye kadar yle braklrlar.1
Nedir sular bu adamlarn ve ncelikle kimdir bunlar? Ukl veya Ureyne
kabilelerindendirler. Peygambere gelmi, Mslman olduklarn bildirmilerdir.
Renkleri sardr, hastadrlar. Peygamber, nce btn sevecenliiyle deve st ve deve
sidii iirerek onlar iyiletirir. Havadar bir yere gitmek isterler. Peygamber bir deve
srs verir ve yanlarna bir oban katar. Herifler oban ldrr ve Peygamberin
deve srsn de alr gtrrler.
Peygamber, ikenceye kar olduu halde, bu olayda nasl olmutur da, ikenceyle
ldrlmelerini emretmitir? Bu soru, hadis kaynaklarnda tartlr. Kimileri,

1 Buhr, Zekt/68, Cihad/52; Tecrd/Vud, hadis no. 172; Mslim, Kesme/9-14, hadis no. 1671; Ebu Davud, Hudd 3,
hadis no. 4364-4371; Tirmiz, Ebvbut-Tahre/55, hadis no. 72-73; Nese, Tahrimd-Dem/7; bn Mace , Hudd/20,
hadis no. 2578-2579. Buhr, bu hadise yedi yerde ve dokuz yolla, Ebu Davud bir yerde be yolla, Nese bir yerde drt
yolla gnderme yapmtr.

338

Peygamberin bu infaz ikenceyi yasaklamadan nce uygulattn ne srerler.

Kimisi, uygulamann bir ksas olduunu belirtir. nk, sulular da Peygamberin
obanna ayn ikenceyi yapmlardr. Hkim gr ise, Peygamberin Mide
Suresinin 33.ayetini yerine getirdii, yani Allahn buyruuna gre hkm verdii
ynndedir.

BUHR, TECRD- SARHTEN Ayaklarn kesin, gzn oyun

339

El ve Ayaklar apraz Kesin

Yeryznde bozgunculuk yapanlar, lmlerden lm beenmelidirler. Mide
Suresinin 33. ayetinde u buyruk verilmitir:
Allah ve reslyle savaanlarn ve yeryznde bozgunculuk yapmaya alanlarn
cezas, ya boyunlar vurularak ldrlmeleri, ya aslmalar, ya ellerinin ayaklarnn
apraz kesilmeleri ya da bulunduklar yerden srlmeleridir. Bu, onlarn dnyada
ekecekleri rezilliktir. Ahirette ise, onlara daha byk azap hazrlanmtr.
Aradan yzyllar geer. Yl miladi 1974. Yer Trkiye, Krkkaledeyiz. Kamuoyunda
MHPnin komando kamplar diye bilinen bir kamp. slam retiliyor.
Krkkaledeki Bozkurt obasnda din dmanlarnn beyni karlr, kfirler telef
edilir, itler boazlanr.2
Drt yl aradan sonra, Aralk 1978. reti, Allah adna Marata uygulanr. Kalayc
ah smailin baltayla kafasna vurup, beynini kartrlar. Kzkardeinin ise memelerini
kesip bir sr ikenceden sonra hunharca ldrrler. Yrk Selim Mahallesinde de bir
ksm kadn memeleri kesilerek ldrlr. Alt aylk ocuklar, hamile kadnlar
kurunlanr. Gzlere iler sokulur. Bir ksm infazlar kol ve bacaklarn apraz
kesilmesiyle yerine getirilmitir.

Kanlarnz ve Mallarnz Kurtarmak stiyorsanz

Peygamber diyor ki:
Onlar, Allahtan baka Allah olmadna, Muhammedin onun kulu ve elisi
olduuna inanncaya, bizim kblemize dnnceye, kestiklerimizi yiyinceye, ve
namazmz klncaya ve zekatlarn verinceye kadar, insanlarla ldrmem
(mukatele) emroldu. Insanlar, bunlar yerine getirdikleri zaman, benden kanlarn ve
mallarn kurtarm olurlar. (Buhari, Selat/28; Tecrid, hadis 24; Ebu Davud, Cihad/104,
hadis 2641; Mslim, Iman/32, hadis 20,22)
irin Tekin, henz 17 yandayd. evresinde ok sevilen bir genti. rencilerin
demokratik haklarndan szederdi. Oru tutmuyordu. O gn, 3 Mays 1987, Van
100.Yl niversitesinin karsndaki kahvede oturuyordu. slamn bekileriyiz,
diyorlard. Kendilerine mukatele emrolduuna inanyorlard. Rektr de Onlar slam
adna dvrler, dememi miydi? irin Tekin, kann saldrganlardan
kurtaramamt.

2 Erdoan Aslyce, Trk Metal Seydiehir ube Bakan, Her Ynyle Krkkale, 1974

340

Komnist ldrmek Yz Kere Hicaza Gitmekten yidir

Mriklere yeryznde dolaabilmeleri iin drt ay sre verilmiti. Bu sre
dolduktan sonra mminlerin onlara ne yapacaklar bildirilmiti:
Nerede bulursanz, ldrn, yakalayn, hapsedin, her gzetleme yerinde yakalamak
iin bekleyin. Eer tevbe ederler, namaz klarlar ve zekt verirlerse serbest brakn.
Allah balayan ve esirgeyendir. (Tevbe Suresi, ayet 5; Bakara Suresi, ayet 191; Nis
Suresi, ayet 89, 91.)
Ve Allah uruna verilen bu sava kyamete kadar srecekti. Mminler, Allahn ve
slamn hkimiyeti iin canla ve malla savamaya arlyordu. eriat hkmlerini
btn dnce, inan ve dinlerin stne karmak ve kaytsz artsz hkim klmak iin
kutsal sava Deccal ldrlnceye kadar son bulmayacakt. 4
ubat 1969. Camilerde gnlerdir cihad namazlar klnyor. Komnistlerin kann
dkme arlar yaplyor. 16 ubat 1969 gn Beyazt, Dolmabahe ve Fndkl
camilerinde cihad namazlar klndktan sonra, topluluklar halinde Taksime klyor.
O gn, meydana ABD 6. Filosuna kar antiemperyalist yry yapanlar gelecek.
Amerika Mslmann dostu mu ne? Yerde iki l yatyor. Turgut Ayta ve Duran
Erdoan. Yzlerce yaral. Gazeteler manet atyor: Kanl Pazar...
Kfirlerle atekes geici olup cihad daimidir, sonuna kadar, herkes bizden olana
kadar!..
1978 yl Aralk ay. Mara k bastryor. Duvarlara, dkknlarn camlarna
sloganlar yazlyor:
Allah iin savaa! Ve cihada kalklyor. TRT, 111. ly de verdikten sonra, yeni
saptanan lmlerin bildirilmesini durduruyor. Bir kk cihad denemesinin resm
bilanosu bylece yarm kalyor.
Ocak 1979. Trabzon. lkc Genlik imzal bildiri:
Trkiyedeki atma, slamla kfrn atmasdr. Bugn Trkiye yeni bir Bedir
Savann ncesini yaamaktadr. Mslmanlar, cihada arldnzda kounuz. Bir
komnisti ldrmek, yz kere Hicaza gitmekten iyidir.
9 Temmuz 1979. Tokatta bir bildiri yaymlanyor: Allah rzas iin ba koyduun
davadan hibir g seni geri dndremeyecektir... Sesimizin ulaamad yere
kurunlarmz ulaacaktr... Ya tam susturacaz, ya kan kusturacaz.
Cihad kesintisiz devam ediyor. Erzincan, Malatya, Sivas... Ve kyamete kadar...
oruma da sra gelecek.

4 Ebu Davud, Kita-bul-Cihad, 4, Babuun fi Devamil-Cihad, hadis 2484, c.3, s.11

341

16 Aralk 1979. Beikta vapur iskelesi yannda Barbaros Kafeterya. Oturuyoruz.

Scak bir sylei, byk umutlar. Bir saatli bomba patlyor. mza Trk slam Birlii.
Bu da Allahn emri mi? Be l, 22 yaral.

Yaptnz Alverie Sevinin!

Allah phesiz, Allah yolunda savap ldren ve ldrlen mminlerin canlarn
ve mallarn Tevrat, ncil ve Kuranda szverilmi bir hak olarak cennet
karlnda satn almtr. Verdii sz, Allahtan daha ok tutan kim vardr? yleyse,
yaptnz alverie sevinin! Bu byk baardr. (Tevbe Suresi, ayet 111.)
Kfir ldren Mslmana cennet mjdelenmitir.
2 Aralk 1978. Sivasta Mslman Genlik balyla bildiri datlyor:
Mslman durma! Hi durmadan ilerle. lm seni ehit olarak bulsun. mza, MHP...
Ve MHP Davas ddianamesi, 682 cinayeti ieriyor. Demek ki, en az 682 yurttamz,
bu dnyada byk skntlara, yokluklara, darlklara katlanm olsa da Allah yolunda
savap ldrmekle gzel bir alveri yaptklar iin sevinebiliyorlar.

Suu, Eletirmekti
Eref Olu Kab, gen bir airdi. Peygamberi ve ona inanlar eletiriyordu.
Peygamber bir gn arkadalarna sordu:
- Bu adam ldrebilecek kimse var m?
Mesleme Olu Muhammed, ortaya atld:
- Ben varm.
Eref Olu Kab, nasl ldrlecekti? Planlar yapld. Hadis kitaplarnn yazdna
gre, yalanlar uyduruldu, tuzak hazrland. Bir gece, kalesinde bulunan airin
kafas kesilerek plan sonulandrld. Ve kesik ba, peygambere alnp gtrld. 5
Yllardan 1978, 79, 80. Bedrettin Cmert, Abdi peki, Cavit Orhan Ttengil, Bedri
Karafakiolu, mit Kaftancolu, mit Doanay, Sevin zgner, Doan z
Bunlar Allah uruna ldrecek bir mmin yok muydu? Bulundu, vard. Pusular
kuruldu. Herkes bizden olana kadar mukatele devam edecekti.

5 Buhr, Cihad/15/1, Rehn/3, Tecrd, hadis 1578; Mslim, Cihad/119, hadis 1801; Ebu Davud, Cihad/169, hadis 2768.

342

Kadnlar ve ocuklar Onlardansa

Kimler ldrlebilirdi? Eli silah tutan tm erkekler ldrlebilirdi. Henz akln
belleini yitirmemi olan yallar da ldrlebilirdi. Ama deliler ldrlemezdi. Bu
hkmn de istisnas vard. Eer, deli savar durumdaysa, zenginse ya da hkmdarlk
makamndaysa ldrlrd.
Peygamber, yle emretmiti:
Mriklerin yallarn ldrn de, ocuklarn brakn! 6
Bu emir, Kurayza Yahudilerinin ldrlmesi srasnda verilmiti. ocuklarn
braklmas isteniyordu. nk onlar ele geirilmi deerli ganimetlerdi, kle
yaplacaklard. Bu katliamda, Peygambere dil uzatt iin bir kadn da ldrld.
Gene, gece basknlarnda, kfirler toptan kltan geirilirken, evler yaklp
yklrken, ldrlenler arasnda kadnlar ve ocuklar da bulunuyordu.
Bunun zerine, Peygambere arkadalarndan biri yle sordu:
- Ya Resulallah! Evlere yaplan gece basknlarnda, mriklerin kadnlar, ocuklar
da ldrlyor, ne dersin?
- Onlar da brlerindendir. Kadn ve ocuklar da onlardandr.7
Ya bizden olan kadnlar, Mslman annelerimiz, elerimiz, kz kardelerimiz,
arkadalarmz?
Onlar erkeklerin ynetimine boyun emeliydiler. Eer uslu davranmazlarsa, t
verin, yataklarndan ayrln, yine de yola gelmezlerse, onlar dvn diyordu kutsal
kitap. (Nis Suresi, ayet 34.)
Mslman kadnn ksmeti de, iddet idi.

Atete Yakmak Allaha Ait Ama...

Peygamber, atee atarak ldrmeyi doru bulmuyordu.
Hz. Muhammed, bir gn Muhammedin olu Hamzay arr. Onu bir sava
birliinin bana komutan olarak atar ve u buyruu verir:
- Falan kiiyi bulursanz, atee atp yakn!
Hamza, birliiyle yola kmak zeredir. O srada Peygamber, Hamzay yine arr.
Bu kez yle konuur:
- Falancay bulursanz atete yakn, dedim. Ama nce ldrn, sonra yakn. nk
atete yakma cezasn, yalnzca atei yaratan verebilir.8

6 Ebu Davud, Cihad/121, hadis 2670; Tirmiz, Siyer/29, hadis 1583.

7 Ebu Davud, Cihad/102, hadis 2638; Cihad/121, hadis 2672; bn Mace, Cihad, hadis 2840; Ahmet bn Hanbel, 4/46;
Tirmiz, Siyer/19, hadis 1570
8 Ebu Davud, Cihad/122, hadis 2673

343

Ebu Hureyre anlatyor. Bir gn, peygamber bizi, bir sava birlii olarak dmana
gnderiyordu. O srada, Kureyten iki kiinin adlarn vererek yle dedi:
- Bunlar yakaladnzda atee atn, ikisini de!..
Peygamber, bir sre sonra dnp emrini yle dzeltti:
- Size, onlar bulursanz ikisini de yakn, dedim, ama yakmayn. nk atete yakma
cezasn, yalnzca Allah verir. Siz bu iki kiiyi yakalayp ldrn yalnzca. 9
Peygamberin tutumu buydu, ama Onu izleyen halifeleri, Allaha mahsus olan atee
atma cezasn pekl uygulayabilmilerdi. Hatta bunu yaparken, icazeti Peygamberden
aldklarn bile sylemilerdi. Ebubekir, Peygamberin lmnden sonra bagsteren
dinden dnme (ridde) olaylar srasnda, komutanlarna u talimat vermiti:
- Daha da direnirlerse, demirle dalayn, atete yakn! 10
Ve bu talimat uygulanmt. Halid bn Velid, sava srasnda ate ukurlar
atrm, yaktrd atein iine, birok kimseyi diri diri attrp yaktrmt. Kadn da
vard bunlarn iinde. Bir tutsak kadna, Mslman olmas nerilir. Kadn kabul
etmez. Bunun zerine atee atlaca sylenir. Kadn, Ho geldin lm! Yazk ki
baka kurtulu yolum yok. O yzden kendimi atyorum atee anlamndaki iirini
okuyarak kendini kaldrp atee atar.11
Ebubekire, atete diri diri yakma cezasn nasl verdii sorulduunda, Halife,
Peygamberin bu tr cezaya izin verdiini syler.
nsanlar, inanlarn brakmyorlar diye, ate ukuruna attrp yakanlardan birinin
de Ali olduu aktarlr. Buhrnin de yer verdii bir hadiste, Alinin bir topluluu
atee attrp yaktrd bn Abbasa sylendiinde, bn Abbasn yle dedii belirtilir:
- Ben olsaydm bunu yapmazdm. nk Peygamber, Tanrnn verdii biimde
ceza vermeyin! demiti. Ben olsaydm, ldrrdm yalnzca. 12
Gnlerden 14 Mays 1987. Edirne Beypazarndayz. Ertan Gken adndaki kii, evi
bark olmad iin bir arabada yatp kalkan 56 yandaki Necmettin Yedikardelerin
zerine ispirto dkyor ve yakyordu. Gereke, Necmettinin Ramazan aynda iki
imesiydi.13

9 Buhr, Cihad/107, 149; Ebu Davud, Cihad/122, hadis 2674; Tirmiz, Siyer/20, hadis 1571.
10 Taber, Tarih, 1/1881-1885; Leoni Caetani, slam Tarihi, eviren Hseyin Cahid, stanbul, 1926, 8/276.
11 Habi, yaprak, 28-34; Caetani, ayn kitap, 8/306.
12 Buhr, Cihad/149; Tecrd, hadis 1264; Nese, Tahrimud-Dem/14.
13 Gne, 15 Mays 1987

344

Evlerini, Aalarn Yakn

Peygamberin dneminde, gece basknlar dzenlenirdi. Peygamberin emriyle,
ldr, ldr! iarlar haykrlrd. Sonra da yamaya giriilirdi. 14
Filistinde bn (sonralar Ybn denmitir) denen bir yere Peygamber bir baskn
dzenlemiti. Baskn yapacaklara da u buyruu veriyordu:
- Sabahleyin bnya (anszn) baskn yap ve oray yak! Ve, bn ky
yaklyordu. indekilerle birlikte.15
Dmann bulunduu yerdeki aalar, rnler ya yaklr, ya da kesilirdi.
Peygamber, Ben Nadr kabilesinin hurmalklarn yaktrmt, ayrca kestirmiti.
Har Suresinin 5. ayetinde bu olaya ksaca deiniliyordu. nkrc kitap ehlinin
yurtlarnda hurma aalarn kesmeniz veya onlar kesmeyip gvdeleri zerinde ayakta
brakmanz, Allahn izniyledir. Allah, yoldan kanlar bylece rezillie uratr.
Bu ayette gemeyen yakma olay, hadislerde yer alyordu.16
slam hukukunda, cihad srasnda, dman kesimindeki ya aalarn kesilebilecei,
kesilmeden yaklabilecei hkme balanmt.17
Hz. merin klcndan kurtulamayan ise, insanln byk bir kltr hazinesi,
skenderiye Ktphanesiydi.

Vaat Edilen Ganimet

Kfirlerin yalnz kanlar deil, mallar mlkleri de helaldi. 18
Hz. Muhammed, Hicretin ikinci ylnda bir Kurey kervann vurmak zere sefer
emretmemi miydi? Bedr gazasna yol aan gelimelerin balangc, byle bir kervan
basma olayyd.
Bugn Birlemi Milletler Anlamas veya Avrupa nsan Haklar Szlemesi veya
Uluslararas Helsinki Belgesi ne derse desin, fetih hakk Kuranda ngrlmt.
stelik bunun iin koskoca bir sure indirilmiti. Fetih Suresi dnda Enfl Suresi de
vard. Ganimetler, Allahn ve Resulnd (Enfl Suresi, ayet 1). Ayrca Allah
Mslmanlara savata elde edecekleri birok ganimetler vaat ediyordu.

14 Ebu Davud, Cihad/102, hadis 2368; bn Mace, Cihad/30, hadis 2840.

15 Ebu Davud, Cihad/91, hadis 2616, c.3, s.88, ayrca, s.124deki 2 no.lu not; bn Mace, Cihad/31, hadis no: 2843, c.2,
s.948.
16 Buhr, Cihad/154, Hars/6, Meazi/14, Tesir/59/2, Tecrd, hadis 1576; Mslim, Cihad 29-31, hadis 1746; Ebu Davud,
Cihad/91, hadis 2615; Tirmiz, Siyer/4, hadis 1552; bn Mace, Cihad/31, hadis 2845; Drimi, Siyer/22; Ahmed bn
Hanbel, 2/8,52,80.
17 Dmd, c.1, s.496.

345

18 Dmd, c.1, s.494.

Sava esirleri dahi, Kuran hkmlerine gre ganimet cmlesindendi. Kleliin

kaldrlmasna dair gelmi gemi yasalar, byle bir hkm kaldrabilir miydi?
Mminlerin eline den kfirler, kadn ve ocuklar dahil savaa katlan Mslmanlar
arasnda bllecekti. Bylece daha nce Arap kabileleri arasndaki savalarda geerli
olan kurallar, slamda da srp gidiyordu.
Yl 1978. Aralk ay, gene Maratayz. Cami hoparlrnden ykselen ses yle
baryordu: Sizler yoksulsunuz, kfir Aleviler zengin, onlarn elindekiler, siz
mminlerin hakkdr.
Ksas Size Farz Klnd
slam, yeni bir dnya nizam getiriyordu. Bu nizam, kukusuz Cahilliyye ann
anari ve zorbalndan daha ileriydi, belli bir uygarlamann hukuki erevesi
getirilmiti. nsanlar yeni nizama uyacaklard. Bunun yaptrm, hem bu dnyada hem
de teki dnyada en ar cezalard.
Bu dnyadaki cezalar, zet olarak ksasa ksast.
Bakara Suresi yle diyordu: Ey inananlar, ldrmede ksas size farz klnd. Hre
hr, kleye kle, kadna kadn. (Bakara Suresi, ayet 178.)
Bu ekilde ksas istemek lenin velisinin hakkyd. Eer bir Mslman erkek, kfir
erkei ldrrse, ksas uygulanmazd. Bakara Suresi, cezay bireye deil, eski kabile
hayatnn bir kalnts olarak toplulua vermi oluyordu. lenin karlnda kan
bedelini, ldrenin topluluundan bir eidi oluturabiliyordu. Ksas yerine bedel de
denebilirdi. Kadn Mslmann deeri, erkein yars kadard.
Dier cezalar da, yaplann misliyle ksast. Eer bir toplulua azap edecekseniz,
size yaplan azabn eiyle azabedin. Nahl Suresinin 126. ayetinde byle
emrediliyordu.
Ksasa ksas uygulanarak organ kesme trnden cezalar yannda, krbalamak gibi
gene ezaya dayanan cezalar da vard.
Zinann cezas ise recm idi. Yani topraa gmp talamak.
Deriler Pitike Yenilenecek
Ahiret cezas ise iddet, iddet ve iddetti.
Allah, ayetlerini inkr edenleri yaknda bir atee sokacak, derileri pitike, onlarn
azab tatmalar iin derilerini yenileyecekti (Nis Suresi, ayet 56). Altn gm
biriktirip, bunlar Allah yolunda harcamayanlarn alnlar, yanlar, srtlar, alevli
cehennem ateinde kzdrlan bu biriktirdikleri altn gmlerle dalanacakt.
Gnahkrlara cehennemde kanl, irinli sular iirilecekti. Katrandan gmlekler

346

giyecekler, yzleri atelerde dalanacakt. Yardm diledikleri zaman, onlara erimi

maden gibi bir su verilecekti. Erimi maden karnlarnda kaynayacakt. Tepelerinden
aa kaynar sular dklecekti. Onlar iin demirden grzler vard. Ateten deklerde
yatacak, cehennemde yzst srnecek, zerlerine ateten rtler rtlecekti.
Korku, korku, korku. Kutsal kitap, sk sk, Allah korkusunu vurguluyor, fakat
Allah sevgisi ne ok az yer veriyordu. Bu Kuran, sizi ve ulalacak herkesi
korkutmak iin vahyolundu deniyordu. (Enm Suresi, ayet 19.) Allah, Peygambere
Bu kitap sana korkutman, insanlar da tlemen iin indirilmitir diyordu. (Arf
Suresi, ayet 1.) Ey rtsne sarnm kimse, kalk ve korkut. (Mdessir Suresi, ayet 1
ve 2). Allahn seslenii buydu.

Trkler ikenceye alk

Helsinki zleme (Watch) Komitesi, 1985 Aralk aynda Trkiyede insan haklarnn
zedelenmesine ilikin bir rapor hazrlamt. Bu raporda, Ankaradaki ABD elilii
yetkililerinin grlerine de yer veriliyordu. Amerikallar, Trklerin iddet eilimli bir
toplum olduklar iin ikenceye alkn bulunduklar kansndaydlar. Babakan
Turgut zal, ANAP grubunda yapt bir konumada, Bu bir bakma dorudur
diyordu.19 Babakana gre kavgac bir toplumduk. Osmanl dneminde
cemiyetimiz hogrlyd. Ancak zaman bizi daha sert hareket eden bir toplum haline
getirmiti.
Toplumumuz ikenceye gerekten alk myd?
Anadolu halknn byk aclar ektii bir gerekti. En byk aclar ise Seluklu ve
Osmanl sultanlarna borlu olduumuza tarih tanklk ediyordu. Seluklu Sultan
Sancarn yz binlerce Trkmeni krp geirmesi, tarih sayfalarnda duruyordu. Melik
ah da Batnlere kar atalarn aratmamt. Yavuz Selim ise on binlerce Alevi
kylsn kltan geiriyor ve Anadoluyu kl zoruyla Snniletiriyordu. Celal
isyanlarn kaplayan bir yzyl, Osmanl hogrsnn baka bir sahnesiydi. Kuyucu
Murat Paa, kestii insanlarn kellelerini kuyulara doldurtmakla tarihe nam salyordu.

Drt Halifeden n Mslmanlar Baklad

Btn bu tarihsel olaylar bir yana, dinsel eitim, ulaabildii insanlara, bir iddet
kltr vermiti: Korkutmalar, cehennem azaplar, yanmalar, atelere atlmalar.
nsanmz, yzyllar boyu gnlk hayatnda hacdan hocadan, dedesinden atasndan,
anasndan babasndan bu iddet kltrn alyordu. Trenlerin camlarna ta atan, sokak
lambalarnn fincanlarn kran, ampiyonluu kaybedince fkeyle, kazannca bu kez

347

19 Cumhuriyet, 2 Nisan 1986

sevinten ortal ykp geen insan davranlarnda, o iddet kltrnn bir etkisi yok
muydu? Kan davas, Orta Asya kkenliydi, ama slam kurallaryla da pekimi ve
bugnlere gelmemi miydi?
Erzincanl Mslm Koca, 52 gnlk olu Mirzap diri diri keserek Allaha kurban
ediyordu. Mslm Koca, 1962 ylnda bir iftiraya uramt ve kurtulunca ilk doacak
olunu Allaha kurban adamt. Mslm Koca, ilhamn acaba hangi kltrden
almaktayd?
Trkiyede rlen Kuran kurslar a, imam hatip okullar, din vakflar ve yurtlar,
acaba Kuran ve hadislerin gnmze k tutucu olduunu yayarken, toplumumuzda
hangi gelenei, hangi kltrel miras besliyorlard? Ve onlara kar ayetlerle hadislerle
cevap verme telandaki laiklerimiz hangi ideolojik ve kltrel zemine kaymlard?
Kfirin kan helal klnmt.
Yahudiden Hristiyandan dost edinmeyin denmi, Osmanl tarihinde onlar da kfir
kategorisine sokularak zerlerine sefer edilmi, topraklar fethedilmiti.
Trkler de slamn klcndan nasiplerini almlard. Emeviler, on yllarca kfir
Trklerin kann dkerek, Mslmanln gereini yapmlard.
Alevi kltan geirilmi, dalara srlmt. eyhlislam fetvalar, Alevi kanna
helaldir diyordu.
Evet, kp denebilir ki: Btn bunlar bar iindir, herkes Mslman olunca
insanlk da sonsuz bir bara ulaacaktr.
Bu sonsuz bara nasl inanlacakt ki...
Peygamberin drt halifesinden baklanarak ldrlmt. mer, Osman ve
Aliyi hanerleyenler de Mslman deiller miydi?
slamn barnda kim iin can gvenlii vard, Peygamberin torunlar bile zehirli
klla ldrldkten sonra!
2000e Doru
7 Haziran 1987, yl 1, say 23
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-1, Sayfa 48-60)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 338-348)

348

DYANET KURANINDA BYK YANLI

8 Ocak 1990 gnl Sabah gazetesinin birinci haberinin bal. slam inanrlarn
heyecana boan ya da buna ynelik bir balk. Altnda da iki Kuran sayfas ve
evirisinin fotokopisi. Birinin zerinde dorusu, brnn zerinde hatals diye
yazl. Diyanet Kuran... ve byk yanl... Dnebiliyor musunuz?
Diyanetin bir Kuran olduu ve bu Kuranda da yanl hem de byk
yanl bulunduu haberi duyuruluyor kamuoyuna. Kamuoyu, Sabah gazetesi
sayesinde Diyanet Kuran diye bir Kuran bulunduunu ilk kez duyup
reniyordu. Ve reniyordu ki bu Kuranda byk yanl var.
9 Ocak gnl Sabahta da yine birinci haber: Kurandaki Hata Vahim. Bir gn
nceki haber de hemen altnda gsteriliyor. Onuru Sabaha ait bir bulu olduunu
grmemi olanlar da grp rensinler diye... Kamuoyuna bir kez daha duyuruluyor ki,
Kuranda vahim bir hata var.

Orijinal Kuran Yok

Bugn dnyann hibir yerinde Kuran orijinal elyazmas yoktur. Birinci asl da
(beze, kda, hurma dalna, yufka taa, deriye, krek kemiine, kaburga kemiine,
aa kabuuna yazl olan), bundan alnp oluturulan kincisi de (Hafsann
sandndaki) ve bundan yararlanlarak birka nsha yaplan ncs de bugn
bulunmuyor. Birinci ve kincisi yakld iin yok. ncsyse ne hikmetse,
bulunmas gerekirken bulunmamakta. Bununla birlikte var gsterilmekte. Bugn eldeki
Kuran, Muhammedin vahy diye yazdrd Kurann ne aynsdr; ne de
tamamdr. bn mer, unlar syler:
Hibiriniz Kurann tmn elimde bulunduruyorum demesin. Biliyor mu ki,
Kurann ou, yok olup gitmitir...1
Ne var ki, Sabah, Kurandaki vahim hatadan sz ederken, Kurann
kendisinden, Kurandaki yanllardan, tutarszlklardan, elikilerden, akl ve bilime
aykrlklardan sz etmiyor. Edebilir mi hi? Sabahn anlatmak istedii baka. Bu
1 Bkz. Celaleddin Syuti, el-tkan fi Uluml-Kuran, Msr, 1978, 2/32. Ayrntl bilgi iin bkz. Asl Kuran Yakld
balkl yaz.

349

sevgili gazete, Kurann kendisindeki yanltan deil, Diyanetin resm evirisinde

yanl bulduu bir anlamdan sz etmek istiyor. Kuran evirisindeki yanl
diyecek yerde, Kurandaki yanl diyor. Yani Kurianla eviriyi (meal)
birbirine kartryor. 10 Ocak 1990 gnl saysnda da Diyanetin Hatal Kurann
Savc ncelemeye Ald balkl (1. sayfada) haberiyle de bu kartrmay srdryor.
Srdrecektir de... Ve bylece, haber iin yapt inceleme ve aratrmann ne
denli ciddi (!) olduunu bununla da bir gzel ortaya koyuyor.

slamn Namusunu Kurtarmaya Soyunanlar

- Sabah gazetesi
- Diyanet leri Bakanl
- Kltr Bakam Namk Kemal Zeybek
- Ve tekiler.
Kurtarclar, byk bir coku iinde. slam savunmann cokusu... Bakara
Suresinin 191., Nisa Suresinin 89., 91. ve Tevbe Suresinin 5. ayetlerinde, inanmazlar gsterilerek Mslmanlara; ...nerede bulursanz orada ldrn! buyruu
verildii, Muhammedin yakn arkadalarnn da iinde bulunduu Cemel Olaynda (9
Aralk 656da) Aie kesiminden 13 bin, Ali yandalarndan da 2 bin kiinin slam
adna hayvan boazlanr gibi boazlandklar, yani Mslmanlarn bile birbirini krd
ve daha nice olaylarla slam eriatnn kan dkcl bilindii halde; dinimiz
adam ldrn demez! savyla kahramanca ileri atlmann cokusu... Gen Trkiye
Cumhuriyeti, lideri Atatrk, slam eriatn, en bata, bu eriatn ad bir hukuk
anlay ve buna bal olarak kan dkcl nedeniyle ortadan kaldrmam myd?
eriatn adl, kan dkcl, temel kitab Kurandan deilse nereden
kaynaklanyordu? Bunlar soran, aratran kim? Kurandakileri savunmak, ERAT
savunmakla eanlaml. Dinimiz denirken, anlatlmak istenen ne? eriat
zlemcileri, DEVLETi her bir yandan kuatm olarak ha geldik, ha geleceiz!
diyorlar. Ayak sesleri duyuluyor gibi. mmet ve sr (rey) niteliinden
uzaklatrlp ada uygarlk dzeyine ulamas salansn diye kiilikli bir toplum
(ulus) yapsna kavuturulmak istenen bir toplumda, Trkiye Cumhuriyetinde...
Sabahn plak bacaklarla ptrd Kurann savunuculuunu yapmas yeni
deil. Zaman zaman bunu yapar. rnein 12 Temmuz 1989 gnl saysnda, Bir
Kuran Mucizesi Daha balkl bir haber yaynlamt. Arka sayfada, sayfay kaplar
biimde... Prof. Dr. Cevat Babuna adl bir adamn, gln m gln savlarna
dayandrmt haberini. Bu derginin 30. saysnda, Din Bilgisi kesinde, gerekli
karl almt.

350

imdiki de bir baka trl.

Sabah slam, Kuran savunma alanndaki ileri hamlesini daha ok
RAMAZANlarda yapar. teki gazeteler gibi...
Bayram Deil Seyran Deil Sabaha
Ne Oldu da Bylesine Bir Cokuyla Ortaya Atld?
Ramazan olsa, bu tr eyler iin olur, oluyor denecek. Ya da daha rahat olaan
karlanacak. Sabahn, durup dururken bylesine bir inceleme ve aratrma (!)
giriimiyle slamn, Kurann namusunu kurtarma hevesi nereden kt? Bir
gazetecilik grevi mi yoksa bu? Eer byleyse, ortal heyecana boan haberi
iin kkl bir aratrma yapmas gerekmez miydi? yle bir amaza dt ki, yanl
dedii doru; doru dediiyse yanl. Salkl bir inceleme olsayd bu
olmayacakt.
Bilindii gibi namus Yunanca NOMOStan gelme. Yasa, zellikle dinsel
yasa, kural anlamnda. Hadislerde de geen bu szck, dinde son derece
nemlidir. Hadiste belirtilir ki, Muhammede indirilen NAMUS, Musaya indirilen
NAMUSun ayndr.2
Sabahn haberine konu olan Bakara Suresinin 54. ayetinde, Musann ve
srailoullarnn masals yksnn bir blm anlatlr. Yani szkonusu olan,
Musann NAMUSudur. Bunu kurtarmak, slamda, Muhammedin de namusunu
kurtarma anlamna gelir. Demek ki, kurtarma iini stlenmi grnenler, baarabilseler,
iki namus birden kurtarm olacaklar! Ama ileride de grlecektir ki, bunu
baaramamaktalar. Yani ne Tevratn, ne de Kurann anlattklarn, akla, bilime,
aa uydurma giriimleri baarl.
Yaratlan Heyecanla, Ayasofyay Cami Yapma Giriimleri,
Dikkatlerden Uzaklatrlmak steniyor Olmasn!
Kilise olarak birinci al 360ta, yangn nedeniyle yeniden yapldktan sonra ikinci
al 415te, baka bir yangn (532de) yznden yok olup yeniden yaplnca nc
al 537de olan Ayasofya, Fatihin stanbulu almasna dein KLSE olagelmitir.
Bu tarihden 1934e dein de, slamn kendinden baka dinlere nasl baktnn
saylamayacak belgelerinden biri olarak CAM diye kullanlmtr. Ve modern
Trkiyenin kurucusunun eliyle de MZE yaplp uygarla armaan edilmitir.
Ama slam eriat ve zlemcileri iin uygarlk ne demek? slamdan baka
uygarlk olabilir mi? Dahas baka din olabilir mi? Kurann Tanrs soruyor:
Tanrnn dininden baka bir din mi istiyorlar? (l-i mrn Suresi, ayet 83.) Yani
2 Bkz. Buhr, es Sahh, Bedl-Vahy/3; Mslim, es-Sahh, Kitabul-mn/252, hadis no. 160.

351

Hi olur mu?! Ve aka duyuruyor: Tanr katnda DN, yalnzca slamdr. (l-i
mrn Suresi, ayet 19.) Yine aka unu diyor: Kim slamdan baka bir dine
ynelirse onunki kabul edilmeyecektir... (l-i mrn Suresi, ayet 85.)
Atatrkn Ayasofyay MZE yapmasn, ERAT evreleri bir trl
sindirememilerdir. Zaman zaman seslerini ykseltmilerdir:
Ayasofya, cami olarak ibadete alsn! diye...
imdi daha byk bir g bulmua benziyorlar ve seslerini daha da ykseltiyorlar.
ANAP Genel Bakan Yardmcs Galip Demirci de, Cumhuriyete, laiklie,
Anayasaya bal kalacana ilikin andn unutmuasna Fatih tarafndan camiye
dntrld, ibadete ak kalmas da Fatihin vasiyetidir diyor. (6 Ocak 1990 gnl
Cumhuriyet.) Fatihin byle bir vasiyette bulunmaya hakk varm gibi.
Basnda yer alan haberlere gre, Ayasofyay cami yapma giriimleri, olduka
ciddi boyutlarda. Trbann serbest braklmasn salamakla nice admlardan biri daha
atlmt. imdiyse nice baka admlar atlmak isteniyor. Ayasofyay cami yapma,
sonra ifte standart, demokrasi, zgrlk... trnden szlerle, kimi ada kesimin
de kandrlp iine ekildii bir gle Trk Ceza Yasasnn 163. maddesini kaldrtma
ve tesi... te tam bu srada, bir bakyoruz ki, Sabah ortaya haber diye gerekten
uydurma bir sav atyor ve setii szcklerle de, haberi veri biimiyle de, kamuoyunu
cokulandryor.
Bunda, birtakm abalarn gzden karlmak istendii dnlrse ok mu ar bir
kukuculuk olur?
imdi asl konuya dnelim ve Sabahn szn ettii ayetin evirisi yanl m, deil
mi grelim:

Tm Uzmanlar, Sabahn Yanl Diye Sunduu evirinin

Doru Olduunu Belirtmekte Birleiyor
Bakara Suresinin 54. ayetinin Diyanet evirisindeki anlam yledir:
Mus, milletine: Ey milletim! Buzay TANRI olarak benimsemekle kendinize
yazk ettiniz. Yaradannza tevbe edin, tevbe etmeyenlerinizi ldrn. Bu, yaradannz
katnda sizin iin hayrl olur. O, dima, tevbeleri kabul ve merhamet eden olduu iin
tevbenizi kabul eder demiti.
Sabahn haberinde zerinde durulan nokta, tevbe etmeyenlerinizi ldrn!dr.
Sabah, bunu yanl buluyor.
Bu sz, ayetteki fektul enfsekm sznn karl olarak yer alyor eviride.

352

Burada, bir NEFS, br de KATL olmak zere iki szck var. Nefsinizi
katledin demek.
Sorulacak soru u:
Buradaki NEFS ve KATL szcklerinin anlam nedir?

Fahruddin-i Razi el-Tefsirue-Kebir, Beyrut, 3/82.

te 54. ayetteki gerek.

Sabah, buradaki nefsi, kimi zaman Trkede kullanlan nefsi slah etmek ya da
nefsi temizlemek deyimlerindeki nefs anlamnda alyor. Bavurduu slam
bilginlerinden (!) bu bilgiyi alm. Buna gre ayetteki nefs, Trkede kullandmz
nefsi yenmek, nefse uymak gibi deyimlerde hangi anlamdaysa o anlamdadr.
Buradaki katl de, ldrmek demekse de, gerek anlamnda deil, soan tuzla
ezip ldrmekteki, bu i bizi ldrddeki, bugn, bu zaman ldrdkteki gibi
mecaz anlamndadr.
Acaba gerekten de, bu szcklerin, sz konusu ayetteki anlamlan byle midir?
Bunu renmek iin nce, Kurandaki hangi szcn hangi anlamda ya da
anlamlarda kullanldn incelemi olan, slam dnyasnda da tam gvenilen
uzmanlarn (ulema) kitaplarna bakalm:

Rbn Mfredt
sfahanl Rb, tm slam dnyasnda son derece nemli ve gvenilir bulunan nl
el-Mfredt fi arbil-Kuran adl, Kurandaki szckleri tek tek ele alp anlamlarn
verdii kitabnda, bu ayetteki NEFSe K anlamn veriyor. KATLi de mecaz

353

anlamyla deil, kendi gerek anlamyla alyor. Bu durumda ayetteki nefsi katletmek,
herkesin bildii adam ldrmek anlamndadr. Rb, ayette yer alan, fektul
enfsekme, li yaktl badakm badan, yani kiminiz kiminizi ldrsn! anlamn
veriyor. Sonunda ayetteki szckleri mecaz anlamnda kullanan da bulunduunu
belirtiyor.3
Kukusuz her szce, diledikleri trden mecaz anlamlar verenler her zaman
bulunagelmitir. Sflerin tevilt nldr bu alanda. Ama ciddi incelemeciler, bu
tevillere nem vermezler.

Kurandaki okanlaml Szckleri nceleyen Kitaplar

Kuranda, ayn szck bir yerde bir anlamda, bir baka yerde baka anlamda yer
alr. En azndan byle grlr. Bunu inceleyen kitaplar da vardr. Bu konudaki btn
kitaplarda, Bakara Suresinin 54. ayetindeki NEFSe, bir toplumdaki ya da bir
yredeki halk (ahali) oluturan birey, kii anlam veriliyor. Ve ayetteki fektul
enfsekmn de u anlamda olduu belirtiliyor:
Buzaya tapmam olanlar, tapm olanlar ldrsnler. (Ya da buzaya tapmam
olanlarnz, tapm olanlarnz ldrsn.)4 Bu kitaplarda, tm mfessirlerin unda
birletikleri belirtilir: Nefs, Kuranda 8 anlamda yer alyor. 4. anlam EHLdir.
Yani, halk oluturan bireyler. Bakara Suresinin 54. ayetindeki NEFS de, bu
anlamdadr.5
Yani ok ak bir biimde, halktan sulu olanlarn ldrlmelerinin buyurulduu belirtiliyor.

Tm Tefsirler de Ayn Anlam Veriyor

20. yzyln nlleri de iinde olmak zere, tm nl tefsirler, yani Kuran
yorumcular, Sabahn yanl deyip ortal ayaa kaldrmaya ynelik yayn yapt
anlam veriyor sz konusu ayetteki szlere. Bu tefsirlerin tm de, sz konusu
ayette, kiilerin ldrlmeleri iin Tanrnn srailoullarna seslendiinin
anlatldn yazmakta.
Tanr seslenerek buyuruyor:
... fektul enfsekm!
Szck szck tam karl udur:
... Hemen kendinizi ldrn!
3 Bkz. el-Mfredt, K-T-L maddesi.
4 Abdurrahman bnl-Cezv, Nzhetl-Aynin-Nevzr, Beyrut, 1985, s.596; Damn, el Vch ven-Nezir, Nefs;
Islhul-Vch, Nefs.
5 Abdurrahman bnl-Cezv, ayn yer.

354

Hemen, fektul szcndeki fenin; kendinizi, enfsekmn, ldrn

de; fektuldaki uktulnun karldr. Kuran yorumcular, hemen kendinizi
ldrn! denirken de, unun demek istenmi olabileceini belirtirler:
(Buzaya taparak su ilediiniz iin) kendinizi ldrn! ntihar edin.
(Ey buzaya taparak su ilemi olanlar!) Haydi birbirinizi ldrn!
(Ey buzaya tapmam olanlar ya da tevbe etmi kiiler!) Kendi halknz (buzaya
tapm ve tevbe etmemi olanlar) ldrn!
Kuran yorumlarnda nefsinizi slah edin (ya da temizleyin) anlam deil; bu
anlamlar var. Diyanetin resm evirisindeki anlam da Kuran yorumlarndaki bu
anlamlara uygun. Olmayabilirdi, ama uygun ite. Bu resm eviride, baka yerlerde bir
dolu yanl var, ama buradaki yanl deil.
Tefsirlerin, NEFSe KATLe burada mecaz deil; gerek (hakikat) anlamlarnn verilerek, yukardaki biimde anlam verilmesi gerektiini yazmakta
birletiklerini grmek iin kaynaklar sunalm:

Arapa Tefsirler
1) Fahreddin Rz, et-Tefsirl-Kebir, Beyrut, 3/81-82.
slam dnyasnda herhangi bir kimse kp da, Fahreddin Rz de kim oluyormu?
diyebilir mi?
2) Zemaher, el-Kef, Kahire, 1977, 1/69.
3) Kz Beyzav, 1/81.
4) Taber, Camil-Beyan, Beyrut, 1972, 1/226-229.
5) bn Kesir, Beyrut, 1966, 1/161-162.
6) Celaleyn, 1/8.
7) Abdullah bn Ahmed en-Nesef, Tefsirun-Nesef, stanbul, 1/48-49.
8) Mer, Msr, 1974, 1/120.
9) Kurtub, 1/342-343.
10) Muhammed Reid Rz, Tefsirul-Menr, 1/319-320.
11) ls, 1/216.
12) Muhammed Ebus-Sud, Tefsiru Ebis-Sud (radul-Aklis-Selm l Mezyal-Kuranil-Kerim), Msr, 1928, 1/81-82.
13) Hzin, Lubbut-Tevl, stanbul, 1371, 1/48.
14) Tantav, el-Cevhir f Tefsirl-Kuran, Msr, 1350, 1/72-73.
15) smail Hakk (Bursal), Ruhul-Beyn, stanbul, 1306, 1/93-95.
16) Ebut-Tayyib Sddk, Fethul-Beyn, Msr, 1300, 1/111.
17) Muhammed Ali es-Sabun, Safvetut-Tefsir, 1/58.

355

Trke Tefsirler
slam dnyasnda sayg gren (muteber) Trke tefsir says ok deil. En ok
tutulan, nl olanlar ve bavurulup baklacak yerleri de yle:
1) Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, stanbul, 1960, 1/354.
... fektul enfsekme hemen kendinizi katlediniz anlam veriliyor. Nefsinizi
ldrnz de yer alyor, ama ayn anlamda. Yani kendinizi ldrn anlamnda.
Yani enfsekme (nefsinize) KENDNZ anlam verilmekte.
2) Mehmet Vehbi, Hulasetul-Beyn, 1/128-129.
3) Ayntbi Mehmet Efendi, Tefsir-i Tibyan, stanbul, 1324, 1/39-40.
4) Ferah Efendi, Tesfir-i Mevkib, Tefsir-i Tibyann kenar, 1/30-31.
5) mer Nasuhi Bilmen, Kuran- Kerimin Trke Meli lisi ve Tefsiri, 1/54.
Bir de Arapadan Trkeye evrilmi olan bir tefsiri gsterelim: Prof. Seyyid
Kutub, fi Zllil-Kuran, ev. Emin Sara, . Hakk engler, Bekir Karla, stanbul,
1970, 1/148-149.
Sabahn yanl dedii anlamn, yanl olmadn ortaya koymak iin bu kadar
kaynak yetmez mi?
Dahas da var.

Asl Kaynak Tevrat

Sabah tabii bunu da bilmiyor. Kurann birok yerinin kayna gibi, Bakara
Suresinin sz edilen 54. ayetinin kayna da TEVRATtr. Muhammedin
retmenleri (bunlar arasnda en ok adlarndan sz edilenler, Addas, Yessar, CEBR
adl klelerdi)6 kendisine, birok ey gibi buradaki yky de Tevrattan
aktarmlardr. Ama eksik olarak ya da biraz deitirerek, Tevratta yle anlatlr:
Ve dadan inmek iin Musann geciktiini kavm grnce, Harunun yanna
topland. Ona yle dediler: Bizim iin ilah yap... (Tevrat, k, Bap 32: 1)
Ve Rab (Efendi Tanr), Musaya yle dedi: Git, aa in! nk Msr diyarndan
kardn kavmn bozuldu. Onlara emrettiim yoldan abuk saptlar; kendileri iin
dkme bir buza yaptlar; ona secde kldlar, ona kurban kestiler... (Tevrat, k,
Bap 32: 7-8.)
Ve Musa dnd. (Tevrat, k, Bap 32: 15.)
Ve Musann fkesi alevlendi, elinden levhalar att... (Tevrat, k, Bap 32: 19.)
Ve Musa, kavmn dizginsiz olduunu grd. Ordughn kapsnda durup, yle
dedi: Rabden yana olan bana gelsin.

6 Bkz. F. Rz, 24/50.

356

Btn Levi oullar, onun yanna toplandlar. Musa onlara yle dedi: Herkes
klcn beline kuansn; ordughta kapdan kapya dolasn! Ve herkes kendi kardeini,
kendi arkadan, kendi komusunu ldrsn.
Levi oullar, Musann syledii gibi yaptlar. Ve o gn kavmden 3 bin kadar kii
dt (ld). (Tevrat, k, Bap 32: 27-28.)
Musa, ldrn buyruunu, Rab, yani Efendi Tanrs adna veriyordu. Bakara
Suesinin 54. ayetinde anlatlan da ite bu. Demek ki, fektul enfsekmn anlam,
Sabahn ve bilginlerinin ileri srd gibi nefsinizi slah edin! deil; kendinizi
(ya da iinizden sulu olanlar ya da tevbe etmeyenleri) ldrn!dr.
Kuran yorumlarndan kiminde de, kaynan Tevrat olduu anlatlr. 7

Sabahn Kayna Kimdir ve Nedir?

Bunca temel kaynak varken, Sabah ne yapyor? Nebiolu Yaynlar Arapay, hele
Kuran ve hadis Arapasn bilmeyen Abdulbaki Glpnarlnn uydurma evirisi,
Trkiyenin en nl Kuran tefsircisi diye sunulan, aslnda bir tefsirci (mfessir)
olmayan Haan Basri antayn mealidir.
Hasan Basri antayn Arapay bilmedii sylenemez kukusuz. Trke meali de
genellikle, Kurann aslna bal kalnarak yaplm bir eviridir. Bunu kabul etmek
bir drstlk gereidir. Ama, Hasan Basri antay bu alanda bir kaynak olamaz. Kimi
yerde, akl ve bilim karsnda, Kurann dediklerini kurtarma abasn gstermi, bu
abalar gsterdii yerlerde de, sz konusu ayette olduu gibi, zorlamal yorumla
yanla dmtr. Temel kaynaklar karsnda kesinlikle sylenebilir ki, bu bir
gerektir.
Sabah bir de Ltfi Doan kaynak gsteriyor. Diyanet leri Bakanl da yapt
diye. MSP eski Milletvekili olan Doann bir kaynak olabilecei dnlebilir.
Gngr Mengi de, kesinde, bu kiiyi din bilgini diye niteliyor. Ltfi Doan ben
de ok iyi tanrm. Muhterem bir kiidir. Kendisini din bilginlerinden sayaca
kukulu. Kendisini bir bavuru kayna sayaca da... Temel kaynaklara kar, Rz
gibi eski mfessirler yle dursun; bir Hamdi Yazr, bir mer Nasuhi Bilmen
karsnda bile edeb dna kmak isteyecei de...
Sabahn Hseyin Hatemiyi nl dinbilimcisi diye sunmas ve bu konuda ona
bavurmas ise kocaman bir ayptr. Bu tr ayb, balangta, Hatemiyi sol kesime
de din uzman olarak sunup tantm olan Murat Belge gibi sosyalistler yapmtr.
Hatemi, bir zamanlar, Cumhuriyet gazetesinin stunlarnda da, kendisine bavurulan
kii olarak sk sk boy gsterirdi. Oysa bu adam, ne bir tefsir uzmandr, ne bir
7 Merai, 1/120: Muhammed Reid Rza, Tefsirul-Menr, 1/320; Tantav, el-Cevahir, 1/73; mer Nasuh Bilmen,
Kuran- Kerimin Trke Mel-i lisi ve Tefsiri, 1/54.

357

hadis uzmandr, ne bir fkh uzmandr, ne bir kelamcdr, ne bir dinler

tarihisidir, ne de herhangi bir slami daln uzmanln yapm bir kiidir. Kaynaklara
nasl inebilir bu kii? Hangi diliyle, hangi Arapasyla? Farsay bildii sylenir.
Bu dili belki de iyi biliyordur. Ama Farsa bu alanda yeterli mi? Hateminin slam
propagandacln stlendii biliniyor. ran slam Cumhuriyeti Anayasasn da
Trkeye eviren kii. lkemizde de randakine benzer bir Cumhuriyet kurulmasn
ister mi, bilemem. Ama bilinen odur ki, bir slam eriats. Kendi anda bile
insanlarn gereksinimlerini karlayamam olan eriat, irin gstererek ve orasn
burasn yorumlarla yamayarak insanlarmza yeniden giydirmeye abalar gibi bir
durumu var. Her neyse... Sabah ortal velveleye veren haberinin doruluuna
bu kiiyi de kaynak olarak gsteriyor.

Sabahn Gngr Mengsnn Kuran Kurtarcl

Kyamet haberi verircesine inanrlar ayaklandrmaya ynelik haberin yer ald 8
Ocak gnl Sabahta, fotokopilerin bir yanna Sabah Diyor ki stunundan bir para
konmu: Ve altndaki balk, Tvbe... Tvbe! Bunun da altnda u szler: Devlete
teslim edilen hangi deer salam kalyor ki, Kuran salam kalacakt?
Gelsin de, slam inanrlar cokuya, panie kaplmasn?!
Bu da, Kuran Kurtarclnn bir biimi.
Bu yaznn altnda da, bu stunda kurtarcl stlenen Mengnn yazsnn 3.
sayfada olduu belirtilip okunmas salk veriliyor.
Okuyalm, bakalm:
nsanln yzyllardr yolunu aydnlatan Kuran Kerimin...
Kuran yzyllardr bir yol aydnlatm. Hem de insanln yolunu!!!
... yzbinlerce Trke meali, ok vahim bir eviri ile halkmzn elinde, evinde...
Yanl dedii eyden, nasl da ii tutuuyor yazarmzn!
Bu kutsal kitap, Allaha kulluu, aileye saygy, insanlarla karde olmay emreder.
Nasl da biliyor!
Hogrlr umuduyla hemen bir ayet anlamn (hem de Sabahn gvenip kaynak
gsterdii antayn mealinden) sunalm:
- Ey iman edenler! Babalarnz, kardelerinizi -eer kfr (kfirlii) sevip onu
iman zerine tercih ediyorlarsa- veliler (dostlar) edinmeyin. inizden kim onlarn
velilikleri (dostluklar) altna girerse onlar, zlimlerin ta kendileridir. (Tevbe Suresi,
ayet 23.)

358

Gngr Meng, gryorsun ki, baban da, kardein de olsa, eer kfir saylyorsa,
yani slamn arad inanmlk yoksa, dost edinemeyeceksin. Daha sonraki ayette,
kfirlikleri yznden dost edinmeleri inananlara yasaklananlar arasnda, oullar,
eler (karlar, kocalar) ve oymaklar da saylyor. Kfir olan yaknlarn dost
edinmek yle dursun, bunlarla cihad edilmesini, sras gelince bunlarn
ldrlmesini de istiyor Kuran.
Mengnn yazdklarn okumay srdrelim:
(Bu kutsal kitap) insanlarn bar ve istikrar iinde yaamalar, ahirette de mutlu
olmalar iin gerekli olan HUKUK ve ahlak kurallarn bildirir.
Byledir de, Trkiye Cumhuriyetinde eriat ve hukuku niye kaldrld? Meng,
bilmem bilincinde misin, tam bir eriat gibi savlar ileri sryorsun!
Kuran- Kerimin szn ettiimiz Trke mealinde. Bakara Suresinin 54.
ayetinde bir blm: TEVBE ETMEYENLER LDRN! diye dilimize evrilmi.
Yani Allahn kullarna, insanlarla karde olmalarn emreden Kuran,
LDRN! diye tahrif edilmi.
Laflara bakn siz!
Yaptmz aratrma...
Aratrmay kim yapm? Gngr Meng m? Oysa benim telefonla yaptm
grmede, Sabahn Ankaradaki alanlarndan Blent Eskinat, bu velveleli
aratrmay kendisinin yaptn (10 gn bunun zerinde durup altn) ve haberi de
kendisinin yazdn sylemiti. Benim peki asl evirmeni olan Prof. Dr. Hseyin
Ataya niin sormadnz? soruma da bulamadk karln vermiti. Daha sonra
grdm ki, Hseyin Atayn da grne en sonunda, yani i iten getikten sonra
bavurulmu. Eer balangta bavurulmu olsayd, szkonusu skandal haber
olumayacakt.
Yaptmz aratrma, sz konusu ayette, TEVBE ETMEYENLER LDRN
denmediini, hemen yaradannza tvbe edip nefsinizi ldrn! dendiini ortaya
koydu.
Aratrma szcn bir bilim ve dnce adam kullansa, kukusuz byle
rastgele kullanmaz. Bilim ve dnce saygs, aratrma kavramna da gereken nemi
vererek saygl olmaya, titizlik gstermeye yneltir insan. Gngr Mengnn
kaleminde, yani bu kede ve bu konuda yer alan aratrmaysa ieriini yitirmi bir
kavram durumunda. Aratrmaya bakn siz ki, temel kaynaklardan hibirine, ama
hibirine bavurulmam. Ve aratrmaya bakn ki, gazeteyi, belki de benzerine kolay
kolay rastlanamayacak lde bir skandaln altna sokmu! Gngr Meng, sen bu
aratrmanla, bilmem hangi gazeteciler cemiyetinden dl alabilirsin ancak!
Meng, kendisiyle slamn namusunu kurtarma iini paylat halde, Diyanet
leri Bakanlna da ykleniyor, saldrdka saldryor. Diyanetimizse kendini

359

savunmak, daha dorusu, yaplan evirinin yanl olmadn savunmak yerine,

Sabah gazetesinin yanl dediine, Evet, yanl diyor.

Ve Kltr Bakan Namk Kemal Zeybekin Din-slam Kurtarcl

Bakn ne demi Bakan Zeybek:
Dini yanl anlatanlar kadar, dine zarar veren kimse olamaz. Kuran bilmeyen
insanlara Kurann tercme ettirilmemesi lazm. Bunu tercme eden, demek ki
NEFS kelimesinin anlamn bilmiyor. Binlerce kitap baslm. imdi, bu hata nasl
dzeltilecek? Bu tip tercmeleri, Kuran bilmeyenlere yaptrmak ok byk
hata.8
Prof. Dr. Hseyin Atay, oku bunlar! Oku da Bakan Zeybekin neler sylediini gr.
Sen, ne Kuran, ne de NEFS kelimesinin anlamn biliyormusun! renmek
istiyorsan, ite kaynak, git ren! Dostum, sen lahiyat Fakltesi Dekanyken 1982
Anayasasn anayasalktan karacak lde ad olan bir hkmn ortaretimde
zorunlu din derslerini, bu anayasann 24. maddesine konmasna o denli katk saladn
da ne oldu? Yeni slam kurtarclar tredi ve imdi, Arapay ve Kuran iyi
bildiini bildiim seni, cahillikle suluyorlar ve acmaszca saldryorlar sana.
rencilerinin bulunduu Diyanetse, gerei savunmak yerine, doruyu yanl
gsterenlerle ayn az kullanyor. Bu eviride yanllarn yok mu? Ben biliyorum ki
ok. rnein Kamer Suresinin 1. ayeti. Bakara Suresinin 187. ayetindeki ve baka
yerlerdeki alimallahular. Ama bunlar ve daha nicelerini dilimize yanl evirirken,
Arapay ve de kaynaklar bilmediinden yapmyordun bunlar. Buna kukum yok.
Kuran, akl ve bilimle badatrma abasyla yapyordun. Buna da kukum yok.
nsanln yararna olmayan ii yapyordun bylece. imdi bak, nasl ve neyle suluyor
Bakan Zeybek seni?

Diyanet slam Kurtarcl in Yalana Bavuruyor

Bu Diyanet leri Bakanl ki, mahkemeler, adaletin gereklemesi iin kimi
konularda, BLGsine bavuruyor ve bilirkii olarak belirliyor. slam kurtarmak
uruna, nicelerini mahkm olmaya gtren raporlar dzenlemitir bu Diyanet.
te imdi bu Diyanet, yine slam kurtarmak uruna, basna yalan bilgi vermekten
ekinmiyor. 9 Ocak 1990 gnl Sabahta yer alan aklamasnda yle diyor:

8 Sabah, 9 Ocak 1990.

360

Ayet-i kerimede iki defa geen enfs kelimesi, nefs kelimesinin ouludur.
Nefs Arapada, szlk anlamnda, ruh, kan ve bir eyin kendi, ayn
anlamlarnda kullanlr. Bu itibarla, ayet-i kerimedeki NEFSLERNZ
LDRNZ ifadesinin, szlk anlamda, KT DUYGULARINIZI
LDRNZ olarak anlalmas mmkn olduu gibi, kendinizi ldrnz
olarak anlalmas da mmkndr.
Oysa, nefse burada birinci anlam vermek mmkn deildir. nk:
1) Ayetteki yk bu anlam vermeye elverili deildir.
2) Bu yknn geldii asl kaynak olan Tevrattaki anlatlan biimi bu anlama uygun
deildir.
Kt duygularnz ldrn anlamn vermeye, en bata bu iki neden engeldir.
Ve aklamada deniyor ki:
Bu ayet-i kerimedeki NEFSLERNZ LDRNZ ifadesi de, mfessirler
tarafndan genel olarak kt duygularnz ldrnz eklinde anlalmtr.
te bu yalan. Bunun yalan olduunu yukarda sunulan tefsirler kesin olarak
kantlamakta.
By kyle tm tefsirler, Diyanetin bu aklamada ileri srdnn tersini
dile getiriyor.

Diyanet leri Bakanln,

Bu Konuda Drstle ve Tartmaya aryorum
Buyursunlar, tefsirler ne diyormu, birlikte grelim. Tm kamuoyuna duyurmak
istiyorum ki, birok konuda olduu gibi bu konuda da Diyanet gerei rtyor. Ve hem
grevini, hem de kamuoyundaki Diyanet, din konularda daha iyisini bilir biiminde
zetlenebilecek koullanmay ktye kullanyor. Eer bu konuda Diyanetin ileri
srd doruysa, Rznin, Zemahernin, Beyzavnin, Kurtubnin, lsnin,
Menarn, Tantavnin ve tekilerin dedikleri, yazdklar, savunduklar yanltr. Ve
eer Diyanetin dedii doruysa, hem bu kaynaktakileri, hem de Tevratta yazl olan
yky kazyp karmak gerekir. Buyursunlar tartmaya. Ulemalarn toparlayarak
gelsinler. te meydan.
2000e Doru
14 Ocak 1990, yl 4, say 3
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-1, Sayfa 220-228)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 349-361)

361

KURANIN NE DED

Derginin iki hafta nceki saysnda yer verilen ve Diyanetin yalann ieren
tartmay okumusunuzdur.* Bir hafta nce de, Diyanetin yalann desteklercesine
kaleme alnm bir yaz, Prof. Dr. Hseyin Hateminin yazs da mektuplar kesiminde
yer almt; onu da okumusunuzdur. Bu yazya bir karlk vermek gerekiyordu. O
nedenle, Kurandaki akl ve bilim dlklar dizisini blp, araya girdim.
Sabah gazetesi amt tartmay. 8-10 Ocak 1990 gnl saylarndaki nemli
haberiyle... Bakara Suresinin 54. ayetindeki bir sze ilikin Diyanet evirisinin
yanl olduu savunuluyordu. Hem de Kyamet haberi verircesine... Oysa
Diyanetin resmi evirisinde nice yanllar vard. Gelin grn ki, buradaki yanl
deil; doruydu. Bunu belirtmeye altm. Dayandklarmsa unlard:
Kuran szcklerinin nerede, hangi anlamlara geldiine ilikin uzmanlarnca
kaleme alnm ve slam dnyasnda yzyllar boyu muteber yani geerli ve gvenilir
saylagelmi kitaplar. (Bu konuda temel kaynak niteliinde bulunan 4 kitap
sunulmutu.)
Yine gemite ve bugn, slam dnyasnda gvenilir saylagelmi 17 Arapa
tefsir.
Trkiyede, Trke olarak bilinen, gvenilen hemen tm tefsirler.
Ve tefsirlerde de belirtildii gibi asl kaynak olan Tevratn ilgili blm.
Buna karlk, evirinin yanl olduu ileri srlerek Kurana kar Kuran
kurtarma abas gsterilirken dayanlan neydi?
Douda da, Batda da hibir biimde kaynak saylamayacak olan bir iki Trke
meal ve bir iki kii.
Bu bir iki kii arasnda da Sabahn Trkiyenin nl din bilimcisi ve slam
tarihisi diye niteleyip sunduu Prof. Dr. Hseyin Hatem var. Hatem, dergimizde
yaymlanan yazsnda, byle nitelenmesine kar kan, yalnzca bir Mslman
olarak tannmak istendiini, buna da tanklarnn bulunduunu yazyor. Tank
gerekli deil; olabilir; buna bir ey dediimiz yok. Bu arada akl banda olduunu
da yazyor. Buna da bir ey diyemeyiz. Buradaki alakgnlllk mdr, vnme
midir? Bunun da zerinde duracak deiliz. Ama bir baka eliki var ki; ite, konunun
z nedeniyle zerinde durmak gerekir:
* Bu kitapta bir nceki yaz: Diyanet Kurannda Byk Yanl

362

Profesrmz mademki sadece bir Mslmandr; stelik de akl bandadr;

nasl oluyor da:
1) imdiye dek slam dnyasnda, Kuran dilini en iyi bildikleri kabul
edilegelmi olan dilci ve yorumcularn (rnein bir Rabn, bir bnl-Cevznin,
bir Nbgnnin...) ve de en nl, en gvenilir mfessirlerin verdikleri anlam kabul
etmeyebiliyor; dahas yanltr diyor? rnein bir F. Rznin, bir Syutinin, bir
Zemahernin, bir Kznin, bir Mernin, bir Kutubnin, bir Reid Rznn, bir
Seyyid Kutubun... ve daha nicelerin, uslut-Tefsir kurallarn gz nnde tutarak
yapageldikleri tefsirlere kar kabiliyor? Nasl, hangi usul ile?
2) Yine nasl oluyor da, kendi reyine dayanarak Kuran tefsir etmeye, ayete
anlam vermeye kalkabiliyor? Hem de tefsir alanndaki uzmanlar, (profesrmz
ltfen ho grsn) gldrecek nitelikte bir Kamusu (Kamusun Kuran szckleri
konusunda kaynak olamayacan ok sradan kimseler bile bilir), bir Ahmediye
Mezhebinin unun, bunun evirisini ya da unun bunun mealini KAYNAK diye
gstererek? Nasl yapyor bunu?
3) Ayrca nasl oluyor da doru yorum iin Kuran, Kuran ile tefsir ilkesine
bavurulmaldr. trnden, gerekten ok, ama ok byk bir sz edebiliyor?
Kuran Kuranla tefsir ilkesi sz konusu olunca profesrmze burada hemen
anmsatmak gerekiyor: Tefsir Usl (Uslt-Tefsir) konusuyla ilgilenenler ok iyi
bilirler ki, bu ilkeyi uygulamann kurallar vardr. Banda da, Kuran dilini,
ayetlerden hangisinin mfessir, hangisinin mfesser olabileceinin bilinmesi gelir.
Ve daha nice bilgiler gereklidir. Profesrmz, karlatrd ayetlerden, hangisinin
hangisini tefsir eder nitelikte olduunu nasl bilebiliyor? Hem de sade bir
Mslman olarak? Biliyorsa, ltfen sylesin. Bu kede yer vermeye hazrm. Ama
vukfla, yerini, yurdunu (kaynan) gstererek ksn ortaya. Ciddi kaynaklar
gstersin. Yoksa bklemedik el ne yaplr; ok iyi bilir.
Profesrmz, kendi nitelemesiyle sadece bir Mslman olarak, Kurann ne
dediine baksn; kendi dediine deil. Bunu da istiyorsa, uzmanndan rensin.
Ltfen... Herkes her konuda bilgili olabilir mi?
Konumuza ilikin szn z: Bakara Suresi, 54. ayette (Tevbe iin) kendinizi (ya
da birbirinizi) ldrn! deniyor.

Nefsi Katletmek, Kuranda, Her Yerde

Adam ldrmek Anlamnda
Kuranda, 13 yerde nefsi katletmekten sz edilir. (Bkz. Bakara Suresi, 54, 72, 85.
ayetler; Nis Suresi, 29, 66. ayetler; Mide Suresi, 32. ayet; Enm Suresi, 151. ayet;
sr Suresi, 33. ayet; Kehf Suresi, 74. ayet; T-H Suresi, 40. ayet; Furkan Suresi, 68.

363

ayet; Kasas Suresi, 19, 33. ayetler.) Bunlarn tmnde de, tm Kuran elfzna ilikin
kaynaklara ve tm tefsirlere gre, adam ldrmek, cana kymak anlamndadr.
Diyanet evirisinde, bunlardan birine, Nis Suresinin 29. ayetindekine yanl anlam
verilmitir. lle de yanl aryorsanz, ite buyurun. 1 Bununla birlikte, unu da
belirtmek gerekir: Diyanetin resm evirisinin sahibi saylan Prof. Dr. Hseyin Atay,
Arapay da, Kuran bilimlerini de, gerekten bilen kiidir. Profesr Hatemi de,
Diyanet leri Bakan da, bu konuda olsa olsa, onun rencisinin rencisi olabilir.
Dorusu bu. Atayn konumuza ilikin bir kk aklamas bundan nceki saymzda,
Hateminin yazsndan sonra yer almt.
Hatemiye bir ey daha: Kuran, kendisini, tm ayetlerde, Hateminin yazsnda ileri
srdnn tersine, Tevratn dzelticisi deil; onaylaycs diye tantr.
(Kimi yerde grmek iin bkz. Bakara Suresi, 41, 91, 97, 101. ayetler; Nis Suresi,
47. ayet; Mide Suresi, 48. ayet; Enm Suresi, 92. ayet...)
Buyursunlar, tartalm, ulemlarn toplayp gelsinler. te meydan... demitik.
Ama sadece bir Mslman geldi. Diyanet nerede?
2000e Doru
28 Ocak 1990, yl 4, say 5
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-1, Sayfa 229-231)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 362-364)

1 Bu yanl grmek iin rnein bkz. F. Rz, 10/72.

364

SLAMCI NEDEN NTKAMCIDIR?

10 ubat 1990 gn kimi gazetelerde (rnein Cumhuriyette), Hamaneyin, Salman

Rdiye ilikin bir aklamas yer ald. Tahran Radyosunun yaynlad bir habere
gre, Hamaney, eski dini lider Humeyninin, Rdi hakknda verdii LM
FETVASInn geerli olduunu aklayp yerine getirilmesini istemitir.
Bu, slamc intikamnn nice rneklerinden biridir.
slamc, her zaman intikamc olur. Bu, slamn znden, Kuranndan,
hadisinden, tarih boyunca sregelen geleneinden kaynaklanr. Yahudilikte olduu
gibi...
ntikam, bilindii gibi, anlamndadr. fke, kin, hn rndr.
fke (gazap) dolu, kin dolu bir Tanr dnebilir misiniz? Etnoloji bize kesin
olarak bildirir ki, ilkellerde bu vardr. Yine aratrmalar gsterir ki, bu tr Tanr
anlay, ilkellerden Yahudilik kaynaklarna, bata Tevrata, yorumlarna, oradan da
Kurana ve slamn btnne gemitir. Kuranda tam 4 kez, Tanr iin zntikam,
yani intikam sahibi, intikamc deniyor. Diyanetin resm evrisinde de cn alr,
alc, alan, alabilen anlamlar verilmitir. (Bkz. l-i mrn Suresi, ayet
4; Mide Suresi, ayet 95; brahim Suresi, ayet 47; Zmer Suresi, ayet 37.)
Bir ayetin Diyanetin resm evirisindeki anlam yledir:
Sakn, Allahn peygamberlerine verdii szden cayacan sanma! Dorusu Allah,
Gldr, alandr. (brahim Suresi, ayet 47.)
Bu ayet, peygamberlerin de intikam istediklerini, Tanrnn, buyruklara kar
gelenlerden intikam alacana sz verdiini ve bu sznden de caymayacan,
Tanrnn hem Gl, hem de alc olduunu ak seik anlatyor.
Secde Suresinin 22. ayetinde de yle denir:
Rabbinin ayetleri kendisine hatrlatlp da onlardan yz eviren kimseden daha
zalim var mdr? phesiz, sululardan alacaz.
Rabbin, yani Efendi Tanrnn, sululardan, gnahllardan alacan
bildirdii anlatlrken, Biz kesinlikle, onlardan alacaz ya da alclarz dedii,
iki ayette daha anlatlmakta: Zuhruf Suresi, ayet 41; Duhn Suresi, ayet 16.

365

Tanrsnn alc, peygamberinin alc diye sunulduunu gryoruz.

Tanrs, peygamberi yle olur da, mminleri, yani inanrlar yle olmaz m?
slamc, bunun iin intikamcdr ite.
Tanr iin sevmek, Tanr iin kin beslemek, slamn temel ilkelerinden biridir.
Muhammedin, bunu dile getiren szlerine dayanr bu.
Muhammed yle der:
lerin en stn, Tanr iin sevmek ve Tanr iin fkelenip kinlenmektir. 1
Bir baka kez de Muhammedin yle dedii grlr:
inizden kim bir MNKER grrse, eliyle onu deitirsin; gc yetmiyorsa diliyle
onu deitirsin. Buna da gc yetmiyorsa kalbiyle kinlensin...2
Buradaki mnkerin anlam tannmayan, benimsenmeyen eydir. Demek ki
Muhammed, her Mslmana u grevi veriyor:
Mslman kii, slam eriatnca tannmayan, benimsenmeyen bir ey mi grd;
hemen elini, yani yumruunu kullanacak. Diyelim ki yumruu yeterli olamad,
bununla kar kamad; diliyle karsna kacak. Ktleyecek, knayacak, aleyhte
propaganda yapacak. Diyelim ki ortam buna de elverili deil. O zaman da kalbiyle
ynelip kin besleyecek.
slamc, ortam elverili bulana dek kin besler karsnda olduu kimseye, duruma,
dnceye, davrana. Ve intikam iin zamann kollar. Bu, kendisine verilmi bir
grevdir.
slamn Tanrs, intikam, kimi zaman bu dnyada, kimi zaman da br
dnyada yani, ahirette alacan bildirir. Her ikisinde de durum korkun olarak
bildirilir. Hele ahrette ikence olaca da anlatlr, lm yok, srekli ikence
var. En sadist insann bile kabul edemeyecei trden bir azap (ikence). Bunu
anlatan ayetlerle doludur Kuran.
Demek ki slamn Tanrs, intikam alrken ikencesiz olmuyor intikam.
slamc byle bir eitimle eitilmekte. Yani slamc da ikenceyi doal bulur ve
intikamn doal gerei sayar. Bu durumda slamcdan beklenebilecek tutum, bu
dorultudadr. Baka bir deyile, slamc, Tanr iin intikam alaca kimseye
ikence uygulad zaman, kutsal grevini yerine getirmekte olduuna inanr.
Karlnda, Tanrdan sevap, mkfat alacan dnr. Cokulanr bundan.
Muhammedin ikenceyi yasakladn anlatan hadis de var.3 Ama, yasakland
bildirilen ey, ikencenin yalnzca bir biimidir. Msle denir bu biime. Vcudun
kimi organlarn, zellikle de burnu, kulaklar kesmek, gzleri oymak anlamnda.
Yz dmdz etmek.

1 Ebu Davud, Snen, Kitabus-Snnet 3, hadis no. 4599

2 Mslim, es-Sahh, Kitabul-man/78, hadis no. 49; Ebu Davud, Snen, Kitabus-Salat/248, hadis no. 1140; Tirmiz,
Snen, Kitabul-Fiten/11, hadis no. 2172.
3 Buhr, es-Sahh, Kitabul-Meazi/30; Ebu Davud, Snen, Kita-bul-Cihad/120, hadis no: 2667.

366

Kald ki Muhammedin kendisi de msle (ikence) yaptrmtr.

Muhammedin Ureynelilere Yaptrd kence

Ukl, Ureyne kabilelerinden bir ka (7-8) kii, Medineye gelmiler; biraz
hastalanmlardr. Kr insanlar olduu iin Medinenin havas kendilerine
yaramamtr. Muhammede bavururlar. Muhammed, tedavi iin kendilerine deve
st ile deve sidii iirir. Sonra da zekt develerinin bulunduu yere (krlara)
gnderir. Burada da deve st ve deve sidii ieceklerdir. Krda iyileir adamlar.
Sonra develerin obann ldrrler; develeri de nlerine katp gtrrler. Muhammed
bunu (her naslsa) renir. Onlarn ardndan, yakalasn diye adam gnderir. Sonunda
katil ve hrszlarn tm yakalanr. Ve Muhammedin verdii ceza:
Muhammed, yakalananlarn ellerini, ayaklarn kestirir; gzlerini oydurur ve Harre
denen (son derece scak) yere attrr. Adamlar szlanrlar, su isterler. Su verilmez.
Adamlar talar kemirirler. Ve sonunda lrler.4
Muhammedin uygulatt bu korkun ikence, Mide Suresinin 33. ayetine
dayandrlr. (Bkz. Ayn kaynaklar) Bu ayetin, Diyanetin resm evirisindeki anlam
yledir:
Allah ve peygamberleriyle savaanlarn ve yeryznde bozgunculua uraanlarn
cezas: ldrlmek veya aslmak yahut apraz olarak el ve ayaklarnn kesilmesi ya da
yerlerinden srlmektir. Bu, onlara dnyada rezilliktir. Onlara ahirette byk azap
vardr.
kenceyi Muhammed yaptrm olunca, slamc kii, insanlk d bulmaz
kukusuz. Hakl bulur. Bugnk slamclarn reyip yetimelerinde en bata rol
oynayanlardan Babanzade Ahmed Naim (1872-1934)5 de olay hakl buluyor,
savunuyor, olay nedeniyle yle diyor:
Biz Mslmanlarca, Peygamberin yapt ey ne olursa olsun; dorudur. Tanr
honutluuna da uygundur...6
Ksacas: Bir eyin insanlk d olmas, slamcnn umurunda deildir. Elverir ki
slam d olmasn. ntikama, Tanr iin ikence etmeye de byle bakar slamc.
Emein Bayra
3 Mart 1990, yl 3, say 23
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-1, Sayfa 246-249)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 365-367)
4 Buhrnin 7 yerde ve 9 yoldan aktarp yazd bu hadis iin bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabuz-Zekt/68; Tecrd, hadis no.
172; Mslim, es-Sahh, Kitabul-Kesame/9-14, hadis no. 1671; Ebu Davud, Snen, Ki-tabul-Hudd/3, hadis no. 4369.
5 smail Kara, Trkiyede slamclk Dncesi, stanbul, 1987, 1/273-308.
6 Diyanet Yaynlar, Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrdi Sarh Tercemesi, 173. hadisin aklamas.

367

SLAM KAVRAMLAR SZL

Drul-Harb:
Szlk anlam: Sava yurdu.
zel anlam: Kfir bir bakann buyruunun geerli, kfir ynetimin egemen
olduu, Mslmanlarn gvenlikte bulunmad, Mslman olmayanlardan
ekindikleri, saklanma gerei duyduklar lkedir, ynetimdir.
slam fkhna gre, bir lkenin drul-harb saylabilmesi iin:
1- Kfr ahkmnn, yani slama aykr hkmlerinin ak biimde yrtlyor
olmas,
2- Sz konusu lkenin, Mslmanlara yardm ulamayaca bir yer ve konumda
bulunmas,
3- Mslmann Mslmanl, Mslman olmayann da slam ynetimine gereken
ykmll ve vergiyi deyip yerine getirmesi karlnda gvenlikte bulunduu
ortamn yokluu gerekir.1
Drul-Harb saylan lkede, CHAD yerine, hile yoluna gitmek, Mslman
olmayanlara kar bar iinde birlikte yaamay kabul etmi grnmek gerekir.
Drul-Harbde yaamann Mslmanlar iin kimi kolaylklar vardr.

Drul-slam:
Szlk anlam: slam yurdu.
zel anlam: slam imamnn, yani Mslmanlarn hkmdarnn slama gre
verdii buyruklarnn yrtlyor olduu lkedir, ynetimdir. Kdhan Fetevs ve
teki fkh kaynaklarnn belirttiine gre, slam lkesi olarak bilinen yerleri,
buralarda melunlar ve eytanlarn egemenlii bulunsa da, ihtiyat yolu seilerek
buralarn Drul-slam kabul edilmeleri gerekir. slamn tek bir hkm kalsa bile
Drul-slam saylmaldr.2
1 Konuya ilikin fkh kaynaklarn bir arada grmek iin bkz. Muhammed Ali Tehanev, Kefu stilahtil-Fnn,
1/366.
2 Tehanev, agy.

368

Drul-slam saylan yerde CHAD sz konusudur. nk Mslmanlarn gc

vardr. Mslmanlar kfirlerden ekinme gereini duymazlar, Drul-Harbdeyken
Mslmanlara tannm olan birok kolaylk artk geerli deildir. Bununla birlikte her
Drul-slam saylan lkenin Mslman iin durumu ayn olmad iin
Mslmanlar duruma gre tutum gsterirler.
Mmat:
Szlk anlam: Yrmek demek olan meyden gelir. Birlikte yrmek
demektir.
zel anlam: Bar iinde birlikte yrmedir. Gerekli g elde edilinceye dek bu
yol seilir. slamn ilk dnemlerinde, Mekke dneminde bu yol seilmitir. Bundan
sonra saldr ve cihad aamas gelir. Bu kavram, slam kelmnda da ska
kullanlr.
Takiyye:
Szlk anlam: Korunma.
zel anlam: Mslman olmayanlara kar korunmak iin, olduundan baka tr
grnmedir. Bir baka deyile, olduu gibi grnmemek, grnd gibi
olmamaktr. Mslman gerekli gc elde edinceye dek bu yola bavurur. Snni kesim
iin farz deilse de, iiler bu yola bavurmay farz sayarlar.
Huda:
Kuranda da trevlerinin getii grlen bu szck, hile demektir. Kurana gre,
mnafklar, yani dtan Mslman grnen kfirler huda (hile) yaparlar, Tanr da
onlara kar huda (hile) yapar. (Bkz. Nis, ayet 142.) Tanry hile yapar
gstermemek iin, Diyanetin resm evirisinde szce kendi anlam verilmez.
Muhammed, kfirlerle savalrken uygulanacak yntemi belirtirken: Harb
hudadr, yani sava hiledir, savata hile yolu geerlidir der. Gvenilir hadis
kaynaklarnda, Buhr ve Mslimde de bu hadis yer alr. 3
ster Drul-Harb, ister Drul-slam saylsn, slam, tm dnyay bir sava
alan sayar ve inanrlarna hileyi tler. Yani huda her zaman, yeri geldike
geerlidir.
2000e Doru
11 Mart 1990, yl 4, say 11
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-3, Sayfa 112-114)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 368-369)
3 Buhr, Kitabul-Cihad/157; Mslim, Kitabul- Cihad/17-18, hadis no. 1739, 1740.

369

SLAM NCES DNEMDE

KIZ OCUKLARININ DR DR GMLD YALANI

Tekvr Suresinin 8. ve 9. ayetlerinde bir deinme. Bu ayetleri, Hamdi Yazr, biraz

duygusal olarak, dilimize yle evirir:
Ve o diri gmlen, hangi gnahla ldrld? Sorulduu vakit. 1
Diyanetin resm evirisinde de ayetlerin anlam yle:
- Kz ocuun, hangi sutan ldrld kendisine sorulduu zaman.
slamn kadna nasl stn yer ve deer verdiini anlatan slamclar, ikide bir de
yle derler:
Cahiliyye (slam ncesi) dneminde, kadna deer verilmedii iin, kz ocuklar
diri diri gmlrd, slam gelince, kadna stn yerini verdi ve kz ocuklarn diri diri
gmme geleneini de ortadan kaldrd...
Bir kez slam eriat, kadna stn yeri verdiinden, kadn haklarndan sz
edemez. Edemez nk:
1- Kuranndaki kadnla ilgili ayetler, hep kadnn zararna, kadn kltc
dorultudadr. rnek:
- Bakara Suresinin 228. ayetinde: Erkeklerin, kadnlarn zararna, onlardan
stnl (derece) vardr. deniyor.
- Kurann Tanrs, hep eril szcklerle (huvella-hu... gibi) anlatlr.
Szckler, bu Tanrnn erkekliini anlatr niteliktedir. Onun iin de erkeklerin
stn ve kadnlarn aa (dahas aalk) grlmesi doaldr.
- Erkeklerin derecelerinin, kadnlarn zararna olacak biimde stn
olduunu anlatan ayetle ne demek istendiine ilikin tefsirlerin, fkhlarn
yazdklar, gerei arpc biimde sergiler:
rnein Fahruddn Rz yle der: Erkeklerin derece stnlkleri. Erkeklerin
kadnlara kar birok stnlkleri vardr: Birincisi: Erkek, akl ynnden stndr.
kincisi: Diyette (ldrme olayndaki kurtulmalkta) erkein stnl vardr. (Kadn
iin denecek diyet, erkek iin denecek diyetin yars kadardr.) ncs: Miras
konularnda erkein stnl vardr. Drdncs: Devlet bakan ve kad (yarg)

1 Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, 8/5593.

370

olmaya elverililikte ve tanklkta erkein stnl vardr. Beincisi: Erkek, kadnn

(karsnn) stne evlenebilir, cariye alabilirken, kadnn byle bir hakk yoktur.
Kocasnn stne evlenemez, kocann cariye alp kullanmas trnden kle alp
kullanamaz. Altncs: Kocann mirastaki pay, kadnn mirastaki payndan oktur.
Yedincisi: Koca, karsn boayabilir, boadktan sonra da dn yapabilir. Kocasnn
bu eylemi, kadn istemese de gerekleir. Kadnsa, kocasn boayamaz. Boandktan
sonra da, dn yapamaz... Sekizincisi: Ganimette, erkein pay, kadnn payndan
oktur. Erkein kadna kar stnl bylece ortaya knca, kadn, erkein elinde
gsz bir tutsak gibidir...2
teki tefsirlerde de benzer aklamalar yer alr ve kiminde, kadna kar erkein daha
baka ayrcalklar sralanr.3
Hibir hukuk sisteminde, ilkel hukuklarda bile olmayan bir ey var. Nis Suresinin
34. ayetinde, karlarnn kendilerine bakaldracaklarna ilikin kukuya, kaygya den
kocalara u yol gsterilmekte: O kadnlar dvn! Ortada su olmadan ceza
verilmesi, hangi hukuk sisteminde bulunabilir? Onlar dvn!deki ilkellik de ayr...
Kurandaki kadnlarn zararna olan hkmleri sralamaya buradaki yerimiz el
vermez. Mirasta olana 2, kza 1 pay verilmesi eletirilirken, slamclar, slam ncesi
dnemde, kadna bu kadar da pay verilmediini, kadnn, mirasta hemen hibir hakk
olmadn ileri srerler. Bunun, gerekle hibir ilgisi yoktur. Kuran da, hadisler de,
kadna yeni haklar vermek yle dursun, slam ncesi haklarnn birounu da
elinden almtr kadnn. Bu, ayr bir yaz konusu olabilir.
2- Hadislerde, kadn son derece aalanr. Hor grlen eylerle bir tutulur,
uursuz grlr. Bu konudaki hadisleri genie grmek iin, her bir kitabyla
karanln belini kran ve aydnlara, bilim adamlarna rnek olan Prof. Dr. lhan
Arselin eriat ve Kadn adl kitab mutlaka okunmaldr. Bu kitapta, kaynaklar da ak
seik gsterilmitir. Kitabn sonunda bir de indeks vardr ve konular, kitapta
kolaylkla bulunabilir.

Kz ocuklar ve slam ncesi Dnem

imdi gelelim kz ocuklarnn, slam ncesi dnemde diri diri gmldkleri
yalanna.
Byle bir ey gerek olamaz, nk:
1- Kz ocuklarnn neden diri diri gmldkleri, Kuran yorumlarnda, hadislerde
anlatlrken deiik ve elikili nedenler ileri srlyor:
2 F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 6/95.
3 Taber, Cmil-Beyn, 2/275-276; bn Kesir, 1/271; evkni, Fethul-Kadir, II 237; Kasmi, Mehasinut-tevil, 3/585;
Tefsirul-Mer, 2/167. Ayrca bkz. Dr. Kmil Ms, Kmusul-Mere Derece, Beyrut, 1987, s.15-26.

371

- Kz ocuklar, yoksulluk yznden diri diri gmlyordu.

- Kz ocuklar, ailelerine leke sayld iin diri diri gmlyordu.
- Kz ocuklar, meleklere katlsnlar diye diri diri gmlyordu. nk Melekler
de Tanrnn kzlar diye niteleniyordu.
Tefsirlerde yer alan nedenler byle.4
Sonuncu nedenin komiklii ortada. elikisi de. Dnn hem Meleklere
Tanrnn kzlar diye inanlyor olacak, hem de kz ocuu, ailesi iin leke
saylacak. Melek son derece kutsal bir varlk grldne gre, kz ocuu ailesi
iin leke, utan verici olamaz. Tersine, son derece vn kayna saylmas gerekir
kzn. Ayrca, meleklere katlsnlar diye diri diri gmmeye niye gerek grlsn?
Bunun iin lmek ille de gerekli grlyorduysa diri diri topraa gmmek niye?
lmenin baka trls yok muydu? Tyler rpertici cinayet niindi?
2- leri srlen nedenlerin gerek olduu varsaylm olsa, kz ocuu diri diri
gmme geleneinin ok yaygn olduunu dnmemek gerekir. Kzn ailesi
yoksulsa, yoksulluktan; zenginse r (leke, knama konusu) olmasndan; ayrca
meleklere katlsn diye; yani her durumda urayaca sonu ayn: Diri diri
gmlmek. Bu gerek olsayd, Araplarda kz kalr myd? Ve kadn olur muydu?
Oysa belgeler ortaya koyuyor ki, Araplarda kadn okluu vard.
3- Kz ocuklarnn diri diri nasl gmldklerini de tefsirler deiik biimde
anlatmakta:
- ...Kz ocuu 6 yana gelince, adam karsna: haydi bunu temizle, ssle,
hsmlarna gezmeye gtreceim derdi. Oysa lde bir kuyu kazmtr onun iin. Kz
alp oraya gtrr; bak unun iine! der; sonra da arkasndan iterek ocuu o ukura
drr ve zerine topra dkp yard.
- Ya da gebe karsnn doum gn yaklatnda, koca bir kuyu kazard. Ars
tutunca kadn o kuyunun bana giderdi, kz dourursa iine atard kuyunun.5
Araplarda, hem de yaygn biimde yaand ileri srlen bu olaylarn olduu
apak yalan. Ne bir baba, ne de bir anne burada ileri srleni yapar. Bu tr eyin
olmas, insan doasna aykr olduu gibi, hayvanlarda bile grlmez. lkellerde,
ocuklarn Tanrlara kurban edildiklerini biliyoruz. Ama, Araplar, o sralarda,
ilkellik dnemini oktan gerilerde brakmlard, slam dneminden daha ileri bir
uygarla sahiptiler. Bunun tersine yalanlar uydurulmu olsa da... Kald ki burada sz
konusu olan Tanrya kurban da deil. Aktarmalarda da bu ileri srlmyor. Yani

4 Rz, 31169.
5 Bkz. Tefsirler, rnein Arapalardan F. Rz, 31/69; Trkelerden Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, 8/5603, 5604.

372

kz ocuklarnn, Tanrlara kurban etmek iin diri diri gmldklerinden sz

edilmiyor. Byle bir ey, yani ocuu Tanrya kurban etme de hangi dnemde ve
nerede yaanm olursa olsun; ok yaygn deil, tek tk olurdu. Tanrya kurban
etme durumu da sz konusu olmaynca, iin mant bsbtn ortadan kalkyor. Kz
ocuklarnn yoksulluk iin, ya da leke sayld iin... diri diri gmldklerini ileri
srmek ve bunu kabul etmek, annelik, babalk ne demek; bilmemektir. Ayrca
insan, insann doasn tanmamaktr. nsanlar, ileri srlen trden eyi yapm
olsalard, trlerini srdremezlerdi.
4- Araplarda, kz ocuklarn diri diri gmme gelenei bulunsayd, slam ncesinin
Arap airlerinin iirlerinde de dile getirilirdi. Hem de yaygn olarak yer alrd iirlerde,
oysa bu yok.
Tefsirler, Ferezdakn iki dizesi zerinde durur. Ne var ki, tefsirlerde bu iki dizi de
hep ayn szcklerden olumuyor. ki dize de deiik biimde yer alyor. 6
Dizelerin deiik olmas gz nnde tutulursa, sonradan uydurulduu bile
dnlebilir. Kald ki Ferezdakn olduu ileri srlen bu iki dize, bize kz
ocuklarnn diri diri gmldklerini ak ak anlatyor. Kimi tefsirde yer alan
biiminde dizeler u anlamda:
- Bizden yle kimse kmtr ki VDAT nlemi ve VEDi diriltmitir de artk
kimse VED olmamtr. (Bkz. F. Rz ve Hamdi Yazr.)
Hamdi Yazr, VDATa, ocuklarn gmen vaideler (anneler) anlamn veriyor.
Szcn kk olan ved eer gmmeyse, nasl bir gmmedir; belirtilmiyor. H.
Yazr da yalnzca gmme anlamn veriyor; diri diri gmme demiyor. Varsayalm
ki buradaki gmme, tefsirlerde anlatlan trden diri diri gmmedir; o zaman
dizelerdeki VDAT niye? Bu szck, ocuklarn diri diri gmen anneler
demekse, tefsirlerde anlatlana uymuyor. nk tefsirlerde, kz ocuklarn diri diri
gmenin anneler deil; babalar olduu anlatlyor. Bir baka terslik de u: Tm
tefsirlerdeki biimlerinde, dizelerde gmleni anlatmak iin ved szc yer
alyor. Vedse eril (erkee ait) bir szcktr. Anlatlan eer kz ocuun diri diri
gmlmesiyse niye diili olan vede ya da ayetteki gibi mede yer almyor? Yani
iirde, gmlenin dii deil; erkek olduu anlatlyor. Bundan, kz ocuklarnn
diri diri gmldkleri anlam karlabilir mi? Elbette ki hayr.
Muhammedin yle bir hadisi var:
- Vid de, mevde de cehenemdedir.7
Szckleri, slam dnyasndaki anlamyla dilimize evirelim:

6 Karlatrarak bkz. Arapalardan Taber, Cmil-Beyn, 30/46; F. Rz, 31169; Trkelerden Hamdi Yazr, Hak Dini
Kuran Dili, 8/5604.
7 Ebu Davud, Snen, Kitabus-Snnel/18, hadis no. 4717.

373

- Kz ocuunu diri diri gmen de, diri diri gmlen kz ocuu da cehennemdedir.
Adalet anlayna bakn siz!
- Kz ocuunu diri diri gmen kimsenin CEHENNEME gitmesini anladk. Ama o
zavall kz ocuunun cehennemde ii ne, o niye cezalandrlyor? diye sorabilirisiniz,
Kz ocuunun, zulme uram olann ve de kadnn hakk slamda byle mi
korunuyor? diye de ekleyebilirsiziniz. Ama bu alanda kafa yormaya gerek yok. Nasl
olsa hepsi bir yalan stne kurulu.
Sosyalist Birlik
Mart 1990, say 11
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-1, Sayfa 240-245)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 370-374)

374

SLAMCILARIN AKSOYU
YARGILADIINI EMNM

- Sayn Turan Dursun son olayla ilgili olarak sizin de grlerinizi alabilir miyiz?
- Turan Dursun: Muammer Aksoy, Atatrk Dnce Derneini kurmutu. Bu
demek Trk-slam sentezcilerine, ilim Yayma Cemiyeti, Aydnlar Oca gibi slamc
kesime kar, laiklii savunmak amacndayd. Bundan dolay Muammer Aksoyun
slamc kesimler tarafndan yarg konusu yapldna kesinlikle eminim. Ve biroklar
163. madde kaldrlsn derken Muammer Aksoy , Hayr. 163. madde kaldrlamaz.
Bu Trkiyenin laikliine en byk tuzaktr diyerek sesini olabildiince ykseltmitir.
Hatta bana anlatt bir keresinde. lhan Seluku ikna etmeye alm, baaramaynca
zntyle Bu kuak eriatn ne demek olduunu bilmiyor, slam dnce ve inan
zgrl sanma yanlgs iindeler demiti. zetlersek, Muammer Aksoy, slamc
kesimin hedef alabilecei bir kiiydi.

Zamanlama
Zamanlama da ok iyi yaplm. Azerbaycan olaylarnn dorua kt bir zamanda
ilendi bu cinayet. slamc kesim, gelecek tepkiyi hesaba katarak bu zamanlamay
yapmtr. slamc duygularn kabard an seilmitir.
slamn kendisi batan sona terr mekanizmasdr. slamn bu mekanizmas iinde
bamszlk da yaamaz. Muammer Aksoy bamszlk olduu iin slamn genel
stratejisi ynnden onun seilmesi isabetlidir.

Mmaattan Cihada
slam aamalar belirlemitir. nce mmaat aamas vardr. Yani slam inananlarna
biz gleninceye kadar bar iinde birlikte yryeceksiniz der. Muhammedin ilk
zamanlarnda bu yaplmtr. Kprler atldktan sonra kran krana bir sava olmutur.
slam bundan sonra cihad dnemine, yani dorudan vurma, saldrma, krma, ldrme
aamasna geer. Fakat bu aamalar lkelere ve artlara gre deiir. Dnyada

375

mmaat aamasn brakan lkeler vardr. Trkiyede mmaat imdiye dek

braklmamtr. Trkiyenin kendine zg bir yaps vardr. Laiklik, slam iin ok
nemli bir engeldir. Laik ortam iinde slamclar ancak mmaat yolunu seebilirlerdi.
Sizinle konuurken demokrat olur, ada olur ama yine de frsat kollar, sras gelince
ortaya kar yapacan yapar.

slamclar Ekonomik Tabana Oturdu

Yalnzca Trkiye deil dnya insanlar bir slam sorunuyla kar karyadr.
19. yzyla kadar slamclar bir cemaat niteliinde deillerdi. Sonra bu cemaat
ekonomik tabana kavumutur. Hem de ok gl.

Suudi Arabistan, ran, Libya

- Bu ekonomik taban nedir?
- Turan Dursun: Bunlar vakflar. slam ekonomik kurululara dayanr. Bu ekonomik
yapya kimi devletler de g vermitir. Mesela bir Suudi Arabistan, Kaddafi. slama
ar Cemiyetinin merkezi Libyada. Bu cemiyetin yapt harcamalara baktnz
zaman aar kalrsnz. Burada, senin lkende, Yldz Saraynda birok kongreleri
slama ar Cemiyeti finanse etmitir. Dnyann drt bir yanndan gelen uzmanlarn
masraflarn karlyor, bildiriler, brorler basyor. Dnlemeyecek kadar ok geni
bir harcamay stleniyor. O brakyor, Rabtat-l lem-l slami alyor. Onun da
finansr ran. Bir aya da Pakistanda. Ekonomik durumu kt olan Pakistan bu
rgte g veriyor. Rabtat-l lem-l slam ise Suudi Arabistandan destekleniyor.
ok ilgintir bunlarn bir ksm ii, bir ksm Snnidir. Ama burada fark ortadan
kalkyor. Geenlerde Kemal Kaar iiler iin Onlar Mslman deillerdir derken,
Tayyar Altkula slamclarn temsilcisi olarak Hayr, ii ve Snni hepsi birdir dedi.
Bu bilinli olarak yaplyor.

Aksoyu ldrme Kararn Dnya slam Cemaati Ald

lim Yayma Cemiyetine gittiiniz zaman orada eitli slami kesimlerin bir
karmn grrsnz. Liderleri orada hep var. Alt kesimde Sleymancs, Nurcusuna
kardr. st kesimde liderleri kol koladr. Birlikte kararlar alrlar, stratejileri saptarlar.
Trkiyede laiklik nedeniyle kendilerine zg bir yaplanma iine girmilerdir.
Mmaat kullanmlardr. Vurmadan krmadan yana olmamlar. Laiklik dinsizlik
deildir. slamda dnce zgrl vardr. slam akl dinidir. Kimsenin hakkna
dokunmaz biiminde sergilemeye almlardr.

376

slamn en ok korktuu ey, Marksizm, komnizm deil, laikliktir. Muammer

Aksoyun da temsilciliini, savunusunu yapt laikliktir.
- Trkiyede mmaat kullanyorlar dediniz. Bir cihad durumu ortaya kacak m?
- Turan Dursun: Muammer Aksoyun ldrlmesi slam cemaatinin dnya apnda
ald kararn bir parasdr. Burada mmaat kullananlar bunu rtbas etmeye
alacaklardr.
Trkiye Dar-ul Harb mi?
Dnya slam Cemaati Trkiyede cihad dnemini balatmak istiyor. Bunlarn kendi
aralarnda yaynlar, kullandklar bir iletiim dili vardr. Bu dili sol aydnlar anlamaz.
Mesela size deseler ki, Trkiyede Mslmanlar harbi midir, deil midir? veya
Trkiye Dar-ul Harb midir? diye sorsalar anlamazsnz. Sleymanclar, Trkiyenin
Dar-ul Harb olduunu, slam hkimiyeti olmadn, bu nedenle dzenle
uyuulabileceini savunur. nsanlar harbidir, tutuklanm durumdadr. Ama dierleri
cihad savunur.
u anda Diyanet Yaynlarn okuyan ka tane aydnmz vardr? Bir rnek vereyim,
aln Anglikan Kilisesine Cevap adl kitab, orada dnyada tek adaletli dzen eriat
dzenidir deniyor. eriat dzenini ak ak savunan bir resm kurulu. Devlet
btesinden para alan bu kurulu kendisini bunu syleyecek gte gryor. Niye? Bir
Diyanet Vakf var, hkmetler kuracak, hkmetler devirecek maddi gce sahip. Onun
yannda Al Barakas var, Faisal Finans var. Byle bir duruma gelince cihad
yapabilirim diyorlar. Hatta hutbelerde, vaazlarda bunlar syleniyor. Camilere gitsin
aydnlar her cuma gn. Hac Bayram Camisinden yaylan konumalara bakn.
Burada cihad naralar atlyor.
slamclar Kullanan Duruma Geti
Muammer Aksoyun ldrlmesinde genel terrn dnda bir zellik vardr.
Uluslararas ekonomik gce erimi olan slam cemaati artk kullanlr durumda deil,
kullanan durumdadr.
Bence Muammer Aksoyun ldrlmesini uluslararas slam cemaati yapmtr,
yaptrmtr.
ran Radyosunun lm Listesinde Aksoy Vard
- Bugne kadar insanlar hedef alan byle tutumlar olmu mudur?
- Turan Dursun: Kukusuz. ran Radyosu, Salman Rdi olaynda Aziz Nesin, Yaar
Kemal, Muammer Aksoy ve benim adm vererek Bunlar ldrlmelidir dedi.

377

- lhan Arsel var myd?

- Turan Dursun: lhan Arsel iin Cemalettin Kaplan fetva verdi. Bu Muhammedin
izledii ynteme de uygun bir yntem.
- slam cemaatinin uluslararas balantlar var mdr?
- Turan Dursun: Bunlar dnya iindeki etkin glerden soyutlamak mmkn
deildir. Bunlarn kendilerine zg bir yaplar vardr. 1931 ylnda New Yorkta
Dinler Kongresinde alman kararda, dnyann neresinde, hangi din glyse orada, o
dini destekleme karar alnd. Fakat baz gelimeler sonunda slamn ayr bir g olarak
ortaya kt grld. nk slamn btn dinleri bir kenara iten zellii var.
Kuranyla slam Tanr katnda slamdan baka din ve ynetim yoktur diyor. Kimi
slam gruplar da birtakm zamanlar koymulard. Mesela Nurcular 1990-92 yllarn
slamn dnyada egemenlii iin eylem yapma yllar olarak ilan etmilerdir. Fakat
imdi ok rgtl bir slam cemaati olduu iin alnan st dzey kararlar birbirlerinden
haberli olarak alnr.
- Babozuk bir davran olmaz m?
- Turan Dursun: Hayr, kesinlikle olamaz. Yapamazlar. Yaptklar zaman ok zor
duruma derler. Hedef seilmemi bir kimseyi kimse ldremez.
- Ya bu provokasyon irticaya kar bir harekta yol aar ve ordu kuvvetlerini
kendi stlerine eker ve bunun altnda kalrlarsa, bu da bir hesap deil mi?
- Turan Dursun: Terr resm devletin iine gelmez. Bugn devletteki slamclar
hkmetten daha gldr.
Hatmehaceganda Valiler, Jandarma Komutanlar
- Ordu da var.
- Turan Dursun: Zaten slamclar ondan ekiniyor. Fakat ordunun ne kadarn
slamclar ele geirmitir. Bu bilinmiyor. Trk Silahl Kuvvetleri de bizdedir
diyorlar. lgin bir ey syleyeyim. slam aydnlar toplanp, kongreler yapar, bir tane
ada gazeteci yok. stanbulda birtakm toplantlar yaplr, hi kimsenin haberi bile
olmaz. Gidin Hatmehaceganlara perembe gnleri bir tarikat toplantsdr, zaman
zaman vali yardmcs, jandarma komutan bulunmutur. Zeyrekli Mehmet Efendi,
imdi yaamyor, halifeleri var. Yaad zaman bir yannda Erbakan, br yannda
Trke oturuyordu. Orada asker var, emniyetten kimseler var. Byle bir yap iinde
ak ak geliyoruz diyorlar.
Evrenin lahiyat Yaveri
Ak-Dou dergisini aln bakn tyler rpetici mesajlar var. eyh Saitin Atatrke
kar fetvasn yaymlamlardr.

378

Atatrk sevimsiz duruma getirmeyi de baarmlardr. Bunu en bata Kenan Evren

yapmtr. Evrene gelen bir mektuba tank oldum. Kendi snf arkada albay Arapa
yazlm bir mektubu bana evirtti. stanbuldan yazlan mektupta Evrene slam
cemaatinin dna karsa baarl olamayaca anlatlyordu. Helikopter kazasnda len
bir yaveri vard. lahiyatyd ve birok eyi o yaptryordu. Din derslerini zorunlu
klan Anayasann 24. maddesini onlar koydurdular. Yani slam cemaati Trkiyeyi ele
geirmek iin ne gerekiyorsa onu yapagelmiler, kurumlarn ona gre oluturmulard.
Sra korkutmalara gelmitir. Muammer Aksoyun lm laik glere gzda verme
amacn tad gibi uluslararas cihad hareketinin bir parasdr.

Kaabn Planl ldrl

- slam bal bana bir terr rgtdr dediniz. Bunun slamn kklerinde kayna
var m?
- Turan Dursun: slama evet demek, inan zgrlne deil, terre evet demektir.
slam dnyasnda toplu atele yakmalara tank olunur. Ebubekir dneminde ate
havuzlar almtr. Muhammed yaklmas buyruunu vermitir. Dikkat eken
kimseleri ldrerek dierlerine gzda verme yntemi batan beri vardr.
Muhammedi iirleriyle eletiren gen air Erefolu Kaab ortadan kaldrld. Bylece
hem Kaabn etkisi nlendi, hem de Muhammedi eletirmenin cezas gsterilmi oldu.
Birisi kendi bana gidip Kaab ldrseydi Muhammed onu cezalandrrd. Her ey
kararla olur, bu gelenek sregelmitir. Kaab ldrme grevini ona kolay
yaklaabilecek st kardei Mesleme olu Muhammed alyor.
Muhammed tek tek kiilerin ldrlmesini emir verdii gibi, toplu kymlara da
karar aldrabiliyordu. Kureyzeoullar ylesine krlmtr ki, sabahtan akama kadar
kafalar kesilmitir.
Muammer Aksoyun ldrlmesiyle slam eriatnn ayak seslerini duyar gibiyim.
Aydnlarmz ayn aymazlkta kalmamal. 163. madde kaldrlrsa, laik devlet laiklie
aykrl serbest brakm olur. Buna Meclisin gc yetmez.

Seilmi Hedeflerin lki

- ok ilgin, seilmi hedef deyimini kullandnz.
- Turan Dursun: Bence bu olay baka seilmi hedeflerin ilkidir. Seilmi hedef
olduktan sonra bir slamc iin yaplamayacak ey olmaktan kar. Tevbe Suresine
bakacak olursanz, annenizi, babanz, kardeinizi bir tarafa, Allah ve peygamberleri

379

bir tarafa koyar. Ailenizden biri seildikten sonra sizin greviniz gidip onu
ldrmektir. Hatta benim babama sylediler, o da laf olsun diye, eriat bunu
emreder dedi.
Bu cinayetlerin arkas gelecektir. Bunlara kar olan resm glere destek olmak
gerekir.

stanbulun kinci Fethi!

- Ama bunlarn devleti ele geirdiini sylyorsunuz.
- Turan Dursun: Devletin laik kesimiyle ittifak yaplabilir. Bugn iktidarda olanlar,
babakan dahil eriat gelsin istemezler, nk ilerine gelmez. Fakat kullanlmaktan da
geri kalmazlar. Bunu dindar gzkerek yaparlar. te yandan slamdan kendilerini
tasfiye edecei iin tedirginlik duyarlar.
Eer bir darbe olursa 12 Mart ve 12 Eyllden farkl olaca konusunda Talat Beye
katlyorum. Belki 27 Mays izgisine daha yakn bir darbe olacaktr. slamclar ne
kadar orduda alma yapm olurlarsa olsunlar ordudaki dinamizmi tam olarak ellerine
geirmi olamazlar. leride bu durum deiebilir. Her kesime yatrmlar yapyorlar.
Benim nerim bunlara kar kim savayorsa onlarla gbirlii yapmak ynnde.
Aydn kesim, slamclara kar olanlar, slamc kesimin kk byk tm
toplantlarn izlemeli. O toplantlar izlendii zaman yaplacak analizler, zm yollar
ok daha gereki olacak.
Trkiye Cumhuriyetinin bir bakannn Kuran Tercmeleri Kongresinde, Bu
toplant yeri olarak fetih ehri olduu iin stanbul seildi. Burada inallah ikinci bir
fetih olacak, o zaman slam hayatn btn alanlarn kaplayacaktr dediine rpererek
tank oldum. Orada bir tek laik gazeteci yoktu.
- Turgut zal suikast ile bir paralellik kurulabilir mi?
- Turan Dursun: Ben Muammer Aksoy olayn yepyeni bir btnn paras olarak
gryorum. lk ama gz korkutmadr. kincisi de, bu bir provadr.
2000e Doru
4 ubat 1990, yl 4, say 6
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-3, Sayfa 104-111)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 375-380)

380

SLAMDA KENCE*

slamda, sulu grlenler iin her aamada ikence olduu kesin. kence
bulunmadn savunanlar, slam ada insana sevimli gsterme abasnda olanlardr.
kencenin Muhammed dnemindeki bir biiminin ad mesledir. Bu da el, kol
kesmenin yannda zellikle gz oyma (sulunun diri diri gzlerinin oyulup
karlmas) biiminde uygulanr. Buhr ve Mslimin de es-Sahhlerinde yer
verdikleri hadiste ok ak biimde anlatlr ki, bu ikence biimini Muhammedin
kendisi de yapmtr. Ureyne kabilesinden sululara yapmtr bunu. Ancak bu ikence
biiminin yaplmamas gerektii de hadislerde var. slam ulemas arasnda bu ikence
biiminin yrrlkten kaldrld grn savunanlar var. Mide Suresinin 33.
ayetiyle yrrlkten kaldrldn (mensuh olduunu) ileri srerler. Bu ayette yle
denir: Tanr ve Peygamberiyle savaanlarn ve yeryznde bozgunculua
uraanlarn cezas ldrlmeleri ya da aslmalar ya da apraz olarak el ve ayaklarnn
kesilmesi ya da srlmeleridir... Grld gibi burada gz oyma yoktur.
kencenin bu biiminin Mide Suresinin 33. ayetiyle ortadan kaldrldn ileri
srenlerse ulemann tm deil, bir kesimidir.1
slamda ikencenin bulunduu kesin; nk sz edilen ayette bile ikence var. El
ve ayaklarnn apraz olarak kesilmesi ikencedir. Nr Suresinin ayetlerinde
sululara 80 denek (4. ayet), 100 denek (2. ayet) cezalar var. Bir insana 80
denek, 100 denek vurmak, ona ikence etmek deil de nedir? slam fkhnda
tazir cezas var. Kad, karsna sulu ya da sank olarak kan kimseye bu cezay
verebilir. Bu ceza szle yerine getirilebilecei gibi sopayla da, rnein 20-30 denek
vurarak da yerine getirilebilir. Bu, slam hukukunda aka belirtilir.
Ahzb Suresinin inanan erkek ve kadnlara, ilemedikleri bir ey yznden eza
edenler kesin olarak iftira ve apak bir gnah yklenmilerdir anlamndaki ayet,
Kurann ikenceyi yasakladna kant olarak ileri srlyor. Oysa bu ayetteki eza
eer ikence demekse, o zaman susuzlara deilse de sululara ikence
edilebilecei anlatlm oluyor ayette.

* Turan Dursun bu notu, Dou Perinekin ricas zerine Taner Akamn aratrmasna yardmc olmak iin yazmtr.
1 Ebubekir Muhammed Hemzani, el-tibr, Humus, 1966, s.197.

381

Kurtub tefsirindeki yoruma gre: Bir nceki ayette, Tanrya ve peygamberine eza
her durum iin yasaklanyor. Bu ayetteyse inanan erkek ve kadnlara eza, yalnzca
hakszca durum iin yasaklanyor. nk birinci eza, her durumda haksz olur.
kinci ezaysa hakl da olabilir bu yasaklanmyor; haksz da olabilir yasaklanan
bu.2 Demek oluyor ki eer ezaya ikence anlam verirsek, inanan erkek ve
kadnlarn inananlarna bile, hakl gerekeyle ikence edilebilir ayete gre.
nanmayanlaraysa eza serbesttir. nk her durumda hakl gerekesi vardr. Hibir
gereke olmasa bile, imanszlk gerekesi vardr.
Dayaktan balayarak trls vardr ikencenin slamda.
slamn Tanrs, Yahudilikteki Tanr gibi gerektiinde ikence eder. Bu dnyada
da, br dnyada da. Bu dnyadaki, gksel felaketler olmad zaman insanlar
araclyla yaptrdn bildirir. br dnyadaysa melekler, zebaniler
araclyla. Cehennemde...
Muhammedin yaamndaki tek tek olaylar tepki biiminde olanlar bile rnek
olarak alnr ve genel yasa olarak uygulanr. Muhammedin uygulamalarysa
ikence son derece bol.
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-4, Sayfa 171-172)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 381-382)

2 Kurtub, 14/238.

382

TURAN DURSUNUN ALIMA NOTLARI*

Kadn ve Araplar
Kitabu Nikh birok salih kiiler bir iki kiiyle yetinmeyerek ok evlilik yaparlard.
Ayrca zellikle sofilerin (slam gizemcileri) kadnlara ok dknl vard. ok az
yiyip itikleri halde, evlilikleri ve cinsel birleimleri ok fazla olurdu.
Cneyt Badadi (ok nl gizemci) Yemeye imeye ne denli ihtiyacm varsa, cinsel
birleime de o denli ihtiya duyarm. (s.27)
Muhammed bir kadn grd zaman hemen eve gelir. Zeyneple cinsel birleimde
bulunurdu. (s.27)
eytan, insann kan damarlarndan bile yol bulup kalbine gelebilir. Ve ara olarak da
kadn kullanr, (s.27)
Peygamberin arkada bn mer, en zahitlerindendi. (Dnyadan el etek ekmi)
yleyken iftarn cinsel birleimle yapard (yemeden imeden nce).
Ve ou kez akam namazn klmadan nce cinsel birleimde bulunurdu. (s.27)
Allaha kendini verebilmek iin. Ramazan aynda gecenin sonlarna doru, her gece
cariyesiyle yatard. Burada Gazali ehvetin Arap toplumunun mizacnda ok baskn
olduunu sylyor, (s.28) O nedenle de Araplarda dier toplumlardan daha ok evlilik
grldn anlatyor. Ve yine o nedenle cariye ile birlemenin mbah olduunu
belirtiyor.
Bir gen bn Abbasa gelir. Cinsel istekle dolu olduunu syler. Eliyle kendi kendini
doyurmann gnah olup olmadn sorar. bn Abbasta bunu yapmamasn hi deilse
bir cariye bulup onunla nikhlanmasn syler.
(Not: Kendi cariyesi olursa nikha gerek yok.)
Peygamberin damad Alinin Fatma ldkten hemen arkasndan daha yedi gn
gemeden evlendii yazlr. Alinin olu Hasan 200 kadndan fazla evlilik kurmutu.
ou kez drt kadn birden boayp tekrar drt kadn almt.
Peygamber Hasan huyca da yapca da kendisine ok benzetiyor. (s.28)
nl Muhire bni-ube 80 tane kadn almt. Bir hadiste bir ha srasnda
Peygamber Hadi ihramdan kn ve kadnlarnzla cinsel birleimde bulunun
buyruunu vermitir.,
* Bu metinler. Turan Dursunun 2000e Doru dergisinde kan eitli yazlarnn n almalardr. Okuyucunun ilgisini
ekeceini dnerek yaymlyoruz. (Kaynak Yaynlarnn notu.)

383

Peygamberin arkadalarndan Cabir anlatyor Biz Minaya giderken

Zekerlerimizden meniler damlyordu.
Kaynak: Buhr, Ha/81, Umre/6, Sirket/27, Mslm/Ha/141, hadis no/1216.
Neseyi Menasik/77, bni Meca Menasik/77, hadis no/2980,
Ahmet bni Hanbel Msnet cilt 3, sayfa 317-366.
ie kendini tutamad:
- Gryorum ki senin Allahn yalnzca senin eyinin keyfini yerine getirmek iin
kouyor. (Kaynak: Buhr, Tefsir/7; Tecrd, hadis no: 1721; Mslim, Rd/49-50,
hadis no: 1464; bn Mace, Nikah/57. hadis: 200; Ahmed bn Hanbel, 6/134, 158,261.)
Peygambere diledii kadn alma yetkisi verilmiti. Kimi kadnlar da kendilerini
Peygambere armaan ediyordu. Bu kadnlardan konuulurken ie: Dnyada ne
kadnlar varm. Hi kadn da Peygambere kendini armaan eder miymi? diye
konutu. Ne var ki hemen ayet gelmiti. Kendini Peygambere armaan eden
kadnlarn zel durumlarndan sz edilmi ve Peygambere bu kadnlar mehirsiz
alma yetkisi verilmiti. hzb Suresinin 50. ayeti.
- Mehirlerini verdiin elerini Allahn sana ganimet olarak nasip ettii cariyeleri
seninle birlikte g eden amcann kzlarn, halalarnn kzlarn, daynn kzlarn,
teyzelerinin kzlarn Peygamberle nikhlanmay istedii takdirde dier inananlardan
ayr olarak srf sana ait olmak zere kendisinin mehrini Peygambere balayan
inanan kadn helal kldk. Bir gle uramaman iin inananlarn eleri ve cariyeleri
hakknda onlarn da zerine neyi farz klm olduumuzu bildirdik. Allah
balayandr. Merhamet edendir.
Peygamber diledii kadnla deil de, gn-nbeti kadnla birlikte oluyor,
birleiyordu. Bunu istemeyerek yapyordu. (Kaynak: Ahmed bn Hanbel, el Msned,
c.6, s.108.)
Ama kimi karsna ayrcalk yapma gereini de duyuyordu. Kimi karlarna da
tekilerden daha ok deer veriyordu. Gzde karlar vard. Sras gelen karyla
deil de, istedii karyla birlemek, Peygamberin iine geldii gibi ienin de iine
gelirdi. Neden ki, ie, Peygamberin gzdelerinin banda geliyordu. Gerek kiilii,
gerekse Ebubekirin kz olmas nedeniyle. Ama Peygamber ya baka gzdesiyle
birleirse. ieyi olsa olsa bu dndrrd.
Peygamber sraya uyma zorunluluunun kaldrlp kendisine tam yetki verilmesini
istiyordu. Can ne zaman hangi karsyla birlemek istiyorsa, bunu yapabilsin.
Peygamber bunu ancak bir ayetle gerekletirebilirdi. hzab Suresinin 51. ayeti
imdadna yetiti.
Ey Muhammed, bunlardan kimi dilersen geri brakr, dilediini alabilirsin.
Boadn tekrar almanda da sana bir vebal yoktur. Bu onlarn gzlerinin aydn

384

olmasndan tasalanmamalarn hepsine verdiin eylere raz olman daha iyi temin
eder. Allah gnllerinde olan bilir. Allah bilendir, azap etmede de acele etmez.
Buhrnin ve Mslimin de yer verdii hadise gre, aslnda, bu ayete u anlam
vermek gerekir:
Ey Muhammed! Karlarndan dilediinin srasn geciktirebilir, dilediinin srasn
ne alabilirsin. (Yani cinsel birleimde dilediin karna ncelik verebilirsin!)...
Muhammede, sz konusu yetki verilince, ie, ne yapp etmi, herkesten ok sra ve
ayrcalk almay baarmt. Peygambere, armaanlar bile, ienin gnnde gelir
olmutu. Ve de giderek gelien kzlca kyamet kopmutu karlar arasnda.
Adalet steriz
Peygamber karlar ikiye ayrlmt. Bir grupta ie, Hafsa, Safiye, Sevde, dier
grubun ban da mm Seleme ve dier karlar bulunuyordu. Mslmanlar
Peygamberin ieye olan sevgilerini bildikleri iin, bir armaan verecekleri zaman
ienin nbetine rastlatrlard.
Bu olay dedikodulara yol amt. zellikle mm Selemenin grubunda. mm
Selemeden bu durumu Peygambere amasn istediler. Kendilerine hakszlk
yapldn, Peygamberin kim ne armaan edecekse karlarn ayrt etmeden
sunmalarn istediler.
mm Seleme de durumu Peygambere iletti. Fakat Peygamber hi karlk vermedi.
mm Seleme Peygamberin tutumunu kadnlara anlatt. Kadnlar mm
Selemeden cevap verinceye kadar konumasn sylediler.
Bana Vahiy ienin Gnnde Gelir
mm Seleme iletti. Bu kez Peygamber: ieyi konu yaparak beni zmeyin.
nk bana vahiy yalnzca onun gnndeyken gelir dedi.
Bu kez mm Seleme, Seni zdm iin Allahtan gnahm balamasn
dilerim dedi.
aresiz kalan kadnlar bu defa da Peygamberin kz Fatmaya bavurdular.
- Senin karlarn Allah ne srerek, Ebu Bekirin kz konusunda senden adalet
istiyorlar.
- Kzm beni seviyor musun?
- Evet.
- yleyse benim sevdiimi de sev.

385

Bunun zerine Fatma durumu kadnlara aktard. Ve vazgemelerini syledi.

Peygamberin karlar vazgemediler. Ama ortaklar Cah kz Zeynepi araya koydular.
Zeynep Peygambere ie hakknda ok ar konuarak Karlarn Ebu Kuafenin
(kmsendii zaman sylenen hitap) kz konusunda senden adalet istiyorlar dedi.
Ve sesini alabildiine ykseltti. Bu srada Peygamberin yannda ie vard ve
glmser durumdayd. Peygamber ses karmad. ienin karlk vermesini bekledi.
ie Zeynepe gereken cevab verip susturdu. Ve Peygamber ieyi ver nitelikte
Ya grdn m ite. Bu Ebu Bekirin kzdr. (Kaynak: Buhr, Hibe/8, Tecrd, 1130.)
Alt Yanda Evlendi!
Evet Ebubekirin kzyd ie. Onun iin de Peygamberin ilgisini ekiyordu. Ve
hemen evlilik! Oysa ie daha 6 yandayd. Kendisiyse 49. Aradaki fark 43. ie
Peygamberin evine, oyuncaklarnn da bulunduu salncandan alnarak
gtrlmt.
Ben alt yanda bir kz iken Peygamber beni akd nikah eylemiti... Bir gn ben
arkadalarmla beraber salncakta oynarken, annem mm Ruman bana doru geldi ve
beni ard. Ben de yanna geldim. Ne yapacam bilmiyordum. Annem elimi tuttu,
gtrp evin kapsnn nnde beni durdurdu. Yorgunluktan kaba kaba soluyordum.
Sonunda soluum biraz yatt. Annem biraz su ald, yzm bam svazlad. Sonra
beni eve koydu. Evde Medineli birtakm kadnlar bulunuyordu. Beni hayr ve bereket
zerine geldin diyerek alkladlar. Annem beni bu kadnlara teslim etti.
bn Sad, Tabakat adl yaptnda, yal olan Sevdeden bir ara Muhammedin
ayrlmak istediinin ileri srldn, ama bunun doru olmadn syler. Sevde bir
tarihten sonra srasn gen ieye devrederek bir zveri gsterecektir. Bylece ie
de, iki kiilik sra elde edecektir.
Muhammedin birden fazla kadnla evlenmesi Medine dnemine ve yallk
gnlerine rastlar. Haticeden sonra Hicrete kadar, yalnz Zema kz Sevde ile evli
kalmtr. Peygamber Hatice ile evlendii srada kendisi yirmibe yanda, o ise krk
yanda iki kocadan dul kalm bir kadndr. Onbe yl birlikte yaadlar. Hatice,
Hicretten yl nce altmbe yanda ld. Peygamberin hayatn evlilikler
asndan birok dnemde grmek gerekir.
25 yana kadar bekr;
25-50 ya arasnda tek evlilik hayat;
50-60 ya arasnda ok evlilik hayat;
60 yandan sonra hi evlenmedi.

386

Dier yaptlarda ileri srldne gre Muhammed ayn anda dokuz kadnla evli
olmu. Taber gibi baz tarihiler onbe kadnla evli olduunu sylerler. Bu
dorulanm deildir. Rivayetlerden u bilgiler karlabiliyor: Zifaf olduu 11,
olmad iki kars olmutur. Bunlara iki cariyeyi de eklersek on be eder. Prof.
Ulvana gre dorusunu Allah bilir.
Taber ve bakalar Aieden rivayet ederler: Peygamber evde ne yapard diye
sorulmu. Sizin yaptnz gibi demi. unu indirir, bunu kaldrr; ailelerinin ilerini
grr, etlerini dorar, evi sprr, uaa yardm eder. yle bir sz vardr karlarn
dven erkek iin: Hem karlarn kle dver gibi dverler, hem de utanmadan onlara
sarlr yatarlar. (Kaynak: bn Sad, c.8, s.148.)
Ardalarndan Enes anlatr Peygamber dokuz ya da onbir kars varken, gnn
belirli saatlerinde btn karlarn dolar, hepsi ile cinsel ilikide bulunurdu.
Enese sordular: Peki buna nasl g yetirebiliyordu?
Enes yle dedi: Biz aramzda Peygamberin cinsel ynden otuz erkek gcnde
olduunu konuurduk. (Kaynak: Buhr, Tecrd/192.)
Yolcular kmak istediinde aralarnda kura eker hangisi kmsa, onunla giderdi.
Hac iin ise hepsini yannda gtrrd. (Kaynak: bn Sad, Tabakat)
***

Peygamberin Karlar ve Cariyeleri

Peygamberin arkadalarndan Enes anlatyor. Peygamber dokuz ya da onbir kars
varken gnn belirli saatlerinde btn kadnlarn dolar. Hepsi ile cinsel birleimde
bulunurdu. Enese soruldu. Peki Peygamber buna nasl g yetirebiliyordu?
Enes cevap verdi. Biz aramzda Peygamberin cinsel ynden otuz erkek gcnde
olduunu konuurduk. (Kaynak: Buhr, Tecrd No: 192) Peygamber ie ile
evlendikleri zaman kendisi 49, Aie alt yanda idi. Aie dokuz yanda iken cinsel
birleimde bulundular. 623
Muhammed ve Marya (Msr mukavks piskopos) tarafndan drt cariye armaan
edilir. Marya bunlardan biri. Muhammedin Maryaya dknl var. Peygamber bir
gn karlarndan merin kz Hafsa ile cinsel birleimde bulunmak zere Hafsann
odasna girer birlemeye tam hazr durumdadr. Fakat Hafsann odasnda onun yerine
Maryay bulur. Hafsa da babasnn evine gitmitir. Muhammed Maryay alp
Hafsann yatanda birleir. Tam o srada Hafsa ieri girer. Muhammed daha iini
bitirmemitir. Hafsaya biraz beklemesini syler. ini bitirdikten sonra Hafsaya

387

dner. Boynu bkk Hafsa Bu ne biim ey bir kle kadn, hele benim gnmde ve
benim yatamda yapyorsun dedi. Peygamber kendisine bir mjdesi olduunu
kendisinden sonra Ebu Bekirin ve babasnn (merin) halife olacan sylerse de
konu bu olmad iin Hafsa tepkisini srdrr.
Muhammed bu kez ant ier vallahi billahi bir daha onunla yatmayacam ama ne
olur kimseye syleme der Hafsa da gider. Ne var ki sonra Muhammed dayanamaz
Maryayla yeniden iliki kurma isteini duyar Allah imdadna ayet gnderir. Ayet
yle balar:
Ey peygamber karlarn memnun edeceksin diye niin kendini helal olan eyden
mahsun brakyorsun. Allah ok balayan ve acyandr. (Tahrim Suresi, ayet 1.)
Bu ayetin geli nedeni olarak bir de bal erbeti yks ileri srlse de benimsenen
ini nedeni yukardaki yk.
Kaynak: Tefsirler, rnein Taber tefsiri 28/100 t; F. Razi 29/41 t Sabuni
Safvetut-tefasir 3/406 t.
Sabunide bal erbeti yksn ayete ini nedeni olarak gsterildiini ancak bunun
ini nedeni olamayaca asl ini nedeninin Marya olay olduu yazlr. 3/406
Muhammed-Zeynep
Muhammed bir gn Zeydi aramak zere onun evine gider fakat Zeydi bulamaz.
Evde Zeydin gzel kars Cah kz Zeynep vardr. amar ykamaktadr.
Yorgunluktan terlemekte yz pembelemitir ve yar plak olduu iin gzellii daha
da arpc bir duruma gelmiti. Peygamber bu durumu grnce cokuya kaplr.
Dualarda hocalar cemaati amin dedirttikleri dualardan olan Ya mukallibel kulum
diye bir ses karr. Ey kalpleri evirip eviren tanrm gnlm eviri verdin der ve
dnp gider. Zeyd eve gelince Zeynep durumu anlatr. Zeyd, Zeynepin evden
gideceini dnerek kaygya kaplr ve Peygambere koar:
- Zeynepi sevdinse ben boaym. Boaynca sen al.
- O da ne demek karn boama Allahtan kork.
Bu konuma geer ama Muhammed iinden keke boasa da alsam der. Muhammed
bu isteini Asaf Suresinin 37. ayetinde ortaya karr.
Kaynak: Bu ayetle ilgili tefsirler ve Taber tefsiri.
Peygamberin karlar iki gruba ayrlmt. Bir grupta ie, Hafsa, Safiye, Sevde
vard. Dier grubun banda da mm Seleme ve dier karlar bulunuyordu.
Mslmanlar Peygamberin ieye olan sevgilerini bildikleri iin bir armaan
verecekleri zaman Aienin nbetine rastlatrlard. Bu olay Peygamberin karlar

388

arasnda dedikodulara yol amt. zellikle mm Selemenin grubunun kadnlar

mm Selemenin Peygambere bu durumu anlatmasn, hakszlk olduunu
sylemesini, Peygamberin kim ne armaan edecekse kadnlar ayrt etmeden
sunmalarn istemesini sylemilerdi. Peygambere mm Seleme nbetinde anlatt
fakat Peygamber hibir karlk vermedi. Kadnlar sordular. mm Seleme de durumu
anlatt. Kadnlar Peygamber cevap verinceye kadar konumasn sylediler.
mm Seleme bir kez daha Peygambere durumu iletti. Peygamber yine karlk
vermedi. Kadnlar yine iletmesini sylediler. Bu kez Peygamber ieyi konu yaparak
beni zmeyin. nk bana vahiy yalnzca onun gnndeyken gelir dedi.
Bu kez mm Seleme Seni zdm iin Allahtan gnahm balamasn
dilerim dedi. Kadnlar Peygamberin kz Fatmaya bavurdular.
- Senin karlarn Tanry ne srerek, Ebu Bekirin kz konusunda senden adalet
istiyorlar.
- Kzm beni seviyor musun?
- Evet.
- yleyse, benim sevdiimi de sev.
Bunun zerine Fatma durumu kadnlara aktard. Ve vazgemelerini syledi. Fakat
vazgemediler. Cah kz Zeynepi araya koydular. Zeynep Peygambere ie
hakknda ok ar konuarak Karlarn Ebu Kuafenin kz ie konusunda senden
adalet istiyorlar dedi ve sesini alabildiine ykseltti. Bu srada ie vard ve glmser
durumdayd. Peygamber ses karmad. ienin karlk vermesini bekledi. ie
Zeynepe gereken karl verip susturdu. Ve Peygamber ieyi ver nitelikte Ya...
grdnm ite. Bu Ebu Bekirin kzdr.
Kaynak: Buhr, Hibe/8, Tecrd/1130.
Ahzb 50. ayet: Mehirlerini verdiin elerini, Allahn sana ganimet olarak nasip
ettii cariyeleri, seninle birlikte g eden amcann kzlarn, halalarnn kzlarn,
daynn kzlarn, teyzelerinin kzlarn Peygamberle nikhlanmay istedii takdirde,
dier inananlardan ayr olarak srf sana ait olmak zere, kendisinin mehrini
Peygambere balayan inanan kadn helal kldk. Bir gle uramaman iin
inananlarn eleri ve cariyeleri hakknda onlarnda zerine neyi farz klm
olduumuzu bildirdik. Allah balayandr. Merhamet edendir.
ie bir buna tepki gstererek bir kadn Peygambere kendini armaan eder mi imi
ne kadnlar varm dnyada diye konuur. Bir de Peygamberin kadnlarn nbetlerinde
dilediklerinin yannda daha fazla kalmamas sz konusudur. Tam bu srada bir ayet
gelir Ahzb Suresinin 51. ayeti.
Ey Muhammed! Bunlardan kimi dilersen geri brakr, dilediini alabilirsin.
Boandn tekrar almanda da sana bir vebal yoktur. Bu onlarn gzlerinin aydn

389

olmasndan tasalanmamalarn hepsine verdiin eylere raz olman daha iyi temin
eder. Allah gnllerinde olan bilir. Allah bilendir, azap etmede de acele etmez.
Ayeti grnce ie yle konuur. Gryorum ki senin Allahn yalnzca senin
eyinin keyfini yerine getirmek iin kouyor.
Kaynak: Buhr, Tefsir/7, Tecrd, Hadis No: 1721, Mslim, Rda/49,50 Hadis No:
1464, bni Mace, Nikh/57 Hadis No: 200, Ahmet bn-i Hanbel 6/134, 158,261.
Ben Mustalk Kabilesine Mslmanlar baskn yaparlar, kimilerini ldrrler, kadn
ve ocuklar da tutsak olarak alrlar bu kadnlarn yaknlar kurtarmak iin kurtulmalk
verme bavurusunda bulunurlar tam o srada azlarnn suyu akan Araplar koup
gelirler Peygambere kadnlarla yatmak istediklerini sylerler ve Peygamber izin verir.
Cveyriye (Cariyecik) ok gzel bir kz 13 yanda, Peygamber bunu alr yine vahiy
ile. Cveyriye ok akll bir kzdr. Peygamberle konuurken bir Peygamber karsnn,
akrabalarnn tutsak olmasnn hi de akllca olmadn syler ve 700 kiilik
kabilesini azad ettirir.
Kaynak: Buhr, tkr/13.
Safiye
Hayber Savandan elde edilen tutsaklar arasnda idi. nce Dihyetul Kelbi onu ald
fakat Peygambere gidip Safiyenin ok gzel olduunu ancak Peygambere layk
olabileceini sylediler. Sonuta Peygamber onu da alp karlarnn arasna katt.
Kaynak: Buhr, El Magazi/38, Hucrat 11, Talak 1. ayet.
Felak Suresinin 3. ayetinde: Peygamberin en nemli arkada bn Abbas u anlam
veriyor. Ey Muhammed kalkm durumda olan s... errinden de Felakn rabbna
snrm de.
Kaynak: Gazaliden hyau Ulumiddin, s.27.
***
ie kendini tutamad:
- Gryorum ki senin Allahn, yalnzca senin eyinin keyfini
yerine getirmek iin kouyor. (Kaynak: Buhr, Tefsir/7; Tecrd, hadis no: 1721;
Mslim, Rd/49-50, hadis no: 1464; bn Mace, Nikh/57, hadis no: 200; Ahmed bn
Hanbel, 6/134,158,261.)
Neden byle diyordu ie?

390

Nedenin biri u:
Peygambere diledii kadn alma yetkisi verilmiti. Kimi kadnlar da kendilerini
Peygambere armaan ediyordu. Bu kadnlardan konuulurken Aie: Dnyada ne
kadnlar varm. Hi kadn da Peygambere kendini armaan eder miymi? diye
konumutu. Ne var ki yet gelmi (Ahzb Suresinin 50. ayeti), kendini Peygambere
armaan eden kadnlarn zel durumlarndan sz edilmi ve Peygambere, bu
kadnlar, mehirsiz alma yetkisi verilmiti. (50. Ayet buraya girecek.)
Bir de u var:
Peygamber diledii kadnla deil de, gn-nbeti gelen kadnla birlikte oluyor,
birleiyordu. Zorunlu olarak yapyordu bunu. (Kaynak: Ahmed bn Hanbel, el Msned,
c.6, s.108.) Ama kimi kadna ayrcalk yapma gereini de duyuyordu. Kimi kadnlara
tekilerden daha ok deer veriyordu. Gzde karlar vard. Sras gelen karyla
deil de, istedii karyla birlemek, Peygamberin iine geldii gibi Aienin de iine
gelirdi. Neden ki, Aie, Peygamberin gzdelerinin banda geliyordu. Gerek kiilii,
gerekse Ebubekirin kz olmas nedeniyle. Ama Peygamber ya baka gzdesiyle
birleirse. Aieyi olsa olsa bu dndrebilirdi.
Peygamber sraya uyma zorunluunun kaldrlp kendisine tam yetki verilmesini
istiyordu. stiyordu ki, ne zaman, hangi karsyla can birlemek istiyorsa, bunu
yapabilsin. te bu istei dorultusunda, Ahzab Suresinin 51. ayeti imdadna kavutu.
Aie: Gryorum ki senin Allahn senin... szn sylerken bir de bu olay
dnyordu.
51. ayetin anlam: (Buraya 51. ayetin anlam girecek.)
Buhrinin ve Mslimin de yer verdii hadise gre, aslnda, bu ayete u anlam
vermek gerekir:
Ey Muhammed! Karlarndan dilediinin srasn geciktirebilir, dilediinin srasn
ne alabilirsin. (Yani cinsel birleimde dilediin karna ncelik verebilirsin!)...
Muhammede sz konusu yetki verilince, Aie, ne yapp etmi, herkesten daha ok
sra ve ayrcalk almay baarmt. Peygambere, armaanlar bile, Aienin gnnde
gelir olmutu. Ve de giderek gelien kzlca kyamet kopmutu karlar arasnda:
- Adalet isteriz!
Buhrinin de iinde bulunduu hadisilerin yer verdikleri bir hadis:
... (Buraya Peygamberin karlarn anlatan hadis konulacak.)

391

Alt Yanda Evlendi

Evet Ebubekirin kzyd ie. Onun iin de Peygamberin ilgisini ekiyordu. Ve
hemen evlilik! Oysa ie daha 6 yandayd. Kendisiyse 49. Aradaki fark: 43. ie,
Peygamberin evine, oyuncaklarnn da bulunduu salncandan alnarak
gtrlmt (....) Zifaflarysa, -aktarldna gre- evlenmelerinden yl sonra
gereklemiti, ie dokuz yandayken.
Karlar
Peygamberin arkadalarndan Enes anlatyor. Peygamber 9 ya da 11 kars varken
bir gnn belirli saatlerinde btn kadnlarn dolar. Hepsi ile cinsel birleimde
bulunurdu. Enese soruldu.
Peki Peygamber buna nasl gcn yetirebiliyordu?
Enes cevap verdi.
Biz aramzda Peygamberin cinsel ynden 30 erkek gcnde olduunu
konuurduk. (Kaynak: Buhr, Tecrd, hadis no: 192.)
ienin ya: Muhammed ie ile Peygamber 49 ie 6 yanda evleniyor 9
yanda cinsel birleimde bulunuyor.623
Muhammed ve Marya (Msr mukavks: Piskopos) tarafndan drt cariye armaan
edilir. Marya bunlardan biri. Muhammedin Maryaya dknl var. Muhammed bir
gn karlarndan merin kz Hafsa ile cinsel birleimde bulunmak zere Hafsann
odasna girer. Birlemeye tam hazr durumdadr, fakat Hafzann odasnda onun yerine
Maryay bulur. Hafsa da babasnn evine gitmitir. Muhammed Maryay alp
Hafzann yatana alarak birleir. Tam o srada Hafsa ieri girer. Muhammed daha
iini bitirmemitir Hafsaya biraz beklemesini syler. ini bitirdikten sonra Hafsaya
dner, boynu bkk Hafsa Bu ne biim ey bir kle kadn hele benim gnmde ve
benim yatamda yapyorsun. Peygamber kendisine bir mjdesi olduunu kendisinden
sonra Ebubekirin ve babasnn (merin) halife olacan sylerse de konu bu
olmad iin Hafsa tepkisini srdrr.
Muhammed bu kez ant ier vallahi billahi bir daha onunla yatmayacam ama ne
olur kimseye syleme der. Hafsada gider ieye syler. Ne var ki sonra Muhammed
dayanamaz Maryayla yeniden iliki kurma isteini duyar. Allah imdadna ayet
gnderir. Ayet yle balar:
Ey Peygamber karlarn memnun edeceksin diye niin kendini helal olan eyden
kendini mahrum brakyorsun. Allah ok balayan ve acyandr. (Tahrim Suresi,
ayet 1.)
Bu ayetin geli nedeni olarak bir de bal erbeti yks ileri srlse de benimsenen
ini nedeni yukardaki yk.

392

Kaynak: Tefsirler, rnein Taber tefsiri, 28/100 t; F. Razi 29/41 t.; Sbni
Safvetut Tefasir, 3/406 t; Sbni de Bal erbeti yksn ayete ini nedeni olarak
gsterildiini ancak bunun ini nedeni olamayaca asl ini nedeni Marya olay olduu
yazl 3/406.
Muhammed-Zeynep
Muhammed bir gn Zeydi aramak zere onun evine gider. Fakat Zeydi bulamaz.
Evde Zeydin gzel kars Cah kz Zeynep vardr. amar ykamaktadr.
Yorgunluktan, terlemekten yz pembelemitir. Ve yar plak da olduu iin
gzellii daha da arpc bir duruma gelmiti. Peygamber bu durumu grnce cokuya
kaplr. Dualarda hocalar cemaati amin dedirttikleri dualardan olan Ya mukallibel
kulum diye bir ses karr. Ey kalpleri evirip eviren Tanrm. Gnlm eviri verdin
der. Ve dnp gider. Zeyd eve gelince Zeynep durumu anlatr Zeyd Zeynepin evden
gideceini dnerek kaygya kaplr ve Peygambere koar.
- Zeynepi sevdinse ben boaynca sen al.
- O da ne demek karn boama Allahtan kork.
Bu konuma geer ama Muhammed iinden keke boasa da alsam der. Muhammed
bu isteini Tanr Asaf Suresinin 37. ayetinde ortaya karr.
Kaynak: Bu ayetle ilgili tefsirler ve Taberi tefsiri.
Ya mukallibel kulum! (Ey kalpleri evirip eviren Allahm, gnlm eviriverdi!)
Hazreti Muhammed
Araplarda, cahiliyye devrinde yaygn bir uygulama vard; olan ocuklarn elvat
edinme, onlar z oul gibi nesebine balama, miras verme... Bunun sonucu olarak,
baba ile oulluk birbirinin karsn, kzn nikhlama hakkna sahip deildi. Tpk babaoul hukukundaki gibi.
Bir gn Muhammed oulluu ve azadl klesi Zeydin kars Zeynepe (ayr ca
halasnn kz) tutuluverdi, yleyse uzun sredir uygulanan bu det (sadece kendisi
iin) kalkmak zorundayd. Tabii ki Allahin izniyle...
Ahzap Suresinin 50. ayeti yle der: Mehirlerini verdiin elerini, Allahn sana
ganimet olarak nasip ettii cariyeleri, seninle birlikte g eden amcann kzlarn,
halalarnn kzlarn, daynn kzlarn, teyzelerinin kzlarn ve Peygamberle
nikhlanmay istedii takdirde, dier inananlardan ayr olarak srf sana mahsus olmak
zere kendisinin mehrini Peygambere balayan, inanan kadn alman helal kldm.
Bir gle uramaman iin inananlarn eleri ve cariyeleri hakknda onlarnda zerine
neyi farz klm olduumuzu bildirdik. Allah balayandr, merhamet edendir.

393

Muhammed bir gn Zeydle grmek iin onun evine gider. Zeyd yoktur. O srada
Zeynep ierde amar ykamaktadr. Yorgunluktan ve terlemekten yz pembelemi
ve yar plak olduu iin gzellii daha da arpc hale gelmiti. Peygamber bu
durumu grnce cokuya kaplr. u szleri sylemekten kendini alamayarak evden
kar. Ya mukallibel kulum! (Ey kalpleri evirip eviren Allahm, gnlm
eviriverdin!)
Zeyd eve gelince Zeynep olay ona anlatr. Zeyd iinde karsn yitirecei gibi bir
nseziyle Peygambere koar.
Zeynepi sevdinse, hemen boayaym sen al der.
Muhammedin karl:
O nasl sz? Karn boama, Allahtan kork!
Ancak, iten ie, boanmasn da istemektedir. Bir sre sonra, Zeyd, Zeynpi boar.
Bu boanmann arkasndan Peygamber Zeyneple evlenir. Bu evlilii meru klmann
tek yolu Allah tarafndan gelecek bir ayettir.
(...) Muhammed henz iini bitirmemitir. Hafsaya biraz beklemesini syler; baz
aklamalarda bulunacaktr ona. Sonunda Hafsa kendini tutamaz. yle konuur:
Nasl itir bu? Bir kle ile benim gnmde ve benim yatamda birleiyorsun?
Peygamber kendisine bir mjdesi olduunu syler ve hemen ekler: Kendisinden sonra
Ebubekir, daha sonra babas mer halife olacaktr. Ne var ki Hafsa hi de oral
olmayacak tepkisini srdrecektir. Peygamber bu kez yemin eder: Vallahi billahi bir
daha onunla beraber olmayacam ama sen de olay kimseye syleme. Ne var ki
Muhammed Maryay bir trl unutamaz. Onunla yeniden iliki kurma istei duyar.
Hemen bir ayetle bu sorun da zlr. Ayet u szlerle balar: Ya Muhammed
karlarn memnun edeceksin diye niin kendini helal olan eyden yoksun brakrsn;
Allah ok balayan ve acyandr. (Kaynak: Tahrim Suresi, 1. ayet.)
Sz konusu ayetin gelii konusunda bir de bal erbeti yks ileri srlr. Ama
ayetin asl dayana yukardaki ykdr. (Kaynak: Taber tefsiri, 28/100 t.; F. Razi,
29/41 t.; Sabuni de bal erbeti yksnn ayetin ini nedeni gsterildiini; ancak asl
nedenin Marya olay olduu vurgulanr. 3/406.)
te sylyorum: Vahiy, yalnz onun gnndeyken gelir bana.
Mahzumoullarndan mm Seleme Hind de, kocas Ubeydullah bin Cah el-Esedi
ile birlikte Habeistana gitmiti. Kocas Uhud Savandan sonra ld.
Peygamber, Medineye dnen mm Selemeye yle buyurdu:
Allaha yalvar, felaketine karlk seni dllendirsin; ondan daha iyi bir e versin
sana.
Sonra da ona evlenme teklifinde bulundu.

394

Kadn, yal ve kskan olduunu, yetim ocuklar bulunduunu syleyerek zr

dilemeye kalknca, Peygamber, kendisinin daha yal olduunu; Allahn o kskanlk
duygusunu mutlaka gidereceini; yetimlere gelince, onlar iin hi merak etmemesini,
onlarn Allaha ve Resulne kaldn syledi.
Evlenme gerekleti.
Peygamberin elerinin rivayet ettikleri hadis saysnn bini at bilinir. En ok
hadis rivayeti Aieye aittir. (2210 hadis.) Peygamberin karlar arasnda mm
Seleme ondan sonra gelir: 378 hadis.
Muhammedin karlar iki grup oluturmaktayd. Birinci grupta Aie, Hafsa, Safiye
ve Sevde vard. kinci grubun ban mm Seleme ekmekteydi. Mslmanlar,
Peygamberin Aieye kar byk sevgisini bildikleri iin szgelimi bir armaan
vereceklerse, bunu mutlaka Muhammedin onunla birlikte olaca gne rastlatrlard.
Yaygnlk ve dzenlilik kazanan bu olay br eler arasnda dedikodulara yol
amamas, tepkiler uyandrmamas olanakszd. zellikle mm Seleme grubundan
annelerimiz, ona, gidip durumu Resulullaha anlatmasn istediler: Armaanlar m
sunulacak, hediyeler mi sz konusu, bu, karlar arasnda hibir ayrm gzetilmeksizin
yaplmalyd.
mm Seleme kendi nbet gnnde, olay ve kumalarnn dileini Peygambere
iletti. Ancak Peygamberin azndan bu konuda tek szck kmad.
Ertesi gn br eler mm Selemeden bir aklama beklediler. Orada olan biteni,
Peygamberin o konuda konumadn anlatt. yle bir ortak karara varld.
Peygamberden bir karlk alncaya kadar mm Seleme olay tekrar tekrar gndeme
getirecek...
mm Selemenin st ste yeni birka giriimi de sonusuz kald. Resulullah
glmsyordu; yine de tek szck almak olanakszd azndan. mm Seleme
misyonu gerei sormas gereken sorular srdrd.
Sonunda Peygamber konuacakt:
Aieyi sz konusu ederek beni zmeyin. te sylyorum: Vahiy, yalnz onun
gnndeyken gelir bana!
mm Seleme armt; Seni zdm iin Allah bu gnahm balasn
demekle yetindi.
Ama ortaklar ayn konuda bu kez Peygamberin kz Fatmaya bavuracaklard.
Fatma babasna durumu anlatt.
Karlarn, dedi, Allah tank gstererek, Ebubekirin kz konusunda senden adalet
diliyorlar.
Peygamber karlk verdi:
Kzm doru syle sen beni seviyor musun?
O nasl sz! Nasl sevmem?
yleyse benim sevdiimi de sev! Bunun zerine Fatma durumu kadnlara aktard
ve vazgemelerini syledi. Fakat vazgemediler. Cah kz Zeynepi araya koydular.

395

Zeynep ie hakknda ok ar konuarak Karlarn Ebu Kuhafenin (kmsendii

zaman sylenen hitap) kz konusunda senden adalet istiyorlar dedi ve sesini
alabildiine ykseltti. Bu srada ie de vard ve glmser durumdayd. Peygamber
sesini kartmad. ienin karlk vermesini bekledi. ie Zeynepe gereken karl
verip susturdu. Ve Peygamber ieyi ver nitelikte Ya grdn m ite bu
Ebubekirin kzdr. (Kaynak: Buhr, Hibe/8, Tecrd, 1130)
Sabite vereceini deyeyim seni ben alaym.
Peygamber Kureyin ileri gelenlerinden Harisin kz Cveyre ile Hicretin 5.
ylnda evlendi. Mustalik Savanda ailesinin yeleri ile birlikte tutsak den
Cveyriye 13 yanda dnya gzeli bir kzd. Peygamberle grme isteinde
bulundu. Tutsak olarak, Sabit bin Kaysn payna dtn; azad olabilmek iin
onunla anlam bulunduunu; bu konuda kendisine kolaylk gsterilmesini diledi.
Peygamberin ona yle dedii yazlmtr:
Daha iyi bir teklifim var.
Nedir ya Resulullah?
Sabite vereceini deyeyim; seni ben alaym.
(Cveyriye sevincinden uarak):
Tamam, ya Resulullah, kabul!
(Kaynak: slamda ok Evlilik ve Resulullah, Prof. Abdullah Ulvan; ev: smail
Hakk Sezer.)
Nikhtan hemen sonra Mslmanlarn ellerindeki btn Beni Mustalik tutsaklar
(700 kii) salverildi. (Kaynak: Buhr, tkr, 13)
Yahudi Kar! diye seslendi.
Ahtap bin Huyeyyin kz Safiye, Hicretin 7. ylnda Muhammedin karlar arasna
girdi. Safiye Beni Nadir Yahudilerindendir. Kocas Hayber Savanda ldrlm;
kendisi tutsak olmutu. Dihyetl Kelbinin payna dt. Ahsab tarafndan hemen
Peygambere yetitirildi; Safiye ylesine dilber bir kadnd ki ancak Resulullaha
yakrd; ayrca kavminin hanmefendisi olan bu kadna kendisinden aa grd bir
kiinin yannda cariye ilemi uygulanmasnn engellenmesi gerekirdi. Sonuta
Muhammed onunla evlendi. (Kaynak: Buhr, El Magazi/38; Ahzap 30-32; Hucurat
11; Talak 1. ayet)
Zeynep bir keresinde Safiyeye Yahudi kar! diye seslenmiti. Peygamber bu
saldry cezalandrd: Bir ay Zeynepe yaklamad. ienin Safiye iin boyu da pek
ksa, yere ok yakn demesi zerine de u karl vermi: yle bir laf ettin ki koca
denizi bulandrr. (Kaynak: Buhr, Ebu Davud ve Tirmiz)
Anlalyor ki Safiyenin esiz gzellii ve Yahudi kkenli oluu zaman zaman br
ortaklarn kendisine kar birlemelerine yol am. Tirmiz rivayet eder: ie ve Hafsa
Biz Resulullahn yannda Safiyeden daha deerliyiz demiler. Bu sz Safiyenin

396

kulana gitmi. Peygambere sylemi. Peygamberin verdii karlkta onun

Yahudiliiyle ilgili ok zarif bir ima da var: yle diyemez miydin, benden nasl daha
deerli olabilirsiniz ki, eim Muhammed, babam Harun, amcam Musa!
Bir keresinde de Peygamber ve Safiye szletiler; br kadnlara rnek olsun, hatta
bir bakma ders olsun diye bir ay boyunca hi beraber olmayacaklard. Bu sz tutuldu.
(Kaynak: Buhr ve Mslim; Taber tefrisinde Tahrim Suresi.)
Zifaf gecesi Esmann alaca illetine yakalandn fark etti ve bedelini vererek baba
evine yollad.
Muhammedin nikh kyp da kar-koca olmadan ayrld iki kars daha var:
Kindeoullarndan Numann kz Esma ve Kilab kabilesinden Zeydin kz Amre.
Peygamber bir gn Esmann zifaf srasnda alaca illetine tutulmu olduunu fark etti
ve Mutasn (bedelini) vererek baba evine yollad. Amre ise daha yeni Mslman
olmutu. Peygamberin yanna girince onu pek istemez tavrlar taknnca ona da bedeli
dendi ve ailesine geri gnderildi.
Ebu Sfyann kz mm Habibe Ramle ile ise Hicretin 7. ylnda evlendi. mm
Habibe kocas Ubeydullah bin Cah el Esedi ile birlikte Mslman olmutu. Daha
sonra Habeistana gittiler. Kocas orada din deitirip Hristiyan olunca ondan ayrld.
Peygamber Habeistan Kral Necaiye haber gndererek mm Habibeyi istedi.
Necai, kadna Resulullahn yerine 400 dinar mehir ve birok deerli hediye verdi.
Muhammed, mm Habibe Medineye gelince onunla evlendi. Bu akrabalk ba Ebu
Sfyan duygulandrmt, bir yl sonra o da Mslman olacakt.
Peygamberin son iki kars Harisin kz Meymune ile Huzeyme kz Zeyneptir.
Meymune ile de Hicretin 7. ylnda evlendi. Huzeyme kz Zeynepi Esedli
Zeynepten ayrmak gerekir. Peygamberin hayatnda olay yaratan kans ikincisidir.
Huzeyme kz Zeynep Peygamberden nce lmtr.
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 383-397)

397

398

DZN

12 Eyll, 380.
12 mam mezhebi, 292.
12 Mart, 380.
2000e Doru, 46, 53, 56, 290. 297,
300.
27 Mays, 380.
6. Filo, 341.
Arf Suresi, 40, 133, 142, 276, 306,
347.
ABD Elilii, 347
ABD, 341
Abdest. 131, 158, 164, 187, 211, 212,
234. 244, 245, 256, 257, 268, 286,
304, 312, 313.
Abdul-Kerim bnul-Evc, 312.
Abdulbaki Glpnarl, 357.
Abdullah (Ebu erh Olu Sad Olu
Abdullah) (Msr Valisi), 147.
Abdullah bn Ahmed en-Nesef, 355.
Abdullah bn Mesud, 132, 276, 277.
Abdullah bn Selam Olu Ahmed, 252.
Abdulmelik bn Mervan (Emevi
Halifesi), 315.
Abdems, 196, 207.
Abelullah bn Selm, 168.
Ab Cafar al-Hzin. 221.
Ab shk b. Hill al-b, 221.
Aclun, 308.
Adalet, 318, 319, 321, 360, 374, 377,
385, 386, 389, 392, 395, 396.
Addas, 144, 145, 149, 356.

dem, Hz., 168, 173, 226, 234-236,

248, 262, 264, 266, 279, 284, 288.
Adn (cennet) bahesi, 184.
Adonis, 176.
Afganlar, 296.
Afrika, 196.
Agathodaimon, 219, 243, 255.
Ahiret, 346, - gn, 161, 224, 249.
Ahlak, 247, 255, 262, 263, 268, 308,
359.
Ahmed bn et-Tayyib, 254.
Ahmed bn Hanbel, 50, 128, 314, 384,
390, 391.
Ahmed Naim, 333, 367.
Ahmet (Abelullah bn Selm olu),
168.
Ahtap bin Huyeyy, 121, 396.
Ahzb Suresi, 22, 25, 36, 37, 39, 44,
50, 51, 117, 118, 381, 389, 391.
Akada, 222.
Ak-Dou, 378.
Akl, 130, 138, 149, 159, 160, 174,
185, 217, 249, 255, 263, 266, 320,
321, 349, 357, 360, 362, 370, 376,
390.
Akkad, 248.
Aksoy, Muammer, 375-377, 379, 380.
Al Baraka, 377.
al-Battn (Albategnus), 221.
al-Dimak, 220, 221.
Alevi, 347, 348, -1er, 338, 346.
al-Falahat ai-nabatya, 221.

399

Ali Ekber El Iffad, 292.

Ali el Kn, 308, 311.
l-i mrn Suresi, 322, 365.
Ali, Hz., 31, 44, 125, 292, 293, 295,
331, 335, 344, 348, 350, 383.
al-Khir, 220.
Alman okulu, 173.
al-Masd, 221.
al-ahrastn, 219-221.
Altkula, Tayyar, 376.
ls, 355, 361.
Amerika Kltr Cemiyeti, 187.
Amerikallar, 188, 347.
Amerikan, 183, - mecmuas, 199.
Amonhotap III, 280, 284.
Amr b. mmeye, 150.
Amre, 122, 397.
Anadolu Mitolojisi, 172.
Anadolu, 136, 176, 177, 259, - halk,
202, 347.
ANAP, 347, 352.
Anayasa, 183, 294, 352, 358, 360,
379.
Anglikan Kilisesine Cevap, 377.
Anglosaksonlar, 187.
Animizm (canlclk), 174.
Antkabir, 183.
Ankara, 183, 243, 248, 265, 347, 359.
Ano, 248.
Arabistan, 243, 276, 289, 290, 376.
Aramice, 171, 285, 288.
Arap Yarmadas, 150.
Arap, - dervi, 195, 197, - dili, 247, 1ar, 44, 118, 196, 197, 207, 209,
225, 240, 276, 285, 323, 372, 373,
383, 390, 393.
Arapa, 54, 136, 143, 144, 147, 166,
168, 177, 203, 206, 219, 222, 225,
248, 250, 252, 255, 262, 265, 277,
304, 355-358.360-362, 364, 379.
Aristo, 258.

Arsel, lhan (Prof. Dr.), 41, 43, 269, 371,

378.
Artemis, 176.
Aran, 282.
Aryusiyye, 232.
Ashabur-res, 260.
Asm, Seyyid Ahmet, 308.
Askalan (bnu Haceril Askalan), 311,
316.
Aterat (tar) Peygamberleri, 266.
Are, 288.
Atatrk, Mustafa Kemal, 49, 50, 157160, 183, 187, 268, 270, 290, 350, 352,
378, 379.
Atatrkn Okuduu Kitaplar, 183.
Atatrk Dnce Dernei, 375.
Atatrk, 183.
Atay, Hseyin (Prof. Dr.), 265, 359, 360,
364.
Ate, Bnyamin, 141-143.
Atlas, 281.
Aton, 249.
Attis, 175, 176.
Aurellianus, 175.
Avrupa nsan Haklar Szlemesi, 345.
Ay tapm, 182, 266
Aydn, 159, 160, 268, 371, 375, 377- 379,
- kesim, 380.
Aydnlar Oca, 375.
Ayin, 158, 187, 189-192, 194, 195, 197,
199, 203, 204, 215, 218, 268.
Ayntbi Mehmet Efendi, 356.
Aymara, 192.
Ayta, Turgut, 341.
Azade, 153.
Azer, 226.
Azerbaycan, 375.
Azimun, 219, 226, 255.
Aztek, 190, 192-199, 202, 204, 208, 209,
211-215.
Azteke, 190, 202.

400

Bal Peygamberleri, 266.

Baalbek, 244.
Babanzade Ahmed Naim. 367.
Babil, 139, 176, 184, 244, 248, 249.
Bagdad, 220, 221.
Badat, 231, 314.
Bakara Suresi, 40, 139, 148, 161, 166,
224, 240, 242, 247, 273, 277, 289,
290, 320, 322, 329, 341, 346, 350352, 354, 357, 359, 360, 362-364,
370.
Bkire Meryem, 176.
Barbaros Kafeterya, 342.
Basra Krfezi, 227, 249.
Baak tapma, 181.
Bat Anadolu, 176.
Bat, 160, 172, 176.
Batnler, 246, 247.
Baudn, Louis (Dijon Hukuk Fakltesi
Profesr), 209.
Bedir Sava, 151.
Bedrettin Cmert, 342.
Bedri Karafakiolu, 342.
Bekir Karla, 356.
Bektailer, 215.
Bel, 248.
Belam, 144, 149.
Belika, 296.
Ben Cezme, 225, 226.
Ben Hanife, 225.
Ben Kaynuka, 43.
Ben Kurayza, 43, 329.
Ben Mustalk, 33-35, 390.
Ben Nadr, 40, 42, 43, 335, 345.
Beikta (Spor Kulb), 296.
Beikta vapur iskelesi, 342.
Betayih, 227 Beyazt, 341.
Beypazar. 344.
Beyrut, 222, 250, 262, 355.

Beytullah, 183, 203, 209.

Beyt-Mal, 260.
Beyzav, 355, 361.
Bezendun, 260.
Bilim, 159, 160, 183, 249, 264, 276, 320323, 357, 359, 360, 362, 364, 371.
Bilimsel, 48.
Bilmen, mer Nasuhi, 169, 356, 357.
Bin Mesleme, 152.
Birlemi Milletler Anlamas, 345.
Brn, 243-245.
Brnye Gre Dinler ve slam Dini, 243.
Bir bn-i Kab, 153.
Blachere, Regis, 240.
Bolivya, 192.
Book of Religions and Philosophical Sect,
243.
Bourbourg, Brasseur (de Bourbourg,
Brasseur), 211, 214.
Bousquet, G.H., 227.
Bozkurt, Mahmut Esat, 159.
Brandt, W., 221.
Buda, 182.
Budda (Budhasaf), 244.
Buhr, 336, 344, 369, 381, 384-387, 389,
390, 392, 396, 397.
Burlar hakkndaki kitap, 236.
Burma, 183.
Bursal, 355.
Btan Maharacas, 197.
Butanl, 198, 199.
Byc, 127, 137, 140; 300.
Cad b. Dirhem, 231.
Cafer el-Hzin, 231.
Cbir (Geber), 221.
Cbir b. Zeyd, 239.
Cbir, 124.
Cafer Sadk alleyhisselam, 292

401

Caferi, 292.
Cahiliyye a, 346.
Cahiliyyet dnemi, 123.
Cahit Been, 172, 176.
Cambridge, 221.
Camii, 136, 164, 178, 296, 341, 346,
351, 352, 377.
Cannon Ball, 217.
Cariye, 23, 24, 31, 34-37, 42-44, 4648, 50, 52-55, 116, 117, 121, 122,
371, 383, 384, 387, 389, 392, 393,
396.
Carrel, Alexis (Dr.), 308.
Csiye Suresi, 142.
Cebr, 144, 149, 356.
Cebrail, 23, 140, 292.
Cedi burcu, 234.
Cehennem, 174, 255, 337, 346, 347,
373, 374, 382.
Celaleyn, 355.
Celal isyanlar, 347.
Cemil b. Mamer el-Cumahi, 225.
Cemil-Beyn fi Tefsirl-Kuran,
242.
Cenab Hak, 240.
Cenaze namaz, 164.
Cennet, 41, 174, 184, 272, 284, 327,
342.
Cerraholu, smail (Prof. Dr.), 168,
222, 224, 241, 242, 290.
Cezme, 170, 225, 226.
Cezmeoullar, 170, 171.
Cezireyi, 238.
Churchward, Colonel James, 185, 215.
Chwolson, D., 221.
Cihad, 327, 328, 330, 331, 336, 341,
345, 359, 369, 375, 377, 379.
Cin karma, 137, 138.
Cin Suresi, 136.
Cinci, 137.
Cinler, 132, 136, 276, 300.
Ciutadella, 203, 204.

Ciutadella, 203, 204

Cizye, 230, 239, 260, 329.
Cosmographie, 221.
Cumhurbakanl Arivi, 290.
Cumhuriyet gazetesi, 357.
Cumhuriyet, 160, 270, 307.
Cureton, 221.
Cuzco (Kuzko), 210.
Cnub, 234, 235.
Cybele Ana (Kibele), 175, 176.
amzn Kuran Bilgisi, 248.
apul Tepek, 187, 190, 192.
inliler, 283.
iremiya, 193, 195.
oktanr, 249.
orum, 341.
Dahhk, 242.
Dakota Eyaleti, 199, 217, 218.
Drul-Harb, 368, 369.
de Goeje, 221.
de Vaux, B. Canne, 219.
Deccal, 341.
Dellet-l-Hfirn, 265.
Der Islam, 221.
Dervi, 195, 197, 213, 214.
Devlet, 160, 172, 260, 296, 307, 328, 350,
370, 376-379.
Dicle, 282, 284.
Dictionnare de la langue Nahuatl, 211.
Die Entstehung der manichischen
Religion und des Erlsungsmystriums,
221.
Die Mander, 221.
Die Mandische Religion, 221.
Die Ssabier und der Ssabismus, 221.
Dihyetl Kelbi, 121, 390, 396.
Dijon Hukuk Fakltesi, 209.
Din Yok Milliyet Var, 158.
Dinda, 220, 221.
Dinden dnme, 334, 344.

402

Din nede ve zikirler kitab, 236.

Dinler Kongresi, 378.
Diyanet leri Bakanl, 33, 309,
330, 357.
Diyanet Vakf, 53, 55, 377.
Diyr-Muzar, 221.
Doan, Ltfi, 357.
Doanay, mit, 342.
Dou, 160, 362, - mistisizmi, 175.
Doktor, 123, 124, 127, 129, 137, 138,
249.
Dolmabahe, 341.
Dua, 127, 128, 131, 136, 140, 164,
172, 231, 258, 263, 277, 296-303,
304, 306, 307.
Duhn Suresi, 136, 365.
Duran, Erdoan, 341.
Dmer, Gnay (Dr.), 243.
Dnya slam Cemaati, 376, 377.
et-Tefsirul-Kebir, 53.
et-Tbbun Nebev, 124.
Ea, 282, 284.
Ebn (Osman Olu), 301.
Ebi Cafer, 292.
Ebu Abdillah, 292, 293.
Ebu As, 300.
Ebu vne, 333.
Ebu Bekr el Cassas, 231, 238.
Ebu Bekr bnis-Si, 266.
Ebu Bir Ahmed bn Muhammed el
Mervez, 310.
Ebu Cafer er-Rz, 267.
Ebu Davud Sleyman bn Amr enNeha 637, 310.
Ebu Hanife, 163, 232, 238, 239, 268.
Ebu Hayyan, 225, 238.
Ebu Hureyre, 124, 131, 321, 334, 344.
Ebu shak b. Hilal, 231.
Ebu Muselisfehn, 302.

EbuRfi, 151, 153, 302.

Ebu Said el-Hudri, 299.
Ebu Said el-Istahri, 239.
Ebu erh, 147.
Ebu Sfyan, 119, 150, 151, 397.
Ebu Yusuf en-Nasrani, 230.
Ebu Yusuf Yeu el Katim, 259.
Ebu Zer el-Gfr, 225.
Ebu Zerr, 170.
Ebul-liye, 238, 239.
Ebul-Ferec Cemaluddin Abdurrah
bnl-Cevz, 242.
Ebul-Ferec, 228.
Ebul-Hasen el-Kerhi, 238.
Ebut-Tayyib Sddk, 355.
Ebubekir, Hz., 292, 334, 344, 394.
Eblfida, 247.
Eblsalmaribi, 247.
Ecel, 174.
Edime, 344.
Efendi, 356, 357, 365, 378.
Efsaneler, 160, 275, 279, 284.
Ehl-i beyt, 312.
Ehli kitap, 238.
Ehli Snnet, 294, 319.
Ekva, 125.
El Ezher, 279.
El Fasl, 287.
El Fihrist, 168, 176, 250, 251, 252, 254,
259, 286.
El Hkmet El slamiye, 295.
El Kfi, 292, 293.
el Kind, 254.
El Mektebe El slamiyye, 292.
el Milel ven-Nihal, 182.
el Mcessime, 320.
el Mstedrek, 316.
el-Battani, 231.
el-cehm b. safvan-Ahmed b. Hanbele.
231.

403

el-Evzi, 239.
El-Hzin, 231, 237.
el-Kanun, 244.
el-Kinza Rabba, 236.
el-Leys, 237.
El-Mesudi, 226, 230.
Elohim, 283.
Emevi, 315, -1er, 348.
Enm Suresi, 148, 167, 274, 286,
297, 306, 321, 347.
Enes (Malik Olu), 43, 49, 116, 124,
126, 146, 239, 387, 392.
Enfl Suresi, 321, 345.
Engidu, 282, 283, 284.
Enos, 244.
Enuma-eli Destan, 282, 284.
Erbakan, Necmettin, 378.
Er-Rahmn Suresi, 279.
Erzincan, 341.
Ea kabilesi, 152.
Eski Ahid, 244.
Esma, 122, 397.
Eref Olu Kab bkz. Kab bin Eref.
Es-Sfft Suresi, 279, 285.
E-ehristani, 226, 228.
Esved-i Ansi, 153.
et-Tbbun-Nebev, 138.
Evren, Kenan, 379.
Evrin, M. Sadeddin, 248.
Excelsior gazetesi, 212.
Ezan, 135, 158, 187, 211, 234, 268.
Fadullah el mer, 162.
Fahruddin Rz, 133, 162, 370.
Farab, 231.
Farsa, 142, 358.
Farz, 23, 117, 164, 166, 183, 234, 255,
256, 286, 288, 289, 330, 346, 369,
384, 389, 393.
Fasl-l Hitab Fi sbat- Tahrif-i Kitab Rabbil Erbab, 294.

Fatiha Suresi, 126, 299, 300.

Fatma, 120, 292, 385, 395.
Felak Suresi, 140, 300, 390.
Felsefe Szl, 175.
Fenikeliler, 266.
Ferah Efendi, 356.
Ferezdak, 373.
Fethul-Beyn, 355.
Fetih Suresi, 345.
Fil-Kefi an mezahibil-Har-raniyyin,
230.
Fidye, 151.
Fkh, 145, 166, 273, 277, 312, 358,
370.
Filistin, 335, 345.
Firuz Bin Deylem, 153.
Fitne, 139, 239.
Furkan Suresi, 142, 148, 321, 364.
Garcilaso, 209.
Gezegenler, 176, 229, 273.
Gldaniler, 246.
Glgam Destan, 149, 282, 283, 284.
Giapeto, Titan, 281.
Gken, Ertan, 344.
Guatemala, 190, 211, 214.
Gusl, 245, 257.
Gnah, 22, 32, 120, 158, 233, 234, 257,
263, 296, 306, 316, 323, 381, 383.
Gne gazetesi, 296
Gne klt, 157, 158, 163, 166, 167,
171, 172, 175, 176, 177, 179, 187, 189,
192-197, 199, 205, 206- 209, 211, 212,
214-219, 223, 268, 290.
Gne Tapm, 158, 161, 163, 166, 172,
177, 179, 182, 186.
Gne, 158, 162-167, 172, 173, 175, 176,
180, 181, 183, 185-196, 198- 204, 206208, 210-215, 217, 218,

404

231, 233, 234, 243, 248, 249, 255,

256, 264, 266, 274, 275, 283, 286291, 303, 333, 338.
Gney Anadolu, 176.
Habee, 277.
Habeistan, U9, 394, 397.
Habil, 279.
Hac,
Hacc Suresi, 148, 161, 162, 178, 224,
240, 273, 275.
Hac Bayram Camii, 377.
Hadis kitaplar, 123, 124, 145, 271,
279, 292, 320, 342.
Hadram, 144.
Hak Dini Kuran Dili, 246, 308, 356.
Halid bn Velid, 170, 171, 334, 344.
Hlik, 233.
Hamaney, 365.
Hamd. 304, 306.
Hamza, 334, 343.
Hanerliolu, Orhan, 222.
Hanefi, 163, -1er, 168.
Hanif, 148, 167, 168, 226, 286.
Hanifeoullar, 148.
Haniflik, 312.
Haram, 37, 53-55, 182, 220, 233, 234,
236, 311-313, 318.
Haremi erif, 205
Hrice (Salt Olu), 128, 300.
Harrn Sbileri, 226, 230, 231, 234,
240, 259, 290.
Harran, 222, 227, 231, 232, 238, 239,
244, 247, 261, 264.
Harranlik, 243.
Harre, 333, 338, 367.
Hrun er-Reid (Halife), 226.
Harun, Reid, 260.
Hrt, 139.

Hasan el-Basri, 237, 239.

Haeviyye, 231.
Har Suresi, 40, 335, 345.
Hatemi, Hseyin, 357, 362, 364.
Hatmehacegan, 378.
Hattabolu mer, 290.
Hayber, 40, 42, 125, 153, 301, - Kasabas,
40, - Sava, 40, 41, 121, 390, 396, Seferi, 43.
Helal, 23, 24, 35, 37, 40, 47, 50, 52, 53,
54, 117, 122, 128, 230, 235, 239, 260,
290, 338, 345, 348.
Helenizm, 171.
Helliopolis, 248.
Helsinki zleme (Watch) Komitesi, 347.
Hendek Sava, 152, 153.
Hephaistos, 281, 284.
Hermes, 219, 226, 243, 258.
Hesiodos destan, 281, 284.
Hev, 21, 22, 24, 45, 51, 142.
Hristiyan, 119, 122, 146, 179, 222, 259,
338, 397, -1ar, 146, 161, 162, 222, 241,
286, -lk, 148, 161, 162, 174-177, 202,
222, 268, 273, 274, 278.
Hicaz, 196, 206, 207, 341.
Hicr Suresi, 136, 174.
Hicret, 23, 43, 116, 117, 119-122, 151,
153, 345, 386, 396, 397.
Hill b. Muhassin, 221.
Hillebrant, 173.
Hindistan, 183, 184, 188, 189, 197, 209,
244, -llar, 182.
Hindli kavimler, 195.
Horasan, 188.
Huda, 369.
Hulasetul-Beyn, 356.
Humeyni, 294, 295, 365.
Hunef, 243.

405

Hurafe, 138-140.
Hrriyet gazetesi, 269, 296.
Huvaytb, 145.
Huzeyfe, 130, 152, 153.
Hyadlar, 175.
Ilka, 128.
Irak Araplar, 196.
badet, 166, 183, 211, 231, 274, 276,
302.
blis, 134, 279.
bn Abbas, 44, 54, 144, 151, 239, 246,
259, 297, 306, 335, 344, 383, 390.
bn Arab, 308.
bn Batuta, 229.
bn Ebi Necih, 237, 238, 239.
bn Hazm, 162, 173, 182, 226, 247,
286, 287.
bn shak, 333.
bn Kesir, 53, 237, 355.
bn Kuteybe, 179.
bn Maymn al-Dimak, 220.
bn Nedim, 168, 176, 231, 250, 251,
253, 254, 259, 286.
bn mer, 383.
bn Sad, 333.
bn Teymiyye, 133, 137.
bn Vahya, 221.
bn Zeyd, 27, 38-40, 118, 122, 151,
238, 388, 393, 394.
bnl-Kelbi, 308.
bnu Cevzi, 316.
bnun-Nedim, 226, 230.
bnt-Talla, 333.
brahim Suresi, 365.
brahim, Hz., 148, 168, 226, 228, 235,
237, 244, 245, 247, 248, 249, 265,
266, 277, 278, 286, 322.
brahimiyye, 168, 252, 286.
branice, 147, 178, 252, 277.

cma, 309, 320.

dris Peygamber, 219, 226, 237, 244, 246248, 255, 262-264.
lim Yayma Cemiyeti, 375, 376.
mam Gazal, 38, 44, 306, 308.
man, 145, 228, 241, 272, 275.
nan Szl. 222.
ncil, 48, 147, 149, 236, 238, 239, 252,
285, 336, 342.
ndus, 284.
nkalar, 206, 212.
peki, Abdi, 342.
ran slam Cumhuriyeti Anayasas, 294,
358.
ran Radyosu, 377.
ran, 144, 149, 184, 227, 233, 246, 294,
376, 377.
sa, Hz., 48, 175, 176, 200, 216, 232
238, 285.
sfahanl Rb, 21, 142, 353, 354, 363.
shak b. Rhuye, 237.
sis Ana, 176.
skenderiye Ktphanesi, 177, 345.
slm Ansiklopedisi, 297, 308.
slam aydnlar, 378.
slam Cumhuriyeti Anayasas, 294, 358.
slam Devleti, 150, 224, 238.
slam hukuku, 29, 238, 271, 312, 313,
327, 331, 332, 335, 336, 345, 381.
slam ncesi dnem, 123, 179, 323, 371.
slam propagandacs, 173.
slama ar Cemiyeti, 376.
slamn hkimiyeti, 341.
slamiyet, 189, 207, 211, 225, 285.
smailiyye, 239.
spanyollar, 200, 201, 203, 211, 212, 214,
215.
sr Suresi, 165, 275, 307, 363.
stanbul, 351, 378-380.

406

kence, 41, 332, 347, 366, 367, 381,

stiklal Mar, 296.
tar Ana, 176.
zis, 175.
Jpiter, 264, - ibadeti, 176, - Tapna,
181.
Kabul-Ahbar, 252.
Kaab (Erefolu Kaab), 379.
Kab bin Eref, 152, 336, 342, 379.
Kbe, 151, 153, 164, 180-183, 196,
202, 203, 205-209, 268, 286, 287.
Kabil, 279.
Kaar, Kemal, 376.
Kad sabee, 225.
Kaddafi, 376.
Kader, 174, 321.
Kdi Beydavi, 237.
Kadn, 21-29, 31, 32, 35-38, 41-44,
47, 48, 50, 51, 53, 56, 116-119, 121,
138, 140-142, 163, 173, 184, 186,
220, 231, 232, 234-236, 239, 257,
270, 283, 284, 288, 290, 323, 330332, 334, 340, 343, 344, 346, 370372, 374, 381-388, 390-393, 395397.
Kfir, 33, 139, 146, 163, 239, 241,
279, 312, 327, 328, 330, 331, 336338, 340- 343, 345, 346, 348, 359,
368, 369.
Kaftancolu, mit, 342.
Kahire, 201.
Kakikel kabilesi, 189, 190.
Kalayc ah smail, 340.
Kaldeliler (Kldniler), 163.
Kalem Suresi, 322.
Kambo, 195.
Kamer Suresi, 136, 322, 360.
Kandemir, Yaar, 309, 311-313.
Kaplan, Cemalettin, 378.
Kasas Suresi, 142, 364.
Kasm Kufral, 306.

Katade, 49, 179, 237, 238.

Kz Beyzv, 361.
Kehf Suresi, 131, 363.
Keldaniler, 227, 228.
Kemalistler, 290.
Kesker Sbileri, 232.
Keyf Suresi, 142.
Kble, 182, 237, 243, 244, 246, 255, 267,
306, 328, 340.
Krkkale, 340.
Ksas, 333, 339, 346.
Kyam, 234.
Kyamet, 35, 315, 328, 341, 358, 362,
385, 391.
Kyas, 271, 309.
Kz ocuklar, 323, 370-373.
Kibele Ana, bkz. Cybele Ana.
Kindeoullar, 122, 397.
Kingu, 282, 284.
Kie kabilesi, 190.
Kiua, 192.
Kitb almill va l-nihal, 221.
Kitap ehli, 40, 161-163, 178, 252, 267.
268, 329, 335, 345.
Komnizm, 377.
Kopta, 147.
Kle, 118, 122, 144, 145, 149, 151, 270,
306, 330, 331, 343, 356, 371, 387, 388,
392-394, -lik, 146, 346
Kuran Tercmeleri Kongresi, 380.
Kuran- Kerim, 230, 239, 243, 292- 295,
356, 359.
Kurban, 164, 175, 182, 220, 231, 235,
244, 256, 257, 268, 286, 348, 356, 372,
373.
Kurey, 120, 151, 152, 171, 225, 288,
307, 334, 344, 345, 396.
Kurey, 120, 151, 225, 288, 307, 334,
344, 345, 396, - putataparlar, 171, - liler,
152, 225.

407

Kureyza oullar, 152.

Kurre, 246, 259.
Kurtub, 53, 179, 361, 363, 382.
Kurus, 244.
Kuyucu Murat Paa, 347.
Kuzey Kutbu, 255.
LEmpire Socialiste des nka, 209.
Laiklik, 352, 375-377, 379.
Lands and Peoples, 192, 196.
Las Casas, 209.
Le Koran Analys, 227.
Lebib (Asam Olu), 140.
Leibzig, 221.
Leiden, 221.
Levi oullar, 357.
Libya, 376.
Lisanul-Arab, 273.
Lokman Suresi, 275.
London, 221.
Luksor Tapna, 279, 280, 284.
Lbabe, 151.
Mb, 243.
Mide Suresi, 161, 224, 240, 273, 277,
320, 322, 332, 333, 334, 339, 340,
364, 365, 367, 381.
Majik (bysel) g, 125.
Malatya, 341.
Mlik b. Enes, bkz. Enes.
Mandische Schriften, 221.
Manden, 232, 234, -1er (Vaftizci
Yahya Hristiyanlar), 222, 227,
230, 232-234, 236, 240, 241, 244.
Mandeler. 219, 221.
Mandeizm, 222.
Mara, 340, 341, 346.
Marduk, 281, 282.
Marksizm, 377.
Markuniyye, 232.
Mars, 176, 181, 243, 264.
Maruniyye, 232.

Maruniyye, 232.
Mrt, 139.
Maya, 190, 216.
Memun, 230, 251, 259, 260, 261.
Meric Suresi, 275
Mecsiler (Zerdtler), 162.
Medeni Kanun, 159.
Medum Piramidi, 201, 202.
Mehdi, 292, 293.
Mehren, A.F.,
Mekke, 34, 144, 145, 149, 150-153, 170,
171, 182, 183, 205, 209, 225, 247, 264,
287, 288, 334, 369, -liler, 148-151, 178,
179.
Mekruh, 257, 335.
Meksiko Arkeoloji Mzesi, 214.
Meksiko, 157, 187, 193, 201, 212, 214,
215, 216, 218.
Melek, 38, 136, 139, 140, 148, 153, 162,
172, 174, 186, 220, 229, 233, 237, 238,
263, 267, 273, 275, 279, 288, 321, 372,
382.
Melik ah, 347.
Melkiyye, 232.
Menar, 361.
Menezius, 281.
Mer, 363.
Mercury, 243.
Merih (Mars), 181, 264.
Merkr (Utarit), 176, 181, 249, 260, 264.
Meryem Suresi, 176, 276.
Meryem, 176, 276.
Mesd, 180-182, 243, 287.
Mescid, 134, 150, 164, 178, 179.
Mehed, 294.
Mesihilik, 175.
Metusaleh, 244.
Mevlana Celaleddini Rumi, 188, 189,
199, 249, 268.

408

Mevlevler, 188, 189, 193, 194.

Mevz Hadisler, 311.
Meymune, 122, 397.
Mezopotamya, 207, 227, 244, 281.
MHP, 340, 342.
Msr Ftmleri, 221.
Msr, 36, 122, 147, 151, 176, 184,
200, 201, 207, 209 247-249, 264,
279, 280, 284, 356, 387, 392.
Mikil, 140.
Miller, Max, 173.
Milli Eitim Bakanl, 172.
Milli Gazete, 150.
Miras, Kmil, 22, 34, 35, 40, 42, 123,
124, 302, 308, 333.
Mirrih, 247.
Mirza Hseyin Nuri Ettabars, 294.
Mistisizm, 175.
Mithra, 175.
Montana, 218.
Montet, Edouard, 227.
Mu Ktas, 183, 215.
Muaviye (Sfyan Olu), 151.
Mudar, 230.
Muhammed (Hamza Olu), 334, 343.
Muhammed (Mesleme Olu), 41, 152,
336.342.379.
Muhammed Ali es-Sabun, 37, 308,
355.
Muhammed al-ahrastn, 219, 220,
221.
Muhammed Bakar El Behdud, 292.
Muhammed bin Yakub bin El Kelini
El Radayi, 292.
Muhammed Ebus-Sud, 355.
Muhammed e-eybani, 238.
Muhammed Hamidullah, 34, 227.
Muhammed bn Mesleme, 41, 152,
336, 342, 379.
Muhammed bn Sleyman, 312.

Muhammed Reid Rz, 355, 363.

Muhammedin, Hz. doktorluu, 123, 124,
127, 129, 138.
Murc, 221.
Musa bn Meymun, 163, 223, 265, 266.
Musa Peygamber, 168, 224, 235, 351,
356, 357, 397.
Musevi toplumu, 152
Museviler, 214.
Mushaf, 276, 277, 292.
Musul, 237, 246.
Mutaffifn Suresi, 322.
Mminn Suresi, 279, 284, 302, 321.
Mcahid, 237, 238, 239, 242.
Mddessir Suresi, 347.
Mellefetl-Kulb, 311.
Mksirn, 321.
Mmaat, 272, 375, 376, 377.
Mnker, 366.
Mnzel (gkten inme), 173, 227, 229,
242, 246.
Mrucuz Zehep, 287.
Mrvvet, 318, 319.
Mseylime, 147, 148.
Msle, bkz. ikence.
Mslim, 22, 28, 35, 52, 134, 147, 148,
167, 169, 170, 286, 296, 308, 333, 369,
381, 384, 385, 390, 391, 397.
Mslm Koca, 348.
Mrikler, 151, 152, 224, 240, 246, 248,
341, 343.
Mstedrek, 316.
Mtekaddimun felsefesi, 231.
Mut (Halife), 221.
Naacal tabletleri, 183, 184.
Nabatler, 246.
Nadr (Hars Olu), 146.
Naga, 183.
Nahl Suresi, 144, 146, 148, 274, 321, 346.

409

Nahua, 215.
Namaz, 133-135, 150, 151, 164-166,
172, 178, 182, 209, 211, 231, 234,
236-238, 244, 245, 247, 255, 256,
263, 264, 267, 268, 271, 274, 277,
279, 286, 289, 304, 310, 314, 328,
329, 340, 341, 383.
Narayana, 185.
Nasara, 224, 227, 232, 237-241.
Nesin, Aziz, 377.
Nasraniler, 224.
Nasturiyye, 232.
Nazar, 125, 126, 299.
Nzit Suresi, 142.
Nazoren, 232.
Nebi (Peygamber), 172.
Neccaroullar, 146.
Necef, 294.
Necm Suresi, 142.
Nefisler kitab, 236.
Nefs, 255, 353, 354, 356, 361, 363.
Neml Suresi, 321.
Nese, 50, 133, 333.
New York, 378.
Ngho (Tanra), 283, 284.
Nis Suresi, 27, 142, 148, 277, 329,
341, 343, 346, 364, 371.
Niven, Will, 183.
Nuaym bn Mesud, 152.
Nuh Peygamber, 162, 169, 226, 237,
246, 248, 266.
Nuh Tufan, 149.
Nuhbat al-dahr, 220.
Nuhbetl-Fiker, 311.
Nr Suresi, 32, 136, 381.
Nurcular, 378.
Oahaka eyaleti, 191.
Olak burcu, 264.
Olimpos Da, 281.

Orion, 175.
Orta Asya, 158, 183, 187-189, 199, 348.
Ortadou, 148, 177, 285, 286, 290.
Oru, 165, 212, 234, 243, 264, 277, 288291, 340.
Osman (Ebu-s Olu), 127, 128, 300.
Osman (Halife), 147.
Osman, Hz., 292.
Osmanl, 347, 348.
Oziris (Osiris), 175.
mer bnul-Hattab Sbi, 225.
rnek, Sedat Veyis (Prof. Dr.), 125, 158,
297, 308.
z, Doan, 342.
zal, Yusuf Bozkurt (Devlet Bakan),
296, 297.
zgner, Sevin, 342.
zgr dnce, 160.
Pakistan, 376.
Paksu, Mehmet, 141-143.
Pandora, 281.
Paris, 209, 211.
Pasifik Okyanusu, 184, 215.
Pedersen, 221.
Pen-gu, 283.
Peru, 192, 206, 209-212, 218.
Pisac (Pizak), 206.
Pozant, 260.
Prinches (doktor), 249
Prometheus, 281, 284.
Punjo bayram, 235.
Put, 163, 180, 182, 186, 220, 222, 230,
238, 239, 243, 270, 272, 273, 277, 289,
327, -ataparlar, 144, 145, 171, 178, 260,
288, 329, 331, -ataparlk, 162, 186, 266,
273, -perestler, 151, 230, 231, 238, 246.
Pythagoras, 243.
Quetzalkoatl, 211.

410

Rad Suresi, 275.

Rahman, 147, 148, 172, 276, 288.
Rakka, 221.
Ramazan, 150, 182, 231, 264, 287,
290, 291, 344, 351, 383, - Bayram,
257, 268.
Reyhane, 122.
Ridde, 334, 344.
Rifai dervileri, 213.
Rio de Janeiro, 218.
Roma, 227, 246, - evrenselcilii, 175.
Rotary (Amerika Kltr Cemiyeti),
187.
Ruhul-Beyn, 355.
Rum, 246, 259, -1ar, 238.
Rm Suresi, 274.
Rueni, 157.
Ruveyfi1 (Sbit Olu), 131.
Rk, 164, 194, 195, 234, 247, 264.
RUdi, Salman, 365, 377.
Saba, 248.
Sabah gazetesi, 349-354, 356-360,
362.
Sabit, 227.
Sbi b. Lmek, 237.
Sbiler, 161-163, 168, 169, 171, 173,
175, 179-182, 220, 222, 224-244,
252, 254-267, 272, 273, 277, 286,
287, 290.
Sbilik, 148, 161-165, 167, 172-174,
176-179, 182, 183, 219, 222, 223,
227, 228, 242-245, 248, 260, 261,
265, 268, 273, 274, 278, 286, 288.
Sabit bni Kurra, 220, 221, 231.
Saak, 270, 274, 288.
Sd Suresi, 134, 142, 279, 285, 320.
Sadudin Teftazni, 255.
Safvetut-Tefsir, 355.
Said bin Zeyd, 151.
Salat (namaz, dua), 172, 277, 288.
Salim b. Seleme, 293.

Salim b. Seleme, 293.

Saluta, 178.
Sankhuniaton, 282.
Sara, Emin, 356.
Sark, 195-199, 215.
Satrn (Zhl), 176, 180, 181, 243, 264,
287.
Savar, 243.
Savm (oru), 172, 247, 276, 277, 288.
Savmaa, 178, 179.
Schaeder, H.H., 221.
Scheftelowitz, F., 221.
Sebe Suresi, 275, 322.
Secde Suresi, 275, 365.
Secde, 158, 164, 187, 195, 209, 211, 231,
234, 255, 256, 264, 279, 285, 356.
Seluk, lhan, 375.
Seluklu sultanlar, 347.
Selemsin, 244.
Selman Fris, 146.
Senefru, 202.
Serapis klt, 175.
Sevap, 161, 257, 306, 310, 311, 316, 366.
Seyyid Kutub (Prof.), 356.
Ska-tul-slam, 292.
Sieche, 173.
Simeon, Remi, 211.
Sinabddin Ahmed bni Fazlullahilomeri
Mesaliklebsar, 247.
Sinan olu Sabit, 162, 220, 221, 231,
247, 259.
Sioux Yerli Kabilesi, 217.
Site Devleti, 150.
Siyam, 195, 277.
Solon, 255.
Soubba, 232.
Sudanl, 195, 197.
Suhuf, 226, 251, 252, 262.

411

Suriye, 175, 195, 196, 207, 209, 248.

Sddi, 237, 238.
Sleyman Peygamber, 48, 134, 136,
139, 248.
Sleymaniye, 279.
Smer, 281, 282, -1er, 281, 284.
Snni, 369, 376, -ler, 312.
Sryani, 172, 246, 247, 262, 277, -ler,
171, 227.
Syuti, 172, 179, 277, 308, 316, 363.
afilik, 312.
am, 151, 238, 244, 315.
ama, 248.
emd toplumu, 322.
engler, t. Hakk, 356.
erhl Mefatih, 298.
eriat, 341, 350, 377, 380.
eriat ve Kadn, 41, 43, 270.
eyh Sait, 378.
eyhlislam, 338, 348.
eytan, 130, 131, 133-135, 279, 297,
383, -1ar, 302, 305, 327.
i, 312, 317.
iiler, 294, 312, 369, 376.
is, 219, 226, 255.
it, 226, 232, 246-248, 255, 262, 264,
266.
ub, 315.
Ti, 221.
Tazir, 381.
Tabern, 333.
Taber, 53-55, 116, 118, 237, 242,
267, 311, 355, 387, 388, 393, 394,
397.
T-H Suresi, 142, 363.
Taharet, 164, 231, 234, 247, 256.
Taher, 333.
Tahran Radyosu, 365.
Tahran, 292.

Tahsin Mayatepek, 157-160, 163, 177,

180, 183, 218, 223, 268, 290.
Takyyuddin Ahmed bn Teymiyye, 133,
137.
Takv, 318, 319.
Talat Bey. 380.
Talha, 151.
Tammuz, 176.
Tantav, 355, 361.
Tapnak, 164, 175, 178-182, 222, 257,
266, 287, 327.
Tarsus, 260.
Tavaf, 153, 205, 208, 209.
Taylor, 173.
Tevilu Mkilil-Kuran, 179.
Tedmr, 315.
Tefsir-i Tibyan, 356.
Tefsiru Ebis-Sud (radul-aklis-Selm
l Mezya-l-Kuranil-Kerim), 355.
Tefsirun-Nesef, 355.
Tektanr, 186, 291, -c, 186, 249.
Tekvr Suresi, 136, 323, 370.
Telvih, 255.
Temim kabilesi, 128.
Temim oyma, 300.
Temizlik, 129.
Teotihuakan, 195, 196, 199, 201-206, Piramidi, 193, 197, 200-202, 207, 208.
Tercman gazetesi, 269, 296.
Terr, 375.
Tetmmetl-Muhtasar Fi Ahbril-Beer,
262.
Tevbe Suresi, 311, 327, 329, 331, 336,
342, 350, 358, 379.
Tevbe, 26, 31, 32, 306, 341, 352, 355,
357, 359, 363.
Tevhit, 244, 258.
The Sabians (Acab-nma), 221.
The Saturday Evening Post, 199, 217.

412

Tibet, 188, 189, 195.

Ticaret kervanlar, 150.
Tirmiz, 121, 308, 396.
Titikaka, 206, 212.
Tlakaltekler, 188-190, 192, 199.
Tokat, 341.
Tollan, 211.
Tonkin, 195.
Totemcilik, 174.
Tvbe, 307, 359.
Trabzon, 341.
TRT, 341.
Tufan, 222, 244.
TUGEV (Turizm Gelitirme ve Eitim
Vakf), 296.
Turgut zal (Babakan), 306.
Turizm Bakanl, 296.
Tfeki, Grbz, 183.
Trk slam Birlii, 342.
Trk slam sentezi, 160.
Trk Medeni Kanunu, 159.
Trk milleti, 307, 308.
Trk Silahl Kuvvetleri, 378.
Trk toplumu, 160, 163.
Trk-slam sentezcileri, 375.
Trkmen, 347.
Ttengil, Cavit Orhan, 342.
Tzatzitepetl, 211.

lkc Genlik, 341.

meyye bn Ebis-Salt, 308.
mm Seleme, 25, 26, 28, 42, 119, 120,
299, 305, 385, 388, 389, 394, 395.

Uhnuh, 247, 264.

Uhruc duas, 136, 137.
Ullikumi, 282.
Uluslararas Helsinki Belgesi, 345.
Ureyne kabilesi, 381.
Uruk, 282.
Utarid, 247.
Uydurma hadis, 271, 309, 311-317.

Yahudi, 40, 41, 122, 149, 152, 167, 174,

178, 179, 219, 220, 222, 224, 226, 227,
232, 237, 240, 260, 266, 312, 348, 396,
-1er, 40, 42, 43, 121, 153, 162, 167,
175, 224, 227, 230, 237, 238, 239, 241,
249, 286, 329, 331, 338, 343, 396, -lik,
148, 152, 161-163, 174, 175, 177, 212,
222, 223, 232, 261, 265, 268, 273, 274,
278, 365, 382, 397.
Yahya b. Zakeriyya, 232.
Yahya bn Said el Kattan, 310.

bn, 335, 345.

frk, 125-128.

Vcib, 166, 234, 235.

Vaftiz, 219, 222, 227
Vaftizci Yahya Hristiyanlar
(Mandenler), 219, 222, 232.
Vhid, 166.
Vkid, 333.
Van 100. Yl niversitesi, 340.
Vast, 244
Vedanta, 185.
Vehb b. Mnebbih, 238.
Vehbi, Mehmet, 356.
Veheb bn Hafs, 311.
Veheb bn Mnebbih, 252.
Ved, 373.
Vens Tapna, bkz. Zhre Tapna.
Vens, bkz. Zhre.
Veseniyye, 243, 244
Vetedl-merik, 256.
Veted vasatis-sem, 256.
Vetedl-marib, 256.
Voltaire, 175.
Wlis, 243.

413

Yai, 144, 149.

Yakubiyye, 232.
Yaratl, 233, 279, 280, 282-284.
Yaar Kemal, 377.
Yavuz Selim, 347.
Yazcolu, Mustafa Sait (Diyanet
leri Bakan), 269.
Yedikardeler, Necmettin, 344.
Yehova, 285.
Yemen, 145, 153, 196, 207, 248, Araplar, 207, -li, 145, - halk, 144.
Yeni Nesil, 141-143.
Yeilay, 296.
Yessar, 144, 149, 356.
Yldz Saray, 376.
Yldz tapm, 148, 161, 172, 186.
Yucatan medeniyeti, 184.
Yuhannasiyye, 232.
Yukatan, 190, 232.
Yunan, 175, 227, 243, 246, -ca, 145,
171, 252, 351, - dncesi, 175, kltr, 230, -h, 144, 145, -1ar, 231,
243, Eski -, 246.

Yurtta sulh, cihanda sulh, 307.

Yksel, Edip, 270-274, 276-278.
Yrkselim mahallesi, 340.
Zdul-Mesr Fi lmit-Tefsir, 242.
Zebani, 382.
Zebur, 237, 238, 267.
Zemaher, 355, 361, 363.
Zerdtler (Mecsiler), 162.
Zervan Kuyusu, 140.
Zeus, 281, 282.
Zeybek, Namk Kemal, 350, 360.
Zeynddin mer bnl-Verdi, 262.
Zeyrekli Mehmet Efendi, 378.
Zndk, 230, 240, 260, 311, 312.
Zihni, Mehmet, 308.
Zor sefer kitab, 236.
Zuhruf Suresi, 365.
Zhl, bkz. Satrn.
Zhre (Vens) tapna, 181.
Zhre (Vens), 176, 181, 243, 247, 248,
264.
Zmer Suresi, 186, 289, 365.
Zmrd Anka, 283.

(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 8. basm Temmuz 2015: Turan Dursun, DN BU-2; Hz. Muhammed, Sayfa 399-414)

414

imdi bu kitab okuduunuza gre

Kaynak Yaynlarndan orijinalini de almalsnz.
nk bu kitabn her ktphanede bulunmas gerekir.
nsanlarn aydnlanmas, gereklerin bilinmesi iin.
nsanca bir yaam dileiyle...

415