Is Pompalarnda Is Geri Kazanm ve Gnmzde Sistem Verimine

ve Enerji Verimliliine Etkileri.

Bekir CANSEVD

Enerji ihtiyac; gn getike btn dnyada byk bir hzla artmaya devam
etmektedir. Giderek byyen ekonomiler ve bu ekonomilerdeki birok endstriyel
retim alannda enerjiye duyulan ihtiya artmaktadr. Enerji iletmeler iin temel
girdilerinden birisi durumundadr.
Gnmzde binalarda kullanlan enerjinin %70i stma ve soutma amal
kullanlmaktadr. Akdeniz iklim kuanda soutma ve stma ykleri birbirlerine ok
yakndr. Soutma sistemlerinde ilk yatrm ve iletme maliyetleri yksektir. Soutma
sistemlerinde yaplacak verimlilik art almalarnn bize geri kazanm ok daha
fazla olacaktr.
Gnmzde byk binalarda yaz aylarnda enerji tketiminin nemli bir blm
soutma ileminde kullanlmaktadr. Az miktarda (kulanm amal scak su retimi,
v.b.) stma ilemi yaplr iken, k aylarnda binada stma ilemi ile birlikte bir
miktarda soutma ilemi yaplmaktadr. Bu tr yaplarda soutma ilemi esnasnda
d ortama nemli miktarda enerji atlmaktadr. Dier taraftan da enerji kullanlarak
stma ilemi yaplmaktadr. Son ylarda gelitirilen s geri kazanml s pompal
cihazlarda COP > 8 olabilmektedir. Bu cihazlar Binann ihtiyacna gre soutma
ilemi yaparken atlacak olan enerjiyi ncelikli olarak stma amal kullanmakta
(ortam stmas veya kullanm scak suyu) ve fazlasn dar atmaktadr. Bu
uygulamalarda kullanlan ekipmanlar Kompakt, kullanc dostu iletme olanaklar ve
mevcut sistemlere kolay adaptasyonlar nedeni ile yaygn kullanm imkn olan bu
sistemlerdir. Bu makalemizde bu sistemlerin yaplar, kazanmlar, enerji verimliliine
katklar hakknda bilgiler sunulmaktadr.

Anahtar kelimeler: Is pompas, s geri kazanm, enerji verimlilii,

Heat Recovery in Heat Pumps and Today The Effects to System

Productivity and Energy Efficiency.
Energy needs; every day worldwide continues to grow rapidly. Growing economies
and the need for energy in industrial production is increasing. Energy is one of the
basic inputs for enterprises.
Today, 70% of the energy used in buildings is used for heating and cooling. Cooling
and heating loads are very close to each other in mediterranean climate zone.

Cooling systems have a high initial investment and operating costs. Efficiency
increase in the cooling systems of work for us to do the recovery will be much more.
Nowadays, in large buildings, a significant proportion of the energy consumption
during the summer is used in the cooling process. A small amount (of use for
production of hot water, etc.) while the heating process is carried out, with heating in
the building in winter, cooling process is performed in an amount. In such
constructions during the cooling process considerable energy to the external
environment is discarded. On the other hand, heating process is performed with
using energy. Heat recovery heat pumps which developed in recent years for devices
with COP> 8 can be. These devices, according to the needs of the building to be
taken while cooling energy use for heating purposes, primarily in the (space heating
or domestic hot water) and is taking out more. The equipment used in these
applications are compact, user-friendly business opportunities and easy adaptation to
existing systems because of the possibility of widespread use of these systems. In
this article, the structures of this systems, the achievements, contributions to energy
efficiency information is presented.

Keywords: heat pump, heat recavery, energy efficiency,

GNMZ YAPILARINDA ENERJ VERMLL
Gnmzde ehir yaamnda byk ve yksek
binalarn kullanm hzla yaygnlamaktadr. Byk ve
yksek
binalarda
yapnn
geometrisinden
kaynaklanan durum nedeni ile yapnn eperinde
yazn soutma kn stma gerei varken ortadaki
ekirdek blmde yaz k soutma ihtiyac ortaya
kmaktadr. Ayrca teknolojik gelimeler ve retim
teknikleri endstride de zaman zaman k aylarnda
dahi soutma gerei ortaya karmaktadr. letiim ve
bilgi ileme tekniklerindeki gelinen noktada kk ve
orta lekli yaplarda da artk yln tamamnda
soutma gerei veya nemli bir blmnde soutma
ihtiyac ortaya kmaktadr. Allm uygulamalarda
stma ve soutma birbirinden bamsz olarak
retilmektedir. Enerji verimlilii iin soutma k
aylarnda doal soutma olarak salanrken
binann stma ihtiyac allm yntemlerle
salanmaktadr. Yukardaki analizlerden de
anlalaca zere gnmz yaplarnda yln
tamamnda veya ok nemli bir blmnde zt
ykler dediimiz stma ve soutma ykleri
bulunmaktadr. Bu yklerin her birinde birinin
at dierinin ihtiyac olmaktadr. Bu yazmzda

EKL 1

EKL 2

s pompalar hakknda zet bilgi verildikten sonra ve s pompalarnda s geri

kazanmnn nemi anlatlacak, sonrada Milano (ege akdeniz iklim band) kentinde
yaplan bir gerek uygulama sonular ile bu uygulamann Stuttgartta ( Anadolu
kuzey Anadolu iklim band) olsayd simlasyonu paylalacak.

ISI POMPALARI
Scakl dk olan bir ortamdan s
alnarak scakl yksek bir ortamn
stlmas ilemine s pompas denir.
Tanmdan da anlalaca zere
s
pompas tanmlamasnda

Is alnan kaynak,

Is verilen ortam, olarak iki blm

EKL 3

vardr.
Is pompalar tanmlanrken bu blmler
zerinden
tanmlanr.
Is
pompas
verimlilikleri bu blmlere
bal olarak
deiir. Toprak kaynakl s pompalarnda
COP deerleri maksimum 8lere kadar
kmaktadr. Is pompas uygulamalarnda
verimlilik arttka ilk yatrm maliyeti artmakta
iletme maliyeti azalmaktadr.

s pompalarnda
verimlilik
havadan- havaya
havadan-suya
sudan -havaya
sudan-suya
topraktan- havaya(suya)

+
++
+++
++++
+++++

TABLO 1

ISI GER KAZANIMLI ISI POMPALARININ ALIMA PRENSB

HVAC reticilerinin en temel konularndan binalarn enerji performanslarnn
iyiletirilmesi (idealde o enerjiye yaklalmas) bylece bina deerine nemli katklar
koyabilmek.
Soutma
gruplar
ve
HVAC
sistemleri
geleneksel ve ticari yaplarda tek ve en byk
elektrik kullanmna sahip sistemlerdir.
Bu nedenle HVAC sisteminin iyiletirilmesi
byk lde tm yapnn enerji performansnn
da iyiletirilmesi anlamna gelmektedir.
Is geri kazanm modunda ezamanl souk ve
scak su retimi cihazn genel(toplam)
verimliliini artrmaktadr,
s geri kazanm
esnasndaki toplam verimlilie TER (Toplam
Verimlilik Oran) dersek

EKL 4

TER= [Q(so)+Q(st)] / W (comp)

bu verimlilik 8 civarnda olabilmektedir.
Bilindii zere soutma cihazlarnda verimlilik dk kapasitelerde daha yksek
olmaktadr. Is geri kazanml soutma cihazlarnda da dk kapasitelerde TER
daha yksek olmaktadr ekil 5 teki grafikte de TER deki deiim grlmektedir.

EK
L5

Souk ve scak suyun bamsz olarak retilmesi enerji verimlilii asndan her
zaman en iyi zm olmayabilir.
Bu durum zellikle ezamanl ve zt yklerin mevcut olduu yaplarda geerlidir (r.
ok fonksiyonlu binalar)
Souk su (soutma gruplar) ve scak su (kazanlar, blgesel stma) kaynaklarnn
birbirleri ile etkileimleri yoktur.
ok ynl bir s geri kazanm sistemi ile donatlm s pompalar aadaki
fonksiyonlar salayabilecek zelliktedir:

Yalnz soutma

Soutma ve stma ( bedava stma) (free heating)

Yalnz stma

Yl boyunca ezamanl veya bamsz souk ve scak su retimini sistem

ihtiyalarna uygun yapabilmektedir.

Bu cihazlar hava soutmal kondenserli ve su soutmal kondenserli olarak

retilebilmekte ve bu nedenle de kullanm mahalinin zelliklerine gre verimleri
yksek olabilmektedir ekil 6

EKL 6

.
Is geri kazanml s pompas sistemlerinin bu yeni teknolojisi, geleneksel kazan
sistemlerine kyasla yllk iletim maliyetlerinde %35ten daha fazla tasarruf
salamaya imkan verir. Uzun dnemde cretsiz scak su salanmas gereken otel,
hastane, byk bina v.b. uygulamalarnda ve orta/byk lekli klima sistemlerinde
daha yksek tasarruf salarken 4 borulu fan coil uygulamalarnda da stma ve
soutmay ayn zamanda yaparak yalnzca soutma sisteminde enerji harcanmasn
salamaktadr.

Is geri kazanml s pompas alma prensibi

EKL 7

Is geri kazanml s
pompalarnda ekil 7
grld zere stma

EKL 8

veya soutma yapan ana eanjr ile daima stma yapan bir s geri kazanm
eanjr bulunmaktadr. Bu eanjrler tercihe gre zarf boru tipi veya plakal tip
olabilirler. Bu cihazlarn kondenserleri (d ortam eanjrleri) sulu (zarf boru tipi) veya
haval (serpantin) olabilirler. Bu tr cihazlarda kullanlan kompresrler tercihe gre
scroll veya vidal tip olabilirler. Cihazlarn kumandalar genellikle otomatik alma
veya seimli alma eklindedir.
Otomatik alma
Bu konumda ana eanjr daima souk su retir. Binada scak su ihtiyac yok ise atk
s d taraf eanjr yardm ile d ortama atlr. EKL 8 Binada scak su ihtiyac
olutuunda d taraf eanjr devreden kar ana eanjr souk su retimine
devam eder s geri kazanm eanjr kondenser olarak alarak scak su eldesi
salar. ekil 9. Bu
alma
verimli
bir
alma eklidir. Binada
souk su ihtiyac ortadan
kalktnda,
s
geri
kazanm
eanjrnde
scak su elde edilir iken
d
taraf
eanjr
devreye girer ve d
ortam soutur. ekil 10
Bu alma ekli drt EKL 9
borulu
fancoil
uygulamalarnda
ve
kullanm
scak
suyu
uygulamalarnda tavsiye
edilen durumdur. ekil
11

Seimli alma
Bu konumda ana eanjr
seim yaplarak souk
EKL 10
veya scak su retir.
Souk
su
retimi
esnasnda binada scak
su ihtiyac yok ise atk s
d taraf eanjr yardm
ile d ortama atlr.
Binada souk su ihtiyac
ortadan kalktnda ise
ana eanjr veya s geri

ekil
ekil 12

kazanm eanjr tercih edilerek scak su elde edilir ve d taraf eanjr devreye
girerek d ortam soutur. Bu durumda ana eanjrden scak su alma konumu ekil
12 detayl olarak gsterilmitir. Bu alma ekli 2 borulu fan coil uygulamalarnda ve
kullanm scak suyu uygulamalarnda tavsiye edilen durumdur. ekil 13
Is geri kazanml s pompalar enerji verimliliini en st dzeyde tutarken s ykleri
farkl blmlerde yaayanlara
da
konforlu
ortamlar
sunabilmektedirler.
Bu nedenle youn stma
(mekan stmas + kullanm
scak suyu ihtiyac)
ve
soutmann
e
zamanl
kullanmnn olduu
Oteller
Hastaneler
Alveri merkezleri
merkezleri

Ezamanl
ve
ekil
bamsz scak ve souk su
13
ihtiyac
olan
tm
uygulamalarda tercih edilmesi gereken enerji verimlilii en yksek fakat ilk yatrm
maliyeti emsallerine gre olduka dk bir uygulamadr.

4 BORULU FAN-COL VE ISI GER KAZANIMLI ISI POMPASI LE

GEREK DURUM UYGULAMASI
Milanoda (talya) bulunan 40 yllk bir binann tadilat projesi 2011 ylnda tamamland.
Binada Komple yerleim dzeni yenilemesi ve 2 yeni kat ilavesi yapld.

ekil 14

Bina, LEED BD+C V3/2009 deerlendirme klavuzuna gre Altn Seviye LEED
Sertifikas almtr. Binada kullanlan HVAC ana ekipmanlar aadaki gibidir.

7C souk su ile 550 kW (156 TR) soutma kapasitesi

45C ile 415 kW stma kapasitesi

Havadan

suya,
2
bamsz
devreli,
vidal kompresrl bir
adet s geri kazanml
s pompas;

EC

fanl
Klima
Santralleri 25.000 m/h
debide iki adettir;

EC Fan Coiller 263

adettir.

ekil 15te Enerji

ekil 15

modellemesine gre bina yk profili

grlmektedir.
Yk profiline baktmzda ylda yaklak 7500
saat
binada
stma
soutma
ykleri
bulunmaktadr soutma yklerinin ortalamas
300kW stma yklerinin ortalamas 150 kW
civarndadr. Milano ilinin yllk scaklk profiline
bakldnda tm yl s pompas uygulamas
yaplabilecei grlmektedir. ekil 16
Bu durumda binada s geri kazanml s
pompas uygulamas yapmak avantajl olabilir.

ekil 16

Bu binada kazan + su soutma gurubu

(geleneksel sistem)
yerine s geri kazanml s pompas kullanlmas durumunda sistemlerin mr
maliyetlerini analiz ettiimizde aadaki sonulara ulalmaktadr.
MR MALYET ANALZ

Geleneksel sistem Is geri kazanml s pompas

Kurulum maliyeti ()

97.650,00

125.160,00

Elektrik tketimi (kWh)

326.057,71

498.399,86

Doal gaz tketimi (m)

79.945,96

Tablo 2

Yllk enerji maliyeti ()

104.102,74

77.251,98 (-25%)

Geri deme sresi (yl)

1,03

Yllk bakm maliyeti ()

2.250,00

1.500,00

15 yllk zaman diliminde .M. () 1.330.028,07

1.037.710,18 (-22%)

Tablo
2
deki
hesaplamalardaki
veriler
tablo
3
verilmitir.

Yukardaki analizden Tablo 3

grld gibi klasik
sistemde elektrik ve doal gaz birlikte kullanlmakta s pompal sistemde ise yalnzca
klasik sitemden biraz fazla elektrik enerjisi kullanlmakta bu durumda evreci yn
asndan birincil enerji tketimi, ekil 17 , sera gaz emisyonu ekil 18 asndan
incelediimizde karmza s geri kazanml s pompasnn evreci adan da
olduka iyi olduu grlmektedir.

ekil 17

ekil 18

Bu binann daha souk

bir
iklimde
olmas
durumunda bu sistem
nasl oluru kavrayabilmek
iin ayn binann Stuttgart
iklim koullarnda sanal
analizi yapld.
Stuttgart ehrinin yk
profili
ekil
19
da
verilmitir.
Grafikten
grld zere Stuttgart
ilinin stma yk bir
miktar artmakta soutma ekil 19
yk benzer kalmaktadr. Kullanlan ekipmanlar Milano ile ayndr.Stuttgart ehrinin
iklim verileri ekil 20 incelenmitir buradan grld zere -5C altndaki
scaklklarda ylda takriben 500~600 saat iin kazan kullanma gerei vardr.
Stuttgart analizinde mevcut Milano yatrmna
yapya ayrca kazan ilavesi yaplmtr. Bu
durumda mr maliyeti analizi Tablo 4 te ayn
Milanodaki gibi verilmitir. lk yatrm deeri
%20 varan bir artla 125 160 dan 150 160
kmtr. Yllk enerji maliyetinde ise %25
civarnda olan tasarruf %22 inmitir ancak
daha nemli miktarda tasarruf yaplmakta ve
geri deme sresi 1 yl artarak 2 yl biraz
amtr. Ancak bu hali ile bile ok nemli bir
tasarruftur.

ekil
20

MR MALYET ANALZ

Geleneksel sistem

Is geri kazanml s pompas

Kurulum maliyeti ()

97.650,00

150.160,00

Elektrik tketimi (kWh)

360.109,57

527.579,39

Doal gaz tketimi (Nmc)

91.256,40

14.449,88

Yllk enerji maliyeti ()

116.958,77

91.456,23 (-22%)

Geri deme sresi (yl)

2,17

Yllk bakm maliyeti ()

2.250,00

2.250,00

Tablo

15 yllk zaman diliminde .M. ()

1.478.999,26

1.235.994,73 (-17%)

mr maliyeti sonunda Milanoda %22 olan kazanm Stuttgartta %5 azalarak

%17 inmitir. Bu uygulamada iki ehre ait enerji tketim grafikleri ekil 21
grlmektedir.

Grafiklerden grlecei zere enerjinin nemli bir ksm s geri kazanm ile temin
edilmektedir. Bu nedenle ilk yatrmda %25~50 arasnda olan ilk yatrm maliyet
iletme maliyetinde yaplan kazanmla 1~2 ylda geri dn saland
ekilartlar
21
gibi yatrmn tamamnda yakt tasarrufu ile 15 ylda geri kazanlabilmektedir.

SONULAR
Is geri kazanml s pompas teknolojisi,
enerji verimli ve
ekonomik olarak uygun olmak ve binalarn evresel etkilerini
artrmak iin gelitirilmitir.
Bu teknoloji binalarn enerji seviyelerinin sertifikalandrlmas iin
somut bir adm temsil edebilir.
Bu teknoloji ok esnektir ve neredeyse ticari ve kurumsal yaplarn
btnne uygulanabilir.
Eer modern yaplarn verimlilik, esneklik ve mr maliyet
ihtiyalarna yant verebilirse s geri kazanml s pompalarnn ilgi
ekici bir byme potansiyeli olacaktr.