Professional Documents
Culture Documents
________________________ 1________
ZET
Literatr incelendiinde, kanatl borulu s deitiricileri zerine yaplan aratrmalarda i akkan ve
hava tarafndaki(d akkan) dzensizliklere bal oluan kapasite kayplarnn uygun devreleme
yaplarak giderilmeye alld grlmtr. Bu kapsamda yaplan almada havay soutan kanatl
borulu evaporatrlerde devre dzeninin kapasiteye olan etkisi deneysel olarak incelenmitir.
lk olarak rn zelliklerine bal olarak kullanlacak devre ekilleri belirlenmi, buna bal prototipler
retilmi ve bu prototiplerin test ilemleri gerekletirilmitir. Bu alma sonucunda devre tasarmnn
sl kapasiteye olan etkisi gsterilmitir.
Anahtar Kelimeler: Hava taraf non-uniform dalm, Evaporatr, Devre Tasarm
ABSTRACT
When we examine the litareture, the capacity losses depending on distribution on the fluid and air-side
were observed trying to suitable circuit in order to compansate this issue. In this contex, the effect of
circuit design on heat exchanger capacity was investigated experimentally.
Firstly, the designs of circuit were determined depending on the product properties, hence the
prototypes produced. The effect on circuit design on the thermal capacity were demonstrated and
obtained the most suitable circuitry.
Key Words: Air-side Maldistribution, Evaporator, Circuit Design
1. GR
Evaporatrler, buhar sktrmal sistemlerde deiik iletme artlar altnda kullanlabilen, distribtr
yaps ve devreleme ekline bal olarak boru ierisindeki akkann dengesiz dalm, fan
karakteristii ve fann lamel yzeyine uzaklna bal olarak havann hznn her blgede ayn
olmamas, ayn ekilde lamel yzeyinde scaklk ve nemin dengesiz dalm, dk scaklklarda
kanat ve boru yzeyinde buzlanma bymesi gibi problemler ierebilen soutma elemanlardr.
Yukar da bahsi geen olumsuzluklar s deitiricisinin performansn olumsuz ynde etkilemekte ve
tasarlanan kapasitenin alnamamasna sebep olmaktadr. Bu olumsuzluklar gidermek iin birok
zm zerinde allmaktadr. Bu zmlerin genelde kapasitede en nemli rol oynayan i akkan
dalmnn dengesizliine bal oluan olumsuzluklar gidermeye ynelik almalar olduu
gzlenmitir.
Kongre Teknolojik Aratrma Bildirisi
________________________ 1________
Litaretr incelendiinde; son yllarda yaplan almalarda s deitiricisi giri havas dengesizliinin
performans zerinde birinci dereceden neme ve belirleyici bir etkiye sahip olduu [1] , bunun nedeni
ise, hava tarafnda olan olumsuzluun, direk olarak akkan i scaklklarndaki dengeyi deitirmesine
dayandrlmtr[2]. Kaern ise yapt almada, hava tarafnda olan dengesizliin akkan tarafnda
da ayn duruma yol at ve iki durumun birlikte soutma kapasitesini ve performans azalttn
ortaya koymutur[3].
Is deitiricisinin n yzeyindeki hava dalm ve scaklk uniform ise bu evaporatr yzeyi kullanma
uygundur. Fakat uniform deilse yzeye gelen hava hzlar dolaysyla hava debisi ve scaklk
dalmna bal olarak devreler aras farklar gzlenmektedir [4]. Byle bir durumda iyi bir devreleme
yapmakta zorlamaktadr [5]. Fagan yapt almada bir boyutlu non-uniform hava aknn etkilerini
inceledi ve kapasiteyi etkilediini ortaya koydu. En kt durumda kapasite azalmas %20
mertebelerindeydi [6]. Song ise non-uniform ve uniform hava dalma bal olarak kapasiteyi
karlatrd almasnda, kt dalm durumunda ki kapasitenin normal duruma gre yaklak
olarak %7,78 daha az olduunu ortaya koydu.
Chwalowski drt farkl hava profili iin evaporatrn performansn deneysel ve simlasyonla inceledii
almasnda, deney ve simlasyon sonular ok yakn deerler verdiini ve %30lara varan kapasite
azalmas olduunu raporlad [7].
Choi, Payne ve Domanski, kanatl borulu evaporatrlerde akkan ve hava taraf dengesizliini ayr
ayr deneysel olarak inceledii almalarnda, akkan taraf dengesizliinin kapasiteyi yaklak olarak
%30 mertebelerinde, hava tarafnda ise homojen olmayan hava dalmnn kapasiteyi maksimum
%8,7 azalttn tespit etmilerdir.
Is deitiricisi optimizasyon ilemi iin yaplan almalarda, belirlenen devre zerinde ve verilen
artlarda maksimum s transferi salayacak ekilde tasarma odaklanm ve akkan devre
tasarmnn evaporatr kapasitesi zerinde nemli etkilerinin olduu gzlenmitir (Wang 1999; Bigot
2000; Liang 2002) .
Domanski girilen hava ve akkan artlar iin hava dalmna bal olarak eit veya daha iyi kapasite
veren devre dizayn yapan ve ayn zamanda bunu yaparken yapt tasarmn imal edilebilirliini de
dnen ve birok devre seenei sunan bir yazlm gelitirdi (ISHED). Bu simlasyonun matematiksel
modeli yine ayn yazarn (EVSM) adl bir yaklamna dayanmaktadr[8].
Yaplacak olan almada ise, Tablo 6da zellikleri verilen bir kanatl borulu evaporatrn ok sayda
noktasndan bir anemometre ile hava lm yaplacak buna bal olarak da lamel yzeyinde bir hava
hz haritas kartlacaktr. Ayn zamanda bir engel yardmyla rnn alt ve st devresi ayr ayr
kapatlp, hava hzlar tekrar llecek ve dengesizlik dorulanacaktr.
Bu aamadan sonra normal devreli rnn her devresinin kndaki termokupllar (sl iftler)
sayesinde, hava akna bal kzgnlk deerlerinin nasl deitii gzlemlenecek ve elde edilen
verilere bal olarak optimum devreleme tasarm yaplp, kzgnlk (superheat) ve kapasite deerlerinin
ilk duruma gre deiimi gzlemlenecektir.
2. Kanatl Borulu Evaporatrler
Kanatl borulu s deitiricileri kullanm alanlarnn genilii ve kompaktl bakmndan s deitiricisi
trleri ierisinde nemli bir yer tutmaktadr. En sk uygulanmakta olan ve rastlanan bu tip soutma
evriminde akkan sv halden buhar hale geiren evaporatr, alak basn tarafndaki evaporatrde
buharlaan soutucu akkan emerek yksek basn tarafndaki kondensere basan kompresr,
soutucu akkandaki sy alp akkann youmasn salayan kondenser ve soutucu akkann
adyabatik genleerek evaporatre ll ve gereken miktarda verilmesini salayan genleme
valfinden meydana gelmektedir.
________________________ 1________
Kanatl borulu s deitiricileri s gei alann arttrmak amacyla ok sayda kanattan ve dzenli
dizilmi bir boru demetinin bu kanatlarn ierisinden sk geme ile geirilmesiyle oluturulan yaplardr.
Bu s deitiricilerinin ok sayda kanat iermesi, d akkan olan havann s tanm katsaysnn
dk olmasndan dolay istenen miktarda s geiinin salanmas amacyladr.
alma prensipleri olduka kolay olmakla beraber s geiini etkileyen parametrelerin okluu
nedeniyle performans analizi yapmak bir o kadar zordur. Is geii birbirine apraz aralarndaki a 90
olan akkanlar arasnda olur. akkan, kurveler yardmyla s deitiricisi ierisinde mmkn olduu
kadar gezinir ve d akkanla sl temasta olur. Fakat matematiksel zm yaplrken s deitiricisi zt
akl kabul edilerek zm yaplr. [9]
2.1. Hava Taraf Homojen Olmayan Dalm
Evaporatrde istenilen kapasitenin elde edilebilmesi iin gerekli debinin salanmas ve bu salanan
debinin rn ierisine eit olarak dalmas gerekmektedir. Bu dorultuda kolektr kndaki kzgnlk
(superheat) deerine bal debiyi ayarlamak ve akkan istenilen evaporatr basncna drmek iin
genleme valfi ile distribtr kullanlmaktadr. Evaporatr optimum performansn, her bir devrenin
k scakl, kolektrn k scaklyla ayn olduu mddete vermektedir.
Distribtrde akkan dalm iyi ayarlanm ve hava tarafnn tm zellikleri lamel boyunca ayn ise
her bir devrenin k scaklklar hemen hemen ayn ve kolektr k scaklna yakn olmas
beklenir. Fakat k her bir devrede farkl oluyorsa, dengesiz bir i akkan devrelemesinin
yaplmadn var sayarsak bunun tek sebebi hava tarafndaki dengesizlikten kaynaklanmaktadr.
nk bu dengesizlik direk olarak akkan i scaklk dalmn etkilemektedir. Lee [1997] R22 ve
R407C gazlar ile yapt almada, homojen olmayan hava ve i akkan dalmn incelemi,
sonuta hava taraf dengesizliinin evaporatr kapasitesine etkisinin, i akkan taraf dengesizliine
gre daha hassas olduu raporlanmtr.
Kanatl borulu s deitiricilerinde hava taraf dengesizlii, havann temas ettii yzey boyunca
scaklk, nem ve hava hznn tasarm deerinden farkl dalmas sonucunu dourmaktadr. Bu
almada test almalarnn kuru artlarda yaplmasndan dolay nemin etkisini gz ard edeceiz ve
yzey zerindeki scaklk dalmn ise Tablo 1de grld gibi, dalmn hz dalm ile
kyaslandnda ok belirgin olmamasndan dolay dikkate almayacaz. Bu nedenle yaplan
almada sadece hava hz dalmna odaklanlacaktr.
________________________ 1________
bir devreden geen hava debisinin toplam 9988,26 m/h olduu grlmektedir. Bu oran %1,6
mertebesinde farkl olduu iin cihazn lm referans olarak alnabilir.
Daha rahat lm yaplabilmesi amacyla eit aralkl ve anemometre ile eit apta 120 noktadan
oluan sa plaka ekil 1de grld rn ierisine yerletirilerek delikler boyanm ve sa plaka
kartlmtr. lm sonucuna bal olarak ekil 2 de grld gibi her bir devrenin yatay hz
dalm ve 3 boyutlu olarak rnn her bir noktasnn hz dalm kartlmtr.
________________________ 1________
Hava Hz Dalmlar
Devre Ort. hava hz (m/s)
1
2,658
2
2,704
3
2,631
4
2,485
5
2,365
2.3. Blokajl lm
________________________ 1________
Fan tarafndan oluturulan hava debisinin tm yzey zerindeki dalmn grmenin bir dier yolu da
yzeyin simetrik taraflarn kapatmak ve deiiklikleri gzlemlemektir. Bu dorultuda 1200200
ebatlarnda bir karton paras nce lamelin st tarafna, daha sonra ise alt tarafna yerletirilip hava
hzlar llm, sonular Tablo 3 ve Tablo 4de grld gibi elde edilmitir.
Alt Blokaj Hava Hz Dalmlar
Devre
3,408
3,216
3,15
3,814
5
Tablo 3. Alt blokaj hava hz dalmlar
________________________ 1________
ekil 3. Test Odas (1.Test Edilen rn, 2. Karm Odas, 3. Hava Debisi lm Odas 4. Klima Santrali)
Test laboratuvar PID kontrol sistemi ile donatlmtr. Girilen set deerlerine bal olarak kolay bir
ekilde kontrol yapabilmektedir. Yaplacak test kapsamnda Eurovent Standartlar baz alnarak
belirtilen hava taraf ve akkan taraf set deerleri yazlma girilmektedir. Tablo 5te grld gibi
kontrol edilen baz parametreler unlardr; kondenzasyon basnc, genleme valfi ncesinde bulunan
ar soutma deeri (subcooling) (evaporatr giri entalpisi), evaporasyon basnc, evaporatr
knda ki ar kzgnlk deeri (superheating), giri havasnn bal nemi.
Evaporasyon
basnc (Mpa)
Hava giri
scakl (C)
0,600
10
42
6,5
________________________ 1________
Geometrik
zellikler
Deerle
r
Sra Says
5
Her bir sradaki boru
says
20
Dik boru mesafesi
50
50
Devre boyu
1200
Boru ap
15
Kanat kalnl
,32
Hatve
Kanat tipi
Boru dzeni
10
Dalgal
Dz
________________________ 1________
________________________ 1________
Tasarm tamamlanan rn test ilemine alnm ve yaklak 5 saat sonucunda test ilemi
sonulanm, test sonular ve kzgnlk deerleri srasyla Tablo 7 ve 8de test 2 stununda grld
gibi grld gibi elde edilmitir. Sonuta, Tablo 8de grlecei zere kzgnlk (superheat) deerleri
her devre iin daha stabil ve istenilen 6,5C scaklna yaklat grlm ve kapasite 12,447 Kw
llmtr.
Test Sonular
Akkan cinsi
Akkan ktlesel debisi (kg/h)
Evaporasyon basnc (Mpa)
Hava giri scakl (C)
Bal nem
Kuruluk derecesi
Basn kayb (Kpa)
Kapasite (Kw)
Test 1
R404a
339,378
0,600
10,00
42,29
0,27
278,444
12,097
Test 2
R404a
348,775
0,600
10,06
40,67
0,27
284,833
12,447
Hava Dalm
Uniform
Non-Uniform
Test
Ad
7,8
7,3
7,5
7,1
4,7
Test 1
6,4
6,6
6,4
Tablo 8. Kzgnlk deerleri
6,6
7,8
Test 2
SONU
alma kapsamnda evaporatrn yzeyinde hava hz lm 120 noktada yaplm ve bu lm
kapsamnda dalmn homojen olmad tespit edilmitir. ncelenen almalarn sonucunda, fan
tarafndan kaynaklanan bu olumsuzluun akkan taraf zerinde yaplan bir takm tasarmlar
neticesinde dengelendii grlm ve bu kapsamda yeni bir devre ekli tasarlanm, oluturulan devre
tasarm ile standart dizayn karlatrlmtr.
ekil 5. Hava taraf dengesiz dalmna bal yaplan devreleme sonucu kzgnlk deerlerinin
deiimi
Hava taraf dengesiz dalmnn olumsuz etkisini grmek amacyla her bir devre kna sl iftler
(thermocouple) yerletirilmi ve kzgnlk (superheat) deerleri karlatrlmtr. Yeni devre tasarm ile
Kongre Teknolojik Aratrma Bildirisi
________________________ 1________
beklendii gibi yksek hava debisi ve 18 pas saysna sahip birinci devrenin yksek olan kzgnlk
(superheat) deerinin dt, daha dk hava debisi ve 22 pas saysna sahip son devrenin dk
olan kzgnlk (superheat) deerinin ykseldii ve ekil 8de grld gibi her bir devrenin k
scaklklarnn kolektr k scakl olan 6,5 C ye yaklat grlmektedir. Son devrede kn
biraz daha yksek olmasnn nedeni, uzatlan devre boyunun tam deerinin belirlenememesidir ve bu
konu ciddi almalar gerektirmektedir. Bu duruma ramen yeni devre tasarm ile %2,89 deerinde
kayda deer bir kapasite art salanmtr.
Bu tr deerlendirmelerin ancak llerek dorulamas yaplan standart rnlerde yaplmasn tavsiye
etmekteyiz. Yaplan yeni i akkan devrelemesinin hava taraf dengesizlii ile birleik dnldnde
onu dorultan bir etki yaptndan emin olunmal ve i akkan taraf eitsiz gei(pas) saylar ile
yaplacak devrelemenin olumsuz etkilerini elimine etmelidir.
KAYNAKLAR
[1] FAGAN, TJ. The effect of air flow mal-distributions on air to-refrigerant heat exchanger
performance, ASHRAE Transactions, 1980.
[2] YAICI, W., GHORAB, M., ENTCHEV, E., 3D CFD analysis of the effect of inlet air flow
maldistribution on the fluid flow and heat transfer performances of plate-fin and-tube laminar heat
exchangers, International Journal of Heat and Mass Transfer, 2014.
[3] KAERN, M.R., Analysis flow maldistribution in fin-and-tube evaporators for residential airconditioning systems, Ph. D. Thesis, Technical University of Denmark Department of Mechanical
Engineering, 2011.
[4] DOMANSKI, P.A., YASHAR, D.A., KAUFMAN, K.A., An optimized design of finned-tube
evaporators using the learnable evolution model, HVAC&R Res. 10,
[5] BACH C.K., GROLL E.A., BRAUN J.E., HORTON W.T., Mitigation of Air Flow Maldistribution in
Evaporators, Applied Thermal Engineering, 2014.
[6] Fagan TJ. The effect of air flow mal-distributions on air to-refrigerant heat exchanger
performance, ASHRAE Transactions, 1980.
[7] CHWALOWSKI, M., DIDION, D.A, DOMANSKI, P.A., Verification of evaporator computer models
and analysis of performance of an evaporator coil. ASHRAE Trans, 1989.
[8] DOMANSKI, P.A., YASHAR D.A., Optimization of Finned-Tube Condensers Using an Intelligent
System, Int. J. Refrigerant, 2007.
[9] KOCAMAN, Y., TOSUN, H,. Kanatl Borulu Is Deitiricileri, Mhendis ve Makina, cilt 54, say
646, s. 27-36, 2013
[10] AGANDA, A.A., CONEY, J.E.R., FARRANT, P.E., Farrant, C.G.W., Sheppard, T.
Wongwuttanasatian, A comparison of the experimental and predicted heat transfer performance
of an evaporator coil circuit, Applied Thermal Engineering, 2000.
[11] PARK, M, FARRANT, P.E., FARRANT, G.H., The effect of air maldistribution on heat transfer
performance in air conditioning units, Heat Transfer and Fluid Flow Service, National Engineering
Laboratory, East Kilbride, Glasgow, 1993.
Kongre Teknolojik Aratrma Bildirisi
________________________ 1________
ZGEM
Ergin BAYRAK
1989 yl Karaman doumludur. 2012 ylnda Y.T. Makine Fakltesi Makine Mhendislii Blmn
bitirmitir. Bir dnem TBTAK MAM Enerji Enstits Termik Santral Grubunda aratrmac olarak
alm olup u an ise Friterm Termik Cihazlar A.. de Ar-Ge Mhendisi olarak almaktadr. Gebze
Yksek Teknoloji Enstits Enerji Sistemleri anabilim dalnda s transferi ve akkanlar mekanii
konular zerine yksek lisans renimine devam etmektedir.
Naci ahin
Naci AHN 1958 yl Hekimhan/Malatya doumludur. 1981 ylnda Makine Mhendisi olarak .T..den
mezun oldu. 1983-1985 yllar arasnda Termko Termik Cih. San. Ve Tic. A..de Makine Mhendislii;
1985-1996 yllar arasnda Friterm A..de retim, antiye ve Servis Mdrl grevlerini yrtt.
1996 ylndan gnmze Friterm A.. Genel Mdrl grevini yrtmekte olan Naci ahin sre
ierisinde eitli sektrel kurumlarda aktif olarak grev yapt. Halen sektrel kurumlarda almalar
devam etmekte olup, klimlendirme Soutma Klima malalar Dernei (SKD) niversite Sanayi
birlii Komisyon Bakanl ve Ynetim Kurulu Bakanl yapmtr. Naci ahin evli, bir erkek ve bir
kz ocuk babasdr.