ULYSSES S ZL

N evzat E rk m en 1931'd e zm ir'd e d od u . zm ir K arata O rta

okulu, nn (im diki N am k K em al) Lisesi ve ktisadi ve
Ticari Bilimler A kad em isi'nd en m ezun olduktan sonra, Milli
Eitim Bakanl'nn bursu nu k azanarak, N ew York U niversitesi'nde Pedagoji dalnda vksek lisans ve doktora alm a
lar vapt. eitli irketlerde m drlk ve ynetim kurulu
yelii grevlerin de bulundu.
1980'd e C um hu riyet gazetesinde Zek O vunlar kesini
ynetm eye balad, W orld Puzzle Fed eration'm (D nya Zek
O yunlar Fed erasyonu ) kurucu yesi ve Trkiye Temsilcisi
oldu. 1992-2005 arasnda Trk Beyin Takm 'nn kaptanln
yapt, 2005'te takm n O nursal K aptan oldu. 1995'te Trkiye
Zek O yunlar K ulb'n kurdu ve Beyin O lim piyatlar'nda
Trkiye'ye D nya n c l kazandrd.
N evzat Erkm en, 1983'te psikanaliz, erotoloji, anlam bilim ,
Getalt Yaklam , eski M eksika sam anlarnn sonuncusu
Don Ju an 'm retileri, zen, yoga ve taoculuk birikim lerini
p aylam ak am acyla Sz Y avm O vunajans' (w w w .sozyavin.com ) kurdu. yklerini toplad A partm an A klar'm ve
bata C arlos C astan ed a'd an yaptklar olm ak zere pek ok
evirisini bu yaynevinden kard. T rk D ilinin U yak (K afiye)
S zl n hazrlad, Jack K erou ac'm D harm a B um s'm Zen
K aklar adyla Trkeletirdi, eyh N efzavi'nin Itrl B ah
e'sin i evirdi.
Jam es Jo vce'tan yapt U lysses (YK Y, 1996) evirisiyle avn
yl The International Jam es Joyce Foun d ation yeliine
kabul edilen Erkm en, rlanda C um hurbakan tarafndan
bir m ektupla taltif edildi, Trkiye Yayn clar Birlii'nin Yln
evirm eni dln ve N okta dergisinin D oruktakiler 1996
eviri d l 'n kazand, 1998'd e Jam es Joyce C entre ta ra
fndan D ublin'de dzenlenen B loom sday etkinliklerine katl
d.
Jo vce'u n Fin negans W ake'ini eviriyor ve bu iki kitabn evi
ri srelerini anlatt U lysses ve Fin negans W ake gncelerini
hazrlyor.

NEVZAT ERKMEN

Ulysses Szl

nceleme

ODO
Y ap K red i Y ay n lar

Y a p K re d i Y a y n ]a r - 2 3 1 2
E d e b iy a t - 7 0 3

Lllysscs S z l / N e v z a t E r k m e n
K ita p e d it r : S e la h a ttin O z p a la b y k la r
K a p a k ta s a rm : N a h id e D ik e l
B a s k v e C ilt: E r te m B a s m Y a y n D a tm S a n . v e T ic . L td . ti.
B a k e n t O .S .B . 22. C a d . N o : 6 M a lk v / A n k a ra
T e l: (0 3 1 2 ) 6 4 0 16 23
S e r tifik a N o : 2 6 8 8 6
1. B a s k : s ta n b u l, u b a t 2 0 0 6
3. b a s k : s ta n b u l, M a rt 2 0 1 4
IS B N 9 7 8 -9 7 5 -0 8 -1 0 6 3 -5
Y a p K re d i K lt r S a n a t Y a y n c lk T ic a r e t v e S a n a y i A . . 2 0 1 3
S e r tifik a N o : 1 2 3 3 4
B t n v a v n h a k la n s a k ld r.
K a v n a k g s te r ile re k ta n tm i in y a p la c a k ksa a ln tla r d n d a
y a y n c n n y a z l iz n i o lm a k s z n h i b ir y o lla o a ltla m a z .
Y a p K re d i K lt r S a n a t Y a y n c lk T ic a r e t ve S a n a y i A ..
s tik la l C a d d e s i N o : 142 O d a k u le M e r k e z i K a t: 3 B e y o lu 3 4 4 3 0 s ta n b u l
T e le fo n : (0 2 1 2 ) 2 5 2 4 7 0 0 (p b x ) F a k s: (0 2 1 2 )'2 9 3 0 7 23
h ttp : / / w w w .y k y k u ltu r.c o m .tr
e -p o s ta : v k v k u ltu r @ y k y k u ltu r .c o m .tr
n te rn e t s a t a d r e s i: h ttp :/ / a lis v e r is .y a p ik r e d i.c o m .tr

NDEKLER

Bu Szln Kullanm 11
Sunu: Ulysszler 15
Teekkr 33

ULYSSES SZL
ANABLM I: TELEMAKHA
Blm 1: TELEMAKHOS 39
Blm 2: NESTOR 65
Blm 3: PROTEUS 83
f

ANABLM II: ULYSSES'N GEZNTLER

Blm 4: KALYPSO 123
Blm 5: NLFER-YYCLER 131
Blm 6: HADES 137
Blm 7: AOLOS 147
Blm 8: LASTRYGONLAR 157
Blm 9: SKYLLA VE KHARYBDS 171

Blm 10: GEZEN KAYALAR 257

Blm 11: SERENLER 277
Blm 12: KYKLOPLAR 309
Blm 13: NAUSKAA 369
Blm 14: GNE TANRININ KUTSAL SIIRLARI
Blm 15: KRKE 417

ANABLM III: EVE DN

Blm 16: EUMAOS 471
Blm 17: THAKA 493
Blm 18: PENELOPE 505
Dizin * 5 1 9
Kendi Kaleminden Nevzat Erkmen 535

I've put in so many enigmas and

puzzles that it will keep the professors
busy for centuries arguing over what
I meant, and that's the only way o f
insuring one's immortality.
ine o kadar ok bilmece-bulmaca
ve zek oyunu koydum ki, profesrler
yzyllarca ne demek istediimi
tartacaklar, insann lmszl
garantilemesinin tek yolu da budur.
James Joyce

Bu Kitab
Konyal-zmirli, Yavuz Bahriyelisi Babam
M ehmet Faik Erkmen'e
(1895-1975)
ve
Varnal-Osmaniyeli-zmirli, Ut alar Masal Syler Anam
Mnevver Erkmen'e
(1906-1991)
Adyorum
Hseyin Nevzat Erkmen
(1931- ...)

Bu Szln Kullanm

On sekiz blmlk Ulysses* evirisinin sa ve sol sayfa

kenarlarnda, 10 satrda bir, satr saylar gsterilmektedir. Bu
satr saylar, her bir blmde l'd e n balar, ve o blmn oylu
muna gre belli bir sayda biter.
Biz, bu almamzda, her sayfann tepesinde sayfa numa
rasndan baka, o sayfann, 18 blmden hangisiyle ilgili oldu
unu da belirtmekteyiz.
rnek:
1-31

Soldaki say blm numaras, sadaki say ise sayfa numa

rasdr.
Ulysses evirisini okurken, belli bir sayfa ve satrdaki bir
szcn, tmcenin, ya da szn anlamn renmek amacy
la, Ulysses Szl'nn o sayfa ve satr karlayan maddesine
bakabilir, meraknz giderebilirsiniz.
* Ulysses, Jam es Joyce, T rkeye eviren: N evzat Erkm en, Yap Kredi Yaynlar
K zm Takent K lasik Y aptlar D izisi - 26, 1. Bask: stanbul, Ekim 1996, 7. Bask:
stanbul, Ekim 2004.

31.6 - INTROIBO AD ALTARE DE1 - Katolik Ayini'nin balan

gc: "Tann'nm mihrabna gideceim." Buna Mezmurlar
43:4'te de rastlanr. Bu sayfada Mulligan Katolik Ayini'ni
eitli biimlerde taklit eder. Kr.: 642.5107n.
"31.6", Ulysses evirisinin 31. sayfasnn 6. satr demektir.
(Not: Tm alntlar, dikkati ekmek amacyla, byk harflerle
gsterilmitir.)
Elbet, her aradnz bu szlkte bulamayabilirsiniz. Zira,
kapsaml bir szlk, elinizdeki bu almann birok kat bir
oyluma ulaabilir, basmn da yaymn da olanaksz klabilir
di. Daha geni almalarn, niversiteler ve baka bilim kuru
lularnca yaplmasn dileriz. Bu almann yazar, U lyssesn
evrilmesine yllarn verdikten sonra, evirinin yaymland
1996'dan bugne (12 Mays 2004) kadar sekiz yl boyunca da bu
szlk zerinde almtr.
Bu almadaki maddeler, Ulysses evirisi okurunun hangi
noktalarda aklamalara gereksinme duyacana ilikin aratr
ma, ngr, ve sezgilerim izle belirlenmitir. Bu nedenle, bu sz
lk, herhangi bir yaptn evirisi deil, aada saydmz kay
nak yaptlar biim sel rnek alan, ama onlarla snrl kalmayan
geni bir aratrmann rndr.

B iim sel rn ek aln an y ap tla r:

Allusions in Ulysses (An Amotated List), VVeldon Thornton, The
University of North Carolina Press, Chapel Hill, 1968.
Ulysses Amotated (Notes for James Joyces Ulysses), Don Gifford ve Robert J. Seidman, University of California
Press, Londra, 1988.
A ratrm alar iin yararlanlan yaptlar (Ulysses Szlnde
deinilen bir yapt, aada ayralar iinde verilen ksaltmasyla
belirtiliyor):

The Art o f James Joyce, Walton Litz

The Critical Writings o f James Joyce, Ellsworth
Mason ve Richard Ellmann
(Dubliners) James Joyce
(DAB)
The Dictionary o f American Biography
(DNB)
The Dictionary o f National Biography - British
(ELH)
ELH: A Journal o f English Literary History - dergi
(FV)
Fabulous Voyage: James Joyce's Ulysses,
Richard M. Kain
(JA)
Joyce and Aquinas, W illiam T. Noon, S.J.
(JJ)
James Joyce, Richard Ellmann
(JJM IE)
A James Joyce Miscellany, Second Series, ed.
M arvin Magalaner
(JIM III) A James Joyce Miscellany, Third Series, ed. M arvin
Magalaner
(JJMU)
James Joyce and the Making o f Ulysses, Frank
Budgen
(JJQ)
The James Joyce Quarterly - dergi
(JJR)
The James Joyce Revieo - dergi
(JJU)
James Joyce's Ulysses, Stuart Gilbert
(JS)
Joyce and Shakespeare: A Study o f the Meaning of
Ulysses, W illiam Schutte
(MBK)
My Brother's Keeper, Stanislauss Joyce
(MLN)
Modern Language Notes - dergi
(MLQ)
Modern Language Quarterly - dergi
(O)
The Odyssey, Robert Fitzgerald'm evirisi
(ODEP)
The Oxford Dictionary o f English Proverbs
(ODNR) The Oxford Dictionary o f Nursery Rhymes
(OED)
The Oxford English Dictionary
(PMLA)
Publications o f the Modern Language Association dergi
(Portrait) A Portrait o f the Artist as a Young Man, James Joyce
(RG)
A Reader's Guide to James Joyce, W illiam York
Tindall
(SoC)
"Stream-of-Consciousness Technique in James
Joyce's Ulysses", Erwin Ray Steinberg yaymlanmam doktora tezi
(AJJ)
(CW)

(SS)
(UNE)

Surface and Symbol: The Consistency o f James

Joyce's Ulysses, Robert M. Adams
Ulysses, Telemachus (Telemakhos) Calypso
(Kalypso) Work in Progress, James Joyce (Nevzat
Erkmen evirisi), Sz Yayn, 1994.

Mitolojik adlarn Trke karlklar iin yararlanlan

kaynak:
Mitoloji Szl, Azra Erhat, Remzi Kitabevi, stanbul, 1972.

Yazmlarda uyulan kaynak:

Ana Yazm Klavuzu, mer Asm Aksoy, Adam Yaynlar,
stanbul, 1995.

Ksaltmalar
t.y.
n
Kr.
Bkz.
ev.
.
d.
vd.
yk.
ibid.
s.

Tarih yok
not (3n = 3. not)
Karlatrnz
Baknz
eviri; eviren
lm
Doumu
ve devam
Ykselii
Ayn kitapta
sayfa

Sunu:

Ulysszler

yes I said yes I w ill Y es*

Jam es Joyce
evet d ediydim evet isterim Evet.**
N evzat E rk m en
U lysses'i evirm ek dem ek, ve d ah a pek ok ey,
b enim iin, 'iim deki ocu u n ' y aam a geirilm esi
tem el olaynn bir tezah r d r."
N evzat Erkm en

Merhaba!
Yukardaki sz, Ulysses'in son szckleri. James Joyce yaz
m, Nevzat Erkmen evirmi. Joyce bir dhi, Erkmen ise, bilm i
yorum billahi. Ama ngilizcesi de, Trkesi de, her bir insann
sesi ite bu noktada Joyce ile herkes arasnda yoktur bir fark,
bu sahi.
Sa olsun YKY! u anda 8. basks (toplam 25.000'in ze
rinde) yaplm olan Ulysses evirimin ilk basksnn yapld
1996'da, sa sol sayfa kenarlarna satr numaralar koymalarn
istemitim. Koydular. Zira, bir Ulysses Szl'nn art olduunu
biliyordum. Yedinci baskdan balayarak, her sayfann tepesine,
* Ulysses'in son yedi szc.
** Ulysses Trke ev irisin in son be szc.

o sayfann 18 blmden kancsna ait olduunun belirtilmesini

istemitim. Belirttiler. Bir de, giritiimve yaadka srdrece
im (yle ya! Demitim, " Ulysses bir yolculuk. Homeros'un Odysseia's da. Hepimizin yaam servenini simgeleyen bir Tinsel-Tensel Yolculuk'tur bu," diye [bkz.: Ulysses evirimdeki "evirenin
Sz", s. 27]) daha derincesine aratrmalarmn sonunda ner
diim deiikliklerin Ulysses'in o zamanki yeni (7.) basksnda
yer almasn istemitim. Bu da gerekleti. Her geen gn, Ulysses
bilmecesinin bir paras daha zlyor. Birok lkede, kitabn
evirmenleriya da o evirmen artk yaamyorsa baka kii ya
da kurullaryeni bulgularn nda evirileri eviriyorlar. k
sn Trkiye'de de kiiler kurulular; srdrsnler aratrmalar;
Ulysses evirisine giderek gelien ve (ayet varsa yle bir ey) en
yetkin biimine kavutursunlar. Btn dnyada yle yaplyor.
Kanmca sonu gelmez bir sretir bu. Yaamn kendisi gibi, iir
gibi, dlerimiz gibi, evet evet, Finnegans Wake gibi. Yaam, d
ler, iir! ylesine i ie! Cumhuriyet'te (07 Ekim 1982), Carlos Castaneda'nm Meksikal Kzlderili bycs retmeninin, isel
syleilerimizi susturabildiimiz, dlerimizi farkmdalkl olarak
denetleyebildiimiz zaman neler olabileceine ilikin syledikle
ri zerinde Psychology Today'den u alnty vermitim:
O zaman, " Uyamkkenki lemle dteki lem yer dei
tiriyor: uan Zu'nun dedii gibi yani: Dn gece dmde
bir kelebek olmuum. Dnde kelebek olduunu gren bir
adam mym ben? ... Yoksa, dnde adam olduunu gren
bir kelebek miyim? ... "
Getalt Yaklam'nm kurucu-babas Fritz Perls, iire ilikin
yle der:
"Etkileyici bir szl sanat biim i olan iir, gerek
sinmelere, duygulara, anlara ilikin sessiz farkmdalm srdrlmesi yeteneinden kaynaklanr; yle ki,
szcklerin tam tamaya balad bir anda seslendi
rilen szler, banal ve basmakalp olma yerine, yoru
larak, derinlemesine duyumsanan figrle uyumlu bir

biime getirilir. Bu tr szler, kkeni szl olmayan

bir olguyu dile getirirler."*
Onun iin, havadadr, iim izdedir iir. Szcklerin tesini
yaayan ve onu ifade etmek isteyen Zen ustalarnn azndan
haikular dklr plansz, beklenmesiz. Arada bir bana da olur
yle bir ey de, farknda olmakszn, bir defasnda,
ZEN YAP-MAMA
Ben yitip de sende,
Dnnce sene;
Ve olunca sen, ben,
O zaman yok ki var;
Var salt Yok-luk.**
deyivermitim bir ykmde. Ve Ulyssesi yazmak iin de, evir
mek iin de, ve evet evet, okumak iin de ilk koul, "yalnz bir
ku" olmaktr:
Yalnz bir ku olmann be art var:
Birincisi, en yksek noktaya umasdr;
kincisi, arkadaszlktan yana gam ekmemesidir,
kendi trnden olanlar dalil;
iincs, gagasyla gklere nian almasdr;
drdncs, belli bir rengi olmamasdr;
beincisi, gayet yumuak dem ekmesi.
San Juan de la Cruz, Dichos de Luzy Amor
Trkesi: Nevzat Erkmen***
Ve en bata, "yalnz bir ku gibi" de olsa, okunacak bir
kitap gerekiyor. Ve, ite, iyi ki YKY var! Ulysses'in Trkiye'ye
* Gestalt Therapy (Getalt Terapisi M ZD EK OCUK: nsan Kiiliinde Heyecan ve
Biiyiim e (Birinci "A ltrm alar" Kitab: zn Harekete G eirilm esi), Perls, Hefferline, G oodm an (eviri: N evzat Erkm en), s. 192, (Sz Yayn, ada retiler (New
Age EQ) A nadizisi, stanbul, 1996.
** Apartman Aklar ykler, Nevzat Erkmen, s. 118, (Sz Yayn, Yazn Anadizisi,
stanbul, 2002.
*** Tales ofPozvr (Erk vkleri), Carlos Castaneda (eviri: Nevzat Erkmen), s. 11, (Sz
Yavn, ada retiler (New Age EQ) Anadizisi, stanbul, 2000.

gelmesini onlar (en bata Enis Batur) salad. Elbet bu evirme,

bu yenileme srecini srdreceklerdir. Bakn bir yaptklarna.
1998 Bloomgn'nde Dublin'deki James Joyce Centre'de btn
dnyaca izlenen Ulysses evirm enlerinin kendi dillerinden
paralar okuduklar benim Trkesinden okuduum tre
ne katlmam, Dublin'i ilk kez grmemi gene YKY salad (var
olsun 1998'de Dublin yolculuumu destekleyen Yap Kredi Kl
tr, Sanat ve Yaynclk A.. Genel Mdr zalp Birol!).

Bloomsday (Bloomgn)
Be kentim var benim: zmir-Erzurum-New York City-Istanbul-Dublin. Elbet bir de babamm doduu Konya, anamn
doduu Osmaniye var. Aslmda ok kentim var benim. Bunlar,
zerinde altm, ve bitirilmesi epey uzun srecee benzeyen,
bitirilmesi iin telaa girilmemesi art olan bir kitabmda anlat
maktaym: Finnegans Wake Gncesi. Bu ad Feridun Anda ner
mitir. Ne var, o kitap benim son kitabm olacak. Ancak u anda
size, Dublin'de geirdiim bir Bloomgn'nn anlatabilirim:
Bloomgn konusunda her yl 16 Haziran'da bir yazm k
mtr Cumhuriyet'te. Nihayet, YKY'nin desteiyle, 1998 Bloomsgn Dublin'e gittim.
James Joyce Centre, Dublin

(Sadan ikinci)
James Joyceun kz
kardeinin olu
Ken Monahan,
(soldan saa) Murat ve
Zeynep Ersavc,
(sada) Nevzat Erkmen)

(Ortada) James Joyce'un erkek kardeinin olu Bob Joyce,

(sada) Murat Ersavc (solda) Nevzat Erkmen

James Joyce Centre Bakan Sam Stevenson,

Okumalar treni srasnda kendisine sunduumuz
Ulysses-Mum'umuzu izleyicilere gsteriyor

Soldan saa (ayakiakiler): Murat Ersavc, Irish Tim es Yazan Ali. Anninta W allace,
jam es Joce M zesi M dr Mr. Robert Nicholson; (oturanlar) Zeynep Ersavc,
Nevzat Erkmen, Mrs. Nicholson.

Muhteemdi! Bir sre nce de, rlanda Cum hurbakan

M ary Robinson, bir kutlam a m ektubuyla beni onurlandrm
t. O yl (1998), Dublin'de, byk James Jovce uzm an Senatr
David N orris'le, ve Joyce'un torunlar Ken M onaghan ve Bob
Joyce'la tantm . Jam es Joyce Centre'm bakan Sam Stephenson, ve Jam es Joyce M zesi'nin ynetm eni Mr. Robert Nicholson'la da tantm . (Fotoraflar) Dublin'deki Bykeli
m iz Murat Ersavc, ve ei Sayn Zeynep Ersavc da ziyaretim
boyunca benim le yakndan ilgilendiler. Dublin'i gerekten
grmek, kitab yllar boyunca evirdikten sonra, yle gzeldi
ki!

U A C H T A R N NA h E IR E A N N
P

resid en t

o f

Irelan

9 D e c e m b e r 1996

Nevzat Erkmen
P.K. 7 L e v e n t
80622 s t anbul
Turkey

D e a r N e v z a t Erkmen,

T h a n k you for f o r w a r d i n g me a copy of your t r a n s l a t i o n into

T u r k i s h of "Ulysses" by James Joyce, and I a d m i r e y o u r s t amina
in ta k i n g on " F i n n e g a n ' s Wake"!
W h i l e I c a n n o t p r o mise to read your book I am v e r y p l e a s e d to
h a v e it in my library.
D u r i n g m y y e a r s as P r e s i d e n t I have been g r e a t l y h e a r t e n e d by
the i n t e r e s t in Irish literature, and in p a r t i c u l a r w r i t e r s
such cib Joyce, m so many countries.
i do nope it is an
i n t e r e s t you will maintain.
W i t h r e n e w e d t hanks and every good wish,

Yo u r s sincerely,

MARY ROBINSON
U a c h t a r a n na h E i r o an

UACHTARN NA hEIREANN
PRESIDENT OF IRELAND

9 A ra lk 1996
N e v z a t E rk m e n
P.K. 7 L ev e n t
8 0 6 2 2 stan b u l
T u rk ey
S ayn N e v z a t E rk m e n
T rk ey e e v ird i in iz Ja m e s Jo y ce 'u n "U Iy s s e s //in in bir k o p y a
sn b a n a g n d e rm i o ld u u n u z iin size te e k k r ed er, "F in n eg an n 's VVake" g iriim in iz d e k i g c n z e h a y ra n l m ifade
e tm e k isterim .
H e r ne k a d a r k itab n z o k u m a s z n v e r e m iy o rs a m d a, on u
k itap l m d a s a k la m a k ta n o k z e v k alaca m .
C u m h u rb a k a n l y ap t m y lla rd a , rla n d a y a z n n a , zellik
le Jo y ce gibi y a z a r la ra , o n ca o k sa y d a lk ed e g ste rile n ilgid en
d o lay b y k se v in d u y m a k ta y m . B u n u n s re k li b ir ilgi o lm a
sn d ilerim .
T eek k rlerim i y in eler, iyi d ile k le rim i s u n a rm ,
S ay g larm la,
M A R Y R O BIN SO N
U a ch te ra n n a H e ire a n n

Aslnda, 1998 Bloomgn kutlam alarnn bir paras ola

rak eitli lkelerden gelen evirm enlerin de kendi Ulysses
evrilerinden paralar okuyacaklar James Joyce Centre'a Ulys
ses evirim zerinde konumak iin davet edilm itim . Benim
sram gelince, Sayn Ersavc beni, dinleyicilere (sonradan izle
yici olmulard) takdim etti, sonra da Ulysses'in ngilizce met
ninden ksa bir para okudu ben de Trke evirim den bir
para okuyarak onu izledim. Sonra birden kendimi, plansz
senaryosuz, bir szck oyunlar gsterisine geerken buluver
dim: Sayn ErsavcTara konukseverliklerinden dolay teekkr
ettim Bykelilik konutunda bir akam boyunca yedirilmi, iirilm i, ilgin kiilerle tam trlm tm : M artello kule
sindeki James Joyce Mzesi Mdr Mr. Robert Nicholson
ile ei, ve The Irish Times'dan (koyu Galatasaray taraftar) Ms.
Arm inta Wallace.

Szck-Oyunu No. 1
Zeynep Ersavc beni Arm inta WallaceTa tantrr tantr
maz, gr dmesine basm ve demitim ki ama brakalm,
Arm inta kendisi anlatsn bize, The Irish Times'm 9 Kasm 1998
tarihli saysnda yazdnca Sayn Bykeli ile einin (Mu
rat ve Zeynep Ersavc) Dublin'deki gz kam atrc kltrel
etkinliklerinin uzun uzadya anlatld bir yazdaki kk bir
ske:
" ... Ulysses'i Trkeletiren 60* yandaki dipdiri
air ("Biliyor muydunuz," diye sormutu bana tan
trlm am z izleyen birka saniye iinde, "nadnzn
anagram M artiari [yani, Marsl]?" Epey ey anlatyor
bu.) Dublin'e, Bloomsday'deki Trke-ngilizce para
lar okumak amacyla gelmi."

* Oysa o yl 1998'de, 67 yamdaydm sa olasn Martian, yani, Arminta!

Szck-Oyunu No. 2
Konumam srasnda, bir ara, Killiney'deki rezidanslarmda bana gstermi olduklar scak karlamadan dolay Ersavc'lara teekkr ederken, rlanda dilinin Trkeye ok benzerlik
gsterdiini sylediimde, izleyicilerim in hayret dolu, armasma gzel ve salkl, glmseyen ounlukla rlanda
lI gzlerini anmsyorum.
Akladm: nk, KLLNEY, Trkedir kll, "hairy"
demektir, ney ise, "reed flte" anlam na gelir, o halde, Kll ney
(Killiney), "Hairy flute"tur\ Ola ki bu biraz fazlaca scak ka
mt, ama ben, Joyce'un benden yana olduunu dnmektey
dim.

Mum Kitap

Bizim impromptu oyunumuzun sonlarna doru, Sam Stevenson'a bir armaan verdim: kitap eklinde bir mum zerin
de Joyce'un fotoraf da bulunan, Ulysses'm Trke evirisi (ger
ek kitabn kapanda resim falan yok). Bu mum, Trkiye'nin
en byk mum sanayii irketinin kurucusu baldzm Glsen
Bklmez tarafndan retilmiti. Onun rettii mumlar rakip
sizdir, zira kendisi bir sanat yaklamyla Byk skender'in5',
Zeus'un** bstnden Sivas'n tarihi oymal kaplarna uzanan
eitli heykelleri model alan mumlar da ierir. Glsen'in ret
meyi incelikle kabul ettii bu alt mum-kitaptan biri James Joyce
Museum'da, bir bakas Joyce Centre'da sergileniyor.
Bu kk episod kutlama trenini bir sre gerekten kes
mi, herkese bir canllk getirm iti m illet mum-kitab grmek
iin kalkm, ve saire.
Gene de bu evirim e ilikin en gzel szler, Orhan
Pamuk'la birlikte, yrekli gzel bir insandan, 4 Ocak 1997'de
Yeni Y zyldaki kesinde unlar yazan, bir ampiyonlar koru
yucu melei (evet, Sreyya Ayhan'n bir kadnn grkemli
ampiyonluunun en byk bir destekisi, aadaki yazsyla
da sanki bu kez bir erkei beni ele alm gibi duyumsatr
bana) Kanetti'den geldi:
"Basnm z memleketteki sosyal patlamalara subaplk grevini stlenerek ie tabak anak, nevresim, nev
resim kolas ve urup bardaklar datmakla balayp
iddiay hzla byterek geni bir kitlenin btn airanelik, edebilik, duygusallk ve duygululuk, felsefe ve
m izah ihtiyalarn d tek bana, komprime halde kar
lamaya soyunmuken ve bu istikamette gzel gzel
giderken, malumunuz zere kitap dnyas aniden
Ulysses'le k yaparak, bugne kadar Trk gazetele
rinde farkl imzalarla gnlk m akaleler yazd san
lan James Joyce'un esasen bambaka biri olduunu ak
diye ortaya serdi mi ve bu tabii yln atlatma haberi
oldu mu!
* O rijinal heykel, stanbul A rkeoloji M zesi'nde (.. 356-323).
** O rijinal heykel, A dyam an'da N em rut D a'nda (.. 50).

Edebiyat hukukunun, tadnn, zorluunun ve kolay

lnn hereye ramen biraz daha baka bir ey olmas
gerektiinden bir sredir kukulanmaya balam bir
ksm gazete okuru da Ulysses'in ilk basksn bir ayda
tketti mi! te Trk basn nnde en az Susurluk'tan
ok daha beklenmedik bir challenge!
" ... 20. yzyl romanclnn ve belki btn roman
tarihinin dnm noktas Ulysses'in Trkelemesi ne
zafer ... Ve sadece Joyce'un, sadece Nevzat Erkmen'in tut
kusu, ciddiyeti ve inadnn, sadece buuk, drt yl bu
etin eviriyi finanse etmenin onuruna soyunmu YapKredi yaynevinin zaferi de deil. Trke'nin, kimilerin
ce "modern dnyada bununla felsefe ve dnce yarats
yaplamaz", "byk evrensel kavramlar, geni bir kltr,
modern ve antik gndermeler, arptmalar, ara durumlar
aktarlamaz", "yoksuldur", "eksiktir" ve "bununla sade
ce duygu retilir, dnce ve kavram edebiyat deil"
denilmi bir dilin de byk zaferi.
Ulysses'in yaynlan srasnda yetien, yeti
mekte olan Trk edebiyatlar iin ne cesaret as bu
byle. Ka cumhuriyet neslinin zerine km o ezik
lik duygusunu tamak, ne ans ve tabii ne yeni sorum
luluk. Madem ki bu ada her yabanc dil iin bir ta
olmu Ulysses'in batan aa aktarlabildii bir modern
edebiyat dilinde, artk her aray, her alm, her ufuk
mmkn ..."
Vivet Kanetti
Bunca zahmetler... ve ben dlm aldm. Ve iyi ki evir
miim Ulysses'i, yoksa u gzel insanlarla nasl tanacak, onlar
dan u gzel szleri nasl iitecektim ki?
E v e t...
Ve Orhan Pamuk Times Literary Supplement'ta (29 November
1996) ve bu edebiyat gazetesinin talya, spanya, Almanya, Beli
ka ve Fransa'daki benzerlerinde de yaymlanan u satrlar yazdyd:

"Finally Ulysses is in Turkish! For the last three

weeks, I have been reading and rereading this am a
zing translation, sometimes going back to the original,
not to check the correctness of the wonderful transla
tion, but to celebrate the inventiveness of Joyce's Tur
kish translator, Nevzat Erkmen. It is not rare that gre
at books finally have their great translators, but Erk
men is also a perfect soul-mate for Joyce. His first wife
was Irish; for years, he composed notoriously complex
crossword puzzles for one of the major Turkish news
papers (Cumhuriyet). And as he proudly expresses to
the Turkish media these days, he was the leader of the
Turkish team in the World Mind Games Champions
hip. His reinvention of Joyce's puns, his use of old-fas
hioned Turkish and vernacular make his translation a
delight, something one reads constantly smiling."
Orhan Pamuk

Trkesi
"Nihayet Ulysses Trkede! Son haftadr, bu
artc eviriyi okuyor, okuyorum zam an zaman
zgn metne dnp, ama bu harikulade evirinin
doruluunu yoklam ak amacyla deil de, Joyce'un
Trkeye evirm eni Nevzat Erkmen'in yaratcl
n alklamak iin. Byk kitaplarn nnde sonunda
kendi byk evirmenlerine kavumalar ender bir
olay saylmaz, ancak Erkm en'le Joyce mkemmel ruhkardeleridir de. lk kars M andal olan Erkmen, yl
lardr Trkiye'nin nemli bir gazetesi iin (Cumhuriyet)
etin bulm acalar retti. Trk medyasna vnle ak
lad gibi, Dnya Zek Oyunlar ampiyonalarnda
Trk Beyin Takmlarnn kaptanln yapt. Joyce'un
szck oyunlarn yeniden yarat, Osmanlca dahil
Trkenin deiik azlarn kullan, Erkmen'in evi
risini, srekli tebessm ederek okuyacanz bir
mutlulua eviriyor."

Ve yaam sryor, istekler bitmiyor: imdi de Bloomsday

100. Yldnm trenlerinde konumam iin, 16 Haziran 2004'te
Dublin'e davet edildim. Vivet Kanetti ve Murat Belge'yle de
Haber Trk'n Turun Bahesi'nde syletik. Konumuz, Blooms
day (Bloom Gn) idi.
Bu ay (Nisan 2005) Kitap-lk'taki yazmdan bir alnt:
Babakan Tayyip Erdoan (TE), AB Dnem Bakan'n Dublin'de ziyarete giderken, Nevzat Erkmen'i
(NE) de kafilesine alsayd, Dublin'de byk skse
yapabilirdi. Zira, 1998'de, o zam anki Cumhurbaka
n Sayn M ary Robinson, NE'ye bir kutlama mektubu
gndermi, onu Dublin'e davet etmiti. stelik, rlan
dalIlar, James Joyce'u ve onun LZZysses'ini, uluslarnn
handiyse bir numaral yazm-kltr-ve-kltr turizm i
olay, markas klmlardr. ayet Mandallar, Ulys
ses'in bir Trk tarafndan Trkeye evrildiini, bu
adamn sekiz yln daha verip bir de Ulysses Szl
yazdn, hele hele on yldr da Finnegans Wake evirisi-ncesi-aratrmalar yapmakta olduunu biliverseydiler, vallahi artk ite ... (Hay Allah, tam da egomuzu
kltp yitirme almalar yaparken, baknz, ken
dim izi nasl da ne srmekteyiz.)
New York City'de yedi yl sren Pedagoji Master ve Dok
tora almalarm srdrrken, bir yandan da Paris'teki Latin
Quarter'in Amerika'daki karl olan, airler-ressamlar-mzisyenler-beat kua yata Greenwich Village'da sakal brakm,
elimizde gitar, bir "part-time hippy" yaam srdrrken, rlan
dalI Eileen Riley'le evlenmitim. lk Ulysses'imi o vermiti bana.
Birlikte okumaya altk. O bile anlamyordu. Bense hi! Yllar
sonra Trkiye'ye dnnce, Ulysses'i evirmeyi aklma kodum.
Ne var, bu ii baarmak iin oluk ocuunuzun geimini sa
lama tasalarnz olmayacak, engin aratrma ummanlarma dal-

manz gerekecek daha nice zorluklar. Ancak, Yap Kredi Kl

tr Sanat'm Kzm Takent Klasik Yaptlar eviri Yarmas
ilanlarn okuduum zaman, "Haydi Nev (New York City dost
larmn beni ar biimi), bunu ya imdi yaparsn, ya da hi!"
diye geirip, "Ya Allah, Ya Settar!"Varna gmeni, Osmani
ye'den 1920'lerde zmir'e kaan, orada Konya kaa babamla
evlenip beni (Kerouac abisinin Zen Ka kardeini) douran
anam, "Ya Sttar" derdi deyip, sonralar artk hi deitire
meyeceim yepyeni bir yaam biimine getim. Anam annca
anmsadm: Ah! Anamn o Varna-Osmaniye-Konya-zmir Ana
dolu yolculuklar deyimleri! Sersem kafa (ben), onun, ocuklu
umuzda anlatt masallar ktlara yazmadk sayn Muam
mer Tuksavul'un dedii gibi "iz brakmas" iin, (daha da bete
ri) bantlara ekmedik. Ben Turya'm pazarlamadan sorumlu
genel mdr yardmcsyken, yle demiti bana ynetim kuru
lu bakammz sayn Tuksavul. Ben annemin masallarn teybe
alsaydm, imdi bir Anadolu masallar hzinem olacakt elimde.
James Joyce'un //sses'ini evirdim, ama bir szck oldu
u gibi kald: ULYSSESl Birka yl nce, TRT Radyo l'de ffet
Diler'le Gecenin inden programnn mzik arasnda syleir
ken, "Bu kitab niin evirdiniz?" sorusunu, "O yun oynamak
amacyla," evirdiimi syleyerek yantlamaya hazrlanrken,
birden oyun oynama damarm ahlanverdi de, Ulysses szc
n Franszlarn "Ulysse", spanyollarn "Ulises", talyanlarn
"Ulisse, Yugoslav'larn " Uliks" eklinde evirdiklerini dn
verdim ve, "te u anda eviriyorum: Ulu Ses olsun Trkesi
Ulysses'in," deviverdiydim. u sralar ise, evirimden ksa aln
tlarn verilecei bir kitap tasarlamaktaym ki, ad da Ulysszler!
James Joyce, Ulysses'i yapsal adan, Homeros'un Odysseia's zerine kurmu. Odysseia bir Akdeniz yolculuuydu. Ulys
ses de bir yolculuk. Bugn, 100. Bloomgn'ne (Bloomsday) bir
ay kala bir nerim var (Aslnda 1992'den beri bavurmadm
orun kalmad, ya! Olsun! Yaadka srecek bu dm: Ulys
ses Szl'nn doumu sanclar yznden yeterince seslendiremediim bu nerimi imdi ve burada (bilmem kanc kez)
cmle leme gene duyururum:

Saysz eski metinlerde zmirli Homeros diye anlan

byk Anadolu ozannn antsal Akdeniz-Ege yolcu
luk serveninin gncesi saylan Odysseia'nm izleini,
Ulysses'te ada (1904) Dublin'e uyarlayan, daha do
rusu kendi yaratt o yepyeni tensel-tinsel yolculukta
yapsal bir getalt olarak kullanan Joyce'un bu yap
tndaki bakahraman, Mr. Bloom'dan, Stephen'den,
Molly'den nce Dublin kentinin ta kendisidir.
Odysseia ile Ulysses nasl karde bayaptlarsa,
Homeros ile Joyce nasl karde baustalarsa, onla
rn kentleri zm ir'le Dublin de karde kentler olsun!
Budur benim nerim.
Bir de dileim var:
Joyce'un Dublin'i anlattmca, ada zm ir'i
anlatacak ksn bir yazar daha!
Benim dii-tasarm bu. yi niyetli ve bilinli yne
ticilere ulaabileceim ve onlarla birlikte, nerdiim
bu konular zerinde ilerleyebileceimiz kansn hl
tayorum.
llyada ve Odysseia destanlarn yazan byk Ana
dolu ozan Homeros, Herodotos'a gre, .O. IX. yy.'da
yaad ve yonyalyd. zmir'de doduu syleniyor*
Ancak, alt Yunan kentinin daha, onun hemerisi
olmak erefini paylamak iin ekitiklerini biliyoruz.

* 18 M ays 1996'da, Yeni A sr Yaz leri M dr Sayn N edim A tilla unlar yaz
m t:
"B u topraklardan gelm i gem i uygarlklarn otuz beine sahip km ayp,
sonuncusunu benim seyen 'resm i gr' sizin de bildiiniz gibi A nadolu Tarihi'ni 1071'de M alazgirt Sava ile balatyor. Yani ncelikle bizim H om eros'un
'hem ehrim iz' olduuna... inanm am z gerekiyor. Bir antik a yazar M elesigenes, Hom eros Sm yrnensis gibi terim ler kullanarak onun zm irli olduunu belirti
yor. Bugn utanlacak durum da olan M elez aynn etrafnda gezerek destanlar
n yazdn ileri sryor... em e'ye 45 dakika uzaklktaki Sakz (Chios) adasna
gidersenz, adann en nem li hediyelik eyalarnn sakz reeli ve H om eros bst
leri olduunu grrsnz ..."

imdi biz, bu byk Anadolu ozann kucaklaya

lm, bunu btn dnyaya duyuralm, zmir lim an
na onun heykelini dikelim, onu sahiplenme onuru
nu Yunanllara kaptrmayalm, diyoruz. Bu konunun
aratrlmas, tm ulusumuza ve dnya uluslarna
anlatlmas almalarnn balatlmas iin zmir
Bykehir Belediyesi'yle ibirlii yapmak istiyorum.
rlanda Cumhurbakan ile Dublin Belediye Ba
kan, bu dncelerimi destekleyeceklerini syledi
ler. Trk taraf omuz verirse, u anda Homeros'u ken
di hemehrileri ilan etmek iin aralarnda kavgalaan
alt Yunan kentini bertaraf edip, hak ettiimiz klt
rel prestijin keyfini kltr, sanat, turizm , yazn alanla
rnda karabiliriz.
Yani, zmir'de sra, Trke yazarlarnda top. zm ir'li Homeros, Dublin'li Joyce, ve imdi de sra bizde: zmirli birisi ka
cak, ve dktrecek. Bir kadndr, kim bilir.
Hepinize sevgiler,
Nev

12 Mays 2002'deki Sunu yazmn ksaltlm versiyonu

(02 Ocak 2006)
'
Levent, 4. Gazeteciler Sitesi
Nevzat Erkmen, M.A. & Ph.D. b.t
New York University School o f Education
Queens College English Language Institute, New York City
P.E.N. Yazarlar Dernei (The Turkish P.E.N.) yesi
International James Joyce Foundation yesi,
Department o f English, The Ohio State University

Teekkr

kitaptaki girift gndermeler rntsniin

hatasz olmas iin aylarn adayan
Lale Gnday'a
sonsuz teekkrler

ULYSSES SZL

ANABOLUM I:
TELEMAKHA
29 82.619
-

Blm 1:
Telemakhos, 31.1 1 52.847

O d y sseian m 1. Kitab, iir perisin in bir yak arsyla alr, ve Z eus'un,

O d ysseu s'u n d n m e zam an n n geldiine hk m ettii, O lym p os'tak i bir
tan rlar k uru lu n u n yksyle srer. A rd n d an , kendim izi, O d ysseu s'u n
olu Telem akhos'un, babasnn dnn dledii thaka'da bulu ru z.
G en ad am m u tsuzd ur, ih anetten ve babasnn yok lu u n d a an as Penelope'nin etrafn saran taliplerce d lan acand an korkm aktadr. A ntin oos'u n (bu ad, "zihin k art" an lam n a gelir) ve E u ry m ak h o s'u n ("c sse
li k avgac") ba ektii bu kstah ad am lar, Z eu s'u n gnderdii yoralar
alaya alarak , Telem akhos'u o rtad an k ald rm ay k urarlar; y u rd u n a d n d
n d e O d ysseu s'u da ldreceklerini syleyerek bbrlenirler.
O lym pos'tak i tan rlar k uru lu n d a, Pallas A thena'm n (sava ve bar
san atlar ile aile bilgisi ve insan n ktedanl ile sezgisini tem sil eden tan
ra), O d ysseu s'u n k oru yu cu su olduu aklanr. 1. K itapta, bu tan ra, Telem akhos'a, eski bir aile d ostu olan Taphos kral M entes klnda grnr.
K ral onu, an asn d an b am szlam as ve m em leketinin u zak kelerini
dolap b abasndan haber alm ay a alm as iin y rek len dirir. 2. K itapta,
O d ysseu s'u n yoklu u n da onun ailesini ve klelerini bu kez M entor kl
na girerek k oru yan A then a, Telem akhos'u destekler ve onun y u rt gezisi
iin gerekli gem iyi ve tayfalar b u lm asn a yard m c olur.
Joyce'un, S tuart Gilbert'e verdii em aya gre*, Z am an , 16 H aziran
1904 Perem be g n sabahn 8:00'idir. Sahne: Dublin Krfezi'nde (Dublin
* Joyce, rom an iin ik i em a h azrlam ve yorum cu ve eletirm en olan yakn dost
larn n desteiyle onlar yaym latm t. B irin ci em a Eyll 1920'de Carlo L inati'ye
gnderilm iti; kincisi, 1921 sonlarnda Valery Larbaud'a bir sre iin verilm i
ve 1920lerde Sylvia Beach tarafnd an (bir bakm a gizlice) d olatrlm t. kinci
em a ilk olarak ksm en Stu art G ilb ert'in James Joyce's Uly sses'inde (James Joyce'un
Ulysses'i; New York, 1930; yeniden gzden geirilm i basks, 1952), nihayet tam
olarak da H.K. C roessm an n tarafnd an, daha sonra da ikin ci kez M arvin M aalaner (Carbondale, 111., 1959) tarafnd an yaym a hazrlanarak James Joyce Miscellanyd e y aym lanm tr. Bu cilttek i blm lerin bana konulan notlarda bu ik in ci
em ann zeti verilir ve gerekli noktalarda L inati em asndan fark lar belirtilir.
Linati em asnn tam m etni iin, R ichard E llm ann'm Uh/sses on the Lif fey' in e ba
k n z (New York, 1972), s. "186 vd.

Bay), Dublin'in m erkezinden yedi mil u zak ta gneydouda Sandyeove'daki

M artello adl bir kuledir. O rgan: Yok; Sanat: Teoloji; Renkler: Beyaz, altn sa
rs; Simge: Kalt; Teknik: Anlat (gen). G nderm eler: Telemakhos, H am let-Stephen; A ntinoos (dolaysyla, H am let'in am cas Claudius) M ulligan;
M entor st kadn.
Joyce'un C arlo Linati'ye verdii bir baka, hem de olduka farkl em a
da, sim ge olarak un lar sralar: H am let, rlanda ve Stephen; K iiler bal
altnda da (G nderm eleri belirtm eksizin) ekler; M entor, Pallas' (Athena),
Telem akhos'un anasnn taliplerini ve Penelope'yi (iir perisi) simgeler.
I. A nab l m n ilk harfi, S, Stephen D ed alus'un inisiyalidir; II. A n a
b lm n ilk harfi ise M olly Bloom 'un ilk harfi M 'dir; III. A nab l m n ilk
h arfi P'ye gelince, o da Poldy'nin (Leopold Bloom ) inisiyalidir. an ab
lm n her birindeki ilk harfler, bu anablm lerdeki balca k ah ram an lar
an trr I. A nab l m d e kendisiyle dolu Stephen'i; II. A nablm de, akl
n M olly'ye tak m olan Bloom 'u; III. A nab l m d e ise zihinleri Bloom 'la
m egu l d u ru m d ak i Stephen ve M olly'yi.
S, M, ve P, tasnm terim inin a l la g e lm i im leridir: S, "subjec t"
(zne); M, "m id d le" (orta); P, "p red icate" (yklem). H er ne k ad ar bu te
rim b t n tasm lard a ayn srada yer alm azlarsa da, ortaa eitbilim inde
S-M -P dizisine, d n cenin bilisel sras diye baklr ve bu nedenle terim
ler nce bu srayla retilir. O rtaa eitbilim i, tasm n nerm esi iin de
bir ilk sra kabul etm itir: n erm e 1, M ve P terim lerin i birletirir; nerm e
2, S ve M terim lerin i birletirir; n erm e 3 de (karm sonucu), S ve P te
rim lerin i birletirir. S ile P, beklenen k arm son ucun u n znesi ve y k le
m id ir am a nerm elerin kendilerinin znesi ve y k lem i olm alar gerek
m ez. M, orta terim , k arm sonucu b iim lendiinde o rtad an kalkm olur.
U lysses'in orijinal basksnda, 17. Blm n son un d a irice bir siyah benek
y a da nokta vard. Bir benek ya da nokta, Laticesi "k an tlan acak olan ey"
an lam n a gelen Q .E .D.'nin (quod erat dem onstran dum ) allagelm i imidir.
Tasm n an alogu (benzeri; yan i, O dysseia'ya genel benzerlii) m an tk sal ve
an latm sal bir yapy an trr; yle ki okur, ro m an d ak i k ah ram an larn te
m el olarak farknda olm adk lar eyleri k avrayabilm ektedir.

31.2 - USTURA - Mezbahacmn simgesi, rahip bir kasap oluyor.

31.2 - TAS - Katolik kilise ayiniyle alay edilirken, bir sonraki
sahnede ("merdiven ba", mihrap merdivenlerine dnr
ken), tas da, ayinde kullanlan kadehe dnecektir. Aai
Rabbani ayininde kadehteki arap, Isa'nn kanna dnr.
31.3 - SARI - 16 Haziran, Fransa'nn gneyinde ok saylan pek
tannmam bir aziz olan St. John Francis Regis'in (15971640) yortusudur. Bir gnah karcsnn yortusu olduun
dan, Komnyon (Aai Rabbani) ayinlerindeki giysilerin de
beyaz ya da istenirse sar olmas uygun dmektedir. Ne
var ki bu ayinlerde kullanlan giysiler sar dokumalardan
deil, tmyle ya da ksmen altn telciklerden dokunmu
kumalardan yaplr. Katolik kilise ayini balamnda, sar
renk eitli olumsuz anlam lar tar: "Kim i zaman sar, ce
hennem ateini, yozlamay, kskanl, ihaneti ve yalanc
l anlatmak amacyla kullanlr. Bu nedenle, hain Yahuda
ou zaman soluk sar bir giysi iinde resmedilmitir. Or
taada, mezhep sapknlarnn sar renkli giysiler giyme
leri zorunluydu." (George'Ferguson, Signs and Symbols in
Christian Art Hristiyan Sanatnda mler ve Simgeler [New
York, 1954]; Joan Glasser Keenan'm anlats).
31.3 - KUAI BALANMAMI - Bir rahip Komnyon ayinindeyken beyaz uzun keten giysisi, ular pskll dar bir ku
akla balanr. "Kua balanmam", denilerek, rahiplere
zg sililik yem ininin bozulduu antrlmaktadr.
31.6 - INTROIBO AD ALTARE DEI - Katolik Ayini'nin balan
gc: "Tanr'mn m ihrabna gideceim." Buna Mezmurlar

43:4'te de rastlanr. Bu sayfada Mulligan Katolik Ayini'ni e

itli biimlerde taklit eder. Kr.: 642.5107n.
31.9 - KINCH - Kinchin ya da ocuk szcnden (William York
Tyndall, A Reader's Guide to James Joyce [New York, 1959], s.
130).
31.9 - IKSANA, KINCH, GEL YAHU, KANSIZ DZENBAZ Edmund Epstein bunun, Frer Laurence'in Romeo and Juliette
(III, iii, ) Romeo'ya syledii szlerden kaynaklandn d
nmektedir: "Romeo, come forth, come forth, thou fearful
m an" (JJR , I, 43).
31.9 - DZENBAZ - zgn metinde Jesuit (Cizvit). Roma Kato
lik kilisesinde dinsel bir snf olan sa Cemiyeti yeleri an
lam na gelen Cizvitler, uzlama bilmez entelektel bkl
mezlikleriyle bilinirler. Bu szck, "dzenbaz", "entrikac"
anlam larnda da kullanlmaktadr.
31.10 - ATI PLATFORMU - Kulenin dz atsnn ortasnda, bir
zam anlar dner bir topun yerletirildii dairesel bir yk
selti.
31.22-3 - TE BUDUR, EY AZZ DOSTUM ... RUHUYLA, KA
NIYLA, YARASIYLA - Mulligan'm szleri, Maynooth Catechism'in (Maynooth Din Kitab) 26. dersi "Kutsal Komn
yon zerine"nin genel bir glnlemesi ve zellikle o der
sin ilk sorusu, "Kutsal Komnyon nedir?" ile ilgili gibidir,
ki yant, "Kutsal Komnyon Hazreti sa'nn bedeniyle ka
nnn, ruhuyla Tanrsallnn, ekmek ve arap grnm
altnda kutsanmasdr." Kitabn bu biimi 1882 tarihlidir,
ve Joyce'un yaam boyunca kullanmda kalmtr. Farmer
ve Henley'in Slang and Its Analogues (Argo ve rneksemeleri), "blood-an'-ouns"u ("kan ve yara" iermekte ve onu "eski
ve kfrl bir yemin biim i olan 'Tanr'nn kan ve yara
lar!' sznn bir ksaltmas olarak aklamaktadr. Kr.:
701.1913n'deki kullanm.
31.24 - AKYUVARLARLA BAIMIZ DERTTE - Mulligan, bilim
sellii alaya alarak, Katolik kilise ayininde arabn sa'nn
kanma dnmesi srecini talyor.

31.29 - CHRYSOSTOMOS - Chrysostomos, "altn azl", hatipler

iin yaygn olarak kullanlan bir sfat.
31.29 - K KESKN DDK SES - Katolik kilise ayininde ek
mek kutsanrken grevli ngran alarak ekmekle ara
bn sa'nn et ve kanna dntn duyurur.
32.36 - BR PSKOPOSU, ORTAADAK BR SANAT HAMS
N - Betimlenen surat, spanyol-talyan asll papa VI. Alexander'i (Roderigo Lanzol Borgia) antrmaktadr. Kendisi
Rnesans papalarnn en dzenbazlarndan biri, bir sanat
hamisi ve Cesare ile Louis Borgia'nn da babasyd. Joyce,
imdi Cornell'de sakl Alphabetical Notebook'unda (Abecesel
Not Defteri) "Ablak tral yz, sarkk deirmi gerdan bir
piskoposu, ortaadaki bir sanat ham isini andryordu," di
ye yazar.
32.38 - SENN U SAMA ADIN - Stephen: 1. yzylda yaa
m, Yunanca eitim grm bir Yahudi olan ilk H ristiyan
ehidi St. Stephen Proto-m artyr'e (Aziz Stephen Ba-ehit)
izafeten. Pavlus'un din deitirm esinden nce H ristiyan
ln en nem li kiisiydi. Dedalus: Daidalos, Yunancada,
"kurnaz dzenbaz" anlam na gelir; Yunan m itolojisin
deyse, Daidalos, m ucit-heykeltra-m im ar kavram nn kiiletirilm i ana rneidir. Yeeni Talos'u, testereyi icat et
tii iin, kskanarak ldrdkten sonra Atina'dan srlen
Daidalos, boalara tapnlan Girit'e gitti ve Kral M inos'un
sarayna girdi. Orada Kralie Pasiphae'nin yartanrsal bir
boayla birlem e tutkusunu gerekletirebilm esi am acy
la, kralienin, iine girebilecei tahtadan bir inekle, kra
lienin boayla birletikten sonra dourduu yar-boayar-insan M inotauros'un barnd bir labirent yapm.
Daidalos'un, kralienin pezevenklii roln stlendiini
renince fkelenen Minos, onu olu karos'la birlikte
labirentin iine hapseder. Daidalos da, balm um u ve te
leklerden meydana getirdii kanatlarla uarak kam ala
rn salar. karos, um a heyecanyla gnee fazlaca yak
latndan, kanatlar erir, denize der. Daidalos Sicil
ya'ya kaar, orada verim li bir yaam srer. Stephen, baba

D aidalos'un (Odysseus) olu karos'tur (Telemakhos)

tpk Stephen'in bu gn boyunca oul H am let'i oynad
gibi.
32.46 - MALACHI - (Malaki) branice: "benim habercim." Malachi, Eski Ahit'in son kitabnda, Tanr'mn o byk ve kor
kun gn gelmezden nce Ilyas peygamberin ikinci kez
geleceini haber veren peygamberdir (~ I.O. 460). Bu ad, ay
rca, rlanda'nn onuncu yzyl sonlarndaki ulu kral Malachy the Great'i (Byk Malachy), ve peygamberlik kerte
sinde olduu ileri srlen M andal bir piskopos ve reform
cu olan Aziz Malachy'yi (~ 1094 1148) de anmsatr.
32.63 - KARA PANTER - Panter, eskiden beri sa'y simgelemek
te kullanlagelmitir.
33.83 - SMKYEL - W. Y. Tyndall, bunun, Rimbaud'nun
"morves d'azur"undan gelmi olabileceini syler. (RG,
s.139). Bu sz, Rimbaud'nun "La Bateau Ivre" (Sarho Gemi)
iirinde (1.76) geer.
33.87-8 - ALGY'NN DED GB DEL M TIPKI: ENGN,
GZEL BR ANNE - Algy, Algernon Charles Swinburne'dr (1837-1909). "The Triumph of Time"da (Zamann
Zaferi; 1866), 257.-8. dizeler yledir: "Engin gzel anneye
dneceim / nsanlar seven anne denize." 1904'te Yeats,
Swinburne iin, "Kedilerin Kral", "geen yzyl avant-gardemm grkemli yal adam," demitir.
33.88 - EPI OINOPA PONTON - Homeros Yunancas: "arapkaras bir denizde."
33.90 - THALATTA! THALATTA - Attika Yunancas: "Deniz!
D eniz!" Xenophon'un Anabasis'inde On Binler'in denizi grnceki lklardr bu.
33.95 - KUDRETL ANAMIZ BZM - rlandal air-Teosof-iktisat George W illiam Russel'in (takma ad AE; 1867-1935)
ska syledii bir sz. Religion and Love (Din ve Ak) adl
denemesinde, Kudretli Anamz', "doann tinsel yan" ola
rak gzel bir ekilde betimler.

33.96 - GR ARAYAN GZLERN - "Gri gzl Tanra", Homeros'un, Athena'y betim ledii ve ilk kez Odyssseia'da geen
bir sfattr.
33.102-3 - BEN DE HPERBORELYM SENN KADAR - Yunan
sylencesinde Hiperboreliler gne lkesinde ve kuzey
rzgrnn epey tesinde yaadklarna inanlan bir halk
t. Bu balamda, daha nemlisi, N ietzsche'nin bu szc
Deccal'in birinci blmnde, "kalabalklarn zerindekileri" belirtm ek amacyla kullanm olmasdr.
34.135 - GRYSE, GYEMEM - Stephen'in davran, Hamlet'in,
saraydakiler artk yas tutmaya son verdikleri halde, siyah
giyimde ve babasnn yasn tutmay srdrmede srarn
anmsatyor.
34.143 - THE SHIP'TE - The Ship, Dublin'in kuzeydou eyre
inde, Liffey'e pek uzak olmayan, 5 Abbey Street Lower'de
bir otel ve meyhane.
34.144 - G. D. F. - Genel delilik felci'nin ksaltmas. ngilizcesi: g.
p. i. (general paresis o f tle insane). Tpta merkezi sinir sistemi
frengisine verilen kibarca ad. Byk Britanya ve rlanda'da
ki tp rencileri argosunda, eksantrik, garip anlam larna
gelir.
35.153-4 - O DA, BAKALARI DA BYLE GRYOR BEN Robert Burns'n, "To a Louse" (Bir Bite) iirine gnderme.
Bkz.: 206.793n.
35.158-9 - URSULA - Sylengesel meslek yaamnda evlilie
duyduu nefreti ileyen erken Hristiyan azizelerinden biri.
On bir bin bakireyle btn Avrupa'y gezerek bekreti sa
vunmutur. Yandalaryla birlikte, Kln'de ehit edilmitir.
ahadetinin tarihi resmen .S. 237'dir; kim i kaynaklara gre
de 238 ya da 451'dir.
35.161 - AYNADAK YZN TANIYAMAYAN CALBAN'IN FKES - Dorian Grayin (1891) giriinde Oscar
Wilde (1854-1900), "On dokuzuncu yzyln Realizm'e kar
tiksintisi, aynadaki yzn gren Caliban'm fkesidir /

On dokuzuncu yzyln Romantizm'e kar tiksintisi, ayna

daki yzn tanyamayan Caliban'm fkesidir," der. Wilde,
Caliban', Shakespeare'n The ''empest'mm (Frtna) bu kt
yaradll canavarn, on dokuzuncu yzyln zevksizlik
zihniyetinin simgesi olarak kullanr.
35.164-5 - SMGES BU. BR HZMET KADININ ATLAK AY
NASI - Oscar Wilde'm diyalou (deneme) The Decay o f Lying
'den (1889) amlama: "CYRIL: Sanata bir ayna nazaryla ba
klmasna kar km an pekl anlayabiliyorum. Bunun bir
dhiyi atlak bir ayna durumuna dreceini sanyorsun.
Ama Yaamn Sanata ykndn, Yaamn aslnda ayna
ve Sanatn da gereklik olduunu sylerken ciddi deilsin
kukusuz? VIVIAN: Elbet ciddiyim."
35.178-9 - HELENZE EDERDK - Helenize etmek (to Hellenise)
fiili ilk kez Matthew Arnold (1882-88) tarafndan, Bat kl
trnn iki baat etkisini ayrt edebilme amacyla kullanl
mtr. To Hebraise = braniletirm ek (ki bununla aa vu
rulan inaksal bir gerekliin "alk ve dzencesi" nda
hareket etmeyi kastetmektedir) ve to Hellenise (ki "yansz"
ve "esnek" bir hm anizm in nda demektir) Arnold'un
Culture and A narchy'sindek (1869), zellikle "branilik ve
H elenizm" adl 4. blmndeki, iki temel kavram olutu
rur. Arnold, ngilizlerin ar braniletiklerini ve "tam yet
kinlem ek" isteniyorsa, Helenize olmak gerektiini ileri
srmtr.
35.180 - CRANLY'NN KOLU - Cranly, A Portrait o f the Artist
as a Young Man'in (Sanatnn Gen bir Adam Olarak Portre
si) 5. blmnde Stephen'in bir arkada olarak sahneye
kar. Cranly ve Stephen birbirlerinden ayrdrlar; bu nedenle
Stephen imdiki durumda Mulligan'la, eskiden Cranly'le
olduu gibi, kol koladr.
35.188 - SOLUKBENZLLER - ngilizlere rlanda argosunda
verilen ad; Kuzey Amerika Kzlderililerinin beyaz ngi
liz igalcilerine takt addan en azndan James Fenimore Cooper'in (1789-1851) rom anlarna gre. Mulligan ile

Stephen'in anm sadklar olay rlanda'da deil, ngiltere'de

gemitir. Yer, M ulligan'm gerek yaam daki karl olan
Oliver St. John Gogarty'nin 1904' te (Dublin'de Trinity College'deki renim ine ara vererek) bir smestr rencilik yap
t Worcester College'dir.
35.189-90 - AUBREY, HABER ONA USULCA VERESN - Char
les K. Harris'in (1897) Break the News to M other (Haberi An
neme Usulca Veresin) adl popler Am erikan arksna an
trma. ark, "gen yata yaam n yitiren" bir oulun sava
alannda ln anlatr. Aubrey ise, efemine bir addr, ve
ekseriya, burada sergilenen kmsemeyi ifade etmek am a
cyla kullanlr.
36.196 - MATTHEW ARNOLD'UN - Arnold'un lm ll, ar
ball, zevki ve adalarnn edebiyatta "etik esi" de
dikleri eyi vurgulamas, yzyln bandaki estetikilerce, terim lerinin birou Arnold'dan kaynaklanm ve Ar
nold'un etkisi (akademik adan) ngiliz eletirisinde hl
son kerte nemli bir konumdayken, zevksizlik olarak nite
lenmitir.
36.199 - KENDMZE - To ourselves: rlanda dilinde, Sinn Fein ("We
ourselves" [Biz kendimiz]). nce, rlanda dili ve kltrnn
canlandrlmas amacyla 1890larda kurulan Mandal vatan
sever gruplarnn parolasyd. Bu sz sonralar 1905 ve/ya da
1906'da Arthur Griffith (1872-1922) tarafndan ulusal bam
szlk siyasi hareketinin ad olarak benimsenmiti.
36.199 - NEO-PAGANZM - New paganism (Yeni paganizm),
1890larn avant-garde "gen kua" ile zdeletirilmi bir
slogandr.
36.199 - OMPHALOS - Yunanca: "gbek." Odysseia'da Homeros'un, Kalypso'nun adas Ogygia (efsanelik ada) iin bir
nitelemesi. Odysseus, destannn balangcnda, "denizin
gbei" denilen bu adada durmak zorunda kalr. Delphi'deki kehanet yeri de bir omphalos (yeryznn gbei) ve es
ki Yunanistan'n kehanet merkeziydi. Kim i on dokuzuncu
yzyl sonu teosoflar, "insann astral (yldzsal) ruhu"nun

yeri, zbilinliliin merkezi ve iirle kehanetin kayna ola

rak Omphalos zerinde eitli daln altrm alar yapm
lardr.
36.215-6 - SADECE FKRLER, DUYGULAR HATIRLADIKLA
RIM - Her ne kadar Locke, Mulligan'm duyumlar hatrlad
n sylemesine kar kar idiyse de (zira, dorusunu sy
lemek gerekirse, yalnzca dnceler bellein nesneleridir),
bu akas Locke'un retisine bir antrmadr. Locke'nin
felsefesinde, duyumlar ve dnceler arasndaki iliki ko
nusunda, An Essay Concerning Human Understanding'in (n
san Anlayna likin Bir Deneme) IV. Kitap, xi. blmne
bkz. Bu antrma, Mulligan' Locke felsefesinin duyum-veri grgclne balyor. Daha sonra Ulysses'te, Stephen'i,
Locke ve Hume'a kar kan idealist Bishop Berkeley'e ba
layan ok sayda antrma yer alr.
37.235 - SIR PETER TEAZLE - Sir Peter Teasle ve Lady Teaz
le, Dublinli Richard Brinsley Sheridan'm School for Scandal
(Skandal Okulu) oyunundaki (1777) karakterlerdir.
37.259 - LOYOLA - St. Ignatius of Loyola (Loyolali Aziz Ignati
us [1491-1556]) Society of Jesus (sa Cemiyeti'ni [Cizvitler])
kurmutur.
37.263 - BIRAK SURAT ASMAYI - S. Gilbert bu szn, Odyssseia'run I. Kitabnda Telemakhos'un surat asmasn anmsatt
n ileri srer. Telemakhos, Tanra Athena'nm Mentes kl
na girip onu yreklendirmesine dek, babasnn yokluu,
anasna talip olanlarn tedirgin edici davranlar ve m allar
nn gaspedilmesi yznden kara kara dnmektedir.
37.266-9 - NE DERT OLMASIN... SRMEKTE DOLUDZGN
- Yeats'in, ilk kez The Countess Cathleen (Kontes Cathleen)
adl oyununda yer alan "W ho Goes with Fergus?" (Fergus'la Giden Kim?) iirinden alnt. Ellmann, Joyce'un 8 Ma
ys 1899'da bu oyunun galasna gittiini ve Florence Farr'm
syledii "W ho Goes with Fergus?" arksnn szlerinden
etkilendiini, iirdeki hummal tedirginlikle kaytsz sr
gn vaadinin Joyce'un kendi zihninde yer ettiini ve ok

gemeden bu iiri besteleyerek onu dnyadaki en iyi ark

szleri diye vdn syler (//, s. 69). Stephen'in "orm an
larn glgesi" (37.271) dncesi, iirdeki "aaln glgeleri"nden -b u dize Ulysses'te alntlanm am olmasna kar
n - esinlenmitir.
38.278-9 - BR ACI SULAR ANAIYDI - Saylar 5:11-31, "ks
kanln ilesi"ni, kantlanmam bir zinadan kukulanlan
bir kadnn ilesini anlatr. Rahip, kadna "ac suyu" sunar
ve, "ayet suluysan bu lanetli su senin barsaklarna insin,
karnn iirsin ve kalalarn rtsn," diye beddua eder.
Kadn susuz ise, beddua etkisiz kalacaktr.
38.288-9 - M TH T RKO'N U N PANTOMMNDE - Noel
pantom im i Turko the Terrible (M thi Trko), Dublin'deki
Gaietv Theatre'da sahnelenen nl Gaiety pantom im leri
nin ilkiydi. A ralk 1873'te gsterim yaplm t; szler, ir
landall editr-yazar Edwin H am ilton'undu (1849-1919). The
Irish Playgoer (rlanda Tiyatro M erakls) 1890 Noel say
sndan balayarak Dublin pantom im leri zerinde bir dizi
m akale yaym lad. Noel saysnda,"1873 Noel'inde Gaiety
Theatre'da ilk pantom im denenm i ve bunun iin nl
'M thi Trko' ki Dublin'de hi rabet grm em iti se
ilm iti. King Turko'nun tahtnda, 'Benim , grnm ezliin
/ Tadn karan / O civan,' diye dnd, sihirli gln
ona sunaca zevklerin beklentisinde syledii ve tm ki
taptaki en baarl olan da dahil arklarn szleri Mr. Ed
win Ham ilton tarafndan yazlm t. Oyuna adn veren
rol, o sralar anca Mr. E.W.Royce gibi cokulu biri oynaya
bilird i" (1, sav 7 [Noel 1899], 19). Dublin pantom im lerinin
ou daha nceki pantom im lerin yerelletirilm i yeniden
yazm lardr. yle sanyorum ki, bu yapt W illiam Brough'un, Allardyce Nicoll'un History o f English Drnma'snda (ngilizce Tiyatro O yunlar Tarihi [Cambridge, 1959],
V, 280) yer alan ve ilk olarak 26 A ralk 1868'de Holborn'da
uyarlanan "Turko the Terrible; or, The Fairy R oses, (Mthi
Trko; ya da Sihirli Gller) adl bir "fantezi"sinin zerine
kurulm utur. R. M. Adams'a gre, Joyce burada Mthi

Trko deil, 26 A ralk 1892'de balayan ve Dublin baa

rsndan dolay Royce'un M thi Trko rolnn de ek
lendii Sindbad the Sailor (D enizci Sindbad) oyununu kas
tetm ektedir. (Surface and Symbol: The Consistency o f James
Joyce's Ulysses [Yzey ve Simge: James Joyce'un Ulysses'inin
Tutarh], s. 76 vd.). A dam s'n sav, bu pantom im in Aralk
1892-Ocak 1893 tarih li D ublin gazetelerindeki eletirileri
nin daktilo edilm i kopyalarnn Buffalo Joyce koleksiyo
nunda (Spielberg katalou, IX. A. 4) m evcudiyetiyle des
teklenm i olabilir.
38.289 - EMEKTAR ROYCE'U DNLEM - Edward W illiam
Royce (1841-?), N ellie Farren, Edward Terry ve Kate Vaug
han ile birlikte Londra'daki Gaiety Theatre'm en nl top
luluklarndan birisinin yesiydi. W. MacQueen-Pope, Ga
iety: Theatre o f Enchantment (Gaiety: Sihirli Tiyatro [Londra,
1949?]) kitabnn "The Great Q uartet" (Byk Drtl) bl
mnde onlardan sz eder. Bir nceki maddeye bkz.
38.296 - EVRENN BELLENDEK - Stuart Gilbert (James Joy
ce's Ulysses [James Joyce'un Ulysses' i], s. 189), A. P. Sinnett'in
The Growth o f the Soul'undan (Ruhun Bym esi [1896]), bu
ibareyi ezoterik bir terim olarak kullanan bir paray aln
tlar.
38.301 - BTLER - Dublin'in fakir kesiminde, salk nlem le
rinin yokluu, beden ve giysi tem izliine yeterli zen gs
terilm em esi yznden bitlilik uzun sreler boyunca ok
yaygnd.
39.312-3 - LILIATA RUTILANTIUM TE ... VIRGINUM CHO
RUS EXCIPIAT - Latince: "G nah karan papazlarn, l
l nilferler gibi parldayan kalabal etrafn sarsn.
Bakirelerin anl korosu seni karlasn." Layman's M is
sal (Herkes in Katolik Dua Kitab [Baltimore, Md., 1962])
bunu lmekte Olanlar in Dualar'n bir blm olarak
alntlar ve srdrr: "Bir rahibin yokluunda, len kiiyi
Tanr'ya em anet ederken, bu dualar kadn ya da erkek so
rum lu bir kim sece okunabilir.

39.315 - BU HAYAT BENM - O dysseia'nn 1. Kitabnda, Athena, Telemakhos'u daha bir erkek gibi davranm as iin
yreklendirdikten sonra, byk salonda Penelope, ozann,
kahram anlarn Troya'dan dnlerine ilikin daha az ackl
arklar sylemesini istemek amacyla araya girer. Telemakhos da, hafif bir sitemle, kendisinin ailenin reisi olduunu
ileri srerek, Penelope'a kendi odasna ekilmesini nerir.
Hamlet'te, H am let'in annesi ona babasnn lm iin yas
tutmaya son vermesini syler: "Gzlerin Danimarka'ya (ya
ni, amcas-vey babas Claudius'a) bir dost diye baksn" (I,
ii, 69). Hamlet, annesinin bu szlerine ierler ve kar koyar.
Perde I, sahne V'te, Hayalet grnr ve prense, tamamyla
farkl bir davran biim i sergilemesini syler.
39.339-44 - OH, OK NEELENCEZ / ... TA GYME GNN
DE - 1902'de VII. Edward'm ta giyme gnnn beklendii
aylar boyunca yaygnca sylenen bir ngiliz sokak ark
snn eitli biimlerinden biri. Coronation Day (Ta Giyme
Gn), demeler crownlar, yani be-ilinlik paralar halinde
yapldndan tr, argoda maa gn anlam na da gel
mekteydi.
39.350 - CLONGOVVES'DA - Erkek ocuklar iin bir Cizvit oku
lu olan Clongowes Wood College, rlanda'nn en gzde Ka
tolik okulu diye bilinir Portrait'in 1. blmnde Stephen
Clongowes'da rencidir.
39.352 - HZMETNN BENDES - Bu, Nuh peygamberin, a
rap ierek szdktan sonra ayldnda, ikinci olu Ham'n
soyuna lanetini antrr, i fam, onu plak durumda ve sar
hoken gren tek oludur; ve Nuh uyandnda. "Ham'n
soyuna lanet olsun; kendi kardelerine bir hizm etinin ben
desi olsun," demitir. (Tekvin 9:25).
40.375 - ERYORUM, DED, M UM UN DED GB NE ZA
MAN K - Aka, alevi yandka eriyen mum gibi; kadn
mastrbasyonuna ilikin ak sak bir fkraya giri szleri.
40.393 - IN NOMINE PATRIS ET FILII ET SPIRITUS SANCTI Latince: "Peder adna ve Oul adna ve Ruhlkuds adna."

Katolik dualarnda ve ayinlerde ska kullanlan bir kutsa

ma ve Tanr'ya adama sz.
41.399 - YALI GROGAN ANANIN - Ola ki Ned Grogan adl
anonim bir rlanda arksndaki bir karakter.
41.409-10 - DUNDRUM YERLLERNE ... ON SAYFALIK BR NOT
- Bunun, o sralarda erken rlanda folklorunu inceleyen, ak
layan ve amlayan eski kltr merakllarnn almalarna
genel bir antrma olduu sylenebilir. rlanda'da Dundrum
adl birka yerleim merkezi varsa da, Mulligan gerekten on
larn biriyle ilgili bulgular antryor deildir. Ola ki o bunu,
Dun Emer gazetesinin Dublin kontluundaki Dundrum'da
yer almas nedeniyle antrmtr. Balktanrlar, Formorianlar tarihncesi rlanda'nn sylencesel halklarndan biri
olan ask suratl dev deniz insanlarn antryor.
41.410-1 - BYK FIRTINA YILINDA KADER TANRIALA
RINCA BASILMITIR - Byk frtna yl: M andallar olay
lar 1839'dan nce ve sonra diye tarihlendirm e alksmdadrlar; 1839'da inanlm az bir Ocak frtnas tm rlanda'da
yzlerce evin yklm asna yol amt. Weird sisters (kader
tanralar: zgn metindeki veird sisters (tekinsiz kz kar
deler), Shakespeare'm Macbeth' inde cadlarn kendilerine
verdii addr; Redhouse English-Turkish Szliiii bunu "kader
tanralar" olarak verir.
41.415 - MABINOGION'DA - Galce: "gen ozanlara ynergeler."
Lady Charlotte Guest'in 1838'de yaymlad, kim ileri er
ken Kelt geleneinden kaynaklanan, kim ileri de ge ortaa
Fransz Arthurcu romanslarndan oluan kark bir Galce
dzyaz daarc.
41.415 - UPANADLARDA - Hinte: Vedalarn, dnya ve insan
zerinde teolojik ve felsefi kurgular ileyen kitaplar bu
rada Yeats'm, AE'nin (George W illiam Russel) ve br rlanda
entelektellerinin Teosofik yaklamlaryla ilgilendiriliyor.
41.428-30 - SOKAK KIZI MARY ANN / HER EYE OMUZ SL
KEN. / AMA, KLOTUNU EKERKEN - Anonim, ak

sak bir Mandaca arknn biraz daha temizce ve nispeten

yeni bir yorumu.
42.441-2 - GULFE KOLEKSYONCUSUNU - Yal st kadn,
"kr Tanr'ya," deyince, Mulligan, burada bu szyle
Tanr'mn btn erkek ocuklarn snnet edilmesine ilikin
buyruunu (Tekvin 17:10-14) antrr. Cornell koleksiyonun
da Gogarty'nin Joyce'a bir mektubunda, "snnet derileri biriktiricisi Yehova" yazldr.
42.448-9 - HABERC - St kadn, Odysseia'mn 1. ve 2. Kitapla
rndaki Mentes-Mentor (Pallas Athena'mn girdii klklar)
rolnde belirir.
42.453 - NEKLERN PE - rlanda'nn geleneksel sfatlarn
dan biri, silk o f the kine (ineklerin ipei, yani ineklerin en g
zeli rlanda).
42.453 - ZAVALLI YALI KADIN - rlandaca balad The Shan
Van Vocht, zavall yal kadn demektir (ki sylenceye gre
herkese "zavall yal kadn" olarak grnr, ancak gerek
vatanseverlere, Yeats'm Cathleen Ni Houlihan oyununun son
satrlarnda syledii gibi, bir "gen kz" gibi grnr).
42.454 - GEZGNC BR KOCAKARI - Bir tanrann, yeryzn
de yryerek dolaan bir yal kadn olarak ele alnmasna
mitoloji ve folklorda yaygnca rastlanr. Ancak, bir nceki
maddenin (42.453n) nda, Stephen ola ki zellikle Ye
ats'm Cathleen Ni Houlihan'm dnmektedir.
42.472-4 - TANRI'NIN SURETNDE DEL ... KADINLIININ
GNAHKR KARNI - Kadnlara, ocuk dourduktan
sonra (Levililer 12:2, 5) ve ayba srasnda (15:19-28) "k ir
lenmi, gnahkr" gzyle baklrd. Kadn, erkein etin
den yaplmt ("Tanr, erkekten ald kaburga kemiinden
kadn yaratt" [Tekvin 2:22] ve eytan tarafndan ylan k
lna sokulmu olan "iblisin (eytann) kurban" olmutu
(Tekvin 3). Roma Katoliklerinde, lmek zere olan kim senin
bedenine kutsal ya srme ayininde, bir kadnn "karnna
(bel altna)" ya srlmez.

43.483 - BATILI - rlanda'nn, rlanda dilinin o sralar gnlk

yaam da kyller arasnda (ki 1900'de kim ileri hl monoglot [tek dilli] idiler) hl kullanlm akta olduu batdaki
uzak blgeleri Gaeltacht'tan.
43.498-9 - YED SABAH YARIM AR LTRE K PENDEN YE
D KERE K - J. M itchell M orse, bunun biraz, G oethe'nin
Fausf'undaki (Kitap I) Cad'm n M utfa'ndan bir paraya
borlu olduunu syler (]JQ, III, 163). Cad, Faust ile Mephistopheles'e retm ektedir: "unu bilm elisiniz! / Birden
on eder, / Ve iki eder, Hatta eder, / O zam an zengin
olursun sen. / A tlarsn drd! / Beten, altdan, / Cadnn
num aralar, / Yedi ve sekiz eder, / H em encik biter; / D o
kuz ise birdir, / On ise hi, / te size cadca bir kere bir!"
(11, 2540-52, George M adison Priest'in ngilizceye eviri
sinden). M orse'un belirttii gibi, M ephistopheles, Cad'm n
sam alarn, H ristiyan l Birlii'ndeki " ve Bir, ve
Bir ve "yle karlatrr, bylece sz konusu antrm a
nn bu blme uygunluunu pekitirm i olur.
43.511-2 - TATLIM, BENDEN STEM E BR EY DAHA. / ...
VERDM SANA - Bunlar, Sw inburne'n Songs Before Sunrise'ndaki (Gndoumu ncesi arklar) ksa iiri The
Oblation'm (Sungu) giri dizeleridir. Bu iirin nc ve
drdnc dizeleri s. 44.519-20'dedir. Bu iir, ngiliz air ve
bestecisi Theophile M arzials (1850-1920) tarafndan bestelenmitir.
44.524-5 - RLANDA BU GNDE HERKESN GREVN FA
ETM ESN BEKLYOR - Lord Nelson'un, 21 Ekim 1805'te,
Trafalgar'da, donanm asna verdii nl mesajn bir yan
slamas. N elson'un bu sznn eitli biim leri vardr.
Robert Southey (Life o f Nelson [Nelson'un Hayat], blm
9), "ngiltere herkesin grevini ifa etm esini bekliyor," bii
m ini verir. Ola ki bu sz, Arnold ve Braham'm, The Death
o f Nelson (Nelson'un lm) arksnn bir antrm asdr;
zira M ulligan'm syledii biim , ngiltere yerine rlanda
denilm esi dnda, bu arkdakinin tpksdr.

44.534 - TM RLANDA GOLFSTRM 'LE YIKAN IR - A sln

da rlanda, G olfstrim 'le deil, Newfoundland aklarnda
Golfstrim'in, iinde dald Kuzey Atlantik Aknts ile
"ykanr."
44.541 - VCDAN AZABI - Orta ngilizce: "vicdan azab." Ayenbite o f Invyt (1340), Orta a'da sradan insanlara erdemler
ve gnahlarla onlarn arasndaki aama srasn anmsatan
bir elkitabdr. Bu elkitab Orta ngilizceye (Kent lehesi), Ra
hip Lorens'in Franszca metni Somme des Vices et Vertus'den
(Gnahlar ve Erdemler [1279]) Northgateli Dan M ichel tara
fndan evrilmitir.
44.541 - GENE DE BR LEKE KALM I - M acbeth' ten (V, i, 35):
Lady M acbeth uykusunda yrr, sanrlanr ve katledilm i
kral D uncan'm kann ellerinden silm ek iin didinirken.
45.575 - MULLIGAN'IN GYSLER IKARILM ITIR - Bu sz,
Stations o f the Cross'un (Ha Duraklan) n drt durandan
onuncusunu (sa'nn giysileri karlmtr) antrr. Bu du
rak Kitab Mukaddes'te de (Matta 27:28 ve Yuhanna 19:23-24)
yer alr. Eski Ahit'te (Tevrat) bu sz, Harun'un lmnden
hemen nce de kullanlr: "Ve Musa Harun'un giysilerini
kartt" (Saylar 20:28).
45.582 - YANIK KAHVERENG ELDVENLERLE YEL POTN
- Bu tr kiiye zel giysiler, on dokuzuncu yzyl sonlar
nn k ve estetizm ini artrmaktayd.
45.583-4 - BEN KENDMLE M ELMEKTEYM? PEKL,
ELRSEM ELEYM -,W alt VVhitman'n (1819-92) Song
o f M y self inden (Kendimin arklar [1855, 1891-92] ksm 51,
6.-7. dizeler). W hitman'in on dokuzuncu yzyl sonunda
ngiltere'deki n, Swinburne'n onu, "Amerika'daki Walt
Whitman'a"da (1871) "yer-tanr zgrl"nn airi diye
vmesiyle yanstlr.
45.586 - QUARTIER LATIN KLAHIN - Paris'in Latin Quarter'indeki sanat ve renci dnyalaryla zdeletirilen yu
muak ya da sarkk kenarl bir apka.

45.594 - VE YOLUNA DEVAM EDERKEN BUTTERLY'YE RAST

LADI - sa tutuklandktan ve Petrus onunla bir ilikisini
nc kez inkr ettikten sonra, "Petrus, sa'nn u szle
rini anmsad: Horoz tmeden nce sen beni kez inkr
edeceksin. Ve yoluna devam ederken ac gz yalar dk
t. (Matta 26:75). 533.1757'de bir "ifti Maurice Butterly"den
sz edilir; Thom's 1904'te, Dublin'in yedi kilometre batsn
daki Blanchardstown, Court Duff House adresinde oturan
bir M aurice Butterly kaytldr. Bir baka Maurice Butterly
de, Dublin'in kuzey varolarnda bir elence parknn ileticisiydi.
46.607 - ON K STERLN - Gerek kiras, Mulligan olarak sunu
lan Oliver St. John Gogarty tarafndan denen 8 sterlindi.
46.611 - MARTELLO - ngilizlerin 1794'te, Korsika'daki Cape
Martello'yu ele geirken ektikleri byk zorluklar nedeniy
le ina edilen benzer bir kule. Bu kuleler, Napolyon Savalar
srasnda bir Fransz saldrsna kar savunma amacyla r
landa kylarnn anahtar noktalarna ina edilmilerdi.
46.613 - BILLY PITT - Martello kuleleri, William Pitt the Younger'm (Gen W illiam Pitt) babakanl dneminde ina
edilmiti.
46.614 - FRANSIZLAR DENZE AILINCA - On sekizinci yz
yl sonu rlandaca The Shan Van Vocht (Zavall Yal Kadm;
yani, rlanda'nn kendisi) baladndan. 1796 ve 1798 arasnda
Franszlar, rlanda ihtilalini kara ve denizden desteklemek
amacyla drt talihsiz giriimde bulundu: "Oh! Franszlar
denize ald, / Dedi Shan Van Vocht, / Franszlar denize
ald, / Dedi Shan Van Vocht; / Oh, Franszlar krfeze giri
yor; / ok gemez buraya gelirler, / Ve Portakal ryecek,
/ Dedi Shan Van Vocht. (Beinci ve son kta:) O zaman rlan
da zgr olur mu? / Dedi Shan Van Vocht; / Evet! rlanda
zgr olacak / Ortasndan ta denize dek; / O halde yaasn
zgrlk! / Dedi Shan Van Vocht." Daha sonraki bir biimde
bu dize yerine u gelir: "Oh Boney (Napolyon) denize al
d."

46.614 - OMPHALOS - Bkz.: 36.199n'deki aklama. Bu balam

da Mulligan, omphalosu, Yunan dinsel trenlerinde kulla
nlan gbek-eklindeki taa benzetiyor. Bu talarn en n
ls Delphi'deki, dnyann merkezini imlediine inanlan
omphalostur.
46.616-7 - THOMAS AQUINAS - Melek Doktor, Herkesin Dok
toru ve (okul arkadalarnca da) "budala kz" diye anlan
Aquinolu Aziz Tommaso (ng. St. Thomas Aquinas; 1225-74)
Domenikan tarikatna bal bir teolog ve nemli bir Sko
lastik felsefecisidir. 1879'da Roma Katolik papaz okullarn
da temel ders kabul edilen felsefeyi biretirm ekle nldr.
Onun alm alarnn amac tm retileri zetlemek ve
inan ile anln (intellect) badaabilirliini gstermektir.
Portrait 5:A'da, Stephen, "Aquinas uygulamas" diye ileri
srd bir estetik kuram n aklar.
46.617 - ELL BE NEDENN - M ulligan'm bu sz, Aristo'nun
M etaphysics'teki (Metafizik), evrenin elli be emerkezli
kreden olutuu evrenbilim sel savn anmsatyor. Bu sa
va gre drt yerin drt dner kresiyle elli be sabit gksel
kre mevcuttu ve her birinde birer ana g (ya da us) var
d. Elli be krenin doal devinim i dairesel ve deiimsizdi.
46.627-8 - WILDE DA PARADOKSLAR DA MAZDE KALDI Mulligan, Oscar Wilde'm, nkte ve szck oyunlaryla a
a vurduu paradoks tutkusuna deiniyor.
46.628-9 - HAMLET'N TORUNUNUN ... BYKBABASI OLDU
UNU - Mulligan, Stephen'in "Skylla ve Kharybdis" bl
mnde (9. Blm) aklad Hamlet kuramn yanslyor.
46.635 - BR BABA ARAYIINDAK JAPHET - ngiliz donan
mas subay ve romancs Yzba Frederick M arryat'in
(1792-1848) 1836'da yaymlanan bir romanna gnderme. Ro
man, babasn bulmaya alan terk edilmi bir ocuun se
rvenlerini anlatr; nihayet bulunduunda, babann, Dou
Hindistan'da grevli yal ve hrn bir subay olduu orta
ya kar. Japhet (Yafet) ayn zamanda Nuh'un olundan

en genciydi ve Yunanllar dahil eitli bir uluslar grubunun

atayd.
47.643-4 - ELSINORE'U ... KADESNDEN TA DENZN NE
SARKAN - Elsinore, Hamlet'tek Danimarka saraynn bu
lunduu yerdir. I. perdede Horatio, Hamlet'i, Hayalet'i izle
menin ekinceleri zerinde uyarr: "Ya sizi akntya doru
ekerse, lordum, / Ya da uurumun kysna / Kaidesinden
ta denizin iine sarkan, / Ve orada bir baka korkun biime
brnrse / Aklnz banzdan alp gtrrse / Ve sizi de
lilie srklerse? Dnn bunu...." (I, iv, 69-78).
47.653 - DENZLER HKM - ngiltere'nin, denizlerin hkimi
olduu dncesi, tek bir kaynak belirlenemeyecek denli
yaygn ise de, Rule, Brittania (Ynet, Britanya) arks byk
bir olaslktr.
47.658-9 - BABA VE OUL KAVRAMLARI. OUL ... ALII
YOR VAR GCYLE - Kayna bilinmiyor. Ne var ki, Step
hen'in "Skylla ve Kharybdis" blmnde Hamlet oyununa
ilikin gelitirdii kuram n temelleri Stephen'in l Birlik'te Baba ile Oul arasndaki ilikiye degin dncelerin
de grlebilir.
47.665-8 - BULUNMAZ BENCLEYN GARP... HAVARLERLE
GOLGOTA'YA - Bu dizeler hemen hemen szc szc
ne Oliver St. John Gogarty'nin yazd bir iirdeki dize
lerin tpksdr. Vincent Cosgrave, 1905'te Joyce'a yazd bir
mektupta (rnei iin bkz.: Ellmann,//, s. 212-4) Gogarty'nin
The Song o fth e Cheerful (but slightly sarcastic) Jesus (Neeli [an
cak hafife mstehzi] sa'nn arks) iirinden dokuz dizeyi
de ierir.
48.685 - MERKRVAR APKASIYLA - Merkr'n niteliklerin
den biri de kanatl bir apkayd. M ulligan ellerini bann iki
yannda kanat gibi rparken, Stephen'e M erkr'n (ya da
Hermes'in) apkasn anmsatm olacak.
48.685 - KIRK-AYAK UKURUNA - Sandycove'da bir deniz
banyosu yeri; Official Guide to Dublin'e gre (Dublin Resmi

Klavuzu [1958]) "yzcler (sadece erkekler) iin popler

bir yer."
48.691-2 - MARANGOZUN YUSUF - Haines bu szyle, Yu
suf'un bir marangoz olduuna deiniyor. Matta'da (13:55)
sa iin "marangozun olu" denir.
48.712-3 - ZGR DNCENN - ngiliz teolog ve felsefecisi
Anthony Collins (1676-1729), Discours o f Freethirking (zgr
Dnce Konumalar, Londra, 1713) adl eserinde gzel bir
biimde ifade ettii gibi, "Hristiyanlk vahiyleri"nin buy
ruklarndan bamsz dnce.
48.717 - TANIIM - M y Familiar, Frank Gaynor'un hazrlad
Dictionary o f Mysticism'e (New York, 1953, s.62) gre, "Bir b
ycye, sihirbaza ya da cadya elik ve genellikle ona yar
dm eden bir tin."
48.720 - MD TUZLU EKM EN YYORUM ONUN - Dante'nin Paradiso'sundan. Dante'nin byk-byk dedesi
Cacciaguida, Dante'nin gelecekteki yaam na ve srl
nn aclarna ilikin kehanette bulunur: Canndan ok
sevdiin eylerin hepsini terk edeceksin; srgnlk yay
nn vuraca ilk oktur bu. Tuzun, bir baka kim senin ek
meine nasl tat verdiini, bakalarnn m erdiveninde inip
km ann ne zor olduunu greceksin. Om uzlarna bine
cek en byk yk de, bu vadiye birlikte decein hain ve
kt yoldalarn olacak, zira btn o kadirbilm ez, btn
o deli ve ahlaksz kim seler sana kar duracaklar; ama ok
gemeden, bu yzden senin deil, ama onlarn yzleri k
zaracak" (17:55-65).
49.742-3 - ET UNAM SANCTAM CATHOLICAM ET APOSTOLICAM ECCLESIAM - Latince: "ve tek bir kutsal, Katolik
ve havarilere ilikin kilise." Bu sz, Arianizm zerindeki
teolojik kurgu ve tartm alar zmlemeyi amalayan bir
giriim olan znik lkeleri'nin son blmndendir.
49.744 - BR YILDIZLAR SMYASI - W. B. Yeats dahil, on dokuzun
cu yzyl sonu ve erken yirminci yzyl teosoflarn byle

yen simyaclk (iir incelemeleri). Helena Petrovna Blavatsky,

The Key to Theosophy'de (Teosofi Anahtar) (Londra, 1893), "Kabalist-Simyacl", sradan metalleri altna evirmeye al
masndan dolay (salt zdeksel" diye dlar ve yerin altnn
aasayarak "olanca dikkatin ve abalarn yalnzca, daha alt
dzeydeki quaternary'nin (drtl bileik [ki insan varoluu
nun fiziksel katmann da ierir]), insann daha st dzeyde
ki trinitysine (tinsel, zihinsel ve psiik katmanlarn ieren ve
kaynamalar durumunda bir olan l birlie) evrilmesine
yneltildii 'okltist (gizlici) Simyacl"' savunur.
49.744-5 _ PAPA MARCELLUS'UN AYNNDE - Palestrina, Pa

pa II. Marcellus (1501-55) iin, ancak Papa'nm lmnden

sonra bestelenebilmi olan bir Missa Papae Marcelli yazm
tr. Missa Papae Marcelli, Dublin'de ilk olarak 1898'de St. Teresa Kilisesi'nde icra edilmitir.
49.745 - HAVARLERN MANLARINI - Ayin'deki Havarile
rin Simgeleri (on iki tmcenin her birinin geleneksel olarak
bir havariye atfedilmesi nedeniyle byle denir): (1) Petrus
Cennetin ve yeryznn Yaratcs, Kadir-i Mutlak Baba
olan Tanr'ya; (2) Yuhanna Ve Onun biricik Olu, Peygam
berimiz Hazreti sa'ya; (3) Yakub (by) ki onu Ruhlkuds'ten gebe kalan Bakire Meryem dourmutur; (4) Andreas ki Pontius Pilatus'tan zulm grmtr; armha ge
rilmi, lm, ve gmlmtr; (5) Filipus ki cehenneme
inmitir; (6) Tomas ki nc gn yeniden dirilmitir; (7)
Yakub (k) ki Cennet'e kmtr, ve Kadir-i Mutlak
Baba olan Tanr'nm sa elinde oturmutur; (8) Matta ki
oradan gelip dirileri de lleri de yarglayacana inanrm;
(9) Natanyel Ruhlkuds'e (10) Simun Kutsal Katolik
Kilisesi'ne, Azizlerin Komnyonu'na; (11) Mattias gnah
larn balanacana; (12) Yahuda Hazreti sa'nn yeniden
dirileceine, ve sonsuz yaama inanrm.
49.746-8 - IRLAMALARININ ARDINDA ... MEZHEP SAPKIN
LARINA GZDAI VERD - "Kilise M ilitannn Melei",
Kilise'nin on altnc yzylda Protestan mezhep sapkml-

nn yaylmasna kar mcadelesinde desteini diledii

Bamelek Mikail'dir. Bu mcadele, Trent Kurulu'yla (154563) doruuna ulat ve "iinde ehvetli ya da saf olmayan
herhangi bir enin yer ald tm mzik eserleri"ne kar
yasaklar dahi getirdi (1551). Kuruldaki banazlar (purists),
bu ilkenin, ilahiler ve Gregoryen arklar dndaki tm m
zikleri dladn ileri srdler. Papa III. Julius (papal:
1551-55), Cappella Giulia'nm usta efi Palestrina'y 1552'de
atad zaman, "yeni" oksesli mzik lehine banazlara
kar km oluyordu. Julius'un lmnden sonra, Papa
II. Marcellus, Palestrina'y desteklemeyi srdrd; ne var
ki, banaz Papa IV. Paul, 1555'te grevine balar balamaz
Palestrina'nm iine son verdi. 1564'te, bir baka mzik a
sndan zgrlk papa, IV. Pius, Palestrina'dan, tm "saf
olmayan eler "den arnm ve banazlar yattracak bir
oksesli ayin mzii bestelemesini ister. Sonunda, Missa Pa
pae Marcelli ayin mzii bestelenmi, ve bu mziin icras,
oksesli mziin (ve Palestrina'nm) Kilise'nin sesi haline
gelmesini salamtr.
49.749 - PHOTIUS - Photius (~ 815-97), sa Kilisesi'nin en byk
dman ve bir numaral belasyd. Papa Nicholas I, onun
Constantinople Patriklii'ne seilmesini kabul etmeyince
(862), Photius, sonunda Yunan Kilisesi'ni Roma Kilisesi'nden
ayran (1504) Yunan hizbinin lideri oldu. Phoitus'un "alayc"
diye nitelenmesinin nedeni belki de onun, znik lkeleri'nin,
Ruhlkuds'n Baba ve Oul'dan ktn ileri sren Filioque hkmn kabul etmemi olmasdr.
49.750-1 - OUL'UN BABA'YLA A Y N I... YAAM BOYU SAVA
VEREN ARIUS - Arius (~ 256-336), Baba ve Oul'un ayn
cevherden halk edildii dncesine kar kan nemli bir
mezhep sapknyd. Ona gre Oul, Baba'yla ayn cevherden
(homoousios [ayn zden]) deil, sadece benzer bir cevherden
(homoiousios) halk edilmiti. lk znik Kurulu (325), Arius'un
savn soruturup bir sonuca balamak amacyla toplanm,
ve Arius'un mezhep sapknln aka yadsyan ilkesini bi
imlendirmitir.

49.752 - SA'NIN DNYEV BEDENN TEKMELEYEN VA

LENTINE - Valentinus (d. 160 ya da 161), Gnostik mezhep
sapknlarnn en nemlisiydi. sa'nn gerek bir bedene sa
hip olmadna, onun salt tin olduuna ve gerekten ac ek
mediine inanmaktayd.
49.753-4 - KURNAZ AFRKALI MEZHEP SAPKINI SABELLIUS
- nc yzylda yaam Sabellius'un mezhep sapknl:
o, "Baba", "O ul" ve "Ruhlkuds"n ayn eye verilen
ayr ad (ya da tek bir Varln ayr yan ya da nitelii) ol
duunu ileri srmtr.
49.754-5 - YABANCIYA - stilac ve zorba ngilizleri antran
bir rlandaca deyim.
49.755 - RZGRI DOKUYAN - aya 19:9'daki "ve alar doku
yanlar belalarn bulacaklar" ile, John Webster'in (~ 1580
1625) The Devil's Law Case (eytann Mahkemesi) arksnda
ki (1623) "Adn ilelebet yaatmak uruna / Ganimetlerle l
eyler peindeki Krallarn hrslar bouna / Rzgr yakala
mak iin sanki a dokuma" szlerine antrma.
49.757-8 - MKAL'N - M ikail, putperestlere kar savaan H
ristiyan ordularnn geleneksel lideridir.
49.760 - ZUT! NOM DE DIEU - Franszca: "Kahrolas! Tanr ad
na!"
50.762 - ALMAN YAHUDLERNN ELNE - W ilhelm Marr'm
kitap, The Victory o f Judaism over Germanism'in (Yahudi
liin Alm anclk zerindeki Z aferi) Sunu'undaki (s. 4) ksa
aklamaya bkz.
50.769 - ORASI BE KULATIR - Hodgart ve Worthington bu
nu, The Tempest'te Ariel'm Full Fathom Five (Tam Be Kula)
arksn antrdn sylerse de, bu sz syleyen denizci
kukusuz bunun bilincinde deildir. Dublin Krfezi'nin, be
kulalk derinlik izgisini gsteren haritalar mevcuttur.
50.769 - BR SULARINDA DENZ KABARINCA - Dublin'de,
16 Haziran 1904'te, met olaylar sabahleyin 12:18 ve leden
sonra 12:42'de cereyan etmitir.

50.770 - BUGN DOKUZUNCU GN - Batl bir inanca gre,

boulan bir insann cesedi batar ve dokuz gn getikten
sonra su yzne kar.
50.791-3 - BAPARMAININ TIRNAIYLA ... SOFUCA BR
HA IKARDI - Katolik ayininde ncil okunmasndan n
ce ve ayini yneten papazn ayine katlmna son verip ce
maati uurladktan sonra, Baba (aln), Oul (dudaklar) ve
Ruhlkuds'n (gs) erefine yapt bir hareket.
51.806 - KIZIL SALI KADINLAR KELER GB KIZIIK
OLURLAR - Batl bir inanca gre kzl sa, eski Msr'dan
bu yana ihanet ve aidatyla zdeletirilmitir. hanetinin
(rnein Yahuda'mn) ikonu geleneksel olarak kzl sal gs
terilir. Bylece, kzl sal kadnlarn gvenilmez ve dolay
syla ar cinsel istekli olduklar farz edilir.
51.809 - ON KNC KABURGAM YOK OLMU. STNSANIM bermensch, Almanca: spermen, stinsan; Nietzsche'nin Thus
Spake Zarathustra'sma (Zerdt Byle Konutu [1883]) antr
ma. .O. altnc yzylda ykselen ranl dini lider Zerdt
(Zoroaster), Nietzsche tarafndan ilenerek bir stinsana d
ntrlmtr. Zerdt'n Giri'inde: "Ben sana stinsan
retiyorum. nsan, almas gereken bir eydir," der; 5. k
smda ise Zerdt yle syler: "En aalk ey... son insan
dr." Bylece, Mulligan "on ikinci kaburgam yok olmu," di
yerek kendisinin en az aalk insan olan ilk insan Adem
yani, spermen olduunu anlatmaktadr.
51.830 - FAKRDEN GASPEDEN TANRI'YA DN VERR Sleyman'n Meselleri'ne antrma (19:17): "Fakirlere mer
hamet eden Tanr'ya dn verir." Mulligan'm, Nietzsche'yi
bakalarn smren ve onlara kendi daha yksek emelleri
nin basamak talar diye bakan radikal egoistin savunucusu
olarak grmesi, yzyln balangcnda yaygn bir grt.
Gnmzde, rencileri bu gr sahte-Nietzsche olarak
deerlendirirler.
51.835 - BOANIN BOYNUZU, ATIN FTES, SAKSONYALININ GLC - Thomas F. O'Rahilly'nin A Miscellany

o f Irish Proverbs'indeki (eitli rlanda Ataszleri [Dublin,

1922]) 232. atasz: "Bir M andalnn gvenmemesi gereken
drt ey: srn boynuzu, atm iftesi, kpein hrlamas ve
ngilizin glc", metindeki biime benziyor.
51.836 - THE SHIP'TE - Bkz: 34.143n. Odysseiann 2. Kitabnn
sonunda Telemakhos, Athena'nm uyuttuu, anasnn pein
deki taliplerden syrlp babasndan haber almak amacyla
yurduna doru yelken aar. Orada Nestor, Menelaos ve Helena'y ziyaret eder. thaka'ya dnmek zereyken (4. Kitabn
sonunda), Taliplerden, Antinoos'un liderliindeki yirmisi,
bir gemiye atlayp, Telemakhos'un yolu zerindeki bir ada
ckta pusu kurarlar. Ancak, Telemakhos, Athena'nm yard
myla bu lmcl tuzaktan kurtulur.
51.839-41 - LILIATA RUTILANTIUM. / ... IUBILANTIUM TE
VIRGINUM - Bkz.: 39.312-3n.
52.844-6 - TATLI TINILI, KESKSZ BR SES DENZDEN ... BR
FOK BAI - Foklar, eitli m erakllklarm simgesi olagelmi
tir. Odysseia'da foklar, Proteus'un "obanln" yapt ve
birok konuda bilgi ald "sr"y olutururlar. Fitzgerald
(s. 76), Odysseia'da, Proteus'un bir deniz-tanras olan kz
nn, Menelaos'a, gelecee ilikin bilgi almak amacyla baba
sn nasl tuzaa drebileceini anlatn yle betimler:
"sesi rlad... 'Halkn helak olurken sen bu adada amasz /'
Ve miskin, nasl harcarsn vaktini?'"
52.847 - GASPI - zetle, Odysseia'nm 1. Kitabnn sonunda ve
2. Kitabnn balangcnda, Telemakhos'un, Odysseus'un
evinin salonunda Antinoos, Eurymakhos ve anasnn br
taliplerine syledii sz. Hamlet de, "Kralm ldren ve
anam fahieye eviren" dedii amcas Claudius'a benzer
duygular besler (V, ii, 64).

Blm 2:
Nestor,; 53.2 / 66.520

CWyssem'nin 2. Kitabnda, Telemakhos anasnn talipleriyle bir toplan

tda karlar, onlar tarafndan tannm azlktan gelir ve Mentor klna
giren Athena'nm yardm yla, babasndan haber alm ak amacyla m em le
ketinin uzak kelerini dolam ak zere yola kar. 3. Kitapta Telemakhos
hedefine ular ve usta zafer arabas srcs" Nestor'a, danmaya gider
(3:17; Fitzgerald, s. 48). N estor'un en kk olu Peisistratos, Telemakhos'u
karlar; Nestor, sadece O dysseus'un yurduna dnnn zor olacan
bilm ekteyse de, Telemakhos'un ergenlie geiini onaylar ve Yunan kah
ram anlarndan kim ilerinin yurda dnlerine ilikin, Agam em non'un
dn, lm ve olunun katilleri cezalandrm asnn Odvsseus ile Te
lem akhos'un balarna gelebilecekleri telkin edici yks de dahil, bil
giler verir. 4. Kitapta Peisistratos, Telemakhos'u, M enelaos'un sarayna g
trr. Telemakhos orada, kendisine M enelaos'un vurda dnn anlatan
Helena'yla tanr.
Zaman: leden nce 10:00. Sahne: D ublin'in gneydou burnunda,
Sandvcove'daki M artello kulesinden bir ky olan Dalkev'de olan ocuk
lar iin zel bir okul. Organ: Yok; Sanat: Tarih (O d/seia'm n 3. Kitabnda
Athena, Telemakhos'u yreklendirir: "Yal usta zafer arabas srcs
Nestor'a git de, / Zihninin deposunda ne var ne vok grelim . / N ezaketle
sor ona, bilge kiidir o zira / tarihi ahlatsn sana, y alanlan deil" (3:17-20;
Fitzgerald, s. 48); Renk: Kahverengi; Simge: At; Teknik: Kateizm (kiisel).
K arlklar: Nestor - Deasy; Peisistratos (Nestorun en kk olu) - Sargent; Helena - Mrs. O'Shea (Parnell'in m etresi ve, daha sonra, kars.
Linati em asnn Kiiler listesinde, karl verilm eksizin, Telemak
hos da ierilir.

53.2 - TARENTUM - Tarentum (Yunanca Taras; modern Taranto), gney talya'da, .. 281'de Roma tehdidine kar yurt
talarn korumak amacyla Epiros Kral Pyrrhos'tan yar
dm isteyen bir Yunan kentiydi.
53.7 - BELLEN KIZLARINCA YKLENM - W illiam Blake'in (1757-1827) A Vision o f the Last Judgem ent'm dan (Bir
Kyamet Gn Grs [1810]): "M asal ve Alegori, Bellein
kzlarnca Biimlendirilir. mgelem, Esinin, topluca Kuds
denilen kzlarnca kuatlmtr." Daha geni bir balamda,
Zeus ile M nemosyne'nin (bellek) kzlar, Yunan mitolojisi
nin dokuz Musalardr.
53.9 - BLAKE'N FRATI KANATLARININ VURUU - Blake'in The Marriage o f Heaven and Hell'indeki (Cennet ile Ce
hennemin Evlenmesi [~ 1790]) Cehennem Meselleri'nden
ikisinin bileimi: "fratn yolu bilgeliin sarayna ulatrr"
ve "Kendi kanatlaryla ykselmeye alan hibir ku yete
rince ykseklere uamaz."
53.9-10 - TEKM L UZAYIN HARABYETN ... YIKILDIINI
TYORUM - Blake sk sk (rnein, The Marriage o f He
aven and Hell'de), "dnya... yanp kl olacak" biiminde
kehanette bulunur; W illiam Hayley'e 6 Mays 1800 tarihli
mektubunda da, "her trl lml kayp, lmsz bir ya
rardr. Zamann enkaz, Ebediyetin kanelerini kurar" der.
Stephen, Pyrrhos'a bal Tarentumlularm Roma'nm ege
menliine kar direniine benzeyen bir baka umutsuz da
va olan Troya'nm kn hayal ederken Blake'ten blk
prk esintileri kaynatrr. Bu ilahi esinlenme hayalin
den, tarihin doasna ilikin bir soru ortaya kar: eer, The

Marriage ofHeaver and Hell'de Blake'in kehanette bulunduu

gibi, dnm, "nihai bir morart alev" anma ulatnda,
"tm evren" yanp tkenecek, ve imdi snrl ve bozulmu
olarak grnmesine karn, snrsz ve kutsal olarak gr
necek midir?
53.13 - ASCULUM - Pyrrhos, .. 279'da Apulia'da Romallara
kar bedeli ok yksek bir zafer kazanmt.
53.15-6 - BYLES BR ZAFER DAHA KAZANIRSAK, HA
LMZ HARAPTIR - Plutarch'a gre (Lives [Yaamlar],
"Pyrrhos"), Asculum'daki zaferinden sonra byle bir sz
sylemitir.
53.21-2 - PYRRHOS'UN AKIBET NE OLMUTU - Pyrrhos, Argos'ta bir sava srasnda yal bir kadnn frlatt bir kire
mitle sersemleyince, bunu frsat bilen Zopyrus, Pyrrhos'un
kellesini kesivermiti.
54.60 - PYRRHOS, ARGOS'TA BR CADALOZ TARAFINDAN
YERE SERLMESEYD - Bkz.:53.21-2n.
54.61 - JL SEZAR HANERLENP LDRLMESEYD - Bu,
Jl Sezar'm .. 44'te ldrlmesine olduu kadar, o ola
yn herhangi bir anlatmna, rnein Shakespeare'm Julius
Caesar oyununa da bir gnderme olabilir.
54.62-3 - DILADIKLARI SONSUZ OLASILIKLAR - Aristo'nun
(Metaphysics'te [Metafizik]), "gizilg" (yani, devinen ya da
devindiren ey) ile "gerek durum " (yani, devinemez ya
da "yerinden oynatlamaz" "bir eyin varl") arasndaki
kartln tartsma dayanan bir ayrm. Aslnda Aristo,
tarihin herhangi bir annn, bir sonraki an iin ok sayda
"olaslklara" gebe olduunu, ancak bu olaslklardan sade
ce birisinin "gerek" olabileceini, ve bu olasln gerek
olur olmaz, tm br olaslklarn o an iin "dlandn"
ileri srer.
54.64-5 - YOKSA GEREKLEEN EYLER MYD MMKN
OLAN SADECE - Bu, Aristo'nun ayrmlarndan bir baka
sn onun Poetics 'indeki (iir Sanat [8:4-9:2]), iir ile tarih

arasndaki u ayrm antryor: "Sylediklerimizden

grlecei gibi, airin ilevi, cereyan etmi olan eyi deil,
ama bir bakm a cereyan edebilecek olan bir eyi, yani olas
ya da gerekli olarak olanak dahilindeki eyi betimlemektir.
Tarihi ile airin fark... aslnda u noktadadr: birisi olmu
olan eyi, br de olabilecek olan eyi betimler."
54.65 - R, RZGR DOKUYAN SEN - Eski rlanda geleinde
rme, khinlik sanatyla ilikilidir.
54.70; 55.77-9; 55.93-4 - ARTIK ALAMA, YASLI ... O'NUN
AZZ KUDRETYLE - John Milton'un (1608-74) Lycidas'mm
(1638) 165.-93. dizelerinden. zgn metinde "oban" deil,
"obanlar" denilir. Milton bu pastoral mersiyede, arkada
Edward King'in boularak lmesini anlatr.
35.80-1 - O HALDE BR DEVNM OLMALI ... BR GEREKLETRM - Aristo'nun Physics'indeki (Fizik [3:1]), devini
min tanmndan: "Olas olarak var olann, olas olarak var
olduka, gerekletirimi devinim diryani, deitirilebilir
olann deiebilir olarak deitirimi."
35.89-91 - DNCE DNCENN DNCESDR ... B
M LER BM - A risto'nun On the Soul'undan (Ruh
zerine [3:432a]): El, aletlerin aleti olduunca, zihin de
biim lerin biim i ve duyum sam a da duyum sanabilenlerin biim idir." Aristo, M etaphysics'inde (M etafizik), temel
gcn kendisi zerinde dnen dnce olduunu ileri
srer.
35.93 - O'NUN AZZ KUDRETYLE DALGALARIN ZERN
DEN YRD - Matta'da (14:22-33), sa, "rzgrn muhale
fetiyle gemileri dalgalarla alkalanan" havarilerine ulamak
ve onlar dinginletirmek amacyla denizin zerinde yrr.
35.101 - SEZAR'INK SEZAR'A, TANRI'NINK TANRI'YA - sa,
Matta'da (22:21), Markos'ta (12:17) ve Luka'da (20:25) bu sz
syler.
35.104-5 - BLMECE, BLMECE, BLDRMECE ... TOHUM VER
D EKMECE - u bilmecenin giri dizeleridir: "Tohum si

yaht, toprak ise ak / Bunu bil ki vereyim sana bir bardak."

Yant: bir mektup yazmak.
55.108 - HOKEY - Olanlar ngiliz oyunu hokey oynuyorlar; ar
tk okullarda hokey yerine, bu oyuna benzeyen ve yeniden
canlandrlan bir rlanda sporu olan hurling (frlatma) oyna
nr.
56.118-23 - HOROZ TT / GK MAVYD: / ... CENNETE
GTME VAKT GELMT - TilkL.obanpskl alsnn
dibine gmyor Stephen'in bilmecesi, bilmeceleri alaya
alan bir aka, nk yant nceden bilinmiyorsa zm
de olanakszdr. Bkz.: R W. Joyce'un English'i (ngilizce [s.
187]): "Bilmece, bildirmece: / Ne grdm ben dn gece? /
Rzgr esti, / Horoz tt, / Gklerdeki anlar / On ikiy i
vurdu." Yant: "Tilki bykannesini bir obanpskl al
snn dibine gmyor."
57.164 - HAYATTAK TEK GEREK EY - Stephen'in arkada
Cranly, Portrait'te (5:C) der ki: "Dnya denilen bu koku
mu mezbelede hibir eye gvenemezsin, anne sevgisi
hari."
57.164-6 - ANASININ TKENM BEDEN ... KUTSAL CEHT
NDE AIRDI - Columbanus (543-615) rlandal bir aziz
ve yazard. Yaptlarnn ounu Avrupa anakarasnda ret
mitir. H. E. Rogers, "Ulysses'te rlanda Esatiri ve Olayla
rn d a (ELH, XV, 306-27), Stephen ile St. Columbanus arasn
daki birka nemli benzerlii ilemitir.
57.169 - CENNETE GDEN ZAVALLI BR RUH - Bu, daha nce
verilen bilmecedendir. Bkz.: 56.118-23n.
57.169-72 - KIRPIAN YILDIZLARIN ALTINDA ... DNLED,
KAZDI, KAZDI - W illiam Schutte, dikkatim izi, Rnesans
oyun yazar John Webster'in oyunlarndan, bu szleri an
tran ve onlara kaynaklk etmi olabilecek iki paraya eker.
Birincisi, Webster'in The White Devil 'inden (Beyaz eytan),
Cornelia'nm gmlm insanlara dosta davranan eitli
hayvanlardan sz ederken, sra kurda gelince, "Lkin kurt
lar oraya yaklatrlmamaldr, insanlarn dmandr onlar,

/ Zira peneleriyle kazp onlar darya karrlar (IV, iv, 978)," dedii bir paradr. kincisiyse, Webster'in The Duchess
o f M alfi'sinde (Malfi Desi) Frederick'in, ldrd kz
kardeine ilikin unlar syledii paradr: "Kurt onun m e
zarn bulup kazacak: / Cesedini yemek iin deil de, ke
fetsin diye / O korkun cinayeti" (IV, ii, 324-34). Schutte, ay
rca, W ebster'in editr F. L. Lucas'm u szlerini de verir:
"Batl inanlara gre, kurtlarn kazp kardklar cesetler,
katledilen kimselere ait olanlardr" (/S s. 102-3 dipnotlar).
stelik, bu parayla ve Stephen'in bilmeceye yantyla iliki
li bir de deyim vardr: "Trnaklar, ninesini mezardan kazp
karacak denli uzun olmak." Swift'in Polite Conversatiorm daki (Nazik Sohbet) nc konumada Miss Notable bir
tandna ilikin der ki: "O, iren yaratk! Trnaklarn gr
dnz m? Ninesini mezardan kazp karacak denli uzun
du" (s. 162).
57.173-5 - SHAKESPEARE'N H AYALETN N ... CEBR YOLUY
LA KANITLIYOR - Stephen, Mulligan'm Hamlet kuramn
yanslam asn dnyor. Bkz.: 46.628-9n.
57.179-80 - AIR AKSAK MARB DANSLARINDA - Tmce
nin ilk blmnden de anlalaca gibi Stephen bu dn
cesini, kullandmz rakam larn Arapa kkenli olmasna
ve maribi szcnn de Fasl anlamna gelmesine dayan
dryor olabilir.
57.181 - BN RT - bni Rt (1126-1198), zellikle Aristo ze
rindeki yorumlaryla tannm bir Arap filozofuydu. Onun,
Aristo'ya Yeni-Eflatuncu bak, 1270'te resmen aforoz edi
len birok doktrinin ortaya kmasna yol amt.
57.182 - MOSES MAIMONIDES - Maimonides (1135-1204), Mu
sevilik vahiylerini Aristo'nun felsefesiyle birletiren bir Ya
hudi filozofuydu. Ortaa dnrlerini, zellikle Albert
the Great'i ve St. Thomas Aquinas'i etkilemitir.
57.182-3 - ALAYCI AYNELERNDE... YALABITAN - kisi de
Hristiyan olmayan bni Rt ve Maimonides, "bycle
rin aynas" (bir kristal kre, parlak bir yzey ya da su dolu

bir kap) ile falclk ve kehanette bulunm akla "sulanm

lard."
57.183 - DNYANIN ... RUHUNU - Gen Joyce'un "modern fel
sefenin babas" (CW, s. 133) diye bakt talyan mistik-filozofu Giordano Bruno (1548-1600), bakalaryla birlikte bni
Rt'ten de etkilenmitir. Bruno, doann hem ilkesi hem de
nedeni olan, biim le zdein, olula olma kapasitesinin
nda, ve Aristo'nun dnd gibi birbirinden ayrlabilir
deil de tek bir btn olan bir anma del mondonun varln
dan (talyanca: "dnyann ruhu") sz etmitir.
57.183-4 - AYDINLIIN KAVRAYAMADII BR AYDINLIKLA
IIYAN BR KARANLIK - Aydnlkla karanlk zerinde
bylesi paradoksal bir oyuna hem sekler hem de kutsal ya
znda rastlanr; ne ki, burdaki gnderme, "Ve aydnlk ka
ranlkta yor; karanlksa bunu anlamyor," diyen Yuhanna'daki (1:5) aydnlkla karanln rollerini tersine eviriyora
benzer. Kr.: Yuhanna 3:19 ile aya 5:20. E. Epstein, Dionysios Areopagite'nin, "kim i cokun tinlere Tanr'nm parlt
snn karanlk gibi grnmesi doktrini zerinde yorum"
yaptn syler ama Epstein daha fazla aklama yapmaz:
(]]R, I, ii, 45 Epstein'in, Schutte'nin /S 'si zerindeki eleti
risi). Dionysios'un dizgesi ruhun negatif yoldan ykseliiyle
ilgileniyordu (yani, duyumsal alglamalar ve uslamlamalar
geride brakarak); ruh bu ekilde "bilmemenin karanlna"
gemi oluyor ve "ilahi karanln m"yla aydnlanyordu.
Henry Vaughan, The Night (Gece) iirinde, "Kim ileri diyor ki,
varm Tanr'da / Kopkoyu lkin gz kamatrc bir karan
lk" (II, 49-50) derken ola ki bunu kastediyordu.
57.191 - AMOR MATRS: ZNEL VE NESNEL TAMLAYAN Latince: "anne sevgisi." Stephen'e gre iki anlaml; nk,
bu sz anann ocuuna sevgisi (zne) ya da ocuun anas
na sevgisi anlamna gelebilir.
58.229-32 - BALANGITA NASIL DYSE ... YLE KALACAK...
DPSZ DNYA - Gloria Patri duasnn ve birtakm baka du
alarn biti szleri.

58.230-31 - STUART DNEM SKKELERYLE DOLU ... BATAK

LIK DEFNES - Bir Katolik olan ngiltere kral (1685-88) II.
James (1633-1701) rlanda'y istila etti ve 1688'de ngiltere tah
tndan indirilmesinin ardndan rlanda tabiiyetini kabul etti.
1689'da, dk deerli metalleri kullanarak rlanda parasnn
itibarn drd. Bu paralar balangta, Stuart'm ngilte
re'yi yeniden zaptetmek iin rlanda'y (bir bataklk) bir s
olarak kullanma giriimi denli deersiz idiyse de, elbet nadirdirler.Bu paralarn zerinde CHRISTOVICTORETRIUMPHO (Muzaffer ve Gururlu sa) yazlyd.
58.231-2 - ON K HAVAR TM PUTPERESTLERE ... PEL
KUTUSUNDA ASUDE - Mr. Deasy'nin, saplar on iki hava
riyi temsil eden figrleri tayan on iki kan konulduu
bir kutusu var. Bu kaklar, vaftiz trenlerinde vaftiz ba
ba ve analarnn geleneksel armaandr. Matta'da (10) Isa,
on iki havariye "tansklar yaratacak gler" verir ve onlar
dnyaya salarken unlar syler: "Putperestlerin yolundan
gitmeyin, ve hibir Samiriyeli kentine girmeyin: Ama, srail
ilindeki kayp koyuna gidin siz" (Matta 10:5-6). Resullerin
leri'nde (10-11) havariler putperestlere de vaiz verme ka
rar alrlar.
59.243 - AZZ JAM ES'N TARAI - Tarak, Aziz James the Greater'in (Zebediolu Byk Yakub) simgesidir; onun spanya'da Compostela'daki kutsal yeri, ortaa haclarnn ba
lca hedeflerinden biriydi. Onun kutsal yerini ziyaret etmi
olan haclar, ergilerinin imi olarak bir tarak takarlard.
59.255-6 - GZELLK VE G SMGELER - Armaclkta kav
klar, Tanr'nm gzelliini, iyiliini ve bilgeliini simgeler
ler; Yunanllara koyu mavi renkli boyay salayan dikenli
salyangoz da, tanrlarn egemenliini ve gcn simgeler.
59.268 - GENLK BLSEYD - Deasy, eski bir ataszn ant
ryor: "Genlik, yallarn iddetle arzu ettii eyi bilseydi,
hem kazanr hem biriktirirdi."
59.269 - KESEN DOLDUR PARA - Othello'da, lago'nun Roderigo'ya verdii ttr (I, iii, 345 vd.).

60.281 - FRANSIZ KELT - Gnein hi batmad imparatorluk

dncesi, u ya da bu biimde, Byk skender'inkinden
bu yana her byk imparatorluk iin sylenegelmitir. Ne
var ki, R. M. Adams, Deasy'nin bu sz bir Fransz Keltine
atfetmesinin bir hata olduunu sylyor ve ekliyor: "bu s
z hangi ilgin ahsiyetin sylemi olduunu bilmiyoruz."
(SS, p. 23).
60.291 - RUSSEL - George W illiam Russel (AE; 1867-1935), on
dokuzuncu yzyl sonu ve erken yirm inci yzyl rlanda
yaznsal rnesansmda baat bir figr. Russel, gizem sel (Teosofu) deneyimlerin gereklerine derinden balyd, ve tek
bir urata peygamberin, airin, filozofun, sanatnn, eko
nomi kuramcsnn ve tarm reformcusunun etkinliklerini
birletirmiti.
60.309-10 - FENIANLAR - Bir ad da "hillside men" (dallar)
olan Fenianlar, bu ad rlanda sylencesi Fianna'dan ald
lar. Fianna, nc yzylda, Finn MacCool'un komutasn
da bir hazari savalar kuvvetiydi. 1858'de James Stephens
tarafndan rgtlenen Fenian Cemiyeti (rlanda Cumhuri
yeti Kardelii), rlanda'nn bamszlna (parlamenter
ya da anayasal reformlar yerine) terrist taktikler ve iddeti devrimle kavuma and imiti. Mr. Deasy'nin bu terimi
kullan biimi, ngiliz egemenliine derhal son vermeyi ve
herkese medeni haklar ve inan zgrl tanyan bam
sz bir rlanda devletinin kurulm asn isteyen radikal cum
huriyetilerin argo karldr.
60.311 - ANLI, DNDAR VE LMSZ ANISINA - Bu, Oran
ge yandalarnn, III. William'm ansna kadeh kaldrrken
syledikleri bir szdr. Joyce, daha nce bu sz Defoe ze
rindeki konferansnda kullanmt (James Joyce'un Daniel
D efoe'suna bkz editr: Joseph Prescott, Buffalo Studies I,
i [Aralk 1964] s. 8). Prescott, bu szn tam biimi iin, D. A.
Chart'm Story o f Dublin'ini salk verir. Chart'm biimi: "Bizi
papaclktan, klelikten, keyfi glerden, pirin paralardan
ve tahta arklardan kurtaran Ulu ve yi Kral III. William'm
anl, dindar ve lmsz ansna" (s. 264).

60.311-12 - ARMAGH'DAK M UHTEEM ELM AS ... CESET

LERYLE DONATILMI - 21 Eyll 1795'te, Protestanlar ve
Katolikler arasndaki soukluklar, bir Katolik kiraclar r
gt olan "Savunucular"dan yirm i ya da otuzunun ld
rld Arm agh'daki "Elm as Sava"nda patlak vermiti.
Bu atm adan sonra Protestanlar tarafndan Orange Ce
m iyeti kurulm utu. (Aikr ki, 1795'ten nce Orange Locas'nn tek ilevi M asonluk gruplar balam nda olm u
tur.) "M uhteem A rm agh" sz, en azndan ta Mangan'm
"Prens A lfrid'in rlanda'daki G zergh"n evirisine ka
dar dayanr.
60.312-13 - SMRGECLER PAKTI ... MASKEL VE SLAHLI.
KARA KUZEY - Bu paragrafn tmnde Stephen, tarihi, r
landa'daki Katoliklerle Protestanlar arasndaki atma ola
rak ele alyor; ne var ki, "planters' covenant - smrgeciler
pakt"yla neyi kastettii pek ak deilse de, bununla ge
nellikle "Plantation = Byk iftlik, Fidanlk" denilen "rebel
- asi" rlandalIlara ait arazilere koyularak, ngiltere kral
nn Kilise'nin ba olduuna ilikin yemin etmeleri kar
lnda sadk ngilizlere datlmasn kastediyor olabilir.
Bu uygulama rlanda tarihinde yaygn ise de, en fazla di
le dm Plantation olaylar I. James dneminde (1609'da)
ve Cromvvell zamannda (1652'de) yer almtr. Kara Kuzey
de, ounluu Protestan olan Kuzey rlanda demektir. John
J. Marshall, Popular Rhymes and Sayings of Ireland'da (En
ok Kullanlan rlanda M ani ve nl Szleri [Dungannon,
1924]) der ki: "rlanda'nn kuzey ve gney blgeleri son
gnlerde 'Kara Kuzey' ve 'Gneli Gney' diye nitelenmi
tir" (s. 7).
60.313 - GEREK MAV - Bir true blue (gerek mavi), aslnda n
giltere'deki sava srasnda Kraliyetilerin krm z rengi
ne kar maviyi benim sediklerinden dolay, bir on yedinci
yzyl sko Presbiteryeni ve Ahitisiydi (Covenanter). ngilizlerin, on yedinci yzylda rlandal Katolik halka boyun
edirip kendi blgelerinden uzaklatrarak kuzeydou r
landa'da (Ulster) istikrar salamak amacyla o blgeye nak

lettikleri Smrgecilerden ou "gerek mavi" trnden

muhafazakrlard.
60.314 - KRP SALI ASLER YERE SERLM - "K irpi sa
l" diye evrilen Croppy (oulu Croppies) szc, 1798'de
Wexfordlu asilerin ksa kesilmi salarndan esinlenmi ve
sonralar tm M andal asiler iin kullanlmtr. Buradaki
szler de, ok saydaki "sadk" (rnein, Orange yandala
rnn) Ne Vakit ki M andal 'Paddy'ler dahil baladlarn
kavutadr.
61.317 - SIR JOHN BLACKWOOD (1722-99), - Union (Birlik) le
hine oy vermesi iin kendisine rvet olarak bir lortluk tek
lifini geri evirmiti. Henry N. Blackwood Price, Joyce'a bir
mektubunda (1912) der ki: "Birlie kar oy vermek amacyla
Dublin'e gitmek iin izmelerini giymek zereyken ld"
(Ellmann'da alntlanr, s. 326-7). Ancak, Blackwood'un o
lu Sir J. G. Blackwood, Josiah Barrington (1780-1834) tarafn
dan, Birlik lehine oy kulland ve karlnda Lord Dufferin unvann ald iin, The Rise and Fall o f the Irish Nation'da (rlanda Ulusunun Ykselii ve D [1833]) "kara
liste"ye alnmtr.
61.318 - HEPMZ RLANDALIYIZ, KRAL OLUYUZ HEP
MZ - Atasz: "Btn M andal erkekler krallarn oul
lardr" (eski rlanda krallarna gnderme). Yahudilerde de
benzer bir atasz vardr.
61.320 - PER VIAS RECTAS - Latince: "doru yollardan"; Sir
John Blackwood'un iar.
61.323-4 - DIGIDIK DIGIDIK GDER AT / DUBLN'N YOLLAR TA - Orijinali, "Lal the rai the ra / The rocky road
to Dublin." olan bu dizeler, Connath'l yoksul bir Katolik
kyl olann Dublin'den Liverpool'a yolculuu boyuncaki servenlerini betimleyen anonim bir rlanda balad "The
Rocky Road to Dublin"den alnmtr. Onunla alay etm i
ler, onu soymular, gemideki domuzlarn blmnde yatr
mlardr. Liverpool'da, lkesine hakaret ettikleri zaman,
o sopasn kullanp da Galwayli olanlar da ona katlnca,

sonunda o hoyrat dnyada saygnlk kazanr. Koro: "Tal

yollar dedik ya, Dublin yolu bu ite; / Tal yol budur ite,
haydi yr Dublin'e."
61.342 - NECABETL HUZURUN NNDE - Yani, koyu bir at
merakls olan VII. Edward'm portresinin nnde. Ayrca,
Stephen, Telemakhos olarak, usta zafer arabas srcs ve
Pylos kral Nestor'un huzurunda.
62.370 - AP HASTALII - Aft hummas (aphthous fever), sr,
domuz, koyun, kei ve kim ileyin de insan etkileyen bir vi
rs hastal. Yirm inci yzyln balarnda bu hastaln bi
linen bir tedavisi yoktu. Mr. Deasy'nin mektubu bir bakma
bir tarih hatasdr; nk, rlanda'da 1904'te hatta 1912'ye
kadar henz bir ap hastal vakas grlmemiti. 16 Ha
ziran 1904'te,the Irish Daily Independent gazetesinde, Tarm
Bakanl'nca henz yrrle sokulan "1903 Hayvanlar
Yasas" zerinde bir rapor yaymlanm ve yle denmi
ti: "Ancak, rlanda srlar ciddi bulac hastalklara byk
apta baklk gstermilerdir. 1903'te sr vebas, ap
hastal, plro pnmoni ve koyun bitlenmesi gibi vakalara
hi rastlanm am tr" (s.4, stun 7).
62.375-6 - GALWAY LMANI PROJESN AKAMETE URATAN
LVERPOOL ETES - R.M. Adams bunun, Galway'i bir tran
satlantik liman haline getirme projesinin akim kalmasyla
ilikili olduunu belirtir; ancak, Adams, herhangi bir "Liver
pool etesi"ne ait bir ipucunun da bulunmadn ekleyerek
Deasy'nin bir kez daha yanldn bildirir (SS, s. 23).
t

62.376-7 - AVRUPA'DAK KIZILCA KIYAMET ... SEVKEDLEN

TAHIL KMAL - Bir Avrupa savann km as durumun
da, transatlantik tamaclk rlanda ile Wales (Galler lkesi)
arasndaki St. George's Kanal'ndan ya da rlanda ile skoya arasndaki Kuzey Kanal'ndan geme rizikosuna girme
yerine, Atlas Okyanusu'ndan doruca Galway'e yaplabile
cekti.
62.379 - CASSANDRA - Kassandra, gelecee ilikin felaketle
ri nceden grp bildiren, ancak kim senin dinlemedii bir

kimse. (Troya kral Priam os'la Hekabe'nin kz olan ve

Apollon'un akn kabul etmedii iin, onun tarafndan hi
kim senin inanmayaca gerek kehanetlerde bulunmaya
mahkm edilen Kassandra'dan.) Troya'nn yklacana
ilikin kehanetlerine kim se inanmamt.
62.379 - HRET ABEL BR KADIN TARAFINDAN - Telemakhos'un, Nestor'dan ayrldktan sonra Menelaos'un sa
raynda karlat Troyal Helena.
62.383 - KOCH PREPARATI - Robert Koch (1843-1910), ar
bonu (ap hastaln deil) nlemek amacyla 1882'de bir
yntem gelitirdi. Onun asistanlarndan ikisi, yirm inci
yzyln balarnda Koch'un yntemleriyle srlarda ap
hastalna kar baklk elde etmeye altlarsa da, pek
baarl olamadlar.
63.401-2 - NGLTERE YAHUDLERN ELNDE 50.762n.

Bkz.:

63.412-3 - ILII SOKAK SOKAK ... / DOKUYOR KEFEN

N KOCA NGLTERE'NN - W illiam Blake'in Auguries of
Innocence 'sindeki (Masumiyetin Kehaneti [~ 1803]) 115.-6.
dizeler.
63.414-5 - ORTASINDA DURDUU GNE HUZMESNN
NDEN - Odysseia: "Nestor konuurken, gne gkten
uzaklat / ve hzn yeryzne indi" (3:329; Fitzgerald,
s. 57).
63.418 - IIA KARI GNAH LEDLER - Yuhanna ncili'nin birinci babnda Yahya peygamber iin, "o Ia (sa)
tank olmak iin gnderildi. Bu, dnyaya gelen her insan
aydnlatan gerek Ik't" denir (1:8-9). Mr. Deasy'ye gre,
Yahudiler I (sa'nn varlm ve mesajn) yadsmakla
kalmayp, arm ha gererek onu sndrmek de istediler.
63.422-4 - PEKTEN SAKL BALIKLARININ ... TAPINAIN
NNDE TOPLATILAR - ncil'de, Kuds'teki tapmak
ta sarraflarn encamna deinilere bir gnderme. Kaleme
alnm drt ncil'in her birinde sa'nn sarraflar def edii

yazldr (Matta 21:12-13; Markos 11:15-17; Luka 19:45-46; Yuhanna 2:13-16).

64.437-8 - TARH, DED STEPHEN, UYANARAK ... BR KARA
BASANDIR BENM - Jules Laforgue'un (1860-87) Mlange
posthumes'inden (lmnden sonra yaymlanan semeler
[Paris, 1903]).
64.448 - SOKAKTAK BR ILIK - "Bilgelik dardan rr;
sesini sokaklarda duyurur ... ve der ki, Siz basit insanlar, ba
sitlii daha ne kadar seveceksiniz? Hor grcler, hor gr
mekten zevk almay? Ve aptallar, bilgiden nefret etmeyi?"
(Sleyman'n M eselleri 1:20-22).
64.454 - BU DNYAYA GNAHI BR KADIN GETRM - n
sanln, Havva yznden dmesini antran bu szden
sonra, Deasy kadnlarn yol at belalara ilikin birtakm
rnekler sralar.
64.455-6 - MENELAOS'UN, ONU TERK EDEN ... BOYUNCA
TROYA'DA SAVATI - Helena'nn, kocas Paris'i terk edii
ne ve bunun neden olduu Troya Sava'na bir gnderme.
S. Gilbert (JJU, s. 113), Deasy'nin kadnlar eletirmesiyle
Nestor'un Klytaimestra'nm (Odysseia, III, 239-312) ihanetini
anlatmasndaki benzerliklere dikkat eker. Yunan mitoloji
sinde, Aphrodite, Sparta kral Menelaos'un kars Helena'y,
Troya kral Priamos'un olu Paris'e Paris, Aphrodite'yi
Hera ile Athena'dan daha gzel bulduu iin dl olarak
sunar. Bunun zerine Menealos, kardei, Mykene kral Agamemnon'un yardmyla, Troya'ya kar bir Yunan saldrs
dzenler. Troya, on yllk bir savatan sonra Yunanllarn
eline geer.
64.456-9 - YABANCILARI LK KEZ BURADA ... PRENS O'ROURKE GETRMT - Leinster kral Dermod MacMurrough (1135-71). 1167'de tahttan indirilince ngiltere'ye kam,
orada II. Henry'nin yardmn istemi, ve Henry'nin birka
lorduyla birlikte rlanda'ya 1169'da ilk Anglo-Normandiya
saldrsn gerekletirmilerdi. Deasy'nin hatas udur ki,
"sadakatsiz" kadn, kral MacMurrough'un kars deil, tam

tersine, Breffni Prensi Tiernan O'Rourke'un, 1152'de kralla

kaan kars Devorghil'dir.
64.459 - PARNELL' GZDEN DREN DE BR KADINDI
- Mrs. Katherine O'Shea ile ilikisi nedeniyle bir boanm a
davasna ad karnca, Parnell'in planlan akam ete ura
m ve nderliindeki Home Rule (zerklik) hareketinin
gereklemesine ilikin rlanda um utlar suya dmt.
64.460 - O TEK GNAH YOK - Yani, rlandallar Ia kar
gnah ilemekle sulanamazlar. Bkz.: 63.418n.
64.463-4 - ULSTER SAVA VERECEK / ULSTER HAKKA
ERECEK - Ulster, erken rlanda'nn drt eyaletinden ku
zeyde olanyd. Leinster douda, Connacht batda, M uns
ter de gneydeydi. 7 M ays 1886 tarihli bir mektubunda
Lord Randolph C hurchill (1849-95), "U lster sava vere
cek; U lster hakka erecek," diye yazar. Daha birka ay
nce Lord Churchill, Gladstone'un ve rlanda iin zerk
lik (Home Rule) hareketinin ateli bir m uhalifiydi, Bel
fast'a gitm i ve orada ngiltere'ya bal olanlar (Loyalistler) zerklik Yasa Tasars'na kar harekete gem ek iin
krklem iti. Babas Lord Churchill'in biyografisinde,
W inston S. C hurchill bu slogana ilikin der ki: "Bir ark
gibi insan etkileyen 'Ulster sava verecek; Ulster hakka
erecek' szlerine her yerde rastlanyor. Bu szler o gnle
rin sava naralar haline gelm iti ve yldrm hzyla tm
lkeye yaylm t." (Lord Randolph Churchill [New York,
1906], II, 65).
65.483-4 - BUGN CITY ARMS ... BRLNN BR TOPLAN
TISI VAR - rlanda Sr Tacirleri ve Bykba Hayvan
Sahipleri Kurumu, her Perembe, Elizabeth O'Dowd'un
ilettii (kuzeybat Dublin'de yer alan hayvan pazar civa
rnda) 4 Prussia Street adresli City Arms Hotel'indeki b
rolarnda toplanrd.
65.500-1 - SIIRSEVER AR - Homeros'a bir gnderme. Zira,
Homeros, gne-tanrm n yasan dinlemeyip srlardan
bazlarn kesen Odysseus'un kim i tayfalarn mahkm

ederek tanrnn srlaryla dostluk kurmutu (Odysseia'nn

12. Kitab).
-0.513 - ZRA, ONLARI H ER SOKMAMI DA - Yahudilerin rlanda'da yerlemelerine ilikin ilk bilgileri on birinci
yzyl belgelerinden reniyoruz; II. Henry onlarn varl
n kabul etmi (ve yasallatrmt). Normandiyallarm
Fethi'nden sonra Yahudiler dinlerini uygulamakta, tccar
lk ya da tefecilik yapmakta serbesttiler. Ne var ki, 1290'da
rlanda'dan da, ngiltere'den de srlmler ve bu lkelere
yeniden girm elerine ancak on yedinci yzyln ortasnda
Cromvvell'in ynetiminde izin verilmiti. Yahudilerin rlan
da'ya hi sokulm adklarna ilikin herhangi bir kant yok
tur, hatta bunun aksinin doruluu ileri srlebilir. Thom's
(rlanda statistikleri 1904, s. 693), 1901 ylnda rlanda'da
3.898 Yahudi yaadn, 1891'den o tarihe kadar artn 2.119
olduunu belirtir.

Blm 3:
Proteus, 67.1 / 82.619

O d y sseia'm n 4. Kitabnda Telemakhos, M enelaos'un saraymdadr,

orada M enelaos Troya'dan yurduna dn yolculuunu anlatr. Kt hava
koullarndan tr yolunu deitirip M sr'a varm, yeniden yelken a
tnda Nil deltasnn hemen batsndaki kayalk bir ada olan Pharos civa
rnda rzgr tam am yla kesilir. M enelaos, kendisini hangi tanrnn oraya
"m hladn" (4:380; Fitzgerald, s. 76) bilem edii gibi oysa bu, kurban
adama kurallarn yerine getirm em esi nedeniyledir yurduna nasl d
neceini de bilem ez. Poseidon'dan sonra ikinci kom utan olan "D eniz hti
v an " Proteus'un kz, Menelaos'a acr ve babasnn kehanet gcne sahip
olduunu ona aklar. Proteus'u konuturm ak iin, M enelaos'un onu ya
kalayp, ve Proteus onun elinden kaabilm ek amacyla "tm hayvanlarn,
suyun ve kreltici atein / klklarna girse de" (Kr. 4:417-8; Fitzgerald, s.
77 [81.587-8]) onu tutm as gerekm ektedir. M enelaos bunu baarr ve Prote
us onun sorularn yantlayarak, onu M sr'a balayan byy nasl boza
can ve ayrca Aias ile Agam em non'un lm leriyle O dysseus'un nereler
de olduunu (Kalvpso'nun adasnda tutsak kaldn) anlatr.
Zaman: leden nce 11:00. Sahne: Liffey'in aznn ve Pigeon House
dalgakrannn hemen gneyinde bir plaj olan ve Liffey'in gney yakasn
dan Dublin Bay'e kadar uzanan (Dublin Krfezi) plaj Sandvmount Strand
(Sandymount Kumsal). Stephen, Dalkey'den Dublin'e belediye ulam
aralaryla gelm itir ve u anda M ulligan'la buluaca 12:30'a kadar (ki
sonunda gereklem ez) zam ann avare dolaarak geirm ektedir. Organ:
Yok; Sanat: Filoloji; Renk: Yeil; Simge: Met; Teknik: M onolog (erkek). K ar
lklar: Proteus birincil zdek (uzayn nfuz edilem ezlii ya da zam an
da kesintisiz yaylm); M enelaos Kevin Egan (Telemakhos'un, M enela
os'un saraym ziyareti, Stephen'in Paris'teki gnlerini anm sam asyla ve
Kevin Egan'm "saray"yla yanstlyor); M egapenthus Midyetoplaycs
(M egapenthus, M enelaos'un bir kle kzdan olma oluydu ve Troya'nm
duvarlar nnde domutu. Telemakhos, M enelaos'un m aliknesine var
dnda, M egapenthus'un dn yaplmaktadr).
Linati em asnn Kiiler blmnde ayrca (karlklar belirtilm eksi
zin) Helena ve Telemakhos da yer alr.

67.1 - GRLEBLENN KAINILMAZ KPL - Kesin kayna

bilinmiyor, ancak Aristo, De Sensu et Sensibili'sinde (Du
yumun ve Duyum sanabilenin zerine; Bkz.: 67.4-5n.) bir
eyin gzle alglanlabilen maddesinin, algsal imgede bir
"oluumu" ya da maddeyle biim in bir karm n gerekti
ren bir algsal imgenin biiminde ya da renginde mevcut ol
madn irdeler. Aslnda Aristo, kulan, iittii eyin mad
desine katldn (ve bylece deitirebildiini) oysa gzn
bunu yapmadn syler.
67.2-4 - BURADA OKUYADURDUUM ... U PARTAL PABU
CUN M ZALARI - Alman kundura yapmcs ve teologu Ja
cob Boehme (ya da Behmen [1575-1624]), The Signature o f AH
Things (Hereyin mzas) adl bir kitap yazmtr. Bu kitabn
bir nshas Joyce'un kitaplnda mevcuttu (R. Ellmann, //,
s. 794). Hugh Kenner bunun, St. Thomas'm signate (belirli)
madde ve cism ani biim in yaratlm eylerde birlemi ol
duu dncesine bir gnderme olarak grr (Dublin's Joy
ce [Dublin'in Joyce'u [Londra, 1955], s. 138).
67.4-5 - RENKL MLER - rlandal eitimci, filozof ve rlanda
Kilisesi'nin Cloyne Piskoposu George Berkeley (1685-1753),
An Essay Towards a New Theory o f Vision''da (Yeni Bir Grme
Kuramna Doru bir Deneme [Dublin, 1709]), nesneleri ol
duklar gibi "grmediimizi", yalnzca renkli imler grp
sonradan bunlar nesneymi gibi grdmz ileri srer:
"alm a odamda otururken sokaktan bir arabann getii
ni iitmekteyim; pencereden bakyorum ve onu gryorum;
sokaa kp ona biniyorum. Bylece, sradan konuma in
sann ayn eyi (yani, arabay) iittiini, o eyi grdn
ve ona dokunduunu dnmesine yol aar. Gene de, ku-

kuuz ki, her bir duyumla bize giren dnceler birbirin

den epey farkl ve bamszdr; ancak, srekli olarak birlikte
gzlemlenegeldiklerinden, onlardan tek ve ayn ey imilercesine sz edilir" (blm 46).
67.5 - SAYDAMLIIN SINIRLARI. AMA EKLYOR: BEDENLER
DE - Aristo'nun De Anima'sna (Yaam lkesi [II, 418b-19a])
bir gnderme. Stephen'in diaphane (Yunancas: diaphanes saydamlk) diye evirdii szck genellikle transparent (say
dam) diye evrilir. Aristo, grnen eyin renk olduunu,
ancak rengin de her zaman kendi bana grlebilir olma
makla birlikte renginden tr grlebilir olan belli birta
km alt katmanlarda yer almas gerektiini syler. Aristo bu
alt katmanlara transparent (saydam) adn verir. E. R. Steinberg, St. Thomas'm da bundan, De Anima zerindeki yo
rumlamalarnda sz ettiini bildirir (SoC, s. 136).
67.6-7 - KAFASIYLA ONLARA TOSLAYARAK - Aristo, "cisim
lerin" varln, Dr. Samuel Johnson'un (1709-84) "Piskopos
Berkeley'in (Bkz.: 67.4-5n) maddenin yokluunu ve evrende
ki her eyin salt dncesel olduunu kantlayc yaln yanltmacasm" rtmesine benzer bir ekilde kantlamtr
(James Boswell, Life o f Johnson [Johnson'un Hayat], 6 Aus
tos 1763). Boswell der ki: "Johnson'un, iri bir kayay muaz
zam bir gle tekmeleyip geriye doru sekerken cokunluk
la verdii yant 'te byle rtyorum.' hi unutmaya
cam."
67.7 - HEM KELD HEM DE MLYONER - Aristo'ya ilikin pek
az yaamyksel bilginin ortaa sslemeleri.
67.8 - MAESTRO DI COLOR CHE SANNO - talyanca: "bilen
lerin ustas." Dante'nin, Inferno'da (Cehennem [4:131]) A ris
to'yu betimlemesinden.
67.15-7 - NACHEINANDER... NEBENEINANDER - Fritz Senn,
bunun Gotthold Eprahim Lessing'in estetik zerinde
ki nl yapt Laokoon'a (1766) ve zellikle Lessing'in, za
man iinde bir biri ardndaki (nacheinander ya da aufeinan
der) nesneleri ileyen iir ile, uzamda birbirinin yanndaki

(nebeneinander) nesneleri ileyen heykel ve resim arasndaki

ayrmna (zellikle XVI. blme bkz.) gnderme olduunu
sylemitir (JJQ , II, 134-6). Senn, ayrca, Lessing'in gzle ve
kulakla alglanan farkl izlenim ler zerindeki szlerine de
dikkat eker.
67.16 - KADESNDEN SARKAN UURUMDAN - Hamlet I, iv,
70-1. Bkz.: 47.643-4n.
67.19 - K AYAIM ONUN POTNLERNDE BACAKLARININ
UCUNDAK - Stephen, Mulligan'n atm olduu potinlerle
pantolonu giymektedir.
67.20-21 - LOS DEMIURGOS TOKMAININ ... SONSUZLUA
MI YRMEKTEYM - "W illiam Blake'in simgesel ka
rakterlerinden biri olan Los, The Book o f Los (Los'un Kitab
[1975]) iin temel niteliktedir: "her ey / Los iin karanlkt"
(1:9-10), ve "Den Zihnin almas aralkszd / Kendisi
ne eki dzen veredursun" (2:9-10). Blake iin, Los, birincil
yetileri temsil eden ve yaratc imgelemi canlandran Drt
Zoa'yla ilikilidir. Demiurge, hem Eflatun'un zdeksel dn
yann yaratcsna verdii add, hem de, Gnostik kuramda
ve teosofide, "dnyann mim ar"yd (Bkz.: 49.752n). Ayrca,
Blake'in Milton'unda, Milton'un Blake'e sol ayayla giriiyle
karlatrn: "Ve btn bu Bitkisel Dnya sol ayamda g
rnd / Tpk deerli talardan ve altndan lmsz, parlak
bir sandal gibi / Eildim ve "Sonsuzlua" dek yryebile
yim diye baladm onu" (Birinci Kitap. Resim 21).
68.30 - BASTA - talyanca: "Yetr!"
68.31-2 - HER EY SEN OLMADAN DA ... DEK OLACAK, DP
SZ DNYA - Bkz.: 58.229-32n.
68.33-4 - FRAUENZIMMER - Almanca: nceleri, "modaya uy
gun, k kadn" anlam n tayorduysa da, sonralar, "pa
sakl kadn, haspa" anlamnda kullanlr olmutur.
68.35-6 - ALGY GB, KUDRETL ANAMIZA NM EKTELER Yani, Swinburne gibi; Bkz.: 33.87-8n ve 33.95n.

68.41 - HLKTEN YARATILI - Yaratla ilikin Yahudi-Hristiyan kavram: "Balangta Tanr gkleri ve yeri yaratt"
(Tekvin 1:1).
68.44 - BU YZDEN YA GZEMC KELERN - Yani, gbek
leriyle bylenmeleri ve daln dzencesinde ona sabit bak
malar.
68.44-5 - TANRILAACAK M ISINIZ - eytan'm Havva'ya yak
lamna ilikin bir yorum: "nk Tanr bilir ki onu yedi
in gn gzlerin alacak ve, iyiyi kty bileceinden, sen
de tanrlaacaksn" (Tekvin 3:5).
68.45 - OMPHALOS - Bkz.: 36.199n.
68.46 - ALEF, ALFA - Srasyla, branice ve Yunanca abecelerde
ki ilk harfler.
68.46 - SIFIR, SIFIR, BR - Hiten (yalnzca Tanr'nm yaratabileceince) yaratl.
68.47 - DEM KADMON - Adam Kadmon, Kabala'daki ilk in
sann ilk rneidir. En Soph'tan yaylan on Sephirothun ya
da anlan tmn ierir. Kabalac bir kitap olan Sohar'a gre
Cennet'teki dnyevi dem, on Sephiroth'tan yaratlmtr.
68.47-8 - HEVA, IPLAK HAVVA. GBE YOKTU ONUN Cheva (Heva), branice: "Yaam"; Havva adnn eski biimi.
Kabalc gelenee gre, bir kadndan domad iin Hav
va'nn gbek delii yoktu.
68.49 - GERGN TREDEN BR KALKAN - S. Gilbert, '"gergin
tireden bir kalkan' imgesinin Homeros'a ilikin bir a
rmdan kmtr, nk Akhallarn kalkanlar 'beyazgbekli kntl' omphaloi (kabaralar) ile sslenirdi" (JJU,
s.52). Gilbert ayrca, lyada'dan, Agamemnon'un kalkann
betim leyen bir paray da aktarr: "zerinde kalaydan yir
mi beyaz kabara vard, ortada da siyah-lacivert bir tane"
(XI, 34; Leaf, Lang ve Myers evirisi).
68.49 - AK BR BUDAY YIINI - "G bein yuvarlak bir ka
deh gibi, ikiyle doldurulm ay isteyen deil: karnn ak

bir buday yn, nilferlerle ev rili" (Neideler Neidesi

7:2).
68.49-50 - DOUSAL VE LMSZ, EZELDEN EBEDE BAK
KALAN - Thomas Traharne'in (1637-74), Centuries o f M di
tations (Yzyllar Sren Meditasyonlar [ilk basks, Londra,
1908] Century III, blm 3) bir ocuun Cennet'i nasl gr
dn anlatan parasnn girii: "Ekin Douydu ve asla
ekilm em esi gereken ve hi biilm em i lmsz Budayd.
Onun sonsuzluktan sonsuzlua hep var olduunu dn
dm."
68.50 - GNAH BATINI - Havva'nn karn zira gnah dnya
ya onun (ve Adem'in) yznden gelmitir.
68.51-2 - VCUDA GETRLMEMKEN - znik lkeleri (325),
sa'nn baka insanlardan farkl olarak, "Baba ile ayn zden
etzl olarak yaplmam ancak dourulmu olduunu
ileri srer." Bu ilkeler, her pazar gn ve ok nemli yor
tu gnlerinde, Katolik kilise ayininin olaan bir blmn
oluturur.
68.52-3 - BENM SESME, BENM GZLERME SAHP O ADAM
LA - J. Prescott ("Joyce'un Ulysses'i zerine Notlar", MLQ, XII,
149-62) bunun, Odysseia'da, Telemakhos'la Odysseus'un ses
lerinin benzerliine ilikin Nestor'un, Helena'nm ve Menela
os'un szlerini antrdna dikkatimizi eker.
68.54 - BRLETRCNN BUYRUUNU YERNE GETRD
LER - Tanr, erkekle kadn evliliin kutsallnda birbirine
balayan "birletirici"dir. Onun "istenci", Katolik retisine
gre, tm insanln, elden geldiince ok sayda ocuk ya
parak "artmas ve oalmas"dr (Tekvin 1:28).
68.54-6 - ALAR NCESNDEN STEMT ... TEMELLENMTR BU LEX ETERNA - Le:x eterna, Latincesi: "ebedi ya
sa." Summa Theologica'nn 1. makalesi "Yasa eitleri"nde,
St. Thomas Aquinas der ki: "Tanr'da var olan, ve her eyin
gerek hkim i olarak hereye egemen olma kavram yasa ni
teliindedir. Tanr'nm zihni zamanla koullanmad, ancak

yaklamnda sonsuzluk kavram bulunduu iin...bu yasa

nn ebedi, diye nitelenmesi doaldr. Bu nedenle de, birinci
dir. Her ne kadar, eyler, imdiye dek kendiliklerinden var
olmamlarsa da, O'nun tarafndan nceden sezildii ve mu
kadder klmdmca, Tanr'da var olmulardr; onun iin Pavlus, Tanr'mn, henz var olmayan eyler sanki halihazrda
mevcut imilercesine onlar celp ettiinden sz eder. Bylece
ebedi "ilahi yasa" kavram, Tanr'mn, nceden bildii ey
lerin ynetimine ilikin bir kutsamas olarak ebedi bir ya
sa niteliini tar" (eviri: Thomas Gilby, O. P, Blackfriars,
Cambridge, ngiltere, Law and Political Theory [Yasa ve Siyaset
Kuram, New York, 1963], cilt 28, s. 19, 21).l
68.57 - BABA VE OUL'UN ETZL OLARAK YER ALDI
I LAH TZ - Etzllk doktrini ilk olarak . S. 325'te
znik lkeleri'nde resmen beyan edildi. Bkz.: 49.750-ln ve
68.51-2n.
68.60 - BR YUNAN APTESHANESNDE SON N EFESN
VERM T - Bu, A rius'un lmne bir gndermedir. Sozomen, Ecclesiastical H istory'sinde (Din Tarih, Kitap II, blm
xxix) unlar anlatr: "Akama doru, anszn midesinden
rahatszlanan Arius, bu iler iin tahsis olunan bir apteshaneye girm ek zorunda kald. Orada onu bekleyen ve aradan
epey bir sre getii halde dar km adn gren grev
liler ieri girdiler ve onu orada lm vaziyette buldular."
Athanasius da zde Ad Serapionem de M orte Arrii risalesin
de ayn eyi anlatr. A rius'un lm Constantinople'da yer
almt.
68.61 - OMOPHORION - Piskoposlarn zel giysisi; boyundan
sarlarak ular sol omuzda aprazlanp dizlere inen nakl
beyaz ipekten bir erit.
68.62 - BOALMI BR ORUNUN DULU - skenderiye'deki bir
kilisenin ileri gelen bir papaz ve mridi Arius, inanlar
zerinde tartm alar balaynca, bir Msr ve Libya pisko
poslar konseyince 321'de makam ndan indirildi. O tarihten,
ld 336'ya dek Arius, Kilise hiyerarisince srgn edil-

meine karn, ok sayda yandaa sahipti; ancak, nemine

yaraan bir piskoposlua asla nail olamad.
68.63-4 - ISIRICI, SABIRSIZ ESNTLER - H am let'te (I, iv, 2), sa
hanlkta hayaleti beklerken, Horatio Hamlet'e, "src, sabr
sz esintiler" der.
68.65 - MANANAANTN - M ananaan, rlandalIlarn deniz tan
rsdrYunan mitolojisindeki deniz ihtiyar Proteus'un
karl. Dalgalar, M ananaan'n "beyazyeleli denizatlar"dr. D. Daiches, "beyaz atlar"n, hl, dalgalarn tepele
rindeki ak kpklere ngilizlerin verdii ad olduu akla
masn yapar.
68.67 - THE SHIP'E - Bkz.: 34.143n. ve 51.836n. Odysseia'da Mene
laos, Proteus'la yapt gre yarmasn anlatmay bitirin
ce, Telemakhos'a bir sre daha kalm asn syler. Telemakhos
teekkr ederek daveti kabul etmez: "nk zam an tayfa
larmn ellerinde ar bir yk gibi bastracak / ayet kutsal
Pylos'ta kalm am isterseniz" (4:598-9; Fitzgerald, s. 82).
69.69 - SARA YENGEME - Stephen'in days Richie Goulding'in
kars Sara Goulding (Stephen'in yengesi). kisi de, Joyce'un
daysyla yengesi, Mr. ve Mrs. W illiam Murray'dan esinle
nerek kurgulanmtr. Ellmann'a bkz.
69.72-3 - BRAZCIK DAHA YKSEKTEN UAMAZ M IYDI Yunan mitolojisindeki Daidalos ile karos'un yksne gn
derme. karos'un lm, ok yksekten umas nedeniyle
gnein, babasnn yapt kanatlarn tutan balmumunu
eritmesi yzndendi.
69.76 - SON KERTE TBARLI GONDOLCULAR - "Son kerte
itibarl gondolcular" sz, Gilbert ve Sullivan'm The Gondoliers'inin (Gondolcular) birinci perdesinde, Don Alhambra'nn bir arksnda birok kez geer.
69.78 - SA ALIYORDU - ncil'deki en ksa m etin (Yuhanna
11:35) bu iki szckten ibarettir: "sa alyordu." Bu, Mer
yem'le Martha'nn, onu kardeleri Lazarus'un mezarna g
trrken vuku bulur.

69.80 - MSAT BR YARIKTAN - Duncan'n adamlar Macbeth'in atosuna yaklarken, Banquo, krlanglara ilikin
der ki: "Bir duvar kntsna ya da ss kuana deil, / Bir
duvar dirseine, msait bir yara da deil; / Bu ku yata
n, velut beiini muallakta yapar. (Macbeth, I, vi, 6-8).
69.89 - OTUR DA, GEZESN - rlanda glmecesinde bir klie ve
sk sk yinelenen bir "Irish bull/' Irish bull, yani rlanda boa
s, grnrde bir tutarln apak bir tutarszl gizledii
szl bir gaftr. Bkz.: 448.693 ve 448.696-7.
69.92 - DUCES TECUM - Latince: "Beraberinde getir"; m ahke
meye arlan bir kim senin, beraberinde getirmesi gere
ken, m ahkemece kullanlacak ya da incelenecek belge ya
da tant.
69.93-4 - WILDETN REQUISCAT'I - Latince: "dinlensin"; Oscar
Wilde'm, kz kardeinin lm zerine iiri (1881).
70.112 - ALL'ERTA - talyanca: "dikkat et." Verdi'nin 11 Trovatore
operasnn al szleri, ayrca Ferrando'nun aria di sortitasnm (giri aryas) ilk szckleri.
70.113 - FERRANDO'NUN ARIA DI SORTITASINDAN - (1961
Random House basksndaki de bir hatadr.) Verdi'nin II Tro
vatore operas, Ferrando'nun aria di sortitasyla alr.
70.122 - JOACHIM ABBAS - Joachim of Flora (~ 1145-1202), tarihi
Baba, Oul ve Ruhlkuds, diye aa ayran bir talyan
gizemci teologdu.
70.123 - MARSH KTAPLIININ LGN KOYUNDA - J. Pres
cott der ki: "Bu dnceler, Stephen'in, Yeats'm Joachim le
Sw ift'in yer ald The Tables o f the Law (Yasann Tablolar)
yksn okuduunu antrr. Stephen'in bu yky oku
duu, Stephen Hero (Stephen Kahraman [N.Y., 1944], s. 176-77,
178). Yeats'm The Tables o f the Law ve The Adoration o f the M a
gi (Magi'nin Ak) ykleri, Ulysses'in al blmlerine
hem karakterlerin durum lar hem de gnderme yaplan ya
ptlarn yazarlar alarndanbirtakm arpc koutluklar
sergiler.

70.124 - YZBALI AYAKTAKIMINA - E. R. Steinberg (SoC,

s. 148) burada, Coriolanus'taki (II, iii, 17-8) vatandalardan
birinin szne bir antrma yapldn nerir: "o kendisi
bize okbal kalabalk dememeye kararlyd." Ancak, bu
ikisi arasndaki benzerlik yle azdr ki, bu antrma olas
grlmemektedir.
70.124-6 - NSANLARDAN KAARAK ... YILDIZ YILDIZ BR
MERDUMGRZ - Balamndan anlalaca gibi, bu, Jonat
han Swift'e, zellikle de onun deliliine bir gndermedir.
70.126-7 - HOUYHNHNM - "Houyhnhnm'Tar, Gulliver's Travels'dak (Gulliver'in Seyahatleri) bir at trdr. Bu atlar us
gcne sahiptir ve insan biim indeki "Yahoo'Tar ynetim
leri altnda tutarlar.
70.128-9 - CELALL BAPAPAZ - Yani, Jonathan Swift. Swift
ile Joachim arasndaki ba, W. B. Yeats'm The Tables o f the
Law (1897) yksnden kar. Bu ykde, Joachim 'in ke
hanetlerine inanan Owen Aherne, sa'nn On Em ir ye
rine koyduu (Tanry sevm ek ve komunu zn kadar
sevmek eklindeki) "yasa"snm yerine geecek Ruhlkuds'n "gizli yasa"sm aramaktadr. Aherne, Sw ift'in
cokunluunu, Joachim 'inkiyle balar: "Jonathan Swift
bu kentin efendi insannn kendisi gibi kom usundan da
nefret etm esini salayarak ona bir ruh yaratm tr" (Ye
ats, Early Poems and Stories [Erken iirler ve ykler], New
York, 1925, s. 509).
70.129-30 - DESCENDE, CALVE, UT NE AMPLIUS DECALVERIS - Latince: "n aaya, kel adam, in ki daha da kelle
meyesin." Bu ola ki, II. Krallar 2:23'n farkl bir biimidir.
II. Krallar 2:23-24'te, kim i ocuklarn Elia'yla alay ettikle
ri, onun da Tanr'va yakararak onlara beddua ettii, bunun
zerine ormandan iki aynn kageldii ve ocuklardan
krk ikisini yedii anlatlr. ocuklar, "Ascende calve, ascende calve" (Yukar k kel kafa; yukar k kel kafa), diye
satarlar. R. M. Adams, Marsh's Library (Marsh Kitapl)
kaytlarna gre, Joyce'un bu sze ilikin en yakn kayna-

nm, Joachim Abbas'm Vaticinia Pontificum'u (Venedik, 1589)

olduunu bildirir. Bu yaptn ilk blmnn al tmcesi,
"n aaya, kel adam, in ki daha da kellemeyesin"dir.
70.133 - SUNAIN BOYNUZLARINA YAKIN DURAN - Suna
n boynuzlar, Tevrat'ta sk sk gemektedir.
70.135 - BUDAY KLYELERNN ZYLE SEMRM - Ulrich
Schneider, bunun, "Musa'nn M eselleri"ni antrdn sy
ler. Musa, Tanr'mn Yakub'u kutsadn anlatr ve der ki:
"Tanr ona tatan bal, akltamdan ise ya emdirdi; inekle
rin tereya, koyunlarm st, Bashan cinsi kuzularn, kola
rn ve keilerin ya, buday kilyelerinin zyle ... besledi"
(Deut. [kilisece ikinci derecede muteber saylan kutsal ki
taplardan] 32:13-14).
70.142 - DAN OCCAM - Her soruyu amansz bir mantkla
zmlemesiyle tannm ngiliz Skolastik felsefecisi ve te
ologu W illiam of Occam (~ 1285-1349). Occam, Tractacus de
Sacramento Altaris'inde, okunmu ekmein takdis edilm e
sinden sonra, onun nicelii ve nitelii deimez; bu nedenle,
sa'nn bedeni nicelik ve nitelik bakmndan okunmu ek
mein iinde deildir (yani, okunmu ekmek "ussal" adan
deil, "inan" asndan sa'nn bedenidir), o halde sa'nn
birok deil yalnzca bir bedeni vardr" der Stephen'in
kurgulad gibi, okunmu ekmein ezamanl kutsanarak
ka kez yceltilm i olduuna baklm akszn, sa'nn gene de
bir bedeni vardr.
70.143 - PUSLU BR NGLZ SABAHINDA - u ocuk tekerle
mesinden: "Sisli nemli bir sabah, / Bulutluyken hava, / Ya
l bir adamla karlatm, / Tm giysileri deriden. / Adam
beni selamlad, / Ben de onu selamladm: / Naslsnz, na
slsnz, / Ve ardndan gene naslsnz."
70.143 - UKNUM - Hypostasis (uknum = asl, unsur). sa'nn, iki
doasna kar olarak onun btn kiilii: insani ve ilahi.
nan balamnda, sa'nn btn kiilii kutsanm ekmekte
blnmezcesine mevcuttur.

70.149 - YEEN STEPHEN, ASLA BR EREN OLAMAYACAK

SIN - John Dryden'in (1631-1700) Swift'e bir szne gnder
me: Yeen Swift, asla bir air olamayacaksn."
70.149 - AZZLER ADASI - Roma'nn dnden sonra rlandal
kilise grevlileri ve misyonerlerinin bat Avrupa Hristiyanl
nda oynad nemli rol antran bir ortaa sfat.
71.153 - O SI, CERTO - talyanca: "O evet, tabii."
71.165-6 - SKENDERYE KTAPLII - Antik dnyann en b
yk ve en nl kitapl. Jl Sezar, . 47'de skenderiye'de
kuatld srada bu kitaplk bir yangnda feci hasar gr
mt. Araplarn .S. 641'de Msr' fethi srasndaki bir yan
gnda da tamamyla harap olmutu.
71.167 - EPIPHANYLER - Stephen Hero'da (Stephen Kahraman),
Stephen, epiphany "yi, bir nesnenin "ruhu"nun ya da "nelii"nin (vhatness) "o nesnenin grnmnn klyla bize
doru atlad, yani, bir nesnenin (ya da bir ann, jestin, s
zn vb.) mecazi potansiyelinin gerekletii sradaki "ani
bir tinsel tezahr" olarak tanm lar s. 211).
71.168 - MAHAMANVANTARA - Hinte: "byk yl" bir
"Brahm a Gn," ya da bin maha-yuga. Bir maha-yuga,
4.320.000 yldr; o halde, bir Brahma Gn 4.320.000.000 yl
eder (Houl, s. 77-8).
71.169 - PICO DELLA MIRANDOLAVAR - Pico (1463-94), Hristiyanlk-ncesi din ile Hristiyanl birletirmeye alan bir
talyan hmanist ve bilgiciydi. Grillot de Givry, Witchcraft
and Alchemy'de (Byclk ve Simya [Frederick Publications,
1954, s. 208]), Pico'yu, Jacob Boehme'yle (Bkz.: 67.2-4n.) birlikte
"Hristiyan teolojisini ve ona yabanc olan (ve iine almay res
men reddettii) ilkeleri birbirine kartran balca yenilikiler
diye anlabilecek" kimseler arasnda sayar. Stephen, Pico'yu,
Pater'in The Renaissance yla tanmt. Bkz.: 70.170-ln.
71.169-70 - VALLAH, TIPKI BR BALNA GB - Hamlet, bir bu
lutu eitli biimlerde betimlerken ("deve... gelincik... bali
na"), Polonius'un onu onaylamas (III, ii, 399).

71.170-1 - OKTAN YTP GTM ... KSYLE BR OLDUU

NU DUYUMSAR - Walter Pater'in (1839-94), The Renaissance'taki (1873) "Pico della Mirandola" denemesinin biemini
yanslar: "Ne var ki, Pico'nun unutulmu kitaplarnn bir
sayfasn okumak, tarihi diyarlarda bir gezginin kim i za
man karsna kveren bizimkinden tamamyla farkl bir
lemin artk kullanlm ayan antika bezekleri ve eyalar i
lerinde hl taptaze duran o antik kabirlere bir nazar atfet
mek gibidir." Ve: "Bunlarn tesinde, onu okurken deimez
bir duygu ... onun szcklerindeki, bize onun kendi ksa va
roluunu yakp bitiriini hatrlatan bir hararet ve cokunluk
iindeyizdir."
71.173-4 - SAYISIZ AKILLARA SRTNEREK GICIRDAYAN
AKILTALARI - King Lear''da (Kral Lear), Gloucester, kr
ve ruhen yklm durumda, kendisini Dover Cliff'ten (Do
ver Yar) aaya atarak intihar etmek ister. Klk deitir
mi olan olu Edgar, babasn, sahil dzeyinin aslnda yarn
tepesi olduuna inandrr: "Saysz atl akllarn zerinde
srtnen /' altl dalgalar / Bu denli yksekten iitilem ez" (IV, vi, 20-2).
71.174 - YTK ARMADA - 1588'de Man Denizi'ndeki yenilgi
sinden sonra, Byk Britanya ve rlanda etrafnda bir daire
izip spanya'ya kama amacyla kuzeye doru ilerleyen s
panya Armadas. Frtnalarn datt donanmann gemile
rinden birou rlanda ve skoya kylarnda karaya otur
mutu.
71.175-8 - NEFES NEFES LAIM ... HAZIRLANIYORMUASINA BEKLEMEKTEYD - Dublin lam pisliklerinin ou
arthnakszm Liffey'e ve geleenlerine atldndan, kentin
iindeki akarsular, ak lamlardan pek az daha iyiydiler;
Dublin Krfezi'nin i kylar, zellikle, Stephen'in yr
mekte olduu Liffey'in aznn hemen gneyi kirliliiyle
n salmt.
71.180-1 - RKN BR SUSUZLUK ADASI - S. Gilbert bu
nunla ilgili olarak der ki: "Bunu, 'rkn bir alk adas'

Pharos'la karlatrn; bu tr alk ve susuzluk adalarn

Msrl ve Fenikeli denizciler ok iyi bilirler" (JJU, s. 124).
Menelaos, Proteus'u ararlarken Pharos'ta kaldklar srece
kendisinin ve adamlarnn ektikleri byk al anlatr
(Odysseia, 4. Kitap).
71.190-1 - QUI VOUS A MIS ... FICHUE POSITION? / C'EST LE
PIGEON, JOSEPH - Franszca: "Seni bu berbat duruma kim
getirdi? / Gvercin, Joseph." M. Magalaner'in gsterdii gi
bi (Time of Apprenticeship, [mezlik Zaman] s. 50 dipnot)
bu soruyla yant, Lo Taxil'in "gnahkr" kitab La Vie de
Jesus'tandr (sa'nn Hayat [Paris, 1884]). Lo Taxil, G. S. Jogand-Paqes'in takma addr. Magalaner, Taxil'i uzun uzadya
anlatr. Magalaner'in irdeledii Meryem-Joseph (Hazreti Yu
suf )-Ruhlkuds geni temasnn nda, Douglas Hyde'm
bast bir rlanda halk trks ok ilgintir. Hyde, Religious
Songs o f Connacht'mda (Connacht'm Dini arklar [Dublin,
1906]), Meryem'in o srada gebe olduu ve Hazreti Yusuf'tan
biraz kiraz toplamasn istedii "M ary and St. Joseph" (Mer
yem ve Hazreti Yusuf) adl arky verir. Hyde'nin szc
szcne evirisinde yle denir: "Bunun zerine Hazreti
Yusuf yksek sesle der ki: 'O mcevherleri (kirazlar) sana
toplamayacam, senin bebeini de sevmiyorum. Onun ba
basn ar sen, o seni doyurur'" (I, 279).
72.192 - MACMAHON TAVERNASINDA - Yabankazlarmdan
(Bkz.: 72.193n.) Magenta dk (1808-93), Fransa miri ve
nc Cumhuriyet'in ikinci cumhurbakan (1873-79) Ma
rie Edm Patrice M aurice d^M acM ahon'un soyunun sekin
yelerinden birinin adn tayan bir pub.
72.193 - YABANKAZI - lk "yabankazlar", 1690'da II. James'in
kuvvetlerinin Boyne Sava'ndaki yenilgisinden sonra rlanda'day terk ederek Avrupa'ya giden rlandalIlard. ngilte
re'nin egemenliindeki bir rlanda'da yaamaktansa, isteye
rek kendi lkesinden uzakta yaamay yeleyen M andalla
ra da "yabankazlar" denir. Bu sz zellikle siyasi srgn
leri anlatrsa da, artk daha genel olarak Avrupa'ya giden
herhangi bir M andal iin de kullanlmaktadr.

72.193 - PARS'L KEVIN EGAN'IN OLU - Kevin Egan, 1867

Eyllnde iki Fenian liderinin Manchester'de bir polis vanndan kurtarld ve bir polis komiseri m uavininin ld
M anchester kurtarm as diye anlan olaya kart iddi
asyla hapsedilen aktif bir Fenian yesi Joseph Casey'i tem
sil eder. Bunun zerine, 1867 Aralnda Casey, Londra'nn
Clerkenwell hapishanesindeyken (bir maksimum-gvenlik
hapishanesi), Fenianlar hapishane duvarnn dibinde bir va
ril barutu patlatarak talihsiz bir kurtarm a giriim inde daha
bulundular, infilak sonucu on iki Londralnn lmesi halkn
galeyana gelmesine yol amt.
72.193 - BABAM BR KUTUR - Bkz.: 47.665-8n.
72.194 - LAIT CHAUD - Franszca: "scak st."
72.195 - LAPIN - Franszca: "tavan."
72.195 - GROS LOTS - Franszca: "piyangoda byk ikramiye."
72.196-7 - MICHELET'DE KADINLARIN DOASINA DEGN
BR EYLER OKUMU - Jules M ichelet (1798-1874) La Fem
me (Kadn); Les Femmes de la rvolution (htilalin kadnlar;
ve L'Amour (Ak) adl yaptlarn da y a z a n bir Fransz tarihisiydi.
72.197 - M. LO TAXIL'N LA VIE DE JSUS'SN - Bkz.:
71.190-ln.
72.199-202 - C'EST TORDANT, VOUS SAVEZ ... / IL CROIT? /
MON PRE, OUI - Franszca: Patrice diyor ki: "ok komik,
deil mi? Ben kendim bir sosyalistim. Tanr'mn varlna
inanmyorum. Babama sylemeyin. / O inanyor mu? / Ba
bam m, elbet."
72.203 - SCHLUSS - Almanca: "son, netice," ya da, burada oldu
u gibi, hafif bir nlem: "yeter!."
72.205 - YANIK KAHVERENG ELDVEN - Bkz.: 45.582n.
72.207 - PHYSIQUES, CHIMIQUES ET NATURELLES Fransz
ca: "fizik, kimya ve biyoloji."

72.208-9 - M ISIR'IN M LEKTEETLER - k'ta (Eski

A hit'in 2. Kitab [16:3]), srail'in ocuklar M usa'y izledik
lerine pim an olur ve "mlekte etlerin bama oturup, do
yasya ekm eim izi yediim iz M sr elinde" kalsaydk, di
ye yaknrlar. Bloom, s. 118.654n'de de "Fleshpots o/E gypt"i
dnr.
72.209 - MOU EN CIVET - Franszca: akcier yahnisi lokanta
larda en ucuz a.
72.210 - BOUL' MICH' - Boulevard Saint-Michel'in Paris argo
sunda ksaltmas.
72.213-4 - TUTUKLU, ON YED UBAT 1904 ... TARAFINDAN
GRLMTR - 19 ubat 1904 Cuma gn Irish Times'm,
"CNAYET SULAMASI" bal altnda verilen habere
gnderme.
72.215 - LUI, C'EST MOI - Franszca: "Ben oyum." XIV. Louis'nin, "L'tat, c'est m oi" (Devlet benim) sznn bir yan
slamas.
72.220 - ENCORE DEUX MINUTES - Franszca: "Daha iki da
kika var."
72.221 - FERM - Franszca: "kapal."
72.227-8 - COKULU COLUMBANUS'TAN ... AVRUPA'YA. FI
ACRE LE SCOTUS - Avrupa'ya giden rlandal misyonerle
rin en nl . Columbanus iin Bkz.: 57.164-6n. St. Fiacre,
altnc yzyln sonlarnda rlanda'da domu, Fransa'ya git
mi, ordaki ekilgi (tariki c|nya) hcresini bir tapmaa (bir
tr gayri resmi manastra) evirmi, lmnden (~ 670) son
ra da trbesi mucizeler gerekletirmekle nlenmiti. John
Duns Scotus (~ 1266-1308) nemli bir Skolastik'ti ve "Subtle
Doctor" (nce Doktor) diye biliniyordu. Joyce, ona, St. Tho
mas Aquinas'm "mahut m uhalifi" diye bakar. (Onun rlanda
kkenli olmasna ilikin bir anlamazlk da vardr, zira ngil
tere ile skoya da onu sahiplenmektedir.)
72.228-9 - CEVRCEFATABURELERNE - sko ve ngiliz a
znda, "-ayakl bir tabure"nin (skoya Kilisesi'nde pi

manlk sandalyesi olarak kullanlan trden) ad olan creepystoolsun Nevzat Erkmen'ce Trke evirisi.
72.230 - EUGE! EUGE - Latince: "ok iyi! ok yi!" Ancak, bir
ok ncil metninde bu szckler, burada olduu gibi, taklitilerce istihzal olarak sylenir.
73.232 - COMMENT - Franszca: "Ne?"
73.233 - LE TUTU - Ksa bale etei; ayrca, hafif bir haftalk Pa
ris dergisi.
73.233-4 - PANTALON BLANC ET CULOTTE ROUGE - Fran
szca: "Beyaz amar ve Krm z Klot." Joyce'un hafif
bir Paris dergisinin adnda La vie en coulette rouge (Krmz
Klotlu Yaam) yapt bir deiiklik de olabilir.
73.239-42 - O HALDE MULLIGANTN HALASI ... ALES,
ONUN SAYESNDE - Hodgart ve Worthington bunun,
French'in "M atthew Hannigan'm Halas"na bir gnderme
olduunu ileri srerler. Percy French (1854-1920) rlanda
lI bir air, ark sz yazar ve yanslamacyd. "Matthew
Hanigan'm Halas"nda koro yle balar: "O halde Hanigan'm halas erefine! / Anlataym sizlere jestim in nedeni
ne, / Ahlaki bir yaant iindeydi her daim / Hanigan ailesi,
onun sayesinde..."
73.248 - KURBAAYEL PELNLER - Apsentler; Bkz.: 73.2578n.
73.249 - BELLUOMO - talyanca: "yakkl adam"; argoda, gs
terii anlamna da gelir.
73.252 - FLAN BRETON PUSUYLA - Yumurtal stl kremann
(Bretanya usul) sar svs.
73.253 - CHAUSSON - Kabartlm hamur ii.
73.254-5 - AFSUNLANMI FSUNKRLAR - Franszca favor is
(favori, yani yanaklara uzanan sakallar) szcnn harfi
harfine evirisi. (ngilizcesi: vellpleased pleasers.)
73.255 - CONQUISTADORES - Franszca argo: kadn avclar.

73.256 - LE IMIZGANMASI - Odysseia'da Proteus'un kz,

Menelaos'a, Gne le vakti gkyzne aslnca," Prote
us'un "denizin oyduu maaralarda," sr sr foklarn
arasnda dinlenmek iin kyya geldiini anlatr.
73.256-7 - MATBAA MREKKEBNE BULANMI PARMAK
LARIYLA - Kevin Egan'm temsil ettii gerek Fenian Jo
seph Casey, Paris'teki New York Herald'da bir mrettipti.
73.257 - BARUT - Kevin Egan'm sard sigaralar Stephen'e, bir
zamanlar Egan'm yapm ve kullanm olduu (ya da onun
iin kullanlm olan) patlayclar anmsatr. Bkz.: 72.193n.
73.257-8 - PATRICE'N BEYAZINI T ... YEL PERSN
YUDUMLAMAKTA - "Green fairy's fang (yeil perinin kazmadii), sradan ikilere oranla daha sert, ve sinir sisteminin
bozulmasna yol aan bir madde olan pelinotu ieren ap
sente verilen argo addr. Apsent, Fransa'da 1915'ten bu yana
yasaklanmtr. Beyaz: Babasndan farkl olarak, Patrice st
imektedir.
73.259 - UN DEMI SETIER - Bir fincan kahve anlamnda Parisli
deyimi. (Setier, artk kullanlmayan eski bir sv lyd.)
73.261-2 - IL EST IRLANDAIS. HOLLANDAIS? ... VOUS SAVEZ?
AH, OUI - Franszca: "O rlandal. HollandalI? Peynir deil.
ki rlandal, biz, rlanda, anladn m? Ha, evet!"
73.263 - POSTPRANDIALNZ - ngilizce: yemekten sonraki yi
yeceiniz.
73.265 - SLAINTE - rlandaca: 'salna!" (kadeh kaldrrken).
73.268 - YEL PERNN KAZMAD - Bkz.: 73.257-8n.
73.269 - DALCASLILARDAN - Ortaa rlandal Munster kral
larnn saray m uhafzlarn oluturan bir klan. Ayn zam an
da, atalarnn yurdu rlanda'nn bat sahilindeki County
Clare olan O'Brienlerin klan addr.
73.270 - DEERL BR NDER, PIMANDER ARTHUR GRIF
FITH - (AE) Arthur Griffith iin bir sonraki maddeye bkz.
AE (George W illiam Russel) iin Bkz.: 60.291n.

73.270 - ARTH UR GRIFFITH - A rthur Griffith (1872-1922), The

United Irishman (Birlemi rlandal) ve onun ardl Sinn Fein'in (Bkz.: 36.199n. ve 104.86) editr, rlanda zgrl
iin alanlarn en gl ve en etkilisiydi. Kasm 1905'te
Sinn Fein hareketini balatt; bkz.: 200.55in.) ve 1922'de k
sa bir sre rlanda zgr Devieti'nin cum hurbakanln
yapt. Padraic Colum, G riffith'in, Ourselves Alone! The Story
o f Arthur Griffith and the Origin o f the Irish State (Yalnzca
Kendimiz! Arthur G riffith'in ve rlanda Devieti'nin O riji
ninin yks [New York, 1959]) adl bir biyografisini yaz
mtr.
73.271/74.272 - BEN DE KEND ... DYE, KIYALARIMIZ OR
TAK DAVAMIZMI - Shakespeare'm Henry V'inde, Pistol,
Henri'nin Fransa seferine katlmay nerir: "Silahl boyun
durua koulmuuz birlikte / Haydi Fransa'ya, atslklerince, evlatlar, / Emmee, emmee, kan emmee!" (II, iii,
56-8).
74.272 - BABANIN OLUSUN SEN. BU SES TANIYORUM Bkz.: 68.52-3n.
74.273 - SPANYOL PSKLLER - Matadorlarn giysilerini
ssleyen ponponlar.
74.274 - M. DRUMONT - Edouard Adolph Drumont (1844-1917),
gazetesi La Libre Parole (Dnce zgrl) daha ziyade
ar Yahudi-dmanlyla tannm bir Fransz editr ve
gazetecisi.
74.276 - DENTS JAUNESL BR VIEILLE OGRESSE - "Sar dili
yal dii dev." Folklorda, yamyamlk insann dilerini sa
rartr.
74.276 - MAUD GONNE - Maud Gonne (1866-1953), Yeats'm k
olduu, ve yllarca evlenmek istedii halde baaramad
gzel ve vatansever bir rlandal kadnd. Joyce onunla, Pa
ris'te kalaca 1932-3 yllarnda bulumay tasarlyordu, ama
bu gereklemedi. Bloom daha sonralar onu dnr; bkz.:
104.84-5n.

"4.276-7 - LA PATRIE, M. MILLEVOYE - La Patrie (Franszca:

"babavatan"), 1841'de kurulm u siyasi bir dergiydi. 1984'te
Lucien Millevoye (1850-1918) bu derginin editr oldu.
4.277 - FELIX FAURE, NASIL LDN BLYOR MUSUN
- Franois Felix Faure (1841-99), 1895'te Fransa cum hurba
kan seilen Fransz devlet adam, 1899'da Elysee'de beyin
kanamasndan lmt. M. Jacques Aubert, Faure'nin met
resinin kollarndayken ldn syleyerek, bu olaya farkl
bir boyut eklemitir.
4.279 - FROEKEN, BONNE TOUT FAIRE - Frken (svee:
"evlenmemi kadn"); bonne tout faire (Franszca: "her ii
yapan hizm eti kad n ")
4.279 - MOI FAIRE, DEMT, TOUS LES MESSIEURS - Fran
szca: "Ben yaparm, demiti, btn beyler."
74.282-3 - YEL GZLER, SEN GRYORUM. KAZMAD,
FARKINDAYIM - E. R. Steinberg (SoC, s. 147), burada, Iago'nun Othello'ya syledii u szlere gnderme yapld
dncesindedir: "Ah, kskanlktan saknn, lordum; / Zi
ra o, yemekte olduu etle / Dalga geen yeil gzl bir cana
vardr" (Othello, III, iii, 165-7).
74.287-9 - BAKAN NASIL KAMITI, G ER EK ... PORTAKALEKLER TEKM L - 11 Kasm 1865'te, Fenianlarn baka
n James Stephens, Dublin'deki Richmond Cezaevi'nde hap
sedilm iti. 24 Kasmda, John Devoy ve Albay Thomas Kelly,
yanda iki muhafzn yardmyla Stephens'i kardlar.
Stephens. Ballybough'daki t>ir evde yedi ay sakl tutuldu.
Haziran 1866'da, Stephen ve birka kii daha gn nda
Dublin'den ak bir at arabasyla, k giyim li ve silindir ap
kal, getiler. Araba, Stephen'i sahil boyunca Malahide yo
luna, onu yakndaki bir gemiye tayacak ve bylece onun
kan salayacak olan kk bir tekneyle bulumaya g
trd (M. J. McManus'un Adventure s o f an Irish Bookman'mdan (rlandal Bir Bilim cinin Servenleri [Dublin, 1952, s.
24-8]). Gelin klna girme, aikr ki bir uydurma. Joyce'un
kendisi, "Fenianclk" adl denemesinde Stephen'in klk

deitirmesini, "sylenceye gre" diyerek anar (CW s. 189).

Bkz.: 99.577-8n.
74.290 - YTK NDERLERDEN - Bu, ola ki Robert Browning'in,
erkinci eree ihanetinden tr Wordsworth'u eletirdii
"Yitik nder" iirine bir gndermedir.
74.295-6 - URUUNUN VELAHTI ALBAY ... CLERKENVVELLN DUVARLARI DBNDE - Uruunun veliaht
(Antik ve ortaa rlandas uruklara "sept'Tere bln
mt. Eski rlandallar arasnda, bir "tanist", bakan ha
yattayken seilm i, uruk bakan olacak veliaht demekti.
Burada, Burke'n, James Stephens'in bakan olarak ardl
olaca anlatlm aktadr. Richard O 'Sullivan Burke, Ame
rikan Sava srasnda A. B. D. ordusunda bir albay ve
Fenian Cem iyeti'nin rlandal-Am erikal bir yesiydi.
Burke'nin ynetim indeki bir Fenian grubu Eyll 1867'de
M anchester'de (ngiltere) iki Fenian liderini baaryla kur
tarm asndan bir sre sonra Burke birtakm baka Fenian
etkinliklerinden dolay tutuklanm t. Burke, Clerkenwell
hapishanesine kar, akim kalan barutlu tertip olaynda
kurtarlm as tasarlanan Fenian liderleri arasndayd. Bkz.:
72.193n.
74.298 - CAM LAR KIRILIYOR VE DUVARLAR YIKILIYOR Bkz.: 53.9-10n.
74.299-300 - HER GN BELL YERLER TURLUYOR - Bkz.:
45.575n.
74.303 - AKSIZ, VATANSIZ, ESZ - Bu, Euripides'in phigenia
in Taur/s'inde Iphigenia'nm kendisinden, "kocasz, ocuk
suz, aksz" (I, 220) diye sz etmesini yanslyor. Buna pek
benzeyen satrlara, Helen (I. 690) ve Orestes'te (II, 205-6) de
rastlyoruz.
74.308 - MON FILS - Franszca: "olum."
74.308-9 - K ILKEN N Y'N N UAKLARI KKREYEN YT
LER ASLAN GB TRKSN - "Kilkenny'nin Uak
lar" anonim bir rlanda trksdr. Szleri: "Ah! Kil-

kenny'nin uaklar am yarm as avare bknlar, / irin

taze kzlaryla karlanca, / O nlar per, onlara diller
dker, Paralarn saarlar, / Ah! Tm rlanda elleri iinde,
/ Kilkenny'dir birincisi, / Ah! Tm rlanda elleri iinde,
/ Kilkenny'dir birincisi!" Bu trk 74.310 ve 75.313-4'te de
antrlm aktadr. Stephen'in Kilkenny'ye ilikin dnce
leri onu St. Canice ve Strogbow atolarna gtrr; izle
yen maddelere bkz.
74.310 - EY KOCA KILKENNY, EY - Gneydou rlanda'da Nore Nehri zerinde, St. Canice'in (St. Kenny = Aziz Kenny)
ad verilen bir kontluk ve ile; kil: "kilise ya da hcre"; Kilkenny: "Kenny'nin kilisesi."
74.310 - EREN CANCE - Canice (ya da Kenny [lm ~ 599]),
rlanda ve skoya'da vaiz veren rlandal bir azizdi. St. Columba'nn (ya da Columkille) arkadayd ve, Pictlerin kral
Brude'ye misyonunda ona elik etmitir.
74.310-11 - NORE KIYISINDAK STRONGBOW'UN ATOSU "Strongbow " diye bilinen Pembroke kontu Richard de Clare ya da Richard FitzGilbert (lm 1176), bir Normandiya
servencisi ve rlanda'nn 1169'daki Anglo-Normandiyal
istilasnn nemli liderlerinden biriydi. MacMurrough'nun
damatlarndan biri olarak, MacMurrough'nun 1171'de l
mnden sonra, dou rlanda'nn Dublin dahil merkez kont
luklarn kapsayan Leinster krallna hak talebinde bu
lundu. Strongbovv'un Nore zerindeki atosu 1172'de, St.
Canice'in manastrna yakn bir yerde, nehirden geileri
denetim altnda tutabilecek stratejik bir noktada ina edil
miti.
74.311-2 - O, O. NAPPER TANDY ELMDEN TUTUYOR - Bu,
1798 e uzanan anonim bir rlanda balad "The Wearin' of the
Green"den bir dizenin uyarlamasdr. arknn kim i szleri
yledir: "Napper Tandy'yle karlatm, elim i tuttu, / Ve
dedi ki, 'Bizim zavall koca M andam z nasl, ordaki durum
lar ne lemde?'" Joyce, Tandy'yi, "modern hareketin kahra
m an larn d an biri sayar.

75.316 - SEN ANIYORUZ, EY SYON - Yahudilerin, anavatan

larna yaktklar atlarn bir yanks. Mezmurlar 137:1 der
ki: Babil rm aklarnn kylarnda oturduk da, yaa, alatk,
Siyon'u hatrladmzda."
75.319 - NURLULUK TOHUMLARINDAN FIKIRAN VAH
HAVA RZGRLARI - Bkz.: 438.283-8n.
75.320 - KISH FENER GEMSNE - S Kish Bank'n kuzey ucu
na demirlemi bir fener gemisi. Bu slk, Dublin Krfezi'ne
girite tehlikeli bir engel oluturur.
75.330-2 - SESSZ BR KULENN K A PA LI... BEDENLERN KE
FEN GB RTECEK - H. E. Rogers, Ulysses'te rlanda Esatiri
ve Olaylarnda, bunun rlanda sylencelerinde ska geen
lm Kulesi'ni antrdn syler (Bkz.: 57.164-6n).
75.334 - BMLER BM - Aristo'dan. Bkz.: 55.89-91n.
75.335 - ELSINORE'UN AYARTICI TUFANINI - H am let'te (I, iv,
69), Horatio, hayalete kar Ham let'i uyararak, "Ya sizi ayar
tp tufann iine ekerse, lordum," der.
75.335-6 - GM SAMUR SYAHI - Hamlet'te (I, ii, 242), Hora
tio, hayaletin sakaln, "gmi samur siyah" diye betimler.
75.344 - UN COCHE ENSABL DYE ... LOUIS VEUILLOT,
GAUTIER'N NESRN - Un coche ensabl (Franszca: Ku
ma batm bir araba), Louis Veuillot'un, "La Vrai pote
Parisien" (Gerek Parisli air) adl bir denemesinden bir
alntdr. Veuillot (1813-83), bir Fransz gazetecisi ve Pa
ris Univers'in editryd. Theophile Gautier (1811-72), bir
Fransz airi, eletirm eni ve romancsyd; ayrca, balca
Parnaslardan biri, simgeci ve im geci hareketlerin nem li
bir simasyd.
75.348-52 - SIR LOUT'UN ... YLANDALIYIN KAN KOKUSUY
GELYOY - Frank Budgen, Sir Lout'e ilikin Joyce'la yle
bir grme yaptn yazar: '"Sir Lout'la ailesi kimler?' di
ye sordum. 'Balangta kaba ileri yapan kiiler mi?' 'Evet/
dedi Joyce. 'Dev insanlard onlar, ama cinsel ynden clzd-

lar. Das Rheingold'daki Fasolt ile Fafner da o soydandrlar ve

mziin anlattmca cinsel adan zayftrlar. Sir Lout'umuzun aznda di yerine kayalar vardr. Syledikleriyse an
lalmaz.'" (JJM U, s. 52). Bu konuma, Sir Lout'un Joyce'un
kendi kurgusu olduunu gsteriyor, ama buna kasn naza
ryla baklam az. Son tmceye gelince: King Lear'da (Kral Le
ar, III, iv, 187) Deli Tom der ki: "ocuk Rowland karanlk ku
leye vard. / Szckleri sakindi, Fi, fo ve fam, / Burnuma
bir ngilizin kokusu geliyor.'" Ancak, bu szlerin orijinali
bu deildir, ok daha gerilere, manzum bir halk masalna
dayanr.
76.357 - K MERYEMLER - ki "M eryem 'ler (Mecdelli Meryem
ve Kk Yakub ile Yoses'in annesi Meryem) ncil'in eitli
yerlerinde birlikte anlr: Matta 27:56 ve 61; Matta 28:1; Markos 15:47; ve Markos 16:1. Avustralya argosunda "M ary"
yerli bir kadn anlamna gelir (OLD).
76.357-8 - SAZLIKLARIN ARASINDA, GZLERDEN IRAK
GZLEMLER ONU - Musa'nn anas tarafndan gizlenii
ne bir gnderme. Eski Ahit'in 2. Kitab k'a gre (2:3), "Ar
tk onu saklamaynca, onu sazdan bir sanda koydu; sonra
onu balk ve ziftle svayp ocuu iine koydu; sand neh
rin kysndaki sazlarn iine brakt."
76.358 - CE'E. SZ GRDM - Hodgart ve W orthington bu
nun, Scanlan'n "Peekaboo"suna bir gnderme olduunu
ileri srrler. A m erikal ark yazar W illiam J. Scanlan
(doumu 1856), ilk kez 1881'de Friend and Foe (Dost ve D
man) adl gsterisinde alm an ve olduka popler olan, bu
adda bir ark yazmtr. Ancak, bu szcklerle balayan
birok ocuk arks ve tekerlemeye de gnderme yaplm
olabilir.
76.360 - LOCHLANNLAR - rlanda dilinde, yaklak 787 yln
da rlanda'y igal eden ilk skandinavya aknclar Norve
lilere verilen ad. Daha sonraki aknclar, gslerinde metal
zrhlar, boyunlarna asl baltalar ve balarnda tulgalarla,
Danimarka Vikingleriydi.

76.362 - MALACHI ALTIN GERDANLIINI TAKARKEN Thomas Moore'un (1779-1852) "Lef Erin Remember the Days o f
O/if'undan (rlanda Eski Gnlerini Hatrlasn): "rlanda eski
gnlerini hatrlasn / Bir zam anlar vefasz genleri etmiti
onu dmana teslim; / Malachi altn gerdanln takarken
/ Kibirli istilaclardan kazand; / Ve onun krallar, am
lar yeil bayraklarn, / Krmz Dal valyelerini tehlikeye
attklarnda / Bir zam anlar bat dnyasnn deerli zmrt
ta / Bir yabancnn tacna takldnda." rlanda'nn ulu
kral Malachy (948-1022), onuncu ve on birinci yzyldaki
savalarda skandinav istilaclarnn yenilip rlanda'dan ko
vulmasnda nemli rol oynamt. Malachy, yenilgiye u
ratt DanimarkalI reisin "Tomar"m alp kendi boynuna
geirmiti.
76.363-4 - DANMARKA VKNGLER ... BURMA METAL
GERDANLIKLARIYLA - Eski Galyallar, Britanyallar ve
rlandallar, burma metal gerdanlklar takarlard. rlanda'y
istila eden DanimarkalIlar ise, gvde zrhlar ve tulgal mi
ferler giyerek rlandalIlara stnlk salarlard. Danim ar
kalIlar, ayrca, rlandalIlarn "lacivert" ya da "mavi zrh"
dedikleri bir elbise giyerlerdi ki, gslerini sava-baltalarmdan arm alar sslerdibaltalardan oluan bir gerdanlk
gibi.
76.364-9 - KIZGIN LE SAATNDE KARAYA ... HA BRE
DORUYORLAR - 1331'de Dublin byk bir alk iindey
ken, "alacak derecede byk bir balina srs Liffey'in
azna yakn Dodder'in azna vurmutu. Her biri 10-15
metreyi bulan bu balinalar yle dolgun idiler ki, birinin bir
yannda duran bir kimse, teki yanda duran birini gremiyordu. Bu balinalardan 200'e yakn insanlar tarafndan l
drlmt" (Thom's 1904; s. 2092).
76.369 - ALIK, VEBA, KIYIM - Alk iin bir nceki nota bkz.
Veba: Kara Veba'nm Avrupa'daki balca salgn 1334 ve 1351
yllar arasnda meydana geldi. Thom's 1904'n "Dublin
Olaylar" blmnde, 1348 ylnda "dnyann birok blge
sinde salgn halinde hkm sren byk bir ldrc has-

talik Dublin'de ok sayda insann lmne yol amt" (s.

2092). Kimi yetkililere gre, Bruce istilasnda (1314-18) zaten
ayrt edilm eksizin katledilerek perian olan rlanda nfusu,
bunu izleyen uzun sreli anari (bkz.: 76.378n) yznden
de byk kayplar vermi, on drdnc yzyln ikinci ya
rsnda yar yarya tkenmitir.
76.370-2 - DONMU LIFFEY ZERNDE ... RENE ATELER
NN NDE - 1338 ylnda "Aralk bandan ubat bana
kadar sren iddetli bir don olmu, buz tutan Liffey'in ze
rinde halk futbol oynayp, buz zerinde ateler yakm t
((Thom's 1904; s. 2096).
76.372 - KMSEYLE KONUMADIM: KMSE DE BENMLE u ngiliz halk trks bieminde: "Bir Neeli M iller vard
/ Dee Nehri'nin orada ... Kimseyle ilgilenmem, yo, asla /
Kimse de beni sormaz."
76.374-5 - ORDA YLECE KALDIM ... SUSKUN, HAVLAMA
SESYLE SNM - Stephen kendisini, tanra Diana'y de
rede ykanrken plak gren Aktaion olarak hayal eder. Bu
yzden Diana bir geyie dnm, Aktaion da elli kpei
ni onun zerine srmtr. Geyik ya da karaca, geleneksel
olarak zn gizlenen srrnn simgesidir
76.375 - TERRIBILIA MILITANS - Latince: Dehet verici eyler
zerinde dnceye dalma.
76.376 - KADERN BR OYUNBAZI - Anthony and Cleopatra'da
(V, ii, 2) Cleopatra, "Sezar olmak nemsiz. / Fortune olma
dndan, kendisi Fortune'un uandan baka bir ey deil.
/ Onun iradesinin bir elisi." "Krnve" szc, uak, dzen
baz, hilekr anlam larna geliyor.
76.378 - BRUCE'UN ERKEK KARDE - Edward Bruce (.
1318), Robert the Bruce'un (1274-1329) kardei. Robert, skoya'nm kralyd (1306-29), ve krall dneminde ngil
tere'den bam szln kazanm t. Edward, Bannockburn
arpm asndan (1314) sonra, rlanda'y da ngiltere'den
kurtarm ak amacyla rlanda'y istila ettiyse de sonunda

baarsz kalm t. Edward, Kuzey rlanda kral seilm i

ve sonralar rlandallarca ldrlmt.
76.378-9 - THOMAS FITZGERALD, PEK VALYE - Lord Tho
mas Fitzgerald, onuncu Kildare Kontu (. 1537) "pek Tho
m as" diye anlrd.
76.380 - YORK'UN HARAMZADES PERKIN WARBECK - Per
kin W arbeck (1474-99) uzun yllar boyunca, York Dk IV.
Edward'm iki olundan biri olan ve 1483'te III. Richard'm
buyruuyla ldrlen Richard olduunu iddia eden ve asa
let unvan tamayan biriydi.
76.381 - LAMBERT SIMNEL - Lambert Simnel (-1475-1537), o
cukluundan balayarak W illiam Symonds adl bir papaz
tarafndan bir prens gibi yetitirilen ve asalet unvan ta
mayan biriydi. Simnel, Clarence Dk'nn olu Warwick
Kontu Edward olduunu iddia etmi, gerekten de 1487'de
VI. Edward olarak ta giymi, ardndan VII. Henry tarafn
dan bir arpmada yenilmi, ve Henry, Simnel'i, kraliyet
mutfanda bir a yama olarak kullanmtr.
76.382 - KRAL OLU HEPS DE - Bkz.: 61.318n.
76.383 - TAHTTA HAK DDA EDENLERN CENNET - Yani,
on beinci yzylda ngiltere tahtnda hak iddia eden Yorkistleri ve 1688'den 1745'e dek de Stuartlar destekleyen r
landa.
76.383 - O Mulligan.
76.385-6 - OR SAN MICHELE'DE GUIDO'YLA ... KEND EVLE
RNDE YDLER. EV - Boccaccio'nun (1313-75) Decameron'u
(Gn 6, yk 9) bieminde. Floransal bir air ve Dante'nin
arkada olan Guido Cavalcanti (-12591300), Floransa'daki San Michele Kilisesi'nden San Giovanni Kilisesi'ne gider;
orada tandklar onu mezarlkta kara kara dnrken g
rrler ve, "Haydi gidelim de ona musallat olalm," derler.
Sonra, Guido'ya yle sylerler: "Guido, sen bize katlm
yorsun; ama, Tanr diye bir ey olmadn kefettiin za
man ne yapacaksn?" Guido yantlar: "Beyler, beni evinizde

istediiniz gibi kullanabilirsiniz." Guido oradan ayrlnca,

onunla alay edenlerden biri sonunda Guido'nun ince pay
lam asn anlar: nk o, onlara, kendi evlerinde kendisine
istedikleri eyi syleyebileceklerini belirtmiti. inde bu
lunduklar ev ise, lm'n evidir. Stephen'in burada eksik
brakt szck, "lm'n Evi"ndeki "lm"dr.
76.388 - NATRLICH - Almanca: "elbette."
77.413 - HER DOKUZUNCUSU - Bir inanca gre, her dokuzun
cu dalga, brlerinden daha byk olur.
78.438-9 - BR EY GMD ORAYA, BYKANNESN Bkz.: 56!18-23n.
78.441 - BR LEOPAR, ZNA RN BR PANTER - John de
Trevisa, Bartholomeus (de Glanvilla) De Proprietatibus Rerum
18:66 (evirisi 1398) adl yaptnda der ki: Leopardus zalim
bir canavardr ve bir leoparla bir aslann zinasnn rn
dr" (Oxford English Dictionary'de ahntlanmtr).
78.444 - HARUN EL RET - Harun el Reit (763-809), grkemli
sarayyla nl bir Badat halifesiydi. Bin Bir Gece Masallar'nn birou onun dneminde geer.
78.446-7 - ELNDEK KAVUNU YZME DORU TUTM U
TU. GLMSEYEREK: KAYMAKKOKUSU M EYVENN Bkz.: 91.250n; 258.1391-3n.
78.449 - KIZIL TENL KPTLER - Bir zam anlar, M srl olduk
lar dnlen ingeneler. zleyen satrlarda, Stephen,
ingeneceyi on yedinci yzyl tekerlemesiyle ilikilendiriyor.
78.464-7 - ELLERN BEMBEYAZ, DUDAKLARIN ... KARILIP
PELM GECENN - Bu drt dize, Richard Head'in,
"The Canting Academy"sindeki (Tekerleme Akademisi)" The
Rogue's Delight in Praise of His Strolling M ort"unun (ap
kn Serserinin Krm an Aftesine Keyifli vgs) ikinci
ktasnn tpksdr. 78.456'da geen "Rom eville" szc,
yedinci dizede geer.

78.468-9 - GBEK AQUINAS BUNU MARAZI ... FRATE

PORCOSPINO - igbek Aquinas: St. Thomas Aquinas'm
gbei yle bykm ki, oturduu m asann onun nnde
ki blm gbei ssn diye kesilirmi. M arazi hazlar: n
sann zihnini kt dncelerde tutma gnah. St. Thomas
Aquinas'm Summa Theologica'sna bkz. (Query 31, article 2,
ve Query 74, article 6). Frate porcospino: talyanca: "oklukirpi
kei" ya da "Birader Oklukirpi"; yani, Aquinas'm sav di
kenli ve kar koyulmas gtr.
78.469-70 - CENNETTEN KOVULMADAN ... AMA SEFH DE
LD - Cennetten kovulmadan nce Adem'in, ehvete kaplmakszm sevitii sylenir.
79.475 - HAM LET APKAM A - Bu, aka, Hamlet'teki (IV, v,
25) Ophelia'm n arksnn bir antrmasdr. Bkz.: 82.599600n.
79.475-6 - URACIKTA OTURURKEN BRDEN IRILIPLAK
OLUVERSEYDM - Bu balamda, bu tmce, Kral Claudius'un krall zerinde "rlplak oturm u" olmasna ba
lanabilir. Danimarka'dan deniz yolculuu yaparak dnen
Hamlet, Claudius'a yazd mektupta, "Ham etli kralm,
krallnzn zerinde rlplak oturm akta olduumu bi
leceksiniz" der (Hamlet, IV, vii, 43-44).
79.477 - GNEN ALEV ALEV YANAN KILICI - Ulrich Schneider'e gre bu, Tanr'nm, Adem ile Havva'y Cennet'ten
kovduktan sonra Cennet'in dna yerletirdii alevli klc
antrmaktadr. Tekvin 3:24 der ki, "ylece adam darya
srd; ve Cennetin dousuna Melekleri, ve hayat aacnn
yolunu korumak iin her yana dnen alevli bir klc yerle
tirdi."
79.478-80 - SIRTINDA YKYLE KADIN ... HEMCLEYN
TRASCINE EYLEMEKTE - Buradaki eylemlerin hepsi
eanlamldr; srasyla: trudge = ar ar ilerlemek: ngiliz
ce (Anglo-Sakson kkenli), shlepp: Almanca, train: Fransz
ca, drag = yayan yapldak gitmek (Anglo-Sakson kkenli),
traseine: talyanca. Buradaki gnderme, Cennet'ten kovulan

Havva'nn "keder" yknn "byk lde artmas"dr

(Tekvin 3:16).
9.483 - MERHABA SEN, AYIN HZM ETKRI - Luka l:38'de
Meryem'in haberci melee, "Merhaba sen, Tanr'nm hizmet
kr" demesinin deiik bir biimi.
-9.483-4 - UYKUSUNDA, BR ISLAK M ... KALKMASINI FISIL
DAR - W illiam Schutte bunu, Horatio'nun ay "Etkisinin ze
rinde Neptn'n imparatorluunun durduu / nemli yldz"
(Hamlet, I, i, 118-19) diye betimlemesine balar.
79.485-6 - OMNIS CARO AD TE VENIET - Latince: "Btn ya
ratklar sana gelecek"; bunu diyen Mezmurlardan 65:2. Ka
tolik kilise ayinlerinde sylenir.
9.486-8 - FIRTINANIN NDEN GZLER ... PEREK EM
MEYE ONUN AZINI - Douglas Hyde'm rlanda dilinden
evirdii ve "Love Songs of Connacht"ta (Connacht'm Ak
arklar [Dublin, 1906]) ierilen "M y Grief on the Sea" ar
ksnn adal bir biimi.
9.489 - TABLETLERM - Hamlet'te (I, v, 107), Ham let'in Claudius'u dnerek syledii "My tables " szne gnderme.
79.492-3 - AZIYLA ONUN MAAMMINI. MAAMM, HEREYRAHM HANESEHRAM - S. Gilbert (JJU, s. 133), Shakespeare'de (Romeo and Juliet, II, iii, 9-10) ve Blake'te (The Gates
o f Paradise'te [Cennetin Kaplar] II, 43-48), benzer satrlara
rastladn belirtir.
9.503 - CASSIOPIA GEN -'G ze arpmayan Koltuk adl bir
takmyldz. Bkz.: 250.1078-9n.
9.503-4 - AYDINLIIN NDE IIYAN KARANLIK - Yuhanna'nn (1:5) anlatt aydnlkla karanln rollerinin tersine
evrilii. Bkz.: 57.183-4n.
79.504 - ELNDE KHN ASASI - Eski Roma'da kulara baka
rak kehanette bulunan falc. Stephen, "kehanet amacyla
kulara bakard" Portrait 5:C. (bkz.: 258.1390-ln.)

79.508-9 - BMMN BM - Bkz.: 55.89-91n.

79.509-10 - YAZDIIN BU SZCKLER KM NEREDEN BLE
CEK - Yant: 428.1493-4.
79.510 - AK BR YZEYDEK MLER - Yalnzca yazl kt de
il, gkteki kular da khinin onlar grd biimde).
79.511 - CLOYNE PSKOPOSU - rlandal idealist felsefeci George Berkeley (1685-1753), 1734'te Cloyne Protestan Piskoposu
oldu. Peder W. T. Noon, Stephen'in Berkeley'i antrmas
nn, "onun deniz kysnda dolarken yapt kendi optik
deneyimlerinden kaynaklandn, ve Joyce'un, Berkeley'in
tm duyusal niteliklerin 'insann zihninde' olduunu ka
ntlamaya alt 'Essay tovard a Nev Theory o f Vision'm
(Yeni bir Grme Kuram zerinde Deneme) bildiini" sy
ler. (JA, s. 113)
79.511-2 - TAPINAK TLN BALIINDAN IKARDI k'ta (26:31-35), tapmak tlnn, d "kutsal m ekn" ile
(tln arkasndaki) "en kutsal" arasndaki ok renkli perde
ilevini grd, anlatlr. Ve bu tl, sa'nn lm annda te
peden en alta doru yrtlarak ikiye ayrlmt (Matta 27:51).
Berkeley, The Theory o f Vision'mda (Grme Kuram [Londra,
1733]) "Grme, Doann yaratcsnn D ilidir" der; yani, g
rlebilen dnya, zerinde im ler olan bir perde gibidir, Tanr'nn, grlmesi iin deil de, okunmas ve dnlmesi
iin sunduu bir perde. Bylece, perde zerindeki imlere,
insann zihninden (kafasndan ya da balndan) kard
eyler olarak baklabilir.
80.522-3 - KAINILMAZ GRSELLN KAINILMAZ KPL
NE - Bkz.: 67.1n.
80.530 - PIUTTOSTO - talyanca: "olduka."
80.533-4 - HERKESN BLD O SZCK NEYD - Bkz.:
235.487n ve 235.487-8n.
80.539 - ET VIDIT DEUS. ET ERANT VALDE BONA - Tekvin
1:31: "Ve Tanr yapt her eyi grd, ve, ite, ok iyiydi."

80.542 - BU SAHNENN ATE BEN DE ... PAN1N SAAT, DREYSEL LEN - Bu, Odysseia'ran 4. Kitabnda Proteus'un
Menelaos'a le zam an tutsak edilmesini antrr. W. Y.
Tindall, bunun, Mallarme'n "Afternoon o f a Faun'u ndan (Bir
Kr Tanrsnn leden Sonras [RG, s. 149]) esinlendii sy
ler.
80.546 - NE DERT OLMASIN - W. B. Yeats'ten; bkz.: 37.2669n.
80.548 - NEBENEINANDER - Bkz.: 67.15-7n.
80.551-2 - TIENS, QUEL PETIT PIED - Franszca: "una bak, ne
kk ayak!"
80.552-3 - WILDETN, ADINI TELAFFUZ DAH ETMEKTEN
EKND AKI - Oscar Wilde'm arkada Lord Alfred
Douglas, "The Debate of Two Loves" (ki Akn Tarts)
adl bir iirinde, "Adn telaffuz dahi etmekten ekindiim
akm, ben," der. H. Howarth'm, "The Joycean Comedy: Wil
de, Jonson and Others" balkl yazsna bkz. (JJM II, s. 184).
1895'te, Wilde, kendisini ecinsellikle sulayan kimseye kar
at bir davada, bu tmceyle ne demek istedii sorul
duunda u yant vermitir: "A d telaffuz dahi edilmek
ten ekinilen ak', yzylm zda, yal bir kim senin gen bir
adama duyduu eyin, David ve Jonathan rneindeki gibi,
pek byk bir sevgidir. ... Saf ve mkemmel olan derin, tin
sel bir muhabbettir. ... Bunda doal olmayan hibir ey yok
tur. Bu sevgi entelekteldir, ve yal bir adamda entelektel
lik varsa, gen bir adamda da yaamn tm sevinci, umudu
ve kll varsa, buna ska rastlanr."
81.566 - KLOTLARINI EKTKLER - Bkz.: 41.428-30n.
81.571 - EREN AMBROSE - Saint Ambrose (3407-397), kilise m
zii besteleriyle nl Milano Piskoposuydu.
81.573 - DIEBUS AC NOCTIBUS INIURIAS PATIENS INGEMISCIT - Latince: "gndz ve gece (Yaratl) hatalar yznden
inleyip durur" (St. Ambrose'un Commentary on Romans'mdaki ([Kitab Mukaddes'teki] Romallar zerinde Amlamalar;

80:22) u tmceden: "Zira biliyoruz ki btn yaratl hep bir

likte imdiye dek inleyip sknt ekmektedir."
81.575-6 - SARAYLARINDA SUDAN AINI EKEN IIL IIL
IPLAK BR KADINI - John Dryden (1631-1700), M ac Flecknoe'de (1682), Londra'daki Barbican "genelevlerini" betimler:
"ehvetli aklarn, ve kirletilm i sevinlerin sahneleri / V
si knelerini ana-fahielerin evirdii, / Ve, aldrmakszm bekilere, sessiz uykularnda" (71.-73. dizeler). Abraham
Cowley (1618-67), bu dizeleri, Kitab M ukaddese ilikin biti
rilmem i destan Davideis'te (1656) yle yanslar: "Vsi k
nelerini Ana-Sularn evirdii, / Ve, aldrmakszm Ay'a,
Sessiz uykularnda."
81.577-8 - TAM BE KULA DBNDE BABAN YATIYOR SE
NN - The Tempest 'te (I, ii, 397), Ariel'in arksnn birinci
dizesi. Bkz.: 81.594/82.595n.
81.579 - DUBLN KUMSALINDA KABARMA - Thom's'un
(1904), gelgit tablosunda kulland ifade (s.5 ve izleyen say
falar).
81.583 - SUDAN RTNN ALTINA BATMITI - Milton'un
L ycidasn m 167. dizesi. Bkz.: 55.77-9n.
81.587-8 - TANRI DNR OLUR NSAN ... BERNAK KA
ZI OLUR KUTYYATAK - S. Gilbert, "bu kabalac metempsychosisin (ruhun bir bedenden tekine geii) bir
belitinin deiik bir biim idir (ayrca, canl zdeklerin ok
ynl yitii ve aknn bir antrmasdr): 'bir ta bir bitki
haline gelir, bir bitki bir hayvana, bir hayvan bir insana, bir
insan bir tine, bir tin de bir tanrya dnr'" der (J/ii, s.
128). Stephen'in bu dncesi, Hamlet'in, skender'in soy
lu tozlarn ararken, sonunda onun bir f aznn tkac ol
duunu bulgulamasna benzer (Hamlet, V, i, 225 ve izleyen
sayfalar); "kutyyatak da", Dublin'in gneyindeki Feat
herbed Mountain'dr.
81.593 - BR DENZDNM BU - The Tempestte (I, ii, 397)
Ariel arksnda der ki: "Hibir yan solmam / Bir deniz-

dnmnden ektii ac dnda / Dolgunca ve yabanslam." Ariel bu arky, boulduu sanlan, ama hibir za
rar grmeyen Alonso iin syler.
81.593-4 - DENZLM - Tiresias'm Odysseus'un leceine
ilikin kehaneti: "denizde bir lm, u sisin eli gibi yumu
ak" (Odysseia, 11:134-5).
81.594/82.595 - KOCA DERYA BABAMIZ - Homeros yaptlarn
da Proteus'un sfat.
82.595 - PRIX DE PARS - Franszca: "Paris Byk dl" (Pa
ris at yarlar takvim inin en grkemli olay; 1904'te dl
250.000 frankt). Stephen burada "Paris dl" szckleriyle
oynuyor, nk Paris, altn elmay Aphrodite'ye vererek Troya savan balatm, ve sonunda Odysseus'un "deniz l
m " olaslyla karlamasna yol amt. Fritz Senn'e gre,
buradaki Paris, dl Helena olan Troyal Paris'tir. Senn der
ki: "Yunan sylencelerinden birinin Stesichorus'a balanan
yorumunda, Troya'ya giderken Paris'e Helena'nm yalnzca
hayaleti elik etmi, kendisi ise Msr'da Kral Proteus ile ve
ona sadk olarak kalmtr." (//Q, I, 64).
82.595-6 - TAKLTLERNDEN SAKININ. BR KEZ DENEME
NZ LAZIM - Bu reklam clk sloganlar, Prix de Paris sz
nn ayn zamanda bir ticaret-fuar dl olduunu, ve bir
im alatnn rnnn promosyonunda bundan yararlana
bileceini akla getiriyor.
82.597 - OK SUSADIM - sa'nn, armha gerildii zaman sy
ledii bir sz (Yuhanna, 19:28).
82.598-9 - APAYDINLIK AKIYOR, MARUR ME ANLI
IN - Lucifer (Sabah Yldz ya da eytan), n taycs,
bylece "apaydnlk" anlamna geliyor. Frtna (bkz.: 82.598),
armha germeden sonraki tufanla antrlyor; ayrca, frt
na da, eytan'n dn anlatyor.
82.599 - LUCIFER, DICO, QUI NESCIT OCCASUM - Latince:
"Batmak bilmeyen Sabah Yldz, diyorum." Stephen bu tm
ceyi, Kutsal Cumartesi (bir k yortusu, ve bir vaftiz suyu

ile vaftizin kendisinin yortusu olan) Paskalya yortusu arifesi

iin yaplan Katolik treninden dn alyor. Tmce, ykse
len sa'nn nn selamland Exultet'in sonuna doru pas
kalya amdanna bir vg arksnda geer. Ne var ki, burada
bir belirsizlik vardr: nk Sabah Yldz kim i zaman sa'y
simgeler ("Ben [sa]... parlak Sabah Yldz'ym" [Vahiy Kitab
22:16]); kim i zaman da eytan' (Cennet'ten nasl dtn ey
Lucifer, sabahn olu" [aya 14:12]).
82.599-600 - KAVKIMSI APKAMLA ASAM, BR DE ONUN
EDK ARIIM - Hamlet 'teki (IV, v, 25) Ophelia'nm ark
snda der ki: "Gerek akn nasl anlaym / Baka birisin
den? / Kavkms apkasndan ve asasndan / Ve edik ar
ndan." Bkz.: 79.475n.
82.605-6 - BTN O MUTLU YEN SENELER ARASINDA ...
NAY NAY HOPTR NAY - Lord Alfred Tennyson'un "The
May Queen"inden (1833). Birinci dize: "Seslenip beni erken
kaldrasn, erken kaldrasn anneciim; / Yarn tm sevin
li Yeni Yllarn en mutlu gn olacak; / Tm sevinli Ye
ni Yllarn, anne, en lgm, en neeli gn; / nk Mays
Kraliesi olacam, anne, Mays Kraliesi olacam." Bu iir,
Dempster tarafndan bestelenmi, ve arknn ad, "Beni Er
ken kaldr, Anneciim (nk Mays Kraliesi Olacam)"
biim ini almtr.
82.606 - MEN TENNYSON, ELEB OZAN - Lawn tennis (=
imen tenisi), kortlarda oynanan zorlu tenisin ok daha ha
fif, "kibar" bir tryd. Lord Alfred Tennyson (1809-92),
Kralie Viktorya dneminin, Wordsworth'tan sonraki saray
resmi "byk air"iydi. Son yllarnda hretinin hzla d
mesine karn, byk bir air olarak nemi son yllarda ye
niden kabul edilmitir.
82.606 - GI - talyanca: "Haydi, gidelim."
82.606-7 - SARI DL MORUK CADALOZUN EREFNE Bkz.: 74.276n.
82.607-8 - MSY DRUMONT'UN - Bkz.: 74.274n.

82.608-11 - DLERM BERBAT DURUMDA ... YOKSA BAKA

BR ANLAMI MI VAR - Diler, "ilkel saldr silahlardr";
bu nedenle, onlarn yitirilm esi ya da rmeleri, "kastrasyon ya da yaamda baarszlk, ya da ketlenme korkusu
nu simgeler" (J. E. Cirlot, A Dictionary o f Symbols = Simgeler
Szl, eviren Jack Sage [New York, 1972], s. 332). Disiz
Kinch, Spermen: bkz.: 51.809n. Burada, Stephen'in di so
runlar, Nietsche'nin bermensch'ine bir antrmayla ba
lanyor.
82.616 - PEN NGH EYLED - Arm aclk dilinde: "rere regar
dant = ba evrilm i durumda, omzunun zerinden baka
rak."
82.616-9 - YELKENLER GURCATALARINA ... DREKL,
SESSZ BR GEM - Rosevean uskunas, 16 Haziran 1904'te
Freeman's Journal gazetesinin "Shipping News" (Nakliye
Haberleri) kesinde, "Bridgewater'dan tula ykl" ileti
sini duyurmutu. Bkz.: 292.1276-7n ve 667.507-8. Yelkenleri
gurcatalarna havari istinga edilm i ... direkli: havari direk, sa'nn armha gerildii Calvary Hill'i artr
yor; "Onunla birlikte armha gerilen iki de hrsz vard, biri
sanda, biri solunda" (Matta 27:38).

ANABOLUM II:
ULYSSES'N GEZNTLER
83 652.5390
-

Blm 4:
Kalypso, 85.1 / 101.646

O dysseia'nm 5. Kitabnda, Odysseus'un, denizin ortasmda"ki (evirenLer buna "denizin gbei" demilerdir om phalos'a bkz.: 36.199n) Ogygia ada
snda tanra Kalypso'nun (ki "Gizleyici" anlam na gelen bir addr) klesi ol
duunu grrz. Athena, Odysseus'u kurtarm ak amacyla Zeus'a bavurur;
Zeus da Hermes'i, Odysseus'un yolculuunu srdrp thaka'ya ve ordaki
halkna dnebilmesi iin onu azat etmesini sylemesi amacyla, Kalypso'ya
gnderir. Bu arada Odysseus yedi yldr adada kleliinin yasn tutmakta ve
yurdunu zlemektedir. Kalypso, Odysseus'un kar kmasna ramen, her
z e c e onunla yatmay srdrmektedir. Kalypso, Hermes'e sz vererek, Odys
seus'u sa salim yurduna gndereceini syler. Odysseus yolculua hazrla
nr ve yola kar, ne var ki Poseidon'un nefreti bir kez daha frtna habercisi
bulutlar biiminde onun nn keser. Athena araya girerek frtnalar yat
trr ve Odysseus'u "kendine hkim olma yetisi"yle glendirir.
Zam an: leden nce 8:00, Perembe, 16 H aziran 1904. Sahne: Leopold Bloom'un, D ublin'in kuzeybatsndaki 7 Eccles Street'teki evi. Bu ev,
sokan kuzey yanndaki bodrum lu -katlk sra evlerden biriydi. Eccles
Street, 1904'te, im diki gibi bakm sz deil, tam am yla orta snfn oturdu
u sakin ve saygn bir sem tti. Bu sokak, adn, rlandal sekin editr ve
Shakespeare oyunlar yorum cusu A m brose Eccles'i (. 1809) de ieren ai
leden almtr. Organ: Bbrek*; Sanat: Ekonom i (yararl ev idaresi sanat);
Renk: Turuncu; Simge: O rm an Perisi; Teknik; A nlat (olgun). K arlklar:
K alypso O rm an Perisi (Bloom'un karyolasnn zerindeki O rm an Peri
sinin Banyosu resmi); G eri arm a: (N estor'un O dysseus'un geri arl
mas iin gnderilm esi) Dlugacz; thaka Sion.
Linati em asnn Kiiler listesinde, "(Penelope 'kar'), Ulysses, Callidike" ierilir, ama karlklar belirtilm ez. ykdeki Callidike, Odysseus'un
Odysseia'nm bitim i sonrasndaki yolculuklar srasnda (~.. 568'de baa
rya ulaan ozan Kyrene'li Eugamm on'un Telegoniasnn yitirilen devam
blmnde) evlendii Thesprotia kraliesidir. O rm an Perisi'ne ek olarak
sralanan Simgeler: Vajina, Srgn, Aile, tutsak durum daki srail.
* Eski Yahudi dinsel trenlerinde, Y ehova'ya sunulm ak zere yaklan arm aanlar
arasnda, bbrek zel bir yer tutard.

S5.1 - LEOPOLD - "H alkn prensi" anlam na gelir ve "Kuzeytac takmyldz" altnda doanlar belirtir: doymazlk, g
zellik, arballk, egemenlik, sonsuz yaam, grkem, iyi
talih, tarih, onur, yarg, ve diilik ilkesini simgeler.
57.75 - KISA BR VURULA - Yani, arttrmac, Tvveedy'nin lehi
ne arttrm ay ksa kesmi.
57.76 - PLEVNE'DE - Plevne, Bulgaristan'n kuzeyinde, 1877-8
Rus-Trk Sava'nda, Osman Paa'nm, 143 gn sren Rus sal
drlarna ve kuatmasna kar koymasyla nl bir kenttir.
Ruslarn kazand bu savata ngilizler yansz kalmlar
d, Ruslarn bu yaylmas onlarn iine de gelmiyordu. Tvve
edy'nin bu savaa katlmas dnlemez. Ancak, bu sava
onu ok ilgilendirmi olabilir. Bloom'un kitaplnda da bu
konuda bir kitap yer almaktadr. Bkz.: 761.1514/762.1516.
S7.86 - PATATESMZ - Yahudilerin uzun yaam vereceine
inandklar iin yanlarnda tadklar bir tlsm. Cenaze t
reni sonras yemeinde de patates yemei sunulur. Patates,
rlandallarm da balca besinlerinden biridir. 1845'te bala
yan patates bitkisindeki bir hastalk, lkede ktla yol a
m, alk nedeniyle nfus 8,3 milyondan 6,6 milyona d
m, Amerika'ya gler de nfus dn hzlandrmtr.
Bkz.: 60.306.
88.120-1 - GNEN ZNDE - Bloom'un kitaplnda da bu ko
nuda bir kitap yer almaktadr.: In the Track o fth e Sun: Diary o f
a Globe Trotter (bkz.: 762.1525-6).
88.121 - BALIKSAYFASINDA DOAN BR GNE - Bloom'un
kitabnda eksik olan bu sayfada, santur alan doulu bir kz
resmi vardr. Bkz.: 88.118.

88.122-4 - FREEMAN'DA BAYAZININ ... YKSELEN BR

ZERKLK GNE - Sinn Fein'in ve United Irishman gaze
tesinin kurucusu Arthur Griffith iin bkz.: 73.270n. Bloom,
burada, Griffith'e deil de, Freeman's Journal'm, Bank of Ireland'n arkasnda gne doarken ki bu durumda gnein
kuzeybatdan domas gerekmektedir altnda da "Ireland
a Nation" (rlanda, bir Ulus) slogan yazl amblemine gn
derme yapyor olmal. (Griffith de, Freemans Journal'm sahte
ulusu olduunu dnrd.)
89.165-6 - INISHTURK. INISHARK. INISHBOFFIN - "Joyce's
Country" (Joyce'un Memleketi) denilen Galvvay'in kk
bir blgesinin aklarnda Atlantik Okyanusu'nda
kk ada.
89.166 - SLIEVE BLOOM - Orta rlanda'da bir da. Slieve, rlan
da dilindeki sliabh szcndendir.
90.210 - KAHVERENG HAM ALNN PAAVRASI IKMI Kendilerini Bakire Meryem'e tapnmaya adayanlarn cemi
yetine ye olanlarn giydii uzun bir giysi.
90.213-4 - KALLAV OLSUN STERLER - 1904'te, Dublin polisle
rinin boylarnn en azndan 1,76 m. olmas istenirdi ki, bu da
ortalama Dublinlinin boyundan ok daha uzundu.
90.214-5 - AH LTFEN, M EMUR BEY, ORMANDA KAYBOL
DUM DA - "Ah ltfen, memur bey," ve "ormanda kaybol
m a" temalar, o zam anlarn m zikallerinde ska gemek
teydi.
90.229 - TRK HKMETNDEN - Filistin, 1516'dan, Dnya
Sava'nm sonuna dek Osmanl mparatorluunu'nun bir
parasyd. On dokuzuncu yzyln sonlarnda, Theodore
Herzl'in (1860-1904) ban ektii Siyonist hareket, Filistin
topraklarn satn alarak Yahudi kolonileri kurmaktayd.
Osm anllar da buna kar kmyorlard.
91.237 - BLEIBTREUSTRASSE 34, BERLN, W. 15 - Filistin Arazi
Gelitirme irketi'nin Berlin'deki adresi Bleibtreustrasse 3435'ti. Bleibtreu, Almanca: "sadk kal."

91.250 - KUSURSUZ OLMALI, DEMT - Musevi takvim inin

7. ayndaki Sukkoth (ardaklar Bayram) boyunca srailliler
adrlarda yaarlar, havraya aakavunu gtrrlerdi. Kut
sal kitaplarda, bu aakavununun yalnzca fiziksel adan
deil, yetitirildii sradaki yasal, ahlaki ve dinsel koulla
rn da kusursuz olmas gerektii retilirdi. Bkz.: 78.446-7n;
258.1391-3n.
91.255 - SIRTI TIPKI O NORVEL KAPTANINK GB - Ellmann'm (s. 23) yksne gre, "kam bur bir Norveli kap
tan, Dublinli bir terziye (H. J. Kerse) bir elbise smarlar. Giy
si tamamlandnda, kaptann bedenine uymaz. Kaptan,
terziyi azarlaynca, terzi onun bedenine uyan bir giysi di
kilm esinin olanaksz olduunu syler." Joyce, bu yky,
Finnegans Wake'de, zellikle 311. ve izleyen sayfalarda, daha
ayrntlca kullanmtr.
91.256-7 - YERDE DE GKTEK GB - sa'nn rettii duadan
(Matta 6:10; Luka 11:2).
91.268 - ESARETTEN ESARETE - Yahudilerin tarihine bir gn
derme.
92.277 - SANDOW EGZERSZLERNE - Eugene Sandow'un
Physical Strength and Flow to Obtain t (Vcut Kuvveti Nasl
Elde Edilir) adl kitab Bloom'un kitaplnda yer alr. Bkz.:
762.1527-8n.
92.280 - TOWERS BATTERSBY NORTH MACARTHUR - Kira
lk ve satlk ilanlaryla dl drt Dublin emlak brosu.
93.331-2 - GEN RENC - Alec Bannon. Bkz.: 50.781.
93.332 - SAHLDEK KIZLARI - Harry B. Norris'in yazp beste
ledii bir arkya gnderme. Bkz.: 98.519 ve 98.522-3n.
93.339-42 - AH, MILLY BLOOM, CANIMSIN ... DE KATEY KEOGH'UN, YELERM - rlandal air, romanc, oyun yaza
r, ressam, oymabaskc ve bestecisi Samuel Lover'in (17871868) dizelerine bir gnderme.

94.370 - L CI DAREM - L ci darem la mano, talyanca: "Sonra el

ele gideceiz" (Mozart'n Don Giovanni operasndan).
94.370-1 - O GZEL AK ARKILARI - Love's Old Sweet Song.
Szlerini G. Clifton Bingham'm yazd, ve James Lyman
Molloy'un besteledii pek popler ark ilk olarak 1884'te
ngiltere'de yaymlanmt. Bkz.: 106.186-90n.
94.388-9 - VOGLIO E NON VORREI. ACABA ... TELAFFUZ
EDYOR MU: VOGLIO - Voglio e non vorrei. talyanca: "s
tiyorum ama keke istemeseydim." Bloom, Don Giovanni
operasnda (Bkz.: 94.370n) Zerlina'nm, Vorrei e non vorrei (s
terdim de istemezdim de) dizesini yanl olarak sylyor.
94.391 - ESK YUNAN BEZEKL - .. yedinci yzylda Yu
nan m lekiliinin Geom etrik Dnemi'nde yaygn olan,
birbirine gem i izgi ya da eritlerden oluan desenlerle
ilgili.
95.402 - METEMPSYCHOSIS - "Ruh g" anlamna gelen Yu
nanca bir szck.
95.426 - PAUL DE KOCK'UN - Charles Paul de Kock (1794-1871),
kitaplar tezghtar kzlar, ktiplerle, yani demokratik bur
juvaziyle dolu, popler bir Fransz romancsdr. Kral VII.
Edward dnemi deerlendirilmesine gre: "Onun roman
lar baya iseler de, ahlaksz deildirler."
97.483 - SAHLDEK KIZLAR - Bkz.: 93.332n.
98.517-8, 522-3 - GAMZEL YANAKLARINDA ... / SAHLDEK
GZEL KIZLAR - Bkz.: 93.332n.
99.577-8 - JAMES STEPHENS'N ... DYORLAR. O'BRIEN Bloom, James Stephens'in 1865'te Dublin'deki Richmond
Cezaevi'nden o dillere destan kan antryor olmal.
Bkz.: 74.287-9n. Bloom'un szn ettii O'Brien, Stephen'le
ilgili iki O'Brien'den biri olmaldr. Ne var ki, bunlarn ikisi
de, Stephen'in bu kanda herhangi bir rol oynamamtr
(William Smith O'Brien [bkz.: 126.262] ya da James Francis
Xavier O'Brien [bkz.: 770.1819-20]). Bunlarn ikisinin de, Ta

ra Street'teki hamam giesi grevlisi J. P. O'Brien'le bir ilin

tisi yoktur.
99.580 - KAYIRGAN - Bloom, Yahudi asll Dlugacz'm, yeni bir
vatan kurmaya alan Yahudilere yardm abasn antr
maktadr.
100.599 - CASCARA SAGRADA - spanyolcada "kutsal aakabuu" anlamna gelir; eczaclkta, topalak bitkisinin kabuk
larndan elde edilen bir mshildir.

Blm 5:
Nilfer-Yiy iriler, 102.1 / 119.681

Odysseus, Kalypso'nun adasndan katktan sonra, deniz yoluyla,

bugn Korfu adas olduu genellikle benim senen Skheria'ya ayak basar
6. Kitap) ve Kral A lkinoos'un saraynda arlanr (7. ve 8. Kitaplar); 9. Ki
tapta, kim liini A lkinoos'a aklar ve Troya'dan balayarak zorlu serven
lerini ona anlatr. Yolculuunun balanglarnda, bir frtna, O dysseus ile
adam larn Nilfer-Yiyiciler (Lotus-Eaters, nilfer ieklerini yiyerek ya
arlar) lkesine srkler. Odysseus, su alm ak iin karaya kar. Bu arada,
kim i adam lar konuksever N ilfer-Yiyiciler'le karlam , Nilfer yemi,
adann yerel gzelliklerine kaplarak kendi lkelerini unutup, artk hep
orada kalm a hevesine kaplm lardr. O dysseus, akllar elinen adam lar
n srkleyerek gem ilerine bindirir ve gene yelken aarlar.
Zam an: leden nce 10:00. Sahne: Bloom, Eccles Street'teki evinden,
Liffey'in, az yaknndaki gney yakasnda yer alan Sir John Rogerson
Quay'e kadar yaklak yarm kilom etre kadar gitmitir. Gneye kvrlarak
Westland Row postanesine doru ilerler (oraya doruca deil de, gizlice
gidiyormu gibi). Sonra gneybatya, Leinster Street ham am na doru d
ner. Bu gezintileri, bir kenar yaklak 1,2 km. olan bir gen iinde yer alr.
Organ: Cinsel organlar; Sanat: Bitk^bilim-kimya; Renk: Yok; Simge: Aai
Rabbani ayini; Teknik: N arsisizm ; K arlklar: Nilfer-Yiyiciler fayton
atlar, komnyon ayinine katlanlar, askerler, hadm lar, banyo yapanlar,
kriket oyunu izleyicileri.
Linati em asnn Kiiler listesinde, karl verilm eksizin ierilenler: Eurylokhos (Odysseus'un yoldalarndan biri, Kirke'nin adasna giden
keif kolundan, domuza evrilm eden geriye dnen tek kii); Polites (Priamos'un, A khilleus'un olu Pyrrhos ya da N eoptolem os tarafndan
Troya'nm d srasnda ldrlen olu); Ulysses; Nausikaa (M artha
Clifford?). Sim ge olarak unlar da sralanr: Ev sahibi, Banyoda Penis, K
pk iei, lalar, H adm lk, Yulaf.

' J2.14 - BETHEL - Tanrievi (Beth [ev]; el [Tanr]).

j 3.40

- DOLCE FAR NIENTE - talyanca: "Bir ey yapmadan

tatl tatl oturmak."

'3.41-2 - ON K AYIN ALTISINDA UYURLAR - Homerossonras Yunan mitolojisine gre Nilfer-Yiyiciler yarm yl
boyunca uyurlard.
03.44 - DUYARLI BTKLER - W. Y. Tindall'a (RG, s. 158) gre
bu, Shelley'in, "The Sensitive Plant" (Duyarl Bitki) iirine
bir gndermedir.
104.84-5 - MAUD GONNE'UN, G EC ELER ... LKN MEKTU
BU - Mays ve Haziran 1904'te, Dublin sokaklarndaki ngi
liz askerleri sorunu gazetelerde tartlmt. 3 Haziran 1904
tarihli Freeman's Journal'da, Mr. Alfred Webb'in, Mr. Maud
Gonne MacBride'a, bu soruna ilikin abalarndan dolay
kendisini ven, bir mektubu yaymlanmtr.
104.90-1 - BR TFAYEC YA DA BR ... FARMASON GYSSY
LE, ELBET - Burada, Kral (1901-10) VII. Edward'a gnderme
yaplyor. Edward, 1874'ten, kralla getirildii 1901'e kadar
ngiltere M asonlarnn baka'nyd.
106.159 - ESPRIT DE CORPS - Franszca: "takm ruhu." Ancak,
szck oyunuyla "beden ruhu" anlamna da gelebilir.
106.186-90 - ESK. / GZEL. / AK. / ARKISI. / AH O ESK
A-AK - Love's Old Sweet Song'a (O Gzel Ak arklar)
antrma. Bkz.: 94.370-ln.
108.260 - VOGLIO E NON - Bkz.: 94.388-9n.
108.263 - L CI DAREM LA MANO - Bkz.: 94.370n.

f
108.269 - NOZ DEL - Kaydrak oyununda yere izilen izgi
lere basan oyuncu "noz" yapm olur, yani yanar ve oyunu
srdrme hakkn yitirir. Bloom, ocuklarn izdii izgile
re basmadan getii iin, "Noz deil" der.
110.338-41 - MARTHA, MARY. O TABLOYU ... CAN KULAIY
LA DNLYORLAR - Martha ile Mary (Meryem), Lazarus'un
kz kardeleriydi. Bu sahneyi betimleyen pek ok tablo varsa
da, hibiri Bloom'un verdii ayrntlara uymamaktadr.
112.402 - KOMUM KM - Avukatn (Luka 10:29), sa'ya sordu
u soru. sa, yant olarak "Good Samaritan" ("yi Samiriyeli",
M erhametli Kimse, Mrvvetli Adam) meselini anlatr.
112.413 - CORPUS - Latince: "Beden."
113.442 - I.N.R.I - Ha zerindeki, "N azarethli (Nasral) sa, Yahudiler Kral" anlam na gelen Latince, lesus Nazarenus Rex
ludaeorum sznn ba harfleri.
113.442 - I.H.S - sa'nn Yunanca ksaltmasnn Latince ba harf
leri: lesus Hominum Salvator (sa, nsanln Kurtarcs); bir
baka yorum da yledir: in Hoc SignoVinces (Bu aret
le Fethedeceksin).
113.449 - INVINCIBLES - Invincibles Society (Yenilmezler Cemi
yeti) 1881 ylnn Aralk aynda Dublin'de kurulan kk bir
gizli rgtt. Hepsi de Fenianlardan (bkz.: 60.309-10n) oluan
yirmi kadar yesi vard, amalar da, ngiltere'nin bask poli
tikasn destekleyen ve uygulayan rlanda hkmeti yetkilile
rini ldrmekti. 6 Mays 1882'de, kimi Invincibles yeleri yeni
atanan Babakan Lord Frederick! ve Cavendish'i, ve Dublin
Castle'daki T. H. Burke adl bir mstear ldrdler. Cinayet
ler, Dublin'deki Phoenix Park'ta ilenmiti. Anlalan, ngiliz
tezini destekleyen Burke, onlarn asl hedefiydi, Lord Cavendish de Burke'yle birlikte olduundan, ve suikastlar tanya
bileceinden dolay ldrlmt. Bu cinayetler, rlanda'nn
Home Rule (zerklik) hareketinin gereklemesi umutlarn
suya drmt, nk Lord Cavendish, rlanda'nn ama
larn, yerine getii William E. (Buckshot) Forster'den (bkz.:
700.1843-4n) ok daha fazla kollayan biriydi. Suikastlar

1883'de yarglanrken, onlara kar en nemli tant kayna,

grubun bir yesi olan ve onlar ele veren James Carey'di (184583). Carey, Power adyla, ailesiyle birlikte uzak bir atoya gizli
ce gnderilirken gemide ldrlmt.
114.476 - QUIS EST HOMO - Latince: "Bu adam kim?" ya da
"Kim se var m?" Stabat M ater'in al dizesi.
114.477-8 - MERCADANTE: SON YED SZCK - talyan beste
ci Giuseppe Saverio Raffaelo Mercadante (1795-1870). La sette
ultime parole (Hazreti sa'nn arm htaki Son Yedi Szc)
adl oratoryodan. Birinci Sz: "Peder, onlar bala" (Luka
23:34); ikinci: "Sana derim ki, Bugn benim le cennette ola
caksn" (Luka 23:43); nc: "Kadn, oluna bak" (Yuhanna 19:26); drdnc: "Tanrm, tanrm, Beni niin terk ettin?"
(Matta 27:46); beinci: "Susadm " (Yuhanna 19:28); altnc:
"Bitti" (Yuhanna 19:30); yedinci: "Peder, ruhumu senin elle
rine emanet ediyorum" (Luka 23:46).
114.480 - PALESTRINA - Bkz.: 49.744-5n.
115.518 - P. P.'YE - Parish Priest'in (Kilise Papaz) ba harfleri.
115.540 - AYDAN GRNTLER - Glimpses o f the moon: Hamlet'in babasnn hayaletiyle konuurken syledii bir sz (I,
iv, 51-56).
116.561 - FLOZOF TAININ PENDE - Ortaa simyaclnda
"filozof ta", hem metalleri altna evirdiine hem de her
derde deva olduuna inanlan gizem li bir nesneydi.
116.566 - AQ. DIST. FOL. LAUR. TE VIRID - Aq. Dist. = mbikten
gemi su. Fol. Laur. - Defne'yapra. Te (The) Virid - Yeil ay.
117.594 - PEAU D'ESPAGNE - Franszca: "spanyol teni."
118.654 - M ISIR'IN MLEKTEETLER - Bkz.: 72.208-9n.
119.671-2 - GEYOR HEP, AKII YAAMIN ... PAHA BLMEEEZ HZNEMZ - Szlerini Edward Fitzball'm (1792-1873)
rlandal besteci W illiam Vincent Wallace'm (1813-65) yazd
Maritana operasndan dizeler.
119.674 - BENM VCUDUM BU - sa'nn akirtleriyle yedii
son yemekteki szlerinden (Luka 22:19).

Blm 6:
Hades, 120.1 / 150.1218

O d ysseia'n m 9. kitabnda Odysseus, Cicones, Nilfer-Yiyiciler ve

Kykloplarm diyarlarndaki servenlerini anlatr. 10. Kitapta O dysseus ve
adam lar, "rzgrlar kral" Aiolos'un adasna varrlar. A rdndan Laistrygonlarm diyarnda felaketlere urarlar ve son olarak da Kirke'nin adas
na ularlar. Kirke, Odysseus'un, yolculuunu srdrm eden nce llerlkesi Hades'e inm esini, kr peygam ber Teiresias'n glgesi ya da tinine
danm asn salk verir. 11. Kitapta Odysseus, Hades'e iner; karlat
ilk glge, adam larndan birinin, sarho ve uykulu olan ve Kirke'nin deh
lizinde lmne kavumu bulunan Elpenor'unkidir. Elpenor, O dysseus'tan, Kirke'nin adasna dnm esini ve naama, uygun bir cenaze treni
dzenlem esini ister; O dysseus onun bu isteini yerine getirm eye sz ve
rir. Ardndan, Odysseus, Teiresias'la grr; o da, Odysseus'a, yurduna
dnm esini engelleyenin, denizler ve deprem ler tanrs Poseidon olduunu
syler. Teiresias, O dysseus'u uyararak, adam lar gne tanrs Helios'un
srlarna dokunduklar takdirde hepsinin yok olacaklarm , O dysseus'un
yolculuunun kt koullarnn kat kat artacan, stelik yurduna dn
dnde, evinin taliplerce, "k stah adam lar"la sarldn greceini,
onlara bu densizliklerini "kanlaryla detm ek" zorunda kalacan an
latr. Teiresias, kehanetlerini, O dysseus'un "zengin ve uzun bir m r"
sreceini, ve onu, "u sisin eli gibi yum uak" diye niteledii "denizde
bir lnY'n (O dysscia, 11:134-7; Fitzgerald, s. 200) beklediini syleyerek
noktalar. Odysseus, sonra, anasnn glgesiyle grr birok nl kad
nn glgelerini grr. Agam em non'la grr ve onun lm nn, vurda
dnnde kars K lytaim estra'nm elinden olduunu renir. Odysseus,
A khilleus'la konuur; Yunanllarn yeni savunucusu sfatvla, len Akhilleus'un zrhnn dl olarak sunulduu Odysseus, tanrlarca delirtile
rek kendi elleriyle len Aias'a yaklar. Aias, onunla konumak istemez.
O dysseus'un gzne bakalarnn bu arada, sonsuza dek bir kayay bir
tepenin doruuna tamava m ahkm edilen Sisyphos'un glgeleri de ili
ir. Sonra, lm sz tanrlar arasnda sayld iin bir glge deil de bir
"h avalet" olan H erak lesle grr. Canl O dysseus'un anm satm asyla,
Herakles, kendi on ikinci iinin, lmeden nce Hades'e kendi iniinin ve

"ller lkesinin beki kpei" Kerberos'u yakalam asnn yksn anla

tr. Ardndan, O dysseus gem isine biner ve Kirke'nin adasna dner.
Zam an: leden nce 11:00. Sahne: D ublin'in kuzeyinde, Glasnevin'deki Prospect Cem etery (Mezarl). Bu mezarlk, "K atolik ve M illi
yeti rlanda'nn W estm inster Abbey'i ya da ak hava Panteon'u" (en b
yk tapmak) diye bilinir. Bu blm boyunca Bloom, Dignam'm, D ublin'in
gneybat kysnda bir yrekent olan Sandym ount'taki evinden, cenaze
alayyla birlikte Dublin kentini aarak Glasnevin'e ular. Organ: Yrek;
Sanat: Din; Renkler: beyaz, siyah; Simge: M ezarlk grevlisi; Teknik: Karabasanclk; Karlklar: Hades'in drt rm a (Styks, Akheron, Kokytos,
Pyriphlegeton) the Dodder, the Grand ve Royal Canal, the Liffey; Sisyphos M artin Cunningham ; Kerberos Peder Coffey; Hades (yeralt dn
yasn yneten tanr M ezarlk Mdr D aniel O 'Connell; Elpenor Dignam; A gam em non Parnell; A ias Menton.
Linati em asnn K iiler listesinde, karl verilm eksizin ierilenler: Ulysses, Eriphyle: efendisine altn uruna ihanet eden kars; Aineias
da, yeralt dnyasna inerken onu grr kendisi, "acm asz akn kert
tikleri arasndadr" ve olunun, babasnn lm nn intikam n alrken
at yaralar sergiler. Orion: O dysseus'un, ldrd btn hayvanla
rn hayaletlerini gderken grd byk avc. Laertes, vb.: O dysseia'da,
Odysseus'un, thaka'da em eklilik yaam n srdren babas; O dysseus'un
annesinin glgesi, Laertes'in, yitik olu iin yakt atlar anlatr. Pro
metheus: hem O dysseus hem Aineias, tanrlara ihanet eden ve karacie
ri, Prom etheus'unki gibi, iki akbaba tarafndan srekli olarak tketilen
Tityos'u grrler. Teiresias. Proserpina: Yunanl Persephone'nin Roma m i
tolojisindeki dengi. H ades'in "dem ir kraliesi." Telemakhos: grm eleri
srasnda, Odysseus, annesine, thaka'daki karsna ve oluna ilikin haber
sorar ve annesi ona, karsnn ball ve olunun erkeke davranlarna
ilikin haberler verince, O dysseus'un gveni bir bakm a tazelenm i olur.
Antinoos: O dysseus'un annesi, ne var ki, (Teiresias'm kehanetinde onlarn
varln bildirm esine karn ki Sim on Dedalus, A ntinoos'u sim geleyen
M ulligan'a deinecektir) taliplerden hi sz etm edii gibi, ld zam an
thaka'nm ne durum da olduunu da anlatm az.

121.59 - FIDUS ACHATES - Latince: "sadk Akhates." Aineias'n arkada ve yolda. Her ne kadar bu deyi bir klie ise
de, Hades balamnda bu, Aineias rkn yeralt yolculu
una hazrlanrken, Akhates'in destekleyici rolne bir an
trmadr.
121.63 - KEND BABASINI TANIYAN CN GB BR OCUK The Merchant o f Venicete (Venedik Taciri, II, ii, 80) Launcelot'un,
babas yal Gobbo'ya syledii u szn uyarlamas: "Kendi
ocuunu tanyan baba, zeki bir babadr." Yal Gobbo, mi
yop olduundan, az nce, olu Launcelot'un, olu olduunu
anlayamamtr. Yaygnca bilinen bu sz, Odysseia'da (1:215
-16) da geer. Telemakhos der ki: "Annem, benim onun olu
olduumu sylyor; Bilmiyorum / tam olarak. Kim bilmi
ki kendi sulbn?" (Fitzgerald, s. 20).
122.94 - KTLE SON VER DUVARININ - Sz konusu du
var, Richmond Bridewell hapishanesinin, zerinde, "Kt
le Son Ver yi Olmay ren" deyii yazl duvardr.
124.172-3 - BEN DOLLARD THE CROPPY BOY ARKISINI NA
SIL SYLYOR - Ben Dollard, Wandering Rocks (Gezen
Kayalar) blmndeki bir karakterdir, ve Seirenler bl
mnde ark syler. Bkz.: 327.1179 vd. arknn szleri iin
bkz.: 299.44n.
125.223 - PLASTO - Bloom'un apkasn ald dkkn.
127.276-7 - VOGLIO E NON VORREI. DEL. VORREI E NON Bloom, daha nceki hatasn dzeltiyor. Bkz.: 94.388-9n.
127.278 - MI TREMA UN POCO IL - talyanca: Kalbim biraz da
ha hzl arpyor!" Bkz.: 94.370n.

128.321 - BARABBAS - Barabbas, Yahudi ounluunun, sa ye

rine azat edilmesini istedikleri fesat ve katildi (Matta 27:1626; Markos 15:11-15; Luka 23:18-25; ve Yuhanna 18:40.)
129.377 - RAILWAY GUIDE - Bugnk O'Connell Street'teki,
toptan krtasiye ve okul kitaplar ile ABC Railway Guide'
(ABC Demiryolu Klavuzu) da hazrlayan bir basm, yaym
kuruluu.
129.378 - GILL'S - Bir kitap.
129.382-3 - ALINLIKLARI AK SORGULU ... KCK BR
TABUT LT GZLERNE - Cenaze treleri, bir ocuun
lmnde yas iin siyah deil beyaz kullanlm asn gerek
tirmekteydi.
129.394-6 - KEMKLER ZANGIR ZANGIR ... SORANI YOK
HATIR, HATIR - Thomas Noel'in "The Pauper's Drive"
(Yoksul'un Yolculuu) adl arksnn bir antrmas. Noel,
bu arky, drtnala giden bir cenaze arabasn grdkten
sonra yazmtr. Bkz.: 130.428; 130.436; 131.438.
130.416-7 - NEHRN DBNDEK SAZLARA YAPIIP KALMI
BULUNDUUNDA - Gertrude'un betimlemesine gre, Ophelia'nm bouluunu anmsyor (Hamlet IV.vii.l67ff.); Mu
sa'nn bebekliiyle karlatrnz (bkz.: 76.357-8n).
130.420-1 - PAZARTES SABAHI. SL BA TA N ... ARKI OMUZ
LAMAYA - M artin Cunningham, Odysseus'un Hades'te
grm olduu Sisyphos rolnde. Bkz.: 631. 4780n.
130.425 - BANA DERLER ASYA'NIN NCS - James Philip'in
besteledii, szlerini Harry Greenbank'm yazd The Geis
ha (Geya) adl hafif operasndaki "The Jewel of Asia" (As
ya'nn ncisi) adl ark.
131.447 - GREN VAR MI KELLY'Y? KE E K LE YE - Bir n
giliz arks olan "Kelly from the Isle of M an" (Man Adal
Kelly [1908]) arksnn Amerika'daki uyarlamas olan "Has
Anybody Here Seen Kelly?" (Burada Kelly'i Gren Var m?
[1909]) arksnn antrmas.

131.448-9 - DAHA KTYM MEER ... YOKSUNMU VCDANYODAN - M iraslarn d krklna uratan bir
dondurma tccarna ilikin bir talyanca arknn antr
mas. Bu ark, "K elly" arklar denilen trn ncsdr.
Bkz.: 131.447n.
131.449-50 - MATER MISERICORDIAE - 1904'te, Dublin'in en
byk hastanesi.
131.468-9 - KOCA NGLTERE'NN NL ROZBF - "The Ro
ast Beef of Old England" (Eski ngiltere'nin Rozbifi) arks
nn antrmas.
131.475 - BELEDYE - Dublin'in her trl ynetim birim i "The
Dublin Corporation"ca yrtlrd. Bu oruna bu eviride,
"Belediye" denmitir.
132.512 - HAYAT KSR - "Viski" anlamna gelen, rlanda dilin
deki usquebaugh szcnn evirisi.
133.522 - NEN MAVNASININ - ndirilmekte olan havuzdaki
mavna. Mavnac, yeralt dnyasna gitmekte olan Aineias'
Styks rmandan geiren Charon rolnde gzkmektedir.
Bkz.: Karlklar (Blm 6: Hades).
133.525 - BUGABU'NUN GVERTESNDE - J. P. Rooney'in
"The Cruise of the Bugaboo" (Bugabu'nun Yolculuu) adl
arksnn antrmas.
133.539 - BRIAN BOROIMHE - Crossguns Bridge'in kuzeyinde,
1 Prospect Terrace'ta, Prospect Road'm kesinde bir pab.
Bu pab, ~ 978'den itibaren M unster kral, ~ 1002'den sonra
da rlanda'nn balca kral olan Brian Boru'nun (Boroimhe [926-1014]) adn tar. Boroimhe, 1014 ylnn Good Fri
day (paskalya yortusundan nceki cuma) gn, Clontarf'ta
(Dublin'in kuzeydou varolarnda) DanimarkalIlara kar
byk bir zafer kazanmt. Brian, arpmaya katlamaya
cak denli yal olduundan, gelenee uyarak adrnda otu
rup dualarn okumutu. Gn biterken, kaybettikleri arp
madan kaan Danim arkallarca ldrlmt.

133.544-5 - GZDEN IRAK OLSA DA, DED ... GNLDEN

IRAK DEL - "To Memory You Are D ear" (Hatramda
nemlisin [1840]) adl arknn antrmas.
137.685 - O'GRADY'YE LN BORLUYUM - Sokrat'm son
szlerinin ("Asklepios'a bir horoz borluyum; borcumu deyesiniz,") bir yanslamas. Ayrca, komik bir rlanda arks
nn da ("I owe $10 to O'Grady" [O'Grady'ye 10 Dolar borcum
Var]) bir antrmas.
137.704 - PEDER TALBOT. ADINI TABUTA BENZETRM HEP
- Metindeki, "Father Coffey. Adn tabuta benzetirim hep,"
tmcelerindeki Coffey'i, "tabut"a benzesin diye, "Talbot"
yaptm. (ev.)
137.704 - DOMNOMOMNO - Rahip, Latince olarak/'In nomine D om ini" demi olmaldr (Tanr adna"); Bloom, bunu
tam olarak iitememitir.
137.706 - SEN PETRUS'SUN - Matta 16:18'de sa, Petrus'un ad
n Simon'dan ("iitici") Petrus'a ("kaya") evirir, ve bu ka
yaln zerine kilisem i kuracam; ve cehennemin kaplar
ona egemen olmayacak," der.
137.710 - NON INTRES IN JUDICIUM CUM SERVO TUO, DOMINE - Latince: "Kulunun ilerini yarglama, Tanrm" Mat
ta 16:18'de sa, Petrus'a, "Ve sana da derim ki, sen Petrus'sun,
ve bu kayaln zerine kilisem i kuracam; ve cehennemin
kaplar ona egemen olmayacak," der.
138.729 - ET NE NOS INDUCAS IN TENTATIONEM - Latince:
"Bizi gnaha girmekten koru" (Matta 6:13).
138.741 - IN PARADISUM - Latince: "Cennete."
139.778-9 - AYNI GEMDE - Yani, yas tutanlar arasnda Katolik
olmayan, yalnzca Bloom ile Kernan var.
141.878-9 - AK SALARDA GM TELLER - "Silver Threads
Among the Gold" arksnn (1874) bir antrmas.
141.883 - KLSE KABRSTANLARI ESNERKEN - Hamlet (III,
ii, 406-8).

142.891-2 - TRK MEZARLIKLARINDAK FAHELER - On

dokuzuncu yzyl gezginleri, Trk mezarlklarnn genili
inden, servi aalarnn bolluundan sz ederken, bu me
zarlklarn kimi blmlerinin "gzde ay baheleri" kimi
blmlerinin de "Frenkler, Rumlar ve Ermeniler arasnda
kadn erkek aylaklarn gezinti yeri zellikle, mezartalarnn rahat oturma yerleri olarak" kullanlmasndan duyduk
lar aknl da dile getirmilerdir. (James Ellsworth DeKay,
Sketches o f Turkey by an American [New York, 1833], s. 160).
142.893-4 - MEZARTALARI ARASINDA AK. ROMEO Browning'in "Love Among the Ruins" (1855) iiriyle Romeo
and Juliet'in son sahnesinin (V, iii) antrmalarnn bir har
man.
142.902 - AYAKTA - Eski rlanda krallar ve kabile reisleri, zrh
lar giydirilmi ve dm anlarnn lkelerine dnk olarak,
dik durumda gmlrlerdi.
143.937 - DE MORTUIS NIL NISI PRIUS - Latince: Bloom, "De
mortuis nil nisi bonum " (llere ilikin yalnzca iyi eyler
syleyin) yerine, yanllkla byle der.
143.948 - SEZAR'I GMMEYE GELDK - Marc Anthony'nin
szleri (Julius Caesar, III, ii, 79).
143.948-9 - MARTIN ON BE YA DA HAZRANIN ON
- Bir khin Sezar' uyarr: "M artn on beinden saknn"
(Julius Caesar, I, ii, 18). Dignam, 13 Haziran 1904'te lmt.
143.961-2 - AH ZAVALLI ROBINSON CRUSOE! ...
HAYRET
DORUSU - Hatton'un (?) "Poor Old Robinson Crusoe" ad
l arksndan.
144.971-2 - BR RLANDALININ YUVASI, TABUTUDUR - "Bir
ngilizin evi, onun atosudur," sznn bir antrmas.
144.989 - UZAKTA BR EEK ANIRDI. YAMUR - Eski Romal
lar, eein uursuzluk getirdiine inanrlard. Bloom, rlan
dalIlarn, gn ortasnda eek anrm asn yamura yormala
rn dnyor.

144.1005-6 - EK GTSN YASTII DA ... YERDE NASILSA

EKM MORTOYU - Emile Zola'mn (1840-1902) La Terre
(Yeryz) adl yaptnda (1887), olu ile gelini yal iftiyi
mlkne konmak amacyla byle ldrrler.
144.1008 - LUCIA'NIN SON PERDES. ARTIK SANA H
KAMAYACAK M IYIM - Lucia di Lammermoor (1835),
etano Donizetti'nin (1797-1848), Sir Walter Scott'un
Bride o f Lammermoor (Lammermoor'un Gelini [1819])
romanndan esinlenerek besteledii opera.

BA
Ga
The
adl

145.1011-2 - PARNELL' DE. SARMAIK GN DE UNUTUL

MAKTA - Parnell, 6 Ekim 1891'de lmt; lmnn yl
dnmnde yandalar, ballk simgesi olan bir sarmak
yapra takarlard.
145.1047-8 - CHARLEY, SEVGLMSN SEN BENM - Szleri
ni Lady Nairne'in, Charles Stuart, Bonnie Prince Charlie
(1720-88) onuruna yazd "Charlie Is My Darling" adl skoya halk trksne gnderme.
146.1062 - GREN VAR MI NZDE? KE E K LE - Bkz.:
131.447n.
146.1078 - GBEKBAI ONUN - Burada Stephen'in om pha
los's. ilikin daha nceki dnceleri antrlyor. Bkz.:
36.199n.
146.1083 - NDERMZN M EZARINI - Yani, Parnell'in meza
rn. Bkz.: 692.1517n vd.
146.1088-9 - ONUN BU MEZARDA ... BR GN IKIP GELE
CEKM DE - Parnell'in lmedii sylentileri yaygnd.
nk hem nispeten gen lmt (45'inde), stelik naa,
kimseye gsterilmeksizin hemen tabuta koyulup mhr
lenmiti. Baka bir sylenti de, onun Gney Afrika'da sak
landyd.
147.1095 - KOCA RLANDA'NIN KALPLER VE ELLERNN
ARASINDA - Richard F. Harvey'in bir arksnn antr
mas.

147.1100 - YRM YEDSNDE M EZARINI ZYARET - Bloom,

her yl 27 Haziran'da, babasnn Ennis'teki mezarn ziyaret
eder.
147.1105-6 - MANTARLI MUAMBA SATAN BR GEZGN SA
TICIYDIM - Gerty McDowell'in babas mantarl muamba
satan gezgin bir satcyd (bkz.: 295.1402n, 401.397).
147.1107-9 - BU KASABADAK KLSE ... YA DA THOMAS
CAMPBELL'N - Buradaki gnderme, ngiliz airi Thomas
Gray'in (1716-71) "Elegy Written in a Country Churchyard"madr (Bir Kasaba Kilise Mezarlnda Yazlm At [1751]).
W illiam Wordsworth'a (1770-1850) ya da air-eletirmen
Thomas Campbell'e (1777-1844) deil.
147.1117 - IMMORTELLES - Franszca: "lmszler." Buradaki
anlam, kurutulduu halde biim ini ve rengini yitirmeyen
bir iee degindir.
147.1127-9 - MEYVE SEPET TAIYAN ... DEMT. APOLLO YA
N - Bloom, Byk skender'in ada bir Yunanl ressam
olan Apelles'i (.. 356-323), Apollo'yla (Apollon) kartryor.
Ancak, Bloom'un anmsad yk, baka bir Yunan ressa
myla, ZeuksisTe (. .S. ~ 400) ilgilidir. Zeuksis, gerek gibi
grnen bir zm resmi yapar kular, resimdeki zmleri
yemek iin r. Bunu gren ressam, bu kez zm tayan
bir ocuk resmi yapar. Ne var ki, kular zmlere yeniden
rler. Bunu gren Zeuksis resme doru hmla yrr
ve," Demek ki zmleri ocuktan daha iyi izmiim, yoksa
kular onu grnce kaarlard," demi.
147.1130 - NE KADAR - Dante'nin, "Sonu gelmez insan silsilele
ri, lmn bunca insan yok ettiini dnmemitim hi,"
(.Inferno 3:55-57) sznn bir antrmas.
148.1150-1 - ROBERT EMERY'NN NAAI. ROBERT EMMET
BURADA MEALE IIKLARI ALTINDA GM LM
T, DEL M - Robert Emery'nin ad, Bloom'a, rlanda'nn
ayaklanmas iin Napolyon'un yardm n almaya alan
bir rlandal vatansever olan Robert Em m et'i (1778-1803)

anmsatr. Emmet, 1803'te Dublin Castle' (Dublin Saray)

igal etmek amacyla bir giriimde bulunur. Ne var ki, Napolyon'un da, Em m et'in rlandal yandalarnn da vaat et
tikleri destek gereklemez. Robert Kee, (The Green Flag'da
[Yeil Bayrak - New York, 1972], s. 164) bu "plan mantkl
ve gereklemesi kolay bir pland" diye yazar, ve ekler. Bir
ka ay sonra Emmet yakalanr (sylentiye gre, nianls Sa
ra Curran'la veda etmeye geldii bir srada)yakalanm, ve
halkn nnde idam edilerek ba kesilmiti. Onun n, son
szleriyle daha da pekimiti: (bkz.: 335.1523n). Ne var ki,
Em m et'in bu olaanst ne ve sevgiye layk olan yan ne
dir? sorusuna, yle bir yant arayabiliriz: Emmet m itinin
baars, onun baarszlnn yceltilmesinde yatar. Zira,
trajik baarszlk, rlanda'nn kim liinin ayrlmaz bir par
as diye grlegelmitir.
148.1162-3 - NERDEYD O SESSZLK KULES PARS'NN?
KULAR YYP BTRM - Zerdt geleneine gre l
ler kulelerde ak olarak braklrlard. Bloom'un kitapln
daki Frederick Deodati Thompson'un yaptlardan birinde
bir Parsi kulesinin resmi yer alr (In the Track o f the Sun: Di
ary o f a Globe Trotter [Londra, 1893], s. 156). Bkz.: 88.120-ln;
762.1525-6.
148.1163-4 - EN ZEVKLS BOULM AKMI DERLER - Bkz.:
81.593-4n.
149.1181-2 - BR DNYA DYE YAZMASI HOUMA GTM E
D - Bkz.: 109.284-5.
149.1191 - KRSTAL TANTALOS SRAHLER - Sylencesel
Lidya kral Tantalos, Hades'e indii zaman (Odysseia, 1. Ki
tap) Odysseus'un grd kimselerden biriydi. Tantalos,
tanrlara kar iledii gnahlar, enesine kadar su iinde
olmasna karn, her imeye altnda, suyun ekilmesiy
le, ve bylece srekli susuz kalm akla dyordu. OED, "tantalos"u yle betimler: "tpalara bal oluklu bir kol kald
rlmadka karlamayan kristal srahilerin yerletirilmi
olduu bir sehpa."

Blm 7:
Aiolos, 151.1 / 186.1252

O d y sseia'm n 10. kitabnda Odysseus, Kykloplarla talihsiz karlam a

sndan sonra, Zeus'un "rzgrlarn bekisi" atad A iolos'un egem enli
indeki Aiolia'ya ular. Aiolos, O dysseus'u arlar ve ona yardm etmek
amacyla btn elverisiz rzgrlar bir torbaya doldurur. Odysseus, tor
bay gem isinde saklar. thaka ufukta belirdii sralarda, adam lar, Odys
seus'un o torbada olaand bir hazine sakladndan kukulanarak onu
aarlar. Torbadan kaan rzgrlar, gem ileri gerisingeriye, ta Aiolia'ya s
rkler. Ne var ki, Aiolos, O dysseus'u kutsal tanrlarn holanm ad bir
kii olarak kovar.
Zam an: leyin saat 12:00. Sahne: D ublin'in kuzedou blmnde
yer alan Merkez Postanesi (General Post Office) ve N elson Stunu (Nel
son's Pillar) civarnda , 4-8 Prince's Street N orth adresindeki yer alan F re
em an's Jou rn al (ve E vening T elegraph ) gazetesinin brosu. Organ: Akcier
ler; Sanat: Retorik (dil uzluu, sz sanat); Renk: Krm z; Simge: Editr;
Teknik: Eksiltili tasm sal karm (m antkta, eksiltili tasm sal karm , bir
ya da birden ok sayda ncl nceden bilindii varsaylarak kald
rlm olan tasm sal karm ). K arlklar: Aiolos Crawford; hsm la se
vim e (Aiolos, alt kzn, alt oluyla evlendirm iti) G azetecilik; Yzen
Ada (Homeros, Aiolos'un adasn "denizin zerinde srklenen, kylar
tepelerinde tuntan surlarn yer ald sarp kayalklarla evrili" diye b e
tim ler [10:3-4]; Fitzgerald, s. 177) Basn.
Linati em asnn Kiiler listesinde ierilenler: "Aiolos, O ullan , Telem akhos, Mentor, U lysses." Bu blm n A nlam ise, "U tkunun Alaya A ln
m asd r.

151.19 - E. R - Edward Rex'in ba harfleri (ngiltere Kral VII.

Edward)
153.61-2 - PEYGAMBERMZ SA: SAKALLA ... KONUAN.
MARY, MARTHA - Bkz.: 110.338-41n.
153.63 - TENOR M ARIO - Bloom be yandayken son kez sah
neye kan talyan tenoru Giovanni Matteo Mario, cavaliere
de Candia (1810-83).
153.68 - MARTHA'DA - Alman bestecisi Frederich von Flotow'un (1812-83) be perdelik bir hafif operas.
153.69-70 - GE-EL KAYBOLAN SEN, / GE-EL EY CNAN SEN
- Martha operasnda, Lionel'in Feryad (IV. perdeden).
154.105-6 - QUEEN ANNE LD - Queen Anne (1665-1714),
Byk Britanya ve rlanda kraliesiydi (1702-14). Addison,
onun lm haberini Spectator'da uzun sre sonra duyurun
ca, bu szckler, bayat haberleri simgelemek iin kullanlr
oldu.
156.178 - VOGLIONUN - Bkz.: 94.388-9n.
158.248 - ALLELUIA - branice H allelujah (Tanrya sena) sz
nn Latince ve Yunanca biimi.
158.248 - SHEMA ISRAEL ADONAI ELOHENU - branice:
"Dinle, ey srail, Ulu Tanrmz." Bu dua, Adonai Echad (Tan
r Birdir) diyerek tam am lanr ki, buna da Shema ad verilir.
158.248-9 - HAYIR, TEKSYD - Yani, Shema. Bkz.: 158.248n.
161.374 - ANAYURDUNUN DOR - ngilizceye karn bir leh
e, zellikle sko az.

163.424 - EY, AOLOS ARPI - Aiolos arp, insan parmaklarnn de

il de, rzgrlarn almas iin tasarlanm telli bir algdr. r
landa'nn ulusal simgesi olan arp, Kelt ozanlarnn algsyd.
Harp (Arp), argoda, "rlanda katolii" anlamna gelir.
164.487 - ANNO DOMINI - Latince: "H azreti sa'nn ylnda";
yani, "Yllarn akmlasyonu."
164.493-4 - BZ WEXFORDLU KOPLLERZ / ... YREMZLE
ELLERMZ - rlandal tp adam ve air R. Dwyer Joyce'un
(1830-83) "The Boys of W exford" arksndan dizeler.
166.544-5 - ORUNLARDI HRETT ... HKM ETM EKT SE
NN KALBNDE YATAN - rlanda'da oturan ngiliz besteci
Michael W illiam Balfe'nin The Rose o f Castile adl hafif ope
rasnn (1857) III. perdesindeki bir aryadan.
166.551 - IMPERIUM ROMANUM - Latince: "Roma mparator
luu."
166.558 - ESK ROM ANIN GRKEM - Edgar Allan Poe (180949), "To Helen" (Helen'e) iirinde, "And the grandeur that
was Rome" (Ve Roma'nm grkemi" der.
167.572 - GUINNESS BLMNDE - Genesis (Tevrat'n 1. Ki
tab Tekvin) ile nl rlanda biras Guinness arasndaki ses
benzerliinden yararlanlarak yaplan bir szck oyunu
(okunular: cenisis - ginis).
167.585 - ENTREZ, M ES ENFANTS - Franszca: "Giriniz, ocuk
larm!"
167.602-5 - PR HDDET PUPA YELKEN / ... AZINI AZI
MA DAYAYACAK - Douglas Hyde'n "M y Grief on the Sea"
arksnn son drtln Stephen'in yorumlamas. Bkz.:
79.486-8n.
168.616-8 - DNYAYA GNAHI B R ... BREFFN PRENS O'RO
URKE - Bkz.: 64.456-9n.
168.625 - YABANKAZLARI - spanya ve Avusturya'daki O'Donnelller, yabankaz ailelerinin en nllerinden biriydi. Bkz.:
72.193n.

169.641-2 - DOMINE - Latince: "usta, sahip, ynetici, Tanr."

169.647 - KYRIOS - Yunanca: "sahip, Tanr."
169.649 - KYRIE ELESION - Yunanca: "Tanrm bize merhamet
et."
169.653 - EMPERIUM - Latince: "egemenlik, lke, imparatorluk."
169.660-2 - MATINE'NN KNC YARISINDA ... ZAVALLI
PYRRHOS - Bkz.: 53.21-2n.
169.670 - SALLUST'UN - Sallust (Callustus, .. 86-35), Romal
bir tarihi ve Sava'ta Sezar'n destekisiydi.
171.711-2 - GENLN DLYLE - Bu balamda, Crawford, Sir
Edward Bulwer-Lytton'un, 1838'de sahneye konulan Richlieu: or, The Conspiracy (Richlieu: ya da, Gizli Anlama) oyu
nundan bir alnt yapma benzemektedir. O oyunda, Rich
lieu, nemli bir i iin gnderdii ua Franois'ya, onun,
"Ya baaram azsam !" demesi zerine yle der: "Genliin
diliyle... Baarszlk, diye bir szck yoktur ."
171.732-4 - AHANE BR GAZETECLK ... CNAYETNN
LEND ZAMAN - Bkz.: 113.449n.
171.734 - SENN DOUUNDAN NCE - Stephen de Joyce gibi
1882'de domu olmaldr; Joyce, 2 ubat 1882'de domutu.
Bkz.: 726.485-6.
171.745 - ORDAK ARABA BARINAININ - Bkz.: Eumaios'un
(16. Blm) giri notlar.
173.786 - UYANAMADIIN N KURTULAMAYACAIN BR
KARABASAN - Bkz.: 64.437-8n.
173.791 - MADAMIM, ADAM. VE ANASTAS M UM SATSANA - Palindrome denilen, soldan saa ve sadan sola doru
okunduunda ayn szckleri veren iki szck oyunu. ngi
lizce asllar yledir: MADAM, I'M ADAM, ve ABLE WAS I
ERE I SAW ELBA.
173.793 - YALI KADINI - Freeman's Journal gazetesinin takma
ad. "Yal Kadn", rlanda'nn sfatlarndan biridir.

173.796 - TAY PAY - rlandal gazeteci ve politikac Thomas Po

wer O'Connor'un (d.1848) ilk iki adnn ilk harflerinin rlan
da dilindeki telaffuzundan.
173.813 - BR NUMARA'NIN - Invincibles'm (Yenilmezler) n
deri.
174.827 - E GYSL K K, BRBRNE BENZEYEN, KER
KER - Dante'den geliigzel yaplan izleyen arm la
rn nda, bunlar, Dante'nin Divine Pageant'mm (lahi T
ren [Purgatorio 29:34-5]) kapan szleridir: "Yal iki adam
grdm, giysileri farkl, ama tavrlar benzer, muhterem ve
arbal. Kr.: 174.831-3n ve 174.833-4n.
174.828-30 - LA TUA PACE /... / MENTRE CHE IL VENTO, CO
ME FA, SI TACE - Dante'nin Inferno'sunun 5. drtlnde
yer alan 92. ve 94. dizelerin sonundaki szlerle, 96. Dizenin
tm. Burada verilen eviride, Stephen'in anmsad szler
italik olarak gsterilmektedir: "Evrenin Kral dostumuz ol
sayd, ona sana huzur vermesi iin dua ederdik: kara talihim i
zi grp bize acdn iin. Dinlemesi sana zevk veren eyleri
konuurken, rzgr, imdiki gibi, bizim iin susarken, biz seninle
konuup birbirim izi dinleyeceiz."
174.831-3 - ER ER YAKLATIKLARINI ... SARISI, DI RIM IRAR FE PI ARDENTI - Dante'nin Inferno ve Paradiso'sunun kim i elerinin antrmalar. Per l'aer perso - talyan
ca: "kapkara havann iinden" (Inferno 5:89). Quella pacifica
oriafiamma - talyanca: "huzur verici altms alev" (Paradiso
31:127). Di rim irarfe p ardenti - talyanca: "Tekrar bakmas
daha ateli" (Paradiso 31:142).
174.833-4 - NE K B E N ,... TAHTELZULMET ALTINDA TVBEKR HTYARLAR - Bkz.: 174.827n. Dante'nin Divine Page
ant'mm (lahi Tren [Purgatorio 29:142-4]) kapan szleri.
174.835 - EHRAM, RAHM - Bkz.: 79.492-3n.
174.837 - HER GN BR TANES YETER - sa'nn dada verdii
vazm ("O gnn erri o gne yetecektir" [Matta 6:34]) bir
yanslamas.

174.840 - NC MESLE - Hukuk; br ikisi: ilahiyat ve

tp.
174.841-2 - AMA SENN CORK BACAKLARIN SENNLE BR
LKTE KOUYOR - Buradaki szck oyunu, Crawford'un
Corklu olmasyla bir Ulster baladn "The Runavvay Cork
Leg" (Kaan Cork Baca) bir araya getiriyor. Bu baladda,
HollandalI bir tccar, kendisinden yardm isteyen yoksul bir
akrabasn tekmelemek ister. Ne var, akrabas yerine bir f
y tekmelemitir. Tccar, bacan yitirir, yerine bir mantar
(Cork, ngilizcede "m antar" demektir) bacak taktrr. Cork
baca (yani, mantar bacak) ha bire koar, durmak bilmez.
175.865 - VE KULAKLARIM IN DEHLZLERNDEN ERYE
DKLD K - Hayalet, kardei Claudius'un onu nasl l
drdn Hamlet'e anlatrken der ki: "Bahemde uyurken,
/ Her gn leden sonra yaptm gibi... / Ve kulamn
dehlizlerinden dkt / O lanetli m ayii" (I, v, 59-63). Bkz.:
175.866-7n ve kr.: 236.530-ln.
175.866-7 - DURUN YAHU, NASIL BLEBLRD K? ... HKYE,
K GTL CANAVAR - Othello'da (I, i, 118), Iago, Brabantio'ya yle der: "senin kzn ile Moor imdi iki kamburlu
canavar yapmaktalar." Stephen'in deindii "br hikye",
Claudius ile Gertrude'un ilikisidir. Bkz.: 175.865n.
175.869 - ITALIA, MAGISTRA ARTIUM - Latince: "talya, Sa
natlarn Ecesi."
176.886 - M USKNN DONDURULMASI - Alman felsefecisi
Frederick von Schelling (775-1845) Philosophy o f Art (Sana
tn Felsefesi [ev. Londra, 1845]) adl yaptnda, mimarln
"uzam daki mzik, bir bakm a donmu m zik" olduunu
syler.
176.903 - OPAL SESSZLK ARLER - "Opal" (opal) ve "hush"
(sessizlik), AE'nin (bkz.: 33.95n) ve RusseTin destekledii ki
mi gen airlerin de ok sevdii iki iir szcyd.
176.903-4 - BLAVATSKY - Helena Petrovna Blavatsky (1831-91),
bir Rus gezgini ve Teosofuydu.

178.984 - OCUK, ADAM, BETM - Musa'nn, sazlklarn ara

sndan Michelangelo'nun heykeline kadar ilerlemesi. Bkz.:
76.357-8n.
178.985 - M ERYEM KIZLAR - Musa, iki kadn tarafndan sak
lanmt (anas ve kz kardei) "iki M eryem"in, sa'nn m e
zarna baktklar gibi. Bkz.: 76.357n.
179.1017 - MLLERCE KULAKLARIN DEHLZLER - Bkz.:
175.865n.
180.1038 - UZATMA, MACDUFF - Macbeth'in, Macduff'a mey
dan okuyuundan (Macbeth, V, viii, 33).
180.1053 - FUIT ILIUM - Latince: "Troya gemite kald" (Vergilius, Aeneis 2:325; Dido'nun sorusu zerine, Aineias, Troya'nm dn anlatrken).
180.1067 - SEVGL VE DE SFL DUBLN - "D ear Dirty Dub
lin": rlandal kadn edebiyat Lady Sydney Morgan'n
(1780-1859) bir sz.
181.1085 - AKILLI KALIKLAR - sa'nn on bakireyle ilgili r
nek yksne gnderme (Matta 25:1-13). On bakire "gveyi
karlamaya gittiler." Be salak bakire lam balarn alm
lard, ancak iine ya koymamlard; akll bakireler hem
lambalar hem de yalar almlard. Bylece, gece yars g
vey geldiinde, akll bakireler "hazr durumdaydlar (ve)
dne onunla birlikte gittiler: kap da kapanverdi." Salak
bakireler darda kalmlard. "Bu nedenle, insann Olu
hangi gn hangi saatte nereye gelecektir, bilm ediiniz iin,
uyank olun."
183.1155 - NULLA BONA - Latince: "m al mlk yok" (hukukta,
borcunu deyecek varl olmama durumunu belirtir).
184.1205 - SOFST GORGIAS'IN RENCS ANTISTHENES'
- Gorgias'm rencisi Antisthenes (~ . . 444-370) bir Yu
nanl filozoftu. Gorgias iin izleyen nota baknz. Antisthe
nes, Sokrat'a balyd. Eflatun onu sevmezdi. Antisthenes,
erdem olmakszn mutluluk da olamayacan, salt erdemin

mutluluk iin yeterli olduunu retirdi. Kendisini sofulu

a vermiti, g, onur, ve hreti kmserdi. (Tpk tand
m birisi gibi.) Onun felsefi ve retorik yaptlar yitirilm i,
yalnzca, iki konumas kalmtr. M acHugh/un gnderme
yapt O f Helen and Penelope bin yl kadar kayp kalmtr.
O yaptnda, Antisthenes yle anlalyor ki, Penelope'nin
erdem liliinin onu, erdem lilik asndan pek fazla bir iddi
as olmayan Helena'dan daha gzel kldn savunmutur.
Antisthenes, anas Trakyal olduundan (kle kadn), Ati
na'nn sadece bir Yar-vatandayd.
184.1205 - GORGIAS - .. ~ 427 399 yllarnda parlam Yu
nanl Sofist ve retorik ustas. Kendisi, nermesinden do
lay "N ihilist" diye bilinir: (1) hibir ey yoktur; (2) herhangi
bir ey olsayd, o ey bilinemezdi; (3) herhangi bir ey olsay
d, ve o ey bilinebilseydi, o ey iletilemezdi (anlatlamazd).
O halde, felsefe (ve y aam ), iletiim deil, inandrma konu
suydu.
185.1209 - ZENGN PENELOPE - Kzlk soyad Devereux (~
1562-1607) olan, Sir Philip Sidney'in (1548-86) sevgilisi. Robert, Lord Rich'le evlenmi (~ 1581), ancak mutlu olamad
iin Lord M ountjoy'la aka ilikiye girm i (~ 1594), ondan
birka ocuu olmutur. Sonunda, boanarak (1605) Lord
M ountjoy'la evlenmitir.
185.1228 - DEUS NOBIS HAEC OTIA FECIT - Latince: "tanr bu
huzuru bizim iin yaratt" (Vergilius, Eclouges 1:6).

Blm 8:
Laistrygorlar, 187.1 / 222.1424

O d ysseia'm n 10. kitabnda Odysseus, rzgrlarn kral Aiolos'la d

krc servenlerini anlatr; Aiolos tarafndan kovulan Odysseus, adam
laryla yeniden denize alrlar. Laistrygonlarn adasna ulanca, Odysseus'unki dnda btn gem ileri, ta duvarlarla evrili acayip bir krfezin
iinde dem ir atarlar. O dysseus uyank davranarak gem isini deniz kysn
da tutar. Krfezde dem irlem i gem ilerin sahilde gezen kim i tayfalar ce
sur bir gen kzn cazibesine kaplarak, kzn babas, Laistrygonlarn da
kral A ntipathes'in barnana gtrlrler. Hem bir dev hem de yamyam
olan bu kral, tayfalardan birini hemen yer, kabilesinin bana geip, kapal
krfezdeki gem ileri batrrlar ve tayfalar yerler. Yalnzca O dysseus ile ge
m isindeki adam lar kurtularak Kirke'nin adasna kaarlar.
Zam an: leden sonra saat 1:00. Sahne: le yemei; Bloom gneve ve Liffey'in kar yakasna doru ilerleyerek, 21 D uke Street'teki Davy
Byrne'nin pabma girer, ardndan, dou ynnde pek uzak olm ayan M illi
Ktphane'ye gider. Organ: Yemek borusu; Sanat: M im arlk; Renk: Yok;
Simge: Polisler; Teknik: Sanma. K arlklar: Antipathes alk; Tuzak
(Antipathes'in kz) yiyecek; Laistrygonlar diler.
Linati em asnn Kiiler listesinde ierilenler: "Antipathes, Ayartc
Kz, Ulysses." Bu blm n Duvu'sunun (Anlam 'nm) "K ed erlilik" olduu
da belirtilir.

187.25-6 - SA'YI NAMUSSUZLAR RUHSUZCA NLETTLER "LN.R.I."nin (bkz.: 113.442n) Bloom'a gre yorumu.
188.65-6 - LAIMSUYU - Bkz.: 71.175-8n.
190.113-4 - AKIP GDYOR YATAINDA, ASLA DEL K AY
NI, YAAM IRMAININ AKII GB - Bkz.: 119.671-2n.
190.131-2 - SIR ROBERT BALL - Bloom'un anmsad kitap,
onun kitaplnda yer alan The Story o f the Heavens'n (Se
m alarn yks) yazar Sir Robert Ball (1840-1913) kraliyet
astronumu ve ngiltere'deki Cambridge gzlemevinin bakanyd. Bkz.: 761.1498.
190.132 - PARALAKS - Gkbilimde "raklk as": Farkl iki yer
den, uzaktaki bir noktaya ynelmi iki dorultu arasndaki
a.
190.134-5 - METE'NN BLMEM NES - Metempsychosis szc
nn Molly tarafndan yanl syleni biimi. Bkz.: 95.402n.
190.145 - BR NUM ARA BASS'I - ngiltere'den ithal edilen sert
bir ale markas.
192.215 - YAAM IRMAI - Bkz.: 119.671-2n.
192.219-20 - EH, O HER GN GRD MATBAANIN PR
NN ADINI HATIRLAYAMADIINA GRE - Yani, Nannetti, Monk'un adn hatrlayamadna gre; bkz.: 157.231.
192.224 - GNEYDEN ESEN RZGRLAR - Kayna bilinm e
yen bir ark. yle srer: "Kalbim i sana getirecek / ... / Ve
gecenin huzur verici nefesi / Kalbimi sana getirecek." Parnell ile Mrs. O'Shea'mn bu arky, ilikilerinin ilk yllarnda
bir parola olarak kullandklar sylenir.

193.233-4 - BELK AYLARCA, BELK DE ARTIK H - "Kathle

en Mavourneen" arksnn u dizesinin deitirilmi bii
mi: "Belki yllarca, belki de artk sonsuza dek."
193.269-70/194.271-2 - YARIN KALKACAK ... DUMDUM DTTRDTTR - Bloom iki arknn dizelerini bir araya
getirmi: birincisi, "H is Funeral's Tomorrow" (Cenaze Tre
ni Yarn), kincisi, "Cornin' Through the Rye" (avdar tarla
snn inden Geliyor).
194.286 - DEMERARA EKERN - Adn Guyana'daki bir bl
geden alan sarmtrak-kahverengi kristaller halinde eker
kam ekeri.
195.313 - U.P: UP - Charles Dickens, Oliver Twist'in 24. blmn
de, U.P., bir eczacnn ra tarafndan yal bir kadnn ksa
zamanda leceini bildirmek amacyla kullanlr. Ulysses'in
Franszca evirisinde, kartpostaldaki yaz, fou tu (delisin,
hap yuttun, sen artk bittin) diye evrilmi. Bunun, "un
derproof", yani yasal standartlarn altndaki viski anlamna
geldiini syleyenlerden tutunuz da, rlanda m ezarlklarn
daki etiket numaralarn nne yazlan iki harf olduunu
syleyenlere kadar eitli neriler yaplmtr.
195.332 - JOSIE POWELL'DI - Mrs. Breen'in kzlk ad.
196.368 - DENIS - Mrs. Breen'in kocas: Denis Breen.
196.381 - MEUGAH - Meshuggah (branice: "eksantrik, kak").
197.418 - JOE N DEL - 1860larda, bestecisi bilinmeyen po
pler bir arkdan: "Not for Joe."
198.434 - DELL DE METOTLU - Hamlet, deliymi gibi dav
randnda, ama gerekte Polonius'u taklit ettiinde, Polonius, sahnede kendi kendine yle der: "Delilik olmasna deli
lik, ama iinde metot [dzen, bilinlilik] var" (II, ii, 207-8).
198.458-9 - ADAM VEREMLYD HERHAL - Bloom, Prens Albert'in (hatal olarak) veremli olduunu dnyor (zira,
yaygn kanya gre tberkloz hastalarnn cinsel adan
hiperaktif olduklarna inanlrd. Aslnda, Prens Albert ti
fodan lmt.

199.489 - USKUMRU - Bu balk, "arac" anlamna geldii gibi,

argoda "pezevenk" ya da "genelev patronu" da demektir.
199.501-3 - SULARIN BULUTUU YER ... DNYADA YOK
TUR BR KOYAAAK - Burada, ve iki satr sonra, Bloom,
Moore'un, Wicklow Kontluu'ndaki Avoca vadisine ilikin
arksn antrmaktadr.
200.527 - VINEGAR HILL - Wexford Kontluu'ndaki Vinegar
Hill, 1798 Wexford ayaklanmasnn merkeziydi. syanclar,
21 Haziran 1798'de, Vinegar Hill arpmas'nda, General
Lake'in kumandasndaki ngiliz kuvvetlerine yenilm iler
di. "The Boys of Wexford" (Wexfordlu Delikanllar) bala
dnn son drtl, bu arpmay anar: "Geri nderimiz
yoktu ya, / Vinegar Hill'de yenildik biz, / Bir savaa daha
varz, / Gene de severiz lkemizi hl." Bkz.:164.493-4n.
200.529-30 - PE EKLSEK DE - T. D. Sullivan'm (1827-1914)
"God Save Ireland'"(Tanr rlanda'y Korusun) adl arksn
dan: "'Tanr rlanday Korusun!', dedi kahramanlar; / Tanr
rlanday Korusun!' dedi herkes. / pe ekilsek de, / Sava
meydannda lsek de, / O, rlanda uruna yok olmaktan
korkmayz biz!'"
200.532-3 - PETER YA DA DENIS YA DA JAMES CAREY - Bkz.:
113.449n.
200.540 - RNTGENC TOM - "Peeping Tom", on birinci yz
ylda, kocas Mercia Kontu Leofric'in halka ykledii bir
vergiyi geri ekmesini salamak amacyla sokaklarda p
lak olarak atyla gezen Lady Godiva'y dikizleyen terziydi.
Dikizlemesinin cezas, gzlerinin krletirilmesi olmutu.
Kent halk evlerinde saklanp Lady Godiva'y plak olarak
grmedikleri iin, dl olarak, sz konusu vergi kaldrl
mt. Ne var ki, Terzi Tom, Lady Godiva'y dikizlemi, gz
leri kr olmutu.
200.546 - GZEL GNLER YAKLAIYOR, MARY. BEKLE DE
GR - ngiliz arkyazar Henry Russel'in (1813-1900) "The
re's a Good Time Com ing" (yi Gnler Yaklayor) arksn
dan esinlenmeler.

200.551 - SINN FEIN - Bloom bu terimi, baka biroklan gibi,

bir yeralt rgt olan Irish Republican Brotherhood (rlan
da Cumhuriyeti Kardelii) anlamnda kullanmaktadr.
Oysa Sinn Fein, Arthur Griffith'in ortaya koyduu ayrlk
ilkelerle ilgilidir. Buna gre M andallar, ngiltere'nin ekono
m ik ve politik kuram larnn desteklenmesini reddetmeliy
diler. Bkz.: 36.199n, 60.309-10n.
201.559-60 - DL SORUNUNUN EKONOMK SORUNLARDAN
DAHA NCE GELD - Yani, rlanda dilinin yeniden can
landrlmas (bkz.: 289.1173n), rlanda Bamszlna, bam
sz bir rlanda ekonomisinden daha fazla yarar salar.
201.561-2 - MICHAELMAS KAZIYLA - rlanda'da (ve ngilte
re'de) Michaelmas'ta (29 Eyll) kaz yemek dettir.
201.564 - BR PENLK SM T BUYUR, BANDOYLA BRLK
TE YR DUR - Salvation Arm y (ngiltere ve A.B.D.'de
yoksullara yardm eden ve kiileri kendi inanlarn kabu
le aran bir Protestan grubu), bir peni deerindeki bir si
mit verdii kim selerin, buna karlk, caddeleri arnlayan
bandolarna katlm alarn ve Protestanl kabul etm eleri
ni isterdi.
201.568 - KUZEYBATIDAN YKSELEN ZERKLK GNE Bkz.: 88.122-4n.
201.590 - EDD N. BABL - Piramitlerle birlikte bunlar da
byk emek harcanarak ina edilmi, temellerinde yatan
anlam szlklarndan tr harap olmu devasa ant rnek
leridir. Byk in eddi, Ming hanedan (1368-1644) dne
minden kalmadr; ortalama 25 fit ykseklik ve 21 fit kalnl
ndaki duvarlar in-Mool snr boyunca 1,500 mil uzun
luundadr. Antik Babil'in duvarlaryla asma baheleri, kla
sik dnyann Yedi Harikas'ndan biriydi.
201.590 - DEVASA TALAR KALAN - Antik rlanda m im ari
sinden kalanlar. "Big stones" (Byk talar), tarih-ncesi r
landa'nn "dikili talar" ve "ta daireler"idir. levleri bir giz
olarak kalmay srdrmekteyseler de, kim i dikili talarn
Bronz Devri mezar yerleri, ta dairelerin de takvim olarak

kullanlm ak amacyla gkbilimsel ilikilere gre yerletiril

dikleri dnlmektedir.
201.590 - YUVARLAK KULELER - Birou hl ayakta kalm
olan "Round towers" (Yuvarlak kuleler), Normanlar-ncesi
m anastrlarn en arpc eleriydi. Bu kuleler dokuzuncu
yzyldan on ikinci yzyla kadar ina edilmiler, ve gzet
leme kuleleri ve m anastrlarn skandinavyalI istilaclarn
saldrsna uradnda smak olarak kullanlmlardr.
201.596-7 - KONSERVE SOM BALII - "Konserve" (Tinned),
Dublin argosunda "varlkl" anlamndadr.
202.614 - D. B. C. - Dublin Bread (or Bakery) Co. (Dublin Ekmek
ve Frnclk ti.)
202.621-2 - CHILTERN HUNDREDS - ngiltere'de Bedford ve
Hertford arasndaki Chiltern Hills (Chiltern Tepeleri) bir
zamanlar, o blgeye atanan Crown Stewards'in (Kraliyet
Kolcular) devriye gezmeye balamasna dek, yol kesen e
kyann barna olarak n kazanmt. Sonralar bu devriye
gezmelere gerek kalmam, ancak Kolculuk orunu srd
rlmtr. Bir Parlamento yesi grevini brakt zaman,
Chiltern Hundreds'm (Chiltern Yzleri "100 as" anlam n
da) Kolcusu grevini stlenebilirdi. Bylece, o kim se gene
hkmette grevlendirilmi saylrd. Bu ve buna benzer
baka "arpalk" grevleri daha vardr: rnein, Marshal of
Dublin (Dublin Miri) orunu.
202.627-9 - KBALI AHTAPOTA ... TEKYSE SKO AKSANIYLA KONUUR - Ola ki bu, Joycevari bir gizliciliktir (okltizm). A ncak, Hugh Kenner (JJQ 18, no. 2 [1981]:
205), Bloom 'un gizlicilii deil de ekonom ik bir gerei
antrd kansndadr: ngiltere'nin ekonom ik gc,
ahtapot kollarn rlanda'ya doru uzatm tr, onun iki
ba ise Londra ve Edinburgh," rlanda ekonom isini
bom aktadr.
202.633 - GELECEK OLAYLARIN GLGELER DER LKN Thomas Campbell'in "Lochiel's W arning" (Lochiel'in Uya
rs) iirinde Byc, Lochiel'e, "gelecek olaylarn nce gl

gesi der" der (56. dize). Byc, burada, Lochiel'in arp

maya girmemesi iin ikna etmeye almaktadr.
202.635 - A. E.: BU DA NE DEMEK - George W illiam Russel'in
takma ad.
203.655 - RLANDA YAHNS - "Irish stew" (erii: koyun eti,
patates, soan, su, tuz ve karabiber.)
203.678-204.679 - SEREPARMAININ UCU GNE GZEL
CE ENGELLYORDU - Eski Kelt rahipleri bu hareketin ve
onun etkilerinin, bir kim senin kehanete ilikin yeteneini
simgelediini dnrlerdi. Bkz.: 202.633n.
204.691 - APKASI ELNDE YRR MEMLEKETNDE - Al
akgnllln, kiiyi, kibirlilik ya da kendini zorla kabul
ettirme eiliminden daha fazla ykselteceini anlatan bir
rlanda atasz.
204.702 - LA MAISON CLAIRE'N - "Saray Dikimevi."
204.704 - FAIRVIEW ADINA AYESTE - "Fairview " (gzel
manzara).
204.705-7 - MAYISTA MEHTAP ... / ATEBCENN II-ITACI IIL, IIL, AK - Thomas Moore'un "The Young May
Moon" adl arksnn giri dizelerine gnderme.
204.707 - DOKUNU. PARMAKLAR. SORUYOR. YANIT. EVET "Dokunu", argoda cinsel birleme demektir. Bloom, Molly ile
Boylan'm kullandndan phelendii parmak dilinde, soru
soran kii, soruyu sorduu kiinin elinin ayasna ortaparmayla dokunur; yant evet ise, o kii de ayn eyi yineler.
204.713 - CHERCHEZ LA FEMME - Franszca: "kadn ara"; an
lamna gelirse de, "nedeni kukusuz bir kadndr" anlam
na da gelir.
205.720 - GZEL OKULLU KIZ - Gilbert ve Sullivan'm The
Mikado'sunun (1885) I. perdesinde Yum-yum, Pitti-Sing ve
Peep-Bo adl kardelerin syledii l ark.
205.723 - BR POWER DAHA, PAT - Power, viski anlamnda
kullanlm (Dublin viski imalats John Power & Son).

205.724 - IKAR U BEYAZ APKAYI - Komedi oyuncular

Moore ve Burgess'in retmi olduklar bir gldr sz.
205.725-6 - BR ZAM ANLAR HEPMZ YOKSUL KILAN ARP
- Thomas Moore'un "The Harp that Once Through Tara's
H alis" (Bir Zam anlar Tara'nm Salonlarnda alan Arp) ar
ksnn antrmas.
205.745 - HUGUENOTLARIN BURAYA GETRD - On ye
dinci yzyln sonlarnda rlanda'ya sman Huguenotlar,
burada ipekli kuma ve poplin endstrisi ile kuma boyala
rn (zellikle Bloom'un szn ettii kan rengi krmz
boyalar) getirmilerdi.
205.745-6 - LACAUS ESANT TARA TARA - Bloom, Alman beste
cisi Giacomo Meyerbeer'in (1791-1864) Les Huguenots operasn
(1836) anmsyor. Bloom'un anmsad dizenin dorusu talyancada, "La cause e santa (Dava kutsaldr) olmaldr.
205.746-7- YAMURSUYUNDA YIKANM ASI GEREK - Bloom,
vitrinde bir giysinin etiketindeki ykama ynergesinin bir
blmn grr. Kimi hassas dokumalar ve sabit olmayan
boyalar, daha yumuak olan ve mineralleri iermeyen ya
mur suyuyla ykanrd.
205.753 - EYLL SEKZ - 8 Eyll, Molly'nin doum gndr. 8
Eyll, ayn zamanda, Meryem Ana'nm da doum gndr.
205.754-5 - KADINLAR NELERN ... ZRA DERLER KESER
NN AKIN - Bir kadnn, ine toplad takdirde, sa
dk bir erkek arkada olacana ilikin bir bo inan. Bu ne
denle bir kadn, sevgisini blmesin (aknn nn kesme
sin) diye, ine toplamaktan kanr.
206.793 - KENDMZ BAKALARININ GZYLE GRSEK Robert Burns'n, "To a Louse" (Bir Bite) iirine gnderme.
Bkz.: 35.153-4n.
206.795-9 - OKULRNDEK RLANDA'NIN ... YUTAMAMI
ADAMCAIZ - Tarihle destanlarn bir karm. Bloom'un
anmsad iir, rlandal air ve antika merakls Sir Samuel
Ferguson'un (1810-86), "The Burial of King Cormac"tir (Kral

Cormac'm Gml). ~ 254 277 arasnda hkm sren

Cormac, babas "Yz Savalarn Conn'u" olan Art'n oluy
du. rlanda geleneine gre, Conn, rlanda'nn ilk kurucusu
ve kanun yapcsyd, ulusun da biimlendiricisiydi. Tara te
pesini lkenin bakenti yapan, ve rlanda'nn Altn a'n
balatan da oydu. Sylenceye gre, rlanda'da Hristiyanl
kabul eden ilk kiiydi (St. Patrick'in geliinden 139 yl nce).
Onun bu din deitirmesi druidleri kzdrmt. Onlar da bir
grup eytan ona kar kkrtnca, eytanlar, Cormac'm, ye
mek yerken, bir som bal klyla boulmasn salarlar.
St. Patrick (~ 385 461), rlanda'daki misyonuna anca 432 ya
da 433'de balamt. Sylenceye gre, St. Patrick'in, Tara'da,
ulu kral Laeghaire ile yapt bir grmede, kraln kendisi
Hristiyanl kabul etmemi, ama St. Patrick'in misyonuna
karmama szn vermitir Bloom'un dedii gibi, "tm
n birden yutamam"tr.
207.811 - BU RESME BAK SONRA DA UNA - Hamlet, anne
sinin yatakodasnda onunla yzleirken, babasyla Claudius'un bir resmini ona doru tutarak, "u resme bak, sonra
da una," der (Hamlet, III, iv, 53).
207.819 - Y VURU - Krikette, topa iyi bir vuru yapldn
anlatan argo szck.
207.821-2 - DOAR DOMAZ GM BIAKLA BESLENME
YE BALAMI - Varlkl bir ailenin mirass olunacan
anlatan u ataszne benzetme: "Doar domaz gm ka
kla beslenmeye balam."
207.830 - SOFRA SOHBET - "Table Talk": Birok yazar, Table Talk
adl yaptlar yazmtr. rnein, W illiam Hazlitt (1778-1830).
208.848-58 - BIRAK TRINITY COLLEGE BAKANI ... HEPSN
HZAYA GETRRD - Alfred Percival Graves ve Sir Charles
Villiers Stanford'un "Father O 'Flynn" adl arksna gnder
me.
208.874 - DERS YZLM KELLE VE KANLI KEMKLER
- rlanda folklorunda, itaatli olsunlar diye ocuklar korkut
mak iin kullanlan bir karabasan figr.

::S.879-80 - YRE EZLEN HAYALETLER - Odysseus'un,

Odysseia'mn 11. Kitabnda karlat hayaletler, konuma
yeteneine kavuabilmeleri iin, kanla dolu bir hendekten
imelidirler.
2 19.886 - SHANDYGAFF - Bira ile zencefilli gazozun kart
rlmasyla elde edilen bir iki (ac limon kartrldnda
"shandy" adn alr).
213.1051 - KRALYET MERSNBALII - ngiltere karasularn
daki mersinbalklar, 1307'den 1327'ye kadar ngiltere Kral
olan II. Edward'm yasal mal ilan edilmiti.
213.1054 - CHEF - Franszca: "ef = aba." Kim i zaman ha
hamlar, alarm ki gibi beyaz balk giyerler.
213.1055-6 - KIVIRCIK LAHANA LA DUCHESSE DE PARME
- Dana kymas, kim i otlar, ufalanm ekmek krnts vb/den
hazrlanm ile doldurulan kvrck lahana sarmas.
213.1058-9 - KAZLAR YALANSIN DYE KAPATILDIKLARI
KAFESLERDE PERAN - Kazlar kafeslerde hareketsiz b
raklp zorla beslenir, ylece, byyen ve yalanan cierle
rinden pt de foie gras (kaz cieri ezmesi) retilir.
213.1065 - DU DE LA - Franszca: "dan."
214.1102 - VENUS, JUNO - Bloom burada Venus (Aphrodite), uno (Hera), ve Minerva (Athena) arasndaki gzellik yar
m asnn hakemi gibidir Minerva'dan sz edilmemesinin
nedeni, onun, Ulysses'in (Odysseus'un) koruyucusu olmas
mdr? Bkz.: 64.455-6n.
9

214.1106 - PYGMALION LE GALATEIA'YI - Yunan mitolojisin

de, bir heykeltra ve Kbrs kral olan Pygmalion, kendi yap
t bir fildiinden gen kz heykeline k olur. Aphrodite'ye
yalvararak, heykeline (Galateia'ya) can vermesini ister. Ar
dndan, canlanan heykeliyle evlenir. Pygmalion and Galateia,
Sir William S. Gilbert'in bir oyununun (1871) da addr.
214.1113-4 - BESN, KLS, KAN, GBRE, TOPRAK, BESN Giordano Bruno, Cause, Principle, and Unity'de (Neden, lke,
ve Birlik), "dnyann ruhu"nun dirikliini (bkz.: 57.183n) ve

onun zdeksel biim lerin sonsuz oalmas temasn iler:

"Grmez m isiniz ki, bir tohum, bitki sapma, sap olan ey
msra, msr da ekmee dnr ve ekmekten kils, kilsten kan, kandan tohum, tohumdan oulcuk, sonra da insan,
ceset, toprak, ta, ya da art arda tm doal biim leri kap
sayarak btn baka eyler meydana gelir?" (ngilizce ev.
Jack Lindsay [New York, 1962], s. 102).
214.1119 - BR ADAM VE HAZIR - Tennyson "Ulysses" (1842)
iirinde (6.-7. dizeler), "Yolculuktan dinlenemem; eceim /
Yaam son damlasna dek" der. S. H. Butcher ve A. Lang'm
Odysseia evirisindeki (Londra, 1879) al dizeleriyle kar
latrnz: "Anlat bana, Mz tanra), ylesine istekli hazr,
uzaklar enginleri gezmi o adam."
214.1120 - ERKEKLERLE YATMILARDIR - Bloom, tanralarn
insan erkeklerle yatm olduklarn dnyor. Bu tr y
klere ska rastlanrsa da, Skylla ve Kharybdis blmn
deki neminden dolay burada akla hemen Venus ve Adonis
gelmektedir.
214.1120-1 - BR ERKEK YAKLAIMIYLA - Shakespeare, Venus
and Adonis'te (1593) Vens'n gen Adonis'e yaklamnn z
de erkek gibi olduunu betimler: "(Venus) onu (Adonis'i) ge
riye doru itti, kendisine saplanyormuasma" (dize 41).
215.1149 - ZANAATKR, TE, DED - Duvarclk, talk zana
atndan "Farm asonluun" antrlmas.
216.1207-8 - KESK PARMAA DKLM VSKY - Yaralara
ve arl yerlere antiseptik olarak viski srlrd.
217.1238 - STENELERN DEVNDRRLER - Oliver Goldsmith'in (1728-74) "Toplum"u eletiren u nktesini anm sa
tyor: yani, baka herkes alteneleriyle inerken (rnein,
gevigetirenler), ama yalnz o stenesiyle iner.
217.1239 - O CADIYLA - Bkz.: 273.529-274.549.
217.1246-7 - DON GIOVANNI, A CENAR TECO / M'INVITASTI
- Dize, "e son veuto!" diye srer. talyanca: "Don Giovanni,
sen beni yemee davet ettin ve ben de geldim." (Mozart'n
Don Giovanni operas: perde II, sahne iii.

218.1260 - TECO - talyanca: "seninle."

218.1276 - SAHLDEK GZEL KIZLAR - Harry B. Norris'in ya
zp besteledii bir arkya gnderme. Bkz.: 93.332n, 98.5178,522-3n.
219.1314-5 - BR BOANIN ARKASINDA: BR ATIN NNDE
- Gvenlik kural: boa ifte atamad, at ise bunu yapabil
dii iin.
220.1337 - KARANLIK ADAM - rlanda aznda: "kr adam."
220.1372 - KARM A - Karma, Hinduculuk ve Budaclkta temel
bir kavramdr. Yenidendou dngsnde, daha nceki
edimlerin kanlmaz olarak, daha sonraki yaamlarda iyi
ya da kt ruh sramasna neden olacana ilikin inantr.
Bylece, bir yaamdaki kt edimler, bir sonraki yaamda
dk dzeyde durumlara, iyi edimler de gelimi dzey
deki durumlara yol aarlar. Bkz.: 225.81.
220.1372 - METE'NN NES - Bkz.: 95.402n, 190.134-5n.
221.1375-6 - TROY DENL VAKUR - Dublin Roma Katolik Ba
piskoposu ve ngiltere yanda Muhterem John Thomas
Troy'un (1739-1823), 1798 Ayaklanmas'na kar yaymlad
"vakur kmam a"nm antrlmas. Onun bu "vakar", rlan
da'da sylencesel bir nitelik kazanmt.
221.1378 - BLUECOAT SCHOOL VAKAYNAMES - The Bluecoat School, nl ngiliz ilkokulu Christ's Hospital adl oku
lun model alnd revata olan bir okuldu. Bu balamda,
"The Bluecoat School", Protestan Anglo-Irish Kurumu ye
lerine uygun bir eitim anlam na gelmektedir.
221.1387 - TANRI MERHAMETN SZLERDEN ESRGEMESN
- Yargcn, lm cezas verdikten sonra syledii sz.
221.1388 - MIRUS KERMES - Kurguda, kermes, 16 Haziran
1904'te alr; gerekte, 31 Mays 1904 Sah gn almtr.
Bu kermesin geliri, Mercer H astanesine verilmitir.
221.1389 - MESSIAH - Handel'in oratoryosu Messiah, ilk ola
rak, 13 Nisan 1742'de, Mercer Hastanesi dahil eitli yardm
kurulular yararna, Fishamble Street'teki (Dublin) Music
Hall'da alnmt.

Blm 9:
Skylla ve Kharybdis, 223.1 / 259.1412

O d ysseia'm n 12. kitabnda O dysseus ile adam lar ller-lkesi Hades'ten, Kirke'nin adasna dnerek, O dysseus'un, Elpenor'un naam gm
me szn yerine getirm esini salarlar. Kirke, Odysseus'a deniz yolculu
suna ilikin ynerge verir. Ona, Seirenlerden ( U lysses'in 11. Blm) sz
eder ve ona en elverili yollar nerir: birisi, "kularn bile geem eyecei"
1 12:62; Fitzgerald, s. 223) W andering Rocks (Gezen Kayalar, U lysses'in 10.
Blm); ve tekisi de Skylla ile Kharybdis arasndaki geittir. O dysse
us'un yeledii bu ikinci yol, bir baka seenek daha sunm aktadr: kana
ln, doruunda alt-bal canavar Skylla'nm yaad ve kanal gzledii
sivri bir da ykselen yakasndan geen gemiler, geilen her bir boaz iin
bir tayfay kurban verm ek zorundadrlar. Ancak, kanaln br yakasn
dan geen gemiler, K harybdis'in hzla dnen girdabnn iinde yok olma
tehlikesiyle karlaacaktr. Kirke, Odysseus'a, Skylla'nm sarp kayalna
skca sarlm asn salk verir. O da, bunu yapar. Ne var ki, Kirke ona, "lemeyen bir karabasan" (12:118; Fitzgerald, s. 225) diye niteledii Skylla ile
savamaya yeltenm em esini de tlemitir. Skylla ile yzlem e zam an
gelince, Kirke'nin uyarsn unutup, Skylla'yla savamaya balar. Am a bu
bounadr, zira, Skylla, Odysseus'a vurur vurm az, O dysseus'un da adam
larnn da dikkatleri Kharybdis'in "esneyen az"nm (12:243; Fitzgerald, s.
225) korkun m anzarasna ekilir.
Zam an: leden sonra saat 2:00' Sahne: M illi Ktphane. Organ: Be
yin; Sanat: Yazm; Renk: Yok; Simge: Stratford, Londra; Teknik: Eytiim.
Karlklar: Skylla'nm , zerinde yaad Kaya Aristo, inak, Stratford;
Girdap (Kharybdis) Eflatun, gizem cilik, Londra. U lysses Sokrat, sa,
Shakespeare.
Linati em asnn Kiiler listesinde ierilenler: "Skylla ile Kharybdis,
Ulysses, Telemakhos, Antinoos, ve Simgeler listesinde ierilenler: "H am let, Shakespeare, Christ, Socrates, Londra ve Stratford, Skolastikilik ve Gi
zem cilik, Eflatun ve Aristo, G enlik ve O lgunluk."
Stephen'in bu blmde dile getirdii epey zgr ve oka kurgusal
yaam yksnn balca kaynaklar George Brandes'in W illiam S hakes-

peare (Londra, 1898), ki bu blm deki notlarda Brandes diye anlacaktr;

Frank H arris'in T he M an S hakespeare an d H is Tragic L ife-S tor y (nsan Sha

kespeare ve Trajik Hayat-Hikyesi; New York, 1909), H arris diye anlacak;

ve Sidney Lee, A Life o f W illiam Shakespeare (W illiam Shakespeare'm Yaa
m; Londra, 1898), Lee diye anlacak.
George M orris Cohen Brandes (1842-1927), Danim arkalI bir edebiyat
eletirm eni ve on dokuzuncu yzylda skandinav ve Avrupa dncesin
de yeni atlm "m nclerinden biriydi. 1871'de Brandes, soyut idealizm ile
edebiyatta fanteziyi ve bsen ile Zola dahil kim i yazarlarn yaptlarnn sa
vunuculuunu knayarak yeni bir gerekiliin ve doalcln ilkelerini
belirlem eye balad. Onun bilgi alan Alm an, Fransz ve ngiliz edebiyat
kadar skandinav edebiyatn da kapsyordu. Kendi zam annda, edebivat, znde, 'yaam n bir eletirisi' diye alglayan bilim sel bir eletirm en"
olarak vg kazanm tr.
Frank H arris (1856-1931) bir ngiliz editr ve yazn adamvd. Sha
kespeare'm yaam yks zerindeki yazlarnn ou, 1890larda editrln yapt Satu rday R ev iew 'd e yaym lanm t. Harris, zam anm zda
daha ok, zvaam yksel bir anlat olan, Don Juancla ilikin deneyim
lerinin belli ki bir para hsnkuruntu ile de tatlandrlan M y Life an d L o
ves (Hayatm ve Aklarm ; New York, 1963) ile tannr.
Lazarus Lee'nin byk olu Sidney Lee'nin (1859-1926) asl ad Solo
mon Lazarus Lee idi. 1880'de adn, Sidney L(ancelot) Lee olarak deitir
di, sonralar da ikinci adn brakt. Yazn adam olarak yaptlar arasnda
saygn bir n kazanan D iction ary o f N ation al B iography (Ulusal Biyografi
Szl), Shakespeare'm ve Kralie V ictoria'nn yaam ykleri, ve G reat
E nglishm en o f the Sixteenth C en tu ry (On Altnc Yzyl ngiliz Bykleri)
vardr. Lee, amalad gibi, ngiliz siyasi yaam nn ve edebiyat dnyas
nn nem li bir sim as olm utu kendisini, Shakespeare'm , o yce kiiler
arasna alndn grmeye adamt.
Bir Joyce aratrm acs diyor ki: "Bu yaam yks (ve, bata O scar
W ilde'm ki olm ak zere, Stephen'in br kaynaklar) bana, "Sam uel Schoenbaum'un, 'yaam yks, kiinin dolayl bir portresini verme eilim in
dedir' (Shakespeare's L iies [Shakespeare'm Yaam lar; New York, 1970], s.
viii-ix) szn anm satm akta; ayrca, bana, yaam yklerindeki veriler ne
denli daha az somut iseler, bu dolaylln da o denli daha geni olduunu
syleme isteini vermekteler."

223.1 - KUVEYKIR KTPHANEC - Thomas W illiam Lyster

(1855-1922) rlanda Ulusal Ktphanesinin bakanyd.
Ktphane ynetiminde bulunduu sre boyunca, dinsel
inanlarnn tuhafl, kendisinden kuku duyulmasna ve
epeyce alay konusu olmasna neden olmutu. Lyster'in ya
ptlar arasnda, Life o f Goethe (Goethe'nin Yaam; 1883) da
vardr.
223.3 - WILHELM MEISTER - Gerek kendi zamannda gerek
se btn zam anlarda dev bir Alman yazn adam olan Jo
hann Wolfgang von Goethe'nin (1749-1832) Wilhelm Meister's
Apprenticeship and Travels (Wilhelm Meister'm rakl ve
Yolculuklar; 1796) adl yapt. Lyster'in deindii "paha bi
ilmez sahifeler", Goethe'nin romannn 4. Kitabnn 13. B
lmnden 5. Kitabnn 12. Blmne kadarn kapsar; bu
sayfalar boyunca Wilhelm H am leti evirir, yeniden biim
lendirir ve bu oyunun kendisine zg bir yorumunda rol
alr. Lyster ve adalar Goethe'nin "sayfalar"m bir kurgu
dan ok, onun, Shakespeare'm H am leti zerindeki ve bu ya
pta tepkisinin pek gizlemeye almad kiisel yorumlar,
diye alglamlardr.
223.5-7 - HAYATI HAKKYEDE GRLD ... KARI SLA
HA SARILIYOR - Bu, H am lette (III, i) Ham let'in, "bir yn
skntya kar silaha sarlp / savaarak onlar yenm e"yi
dnrken kendi kendine konuarak syledii "To be or
not to be" szn antrr (59.-60. dizeler).
223.8-9 - GICIRTILI TELATN ZERNDE ... BR ADIM CINQUE
PACE GERLED - Burada, iki Shakespeare oyunundaki di
zelere gndermeler var: Twelfth Nightta (On kinci Gece), Toby
Belch, Sir Andrew Aguecheek'e "sink-a-pace"tan Franszca

cinque-pace (= be admlk bir dans) sz eder (I, iii, 136-9). Julius

Caesar'da, Sezar, Roma'ya girdii zaman, bir kundurac, "telatin"den kz derisi sz eder (I, i, 26-9).
223.13-4 - HAYATIN KATI H A K K A TLER... TECRBESZ HA
YALPEREST - Goethe'nin, Hamlet'e baknn srmesi (bkz.:
223.3n); ancak bunun Matthew Arnold'un bir szyle yapl
mas. Arnold'un "Shelley" denemesinin son tmcesi, Shelley'i betimler: "Ve iirde de, hayatta olduu gibi, o, 'gzel
ve baarsz, bolukta kl kanatlarn bouna rpan bir
melektir."
223.14 - GOETHE'NN HKMLERNN - Bkz.: 223.3n.
223.16 - KORANTOYLA - Twelfth Night 'ta (On kinci Gece), Toby
Belch, Sir Andrew Aguecheek'e "coranto"dan (koarak yap
lan bir dans) sz eder (I, iii, 136-9).
223.20-1 - MONSIEUR DE LA PALICE ... BE DAKKA NCE
SADI - Fransz M areali de Palisse, 1525 Pavia arpma
snda ldkten sonra, askerleri, onun "lmezden on be da
kika nce sa" olduunu bildirirler. Amalar, Mareal'in,
son ana dek savatn anlatmaktr.
223.22 - ALTI CESUR TIBBYELY - Bu, Blake'in Milton'unun
(~1804) bir dizesini "... / Derinlere salm Altkatl zdekler / ..." ve Milton'un duasndaki "tplar" szcn
artryor.
223.24 - EYTAN'IN HSRANI - Takma ad M ary MacKay olan
Marie Corelli'nin (1855-1924) The Sorrows o f Satan adl roma
n (1B97).
223.26-30 - NCE KIZI GIDIKLADI / ... O SONUNDA / AS
LAN TIBBYELM - Oliver St. John Gogarty'nin "M edical
Dick and Medical Davy" adl yaymlanm am ak sak bir
iirinden. Bkz.: 250.1055-6n.
224.32 - RAHAN YED DER ONA WB - W. B. Yeats, "A Cradle
Song"un (Bir Beik arks) ikinci ktasnn (1895 yorumu)
bir dizesindeki "The Shining Seven (Parlayan Yedi), iirin

yazld 1890'da bilinen gezegenlerdir: Merkr, Vens,

Mars, Satrn, Jpiter, Uranus ve Neptn. Bunlar, ayrca, ba
ka bir W B'nin (William Blake) M;7ton'undaki "Starry Seven"
ve "The Seven Angels of the Presence'! (Yldzl Yedi ve Var
ln Yedi Melei) de artrr.
224.34-5 - NURYZL BR OLLAVI - AE (George William Rus
sel). "ollavlar", Hristiyanlk-ncesi rlandal bilge ve usta
airlerdi.
224.37-9 - EYTANLAR ILIK ... / ED EGLI AVEA DEL CUL
FATTO TROMBETTA - lk iki dize, Paradise Losi'un (Yitik
Cennet) I. kitabnn 196. ve 620. dizelerine benzetilmektedir.
nc dize (talyanca: "Ve kndan bir borazan yapt"),
Dante'nin Inferno'sundan (21:139).
224.41-2 - CRANLY'N WICKLOWLU ... BABAYURTLARINI
KURTARACAK - Joyce'un arkada J. F. Byrne'nin (kurgu
da Cranly) bir szne gnderme. Byrne, on iki azim li ada
mn rlanda'y kurtarabileceini, on kincisi Cranley olaca
ndan dolay, bu kim selerin Wicklow'da bulunabileceini
savunmutur.
224.42-3 - KIRIKDL KATHLEEN ... TARLASIYLA, KEN
D EVNDE BR YABANCI - Yeats'm Cathleen Ni Houlihan
oyununda Cathleen, ileri yandan dolay kim i dileri d
klm "the Poor Old Woman" (Zavall Yal Kadn) olarak
grnr ki, bu, rlanda'nn geleneksel simgesidir. "Drt g
zelim yeil tarla", Normandiyallar-ncesi rlanda'nn drt
ilidir: Ulster, Connacht, Mnster ve Leinster.
224.43 - ONU SELAMLAYAN BR DAHA: AVE, RABB - Ya
ni, Yahuda gibi davrananlar. Matta'da (26:49), Yahuda'nm,
sa'y yakalam ak iin geldiklerinde, onu tanyp, ele ver
mesi yle anlatlr: "ve kp sa'ya yaklaarak, ona dedi
ki: Selam, stat (Vulgata Latincesinde: Ave, Rabbi); ve onu
pt."
224.43-4 - ON K TNAHELYL - Wicklow Kontluu'nun gne
yindeki River Derry'de bir pazar kenti.

224.44-6 - KOYAIN KUYTUSUNDAN ... YARDIMCIN OLSUN.

HAYIRLI AVLAR - Her ne kadar Stephen, Cranly'i d
nyorsa da, bu satrlar, John M. Synge'nin "n the Shadow o f
the Glen" adl bir perdelik, Tinahely'nin yer ald Wicklow
Kontluu'da geen oyununa gnderme.
224.47 - MULLIGAN TELGRAFIMI ALMI - Bkz.: 239.629.
224.50-3 - BZM GEN RLANDALI ... KAHRAMAN YARA
TAMADILAR HENZ - Ben Johnson (Old Ben = Yal Ben),
Shakespeare'a ilikin notlarnda, "Adam sevdim, ve Putpe
restlikten bu yana o, saydm byk insanlar arasnda ye
rini almtr," diye yazar.
224.55-6 - HAMLET STER SHAKESPEARE ... STER I. JAMES
YA DA ESSEX OLSUN - Hamlet karakteri "m odel"inin ara
y edebiyat tarihilerini epey megul etmitir. Adaylar
arasnda, hastalkl kiiliinden tr daha nce skoyah
IV. James olan ngiltereli I. James ile Robert Devereux (ikinci
Essex Kontu Shakespeare'm baka bir ada, ki Hamlet
gibi hem zorlu bir asker hem de aklanmas g bir der
manszln tutsa olmasndan dolay) da vard.
224.56-7 - SA'NIN TARHSELL - On dokuzuncu yzyl
da, u soru, nemli teolojik tartm alarn oda olmutu:
sa'nn "gerek tarih i aratrlabilse ve yaym lanabilseydi,
bu, kilisede ve onun teolojisinde nasl bir farkllk yaratm
olurdu?
224.57-8 - BMTES TNSEL ZLER - George William Russell'in en sevdii szlerinden biri de (W. B. Yeats'm bir air
olarak gc zerinde syledii u sz gibi) yledir: "Tinsel
lik, biimtesi tinsel zlerin kavranlmas gc, kalmszda,
ve glgesi olan eylerde sonsuz olann grlmesidir."
224.58-9 - BR SANAT E S E R ... DERNLKTE BR HAYATYET
TEN FIKIRDIIDIR - Romantik varsayma gre, Sanat
nn, bakalarndan daha yce bir ruha sahip olduu; ste
lik, sanat eserinin byklnn, sanatnn ruhunun b
yklyle doru orantl olduu varsaymyla ilgili.

225.72 - HIESOS KRISTOS - Yunanca: "Jesus Christ = sa, M e

sih."
225.73 - LOGOS - Ortodoks Hristiyanlkta Logos, szl ya da
yazl insan szcklerine deil de, St. Augustine'e gre, "ru
hun kendisine ilikin bilgisi olan isel szler"le e tutulur.
225.73-4 - ALTARDAK ATEM BEN. TANRIYA SUNULAN
TEREYAIYIM - Stephen'in alntlad dizeler, Bhagavadgita'dandr.
225.75 - DUNLOP, JUDGE, ROMALILARIN EN SOYLUSU - Ju
lius Caesar^da (V, v, 68) Antony, Brts'e, "Bu, Romallarn en
soylusuydu," der. The Irish Theosophist yaymlar incelenin
ce, Theosophical Society'nin (Teosofi Dernei) yeleri ara
snda u kimseler gze arpar: Daniel N. Dunlop, William J.
Judge, Mrs. Cooper-Oakley, ve elbet, George Russel. "K. H.",
kuku yok ki, Mahatma (Hint evliyas) Koot Hoomi'dir.
225.77 - YCE BEYAZ LOCANIN KARDELER - Bu, Teosoflarm inand Great White Brotherhood'dur ki, ispritizma
konulardaki stn bilgi ve gleriyle sradan insanlardan
ayrlan teosofi ustalar anlamnda kullanlr.
225.78-83 - IIIN MENSNDEN BR BAKRE ... H. P. B.'NN
YZN GREBLMT - Mme Blavatsky, Isis Unve
iled (Peesiz sis, II, 42) adl yaptnda, sa ile Sophia'y, bir
erkek-dii ifti olarak ele alr. "Budalar kat", tinsel ykse
li srecindeki drdnc aamadr. "Batni hayat", Budalar
katma yaklaan ya da oraya varan kimselerin srdrd
yaamdr; "insan yalnzca bu aamada 'dnyann bir Kurta
rcs' gibi davranabilir" (Annie Besant, The Ancient Wisdom,
[Londra, 1897] s. 342). S. ., "sradan insanlar" szcklerinin
ba harfleridir. Karma iin: bkz.: 220.1372n. Isabel Cooper
Oakley, Londra'da baarl bir i kadnyd; Londra'da ve
Hindistan'da, Blavatsky ile yakn ibirliinde bulunmutur.
"H. P. B.'nin (= Helena Petrovna Blavatsky) ilkeli": Teosofide,
"ilkel", insan doasnn "alak" ve "lml" yandr. Teosofi
dnda, bu szler, cinsel organlar antran bir szck oyu
nu olarak kullanlr.

225.84 - PFUITEUFEL - Alm anca kargma: Pfui (utan); teufel

(eytan).
225.86 - MR. BEST - Richard Irvine Best (1972-1959), National
Library'nin bakan yardmcs (1904-40), bakan (1924-40),
ve Marie Henri dA rbois de Joubainville'in (1827-1910) Le
cycle mythologique irlandais'inin evirmeni. Best'in evirisi,
The Irish Mythological Cycle and Celtic Mythology (rlanda M i
tolojik Dnemi ve Kelt Mitolojsi) ad altnda yaymlanmt
(Dublin, 1903).
225.88-91 - O RNEK RENC ... EFLATUN'UNKLER DEN
L SI BULACAKTIR - Stephen, Aristo'ya gnderme yapyor
(bkz.: 224.66), ve Hamletteki "Olmak ya da olmamak" szne
(III, i, 56 ve izleyen sayfalar) antrmalarda bulunuyor.
225.95-6 - KSNDEN HANGS, DYE ... BEN CUM HUR
Y ETN D EN SRERD - Stephen kendisini bir air dze
yine ykseltiyor, ve Eflatun'un, The Republic'inde (X, ksm
606-7) ifade ettii, devletin esenlii adna airlerin srlm e
si gerektii yargsn antryor.
225.97 - HANER DLN KININDAN IKAR - Yani, Stephen'in tarts, Aristoculara zg szck tanmlaryla temel
tanm lar arasndaki ayrma dayandrlacaktr (Aristo, Posterior Analytics [Sonraki zmleme] 2:8).
225.97 - ATLIK, TM ATLARIN NE-LDR - Bireysel atlarn,
"at" dncesinin eksik birer kararlamas olduunu ant
ran Eflatuncu bir nerme. Stephen'in sz, Eflatun'un kar
t Antisthenes'in syledii ileri srlen u nl sz a
rtrmakta: "Ey, Eflatun, bir at grmekteyim, ama atlk diye
bir ey grmyorum."
225.98 - AEONLARDIR - Gnostisizmde, Tanr'nm yayd zdekler, ve onun ifade ortam. A. E.'nin (George W illiam Russel) takma ad: Aeon.
225.98 - TANRI: SOKAKTAK GRLT - Bkz.: 64.448n.
225.99-100 - UZAY: GRMEYE M EC B U R ... ZATEN ELN M AH
KM OLAN EY - Republic 7'deki Eflatuncu uzay kavram

na karn bir Aristocu nerme: "Parlak semalar bir rnt

ve daha yksek bilginin bir yolu; onlardaki gzellik Daedalus'un ya da baka byk bir sanatnn elinden km,
ve grm olabileceimiz, figrlere ya da resimlere benzer;
onlar gren herhangi bir geometrici, onlardaki enfes iili
in hemen farkna varr, ama onlarda gerek eitini, ya da
gerek iftini, ya da herhangi bir nermenin gerekliini
bulacan asla hayal etmez."
225.100-2 - NSAN KANINDAK KIRM IZI ... DORU BLAKE'N KIINA TAKILIRLAR - Blake'in M ilton'una ve
D ante'nin lnfernosuna gndermeleri bir araya getiriyor.
nferno'nun sonunda (kanto 34), Dante ve klavuzu Vergilius, arzn m erkezindeki Cocytus Glii'nde yar beline
kadar buzlarn iinde kalm eytan'a giderler. Dante ile
Vergilius eytan'm kna doru srnerek Cehennem'den
karlar ve yukarya, arzn yzeyine, sonra da Mount of
Purgatory'ye (Araf'a) doru ilerlerler. Blake'in Milton 'unun
1. Kitabndan: "Zira her bir Uzay nsan'm kanndaki kr
m z Kreciklerden daha byktr / Dseldir, ve Los'un
ekici tarafndan yaratlm tr: / Ve, nsan'm kannda
ki Krecik'ten daha kk olan her bir Uzay / bu snk
Arz'm yalnzca bir glgesi olduu Sonsuzlua alr" (Re
sim 29, 19.-22. dizeler).
225.102-3 - TM GELECEN GEME DALIP GTT U
ANA, BURAYA TU TUN U N - St. A ugustine'in (353-430)
De mmortalitate A nim ae'sine (Ruhun lm szl zeri
ne) gnderme: "Zira yaplan eyin, o eyin yaplacana
ilikin beklentiye, ve bellee, ve m m kn m ertebe anlal
maya gereksinm esi vardr. Ve, beklenti, gelecee dairdir,
bellek ise gem ile ilgildir. Ne var ki, eyleme geme niyeti,
gelecein gem ie doru akt imdiyle ilikilidir."
225.107 - JUBAINVILLE'N KTABINI - Bkz.: 225.86n.
225.108 - HYDE'IN CONNACHT AKARKILARI'NA - Bkz.:
79.486-8n.

226.110-3 - BENM KK KTABIMI / BU KURU TATSIZ N

GLZ LSANIYLA - Douglas Hyde'm bir iirinin ilk drt
l.
226.117-8 - DENZN HALKASINA KAKMA BR YEM - John
Philpot Curran'm (1750-1817) "Cushla-Chree" (Pulse of My
Heart = Yreimin At) iirinin ikinci dizesi. iir yle ba
lar: "Sevgili rlanda, gsn ne de tatl kabaryor, / Deniz
halkasna kakma bir yeim."
226.120 - ALTIN YUMURTASI - Teosofide, "Biim inden dolay
Nedensel Beden'e verilen bir ad." Nedensel Beden, "Zihin
sel aamalarn en yksek dzeylerinde Dnenin... bede
ni," diye tanmlanr.
226.122-4 - ONLAR N YERYZ ... MEYHANE ARKILA
RINI RETR - Russel'in, Milliyetilik ve Emperyalizm (Dub
lin, 1901) adl denemesindeki bir parann artrlmas.
Bkz.: 33.95n. A.E., ola ki, tanra "Dana"y dnmektedir
(bkz.: 234.426-8n).
226.125-7 - FRANSA, EN M UTENA RTKP ... ALAKG
NLLLERE NASP OLUR - Fransz airi Stphane M al
larm (1842-98), gelitike, yaptlar giderek daha da anlalm azlaan bir sim geselci ve deneyselciydi. "En mutena
irtikp iei", aslnda, Best'in M allarm 'ye bir vg sz
dr. "Alakgnlller", sa'nn M atta'daki (5:3, 8), "Yrei
saf olanlar kutsanm tr: zira onlar Tanr'y greceklerdir,"
szn antryor. Sai=pure szcyle, yoksul, alakgnll=poor szcyle oynanyor. "H om eros'un Phaiaklar", Odysseus Kalypso'nun adasndan katktan sonra,
gem isi frtnada kyya srklenince ayak bast Skherie
adasnn yerlileriydiler. Krallar, Nausikaa adl kzn ba
bas A lkinoos'tu. lkel, saf bir yaam srdrmekteydiler.
Troya'nm dnden sonra Odysseus servenlerini ona
anlatmtr.
226.131-2 - IL SE PROMNE, LISANT AU LIVRE DE LUI MME
- Franszca: "Kendi kitabn okuyarak gezinir."

22?.137-40 - HAMLET OU LE DISTRAIT PIECE DE SHAKESPEARE - Franszca: "Hamlet; ya da, akn Adam."
22o.l42 - PIECE DE SHAKESPEARE - Franszca: "Shakespe
are'm bir Oyunu"; ne var ki, de, ayn zamanda ngilizcedeki
"of" (Trke'de "-nin" edat) anlam na da geldiinden, "a piece of Shakespeare" (bir para Shakespeare) diye de anla
labilir.
226.144 - DALGIN DLENC - Rudyard Kipling'in (1865-1936),
Sir Arthur Sullivan tarafndan bestelenen bir propaganda
iiri. Bu ark, Boer Sava'ndaki askerlere "kk konfor
lar" salanm as iin para toplam ak am acn tayordu.
227.148 - CNAYETN GRKEML VE BEYHUDE ABARTILII M allarme'nin, "Hamlet et Fortinbras"smdan.
227.149 - ROBERT GREENE BR RUH CELLATI DEMTR
ONA, DED STEPHEN - Stephen bu kayna pek zenle
kullanmamtr. Zira, Greene, bu sz, Shakespeare iin de
il, ehvet iin sylemitir.
227.150-2 - BR KASABIN OLU OLMASINDAN ... KARI
TAM DOKUZ CAN ALIYOR - John Aubrey, B rief Livesda
(Ksa Yaamykleri), Shakespeare'm babasnn Kasap ol
duunu yazar. Kaypak "satr", H am lette, Horatio'nun, Kral
H am let'i betim lerken syledii bir szdr (Hamlet, I, i, 6263).
227.152 - ARAF'TAK BABAMIZ - Matta 6:9'daki, Tanr Duas
nn al sz olan "Cennetteki Babam z" szne, ve Hayalet'in Hamlet'e, A raf'taki durumunu betim leyen szlerine
(I, v, 10-13) bir gnderme.
227.152-3 - HAKL HAMLETLER GZN KIRPMADAN
KATLEDERLER - "H akili Hamletler", Kipling'in "Dalgn
Dilenci"sini (bkz.: 226.144n), ve bylece Boer Sava'ndaki
ngiliz askerlerinin, 1840larda kullanlm aya balanan ve
1900lerde standartlaan kasvetli niform alarn antryor
olabilir. "Gzn krpmadan katlet" sz, 1880lerde, rlan
dalIlarn, ngiliz bask politikasna kar kan bir slogan

olmutu. Bu komut, ilk kez olarak, Captain "Pasha" Plunkett tarafndan Cork Kontluu'ndaki bir ayaklanma srasn
da dile getirilmiti.
227.153-5 - BENC PERDEDEK KAN ... KAMPLARININ BR
HABERCSDR - Burada, drt kiinin ldrld, Ham
let' in son sahnesi sz konusudur. "K an gvdeyi gtren",
szn ise, Macbeth, ldrm olduu Banquo'nun haya
letini grd zam an syler (Macbeth, IV, i, 123). "Swinburne'n trks", onun, kadnlar ve ocuklar dahil sivil Bo
er halkn kamplarda, kt koullarda tutm alarn anlatan
"On the Death of Colonel Benson" (Albay Benson'un lm
zerinde) sonesidir.
227.157-8 - OCUKLARINI, ZALM ... YOKTU BZDEN BAKA
BAILAYAN - Swinburne'n tartm al sonesinden (bkz.:
227.153-5n).
227.159 - SAKSON TEBESSMYLE YANK IIRMASI ARA
SINDA - Bkz.: 51.835n.
227.159-60 - KIRK KATIR YA DA KIRK SATIR - Bu deyim, Skylla
ile Kharybdis arasndaki zor tercihi antryor olabilir.
227.162-3 - PICKVVICK'TEK KO OLAN ... RPERTMEYE
ALIIYOR - Dickens'in Pickwick Papers'mdaki Joe adl i
man olan ocuu ve onun Mrs. Wardle ile konumalarna
bir gnderme.
227.164-6 - DNLE! DNLE! DNLE, EY! ... AYET HAYATIN
DA H - Hayalet, Hamlet'e aklamasn yapmadan nce,
Hamlet'e, "Dinle! Dinle! Dinle, ey! / ayet hayatnda hi
sevdiysen babam..." der (Hamlet, I, v, 22-3).
227.167-8 - NEDR BR HORTLAK? DED ... CSM ANYETN
YTREN BR KMSE - Bir hayaletin szck tanm. Bkz.:
225.97n.
227.169 - STRATFORDA - Stratford-on-Avon, Shakespeare'm,
Londra'nn yetmi be m il kuzeydousundaki, doduu
(Nisan 1564), Anne Hathaway ile evlendii (1582), Londra'ya
gitmek amacyla ayrld (1585), ve sonunda em ekliliini

geirmek amacyla dnd (~ 1612) yerdir. Bu tmcenin

harfi harfine anlam udur: Elizabeth dneminde Stratford'dan Londra'ya yolculuk, yirm inci yzyln balarnda
Dublin'den Paris'e yolculuk kadar srerdi.
227.170 - LIMBO PATRUMDAN - Limbo Patrum, Elizabeth d
neminde, hapishane anlamna gelen bir argo szyd. Ro
ma Katolik teolojisindeyse, Limbus Patrum, Hristiyanlkncesi Eski Ahit ata ve peygamberlerinin ruhlarnn, sa'nn
yeniden-dirilip de onlar Cennet'e gtrecei gne dek bek
ledikleri duruma verilen add.
227.175 - HAZRAN ORTASINDA BR GNN BU SAATNDE
- Stephen'in kayna Brandes'in tiyatrolar ve izleyicilerine
ilikin u paragrafdr: "Balam a zaman tam saat t" (s.
101). "leden sonradr, saat e birka dakika vardr. B
tn sandallar, yolcularn nehrin gney yakasna indirmek
amacyla, kuularn ve baka teknelerin arasndan yollarn
bularak Tham es'i gemektedirler, (s. 302)
227.177 - BANKSIDE'IN ORDAK TYATRO BNASINA BAY
RAK EKLM - "Bu tiyatrolarn oynad gnlerde, a
tya bir bayrak ekilirdi" (Brandes, s. 101); "zira, Globe Theatre"n zerinde dalgalanan bayrak, bugn bir oyun oldu
unu duyurm aktadr" (s. 302). Bankside, Tham es'in South
wark ile Blackfriars arasndaki Waterloo kprsnn yer
ald gney yakasdr.
227.177-8 - YAKININDAK PARS GARDEN'DA ... YUVASINDA
HOMURDANIYOR - "Globe Theater'a yakn, keskin koku
su burunlar daha kendisi grnmeden karlayan bir Bear
Garden (Ay Bahesi) vard. The M erry Wives o f W indsor''da
ad geen (I, i, 306) nl ay Sackerson, kim i zaman zincirini
krar, kadn tiyatroseverleri korkudan lk la brakr
d" (Brandes, s. 302).
227.178-80 - DRAKE LE DNYAYI GEZM ... SOSSLERN
NYORLAR - Sir Francis Drake (-1540-96), yeryzn
denizyoluyla dolaan (1577-80) ilk ngiliz ve 1588'de ngilte
re'nin spanyol Donanmas'na yenilmesinde barol oyna

yan bir koramiral. Shakespeare'm Pericles oyununda, Mari

na, "denizciler" anlam na gelmek zere, "canvas-clim ber"
(yelken-trmancs) der (IV, i, 59-62).
227.181 - YRESEL GRNTLER - "Local Colour" (Yresel
Grntler), Brandes'in, Hamlet'e ilikin bir blmnn
baldr (s. 357-60).
228.183-4 - SHAKESPEARE, SILVER ... BAHESNN NN
DE YRM EKTEDR - Charles W. W allace'm "New Sha
kespeare Discoveries: Shakespeare as a Man Among M en" (Yeni
Shakespeare Bulgular: Shakespeare nsanlar Arasnda Bir
nsan) adl yazs, Harper's M onthly M agazine 120 (1910):
489-510.
228.186 - AVON KU U SU N U N - Ben Johnson'un, "To the M e
mory o f William Shakespeare"mda (William Shakespeare'm
Ansna), Shakespeare'a yaktrd "Sweet Swan of Avon!"
(Avon'un Tatl Kuusu!) sznden.
228.187 - YERN MGELENDRLMES. IGNATUS LOYOLA
- Ignatius Loyola'nm (1491-1556) Spiritual Exercises'mdaki
(Tinsel Altrm alar [1548] ilk altrma, "yerin grlmesi"dir.
228.190 - KRAL OLMAYAN KRAL - Francis Beaumont (-15841616) ile John Fletcher'in (1579-1625) A King and No King oyu
nuna gnderme. Stephen'in kayna, Brandes'in yaptmdeki
szlerdir (s. 599).
228.190-2 - BU OYUNCU TM YA A M I... OYNAMAYAN SHAKESPEARE'DIR - Shakespeare, Hamlet'teki Hayalet roln
kendisi oynamt. "Gsteri" szc, Kitab M ukaddeste
Vaiz ll:10'daki, "zira ocukluk ve genlik gsteritir," sz
ne bir gndermedir.
228.192-3 - MEZARIN BR YANINDAK BOURBAGE'A - Bu
rada anlatlm ak istenen ey, Bourbage'm, Kral'm hayaleti
nin (yani lsnn) sarlm olduu balmumuyla kaplan
m bezin "br yannda" belirdiidir, ki bu da "mezarn
br yan" demekle eanlamldr. Richard Bourbage (-1567-

1619), Globe Theater'i kurmu ve iletmi, ve kendi zam ann

da, oran m balca aktr olarak almtr.
228.194 - HAMLET, BEN BABANIN RUHUYUM SENN - Bura
da verilen alnt yanltr. Zira, Hayalet, sadece, ("Ben baba
nn ruhuyum, senin," der [Hamlet, I, v, 9]).
228.195 - VE DNLEMESN BUYURUYOR - Bkz.: 227.164-6n.
228.197 - HAMNET SHAKESPEARE - "Stratford-on-Avon 1596
Kilise Kt'nde, gmlenler bal altnda okunakl ve
gsterili bir elyazsyla u bilgileri buluruz: 11 Austos,
Hamnet filius William Shakespeare." Shakespeare'm tek
olu (Judith adl ikizi bir kzla) 2 ubat 1585'te domutu.
ldnde, on bir buuk yandayd. Bu, Shakespeare gibi
bir derin duygular adam iin kukusuz bir ykm olmutu.
stelik, servetini brakacak bir kalts da kalm am olu
yordu." (Brandes, s. 140).
228.199 - GMLEN DANMARKA KRALI'NIN KIYAFETY
LE - H am let'in al sahnesinde, Horatio, Hayalet'e sorar:
"Gecenin bu vaktinde ne aryorsun, / Gmlen Majeste Da
nimarka Kral'nn kim ileyin / Gezindii o gzel sava kya
fetiyle?" (I, i, 46-9).
228.204 - ANAN GNAHKR KRALE - Bkz.: 175.866-7n.
228.204-5 - KIZLIK ADI HATHAWAY OLAN ANN SHAKESPE
ARE - Shakespeare'dan sekiz ya daha byk olan ve onun
la 1582'de evlenen Anne Hathaway (1556-1623).
228.208 - ORDA MISIN, M RT OUL - Hamlet, Horatio ile
Marcellus'u Hayalet'ten kimseye sz etmemeye zorlarken,
aadan Hayalet'in, "Yemin et, " dediini, ve "Haydi, evlat!
yle mi dersin? Orda msn, mert oul?" diye eklediini ii
tir (Hamlet, I.v.149-50).
228.211-3 - YAAMIN KENDSNE GELNCE ... ADIM IZA
PEKL BECEREBLRLER - Phillip-Auguste de Villiers
de l'Isle-Adam 'm (1839-89), lmnden sonra yaym lanan
oyunu A xel'deki (1890) gzel bir dizeye gnderme. A. E.,
ola ki, bu dizeyi, W. B. Yeats'm onu The Secret Rose undaki

(Gizli Gl, 1897) bir talam asnda kullanm asndan bilm ek

tedir. Bu kitapta, s. vi'deki ithafn karsndaki s. vi'da u
talam a yer alr: "Yaam n kendisine gelince, hizm etile
rim iz bu ii bizim adm za pekl becerebilirler. V illiers
de l'Isle Adam." Yeats, A xel'i 1894'te Paris'te grm, The
Bookman'm Nisan 1894 saysnda oyuna ilikin olumlu ele
tiriler yazmtr.
228.218-9 - DALGALARIN SULARINLA ... MANANAAN, MANANAAN MACLIR - A. E/nin Deirdre (1903) oyununda,
Naisi ile Deirdre'nin dne yol aan eski Kelt bycs
Cathvah yle der: "Dalgalar ykselsin, / M ananaun MacLir. / Yeryz kaysn / Ayaklarnn altndan. / Dalgalar
zerlerini kaplasn, Mananaun: / Denizler Tanrs!" (perde
III).
229.225 - VCDAN AZABI - Bkz.: 44.541n.
229.231 - H KMSEYE BORCUM YOK - Mr. Daisy'nin zdeyi
i (bkz. 60.284).
229.232-3 - BOYNE SUYU'NUN TESNDEN O. KUZEYDO
U KESNDEN - George W illiam Russel, rlanda'nn
kuzeyinde (Ulster eyaletinde), Armagh Kontluu'ndaki
Lurgan'da domutu. Ulster, rlanda'nn Britanya-yanls
Protestan kesimidir, sloganlar da, "I paid my way"dir (Bor
cumu dedim ben). Dublin'in yirm i sekiz m il kuzeyinde,
rlanda Denizi'ne akan The River Boyne (Boyne Nehri), Ulster'in Orange yresiyle Green of Ireland (rlanda Yeili) ara
snda corafi olm aktan ziyade tarihsel bir snr izgisidir;
zira Orange'l III. William, tahttan indirilen Kral II. James'i
yendii Boyne Sava'ndan (1 Temmuz 1690) sonradr ki, n
giltere'nin egemenlii rlanda'da srebilmitir.
229.236 - AN. AN - Polonius'un, gezgin aktrlerin geldiine
ilikin basmakalp haberine, Hamlet, alayl bir biimde, Buzz.
Buzz! = an. an!" diye karlk verir (Hamlet, II, ii, 412).
229.237 - ENTELEKYA, BMLER BM - Aristo'ya bir gn
derme. Stephen, "biim ler biimi"nden daha nce de sz et

miti (bkz.: 55.89-91n). Aristo, "entelekya" szcn, salt

potansiyel olan gerekletiren ey, diye tanmlamtr. Step
hen burada onu tm br srelerin uyduu genel-rntsrelerin sreci, diye grr. Stephen'in Aristo'ya ili
kin kimi bilgileri, Diogenes Laertius'un Lives and Opinions of
Eminent Philosophers'm dan (Byk Filozoflarn Yaamlar ve
Dnceleri) kaynakland iin (bkz. 244.831-6n), o yaptta
Aristo'nun entelekya kavramna ilikin, Aristo'nun ileri sr
d, "ruhun cismani olmamas, ilk entelekyadr" dedii
kavram zerinde uzun bir paragrafn yer alm olmas (s.
193) ilgintir.
229.241 - BEN, BEN VE BEN. BEN - Aristo'ya gre, ruhun srek
liliinin ("bellekle ... srekli deien biimlerle") ve bedenin
ve molekllerin sreksizliinin ("imdi baka benim ben")
antrlmas.
229.242 - A. E. I. O. U. - Stephen'in A. E.' ye borcunu anlatan
bir harf dizisi (I. O. U. = I owe you = Sana borluyum). Ne
var ki, bu harfler Kutsal Roma mparatoru III. Frederick'e
(1415-93) paralarn, madalyalarn ve kamu binalarnn ze
rine de yazlmtr. Bu harfler, u szcklerin ba harfleriy
di: "Archidux Electus Imperator Optime Vivat."
229.247-8 - DOUMUNDAN, DYE ... STEPHEN, ALTMI YE
D YIL SONRA LD - Anne Hathaway 1556'da domu, 6
Austos 1623'te lmt.
229.252 - RTL AYNA - lnn odasndaki aynalarl
nn hayaleti ortaya kmadn ya da aynada grnmesin di
yekaldrlr ya da aynalarn zerleri rtlrd.
229.254 - LILIATA RUTILANTIUM - Bkz.: 39.312-3n.
229.256 - FIR DNEN ATEBCENE BAKTI - Bkz.: 204.7057n.
229.259-60 - DEHA SAHB BR NSAN HATA ... ONUN HA
TALARI STENLDR - Kesin deilse de Eflatun'a atfedi
len Lesser H ipp ias'ta The D ialogues of Plato'-da (Eflatun'un
Diyaloglar; ev. B. Jowett [New York, 1895], cilt 4)Sofist

Hippias, Homeros'un "Achilles'i drst ve yaln, Odysseus'u ise dzenbaz ve yalanc gsterir" (s. 495). Sokrat,
Odysseus'un bilerek oysa Achilles'in dikkat etmeksizin ya
lan sylediini ileri srerek, Hippias'm Odysseus'a ilikin
bu yargsn "kurnaz ve ihtiyatl" biiminde deitirmesini
salar. Ardndan, iyi bir insann istenli, kt adamnsa istensiz olarak hata yaptn savlar.
230.265-6 - SOKRAT XANTHIPPE'DEN E ... YARATICILIK
RENMTR K - Yunanl retmen ve filozof Sokrat'm (.. 469-399) imgesi, rencisi ve izdei Eflatun'un
diyaloglarna egemen olmutur. Sokrat, erdemin bilgiden
kazanldn, bilgiye deinsanlar arasndaki diyalog
gerginliklerinden kaneytiimle ulalacan ret
mitir. Xanthippe, Sokrat'm karsnn ad, irret kadn
sim gesi olagelmitir. Yar kurgusal bir metinde Sokrat'm
yle syledii anlatlr: "Xanthippe'in yeri doldurula
maz. Ona dayanabildiime gre, herkese dayanabilmeyi
renebilirim" (Richard Steele, Spectator, deneme 479 [9
Eyll 1712]).
230.267-8 - ANASINDAN DA DNCELERN DNYAYA
NASIL GETRLECEN - Sokrat'm annesi, Phaenarete,
bir ebeydi. Eflatun, bir diyalogda, Sokrat'm davranm
"ebelik" olarak betimler; zira, Sokrat rencilerinin, diya
log balamazdan nce zaten sahip olduklar eyleri "do
urduklar" anlayna kavumalarnda onlara yardmc
olur gibidir.
230.268 - MYRTO - Aristeides adl birisinin kz, kimi anlatlara
gre, Sokrat'm ilk karsyd.
230.268-9 - ABSIT NOMEN - Latince: "ad yok olsun ad batsn)"
anlamna gelirse de, "o anda kullanlan bir szckte uur
suzluk olmasn" diye de kullanlr.
230.269 - SOKRATIDIDION'UN - Sokratesik anlamna gelen
bu kltme, genellikle Sweet Socrates (Tatl Sokrat) diye
evrilmektedir.

230.269 - EPIPSYCHIDION'U - Percy Bysshe Shelley'in (17921822) bir iiri (1821) rettii, ve "ruhumdan kan bu ruh"
(dize 238) diye evrilegelen Yunanca bir szck.
230.269-70 - NE BR ERKEK NE BR KADIN, ASLA BLMEYE
CEK - Yaamnn ortasnda tanrlarn azizliiyle kadna
dntrlen kr Yunanl peygamber Tiresias'm yk
lerinin artrlmas. Onun bu nitelikleri, Zeus ile Hera
arasndaki bir uyumazln halli iin arlmasna neden
olur: Zeus, kadnlarn cinsel edimden, erkeklerden daha
fazla zevk aldklarn savunmaktadr; Hera ise bunun ter
sini ileri srmektedir. Tiresias, Zeus'a hak verir, ve bu yz
den Hera tarafndan kr edilir; Zeus da, buna karlk, onu
igr ile dllendirir.
230.271-2 - SINN FEIN'N ARKONLARINDAN VE BALDI
RAN ESNDEN - Stephen, milliyeti Sinn Fein r
gtn (bkz.: 200.55in) antryor, ve onlar Sokrat'a
baldranotu iirterek lmle cezalandran Atinal yne
ticilerle (arkonlar) zdeletiriyor. Ayrca bkz.: 36.199n,
60.309-10n.
230.277-8 - ARDINDAN DA NAHAK YERE KARANAN ...
DAZLAKPEMBE SURATINA - Thomas Lyster, dinsel bir
dernek olan Quaker 'm yesiydi ve bir Lollard'd (XIV.-XVI.
vy.larda John Wycliffe'in dinsel retilerinin izdei); Roma
Katolik Kilisesi'ne bal olmad iin kendisinden kuku
landrd. Bkz.: 223. n.
230.280 - ROMEVILLE - Bir onyedinci yzyl arksnn yedinci
dizesinde geen bu szck, "Londra"ya verilen add. Bkz.:
78.464-7n. "Romeville" szc, 78.456'da da geer.
230.280 - ARDIMDA BIRAKTIIM KIZ - Pek ok yorumlama
lar olan bir rlanda arks; ancak burada, besteci Samuel
Lover'm (1797-1868) yorumu dnlm olmaldr.
230.281-2 - AYET O TARHTE ZELZELE OLMASAYDI - Sha
kespeare'm Vens and A don is'in e (1046.-48. dizeler) gnderme.

230.282 - HAVLAYAN TAZILARIN, TAVAN SURETNDE

OTURAN ZAVALLI WAT'IN - "Wat", tavan demektir; "su
ret" ise onun yuvas. Shakespeare'm Venus and A donis'ine
(697.-702. dizeler) gnderme.
230.283 - KABARALI GEMN VE MAV PENCERELERNN
- Venus and A donis'e iki gnderme daha. 37.-38. dizelerde,
Venus'a ilikin yle denir: "Kaln bir dala kabaral gemi /
evike balar"; daha sonra da Venus yle anlatlr: "ki
mavi penceresini hafife yukarya kaldrr, / Sevgili gne
gibi" (II, 482-83).
230.284-5 - VENS VE ADONS, LONDRA'DAK HER ... YER
N ALMITIR - '"V enus and A donis'te Rnesans'n ve Sha
kespeare'm genliinin olanca taze duyumluluu ldar.
Tmyle erotik bir iirdir bu; ve o an tanklar, Lond
ra'daki btn hafif kadnlarn masalarnda yer aldn sy
lerler" (Brandes, s. 56).
230.285-6 - AARON KATHERNE ALIMSIZ ... VE GZEL
OLDUUNU SYLER - Taming ofthe Shrev'da (irretin Uy
sallatrlmas), Hortansio Katherina'y Petruchio'ya, "gen
ve gzel" diye betimler (I, ii, 86).
230.287 - YOBAZ BR HACI - The Passionate Pilgrim (Tutkulu Ha
Yolcusu), 1599'da yaymlanan ve banda, yalnzca birka i
iriyle katlm olmasna karn, yazarnn Shakespeare oldu
u bildirilen bir iir derlemi.
230.289 - ONU TERK EDP ERKEKLER LEMN FETHETT Browning'in "Meeting at Night / Parting at Morning" ikili
iirine gnderme.
230.289 - ONUN OLANKADINLARI - Elizabeth dneminin
sahnelerinde kadn rolleri olanlarca oynanrd. Shakespe
are'm lmnden krk drt yl sonra ancak bir kadn oyun
cu ngiltere'deki bir tiyatroda ilk kez rol ald (8 Aralk 1660;
Othello'-daki Desdemona).
230.292-3 - HAY ALLAH, OYDU ASLINDA KABAHATL H am let'te Ophelia'nm arksna gnderme (IV, v): "Ona ge-

nce, gen erkekler onu yapacaklar, / Hay Allah, onlard

aslnda kabahatli" (II, 61-2).
230.293-4 - YRM ALTI YAINDAK TATLI TAZE - Twelfth
N ight'ta (On kinci Gece), Feste'nin bir arks yle biter:
"Gecikmede bereket olmaz, / O halde gel p beni, tatl yir
milik, / Genlik denilen ey srmez fazla" (II, iii, 51-3). Yir
mi alt, Shakespeare'm o zamankiAnne Hathaway tara
fndan ayartldnm savland sradakiyadr.
230.294 - COKULU EYLEME HAZIRLAMAK AMACIYLA
- ki byc, Ross ve Angus, Macbeth'e, artk onun hem
Thane of Cawdor (Cawdor Beyi) hem de Thane of Glamis
(Glamis Beyi) olduunu sylemelerinin ardndan, Macbeth,
kral olacan anlar ve alak sesle, "ki gerek sylendi /
Cokulu eyleme mutlu bir hazrlk amacyla / Grkemli bir
konuda" (M acbeth, I, iii, 127-9).
230.294 - GEN ADONS' - Venus and A donis'te, Adonis, "ta
ze bir olan" diye betimlenir (dize 32), ne var ki, Shakespe
are'm iiri yalar arasndaki fark deil de, lmsz tanra
ile lmsz olan arasndaki fark iler.
230.295 - FETHETMEK N ONUN ZERNE ELEN - Oli
ver Goldsmith'in (1728-74), She Stoops to Conquer (Fethetmek
in Eilir; 1773) adl komedisine gnderme. Bu oyunda, Ka
te Hardcastle, gen Marlow'u, hizmeti kz gibi davranarak
elde eder.
230.295 - GKGZL TANRICA - Venus and Adonis'te, Venus
der ki: "Gzlerim gridir benim" (1,140).
230.295-7 - BR MISIR TARLASINDA ... STRATFORDLU PER
VASIZ BR FAHEDR - Venus and A doniste, Venus, "Per
vasz bir talip" diye betimlenir (I, 6). "Altna alan" ola ki,
Stephen'in gnderme yapt Ophelia'nm baka bir arks
nn bir antrmasdr (bkz.: 230.292-3n). Oradaki szlerden
hemen sonra, Ophelia yle der: "Dedi ki, sen beni altna
almadan nce, / Benimle evlenmeye sz vermitin" (H am
let, IV, v, 63-4). Shakespeare'da "msr tarlas" yalnzca bir

kez getii iin, bu szck ola ki, As You Like It'te (stedi
iniz Gibi) olanlar'nm arksn antryordun "n
biriyle ktayd... yeil msr tarlasndan geen" (V, iii, 179). Bu gndermenin devam iin bir sonraki girie baknz.
231.303-4 - AVDAR DNMLERNN ... / BU GZEL KY
LLER UZANIRLAR - A s You Like It'te (stediiniz Gibi)
olanlar, Audrey ile Touchstone iin, iinde "avdar d
nmlerinin arasnda, / Aman da hey hey, canm da hey hey,
/ Bu gzel kyller uzanrlar" dizeleri yer alan bir ark
sylerler (V, iii, 23-5).
231.305 - PARS: AFSUNLANMI FSUNKR - Bkz.: 73.2545n. Burada, Paris'in, Vens', Hera ile Athena'dan daha g
zel bulduu iin Helena'y dl olarak kazanmasna, ve el
bet bundan dolay sevinmesine gnderme yaplm gibidir.
Paris, setii Helena'y sevindirmitir; Helena da, kendisini
setii iin, onu memnun etmitir.
231.306-7 - KUYTUDAK TYL KUMATAN ... SAATNN
KAPAINI ATI - Geoge Wiliam Russel'in son derece na
zik ve ilerini zamannda gren bir kimse olduu anlatlr.
Burada anlatlan davran, Dublin edebi evrelerinde sk sk
anlatlmtr; yoksa, Stephen'e kar bir kabalk saylmama
ldr.
231.311 - MOORE'DA - George Moore (1852-1933) rlandal ro
manc, air, oyun yazar, ve yazn adam. rlanda yazn
sal rnesansnm nemli adlaryla (Yeats, Synge, Edward
Martyn, Russel [AE], Lady Gregory, ve b.) ve Abbey tiyatro
suyla zdeleen Moore, rlanda dili, yazn, ve mitolojisinin
yeniden canlandrlmas iin aba gstermitir. H ail and Fareoell (1911, 1912, 1914) onun rlanda ekinin yeniden douu
uruna sarfettii abalar sonundaki dkrklm anlatan
yaamyksel anlardr.
231.316 - YOGBOGKUTUSU - Stanislaus Joyce, bu "kutu"nun,
Gogarty'nin bir toplant salonuna takt ad olduunu
anmsar. Bkz.: Adams, s. 208.

231.316 - PEESZ SS - Isis Utveiled (Peesiz sis), Mme Blavatsky'nin en ok tannan kitabdr. Bkz.: 225.78-83n.
231.317 - ALITIIMIZ - Buradaki "biz", gerek yaamda, Joyce ve Gogarty'dir; bkz. Ellmann, s. 174.
231.317 - PAL KTABI - Pali, eski Seylan'n (ada Sri Lanka)
yazl dili olan Sanskritenin bir biimidir. Blavatsky, PaliSanskrit'in eski dnyann Ur-sylencelerindeki Ur-dili oldu
unu ileri srer. Sonralar bu sylenceler gler ve evirilerle
doudaki Burma'ya, Hindiini'ye, sonra da in'e ve batdaki
Msr, srail ve Yunanistan'a yaylmtr. Bylece, Pali kitab",
evrensel Ur-sylencesinin kayna olan Ur-kitabdr.
231.318-9 - MAHAMAHATMAYLA - Mahamahatma (Sanskrite: maha = byk, mahatma = ulu-ruhlu, bilge; Mahama
hatma = byk ulu-soylu).
231.319 - AZTEK LOGOSUNDA - Aztek logosu, Blavatsky'ye
gre, evrensel gerekliklerin ("bir evrensel din"in) temeli
dir. Bkz.: Isis Unveiled (Peesiz sis, cilt I, s. 557).)
231.321-2 - NLFERL KADINLAR, EPFZ ... BAKILARINA
HZMET ETMEKTELER - "Nilferli kadnlar", Apsaraslar,
yani Hindu sylencesindeki gzel ve ak-dkn periler
dir; onlar (yeryzndeki) yetkin sofularn en byk dl
drler. Epifiz guddeleri, teosofiye gre, "nc gz" ilevi
ni yaparlar, ve tinsel gry salarlar. (Bkz.: Hoult, Theosophical Terms [Teosofi Terimleri] s. 99).
231.323 - MUZAACININ ALTINDA - Buda, dnya nimetlerin
den uzaklam, ancak sonralar, bunu brakp, bilgi aac
nn altnda oturmay yelemi ve oradaki dalnlar sonu
cunda aydnlanmtr. Ne var ki, altnda oturduu aa muz
deil, "bo" ya da "peepul" denilen aat.
231.323-4 - RUHLARI EKP YUTAN, RUH GRDABI - Yani,
Teosofi'de ruhlar kendisinden darya saan, ve ruhlarn
gene kendisine dndkleri Tanr. Yeryzndeki insanlarn
ou, onun iinde bulunduklar halde, bu Tanr-kaynakllklarm unuturlar.

231.324-5 - ERKEKRUHLAR, DRUHLAR ... GRDABINDA

YA DKERLER - Dante'nin Inferno'sunda 5. kantodaki
ksnl gnahkrlarn betimlenmesini artryor. Onlar,
"hi dinmeyen cehennemi bir kasrga"nm (5:30) ortasnda
dnerler de dnerler, ve "alarlar, barrlar, ve inlerler"
(5:35).
231.326-7 - UZUN LAFIN KISASI / YILLAR BOYU ... BR DRUH KALDI - Louis H. Victory'nin "Soul-Perturbating Mimicry" (Ruh Sarsc Benzerlikler) iirinin al dizelerinin
deitirilmi biimi.
232.352-3 - SAFRAN RENG ETEKLYLE - O sralarda, safran
renkli etek, rlanda ulusal giysisinin nemli bir paras ola
rak (szde) yeniden canlandrlmt. Oysa, yeni aratrma
lar, bunun byle olmadn bulgulamaktadrlar.
232.353-4 - HA, EVET, O KADM ULU DL KONUMASI ART
- Yani, "ulusal destanmzn" kahraman rlanda dilinde
konumal.
232.354 - YA DULCNEASI - Don Kiot, gzel ve soylu bir kadn
olduuna inand kyl kz Alonza Lorenzo'ya Dulcinea
del Toboso adn takmtr.
232.356 - CORDELIA. CORDOGLIO - Cordelia, Shakespeare'm
oyununda, babasnn youn ilerinden dolay sevgisini gs
teremeyen Kral Lear'n en kk kzdr. Babasna sevgisini
ancak lmezden nce aklayabilme frsatn bulabilecektir.
Cordoglio ise bunun talyan versiyonudur. Ancak, bu ad
talyanca da "derin hzn" anlamna da gelir.
232.356 - LR'N EN TALHSZ KIZI - Cordelia, kukusuz, Lear'm en talihsiz kzdr., oysa rlanda dilinde lear ya da lir,
"deniz" anlamna gelir; Mananaan Mac Lir de, eski rlan
da'nn deniz tanrsdr; bkz.: 228.218-9n. Ne var ki, bu sz,
Thomas Moore'un "Fionnuala'nm arks"nm al dizele
rinden alnmtr.
232.357 - FRANSIZ CLASI - Tahta yzeylerin ve mobilyala
rn cilalanmasmda kullanlan, gomalak ve zamkn alkolde

eritilmesiyle elde edilen bir cila. Bu preparada retilen okparlak bir vernie de Fransz cilas denir.
232.364 - SYNGE - John Millington Synge (1871-1909), Yeats'm,
1896-7 knda Paris'teki bohem yaamn terk edip rlanda
ve Aran Adalar'ndaki kyl yaamyla rlanda dili ve folk
lorunun zengin yaznsal malzemesine dnmeye yreklen
dirdii rlandalI oyun yazar. Synge, bu neriyi kabul etmi,
ve 1904'te son kerte etkileyici bir bir-perdelik oyunu, In the
Shadov of the Glen 'i (Vadinin Glgesinde, 1903 [bkz. 224.446n]) ile gene bir-perdelik Riders to the Sea 'yi (Atllar Denize,
1904) oyununu sahneye koymutur.
232.365 - GAL BRL - (Kuruluu 1893.) On dokuzuncu yzy
ln ikinci yarsnda birok rlandal yazar ve bilimcinin bir
birlerinden bamsz yaptlarnda savunduklar bir abann
rgtlenmesi: ngiliz etkisinden bamsz bir rlanda ulusal
karakterinin ve kaltnn gelitirilmesi amacyla, orijinal r
landa dil ve yaznna ilginin yeniden canlandrlmas. Her
ne kadar yzeyde bu ittifakn hedefi kltrel olarak grnyorduysa da, etkinlikler kesinlikle siyasald.
232.371-2 - AYAKULARINA BASARAK ... LSNDE CEN
NETE YAKLAIRKEN - Hamlet, Elsinore'u ziyaret eden
oyunculara hitap ederken, aralarndaki bir gence yle ses
lenir: "Sizi son grmden bu yana hanmefendileri Cennet'e biraz daha yaklamlar, bir topuklu ayakkab yksek
liince" (Hamlet , II, ii, 443-5).
232.376-7 - NEZAKETNDEN M YOKSA SEL BR IIK MI BU
- Society of Friends (Dostlar Dernei = Quakers) kurucusu
George Fox (1624-91), "isel a"sa'nn kalpteki varl
nainanmay ve ona gvenmeyi retirdi. Fox, ayrca, son
derece nazik bir kiiydi.
232.381/233.385 - DER AKIRLI SATLKS. D ... KARILA
RI. TLK VE KAZLAR - Bu para, Shakespeare ile Geor
ge Fox'un uralarn balatryor. satilkisi: kalpteki "isel
k"ta sa vardr, bu nedenleve George Fox'un avlanmak
amacyla peine dlm ve avlanm olmas nedeniy-

lesa kurnaz bir tilkidir. Dii tilkilerden uzak: Fox, krk

be yama dek evlenmemiti; Shakespeare, Londra'da bir
"bekr-yaam" srdrmt; Lyster ise evlenmemiti. Ka
dnlar kendine ekmiti: Fox, insanlar, zellikle kadnlar
kendi inanlarna dndrmekte ustayd. Tinsel a ciddi
olarak ynelen kimselere "gzel insanlar" derdi; Shakespe
are ise, Londra'da hovarda bir yaam srdrmekteydi. Babilli bir fahie: Vahiy Kitab'nda (17:5) geer. Hkmdarla
rn hanmlar: Bkz.: 241.727-9n. George Fox, Lancashire'deki
Swarthmoor Hall Yargc Fell'in dul kars Margaret'le ev
lenmiti (1669). Belal meyhanecilerin karlar: bir sylenti
ye gre, Shakespeare, meyhaneci John D'avenant'm karsn
dan doma Sir William Davenant 'm gerek babasdr (bkz.:
241.739-40n). Tilki ve kazlar: Fox, gncesinde, kadnlarn
kaz olduunu yadsm, onlarn da erkekler gibi "gzel" ve
salam-yrekli olduklarn yazmtr. Tilki ve Kazlar diye bir
de ocuk oyunu vardr.
233.385-7 - VE NEW PLACE'TE, BR ... FFETSZ SARKIK V
CUTLU BR - New Place, Shakespeare'm olgunluk dne
minde Stratford-on-Avon'da oturduu maliknedir. "New
Place'te ... egemen olan hava, Shakespeare'e zg hava de
ildir. Sadece Stratfford kenti deil, kendi evi ve ailesi de
son kerte sofu ve banazd" (Brandes, p. 671). "Kars, gen
liinde davranlar pek sagrl olmam kadnlarda ek
seriya grld gibi, son derece dindard. On sekizindeki
kocasn ele geirdii zaman onun kan da ocuk yataki
Shakespeare'mki denli kaynamaktayd. Ne var ki, imdi,
Shakespeare'm dnyle (1613) dinsel konularda ondan
ok stn bir konumdayd" (s. 672). George Fox'la zayf ilin
tisi iin bkz.: 246.934-8n. Stephen'in szckleri, bir rlanda
trksn artryor: "Fair Maiden's Beauty Will Soon
Fade Away" (Dilber Kzn Gzellii ok Gemeden Sola
cak).
233.392 - BR BAKRENN LAMBASI - Bkz.: 181.1085n.
233.393-4 - SEZAR KHNLERE NANSAYDI SREN YAA
MINDA NELER YAPARDI - Julius C aesar'da Shakespeare,

Plutarch'm anlattklarna bakarak, bir khinin Sezar' uyar

m, ancak onun bunu dinlememi olarak gsterir.
233.395 - MMKN OLANIN MKN DAHLNDEK OLASI
LIKLARI - Bkz.: 54.62-3n ve 55.80-ln.
233.396 - KADINLAR ARASINDA ... AKHLLEUS'UN TA
IDII AD NEYD - Sir Thomas Browne'm (1602-82), Urn
Burial (Vazo Gmlmesi) adl yaptnn 5. blmnde, "Seirenler hangi arky syler, ve Achilles, kadnlar arasnda
gizlendii zaman hangi ad kullanmt, yant bilinmeyen
sorulardr" diye yazar. Achilles'in annesi Thetis, Troya Sava'ndaki kahramanca kaderini ve sonra da lmn nle
mek amacyla onu kz klna sokarak komu lke kralnn
kzlaryla yaamas iin gndermiti Odysseus bir hileyle
bunu aa vurunca, Achilles Yunanllarla birleerek Troya'ya saldrd. Bkz.: 683.1158-9n.
233.398-9 - THOTH, KTAPLIKLAR TANRISI, BR KUTANRI,
HLALTALI - Thot, (Thoth), Msr'n bilgelik, sihirbazlk
ve renme tanrsyd. Yazy icat etmiti, ve Tanr'nn ile
tilerini ulatrmakla grevlendirilmiti. (Ra konuur, Thot
yazard.") Yunanllar, onu Hermes'le zdeletirmi ve ona
Hermes Trismegistus adn vermilerdi." ller, Osiris'in
nnde yarglanrken, len kimsenin kalbini tartan ve ek
sik ya da tam olduunu bildiren, gene Thot'tur.
233.399 - O MISIRLI BARAHBN SESN DE TTM - John
F. Taylor'un konumasndan (Aeolus'ta anmsand gibi).
233.399-400 - TABLETKTAPLRIYLA TIKLIM TIKLIM RE
SML ODALARDA - Bir alntya benzemekteyse de, kay
na bilinmiyor.
233.407-8 - BRTAKIM SORULARIMIZ CEVAPLANIYOR Matthew Arnold'un Shakespeare zerindeki sonesi yle
balar: "Bakalar sorularmz bekler. Sen zgrsn."
233.410-1 - ANCAK HAMLET YLE A H S... HAYATINA AT
MAHREM YAZILAR - On dokuzuncu yzyl eletirmen
leri Hamlet'i, "Shakespeare'm btn kahramanlar ara

sndaki en sekin metafiziki psikolog olarak grmler

dir" (James Russell Lowell'in [1819-91], "Shakespeare Once
M ore" Gene Shakespeare, 1870adl denemesinden). Bu
noktadan hareketle, Hamlet'in, Shakespeare! en znel ve
zyaamyksel adan en ok aa vuran karakteri oldu
u dnlmtr.
233.415-6 - TA AN BAD AR AN TIR. TAIM IN MO SHAGART
- rlanda dili: "Tekne karadadr. Ben bir rahibim." Father
Eugene O'Growney'in (1863-99) rlanda dilini reten kita
bndan bir altrma.
233.417 - KKJOHN - Littlejohn (Kkjohn), sylenceler
de, Robin Hood'un balca savalarndan biriydi. Adn
daki "kk" szc onun cssesini deil de zeksn
belirtir.
234.424-5 - AHMARAN. E QUANDO VEDE L'UOMO ... MES
SER BRUNETTO - Basilisk (ahmaran), sylencesel bir
canavar-ylandr. zleyen talyanca szckler: "Ve o (basi
lisk) bir insana baktnda, onu zehirler." Brunetto Latini
(~ 1210 1295), Floransal bir yazard. Buradaki talyanca
sz, Franszcadan evrilmitir, ve Franszcanm daha yay
gn olduunu dnerek eserlerini Franszca dilinde ya
zan Latini'nin Des Basiliques (ahmaranlar zerine) adl
kitabmdandr.
234.426-8 - BZ, YA DA DANA ANAMIZ ... O EKLDE DOKUR
VE SKER - Dana ya da Danu: Kelt mitolojisinde yer, be
reket, genliin gleri, k, bilgi, rme gleriyle tm
rlanda Tanrlarnn Anas. Walter Paters'in The Renaissance
(1873) adl yaptnn sonunda buradaki kavram iler.
234.428-9 - BENM SA GSMDEK LEKE - Bkz.: 234.445n.
234.432-3 - MGELEMN EN YOUN ... SNMEKTEK BR K
MR GBDR - Shelley, In Defense ofPoetry'de yle der: "i
ir, istencin kararllna gre alan uslamlama gibi bir g
deildir. Bir kimse, 'iir yazacam,' diyemez. En byk air
dahi bunu syleyemez; zira, yaratma srecindeki zihin, ara

da bir esiveren yel gibi grnmez bir etkinin canlandrd,

snmekteki bir kmrdr..."
234.434-9 - O HALDE G E M N K IZ K A R D E ... YARDIMCI
OLDU BANA - Hawthorndenli William Drummond (15851649) skoyal bir airdi. Flowers o fS io n 'u m n (Sion iekle
ri, 1630) ikinci basksnda lmllk ve lmszlk zerin
de meditasyonlar ieren bir dzyaz metin vardr.
234.440-1 - HAMLET'N OK GEN OLDUUNU HSSED
YORUM - Mezar kazcs, "Tam Hamlet'in doum gnnde
mezar kazclna balamtm" der (V, i, 163-4). 177. dizede
de otuz yldr altn syler. O halde Hamlet otuz yan
dadr.
234.445 - O LEKE SONUNA DEK KALACAK - "Leke" = bir
yara izi ya da ben gibi bir kusur. Hamlet, Horatio ve Marcellus'la konuurken, insann ykmna neden olan eyin
"doann kimi ktcl lekeleri" olduunu syler (H am let ,
I, iv, 24). Stephen'e gre, Hamlet'in kusuru, kadnlara olan
ilgisidir.
234.448 - DEHANIN NANES BU OLSAYDI - Yani, k olan
genler, dehann nianesi olsayd.
234.451 - SULH OLMA HAVASI - Shakespeare'm urann ya da
onun "tinsel O dysseia"sm n standart bir on dokuzuncu yzyl
emas: ilk dnemin (15901ar) uar komedilerinden ve tarihsel
oyunlarndan sonra, byk trajedilerle kendini gsteren bir
tinsel savam dnemi (1600-1608), ve son olarak ortaya kan
ve trajik yaklamn insann ahlaksal bymesiyle balayclk kapasitesini onaylayan tinsel dinginlik dnemindeki
oyunlar, Cymbeline, The Winters Tale, ve The Tempest.
234.457-9 - MEUM FIRTINALARDA GEM S... YREN NE
YUMUATABLR - Ulysses, yalnzca Odysseus'un Latin
ce biimi olmayp, Troilus and C ressida'daki bir kahramandr
da. Brandes, Pericles ile Ulysses'i yle karlatrr: "Peric
les, romantik bir Ulysses, daha ok gezmi, pek bitkin d
m, daha fazlasna katlanm bir adamdr."

234.460-1 - BR BA, KIRMIZIKONKBALIKLI ... DENZTUZUYLA KIPKIRMIZI - Girdaptaki imge, O dysseia'nm 12.
Kitabnda Odysseus'un son gemisini ve adamlarn yitir
dikten sonra, paralanm olan gemisinin omurgasna tu
tunarak Skylla ile Kharybdis arasn ikinci kez geer. Odys
seus, bu kez girdap (Kharybdis) tarafnda cann kurtarr
ve, Shakespeare'm oyunundaki gemisi batm olan Pericles'in sadece cann kurtarm olmas gibi, Kalypso'nun
adasnda kyya kar.
234.462 - KUCAINA UZATILAN BR BEBEK, BR KIZ O
CUU, MARNA - Pericles'te, frtnann en iddetli bir
annda, Pericles'in kars bir ocuk dourur (Marina) ve
ardndan, besbelli ki, lr. Ebe Lychordia, bebei Pericles'e verirken, "Al kucana / len kralienin parasn"
der (II, 17-8).
234.463 - APOKRFANIN DOLAMBALI YOLLARINI - Bura
da, Stephen'in az nce deindii Pericles oyununun kukulu
konumuna gnderme yaplyor. Bu oyun bir "apokrifa"dr,
yani gereklii kukuludur.
235.464-5 - ANAYOLLAR SIKICIDIR AMA SEN EHRE ULA
TIRIR - Coleridge, Shakespeare', "insani duygularn her
zamanki anayolunda" kalmasndan tr vmtr. (Cole
ridge's Shakespeare Criticism Coleridge'in Shakespeare Eleti
rileriCambridge, Mass., 1930, s. 228).
235.466 - Y BACON: BOZULMU - Eglinton, Francis Bacon'u
aklyor ve onu zl bir ifadeye indirgiyor.
235.466 - SHAKESPEARE BACON'UN DKT KURT
LAR - Stephen, zihninde, daha nce kendisine anlatlan,
Martyn'in Moore'un dkt kurtlar olduuna ilikin fk
rasn anmsayarak, bunu, Shakespeare'm oyunlarn Baconm yazd kuramyla harmanlyor.
235.467 - FREHOKKABAZLARI ANAYOLU TUTMULAR Shakespeare'm oyunlarn Bacon'm yazd kuranm, kimi
oyunlardaki paralarda ierilen bir ifre ya da kodla ka-

mtlamaya alan edebiyatlara gnderme yaplyor. Bran

des ve Lee, Baconcular incelerken, Amerikal siyaseti ve
deneme yazar Ignatius Donnelly'nin The Great Cryptogram:
Francis Bacon's Cipher in the So-called Shakespeare Plays (Byk
Kriptogram: Szm Ona Shakespeare Oyunlarnda Francis
Bacon'un ifresi; 1888).
235.468 - HANG KENT, SAYIN BEYLER - Donnelly, "saldr
larn'' yaamakta olduu Hastings'ten (Minnesota) gn
dermekteydi; William the Conquerer de (Fetihi William)
Sakson ngilteresinin fetihlerine 1066'da Hastings Sava'yla
balamt.
235.468 - ADLARDA MASKELENEN - Her iki kimse de takma
adlar kullandklar iin, kimliklerini takma adlarla gizlemi
(maskelemi) oluyorlard.
235.468 - A. E., A - Bkz.: 225.98n.
235.469 - GNEN DOUSU, AYIN BATISI. TIR NA N-OG Tir na n-og, rlanda dili: "Genlik lkesi"; rlanda'nn bat
snda, bu dnyaya ilikin yetkinliin ve sonsuz ama dnye
vi zevklerin yaand sylencesel bir ada. "Gnein Dou
su, Ayn Bats", bir Norve masallar derleminin, ona adn
veren bavksdr. Gen bir kyl kz, byk bir beyaz
ayya satlr. Aslnda, o ay, vey anasnca ayya dntrl
m bir prenstir. Kz, prensin srrn renince, fkelenen
vey ana, prensi "gnein dousunda, ayn batsmda"ki bir
atoya hapseder. Kz onu bulmay becerir, birtakm ser
venlerden sonra prens zgr kalr ve kzla birlikte "ererler
muratlarna."
235.469-70 - AYAKLARINDA ZMELER, KS, ASALARIYLA
DT YOLLARA - Yani, A. E. ve Eglinton, hac yolcular
gibi giyinmiler.
235.471-3 - DUBLN'E DAHA KA ML VAR? / ... GNBATMADAN VARIR MIYIZ - "How many miles to Babylon?"
(Babil'e ka mil var?) dizesiyle balayan bir ocuk tekerle
mesinden.

235.474-5 - MR. BRANDES, DED ... LK OYUNU OLDUUNU

KABUL EDYOR - Brandes, Pericles'in Shakespeare tarafn
dan yazldn kabul etmitir.
235.476-7 - YA MR. SIDNEY LEE ... SIMON LAZARUS NE D
YOR BU KONUDA - Asl ad Karl Bleibtreulu Lazarus
(Lazarus from Karl Bleibtreu) olan Sidney Lee'nin A Life
o f William Shakespeare (Wiliam Shakespeare'm Hayat) adl
yaamyks, Joyce'un bu blm yazarken yararland
balca yapttr. Bleibtreu, Joyce'a 28 Kasm 1918 tarihli bir
mektup yazmtr.
235.478-80 - MARINA, DED STEPHEN ... VERLMTR: KI
ZININ OCUU - Pericles'in kz Marina, bir "frtna o
cuu n d u (bkz.: 234.462n). The Tempest'te Miranda, Prospero'nun kzdr. Perdita ise, The Winters Tale'de Leontes'in
kzdr. Brandes bunlara, Cymbeline'-deki Cymbeline'in kz
Imogen'i de ekler. Stephen, Shakespeare'm torunu Elizabeth
Hall'a ilikin olarak, "Yitirilmi olan ona yeniden verilmi
tir" der.
235.480-1 - BENM BRCK KARICIIM, DER PERCLES, BU
KK KIZ GBYD - Pericles, tanmad kz Marina'ya
ilikin yle der: "Sevgili karm bu kz gibiydi, benim kzm
da / Anca byle olabilirdi" (Pericles, V.i.108-9).
235.481-2 - ANASINI SEVMEYEN BR ADAM, O ANANIN
KIZINI SEVER M H - Brandes, Susanna'nm, Shakespe
are'm "en ok sevdii kz" olduunu yazar (s. 677). Zira o,
babasnn "balca kalts"yd. (s. 686). Brandes, karsn
"sevmediini" de ileri srer.
235.484 - LART D'TRE G R A N D P - L'art d'tre grandp: "L'art d't
re grandpre" = Bykbaba Olma Sanat. Victor Hugo'nun
(1802-85), kendi torunlaryla elenmek ve onlara bilgi ka
zandrmak amacyla yazd, 1877'de yaymlanan bir iir ki
tabnn ad.
235.487 - AK, EVET. TM NSANLIIN BLD SZCK
Gn boyunca Stephen iki kez daha, "Herkesin bildii o

szck neydi?" sorusunu gizemli bir biimde sorar gibidir

(Bkz.: 80.533-4n ve 624.4579-80n). Bu gizemin anahtar, ku
kusuz, szcn kendisi deil de, o szcn gerekleme
si durumudur.Yalnzca sevgi deneyiminde tm insanlarn
bildii szck gerekten bilinebilir.
235.487-8 - AMOR VERO ALIQUID ALICUI ... UNDE ET EA
QUAE CONCUPISCIMUS - St. Thomas Aquinas'in, Summa
Contra Gentiles adl yaptndaki (Birinci Kitap, Blm 9) iki
sznn birletirilmesi. Burada bu iki ayr szn birleti
rilmi biimini vermekteyiz; byk harflerle verilen sz
ckler birletirilmi olanlardr: "Anlyor ya da seviniyor
sak, bundan, bir bakma bir nesnenin hedeflendii aktr:
SEVG BR KMSEYE Y BR EY DLER; kendisine Y BR
EY dilediimiz kimseyi sevdiimiz sylendiine gre, biz
onu seviyor saylmayz, onu sadece ve gerekte ARZULUYORUZDUR, aslnda iyi bir eyi kendimize istiyoruzdur:
neticede de onu tesadfen ve yetersiz bir ekilde seviyoruz
saylr."
235.499 - MR. GEORGE BERNARD SHAW1 - Dublin'de domu
olan eletirmen ve oyun yazar George Bernard Shaw, Sha
kespeare zerindeki yazlarn Saturday Review de yaymla
maya 1890larda balamt. Ona kar tutumunun pek "hrmetkr" olduu sylenemez. Shaw'm The Dark Lady of the
Sonnets (Sonelerin Esmer Leydisi) komedisinde, Shakespe
are ile Mary Fitton ("esmer Lady") arasndaki mutsuz iliki
ele alnrsa da, Shaw sunu yazsnda kadnn kimliiyle bu
zdeletirimi yadsmtm
235.499-500 - MR. FRANK HARRIS' - Bkz.: Bu blmn giri
indeki 6. Paragraf (s. 223).
235.501-2 / 236.503 - O DAH SONELERN ... KONTU WILLI
AM HERBERT'TR - Shakespeare'm ak yaamna ilikin,
o sralarda epey geerli olan bir kurama gnderme: yani,
Shakespeare'm William Herbert'e "cokulu" akna (bkz.:
Brandes, s.714). Bylece, Mary Fitton'un Herbert'le iliki
siyle birlikte dramatik bir lyle karlayoruz. Frank

Harris'e gre, nc Pembroke Kontu William Herbert

(1580-1630), Mary Fitton'un ak balamnda Shakespeare'm rakibidir. Harris'in yks yledir: Shakespeare,
Mary Fitton'a ktr. Bir bahane uydurarak, gen arkada
H erbert! Mary Fitton'a, Shakespeare! vmesi amacyla,
gnderir. Lady Fitton, Herbert'e k olur, ona kur yapar
ve onu elde eder. Shakespeare da hem arkadan hem de
sevgilisini yitirir."
236.507 - AUK YUMURTASI - "Byk auk", yaklak 1844'te so
yu tkenen bir hayvandr. Burada Stephen'in nktesi, sz
konusu olan ey, yani tkenmi bir dnce retecek bir
batr (yumurta).
236.509-10 - KARISINA AIRBALI ERDLLER... ERNE IK
MISIN - Bekr Lyster, bir Kuveykr olarak, karsna (ya da
tm yaknlarna), insanlararas kardelii sergileyen, ikin
ci kii tekil adln eski biimiyle hitap ederdi. Miriam, Mu
sa'nn kz kardeinin addr. Lyster 1920'de National Library'den emekli olmasndan ksa bir sre sonra Jane Campbell'le evlenmitir.
236.512-3 - GENLNZDE ARZULADIINIZ ... HEPS S
ZN OLACAK - Almancasmdan esinlenme: "Was man in
der Jugend wnscht, hat man im Alter die Flle." Goet
he'nin Dichtung und Wahrheit (iir ve Gereklik; 1811-4) ad
l zyaamyksnn belgisidir. zgn szde, "beware =
dikkatli olun" sz yoktur.
236.515 - BUONAROBAYA - Buonaroba, talyancada "sradan
bir ey" anlamna gelir. Elizabeth dnemi argosunda ise,
(bona roba biiminde), bu terim k, gsterili kz anlamn
da kullanlmtr. rnek: II Henry IV 'te III, ii, 26.
236.513-6 - TM ERKEKLERN BND BR ... LORDU NN
GNDERYOR K - Burada, Shakespeare'm 137. Sone'sine
(5.-8. dizeler) gnderme. Harris (s. 213), bununla ilgili ola
rak Mary Fitton'dan sz etmi, ayn soneden bir baka di
zeyi de (10. dize) eklemi, ve yle yazmtr: "M ary Fitton
1595'te, on yedi yandayken, Kralie Elizabeth'in nedimesi

olmutur; babasna yazd 29 Ocak 1599 tarihli bir mek

tuptan, onun daha on alt yandayken, yasall kukulu
bir evlilik yapm olduunu anlyoruz. Bu da onun ne den
li pervasz ve ksnl bir karaktere sahip olduunu gste
riyor ..."
236.516 - BR DL LORDUYDU - Bu sz, Tennyson'un "To Vir
gil" (Vergilius'a) iirinin (1882) ikinci dizesinde geer:
"Manzara-, dil lordu." Bu sze, Oscar Wilde'm De Profu n d is 'inde (yazl 1897, yaymlanmas (lmnden sonra
1905): Wilde, annesinin lmne ilikin der ki, "bir zaman
lar bir dil lorduyken, onun lmyle duyduum kederi ve
utanc ifade edecek szck bulamyorum.
236.517 - VE ROMEO VE JLYET' YAZMITI - ada edebi
yat bilimi, bu oyunun yazl tarihini -1596 olarak belirler.
Harris ise bunun 1597'de, Shakespeare'm Mary Fitton'a k
olmasndan sonra, ama Herbert'in ihanetinden nce yazl
dn savunur. (Harris'e gre, Mary Fitton, Romeo'nun Juliet'ten nceki sevgilisi Rosalind olarak canlandrlmtr [s.
214-5].)
236.517-8 - KENDNE NANCI VAKTSZ TAHRP EDLM
T - Buradaki "vakitsiz tahrip edilmiti" sz, M acbeth'te,
Macduff'un doumunun betimlenmesini anmsatyor:
"Macduff anasnn rahminden / vakitsiz sklmt" (V,
vii, 15-16). Bu tmce, Harris'i de (s. 364) anmsatmaktadr:
"Shakespeare'm, karsna olan ar nefreti, onun zsayg
snn bir parasyd, ve bu pzsayg da, tm yaam boyunca
olmasa da uzun yllar, nemsiz zppeliklerin zerine ku
rulmutu."
236.518-9 - EN BATA BR M1SIRTARLASINDA ... ALT EDL
MTR - Bkz.: 230.295-7n ve 231.303-4n.
236.520 - ANA FNE OYUNUNDA - Richard Head'in (bkz.:
78.464-7n.) derledii arklardan biri olan "The Art of Loving"den (Ak Sanat). zgn metindeki, "game of laugh
and lie down" (glme ve yatma oyunu) sz, kanmca bu
anlatm son kerte gzel ise de, "ana fine oyunu" olarak

evrildi (ev.). "Game of Laugh and Lie Down", Elizabeth

dneminde bir kt oyununun addr da.
236.521 - DONJUANVAR ERET DAVRANILAR - Harris,
Shakespeare'm, evliliindeki baarszl bir Don Jan ola
rak, ve birok kadn batan kararak dengelediini ileri s
rer, ama bu rolde de baarsz olduu sonucuna varr.
236.523-4 - YABANDOMUZUNUN D ... KANAYAN YERN
DEN YARALAMITIR - Birletirilmi antrmalar: (a) Sha
kespeare'm Venus and A donis'ine, ve Vens'n bulduu Adonis'in cesedine ilikin betimlemesine: "yabandomuzunun
detii geni yara / O nilfer beyaz yumuack brnde
/ Ki yarasndan dklen mor yalarla srlsklam olmu"
(1052.-4. dizeler); bu betimleme, 1115.-6. dizelerde eitli bi
imlerde yinelenir, (b) O dysseia'ya : gene bir yabandomuzu,
Odysseus'u genliinde kalasndan yaralamtr; Odysse
us yurduna dndnde, bakcs onu bu yara sayesinde
tanyabilmi ve Penelope'yi ikna edebilmitir, (c) Beaumont
ve Fletcher'in Philaster ; ya da, Love Lies Ableeding (Kanaya
rak Yatan Ak) adl oyununa (1609): bu oyunda epey ateli
bir kadn, kendisini terk eden sevgilisinin kollarnda lmeyi
dler.
236.524 - AYET O RRET KADINA GALEBE ALINSA BLE
- Shakespeare'm The Taming of the Shrev'sunda irret Katha
rina, kendisine galebe almmasa da, en azndan uysallatrlmtr.
236.524-5 - KADINLARA ZG GRNMEZ BR SLAHI Kadnn grnen silah, Lear'n syledii gibi (II, ii, 280),
"sudamlalar", yani gzyalardr. Bundan kan anlam ise,
kadnn cinselliini (grnmez) ayartmak ve (gizlice) koca
sn ya da n aldatmak amacyla kullanmasdr.
236.525-7 - ONU YEN BR TUTKUYLA ... DAHA KARANLIK
BR GLGE VARMI GB - Bu szler, Stephen'in daha son
ra aka deinecei Catechism'-deki (Kateizm = Soru-Yant
Biiminde retme) bir tmceyi anmsatyor. Bkz.: 253.11689n.

236.528 - GRDAPTAK - Bkz.: bu blmn giri notu (s. 223).

236.530-1 - DNLYORLAR. VE KULAKLARININ ... ERYE
DKYORUM - H am let'te Hayalet'in szlerine gnderme;
Bkz.: 227.164-6n.
236.532-8 - RUHUNDA NCELER... CANAVARDAN DA HA
BERDAR OLAMAZDI - Stephen'in dnceleri burada, da
ha nce 175.866-7n'deki izgiyi izlemektedir, ve Kral Ham
let'in Hayalet'inin nasl ldrldne ilikin gnderme
yapar. Burada Lady Macbeth'in, Macbeth'i Kral Duncan'
ldrmeye tevik ederken syledii szlere de gnderme
yaplmtr (bkz.: I, vii, 69-72).
236.538-9 - ONUN O KURU TATSIZ NGLZ LSANIYLA - Ya
ni, Shakespeare'm diliyle; bkz.: 226.110-3n.
236.540 - STEYP DE STEMEYEREK - Don Giovanni'deki Zerlina'ya gnderme; bkz.: 94.388-9n.
236.540 - LUCRECE'NN MAVHALKALI FLD MEMELE
RNDEN - Shakespeare'm The Rape of Lucrece'sine (Lucrece'in Irzna Gei) gnderme (407. dize): "Gsleri, mavi
ereveli fildii kreler gibi."
236.541-2 - IMOGEN'N BENOKTALI BENLERN SAYDII
IPLAK GSLERNE - Iachimo, Imogen'in "sol meme
sinde / be-noktal bir ben" grr (Cymbeline , II, ii, 37-9).
236.542-3 / 237.544 - SONRA KENDN KENDNDEN ... K
PEK GB GERYE DNER - Brandes, Shakespeare'm Stratford'a yaamnn grevlerini tamamlamann keyfiyle dn
dn dnr. Harris'in dncesi (s. 404) ise farkldr:
"Hakikat udur ki, tm o ksnllk, kskanlk ve fke,
Shakespeare'm glerini tketmitir, Tempest'le de arad
dinginlii bulamaynca, yenilgiyi kabul edip lmek amacy
la Stratford'a dnd."
237.546-7 - MFER KALDIRILMITIR - Horatio, Hamlet'e,
Hayalet'i grmelerinin nedenini onun miferinin n bl
mn kaldrm olduuna yorarak, "Miferini kaldrm
tr" der (I, ii, 229-30).

237.547-50 - BR HAYALET, BR GLGEDR ... CEVHERDEN

HALK EDLEN BR OUL - "Elsinor kayal" ile deniz ses
lerini delilie ve intihara arsna ilikin, bkz.: 47.643-4n. ve
75.335n. Babasyla ayn cevherden halk edilen bir oul: Baba
ile Oul'un ayn cevherden halk edildii retisine bir gn
derme; bkz.: 49.750-1n.
237.552 - BEN BULDUN DEMEK K, EY DMANIM BENM
- I. Krallar 21'de, Kral Ahab'm kars Jezebel, Ahab'm haset
ettii bir ban sahibini mahvetmek amacyla fesat kurar.
Baarl olup da Ahab o ba elde edince, lyas peygambe
re "Tanr kelamyla" (21:17) Ahab' lanetlemesi buyrulur. O
da Ahab'a der ki: "Senin kann kpekler yalayacak" (21:19);
Ahab karlk verir: "Beni mi buldun, Ey dmanm? Ve l
yas, seni buldum, nk sen kendini Tanr'nm nnde k
t iler iin sattn, diye yant verdi" (21:20).
237.553 - ENTRACTE - Franszca: "iki perde arasndaki ara";
ayrca, bir ara srasnda sunulan mzikal ya da komik gs
teri.
237.556 - GAZ HALNDEK OMURGALILARDAN - Belkemii
olan ama cevherden yoksun, bir hayalet; bu durumda, "Ba
basyla ayn cevherden halk edilen oul."
237.560 - WAS DU VARLACHST WIRST DU NOCH DIENEN
- Alman atasz: "Alay ettiin eye, gene de hizmet ede
ceksin."
237.561 - ALAYCILAR TAKIMI: PHOTIUS, SZM ONA MALACHI, JOHANN MOST - "Alayclar takm" iin bkz.:
49.750; Photius iin bkz.: 49.749n. "Szm ona Malachi", ya
ni, Mulligan (lyas'm aksine) sahte bir peygamberdir; bkz.:
32.46n. Johann Most (1846-1906), Die Freiheit (zgrlk) ad
l gazetesiyle birlikte Berlin'den Londra'ya, sonra da New
York'a g eden bir Alman-Amerikal cilti ve anaristti.
Phoenix Park cinayetlerine srarla gz yummasndan dolay
rlandalIlarn kalplerinde (ve bir ngiliz hapishanesindeki)
yerini kazanmt.

237.562-70 - KENDSN RUHULKUDS VASITASIYLA ... KO

PARACAK OLAN O - "Havarilerin Simgeleri"nin (bkz.:
49.745n), Sabellius'un (bkz.: 49.753-4n), Valentine'in (49.752n),
ve br mezhep sapknlarnn biemince bir yanslamas.
Bu yanslama, Johann Most'un The Deistic Pestilenceinden
(Tanrsal Hastalk; Hull, ngiltere, 1902, s.14-5) esinlenmi
ve ayrca gelitirilmitir. Most, "Yahudi-Hristiyan dnce
sindeki Tanr"y, "Kendisini Ruhulkuds araclyla yara
tan, ve sonra da kendisini, kendisiyle bakalar arasnda bir
arabulucu olarak gnderen, ve dmanlarnca kmsenip
alay edilerek bir ahrkapsmdaki yarasa gibi bir armha i
vilenen; ardndan gmlenlyken dirilencehenneme
inencennete kan; ve on sekiz yzyldr kendi sa elinde
oturarak yaayanlar ve onlar bu dnyay terk edip ldk
ten sonra da onlarn llerini yarglayan Tanrsal bir arla
tan" olarak grmektedir.
237.571 - GLOORIA IN EXCELSIS DEO - Latince: "Yksekler
deki Tanr'va Sena" (Luka 2:14). Ayinlerde Meleklerin lahisi'nin al szleri.
238.582-3 - TAB CANIM, DED, ANIMSAYIP ... YAZAN U
ZATI MUHTEREM - Yeats'm, Synge'in bir baka Aeschylus
olduuna ilikin abartl szne dayanan bir Dublin edebi
yat evresi fkras.
238.586 - D. B. C. 'DE - Dublin Bakery Co.'nun Dame Street'teki
ayhanesi. Bkz.: 202.614n.
238.586 - GILL'S'E - Bir kitap.,Bkz.: 129.378n.
238.586-7 - HYDE'IN CONNACHT AKARKILARI'NI - Bkz.:
79.486-8n.
238.592-3 - DN GECE ... DRTYZSEKZNC DEFA OYNA
DIINI TTM - Bu, Mrs. Bandmann Palmer adl bir aktristti; bu, H am let'in Dublin'deki 405. performans, diye du
yurulmutu.
238.593-4 - VINING, PRENSN BR KADIN OLDUUNU D
DA ETMT - Edward Payson Vining (1847-1920), The

M ystery o f Hamlet; Ar Attem pt to Solve an Old Problem'de

(Hamlet Bilinmezi; Eski Bir Problemi zmeye Doru bir

Deneme, Philadelphia, 1881) Hamlet'in, Danimarka tahtnn
ailesinin soyunda kalmasn salamak amacyla erkek gibi
giyinip eitilmi bir kadn olduu kuramn iler.
238.594-5 - ONUN BR RLANDALI OLDUUNU ... BAZI DE
LLLERN PENDEYM - rlanda Yksek Mahkemesi'nin
1900'dan itibaren yargc olan Sir Dunbar Plunket Barton
(1853-1937), aratrmalarn srdrm olmal ki, sonunda,
Links Between Ireland and Shakespeare i (rlanda ile Shakes
peare Arasndaki Bantlar) yaymlamtr (Dublin, 1919).
Barton, Hamlet'in Mandal olduunu ileri srmek iin biraz
fazlaca dengeli ve yansz bir kimsedir, ne var ki, 5. blm
de rlanda'daki Danimarka egemenliinin, Hamlet'in prens
olduu tarihe rastladn gsterir (bylece, Hamlet, rlan
da'daki bir Danimarka prensi olabilirdi).
238.595-6 - AZZ PATRICK ZERNE ... LORD CENAPLARI
DEL) YEMN EDYOR - Hamlet, Horatio ve Marcellus'a
Hayalet'i anlatrken yemin eder; yemininde rlanda'nn
azizinden birinin adn kullanr (136. dize).
238.597-600 - ARALARINDA EN MUTENA OLANI ... YAZIL
DIINI SPAT EDYOR - Oscar Wilde The Portrait of Mr. W.
H ! inde (Londra, 1889), Sonelerin "W. H."e ithaf edildiini
belirterek, bunun nc Pembroke Kontu William Her
bert deil de Willie Hughes adl bir olan aktr olduunu
ileri srer. Ne var ki, Wilde, sonelerin "Willie Huges" tara
fndan yazldn sylememi, sadece, ona ithaf edildiini
ileri srmtr. "Renkli bir ahsiyet olan (kii)", "20. Sone,
7. dize"ye bir gndermedir; Shakespeare, yazd kimseye
"renkli bir ahsiyet" diye hitap eder.
238.603 - YA DA HUGHIE WILLS? MR. WILLIAM HIMSELF
- Kurgusal bilimcilik W. H. rol iin, Willie Hughes ve Wil
liam Herbert dahil, ok sayda aday retmitir: Shakespe
are'm bir kitap olan kaynbiraderi William Hathaway; Sha
kespeare'm yeeni William Hart (d. 1600); William Himself,

vani "biricik babas" (20. Sone, 7. dize) olarak air; ve, ba

harflerin yer deitirmesiyle, Southampton Kontu Henry
Wriothesley (1573-1624).
133.610 - WILDE'IN EHL Z - Wilde'nin dne (bkz.:
80.552-3n.) degin Punch'ta yaymlanan "Swinburne or Wil
de" balkl yergisel dizelere bir gnderme: "Aesthete of asthetes / What's in a name? / The poet is Wilde / But his
poetry's tame." (Estetler esteti / Ne vardr bir adda? / air,
Wilde'dir / Ama iiri ehil.) Wilde (wild), "vahi" demektir,
ancak, iiri "ehil"dir (yani tame).
138.614 - MZAH, YAIYLA KURUSUYLA - Ortaa fizyolo
jisinin drt (humor, bu szck, "mizah" anlamna da gelir)
salgs: melankoli, souk ve kuru; balgam, souk ve slak;
kan, scak ve slak; safra, scak ve kuru. Joyce, "Gas from a
Burner" (Ocaktan kan Gaz, 1912) adl yergisinde, kendi
yurttalaryla yle alay eder: "rlandallar elence olsun di
ye / Liderlerine ihanet ederler, birer birer. / u da Mandal
mizahdr, slak ve kuru, / Atmak gzlerine Parnell'in sn
memi kire." Snmemi kire atma olay, Kilkenny Kontluu'ndaki Castlecomer'da, 16 Aralk 1890'da, "Great Split"i
(Byk Blnme) izleyen youn siyasal kin srasnda cere
yan etmitir.
238.614-5 - BE ESPRSN - Konuma dilinde: insanda be du
yu vardr, be de uzuv (ba, iki kol ve iki bacak, ayrca be
parmak vb.). Sleyman'n mhrnde de be vardr, penta
gon, o halde be, bilgiyle egemen olmann saysdr. Eliza
beth dneminin be nktesi (z) de unlardr: nkte, imge,
dlem, tahmin etme, ve bellek.
238.615 - GENLN, ONUN BEZED ONURLU KSVES
NE ADARDIN - Shakespeare'm 2. Sone'sinin 1-4 dizelerine
gnderme.
238.615-6 - ARZULARI TATMN OLMU BRNN YZ HAT
LARI - Blake'in "The Question Answer'd" adl Note-Boofc'undaki (Not-Defteri) bir talamann bir dizesi: "Erkekler
kadnlarda ne isterler? / Arzular tatmin olmu birinin yz

hatlar. / Kadnlar erkeklerde ne isterler? / Arzular tatmin

olmu birinin yz hatlar."
238.617-8 - TANRIM, ONLARA YEN BR DALAP MEVSM
HSAN EYLE - The M erry Wives ofW indsor'da Falstaff'a gn
derme: "Bana gzel bir ksnllk zaman gnder, Tanrm,
aksi takdirde donya iememden dolay beni kim sulaya
bilir ki? Kim gelmekte buraya? Sevgili tavanm m?" (V, v,
15-7).
239.619-20 - HAVVA. IPLAK BUDAYKARINLI ... ONA, ZE
HRL BUSESYLE - Stephen'in Havva zerindeki meditasyonuna bkz. (68.47-8n.). Ayrca, Cennet'te Havva'nn ylan ta
rafndan ayartlmasna da bir gnderme (Tekvin 3:1-6).
239.633-4 - SANTMANTAL K, KENDS ... ONDAN ZEVK
ALAN KMSEDR - George Meredith'in Richard Feverel'indeki (Blm XXVIII) bir tmceye gnderme: '"Santimantal
kiiler,' der ..., "yaplan bir ey iin Devasa Borlulua yol
amakszn, Gereklik'ten zevk alanlardr.'"
239.642-52 - SANA DERM K, KK ... LAF KMBELTLERN GNDERMSN - Mulligan, Synge'nin oyunlarnn
biemini yanslyor. Synge, rlanda diline zg szdizimi
ve, (kendisinin yetitii) Wicklow Kontluu'nun ve Ba
t rlanda'nn konuma dili olan eski ngilizce sylemini
bir araya getirerek benzersiz bir iirsel ve dramatik dil ya
ratmtr. "damlk herifinkini ... ": Mulligan, kaba diliyle,
idam edilecek birinin ereksiyonuna gnderme yapyor.
239.655 - SYNGE SERSERS - Tramper (serseri, derbeder) szc
, Synge'nin kendisine yaktrd bir sfattr.
240.663-4 - SAINT ANDR DES ARTS SOKAINDAK ... O
NEMRUT SURAT - Stephen, Paris'te Synge'ye rastladn
anmsyor. "Joyce ile Synge Paris'te yedi sekiz kez bir araya
gelmitir. Ekseriya ucuz a sunan lokantalara giderlerdi."
(Herbert Gorman (James Joyce, New York, 1939).
240.665 - PALABRAS - spanyolca: "szckler"; yani konuma.

140.665 - OISIN LE PATRICK - Fianna'nn sylencesel ozankahraman Oisin, byk, yar-sylencesel nc-yzyl
(?) kabile bakam Finn MacCool'un (bkz.: 362.1038-9n) o
luydu. Sylenceye gre, Oisin, nc yzyl sonras kah
ramanln sn anda yaamn srdrm ve beinci
yzylda St. Patrick tarafndan Hristiyanl kabul etmitir.
St. Patrick ile Oisin bunun iin kutsal bir ormanda bulu
mular, ve yal Oisin bu dnm karlnda St. Patrick'e
Fianna'nn kahramanlk ann yklerini anlatmtr.
(Bkz.: W. B. Yeats'm The Wanderings of Oisin [Oisin'in Yol
culuklar, 1889; The Poems'de [iirler, Richard J. Finneran'm
editrlnde, New York, 1983].)
240.666 - KEAYAKLI LAHLA CLAMART ORMANINDA
KARILAMI - Clamart, Paris'in gneyinde kk bir
kenttir; Synge, ormanda (Oisin ile St. Patrick'in karlama
sna benzer) acayip bir karlamann yksn anlatmtr.
240.667 - C'EST VENDREDI SAINT - Franszca: "Paskalya n
cesi Cuma."
240.668-9 - ORMANDA RASTLAMI DM B'DVANEYE - As
You Like It'te (II, vii, 12) Jaques, "Bir deli, bir deli, ormanda
bir deliye rastladm," der.
240.671-3 - BYLECE TE SAYIN YARGI ... TABRLERN
DKTRMTR - 1892'den itibaren rlanda Yksek Mah
kemesi yargc Sayn Dodgson Hamilton Madden (1840-1928),
The Diary of M aster William Silence; a Study of Shakespeare and
of Elizabethan Sport u (Sayn William Silence'm Gncesi; Sha

kespeare'm ve Elizabeth Dnemi Sporlarnn bir ncelemesi,

Londra, 1897). Madden, Shakespeare'm "alan-sporlarma"
avclk, ahin avcl vb.tm gndermelerini "aratrm",
ve bu bulgularna dayanarak Shakespeare'm alan sporlarna
ilikin bilgisinin, onun halktan biri deil de soylu bir kii ol
duunu gsterdiini ileri srmtr.
240.700 - ARTIK GULFE TOPLAMIYOR - Bkz.: 42.441-2n.
241.703 - HAYATIMIN AKISIN, YAKAN DUDAKLARINLA Shelley'in Prometheus Unbound: A Lyrical D ram a' smdan (Ba

larndan Kurtulmu Prometheus: Lirik Bir Oyun; 1820'de

tamamlanp 1839'da yaymlanmtr [II.v.48-51]).
241.706 - YUNANLILARDAN DAHA DA YUNANLI O - Yani,
olanc.
241.706 - SOLUK GALLEL GZLER - Swinburne'n Hymn to
Prosperine" sinden (Prosperine'ye vg, 1866): "Ey soluk Galileli, fethettin sen; artk dnya senin soluundan grileti"
(35. dize). Bunlar, yaam boyunca Hristiyanl reddeden
mparator Julien the Apostate'in (Dnm) son szleridir.
sa da bir Galilelidir.
241.707 - VENS KALLPYGE - Nero'nun Roma'daki Altn
Evi'nde bulunan, imdi Museo Nazionale'de sergilenen bir
mermer heykel. Kallipyge, Yunanca: "gzel k."
241.708 - GZLENEN BAKRENN PENDEK TANRI - Swinburne'n Atalarta in Calydon (1865) oyununun birinci koro
sundan bir dize.
241.711-2 - SABIRLI BR GRISELDA - Griselda, Giovanni Boccaccio'nun (1313-75) Decameron 'undaki (10. gn, 10. yk) sabrl
ve erdemli kadnlarn bir simgesidir. Chaucer (~ 1340-1400)
onun adn, " Clerk's Tale indeki (Ktibin yks [The Canterbury Tale s]) Walter'in yaknmayan, alakgnlllkle ile
eken, Hristiyan kadnn temsil eden karsnn ad olarak
kullanr.
241.712 - HANIM HANIMCIK EVNDE OTURAN BR PENELOPE - Odysseus'un kars Penelope, on dokuz yl boyunca
kocasnn dnmesini beklemi, bir baka sabrl ve erdemli
kadn rneidir.
241.713-6 - GORGIAS'IN RENCS ... ZAVALLI PENELOPE'YE VERMTR - Bkz.: 184.1205n - 185.1209n. Stephen'in
szleri, Troya Sava'nm iyi bilinen kimi ayrntlarnn an
trmalardr. "Zavall Penelope", 242.747-9'da Anne Hathaway' betimlemek amacyla kullanlyor.
241.716-8 - LONDRA'DA YRM YIL ... KADAR BR MAA
EKMEKTEYD - Brandes, Harris, ve Lee'ye gre, Shakes-

peare Londra'da 1592-1613 arasnda kalmt; son yllarn

da kazanc ylda 600 'in zerindeydi (bugnk rlanda
parasyla ~ 5.000 ). rlanda Valisi'nin maa, 1904'te, ylda
5.000 'di.
241.718-9 - FEODAL SANATTAN - Shakespeare, VVhitman'a,
hep feodalizmi artrm, ve o bunu eitli yazlarnda
dile getirmitir.
241.720-2 - SICAK RNGABALIIBREKLER ... HALKAKURABYELER - Bunlarn hepsi deilse de ou, ar ve tat
l Elizabeth dnemi yiyecekleridir; ve, Shakespeare'm kimi
oyunlarnda adlar gemektedir.
241.722-3 - SIR WALTER RALEIGH ... K DE CAFCAFLI KOR
SA IKMI - Brandes, Raleigh'nin, "1603'te tutuklandn
da, gsnde 4000 (bugnk parayla 20.000 ) deerinde
mcevher bulunmutur" (s. 417) diye yazar.
241.723-5 - TEFEC ELIZA TUDOR'UN ... KISKANDIRACAK
DENL BR NCEYM - Kralie Elizabeth bu role uygun
dmektedir. Zira, rlanda kyllerinin ngiltere tarafndan
smrlmesine yol aan "plantasyon sistemi", onun dne
minde balatlmtr. ok giysisi olma ve tutumsuzluk ko
nusunda, eba Melikesi'nden Kitab M ukaddes'te sz edilir (I.
Krallar 10:2 ve II. Tarihler 9:1).
241.725-6 - YRM YIL BOYUNCA EVLLN ... ARASINDA
OYALANDI DURDU - Emanuel Swedenborg'un (1688-1772)
yaptlarndan birinin ngilizce adna gnderme: Delights of
Wisdom Concerning Conjugal Love: after which follow the ple
asures of Insanity concerning Scortatory Love (Evlilikte Ak Bil

geliinin Sevinlerine Dair: ve ardndan gelen Zinakr Ak

Deliliinin Zevklerine Dair, Londra, 1794).
241.727-9 - MANNINGHAM'IN YKSN ... BURBAGE'Y
YATAINA DAVET EDER - Harris, Lee, ve Wilde bu yk
ye farkl biimlerde deinirlerse de, onu tam olarak yalnz
ca Brandes sunmutur. Stephen de yky, John Manningham'm gncesindeki gibi anlatr.

241.729-30 - KURU GRLTYE PABU BIRAKMAKSIZIN ngilizcesi: "without more ado about nothing" (Shakespe
are'm M uch Ado About Nothing oyunu, Trkeye "Kuru G
rlt" diye evrilmitir).
241.731 - KAPISINI ALDIINDA - M acbeth'de (II, iii), Kral
Duncan'm ldrlmesinin ortaya kmasna "komik" bir
giri olarak, sarho bir kapc kapnn alnmasyla cinsel
olarak uyarlr. Kapc, ikinin, onun cinsel arzularn k
krttn, ama ayn zamanda cinsel performansn sfra in
dirdiini syleyerek yaknr.
241.733 - VE DE SEVKEN HASPA, MISTRESS FITTON - Bkz.:
235.501-2 / 236.503n; 236.513-6n ve 236.517n.
241.733-4 - BNVERR VE AH DYE ILIK ATAR - Cymbeline'de Imogen'in kocas Posthumus'un, Iachimo'nun Imogen'le "farazi" sevimesine ilikin kendi kendine konuur
ken syledii szlere gnderme (bkz.: 236.541-2n; (Cymbeline, II.v.15-19).
241.734-5 - LADY PENELOPE RICH - Bkz.: 185.1209n. Shakes
peare'm, kimi sonelerini Lady Penelope Rich iin yazd
ileri srlmse de, bunlarn bir dayana bulunmamak
tadr.
241.735-6 - BR DE BANKSIDE YOSMALARI VARDIR K, POS
TASI BR PENYE - Bankside on the Thames, Elizabeth d
nemi tiyatrolarnn bulunduu blgedir. Burada, "ucuz"
fahieler de dolarm (bkz.: All's Well That Ends Well II, ii,
22-3).
241.737-8 - COURS LA REINE. ENCORE ... COCHONNERIES.
MINETTE? TU VEUX - Paris'te, Seine'in sa yakasndaki
geni bulvar (Cours-la-Reine) zerinde fahielerle yaplan
pazarlk konumalar (Yirmi metelik [bir frank]. Birok ayp
ey yaparz. Cicim? ster misin?).
241.739-40 - OXFORDLU SIR WILLIAM DAVENANT'IN AN
NES - John Aubrey, Sir William Davenant of Oxford'un,
Shakespeare'm evlilikd olu olduunu ileri srmtr.

Brandes ve Harris bu kuram kabul ederler; Lee ise etmez.

Bkz.: 232.381-233.385n.
242.744 - MBAREK MARGARET MARY HERGELENKU F ra n sz rahibesi Blessed M a r g a re t Mary Alacoque'nin (164790) soyadyla retilmi bir szck oyunu. Alacoque - Anycock - Hergelenku.
242.745 - ALTI KARILI HARRY'NN KERMES - Yani, VIII.
Henry'nin kz Elizabeth (alt karsnn kincisi Anne Boleyn'den).
242.745-6 - MEN TENNYSON'UN ... LLERDEK BR HA
NIM ARKADALARINI - Tennyson'un, The Princess; A
M edley'in (Prenses; Bir Harman,1847) nsz'niin 96.-8. di
zeleri. Lawn Tennyson: bkz.: 82.606n.
242.750 - YAP DA YAP - M acbeth'de cadlar yle der: "Yapaca
m, yapacam, ve yapacam" (I, iii, 10).
242.750 - YAPILAN BR EY - Bkz.: 239.633-4n.
242.750-1 - BTKBLMC GERARD'IN ... KIRLAMIKUMRAL, GEZNR - John Gerard (1545-1612) The Herball or Ge
neral History of Plantes (Otlara Dair ya da Nebatatn Genel
Tarihi, 1597) adl yaptn yazaryd. Shakespeare, byk ola
slkla Gerard' tanyordu. "Krlamkumral": Lee ve Har
ris, Stratford'daki bstn, Shakespeare! ela gzl ve kumral
sal olarak gsterdiini yazarlar.
242.751-2 - BR KADININ DAMARLARI GB GKMAVANEG - Arviragus'un, grne gre lm olan Fidele
(aslnda, klk deitiren Imogen) karsnda syledii sz
lere gnderme (Cymbeline , IV, ii, 220-22).
242.752-3 - KAPAKLARINCA JUNO'NUN GZLERNN ME
NEKE MENEKE The Winter's Tale'de, Perdita, eitli i
eklerden sz ederken, "menekeler soluk, / Ama Juno'nun
gzkapaklarmdan daha gzel..." (IV, iv, 120-1).
242.757 - KMDEN KUKULANIYORSUN - Yaygnca bilinen
bir fkrann srpriz biti tmcesi: Oxfordlu ukala ve yal

ca bir bilgin, bir arkadana, gayet keyifli bir ekilde, gen

karsnn hamile olduunu syler. Arkada annda sorar:
Aman Tanrm! Kimden kukulanyorsun?" Bir yinelemesi
iin, bkz.: 383.1904.
242.759-60 - NE K, SARAY YOSMASI, ... BR LORT URUNA
ONU TEPT - Bkz.: 235.501-2 / 236.503n.
242.761 - ADI TELAFFUZ DAH EDLMEKTEN EKNLEN
AK - Yani, ecinsellik; bkz.: 80.552-3n.
242.762-3 - BR NGLZ VATANDAI... IK OLDUUNU MU
SYLYORSUNUZ - Bir ngiliz atasz bieminde: "An
Englishman loves a lord." (ngilizler lortlar severler).
242.764-5 - KERTENKELELERN OK ... CHARENTON'DA
BAKMITIM ONLARA BEN - Charenton, Paris'in be mil
kuzeyindeki bir kasabadr.
242.767 - SRLMEM FERLERE - Shakespeare'm 3. Sone'sinin 1-6 dizelerine gnderme.
242.767-8 - ENGZSYON SEYSNN ... YAPMASINI STEMT
ONDAN - Yani, bir seyisin bir aygr, bir ksraa yaklatr
mas gibi.
242.768-9 - OLA K, SOKRAT GB ... BR EBEYD ANASI DA
KARISIYSA BR CADI - Bkz.: 230.265-6n. ve 230.267-8n. Ola
ki, Shakespeare da, cad bir karyla evli olma bakmndan
Sokrat "gibi"ydi. Shakespeare'm annesi Mary Arden, mlk
sahibi bir kadn ise de, onunSokrat'm annesi gibibir ebe
olduuna ilikin herhangi bir bilgimiz yoktur.
242.769-70 - NE VAR, HER NE KADAR O KADIN ... ANDINA
HANET ETMEMT - "Gz darda bir irret" (Giglot wanton) szn, Shakespeare, I H enry V l'd a (IV, vii, 41)
Jeanne d'Arc iin kullanr. "Sadakat andna ihanet etme"
(Break a bedvow) szn ise, 152. Sone'nin 1.-4. dizelerinde
buluruz.
242.770-2 - O HAYALETN RUHUNU ... KAZKAFALI HDK
ERKEK KARDE - Hamlet'teki Hayalet iin, Gertrude'un

"ihaneti" ve kardei Claudius'un imgesi saplant haline gel

miti. I.v.41-42'dekileri antran bu szler, Stephen'in ileri
deki savlarna, Shakespeare'm Claudius 'undan daha ok uy
maktadr.
242.777 - HAMLET'N BENC PERDESNDE - Yani, Perde I,
sahne v'te Hayalet'in Hamlet'le konumaya ilk balad za
man. Hayalet'in szlerinden, cinayet ncesinde onlarn zina
iledikleri anlamnn kp kmad hl tartlmaktadr.
Bkz.: 175.866-7n.
242.778-80 - O HALDE ONUNLA EVLEND... LTFEN SY
LEYN BANA - "Ondan [Anne Hathaway Shakespeare], ev
lendii 1582'den, kocasnn 1616'da lmne kadar, belirtilme
yen bir tarihte (herhalde 1595'ten nce), nceleri babasnn o
banln yapan Thomas VVhittington'dan krk ilin bor alm
olmas dnda, hi sz edilmemektedir." (Lee, s. 187).
242.781-2 - MARY ZEVC JOHN'UN - Shakespeare'm babas
John, 1601'de lmt; annesi Mary ise, 1608'de.
242.782 / 243.783 - ANN ... ZAVALLI SEVGLS YVILLIAM'IN Shakespeare 1616'da lmt; kars Anne ise 1623'te.
243.783-4 - JOAN, DRT ERKEK KARDENN - Shakespeare'm
kz kardei Joan Hart, 1646'da, seksen sekiz yandayken l
mt; erkek kardeleri Edmund (1569-1607), Richard (15841613, ve Gilbert'ti (lm tarihi bilinmiyorsa da, Lee'ye gre [s.
283], Joan gibi, "uzun bir yaam srdrd").
243.784 - JUDITH, KOCASININ VE BTN OULLARININ
- Shakespeare'm kk kz, "kocasndan, oullarndan ve
kzndan daha ok yaamt" (Lee, s. 281).
243.784-5 - SUSAN, KOCASININ DA - Shakespeare'm byk
kz Susanna Hail, 1649'da ld; onun kocas Dr. John Hail
ise, 1635'te., "kocasndan, oullarndan ve kzndan daha
ok yaamt" (Lee, s. 281).
243.785-6 - ELIZABETH, DEDESNN ... SONRA KNCSNE
VARMI - Lee'ye gre (s. 282), "Mrs. Hall'm tek ocuu, Eli-

zabeth, airin soyunun yaayan son bireyiydi.... Elizabeth'in

ilk kocas Thomas Nash mlk sahibi bir adamd, ve... 4 Ni
san 1647'de ocuksuz ldnden... Mrs. Nash ikinci kocas
olarak, John Bernard ya da Barnard of Abington (Northamptonshire) adl bir dul adamla evlendi." Hamlet'teki oyun iin
de oyunda, Oyuncu Kralie yle der: "Birincisini ldrme
yen hi kimse kincisiyle evlenmemitir" (III, ii, 190).
243.786-9 - TAB YA, SZ ETM ... LN DN ALMAK
ZORUNDA KALMITI - Bkz.: 242.778-80n.
243.790 - KUUARKISINI - Shakespeare'm, Ocak 1616'da ta
sarlad, ve ayn yl, 23 Nisan'da lmezden nce Mart'ta d
zelttii vasiyeti. Vasiyetle ilgili izleyen notlara baknz.
243.794-5 - HAK KAZANMITI O DULLUK GELRNE / YA
SALARA GRE - Lee'ye gre (s. 274), Londra'daki malvar
lnn bir blmne ilikin bir ilemde, Shakespeare, ka
rsnn, getirdii eyiz kadar ya da yaam boyu kocasnn
mlknden te bir pay almasna engel olmaya almtr.
Bkz.: 243.799-803n.
243.795-6 - AMA HUKUK BLGS PEK ENGND / YARGI
LARIN ANLATTIINA GRE - rlanda hukukularndan
Yarg Barton (238.594-5n) ve Yarg Madden (240.671-3n.),
yaptlarnda, Shakespeare'm hukuk bilgisine ilikin yazm
lardr.
243.799-803 - BNAENALEYH LK YAZDII... DOSTLARINA /
BIRAKTIKLARIN - Lee (s. 274-5), Harris (s. 362), ve Brandes
(s. 686), Shakespeare'm ilk tasarlad vasiyetnamede ocuk
larna, akrabalarna, ve Stratford ve Londra'daki tandklarina braktklarn kalem kalem saym, ama karsndan hi
sz etmemi olduunu yazarlar. Ancak, sonradan bir tm
ce eklenmitir: "Kalem: karma ikinci en iyi yatam mo
bilyasyla veriyorum." ki byk karyolaya sahip olmak, o
zamanlar zenginlik iaretiydi. Bkz.: 246.931-3n.
243.808 - PUNKT - Almanca: "nokta, benek"; mecaz olarak, tar
tlacak bir konu.

243.816 - GZEL KYLSNDE - Bkz.: 231.303-4n.

243.817-8 - GNMZDEK KIRSAL KESME LKN TYAT
RO OYUNLARINA - Yeats, Lady Gregory, ve rlanda tiyat
rosunun yeniden douuna ynelik nemli almalar ya
pan daha nice tiyatro ustalar ky yaamn tartm, ona
ilikin oyunlar yaratm ve sahneye koymulardr. Dikkate
deer iki rnek iin bkz.: 224.44-6n ve 232.364n.
243.819 / 244.820-2 - ZENGN BR TARA ... IKARTABLEN
BR TOPRAKAASIYDI - Shakespeare'a, daha dorusu
onun babasna, birok bavurusundan sonra,1599'da bir
arma imtiyaz verilmiti. Shakespeare, 1602'de, o zaman
lar Stratford'un en byk evi olan "New Place"i satn al
mt. Londra'da aktif alma yaam boyunca Stratford ve
civarnda mlk almay srdrmt. Lee (s. 267), Shakespeare'm 1613'te "artk Ireland Yard denilen" bir evi aldn
yazar. Shakespearem, Globe Tiyatrosu'nda, ve ola ki Blackfriars Tiyatrosu'nda da hisseleri vard.
244.827 - SEPARATIO A MENSA ET A THALAMO - Latince:
"Yemek ve yatmaktan ayrlmak"; 1857'deki boanma yasa
lar reformundan nce ngiltere mahkemelerinin boanma
yerine verdikleri bir hak.
244.831-6 - ANTKTEDE DER KM: ... KKN METRES
NE BIRAKIR - "Stageiral renci": Makedonya'daki Stageira'da doan Aristo. Aristo'nun lmnden bir yl n
ce, Byk skender'in lm (.. 323), Atina'y onun iin
gvensiz bir yer haline etirdi (zira, dinsizlikle sulan
maktayd); o da, Sokrat'm akbetine uramamak amacyla,
Calchis'e gt. Stephen'in szn ettii "antikite", Lives
of the Philosophers'inde (Filozoflarn Yaamlar) Aristo'nun
vasiyetinin kimi klelerini zgr klp onlara balarda
bulunduunu, annesinin bir heykelinin yaplmas iin para
ayrdn, kars Pythias'la bir arada gmlmek istediini,
oral Herpyllis'in (kesinlii bilinmiyor), kendi evlerinden
birinde oturmasna izin verdiini yazan .. nc yz
ylda parlam Diogenes Laertius'tur. Nell (Eleanor) Gwyn

(~ 1650-87) bir ngiliz oyuncusu ve II. Charles'm (1630-85;

krall 1660-85 aras) metresiydi; Charles lrken son iste
i uydu: "Zavall Nelly a kalmasn."
244.839 - KR KTK SARHO LD - Brandes (s. 658), Har
ris (s. 404), ve Lee (s. 272), Stratford rektr John Ward'm
bir ansna (olaydan elli yl sonra) gndermede bulunur
lar: Shakespeare, (Michael) Drayton, ve Ben Jonson neeli
bir toplant yaptlar, ve, galiba, biraz fazla kardlar, zira
Shakespeare orada yakaland bir humma yznden ld"
(Brandes'ten).
244.839-40 - BYK BR BRA KRALLARA LAYIK - The Win
ter's Tale'de, apkn Autolycus'un arksndan (IV, iii, 17-8).
244.840 - DOWDEN - Edward Dowden (1843-1913), Dublin'deki
Trinity College'de ngiliz Edebiyat ve Hitabet profesry
d.
244.843 - WILLIAM SHAKESPEARE AND COMPANY, LIMI
TED - Joyce'un U lysses'i 1922'de Sylvia Beach'n (1887-1962),
Paris, 2 rue de l'Odon adresindeki Shakespeare ve Co. adl
kitabevince baslmt. Beach, bu kitabevini 1919'da kurmu
tu.
244.843 - HALKIN WILLIAM1 - Dowden, Shakespeare'm halk
iin halkn ozan olduunu yinelemekten holanrd.
244.845-8 - OZANA SNAT EDLEN ... SYLEMEKTEN BA
KA NE DYEBLRZ K - Shakespeare'm sonelerindeki e
cinsellik deinileri zerinde sonsuz tartlar yer almtr.
Dowden, bu "iddia'Tara epey ihtiyatlca yaklar: "Rnesans
dneminde, yaamn hzl ve zgrce akt bir zamann
doal rnleri arasnda... erkein erkekle ateli dostluu da
vard" (The Sonnets of William Shakespeare [William Shakes
peare'm Soneleri, Londra. 1881], s. 8). Ardndan, bir bakma
iddialar rtmek amacyla, bu "ateli dostluklar"m kimi
rneklerini verir. Hugh Kenner yle der: "Joyce'un gz,
Dowden'in, okulocuklar iin, 1877'de yaymlad bir Sha
kespeare'm ilk tmcesine taklm: on altnc yzyln son

yllarnda ngiltere'de yaam cokuluydu" (Ulysses [Londra,

1980], s. 113).
144.850 - GZELLK DUYGUSU BZE YOLUMUZU AIRTI
YOR - Melankolik bir annda Oscar Wilde'nin tipik bir s
z. Wilde, The Portrait of Mr. W. H. (The Riddle of Shakespeare's
Sonnets)' inde (New York, 1962, s. 186), bir soruya karlk ve
rir: "Soneler bize Shakespeare'a ilikin ne syler?Sadece
onun, gzelliin klesi olduunu."
144.853 - O SZCKLERN NE ANLAMA GELDN BZE
DOKTOR SYLEYEBLR - Buradaki gnderme, Step
hen'in "yeni Viyana ekol" (246.903-9n) dedii psikanali
zin kurucusu AvusturyalI psikolog ve psikiyatr Sigmund
Freud'adr (1865-1939). Freud'un retisine gre, "szck
ler", elbet, kiiliin zndeki bilind bir zorguyu gizle
me, yceltme ya da ona bir bahane bulma giriimi anlam
na gelebilir.
244.854 - PASTANI HEM YYP HEM DE SAKL AYAM AZSIN John Heywood'un Proverbs'inde (1546) yer alabilecek kadar
eskilere dayanan bir atasz. Bu balamda, Eglinton kuku
suz, hem bir gzellik duygusuna sahip olup, hem de doru
yoldan kamazsnz, demek istiyor.
244.855-6 - YLE M DERSNZ? GZELLK ... SKE SKE
ALACAKLAR MI - Yani, Freud ve psikanalistler, Antisthenes gibi davranp, "gzellik dln" gzel Helen'dan alp
alp onu ahlakl ve erdemli Penelope'ye vermitir, yani, onu
sanatdan alp trelciye mi,vereceklerdir? Bkz.: 241.713-6n
ve 184.1205n.
244.857-8 - SHYLOCK'U KEND CEBNN DERNLKLERN
DEN IKARMITI - Shylock, Shakespeare'm The M erchant
of Venice (Venedik Taciri) oyunundaki kinci Yahudi tefeci
dir. ngilizcede, "derin ceplilik" (long pocket), para sahibi
olmay, ve paragzll antrr. Brandes'e (s. 151) gre:
"Shakespeare, o ekilmez eytandan (Christopher Marlowe'un [1564-93] The Jew of M alta [Malta Yahudisi] oyunun
daki Barabas) gerek bir insan, gerek bir Yahudi karmay

dlemekteydi. Zira kendisi o sralarda kazan, mlk, parayapma, servet fikirleriyle doluydu."
244.858-60 / 245.861 - MALT KAAKISI ... MISIRI STF ET
MT AMBARINA - Bu tmce, Brandes ve Lee'den alman
bilgileri iermektedir.
245.861-2 - TEVEKKEL CHETTLE FALSTAFFTN ... HER DN
DEN NSANLARMI - Chettle Falstaff oyun yazar ve
Greene'nin Groats-Worth of W itte 'nin (1592) editr Henry
Chettle'm (~ 1560 1607) Stephen'ce yorumudur. Ne var ki,
ayn yln (1592) Aralk aynda, Chettle, kendi Kinci Hartes
D ream e 'nn (Yufka Yrein Ryas) nsznde, Greene'in
Shakespeare'a hakareti iin zr dilemitir. Chettle'm, Falstaff'm orijinali olduu da sylenir. Brandes bu fikri sadece
bildirmi, Harris ise kabul etmitir. Bkz.: Schutte, JS , s. 168,
171. Chettle'm zr iin, bkz.: Chambers, II, 189.
245.863-5 - BR TYATROCU MESLEKTAINI ... KADAR ATIR
ATIR GER ALMITIR - Brandes ve Lee, Shakespeare'm bir
meslektan deil de, Philip Rogers adl bir Stratfordluyu,
malt borcu olan 35 ilin 10 peni iin dava ettiini yazarlar
(Brands s. 155; Lee, s. 206). R. M. Adams, Joyce'un not-defterinde bu olayn doru olarak yer aldn yazar ve der ki:
"Stephen, yersiz ayrntlar basitletirip, sonra da, Shakespeare'm mlkiyet duygusunun iyi kiileraras ilikilerden daha
gl olduunu gstermek amacyla onlar deitirir ." (SS, s.
126-7). "dn verdii tm paralar da faizlerinin son mete
liine kadar atr atr geri almtr": buradaki szckler, The
Merchant of Venice'te Shylock'un, Antonio'dan talep ettii ce
remeye bir gndermedir (bkz.: I, iii, 146-52 ve IV, i eitli say
falarda). Wm. Schutte'nin (JS, s. 161), Brandes'ten bir alntsna
gre, Shakespeare faizle para verirdi ve "cari faiz oran olan
yzde on alrd" (Brandes, s. 154-5).
245.865-6 - AUBREY'N SEYS VE YAMAI... OLABLRD Y
LE ABUCAK - Wm. Schutte, "Aubrey, Shakespeare'm seyis
ya da yamak olduunu sylememitir; o, sadece, oyunculuk
urandan nce, babasnn meslei olan kasaplkta ("yk

sek bir tarzda") altn ve bir ara da retmenlik yapt

n sylemitir" der. Aubrey'in anlats iin, bkz.: Chambers,
II, 252-4. Joyce'un kaynaklarnn deBrandes, Lee, ve
HarrisShakespeare'm gemiinde tiyatro mterilerinin
atlarn tutma grevinde bulunduu konusunu ilerler.
14'.$67-71 - KRALENN ZEL HEKM ... SHYLOCK SA
RAYIN TARAFINI TUTAR - 1594'te, Elizabeth'in Yahudi
doktoru Roderigo Lopez, kralieyi ve Antonio Perez ad
l bir adam zehirlemek iin spanyol ajanlarndan rvet
almakla sulanm, mahkm olmu, ve idam edilmiti.
Lee, Antonio adndan yola karak, Shylock'un kkeninin
Lopez olduunu ileri srer. Lee, Lopez davasnn ve onun
ldrlmesinin Yahudi aleyhtarln krklediini de ya
zar.
245.871-3 - HAMLET VE MACBETH DE, CADIYAKIMINA... SI
RALARA RASTLAR - 1603'te tahta kan James I, byc
le ve demonolojiye inanrd; birok cady kaza balatp
yaktrmt.
245.873-4 - YTRLEN DONANMAYI, AKIN ZAHMETLER
... SARAKAYA ALIR - Stephen, Loves Labor's Lost 'taki (A
kn Zahmetleri Yitirildi) "ahane spanyol" Don Adriano de
Armado'yla, spanyol Donanmas'nm (Spanish Armada) ba
arszlyla alay edildiini syler gibidir.
245.874-5 - MAFEKINGVAR BR TAKINLIK UMMANINDA
PUPA YELKEN LERLER - Mafeking, Gney Afrika'nn
Cape of Good Hope eyaletindeki bir kenttir. Bu kent, Boer
Sava'nda kuatlmt. Lord Baden-Powell kumandasnda
ki ngiliz garnizonu, yardm gelene dek, 217 gn boyunca
kuatmaya dayanmt (12 Ekim 1899-17 Mays 1900). Encyc
lopaedia Britannica'a yle yazar: "Bu kentin bana gelenler,
ngiltere'de son kerte heyecanl bir sempatiyle izlenmitir.
Kentin kurtuluu, Londra'da sevinli gsterilere neden ol
mu, ve grkemli ulusal mutluluklar nedeniyle kalabalkla
rn bir arada toplanmas anlamna gelen, M afficking szc
nn domasna yol amtr.

245.875-7 - WARWICKSHIRE CZVTLER... DEGN GR

LERN RENRZ - Gunpowder Plot"taki (ngiliz Katoliklerinin, 5 Kasm 1605'te, Britanya Parlamentosu'nu havaya
uurma giriimleri) rolnden dolay mahkemeye karlan
ngiliz cizvitleri tara temsilcisi Henry Garnett, iki anlama
ekilebilen szcklerin kullanmnn bir savunmasn yap
makla n kazanmt.
245.877-9 - SEA VENTURE BERMUDADAN ... BIRAKAN OYU
NUNU YAZAR - Stephen, The Tempest'e gnderme yapyor.
James Joyce'un balca kaynaklarndan biri olan Lee, Sea
Venture'm (Deniz Giriimi), 1609 yaznda frtnayla, o za
manlar bilinmeyen Bermuda Adalar'na srklenen bir ge
mi olduunu anlatr. "Renan", Shakespeare'a hayranln,
"ebediyetin tarihisi" szyle ifade eden bir Fransz ele
tirmeni, Ernest Renan'dr (1823-92). The Tempest'teki toprakky insan tini Caliban, on dokuzuncu yzylda rlandal
gmenlerin onuruna, sahnelerde "Patsy" olarak karikatrize edilmitir. O ur American Cousin (Amerikal Kuzinimiz,
1858), Tom Taylor'un bir oyunudur; Lincoln ldrldn
de, bu oyunu izlemekteydi.
245.879 - EKERL SONELER SIDNEY'NKLER ZLER - Fran
cis Meres (1565-1647), Palladis Tamia: Wit's Treasury (1598)
adl yaptnda, Shakespeare'm sonelerini, "ekerli soneler"
diye betimlemitir.
245.879-83 - KIZIL SALI BESS ... ANLAMLARI ARAMAKLA
GERTR - John Dennis, Shakespeare'm M erry Wzyes'min ye
ni bir yazm olan, The Comical Gallant (Komik k, 1702) adl
oyununun nsznde, Shakespeare'm M erry Wives' Kralie
Elizabeth'in "buyruu ve onun ynetiminde" yazdn, bu
nedenle, onun "oyunun bir an nce oynandn grmek ama
cyla oyunun on drt gnde bitirilmesini" istediini yazar, ve
sonunda bakalarnca da, kralienin ok memnun kaldna
ilikin birtakm ykler anlatlr. "Meinherr", Almancada,
"centilmen" szcnn argodaki biimidir. "Kirliamar
sepeti", M erry Wives of Wmdsor'daki (Perde III, sahne iii) ar
titiz (ola ki Freudu) bilgini antrmaktadr.

245.885 - MINGO, MINXI, MICTUM, MINGERE - Latince: "i

yapmak" fiilinin ekimi. Bkz. 754.1296n.
245.886 - ONUN BR YAHUD OLDUUNU - Shakespeare'm
dinine ilikinKatolik, Anglikan, Priten, Putperest, ate
ist vb.birok sylentiler varsa da, onun Yahudi olduu
nu ileri sren herhangi bir kaynaa rastlanmamtr.
245.887-8 - SZN MEKTEBN MDR ONUN ROMA KA
TOLK KLSESNE MENSUP - Buradaki gnderme, Uni
versity College Dekan Peder Joseph Darlington. S.J.'yedir
(1850-1939). Bir makalesinde, ihtiyatl bir biimde, Shakespe
are'm Katolik olabileceine deinmitir.
245.889 - SUFFLAMINANDUS SUM - Latince: "Susturulmalym." Ben Johnson, Shakespeare'a ilikin bir yazsnda,
onun saysz erdemlerini sralar, ve ardndan, "Kimi zaman
susturulmaldr: Sufflaminandus erat (O susturulmaldr)
ki bu da, Roma mparatoru Augustus tarafndan, Haterius
(cerbezeli bir Romal hatip) iin sylenmitir.
245.890 - MADE IN GERMANY'DR KENDS - 1890'larda Al
man sanayi rnleri Avrupa pazarlarn istila etmeye ba
ladndan dolay, "Made in Germany" yaygnca kullanlan
bir sz haline gelmitir. Bkz.: 634.4849-50n.
245.891 - TALYAN SKANDALLARININ - Elizabeth dnemi
karikatrlerinde, talyanlar kepazelikleriyle resmedilirdi:
rezilcesine ar g peindeki Machiavellian (Makyavelci;
H am let'teki Cladius Makyavelci bir prenstir); rezilcesine a
r hafifmerep (Offae/Zo'daki'Desdemona'nm sili davranlar
dahi, bir Venedikli olmas nedeniyle kukuyla karlanr);
rezilcesine hilekr Borgias.
245.891 - FRANSIZ CLACISI - Bkz.: 232.357n.
245.892-3 - AKLINAMTENAH BR ADAM, DYE ... COLE
RIDGE ONA - Samuel Taylor Coleridge, Biographia Literaria 'snn (1817) al paragrafnda, "bizim akl-namtenahi
Shakespeare" der.

245.894-5 - AMPLIUS. IN SOCIETATE ... UT SIT AMICITIA INTER MULTOS - Latince: "Genel bir sav. nsan topluluun
da (biroklarn arasnda) dostane ilikilerin yer almas son
derece nemlidir." Her ne kadar Stephen bunun St. Thomas
Aquinas'tan bir alnt olduunu antrmaktaysa da, kayna
bulunamamtr.; bkz.: 246.903-9n.
245.897 - ORA PRO NOBIS - Latince: "Bizim iin dua et."
245.900 - POGUE MAHONE! ACUSHLA MACHREE - rlanda
dili: "Km p! Yreimin at!." Bkz.: 226.117-8n.
245.900-1 - BZ MAHVOLMUUZ ARTIK! VALLAH MAH
VOLMUUZ - Synge'nin bir-perdelik oyunu Riders to the
Sea'den (Atllar Denize, 1904) dizeler.
246.903-9 - SEMZGBEKL YAPITLARINI ... CMRCE ESR
GENM OLMAKTADIR - Freud ve onun "Viyana okulu",
bir dipal iliki olan ensesti, ocuk cinselliinin gerekli ve
tedirgin edici bir esi olarak grr; bylece, "byme" s
recine, ensest eilimlerinden bir vazgeme sreci diye ba
klmtr. De Civitate D ei'de (15:16) ehveti (salt ensesti deil)
cimrilie ya da agzlle (aviditate) benzeten de, St. Tho
mas deil, St. Augustine'dir. Falstaff, "semizgbekli" szc
n I H enry IV 'te (II, ii, 93) St. Thomas iin kullanr (bkz.:
78.468-9n).
246.909-11 - HIRSTYANLARIN PNTLKTE ... EVLLKLER
NE EN OK RASTLANANIDIR - Tevrat'ta aka belirtil
dii ve uygulamada da desteklendii zere, Yahudi gelene
i, srailli-olmayanlarla (yani, Yahudi-olmayanlarla) evlilie
youn bir nyargyla yaklamtr.
246.911-4 - YAHUDLER TASARRUFA ... DEMR PATPATLARA BALAMITIR - Hristiyan yasalarnda faiz karl
dn para vermek yasakt; Yahudi yasalar bunu yasakla
mad iin, Yahudiler, ekonomik ilevlerinden tr hogrlmlerdir. Lollardlar, John VVycliffe'in izdelerinin ge
litirdii bir on drdnc ve on beinci yzyl ngiliz dinsel
hareketinin yandalarydlar. Her ne kadar ikence grm

ve kkleri kaznmaya allmsa da, giderek glenmiler

ve sertlemilerdir. Polonius, olu Laertes'le vedalarken,
ona der ki: "Senin u dostlarn, onlar ve benimsediklerini
sna, / Onlarn ruhunu etincesine kantarla" (Hamlet, I, iii,
62-3).
246.915 - KOCA HERKMBABA - Blake'in fke ve cehennematei tanrs, kendi yarattklarnn sevincini kskanan bir ka
rakteri (Eski Ahit'teki Yehova gibi).
246.919 - HBR SIRITKAN BAY KOMU - Winter's Tale'de (I, ii,
193-6), Leontes, "bitiik komusu / Bay Srtkan tarafndan"
boynuzlanan adamlarn saysn dnr.
246.919-20 - KZNE DE, KARISINA DA, UAINA DA, ...
GZ KOYAMAYACAKTIR - On Emir biiminde: "Ne kom
unun karsn arzulayacaksn, ne de komunun evine, tar
lasna, ya da onun hizmeti kzma, kzne, eeine, ya da
komunun olan herhangi bir eye haset edeceksin."
246.922 - NAZK WILL'E - Ben Johnson'un, Shakespeare', "N a
zik Shakespeare" diye nitelemesi biiminde.
246.926-7 - YAAYAN WILL ... ZAVALLI ANN N LEN WILL
OLDU IKTI - Bir Priten "aziz" olarak, Anne Hathaway
Shakespeare lme, ebedi yaama gei olarak bakm ola
caktr. Eglinton, Freud'un, bilindmda atan iki temel g
dsn deyaam istenci ve lm istenciantryor.
246.928 - REQUIESCAT - Latince: Requiescat in pace: "Huzur
iinde yatsn" duasndan.
t
246.929-30 - NERDE YAPMAK STEDMZ ONCA EY? /
MAZYE KARITI OK ESKDEN - AE'nin (George Wil
liam Rusel) "Sung on a By-Way" (Issz Bir Yolda Sylenmi
ark) iirinin giri dizeleri.
246.931-3 - O GNLERDE BR KARYOLANIN ... ENE RAST
LANMADIK GZELLKTE - Bkz.: 243.799-803n.
246.933 - KUKULETEL KRALE - H am lette (II, ii, 525-7), Bi
rinci Oyuncu, Hecuba'ya, "kukuleteli Kralie" diye seslenir.

246.934-8 - YALILIINDA NCL HAFIZLARIYLA ... SAHP

OLDUUNU RENR - Bir gezgin vaiz 1614'te, Shakes
peare Londra'da iken, onun New Place'teki evinde kalm
tr.
246.940 / 247.941-2 - MUTEKTLERN KLOTLARI... ENFYEKUTUSU ZERNDE DNR DURUR - M utekitlerin
Klotlar in Kopalar (Londra, ~ 1650) bir Priten risalesiydi.
247.943 - TANRISINI ARAYAN TKENM BR FUHU A
INDAYIZ - Brandes, James'in sarayndan bu tr bir dil
kullanarak uzun uzadya sz eder.
247.944-5 - INQUIT EGLINTONUS CHRONOLOLOGOS - La
tince: "Kronolojisi Eglinton dedi ki." "Chronologus", Yu
nanca bir szcn oyunlu biimde Latinceye dntrl
mesidir.
247.946-7 - NSANIN EN BYK DMANLARININ KEND
ALESNDEK FERTLER OLACAINI - sa'nn, izdelerine
rettii gibi: "Ve bir insann dmanlar kendi aile efradmdakiler olacaktr" (Matta 10:35-36).
247.950 - GEBE VALYE - Henry V ve The M erry Wives ofW indsor'da, Falstaff iin birok kez yinelenen bir sfat.
247.951 - ANANI BABANI NKR ET - Juliet, "yukarda bir
pencerede", aadaki aalarn arasnda duran Romeo'dan
habersiz, der ki: "Ah, Romeo, Romeo! / Baban inkr et ve
adn reddet" (II, ii, 33-4).
247.952 - MRA SOFTA - Robert Burns'n''Unco Guid ya da
Mrai Softa'ya Hitaben" iirine gnderme. Unco, "grgsz,
sklgan" demektir; gu id ise"iyi" anlamna gelir.
247.952-3 - ULSTER'N ANTRIM KONTLUUNDAK BABA
SINDAN - Antrim Kontluu'ndaki bir yarmada da Island
Magee (Magee Adas) diye anlr ki, Magee aile ad da bu
yreden kaynaklanr. Ne var ki, Eglinton'un babas Antrim
Kontluu'nda yaamamtr.
247.953-4 - AYDA BR ZYARETNE GELR - Bkz.: 662.305-6.

147.955-6 - WORDSWORTH'UMU VERSENE - Eglinton, Two

Essays on the Remnant \ a (Elde Kalan zerine ki Deneme,
1896) "ilerici hareket"e katkda bulunan on dokuzuncu yz
yln ilk blm airleri olarak Goethe, Schiller, Shelley, ve
Wordsworth'u anar.
247.956 - MAGEE MOR MATTHEW - rlanda dilinde "mor", "b
yk, kdemli" demektir. Matthew de, Wordsworth'un ilk iir
lerinde rastlanlan bir karakterdir. Burada, Stephen, yal Magee'yi, Wordsworth'un Matthew'ine benzetmektedir.
247.957 - BEZDEN-DKME ORAPLARINDA - Elizabeth dne
minde, rme deil de, bezlerden dikilerek yaplan oraplar
(Henry I V II. iv, 129 ve King Lear II, iv, 11).
247.957 - ON ORMANIN AMURU - Yeats'm The Countess Cathleen (1895 biimi, s. 11) oyunundaki bir dizeye gnderme.
247.957-8 - ELNDE YONTULMAMI BR DENEKLE - Words
worth'un "Matthew iirleri"nden biri olan "ki Nisan Saba
h n n (1799,1800) son drtl bieminde. Bkz.: 247.956n.
247.958 - GL KUVVETL, KABA SABA BR ASKER - Richard
H'de Richard yle der: "rlanda'yla savalarmza gelince, /
Zehir zemberek ortamlarda yalnzca onlarn yaayabildii,
kendileri de zehir zemberek o gl kuvvetli, kaba saba as
kerlerin karsna / Daha iyilerini karmalyz bizler de"
(II, i, 155-8).
247.959 - SENN PEDER TANIR O - Mulligan'n Bloom'a ilikin
szleri; bkz.: 241.706n.
t
247.965-6 - OYUNU, BABASININ LMN ZLEYEN BR
KA AY NDE YAZMITI - Brandes, Shakespeare'm
Hamlet'i yazmaya, babasnn lmnden ksa bir sre nce
baladna dikkatimizi eker (Brandes, s. 341). John Shakes
peare, 8 Eyll 1601'de gmlmt.
247.966-7 - EVLENME AINA GELM K KIZ BABASI - Su
sanna Shakespeare Mays 1583'te, Judith ise 1585'te domu
tu; Susanna 1607'de, Judith de 1616'da evlenmiti.

247.967-8 - NEL MEZZO DEL CAMMIN DI NOSTRA VITA talyanca: "Yaam yolculuunun ortasnda" (Dante'nin h/erno'sundan alnmtr).
247.969 - WITTENBERGL TYSZ BR RENC - Ham let'te
(I, ii, 112vd.), Claudius Hamlet'in Wittenberg niversitesi'ndeki okuluna dnmesine izin vermez.
247.970 - YETM YAINDAK ANASININ - Mary Arden Shakespeare'm doum tarihi bilinmiyor. 1557'de evlendiine
gre, 1601'de en azndan altm yanda olmas gerekir.
247.971-2 - JOHN SHAKESPEARE'N CESED GECE YR
YLERNE IKMAMAKTADIR - Havalet, Hamlet'e der
ki: ("Ben babann ruhuyum, senin, / Belli bir sre geceleri
yrmeye mahkm" [Hamlet, I, v, 9-101); bkz.: 228.194n.
247.972 - HER GEEN SAAT DAHA DA RMEKTEDR - As
You Like It' te, Jacques, ormanda rastlad kan anlatt
yky yle aktarr: "'Ve ylece, her geen saat, olgunlar,
olgunlarz, / Sonra da, her geen saat, rr, rrz'" (II,
vii, 27).
247.973 - GZEML TAHTINI - Kalt fiziksel olarak deil de,
yalnzca tinsel olarak almak.
247.976-7 - YALNIZCA GETRENDEN DNYAYA GETRLENE
AKTARILAN GZEML BR KONUM - sa'dan, "Tanr'mn,
ondan olma tek olu" dive sz eden znik lkeleri bieminde; bkz.: 68.51-2n.
247.977-8 - HAVARLERNK GB BR ARDIIKLIKTIR BU Piskoposlarn dzenli ve ardk biimde atanmalar voluvla havarilerin aralksz tinsel ardkl yada kaltlarnn
aktarm; bylece her bir Kilise piskoposu, atanmasyla, ha
varilerin gizemli tahtlarn teslim alm olur.
247.978-80 - O MUZP TALYAN AKLININ ... MERYEM ANA
ZERNE DEL - Stephen, talyan rahiplerinin Mervem
Ana'ya tapnma "ucuz cokusallm", zor entelektel babave-oul-etzll kavramnn verine koyduklarn ileri

sryor. On dokuzuncu yzyln ikinci yarsnda, Pius IX'un

1854'teki (dogma ve bir inan makalesi olarak), Meryem'in
gnahsz dourmu olduu zerindeki demeciyle balayan,
Meryeme-tapmmaya ilikin youn anlamazlk yaanmtr.
247.978-81 - KLSE BU GZEMN ZERNE ... GB SARSILMAZ
BR BMDE KURULMUTUR - Katolik geleneinde, Ka
tolik Kilisesi'nin kuruluu Matta 16:18'de, sa'nn Simun Petrus'a, Simun Petrus'un Roma'daki ilk piskopos olmas ka
rarlatrldndan dolay, u konumasyla belirlenir: "Ve si
ze derim ki, sen Petrus'sun, ite bu kaya zerine kuracam
kilisemi; ve cehennemin kaplar bunu engelleyemeyecektir.
sa'nn "kava"svla, Stephen'in "boluu", Skylla'nm kayasvla Kharybdis'in girdabn antrmaktadr.
248.982-3 - AMOR MATRS, BU ZNEL ... TEK GEREK EY
DR BELK DE - Amor matris, Latince: "ana sevgisi." Step
hen'in dncesi, bu Latince szdeki anlam belirsizlii
dir: bir anann ocuuna sevgisi ya da bir ocuun anas
na sevgisi "yaam daki tek gerek evdir": P ortrait 'te (5:C)
Cranlv'nin anne sevgisine ilikin sylediklerinin zeti.
Bkz.: 57!64n, 57.191n.
248.988 - AMPLIUS. ADHUC. ITERUM. POSTEA - Latince: " s
telik, Bir kez daha. Bundan byle"; Skolastik tartlarm e
itli aamalarna zg retorik terimleri.
248.993-4 - ADI TELAFFUZ DAH EDLMEKTEN EKNLEN
AK - Ecinsel sevgi; bkz.: 80.552-3n.
248.995 - KRALELER DMIZLIK BOALARLA - Yunan mi
tolojisinde, Girit kral Minos, Poseidon'u gcendirince, o da
cn, Minos'un kars Pasiphae'yi beyaz bir boaya k
ederek almtr. Arzularn tatmin etmek amacyla, Pasiphae kendisini, Daidalos'un hazrlad tahtadan bir inek ii
ne gizlermi; bu birlemenin sonunda, yar boa, yar insan
Minotauros domutur.
248.1000 - RUE MONSIEUR LE PRINCE'TE - Yirminci yzyl
balan Paris'inde bir genelev semti.

248.1004-5 - MEZHEP SAPKINI CANAVARLAR ARASINDA

EN AZILISI OLAN AFRKALI SABELLIUS - Tekvin 3:1 bieminde: "Ve ylan, Tanr'nn yaratt tm br canavarlar
dan daha da kurnazd." Bkz.: 49.753-4n.
248.1006-7 - OLASIZ DYE BR SZC KABUL ETMEYEN
AQUN KPEYSE, ONU TAKP EDER - St. Thomas Aqu
inas bir Dominiken (yani, Domini canis = Tanr'nn kpekle
ri) idi: enesinin gllnden dolay da bir "buldog" idi;
Napolili byk Aquino ailesinden geldii iin de bir Aquin
idi. Birok yerde olduu gibi, Sum m a Theologica'da da, Sabellius'u rtmeyi srdrmtr.
248.1008-9 - RUTLANDBACONSOUTHHAMPTONSHAKESPEARE - Bu szck, Shakespeare'n oyunlarn yazm ol
duu ileri srlen kimi yazarlarn adlarn kaynatrmak
tadr. Beinci Rutland kontu Roger Manners (1576-1612); Sir
Francis Bacon (1561-1626); ve Henry Wriothesley (1573-1624).
Southamptom, Raleigh, Essex, Rutland ve Montgomery'yi
de ieren bir soylular grubunun oyunlar yazd, ve kendi
lerini gizlemek amacyla Shakespeare' ne srdkleri tezi
ni ileyenler de vardr. Bkz.: 235.466n; 235.467n.
248.1009 - AYNI ADLI BR BAKA AR YANLILIKLAR KO
MEDYASINDA - Stephen, Comedy of Errors 'daki iki nemli
karaktere (ki ikizdirler ve adlar da ayndr: Antipholus; on
larn uaklar da ikizdirler, ve adlar ayndr: Dromio) gn
derme yapyor.
248.1012-3 - MR. MAGEE'NN ... YETKNLE KARI NEFRE
TNDEN DOLAYI - John Eglinton'un, W. K. Magee takma
adyla yazd Pebbles from a Brook'ta (Dublin, 1901) yle ya
zar: "Doa yetkinlikten tiksinir" (s. 45).
248.1016-7 - YAMRU YUMRU YABANGL ... KIVANLI BA
KAN MUTLU BR PRTEN - Milton, "LA llegro" sunda, bir
tarlakuunu grn anlatr: "asmalarn arasndan, / Ya
da yamru yumru yabangllerinin."
248.1019 - KENDS KENDSNN BABASI - Bkz.: Sabellius,
49.753-4n.

24S.1020-1 - PALLAS ATHENA - Yunan mitolojisinde, Zeus'un

alnndan doan ana-nkte ve bilgelik tanras; stelik, el
bet, O dysseia'da Odysseus'un ve ailesinin koruyucu melei,
ve koruyucu azizi.
24S.1021 - OYUNDAN LSI YOK - H a m let' te, Hamlet yle
der: Oyundan ls yok / Onun iinde Kral'm ruhunu oku
yacam" (II, ii, 633-4).
249.1023-4 - ANASININ ADI ARDEN ORMANINDA YAAYAGELMEKTEDR - M ary Arden, Shakespeare'm annesidir.
Arden orman, hem ngiltere'deki gerek bir orman, hem
de As Yo m Like Ii'teki kurgusal, pastoral-romantik sahnedir.
Shakespeare, bu ad, Lodge'un R o sa ly n d esinden almtr.
Gerek W arwickshire'da gerekse Avrupa'da Arden adl or
manlar vardr.
249.1024-5 - ANASININ LM, ONA CORIOLANUS'TAK
VOLUMNIA SAHNESN ESNDRMTR - M ary Arden
Shakespeare Eyll 1608'de lmtr. Gerek Brandes, gerek
Harris, airin annesiyle, Coriolanus'un annesi Volumnia
arasnda bir bant olduu grndedirler.
249.1025-6 - KCK OLUNUN ... GEN ARTHUR'UN
LM SAHNESNE DNR - Gerek Brandes, gerek
Harris, Ham net'in lmyle (11 Austos 1596'da gml
mtr), King John'da, Kral'm yeeni Arthur'un betim lenii
arasnda bir bant olduu grndedirler.
249.1026-7 - HAMLET, KARA PRENS, HAMNET SHAKESPEARE'DR - lk knda (1,^0, Hamlet, hl babasnn yas
n tutmaktadr, siyahlar giyinmitir. Bir de, babas Edward
III (1312-77) kendisinden daha uzun yaam olduundan
dolay onun ardl olamayan, ngiltere'nin Siyah Prensi Edward'a (1330-76) da bir gnderme yer alr.
249.1027-8 - FIRTINADAK, PERICLES'TEK,... KIZLARIN KM
OLDUKLARINI BLYORUZ - Bkz.: 235.478-80n.
249.1028-30 - M ISIR'IN ETGVEC KLEOPATRA'NIN ... OLDU
UNU DA TAHMN EDEBLRZ - Stephen, istekleri t-

kenmek bilmeyen, ayartclklaryla n salm bu kadnn

Antony and Cleopatra''daki Cleopatra, Troilus and Cressida'daki
Cressida, ve Venus and Adonis'teki Venus, Anne Hathaway'm
niteliklerini tadklarm ileri srmektedir. "Msr'n mlekteetleri" iin k'ta (Eski Ahit'in 2. Kitab [16:3]), bkz.:
72.208-9n.
249.1036 - DNLEMEKTELER - H am let'ten, bkz.: 228.195n
227.164-6n.
249.1040 - GILBERT, EDMUND, RICHARD - Gilbert Shakes
peare (d. 1566), William'dan daha uzun yaama benzer,
ancak lm tarihi bilinmemektedir; Edmund Shakespeare
(1580-1607); Richard Shakespeare (1574-1613).
249.1040-4 - GILBERT YALILIINDA ... BR ADAM GRE
EDERKEN GRM - Bu tmcenin, zgn metni, War
wickshire azyla kaleme alnmtr. "Maister Gatherer", ti
yatroya giri biletlerini toplayan kontrolrdr. Lee, (s. 42)
bir ngiliz antikacs olan William Oldys'in (1696-1761) an
latt bir yky yineler: Shakespeare'n kardelerinden
biri, "herhalde Gilbert", As You Like It oyununda, Shakespe
are!,uak Adam rolnde grmtr. Stephen, ayrca, As You
Like It'te Shakespeare'n, baarl amatr bir grei olarak,
yal bir profesyoneli yenen Orlando roln oynadna da
deinmektedir.
249.1044-5 - PARTERDE TIKINDII SOSSLER GILBERT'N RU
HUNU AD ETM - Bkz.: 227.178-80n.
249.1048 - NE VAR K BR SMDE - Juliet, Romeo'va, onun bir
Montague olduunu kefettiinde: "Benim dmanm olan
ey, senin bu adn; / ... Ah! Baka bir adda ol! / Bir adda ne
var ki?" (II, ii, 38-42).
250.1055-6 - SONRA FISLADI TIBBYEL DICK / CANDOSTU
TIBBYEL DAVY'YE - Oliver St. John Gogartv'nin "Medical
Dick and Medical D av y " adl yaymlanmam ak sak iirin
den iki dize daha. iirde, Dick'in olaanst cinsel gcyle,
Davy'nin olaanst parasal gc ilenir. Bkz.: 223.26-30n.

250.1060-2 - O SON OYUNU DA ... CAN EKRKEN YA

ZILMITI YA DA YAZILMAKTAYDI - Kiug Lear'm , 1606
Noel'inde, sarayda temsil edildii kaytldr. Edmund Sha
kespeare, 31 Aralk 1607'de, Soutwark'taki St. Saviour's
Church'te gmlmtr.
250.1067 - ANCAK BENM EREFL ADIMI AIRAN KMSE Iago, Othello'ya: "Erkekte ve kadnda iyi ad, sayn lordum, /
Onlarn ruhlarndaki mcevherdir: / Para kesemi alan p
alm olur; ... / Oysa benim iyi adm alan kimse, kendi
sini varsllatrmayan / Ama, beni yoksullatran bir eyi
alm olur" (III, iii, 155-61).
250.1069-70 - WILLIAM KEND ADINI ... KH BR SOYTARI
OLARAK GZLEMTR - Shakespeare'n oyunlarnda,
William adl herhangi nemli bir rol yoktur. William, As
Yon Like If'te bir palyaonun, II H enry IV 'te bir ann ad
dr. Ancak, Stephen, burada, As Yon Like Jf 'teki Touchstone
ile William arasndaki bir konumaya gnderme yapmakta
dr: Touch. "Adn William m senin?"; "William, efendim.";
Touch. "Gzel bir ad." (V, i, 23-25).
250.1072-3 - WILL'N AIRI TAIRI YER ALDII SONELERN
DE AIKLAR O KENDSN - 135. Sone'nin 1-2 dizelerinde,
ve ayrca 136. ve 143. Sonelerde olduu gibi.
250.1073-6 - JOHN O'GAUNT G B... SAHNESALLARLII E
REFNDEN DE AZZ - Richard II'de, John of Gaunt, lm
gecesinde, srarla kendi ad ile oynar (II, i, 73-83). Shakespeare'm babas John Shakespeare, ola ki William'm zoruy
la, 1596'da bir arma bavurusunda bulunmutur. Harris,
Shakespeare'n bu armay alabilmek iin "bir insann ala
labilecei denli alalm" olduunu yazar (Harris, s. 378).
H onorificabilitdinitatibus: Latince: "onurla doldurulmak
kouluyla." Latincedeki bu en uzun szc, Shakespe
are, bir kez Love's Labour's L o st' ta komik bir sahnede kul
lanmtr (V, i, 44). lkenin en yce sahnesallarl: Robert
Greene'in Shakespeare yergisi (bkz.: 227.149n. Bir klla
apraz duran ucu gmten ... altn bir mzrak: Brandes

ve Lee, Shakespeare'm armasnn, Stephen'in betimleme

sine uygun olduunu yazarlar.(Arma mtiyaz konusun
da, Chambers, II, 19).
250.1076-7 - NE VAR K BR SMDE - Bkz.: 249.1048n.
250.1078-9 - BR YILDIZ, BR SABAHYILDIZI... GRLM O
DOARKEN - Stephen'in szn ettii "firedrake" ya da
nova aslnda, Shakespeare sekiz-buuk yama ulaana dek
grlm deildi.
251.1087 - SNDNDE DOKUZ YAINDA OLDUUNU
SYLEME ONLARA - Bkz.: 250.1078-9n.
251.1089 - KUR YAPSINLAR DA SEN YATIRSINLAR DA GR
- Bu, I Hetry VTda, Suffolk'un, Regnier'e szlerine bir gn
derme olabilir: "Senin kzm benim Kralmla evlenecek /
Zorluklara karn kur yaptm ve kazandm Kralmla"
(V, iii, 137-8).
251.1091 - AUTONTIMORUMENOS - Yunanca: "zezer, kendine
eziyet eden kimse"; Latin oyun yazar Terence'in (Terentius,
.. ~ 190-~ 159) Heauton Timorumenos adl oyununun (..
163) ad. Terence'in oyunu, elimizde sadece kimi paralar
bulunan, Yunan oyun yazar Menander'in (.. ~ 342-291)
benzer adl bir oyununu temel almtr. Bu, 1 Henry VTda,
Suffolk'un, Regnier'e szlerine bir gnderme olabilir: "Se
nin kzm benim Kralmla evlenecek / Zorluklara karn kur
yaptm ve kazandm Kralmla" (V, iii, 137-8). Karlatr
nz: Charles Baudelaire'in, L e sfle u rs du mal indan (1857; ev.
Robert Howard [Boston, 1982], s. 79) "Lheautinouroum enos."
Bkz.: kendisini-incitici Antisthenes. Bkz.: 184.1205n.
251.1091 - BOUS STEPHANOUMENOS - renci Yunancas:
"Stephen'in kz- ya da boa-ruhu"; Portrait' te (4:C) Stephen
plaja giderken okul arkadalar onu byle arrlar (ve o da
sanat olmaya karar verir. Arkadalar, "ba elenkle ss
lenmi (tal) kurbanlk kz ya da boa" anlamna gelen
"Bous Stephaneforos"szyle bant kurmaktadrlar.

251.1092 - STEPHEN, STEPHEN, EKME DZGN KESSENE

- Bir ocuk tekerlemesine benzetme.
251.1093 - S. D.: SUA DONNA. GI: DI LUI. GELINDO RISOLVE DI NON AMARE S. D - talyanca: "S.D.: onun kadm.
Ah! Tabii onun. Gelindo (bir erkek ad) S.D.'yi sevmeme
ye karar veriyor." kinci "S.D." Stephen'in ad ve soyadnn
ilk harfleri olabilecei gibi, sua donna (onun kadn) szck
lerinin de ba harfleri olabilir.
251.1095-6 - GNDZN DE BR BULUT STUNU - k
13:21.
251.1099 - STEPHANOS - Yunanca: "ta ya da elenk"; bkz.:
85.n.
251.1105 - EFSANEV MUHTER - Mitolojideki Yunan icats
Daidalos; bkz.: 32.38n.
251.1105-6 - NEWHAVEN-DIEPPE - Stephen'in, Dublin'den Pa
ris'e giderken izledii rota.
251.1106-7 - YAMURKUU. KAROS - Ola ki, Stephen, pek
l, ok ykseklere uan, ve gkten denize dikilerek inip
boulan karos olabilir. Ama, o, "Lapw ing" de olabilir.
Ovidius, Daidalos'un uuunu ve karos'un dn an
latrken, yksn, Daidalos'un olunu gmerkenki yas
n betimleyerek noktalar (Ovidius, M etam orphoses 8:236-8).
251.1107 - PATER, AIT - Latince: "Baba, o alyor." Stephen,
karos'un, derken, aladm dlyor. "Dudaklar, son
ana dek, babasnn adn aryor, mavi denize dp
boulana dek" (Ovidius, M etam orphoses 8:229-35). Luka
23:46'da, armhtaki sa betimlenir: "Ve sa yksek sesle
alayarak, baba, dedi, ruhumu senin ellerine teslim edi
yorum."
251.1107 - DENZSNM - ("seabedabbled" = denizsinmi): Ve
nus and A donis'te (dize 703), Vens'n bir av srasnda bitkin
dm bir tavan betimlemesine ("dewbedabbled" = iysinmi) benzetme.

251.1110 - O BRADER TEMASINA - rlanda mitoloji ve folklo

runda ska rastlanan, ikisi zalim, en kkleri iyi yrekli
ve baarl, erkek karde temasna gnderme.
251.1111-4 - SHAKESPEARE KARDELER ... EN BYK
MKFATI KAZANIR - Grimm ve Jakob (1785-1863) bira
derlerle Wilhelm (1786-1859). ortaa peri masallar ve folk
lor derlemleriyle nldrler. Onlarn masallarnda ska ge
en "birader" motifi, "The Sleeping Beauty (Pamuk Prenses)
masalnda yer almaz.
252.1128 - K SOYLU KARDE - Two Noble Kinsmen (~ 1613),
Shakespeare'm rencisi, ve sonunda Globe Theater'deki
"resmi ardl" John Fletcher (1579-1625) tarafndan yazlm
tr. Bu oyunun yazlnda, Shakespeare'm kimi yardmlar
olduu sylenegelir.
252.1133 - SENN KARDEN NERDE? URDAK ECZANEDE Stephen Hero'da Maurice Daedalus olarak grnen Stanislaus
Joyce, Apothecaries' Hall'da ktip olarak almt.
252.1133-4 - BLETAIM BENM. O, SONRA CRANLY, MUL
LIGAN: MD DE BUNLAR - "Whetstone = bileita",
252.1125'teki nkte dellosunu srdrr. Burada, Stephen'in
entelektel arkadalar sralanr: Maurice (Stephen Hero,
s. 26); Cranly (Portrait, blm 5), imdi de Mulligan. Step
hen, listesinden bir "bileita"n karmtr: Lynch (bkz.:
Portrait, blm 5, ve Ulysses, (Oxen of the Sun Gne Tan
rnn Kutsal Srlar ve Kirke). As You Like I t 'te Celia'nm u
szne de baknz: "zira her zaman aptaln donukluu zey
rein bileitadr" (I, ii, 54-5).
252.1138-9 - ESAU'NUN SES. TAHTIMA KARILIK BR YUDUM
SU - Tekvin'de (27), Yakup, kr babas saac', Esau olduunu
syleyerek, kandrr, ve bylece babasnn hayr duasn alr.
Richard III'te, ordusu hezimete urayan Richard iki kez ba
rr, "Bir at! Bir at! Tahtma karlk bir at!" (V, iv, 7, 13). Esau
balamnda, Esau'nun doutan kazand hakkn kardei
Yakup'a biraz mercimek a ve bir para ekmek karlnda
satm olmasna gnderme yaplmaktadr (Tekvin 25:27-34).

252.1141-2 - BU ADLAR ONUN OYUNLARINA ... BELGELER

DE ZATEN MEVCUTTU - Shakespeare'm tarihi oyunlarn
daki (M acbeth, King Lear, ve Cymbeline'deki kimi ayrntlar
dahil) veriler, Raphael Holinshed'in (. ~ 1580) Chronicles
(1578) adl, ngiltere, skoya, ve rlanda'nn tarihini anlatan
yaptndan alnmtr.
252.1143-4 - RICHARD, KAMBUR BR ... ANN'LA (NE VAR
K BR SMDE?) SEVR - Shakespeare'm Richard III nde, Gloucester Dk ve IV. Edward'm kardei olan kambur
Richard'm, Lady Ann'm kocas Wales (Galler) Prensi (B
yk Britanya veliaht) Edward'm, ve Ann'm kaynpederi VI.
Henry'nin lmlerine neden olduu anlatlr. "Ne var ki bir
isimde?" (bkz.:250.1076-7n. ve 249.1048n).
252.1144-5 - KUR YAPIP ONU ELDE EDER - Bkz.: 251.1089n.
252.1145-6 - FATH RICHARD, NC KARDE, MALUP
WILLIAM'DAN SONRA GELR - Manningham'm yks
iin bkz.: 241.727-9n. "nc karde": bkz.: 251.1110n.
252.1146-7 - OYUNUN SON DRT PERDES O LKNN AR
DINDAN AYAK SRR GBDR - Yani, Richard III'i n I.
Perde'deki ktlk ve sapknl (ihanetiyle dul brakt, ve
karde katilliinde ona su ortakl eden Anne'ye kur ya
par), izleyen ktlkleri glgede brakr.
252.1147-8 - TM KRALLAR ARASINDA ... RCHARD'DIR,
DNYA MELE - "Dnya melei": Cymbeline'deki Belarius'un, Cymbeline'in oullar Guiderius ve Arviragus'a,
Cymbeline'in kt ruhlu bir ahmak olan vey olunun g
mlmesine ilikin szne gnderme: "O bir kralienin o
luydu, beyler; / Bizim dmanmz olduysa da, unutmayn
/ Onun grevi buydu: hain kaba ve kudretli, rmekte
/ ... / Ve siz onun cann dmanmz olarak alm olsanz
bile, / Onu bir prens gibi gmmelisiniz (IV, ii, 244-51).
252.1148-51 - KRAL LEAR'DAK EDMUND'UN ... KELT SY
LENCESYLE KUANDIRILMITIR - Brandes ve Lee,
King L ear' m ikincil Gloucester konusunun kaynann Sid-

ney'in Arcadia's olduundu belirtirler. "Kadim bir Kelt

sylencesiyle": yalnzca Brandes, Lear yksnn "belir
gin bir Kelt dam gas tam akta" olduunu syler, (s. 452).
252.1153-4 - GEORGE MEREDITH'N BR ROMANINDAN
MUKTEBESATI - Bkz.: 239.633-4n.
252.1154-5 - QUE VOULET-VOUS? DERD MOOR - Franszca:
"Ne istiyorsunuz?" Zira, Moore'un (bkz.: 231.31in.), Paris'te
ki gnlerinden kalma, konumalarnda sk sk Franszca
szler kullanma alks vard.
252.1155-6 - BOHEMYA'YI SAHLE GETRP ULYSSES'E ARS
TO'YU KTBAS ETTRYOR - The Winter's Tale'de oka s
z edilen bir yanllk (Brandes, s. 636; Lee, s. 251). Shakes
peare, aikr ki, bunu Robert Greene'in Pandosto, the Triumph
of Time indan (Pandosto, Zamann Zaferi, 1588) almtr.
"Ulysses'e Aristo'yu iktibas ettiriyor": Shakespeare'm tarihhatalarmdan bir bakas. Troilus and C ressida'da Aristo'yu
alntlayan, Ulysses deil, Hektor'dur. Zira, Aristo, oyunun
getii varsaylan Troya Savalar'ndan yzyllar sonra ya
amtr.
252.1159-60 - YOKSULLARDA RASTLANMAYAN, HEP ONUN
LA OLAN BR EYDR - sa gibi, "Yoksullar hep sizinledirler; ama ben hep sizinle deilim" (Matta 26:11; Markos 14:7,
ve Yuhanna 12:8).
252.1160 / 253.1161-3 - SRGNLK TEMASI ...KTABINI BO
MASINI ANITIRAN - Stephen, zellikle, The Two Gentle
men of Verona'da, Valentine'in, Sylvia'nm babas Milano Dk'nce srlmesine, ve Tempest'te, Prospero'nun, biraderi
Antonio tarafndan srlmesine gnderme yapyor. "Pros
pero'nun asasn krp yerin u kadar kula dibine gmme
sini ve kitabn bomasn": The Tempest'te, Prospero, ama
larna kavuunca, "Asam kracam, / Yerin birka kula
dibine gmeceim, / Ve herhangi bir iskandil kurununun
dald yerden daha da derinde / Kitabm boacam" (V,
i, 54-7).

253.1164-5 - PROTASS, EPTASS, KATASTASS, KATASTROF - Alexandrine okulunda, bir oyunun eletirisinde
ki eitli aamalarn deerlendirilmesindeki terimlerdir.
"Protasis": Bir tiyatro oyunun, karakterleri tantan ve so
runun akland al tmceleri. "Epitasis": Oyunun,
temel etkinliin gelitii blm. "Katastasis": Olaylarn
doruk aamas, ve onu izleyen "Katastrof": dramn son
aamas, ki bir trajedideki lm, ya da bir komedideki ev
lilik gibi.
253.1166 - EVL KIZI SUSAN ZNA YAPMAKLA SULANDI
INDA - Stephen'in tek kayna bu olaya deinen Lee'dir
(s. 266-7).
253.1168-9 - MAYNOOTHLU PSKOPOS HAZRETLERNE
ATTR BU SZLER - rlanda rahiplerinin merkezi, Maynooth'taki St. Patrick's College'dir. Stephen, burada, Maynooth Catechism'inden (Maynooth Kateizmi, Dublin, 1882)
alntlamakta. Ders 6, "nsanln Gnah zerine); bkz.:
236.525-7n.
253.1170-2 - YAZMI OLDUU ... SON SZCKLERN ARA
SINDAN ALINMITIR - Anne Hathaway Shakespeare'm
nce Shakespeare'm vasiyetinde yer almad, ve sonradan
satr aralarna sktrlm olduu gereine gnderme;
bkz.: 243.799-803n. Shakespeare'm mezartamdaki yaz:
"yi arkada sa akna sakn, / Burada sakl tozu kazma! /
Bu talar koruyanlar Tanr takdis etsin, / Kemiklerimi kmldatanlar ise lnetlesin." ^Harris (s. 362), Shakespeare'm
bu yazy, karsnn, yanma gmlmesini nlemek (ki gmlmemiti) amacyla yazdrdn ileri srer. "Drt kemi
ini": bedenin drt anablmn simgeleyen rlandaca de
yim (ba, eller, ve ayaklar).
253.1172-4 - YALILIK SOLDURAMAZ ... BMLERDE YA
RATIR DURUR BUNU - Antony and Cleopatra'da, Enobarbus'un ska alntlanan Kleopatra'ya vg szleri: "Yal
lk solduramaz onu, detler de eskitemez / Onun sonsuz
biimlerini" (II, ii, 240-1).

253.1174-6 - KURU GRLT'DE ... VE OKUMADIIM B

TN BR OYUNLARINDA - Stephen, kastettii ey pa
ragraf boyunca pek ak olmasa da, Shakespeare'm oyunla
rndaki srgn temasna gnderme yapyora benzer (bkz.:
252.1160n / 253.1161-3n). Ne var ki, Kuru G rlty, Ksasa
Ksas' ieriyor olmas, onun srgnlk kavramn genel ya
da mecazi anlamda ele aldn dndrmektedir.
253.1179-80 - O HEM HAYALET HEM DE PRENSTR. NE
VARSA HEPSDR O - Hamlet'in, babasn deerlendirme
sini artran szler: "O bir insand, neticede onu byle
bilin, / Onun gibisini bir daha grmem imknsz" (I, ii,
187-8). Bu gnderme iki satr sonra yinelenmektedir. Bkz.:
254.1215n.
253.1182-3 - CYMBELINE'DE, OTHELLO'DA PEZEVENKTR,
BOYNUZLUDUR - Her iki oyunda youn kskanlk ve
phe temalar ilenir: Othello'nun Desdemona'ya ilikin
lmcl kukular ve Cymbeline'de Posthumus Leonatus'un
Imogen'e ilikin sonunda dalan kukular. Her iki rnekte
de, kadnn davranlarna duyulan kuku, bir "pezevenk"
tarafndan uyarlmaktadr Otlellod a Iago ve Cymbeline'de
Iachimo.
253.1183-4 - BR DEALE YA DA BR SAPKINLIA TUTKUN,
JOS GB GEREK CARMEN' LDRR - Georges Bizet'nin (1838-75) Carmen operasnda, Don Jos, ingene g
zeli Carmen'e k olur, ama kadn onu brakp romantik
boa greisi Escamillo'ya gidince, kskanlk nbetine ka
plp Carmen'i ldrr.
253.1186 - KISKANLIKILGINI IAGO'DUR - Othello, oyun
daki kskanlklgm gibi grnmekteyse de, Iago'nun da
bu hastala kaplm olduu sylenebilir, zira o her trl
tant Othello'nun da, Cassio'nun da kendisini boynuzlatt
ndan phelenir (I, iii, 392-6 ve gene II, i, 304-16).
253.1187-8 - GUGUK! GUGUK! DYE ... UTANMAZCA. EY
KORKUNUN SZC - Mulligan'm szleri, Love's Labor's L otu n sonundaki lkbahar arksmdandr: "Guguk,

Guguk! Ey korkunun szc, / Evli bir kulaa tedirginlik

veren" (V, ii, 911-2, 920-1).
153.1189 - KASVETL KUBBE INLADI, YANKILANDI - Shakespeare'in yaptlarnda, "reverb = yanklanmak" szc
yalnzca bir kez geer. Kent, Kral Lear', Cordelia'y redde
derken sergiledii dncesizlikten dolay paylarken: "Se
nin en kk kz kardein seni hi sevmiyor; / Alak sesleri
boluk yanklamayan / Bo kalpliler de" (I, i, 154-6).
153.1191-2 - NHA ANALZDE DUMAS FILS ... BYK YARA
TICI SHAKESPEARE'DR - Dorusu, Dumas pre'dir; (baba)
Alexandre Dumas (1802-70), " Comment je devins auteur drama
tique" (Nasl tiyatro yazar oldum) adl denemesinde der ki:
"Tek bana Shakespeare'm eserlerindeki karakterlerin, tm
br tiyatro yazarlarmmkiler kadar olduunu grdm. Neti
cede, onun, Tanr'dan sonra en ok yaratan tek adam olduu
nu anladm" (Souvenirs dramatiques [Paris, 1836]).
253.1193 - NE ERKEKLERLE NE DE KADINLARLA Y DEL
ARASI - H am lette (II, ii, 320), Hamlet, Rosencrantz ile Guildenstern'e yle der: "Erkeklerle aram iyi deilyo, ne de
kadnlarla."
i r

3.1195 - BR ADAM, BR OLAN - Hamlet'te Birinci Mezarkazc der ki: "Ben burann mezarcsym, adam ve olan
Hamlet, otuz yldr" (V, i, 161-2).

253.1196 - YAAM YOLCULUU SON BULDUUNDA - Bkz.:

247.967-8n.
253.1196-7 - TOPRAA DUTAACINI DKER - Gerek Brandes
(s. 681) gerek Lee (s. 194) bir gelenee uyarak Shakespeare'm
New Place'teki bahesine bir dutaac diktiinden sz eder
ler.
253.1197 - DNYA BTER - Juliet, Tybalt'la dello srasnda yan
llkla Romeo'nun ldn sanarak yle der: "... / Men
fur dnya, batsn, dnya bitsin..." (III, ii, 57-60).
254.1202-3 - GNENL PROSPERO - Her ne kadar The Tempest'm mutlu sonuna gnderme yaplmaktaysa da, burada

Prospero, Stratford'da emekliliini yaayan Shakespeare'

temsil ediyor; Lizzie, torunu Elizabeth, ve Richie de, kardei
Richard'dr.
254.1203 - LIZZIE, DEDESNN AK YUMAI - Shakespeare'm
ilk torunu, 1608'de doan Elizabeth Hail. "Ak yuma":
bkz.: 69.99.
254.1204 - RICHIE AMCA - Yalnzca Shakespeare'm, 1613'te
len kardei deil; bkz.: 69.100.
254.1204 - KT ZENCLERN GTT YERE - Stephen Foster'in (1826-64) "Old Uncle Ned" arkasmn korosuna ben
zetme: "Zavall yal Ned iin artk ar i falan yok / O, iyi
zencilerin gittii yere utu."
254.1205 - ESASLI PERDE - "yi kurulmu oyun" geleneinde
"strong curtain = esasl perde", bir perde ya da sahneyi srp
rizli biimde noktalayan bir szdr, bylece, bir sonraki
sahneye heyecanla girilmesini salar.
254.1206-9 - MAETERLINCK DER K ... ADIMLARI ONU YAHUDA'YA GTRR - Belikal simgeci air ve tiyat
ro yazar Maurice Maeterlinck (1862-1949), La sagasse et la
destinee'de (Bilgelik ve Yazg, Paris, 1899) yle der: "Asla
unutmayalm ki, bizim bamza, kendi doamzda olma
yan hibir ey gelmez... ayet Yahuda bu akam yola kar
sa, Yahuda'ya doru ilerleyecek ve yanl yolda olduunu
anlayacaktr; ama Sokrat kapsn aarsa, Sokrat' kapnn
eiinde uyurken bulacak ve bilge olduunu anlayacaktr"
(s. 28).
254.1213-4 - OYUN YAZARI (O BZE NCE III, K GN
SONRA DA GNE VERD - Bkz.: 253.1191-2n. Yaratl
anlatlrken (Tekvin 1:1-19): "Tanr birinci gn yaratt,
gnei ve ay drdnc gn yaratt."
254.1214-5 - OU ROMA KATOLNN DIO BOIA ... CEL
LAT TANRI - "Dio boia": talyanca'da "cellat tanr."
254.1215 - HEP HEPMZN NDEDR - Bkz.: 253.1179-80n.

254.1217-9 - HAMLET'N KEHANETNCE ... ARTIK EVLLK

LER OLMAYACAK - Claudius ve Polonius kulak misafiri
olurken, Hamlet, Ophelia'ya yle der: "Artk evlilikler ol
mayacak, derim. u anda evli olanlar, biri hari, yaayacak;
brleri olduu gibi kalacak" (Hamlet, III, i, 154-6). Mr. Best,
254.1225'te alnty tamamlar.
254.1220 - EUREKA! DYE HAYKIRDI BUCK MULLIGAN. EU
REKA - Yunanca: "(Onu) buldum!" Arimet'in, banyosundayken, Kral Hiero H'nin altn tacnn saflm lerken ge
litirdii fizik yasasn bulduu zaman syledii ileri sr
len szler.
254.1223-4 - TANRI, MALACHI'YE SESLEND DE - Malaki l:l'i
antrmakta: "Tanr kelmnn sorumluluu Malachi tara
fndan srail'e"; bkz.: 32.46n.
254.1227 - EVL OLANLAR, DED, AIRBALI MUTUCU MR.
BEST - Bkz.: 254.1217-9n.
254.1231-2 - KEND HIRIN KIZ ERHL ... KARITIRARAK
DNCEYE DALAR - Yani, anti-feminist olduu sylene
bilecek bir oyunun ayrntlarn incelerler. Bu sz, ayn za
manda, Swinburne'n, Frederick J. Furnivall'a (1825-1910) ve
onun New Shakespeare Society'sine (1874) saldrsn ant
rr: "vezin-tacirleri, ukalalar..."
254.1234-5 - BR FRANSIZ GEN - Bir zina ilikisindeki
kii; kar-koca-k, vb.
254.1235-6 - SEN KEND TEORCE ... DED STEPHEN BEKLETMEKSZN - Bkz.: 229.259-60n.
254.1238-9 - WILDE'IN PLATONK DYALOGLARI - Oscar Wilde'n Intentions'mdaki (Londra, 1891) drt denemesinden, di
yalog eklindeki ikisi"The Critic as Artist" (Sanat Olarak
Eletirmen) ve "The Decay o f Lying (Yalancln k). The
Portrait o f Mr. W. H. (bkz.: 238.597-600n); 35.164-5n.
254.1240 - EKLEKTKON - John Eglinton'un grlerinin, o sra
larda geerli bak as olan eklektik (semeci) bir derleme
olduunu anlatan bir szck oyunu.

254.1242 / 255.1243 - DOWDEN, HAMLET'TE ESRARLI BR

EYLER OLDUU KANAATNDEYSE - Edward Dowden,
Shakespeare: A Critical Study o f His Mind and Ari'mda (Sha
kespeare: Dncesi va Sanatnn Eletirel Bir ncelemesi,
Londra, 1875) yle der: "Hamlet kolaylkla bir muammaya,
bir zek oyununa dntrlebilirdi; sonra bu zek oyunu
nun ayrntlarna girilebilir ve bir zme ulalabilirdi. Ne
var ki, Shakespeare bu oyununu esrarl bir hikmet biimin
de yaratm, ve bu nedenle sonu gelmez yorumlara ak, ve
asla aklanamaz olarak brakmtr" (s. 126). Bkz.: 244.840n.;
244.843n.; 244.845-8n.
255.1243-6 - HERR BLEIBTREU ... NDE SAKLI OLDUU

NA NANIYOR - Alman air, eletirmen, ve oyun yazar

Kari Bleibtreu (1859-1928) Die Lsung der Shakespeare-Frage'de
(Shakespeare Sorununun zm, Berlin, 1907), Shakespe
are'm oyunlarnn beinci Rutland kontu Roger Manners
(1576-1612) tarafndan yazldn ileri srer. Ancak bu sa
vnda, D. H. Madden'den (240.671-3n) daha ileri gitmitir.
Daha balangta Baconcular, Shakespeare'm mezar kitabe
sinin, onun oyunlarnn yazarl srlarnn "Stratford an
tn d a gml olduunun "kant" olduunu ileri srm
lerdi; bkz.: 253.1170-2n. "Bleibtreu" ayrca baka bir balam
da da geer, bkz.: 91.237n. Ayrca bkz.: Ellmann, s. 411, ve
Adams, s. 8.
255.1246 - MDK DK - 1703'te kurulan dukaln, Yedinci
Rutland dk (1888-1906) John James Robert Manners (18181906), Parlamento'daki bir ngiliz ye ve devlet adamdr.
English Ballads adl bir kitab vardr.
255.1249 - NANIYORUM, EY TANRIM, NANSIZLIIMA
YARDIM ET - Markos 9:24'ten: sa, "Tanrm, inanyorum;
benim inanszlma yardm et," dedi "aptal bir ruh"tan
mucizeyle kurtaraca bir ocuun babasnn yannda.
255.1251 - EGOMEN ... BAKA BRS - Yunanca: "te yan
dan ben." Egotist dergisine bir gnderme. Bu dergi, 2 ubat
1914'te Portrait'i "tefrika" halinde yaymlamaya balam,

bylece Joyce'un (kendisine) "inanmasn" salamt. "Ba

ka birisi": Bylece, onun Dubliners'ini basmakta ekingen
davranan kimseler de (biroklar arasnda, Dublinli yaymc
ve kitap George Roberts) "kendisine inanmamasn" sa
lam oluyordu.
255.1252-4 - DANA'YA YAZI VERP DE ... YER AYIRMANIZI
STYOR - Dana 'mn drdnc saysnda (Austos 1904)
Joyce'un "Song" ("Sevgilim ok Hafif Giyinmi") adl i
iri kendi adyla yaymlanmt. Bu iir, Chamber M usic 'teki
(Londra, 1907) 7 numaral iirdir. Ayn dergiye, Fred Ryan
politiko-ekonomik konularda yazlar vermekteydi. "Gele
cek say" ola ki, Ryan'm "mparatorluk ve zgrlk" dene
mesinin de yaymland Austos 1904 saysdr. Temmuz
1904 saysnda Ryan'm da, Joyce'un da yazlar yoktu.
255.1255 - FRAIDRINE. BANA DN VERD K GM
MANGIR - "Fraidrine": Fred Ryan adlarnn benzetmesi.
Stephen, ondan "iki ilin" dn aldn anmsyor.
255.1261 - UPPER MECKLENBURGH STREET - 1904'te Tyrone
Street Upper; imdiki Railway Street1904'te, Dublin'in ge
nelevler semtinin kalbi.
255.1262-4 - ONU KRPE NELLY ... K HATUNLA BRLKTE
DALMILAR - Oliver St. John Gogarty'nin rlanda folkloru
na iki katks; onlarn kimlikleri yaymlanmam belgelerde
belirlenmitir. Ancak, "Fresh Nelly = Krpe Nelly, / Zira
onun azgn gbei", Gogarty'nin Collected Poems'inde (New
York, 1954, s. 105) ksa da olsa gn na kmtr.
255.1264 - SUMMA CONTRA GENTILES' NCELERLERKEN
- St. Thomas Aquinas'm Summa de Veritate Catholicae Fidei
contra Gentiles'm (Katolik nancna Kar nanmayanlar Ger
ei zerinde Kapsaml Bir Risale) ksa ad.
255.1266 - KULARIN AVARE AENGUS'U - rlanda sylence
sinde, Tuatha de Danann'lardan biri olan Angus Og (Gen
Angus), hem ak ve gzellik, hem de genlik ve bakirelik
tanrsdr. Ola ki burada Mulligan, Yeats'm "The Song of

Wandering Aengus = Avare Aengus'un arks" iirini d

nmektedir. Mulligan (yani, Gogarty), gerekten Joyce'u bu
adla arr.
255.1271 - NOTRE AMI MOORE - Edward Martyn'in George
Moore'a kar saldrgan szlerinin antrlmas: "Mon ami
Moore (Dostum Moore), le gnie de l'amiti (dostluk ilah) ol
ma zlemi iindeyse de, kendisinden arkadalk beklene
mez. Zira, o,... srekli bir zihinsel diyare hastal ekmek
tedir."
255.1275 - FRANSIZ EDEBYATINI - "French letters = Fransz
edebiyat." Bu sz, argoda, "prezervatif" anlamna da gelir.
255.1279 - ON BRE KADAR RET - rlanda publarnda kapa
n saatiydi.
255.1279 - RLANDA GECELERNN ZEVK TARABI - Patrick
J. McCall'n (1861-1919) The Fenian Nights' Entertainments (Fenianlarn [60.309-10n] Gece Elenceleri, 1897) skoya Kekle
rinin kyl azyla anlatlan ve biraz da Bin Bir Gece M asal
lar 'm andran sylenceleri.
255.1283-4 - SARAYLININ TOPUUNDAK NASIRINI OVU
YORUM - Hamlet'in, Horacio'ya, mezarkazcsmn tuhaf
konumasyla ilgili olarak szlerine gnderme (V, i, 151-4).
256.1285 - HALSZLEP - Elizabeth dnemi deyimlerinden:
"all amort = halsizleme." The Taming o f the Shrewd a (IV, iii,
36) ve I Henry IV'te (III, ii, 124) geer.
256.1286-7 - KUBBEL HCREDEN ... ARPICI GN IIINA
IKTI - Ktphanenin nispeten lo brosundan, kl salo
nuna kt.
256.1297 - HALNDEN MEMNUN BR GT - Mulligan,
Lyster'le, Shakespeare'm A Midsummer Night's Dream'indeki
Bottom the Weaver olarak alay m etmektedir?
256.1301 - PRZSZAKAN MINCIUS - Vergilius'un, civarn
da doduu, ve Ecologues'te (7:12) ve Georgies'te szn etti
i, talya'daki bir nehir. Milton, Lycidas" ta yle yazar: "...

/ Przszakan Mincius; sazlarn trksnden tacyla, /

..." (85.-90. dizeler).
256.1302 - PUCK MULLIGAN - Puck, ya da Robin Goodfellow,
A Midsummer Night's Dream 'deki muzip ama kt ruhlu ol
mayan bir peridir. Aslnda, Puck, batl inanlara gre kt
ruhlu bir eytandr.
256.1304-5 - JOHN EGLINTON, JO, JOHNUM, / NYE ALMI
YORSUN BR HANIM - Burns'n, "John Anderson, Jo, Johnum..." diye balayan "John Anderson" iirinin yanslamas.
256.1307 - N ON EG LN TON - The Geisha operasndaki
"Chin Chin Chinaman" arks biiminde; bkz.: 130.425n.
256.1308-10 - BZM OYUNCULAR ... AVRUPA N YEN BR
SANAT YARATMAKTALAR - Lady Gregory, Yeats ve ba
kalarnn Irish National Theatre Society'ye ilikin szlerini
yanklyor. Bkz.: 254.1206-9n.
256.1310-11 - KELERN KASIK TER KOKUSU GELYOR
BURNUMA - Irish National Theatre Society, oyunlarn
sansr etme ya da kaldrma giriimlerinde bulunan Katolik
ve (Milliyeti) kartlaryla srekli sava halinde olmutur.
256.1313 - BERBAT LUCY'NN ONU KIRBALADIINI - Lee,
Brandes, ve Harris, Shakespeare'm, geyik hrszl yapt
ndan dolay, Sir Thomas Lucy tarafndan dava edildii,
krbaland, ve ola ki hapse konduu zerinde fikir birlii
iindedirler. Shakespeare'm, Lucy'nin srekli saldrlarn
dan kamak amacyla Londra'ya gittii sylenir.
256.1314 - FEMME DE TRENTE ANSI - Franszca: Otuzundaki
kadn"; mecazi olarak, tecrbeli bir kadn. Bu sz, ayn za
manda, Honor de Balzac'm (1799-1850) bir romannn (1831)
addr.
256.1314-5 - VE NN BAKA OCUU OLMADIINI - Bir
baka yaygn sylentiye gre de, "Londra yllar" (1592?1613) boyunca Shakespeare'm Stratford' her yl en azndan
bir kez ziyaret ettiidir. Ama u soru yantsz kalmaktadr:

 ocuunun (Susanna 1583'te), ve ikizler Judith ve Hamnet 1585'teAnne Hathway Shakespeare 29 yandayken)
doumlarndan sonra, ve Londra'ya gitmeden nce nere
deydi? Ve Stratford'da ya da yaknlarnda idiyse, niin ba
ka ocuu olmamtr?
256.1318 - BR ZEVK YUMAI - Shakespeare'm 126 numaral
Sone'sine benzetme: "Ah onun zevk yuma sen!" (dize 9).
256.1318-9 - PHEDO'NUN OKANASI KUMRAL SALARI
GB - Eflatun'un Phaedo'sunda, Sokrat Phaedo'nun bukle
li salarn okarken ona taklr: "Yarn, galiba, Phaedo, bu
gzel salarn kestireceksin" (dize 89).
256.1323-5 / 257.1326-32 - TMEZ OLDUM ... SIFIRI TKE
TENE DEK OTUZ BR EKMEYE - Burada, W. B. Yeats'm,
1903'te In the Seven W oods 'ta kan "Baile and Aillinn" iiri
nin yakn bir yanslamasn grmekteyiz.
257.1333 - DALGAYA DEVAM ET - Stephen, Mulligan' hep
"dalgac" biri olarak grd iin, ola ki Blake'in "Dalga
ya Devam" iirine gnderme yapyordur. iirin ilk drtl
yledir: "Dalgaya devam, Voltairele, Rousseau'yla Dalga
gemeye devam: / Dalgaya devam, dalgaya devam, ama
bouna! / Rzgra kar atmaktasn kumu. / Rzgr da, su
ratna savurur onu" (1957 Keynes basks, s. 418).
257.1333 - KENDN TANI - "Kendini tan", eski Yunan'dan
kaynaklanan bir szdr; Delphi'deki Apollon Mabedi'nde
yazl iki dzgden biriydi. kincisi: "Hibir eyde arya
kama."
257.1335-6 - SYNGE DOAYA UYUP SYAH GYMEY BIRAK
TI - Synge, Aran Isles'e (Aran Adalar) yapt eitli geziler
de kadnlarn ve erkeklerin renk renk ev dokumas kyafet
lerinden etkilenmitir. Ancak Synge, kendi kyafetlerini bu
etkilenmelere karn deitirmi deildir. Synge'yle birlikte
alm olan Abbey Theatre oyuncularndan Sara Allgood,
sonralar, onun hep siyahlar giyindiini, apkasnn da si
yah olduunu syler.

257.1339-42 - LONGVVORTH FENA BOZULMU ... HERZELE

RNLE ONA VERTRYORSUN - Lady Gregory'nin, Poets and Dreamers'mm (airler ve Dler) Joyce tarafndan
yazlan ve 26 Mart 1903'te Daily Express 'te (Dublin) yaym
lanan eletirisi. Mulligan'm dedii gibi, Lady Gregory, Express'in editr E. V. Longvvorth'u, Joyce'un eletirilerini ya
ymlamaya raz etmiti.
257.1342-6 - YEATS'E BENZEYEMEZ ... HOMEROS GELYOR
NSANIN AKLINA - Lady Gregory'nin hamilii ve dost
luundan yararlanm olan Yeats da, onun yaptlarn zarif
bir biimde vmtr. Yeats, Lady Gregory'nin Cuchulain o f
Muirthemme: The Story ofthe Men oftle Red Branch ofU lster 'in
(Londra, 1902) sunu yazsnda unu sylemitir: "Kanmca
bu, benim zamanmda rlanda'da yaymlanm en iyi kitap
tr" (s. vii). Yeats, bu kitab baka destan sekileriyle, rne
in M abinogan la karlatrmtr, ancak Homeros, Mulli
gan'm bir eklemesidir.
257.1349 - STUNLU MARB SALON, GLGELER GRK National Librarv'nin merkez salonu Maribi-Alhambra g
rnmndedir.
257.1349-50 - SORGULU SERPULU DOKUZTA MARB
DANSI BTT - Dokuzta oyununu andran "Nine men's
morrice", "Morris dance"a (Maribi dans) benzetiliyor.
Stephen'in bu sz, A Midsummer Niglt's Dream'de Titania'nm Oberon'a u vakmmasm anmsatyor: "Dokuzta
tahtas amura batm" (II, i, 98)."Sorgulu serpulu" sz,
Stephen'in ktphanedeki kimi dzenlemeleri iirselletirdiine yorulabilirse de, bunun ne olduu ak deil.
257.1351-2 - MULLIGAN TABLETNDEN OKUDU - "Tanr, Malachi'ye seslendi"ine (254.1223-4n.) gre, bu, Mulligan'm,
"On Emir"in yazld tabletlerle birlikte Sina Da'ndan
inen Musa roln oynad anlamna gelir (Tesniye 10:5;
k 34:29).
257.1361 - MARCATO - talyanca (mzik): "iyice vurgulayarak."

257.1363-4 / 258.1365-71 - TOBY ASILOFSK ... ROSALIE (KMRSKELES OROSPUSU - Toby ve Kaskbiti, ngiliz ni
versitelilerinin geleneksel ak sak konumalarnda ok
a geer. ki tbbiyeli iin, bkz.: 250.1055-6n. ve 223.26-30n.;
Nelly ve Rosalie iin, bkz.: 255.1262-4n.; Grogan Ana iin,
bkz.: 41.399n.
258.1381-2 - AYET SOKRAT EVN BUGN TERK ETSEYD,
YAHUDA BU GECE KOYUP GTSEYD - Bkz.: 254.1206-9n.
258.1385-6 - ARADA DENZLER - Sanki, Bloom (Ulysses) ara
larndan geerken, Stephen ile Mulligan, Skylla ile Kharybdis'tir.
258.1390-1 - BURADA KEHANET KULARINA BAKMITIM.
KULARIN AVARE AENGUS'U - Portrait'te, Stephen k
tphane merdivenlerinde, akim kalm Avrupa grevine
ilikin bir kehanet iin kulara bakmt (5:C). Aengus iin,
bkz.: 255.1266n.
258.1391-3 - DN GECE UMUTUM ... KAVUN UZATMITI
O ADAM BANA - Stephen, bir gece nce grd ryay
anmsyor; bu aamada Daidalos'un ya da karos'un rolle
rini, Ovidius'un karos'u lmne gtrecek olan lgnl
n gerekletirmesi ncesini betimlediince, oynamtr:
"Ve kimi balklar... ya da bir oban... ya da ift sren bir
kyl... onlar grp akllar durdu, onlar havada uabilen
tanrlar sandlar" (Metamorphoses 8:215-20). "Kaymak gibi
bir kavun" iin, bkz.: 78.446-7n.; 91.250n.
258.1394 - GEZGN YAHUD - Kyamet Gn'ne dek dnya
zerinde dolamaya mahkm sylencesel bir Yahudi. Bu
sylencenin eitli Hristiyan ya da Hristiyanlk-ncesi bi
imleri mevcuttur. Bir Hristiyan anlatsna gre, sa, arm
ha gerildii Calvary'ye doru han tarken, bir ara soluk
lanmak iin durmu, ve o anda bir Yahudi ona vurup alay
la, "Ne bekliyorsun? Yrsene!" demi. sa yantlam onu:
"Ben gidiyorum, ama sen ben dnene dek bekleyeceksin."
ylece, Yahudi, otuz yama kadar hep kendisini yeniden
canlandran azaplar, aclar eke eke lmszlemi. Onun

kaderi, karakterini de tamamyla deitirmi; zalimlii, tvbekrla dnm, doast bilgelie kavumu.
25S.1395 - SANA YYECEK GB BAKTI - sa, Sermon on the
Mount'ta (Dadaki Vaiz) zinann tanmn yle yapar:
"itmisinizdir ki, eskiden, Zina yapmayacaksn, derler
di. Ama ben size diyorum ki, Bir kadna ehvetle bakan
bir kimse, kalbinde zaten onunla zina ilemi olur" (Matta
5:27-28).
238.1395-6 - KORKUYORUM SENDEN, KOCA DENZC - Coleridge'in Rime o f the Ancient M ariner 'inin (1798) aklama
snda: "Dn-Konuu tinin ona seslendiinden korkarsa
da, Mariner (Denizci) ona bedensel yaama ilikin gvence
verir, ve tyler rpertici pimanln anlatmaya koyulur."
224.-228. Dizeler: "Senden korkuyorum, koca Denizci! ...
Senden ve parldayan gznden korkuyorum."
258.1398 - KZFORD TERBYES - (kzford = Oxford), Joyce'un dedii gibi, ecinsel uygulamalar, "Gizlilik ve k
stlamalarndan tr, Anglo-Sakson kolej ve niversite
sisteminin mantksal ve kanlmaz bir rndr" (CW, s.
204).
258.1400 - LEOPAR ADIMLARLA - Ortaa hayvan ykleri
kitaplarnda, leopar, drt-ayakl hayvanlarn en gzeli diye
tanmlanrd. 629.4716-8n'de, Bloom, "evik leopar admla
ryla ardnda anasontohumu dolu yrtk torbalardan bir iz
brakarak kayp parmaklklara doru yeler" diye betimle
nen bir leopara benzetilir.
'
258.1401 - DEMR PARMAKLIKLARIN - Kildare Street'teki Na
tional Library kapsnn zerindeki demir parmaklk keme
ri.
258.1404-5 - LATF BR HAVA. KILDARE ... MEYDANA IKA
RIYORDU. KU YOK - Duncan ve kraliyet takm Macbeth'in atosuna ulanca, Banquo havay ver: "Yazn bu
konuu, / ... / Latif bir hava" (I, vi, 3-10). Banquo'nun hava
ya ilikin tahmini, atonun iindeki atmosferin tam tersidir.

"Ku yok": Bugn kehanet yok Portrait 5:C, kehanet pek i

acc deildi; bkz.: 255.1266n; 258.1390-ln.
259.1408 - BIRAK URAMAYI - Bu, Yeats'm, "Who Goes zoith
Fergus"una bir gnderme olabilir (bkz.: 37.266-9n). Ne var
ki, Shakespeare, bu szn tpksn, ancak Cymbelined e (V,
v'te; bkz.: 258.1404-5n ve 259.1410-2n'deki gndermeler) kul
lanmtr.
259.1408-9 - CYMBELINE'DEK KELT RAHPLERNN DN
GNL: KUTSAL GZLER FA EDEN - Bu, ola ki, Cymbeline 'in son sahnesinde, rahip Philarmonus'un kehaneti yo
rumlayarak "bu netice / ngiltere'ye bar ve bolluk vaat
ediyor" szne, ve birka dize sonra da, "Yukardaki g
lerin parmaklar akort ederek / Bu barn armonisini sal
yor" Cymbeline'de (V, v, 457-8, 466-7).
259.1410-2 - TANRILARA SENA ... KUTSAL MHRAPLARI
MIZDAN - Cymbdine'm sonunda, Cymbeline bu szleri
syler (V, v, 476-8).

Blm 10:
Gezen Kayalar, 260.1 / 297.1495

O d yssea'm n 12. kitabnda Odysseus, Gezen Kayalar yerine, Kirke'nin,

"sert azgm rzgrlarn altnda kpk kpk kaynayan akntlar" diye b e
tim ledii, ve yalnzca Argo'nun o da, "H era'nm Argo'nun kaptan ason'a
akndan dolay" (12:65-72; Fitzgerald, s. 223) geebilm i olduunu da
ekledii Skylla ile K harybdis arasndaki geide ynelir. Bu nedenle, bu
olay, O dysseia'da yer almaz. Gezen Kayalar, kim i zam an, Karadeniz'in gi
riinde yer alan ve arada bir birlikte yer deitiren ama Kolkhis'e gitmek
te olan A rgo, aralarndan geerken sabit duran iki kayayla, yani Symplegad'larla zdeletirilirler.
Zaman: leden sonra saat 3:00. Sahne: Dublin sokaklar. Organ:
Kan; Sanat: M ekanik; Simge: Kentliler; Teknik: Labirent. Karlklar: Bosp
horus Liffev; Avrupa Yakas Viceroy; Asya Yakas Conmee; Symplegad'lar Kentli Gruplar.
Linati em asnn Kiiler listesinde Joyce, kiileri "Nesneler, Yerler,
Gler, U lysses" olarak sralar ve, blmn "A nlam "m m "D m anca ev
re" olduunu syler. Bu blm, zam an asndan ezam anl ama uzam
asndan ana etkinlikten uzak yerlerde cereyan eden etkinliklerin araya
girm esiyle kesilen on dokuz ksm dan olumaktadr.

260.4-5 - VERE DIGNUM ET IUSTUM EST - Latince: "Gerekten

uygun ve doru"; eitli kilise trenlerinin al szleri.
260.6-7 - Y KIYMETL BR KATOLK: MSYON ZAMANLA
RINDA E YARAR - Martin Cunningham'm karc Katolik
lii iin, bkz. Dubliners'teki Grace." "Misyon zamanlar", her
yl Katolik kilisesinin destek amacyla para toplama kampan
yas.
260.16-8 - KARDNAL WOLSEY'N ... TERK ETMEZD, DEY
N DND - Kardinal Thomas Wolsey (~ 1475-1530) bir
ngiliz din ve devlet adam, ve Lortlar Kamaras bakamyd,
stelik, VIII. Henry'nin gl ve hilekr danmanlarndan
biriydi. Henry'nin ilk boanmasna kar kt iin gzden
dmt. Vatana ihanetten yarglanmak zere Londra'ya
gtrlrken lmt. "Son szleri"ni Sir William Kingston'a sylemiti: "Krala gayretle hizmet ettiim gibi Tanr'ya hizmet etseydim, salarm byle aartmazd" (Shakes
peare, Henry V lll, III, ii, 455-7).
261.42 - PILATUS! U ZIRLAK SRSERLER NN DAIT
MAZSIN K - Judea'daki (Roma mparatorluu'nda Filis
tin'in gneyi) Roma askeri valisi Pontius Pilatus, orada
toplanan halkn lgnca gsterileri zerine sa'nn arm
ha gerilmesi emrini vermitir; (Markos 15, Luka 23, ve Yuhanna 18-9).
261.65 - MR. DENIS J. MAGINNI - Thom's'da (rlanda statis
tikleri), 32 Great George Street North adresli bir "dans vb.
profesr" kaytldr. Cafcafl giysileri ve davranlar onu,
Dublin'in bir gezici bur nirengi noktas klmtr.

261.68 - VAKARLI BR ALAYLE - Bu sz, Dickens'in Bleak House'ndaki (Umutsuz Ev) Mr. Turveydrop' artryor; o
lu, Prens Trveydrop, bir dans hocasdr
262.75 - SKOYALI KRALE MARY STUART GB - skoyal
V. James'in kz Mary Stuart (1542-87). Onun ban kestiren
ask suratl Protestan Elizabeth'e kar, Katolik Mary, son
derece zarif ve ekici (ve aikr ki hrsl) bir kadn olarak,
romantik bir biimde anlr.
262.81 - NLENEMEYEN CEHALET - Katolik teolojisindeki
teknik bir terim. Catholic Encyclopedia, cehaleti ikiye ayrr,
"vincible" ve "invincible" ("nlebilir-yenilebilir" ve "nlenemeyen-yenilemeyen"), ve der ki: "bir kimse, koullarn
elvermemesinden dolay, olanca ahlaki gayretlerine karn
kendisini cehaletinden kurtaramyorsa, o takdirde bu nle
nemeyen cehalettir (VII, 648, Ignorance (Cehalet) bal al
tnda).
262.94-5 - ALDBOROUGH HOUSEA ... HOVARDA SOYLU
ADAMI YD ETT - Aldenborough House, Lord Aldenborough tarafndan 1797'de 40.000 Sterlin harcanarakbir
msriflik antina edilmiti. Ne var ki, bu yre rutubetli
olduundan, Lady Aldenborough orada oturmak isteme
miti.
262.100-1 - NEW YORK'TAK FEC BR FELAKET - Ulysses'te
birka kez anlan General Slocum buharl gemisindeki yan
gn felaketi.
264.168-9 - BELKALI BR CZVT PAPAZININ O KTABI, LE
NOMBRE DES LUS - Peder A. Castelein, S, ]., Le rigorisme,
le nombre des lus et la doctrine du salut (Banazlk, Seilmi
lerin Says, ve Selamet Doktrini [Brksel, 1899]). Bu kitap,
insanlarn byk bir ounluunun selamete ereceini sa
vunur. Bu nedenle, Katolik olmayanlarn ebediyen lanetle
neceine inanan "dogmac ya da "banazlar"m saldrsna
uramtr. Ayrca, on dokuzuncu yzyl sonlar liberal Pro
testanlar da, esneklik tanmayan ebedi lanetlenme doktri
nine kar kyorlard.

264.179 - ZEVKANLARI ALMAKTAYDI NEE DOLU MALAHIDE'DE - rlandal air Gerald Griffin'in (1803-40) "The
Bridal of Malahide" iirinin al dizeleri.
264.180-2 - LORD TALBOT DE ... HEM ZEVCE OLMU HEM
DE DUL KALMITI - 1154-89 arasnda ngiltere kral olan
Henry II (1133-89), Dublin'in kuzey kysndaki Malahide'i
Richard Talbot'a balamt. Talbotlar, sonralar, 1476'da
IV. Edward'm kararyla, Malahide ve civar denizlerinin ka
ltsal lort amiralleri olarak atanmlard. Ne var ki, Peder
Conmee'nin anmsad yknn kahraman bir Talbot de
ildir. Bu yk, Lord Galtrim'in olu Mr. Hussey'le, Lord
Plunkett'in kz olan nianls Maud'a ilikindir. Gvey, ki
lisedeki nikh treninden apar topar bir arpmaya gnde
rilmi ve ldrlmtr. Bylece, gelin,"bir gnde bakire,
zevce ve dul" olmutu. Ardndan, Maud, iki kez daha ev
lenmitir, nc kocas Sir Richard Talbot of Malahide (.
1329) olmutur.
264.185-6 - BARONLUKLARI BR VAKTLERN - Father Con
mee'nin bir kitab (Dublin , tarihsiz): "Luainford yresi civa
rndaki eski krsal ve yaln yaam biiminin nostaljik ama
duygusalla kamayan bir anmsamas" (Kevin Sullivan,
Joyce Among the Jesuits [New York, 1958], s. 17).
264.187 - MARY ROCHFORT - Mary Rochfort (1720 1790)
1736'da Col. (Albay) Robert Rochfort'la (1708-74) evlenmi
ti. Col. Rochfort 1753'te ilk Belvedere kontluunun kurucu
sudur. 1743'te, Mary, enitesi ^Arthur Rochfort ile zina yap
makla sulanmt. Oysa masum olmasna karn, kocas
onu suu kabul etmeye zorlam, ve onu boayacana sz
vermiti. Mahkeme koca lehine karar verip de kardei de
srgne gnderilince, Robert, karsn boamadve onu
County Westmeath'ta Lough Ennel yaknndaki Rochfort
maliknesine hapsetti. Mary Rochfort, kocasnn 1974'de
lm zerine, ev hapsinden kurtarld, ama yaamn bir
"mnzevi" olarak srdrd. Onun, 1786'da ikinci kont ta
rafndan ina edilen Belvedere House' grm ya da oraya
girmi olduuna ilikin herhangi bir tant yoksa da, Peder

Conmee, Mary Rochfort'un "Cizvit evi"yle yaygnca zde

letirilmesi nedeniyle, onu akimdan geiriyor.
264.192 - EJACULATIO SEMINIS INTER VAS NATURALE MULIERIS - Latince: "meninin, doal dii organn iinde fkr
tlmas"; tamamlanm bir cinsel ilikinin teknik bir tanm.
Burada anlatlmak istenen ey, cinsel ilikinin tamamlan
mam olmas durumunda, Lady Rochfort'un gnahnn zi
nadan daha az "ciddi" olacadr. Ama o bir Katolik olsayd,
onun kateizmi ve ona gnah kartan papaz, deil zina,
"zinaya-yaklaan" bir dncenin dahi zina denli ciddi ol
duunu ona aklayacakt.
265.197-9 - PEDER CONMEE, NSAN ... TANRI ERKNI ZE
RNDE DND - Peder Conmee, oka sorgulanan
nemli bir sorundan yan iziyor: "Cinsel iliki evlilik iinde
salt reme amal deilse ya da evlilik dnda bir gnah
saylyorsa, o halde insanlara niin byle bir gd ve arzu
verilmitir?"
265.200 - DON JOHN CONMEE - Yani, Don Juan.
265.207-9 - TOPRAA SERLM GEN ... SIRA SIRA LAHA
NALARI GSTERD - Doumda cinselliin rol sorunun
dan, ocuklarn, "Ben nereden geldim?" sorusuna, "Seni
lahana yaprann altnda bulduk," yant verilerek kamlabilir.
265.210 - MOUTONNER - Franszca: "kuzulanmak."
265.222 - PATER LE AVEY - Pater, Lord's Prayer 'dir (Tanr'nn
Duas); Ave ise Hail, Mary... (Meryem Ana) duasdr. Bunlar,
"ikindi duas"nm giriinde okunurlar.
265.223 - DEUS IN ADIUTORIUM - Latince: "Ey Tanr, imdad
mza (gel)."
265.224-7 - BEATI IMMACULATIDEK ... IN ETERNUM OMNIAIUDICIAIUSTITIAE TUAE - Latince: "Kirlenmemiler
kutsanmtr'daki Res" (Res, Mezmur 119'un (Latincesindeki 118) "Kirlenmemiler kutsanmtr" adl yirminci ksm-

ran bandaki branice harftir: "Senin kelmn balangtan

beri hakikattir: ve senin hakl hkmlerinin her birisi ebe
diyen kalr" (119:160). Peder Conmee, Mezmur'un ksmn
(129-52 dizeler) okumu olmaktadr.
265.234 / 266.235-6 - SIN: PRINCIPES PERSECUTI... TUIS FORMIDAVIT COR MEUM - Sin, Mezmur 119'un (Latincesindeki 118) yirmi birinci ksmnn bandaki branice harf
tir. Latince: "Prensler, bir neden yokken, bana zulmettiler:
ama benim kalbim senin kelmna hayranlk duymakta"
(119:161).
266.249 - POLS MEMURU 57 C - Liffey'in kuzeyinde yer alan,
ve O'Neill cenaze kuruluunun 850 yarda gney-gneydousundaki Dublin Metropolitan Polisi'nin C Dairesi'nden.
266.256 - EN Y HABER NE - Bantom Lyons'un kulland, yay
gnca kullanlan bir soru sz.
266.264-7 - NGLTERE N ... VATAN VE GZELLK - Szleri
S. J. Arnold, mzii John Braham'a ait, "The Death of Nel
son" arksndan.
268.329 - CEHENNEMLK BABAMIZI - Our father who art not
in heaven (Cennette olmayan babamz): Lord's Prayer'm
(Tann'nm Duas) alna benzetme (Matta 6:9).
269.382 - MA - talyanca: "ama!"
269.382 - ALMIDANO ARTIFONI - Adn, Joyce'un retmenlik
yapt Trieste ve Pola'daki Berlitz diller okulundan almak
tadr. Bkz.: Ellmann'n Letters' (Mektuplar).
269.385 - SOLUKBENZLLER - ngiliz turistleri. Bkz.: 35.188n.
269.386-7 - TRINITY'DEN RLANDA BANKASI'NIN - Bu iki
kuruluun konumu., College Green'de kar karyadr.
Bkz.: 88.122-4n.
270.389-92 - ANCH'IO HO AVUTO ... CESPITE DI RENDITA,
VIA. INVECE, LEI SI SACRIFICA - talyanca: "Ben de se
nin gibi genken ayn eyi dnyordum. O zamanlar ben

dnyann rezalet bir yer (rnein, bir domuz ahr) olduu

nu dnmekteydim. Kt bir ey. Zira senin sesin, dn
sene... bir gelir kayna olacakt. Oysa imdi, sen kendini
kurban etmektesin."
270.393 - SACRIFIZIOINCRUENTO - talyanca: "kansz kurban
etme."
270.395-6 - SPERIAMO ... MA, DA: RETTA A ME. CIRIFLETTA
- talyanca: "Umalm ... Ama, beni dinle. Bunu dn bir."
270.397 - GRATTAN'IN KARARLI TA ELNN - rlandal dev
let adam ve hatip Henry Grattan'm (1746-1820) Foley tara
fndan yaplan bronz heykeli, Bank of reland nnde dur
maktadr.
270.399 - CI RIFLETTER - talyanca: "Bunu dneceim."
270.401 - MA, SUL SERIO, EH - talyanca: "Ama, ciddi misin,
he?"
270.405-6 - ECCOLO, D ED ... VENGA A TROVARMI E CI PEN
S. ADDIO, CARO - talyanca: "te burada (binecei tram
vay). Gel grelim ve o eyi dn. Hoa kal, aziz dos
tum."
270.407-8 - ARRIVEDERLA, MAESTRO ... E GRAZIE - talyan
ca: "Gle gle, stat... ve teekkrler."
270.409 - DI CHE? DED ALMIDANO ARTIFONI. SCUSI, EH?
TANTE BELLE COSE - talyanca: "Ne iin? ... zr dilerim,
he? Yolun ak olsun!"
270.416 - MISS DUNNE - Boylan'm sekreteri yalnzca bu blm
de grnr. Corley, ondan sz eder (660.225-7).
270.416 - BEYAZLI KADIN - Dickens'in orta Wilkie Collins'in
(1824-89) sansasyonel entrikalarla dolu roman (1860). Miss
Dunne'nin 270.419'da szn ettii Marian ("Marion" de
il), bu romandaki balca karakterlerden biri olan Marian
Halcombe'dir.

270.420 - MARY CECIL HAYE - Mary Cecil Hay(e) (~ 1840-86),

o zamanlarn duygusal romanclarndan birisi. Miss Dunne'm, Wilkie Collins'in hain yaklamlarna kar tutumu,
sevecen duygusall yeleyen Gertie McDowell'in zevkine
daha uygundur, denilebilir (bkz.: 410.763-5n).
270.427 / 271.428 - WOLFE TONE'NN HEYKELNN DKLMED TEMEL - Theobald Wolfe Tone (1763-98) byk
bir on sekizinci yzyl rlandal vatansever, ve 1791'de
Society of United Irishmen'in (Birlemi M andallar Ce
miyeti) balca kurucularndan biriydi. nceleri yasal
srelerle rlanda'nn bamszln kazanmay amala
yan Cemiyet, sonralar devrimci bir nitelik kazanmt,
Franszlar'dan yardm isteyen Tone, yakalanm ve vata
na ihanet gerekesiyle lme mahkm edilmi, o da inti
har etmiti. Tone, Katoliklerce (ve ksmen de Protestanlarca) bir ateist sayldndan, heykeli iin ayrlan yerden
bir yol geince, kimse kar kmamt. Sonunda, heyke
li baka bir yere dikildiinde, olduka sert protestolarla
karlalmt.
271.430 - MARIE KENDALL - Marie Kendall (1874-1964), panto
mim performanslaryla nl bir ngiliz arkcs ve komed
yeniydi.
271.443-4 - YRM YED VE ALTI. SYLERM ONA. EVET: BR,
YED, ALTI - 27 ilin, 6 peni, ya da 1 7 ilin 6 peni.
271.447 - ORMOND'DA - Dublin'in merkezinde, Liffey'in kuzey
vakasnda, sahibi Mrs. De Massey olan 8 Ormond Quay Upper adresli The Ormond Hotel. Seirenler blm bu otelde
geer.
271.463-4 - PEK THOMAS'IN SYAN BAYRAINI ATII TA
RH MECLS SALONU'NDA - pek Thomas: (Silken Thomas; bkz. 76.378-9n). Onuncu Kildare kontu Lord Thomas
Fitzgerald, Dublin'deki St. Marv's Abbey'de, 11 Haziran
1534'te Konsey'i toplam, ve kendisinin artk VIII. Henry'ye
sadakat duymadn ilan etmiti.

272.467-8 - LK YAHUD TAPINAI DA BURADAYDI - Dub

lin'deki ilk havra 1650'de Crane Street'te kurulmutu. Daha
sonra, 1754'te Marborough Green'e taman havra, 1892'de
Adelaide Road'daki yeni yerine yerlemiti.
272.498 - FITZGERALDLAR - (Ya da Geraldineler), kkleri 12.
yzyla uzanan gl bir Anglo-Irish (Anglo-rlandal) ai
leydi. On altnc yzylda aile iki kmede toplanmt: Kildare kontlar, ve Desmond kontlar. On sekizinci yzylda,
birleerek, Leinster dkleri oldular.
272.502 - BARUT KOMPLOSU - ngiliz Katoliklerinin, 5 Kasm
1605'te, Lortlar Kamaras'nm altna bir mayn yerletirerek,
ngiliz Parlamentosu'nu ve Kral James I'i devirme giriimi.
Bkz.: 245.875-7n.
272.505-6 - KILDARE KONTU'NUN CASHEL ... IKARDIK
TAN SONRAK ENCAMINI - Zamannn en erkli Anglorlandal lordu sekizinci Kildare kontu (1477-1513) Gerald
Fitzgerald (1456-1513). Onun lortluu, kskan ve gl a
cllaryla frtnal bir dizi atmalarla doludur. 1495'te, Ba
piskopos Creagh'la bir ekime srecinde, Cashel Katedrali'nde yangn karmtr. Kont, VII. Henry'nin bakanln
daki bir kurulda suland zaman (ki sulayanlar arasn
da Bapiskopos da hazr bulunmaktadr), yle bir karlk
vermi olduu anlatlr: "sa akna, Bapiskopos'un da bu
iin iinde olduu bana sylenmi olmasayd, byle bir eyi
kesinlikle yapmazdm." Sulamalarn son maddesi sylev
di: "Btn rlanda bu Kontu ynetemez; ve bunun zeri
ne, VII. Henry yle der: "O halde, hsnniyetle deriz ki,
Kont btn rlanda'y ynetsin." Kont, VII. Henry'nin vekili
olarak rlanda'ya dner. "Mor ", rlanda dilinde "Byk" de
mektir.
274.576 - SCEPTRE'E KATAN BALAYARAK OYNANIYOR
- Spectre bir erkek tayd, dii deildi. Gold Cup Race'teki
balang fiyatysa drde kar yediydi. Bkz.: 464.1345-50n.
275.596 - AVDAR TARLASININ BLOOM E - Bu, beste
sini Sir Henry Bishop'un yapt, Edward Fitzball'm, "When

the Bloom is on the Rye" (avdarlar ieklenince) arksna

bir gndermedir.
277.671 - MARIA MONK'UN MTH FAATI - (New York,
1836). Bir Kanadal olan Maria Monk (~ 1817-50), 1835'te New
York City'ye gelmi, ve Montreal'deki Htel Dieu'dan kat
n iddia etmiti. Onun Further Disclosures (Yeni Aklama
lar, New York, 1836) adl yapt, onun "tank" olduu "iren
uygulamalarn korkun ve hayal rn ayrntlarn anlat
yordu. ki yz bin kopya satan kitab, iddetli Katolik tepkile
riyle karlamt. Kitaplarnn uydurma olduu aklamala
rndan sonra dahi, satlar azalmamt.
277.672 - ARSTO'NUN AHESERNN - Bu, yanl olarak
Aristo'ya atfedilen, ve en azndan on yedinci yzyldan bu
yana yavmlanagelen yar-pornografik bir yapttr. Altbal: Secrets o f Generation displayed in all the parts thereof ( rem e
nin Srlar her yanyla sergilenmektedir).
277.678-9 - GETTO YKLER, YAZAN LEOPOLD VON SACHER MASOCH - Mazoizm'e adn veren AvusturyalI ro
manc Sacher-Masoch (1835-1895).
277.690-1 - JAMES LOVEBIRCHTN GZEL VE ZALM' - "Kam
lama" edebiyatyla ilgili olarak bir Lovebirch takma adna,
1910-25 arasnda kimi yaptlarn yazar olarak rastlanmtr.
Onun var-pornografik yaptlar arasnda Fair Tyrants (G
zel ve Zalim ya da Krbal Kralieler) adl bir kitaba rastlanamamtr.
t

277.695 - GNAH ZEVKLER - Ulysses' te birka kez anlmasna

karn bvle bir yapta rastlanamamtr. Ola ki bu, pornog

rafik deil de, dk kaliteli bir seks romandr.
277.697 - PARMAIYLA ATII YER OKUDU - Bloom, gay
ri ihtiyari, sortes Biblicae (ya da Virgilianae ya da Homericae)
uygulamaktadr; yani, Kitab Mukaddes'in (ya da Vergilius
ya da Homeros'un) bir sayfasn rastlantsal olarak ap, o
pasajdan anlamlar retmek biimindeki falclk ya da kehanetilik yapmaktadr.

278.720 - YALICA BR KADIN - Dickens'in Bleak House'mda,

sk sk Yksek Mahkeme'yi taciz eden yal ve "kak" bir
kadn olan Miss Flyte'nin artrlmas.
280.807 - SA'NIN MSEVLERLE PN ZD NOKTA
DA - Yani, kurtulu umudu kalmakszn, zira Hristiyan ba
k asndan, sa'nn armha gerilmesini istediklerinden
dolay Yahudiler sonsuza dek lanetlenmilerdir.
281.838 - GENERAL SLOCUM'UN NFLAKI - Bkz.: 262.100-ln.
282.875 - LYAS PEYGAMBER GELYOR - Bkz.: 32.46n.
282.886-7 - EMMET'N ASILDII, DRT ... PARA PARA
EDLD YER - Robert Emmet, Thomas Street'teki St. Catherine's Church'n (Church of Ireland) nnde aslmt.
Ardndan ba kesilmise de, srklendii ve paralara ay
rld doru deildir. Ne var ki, kimilerinin mendillerini
onun kanma buladklar, ve kpeklerin onun kann yalaya
rak itikleri grlmtr.
282.906 - MEAKKATL ZAMANLAR - Kernan'm akimdan ge
irdii "zamanlar", 1798 Ayaklanmasdr.
282.907 - SIR JONAH BARRINGTON'UN O HATIRATINI - Sir
Jonah Barrington (1760-1834), rlandal bir vatansever, yarg,
ve anlarn ve tank olduu olaylar ieren Personal Sketches
o f His Ovn Time (Zamannn Kiisel Skeleri, 1827-32) cilt
lik bir yaptyla, Histori Memoirs o f Ireland (rlanda'nn Tarih
sel Anlar, 1809, 1833) iki ciltlik bir yapt vardr. Bu kincisi,
sonralar, The Rise and Fail ofthe Irish Nation (rlanda Ulusunun
Ykselii ve D) adyla yaymlanmtr.
283.911-3 - LORD FITZGERALD ... MOIRA HOUSE'IN ARKA
SINDAK AHIRLARIN - Lord Edward Fitzgerald (1763-98),
United Irishmen'm (Birlemi Mandallar) askeri komitesi
nin bakan, ve 1798 Ayaklanmas planlanmasnn ardnda
ki ana ruh ve beyindi. American Revolution'da (Amerikan
Devrimi) hizmet grdkten sonra, 1796'da United Irishmen'e
katlmt. Mart 1798'de birka United Irishmen yesi tutuk
lanm, Lord Edward da bir yere gizlenmiti. Onu tutukla-

yana 1.000 dl verilecei ilan edilmiti. 1798'de Dublin Po

lis Mdr olan Major Charles Sirr (1764-1841), Moira House
yaknnda bir baskn dzenlemi, ancak Lord Edward yaka
y ele vermemiti. Sonunda, Francis Higgins'in (1.000 Tik
dl almt) salad bilgilerle, Lord Edward, Major Sirr
tarafndan, 19 Mays 1798'de vurularak yakalanm, birka
gn sonra da hapishanede lmtr.
283.915-6 - PIRIL PIRIL SIKI GEN ... ASLZADE BOZUNTU
SU ELE VERMT ONU - "Prl prl sk gen bir kiiza
de", Lord Edward'dir; "asilzade bozuntusu" ise Francis Higgins'tir. Bkz.: 283.911-3n. ve 162.398.
283.917-8 - KT VE KARANLIK GNLERDE AHLANDI
LAR. NE GZEL RDR: INGRAM - Burada gnderme
yaplan iir, rlandal bilgin ve air John Kells Ingram'a
(1823-1907) aittir, ve "The Memory of the Dead" (llerin
Ans, 1798) adn tar. iir yle balar: "Doksan Sekiz'i an
maktan kim korkar.. bkz.: 299.62-3n.
283.920 - ROSS KUATMASINDA VURDULAR BABAMI - Bu,
"Croppy Boy"dandr. Bkz.: 60.314n. (Kitapta "Boss" diye ge
er.)
283.932-3 - ARAPKARASI TALARIN - Bkz.: 33.88n.
283.934-7 - TM DE KARA, SOLUCANLI ... EELEYE S
KP IKARDIKLARI - Yuhanna I:5'ten. Bkz.: 57183-4n. ve
79.503-4n.
283.945-6 - DEDE MAYMUN ALINTI YIININA EYTAN
BR HAZLA BAKIYOR - Yeats, The Celtic Toilight'mdaki
(Keltlerin Gndoumu, 1893) "The Eaters of Precious Stones"da (Deerli Talar Yiyenler), "Keltlerin Cehennemi'ni,
ve ... sanatnn Cehennem'ini" betimler.
284.948 - ANTISTHENES - Bkz.: 184.1205n.
284.949 - EZELDEN EBEDE SREGDEN GNEYZL VE
LMSZ BUDAY - Bkz.: 68.49-50n.
284.956-7 - SENN DIINDA ZONKLAYAN HEP VE NDE
ZONKLAYAN HEP - Amerikal romanc James Lane Al-

len'm (1849-1925) The Mettle o f the Pasture'umm (ayrlarn

Ankl, New York, 1903) artrlmas.
284.964-5 - DORU DEDNZ ... BR PAZARTES SABAHI. Y
LEYD, GEREKTEN DE - Hamlet, Rosencrantz ve Guildstern'le, Polonius'u taklit ederek konuurken bu tmceyi kul
lanr (Hamlet, II, ii, 406-7).
284.968-9 - HEENAN LE SAYERS'N ... AT 1860 BASKILI SOL
MU BR AF - ngiliz Tom Sayers, Amerikal John C. Heenan'la, 7 Nisan 1860'ta Farnborough'da (ngiltere) karla
mlard. Otuz yedi rauntlk ma iki saatten fazla srmt.
Sayers'in sa kolu incinince, taraftar kalabalk ringe m,
karlamann sonucu beraberlik olarak duyurulmutu.
284.978-9 - STEPHANO DEDALO, ALUMNO OPTIMO, PALMAM FERENTI - Latince: "En iyi mezunlarmzdan biri,
Stephen Dedalus'a, snf dl."
284.982-3 - MUSA'NIN SEKZNC VE DOKUZUNCU KTABI.
TM GZLERN GZ - Musa'nn yalnzca be kitab var
d. Numerolojiye gre, bilgeliin krk dokuz kaps Musa'ya
ak olduu iin, kitaplarnn says dokuz olmaldr.
285.989 - SE EL YILO NEBRAKADA FEMININUM! AMOR ME
SOLO! SANKTUS! AMEN - spanyolca arlkl bir tmce:
"Kutsanm kk diilik cennetim, yalnzca beni sev. Kut
sal! Amin."
285.992-3 - DIRDIRCI JOACHIM'NKLERDEN ...YOKSA KIR
KARIZ KELN DE HAA - Bkz.: 70.122n. ve 70.128-9n.
285.998-9 - SALARI LLE LLE ... TIPKI ESZ CHARLES
STUART'IN YZ - kinci ngiltere Stuart kral Charles I'in
(1600-49; krall, 1625-49) yz, Stephen'in Dilly'nin yz
n betimledii gibi betimlenir.
285.1009-10 - CHARDENAL'IN FRANSIZCAYA BALANGI
KTABI - C. A. Chardenal'n The Standard French Primer
(Londra, 1877) adl kitab.
285.1019 - VCDAN AZABI - Bkz.: 44.541n.

286.1029-31 - PEDER COWLEY ... BIYIINI AAIYA DORU

DZELTMEKTEYD - Laykyla bir rahip olsayd, byk b
rakmazd.
287.1071 - BASSO PROFONDO - talyanca: "gr ve bas ses," ya
da byle sesi olan kimse.
287.1085-6 - GERALDINELERDE - Fitzgeraldlar; bkz.: 272.498n.
287.1086-7 - FORD OF HURDLESTN TESNE THOLSEL'E
DORU - th Cliath (The Ford o f Hurdles = Engeller Geidi),
DanimarkalIlar o yreyi igal ederek Dublin'i kurmazdan
nce, Liffey zerinde kpr ilevi gren bir geidin eski r
landa dilindeki ad. Dublin de adn buradan almtr: Baila
tha Cliath, yani, Engeller Geidinin Yeri. The Tholsel (tollcollector's booth = geit vergisi denen yer), Edward II d
neminde (1307-27) ina edilmitir.
287.1091-2 - LOBENGULA LE LYNCHEHAUN ARASINDA BR
KIRMA - Zulu kabilesinden Lobengula (~ 1833-94), Avrupa
lIlarn, kendi blgelerine akn etmesine cesaretle kar kan
Matabele kralyd (1870-94). Lynchehaun, James Walshe'nin
takma addr. James Lynchehaun, Achill Adas'nda, ivere
ni Mrs. Macdonell'e saldrp, onu ldresiye dven rlanda
lI bir serseriydi. 17 Temmuz 1895'te yaam boyunca hapse
mahkm edilen Lynchehaun, daha sonra kaarak Ameri
ka'ya gitmitir.
288.1110 - BARABBAS - Bkz.: 128.32in.
288.1129-30 - DOKUNMA BANA - Yuhanna'da (20:17) Yeniden
diriltilen sa, Mecdelli Meryem'e, "Dokunma bana," der.
288.1131 - LSTEY - Dignam'n dul eine ve ocuklarna yardm
edenlerin listesi.
288.1142 - O YAHUDNN YRE OK TEMZ - The Merchant
o f Venice (Venedik Taciri) oyunundan (I, iii, 153-54).
288.1148 - LA MAISON CLAIRE'N - Bkz.: 204.702n.

289.1168 - HENRY CLAY'N - Adn, Amerikal siyaseti, hatip,

ve devlet adam Henry Clay'den (1777-1852) alan nl bir
puro.
289.1172 - CEHENNEM HIRSTYAN LAR A AILMI TAKILI
YORLARDI - talyan Cizvit papaz Giovanni Pietro Pinamonti'nin (1632-1703) Hell Opeted to Christians; To Caution
Them from Entering into It (1688 - Cehennem Hristiyanlara
Ald; Onlar Oraya Girmemeleri in Uyarmak Amacyla)
adl, ve 1868'de ngilizceye evrilen yapt. Porfraif'teki vazlar (blm 3:B), yer yer bu yapttakilerin zerine kurulmu
tur.
289.1173 - RLANDA DLLERYLE - rlanda dilini kltrel dil
klma hareketlerini, onun, Dublin'in resmi dili olmas giri
imleri de izlemiti.
289.1178-9 - LOCUM TENENS - Latince: "(birisinin) yerine bak
mak."
291.1233-4 - SHAKESPEARE, DENGESN... AVLAI BR CEN
NETTR - "Cennet avlak", Amerikal Kzlderililerinin ar
gosunda cennet anlamna gelir. Haines'in sz, on doku
zuncu yzyln ikinci yarsnda Shakespeare hakkmdaki
olaanst sorumsuz fikirlere bir tepkidir. Ruhu "dengesi
ni yitirmi" olan Dlia Bacon, bu balamda bir rnek tekil
ediyor; bkz.: 235.466n. ve 235.467n.
291.1236 - NGLTERE'NN MD - "The Death of Nelson"
(Nelson'un lm) arksndan; bkz.: 266.264-7n.
291.1240 - AVARE AENGUS - Bkz.: 255.1266n.
291.1241 - IDE FIXE - Franszca: "sabit fikir." Fransz psikolou Thodule Ribot (1839-1916) tarafndan retilen bir te
rim.
291.1246 - CEHENNEM MASALLARIYLA - Bkz.: 289.1172n.
291.1247 - HELENSTK NANSI - Yani, .. Beinci yzyl Ati
na kltrel atmosferini.

291.1248 - SWINBURNE'N - Mulligan, sk sk Swinburne'den, birou Yunanllarda evlenmeye ilikin alntlar

yapmt.
291.1248 - SOLGUN LMLE KANLICANLI DOUMU Svvinburne'n Songs Before Sunrise'ndaki (1871 - Gndoumu ncesi arklar) "Genesis"in 9. drtlnden.
291.1249 - ASLA BR AR OLAMAYACAKTIR - Bkz.: 70.149n.
291.1253-4 - VYANALI PROFESR POKORNY - Julius P. Pokorny (d. 1887, 1914'ten balayarak Viyana'da Kelte dili
zerinde konferanslar vermi, 1921'den itibaren de Berlin
niversitesi'nde Kelte profesrl yapmtr. History o f
Ireland'mda (Viyana, 1916; ngilizce ev. Londra, 1933 - r
landa Tarihi), Keltlerin rlanda'ya .. 800 ya da 900'de yer
letiklerini yazmtr.
291.1257 - ESK RLANDA ... CEHENNEME LKN TEK LAF
- ayet Pokorny byle bir ey sylemise, History 'sinde
byle bir sze rastlanmamtr. Kendisi ksmen hakl ola
bilir, zira Kelt sylencesindeki br dnya Tir na n-og'da
(bkz.: 235.469n) cehennemden eser yoktur; ne var ki, sy
lencelerde bir yeralt hayalet leminden, Cuchulin gibi
kahramanlarn Tir na n-og'u gerekletirmeleri ncesinde
snanmalar amacyla kar karya brakldklar ylglar
dan de sz edilir.
291.1258-60 - AHLAK DNCES, MUKADDERAT ... KAV
RAMLARI YOK GBDR - rlandallarm ahlkd ya da
ahlksz olduklarn ileri srenler Pokorny'den ziyade, tu
tucu ngilizlerdir.
291.1266-7 - ON YIL SONRA BR EYLER YAZACAKTIR Bkz.: John Keats'm " Sleep and PoeZr/"sinin (1817 - Uyku ve
iir) 96.-98. dizeleri. Kr.: karos'un z-ykmna ilikin grss zerindeki 301.-4. dizeler.
292.1276-7 - BRIDGEVVATER'DAN TULA GETREN DREKL ROSEVEAN - Bkz.: 82.616-9n.

292.1290 - WILDE'IN EVNN KESNDE - Oscar Wilde'm ana

babas Sir William ve Lady Wilde'm evi.
292.1290-91 - LYAS PEYGAMBER - Bkz.: 32.46n; 282.875n.
292.1294 - COACTUS VOLUI - Latince: "Zorlandm iin, isti
yordum".
292.1296 - MR. BLOOM'UN D MUAYENEHANESNN PEN
CERELERN - Di hekimi Marcus J. Bloom. Leopold Bloom'la bir akrabal yoktur.
293.1327 - MARIE KENDALL'IN - Bkz.: 271.430n.
293.1332 - FITZSIMONS'TUR - Robert Fitzsimons (1862-1917), J.
J. Corbett'in karnna indirdii yumrukla onu nakavt ede
rek 1897 dnya ampiyonluunu kazanan ngiliz arsiklet
boksusu. Amerikal arsiklet boksusu James J. Jeffries
(1875-1953), Fitzsimons'u yenerek dnya ampiyonluunu
ondan almt (1899).
293.1335 - JEM CORBET'M - James John "Gentleman Jim"
Corbett (1866-1933), ustalyla tannm Amerikal boksu.
1892'de John L. Sullivan' yenerek dnya ampiyonu olan
Corbett, 1897'de Fitzsimons'a yenilerek ampiyonluu ona
devretti.
293.1336-8 - GRAFTON STREET'TE GEN DIGNAM ... SIRITIR
KEN GRD - "k bey", Boylan'dr; "sarho" ise, Bob Doran'dr.
294.1363 - PEDER CONROY'A - Muhterem B. Conroy, C.C.,
Sandymount'taki Leahy's Terrace'ta Mary, Star of the Sea
blge kilisesinin bapapazyd. Bkz.: 405.549.
295.1402 - GERTY MACDOWELL - Bkz.: Nausikaa (392.1 /
415.934).
295.1414 - HENRY'Y, DERNIER CRI JAMES' - Dernier cri,
Franszca: "son sz, son moda." Burada, Amerikal roman
c Henry James'in (1843-1916), yazlarn Franszca deyilerle
zoraki biimde sslemesine gnderme yaplyor.

295.1419-20 - MARIE KENDALLTN - Bkz.: 271.430n ve 293.1327n.

296.1432 - KING BILLY'NN ATININ - Kral William Ill'n (Wil
liam of Orange; 1650-1702; krall: 1689-1702) oka yerilen
ve ska tahrip edilen atl heykeli. William, Boyne arp
masnda (1690) rlandalIlar yenmi, rlandalIlarn bir ba
mszlk giriimini daha bastrm, rlanda'y bir srgn
yerine indirgemiti. William, rlanda'ya byk bask uygu
layan Cromwell'den sonra, ikinci sevilmeyen adamdr. r
landalIlar, bu heykelle ilgili olarak, daha ziyade at anarlar:
kadeh tokutururken, Orange'li William'm boynunu kran
al atm erefine!" derler. (Geri, William, boynu deil de kprckkemii krldndan, ve bir de souk aldndan do
lay lmtr.) Uyumazlk konusu heykel, 1929'da bir ma
yndan hasar grm, ve kaldrlmtr.
296.1445-6 - SEVDM KIZ BR YORKSHIRELI KIZ - C. W.
Murphy ve Dan Lipton'un "My Girl is a Yorkshire Girl" ar
ks.
297.1488 - ALTIN ZNCRN TAKMAMI - Resmi trenlerde,
Dublin Belediye Bakan, orununu simgeleyen bir altn zin
cir takar.
297.1490-2 - MERHUM KRALE'NN ... HOUNA GTM OL
DUU SYLENEN EVN - Kralie Victoria ile kocas Prens
Albert, 6-10 Austos 1849'da Dublin'e ilk kez gelmi, ve drt
gn kalmlard. Freeman's Journal, 7 Austos 1849 Sal gn
k saysnda, onlarn kente girilerini son derece ayrntl
biimde verir. Ancak, kraliemin zellikle beendii bir ev
den sz etmez.

Blm 11:
Seirenler, 298.1 / 336.1544

O dysseia'm n 12. kitabnda Kirke, Odysseus'a, onun yolculuuna ve

karlaaca tehlikelere degin akl verirken, adalarndaki "lklaryla
kylarna yaklaan erkekleri byleyen gzellikte" (12:40; Fitzgerald,
i. 222) iki Seiren'e ilikin uyan da bulunur. Odysseus'a, onlarn, arkla
ryla, erkeklerin akim zevkli ayrlarna ekerek onlar gevettiklerini,
?vlece onlar adalarndaki kayalk kylara ynelttiklerini anlatr. Ancak,
eer, Odysseus, Flarpyalarm byleyici seslerini iitm ek istiyorsa, adam
larnn kulaklarm balm um uyla tkam as, kendisini de gem isinin direine
salatm as, tayfalarna, balarnn zlm esini ne kadar sertlikle buyursa
ia kendisini serbest brakm am alarn tembih etmesi gerekm ektedir. Daha
fonra, 12. kitapta, Kirke'nin uyarsna uyup, Seirenlerin savan belalarn
atlattktan sonraki zevk lem lerini vaat eden, ve kayalklarna inen kim se
lerin gelecei bileceklerine ilikin valan-vaatte bulunan) arksn kazasz
belasz dinler. Odysseus, daha sonra, rotasn Skylla ile K harybdis arasn
daki boaza evirir.
Zam an: leden sonra saat 4:00. Sahne: Konser O das 8 Ormond
Quay Upper adresindeki Ormond H otel'in bar ve restoranndaki salon.
Ormond bar, D ublin'in amatr m zisyenlerince tutulan bir urakt, yz
yln balangc Dublin'inde bu salon, amatr ya da profesyonel olmasna
baklm akszn, kk konserlerin ska verildii bir yerdi. Organ: Kulak;
Sanat: M zik; Renk: Yok; Simge: bardaki kadn garsonlar; Teknik: fuga p er
sa o n e* Karlklar: Seiren ler bardaki kadn garsonlar; A d a bar.
Linati em asnda "Renk, M ercan K rm zs" olarak gsterilir, Kiiler
listesinde de, O dysseus ve M enelaos'tan baka unlar ierilir: L eu k oth ea : ya

' "Kurala gre bir fg." Burada grup konu vardr: (1) Andmnentikendi bana
gzel, tamamlanm bir melodi; (2) Soggettitipik aralkl ksa bir gei; ve (3)
Attaco genellikle staccato olan ksa bir ssleme. Fgn al blmnde, konu,
yant ve konunun farkl bir anahtardan yinelenmesiyle birlikte sunulur (avet bir
karkonu olacaksa, o da bu blmde sunulur), izleyen blmserim, konunun
(konularn) ve/ya da yantn (yantlarn) btn seslerce tam bir geliimidir. "z
gr" bir orta blm bunu izler; ardndan, dorukta, konu en heyecanl ynyle
sunulur; ve coda ile, fg "eve dn zlemi"vle sona erer.

da Boiotia'da bir kral olan Atham as'm kars no. Kral delirip de oullarn
dan birini ldrnce, no, kendisini (Atham as onu da ldrm esin, diye)
br oluyla birlikte denize atmt. Tanrlar da onu denizlerde tehlikeli
durum lardaki kim selere yardm eden bir deniz tanrasna dntrr,
ve no, Leukothea (Ak Tanra) adn alr. Odysseia'da. (5:333-53) no, Kalypso'nun adasm dandan ayrldktan sonra Poseidon'un zerine sald frtna
yznden zor durum da kalan O dysseus'a acr. O nunla konuarak, ona
Phaiaklarn (Nausikaa'nm halk) adasna yzebilm esi iin sihirli pee
sini dn verir. P arthen opaios: O dysseus'u ayartm a giriim i sonu ver
m eyince kendisini denize atan deniz perisi. O rpheu s ve A rgon au tlar (Argo
Gem icileri): Yunan mitolojisinde, Orpheus, lir alyla yalnzca insanlar
ve vahi hayvanlar deil, aalar ve kayalar bile dans etmeye eken nl
bir ozan-mzisyendi. A rgonautlar onun, A ltn Psteki'yi aram a seferlerine
katlm asn salam lar, o da karlnda epey yararl olmutu: Symplegadlar (Gezen Kayalar) yle bylem itir ki, A rgo onlarn zerinden y
rrken, onlar olduklar yerde durm ulard; pstekiyi koruyan Colchian
canavarnn da lirinin m elodileriyle uyum alarm salam t. Onun kars
Eurydike ldnde, Hades'e inm i, onu diriltm esine ram ak kalm t ki,
ona olan aknn kaygsyla, H ades'in snrlarn gemeye az kala arkasna
bakm olduu iin bys bozulm utu. Eurydike'nin bu ikinci ve nihai
yitirilii onu ylesine sarsm t ki, Trakyal kadnlar horlar olmutu. Buna
kar, bu kadnlar, Bakkhalarn bir elence lem inde onu paralam lard.

298.1/299.68 - ALTIN LE BRONZ ... YAZZIILLA. TAMAM - Bu

altm para, genellikle, bu blmn mzikal motiflerinin
bir n habercisi, diye betimlenegelmitir; bu blmn m
zik "form"u, bu ardlla "fg"n icra edilecei "klavye"
olarak baklarak da gelitirilebilir. Bu blmde bu "motifler"in ya da "notalar"m her birinin ortaya ilk klar aa
da belirtilmektedir.
298.1-2 - ALTIN LE BRONZ ATNALLARININ ELKTINGIRTISINI TTLER - Ormond Hotel'in barndaki iki kadn,
Miss Lydia Douce (bronz) ve Miss Mina Kennedy (altn),
Genel Valilik alaynn geiini iitirler. (300.70-2). Bronz ve
altn, Homeros'un dnyasndaki balca metallerdir.
298.3 - KSTAHTAH TAHTAHTAH - "Garson yama" (komi),
Miss Douce'un, onun "mnasebetsiz kstahlklarn" patro
na bildirecei tehdidine yknr (300.110).
298.4-5 - TAKESLM ... ENTK ENTK KOPARARAK
ENTKLER - Simon Dedalus bara girer (303.216-7).
298.6 - REN! TE ALTIN KIPKIRMIZI KESLD DAHA DA
- Miss Kennedy, Miss Douce'un "kaba" szne kar kar
(303.204-5).
298.7 - GL BR DDKSES TT - Simon Dedalus pipo
sunu hazrlamaktadr (304.241-2).
298.8 - TT GKT AAN EKLERN RENG "avdar Tarlasnn Bloom iei"nden; bkz. 275.596n. Bloom, Martha Clifford'a yazmak iin mektup kd almaya
karar verir (304.256-7).
298.9 - ALTINTEPEL SAI - Miss Kennedy'nin sa.

298.10 - SATEN GSNDE BR GL HOPLADI, CASTILE

GL - The Rose o f Castile ("Castile Gl), Michael William
Balfe'nin hafif bir operasdr. Lenehan (ve onun szck oyu
nu), bardaki kadn garsonlara ilikin betimlemesiyle kayna
yor. (307.370n).
298.11 - TERENNM ET, TERENNM ET: IDOLORES - Miss
Douce, mzii Leslie Stuart'a, kitab Owen Hall'a, szleriyse
E. Boyd-Jones ve Paul Rubens'e ait olan Floradora (1899) hafif
operasndan bir dizeyi sylemektedir (304.250-2).
298.12 - DKZ! KMDR O... ALTINDKZNDE - Lenehan, Miss
Douce'a kur yapma niyetindedir (304.269).
298.13 - INN, DYE INLADI BRONZUN YREN SIZLA
TIP - Ormond Hotel'de yemek yiyenler, kk bir ngra
alarak garsonu arrlar. Lenehan, Miss Douce'a kur yap
ma niyetindedir (304.269). Yrek szlamasysa, "kr delikan
ly a Miss Douce'un duygusu (306.32in).
298.14-5 - VE BR ARI, SAF, UPUZUN VE ZONKLAYAN ...
BR ARI - Kr delikanlnn (piyano akortusu) geride
(barda) brakt diyapazon sesi (306.352-6).
298.16-7 - AYARTICI. TATLI DL ... NOTALAR YANITI CIVIL
DIYOR - Lenehan, bardaki kadn garsonlarla sohbet etmek
teyken (307.361-73), szlerini Jane Williams'm (1806-85) yaz
d, bestesini John L. Hatton'un (1809-86) yapt "Goodbye,
Sweetheart, Goodbye" arksna bir de gnderme yaplr.
298.18 - EY GL! CASTILE. AFAK SKMEKTE - The Rose of
Castile'in ve "Goodbye, Sweetheart, Goodbye" arksnn
(bkz.: bir nceki madde) antrmalar.
298.19 - INGIR INGIR SEYRAN ETT INGIRTI - Boylan, Or
mond Hotel'e yaklamaktadr (304.236n). "Jingle", hem "n
gr", hem de "iki-tekerlekli at-arabas" demektir.
298.20 - PEN TIKIRDADI. SAAT AKILDADI - Boylan erikraksnm bedelini derken saat drd alar (308.417-30).
298.21-2 - KABUL. SONNEZ. YAPABLRM ... ILIK. SEVGLM,

ELVEDA - Miss Douce Lenehan ve Boylan iin jartiyerini

aklatr. Sonnes la croche!: Franszca "anlar al!" "Sevgilim,
elveda!": bkz. 298!6-7n.
298.23 - INGIR. BLOO - Boylan, 7 Eccles Street'e gitmek ama
cyla ayrlrken, Boylan ile Bloom'un notalar yan yana gelir.
(310.517-20)
298.24-5 - ARPIAN AKORLAR ... TESLM. SAVA! SAVA!
KULAKTOZU - Simon Dedalus, Ben Dollard, ve "Peder"
Cowley, Ormond Hotel'in salonundaki piyanonun etrafn
da toplanrlar (310.494-521). Boylan, 7 Eccles Street'e gitmek
amacyla ayrlrken, Boylan ile Bloom'un notalar yan yana
gelir (310.517/311.520). "Huruan kalbine dolduunda ak...
Sava! Sava!" (313.601-4): T. Cooke'un, "Love and War" ya
da "When Love Absorbs My Ardent Soul" adl bir tenor (ya
da soprano) ve bir bas iin detinin antrmas. "Kulakto
zu" iin, bkz.: (313.609-10n).
298.26 - BR YELKEN! DALGALARIN STNDE DALGALA
NAN BR PEE - Cowley, duvardaki bir resme "Son Bir Elveda"v syler (314.668-73). Bu pasaj, bir nceki maddenin
bandaki "arpan akorlar gmbrdedi" ile birlikte, Verdi'nin Otello 'sunun (1887) al sahnesine gnderme yapar.
Orkestra, denizdeki iddetli bir frtnay duyurur, Otello'nun sa salim var ve Trklere kar zaferini mutula
masndan "Esultate!" (Sevinin)hemen nce, Kbrsllar
korosu da Otello'nun gemisinin grldn bildirir
"una vela, una vela " (bir yelken, bir yelken). (T. C. Theoharis.)
"Pee" iin, bkz.: Leukothea (Ak Tanra), s. 155.
298.27 - YTT. ARDIKUU YIRLADI. HER EY YTT MD Richie Goulding, Vincenzo Bellini'nin (1801-35) La Sonnambula (Uyurgezer; 1831) operasndan slkla bir tenor hava alar:
"Ttto e sciolto" (talyanca: "Her ey Yitti") (315.696 - 316.736).
298.28 - AYRAN. KABARAN - Lenehan'm, "Ayrann m kabar
d?" sorusuyla (310.490n), Boylan'm Eccles Street'e gitmek
amacyla ayrln birletirir (312.597-8).

298.29 - LK GRD ZAMAN O. AMAN - Simon Dedalus'tan, Flotow'un M artha operasndan "M'appari" arksn
sylemesi istenir (314.661). Simon Dedalus bu arky, talyancasnn Charles Jeffreys tarafndan ngilizceye yaplan
serbest evirisindeki szlerle syler: "When first I saw that
form endearing; / ... / But alas! ..." ("O sevdal endamn ilk
grdm zaman; / ... / Heyhat, am an!...") Opera iin bkz.:
153.68n.
298.30 - AHMERDAN. VUR, VUR - Bloom, "M'appari"ye tepki
verir (318.806-20).
299.31 - AKIMA. AH, KAPANCA! CEZBEDEN - Bloom,
Molly'nin bir arky sylediini anmsar (319.849-54).
"M'appari"ye tepki verir (318.806-17).
299.32 - MARTHA! GEL - Gene "M'appari", bkz.: 298.29n
(319.852, 859-60).
299.33 - AKAK. IKIK. AKIR DA UKUR - Simon Dedalus'un "M'appari" performans alklanr (319.874-81).
299.34 - ULUTANRIM TEM EYENT MNBRDEN - Ric
hie Goulding, kaynbiraderi Dedalus'un zellikle iyi syle
dii bir zaman anmsar (320.904-10).
299.35 - SAIR VE KEL PAT ALTLII GETRD BIAI G
TRD - Bloom, garsondan, yazkalemi, mrekkep, ve
kurutma kd getirmesini ister (321.960-62) ve onlar alr
(322.992-4).
299.36 - MEHTAPLI BR GECENN ARISI: UZAK, UZAK - Si
mon Dedalus, bir zamanlar Cork Harbor'da dinlemi olduu
bir talyanca barkaroln seslerine yknr (322.1002-4).
299.37 - OK HZNLYM. P. S. YLE YALNIZIM K BEN Bloom, Martha Clifford'a yazd mektubuna, Thomas Moore'un "The Last Rose of Summer" (Yazm Son Gl) ark
sn yanslayan bir ekleme yapar (324.1055).
299.38 - DNLE - Miss Douce, George Lidwell'in kulana bir
denizboynuzu tutar (324.1089-325.1092).

299.39-40 - IKINTILI VE SARMAL ... YAMURLA SESSZ

KKREME - Denizkabuundaki eitli sesler (324.1089325.1107) arasnda, Lenehan'm "Ayrann m kabard?"
(310.490n) sorusunun bir yanslamas da vardr.
299.41 - NCLER: NE ZAMAN K O KADIN. LIZST'N RAP
SODLER - Bloom, Molly ile "chamber music" (oda m
zii) zerinde dnceye dalar (326.1157-64; 326.1157n).
Franz Liszt (1811-86), Macar piyanist ve bestecisidir; pi
yano iin, "Hungarian Rhapsodies" (Macar Rapsodileri)
denilen bir dizi popler virtzlk paralarn bestele
mitir.
299.42 - NANMIYORSUN - Miss Douce, inanp inanmama
zerinde cilveleirken, kolunu George Lidwell'den eker
(321.946-57).
299.43 - PEK: YO, YO: NANMA: LIDLYD. BR HOROZ, BR
KARRAYLA - Lidwell ile Lydia arasndaki cilvelemeyle
(321.947-57), Boylan'm 7 Eccles Street'in kapsn almasn
dan retilen bir kontrpuan (326.1165-67).
299.44 - KARA. DERNINLAMLI. HAYD, BEN, BERDEVAM Cowley, William B. McBurney'in (takma ad Caroll Malone,
. ~ 1902) 1798 Ayaklanmasna ilikin bir balad olan "The
Croppy Boy"un (Kirpi Sal Olan; 327.1179) al akorlarm
alarken, Ben Dollard, arky sylemesi iin yreklendiri
lir. Bir "croppy" (kirpi sal), 1798'de bir Wexford ya da r
landalI isyanc demekti:
"yi kalpli mert yiitler! bu evde yaayan,
Yabanc bir bouchala (rlandaca: olan) sen syle ltfen
Rahip evde mi? ya da grlmtr belki de?
Peder Green'e syleyecek bir szm var da.
"Rahip evdedir, olan, grebilirsin onu:
Peder GreenTe grmek kolaydr;
Beklemelisin, ama, gidip bakaym bir
Mbarek peder yalnz bana mdr."

Delikanl bo bir odaya girer

Onun hafif ayak sesleri ne kadar kimsesizdir!
10
Kasvetli odaysa sessiz ve ssszdr,
Cppeli Rahip de bir sandalyede oturmaktadr tek bana;
Delikanl gnahlarn anlatmak iin diz ker;
Nomine Dei" (Latince: "Tanr adna"), diye balar gen:
"Mea culpa" diyerek (Latince: "Suluyum") balar barn
dvmeye,
15
Sonra hkra hkra anlatr yksn.
"Ross kuatmasnda vurdular babam,
Gorey'deyse btn aabeylerimi,
imdi yapayalnz kaldmtek ferdiyim ailemin ve soyumun,
Wexford'a gidip onlarn yerini alacam.
20
"Son Paskalya'dan beri tam kez lnet okudum
almaya gittiim Aai Rabbani ayininde bir kez;
Bir gn kilise mezarlndan alelacele getiydim,
Anneme rahmet dilemeyi unutuvermiim.
"Yoktur sa kalanlara di bilediim;
Ama memleketimi kraldan ok severim.
te, Peder! kutsa beni de, gideyim
lmeye, ayet Tanr yle buyurduysa.
"Rahip demedi bir ey, ama bir hrt sesi
Delikanlnn ban kaldrp bakmasna yol at akn;
Cppesini karan Rahibin yerinde kzl niformasyla
Oturmaktayd bir subayatein bakl bir yzba.

25

30

Atein bak ve zar zor dizginledii hiddetiyle,

Brak kutsamay, bir svgy solurcasma dedi ki:
"'yi dnmsn, evlat, buraya gelip gnah karmay, 35
Zira ksa bir saatik mrn kalm senin.

"Ta urdaki nehirde teknemiz durmakta,

Birinde Rahip, ayet vurulmadysa
Buras benim plm, Tanrmz ve Kralmz adna,
Ve dua ediyorum ki, tm hainler sallana!"
40
Geneva Klas'nda ld o delikanl,
Naam gmdler Dehliz'e.
Bar iinde neeyle yaayan iyi insanlar,
Okuyun bir dua, aktn bir gzya Kirpi Sal Olan iin.
299.45 - SZ BEKLERKEN BEKLER. H H. SZ H DERKEN
BEKLER - Bloom, garson Dazlak Pat zerinde doalama
yapar (324.1081-5), ve rastlantyla, "The Croppy Boy"un 7. di
zesini yanslar: "But you must wait, till I go and see" (Ama,
ben gidip grene dek, beklemelisin); bkz. 299.44n.
299.46 - AMA BEKLEYN - Bloom, "The Croppy Boy" balad
bitmeden nce Ormond Hotel'den ayrlmamaya karar verir
(327.1187).
299.47 - DNLE, KARA TOPRAKLARIN ... GML MADEN
CEVHER - Bloom, "The Croppy Boy"un al akorlarm
iitir (327.1187-89). Buradaki ifade, Stephen'in dald dn
celeri (283.934-7n), ve Wagner'in, Der Ring des Nibelungen'inin
(1853-74) drt operasndan ilki olan Das Rheingoldun iii. sah
nesini antrmaktadr.
299.48 - NAMINEDAMINE. TALKINI VEREND O - Latince:
"Tanr adna"; The Croppy Boy'un pimanl (bkz.: izleyen
madde).
299.49 - HEPS YTM. HEPS KM - The Croppy Boy, ai
lesinin felaketini anlatr (329!259-62n); bkz.: "The Croppy
Boy" (4. ve 5. dizeler. Ayrca, bkz.: 299.37n'de alnts verilen
"The Last Rose of Summer."
299.50 - BAKRESALARININ TTREYEN ERELT YAPRAK
LARI, NARN - "The Croppy Boy" baladnn sylenmesi,
Miss Douce'u duygulandrr (330.1315-20). 4. ve 5. dizeler.
299.51 - AMN! DLERN GICIRDATTI CELALL - Balad, do
ruuna ular (330.1334-5); 40. dize.

299.52 - BR LER. GER, BR. TASASIZ UYANMAKTA BR BA

TON - Miss Douce, balad dinlerken biramusluunu okar
(330.1325-31).
299.53 - BRONZLYDIA LE MINAALTIN - Miss Douce ve Miss
Kennedy yan yana getirilir (333.1443-4).
299.54 - BRONZ LE, ALTIN LE, DENZ ... AH BLOOM. VAH
BLOOM - Bloom, otelden ayrlr (331.1349-53).
299.55 - BR ALDI, BR TAK TAK ... KAMI BASTONLA,
BR HOROZLA - Kr piyano akortusunun bastonu
nun sesi, Boylan'm kapy almas ve yaygarasyla karr
(330.1332-3).
299.56 - DUA EDN ONUN N! LTFEN, Y NSANLAR
- Ben Dollard, "The Croppy Boy"un son dizelerini okur
(331.1355-6); bkz.: 299.44n.
299.57 - DAMLALI PARMAKLARINI AKIRDATARAKTAN Ben Dollard, arksn bitirdikten sora, spanyol dans yapa
rak bara doru ilerler (331.1368-71).
299.58 - BIG BENABEN. BIG BENBEN - Dollard, yerinde "Big
Ben" yanslamalaryla alklanr (331.1372); "Big Ben", oriji
nal olarak tok sesli bir ann ad idiyse de, artk daha ok
Londra'daki Parlamento binalarnn kulesindeki saat iin
kullanlyor.
299.59-60 - CASTILE YAZININ... BLOOM'U BR BAINA BIRAK
TI - Bloom'un "sokak fahiesi"yle karlamas, Ormond'da
srmekte olan sahneyle akrken (334.1495, 335.1517), "The
Rose o f Castile" (bkz.: 166.544-5n) ile "The Last Rose of Sum
mer"! (bkz.: 299.37n) kaynatryor.
299.61 - DT! DYE KISA BR SES FLTTEN - Bloom'un, Ormond'dan karkenki sindirimsel sreleri (333.1430-1).
299.62-3 - YREKL ADAMLAR. LID KER ... TINGIRTINIZI
INGIRTINIZLA - Lidwell, Kernan, Cowley, Dedalus, ve
Dollard kadeh tokutururlar (335.1516-20,1529). Burada, Ingram'n "The Memory of the Dead"inin 7.-8. dizeleriyle (bkz.:

283.917-8n), Timothy Daniel Sullivan'n (1827-1914) iki iilir

ken sylenen arks "The Thirty-two Counties"ini (Otuz ki
Kontluk) yanslanmaktadr.
299.64 - FFF! UU - Bloom yellenir (334.1487 / 335.1538).
299.65 - BRONZUN BERSNDEN? ... NALSESLERNN ORDAN - Seirenlerin (335.1516).
299.66 - RRRPR. KRAA. KRAANDL - Bloom'un yellenme sesi,
geen tramvayn sesiyle rtlr.
299.67 - O ZAMAN ANCAK O ZAMAN. ... MEZZRTAMA.
YAZZIILLA - Bloom, bir antikac dkknnn vitrinin
de (335.1539-336.1542), Robert Emmet'in son szlerini okur
(bkz.: 335.1523n).
299.68 - TAMAM - Robert Emmet'in son szlerinin sonuncu
su (335.1525n), bu paralardan oluan giriin sonuyla, fgn
sonunu (336.1544) imliyor.
300.70 - MISS DOUCE'UN BAIYLA MISS KENNEDY'NN Ormond Hotel'in barndaki kadn garsonlar, Lydia Douce
ve Mina Kennedy, kukusuz kurgusaldrlar, ancak Kennedy'nin gerek bir adresi var (312.583-4).
300.74-5 - EAU DE NIL - Franszca: "Nil'in suyu" demektir, an
cak burada Nil rengi anlamnda kullanlmtr.
300.85 - BAINI DNP DNP BAKMAKTAN CANI IKA
CAK ADAMIN - Seirenlerin arklaryla kvranan Odysse
us, kendisini diree balayan iplerle bouur.
300.93-4 - GNAH ZEVKLER ... RAOUL N - Bloom'un,
Molly iin setii kitap; bkz.: 277.695n.
300.109 - MRS. DE MASSEY'E - 8 Ormond Quay Upper adresin
deki Ormond Hotel'in ileticisi.
301.120-1 - YARDASI K DOKUZLUK - Biraz pahalca bir kuma.
301.128-9 - BORAKSLA TAFLAN YAPRAI SUYUNU - (Kimi
zaman gliserin katlarak), gne yanklar dahil deri lekeleri
iin bir "deva" olarak kullanlan popler bir kozmetik.

301.145 - SAKIN HA, STEMEM, DYE HAYKIRDI - Bkz.:

333.1428n.
302.164 - YA BR GZN - 1890'larda, mzikhollerde ska
kullanlan bu sz, "When You Wink the Other Eye" (br
Gzn Krptn Zaman) arksndan, ve mzikhol yld
z Marie Lloyd'dan (Matilda Alice Victoria Wood, 1870-1922)
kaynaklanr.
302.167-8 - BASSI'NN KUTSAL MERYEMLERN - Aurelio Bas
si, 14 Wellington Quay adresindeki heykel ve resim-erevesi yapmcs.
302.168 - MAVGYSL, ALTLARI BEYAZ - Bakire Meryem'in
giysilerinin geleneksel renkleri.
302.168 - GELN BANA - Yaygnca kullanlan bu sz, Meryem'in
gnahkrlara ve sknt iindekilere duyduu sempatiyi, ve
olunun "efaatilii" roln antryor. Ancak, bu balamda,
Bakire Meryem, baka trden bir Seiren'le zdeletiriliyor.
302.173 - GNAH ZEVKLER. ZEVKLDR ZEVKLER - Bkz.:
277.695n ve 300.93-4n.
303.193-4 - DEEN TINILARLA - Diyatonik olarak ayarlanm
an kmelerinin (alt, sekiz, ya da daha ok sayda) srekli
olarak deien dzenlerde alnmas sanat.
303.231 - SAF SMON - "Simple Simon met a pieman / ..." (Saf
Simon bir rekiye rastlad / ...) diye balayan bir ocuk te
kerlemesinin antrmas.
304.236 - INGIR - Bkz.: 298.19n.
304.246-7 - DENZKIZININKN ... LLENN - "Marmaid's"
(Denizkz'nm), popler, bir ince kylm ttn markasdr;
"llenin" (piponun ttn koyulan yuvas).
304.252 - O, IDOLORES, ARK UMMANLARININ KRALES
- Bkz.: 298.1in.
304.257 - BLOOM. KOCA BLOOM. AVDARLAR ATI MAV
EKLER - Bkz.: "When the Bloom is on the Rye" (avdar
lar ieklenince), 275.596n.

304.271 - NOKTALARI UNUTMASINDI - "Dikkatli olsundu,"

anlamnda. Nokta ile, mzikteki, telli alglarda, telleri yk
sekte tutan "kprck" de antrlyor.
304.271-2 - SADECE KARA M LER... OLARI VE KIVRIMLI SELER - Yani, yalnzca noktalara ve soru iaretlerine dikkat
etsindi.
305.275 - MS - Yani, "mi" ve "si" notalar.
305.277-8 - BR TLK BR LEYLEKE ... KEM DIARIYA IKARIVERR MSN - Lenehan, Ezop'un iki masalndaki
karakterleri kartrm: "Kurt ve Turna" masalnda, kurt,
turnaya, boazndaki kemii kard takdirde turnay
dllendireceini syler. Turna, kemii karnca da, kurt,
turnaya, "dln, senin kafan srp koparmam olmam
dr," der. "Tilki ve Leylek" masalndaysa, tilki, leylei yeme
e davet eder. Kendi nne bir tas, leylein nne de dzce
bir tabak koyar; buna karlk, leylek, tilkiyi yemee davet
eder, ve tilkinin nne, dibinde kyma bulunan dar boazl
bir kavanoz koyar.
305.295-6 - MOONEY'N EN VILLENDE VE MOONEY'N SUR
MERNDE - Franszca: en ville (ehirde); sur mer (deniz ky
snda).
305.296 - LHAMLARININ KARILIINDA - Desdemona'y
vmek iin, Iago, "Ama lham Perim sancland, / Ve ylece
o dodu" (Oth ., II, i, 128-9).
305.300 - ELITE - Franszca: sekin topluluk, kaymak tabaka.
305.303 - O YABAN SULAK BATININ IK OLANI - Burke, Dublinlilerin "vahi" ve "sulak", diye niteledikleri bat
rlandal olarak betimleniyor. "The Minstrel Boy" (The Moreen = k Olan), Thomas Moore'un Irish Melodie s'inden
(rlanda Melodileri) bir arkdr.
305.306 - TA UZAKLARDAK MATEML DA GZLERLE Percy French'in (1854-1920) "The Mountains of Mourne"
(Mourne Dalar) arksnn bir antrmas olabilir.

305.310-1 - KONSERLER N - Ormond Hotel'in bar ve resto

ranndaki salon. Ormond bar, Dublin'in amatr mzisyen
lerince tutulan bir urakt, yzyln balangc Dublin'inde
bu salon, amatr ya da profesyonel olmasna baklmakszn,
kk konserlerin ska verildii bir yerdi.
306.320 - ALLAH BELANI VERSN HIYAR PEZEVENK - Bkz.:
292.1301-2.
306.321 - INN NE YAZIK K BR MTER INGIRAINI
ALDI - Bkz.: 298.13n.
306.334 - SEN YUVANDA MUTLU DEL MSN - Martha
Clifford'un mektubundaki bir soru; bkz.: 109.280-302.
306.334-5 - EKLE BEN TESELL EDECEK - ieklerin dilin
de "teselli" simgesi iek, krmz sardunyadr.
306.335 - OYSA NE KESER NN AKIN - Bloom, da
ha nce dnm olduu bir ataszn anmsyor; bkz.:
205.754-5n.
306.335-6 - EKLERN D - ieklerin dili.
307.360 / 362 / 367 / 387 - PARLAK YILDIZLAR SNMEKTE...
/ ... SKEREK AFAK. / YDAMLALARI NC NC...
/ BEN DE SENDEN - "Goodbye, Sweetheart, Goodbye"dan; bkz.: 298.16-7n.
307.361 - SESSZ BR ARKI - Bkz.: 330.1300n.
307.370 - CASTILE GL - Bkz.: 298.10n.
307.377 - NE SORU SOR NE DE YALAN DNLE - Oliver Goldsmith'in (1728-74) She Stoops to Conquer; or, The Mistakes o f a
Night (Fethetmek Amacyla Alalr; ya da, Bir Gecelik Hata,
1773) adl oyununa gnderme (III. Perde).
307.382 - BAKIN, KAHRAMAN FATHMZ GELD - "See the
Conquering Hero Comes" arks, ngilizce klasik yazn bil
gini Dr. Thomas Morell (1703-84) tarafndan yazlmt. Bu
ark, Handel'in Joshua ve Judas M accabeus oratoryolarnda
kullanlm, sonralar sahne iin uyarlamalar yaplmtr.

307.394 - TELGRAF GELD M - Ascot'taki Gold Cup Race'in so

nucuyla ilgili telgraftan sz ediliyor.
308.414 - KALTEL MALIN KUTUSU KK OLUR - "y i
rnler, kk paketlere sarlr': Kk bir adam ya da ka
dndan sz edilirken, vg ya da azmsama amacyla kulla
nlr" (R W. Joyce, English, s. 110).
308.420 - SCEPTRE - Lenehan'm Gold Cup'a ilikin taze tyosu;
bkz.: 274.576n.
308.425-6 - IDOLORES. ARK UMMANLARININ - "Shade of
the Palm"dan; bkz.: 298.11n.
308.430-2 - MISIRLI DLBER ... GNEN BATTII YERE BAK
... BULMAK N BEN - "Shade of the Palm"dan; bkz.:
298.1in. "Msr", arkdaki "Eve"nin yerine Kleopatra'nn
koyulduunu antryor.
309.439 - BLOOM'U AVDAREKL - "When the Bloom is on
the Rye" (avdarlar ieklenince) arksnn yanslanmas;
bkz.: 275.596n.
309.448 / 454 / 310.483 - FLORANIN DUDAKLARINA KOTU
/ SEN BIRAKAMAM ... / ...SEVGLM, ELVEDA - "Goodb
ye, Sweetheart, Goodbye"dan; bkz.: 298.16-7n.
309.456 - SONNEZ LA CLOCHE - Franszca: "ngra al!"
309.460-1 - YTK AKOR - Bkz.: 311.54in.
310.490 - AYRANIN MI KABARDI - Bkz.: 298.28n.
310.503 - POWER - Bir rlanda viskisi markas.
310.508-9 - YOK OLSUN GAM KASAVET - ki iilirken sy
lenen anonim bir ark.
311.521 - AK VE SAVA - Bkz.: 298.24-5n.
311.525 - NE DYE GTT HEMEN TAM BEN - Miss Douce, ha
yal krklna uram, intihar eilimli Seiren Parthenope
roln oynamakta.
311.528 - EAU DE NIL - Bkz.: 300.74-5n.

311.530 - COLLARD KUYRUKLUSU - Orta kaliteli ve pahalca

(1904'te 110 'dan balayan fiyatlarla satlmaktayd) bir ngi
liz piyanosu.
311.541 - YTK AKOR - Szleri, Adelaide A. Procter'e (1825-64),
bestesi Arthur Sullivan'a (1842-1900) ait bir arkda geen bir
sz.
311.550 - BR - Molly ile Bloom "parasz pulsuz kaldk
larnda" kullanlm giysiler ve tiyatro kyafetleri toplayp
satarlarm.
311.558 - MERRION SQUARE TARZINDA - Merrion Square
modaya uygun ve pahal bir mahalleydi. Bloomlarm otur
duu Holies Street, Merrion Square'e bitiik idiyse de, bu
sokakta ok yoksullarla, orta snf "kark" durumda otu
rurlard, bir de hastane vard.
312.567-8 - PAUL DE KOCK'UN - Bkz.: 95.426n.
312.573 - ALAYIN KIZI - talyan besteci Gaetano Donizet
ti (1797-1848), La Figlia del Reggimento (Alayn Kz) adl bir
opera yazmtr. 16 Haziran 1904 tarihli Dublin gazeteleri,
bu operann, ertesi gece (17 Haziran Cuma) Elster-Grime
Company tarafndan Queen's Theatre'da oynanacan du
yurmulardr.
312.574 - BANDO EFN - ngiliz ordusunda, subay rtbesi veri
len bando efi ("drummajor"). Burada, Jacques Offenbach'm
(1819-80) The Drum M ajors Daughter (La fille du tambour-major
[1879]) adl, Donizetti'nin operasndan uyarlanm olan po
pler hafif operasna da bir gnderme vardr.
312.578-9 - RLANDALI MOLLYM, HEY - Bir anonim rlanda
baladndaki bir nakarat: Irish Molly, O.
312.583 - DENZDB LOLUUNDA ZLEM EKEREK, DUR
GUN KS DE - Odysseus'u kayalklarna ekemedikleri
iin zlen? Bkz.: Parthenope, s. 290.
312.584-5 - KRALE, IDOLORES, DOLORES - "The Shade of
the Palm" bieminde; bkz.: 298.1in.

313.601 / 313.626-7 - HURUAN KALBNE DOLDUUNDA

AK... / ... DOLDUUNDA AK / OLMAAZ UMURUM
DA YARINLAR - Bkz.: 298.24-5n.
-13.604 - SAVA! SAVA! DYE ... COWLEY. SAVAISIN BLLA
H - Ben Dollard, ar bas sesiyle, yanl olarak, "Love and
War" (Ak ve Sava) detindeki hafif tenor ya da soprano
seslerine uygun Love ' (Ak) sylyor (bkz.: 298.24-5n).
'13.605 - SENN EV SAHBN - Muhterem Hugh C. Love.
313.609-10 - KADINCAIZIN KULAKDAVULUNU ... O SENN
ORGANINLA - Bu sz, detteki sopranoya aittir (bkz.:
298.24-5n), ve, Bakire Meryem'in sa'ya (Tanr Kelm'yla)
kulann bozulmam kulakdavulu yoluyla hamile kald
na ilikin ortaa inancn antrmaktadr; bkz.: 567.28289n.
313.614 - AMOROSO MA NON TROPPO - talyanca (mzik):
"yumuak ve sevgiyle, ama ar deil."
314.644 - INGIR - Bkz.: 298.19n.
314.660-1 - KII SEVML BR ... O, ARP K BR K KEZ.
YEN ELLER - Antony and Cleopatra'da, Enobarbus'un Kleopatra'y betimini anmsatyor. "O, arp ki bir iki kez":
205.725-6n.
314.667 / 675-6 - M'APPARI / M'APPARI TUTT'AMOR: / IL
MIO SGUARDO L'INCONTR - Bkz.: 298.29n.
314.670 - SON BR ELVEDA - Dvardaki tablo, John Willis'in
"The Last Farewell" (Son Bir Elveda) arksna uygun be
timlemeleri iermektedir.
314.672-3 - RZGRDA DALGALANAN ... SARMA DOLA,
GZEL BR KIZ - Bkz.: 298.26; ayrca bkz.: Leukothea (Ak
Tanra), s. 290.
314.680 - AMAAN, BEN SYLEYECEM KADAR SYLEM
M VAKTYLE - "Johnny, I Hardly Knew Ye" arksnn
nc dizesinden.

315.684-5 - ASLINDAK GB AL. TEK BEMOL - Flotow'un

operasnda, "M'appari" Fa Majr anahtarmdadr "tek be
mol"; bkz.: 298.29n.
315.696-7 - SONNAMBULA - Bkz.: 298.27n.
315.697 - JOE MAA - Joseph Maa (1847-86), nl bir ngiliz te
noruydu. Dramatik deil de lirik bir tenor olan Maa, ura
ma, Cari Rosa'nm (1842-89) opera topluluunda koro-olam olarak balamt. Rosa'nm topluluu, yabanc operalarn
ngilizce yorumlarn sunmasyla tannmt.
315.702-3 - SIRT ARISINDAN MUSTARP. BRIGHTTN PAR
LAK GZLER - Srt ars ve parlak gzler (= bright eyes),
Bright's hastalnn (Bright's disease - bir eit bbrek has
tal) balca "semptomlar" diye bilinir.
315.705 - YERALTINDA LLER ARASINDA - Bir anonim n
giliz arks.
315.705-6 - BBREK TURTASI. TATLILARA - Hamlet'te (V, i)
Gertrude'un, aka niyetiyle ska kullanlan dizesi: (Ophelia'nm mezarna iek saarken) "Sweets to the sweet. Farewell"; bylece, tatllar tatl ise, bbrekler de bbrek sayrl
ekenlere.
315.708 - VARTRY SUYU - Dublin'in su ihtiyac, River Vartry'nin,
Dublin'in on sekiz mil gneyindeki byk bir rezervuara
Vartry ya da Roundwood Reservoirynlendirilmesiyle
karlanrd.
315.714 - ROYAL TYATROSU'NUN MABEDNDE - Yani, en
ucuz balkon koltuklarnda.
315.718-9 - AMA Y FIAFIZA GEREK - Baarl bir yalanc ola
bilmesi iin, insann olaanst bir bellei olmas gerektii
yaygnca sylenegelmitir.
315.721 - HER EY YTT MD - Bkz.: 298.27n.
315.722 - BANSHEENN - "Banshee", rlanda dilinde: "dii bir
peri ... Modern zamanlarda ... kimi aileleri ziyaret eden, ve
o ailenin bir ferdi lecei zaman geceleyin evin evresinde

at yakan ya da alayp feryat eden dii bir tin" (P. W. Joyce,

English, s. 214).
316.728 - YANKI. NE TATLI O YANITI - Thomas Moore'un,
"How sweet the answer Echo makes" (Yank ne gzel yant
lar) diye balayan "Echo" arksna gnderme.
316.732 - UYKUSUNDA ONA DORU GDYORDU. MEHTAP
TA MASUM - Yani, La sonnambula'nn masum kadn kah
raman Amina; bkz.: 298.27n.
316.733-4 - ADINI SYLEYEREK. SUYA DOKUNARAK - Yay
gn bir inanca gre, bir uyurgezerin anszn uyandrlmas
tehlikeli olabileceinden, onun adn yavaa sylemek, ya
da bir yolunu bulup suya dokunmasn salamak gerekiyor
du.
316.735 - KIZ GTMEK N TUTUUYOR - Bloom, Amina'nm
uyurgezerliini (ryasn), onun masumiyetine deil de, arzululuuna yorar.
316.740-1 - HL KK KIZINA DKN - Hamletle ko
numas srasnda, Polonius kendi kendine yle der: "Hl
kk kzma dknm" (II, ii, 188-9).
316.741 - BABASINI TANIYAN CN GB BR OCUK - Bkz.:
121.63n.
316.759 - EZLM BR KALBN ARKISINI - "The Heart Bo
wed Down" (Ezik Kalp), William Balfe'nin (1808-70) The Bo
hemian Girl (Bohemyal Kz - 1843) operasnn II. perdesin
deki bir arkdr.
'
316.762 - YELMSMAVMTIRAK EAU DE NIL SERNLN
DE - Odysseia'da Seirenler, arklarnda, kayalklarn ev
resindeki sulardan, "bizim yeil aynamz" diye sz ederler
(12:186; Fitzgerald, s. 227). Eau de Nil iin bkz.: 300.74-5n.
317.766 / 319.871 - O GZELM ENDAMINI LK GRDM
ZAMAN BEN ... BANA - Bu sayfalarda italik olarak veri
len satrlar M ar f/a'daki Lionel'in "M'appari" arksndandr;
bkz.: 298.29n.

317.785 - O GZEL AK ARKILARI - Bkz.: 94.370-ln.

317.785-8 - BLOOM PAKETNN LASTK ... SEKZ KAT SARIP
SIKICA BALADI - Krtasiye paketinin lastik bandn par
maklarna geirerek iplik oyunu oynayan Bloom, gemisi Seirenlerin arasndan getii srada, tayfalar tarafndan dire
e skca balanan Odysseus'u temsil ediyor.
317.791-2 / 793 - YANAKLARINDA PEREMLER / GAMZEL
YANAHLARINDA PEREMLER - Bkz.: 93.332n.
317.794 - KARIN HANG PARFM? BLMEK STYORUM Martha Clifford'un mektubundan; bkz.: 109.300-1.
317.797 - PME BONBONLARI - Nefesin gzel kokmasn
salayan pastiller.
317.797-8 - ELLER SEMZ KIVRIMLARI YOKLAMAKTA - Socets o f Sin 'den (Gnah Zevkleri); bkz.: 277.695n.
317.803-4 - AIRDII TRK YANLI - Simon Dedalus,
"M'appari"nin popler bir yorumunu syler (bkz.: 298.29n);
ne var ki, Bloom hakldr: Dedalus kimi dizeleri unutmu
tur, ya da uydurarak sylemektedir.
318.807-8 - JENNY LIND ORBASI: ET SUYU ... EYREK LTRE
KAYMAK - Jenny Lind (1820-87), "the Swedish nightingale"
(sve blbl), dneminin en nl sopranolarndan biriy
di. Perhiz dknlyle de tannrd. Sade, ama besleyici
bir orbaya, onun onuruna, Soup la Cantatrice (Profesvonel
arkc orbas) ad verilmitir.
319.846 - BEKLEY - "Waiting" (Bekleyi), szleri Ellen H.
Flagg'm, bestesi H. Millard'm, soprano ya da tenor iin bir
arksdr (1867).
319.850 - CANIM MADRD'DE - G. Clifton Bingham ve Henry
Trotere'in (gerek ad Henry Trotter) "In Old Madrid" (Eski
Madrid'de) adl arks.
319.851 - DOLORES ODOLORES - Bkz.: 298.1in.
319.883-5 - SIR JOHN GRAY'N ... MATHEW'IN ANITLARININ
NNDEN - Bunlarn hepsi Ulysses'te daha nce gemi

bulunuyor: Gray (bkz.: 127.301); Nelson (128.350); Peder Mat

hew (bkz.: 129.380).
319.886-320.887 - CLOCHE. SONNEZ LA. CLOCHE. SONNEZ
LA - Bkz.: 298.21-2n.
320.906-9 - ORUNLARDI HRETTY... DAHA AK YOKTUR
KY - Bkz.: 166.544-5n.
320.918-9 - BRBRMZN YANINDAN GEERKEN KONU
MAYIZ H - Amerikal Frank Egerton'un bir arksna
(1882) gnderme.
320.919 - LAVTADA ATLAKLIK VAR - Tennyson'un "Merlyn
and Vivien "indeki (1859) "The Rift within the Lute" arksna
gnderme.
321.929-30 - MAZYE DNK BRTAKIM EYLER - Bkz.:
124.178.
321.933 - YTRLEN SEVGL - "M'appari"; bkz.: 298.29n.
321.938 - CORPUS PARADISUM - Latince: "cennetin bedeni."
Bu sz, Bloom'un ayinlerde iitmi olduu iki dua sz
cn birletiriyor: Corpus (112.413n) ve In paradisum
(138.74in).
322.989 - BLUMENLIED - Almanca: "iek arks." Bu ad ta
yan yzlerce ark vardr; en nls, Alman lirik ozan
Heinrich Heine'ninkidir (1797-56).
322.1003 - MEHTAPLIGECE NOKTRN - Bkz.: 299.36n.
322.1006 - BR GZN - Bkz.. 302.164n.
323.1010-1 - "E"LER YUNAN STLNDE YAZMAYI UNUTMA
- "E"lerin Yunan stilinde yazlmas, sanatkr bir mizacn
belirtisi, diye dnlrd.
323.1020 - LYAS PEYGAMBER GEL - Bkz.: 282.875n.
323.1024-5 - MAIRY MAIRY KOPMU DONUNUN UKURU Bkz.: 110.329-32.
323.1041 - SEYRAN EDP INGIRDAYAN INGIRTI BUYDU
TE - Bkz.: 298!9n.

323.1041-2 - DOMUZKASABI DLUGACZ'IN - Bloom'un kahval

tlk bbreini ald dkkn; bkz.: 86.55.
323.1042 - AGENDATH - Bkz.: 90.228-9.
324.1070 - MZN BYS VAR. DEM SHAKESPEARE
- Yanl: bu sz, William Cosgreve'in (1670-1729) The M our
ning Bride (Yasl Gelin; 1697) adl oyununun 1. perde, 1. sah
nesinde geer.
324.1070-1 - ALINTILAR YIL BOYUNCA HER GN - Bu tr
kitap ve takvimler, on dokuzuncu yzylda pek poplerdi.
Bunlardan biri de, The Shakespeare Calendar; or, Wit and Wis
dom fo r Every Day in the Year (Shakespeare Takvimi:, ya da,
Yln Her Gnnde Nkte ve Bilgelikler) idi.
324.1071 - OLMAK YA DA OLMAMAK - H am letin nl mono
logunun al dizesi (III, i, 56 vd.)
324.1072-3 - FETTER LANE'DEK GERARDTN ... BR BEDEN.
AMA YAP - Bkz.: 242.750-ln ve 242.750n.
324.1076 - MATEML EV - "Matemli eve gitmek, ziyafet verilen
eve gitmekten daha iyidir: zira bu btn insanlarn sonu
dur; yaayanlar da bunu yreklerine ilerler bylece" (Vaiz
7:2).
325.1111-4 - SAHLDEK GZEL KIZLAR / BA DNDRC
YILDIZLAR - Boylan'm arksndan; bkz.: 93.332n.
325.1116 - YAMAK - Bu Trke szck, Cecil Raleigh'in Sir S.
Hicks ile birlikte yazd, N. Lambert'in besteledii, ve ilk
olarak 31 Mart 1897'de Londra'daki Shaftsbury Theatre'de
oynanan The Yashmak mzikal komedisinin addr.
325.1119 - E, O DA BR DENZ. ALYUVAR ADACIKLARI - Uzak
tan uzaa, Phineas Fletcher'in (1582-1650), on yedinci yzyl
sokaktaki adamnn insan bedenine ilikin iirsel kavramn
sergileyen alegorik iiri The Purple Island; or, The Island o f Man
(Mor Ada; ya da, nsan Adas; 1633); Bkz.: Adams, s. 150.
325.1123 - DEL DALGALAR NE DYOR - Szleri J. E. Carpanter'e, mzii Stephen Ralph Glover'e ait olan "What are the

Wild Waves Saying" (Vahi Dalgalar Ne Diyor; 1850) ark

sna gnderme. Bu ark, Bir erkek kardele (Brother) bir kz
kardein (Sister), dalgalarda, "ulu Yaratcnn sesini" iittik
leri bir dettir.
325.1128 - KALTABAN LARRY - Bkz.: 88.136 ve 88.143.
326.1136-7 - BR: BR, BR, BR, BR, BR: K, BR, , DRT - Bu
saylar mzii deil, "danslarn admlarn ve devinimle
rini... dans eden iftlerin mziin arsna uygun imge
lerini" betimlemiyor, (Zack Bowen, Musical Allusions in the
Works o f James Joyce (James Joyce'un Yaptlarnda Mzie
Gndermeler - Albany, N. Y., 1974, s. 192).
326.1141 - DON GIOVANNI'DEN MENET - Operann I. per
desinin iv. Sahnesinde ilk iitilen; izleyen sahnede, Don Giovanni'nin evinde Don Giovanni, Zerlina ile dans eder ve
onu ayartmak amacyla dar karmak isterken, bu mzik
bir sahne bandosunca alnr.
326.1142 - KYLLER DIARIDA - Don Giovanni'nin I. perde
sinin iii. sahnesinde, Don Giovanni, evinin civarnda ark
syleyip dans eden bir grup kylnn arasndan Zerlina'y
kefeder; izleyen iki sahnede (bkz.: bir nceki madde) ky
ller, zellikle Zerlina'nn kyl yavuklusu Masetto
Don Giovanni ve uaklar, amalanan ayartmay engelleme
sin diye, Masetto'nun dikkatini eledursunlar evin "dn
dadrlar.
326.1143 - KUZUKULAI YYORLAR - rlanda kyllerinin
"Great Famine" (Byk Ktlk) srasnda ektikleri skn
tnn geleneksel bir simgesi. Bu bitkilerin krpeleri piiri
lip yenilebiliyorsa da, olgunlam olanlarnn sindirilmesi
nerdeyse imknszdr.
326.1149 - BENM KARIM LE SENN KARIN - Amerikan halk
arks "The Grey Goose"dan (Gri Kaz). Bu arkda bir rahip
kaz avna kar ve bir "gri kaz" avlar, "benim karm ve se
nin karn" onu yolup piirmeye koyulurlar. Ne var ki, "gri
kaz"m eti yenilmemektedir.

326.1153 - QUIS EST HOMOYU SYLERKEN: MERCADANTE - Quis est homo, Stabat Mater'in al dizesidir (bkz.:
114.476n). Mercadante (bkz: 114.477-8n), bir Stabat M ater bestelememitir. Ne var ki, Bloom, daha nceleri, Rossini'nin
Stabat Mater'ini, Mercadante'nin Son Yedi Szck adl orator
yosuyla bantl olarak akimdan geirmiti.
326.1155-6 - FRAPAN BOYLAN'IN FRAPAN STLKAHVE
AYAKKABILARI - "Flandy-spandy" diye balayan bir o
cuk tekerlemesinin antrmas.
326.1156 - GKMAVS AJURLU ORAPLARIYLA - Bkz.:
93.332n. "Sahildeki Kzlar" arksnn 19. dizesine gnder
me: "Olanlar son moda oraplara rabet ediyorlar, / ..."
326.1157 - ODA MZ - Chamber Music (Oda Mzii), Joyce'un,
otuz alt ksa lirik iirini ieren, yaymlanm ilk yaptnn
addr (Londra, 1907).
326.1159-61 - EN OK GRLTY ... ET OLMASI HASE
BYLE DER - Bloom, bir kabn, su eklendike, rezonan
snn (ve perdesinin) deimesi akustik ilkesini, Arimed'in
zgl arlk yasasyla (bir nesneyle yer deitiren suyun
arlnn o nesnenin arlna oran) birletiriyor.
326.1161-2 - LIZST'N RAPSODLER GB, MACAR - Bkz.:
299.4in.
326.1165 - PAUL DE KOCKVAR - Bkz.: 95.426n.
326.1169 - QUI SDEGNO - talyanca: "te fke"; Mozart'n Die
Zauberflte (Sihirli Flt) operasnn II. perdesinde Sarastro'nun "In diesem heiligen Hallen'' (Bu kutsal meknlarda) ar
yasnn al szckleri.
326.1170 - THE CROPPY BOY - Bu blmn geri kalan satrlar
bu arkyla bezenmitir. Bkz.: 299.44n.
327.1172-3 - Y KALPL MERT YTLER - "The Croppy Boy"
(299.44n), 1. dize.
327.1177 - HANG PERDEDEN? ALTI DYEZL - Dollard'm de
dii gibi, fa diyez majrde alt diyez vardr.

327.1185 - BEKLEMEKTE PATTY'NN EVE DNMESN - Bkz.:

"Bekleyi," 319.846n.
327.1188-91 - KARA TOPRAKLARIN ... UZAKLARDAN, KARLI
DALARDAN - Bkz.: 299.47n.
327.1192-3 - ARADII BR RAHP. ONA DYECEK BR FT S
Z VAR - "The Croppy Boy" (299.44n), 3.-4. dizeler.
327.1197-99 - BR ZAMANLAR BYK GEMLERE ... ER G
RP BATMI - Bkz.: Adams, s. 65.
327.1200-1 - BR NUMARA BASS OLMASININ MKFATI Bkz.: 190.145n.
327.1202-3 - RAHP EVDEDR. RAHBN UAI ... ER. KUT
SAL PEDER - Bkz.: "The Croppy Boy" (299.44n), 5.-8. dizeler.
327.1206 - UYUSUN DA. NNN. YAVALA, KPEK. KPECK,
YAVALA - ocuklarn salncakta sallanma sras sona
ererken sylenen bir arknn son dizelerinin antrlmas:
"Krala bir elma, / Kralieye bir armut, / ... / Anann kara
gz iin yavala. / Yava, yavala" (~1900'de Cheshire'da
sylenen versiyonu).
327.1207-9 - DELKANLININ ISSIZ BR ... CPPEL RAHB AN
LATTI - Bkz.: "The Croppy Boy" (299.44n), 9.-12. dizeler.
327.1210-11 - ANSWERS DERGSNDEK RL-RESML BUL
MACALARI - 1888'de Alfred Harmsworth tarafndan
karlan popler bir dergi. Bu dergide her hafta bir "resimli
bulmaca" verilirdi; zldnde, nl bir airin ad kar
dkazananlara 5 dl verilirdi.
328.1213 - ORTAA SAZ ARNN SON LAYI - "Lay of the
Last Minstrel" (1802-4, 1805): Sir Walter Scott'un (1771-1832)
bir iirinin ad.
328.1220-1 - IN NOMINE DOMINI, TANRI ... SYLED: MEA
CULPA - Bkz.: "The Croppy Boy" (299.44n), 13.-5.
328.1223-4 - TABUT MUYDU YA DA TALBOT MU - Bkz.:
137.704n.

328.1224 - CORPUSNOMINE - Bloom'un Latince bileik sz

cklerinden biri daha: "beden-ad." itmi olduu Corpus
(112.413n) ile "The Croppy Boy"daki nominie.
328.1229-32 - PASKALYA YORTUSUNDAN ... RUHUNA DUA
ETMEMT - "The Croppy Boy" (299.44n), 21.-4. "Hyar peze" iin bkz.: 292.1302.
328.1241-2 - INGIRAKLIYILANLARI YAKALAMA YNTEM
- Hintli ylan-oynatclarma ilikin popler sanlar.
328.1243 - RAN AHI - Nasr-al Din (. 1823) ngiltere'ye Ha
ziran 1873'te ve Temmuz 1889'da iki resmi ziyarette bulun
mutu.
328.1244 - YUVAM TATLI YUVAM - "Home Sweet Home":
Szleri John Howard Payne'nin, bestesi Henry Rowley Bishop'un bir arks (1823).
328.1249 - MZN DLER VAR - Bkz.: 324.1070n.
328.1252-3 - ZAVALLI BABACIIMIN O ... SPNOZA'NIN SY
LED EY - Baruch Spinoza (1632-77), teki yaklam b
yk apta Yahudi kutsal yazlarna ilikin derin bilgisinin
rn olan bir Hollandal-Yahudi felsefecisiydi. Bloom'un
Molly'ye ne syledii aklanmyorsa da (geri Molly onu
akimdan geirmektedir bkz.: 827.1286n), muhtemelen bu
nun kayna, Bloom'un kitaplndaki Thoughts from Spinoza
adl kitaptr (bkz.: 761.1497).
329.1257 - TANRI LKEY YARATMI NSAN SE MZ William Cowper'in The Task (1785) adl yaptndaki nl
"Tanr lkeyi yaratm insan ise kenti" (Kitap I, 749. satr)
sznn Bloom'ca yanslanmas.
329.1259-62 - HEPS YTM. HEPS GM ... SONUNCU
LARI - "The Croppy Boy" (299.44n), 17-20. dizeler. (Anla
lan, Dollard, 5. ve 6. dizelerin yerlerini deitirerek, iirin
dzeniyle oynam.) Ross Kuatmas iin bkz.: 283.920n.
329.1266 - NEFRET DUYDUU YOKTU - "The Croppy Boy"
(299.44n), 25. dize; ve bkz: 326.1169n.

329.1272 - KRALDAN NCE GELR MEMLEKETM - "The

Croppy Boy" (299.44n), 26. dize.
329.1273 - KM KORKAR K ON DOKUZ DRT LAFINDAN Ingram'n, "The Memory of the Dead" (llerin Ans, 1798)
iirinin al dizesi olan "Kim korkar ki doksan drt lafn
dan?"!^ Bloom'ca yorumu. Bkz.:283.917-8n.
329.1275-6 - KUTSA BEN, PEDER ... KUTSA BEN DE GDE
YM, BIRAK - "The Croppy Boy" (299.44n), 27. dize.
329.1279 - HAFTADA ON SEKZ LNLE - Barda grevli kadn
garsonun creti olan 18 ilin, bugnk 75-80 ABD $' kadar
eder.
329.1280-1 - AH KIZLAR, AH O KIZLAR - Boylan'm arks;
bkz.: 93.332n .
329.1281 - ELEML DALGALARINDA DENZN - Sir Julius Benedict'in (1804-85) The Bride o f Venice (Venedikli Gelin) ope
rasndan bir ark.
329.1286-7 - SAHTE RAHP HIIRDAYAN ... BR MUHAFIZ SU
BAYI - Bkz.: "The Croppy Boy" (299.44n), 29.-32. dizeler.
330.1300 - SZCKSZ ARKILAR - Almancas, Lieder ohne
Worte: Felix Mendelssohn'un (1809-47), altlk sekiz grup ha
linde yaymlanan (1834-45) krk sekiz piyano paras.
330.1302-3 - HAYVANLARI DA ... HAZRET SLEYMAN R
NEN - Hazreti Sleyman'n, sihirli yz sayesinde,
hayvanlarn dilini anladna inanlrd.
330.1307-9 - BOUK KABA FKEL... SAATN GERM OL
DUN BURDA - Bkz.: "The Croppy Boy" (299.44n), 33.-36. di
zeler.
330.1317 - OL IRMAIN - Bkz.: "The Croppy Boy" (299.44n),
37. dize.
330.1318 - NP KABARAN DOLGUN GSLER - Sweets o f
Sin (Gnah Zevkleri); bkz.: 277.695n.

330.1321 - PARLAK YILDIZLAR SNMEKTE. EY GL! CASTI

LE. AFAK - "Goodbye, Sweetheart, Goodbye" arksnn
(298.16-7n) ve The Rose o f Castile'n (166.544-5n) antrmalar.
330.1334-5 - BURASI BENM PLM ... HANLER A
MALI - Bkz.: "The Croppy Boy" (299.44n), 39.-40. dizeler.
331.1343 - MAV EKLERN ZERNDEN. AYY. BLOOM
KALKTI - Bkz.: "When the Bloom is on the Rye" (avdarlar
ieklenince) 309.439n.
331.1347 - GENEVA KILASINDA ... CESED PASSAGEA YA
TIRILDI - Bkz.: "The Croppy Boy" (299.44n), 41.-42. dize
ler. Geneva klas, 1798'de asilerin hapsedildii bir askeri
depoydu. Passage, bu klann kuzeyine den limandaki
bir kydr. Demek ki, "the Croppy Boy", Waterford'dan,
1798'deki rlanda'nn gneyindeki ayaklanma merkezi Wexford'a gemeye almaktayd.
331.1348 - DOLOR! AH, O DOLORES - Dolor, Latince: "strap,
hzn"; bkz.: 312.584-5n; "The Shade of the Palm" bieminde; bkz.: 298.1in.
331.1355-7 - ONUN N DUA EDN ... CROPPY BOY D O Z
RA - Bkz.: "The Croppy Boy" (299.44n), 43.-44. dizeler.
331.1367 - LABLACHE - Luigi Lablache (1794-1858), annesi rlan
dalI babas Fransz olan, talya doumlu bir bas arkcsyd;
btn Avrupa'da grkemli bir basso cantante diye bilinirdi.
Kralie Viktorya'ya mzik dersleri vermi, onun tarafndan
hep bir "kahraman" olarak anlmtr.
331.1372 - BIG BENABEN - Bkz.: 299.58n.
332.1379 - BEN MACHREE - Machree, rlandaca: "my heart"
(kalbim). Bylece, Ben machree, "Mountain of my heart" (Y
reimin da).
332.1383 - FL YAI - Fat o f death (lm ya).
332.1384 - LAVTADAK ATLAKLIK - Bkz.: 320.919n.
332.1397 - YAZIN SON GL - Bkz.: 299.37n.

532.1406 - BE SALLAYAN EL ... DNYAYI YNETE

CEK - William Ross Wallace'm (1819-81), "What Rules the
World?"undan (Dnyay Ne Ynetir?) "Diyorlar ki insan
glym, / Denizleri ve ktalar ynetirmi; / Kendinden
gszlere / Kudretli asasyla hkmedermi; / Oysa beii
sallayan el / dnyay yneten eldir."
332.1410 - LIONELLEOPOLD - Lionel, Flotow'un Martha'sndaki "M'appari"yi syleyen kiidir.
332.1415-6 - EN YS BR BAKREYLE ... ORTA YOLDAN A
MAMAK - "The way o f a man with a maid" (Bir bakireyle
yaparkenki gibi), Kipling'in "The Long Trail" (Uzun Yol)
iirinin 30. dizesidir. Bu, Hazreti Sleyman'n mesellerin
den birine dayanr (Sleyman'n Meselleri 30:18-9). Ancak,
Bloom'un akimdaki kaynak, ad bilinmeyen bir yazarn The
Way o f a Man vith a M aid (New York, 1968) adl bir on doku
zuncu yzyl pornografik romandr.
333.1424-5 - BTN GN ORGUNUN BAINDA OTURMU Bkz.: 311.54in.
333.1428 - SAKIN HA STEMEM DYE HAYKIRDI - Bu sz, The
Way o f a Man with a Maid'de (bkz.: 332.1415-6n) sk sk geer.
333.1440-1 - SIMONLIONEL'E LK GRMDE - Lionel'in
"M'appari" arks, "When first I saw ..." (lk grdm za
man ...) diye balar; bkz.: 298.29n.
333.1454 - SON BR, YALNIZ, YAZ MEVSMNN SON BR
SARDALYES - Bkz.: "'Tis the Last Rose of Summer" (Yazn
Son Gl), 299.37n.
334.1459 - MUCZEYARATAN - Bkz.: 776.2018-9n.
334.1459 - U TEK BNADA YRM DRT AVUKAT - Bloom
hakl; Thom's 1904'te, 12 Ormond Quay Upper'da yirmi drt
avukatlk brosu kaytldr.
334.1463-4 - AMA RNEN BYK ... MICKEY ROONEY'N
ORKESTRASI - Byle baka rlandal-Amerikan arklar

var ise de (rnein, "McNamara's Band" (McNamara'nm

Orkestras), bunun kayna bilinmiyor.
334.1467 - EEK DERSNDEN - Geleneksel olarak davullar iin
en iyi malzeme diye bilinir.
334.1469 - YAMAK - Bkz.: 325.1116n.
334.1472 - DENZKIZI - Bkz.: 304.246-7n.
334.1481-2 - HER EY YTT - Bkz.: "Tutto e sciolto," 298.27n.
334.1483 - UZUN JOHN. LLER UYANDIRIR - Yani, Long
(Uzun) John Fanning'in ad, John Woodcock Graves'in
"John Peel" (~ 1820) arksn artryor. John Peel, Cumberland'da (ngiltere) yaayan bir av kpei yetitiricisi usta
avcdr; arknn korosu, "Onun 'View hallol'su (haykrma
sesi) lleri uyandrr, / Ya da sabahleyin tilkileri inlerin
den karr" diye ver onu.
334.1484 - NOMINEDOMINE - "The Croppy Boy" (299.44n), 14.
dize.
334.1484 - DA CAPO - talyanca (mzik): "Balangtan." Bir pa
sajn yineleneceini anlatr; yani, bitmek tkenmek bilmek
sizin anlamna da ekilebilir.
334.1488 - RAN AHI - Bkz.: 328.1243n.
334.1488-90 - BR DUA OKU ... BR PARA AMSALAK OLMA
SI LAZIM - "The Croppy Boy" (299.44n), 44. dize ve kitabn
eitli yerlerinde.
334.1495-6 - O GZELM ENDAMINI LK GRD ZAMAN
O - Bkz.: "M'appari," 317.766.
335.1501-2 - MKNSIZ, EPEY MKNSIZ YAN - Gilbert
ve Sullivan'm H.M .S. Pinafore; or, The Last that Loved a Sa
ilor 'unda (Kraliyet Donanmas Pinafore; ya da, Bir Deniz
ciyi Seven Son Kii; 1878), Captain Corcoran'n, tayfalary
la karlkl syledikleri bir arkdan. rnein II. perdede
Captain (Yzba) evlenmeye karar verdiini, ve karsna
asla ihanet etmeyeceini syleyince, tayfalar nce "m

knsz/' derler, ardndan da, "Epey imknsz yani" diye

eklerler.
335.1502 - YUVAM TATLI YUVAMA - Bkz.: 328.1244n.
335.1517 - SON YAZ GL - Bkz.: "'Tis the Last Rose of Sum
mer" (Yazn Son Gl), 299.37n.
335.1517 - CASTLE GLNN - Bkz.: 166.544-5n.
335.1518 - TINGIRDAYAN KADEHLERN INGIRDATTILAR
- Bkz.: "The Thirty-two Counties" 299.62-3n.
335.1521 - GENTEN BR ORMOND'UN TENHA LOBSNE
GRD - Bkz.: "The Croppy Boy" (299.44n), 9. dize.
335.1523 - ROBERT EMMET'N SON SZLER - Robert Emmet
iin, bkz.: 148.1150-ln. Robert Emmet'in, onu lme mahkm
eden mahkemeye konumasnn son paragraf yledir: "Hi
kimse benim mezar kitabemi yazmasn; zira benim saiklerimi bilmeyen hi kimse, onlar imdi savunmaya kalkmasn,
nyarg da cehalet de onlara amur atmasn. Benim memle
ketim de dnya lkeleri arasndaki yerini alana dek, ve o gn
henz gelmedike, ve o zamana dek, mezartam yazlmasn.
Dediim budur." Bkz.: 299.67n.
335.1523-4 - SON YED SZCK. BU MEYERBEER'DEN - Blo
om, daha nce, Mercadente'nin Son Yedi Szck adl oratoryo
sunu (bkz.: 114.477-8n) ve Meyerbeer'in Les Huguenots opera
sn (205.745-6n) dnmt; Bloom'un akl, 326.1153n'deki
gibi karm olabilir.
335.1525 - SZLER GB YREKL ADAMLARA - Bkz.: "The
Memory of the Dead" (283.917-8n. lk ktann son iki dizesi:
"Ama senin gibi yrekli bir adam, arkada, / kadehini bi
zimkiyle doldurur"; iirin son iki dizesi: "Ve yrekli adam
lar, olun, arkadalar, / Doksan-Sekiz'dekiler gibi."
335.1529 - TINGIRTI INGIRTI - Bkz.: "The Thirty-two Counti
es" (Otuz ki Kontluk) 299.62-3n.

Blm 12:
Kykloplar, 337.1 / 391.2218

O dysseia'm n 9. Kitabnda Odysseus, tek gzl Kykloplar (Tepegzler)

denilen ve "b ir yasalar bile olm ayan hoyrat devler" (9:106; Fitzgerald, s.
160) arasnda geen servenlerini anlatr. Bereketli topraklar zerinde yajavan Kykloplar, tarm nedir bilm ezler; bu devler "ne buluur ne de top
lant yaparlar, / birbirlerine dantklar yoktur / eskilerden gelen rf ve
Adetleri de olmayp, / herbiri kendi da-maarasmda oturur / ve karsna,
ocuuna kt muamele eder, / bakalar ne yapyorm u hi ilgilenm ez
ler" (9:12; ayn kitapta). O dysseus ve ona elik eden nc birlii, Kykloplardan biri olan, ve ZeusTa "uygar" dnyaya zg konukseverlik kurallarna
burun kvran, onlar km sem esini O dysseus'un iki adam m gvdeye
indirerek gsteren Polyphem os'un m aarasnda kstrlrlar. Polyphemos,
O dysseus'la geriye kalan adam larn, her gnde ikisini yemek niyetiyle
hapseder, ikinci akam , Polyphemos "ziyafetini" vineler, sonra Odysses onu arapla oyalar. ki lem i sredursun, Odysseus, adnn "N om an"
(Hi Kimse) olduunu syler, tek gzl dev sarho olup uyumaya ba
laynca da, devin gzlerini korlam zeytin dalvla dalayarak onu kr
eder. Polyphemos, "N om an (Hi Kimse) beni m ahvetti!" diye l basn
ca, kom ular (onun sylediklerini szc szcne alarak) onunla alay
ederler, ve yardm etmezler. Sabahleyin O dysseus ile geriye kalan adam
lar, Polyphem os'un koyunlarm m arasna saklanarak, ondan kurtulurlar.
Odysseus zgr kalp da gem isini harekete geirince, Polyphemos'a laf
atarak, kendi kim liini aklam a hatasn yapar; o da karlnda koskoca
bir kayay frlatarak O dysseus'un gem isini handiyse batrr. A rdndan kr
dev, O dysseus'un yurduna dnm esini engellem esi ya da yurduna dnse
bile bunun yllar srm esi, btn tayfalarn yitirm esi, yuvasnda aclarla
karlam as iin, babas Poseidon'a seslenir. Yazgs, O dysseus'un y u r
duna dnm esini "nasip ettiine" gre, Poseidon, yalnzca, olunun arzu
sunun ikinci blmn yerine getirebilecektir.
Zam an: leden sonra 5:00. Sahne: M eyhane, Barney Kiernan'm pab, 8-10 Little Britain Street (yani, Brittanv Street). Hobi olarak, Kiernan,
sulara ve cezalara ilikin andalar toplar, onlar bir mze gibi pabm de
kore etm ekte kullanrd. Organ: Kas; Sanat: Politika; Renk: Yok; Simge:

Fenian (bkz.: 60.309-10n); Teknik: Gigantizm*; K arlklar: N om an B e n ;"

K azk puro; M eydan oku m a [kurtulan O dysseus'un, Polyphemos'a att
laf]Tanrlatrm a.
Linati em asnn Kiiler listesindekiler: "H i kim se (Ben)/' Ulysses,
ve (belirtilm i bir karl olmayan) iki beklenm edik kayt Galateia*** ve
Prom etheus*,',",'.

* Bu blm n ak, eitli gz kamatrc, heyecan verici, ya da duygusal yaznsal

biem i gln biim de taklit ederek anlaty yorum layan otuz pasajla kesilm ek
tedir. ou durum da, bu parodiler "g en el"d ir belli yaptlarn deil de, genelle
m i biem sel dzenlem elerin parodileridir. Bu otuz pasaj aada, hicvedilen
biem lerin ksa betim lem eleriyle "P arod i" olarak belirtilmektedir.
** Richard Ellm ann ( U lysses on the L iffey [New York, 1972], s. 110), Joyce'u n bu b
lm n adsz anlatcsn iten ie Thersites (Yunanllar arasndaki en kstah kii
olan sakat bir adam; <lyada 2:212) ile zdeletirm i olduunu syler. H om eros
sonras m asallarda onun, A khilleus'un, Troyallarn yardm etm ek am acyla gel
m i olan A m azonlarn yrekli kraliesi Penthesileia'y ldrm olm aktan dolay
duyduu kederle alay ettii anlatlr. A khilleus, Thersites'in szlerini o denli i
ren bulm utur ki, onu hem en orackta ldrverm itir. T roillu s an d C ressid a 'd a
(Troilos ve Kressida), Shakespeare, T hersites'i kskn ve az bozuk, inanszcasm a "sava ve ksnllk" yanls (II, iii, 82), ve btn ordughn "N eapolitan
b o neache"e (cinsel hastalk) yakalanm asn dilem ek gibi ilenler yadran (II, iii,
21) bir kim se olarak sunar.
*** G a lateia : Yunan m itolojisinde, Kyklops Polyphem os, b ir deniz perisi olan Galateia'ya k olur; am a G alateia, A cis adl Sicilyal bir olana ktr. Polyphem os,
G alateia ile A cis'i bir m aarada yakalar, ve A cis'i bir kayayla ezer.
Kukusuz, "T he Citizen" (Vatanda; "A bem " olarak evrilm itir .N .), Kyklops
Polyphem os rolndedir, Bloom da U lysses rolnde; bu kadar ak olm asa da,
Bloom ayrca Shelley'in P rom eth eu s U n b ou n d u n d a k i (Balarndan Kurtulm u
Prom etheus: Lirik Bir Oyun; 1820) Prom etheus rolndedir de. Prom etheus ad
"uzak grl" ya da "peygam bere, kehanete dein" anlam na gelir. Shelley de
nsznde Prom etheus'un "etik ve entelektel doas en yksek yetkinlikte bir
kii" olduunu anlatr. Shelley'in closet oyununun balangcnda, Prom etheus'a,
Sh elley'ce "slah olm az" diye nitelenen zalim Ulu Tanr Iupiter'in buyruuyla i
kence yaplr. Oyun ilerledike, gten, "E rk "ten , zulm den tiksinen Prom ethe
us "serbest braklnca" artk Iupiter'den nefret etmeyi brakr, ye onu hedefleyen
u ilenm esini geri alr: "D ilerim yaayan hibir ey ac ekm esin" (I, 306). O hik
m et annda, Iupiter'in "kadirim utlak grnen E rk 'i" (IV, 572) azalm aya balar.
(Kendisini "Sonsuzluk" diye tam layan [III, i, 52] Dem ogorgon'm , bu dnm
betim lem esine, oyunun snsz denilse yeridir: "Z afer (upiter), srklenip Tut
sak olur derinlerde" (IV, 556). (sa gibi: "O ykseklere ktnda, tutsakl tutsak
etm iti peinde" [Efesoslulara M ektup 4:8]). "Sevgi, bilge yrekteki o / M thi
sabrl erk tahtndan / O son dzgsz, rktc dayan saatinde, / Kaygan,
sarp ve uurum gibi aclarn / Darack kysndan fkrr da, / Gerer saaltc ka
natlarm zerine dnyann" (IV, 558-61) (Hristiyan geleneinde, R uhulkuds'n,
efaati ya da Teselli E dici'nin yapt gibi).

337.1-2 - D. M. P.'DEN BABA TROY'LA - D.M.P.: "Dublin Metro

politan Police" (Dublin Anakent Polisi).
337.2-4 - MANYAK B BACA TEMZLEYCS ... GZMN
NE SOKAYAZDI - Baca temizleyicisinin sopasnn,
Odysseus'un korlam zeytin daln anmsatyor olmas,
anlatcnn, Kykloplardan birisi olduunu antryor.
337.9 - SPRGE SOPASI UUR GETRR - Bir rlanda atasz
ne gre, "Kurum (pislik) olan yer uurludur"; pislik = muck
ile uurlu = luck, uyakldr.
337.21 - SNNETL - Bu balamda (horlarcasma), Yahudi sz
cnn argosu.
337.22 - TEPESNDEN UFAK B PARE ALIVRMLER - Ku
kusuz, burada snnet antrlmaktaysa da, "a bit off the
top" (tepesinden ufak bi para) sz, argoda, "en iyi taraf"
demektir. Bu sz, ayn zamanda, Murray ve Leigh'in bir m
zikhol arksnn da addr: "All I Want Is a Little Bit Off the
Top" (Tek steim, Tepesinden Kk Bir Para).
337.23 - GERAGHTY ADINDA MORUK B MUSLUKU - Her
ne kadar Thom s 1904'te kaytl bir M.E. Geraghty varsa da,
bu kiinin meslei muslukuluk deildir. Anlalan, "Plum
ber" (musluku" szcnn argo anlam olan "sakar, ka
ba" antrlmak istenmitir.
337.26 - KUDRETLLER NASIL DA DERLER - "How are the
mighty fallen!" (Kudretliler nasl da derler!): Saul ile Jonathan'm (Yonathan) lmlerinin yasn tutan David'e ili
kin bir klie sz: "Senin ulu meknlarnda srail'in gzellii
katledildi: btn kudretliler nasl da dtler!" (II. Samuel
1:19; bu sz, l:25'te yinelenmektedir).

337.26-7 - PHEL ALACAKLAR TAHSLDARI - rlanda'da,

handiyse nemsiz sularla bir tutulan ve en hakir grlen
ura.
337.30 - RUHSATSIZ EVRD N - Yasalara gre, tm ta
cir ve esnafn "The Dublin Corporation"dan (bkz.: 131.475n)
yllk ruhsat almalar gerekiyordu.
Parodi: 338.35-59 - DUBLN EHR SAINT ... HAK SAHPLER
ARASINDA AKTEDLMTR - Burada, borcun denmemesiyle ilgili hukuk davalarndaki yasal belgelerin biemi
ilenmektedir.
338.39-40 - ARRAN QUAY ... CENTLMEN, MICHAEL E. GERAGHTY, ESQUIRE - Bkz.: 337.23n. Geraghty'nin "Esquire"
(Bey) ya da "gentleman" (centilmen) unvanlarna sahip ol
duuna ilikin hibir kayda rastlanmamtr; Thom's 1904 'te
sadece Mr. (Bay) M. E. Geraghty kayd mevcuttur.
338.62 - GDP DOSTUMUZA SAYGILARIMIZI SUNALIM MI
- Yani, X pabma gidip bir iki ielim.
338.68 - ABEM GRESM GELD - Bkz.: Bu blmn giriin
deki dipnot ****. "Citizen"e (Abem) rneklik eden kii, Gaelic
Athletic Association'm (Galler Atletik Kurumu) kurucusu
(1884) Michael Cusack'tr (1847-1907). Bu kurum, frlatma,
Gal futbolu, ve hentbol gibi rlanda sporlarnn yeniden
canlandrlmas amacn tamaktayd. Kurum, ekimele
riyle tannmt, rnein futbol, Amerikan futbolu, hokey,
ve polo gibi "ngiliz" oyunlarna katlan ya da bu oyunlar
seyreden kimseleri "dlyordu." Cusack, kendisini "Vatan
da Cusack" diye tantyordu; Ellmann (s. 61n.), onun all
dk selamlamasnn, "Seni gidi Protestan kpei! Ben, Clare
Kontluu'nun Burre Baronluu'nun Carron Mmtkas'ndan
Citizen Cusack!" olduunu yazar.
338.69 - OLDU, BARNEY MAVOURNEEN'N PABINA GDE
LM - "Mavourneen": rlandacada, "sevgilim."
338.71/339.73 - CITY ARMS'DAK O TOPLANTIYA GTTYDM ... SIIR TCCARLARI - Bkz.: 65.483-4n .

Parodi: 339.80 / 340.116 - GZEL INISFAIL'DE B YER VARDIR

... TAIR TAIR DURURLAR - Bu parodide, on dokuzun
cu yzylda, rlanda iiriyle, mit ve masallarnn eviri ve
ansamalarnn biemi ilenmektedir. Bu pasajda, James
Clarence Mangan'm "Aldfrid's Itinerary" (bkz.: 60.311-12n)
evirisindeki ifadeler zellikle yer almakta, genel olarak da,
Lady Gregory'nin Gods and Fighting M en 'i (Tanr ve Savaan
nsanlar; 1904) gibi yaptlarn biemleri hicvedilmektedir.
339.80 - GZEL INISFAIL'DE - nis, rlanda dilinde "ada" de
mektir, fa l ise, uurlu bir ta olan, Tara'daki yazg tayd
yani, bu ad, Yazg Adas (rlanda) anlamn tayor, ve ulu
Tara krallarnn hkm srd Altn a'la ilikilendiriliyordu. Bu sz, James Clarence Mangan'm (1803-49), bir
yedinci yzyl Northumbria kral olan Aldfrid'in "Aldfrid's
Itinerary" adl iirinin evirisindeki ilk dizedir:
Gzel Inisfail'de buldum,
rlanda'da, srgnken orada ben,
Prlanta kadnlar, hem arbal hem neeli adamlar.
Din adamlar da ve halk, nice nice.
Yemi fkran illerini gezdim epeevre,
Beinin de her birinde baktm ki herkes,
Kilisede de denkte, saray salonunda da,
Giyecekleri boldu, yiyecekler hakeza.
Altndan gmten paralar var;
Budaylar bol, bol ballar var;
Tanr'nm kullan merhametli de,
Saysz ziyafete kondum, saysz kentte.

10

339.80 - KUTSAL MICHAN YER - Barney Kiernan'm pab

St. Michan papazlk mmtkasmdayd. 1676'da ina edilen
mntka kilisesi, Dublin'in merkezindeki Four Courts'un
batsndaki Church Street'tedir. Aslnda bu kilise, 1095'te,
adn tad Danimarkal aziz Michan tarafndan kurul
mutur.

339.81 - GZETLEME KULES - St. Michan'n 30 metrekare

lik kulesi on ikinci yzyldan kalmadr, ve kilise binasnn
kendisinden ok daha eskidir. Bu kule, Normandiyallarncesi rlanda dinsel topluluklarnn belirgin bir zellii
olan tahkim edilmi yuvarlak kulelere epey benzemekte
dir.
339.81-3 - ORADA DEMRBLEKL LLER ... MIIL MIIL
UYURLARMI - St. Michan kilisesinin kabirleri, oralarda
gml "cesetlerin artc biimde korunmu olmalaryla
nldr. "Cesetlerin tenleri yaamdaki gibi yumuak kal
mtr. ... ehresel zellikler dahi ayrt edilebilmektedir"
(Official Guide to Dublin [Dublin Resmi Klavuzu; t.y.], s. 512). Bu kabirlerde gml olanlar arasnda "the Crusaders"
(Hal Seferlerine Katlanlar) ve 1798 Ayaklanmasnn, Sheares, Oliver Bond kardeler, ve Dr. Charles Lucas dahil kimi
nderleri.
339.90-1 - HAFF HAFF SALINAN FRAVUNNCR ... JENK OKALPTS - Bilgelik, Sirak'ta (24:16-23 [Douay*])
kendisini bir dizi aa olarak betimler: "Onurlu bir adama
salmtm kkm..." diye balayan para, eitli aalar
sayar. Lbnan selvisi de, Avustralya okalipts ("jenik"
olmas, okaliptsten szan bir svnnkino afyon ve tar
nla kartrlarak elde edilen ifal bir karmn yirminci
yzyln balangcnda yaygnca kullanlmasndan tr
dr) de rlanda'nn yerli aalar deildir.
339.98-9 - EBLANA'DAN TUTUN DA SLIEVEMARGY'YE DEK
- Eblana, Hibernia'da (rlanda'ya Romallarn verdii ad) bir
yerdi; Yunanl corafyac Ptolemaios'un (Batlamyus) sz
n ettii bu yerin, Dublin'in bugnk yeri olduu anlal
mtr. Slievemargy, Dublin'in altm mil gneydousunda,
antik Leinster ilinin snrna yakm bir dadr. Bkz.: "Aldf
rid's Itinerary" (60.311-12n), 45.-46. dizeler.
* Douay Bible: Kitab> M u k ad d es'in , Rom a K atolik Kilisesi m ensuplar iin Latince
V ulgate'den (Vulgata = Kitab> M u k ad d es'in Latince evirisi) ngilizceye evirisi.
Yeni A hit R eim s'te (1582), Eski Ahit D ouai'de (1609-10) yaym lanm tr.

339.99 - HR MUNSTER'N - Munster, gneydou rlanda'daki

eski bir eyaletti. Bkz.: "Aldfrid's Itinerary" (60.311-12n), 25.
dize.
339.99 - DL CONNACHT'IN - Bir Bat rlanda eyaleti; bkz.:
"Aldfrid's Itinerary" (60.311-12n), 29. dize.
339.99-100 - PEK KADFE MEMLEKET LEINSTER - Dublin'i ie
ren eyalet; bkz.: "Aldfrid's Itinerary" (60.311-12n), 45. dize.
339.100 - CRUACHAN BLGESNN - Cruachan, Connacht'm
sarayyd; bkz.: "Aldfrid's Itinerary" (60.311-12n), 32. dize.
339.100-1 - GRKEML ARMAGH - Armagh, eski rlanda'nn
"metropol" (bakent), din ve -"dnyaca nl"- retim
merkeziydi. Bkz.: "Aldfrid's Itinerary" (339.80n), 13. dize.
339.101 - ASL BYLE HAVALSNN - Dublin'in 90 mil bat-kuzeybatsmdaki Byle kenti, byk Normandiya manastry
la nlyd. Bu kent, Normandiyallar-ncesi rlanda tarih
ve masallarnda nemli yer alr. Bkz.: "Aldfrid's Itinerary"
(60.311-12n), 41. dize.
339.101 - PRENSLER VE KRAL EVLATLARI - Bkz.: 61.318n.
339.105-6 - O LKENN TM DAVARLARININ ... TURFAN
DA MEYVELERNN - sraillilerin, turfanda meyveleri
ni, Tanr'ya adamalar istenirdi; bu trden szlere Kitab
Mukaddes'te, adak simgesi olarak, ska rastlanr. Bkz.: k;
23:19 ve Levililer 23:10,17.
339.107 - O'CONNELL FITZSIMON'A HAR DEYEREK GE
TRLD - H. O'Connell
Fitzsimon ("son of Simon" [Sit
mon'un olu]) 1904'te, Meyve, Sebze, ve Balk Hali'nin bakanyd (Thom's 1904, s. 1349).
339.107-8 - MUHTEEM BR SARAY - "The Dublin Corporation
Fruit, Vegetable, and Fish Market" (Dublin Belediyesi, Mey
ve, Sebze, ve Balk Hali). Dublin'in merkezinde, Barney Kiernan'm pabnm bir blok gneyinde.
339.112/340.113 - TOPRAIN NCLER ... SOANLAR - zel
likle "mbarek" saylan soana ilikin bir eski Msr betim
lemesi.

Parodi: 340.119-37 - TE O YOLDAN ... AMBARLARA STF

EDLR - rlanda dilinin yeniden canlandrlmas masalla
rna ilikin parodinin srdrlmesi.
340.121 - KKREYEN KISRAKLAR - "Roaring" (Kkreme), h
rltl soluma meydana getiren bir at hastaldr.
340.129-30 - M'GILLICUDDY'NN ULAILMASI G DU
MANLI DALARINDAN - M'Gillicuddy's Reeks, rlan
da'nn en yksek sradalardr.
340.130 - GRKEML, USUZ BUCAKSIZ SHANNON'DAN The River Shannon (Shannon Nehri), rlanda'nn ortasndan
batya doru akar ve Atlas Okyanusu'nda denize dklr.
Mandal asi lideri ve gazeteci John Mitchel (1815-75), Jail Jo
urnal (Hapishane Gnl; 1854) adl kitabnda, Tasmanya'nm Van Diemen's Land yresindeki Shannon nehrini
seyrederken, "onunla ayn ad tayan, rlanda'daki grkem
li nehri" dler.
340.130-1 - KIAR SOYUNUN YURDU O TATLI MEYLL YAY
LALARDAN - Kiar, M.S. birinci yzylda (quasi-legendary
[masalms]) Queen Maeve of Connacht'm (Connaht Krali
esi Maeve) muhafz komutan Fergus MacRoy'dan olma
evlilik-d olundan biriydi; Kiar'm soyu, gneybat r
landa'daki, pek yle "tatl meyilli yaylalar" olmayan Kerry
Kontluu'nda yerlemilerdi.
340.139 - GARRYOWEN - Halknn kabal ve yabaniliiyle
nl, sefaletiyle tannm Limerick yrekenti. Bu szck,
ayrca, iki ierken sylenen neeli bir rlanda arksnn u
nakaratnn addr: "Maden sodas yerine kahverengi ale
ieceiz, / Ve hesab annda deyeceiz, / Bor yznden
hi kimse gitmeyecek / anl Garryowen'den, kodese." Bu
addaki "nl bir rlanda seteri (av kpei)" (d. 1876), Dublinli J.J.Giltrapa aitti (Times Literary Supplement, 9 Ocak 1964,
s. 27).
340.144-5 - BR B KEREM EYLESE DE - Bkz.: 727.531-2n.
340.146 - MAV KIDIYLA - Mahkeme celpnamesi.

341.154 - KORSANLIK YAPIYORLAR - rlandal air ve ga

zeteci Sir Charles Gavan Duffy (1816-1903), "The Irish
Rapparees" adl bir ark yazmt. Duffy, bir dipnotun
da aklayarak, Rappareelerin, II. James'in yenilgisinden
sonra rlanda'da kalan ve ngiliz askerlerini taciz eden
rlandal askerler olduunu syler. arkda, Rory birka
kez geer. kinci kta yledir: "O, rlanda'y merak etme
yin, zira askerleri var hl; / Rory'nin olanlar ormanda,
Remy'ninkilerse dada; / Ve zavall rlanda'nn bu kadar
sadk yrei olmamt hi / Tanr o vefal Rappareeleri
kayrsn, onlara kerem eylesin! / O korkusuz Rappareelere! / rlandal Rappareelerinle, elmassn sen Rory!" Tam
metin iin bkz.: Sparling, Irish Mirstrelsy (rlanda Balad
lar), s. 71-3.
341.154 - DALARI TUTMU RORY ROLNDE - "Rory of the
lill" (Dalarn Rory'si): toprak reformu nedeniyle kan al
kantda toprak aalarn ve bakalarn tehdit etmek ama
cyla mektup yazanlarn 1880 civarnda benimsedikleri im
za. Bu sz, ayn zamanda, Charles Joseph Kickham'm (183082) bir iirinin addr. Rory, bir ayaklanma balatabilecei
gn iin dili bir trm saklayan kyl bir vatanseverdir.
iirin son yedi dizesi: "Ah! bilgi yaman bir gtr / Rz
grdan da kuvvetli; / Tahtlar devrilir, zalimler ba eer, /
Zihnin kudreti nnde; / airle hatip / nsann yreini
eritir, / Ah kerem etseydi de Tanr / Wofe Tone bugn burda olsayd! / Ama inan bana, arkada, sevgili rlanda'nn
gc / Onun has gchl / Aslan-gibi-ve-hazr haylaz
olanlarnda, / Dalar Tutmu Rory gibi."
341.161 - RUSLAR DNYAYA ZULMETMEK STEDKLERN
DEN - Kimi evrelerde, Rus-Japon Sava (1904-5), Ruslarn
dnyaya hkim olma arzusunun kant olarak grlmek
teydi.
341.167 - MACANASPEY'N AYNISI, DEDYDM - Bu tuhaf ad,
rlanda dilinde "piskoposun olu" anlamnda gelir. Parnell'in nderlii konusundaki byk blnme srasnda,
Dublin mezarta yapmclar ailesinden MacAnaspey adl

bir kii, bir mitingde uzunca bir konuma yapm. Onu izle
yen konumac ise sadece, "Ditto MacAnaspey," (MacAnaspey'in ayns) demi.
341.170 - A CHARA - rlandaca: "arkadam."
Parodi: 341.174 / 342.231 - YUVARLAK BR KULENN ... YA
TITIRMAYA ALIIYORDU - "rlandal kahraman"m bu
betimlemesi, rlanda masallarnn on dokuzuncu yzyl
sonlarnda yeniden incelenmesini gln ekilde taklit et
meyi daha da srdrr, ve kukusuz ki, Homeros'un Polyphemos'u (Odysseia'nm 9. Kitab'ndaki Kykloplar) betimleme
sine bir "gigantizm" borludur.
341.174 - YUVARLAK BR KULENN - Bkz.: 201.590n.
341.184-5 - BR GZYAIYLA BR GLMSEMENN - Thomas
Moore'un Irish M elodies 'indeki (rlanda Melodileri) "Erin,
the Tear and the Smile in Thine Eyes" (Erin [rlanda], Gz
lerinde Gzya ve Glmseme) adl iirinden. "Erin, gz
lerinde ya ve tebessm / Semalarda asl gkkua gibi
karm / Kederin akndan yansyan parlts / Zevkin
ziyasndan kederlendirici / Gnelerin senin, kukulu k
lar, / Ykselirken alarlar."
341.193 - BELNDEN DE SAZ VE HASIRDAN RL BR PLE
BALI - Bu trden bir ipe, rlandacada suguan denir; suguan
szc, mecaz olarak, zayf, gevek kiiler iin kullanlr.
342.202 - CUCHULIN - (The Hound of Culan ya da Hound of
Feats [Culan'm Tazs ya da Kahraman Taz]), .S. birinci
yzylda ykselmi olduu sylenen, Ulster'in Red Branch
Knights'm (Krmz Dal valyeleri) byk kahraman bir
masal kiisi. Erkeklere zg btn hnerlerde sivrilmi,
Kelt kahramanlarnn insanst rnei, glerini salt hal
knn iyilii iin kullanan lke koruyucusu olarak idealletirilmitir.
342.202 - YZ SAVAIN KAHRAMANI CONN - rlanda'nn
ulu krallarnn ilki (.S. 123-57). Connacht'tan kp, Leinster
ve Munster kuvvetlerini Castleknock'ta yenilgiye uratm

ve, sonralar Mog ldrlene dek on drt yl boyunca sava

at Mog Meadath'la rlanda'y blmt. Bu nedenle,
Conn, bir tr ulusal birlii kurmakla onurlandrlr. Kadn
klna giren bir alaklar gruhunca katledilmitir.
342.202-3 - DOKUZ TUTAKLI NIALL - O'Neilllerin atas diye
bilinen rlanda kral (379-405). Britanya'y, ardndan da, l
drld Galya'y istila etmesi dnda, hakknda pek az
ey bilinir. rlanda'nn kk krallarndan, onlarn dman
ca eylemlere gemelerini nlemek amacyla, zor kullanarak
"dokuz tutak" almt.
342.203 - KINCORALI BRIAN - Brian of Kincora ya da Brian
Boru; bkz.: 133.539n.
342.203 - ARDRI MALACHI - Yani, ulu kral Malachi; bkz.:
32.46n.
342.203 - ART MACMURRAGH - (1357-1417, Leinster kral 13771417). MacMurragh, II. Richard'm rlanda zerindeki tahak
kmne kar km, bu yaklamn az ok baarl askeri
uzlukla da desteklemitir. Zehirlenerek ldrld sylenir.
342.203-4 - SHANE O'NEILL - (~ 1530-67), 1559'da "O'Neill" se
ildi. 1556'da "the Pale"i (Dublin evresindeki ngiliz dene
timindeki blge) istila etti ve Armagh' yakt. 1562'de Krali
e Elizabeth'e boyun ediyse de, skoyal Mary Queen'i ve
onun ngiltere tahtna hak talep etmesini de desteklediine
gre, Elizabeth'e bu ball su gtrr. Ne var ki, bu ikinci
ball dahi kukuludur, ^ira Antrim evresindeki sko
yerleim alanlarna art arda saldrlar dzenlemitir. rlan
da'da srgnde bulunan bir sko klan olan MacDonnelllerce ldrlmtr.
342.204 - PEDER JOHN MURPHY - (~ 1753-98), 1798 Ayaklan
masnda gneydoudaki ilk ve balca liderlerden biri olan
bir rahip ve vatansever. Balangta baarl idiyse de, asi
"pikeman'Teri (kargl asker) Vinegar Hill'de yenilgiye u
raynca, ardndan tutsak edilip ldrlmt.

342.204 - OWEN ROE - Owen Roe O'Neill (~ 1590-1649), spanya

ordusunda hizmet grm rlandal bir asker. 1642'de rlan
da'ya dnm, general rtbesiyle, I. Charles'a sadk rlanda
kuvvetlerinin bana getirilmitir. Balangta, ngiltere'de
ki i sava nedeniyle ngilizlere kar baarl olduysa da,
sonunda kuvvetleri Cromwell'in ordular tarafndan mer
hametsizce ezilmitir. Kendi destekilerinden birince zehir
lendii sylenir.
342.204 - PATRICK SARSFIELD - (~ 1650-93), II. James'in ngil
tere tahtna hak talebini destekleyen bir rlandal general
olan Lucan kontu. 1960'ta Limerick'i, III. William'm istila
sna kar savunmu, ve bir kuatma srasnda ani bir da
hiyane hcumla William'm ar topusunu imha ederek
geici de olsa geri ekilmesini salamt. rlanda'danm
ngilizlerce yeniden-fethini resmiletiren Limerick Antla
m asna (1691) katldktan sonra, ordusunda grev alaca
Fransa'ya srlmeyi kabul etmi, ve Landen arpmasn
da ldrlmtr.
342.204-5 - RED HUGH O'DONNELL - (~ 1571-1602), Tyrconnel
lordu. 1587'de Dublin Castle'da hapsedilmi, ama kam
t. "O'Donnell" olarak seilmi, ve ngilizlere kar zel
likle batdabirka zafer kazanmt. 1601'de Kinsale'yi
kuatm, ama oray fethedemeyince, spanya'ya gidip III.
Philip'ten yardm istemi, ama baaramamt. Kralie Eli
zabethan bir ajan olan James Blake tarafndan zehirlenerek
ld.
342.205 - RED JIM MACDERMOTT - Irish Republican Brotherhood'daki (Fenian Society)rlanda Cumhuriyeti Karde
lii (Fenian CemiyetiMichael Davitt'in (bkz.: 642.509in)
ve O'Donovan Rossa'nm (bkz.: 342.225-6n) yandalarndan
(ve 1868'de, onlara ihanet eden) biri.
342.205-6 - SOGGARTH EOGHAN O'GROWNEY - Peder Eu
gene O'Growney (1863-99), Keltenin yeniden canlandrl
masnda ba eken ve Gaelic League'in (Gal ttifak, 1893)
kurucusu olan O'Growney, Maynooth'ta (1891) rlanda dili

profesryd. Gaelic Journal'm editrln yapm, Simp

le Lessons in Irish'i (Kolay Derslerle rlanda Dili) yazmtr;
bkz.: 233.415-6n.
342.206 - MICHAEL DWYER - (1771-1816); 1798 Ayaklanma
snn liderlerinden biridir, ve ngilizleri be yl boyunca
atlatmtr. Robert Emmet'in 1803'teki ayaklanmasna katl
mak istemi ise de, ge kalm, ve sonunda kendi isteiyle
teslim olmutur. Avustralya'ya gnderilmi, orada Sydney
Emniyet Mdrl yapmtr.
342.206 - FRANCY HIGGINS - The sham squire (asilzade bo
zuntusu); bkz.: 283.911-3n ve 283.915-6n.
342.206-7 - HENRY JOY M'CRACKEN - Ulster'de, bir United
Irishmen (Birlemi Mandallar) lideri. Antrim atmasn
da (1798) Ulster asilerinin ba-komutan olan M'Cracken,
adamlar yenilince esir dm, lme mahkm edilmiti.
342.207 - GOLIATH - Golyat (Clt), Davud tarafndan tek d
vte ldrlene dek, srail ordularna "krk gn boyunca
sabah akam" kar koyan (I Samuel 17) Filistinli nl dev
kahraman (.O. 1063). Goliath, "ihtiam" demektir.
342.207 - HORACE WHEATLEY - 1890'larda, pandomimciliiyle
nl bir mzikhol sanats. Cinderella pandomimasmdaki
Baron O'Rounder rolnde byk baar sergilemitir.
342.207 - THOMAS CONNEFF - Bilinmiyor.
342.207-8 - PEG WOFFINGTON - Margaret Woffington (~ 172060), Dublinli sokak ocuklarjndan biriyken, zamannn en
baarl aktrislerinden biri olarak srdrd oyunculuk
yaamna, 1737'de ilk kez sahneye Smock Alley Theatre'da
Ophelia rolyle kmasyla balamtr. Londra'da, "imdi
ye dek sahneye km kadnlar arasnda en enfesi" olarak
olaanst baar kazanmtr. Yaknlarna kar duygusal
sevecenlii ve yoksullara gsterdii hayrseverliiyle hatrlanmtr.
342.208 - KY NALBANTI - The Village Blacksmith: Henry
Wadsworth Longfellow'un "Psalms of Life"mdaki (Yaam

lahileri) paralardan birinin ad ve kahraman: "didinerek,

sevinerek, gam ekerek / Yrr gider hayatta" (37.-38.
dizeler).
342.208 - YZBAI MOONLIGHT - 1870'ler ve 1880'lerde, top
rak reformu kargaasnda iddet kullanarak misilleme teh
ditlerinde bulunan mektuplarda yaygnca rastlanan bir sah
te imza.
342.208 - YZBAI BOYCOTT - Charles Cunningham Boycott
(1832-97), baka bir lkede oturan Erne kontuna vekleten
onun County Mayo'daki (Mayo kontluu) arazilerini yne
ten bir ngilizdi. Sonralar, kendi adn tayacak olan ve geni
apta duyurulan kt muamelelere maruz kalmtr. 1880'de,
kiraclar tarafndan belirlenen kiralar kabul etmeyince, hiz
metileri ve iileri onu "boykot" (boycott) etmilerdi.
342.209 - CHRISTOPHER COLUMBUS - (1451-1506).
342.209 - S. FURSA - (. ~ 650) Yortusu 16 Ocakta kutlanan irlan
dall aziz. Misyonu, rlanda'da bir, ngiltere'de bir, Avrupa
anakarasnda da iki manastr kurmutur. Joyce, onun, "r
landa'nn azizler kitabhagiographictakviminde, Dante
Alighieri'nin mjdecisi olarak gsterildiini" syler.
342.209 - S. BRENDAN - Manastr ba rahibi (Brendan the Voyager [Gezgin Brendan], . 577 ya da 583) S. Brendan, onun
yolculuklarnn artk hayali olduu kabul edilmesine kar
n, rlanda azizlerinin en nllerinden biridir. Joyce, St.
Brendan'm, Columbus'tan bin yl nce, Aran Adalar'ndan
Florida'ya yolculuk yaptna ilikin menkbeye deinir.
342.208-9 - MARSHAL MACMAHON - Bkz.: 72.192n.
342.210 - CHARLEMAGNE - Charles the Great (Byk Charles;
742-814): 768'den sonra Franklarn kral, ve Roma imparato
ru (800-814). rlanda geleneinde, Charlmagne'm, erken H
ristiyan rlandasmn atalaryla ayn soydan olan Keltlerden
kt kabul edilir.
342.210 - THEOBALD WOLFE TONE - Bkz.: 270.427 / 271.428n.

342.210-1 -MACCABEELERN ANASI-Maccabeeler (Ma kali 1er),

.. ikinci ve birinci yzyllarda, Yahudi siyaset yaamnn
yeniden kurulmasn salayan en nl Yahudi ailesidir.
Sz konusu ana, Salome, yedi ocuuyla birlikte, Suriyeli
hkmdar IV. Antiokhus (.. 175-164 arasnda kral) tara
fndan, Yahudi dininin yerine Yunan tanrlarna tapmay
getirme abalarna direndiklerinden dolay ehit edilmitir
(.. ~ 168). Ana ve yedi ocuu, Katolik kilisesi hagiography'sinin (azizlerin yaamlarn anlatan yazmalar) biricik Eski
Ahit azizleridir.
342.211 - MOHKANLARIN SONUNCUSU - Amerikal James
Fenimore Cooper'in (1789-1851) bir romannn (1826) ad.
342.211 - CASTILE GL - Bkz.: 298.10n.
342.211 - GALWAYLI ADAM - Charles James Lever'in (1806-72)
bir arks: "The Man for Galway". arknn korosu u di
zeleri syler: "Borlarm pek oksa da, elenirim daha da
fazla; / Hey, ite 'Galwayli Adam'."
342.212 - MONTE CARLO BANKASINI SOYAN ADAM - Fred
Gilbert'in, 1892'de yazd popler bir mzikhol arks.
342.212 - GETTEK ADAM - Eski rlanda'da, lkenin en b
yk kahramanlar, herhangi bir dman saldrs durumun
da, en tehlikeli noktalara ve geitlere yerletirilir, orada n
bet tutarlard. ada rlanda'da da, yeniden canlandrlan
bir rlanda sporu olan hurling (frlatma) oyununda ya da
futbolda kaleciye "the man in the gap" (geitteki adam) de
nir.
'
342.212-3 - YAPMAYAN KADIN - Kanadah Grant Allen'in
(1848-99) The Woman Who Did (Yapan Kadn) roman bieminde. Allen'in romanndaki kadn, kendisini, "zgr ak"
yoluyla kurtarmaya abalar.
342.213 - BENJAMIN FRANKLIN - (1706-90), birok eyin ya
nnda, "kadnlara yaklamyla" da nlyd.
342.213 - NAPOLEON BONAPARTE - (1769-1821), Fetihleriyle,
aklarnda olduundan daha nlyd.

342.213 - JOHN L. SULLIVAN - Amerikal boks ampiyonu

John L. Sullivan (1858-1918), rlandal ana babann oluydu;
1882'de Paddy Ryan' yenerek arsiklet ampiyonu olmu,
1892'de de James J. Corbett'e yenilmitir. Sullivan'm baba
tarafndan dedesi, bir zamanlar rlanda shillelagh (sopayla
oynanan bir spor) ampiyonuydu.
342.214 - KLEOPATRA - (.. 69-30).
342.214 - SAVOURNEEN DEELISH - George Colman'm (17621836), gen bir askerle sevgilisinin ackl ayrlna ilikin bir
arks.
342.214 - JL SEZAR - (.. 100-44).
342.214 - PARACELSUS - Phillippus Aureolus Paracelsus
Theophrastus Bombastus (~ 14937-1541), tp tarihinde ec
zacla ilikin kimya zerindeki almalaryla tannm
Alman-svireli alimist (simyager) ve tp doktoru. Para
celsus, dsel bir Teosofi sisteminin yazar olarak da n
kazanmtr.
342.214-5 - SIR THOMAS LIPTON - (1850-1931), rlandal ana
babadan olma, adn hl tamakta olan ayla ve Amerika
Kupas'n (America's Cup) ngiltere'ye kazandrmadaki ba
arszlyla nl, Glasgow doumlu milyoner tacir.
342.215 - WILLIAM TELL - Bkz.: 668.558-9n.
342.215 - MICHELANGELO HAYES - Burada hemen Miche
langelo Buonarroti (1475-1564), Floransal ressam ve hey
keltra, dnlebilir, ancak Michelangelo Hayes (1820-77),
Dublin kentinin polis mdr olmu bir izimci ve karika
trcyd.
342.215 - MUHAMMET - (570-632), slam dinini kuran Arap
peygamber.
342.215-6 - LAMMERMOOR'UN GELN - The Bride o f Lammermoor (1819), Donizetti'ye Lucia de Lammermoor operasn
(1835) esinlendiren, Sir Walter Scott'un bir romandr.

342.216 - MNZEV PETER - Peter of Amiens (~ 1 0 5 0 - 1115),

vaiz, ve bir sre iin First Crusade'in (Birinci Hal Seferi,
1095-99) nderi.
342.216 - RVET PETER - Kilfenora Lordu Peter O'Brien'm
(1842-1914) takma addr. rlanda Bayargc olan Lord Pe
ter O'Brien'e, bu ad, toprak reformcularna ve milliyetilere
kar ktndan dolay onu jrilere rvet vermekle sula
malarndan dolay verilmitir.
342.216 - ESMER ROSALEEN - Bir on altnc yzyl anonim i
irinin ad; en nl evirisi James Clarence Mangan'a (180349) aittir. Rosaleen, airin balln ve akn anlatt Rosaleen, rlanda'nn kiiletirilmesidir.
342.217 - PATRICK W. SHAKESPEARE - Adlarn byle yan ya
na gelmesi, Shakespeare'm rlanda ile balarna ilikin ku
ram antryor (bkz. 238.594-5n); ancak bu bir ifreli yaz
da olabilir: Patrick W(eston) Joyce (1827-1914), akrabal yok
tu, rlandal bir bilgin ve tarihiydi.
342.217 - BRAN KONFYS - Brian, Patrick gibi, bir rlanda
l I addr, ve nl in filozofu Konfys' (.. 551-479) bir
Kelt klmaktadr.
342.217 - MURTAGH GUTENBERG - Hareketli bask kalplar
nn kullanld matbaann mucidi Johannes Gutenberg (~
1397-1468) ile, rlandalIlara zg Murtagh adn tayan ta
nnm kiilerin banda gelen ve sava bir Munster kral
olan Murtagh O'Brien arasnda kurulan bir iliki. (Guten
berg, babasnn ad Gensfleict'i deil, anasnn adn alm
tr.)
342.218 - PATRICIO VALESQUEZ - spanyol ressam Diego Rodriguez de Silva (1599-1660) da anasnn ad Valesquez'i al
mtr. "Patricio", Patrick'in spanyolca biimidir.
342.218 - KAPTAN NEMO - Jules Verne'in (1828-1905), Toenty
Thousand Leagues Under the Seci (Deniz Altnda Yirmi Bin
Fersah, 1870) adl bilimkurgu romannn kahraman. "Nemo", Latincede no man" (hi kimse) demektir, ki bu da,

Odysseus'un Polyphemos'un maarasndan kaarken ken

disine takt addr.
342.218 - TRISTAN VE ISOLDE - Tristram ve Isolde ak yks,
rlanda kkenlidir, yaptn kimi sahneleri de rlanda'da ge
mektedir.
342.218-9 - LK NGLTERE VELAHTI - ngiltere kral (130727) II. Edward (1284-1327), geleneksel Wales (Galler) Prensi
(Byk Britanya veliaht) unvann tayan ilk (1301) meru
mirasdr. "Zayflndan" ve "gzdelerine" aka ecinsel
yaklamlarndan dolay pek sevilmeyen bu kral, 1327'de
tahttan indirilmi, sonra da ldrlmtr.
342.219 - THOMAS COOK VE OLU - 1841'de kurulan seyahat
acentas. 1900'da, bu ad artk seyahat acentalarmm ve kla
vuzlu turlarn genel ad olup kmt. Kurucular, Thomas
Cook (1808-92) ile olu John Cook (1834-99) idi.
342.219 - CESUR ASKER OLAN - "The Bowld Sojer Boy", Sa
muel Lover'in bir iiridir; bkz.: 632.4802n.
342.219-20 - ARRAH NA POGUE - rlanda dilinde: "pme me
rakls ya da pc Arrah". Arra- Na-Pogue ya da The Wick
low Wedding (1864), Dion Boucicault'un (birok arknn ka
tld) bir oyunuydu.
342.220 - DICK TURPIN - Richard Turpin (1706-39), nl bir
ngiliz haydut ve soyguncusuydu. 1793'te lme mahkm
ed ilm iti. K im i z a m a n "Dick Turpin" diye de anlan "Tur
pin Hero" (Turpin Kahraman) baladnn kahramandr.
342.220 - LUDWIG BEETHOVEN - (1770-1827).
342.220 - THE COLLEEN BAWN - rlanda dilinde: "Sar-Sal
Kz." rlandal oyun yazar Dion Boucicault'un, The Colleen
Bawn; or, the Brides o f Garryowen (Sar-Sal Kz; ya da, Garryowen'in Gelinleri, 1860) ve The Lily o f Killarney adl oyun
larnn, ve Margaret Wolfe Hungerford'un (1855-97) Molly
Bawn adl romannn ba kahraman.

342.220-1 - WADDER HEALY - The Very Reverend John Healy

(Pek Muhterem John Healy, 1841-1918), Tuam Bapiskoposu,
badi badi yryyle betimlenir.
342.221 - ANGUS THE CULDEE - Culdeeler (rlandaca celi de
= "Tanrnn mterileri), on sekizinci yzyl rlandal mn
zevilerdi. Angus (ya da Aengus) the Culdee (. 820), mah
rumiyete katlanmas, alakgnlll ve ehitleri anlatan
kouk biimindeki yaptyla anlr.
342.221 - DOLLY MOUNT - Dublin Krfezi'nin kuzeydou y
resinde bir ky idi.
342.221 - SIDNEY PARADE - Ya da Sydney Parade, Dublin Kr
fezi yaknnda, Sandymount'm hemen gneyinde geni bir
cadde ve yrekent blgesi.
342.221-2 - BEN HOWTH - Dublin Krfezi'nin kuzeydou bur
nuna hkim tepe.
342.222 - VALENTINE GREATRAKES - (1629-83), masaj ve ipnotik telkin yoluyla iyiletirme salamasndan dolay "the
stroker" (okayc) denilen bir rlandal ifac.
342.222 - DEM LE HAVVA - "Adam and Eve." nsanln
Kitab M ukadde s'teki atalar olmalar dnda, Dublin'in mer
kezindeki Merchant Quay civarndaki Church of St. Francis
Assisi'ye (Aziz Francis Assisi Kilisesi) Dublinlilerin verdii
ad.
342.222 - ARTHUR WELLESLEY - (1769-1852), duke of Welling
ton (Wellington dk). Dublin doumlu dk, doduu l
kede pek sevilmemitir, zira, babakan (1828-30) olarak, ha
in bir ngiliz militarizminin ve reformlara direniin tutucu
bir simgesi olmutur.
342.223 - BOSS CROKER - Amerikal politikac Richard "Boss"
(Patron) Crocker (1841-1922), rlanda'nn Cork kontluunda
domutu. 1886'dan 1902'ye kadar, New York City'nin poli
tika yuvas olan Tammany Hall'n bakanln yrtm
tr.

|
342.223 - HERODOT - (.. ~ 4 8 4 - 425), Tarihin Babas ad ve
rilen Yunanl tarihi.
342.223 - DEVLDREN JACK - Gten ziyade becerileriyle
vg kazanm nl bir masal kahraman.
342.223 - GAUTAMA BUDA - Siddhartha Gautama (.. ~ 563~ 483), erken Hindistan'da byk dinsel nder ve reformcu.
342.223-4 - LADY GODIVA - 1040-1080 yllar arasnda gn
demdeydi; bkz.: 200.540n.
342.224 - KILLARNEY ZAMBAI - Bkz.: 342.220n.
342.224 - KEM GZL BALOR - Bakt kimseleri malup
eden bir Formorian kral (bir rlanda sylencesi kahrama
n).
342.224 - EBA MELKES - (.. X. yy.) Kitab M ukadde s'teki,
eba lkesinin, bilgeliiyle nl olduunu iittii Hazreti Sleyman', iittiklerinin doru olup olmadn grmek
amacyla ziyaret eden, ve onun, anlatlanlarn da zerinde
bir bilge olduunu kefeden yar-sylencesel kraliesi (I.
Krallar 10 ve II. Tarihler 9); bkz.: 241.723-5n.
342.225 - ACKY NAGLE, JOE NAGLE - John Joachim "Ackv"
Nagle (J. Nagle & Co. adl meyhaneyi ileten kardeten
biri). Kardelerin adlar: James Joseph, John Joachim, ve Pat
rick Nagle.
342.225 - ALESSANDRO VOLTA - Kont Alessandro Volta (17451827), elektrikle ilgili aratrmalar ve icatlaryla anmsanan
bir talyan fizikisi.
342.225-6 - JEREMIAH O'DONO ROSSA - Jeremiah O 'Donovan
(1831-1915), rlanda'nn bamszlk mcadelesinde zorlu n
lemlere bavurulmasndan yana olduu iin "Dinamit Rossa" diye anlan bir Fenian lideri. 1865'te Phoenix Park cina
yetleri davasnda ihanetle sulanarak yaam boyunca hapis
cezas alm, sonralar braklverince Amerika'ya giderek,
New York'taki United Irishman'm editrln stlenmitir.

342.226 - DON PHILIP O'SULLIVAN BEARE - Philip O'Sulli

van Beare (1590-1660), rlanda doumlu spanyol asker ve
tarihisi; en ok bilinen yapt: Historia Catholicae Iberniae
Compendium (Elizabeth dnemi savalar zerinde deerli
anlatlar, Lizbon, 1621).
343.238-9 - BASRETL - Masonluun Old Charges adl kural
lar kitabnda, cemiyete henz kabul edilmemi kimselerin
nnde "basiretsiz" konumalar (az dala, kavgalama,
birisini arkasndan ekitirme, ve iftira) yasaklanmtr.
343.241 - MORNA GZLERYLE - Argo: "aptal baklarla."
343.243 - MICHAN DYARINI - Bloom, St. Michan's kilisesindedir.
343.244 - O'BLOOM, RORY'NN OLU - rlanda tarihinde bir
ok Rory vardr, ancak, buradaki gnderme belki de rlan
da'nn ilk ulu kral (ki ngiltere rlanda'y ilk olarak onun
saltan srasnda istila etmiti) Roderick (Rory) O'Connor'adr (11167-98). Olas iki baka Rory de unlardr: birinci
si, Rory Oge O'More (. 1578); kincisi, Rory O'More (ortaya
k 1641-52).
343.245 - OLU: BASRETL BR NSAN, O - Ska rastlanlan
rlanda sylencesinin srdrlmesi; bkz.: 341.154n.
343.2.46-7 - PRINCE STREET'N YALI ... ABEM, TORPLL
GAZETE - Yani, Freeman's Journal; bkz.: 173.793n.
343.248-9 - THE IRISH INDEPENDENT, ... PARNELL'N - Parnell, Mrs. O'Shea ile evlendikten sonra, Freemans Journal,
Parnell'e desteini kesmiti. Parnell, bunun zerine, Fre
eman's Journal'dan ayrlm, ve Irish Independent Daily adl
yeni bir gazete karmaya balamt. Bkz.: 343.268n.
343.253-67 - GORDON, BARNFIELD CRESCENT ... ISABELLA
HELEN - Irish Independent D ailynin 16 Haziran 1904 gnk
saysnda ierilen ve "abem" (Citizen) tarafndan okunan n
gilizce adlar.
343.262 - O KERATAYI - Yani, kamyangsn. Orijinal metinde,

bir ad imiesine "Cockburn" deniliyor. ngilterede ise, bu

szck, "Coburn" biiminde okunur.
343.267-8 - ESMER EVLADIM BENM - Kaba argoda penis ("my
brown son").
343.268 - BANTRY IKARCISI MARTIN MURPHY - Bantry
doumlu, varlkl bir Parlamento yesi, ve Irish Independen t 'in sahibi William Martin Murphy (1844-1921), Aralk
1890'daki "Great Split" (Byk Blnme) srasnda s
rekli olarak Parnell'e kar bir tutum sergilemitir. Bkz.:
238.614n.
Parodi: 343-276 / 344.280 - ULAA, SONRACIIMA ... B HA
NIM AMCA GRVRDYD - Ska rastlanlan rlanda sy
lencesinin srdrlmesi.
344.291 - U. P: UP - Bkz.: 195.313n.
344.300 B II DHO HUSHT - rlandaca: "Skt!" anlamna gel
se de, mecaz olarak, "Sus!" ya da "eneni kapa!" anlamna
gelir.
344.312 - PONY - Sert bir ngiliz biras tr olan "porter"in su
nulduu kk (yarm "pint'Tik) bardak.
344.318 / 345.339 - TERENCE O'RYAN ONU ... PEK SEVLEN
KRALEMZ - Ska rastlanlan rlanda sylencesinin, Yu
nan mitolojisi ve ortaa masallaryla kartrlarak srd
rlmesi.
344.318 - TERENCE O'RYAN - Reverend (Muhterem) Teren
ce W. O'Ryan, Dublin merkezinin mil batsnda bir ky
olan Golden Bridge'deki St. Vincent's Roma Katolik Kilisesi'nde "curate", yani, rahipti. lgin olan ey, ngilizce
argoda, "curate" szcnn, "barmen, meyhaneci" anla
mna da gelmesidir. Bir baka O'Ryan da, Charles Graham
Halpine'm (1829-68), bir baladnda "lmszletirilmi"tir:
"rlanda Astronomisi, Gerek bir Efsane, O'Ryan Burcu Ca
hillik Yznden ya da Kasten Orion Yazlmtr." O'Ryan
"srekli yasak blgelerde avlanan gl bir adam"dr. Bir

gn Aziz Patrick onu ziyaret eder, yiyecek bir eyler, biraz

da su vermesini ister. O'Ryan yantlar: "'Ama urada bir
testi kaak viski var, / urada da can ekimekte olan bir
yabani tavan, efendim!" Aziz Partick, O'Ryan'n eliaklm, ona gkyznde Orion takmyldz olarak ebedi bir
yer ayraca szn vererek dllendirir.
344.318 - LMSZ LEDA'NIN OULLARI - Yunan mitoloji
sinde, Leda'nm, kuu klna giren Zeus'tan olan ikiz oul
lar Kastor (at terbiyecisi) ve Polydeukes'tir (kpek terbiye
cisi). Bu ikizlere, insanlara savata, ak denizde, yolculukta
yardm ettikleri ve konukseverlik melekleri olduklarndan
dolay taplrd. Lord Iveagh, safkanlarn yetitirildii nl
bir ahrn sahibiydi. Leda'nm ocuklar arasnda Helene ve
Klytaimestra da vardr.
345.319-20 - ASLZADE KZ BUNGIVEAGH VE BUNGARDILAUN BRADERLERN - Guinness's Brewery'nin (Guin
ness Biralarn reten kurulu) sahipleri Sir Edward Gu
inness, Lord Iveagh ve Sir Arthur Guinness kardetirler,
ama aralarnda ikiz olan yoktur. "Bung", alkoll iki su
nan barmen anlamnda argo bir szcktr. rlandal gaze
teci D.P.Moran, haftalk gazete Leader 'de (Dublin, kuruluu
1900), Guinesslerin alkoll iki satndan servetler kazan
malarn srekli eletirmitir.
345.331-9 - ZERNDE USTURUPLU ... PEK SEVLEN KRA
LEMZ - Kralie Victoria, ailesi Almanya'da Brunswick
dkleri olan, ngiltere kr^l III. George'un torunudur. Bu
radaki unvanlar, "denizar Britanya dominyonlar" hari,
Victoria'nn resmi unvanlardr. Bu unvan, kraliyet unvan
lar arasnda, VII. Edward'm 1902'deki ta giyme treninde
ierilmitir.
345.337 - GNEN DOUUNDAN TA BATIINA KADAR Buna ok benzeyen bir sz, Mezmurlar 50:l'de geer.
345.354 - WLLY MURRAY - Joyce'un, Richie Goulding gibi,
Collis and Ward'da alan bir amcas.

54c .575-9 - YLEDR ... GMME KSTAHLIINI GSTERD

LER GENE DE - Bu aka, Jonathan Swift'in, Compleie Collection o f Genteel and lngenious Conversation (Soylu ve Zeki
Sohbetler Byk Derlemi, 1738) adl yaptndaki Birinci Ko
numa: "ALBAY ATVVIT: Ama Sir Blunderbuz'm nihayet l
d doru mu? LORD SPARKISH: Evet, yoksa kstahln
lsn etmi olurlar; zira gmdler adamcaz."
Parodi: 346.385 / 347.425 - KARANLIIN NDEN ... TARA
FIMIZA TELMH EDLD - Bir ruh arma seansnn Teosofik terimlerle yanslanmas. (letiim ... gerekletirili
yordu", .. tesbit edilmitir" gibi kimi anlatmlarn "bilim
sel" kesinlii, Londra'daki Society for Psychical Research
(Psiik Aratrmalar Dernei) tarafndan yaymlanan rapor
larn biemini hicvetmektedir. Bu dernek 1882'de, "ipnotik,
psiik, ve ispritizma gibi terimlerle belirlenen ok sayda ko
nuyu ieren bir grup tartlabilir grngnn aratrlma
s iin dzenli ve dizgesel bir aba" sarfedilmesi amacyla
kurulmutur.
346.385-6 - TANTRALARIN - Sanskrite: "Tantra", reti demek
tir. Bir tr elkitaplar olan tantralarm kimilerinde, byclk
ve gizemcilik zerine nemli bilgiler vardr. Hinduizmle, ge
limi bir Budacl (Mahayana Budacl) birletiren ve bun
lara halk eler katan bir din tarikat da bu ad tar.
346.388 - YAAM ENERJSNN IINLARINDAN - "Yaam
enerjisi", zgn metindeki "jivic"in (yani jivaya ait) karl
dr. fiva, bireysel ruhun dirimsel ilkesi, yaam enerjisidir.
346.389 - ETERK EN - Teosofide, canl insan, "manyetik" ola
rak balanm bir "youn beden" ile bir "eterik beden y a da
ift "ten oluur. Doumda ya da yeniden-douta, eterik ift,
kendi youn tamamlaycsndan nce biimlenir; bu iki beden
bir kez kaynatktan sonra, bilinli bir varlk olarak o kiinin
yaama ve almasnn snrlarn belirler. lmde, eterik ift,
youn bedenden ayrlr, ve giderek dalr; ardndan, ruhun
yeniden-douu iin yeni bir eterik beden yaratlacaktr, zi
ra bir dnya-yaam, ruhun tam evrimi iin yeterli saylmaz.

Burada, Dignam'm eterik ei (ifti) "zellikle 'hayattakine ok

benzemektedir"', nk dalmaya daha henz balamtr.
346.389-90 - HPOFZ GUDDES - Kimi teosoflar ve ispritizmac
lar, hipofiz guddesinin bedeni ruhla birletirdii grnde
dirler; bu guddenin yeri de beyin epifizidir (pineal gland; bkz.:
231.321-2n). Dignam yeni ldnden dolay, ruhuyla bedeni
arasndaki balar hl sk ise de, zlmek zeredirler.
346.393-4 - PR/'L/VA YOLUNDA YA DA DNNDE Frilaya, Teosofide, bireyin ruhunun lmden sonra ve yeniden-doutan nceki dinlenme dnemidir. Bu dnemde
ruhun, yeniden-doua daha gelimi bir durumda eriebil
mesi iin kendisini dnyevi "gaile'Terinden arndrmas ve
tinsel byme zerinde younlamas beklenir.
346.394-5 - DAHA ALAK ASTRAL ... BRTAKIM KANASUSAMI VARLIKLARIN - Bireyin ruhunun abas, tinsel
eitim abasyla, daha yksek ve daha ar (zorbaln ve
dnyeviliinden daha ok arnm) astral aamalara doru
erime amacn tar. O halde, Dignam'm ruhu tinsel gerile
me tehdidi altndadr.
346.397 - BR CAMIN ARDINDAN GRR GB BULANIKA
- "Zira imdi biz bir camdan bakar gibi bulankmasna
grrz; ama sonra da yz yze: imdi ksmen biliyorum;
ama o zaman kendimi bildiimce bileceim" (Korintoslulara
Birinci Mektup 13:12).
346.398-9 - RUHSAL GELMENN ULU MKNLARININ Teosofide, "atmic plane" (ruh lemi, Atman), ruhun ilahi
glerinin en olgun biimde tezahr ettii ar varolu le
midir. Bu aamaya ermi olan kimseler, art arda yaamlar
dan geerek insani evrim dnemini tamamlamlar, ve bil
gelik, mutluluk ve glln doruuna ermi olurlar.
346.400 / 347.401 - DAHA OK KAYRILMAYA ... AAMADA
K VARLIKLARDAN - Bireysel tinsel evrimleri, Atman'a
yolculuklarnda, Dignam'mkinden daha yksek aamalara
ulam olan kimseler.

347.402-3 - TLFN, SNSR, SCKSK, TV

LT - Telefon, asansr, scak-souk, tuvalet. Bu yazm bi
imleri, Teosoflarn Sanskrite terimleri yelemelerinin bir
yanslamasdr. Onlar, Sanskriteyi, gizemcilik iin ideal dil
olarak grmekteydiler; bkz.: Pali, 231.317n.
347.404-5 - EN ST DZEY YANDALAR ... GARK OLUN
MUTUR - En st dzeydeki yandalar, varlklarn ruh le
minde (Atman) srdrmeyi baarmlardr; bkz.: 346.3989n. Gerek Teosofi rencileri"isel insann, d kabuuna
ya da bedeninde olan stnlnn nemini" bildiklerin
den, bu yaamda "ahlaki" bir sofuluk uygularlar. Ne var ki,
bir sofu, Atman'a, ruh lemine ulanca, dl ar "ehvet
dknl" ya da mutluluk olur.
347.407-8 - M'NIN YANLI TARAFINDA - Mya, aldatma
ca ve yanlsamalarn bir rnts olarak tasavvur edilen
fiziksel ve duyusal evrendir. "My'nm yanl tarafnda" ol
mak demek, ruhun Atman'a doru tinsel evrimi iin Teosofik abaya balamam olmak demektir.
347.409 - DEVALAR EVRESNDEKLERN - Bir deva, ilahi bir
varlk ya da bir tanrdr; bylece, ilahi varlklarn arasmdakilerin, Atman'a ermi olanlarn.
347.409-11 - KO'UN GL OLDUU ... KARITIRACAINI
BUYURMUTUR - Astrolojide, Jpiter gezegeni yeni ve ile
rici dnceleri savunan ve bir bakma dinsel eilimli atl
gan, enerjik, bir zihni simgeler; Mars ise, tutkulu, zorluklara
kafa tutan bir mizac simgeler. "Ko", Aries'tir, "ark zavi
yesi (dou as)" da onun zodyaktaki (burkua) ksm,
gklerdeki mekndr; Aries, zodyak ylnn baharn, yani
balangcn imler. Aries'in zellikleri ylmazlk, iyimserlik
ve enerjidir. Bu durumda, Mars ile Jpiter "ortal kart
raca" iin, benzer zellikleri uyum yerine atma halinde
olacaktr. Bu zelliklerin karanlk, ykc yan ortaya kacak
ve Aries'in negatif zelliklerini sergileyecek gibidir: yani,
blf ve bask yapmaya, karanlara ierlemeye, ve huysuz
luk nbetlerine bir eilim.

Parodi: 347.426-8 - BU FAN DNYANIN LESNDEN ... UM

MAN, KASIRGANLA - Gene, ska ilenen bir rlanda sy
lencesinin yanslamas: bir kahramann lmne at.
347.428 - BANBA - Geoffrey Keating'in (~ 1570 1644) History o f
reland'ma (rlanda Tarihi, ~ 1629) gre, Banba, Adem ile Hav
va'nn olu Kabil'in kzlarnn en byyd. Banba ve kz
kardeleri Erin ve Fotha, rlanda'ya yerleen ilk insanlard.
Baka efsanelerde, Banba'nm, sylencesel tarihncesi kah
ramanlar soyunun kraliesi Tuatha Da Danaan olduu an
latlrbylece gerek Erin'in, gerekse Banba'nm adlar, r
landa'nn iirsel adlarn olutururlar. Mitoloji balamnda,
Banba ve iki kz kardei, Banba'nm lm temsil ettii l
tanray (doum-ak-lm) oluturduklar sylenebilir.
348.453 - NERDEYSE NSANI ALATACAK - Bkz.: 341.184-5n.
348.453-8 - KALKIP EVNE ... DOMALIVRDN ANLATTIYDI - Bob Doran'm zoraki apknlnn yks, Dublinersteki "The Boarding House"ta (Pansiyon) anlatlr.
Parodi: 348.461-2 - GZ YALI, YRE ... YOK OLUUNA
ALADI ALADI - nceki parodinin srdrlmesi; bkz.:
347.426-8n.
348.476-7 - JOE GANN'I ASMITIM - Joe Gann ad buraya, su
luluk tarihinden deil, Zrih'te Joyce'u fkelendiren bir
Britanya konsolosluu grevlisinden getirilmitir; bkz.: Ellmann, s. 427, 440, 441.
348.480 - BILLINGTON - Billington adl bir ngiliz cellatmm
1899'da bir hafta iinde sekiz rlandal suluyu ast sy
lenir.
349.482 - TOAD SMITH - Joe Gann'm bir alma arkada; bkz.:
348.476-7n.
349.489 - H. RUMBOLD - Sir Horace Rumbold, 1918'de Britan
ya'nn svire'deki elisi, buradaki yerini Joyce'u sinirlendir
mesi sayesinde almtr; bkz.: Ellmann, s. 458. Joe Gann'm
bir alma arkada; bkz.: 348.476-7n.

349.490 - USTA BERBER - Berberler, nceleri, sa sakal trayla

birlikte cerrahlk ve diilik de yaparlard. Berber-Cerrahlar
Topluluu 1461'de kurulmutu. Bu uralar, 1725'ten sonra
resmen ayrlmlard.
Parodi: 349.510-3 - BUNLAR KARA DYARDA ... EREBOSA
HAVALE EDERLER - Ortaa dnemi destanlaryla Kitab
M ukaddes'teki anlatmlarn, halkn benimseyecei biimlere
sokulmasnn yanslanmas.
350.524-5 - KILMAINHAM'DA - Dublin'in bat varolarnda
yer alan Kilmainham Gaol (Hapishanesi), duvarlarnn
iinde rlandal vatansever kuaklarnn hapsedilmesi ve
idam edilmesiyle dile dmtr. Buras, imdi bir mze
dir.
350.525 - INVINCIBLELARDAN JOE BRADY'Y - Joe Brady,
Kilmainham'da, 14 Mays 1883'te aslmt.
350.528-9 - LEN KMSELERDE NEFSNE HAKM OLMA
HIRSI EPEY GL OLURMU - Alexander Pope'un
(1688-1744) Moral Essays (Ahlak zerine Denemeler) adl ya
ptndan, Risale 1 (262.-265. Dizeler).
Parodi: 350.534-45 - SEKN BLMC HERR ... NETCELENE
CEN GSTERMEKTEDR - Bir tplar topluluunda,
bir tbbi raporun sunulmasnn yanslanmas.
350.539 - CORPORA CAVERNOSANIN - Latince: "gzenekli
bedenler." Anatomide: kanla iip gerilebilen geni boluk
larn yer ald sertleebilir doku ktleleripenis ve klitoris
gibi.
350.543 - FLOPROJENERATF - Evlat sevgisiyle ilgili.
350.543-4 - IN ARTICULO MORTIS PER DIMINUTIONEM CA
PITIS - Tbbi Latince: "boyun krlmasnn yol at lm
srasnda."
350.547 - INVINCIBLELARDAN - Bkz.: 113.449n.
350.547 - ESK MUHAFIZLARDAN - Byk olaslkla, aralarm-

da John O'Leary (1830-1907), Charles Joseph Kickham (182682), ve Jeremiah O'Donovan'in (Rossa, bkz.: 342.225-6n) da
bulunduu Fenian hareketinin (bkz.: 60.309-10n) "the grand
old men"i (byk yal adamlar).
350.547-8 - ALTMI YEDL YTLERDEN - Fenianlar, 1867'de
bir ayaklanmaya girimiler, ama eitli nedenlerden baa
ramamlard: 1865'te gerekletirilmesi planlanan ayak
lanma, gerek silahszlk, gerekse egdmszlk dolay
syla ertelenmiti. stelik, ngilizler, Fenianlarm baszcsn tutuklamlar, Fenianlarm iine szm olduklar
rlanda ordusunu yurtdma gndermilerdi. Son darbe,
destek verme konusunda aralarnda elikiye den Ame
rika'daki the Fenian Society of America'dan geldi. Sonun
da, 5-6 Mart 1867'de, kansz ve baarsz bir ayaklanma gi
riiminde bulunuldu.
350.548 - DOKSAN SEKZ ANMAKTAN KM KORKAR - 1798
Ayaklanmas; bkz.: 283.917-8n ve 299.62-3n.
351.570-1 - SHEARES BRADERLER'LE - Henry (1755-98) ve
John (1766-98) Sheares kardelerin ikisi de 1798 Ayaklan
masnda United Irishmen (Birlemi Mandallar Cemiyeti)
yesiydiler. Bir ihbarc tarafndan ele verilince, yakalanm
lar, ve (duygusal bir anlatma gre) ele ele tutuarak asl
mlardr.
351.571 - ARBOUR HILL'N TA TESNDEK WOLFE TONE'YE - Wolfe Tone'un, Barney Kiernan'm meyhanesine
pek uzak olmayan Arbonr Hill'deki Old Provost Marshal's Prison adl hapishanede intihar ettii sylenir; bkz.:
270.427 / 271.428n.
351.571-2 - VATANI URUNA CANINI VEREN ROBERT EMMET'E - Bkz.: 335.1523n ve 351.572-4n'deki iir.
351.572-4 - TOMMY MOORE'UN B ... ANLATAN SZLERNE
GELDYD - Sara Curran (d. 1808), Robert Emmet'le gizli
ce nianlanmt. Emmet tutuklandnda zerinde kan
mektuplardan elde edilen bilgiler nda, Sara'nm babas

John Philpot Curran, kzn evlatlktan reddetme derecesin

de etkilenmiti. Emmet'in, firar etmesinden nce, Sara'yla
vedalamak amacyla onu ziyareti srasnda yakalanm ol
mas, hayal rnne benzer. Thomas Moore'un, "She Is Far
From the Land" iirindeki, "Sevgilisinin ak iin yaad,
vatan uruna ld" dizesi, Sara'nm yksn duygusallatrmaktadr.
351.577 - CITY ARMS'DA - Bloom, sr tccar Joseph Cuffe'nin
yannda alrken bu otelde kalyordu.
351.577 - YALI B KARIYNAN - Mrs. Riordan, Portrait'in bi
rinci blmnde "Dante" Riordan olarak ortaya kan bir
karakter.
351.596 - LLERN ANISINA - Bkz.: 283.917-8n.
351.601 - SINN FEIN! DEDYD ABEM. SINN FEIN AMHAIN rlandaca: "Bizler! ... Sadece bizler!"; vatanseverce sylenen
bir kadeh tokuturma sz ve Gaelic League'in iar (Gal
ttifak, 1893). Bu sz, Timothy Daniel Sullivan'm (1827-1914)
"The West's Awake" (Bat Uyumuyor) arksnn nakarat
dr; bkz.: 36.199n ve 200.55in.
351.601-2 - SEVDMZ DOSTLAR ... DMANLARIMIZSA
KARIMIZDA - Bu, Thomas Moore'un, "Snadmz dost
lar / Bizim tarafta, / Nefret ettiimiz dmanlarsa kar
mzda," dizelerini ieren "Where Is the Slave" arksmdandr.
Parodi: 352.603 / 356.773 - SON VEDALAMA ... KAIK D
MANINI DNDKE - Geni apta kamusal ve top
lumsal bir olayn yksn veren bir gazete haberinin yan
slamas. Robert Emmet'in idam edilmesinin bu "yks",
Washington Irving'in (1783-1859) The Sketch Boofc'undaki
(Karalama Defteri, 1819-20) "The Broken Heart" yksn
deki yanslamay yknmektedir.
352.615-7 - TA BEKTEN TBAREN ... HAVASIYLA OYALA
DII - "Speranza", Oscar Wilde'm annesi (Jane Francisca El-

gee) Lady VVilde'nin (1826-96) yazlarnda kulland takma

add. Buradaki anlatma en uygun ark, onun "The Brot
hers: Henry and John Sheares" adl arksdr; bkz.: 351.570ln.
352.621 - LARRY'NN ASILDII GECENN ARFESNDE - Bir
on sekizinci yzyl rlanda balad.
352.637 - COMMENDATORE BACIBACI BENINOBENONE talyanca: "Kumandan pp Pek-iyi-pek-l."
352.641 - SCHWANZENBAD-HODENTHALER - Almanca:
"Banyoda-penis-taaklar-vadisinin-sakini."
353.655-6 - RLANDA'NIN KORUYUCU ... DOKUZU MU OL
DUU TARTIILDI - rlanda'nn koruyucu melei Aziz
Patrick, zamanla yle sise brnmtr ki, ona ilikin her
ey tartma konusu olmutur. Onun yortu gn (Saint Patrick's Day) 17 Mart'tr.
353.670 - OTUZ K CEBNDE - Her biri rlanda'nn otuz iki
kontluu iin.
353.676 - GLADIOLUS CRUENTUS - Hayali bir iein, "kan
lekeli kl" anlamna gelen Latince ad.
353.682-4 - HOCH, BANZAI, ELJEN, ZIVIO, CHINCHIN, POLLA KRONIA, HIPHIP, VIVE, ALLAH ... EVVIVASININ eitli "ulusal" nlemler; hoch, Almanca ("yksek, soylu");
uzun mr dileyen bir kadeh kaldrma sz; banzai, Japonca
("On bin yl yaayasn"bir sava l ve imparatoru se
lamlama nlemi); eljen (eljen), Macarca ("ok yaasn"); zivio, Serbo-Hrvat dili ("Selam, ok yaayasn"); chirchin, yar
bozuk ngilizce yar ince bir dil (trensel selamlama; "Sizi
selamlarm"); polla kronia, ada Yunanca szck anlam,
"ok sayda olsun"; ya da "ok yaa"); hiphip, Amerikan
ca (alka hazrlk); vive, Franszca (ok yaa"); Allah, Arapa
("Tanr"); evviva, talyanca ("yaa").
353.684 / 354.685 - HAREMAASI CATALANI'NN - ok
tavlk soprano ses erimiyle nl talyan sopranosu Angelica

Catalani (1779-1849); normal soprano sesi, orta C (do) zerin

de iki oktavdr. Angelica'mn ses erimi, bir erkek ocuk ya da
"castrato"nunkini (hadm) antrr.
354.689-90 - RIENZI HTLLNDEN - Cola di Rienzi (ya da
Rienzo), popler bir Romal nderdi. 1347'de, Roma'da bir
devrimin liderliini yapm, aristokrasi ynetimi yerine h
kmet reformlarn baaryla getirmiti. Kendisi, hkme
tin bana getirilmi, ama kstah ve keyfi yaklamlaryla,
halk kendisine yabanclatrmt. Roma'y dine bal kal
makszn kalkndrma planlarndan dolay papalkla aras
alm, 1348'de grevden uzaklatrlm, 1354'te Papa VI.
Innocent'in isteiyle bir ayaklanma balatm, bu olayda ya
amn yitirmiti.
354.725 - NEC VE NON PLUS ULTRA - Latince: nec (ya da ne)
ve non plus ultra; ikisi de "ulalabilen en st nokta" anlam
na gelir.
355.729 - SHEILA, BR TANEM - Shiela-ni-Gara, rlanda'ya ve
rilen alegorik adlardan biridir. Mrs. Seumas MacManus
(takma ad Ethna Carberry, 1866-1902), " Sheila, My Own " i
irinde, Shiela'y "yalnz ve beklemekte" diye anlatr. Robert
Emmet'in nianlsnn ad Shiela deil, Sara Curran'd; bkz.:
351.572-4n.
355.735-6 - FIRLATMA MAINA - "Hurling match": hokey,
rugbi, ve "lacrosse"ye (Kanada hokeyi) benzeyen sert bir r
landa oyunu.
355.747-51 - RLANDA KRALYET ... TEK KURU GZE RASTLANAMAZDI - Speranza'mn (Lady Wilde) "The Brothers:
Henry and John Sheares" iirinde, durumadaki seyirciler
iin, "hkryorlar ... Ve en gl adamlar dahi aladkla
rndan dolay gremiyorlar" denilir (10.-11. Dizeler) ; bkz.:
352.615-7n.
355.752 - YAKIIKLI GEN BR OXFORD MEZUNUNUN 1806'da (Robert Emmet'in lmnden yl sonra) Sara Cur
ran, ngilterede babakanlk yapm, Amerika-vanls, ve r

landa'ya sempati duyan Lord Rockingam'n (1730-82) yeeni,

Kraliyet Kurmay subaylarndan Yzba Henry Sturgeon (~
1781-1814) ile evlenmiti. Sturgeon, Oxford deil, Kraliyet
Askeri Akademisi mezunuydu, ve Napolyon'la ilgili sava
lara az da olsa katlm ama sivrilebilmiti.
355.753-5 - BAHTSIZ GEN BAYANIN ... ANINDA KABUL
EDLM OLMASIYLA - Sara Curran'm evlilii, Kralie
Viktorya yandalaryla Milliyetileri gcendirmie benzer.
rlandal romanc ve siyaseti Justin Huntly McCarthy (18301912), Ireland Since the Union'da (Birlikten Bu Yana rlanda,
Londra, 1887) yle der: "Dnnce tuhaftr ki, adlar o
devrim hareketinin (United Irishmen [Birlemi rlandalI
lar] ve 1798 Ayaklanmas) en byk ahsiyetiyle birle
tirilen kadnnLord Edward Fitzgerald'm kars, Wolfe
Tone'nin kars, ve Robert Emmet'in nianlsher biri, ba
kalarnn aklarn ve adlarn kabul etmeye rza gstere
rek, yaamlarn birletirmi olduklar o byk adamlarn
ansn yaralamtr" (alnty yapan Fritz Senn, J]Q 13, no.
2 [1976]: 244).
356.778 - GAL TTFAKINDAN - Bkz.: 232.365n.
356.778-9 - BAKALARINA K ISMARLAMAMA TTFA
KINDAN - 1902'de kurulan St. Patrick's Anti-Treating Le
ague; bu ittifakn amac, iki ien bir gruptaki her bir yenin
kendi cmertliini kantlamay bir "grev" bilerek oradaki
herkese "iki smarlama"s ve bu srecin ayklk tesine dek
uzatlmas kkl geleneiyle savaarak iki tketiminin
azaltlmasyd.
356.784-5 - SAMANLIKTA MAUREEN LAY'M OTURMU Samuel Lover'in "The Low-Backed Car" (Alak-Arkal Ara
ba) arksna bir gnderme.
356.785-6 - MAV KURDELEL RLANDACA YAZILI KIYAK B
BALLYHOOLY ROZETYLE - Bu rozeti takanlar, "ikiden
kaanlarn havarisi" Reverend (Muhterem) Theobald Mathew'in Ballyhooly'de kurmu olduu bir ikiden kanma r
gtl grubunun (Blue Ribbon Army) yesi olarak bilinirler.

356.789 - AYIK RLANDA HR RLANDA'DIR - Bu ikiden

kanma slogan, rlandal mizah-gazeteci Robert A. Wilson'a (takma ad Barney Maglone, 1820-75) aittir. Wilson,
belki de sululuk duygusunun etkisiyle, bu balamda bir
ok dize retmitir, zira onu yakndan tanyanlar, ikinin
onun "yakasn hi brakmadn" gzlemlemilerdir.
356.790-1 - YALI NEN DNLERKEN LD HAVAYA Bu deyim, ekseriya zevksiz ya da insana kasvet veren m
zie ilikin sylenir.
357.808 - PRO BONO PUBLICO - Latince: "kamu yarar iin."
Parodi: 357.812 /358.851 - NSANLIK KLTRNN DAHA
... LOWRY'NN MANCOSUNA KAVUSAM - Gazetele
rin, tiyatro programlarn durmakszn verme bieminin
yanslanmas (Bloom'un, Keyes'in reklamn tamamlamaya
alt "paragraf"tan pek farkl deil).
357.812-8 - NSANLIK KLTRNN ... KAIRMAMAYA
GAYRET EDLMELDR - Gadrene domuzu yksnde, sa
ruhu kirlenmi bir adamla karlar; "sa ona der ki, Ey kirli
ruh, adamn iinden k. Sonra sa o kirli ruha sordu, Senin
adn nedir? O da yant verdi, Benim adm Lejyon'dur (Le
gion): zira bizim saymz oktur. ... Orada, yakndaki da
da beslenmekte olan byk bir domuz srs vard. Btn
eytanlar ona yalvard, Bizi domuzlara gnder. ... sa hemen
onlara izin verdi. Ve kirlenmi ruhlar kp, domuzlara girdi
ler: sonra sr azgncasna dik bir yokutan aaya, denize
koutular, ve denizde bouldular" (Markos 5:8-13).
357.814 - GARRYOWEN - Bir anonim rlanda balad; bkz.:
340.139n.
357.815 - OWEN GARRY - Yar-sylencesel Leinster kral, ve
Fin MacCool'un .S. nc yzyldaki acl. Patrick J.
McCall'un (1861-1919) Finn destanlar versiyonlarndan bi
ri olan The Fenian Nights'Entertainments'da (Fenian Geceleri
Elenceleri, bkz.: 255.1279n), Garry'nin kz Finn'in kars
olur.

357.817 - CYNANTHROPY - Szck anlamyla, "kpekadam";

tpta, bir kimsenin, kendisinin kpek olduunu zannettii
bir akl hastal.
357.825 - RANNLARINA - rlandaca: "kouklar, deyimler,
uyaklar, arklar."
357.826 - KK SEVML DAL - air, bilgin ve evirmen Do
uglas Hyde'n (1860-1949) rlanda dilindeki An Craoibhin
Aoibhinn takma adnn bir evirisi. Hyde, (W. B. Yeats ile
birlikte) Irish Literary Society'yi (rlanda Edebiyat Cemi
yeti, 1891) kurmu, "The Necessity fo r de-Anglicising lreland"\
(rlanda'nn ngilizletirilmesinin nlenmesi Gereklilii,
1892) yazm, Gal ttifak'nn (kuruluu 1893) balca destek
leyicilerinden biri olmu, ve sonunda rlanda cumhurbaka
n olmutur (1938-45).
357.828 - D. O. C.'NN - Bu, "cod" (aka) szcyle yaplm bir
oyun olabilir.
357.831 - RAFTERY'NN - Anthony Raftery (~ 1784-1834), "ozan
larn sonuncusu" diye bilinen Mandal kr air.
357.831-2 - DONALD MACCONSIDINE'IN - Dornhall Donald
MacConsidine (ykselii on dokuzuncu yzyl ortalar), r
landa'nn batsndaki County Clare'de yaam bir Kelt airi
ve din ilmi yorumcusuydu.
357.837-8 - GAL "ENGLYN"NN GRFT ... KADELERN HA
TIRLATAN VEZN SSTEM - Englyn, Gal diline zg bir
vezin grubunun addr; en yaygn kullanlan ise dolaysz
tek-heceli englyndir.
357.844-7 / 358.848-51 - ALLAH BELANI VERSN ...
LOWRY'NN MANCOSUNA KAVUSAM - Bu dizeler,
klasik rlanda dili nazm biiminin ngilizcede yknlmesi giriimlerinin bir yanslanmasdr. "Lowry'nin mancosuna", Dan Lowry's Music Hall'inin (Mzikhol) sahnesini
antryor olabilir.
358.855 - A CHARA - rlandaca: "arkadam."

358.857 - HERF LAHANASURATLI AMA YEL DEL - Ar

go: "grnd kadar aptal deil.
358.857-8 - YALI GILTRAPTN - Gerty McDowell'in anne tara
fndan bykbabas; bkz.: Nausikaa. Ayrca bkz.: 340.139n.
358.870-1 - YALI SHYLOCK'UN KEND KAZDII KUYUYA
NASIL DTN - Shylock, Shakespeare'm The Merc
hant of Venice'indeki elisk Yahudi tefecidir.
358.884-6 - KARABORSA KERMES ... BLETLER MYD NE
SATIYORMU - Joyce, Bloom'un piyango biletleriyle ilgi
li sorunu konusunda, Irish Independent'm 16 Haziran 1904
tarihli saysndaki u haberden esinlenmi olabilir: "Lond
ra'daki bir matbaac, 'Macaristan Kraliyeti'nin verdii sala
hiyetle piyango biletleri' sat ilanlar verdiinden dolay
Maliyecilerce mahkemeye verilmitir."
358.886-7 - YA, BU HAYATTA SRALL DOSTUN OLACAK Shakespeare'da ska geen bu sz, aslnda Yahudi aleyhta
rdr.
Parodi: 359.896-911 - HER NE KADAR,... NAKLETMENZ SA
LAYACAKTIR - Duygusal-kibar on dokuzuncu yzyl kur
gusal yaznmmdaki karlkl konumalarn yanslanmas.
359.919-20 - DEM VE HAVVA KLSESNDE - Bkz.: 737.830-ln.
360.936 - SLAN LEAT - rlandaca: szck anlam, "gvenli kal";
gle gle.
360.947 - KILLI IOPAS - Vergilius'un Aereid'inin Kitap I'inin so
nundaki ziyafet (ve iki lemi) srasnda ark syleyen air:
"Uzun-kll Iopas, ulu Atlas'n rencisi, altn liriyle salonu
nlatt. arksnda durmakszn gezip duran ayn ve gne
in ektii zahmetleri, insan soyunun ve hayvanlarn orta
ya kn, yamuru ve atei dile getirdi; Arcturus'tan, ya
murlu Hyadlardan ve ikiz Aylardan dem vurdu; k gne
lerinin denize dalmak iin neden o denli acele ettiklerini, ya
da yava ilerleyen geceleri geciktiren eyin neler olduunu
yrlad" (740.-6. dizeler).

Parodi: 360.968-9 / 361.970-1 - GIT GIT GIDAAK ... KLUK KLUK

- ocuk tekerlemeleri bieminin bir yanslanmas.
361.981-2 - SLUAGH NA H-EIREANN - "rlandaca: "rlanda'nn
Ordusu." Bu etkin vatansever cemiyet, Parlamento'ya Nannetti araclyla 16 Haziran 1904'te, polis komiserliinin
Phoenix Park'ta Gal oyunlarn yasakladna ilikin bir i
kyette bulunmutu. ikyette, poloya (ki ngiliz kkenli ol
duu dnlen) izin verildii de belirtilmiti.
Parodi: 361.983-1005 - SHILLELAGH MEB'USU ... (CELSE KA
PANIR. ALKILAR) - Avam Kamaras tutanaklarnn yan
slanmas.
361.1003-4 - GZN KIRPMADAN KATLET - Bkz.: 227.1523n.
361.1006 - MLL SPORLARIMIZI ... YENDEN CANLANDI
RAN ADAM - Bkz.: 338.68n.
361.1007 - JAMES STEPHENS'I KAIRAN ADAM - Cusack'm
bir Fenian olduuna ilikin oka tant varsa da, onun, Stephens'in kayla bir ilintisi olduunu gsteren bir bilgiye
sahip deiliz; o firarda en nemli kimseler John Devoy ile
Albay Thomas Kelley idi; bkz.: 74.287-9n.
361.1007-8 - GLLE ATMADA RLANDA MLL AMPYONU
- On dokuzuncu yzyl sonu rlanda ampiyonluu De
nis Horgan'dayd: 46 fit 5 1/2 in. 1785'ten 1885'e kadar ak
tif olan Cusack, glleyi 40 fitten te atamamtr. Horgan,
zamannn rlandal byK atletiydi; Cusack ise, rlanda'nn
atletizmdeki szcsyd.
361.1009 - NA BACLEIS - rlanda dili: "aldrma ona."
362.1016 - TAGLLE ATII - Glle atmaya benzerse de, bu
sporda eitli arlklardaki ta glleler eitli uzaklklara
atlmaya allr. Abem'in (the Citizen) ta glleyi atmada
ki hneri, bir tepenin doruk blmn kopararak Odysseus'un kamakta olan gemisine frlatan ve handiyse onu ba
tran Polyphemos'la bir tutar.

362.1017-8 - YENDEN B MLLET OLMALIYIZ - "A Nation n

ce Again", rlandal air ve vatansever Thomas Osborne Davis'in (1814-45) bir arksnn addr.
Parodi: 362.1025-51 / 363.1052-72 - SRAID NA BRETAINE ...
FAY, T. QUIRKE V.S, V.S - Toplumsal ve siyasal bir rgtn
reklamn yapma amacn maskeleyen (ve bir gazetenin s
tunlarnda kmas beklenen) bir toplantnn tutanaklarnn
yanslamas.
362.1025-6 - SRAID NA BRETAINE BHEAG'DAK TARH BRIAN O'CIARNAIN SALONUNDA - rlandaca: "Little Britain (yani, Brittany) Soka'nda Barney O'Kiernan."
362.1026 - SLUAGH NA H-EIREANN - Bkz.: 361.981-2n.
362.1038-9 - FINN MACCOOL - (d. ~ 284), rlandal air, sava,
kabile reisi, Fiannalarm (Fenianlar, adlarn bundan alm
lardr) nderi. Bu yar-sylencesel kiilik, Ossian (ya da Oisin, bkz.: 240.665n) ve Fin destanlarnn odanda yer alr.
362.1046-7 - THOMAS OSBORNE DAVIS'N YENDEN BR
MLLET ARKISININ - Bkz.: 362.1017-8n.
362.1051 - RLANDA CARUSO-GARBALDS - Enrico Caruso
(1874-1921), 1910'da ad artk btn dnyaca bilinen talyan
dramatik tenoru. Giuseppe Garibaldi (1807-1882), talya'nn
bamszl uruna nemli giriimlerde bulunmu dev
rimci lider.
363.1083 - AMA BR HA BRE ALIIRMI - "br", yani
Keogh.
363.1090 - HEENAN LE SAYERS' - Bkz.: 284.968-9n.
364.1093 - QUEENSBERRY KURALLARINI - Yani, eldivenlerle
boks yapma, (ancak birisi nakavt olunca biten rauntlar ye
rine) -dakikalk rauntlar, kucaklamama ve grememe
kurallarn. Bu kurallar 1865'te ngiliz Queensberry marki
zi John Sholto Douglas (1844-1900) sayesinde uygulanmaya
balamtr.

Parodi: 364.1096-127 - MYLER LE PERCY E L L ... GALP LAN

EDLD - Spor gazeteciliinin yanslanmas.
364.1113 - EBLANITE - Bkz.: 339.98-9n.
364.1133 - PARLAK ZEL YILDIZ - Shakespeare'm All's Well
That Ends Well oyununda Helena, Bertram ile Rousillon kon
tuna duyduu akla onlarn arasndaki toplumsal pozisyon
fark zerinde dnceye dalar: "Parlak zel bir yldz se
verdim ben / Ve onunla evlenmek isterdim, o da tam te
pemde duruyor" (I, i. 96-8).
365.1136 - DEDYDM KEND KENDME - Gilbert ve Sullivan'm lolanthe mzikalinin (1882) I. perdesinde Lord Chancellor'un arksndaki ska yinelenen "Said I to myselfsa
id I" dizesinin antrlmas.
Parodi: 365.1145-53 - CALPE'DEK KAYALIK ... VARS ER
YE GRMEKTE - Ortaa masallarnn on dokuzuncu yz
ylda yeniden ilenmelerinin yanslanmas.
365.1166-7 - ADI STUBB'DA KAYITLI - Stubb's Weekly Gazette
(Stubb Haftalk Gazete), bankaclar, tccarlar ve i dnyas
nn gazetesiydi.
366.1188-9 - COMPOS MENTIS - Hukuk Latincesi: "akl ban
da."
366.1198-9 - YARIM BUUKLARLA - Ne kadn ne erkek.
366.1214 - ZUHAF ASKER - Fransz ordusunda, Cezayir'de ei
tilen Cezayirli piyade askerleri. Papalarn Zuhaf askerleri
son derece gsterili niformalar giyerlerdi.
367.1219 - SADGROVE - HOLE DAVASINDA - Bu, O'Molloy'un
deindii noktalarla ilgili gerek bir davadr, ancak sonu
cuna ilikin yanl bilgi veriyor. Davaya 8 Mart 1901'de s
tinaf Mahkemesi'nde baklm, haberi London Times'm 9
Mart tarihli saysnda (s. 17, stun a) verilmiti. Mahkeme,
bunun bir yaym deil de zel bir kartpostal olmas nede
niyle, kt niyeti kantlayacak yeterli tant bulunmadna
hkmetmiti. Hakimlere gre, ayet kt niyet olsaym,

yaymlanmam olmasna karn gene de cezalandrlabi

lirmi.
367.1221 - ALTI LN SEKZ PEN, LTFEN - Bu bedelin, "dam
edilen bir Sulunun Cesedinin, Hristiyanlk kurallar uya
rnca Gmlebilmesi amacyla geri tanmas iin belirlen
mi cret" (on yedinci yzylda); ve on sekizinci yzyln
ortasndan sonra da, bu bedelin, "Bir avukata denen belir
lenmi cret" olduu bildiriliyor.
367.1232 - KANADA'DAK O DOLANDIRICILIK DAVASI - Her
ne kadar Joyce kimi ayrntlar deitirmi ise de, gazetelere
gre, Zaretsky adl bir kimsenin, Sparks ve Saphiro diye de
bilinen James Wrought'a kar at bir dava, Dublinde, 16
Haziran 1904'te grlmtr. VVrought, Zaretsky'ye ve ba
kalarna sadece 1 karlnda Kanada iin biletler satm
tr; elbet bunlar sahte biletlerdir. Davaya bakan kimse Sir
Frederich Falkiner, deil, Polis Mahkemesi'ndeki Mr. Swifte'dir. Dava, 17 Haziran 1904 tarihine ertelenmi, Saphiro 11
Temmuz'da mahkm edilmitir.
367.1235 - KOCABURUNLULAR FAMLYASINDAN - Yahudi
aleyhtar bir sz.
367.1249 - REUBEN J - Reuben J. Dodd.
Parodi: 368.1262-92 - OYSA KZGZL TANRIA ... ONU
CEZALANDIRDILAR - Duruma tutanaklaryla "vce-klasik" rlanda destannn yanslanmalarnn kombinasyonu.
368.1262 - KZGZL TANRIA AYININ - "kz-gzl
tanra", Homeros yaznnda uno'nun (Juno) sfat; yani,
"June" (Haziran).
368.1262-3 - KUTSAL VE BLNMEZ TESLS ENLNDEN 29 Mays 1904, Pazar.
368.1274-5 - BREHONLARIN HUKUKUNU - Eski rlanda hu
kuk sistemi; "brehonlar" yarg ve avukatlard.
368.1276-81 - ON K IAR URUUNU ... EDLEN YCE ADA
LET HEYET - On iki srail aireti ve bir jrideki on iki kii

zerine, lar, bat ya da uzak demektir; yani, rlanda, lar, ay

n zamanda, Mileadh'm olundan biriydi, ve rlanda'nn
byk klanlarnn sylencesel "Milesian" atas saylyordu.
"Yce adalet heyeti" ise, "sinhedrim ya da sanhedrin", Ku
ds'teki anayasa mahkemesiydi.
368.1276 - PATRICK - rlandal Patricklerin en banda, rlan
da'nn koruyucu melek azizlerinden biri olan St. Patrick
gelir.
368.1277 - HUGH - rlanda destannn birok nl Hughlarmdan biri de, Tara'mn batndan sonra ilk ulusal meclisi top
layan kral (572-98) Hugh MacAnimire'dir.
368.1277 - OWEN - Ya da Eoghan: birincisi, bir ikinci yzyl
Munster kralyd ve Conn tarafndan yenilmiti ("Hundred
Battles" Yz Savalar); tekiyse, drdnc yzylda rlan
da'y istila eden rlanda asll bir sko kralyd; bir de St.
Eoghan vardr (. 618).
368.1277 - CONN - ok sayda Conn varsa da, en nls Yz
Savalar'm Conn'udur; bkz.: 342.202n.
368.1278 - OSCAR - Oisin'in olu ve destanlara gre nc
yzyl Fianna'snm en soylularndan biridir. Oscar ve Aideen ak yksnn de kahramandr.
368.1278 - FERGUS - Ferguslarm en nls, bir druid (Kelt
rahibi) ozan ve Cuchulin'in "dostu ve piri" olan destans
kahraman-kral Fergus Mac Roi idi (bkz.: 342.202n). Destan
lardaki Deirdre'vi yanllkla lmne srkleyen kii de
Fergus'tur; bkz.: Yeats'm Deirdre (1907) ovunu. Ayrca bkz.:
37.266-9n.
368.1278 - FINN - Bkz.: 362.1038-9n.
368.1278 - DERMOT - Bkz.: 64.456-9n.
368.1279 - KEVIN - St. Kevin of Glendalough (. 618), rlanda
misyoner azizlerinin en nllerinden biri.
368.1279 - CAOLTE - Caolte Mac Ronain, yz yl yaad, ve
yaamnn sonunda St. Patrick ile gizemci bir sylei yap

t sylenen bir destans Fianna sava-ozan St. Kevin of

Glendalough.
368.1280 - OSSIAN - Ya da Oisir. sylencesel kahraman Finn
MacCool'un olu, Fianna'nn byk bir ozanyd. Ossian'n,
St. Patrick ile karlamas iin, bkz.: 240.665n, 240.666n.
369.1304 - ARTIK YABANCILARI STEMYOZ VATANIMIZDA
- Bkz.: 224.42-3n.
369.1310 - SAKSONYALI SOYGUNCULARI - Burada Kelt'lerin
geliimi anlatlyora benzer (bkz.: 373.1469-70n), oysa soygun
cular, Saksonlar 1066'da Hastings'de yenilgiye uratarak n
giltere'yi igal etmi olan Anglo-Norman derebeyleriydi.
369.1310-11 - O ZNAKR KARIYLA II - Bkz.: 64.456-9n.
369.1332 - SALARA BAK - Bu popler bir mzikhol arksnda,
arkcnn salar, onun kadn arkadalar, Byk Britanya
veliaht, ve son olarak da hayvanat bahesindeki yal bir
orangutann hayranln kazanr, ve her biri, "Salara bak!"
der.
Parodi: 370.1339-46 - PIRIL PIRIL ZIRHI ... GETREBLECEKLE
RN NAKLETT - Ortaa dnemi masallaryla "soylu kla
sik" rlanda destanlarna degin parodinin srdrlmesi.
370.1342 - THOLSEL'DE - Bkz.: 287.1086-7n.
370.1345 - DENZLE BLNM GALLERN - Gallerin (ya da
Keltlerin) rlanda'y, skoya'y, Galler lkesini, Bretanya'y,
ve Cornwall' spanya'nm kuzeyinden istila ettikleri sanld
ndan dolay, "denizlerle blnm" idiler. Bir grup olarak
Kelt ve Gal dilleri, rlanda, Gal ve Bretanya, skoya, Cornwall'a zg Kelt dili, ve Man adas dillerini ierir.
370.1348 - PATOISLARININ - Franszca: patois = tuhaf ve anla
lmaz dil, tara az, argo.
370.1350-1 - MLLET NELSON GB DRBNE KR GZYNEN BAKAR OLMU DA - ngiliz Amirali Horatio, Vikont
Nelson'un (1758-1805) sa gz, Korsika kartmas srasnda
kr olmutu. Amiral Sir Hyde Parker kumandasndaki ngi

liz donanmas, 2 Nisan 1801'de, Copenhagen'de Danimarka

donanmasna saldrd; o gn daha nce, donanmada bir ko
ramiral olan Nelson'a, geri ekilme emri verilmiti. Robert
Southey, Life o f Nelson (Nelson'un Yaam; Londra, 1813) adl
kitabnn 7. Blmnde yle der: "Nelson der ki, 'sadece bir
gzm varkimi zaman kr olma hakkna sahibim':ar
dndan, drbn kr gzne tutarak... bard, 'Gerekten
iareti grmyorum!"' Nelson'un itaatsizlii, parlak bir de
nizcilik zaferine yol amt.
370.1361 - CABINET D'AISANCE - Franszca: "yznumara."
370.1364 - AAN O GLLER UTANGA, KMSENN GRME
D - Thomas Gray'in (1716-71) "Elegy Written in a Country
Churchyard "ndan (Bir Kasaba Kilisesi Mezarlnda Yazl
m At; 1742-50, 1751): "Aan o gller utanga, kimsenin
grmedii / ve bozkrn havasna uan gzelliini" (53-56
dizeler).
370.1366 - CONSPUEZ LES ANGLAIS! PERFIDE ALBION Franszca: "ngilizleri nemsemeyin! Vefasz ngiltere!" Bu
ikinci tmce, Napolyon dahil, onun St. Helena'ya srlmesi
nedeniyle tedirgin olan birok Fransza atfedilir.
Parodi: 370.1367-72 - DEDYD DE ... KAHRAMANLAR SOYU
NA T - Ortaa dnemi masallaryla "soylu klasik" r
landa destanlarna degin parodinin srdrlmesi.
370.1369 - LAMH DEARG ABU - rlandaca: "Krmz El Zafere.
"Krmz El, Ulster'in ve O'Neills'in (O'Neiller) arabaclkta
ki simgesidir; bu, ayn zamanda, Allsop'un ielenmi bira
snn (ale) etiketindeki simgesidir.
370.1371 - DALGALARIN HKMLER - On dokuzuncu yz
ylda ve yirminci yzyln balarnda ngilterenin denizci
likteki stnln belirten bir vnme szne gnderme.
Bkz.: 47.653n ve 374.1533n.
371.1387-8 - HEY CZLK, SCEPTRE M SENN ADIN Hamlet'in, annesinin gvenilmezliine ilikin dizesi tarznda (I,
ii, 146).

371.1398-9 - BAZI KMSELER ... KEND GZNDEK MERTE

GRMEZ - sa, Dadaki Vaz'nda bu sz syler (Matta
7:3).
371.1400 - RAIMEIS - rlandaca: "masal"; bu szck "sama" an
lamnda kullanlr.
371.1401 - YRM MLYON OLUCEKKENE - rlanda nfusun
daki en byk kayp, "Great Famine" (Byk Ktlk) srasn
daki alk, hastalk ve g nedenlerinden dolay yer alm
tr. 1841'de 8,196,000 olan nfus, 1851'de 6,466,000'e, yirmin
ci yzyln banda da, 4, 459,000'e dmtr. ayet nfus,
1821 (6,800,000) ile 1841 (8,196,000) arasndaki yirmi yldaki
art hzyla devam etseydi, yzyln sonunda, 18,000,000'u
bulacakt. 1900 A.B.D. nfus saym, on dokuzuncu yzylda
Amerika'ya 4,000,000 rlandalmm g ettiini gsterir.
371.1402 - KAYIP URUKLARIMIZ - Abem, burada, rlanda n
fusundaki bu erimeyi (bkz.: 371.140in), srail'in yitirdii ai
retlere benzetiyor. Yahudi sylencesindeki airetler Kuzey
Krall'ndakilerdi, ve Asurlularm .. 721-15'teki istilalar
nn ardndan srlmlerdi. Bu yitik airetler, Japonlardan
tutunuz da ngilizlere dek eitli halk gruplaryla zdeletirilegelmitir.
371.1403-4 - JUVENAL DNEMNDE ... RABET GREN
YNLERMZ - Romal air ve hicivci Juvenal (.S. ~ 60 ~ 140. Burada Abem epeyce abartmia benzer Roma ile r
landa arasnda ticarete ilikin gvenilir bir bilgi yok ise de,
tarihiler, Romallarn ngiltere'yi fethinden sonra ticarette
bir art olduunu varsaymaktadrlar.
371.1404-5 - ANTRIM TEZGHLARINDA ... KETENLERMZ,
DAMASKOLARIMIZ - rlanda'nn kuzeydousundaki
Antrim Kontluu, daha on altnc yzyln ortalarnda bile
Ulster'in keten ekimi ve keten bezi dokumaclnn kalbiy
di. Daha sonralar, Antrim'in rekabetinden ekinen ngiliz
rakiplerinin basklarna karn, dokumaclk, on sekizinci
yzylda rlanda'nn en nemli endstrisi haline gelmitir.

371.1405 - LIMERICK DANTELLERMZ - Dublin'in 120 mil batgneybatsmdaki, Limerick Kontluu'nun bakenti Limerick,
on yedinci yzyln sonu ve on sekizinci yzylda elii dan
telleriyle n salmt. Sonralar, makinelerle retilen dantel
ler yznden, bu retim azalmaya yz tutmutur.
371.1406-7 - JACQUARD DE LYON'DAN ... HUGUENOT POP
LNLERMZ - Poplin retimi, Dublin'de, 1693'te Huguenot
gmenlerince balatld. Lyonslu Joseph Marie Jacquard
(1752-1834), Jacquard tezghn kefetmiti (~ 1801).
371.1413-4 - TACITUS'U, BATLAMYUS'U, HATTA GIRALDUS
CAMBRENSIS' - Tacitus, Romal tarihi ve hatip, Agricola
adl yaptnda rlanda'dan ksaca sz eder. skenderiyeli Yu
nan gkbilimci ve corafyacs Batlamyus, bize aktard bil
gileri Fenikelilerden almtr. rlanda'ya ilikin verdii bilgi
ler, Byk Britanya hakknda verdiklerinden ok daha do
rudur. Giraldus Cambrensis (Girald de Barri; ~ 1146 1220)
bir yurttalar topluluu yesi ve tarihidir; rlanda zerine,
Topographia Hibernica ile Expugnatio Hibernica adl iki kitap
yazmtr. Verdii bilgiler olduka doru ise de, rlanda'nn
ihra ettii rnleri deil de, ithal ettii arab vurgulamtr.
371.1416-8 - SPANYA KRALI ... TEKLF ETM ZAMANINDA
- spanya kral II. Philip, rlanda kylarnda balk avlayabilmeleri iin, rlanda hkmetine ylda 1,000 deyerek, 21
yllk bir anlamaya girmitir.
372.1430-1 - RLANDA'NIN STKBAL ... KORUMAMIZ LA
ZIM, AH - Donogh Mac Con-Mara'nm (1738-1814) rlanda
dilindeki arks "rlanda'nn O Gzel Tepeleri"nden (ngi
lizceye eviren James Clarence Mangan).
Parodi: 372.1433-61 / 373.1462-7 - KOZMOPOLT SOSYETENN
... BALAYI GERECEKLERDR - nemli sosyal olayla
ra, bu rnekte bir yiiksek-sosyete dnne ilikin gazete
haberlerinin parodisi. Bu parodide, Spenser'in The Faerie
Queene (Peri Kralie) adl yaptndaki aa katalouna, ve
bu yaptn yaznsal ncleri olan Chaucer'in Parliament o f
Fools (Kmes Hayvanlar Parlamentosu; 176-82. Dizeler),

ve Ovidius'un M etamorphoses'ine (Bakalamlar; 10:90-105)

gndermeler yer almaktadr..
372.1442-3 - MISS ARI HANIMEL - Bu, Albert H. Fitz ve Willi
am H. Penn'in bir mzikhol arks olan "The Honeysuckle
and the Bee"sini antrmaktadr (1901).
372.1443 - MISS O. MMOZA SAN - Geisha (Geya) adl hafif
operada nemli bir karakter; bkz.: 130.425n. iek dilindemimoza, duyarll simgeler.
372.1448 - GLANDS KORUSU'NDAN MSY AKAM "Glands" szc, "Glens" szcne bir benzetmedir; zi
ra, rlanda tarihinde bu ad nem tar. ki rnek: James Mac
Donnell (. 1565; lord of the Glens); ve O'Donoghue of the
Glens. Bir de O'Donoghue of the Glens vardr: bkz.: 342.2045n.
372.1460 - ODUNCU, AMAN KIYMA O AACA - George P.
Morris ve Henry Russel'in popler bir arks. ki ktasndan
ilki: "Oduncu, aman kyma o aaca! / Tek bir dalna bile do
kunma! / Genliimde benim yuvamd o aa, / imdi de
benim, onu koruyacak; / Babamd onu eliyle eken / Kul
besinin dibine diken; / Brak oduncu, dursun orada, / Bal
tan zarar vermesin ona!"
373.1469-70 - O KPOULLARI ... TCARETMZ KURMU
TUK - rlanda'nn Avrupa'yla ticareti, rlanda'nn Norman
Fethi'nden (1066), ve 1169'da balayan Anglo-Norman istila
sndan nce gelimi durumdayd.
373.1471-2 - ARAPKARASI - Bkz.: 33.88n.
373.1476-81 - QUEENSTOWN, KINSALE ... NC LMANI
KILLYBEGS - Bunlarn hepsi de rlanda'nn nl limanlar
ya da krfezleridir; ve hepsi de, gemite, imdi olduklarn
dan ok daha nemli ve gnenli idiler.
373.1482-3 - HENRY TUDOR'UN ARPLERN - VIII. Henry, r
landa zerindeki egemenliini simgelemek amacyla, ngil
tere kraliyet armalarna mavi zemin zerinde altn bir arp
iletmiti.

373.1483-4 - DALGALANMI BAYRAKLARIN ... MILESIUS'UN

OLUNU - Sylenceye gre, Milesianlarm bayran
darlanda'da "dalgalanm olan en eski bayrak" ta
vard. Sylencelerde, Milesianlar, rlanda'nn kraliyet klan
larnn "atalan"dr.
373.1486 - MOYA - ngilizceletirilmi rlandaca: "sanki yley
mi gibi."
373.1487 - CONNACH'TA NEKLER UZUN BOYNUZLU OLUR
- rlanda atasz. Connacht, rlanda'nn batsnda uzak bir
yerde olduu iin, "uzaklatka, her ey insana daha egzo
tik imi gibi gelir" genel kans gerei, oradaki ineklerin de
daha uzun boynuzlu olduklar dnlr.
373.1489 - MOLLY MAGUIRELAR - 1904'te bu terim, artk han
diyse tm adsz rlandal terrist gruplarnn genel ad ha
line gelmiti. lk Molly Maguires (Maguirelar), Cornlius
Maguire tarafndan 1641'de, o ylki ayaklanmay destekle
mek amacyla kurulmutu. Molly Maguires'm amac, arazi
sahiplerinin kira toplayan ve tahliye bildirilerini getiren g
revlilerini engellemeye almakt.
373.1502 / 374.1503 - OMAHA, G A.'DA YAKILAN SYAH CA
NAVAR - Bir anda ulusal ve uluslararas habere dnen
lin etme olay, 28 Eyll 1919'da Omaha, Georgia'da de
il, Omaha, Nebraska'da cereyan etmiti. Gen bir beyaz
kadna tecavz eden adam yakalayan kalabalklar, onu
lin etmi, bedenini kurunlarla delik deik ettikten son
ra da yakmt. Kalabalk, daha sonra, karaderililere kar
lgnca eylemlere giriilmesini nlemeye alan beledi
ye bakann da lin etmeye kalkmt. Nebraska yeri
ne Georgia'y veren gazete ise Londor Times idi (30 Eyll
1919).
374.1503 - DEADWOOD DICKLER - Deadwood Dick, Ameri
kal romanc Edward L. YVheeler'n (~ 1854 1885) ucuz ro
manlarndaki kahramann addr.

374.1509-10 - ANLI DONANMAMIZ ... SAHLLERMZE

YAKLATIRMAYAN - "The Lads in Navy Blue" (Donan
ma Mavisi Genler" adl arkdan: "Donanmadr, Britanya
Donanmas / dman sindiren. / Britanya dalgalarn hki
midir, adl o eski arkmz, / Bugn hl syleyebiliyoruz."
Bkz.: 47.653n ve 374.1533n.
374.1512-4 - PORTSMOUTH'TAK ETM ... BIKKIN K
DYE ATMI MZASINI - Kraliyet Donanmas'nda kam
lama cezas 1880'de yasal olarak kaldrlmt. Ne var ki,
kamlama dnda dayak yntemleri 1906'ya kadar srm
tr. Donanmada dayan srdrlmesi yandalarna yant
olarak, George Bernard Shaw, Times'm (Londra) 14 Haziran
1904 tarihli saysnda, "Daya savunan bir leydi ya da bir
centilmene, dayaa duyduum tiksinmenin nedenlerini sa
yp dkmek benim iin yz kzartc bir ey olurdu."
374.1525-6 - TERKEDLMES ... EREFL BR GELENEKTR BU
- Claudius'un elentisiyle ilgili olarak, Hamlet, Horatio'ya
yle der: "bir dettir bu / Terkedilmesi, devam ettirilme
sinden daha erefli olan" (Hamlet I, iv, 15-16).
374.1533 - ASLA KLE OLMAYACAK NSANLARA - Bkz.:
370.137in.
374.1536 - ZERNDE GNEN ASLA DOMADII - Bkz.:
60.281n.
374.1538 - YAHOOLAR - Swift'in Gulliver's Travels'mdaki insan
biimli canavar yaratklar (Blm IV). Bkz.: 70.126-7n.
Parodi: 374.1539-43 / 375.1544-5 - ONLAR SOPAYA ... JACKY
TARA NANIRLAR - Havarilerin Simgeleri'nin bir parodi
si; bkz.: 49.745n.
375.1552-3 - DENZLERN TESNDEK DAHA BYK RLANDAMIZ VAR - A. B. D.'nin bir sfat; bkz.: 371.140in. On
dokuzuncu yzyln ortalarndan bu vana, rlandal-Amerikallar, rlanda ulusal bamszl uruna para toplamav
ve isyanc yetitirmeyi srdrmtr.

375.1553 - O KARA 47 YILINDA - Ktlk, 1845'te, krsal kesim

halknn temel besini patatesleri kavuran bir hastalk y
znden balam, ala, tifs, tifo ve kolera salgnlarna yol
aarak 1847'de dorua ulamt. Ktlk 1848'de hafiflemeye
balam, kyller g etmekle alktan lme arasnda ter
cih yapar duruma gelmilerdi. Arazi sahiplerinin kiralarda
indirim yapmay reddetmeleri de durumu daha da ktletirmiti. Bkz.: 87.86n.
375.1555-8 - TIMES DA ELLERN ... ALTINA NECEN DUYURDUYDU - Seumas MacManus, Story o f the Irish Race'inin (Mandal Soyunun yks) "Byk Ktlk" adl
blmnde yle yazar: "The London Times... dgn en
acnas bir zamannda, bir makalesinde epey neeli bir ha
vada, 'Gidiyorlar! Gidiyorlar! Mandallar ha bire gidiyorlar.
ok yaknda rlanda'da bir Kelte rastlamak, Manhattan k
ylarnda bir Kzlderiliye rastlamak denli nadirattan say
lacak'" (s. 610). Times'da byle bir makale bulunamamtr.
375.1558-9 - KOCA TRK BLE PARASINI GNDERMT B
ZE - T. O'Herlihy, The Fam ine 'de (Ktlk), "ngiliz hkmeti
hibir yardmda bulunmamasna karn... Birok baka l
ke, Trkler bile para gndermilerdi" diye yazar.
375.1562-3 - YRM BN ... TABUTGEMLERNDE TELEF OL
DUYDU - rlandal gmenleri Amerika'ya tayan gemi
lere "tabut gemileri" deniyordu. Bu gemilerde ok sayda
insan lmt.
375.1563 - HR NSANLARI^ TOPRAINA - Amerikan Milli
marna bir gnderme.
375.1564 - BOYUNDURUK ALTINDAK MEMLEKETLERN
- Kutsal metinleri (Tesniye [Deuteronomy] 5:6) yanslayan
bu sz, sraillilerle Mandallar arasnda bir benzerlik daha
kurmaktadr.
375.1565-6 - KATHLEEN NI ... GRANUAILE'NN OULLARI
- Kathleen ni Houlihan, "rlanda'nn ruhu"nun geleneksel
dii somutlatrmlarmdan biridir; bkz.: 224.42-3n. Granuai-

le, Grace O'Malley'in (~ 1530-~ 1600) rlandacadaki biimidir.

Bat rlandal bu kadn, ada Lord Henry Sidney tarafn
dan, "en nl bir dii deniz kaptan" diye betimlenmitir.
375.1570-1 - ZAVALLI YALI KADININ ... SYLEDNDEN
BER - Zavall Yal Kadn, rlandacada The Shan Van Vocht;
bkz.: 46.614n. 1798 sonbaharnda, bin kiilik bir Fransz as
keri birlii, Mayo kontluunun kuzey kysndaki Killala'ya
km, sonunda rlandalIlara esir dmlerdi.
375.1572-4 - BZ WILLIAMCILARA ... BZE HIYANET ETM
LERD - rlandallar, Stuart krallarnn sonuncusu olan II.
James'in tahttan indirildii 1688 "kansz devrim"inde, onu
desteklemek amacyla ayaklanmlard. Oysa, bu olay izle
yen savata (1689-91), rlandallar, Jam es'in rakibi III. William'a kar 1690 Boyne Muharebesi'nde kesin yenilgiye ura
yana dek savamay srdrrlerken James Fransa'ya kaa
rak rlandal destekilerini yalnz brakmt.
375.1574-5 - LIMERICK' VE BR ... O MUAHEDE ANITINI D
NN - Boyne yenilgisinden sonra, rlandal ihtillciler,
Fransa'nn tevikiyle savamaya devam ettiler ve Patrick
Sarsfield (bkz.: 342.204n) komutasnda son bir direnite bu
lundular. 3 Ekim 1691'de, sonralar bir ant haline getirilen
bir kaya zerinde Limerick muahedesi imzaland.
375.1575-6 - FRANSA'DA, SPANYADA ... KAN DKTK, YABANKAZLARI - 1691'de srlm eyi kabul eden (ya da ka
an) Sarsfield ve bakalarna "the wild geese" (yabankazlar) deniliyordu. Yabankazlarnm birou Katolik Fransa ya
da spanyol ordusuna katlmlard.
375.1576-8 - FONTENOY'DA, HA? ... CAMUSLU ULYSSES
BROWNE - Fontenoy muharebesinde (1745), rlanda tuga
y, ngiltere, Hollanda ve Hanover birleik ordularna kar,
zafer kazanan Franszlarn yannda yaman bir sava ver
miti. Sarsfield (bkz.: 342.204n). spanya'daki Tetuan Dk
O'Donnell: Leopold O'Donnell (1809-67), yabankazlar ai
lelerinin bir torunuydu; nce mareal, sonra o da spanya
babakan olmutur 1854-56,1858-63,1865-66. M aria Tere-

sa'nn mareal atad Camuslu Ulysses Browne: M axim i

lian Ulysses Browne, Graf von Browne, Baron of Camus ve
Mountany (1705-57), rlandal bir 1690 srgn olan Ulysses
Freiherr von Browne'm oluydu. Browne, bir AvusturyalI
mareal idi, ve Maria Theresa'nm en baarl komutanlarn
dan biriydi.
575.1581-2 - ENTENT CORDIALE - Franszca: "Sam im i anlay";
"entente cordiale": Franszca: "sam im i anlama"; ngiltere ile
Fransa arasnda, 8 Nisan 1904'te yaplan diplomatik anla
ma.
575.1581-2 - TAY PAY'N HAN ... PENDE DELLER M Tay Pay: Thomas Power O'Connor'un (bkz.: 173.796n) takma
adyd, "hain ngilizler": bkz.: 370.1366n.
575.1584 - CONSPUEZ LES FRANAIS - Franszca: "Franszlar
nemsemeyin!" Bkz.: 370.1366n.
576.1585-8 - PRUSYALILARLA ... EKTMZ YETMEZ M
ARTIK - Kutsal Roma mparatorluu'nun semenlerinden
biri olan Hanover, bir il olarak 1866'da Prusya'nn snrla
r iinde yer almt/'George the Elector" (Semen George;
1660-1727), 1714'te ngiliz tahtnn varisi olunca, ngilizler
hanedan adn Wettin'den Windsor'a deitirmilerdi. Bu
rada "gebe cadaloz" diye anlan Kralie Victoria'nn annesi
de bir Alman prensesti.
576.1593 - EHREN ON THE RHINE - Cobb ve W illiam H. Hutchinson'un bir Am erikan balad.
576.1594 - KLER BURDA DAHA UCUZ - George Dance'm (.
1932), Stephen Foster'in bir arks zerine bir parodisi. Bu
parodide, bir pabm sahibi, "suratsz eytan" diye anlr. An
latldna gre, bir askeri bando bu arky Windsor Castle'da alarken, kralie arknn szlerini renmek isteyin
ce, karsndakiler skntl anlar geirirler.
576.1596 - BARITIRICI EDWARD - Entente cordiale'm (bkz.:
375.1581-2n) ilk iyim serlik aamasnda, Franszlar VII. Edward'i byle nitelemilerdir.

376.1598-9 - BARITAN OK KAYIMAYI - VIL Edward'm ap

knlna bir gnderme.
376.1599 - EDWARD GUELPH-WETTIN - Hanover hanedannn
soyad Guelph idi; Prens Albert'in soyad olan Wettin, sve
e W etter'in Prusya'daki biimidir. Kralie Victoria, Prens
Albert ile evlenince, Guelph adn brakmtr.
376.1600-3 - RLANDA'NIN RAHPLER ... ASIYORLAR DU
VARLARINA - VII. Edward bir at meraklsyd. 1903 ylnn
Temmuz aynda rlanda'ya yapt resmi ziyaret srasnda,
Dublin'in on be mil batsnda yer alan Maynooth kentin
deki St. Patrick College'm rlanda Katolik niversitesi'nce
arlanmt. Britanyal Krala, atafatl sslemelerle bezen
mi iki deerli yar at armaan edilmiti. rlanda'nn bak
asndan, btn bu olay atlarn, rahiplere yakmayan bir
biimde sslenip pslenmesi de dahil Kilise'nin, ngiltere
Kral'na uaklk etme istekliliinin onur krc bir sergilenmesiydi.
376.1605 - PND KADINLARIN HEPSN - VII. Edward'm
ehvetperestliinin bir antrlmas daha.
Parodi: 377.1640-66 / 378.1670 - BALLYMOTE KTABI'NIN ...
YER ALMAKTADIR - Bir gazete makalesinde sz edilen
ortaa rlanda'snn son derece girift ilemeli bezlerinin vb.
bir parodisi.
377.1640-1 - BALLYMOTE KTABI'NIN ... MANUS TOMALTACH OG MACDONOGH'A - 501 byk yaprakl The Book of Ballymote (Ballymote Kitab), Sligo'da, 1391 civarnda,
aralarnda (Robert mac Sheehy ile birlikte) Solomon O'Droma ve Manus O'Duigenan' m da yer ald birok yazman
tarafndan retilm iti. Kitap, eski "Fetihler K ita b im , seme
rlandal ailelerin ecerelerini, ilk rlandal krallara ilikin
sylenceleri, Nennius'un History of the Britons unun (lk ngilizlerin Tarihi; ~ 800) rlandacaya bir evirisini ierir.
377.1645-50 - DRT NCL VAZNN ... BR ALTIN KARTAL
SUNARKEN - Matta'nm, Markos'un, Luka'nm, ve Yuhanna'nm srasyla elinde bir m zrak tayan bir melek (ya da

kanatl adam), bir aslan (genellikle kanatl), bir kz (genel

likle kanatl), ve bir uan kartal eklindeki simgeleri.
377.1653-4 - BARMECIDELER DNEMNDE - James Clarence
Mangan'm "The Time of Barmecides" (Bermekiler Dnemi)
iirinin konusu ve nakarat. Bermekiler, sekizinci yzylda
yldz parlam erkli bir ranl ailenin yeleridir. Bin Bir Ge
ce Masallar 'ndaki "Berberin Altnc Kardeinin Masal"nda,
bir Bermeki ailesi yesinin, yoksul bir dilenciye, grkemli
tabaklar ve tencereler iinde hayali bir ziyafeti nasl sundu
u anlatlr.
377.1665-6 - LK WELLINGTON DK'NN DOUM YE
R - Birinci Wellington Dk Arthur Wellesley'in (17691852), hem doum tarihi (29 Nisan?) hem de Dublin'deki do
um yeri kesin olarak bilinmemektedir.
378.1681-2 - FAS'TA KLELER YA DA ... MEZATLARDA SAT
MILAR - Her ne kadar Yaludiler, 1904'te, Fas'ta kle deil
idilerse de, Mslman ounluk onlar "zorunlu hizmet"e
tabi tutmaktayd; erkekler de kadnlar da, sebt gnlerinde
(Musevilerin kutsal dinlenme gn olan Cumartesi gnle
ri) dahi klelere yakr ilerde altrlyorlard. Zorunlu
hizmetler, 1907'de kaldrlmtr.
378.1683 - YEN KUDS'TEN - Yeni Kuds, Yuhanna'nm Vahiy
Kitab 21 ve 22'de betimledii semavi Hristiyan kentidir.
378.1701 - MUSEV OLMAYANLARA YEN B APOSTOL - H
ristiyanla dndkten sonra inanlarn, rk ve milliyet ay
rm gzetmeksizin, herkese reten Aziz Pavlus; bkz.: Timoteos'a Birinci Mektup 2:7.
378.1703-4 - KOMUNU SEVECEKSN - sa'nn iki emrinden
kincisi: "Komunu kendini sevdiin gibi seveceksin" (Mat
ta 22:39).
378.1705 - KOMUNU DLENCYE EVRECEKSN - Karsn
dakinin btn kartlarn kazanm ann amaland, iki o
cuk arasnda oynanan bir kt oyunu.

378.1706 - MOYA - Bkz.: 373.1486n.

Parodi: 378.1707 / 379.1708-16 - SEVG SEV G Y ... ALLAH HER
KES SEVER - Duygusal erikin ocuksu konumas.
378.1707 - SEVG SEVGY SEVMEY SEVER - Kr.: St. Augustine'in Confessions ' (tiraflar) 3:1: "Sevgiyi sevdiimden, neyi
seveceimi aradm; sevmeyi sevdiysem de, henz sevme
dim." Augustine, Tanr'nm gerek ve nihai sevgi ve arzu
nesnesi kefetmesinden nceki cinsel arzuya batn betim
liyor.
379.1724-6 - YA TOPUNUN NAMLU ... MUTAASSIP CROM
WELL - 1649'da, ngilteredeki isavam sonulanmasnn
ardndan, Oliver Cromwell (1599-1658) ile son derece disip
linli ve fanatik kertede Protestan askerleri ("Ironsides" =
Cromwell'in svarileri), rlanda'daki Stuart-yanls direnii
krm akla grevlendirilmiti. Cromwell'in seferi, Dublin'in
otuz iki m il kuzeyindeki ky kenti Drogheda'nn vurul
masyla balad; Cromwell'in svarileri, garnizondaki en
az 2800 askeri kltan geirdiler. Kim i yazarlar, kadn ve
ocuklarn da ldrldn ileri srerler. Cromwell yle
der: "Tanr'nm, bu barbar sefillere kar en hakkaniyetli yar
gsn yerine getirdiimiz kansndaym."
379.1738 - ANANIAS TANRIYASENA KURUKEMK'N - Kurukem ik (Barebones, yani Barebon; 15967-1679), bir ngiliz
halk vaiziydi.
380.1761-2 - SHANGANAGH MZASI YOKTU. SADECE BA
HARF VARDI: P - United Irishmanm editr Arthur Grif
fith, "Shanganah" takma adyla m izahi yazlar yazard.
P'nin, Parnell'i antrd da sylenmitir.
380.1766-9 - KONGO BAIMSIZ DEVLET'NDEK ... RLAN
DALIDIR KENDS - rlanda doumlu Sir Roger Casement
(1864-1916) ngiltere konsolosluk servisinde grevliydi (18951913). ubat 1904'te, Kongo'da konsolos iken, Casement, ora
daki Belikal ynetimin yerli halk kauuk ekim-alanlarnda zorla nasl altrdklarna, ve onlara uyguladklar

birtakm baka hunharca tutumlara ilikin bir rapor hazr

lamt. Rapor yaymlanm, ve Kongo'nun denetim inin Bel
ika'ya verilmesini kararlatran Conference of Powers'm
(Kuvvetler Konferans) Ocak'ta yeniden toplanmasna ne
den olmutu. Bu konferansta, kim i reformcu nlemler almmt.l914'te, Casement, o sralar militan konumdaki Sinn
Fein'e katlm, Almanya ile bir rlanda ayaklanmasna as
keri destek iin grme yapm, devlete ihanet suundan
idam edilmiti.
381.1802 - GRIFFITH'E SINN FEIN FKRN BLOOM'UN AI
LADIINI - Bkz.: 200.55in.
381.1809 - TANRI RLANDA'YI O PEZVENK AKAL GBLE
RNDEN KORUSUN - Bkz.: 200.529-30n.
381.1811 - M ETUALEM BLOOM - Yani, Rudolph (Virag) Blo
om. M ethuselah (Metualem), Kitab M ukaddes 'teki en uzun
mrl adamdr: "Ve M etualem 'in btn gnleri dokuz
yz altm dokuz yl ediyordu: sonra ld" (Tekvin 5:27).
381.1813 - AST PRUSKLE - Yanl. Sz konusu zehir, ar doz
da akonitin idi (az m iktarlardaki dozlar, kalp ve solunum
rahatszlklarnda yattrc etki yapar); bkz.: 732.678-90.
Parodi: 381.1824-30 / 382.1831-59 - YOLCULARIMIZ KYN ...
POLMC ZAMPARA - Ortaa m asallarnn on dokuzun
cu yzyl sonu versiyonlar bieminin parodisi.
382.1863 - BLOOM 'LA SINN FEIN - 381.1802n.
383.1876 - JU N IU S KM DR - Londra'da, Public A dv ertiser (Ka
muya Duyurular) adl yaynda 1769 ile 1772 arasnda mek
tuplar yaym lanan ve ad bilinm eyen bir yazarn takm a
ad. Sert ve kfr dolu bu mektuplar, III. George ile ba
kanlarn hedef alyor, ve yazarn hkm etin son derece
gizli bilgilerine ulaacak bir konumda olduunu gsteri
yordu.
383.1880 - MACAR SSTEMNE GRE - Cunningham, Arthur
Griffith'in, United Irishm an'de (Ocak-Haziran 1904) dizi ha

linde yaymlanan The Resurrection of H ungary (Macaristan'n

Yeniden Dirilii) adl kitabn antryor. Bu kitap, M acaris
tan'n Avusturya ynetiminden bam szln kazanma sa
vamn anlatr, ve bunun tarihini rlanda'nn giriim i iin
uygun bir model olarak sunar.
383.1886-7 - AZZLER VE ALLAMELER ADASI - 70.149n.
383.1899 - EN VENTRE SA MRE - Franszca: "Anasnn kar
nnda."
384.1916 - KUZU KILIINA BRNM KURT - "Sahte pey
gamberlerden kann onlar size koyun klnda gelirler,
ama ilerinde a kurtlar vardr" (Matta 7:15).
384.1917 - AHASVE - Ahasve, ran krallarnn ad ise de, Citizen
(Abem) burada Ahasve ile sylencesel "Gezgin Yahudi"yi
antryor. Bkz.: 258.1394n.
384.1922-3 - AZZ PATRICK, BALLYKINLER'DE ... DNMZE
DNDRMEL - Doum tarihiyle doum yerinin belirsiz
lii yannda, Aziz Patrick'in rlanda'ya ayak bast tarih ile
yer de tartma konusu olagelmitir. Bkz.: 353.655-6n.
Parodi: 384.1930-54 / 385.1955-95 / 386.1996-2016 - VE DE MU
KADDES ... CHRISTUM DOMINUM NOSTRUM - rlan
da'nn bu ekilde Azizler ve Bilgeler Adas diye grlmesi,
"kilise haberleri" balamnda dinsel festivallere, bu rnekte
ise, bir evin kutsanmasndan balayp giderek bir kilisenin
ve sonunda da bir katedralin takdis edilmesi merasim alay
na ilikin anlatlar yanslamaktadr; bkz.: 385.1982-83n. Bu
parodi blmnde anlan azizlerin ilgin yaamlar, The Bo
ok of Saints (Azizler Kitab; 5. Bask; N.Y.: T. Y. Crowell Com
pany, 1966) adl yaptta sergilenmektedir.
385.1982-83 - NELSON STUNU'NUN NNDEN - Demek
ki, merasim alay, stundan yryerek iki dakika uzakta
ki Marlborough Street'teki Immaculate Conception Prokatedrali'nde (Gnahsz Doum Geici Katedral) balam,
doruca Henry ve M ary sokaklarndan, sonra kuzeve do
ru Capel Street'ten geerek Little Britain Street'e ve Barnev

Kiernan'm pabra ulamtr. Bu balamdaki espri, Barney

Kiernan'm pabnn, Dublin'in uzun sredir bekledii "kal
c" bir katedral imiesine kutsanmasdr.
385.1984-6 - SURGE ILLUMINARE DYE BALAYAN ... OMNES DUASINI OKUYARAK - Surge illum inare diye bala
yan dua: "htiam la yksel, Kuds! Im parlyor, Tanr'nm
vgs senin zerinde parlasn" (aya 60:1). Omnes de Sa
ba venient diye balayan dua: "Saba'nm tm halk altndan
arm aanlar ve ttslerle, ve Tanr'ya krler ederek geli
yorlar" aya 60:6).
385.1991 - MALACHI - Bkz.: 32.46n.
386.2006-9 - AUDIUTORIUM NOSTRUM ... CUM SPIRITU
TUO - Latince: "Yardmmz, Tanr'nm admadr. / G ve
yeri yaratan. / Tanr seninle olsun / Ve ruhunu korusun."
386.2012-6 - DEUS, C U I... CHRISTUM DOMINUM NOSTRUM
- Latince: "Ey, bir szyle her eyi kutsallatran Tanr, ya
ratm olduklarnn zerine inayetini sa. Her kim Sana
kr ederse, ve nimetlerinden senin yasalarn ve iraden
uyarnca yararlanrsa, senin yardmnla, ve Hazreti sa ara
clyla, bedensel salklarna ve ruh huzuruna kavuabil
sinler."
Parodi: 387.2043-54 - KARBEYAZI YUNUS YELESN ... K
PKLER YAYARAKTAN - Ortaa m asallar on dokuzun
cu yzyl sonu versiyonlar biemi parodisinin srdrl
mesi.
388.2078-9 - AYDAK ADAM B YAVUD MYD, YAVUD MY
D, YAVUD MYD - Fred Fisher'in, "If the Man in the Moon Were a Coon" (Aydaki Adam Bir Zenci Olsayd) adl po
pler Am erikan arks tarznda.
388.2083-4 - MENDELSSOHN YAHUDYD ... SPINOZA DA
YAHUDYD - Alman filozofu Moses Mendelssohn (172986) ve Alman mzikisi Felix Mendelssohn-Bartholdy (180947) Yahudi idiler. Ancak, bu kincisinin ailesi Yahudi'lii b
rakp Bartholdv adn ekleyerek Hristiyanl benim sem i

tir. Karl Marx'm (1818-83) ana ve babas Yahudi idiler ise de,
kendisi bu dini reddetmi, hatta Yahudi aleyhtar olmutur.
Mercadante (bkz.: 114.477-8n) Yahudi deil, talyan Katoliiydi. Baruch Spinoza (1632-77) Yahudi teoloji ve dncesi
zerinde ileri bir eitim grmt, ama onun felsefi gr
leri, sinagog'u terketmesine neden olmutu. Gene de, Amsterdam'daki Yahudi cemaati, 1656'da onu aforoz edip, kent
ynetim inin onu srgn etm esini salamt. Bkz.: 328.12523n.
Parodi: 388.2097-2118 / 389.2119-30 - DUBLN'N M ERKEZN
DEN ... AMA UNUTULMAYACAKTIR - Yabanc bir kra
liyet ziyaretisinin ngiltere'den ayrlna ilikin bir gazete
yazsnn parodisi.
388.2099-100 - NAGYASGOS URAM LIPTI VIRAG'A - ngi
lizce sralamaya sokulduunda, "bu szckler Macarcada,
"Ham etli lordum Leopold Flower (iek)" Ancak "Lipti",
"Lipot" olmaldr. M acarca sralamaya gre okunursa, "Bu
dapete'nin Yahudi mahallesinden Virag" anlamna gelir.
"Nagyasgos" da "Nagyasgos" olmaldr.
388.2100-1 - SZAZHARMINCZBROJGULYS-DUGULS'A Macarca: "130-buza-oban (orbalk) Damlyor (yap
yor).
388.2110-1 - RLANDA'YA GER - ngiliz balad bestecisi "Claribel" Mrs. Charlotte Allington Barnard'm (1830-69) bir ar
ks.
388.2112 - RAKCZY'NN MARI'NA - M iklos Scholl'un
1809'da besteledii "Rakoczi Mar." Bu mar, Macarlarca
ulusal mar olarak benimsenmitir.
388.2114 - DRT DENZN SAHLLER - rlanday eviren de
nizler: kuzeydouda Norh Channel (Kuzey Kanal), douda
Irish Sea (rlanda Denizi), gneydouda St. George's Chan
nel (Aziz George Kanal), ve Atlantik Okyanusu.
388.2118 - SLIEVE BLOOM - Bkz.: 89.166n.

389.2128-9 - VISSZONTLTSRA, KEDVES BARTOM! VISSZONTLTASRA - Macarca: "Gene grelim, aziz dostum!
Gene grelim!"
Parodi: 389.2149-59 / 390.2160-90 - AFETN ETKS ... MUAVE
NETTE BULUNACAKLARDIR - Bir doal afete ilikin ga
zete yazsnn parodisi.
389.2151 - PEK THOM AS'IN - Bkz.: 76.378-9n.
390.2181 - MISSA PRO DEFUNCTIS - Latince: "ller iin Kato
lik kilise ayini."
Parodi: 391.2209-18 - DERKEN ... BEN BLOOM LYAS PEYGAMBER' SEYREYLED - Kitab M ukadde s'in anlat biem inin parodisi.
391.2215 - ABBA! ADONAI - Abba, Sryanice-Yunanca dilinde
Baba-Tanr demektir; Adonai ise, branicede Tanr demektir.

Blm 13:
Nausikaa, 392.1 /430.1560

O d y sseia'm n 5. Kitabnda O dysseus Kalypso adasndan ayrlr, Poseidon'un zerine sald frtna yznden zor durum da kalr (Blm 4:
Kalypso notlar), ve sonunda denizci bir halk olan efsanevi Phaiaklarm
lkesindeki bir nehir aznda kyya kar. Odysseus, bitkin durum da, bir
allkta gizlenerek uyuyakalr, ve nihayet 6. Kitapta, saray am arlarn
vkam aya gelen Prenses N ausikaa ile nedim elerinin sesleriyle uyanr. A s
lnda Odvsseus, onlar bir oyunda kardklar topu ararlarken uyanm tr
'402.421 vd.). Odysseus, N ausikaa'nm gzelliine vurulur, onu ver, bir
tanraya benzetir, kendi ektii skntlardan yaknr. Nausikaa ona yar
dm etm ek ister, gvenli bir ekilde saraya gtrlm esini salar, ve neti
cede, kzn ana-babas onu thaka'ya uurlarlar.
Zaman: leden sonra saat 8:00. Sahne: Stephen'in Blm 3"teki
sabah yry srasnda bir ara durmu olduu Sandym ount Strand
Sandymount Kumsal). Bloom, Sandym ount'ta (Dublin'in gneydou yrekentlerinden birisi) oturan Mrs. Dignam'a ziyaretinden henz dnm,
ve Leahy's Terrace'm eteindeki setin altnda uzanan kum sala inm itir.
Organ: Gz, burun; Sanat: Resim; Renk: Gri, mavi (mavi, gzelliin, duy
gularn, ve gerek akn rengidir; bunlar Bakire M eryem 'in zellikleridir);
Simge: Bakire; Teknik: Kabarma, snme. K arlklar: Phaiak D enizlerin
Yldz (bkz.: 392.9n); Nausikaa G erty*
Linati em asnda Kiiler listesinde N ausikaa'dan baka unlar ierilir:
'Nedimeler, A lkinoos ve Arete (Nausikaa'nm babas ve annesi), Ulysses."
Anlam: "Yanstlm Serap." Odvsseus Phaiaklarm surlarla evrili kenti-

Gertv ad, Maria Cum m ins'in (1827-66) duygusal roman The L a m p lig h ter 'dan (So
kak Fenerlerini Yakan Adam ; 1854) kaynaklanr, Gertv M acD ow ell'in kiilii de
rom ann biem i zerindeki p a r o d iy e dayanr. The L a m p lig h ter m kadn kahram an
Gerty Flint hayata "ihm al edilm i ve horlanm ... m ahrum iyet iinde" balam,
kukusuz irin, am a hnl, kindar, ve pek "fk eli" bir yaam srdrm ektedir.
Sonra birden kendine "tam bir hkim iyet" salayarak, duygusal bir dinsellikle
zverili bir yaam n (ve yoksulluu yenerek varslla kavuan ocukluk ak W il
lie ile evliliinin getirdii refah) m eyvelerini devirir.

ne girdii zam an, Athena onu, Phaiaklardan herhangi birince engellen

mem esi iin, bir sis km esinin iinde gizler. Ve Odysseus sarayn byk
salonunda diz kp Kralie A rete'nin dizlerine sarlarak yakarana dek
sisi kaldrm az. em ann Sim ge blm nde u eler de vardr: "O nanizm
(M astrbasyon): Dii: kiyzllk."

392.9 - DENZLERN YILDIZI MARY'YE - "Star of the Sea" (Stella

Maris), Bakire Meryem'in adlarndan biridir.
393.41 - FLORA MACHAVA - zgn metindeki "Flora MacFlimsy", Am erikal avukat-air W illiam Ailen Butler'm (18251902) "Nothing to W ear" (Giyecek Bir ey Yok; 1857) adl
iirindeki, 1850'lerde tm yaamn New York City'nin en
pahal m aazalarndan son moda giysileri satn alma pe
inde harcayan, ve sonunda hibir giysisi kalmayan, varlkl
havai kadn kahramandr.
393.43-4 - DOLGUN KRAZ GB KIRM IZI DUDAKLARINDA
- "Dudaklarn kiraza benzetilm esine iirde ska rastlanr.
rnein, A M idsum m er Night's D ream 'de, Demetrius yle
der: "Oh, ne dolgun grnyor / Dudaklarn, pen ki
razlarn o, ekici..." (III, ii, 139-40).
393.54-5 - HER KK RLANDALININ EV ONUN ATOSU
DUR - Bkz.: 144.971-2n.
394.104 - FLD SAFLIIYLA - "Fildiinden Kule", Bakire
Meryem'in sfatlarndan biridir; bkz.: 400.353-5n.
395.132-3 - PRENSES RESML ROMAN ... VERA VERITY - The
Princess's Novelettes (1886-1904) Londra'da yaymlanan haf
talk bir dergiydi. Ancak, bu dergilerde "Kadn Gzellii"
sayfas bulunmad gibi, Madame Vera Verity adna da
rastlanmaz.
395.143-4 - PEREMBE GN UUR GETRR - Astroloji'de,
Perembe (Jpiter, yani Romallarn ba tanrsnn gn) ce
saret gn diye bilinir ise de, herhangi bir ie girimek iin
de uurlu bir gn saylr.

397.203 - PETITE - Franszca: "kk."

397.221 - MAVY ANS GETRMES N - Bakire Meryem'i
niteleyen mavi, saf duygularn, gerek akn, umudun, ve
bylece bir geline en ok yakan, uurlu bir renktir.
397.224 - O YEL GYD - Yeil kskanln, hasetin, bozu
lan ya da karlksz kalan ak ilikisinin rengidir. yle bir
deyi de vardr: "M avi gerek akn, yeil ise can ekien
akn."
397.236/398.237 - SEN GZELSN, GERTY, DERD AYNASI
ONA - "Pam uk Prenses ve Yedi Cce" m asalndaki sihirli
aynann kt kalpli vey anann, "Ayna, ayna, duvardaki
ayna, / En gzel kim syle bana?" sorusuna yant verii,
ve sonunda vey anann yerini Pamuk Prenses'in al gibi.
398.241 - T. C. D.'NN - Trinity College, Dublin (Dublin Trinity
Koleji). Bu okul Anglo Protestan yaklamn ylesine srarla
srdrmtr ki, ~ 1875'ten balayarak rlanda Katolik pis
koposlar kendi kilise yelerinin bylesi "kfir" bir koleje
"zel muafiyetler" dnda" girm elerini yasaklamlardr.
398.257 - AMA BEKLEY, HEP BRSNN IKMASINI BEK
LEY - Bkz.: 319.846n.
398.257-8 - ARTIK YILDAYDIK - Geleneksel olarak, bir kadnn
bir erkee evlenme teklif etmesine artk yl boyunca izin ve
rilirdi.
399.285-6 - GILTRAP'IN SEVML KPE GARRYOVVEN'N
NSAN - Bkz.: 340.139n.
400.353-5 - LORETO ANA D U A SIN I... O EN MBAREK BAK
REDEN - "The Litany Of Our Lady (Of Loreto), uzunca bir
yakar duasdr. Bu duada Bakire Meryem'in eitli sfatlar
sralanr: "... / Gizem li Gl, /... / Fildii Kulesi. / ... / Cen
net Kaps, / ... / Hastalarn Sal, / ... vb."
401.380 - AKR BR DOKTOR FELL VAKASI - Dr. John Fell
(1625-86) Oxford sa Kilisesi Koleji'nin dekan, sonra da Ox
ford niversitesi'nin piskoposuydu, ve ak fikirli dniir-

lere (en bata John Locke'ye) zulmetmesiyle tannm bir

gericiydi. Fell, hicivci Thomas (Tom) Brown'i (1663-1704),
M artialis'in "epigram l:33"n (hicviye, nkteli ksa iir)
hemen o an uyarlayamad takdirde sa Kilisesi'nden kov
makla tehdit etmiti; Brown'm da kendisini, yle diyerek
kurtard anlatlr: "Seni sevmiyorum, Dr. Fell / Nedenini
syleyemem; / unu ok iyi biliyorum ki, / Seni sevmiyo
rum, Dr. Fell." (M artialis'in hicviyesi: "Non amo te, Sabidi,
nec possum dicere quare; / Hoc tantum possum dicere, non
amo te.")
401.382-5 - BTN KUSURLARINA RAMEN ... ONU H
L SEVYORDU - Monroe H. Rosenfeld'in, "W ith All Her
Faults I Love Her Still" (1888) adl popler arksna gn
derme.
401.383 - SYLE MARY, SYLE BANA, SEN SEVDM NA
SIL SYLEYM SANA - G. A. Hodson'un popler bir ar
ks.
401.384 - ROCHELLE'DE BR AKIM BR DE KULBEM VAR
- Michael W illiam Balfe'nin The Siege of Rochelle (Rochelle
Kuatmas; 1835) operasnn II. Perde'sindeki bir aryann na
karatndan.
401.388 - AY DODU YNE ARKISINI - John Oxenford'un
(1812-77) perdelik operas The Lily of Killarney'den (Killarnev Zamba) bir ark.
402.417-8 - O BEYAZ VE YUMUAK KOLLAR KENDSNN
M GB - Odysseia'da top oynayan Nausikaa, "nce beyaz
kollaryla parldayan" diye betim lenir (6:101; Fitzgerald, s.
114).
402.419-20 - LGAT'NDEN HALKON GNLERNN NE
MANAYA GELDN - Walker's D ictionary'de (Walter's
Sz) "halcyon"un (okunu "hl'siym ) tanm yledir:
(ad) "D enizde redii ve kuluka dneminde denizin hep
sakin kald sylenen bir ku; (sfat) "Uysal, sakin, sessiz."

402.439 - BAARAMADIN MI GENE DENEYECEKSN - Wil

liam E. Hickson'un (1803-70) "Try and Try Again" (Dene ve
Gene Dene) iirindeki "Balangta baaramazsan, / Dene,
dene, gene dene" dizelerinden bir esinlenme.
404.508-9 - KADINLARIN SEVGLS MEHUR ARTST MAR
TIN H A RVEYN - Sir John M artin-Harvey (1863-44) bir n
giliz aktr ve tiyatro prodktryd,; yirm inci yzyln
balarnda Dublin'e yapt ziyaretler, "bir zaferler dizisi"
diye anlrsa da, 1910'da sahneye koyduu Richard III, rlan
dalI M illiyetilerin irlandal oyunlar isteyerek ayaklanmala
rna yol amtr.
404.510-1 - GRDKLER BR OYUNDAN DOLAYI KSNN
HEP AYNI TARZDA GYNMELERN - James Albery'nin
duygusal komedisi Tvo Roses (ki Gl; 1870) bieminde; bu
oyundaki kadn kahramanlar, iki kz karde, ayn tarzda gi
yinirler.
404.513 - RETROUSS - Franszca: "kalkk, snop."
405.528-9 - KENDSNE KARI ... DAHA FAZLA DYSEYD
- Tanrlara fkelenen Kral Lear (King Lear oyunundan bir
klie: III, ii, 59-60).
405.535 - BSKLETLERYLE TUR ATAN BR HAVA KIZLA
RA - 1904'te, bisiklete binen kadnlar, bacaklarnn alt b
lm lerini gsterdiklerinden dolay "kepazelik'Te sulamrlard.
405.537 - MAZNN HATIRASINI - W. V. Wallace'm Maritana
operasndaki (bkz.: 119.671-2n) bir arkdan. Don Caesar bu
arkda, bir iekle ilgili olarak, "Ah! Solmadan nce kopar
onu, Gemiin ansdr o."
405.542-3 - GN AH KRLAR SIINAI ... RUHULKUDS.
ORA PRO NOBIS - Bkz.: 400.353-5n; Latince: "Bize dua
et."
405.544-5 - KEND YRENE LEYEN YED ELEMDEN DO
LAYI - Yedi elem, Meryem'in Yedi Kederi'dir: (1) Olundan

dolay "ektii ac"; (2) Msr'a Ka; (3) Tapmaktaki Kayp;

(4) Han Tanmas; (5) armha Gerilme; (6) Azil; (7) Defin.
405.557 - O EY ANLATTIINDA - Yani, ayba olmasn.
406.577-8 - KABARAN SULARIN OCUKLARI SRKLEYP
BOMASINDAN - Bkz.: 50.769. Sular, 19:00'dan az nce
kabarmaya balamt; bir sonraki ykselme anca 17 Haziran'da, 01:06'da yer alacakt. O dysseia'm n 5. Kitabnda, Odysseus Nausikaa'nm adasna ulaaca srada: "O dua ederken
sular / ekiliverdi, ve nehir tanrs sular sakinletirerek /
onu kyda gvenli bir yere tad" (5:451-53; Fitzgerald, s.
106).
406.593-4 - YKSEK ARPIK FRANSIZ TOPUKLU - Bkz.:
585.3400n ve 585.340in
406.595 - TABLEAU - Franszca: her ne kadar "resim, sahne,
manzara" demek ise de, ayrca, evlerde oynanan bir oyunda
kullanlan bir szdr, ve verilen bir pozun baarl biimde
gerekletirildiini anlatr.
407.607 - TANTUM ERGOYU - St. Thomas Aquinas'm Fari
e lingua gloriosi'sinin son iki dizesi olan ve "Blessed Sacament"ten (Kutsanm Ayin) sonra okunan bir ilahi. Anlam:
"Hayranlkla inmekte."
407.608 - TANTUMER GOSA CRAMEN TUM - Latince: "Hay
ranlkla aaya inmekte."
407.610-1 - PASKALYA YORTUSUNDAN - 3 Nisan 1904 gny
d.
407.631 - GRKEML BR GL - Kr.: "Gizemli Gl," 400.353-5n.
407.646 - PME ZAMANINI EYREK GEYOR HAYD
PN ARTIK - Ekseriya, sk sk, saatin ka olduunu
soran ocuklara sylenen "hazr cevap" nitelikli bir sz.
408.649 - PETER AMCAMA - Argoda "tefeci" (zengin bir amca
ya parasal yardm iin yaklalmasndan esinlenerek).
408.667 - TANTUM ERGONUN - Bkz.: 407.607n.

409.692 - PANEM DE COELO PRAESTITISTIEIS - Latince: "On

lara Cennet'ten ekmek verdin."
410.744 - CONTRETEMPS - Gaf; insan mahcup eden ya da zor
duruma dren bir olay.
410.755 - RLANDA'NIN SON IIKLARI - Thomas Moore'un bir
arksnn ilk dizesinden.
410.755 - O AKAM ANLARININ - Thomas Moore'un bir ar
ksnn ad: "Those Evening Bells!" (O Akam anlar!).
410.763-5 - MABEL VAUGHAN'IN VE DER HKYELERN
M UH ARRR MISS CUM M INS'N SOKAK FENERLER
N YAKAN ADAM ADLI O KTABINDA OKUDUU GB
- Gerty, Maria Cum m ins'in The Lamplighter (Sokak Fener
lerini Yakan Adam) adl romanyla, ayn yazarn bir baka
romann (Mabel Vaughar; 1847) anmsyor.
411.777 - MOR - Mor, nedamet ve "Lent" (Byk Perhiz) srala
rndaki trensel renktir.
411.781-3 - GEREK MSN, DEALM ... GELECEK MSN SEN
H - Louis J. Walsh (1880-1942) "delikanl hatip" v e am a
tr nazm yazar. Joyce, sz konusu dizeleri Stephen H ero 'da
(Stephen Kahraman) alntlar: " Gerek misin, idealim? /
Gelecek m isin hi bana /yumuak ve tatl bir afak vaktin
de / dizinde bebeinle?" Magherafelt, kuzeydou rlanda
kylarnda kk bir kyn, ve kilisesinin addr.
411.798-9 - Y YREKLLNDEN ... GB BR DURUMDA
MIYDI - Hamlet, annesinin yzne vururcasm a der: "G ali
ba acmaszm, salt sevecen olmak amacyla: / ylece kt
balar ve daha kt arkada kalr" (III, iv, 178-9).
411.808 - GEMLERDE KALAN ESK BR AK - "Love's Old
Sweet Song" (O Gzel Ak arklar); bkz.: 94.370-ln.
411.810 / 412.811 - AK BEKLYORDU ... BEKLYORDU - Bkz.:
319.846n.
412.818 - LAUDATE DOMINUM OMNES GENTES - Latince:
"Tanr'ya senalar olsun, ey insanlar."

412.832-3 - KERMESTE FEKLER ATILIYOR - Bkz.: 221.1388n.

415.946 - RAHBE - Bloom'un sorusunun yant, PERKIZI'nca ve
rilen ("Sr", yani "Sister") Rahibe Agatha'dr (597.3760n).
415.959 - YUMUL, CANLI CANLI - "Sweet Molly M alone" adl
anonim rlanda arksnn yanslanmas. arkda tatl Molly
Malone, sokak sokak gezerek, "'Taraklar, midyeler, canl
canl'" diye rr.
415.962 - ERKETEC - "Peeping Tom" (Rntgenci Tom; bkz.:
200.540n).
415.964-5 - KOMBNEZONUNUN NDEK KIVRIM LARI
YOKLADIM - "Sweets of Sin"den (Gnah Zevkleri); bkz.:
277.695n, 317.797-8n.
415.970 - DUBLEL PANTOLONU - 1890'larda "dubleli paalar"
erkek giyiminde ok ileri bir admd.
415.970-2 - LK TANITIIMIZ GECE ... ALTINDA PIRIL PI
RIL - Thomas Haynes Bayly ve J. Phillip Knight'm pop
ler bir arksndan: "She Wore a Wreath of Roses the Night
That First We M et" (lk Tantmz Gece Glden Bir Sor
gu Takmt).
416.975 - TAM PF NOKTASINI ... DEVERR. DOU HA
R - "In the Track of the Sun: Diary of a Globe Trotter" (G
nein zinde: Bir Gezginin G nl); bkz.: 88.120-ln.
416.976 - MARY, MARTHA - 110,338-41n.
416.987 - MANZARA - 406.595n.
416.997-8 - O HALLERNDEYKEN KADINLARLA YATILMASI
KT M ACEP - Yant, elbet, "hayr"dr. Ne var ki, Yahudiler, ayba srasnda kadnlarla cinsel temas kesinlikle
yasaklamlardr; bkz.: Levililer 15:19-33.
416.998-9 - STN KESLMESNE YOL AAR, KEMAN TEL
LERNN KOPMASINA - Ayba dnemindeki kadnlara
ilikin kim i hurafelerden ikisi.

416.1013 - GZEL VE RKN - On altnc yzyldan bu yana

bilinen popler bir peri masal.
417.1037-8 - NELL GWYNN, BAYAN BRACEGIRDLE, MAUD
BRANSCOMBE - Nell Gwynn (bkz.: 244.831-6n); Anne Bra
cegirdle (1663-1748), Restorasyon tiyatrosunun, gzelliiyle
de tannm nl ngiliz aktrisi; Maud Branscombe (yk
selii: 1875-1910), ok nl ve ok gzel bir aktris. Yalnzca
1877'de yirm i sekiz binden fazla fotoraf satlmtr.
417.1043 - LACAUS ESANT TARATARA - Yani La causa e sarta,
taratara; bkz.: 205.745-6n.
417.1050 - MEATH SOKAINDAK - Dublin'in merkez-gneyindeki yoksul bir kenar mahalle.
418.1094 - AH KIZLAR, AH O KIZLAR, SAHLDEK GZEL
KIZLAR - Bkz.: 93.332n.
419.1128-9 - SOAN KOKUSU ALDI - Kadnlarla bann derde
girmesinden kaman bir adamn, bir kadnla karlaaca
zaman i bir soan yemesine ilikin bir akaya gnderme.
Ne var ki, adamm plan, erkek nefesinin i soan kokmas
n ok ekici bulan bir kadna rastlaynca, suya dm olur.
419.1132 - BEN AD ETTN, VAR OL! HAMLET'TEN YAN M uhafzlardan biri, Francisco, bir baka muhafz Bernardo'ya, nbeti devrald iin teekkr ederken. (I, i, 8).
419.1134 - BA DNDRC YILDIZLAR - Bkz.: 93.332n.
420.1139-40 - ADI JEM IM A BROWN'DI ... YAARDI IRISHTOWN'DA - Irishtown, Bloom'un dinlendii sahil boyun
ca kuzeydeki yakn bir yerdedir. Bu rlanda sokak balad
na ilikin bilgimiz pek az. Ne var ki, bu baladn "Jem im a
Brown" adl bir Am erikan versiyonu da vardr.
420.1148 - LY YIKA - lnn gmlmeye hazrlanmas,
geleneksel olarak "kadnlarn sorumluluu"ydu.
420.1164-5 - ELLER SEMZ KIVRIM LARI YOKLAMAKTAYDI
- Bkz.: 277.695n.

421.1197-8 - GIUGLINI YLE BALAMI ZATEN - Yoksul bir

aileden gelen talyan tenoru Antonio Giuglini (1827-65),
Dublin'de 1857'den sonra byk baar salam, 1864'te akl
hastal nedeniyle ura son bulmutu.
421.1210 - SAATLERN DANSI - Bkz.: 100.620.
422.1241-2 - ZRA YLE OLDUKLARI VARSAYILAN RAHP
LER FARKLIDIR - Genel yanl bir kanya gre, rahipler,
evlenmedikleri iin farkl beden kokusuna sahiptirler.
422.1244 - YASAK RAHP AACI - Bloom'a gre, Yasak Meyve
Aac ya da yi ve Kt Bilgisinin Aac, Adem ile Havva'ya
(Cennet'te onlara yasak olan tek ey olmas nedeniyle) nasl
ekici gelen tek ey idiyse, bir rahibin bekreti de kadna
yle ayartc gelmektedir.
423.1271-2 - AYAKLARINDA NASIR OYSA ... MASSEDER SA
LIKLIYSA OLA K - Bloom, salkl bir bedenin, nasr gibi
kntlar emerek engellediini dnmektedir.
423.1274-5 - SHIPTON ANA'NIN DEDNE - Kadn peygam
ber Shipton Ana'nn (14867-1561?) gerekliine ilikin ipula
r yok gibidir. Onun, Kardinal Wolsey'in, Suffolk Dk'nn,
Lord Percy'nin, ve VIII. Henry'nin sarayndaki baka soylu
larn lmlerini nceden bildii anlatlagelmitir. 1666'daki
Byk Yangn'm nceden haber vermi, ve daha nice keha
netlerde bulunmutur.
423.1279 - GRACE DARLING - (1815-42), Farne adalarndan biri
olan Longstone'daki fenerin sorumlusu W illiam Darling'in
kz. 7 Eyll 1838'de, Forfarshire adl vapur fener yaknlarn
da karaya bindirm i yolcudan dokuzu hari hepsi boul
mutu. Grace ile babas, "tehlikeli dalgalara" karn, gemiye
iki sefer yapabilmiler, ve canl kalanlar kurtamlard. Gra
ce, ulusal bir kahraman ilan edilmi, Wordsworth onun iin
"Grace Darling" (1843) adl iiri yazmtr.
423.1280-1 - BSKLETLER DE: IIK YAKMA ZAMANI - Eve
ning Telegraph, 16 Haziran 1904 gn bisiklet kullanclar
nn "klarn yakma saati" olarak 21:17'yi ilan etmitir.

423.1289 - OBANYILDIZI - 16 Haziran 1904 gn akam yld

z obanyldz deil, Satrn'd.
423.1289-90 - K. LENCE GECE OLMU SAYILIR - Sebt
Gn Risalesi'nde (Babil Talmudu) belirtilen Yahudi gele
neklerine gre, "ayet gkyznde sadece bir yldz gr
nyorsa, henz gndzdr; eer iki yldz grlyorsa, ala
cakaranlktr; yldz ise, gecedir."
423.1291-2 - BATAN GNE DYARI BURA - Kimi zaman Ja
ponya, Batan Gne Diyar diye anlrsa da, bu lkeye daha
ok, Doan Gne Diyar denir. Ne var ki, Walter G. M ars
hall (Through A m erica Batan Baa Amerika; Londra, 1882,
s. 257) adl yaptnda, California ile ilgili olarak "bu Batan
Gne Diyar" diye yazar.
423.1292 - GNEYDOUDA BATAN ZERKLK GNE Kuzeybatda domu olduu gibi; bkz.: 88.122-4n.
423.1292-3 - DODUUM LKE BENM, Y AKAMLAR
- Byron'un Childe Harold's Pilgrimage'm m kanto I'inde, on
nc dizeden sonraki dizesi.
423.1295 - BEYAZ AKINTILAR BALAR - Dlyolu akntlar;
souk taa oturm ann bylesi akntlara neden olabilecei,
bunun da, rahimdeki bebein saln olumsuz etkileyece
ine inanlrd.
423.1296 - BASURLARIM MESE BAR - Souk tata oturm a
mann bir baka tbbi gerekesi.
424.1308-9 - EY UURUMLAR, DORUKLAR, SZLERLEYM
GENE BEN - Anglo-rlandal tiyatro yazar James Sheridan
Knowles'in (1784-1862) William Tell (1825) trajedisinden.
424.1331 - RIP VAN W INKLE - W ashington Irving'in The
Sketch Boo/c'undaki (Karalam a Defteri; 1819-20) "Rip Van
W inkle" yks. Rip yirm i yl uyuduktan sonra uyanr,
ve "tfeinin pasla kaplandn" grr; sonra evine d
ner, ve her eyin "D eim i. Unutulm u" olduunu bu l
gular.

424.1334 - SLEEPY HOLLOW'DA - The Sketch Book'tak yk

lerden biri de "Sleepy Hollow"dur (Uykulu Kuytu). Ne var
ki, bu yk Rip Van W inkle ile deil, Ichebod Crane ile
ilgilidir.
424.1338-9 - RUHG. SIKINTINDAN ... DNEBLECE
NE NANIRLARMI - Burada "onlar", Yunan ve Roma
mitolojisindeki Ruhg'ne (Metempsychosis) inananlar
dr. rnein Daphne, Phoibos Apollon'dan kaarken, ele
geirilm enin "kederinden" kurtulm ak amacyla bir def
ne aacna dnr (Ovidius, Metamorphoses 1). Ne var ki,
Daphne'nin dnm metamorphosis idi, Bloom'un dn
d gibi metempsychosis deil.
425.1351-2 - KURAKLIKTA KAVANOZUN NE ... EN KU
GB - Ezop'un m asalndaki karga bu yntemle susuzluk
tan kurtulur.
425.1355 - KARTAL GB GNEE BAK - Kartal ile ilgili eski
inanlardan biri de, bu kuun gnee rahatlkla bakabilm e
sidir. Pliny bile, ana kartaln, gnee bakamayan yavrusu
nu yuvadan attn yazmtr.
425.1361 - M ERCEYLE ... O BLGE ADAM NEYD ADI A rim et'in m atem atiksel kuram lar m ekanie uygulam
olduu yaygnca bilinir. Ne var ki, Bloom'n anm sad u
yknn gereklii kukuludur: A rim et'in, Romal kon
sl M arcellus'un (~ 268-208) Syracuse'u igalini, Roma do
nanm asnn zerine gne nlarn dev aynalarla yans
tarak onlar yakm asyla geciktirm i olduu anlatlr.
425.1374 - FAUGH A BALLAGH - rlandaca: "Yolu a." Bu sz,
rlanda Kraliyet Kuvvetleri'nin ve Gough ailesinin sloga
nyd (bkz.: 506.870-ln), ve "Fg an Bealach" (1842) biimiy
le, Charles Gavan Duffy'nin (1816-1903) besteledii Yeni rlandal'nm vatanseverlik arksnn adyd.
425.1376 - KASIRGA ORTALII UURURKEN - Parker adl
birinin "The M erm aid" (1842) adl bir arksna gnder
me.

425.1379-80 - CONS EVE DNENE DEK - Patrick Sarsfield

Gilmore'un (1829-92) Am erikan Sava'nda Kuzeyli asker
lerin syledii bir marna gnderme.
425.1382 - DEMR ALIRLAR - Arnold ve Braham'n bir arks
nn ad.
425.1383 - TEFLM - Bloom, "m ezuzah" szcn ararken,
"tefilim " diyor; mezuzah , (branice: "kap-direi"); her evin
kapsnn sa direine yerletirilen dinsel bir yazdr, ve eve
her giri ya da kta dokunulur ve plr. Tefilim ise, Kitab
M ukadde s'ten ksa bir para tayan deri kutudur (yani bir
tr muska).
426.1387-8 - BR KALAS PARASINA YA DA KIRILM I BR
DREE TUTUN U RSU N - O dysseia'm n 5. Kitabnda,
Odysseus'un, deniz yolculuunun son aya olan Kalypso adasndan Phaiaklarm adasna giderken bana gelenler
gibi.
426.1398-9 - IILDAYAN FENERYLE KANDLBCEKLER Bkz.: 204.705-7n.
427.1425-6 - ORMANDAK BEBECKLER - Bir ngiliz ocuk iiri
(ve balad) olan "Babes in the Wood"a gnderme: iki ocuk,
karc am calar tarafndan ormanda lmeye terkedilirler.
1798'de, Dublin'in gneyindeki dalarda ayaklanan kyl
lere de "babes in the wood" denmitir.
427.1448 - BUENAS NOCHES, SEORITA. EL HOMBRE AMA
LA MUCHACHA HERMOSA - spanyolca: "yi akamlar,
Bayan. Adam gzel gen kz seviyor."
427.1464/428.1465 - BORNEOLU VAH ADAMIN KARISININ
KIZKARDE MD ARTIK EHRMZDE - Boyuna sr
drlen bir sokak tekerlemesi: "Borneolu vahi adam imdi
artk ehrimizde. / Borneolu vahi adamn kars imdi ar
tk ehrimizde. / Borneolu vahi adamn karsnn kzkardei imdi artk ehrim izde " ve sonsuza dek uzatlabilecek
yaktrmalar.

428.1466-7 - NE PERKEN MORRIS'N DED GB HER

KESN ZEVK KENDNE - Swift'in Polite Conversation'm daki (Nazik Sohbet) 1. Diyalog'da Colonel Atwit der ki: "Why,
everyone as they like; as the good Woman said, when she
kiss'd the Cow " (yi Kadm'm, nei perken dedii gibi, el
bet herkesin zevki kendine).
428.1473 - DULLUK AKES - Kilise'de bir dul kadnn, toplam
ancak be para eden iki bozuk para vererek yardmda bu
lunduunu gren sa, zenginlerden daha ok para verdii
iin kadn ver (Markos 12:44; Luka 21:1-4).
429.1527-8 - GZLERM BR AN KAPAYIVEREYM. UYU
MAM, AMA - Nausikaa'nm adasndan kurtulan Odysseus
kendisini gizler, "O srada Athena onun zerine uyku ser
per / adamn sknts hafiflesin diye, ve ok gemeden, az
sonra. / Athena onun sessizce uyuyan sevgili gzlerini ka
pad" (5:491 vd.; Fitzgerald, s. 107).
429.1532-4 - SSLER RAOUL N ... NP IKAN DOLGUN
GSL - Bkz.: "Sweets of Sin", 300.93-4n.
429.1534 - SENORITANIN - Bkz.: 427.1448n.
429.1542-4 - GUGUK / GUGUK / GUGUK - Bkz.: 253.1187-8n.
Ne var ki, bu balamda yora belirsizdir, zira bir gen kadn,
kuu iiterek, elini ona doru perek, "Guguk, guguk, /
Gerei anlat bana, / Ne zaman evleneceim?" Kuun ver
dii yant dokuz kez "guguk"tur. Yani saat dokuzda, ki bu
da dokuz yl sonra anlam na gelebilir. Oysa, numerolojide
dokuz, tam lk ve sonsuzluu simgeler, yani, ola ki "asla."

Blm 14:
Gne Tanrnn Kutsal Srlar, 431.1 /477.1884

O dysseic'nm 12. Kitabnda Odysseus ile tayfalar Kirke'nin adasndan

ayrlrlar; Seirenleri geip, Skylla ve Kharybdis'i gerilerde brakrlar, akam
olunca da gne-tanrs Helios'un adasnn (Trinacria, bugnk Sicilya) k
ylarna varrlar. Kirke de, Tiresias da, Odysseus'u uyarmlar, bu adadan
uzak durmasn, zellikle Helios'un, kutsal sayd srlarna zarar ver
mekten kanm asn tembihlemilerdi. Ne var ki, Eurylokhos'un ynettii
tayfalar geceyi denizde geirm eyi istemezler; Odysseus da onlara, kutsal
srlara dokunmayacaklarna dair ant iirtir; bunun zerine, isteksiz de
olsa karaya kar. Ancak, kt hava kyda onlar iyice hrpalar, ok ge
meden kum anyalar da tkenir. Odysseus ierilere doru yryerek ora
dan kurtulm alar iin dua eder, sonra da uyur kalr Bu srada, Eurylokhos,
adamlarna ettikleri yemini bozdurup alt-gnlk bir lene yetecek sayda
sr kestirtir. Odysseus dndnde son derece zlr, ama yaplacak bir
ey yoktur. te yandan, Lampetie, babas Helios'a haberi yetitirmitir. O
da tutar, Zeus'a bavurur. Zeus, Helios'un cn alacan bildirir, ve gemi
adadan ayrlr ayrlmaz bir yldrm la gemiyi vurur Kirke ile Tiresias'm
kehaneti de bylece gereklem i olur. Bir kez daha sknt iinde kalan ve
eve dn yolculuu ertelenen Odysseus, paralanan gem isinin direini
kaburgaya balayarak Kharybdis'in girdabyla Skylla'nm kayaln zoru
zoruna geer. Nihayet, Kalypso'nun adasnda kum sala karak tutsak olur.
Zaman: Akam saat 10:00. Sahne: M ill Doum Hastanesi, 29-31 Holles Street, Dublin. Organ: Rahim; Sanat:,Tp; Renk: Beyaz; Simge: Anneler;
Teknik: Embriyonik geliim * Karlklar: T rinacria (gne-tanrs Helios'un
* Bu blm yap olarak Latince dzyazdan ada argo paralarna dek dzyaz
biem leri yknm elerinin zam andizinsel sunum udur. }oyce, Frank Bugden'e 20
M art 1920 tarihli bir m ekubunda (jocoseriosly = varakavarciddi?) yle yazar:
"Bloom sperm alar, hem ireler yum urtack, Stephen em briyodur." Bir bakm a, bir
birini izleyen vknm eler, gebelik sreci iin srekli bir m ecazdr; herhalde Joyce
o srete bireyolu (ontogenez = bireysel organizm ann geliim i) soyoluu (filogenez = soyun evrim sel tarihi) zetler yani Joyce'u n "genelde direysel evrim
d nem leri" dedii ey (L etters M ektuplar; 1:140); bylece em briyonik sanat
nn dzyaz biem inin geliim i, yaznsal tarihteki dzyaz biem inin geliim ini
zetler. Biem sel yknm eler, aada, yknlen biem in ksa tanm lar eliinde
"B iem ler" olarak belirtilm itir.

adas, bugnk Sicilya) hastane; L am petie ve P haetu sa (Helios'un, kutsal

srlar korum akla grevli kzlar) hemireler; H elio s Horne (1904'te,
A ndrew J. Horne ve Patrick J. Barry adl doktorlar Holies Street'teki Nati
onal M aternity Hospital'm yneticileriydi); S rlar bereket; Su (srlarn
ldrlm esi) hile (verilen szn tutulm am as anlamnda).
Linati em asnda Kiiler listesinde ek olarak unlar ierilir: "H elios
H yperion" (Oul ve baba bir izgide);1' Zeus ve Ulysses.

H elios H y p erio n : Yunan m itolojisinde, H yperion bir Titan'dr (Gaia ve U ranos'un

olu, ve H elios'un da babasdr). Daha sonraki m itolojide, H vperion, erkek gzel
lii tanrs olarak A pollon ile zdeletirilm itir.

Biem: 431.1-7 - DESHIL HOLLES EAMUS ... HAHAYT ASLANBROLAN HAHAYT - Bu blm, saylar on iki olan
Romal rahipler grubu Fratres Arvae s'in (Arval Brethern
= Arval Biraderler) by szyle balar. Bu rahiplerin
balca ilevi, Roma'nm bolluk ve bereket tanras onuru
na halka-ak trenler dzenlemekti. Bu trenlerin nemli
bir esi olan "Arval lahisi"nin (I.S. ~ 218, on dokuzuncu
yzylda kefedilmitir) be dizesinden her biri kez, son
Triumphe (vg; "Hoopsa" = "H ahayt") ise alt kez yinele
nirdi. evirisi: Yardm et bize, Lares / nsanlarm z has
talklardan, afetlerden koru. / Hep tok ol, ateli ol Mars. /
Eiin zerinden atla! Vur (yere)! / Btn kahram anlar bir
bir ar. / Bizi koru Mars. / Hahayt!"
431.1 - DESHIL HOLLES EAMUS - "Deshil", rlandacadaki deasil, deisiol (saat dorultusunda, saa dnen). "Holles, Holles Street'ten (National Maternity Hospital, Holles Street ile
Merrion Street'in kesindeydi). Eamus, Latince: "Gidelim."
431.6 - HAHAYT ASLANBROLAN HAHAYT - Ebenin, bir
erkek ocuun douunu, bir yandan da soluk almas iin
onu hoplatarak, mjdelemesi.
Biem: 431.8/432.33 - KENDLERNE AKIL HSAN ... LE
M ADDOLUNMAZ MI - Roma tarihilerinden Sallust
(Callustus, .. 86-34) ile Tacitus'un (.S. ~ 55-120) dzyaz
bieminin bir yknmesi.
Biem: 432.34-63 - BU SEBEPTEN DOLAYI ... METHYELERE
DE LAYIKSIN - Ortaan Latince vakayinamelerinin (tarih
kaytlar) biemine gnderme.

432.36-7 - KELTLER NEZDNDE TIP SAN'AT FEVKALDE

HRMETLE KARILANM ITIR - rlanda'nn, on beinci
yzyldan balayan tp baarlaryla dolu artc bir tarihi
vardr. Tbba kar bu geleneksel ballk, on sekizinci yz
ylda zellikle glyd.
Biem: 432.64/434.122 - DOUMDAN EVVEL M ESUTTUR ...
BR SRE ORADA DURUP KALDILAR - Bu paralar, AelfricTe (~ 955-1022) ilikilendirilen Anglo-Sakson ses yinele
meli ritm ik dzyazs biemine yknmektedir.
433.77 - SEYAHAT EDEN BR ADAM - Bu sz, Eski ngilizce
iirlerinden "The Wanderer" (Gezgin) antryor. Yaamn
dolap durarak geiren Gezgin, bal olduu btn insan
larn (efendisi, akrabalar, dostlar) ldrlmesinden sonra,
efendisinin korumasndan yoksun bir adamn yalnzln
bilir, yreini aabilecei hibir kim seyi bulamaz, dilini
tutmann deerini bilir ve gereksiz konumalardan kanr.
433.97-8 - DOKUZ YIL BOYUNCA O DENZ SENN BU KARA
BENM DOLAIP - Odysseus yurdundan uzakta yirm i yl
geirmiti: on yl Troya Sava'nda, on yl da gezip durarak.
434.117-8 - KUTSAL MASUM LAR GN'NDEN - "Holy Inno
cents Day": 28 Aralk'ta, Herod tarafndan Beytllahm'da
katledilen ocuklarn ansna kutlanan bir gndr.
Biem: 434.123-138 - BNAENALEYH, EY NSANLAR ... D
NM OLAN YZNE BAKTI - "Middle English"
(1500'den nceki ngilizce) dzyaz biemi. lk paragraf,
Everyman (~ 1485; Sradan nsan ya da Halk) adl bir "ah
lki" oyunun u giri konumasn antryor. Bir haberci,
oyunun akn ve mesajn duyurur: "Hikyede anlatlr ki:
Ey insan, balangta /yi bak, ve sonuna iyice dikkat et, /
Asla yle neeli olma, / nce gnahn zevklerle dolu oldu
unu sanrsn, / Halbuki sonunda ruhun kan alayacaktr,
/ Bedenin topran iinde yatt zaman."
Biem: 434.140/435.189 - ONLAR KONUURLARKEN MATBAHIN ... TANRI'YA KRLER ETT - Liege'de (Beli-

ka) John of Burgundy (Burgundyli John) ya da John with

the Beard (Sakall John) adl birisinin yazd bir hayali
seyahat ykleri derlemi olan Travels o f Sir John M andeville (Sir John M andeville'in Seyahatleri;- 1336-71) biemine
yknme.
Biem: 435.190/439.323 - BU SIRADA O HALSLKALP ... D
ERNDEN AAI KALMAZDI - Sir Thomas Malory'nin
(. 1471) Kral Arthur sylenceleri derlemi (M orte d'Arthur;
basm 1485) biemine yknme.
436.219 - ALBA LONGA'DAN - Latium'daki (eski talya'nn La
tin kolonileri) en eski kent. Aeneas'm olu Askanios tarafn
dan kurulan bu kentin, Roma'nm ana-kenti olduu, ve eski
Roma'nm nc kral Tullus Bostilius tarafndan .O. 665'te
ykld sylenir. Ne var ki, rlanda dilinde Alba, skoya
demektir.
437.237-8 - EBLANALI - Eblana, Batlamyus'un (bkz.: 371.1413-4n
ve 339.98-9n) szn ettii bir yer olan Hibernia'mn (rlan
da), sonralar, (Vikinglerin zamanna dek-----841 bir kent
durumuna gelmemi olan) Dublin'in kurulduu blge ol
duu anlalmtr. Dublin ad, Norve dilindeki Duibhlinn
(Kara Su ki Liffey'in turbal sularn antrr) szcn
den gelir.
437.259-60 - BRS ZULMETLER LEMNDEN, TEKS SE
ARAFIN ATENDEN - Doum srasnda henz vaftiz ol
madan len bebeklerin ve sa'dan nce yaam olanlarn
ruhlarnn bulunduu yere zgn metindeki (limbo) denir
ki, "zindan, hapishane" anlam larna da gelir; annelerinin
yeriyse, vaftiz olduklarndan ve ola ki gnah karm ol
duklarndan dolay A raf'tr (geici olarak gnah cezas e
kilen yer).
438.283 - LILITH'TEN - branicede "Lilith", Babil kkenli bir
eytan olan gece-cads, gece-canavar, gece-cinidir. "La
m ia" diye de bilinir. Sylencelere gre, Lilith, dem'in ilk
karsyd, ve dem'i terk ettikten sonra geriye dnmemekte
srar ettii iin, Havva yaratlmt. Kabalac kitaplarda Li-

lith, ksnlln ve cinsel ayartcln simgesi olarak gs

terilir.
438.283-8 - ZYA TOHUMLARININ ESMESYLE ... PEYDA
OLAN GEBELKTEN BAHSETT - Bu tmce, hamile kalma
yollarna ilikin eitli hurafeleri sralyor. "Ziya tohumla
rnn esmesiyle", gneten ya da yldzlardan yaylan kimi
tohumlarn kadnlar hamile brakabileceine inanlmtr;
rnein, inli bilge Lao Tse'ye, annesinin bir kayan-yldz
grmesiyle gebe kald sylenir. Her ne kadar vampirler
uyuyan insanlarn kann emerek beslenirse de "incubus"un
(kbus anlamna gelen bir erkek eytan) uyuyan kadnlar
hamile braktna inanlr (burada, Hyde'm 79.486-8n'deki iirine de gnderme yaplyor). Vergilius ise, Georgics 'te
(3:271-7) ksraklarn batya doru gidip rzra kar durarak
(bat yeli tanrs Zephyros tarafndan) gebe brakldklarn
dan sz eder. Halk inanlarna gre, bir iei koklayarak
hamile kalan kadnlara da rastlanr. Effectu secuto, Latincede,
"bir iin bir bakasn izlemesi" anlamna gelir.
438.287-8 - BN RT LE MOSES ... PEYDA OLAN GEBELK
TEN - Stephen bu iki ortaa filozofuna (bkz.: 57.181n ve
57.182n) daha nce de deinmiti. Ne var ki, bu gr yal
nzca bni Rt benim sem ie benzer: bni Rt, Colliget adl
tbbi yaptnda, yaknnda bir erkein ykand bir yerdeki
bir kadnn o erkein menisiyle hamile kalm olduu bir
"vaka"dan sz eder.
438.292 - BALIKI M HRNN - "Balk mhr", papalk
mhr demektir.
438.306-7 - FAKRDEN ALANIN TANRI'YA TEVD ETT
N - Bkz.: 51.830n.
Biem: 439.324/440.394 - TAM O ESNADA GEN STEPHEN ...
STRAHAT ARTIK BALAMALIYDI - Elizabeth dnemi
vakayinamelerinin biemine yknme.
439.329 - BRAY PAPAZLIININ - Kilisedeki iini yitirmemek
amacyla dinsel retilerini, deieduran yneticilerin si

yasal ve toplumsal grlerine uyacak biimde deitiren

bir papaza ilikin bir arknn ad. arknn korosu yledir: "Bu, benim son nefesime dek itaat edeceim kanundur,
Efendim, Yani, hangi Kral gelirse gelsin, Gene de ben Bray
Papaz olarak kalacam, Efendim."
439.340-1 - ZAM ANIN HARABELER EBEDYETN KANE
LERN YARATIR - W illiam Blake'in W illiam Hayley'e 6
M ays 1800 tarihli mektubundan.
439.341-3 - ARZUNUN RZGRLARI AKDKEN ... ZAMA
NIN MAHFLNDE - Clairvauxlu St. Bernard'n (1090-1153)
bir vazmdan. Bu szn son blm, Yeats'm "To the Rose
upon the Rood of Tim e" (Zamann M ahfilinde Gle" adl
iirine bir gndermedir de. Stcphen'in bu sz, Divine Com edy'ye (lahi Komedi) de borlu olabilir; Paradiso'nun 13.
Kantosunda St. Thomas Aquinas, Dante'yi, grne gre
verilen yarglarn dncesizce ve yanl olabilecei konu
sunda uyarr: "zira btn k boyunca dikenlerin katln
ve rktcln grmtm, ama sonunda onlar gl a
tlar" (133-5 dizeler).
439.346 - OMNIS CARO AD VENIET - Bkz.: 79.485-6n.
439.349-50 - ONDA BR OM NIPOTENTIAM DEIPARAE SUPPLICEM MEVCUTTUR - Onda bir, yani Meryem'de; omnipotentiam deiparae supplicem Latince: "Tanr'nn anas olmann
kadiri mutlak niyeti".
439.357 - VERGNE MADRE, FIGLIA DI TUO FIGLIO - talyan
ca: "Bakire ana, kendi olunurrkz" (Paradiso 33:1; Aziz Bernard'm, Dante'nin lehine Meryem'e duasnn al dizesi).
439.358 - JACK'IN NA ETT EVDE OTURAN - Bir ocuk te
kerlemesinden; " Jack'n ina ettii evde" sz, sa'nn kur
duu kiliseyi de antrr.
439.358 - PETER PISCATOR - "Peter the fisherman"; bkz.:
438.292n.
440.359-60 - MARANGOZUN JOSEPH - "M arangozun Yusuf";
bkz.: 48.691-2n.

440.360-2 - PARCEQUE M. LO TAXIL ... PIGEON, VENTRE

DE DIEU - Franszca: "Zira Bay Lo Taxil bize, onu bu peri
an duruma sokann, Tanr'mn barsaklar (bir kfr) olan
kutsal gvercin olduunu sylem itir"; bkz.: 71.190-ln ve
72.197n.
440.362 - ENTWEDER KUDDAS'TAK CEVHER TAHAVVL
OLSUN ODER - Entveeder... oder, Almancada: "Ya... ya" de
mektir.
440.372-4 - STABOO STABELLA SML MSTEHCEN ... RA
HAT DELD, STABOO - Oliver St. John Gogarty'nin ya
ym lanm am ak sak bir baladnn ad ve giri dizesi.
Biem: 440.395/443.509 - BU AIZ DALAINA BR NHAYET
VERM EK ... KABLNDEN EYLER OLDUKLARINI AN
LATTI - On altnc yzyl ve on yedinci yzyl Latince kay
naklJohn Milton (1608-74), Richard Hooker (1554-1600),
Sir Thomas Browne (1605-82), ve Jeremy Taylor (1613-67) da
hil dzyaz biemlerine toplu bir yknme.
440.395-6 - MARY IN ECCLES'TEN - Eccles Street'teki The Ma
ter M isericordiae Hastanesi.
440.397-9 - CEVABEN DNYADA FERCE ... STENMEYEN
FAKR U ZARURET - Din grevlilerinin "yoksulluk, iffet,
ve itaat" biimindeki yem ininin yanslamas.
441.413-4 - KYRIELER VE UT NOVETUR SEXUS OMNIS COR
PORIS MYSTERIUM LAHSN - "Kyrie": bkz.: 169.649n.
Bir ilahinin taklidi olan Ut rovetur sexus omnis corporis
mysterium"; Latince: "Bedensel cinselliin olanca gizi biline
bilsin diye"; kr.: Pange linga gloriosi, 407.607n.
441.414-9 _ M ASTER JOHN FLETCHER ... SYLENSN DYE
YAZILMITI - Beaumont (~ 1584-1616) ve Fletche'in (15791625) The Maid's Tragedy (Bakirenin Trajedisi; ~ 1610) oyu
nundan bir ark.
441.427 - O ZAM ANLAR ILGINCA YAAMAK PEK RA
BETTE OLDUUNDAN - Bkz.: 244.845-8n.

441.428 - MEMLEKETN RF VE DETLER - John Fletcher ile

Philip M assinger'in bir oyununun (~ 1628) ad.
441.430-1 - BR ERKEN KARISINI ARKADAINA ... GDP
SZ DE AYNI EY YAPIN - sa, Yuhanna 15:12-3'te havarile
rine der ki: "Size buyruum udur, ki siz birbirinizi, benim
sizi sevdiim kadar sevin. Bir adamn hayatn arkadalar
uruna feda etmesinden daha byk bir sevgi olamaz." Ay
rca, sa, "iyi komu"yu "Good Sam aritan" ("yi Samiriyeli",
efkatli ve Mrvvetli Adam) diye betim ledikten sonra,
"Gidip siz de yle yapn" (Luka 10:25-37) der.
441.432 - FRANSIZ EDEBYATI - "French letters": argoda, pre
zervatif.
441.434 - ZERDT - Bkz.: 51.809n.
441.436 - KNCENY YATAKTA - Bkz.: 243.799-803n.
441.436-7 - ORATE, FRATRES, PRO MEMETIPSO - Latince:
"Kardelerim, benim iin dua edin." Stephen, "Tanr'ya,
benim fedakrlm n ve sizin fedakrlnzn kabul iin
dua edin."
441.437-8 - RLANDA, UNUTMA, O ESK NESLLER O ESK
ZAM ANLARI - Thomas Moore'un "Let Erin Remember the
Days of 01d"undan (rlanda Eski Gnlerini Hatrlasn); bkz.:
76.362n.
441.440 - JESHURUM - branice: "drst" anlamna gelen bu
szck, srail'in bir baka addr.
442.442 - CLAN MILLY - "Clan Milly", rlanda'nn byk klan
larnn sylencesel atas saylan "M ilesian" ya da "M ileadh"
soyunun rlandacadaki addr; bkz.: 368.1276-81n.
442.443-5 - BEN BR CALAPA TACR ... HNTLLERE NN
TERK ETTN - Yani, srailliler, Romallara uaklk ederek
ve daha nceleri de Llint prenslerine yanaarak, Tanrlar
n "inkr ettiler" idi. Eski Ahit'teki (Esther 1:1) Kral Ahasuerus, "kara dilli Hintli" diye evrilebilir. srail'in kzlarnn
"yabanclarla" oynam olduklar da, peygamberlerce sk

a takbih edilmitir. Bu, bizlere, Blm 7: Aiolos'ta (151.1 /

186.1252) kurulan Romah-ngiliz, Yahudi-rlandal balarn
artryor.
442.445-8 - MD ATYE BAK, EY HALKIM ... KAYMAK VE
PARA AKAN MEMLEKETNE - Horeb (Sina yarmadas),
Nebo ve Pisgah, Eski Ahit'te ska sz edilen dadr. Horeb'de Musa "yasa ve emirler"i alr. Ayrca, Musa, Nebo da
na kar, ve Pisgah'm tepesindeyken, "vaat edilen lke"yi
grr. "Hatten'in Boynuzlarndan": Galile Denizi'nin bat
snda bir srada; "kaym ak ve para akan memleketine": Vaat
edilen lke, sk sk, "st ve bal akan lke", diye anlr.
442.456-7 - HAM LET'TE PEDER MAHDUMU PRENSE HBR
YANIK EMARES GSTERMEZ - Hayalet, Hamlet'e der ki:
"Ama benim iin yasaktr / Sana hapishanedeki hcremin
gizlerini anlatmak, / Sana yle eyler anlatabilirim ki, en
hafif szc dahi / ruhunu karartmaya yeter. ... Ancak bu
sonsuz acnn yksn / Kanl canl kulaklar iitmemeli"
(I, v, 13-22).
442.457-9 - HAYATIN LE VAKTNDEK ... M ISIRA HAS
BR MUSBETTR - Bkz.: Dante'nin Inferno'su 1:1:3, "Yaam
yolculuumuzun ortasnda karanlk bir ormana vardm ki,
doru yolu gremez oldum." "M sr'a has bir musibettir":
Tanr'mn Msr'a musallat ettii salgnlar, Eski Ahit'in 2. Ki
tab k'ta (7-11) anlatlr; "ubi ve quomodolar: Latince'de,
"nerede ve nasl" olduklar.
442.464-5 - YALI HEMRELER - Burada "ebeler" anlam nda
dr, ancak, Yunan mitolojisindeki kader tan ralarn (Triple
Goddess l Tanra: ana, sevgili, lm cads) da antr
maktadr. Ayrca, bkz.: 234.426-8n.
442.467-8 - NL'N SULARINDAN, YOL YOL KAMILARDAN
RL BR YATAA BENZEYEN SAZLIKLARDAN KUR
TARILIRIZ - Bkz.: 76.357-8n.
442.471-2 - TOPHETT'E M VEYA EDENVLLE'E M - Yani, ce
henneme mi yoksa cennete mi?

442.473-4 - KM OLDUUMUZU NE OLDUUMUZU - Bkz.:

225.97n.
442.476-7 - ETIENNE CHANSON - Franszca: "Stephen, ark."
442.478-9 - BLLUR SARAYINI - Bkz.: 339.107-8n.
442.479 - BEZELYEY BULANA B PEN - Krsal kesim panayr
larnda oynanan, ve bir nohutun kavk ya da ykskten
hangisinin altnda gizlendiini bulm ay amalayan bir "
ktlk" oyunu.
442.480 / 443.482 - DEDAL JACK'IN KURDUU ... KYN
DEK GRKEML MEYDANINDA - George Shepard Burleigh'in, bir ocuk tekerlemesi nin parodisi olarak yazd
"The Domicile Erected by Jack"m (Jack'n Kurduu Mesken;
1875) giri dizeleri.
443.483 - SOKAIN BURASINDAN KARA BR KAITI, EY
VAH, YANKILANDI - Bkz.: 64.448n.
443.484 - THOR YAMAN GMBRDED - Batanr Odin'in o
lu Thor, skandinavya mitolojisinde gkgrlts ve imek
tanrsdr. Att eki (yldrm) hep onun eline geri dnerdi;
gkgrlts ise, araba tekerlerinin dnerken kard sesti.
443.496 - HERKMBABANIN - Bkz.: 246.915n.

Biem: 443.510/444.559 - AMM A VE LKN KOCAVNGE'N ... TUZLA BUZ EDECEK D - Alegorilerinde,
zellikle Pilgrim's Progre ss'inde (1675), Joyce'un "Boasthard"
(Kocavnge) ve "Calm er"ine (Sakinletirici) benzer zel
adlar oka ve baarl biimde kullanan radikal ngiliz va
izi John Bnyan'n (1628-88) biemine yknme.
Biem: 444.560 / 446.633 - YLECENE ON ALTI HAZRAN ...
YAPTIKLARINI BLEMEZSNZ - On yedinci yzyl gnce
tutarlar (ve arkada olan) John Evelyn (1620-1706) ile Samuel Pepys'in (1633-1703), ya da daha dorusu Joyce'un sonra
lar Pepys'in biemi dediizira, Joyce onun sekileri ze
rinde daha ok younlama olanan bulm utu biemin
antrmas.

445.571-2 - GEEN SENE UBAT ... KASIRGA MAHSULE

BYK ZARAR VERM - 26 ve 27 ubat 1903'te, Byk
Britanya ve rlanda, zellikle Dublin ve civar olaanst
ykm a yol aan ve uzun sren bir kasrgann etkisinde kal
mt. Bkz.: 41.410-ln.
Biem: 446.634/448.696 - BUNUN ZERNE LENEHAN ...
STEPHEN BRA BARDAINI EVREREK - ngiliz gaze
teci, bror-yazar, ve romancs Daniel Defoe'nun (~ 16611731) bieminin antrmas.
447.659 - MORT AUX VACHES - Franszca: "neklere lm" de
mek ise de, argoda, "Kahrolsun aynaszlar (polisler)!" anla
mna gelir. Bu sz, elbet, Odysseia'nn 12. Kitab The O xen of
the Sun' (Gne Tanrnn Kutsal Srlar) da artrmak
tadr.
Biem: 448.696 / 450.782 - BR NGLZ PORSELEN ... N
SANDIR BUNLARA RAMEN - Jonathan Sw ift'in (16671745), zellikle onun Peter'i (alegorik olarak Roma Katolik
Kilisesini) hicvettii A Tale of a Tuh'm (Bir Fnn Masal;
1704) IV. Blm'nn bieminin antrmas.
448.698-9 - FT NICHOLAS ... HALKA TAKARAK GN
DERM - Nicholas Breakspear, yani, Papa IV. Adrian (pa
pal 1154-9), tek ngiliz papasyd. Adrian, bir yazyla
Laudabiliter ; 1155), rlanda'y ngiltere kral II. Henry'nin
(krall 1154-89) ynetim ine vermiti. Henry, rlanda'nn
derin bir ahlki knt ve dinsizlik iinde bulunduu
nu bahane ederek, bu aday igal etmek amacyla papa
nn onayn isteyip durmaktayd. Papa, orada "kk sal
m kim i ktlkleri kazm aktaki" kararllndan dolay
H enry'nin isteini onaylamt. Ne var ki, Henry, Avru
pa meseleleriyle urat iin, ancak 1169'da bu konuya
eilebilm iti. H alkndan "ilgilenenler"in Dermod MacMurrough'a (bkz.: 64.456-9n) "destek verm e"sini istemi,
1171'de tam am lanan, rlanda'ya ilk ngiliz igal hareketi
byle balam t. "Burnuna zm rt bir halka takarak": Pa
pa Adrian, 1155'te, II. Henry'ye, rlanda'ya egem enliinin

bir simgesi olarak, zm rt tal ("zm rt ada" iin) bir al

tn yzk vermiti.
449 . 744-6 - LORD HARRY FT NICHOLAS'A ... KERHA

NE MTAYTLN - VIII. H enry'nin Roma Katolik Ki

lisesinden (bkz.: 448.698-9n) kopuuna gnderme (elbet,
IV. Adrian artk papa deildi); H enry'nin kopuu srasnda
papalar VII. Clement ve III. Paul'd. "Old Harry", "Lord
Harry", ve "Old Nick", eytana verilen adlardr; "yedi zaniye (zinakr) barndran": alt karl VIII. Henry'den geride
kalm am ak amacyla, kraln papa ile ilikileri dzenleyen
danm annn yedi kars vard; "kerhane mtayitliini":
Protestan kilisesi, srekli olarak Roma Katolik K ilisesi'ni
"birka deniz zerinde oturan byk fah ie..." diye nite
lemitir.
449.752 - KRALYET POSTUNU TEMZLER KEN - Yeats'm The
Celtic TunUght'ta (Keltlerin Seheri; Londra, 1893; s. 72-3) aln
tlad Dublinli kr sokak-arkcs Michael Moran'm (17941846) kendi iiri "M oses"n (Musa) bir parodisi bieminde.
449.755 - BOS BOVUM'UN - "Bos Bovum", Hatal-Latincede:
"Boalarn Boas."
450.781-2 - PAPA PETER YATAINA ER. / NSAN NSAN
DIR BUNLARA RAMEN - Bir Protestan sokak tekerle
m esinin bir dizesiyle, Robert Burns'un "For A' That and
A' That" (undan Bundan; 1795) iirinin bir dizesinin ka
rm.
Biem: 450.783 / 452.882 - TALEBELERN AHLK HKYE
LER HTAMA ... GRLT SEBEBYLE KESLVER
D D - Joseph Addison (1672-1719) ile Richard Steele'nin
(1672-1719) Tatler (1709-11) ve Spectator '-daki (1711-12) dnemli
denemeleri bieminde.
450.794 - SR ZPPO GECEKUU LEN SR LAPACI DBRZADE'NN - Sir Richard Steele, Tatler 'de hicvettii kim sele
ri bylesi adlarla anlatrd.

450.799 - OTURMASI DA AYAKTA DURMASI GB BEDAVA

- Swift'in Polite Conversation'mdaki (Nazik Sohbet) 1. Diyalog'da Lady Answerall, Colonel Atwit'e byle bir sz syler.
451.821 - OMPHALOS - Bkz.: 36.199n.
451.843 - NEW CASTLEA KMR SEVKYATINI - Bouna ve
yersiz giriim leri anlatan bir deyim (zira, Newcastle, ngil
tere'nin bir numaral kmr retim merkeziydi).
451.845-50 - KLASKLERDEN, AKLINDA ... MAGNOPERE
ANTEPONUNT - Cicero'nun biemiyle yazlm bu satr
larn Latincesi: "Bizim kuamzn m ahrum iyeti yle bir
trden ve yle byktr ki, Ey Vatandalar, cem iyetim izin
hanmefendileri, Galyal yarm -erkeklerin ehvet uyandrc
ve gdklamalarn, Romal yzbalarn okkal taaklarna
ve devasa ereksiyonlarna tercih etmektedirler."
452.876 - GROGAN ANA'YI - Bkz.: 41.399n.
Biem : 452.883 / 454.952 - OL ESNADA DNLEYCLER ... H
TABEY NKITAA URATMI D - rlanda-doumlu
ngiliz romancs ve rahip Laurence Sterne'in (1713-68), ve
zellikle onun Sentimental journey Through France and taly'sinin (Fransa ve talya'ya Duygusal Seyahat; 1768) biemine
yknme.
453.892-3 - MAIS BIEN SR ... ET MILLE COMPLIMENTS Franszca: "Ama elbet ... binlerce vgler (teekkrler)."
453.925 - MARCHAND DE CAPOTES - Franszca: "manto taci
ri" anlamna gelirse de, argoda, "prezervatif taciri" demek
tir. rlanda'da, gebelikten korunma malzemesi yasaklanm
olduu iin, insanlar onlar el altndan temin eder, ya da n
giltere'den getirtirlerdi.
453.926 - LIVRE - Franszca: Franktan nceki Fransz para birimi.
453.928 - LE FCONDATEUR - Franszca: "dlleyici."
453.929 - AVEC LUI - Franszca: "onunla." George Moore da,
Sterne gibi, konumalarn Franszca szcklerle donatrd.

453.931 - VENTRE BICHE - Franszca argo: "iler iyi gidiyor, pek

canl."
454.933 - SANS BLAGUE - Franszca: "sama deil" demektir,
ama "aka deil" anlam na gelir.
454.936 - EMSYE - Argoda, kadnlarn kulland gebelii n
leyici "diyafram."
454.946 - IL Y A DEUX CHOSES - Franszca: "iki ey var."
Biem: 454.953 / 455.1008 - TMAN UMUM SERAZAT ...
TERBYE EDLM DM - rlanda-doumlu yazn adam
(oyun yazar, air, romanc, denemeci) Oliver Goldsmith'in
(1728-74) biemine yknme.
455.979 - ENCEINTE - Franszca: "ham ile."
Biem: 455.1009 / 456.1052 - PTDA DUHULN M TEAK
BEN ... KERRE DAHA ZHAR ETM D - rlanda-doumlu siyaset felsefecisi Edmund Burke'nin (1729-97) bie
mine yknme.
456.1020-5 - KAZMADL KAMBUR BR ... GAYRTAB E
KLDE FIRLAK - Shakespeare'n III H enry l/7'snda, kam
bur (yaknda III. Richard olacak olan Gloucester), kendisini
karos'un olu Daidalos'la karlatran VI. Henry'yi han
erlerce ardndan bu satrlar antran dizelerini syler.
"Mr. Darwin tarafndan arzu edilen hilkat zincirinin ol ka
yp halkasn": Darwin, The Descent o f M an and Selection in
Relation to Sex (nsan Soyunun Tremesi ve Cinsiyetine Ba
l Ayklanma; 1871) adl yaptnda, evrim srecinde may
munlarla insanlar arasnda bir "kayp halka"nm yer ald
varsaymnda bulunur. Yani, bu iki tr arasndaki byk
farkll aklayabilecek bir ba arayndadr.
456.1043 - YASAK M EYVEY YEMEKDEN - Bkz.: 422.1244n.
Biem: 456.1053/457.1083 - BU TBARLA ZHNNDEKLER
... DOSTLAR BRLKTE GLERLER - Ksa sren baar
l bir oyun yazarl dnem inin (1775-79) ardndan, nk
tedan ve becerikli bir Parlamento yeliiyle n kazanan

Dublin-doum lu Richard Brinsley Sheridan'm (1751-1816)

biem ine yknme. Bu parann biemi, Sheridan'm oyun
larndan ok siyasi hatipliine yakndr.
457.1061 - EFESL HATUN - Bu rnek ykdeki "kadn kahra
man", len kocas iin tuttuu yasn younluuna karn,
ona talip olan yeni bir n canll ve neesiyle yeniden
ak bulan Efesli bir duldu. Bu eski yknn en ok bilinen
anlatm Petronius'un (. 66) Satyricoriundadr.
457.1071-2 - GETTEK ADAMIN - Bkz.: 342.212n.
457.1076 - TENASH - Bkz.: 95.402n (metempsychosis).
Biem: 457.1084/458.1127 - FEKAT, NE MNASEBET ... AA
TAN BAKA BR EY DELDR - On sekizinci yzyl
"saldrgan" hicivcisi Junius'un biemine yknme; bkz.:
383.1876n.
457.1091-2 - KEND YZDE DRDN GARANTYE ALMA
TELI - Yani, ngilizlerin Boer Sava'n kaybetmeleri ya
da rlanda'daki ngiliz hkm etinin devirilmesi durum un
da yatrm larnn gvencesi. Bloom, "900 Tik Kanada %
4'lk devlet tahvili"nin "(damga vergisinden muaf)" sahibi
dir; bkz: 778.2069-70n.
458.1104 - SOFULUKDA TAM BR PELKAN - Armaclkta, pe
likan sa'nn bir simgesidir.
458.1108 - MISIRLI HACER - Hacer, Hazreti brahim'in nedi
mesidir. Kars ocuk douramaymca, brahim , karsnn da
srarlaryla, Hacer'le birleir, ve bir ocuklar olur.
458.1116 - GLEAD BELSEMN - Gilead belsem i aacndan,
Kitab M ukaddes'te sz edilir. Bu aacn reinesi arlnn
iki kat gm deerindeydi. Gzel kokusu ve tpta "her
derde deva" olmas ile bilinirdi.
Biem: 458.1128 / 460.1204 - HABER, BBIL'YE MAHSUS ...
KLSE DSTURUNU BEYAN ETD D - ngiliz kukucu
su (septisist), papaz snf m uhalifi, ve felsefe tarihisi Ed
ward Gibbon'un (1737-94) biemine yknme.

458.1128 - BBIL'YE - "The Sublime Port = Constantinop

le = stanbul": II. M ehmet (1430-81; padiahl, 1451-81)
bakentini, Padiahlk Ota'na Yce Kap olarak dzen
lemiti; "Kap", adalet saraylarn simgeler, zira O rtado
u'da geleneksel olarak, adalet, hkm darlk saraynn
kapsnda ele alnrd. Trkler, bat Avrupada, sultanlarn
evlatlarnn m eruiyetini ve nceliini belirlem e ve belge
lemedeki trensel ve brokratik hassasiyetleriyle n sal
mlard. zgn metinde, "Sublim e Port", talyancadaki
"La Porta Sublim a"dan geliyor olabilir ki, Osm anlcas,
"Bb- li'dir.
459.1151 - AKARDYAK FOETUS IN FOETU - Akardiyak: "kal
bi olmayan"; foetus in foetu, tp Latincesi: "doumdaki ce
nin."
459.1151 - APROSOP - Yzn, tam amlanm am gelimesi, ya
da tamamen yokluu.
459.1152-3 - ENESZ NLLERDE - Bkz.: 256.1307n.
459.1163 - STURZGEBURT - Almanca: "ani doum"; anszn ya
da kazara doumlar iin tp terimi.
459.1166-7 - ARSTO'NUN RENKLLTORAFYA RESML
AHESERNDE TASNF ETD - Bkz.: 277.672n.
459.1178 / 460.1179 - DOMUZKAFALI (MADAME GRISSEL
STEEVENS VAK'ASI - Miss Grissel Stevens (1653-1746),
Dublinli nl doktor Richard Stevens'in kardeiydi. Ste
vens, on sekizinci yzyln balarnda lmeden nce, pa
rasn, Dublin'de bir hastane kurmas kouluyla, kz kar
deine brakmt. Gani gnll kadn paray derhal hasta
nenin yapmna vermiti. imanca bir kadn olduundan,
ve sokaa karken yzn rttnden dolay, yznn
domuza benzedii dedikodular yaplrd.
460.1188-9 - METAMORPHOSES'N SAHFELERNDEK M I
NOTAUR MSAL MASALLAR - M etam orphoses'm 8. Ki
tabnda, Ovidius, Minos kraliesi Pasifae ile bir boann
"menfur zina"smn yksn de ierir. Pasifae'nin ksnl

l, Daidalos'un yapt tahtadan bir inein yardmyla

amacna ular. "Zina"nm rn, insan-yiyen bir Minotauros'tur (yani, insan bedenli, boa kafal bir yaratk. Daidalos, daha sonralar, M inotauros'u "hapsetm ek" amacyla bir
labirent kurar; bkz.: 32.38n.
Biem: 460.1205 / 461.1240 - FEKAT, MALACHIAS'IN HKYES
... KATLN MEKNI - Horace Walpole'un (1717-97) Gotik
roman The Castle of Otranto'nun (Otranto atosu; 1764) bie
mine yknme. Bu ksa parada, Haines, Walpole'un roma
nndaki kana bulanm Manfred rolndedir. Bu para, rlan
dalI yazar Joseph Sheridan Le Fanu'nun (1814-73) daha ileri
tarihli bir Gotik roman The House by the Churchyard'm (Kilise
Mezarlnn Yanndaki Ev; 1863), ve ayrca, Synge'nin oyun
larndaki diyaloglarn da parodileridir.
460.1208-10 - BR DESTNDE KELT ... POISON ARETL K
K BR E - Haines'in satn almak amacyla ktpha
neden ayrld, Douglas Hyde'nin Love Songs of Connacht';
bkz.: 79.486-8n. Poison, "zehir" demektir.
461.1230 - MANANAUN'UN - M ananaan: rlanda deniz tanrs;
bkz.: 228.218-9n.
461.1231 - LEX TALIONIS - Ksasa ksas yasas.
461.1231 - SANTMANTAL K - Bkz.: 239.633-4n.
461.1234 - NC BRADER - Bkz.: 251.1110n.
461.1235 - SYAH PANTERN - Kr.: 258.1400n.
461.1237 - BEN AD ETDN, VAR OL - Bkz.: 419.1132n.
461.1237-8 - KABRSTANIN CANBNDEK ISSIZ HANEDE Bkz.: Biem: 460.1205 - 461.1240n.
Biem : 461.1241/462.1286 - NSAN RUHUNUN ... LEOPOLDU
OLDUU GB - ngiliz denemecisi Charles Lamb'm (17751834) biemine (lk bir merhamet ve nostalji) yknme.
461.1245 - MTEVAZI BR VARDATIN SAHB - Bloom'un ya
trm lar iin bkz.: 777.2059 / 778.2073).

462.1270 - ARF PEDER KEND EVLDINI BLR - The M e rc

hant of Venice' ten (II, ii, 75-6). Ayrca bkz.: 121.63n.
462.1277-8 - BR ANDA ... FIAT - Tekvin'de (1:1-3) Tanr yeri ve
g ve bir "fiat" (buyruk) ile yaratr.
Biem: 462.1287 / 463.1323 - SADALARI M EKK BR ... AL
FA KONDURARAK AKIYOR - ngiliz romantii Thomas
De Quincey'in (1785-1859), ve zellikle The English Mail Co
ach 'un (ngiliz Posta Arabas; 1849) I. ve III. Blmlerinin bi
emine yknme.
462.1297 - CCEBAYKULAR - branice Lilith'in ngilizcesi olan
"screechowls"; bkz.: 438.283n.
462.1300 - PARALAKS - Bkz.: 190.132n.
463.1303 - LACUS MORTIS'E - Latince: "gl, hendek, ya da lm
yeri"; Dead Sea (l Deniz) balamnda.
463.1313 - TENASFI - Metempsychosis: bkz.: 424.1338-9n.
463.1314 - MARTHA - Bkz.: 153.68n.
463.1317 - PLEIADLAR - Gkte yedi yldza evrilen yedi kz
karde. Bu yedi yldzl bur, yedi kandilli Sreyya, yani l
ker burcudur.
Biem: 463.1324 / 465.1398 - FRANCIS, STEPHEN'E, YILLAR
... TECESSM ETMLERDR - Walter Savage Landor'un
(1755-1864) biemine yknme. Landor'un adna zellikle
balanan deneme biimi, 1824-53'te yaym lanm olan ki
tap dizisi Imaginary Conversations'daki (Dsel Sohbetler)
biemdir. Klasik edebiyat ve tarihi kiiliklerle yaplan bu
sohbetler, gemiin yeniden yaratlmasn deil, Landor'un
kendi zam anndaki toplumsal, ahlaki, ve yaznsal sorunlar
zerinde yeni bak alar gelitirmek iin gemiten yarar
lanmay amalyordu.
463.1325 - GLAUCON'U - Eflatun'un (Plato) Republic 'indeki d
rst adam.
463.1325-6 - ALCIBIADES' - (~ 450- .. 404), Atinal politikac
ve general, Sokrat' n arkada ve rencisi. Alcibiades, yete

nei, kstahl, ve olaanst siyasi ve askeri baarlaryla

nlyd; kstahl, onun srlmesine ve ihanete urama
sna neden olmutur. "Alcibiades ile Xenophon", Landor'un
Imaginary Qmwmaf/onslarndan biridir.
463.1326 - PISISTRATUS'U - (~ 600- .. 527), .. 560'ta iktida
r zorla ele geiren Atinal tiran. ki kez azledildii halde,
Atina tiranln ele geirmitir. Tiranlmm ilk yllarnda,
sonralar dost olaca meclis yesi Atinal nl Solon (~ 638~ 558) ile yaknlat. "Solon ile Pisistratus", Landor'un Imagi
nary Conversations'larm dan bir bakasdr.
463.1328-9 - ONLARI YAAMA AIRSAM ... GELMEZLER
M AIRIMA - O dysseia'nm 11. Kitabnda, Hades'e inen
Ulysses'in, llerin hayaletlerini armasna gnderme.
463.1330 - BOUS STEPHENOUMENOS - Bkz.: 251.109in.
463.1330 - SIIRSEVER AR - Bkz.: 65.500-ln.
464.1345-50 - BAYRAI NDRDLER, FF! FIRLADILAR ...
SONRA ONU GEYOR - Lenehan'm anlattklarnda kim i
hatalar var; rnein, Sceptre, dii deil erkek bir tayd. Bkz.:
274.576n.
464.1347 - PHYLLIS - Phyllis: Pastoral iirde, gen bir kza ve
rilen addr; ne var ki, "Juno" diye haykrmas, onun, Yunan
mitolojisindeki, Demophon ile evlenip, gene onun tarafn
dan terk edilen Phyllis olduunu antryor.
464.1351 - HER EY YTT MD - Bkz.: 298.27n.
464.1363 - LALAGE - Klasik bir gzel kadn ad. Horatius'un
Odes'inden (II, v, 15).
464.1367 - PERIPLIPOMENES'N - Seyyar yemi satcs.
464.1378 - GLYCERA YA DA CHLOE'DEN - Klasik ya da pasto
ral iirde gzel kadnlara verilen adlardan ikisi daha.
464.1380 - ETENDEK KK BR EY DZELTYORMU
GB - Robert Herrick'in (1591-1674) "Delight in Disorder"
adl iiri bieminde.

465.1393-4 - THEOSOPHOS - Bkz.: 225.75n.

Biem: 465.1399 / 466.1451 - MAMAFH, LL VE LKN NE
... SEYYAH YERLETRLMLERD - Aceleci ve gve
nirlii kuku gtren tarihi anlatmlaryla nl, enerjisi ve
evkiyle birok baka tarihiden daha makul ve daha az tik
sindirici bir tarih bilgisi ortaya karan ngiliz denemeci ve
tarihisi Thomas Babington Macaulay'n (1800-59) biemine
yknme.
466.1451 - O HTYATLI SEYYAH - Bkz.: 433.77n.
Biem: 466.1452 / 469.1552 - MD VE BURADA YER ... TE
SRL OLMUTUR - ngiliz doabilimci ve karlatrm a
l anatomicisi Thomas Henry Huxley'in (1825-95) biemine
yknme. Huxley, zellikle evrim kuram n savunan katk
laryla nldr. Olaanst yeteneiyle, disiplinli bir bilim
sel kukuculuu akc ve aklayc bir anlatmla kaynatrabilmitir.
466.1453 - TEO. SEPT - zgn metindeki "(Div. Scep.)", yani Divinitatis Scepticus - lahiyat Kukucusu, Teoloji Septii'nin
ksaltmas olarak evrilmitir.
466.1459 - REK. TELL - Reklam Tellal (yani, Reklam Satcs).
zgn metindeki "(Div. Scep.)", yani Divinitatis Scepticus
= lahiyat Kukucusu, Teoloji Septiinin ksaltm as olarak
evrilmitir.
466.1462-3 - EMPEDOCLES'N - Empedocles'in (yk. .. 450)
doum yeri Agrigentum'dur (icilya); Trinacria, Sicilya'nn
eskiadaki addr.
467.1466-7 - CULPEPPER, SPALLANZANI, BLUMENBACH,
LUSK, HERTWIG, LEOPOLD VE VALENTI - ngiliz tp
doktoru Nicholas Culpepper (1616-54); talyan biyolog ve
anatomicisi Lazzaro Spallanzani (1729-99); Alman doabi
limci ve antropologu Johann Friedrich Blumenbach (17521840); Am erikal doum uzman W illiam Thompson Lusk
(1838-97); Alm an embriyologu Oscar Hertwig (1849-1922);
Alman ebriyologu ve jinekologu Christian Gerhard Le-

opold (1846-1911); talyan tp doktoru ve embriyologu Giulio

Valenti (d. 1860).
467.1469 - NISUS FORMATIVUSU - Latince: nisus form ativus (=
"formative tendency" yani gelime eilimi).
467.1470 - SUCCUBITUS FELIX - Latince: "altta uzanan dour
gan."
467.1475 - HYG. ET EUG. DOC - Hijyen ve jenik (bedensel ve
ahlaki bakmdan ileri kuaklar yetitirme) Bilimleri Doktoru.
467.1483 - KALPED - Yunanca " kalipedia: gzelliin incelenme
si, ya da gzellik zerinde younlaarak bilgiye kavuul
mas.
467.1490 - DISC. BACC - "Bachelor of Discourse", yani Hitabet
Fakltesi Diplomas.
467.1503 - BACC. ARITH - "Bachelor of Arithmetic", yani Arit
m etik Fakltesi Diplomas.
468.1514 - ARN DED GB, BZ SKTA SEVK EDER "Olm ak ya da olm am ak" diye kendi kendine konuurken,
"Bizi skta davet eder" der (Hamlet , III, i, 66-68).
468.1524 - EN UYUMLU OLANIN - Herbert Spencer'in (18201903) "the survival of the fittest" (evreye en ok uyum sa
layann yaam n srdrmesi), sz, Darw in'in evrim ku
ram nn saldrganca bir slogan olup kmtr. Bu bilimsel
anlatm, popler balamda "Kuvvetli olanlar yaam n sr
drr, zayflar ise yok olur," diye anlalmtr.
468.1542 - DO. MT., F. K. Q. C. P. I - Trkesi, "Doum M
tehasss, rlanda'daki Tp Doktorlarnn Queens Koleji'nin
Daha nceki valyesi" olan unvann ngilizcesinin ba
harfleri.
Biem : 469.1553 / 470.1593 - BU MDDET ZARFINDA ... M M
TAZ VE SADIK KULU - Charles Dickens'in biemine y
knme; zellikle, David Copperfield'in (1849-50) "Another Ret
rospect"! (Gemie Bir Bak Daha; 53. blm).

469.1566 - DOADY'SNN - Doady: David'in ilk kars "ocukzevce" Dora'nn kocasn ard ad.
469.1573 - MAZNN O GLLK GLSTANLIK GNLER
- James Clarence Mangan'm, Trk airi Mesihi'nin (Pritine 1470?-Bosna 1513) figan ettii "The Time of the Roses"
(Gllerin Zaman; ola ki bu, Mesihi'nin Latince, talyanca,
Almanca, Franszca, ngilizce, Srpa ve Rusa'ya da evril
mi olan "Bahariye"si ya da ehrengiz ve Gl-i Sadberk adl
iirleridir) yanslar.
469.1579-80 - SEVGL KK BOBSY ... VE KANDEHAR
LORDU BOBS'A ATFEN - Kandahar, Pretoria, ve Waterford
Kontu (1901'den balayarak) Sir Frederick Sleigh Roberts
(1832-1914). Hindistan doumlu olmasna karn, Lord Ro
berts kendisini Anglo-rlandal olarak tantmtr. Asker
likteki baars, 1800'de gney Afganistan'da Eyp Han'
malup etmesiyle daha da parlamt. Afrika'daki Boer Sava'nda bakum andanlk da yapm, sonunda Britanya or
dusunun bakumandan olmutur (1901-4).
469.1585 - PEDER CRONION - Yani, "Peder Zaman". Yunanca
chronos (zaman) szcyle bir Yunan tanrsnn ad olan
Cronus birbiriyle kartrlr; Cronus, babas Urans' devir
mi olan bir hasat tanrsdr; ve olu Zeus tarafndan dev
rilmitir.
Biem: 470.1594 -1607 - YLE GNAHLAR ... STEM KRANE
BR EKLDE GELR - Roma Katolikliine dnmesiyle nl
ngiliz John Henry Cardinal Newman'in (1801-90) biemine
yknme.
Biem : 470.1608 / 471.1634 - NSANI SYLEYENNN ... DE
HMAL ETMYOR - ngiliz estetiki ve denemecisi Walter
Pater'in (1839-94) biemine yknme; zellikle, onun The
Child in the House'yla (Evdeki ocuk; 1894) karlatrnz.
471.1633 - ALLES VERGNGLICHE - Almanca: Geici olan her
ey"; Goethe'nin Faust 'unun (Blm II; 1832) son korosunun
birinci dizesi.

471.1633 - PIAZETTA'DAN - Piazetta, talyanca'da, "kk ge

zinti yeri, meydanck" demektir.
Biem: 471.1635 - 1648 - BUNA BR NOKTA KOYUN ... EDL
MESYLE BRLKTE - ngiliz sanat eletirmeni ve reform
cusu John Rtskin'in (1819-1900) biemine yknme.
471.1640-1 - OBANLARIN VE MELEKLERN MTAYAKKIZ
BEKLEYLER - Bu, Luka'daki (2:1-20), sa'nn douunun
betim lem esini antryor.
Biem: 471.1649 / 472.1706 - BURKE'E, DYE FIRLAYAN ...
NUNC EST BBENDUM - skoyal yazn adam Thomas
Carlyle'nin (1795-1881) biemine yknme.
471.1663 - DOKTOR PERHZ LE DOKTOR SKNET - On
altnc yzyla dayanan bu sz en iyi doktoru tanmlar:
Doktor Perhiz, Doktor Sknet, ve Doktor Nee.
471.1668 - COELUMUN - Latince: "(gkteki) cennet kat."
472.1677 - MALTHUSCULARI - Nfus art sonunda artan n
fusun ala, hastala ve lme srkleyecei, ve bylece
nfusu kontrol altnda tutaca kuram n ileri sren ngiliz
ekonomist ve istatistikisi Thomas Robert Mathus'un (17661834) yandalar.
472.1682 - DARBY DULLMAN LE JOAN'INI - Henry Sampson
VVoodfall'm (1739-1805) "The Happy Old Couple" (Mutlu
Yal Kar Koca) baladndaki, huzurlu bir yaam srdren
yal ift (Darby ve Joan).
472.1695 - SEN AMERKANI GRDN - John Donne'un (15731631) Elegy 19'unda (Eleji 19): "Yataa Girince," k, sevdii
kadna der ki: "Ey benim Amerikan! yeni-bulunmu-karam (my new-found-land)" (dize 27).
472.1697 - ZERDT - Zerdt (Zarathustra): bkz.: 51.809n.
472.1697-8 - DEINE KUH TRBSAL MELKEST DU. NON
TRINKST DU DE SSSE MILCH DES EUTERS - Almanca:
"Keder (adl) ineini sayorsun. imdi onun memesinden
tatl stn imektesin."

472.1703 - KENN DYARI'NIN BALLIST - Bkz.: 442.445-8n.

472.1706 - PER DEAM PARTULAM ET PERTUNDAM NUNC
EST BIBENDUM - Latince: "Tanra Partula ve Pertunda
akna imdi ielim." Roma tanras Partula, doumu, Per
tunda ise, bekretin yitirilm esini ynetir. "N unc es t bibendum", Horace'm Ode 37'sinin al szckleridir.
Biem: 472.1707 / 477.1884 - HEPS DE KOL KOLA SOKAK BO
YUNCA ... BR DENE DE GR - Bu parann biemi, (diniuyan vaizlerininki de dahil) eitli lehe ve argo krntlar
halinde "ayrlp dalmakta"dr. Joyce'un tanmmca, "Uzak
Dou'da kullanlan ngilizce bozmas dil (pidgin English),
zenci ngilizcesi, Londral ivesi Cockney), rlandaca, Bowery
argosu ve krk dkk tekerlemelerden oluan berbat bir pa
al" (Letters 1:138-39,13 M art 1920).
472.1708 - YUVADANIRAKLAR - zgn metinde "Bonafides":
bu szck, "hilesiz, hakiki" demek ise de, bu balamda,
evinden uzakta bulunan ve evinde "sofraya oturamayan"
(iemeyen), ve bu nedenle yasak saatlerde pablara girebil
mesine izin verilen kim seleri belirtiyor.
473.1713-4 - BENEDICAT VOS OMNIPOTENS DEUS, PATER ET
FILIUS - Latince: "Kadiri Mutlak Tanr, Peder ve O lu.. .se
ni takdis etsin."
473.1714 - DENZILLE LANE KOPLLER - Argoda, Dublinlilerin "Invincibles"a verdikleri ad; bkz.: 113.449n.
473.1715 - ISAACS - Yahudi olduu sanlan birisini (Bloom) karalayc bir terim.
473.1718 - EN AVANT, MES ENFANTS - Fransizca: "leri, o
cuklarm !"
473.1719 - BE PARASANG YOL ALDILAR - Yunanl tarih
i Xenophon'un (.. ~ 430 355) A nabasis'inde anlatt,
Cyrus the Younger'm (Gen Cyrus), komutasndaki on bin
Yunanl askerle, kardei Artaxerxes'e kar giritii Iran se
ferine ilikin, rencilerin kulland bir klie. Birinci kitap
ta, Cyrus'un sahilden ilerleyii anlatlr; Xenophon, gnlk

ilerlemeleri anlatrken, sk sk bu sz yineler. Bir parasang,

buuk mildir.
473.1719-20 - SLATTERY'NN ATLI ASKERLER - rlandal
Percy French'in bir arksndan. Bu arkda, dalardan inen
bir sarholar tugay anlatlr.
473.1720-1 - MRTEDN TKADI - Havarilerin Simgeleri; bkz.:
49.745n.
473.1722-3 - MA MRE M'A MARIE. BRTANYA BAHTYAR
LIKLARI! RETAMPLATAN DIGIDI BOUMBOUM - "M a
mre m'a marie": ak sak bir Franszca arknn giri di
zesi: "Anam beni bir kocaya verdi / Tanrm, ne adam, yle
kk ki! / Kocam yatamn dibinde kaybettim / Tanrm,
ne adam, yle kk ki!" "Britanya Bahtiyarlklar!": bkz.:
473.1729-30n. "Retamplatan digidi boumboum": her ne ka
dar rataplan, Franszcada "davul sesi" demek ise de, burada,
bir mar havas yaratmak amacyla, arada bir M a m re m'a
marie"e eklenir.
473.1724-5 - K ACIBADEM BAYAN TARAFINDAN DRUIDDRUM YAYINEVNDE - Bkz.: 41.409-10n ve 41.410-ln.
473.1726-7 - BENM ZAMANIMDA RLANDA'DA IKAN EN
GZEL KTAP - Bkz.: 257.1342-6n.
473.1727 - SILENTIUM - Latince: "Sessizlik."
473.1728-9 - LER, MAR! RAP, RAP, RAP... ASKERLER (KIT'A
DUR!) SUSUZLUKTAN YANIYOR - George. F. Root'un bir
Am erikan Sava arksna gnderme.
473.1729-30 - BRA, BFTEK, BORSACILIK, ... BELELK VE
BAPSKOPOSLAR - "The British Beautitudes" (Britanya
Saadetleri ya da Britanya Bahtiyarlklar); bunlar, ngilizlerin kutsal sayd eylerdir.
473.1731-3 - PE EKLSEK DE. / AYET RLANDAKINAYSA.
/ CANIM IZ FEDA - "God Save Ireland" (Tanr rlanda'y
Korusun; Rap, Rap, Rap ritmiyle); bkz.: 200.529-30n.
473.1738 - BERMENSCH - Bkz.: 51.809n.

473.1741-2 - BR DURDU MU ARTIK ALIMAZ BR DAHA O

YALI - Henry C. Work'n "M y Grandfather's C lock" (B
ykbabam n Saati; 1876) adl Am erikan arksndan.
473.1742 - CARAMBA - Bir spanyol aknlk ya da sinirlenme
nlemi.
473.1747 - MATER'N - Eccles Street'teki Mater M isericordiae
Hastanesi.
473.1750 - PERDEY EKVER, AKIM - Hem yaygnca bilinen
bir mzikhol gag, hem de Charley McCarthy'nin bir ark
snn ad: "Pull Down the Blinde, Love."
474.1753-4 - AH O ABEZAN GZLERN TIRABEZAN BOY
NUN, KALBM ALDIN KIZ SEN - Bu, szleri Edward
Madden, bestesi Percy Wenrich'in "Moonlight Bay" (Meh
tapl Krfez; 1912) arks dahil, iki ya da daha ok saydaki
arknn bir karm gibi grnyor.
474.1760 - SALARA BAK - Bkz.: 369.1332n.
474.1760 - SOLGUN LMLE KANLICANLI DOUM - Bkz.:
291.1248n.
474.1761-2 - SOYTARININ TELGRAFI. MEREDITH'TEN AIR
MA - Bu, Stephen'in ("soytarlarn en sevimlisi"; bkz.: 33.109)
o gn daha nce Buck Mulligan'a gndermi olduu telgra
fa bir gndermedir. Bu telgrafn ierii, Meredith'in, "Santi
mantal kiiler"e ilikin szleridir; bkz.: 239.633-4n.
474.1762 - ORKDASYONA - Testis* iltihab.
474.1762 - POLSMKASYONA - "Polycimical": tahtakurusu ve
bit gibi haaratla kapl.
474.1766 - JOCK, SKOYALI CVANIM ARPASUYUN HAZIR
- Robert Burns'un "The Jolly Beggars; A Cantata"smm (en
Dilenciler; Bir Kantat; 1785, 1799) korolarndan birine gn
derme.
474.1770 - HER HERFN KEND IRFINTISI - On yedinci yz
yl yeralt dnyas argosu; bkz.: 78.464-7n.

474.1770 - VENS PANDEMOS - "Venus" (ya da "Aphrodite)

Pandemos (anlam: "btn insanlar iinde"); nceleri tm
Yunanistan'n bir tanras iken, daha yksek ve temiz sevginn tanras Aphrodite Urania'nm aksine, ksnl ve dn
yevi akn tanras durumuna getirilmitir.
474.1771 - LES PETITES FEMM ES - Franszca: "Kk kadn
lar."
474.1771 - MULLINGAR KASABASINDAK ARSIZ KT KIZ
- Yani, Milly Bloom. "Desperado" adl anonim Amerikan
arksna gnderme.
474.1772 - SARA'NIN KARNINI OKAMITIM - sko az:
"Sarah' (Sara) belini tutmutum"; Robert Burns'n "Ken ye
ought o' Captain Grose?" iirinden.
474.1772-3 - MALAHIDE YOLUNDA - Hem G riffin'in "The Bri
dal of M alahide"sine (bkz.: 264.179n) ve Kipling'in "M andalay"m a (Barrack-Room Ballads; Kla -K ouu Baladlar,
1892) artrma. Kipling'in iirindeki kii, tand bir
"Burm al kzla ... M andalay Yolunda" yan yana oldukla
rn dler.
474.1773 - BEN BATAN IKARAN KADIN SMN SYLE
SEYD BAR - Thomas Moore'un "W hen He Who Adores
Thee" adl arksnn giri dizelerine gnderme.
474.1774 - MACHREE, MACRUISKEEN - The Cruiskeen Lawn"
bieminde. "Dolu kk iki iesi" anlamna gelen bu sz,
bir rlanda halk trksnn addr da.
474.1775 - SONRA DA BRLKTE EKP - Johnson ve Drummond'un "Eaton Boat Song'"un (Eaton Krek Takm ark
s) ak sak parodilerinden biri.
474.1778-9 - AD LIB - A d lib (ad libidum); Latince: "istenildii ka
dar."
474.1783-4 - O KIDAN DA SAHRO DLZ YANM - Bkz.:
474.1766n.

474.1786-7 - ARTIK KIRMIZI BORDO'DAN BAKA B EY MYORMU - "The Rakes of M allow" adl anonim rlanda
arksna gnderme.
474.1792 - COLLEN BAWN. COLLEEN BAWNIM 342.220n.

Bkz.:

475.1794-7 - KAHROLASI STEPHEN HAND ... KISRAK TAM

FORMUNDA - Buradaki szel doku ve gndermeler iin,
aadaki notlara baknz. Stephen Hand, Joyce'un, Ulysses'in Alm anca evirm eni Georg Goyert'e 6 M art 1927'de
yazd bir mektupta aklam olduu talihsiz olayn
kahram andr: "Stephen Hand, tannm ngiliz bira im a
lats Bass'm ahrndan Dublin'deki polis ahrndaki bir
arkadana, Cup yarnda, Bass'm at S cep tre 'i desteklem e
sini isteyen bir telgraf gtren ocua rastlam. Stephen
Hand ocua 4 peni verip, telgraf buhara tutarak (graham ising yntemiyle) am, sonra yeniden yaptrarak,
ulatrm as iin ocua vermi, sonra gidip S cep tre'e oy
nam ve kaybetmi. (Bu gerekten olmutu; adam n ad
da Stephen Hand idi, ancak Gold Cup yar deildi bu.)"
Grahamising: Argoda, m ektuplar, sahibine ulatrm adan
nce ap okuma ilemi. ileri Bakan Sir John Graham
(1792-1861) postadaki m ektuplar aard. Bu nedenle, bu
ileme onun ad verilm itir. Graham, 1844'te bir kararna
me kararak, talyan vatansever ve devrim cisi Giusep
pe M azzini'nin m ektuplarnn alm asn salamt. Bir
mektubunda ngiltere'den siyasi snma isteyen M azzi
ni'nin bu istei, Graham tarafndan AvusturyalI bakana
iletilm iti. Graham'm bu ifas, kamunun Graham'a tep
kisine yol amt. "K srak tam formunda": her ne kadar
Sceptre ok iyi bir yar at idiyse de, dii deil erkek bir
tavd (bkz.: 464.1345-50n).
475.1803 - ORVAR, MON VY - Franszca: "Au revoir, mon vi
e u x '' (Eyvallah, dostum).
475.1814 - HANCI, HANCI, Y ARABIN VAR MI, STABOO Bkz.: 440.372-4n.

475.1815 - APSENT - "Absinthe"; bkz.: 73.257-8n.

475.1816-7 - NOS OMNES BIBERIMUS ... NOSTRIA - Latince:
"Hep birlikte yeil zehir (apsent) ieceiz, mabad ise ey
tana havale."
475.1819-20 - BONSOIR LA COMPAGNIE - Maud'un bir ark
snn ad.
475.1820-1 - NAMBY AMBY - On sekizinci yzyl ngiliz a
iri Ambrose Philips'in (1674-1749) iirlerine, daha sonrala
r Harry Carey ve Alexander Pope'un takt bir sfat olan
"Namby Pamby"den (yani, snk, santimantallie zenen,
yapmackl bir gzellikte).
475.1829-30 - LA VTRE - Franszcada, iki ienlerin kadeh
kaldrrken syledikleri, "Salnza! anlamnda bir sz.
475.1831 - DUSTY RHODES - "D usty", soyadlar Rhodes olan
erkeklere taklan bir add; bir Dusty Rhodes de, 1900'lardaki bir A m erikan karikatr dizisindeki bir kahram an
dr.
476.1836-7 - ST BAI LME LME ... KIZCAIZNAN EV
LENM - "The House That Jack Built" (Jack'n na Ettii
Ev); bkz.: 439.358n.
476.1838 - ISSIZ KANYONUN MACKINTOSHLU GEZGN Ucuz Am erikan "W estern" rom anlarnn parodisi.
476.1845 - TIENS, TIENS - Franszca: "te, byle."
476.1848 - JENATZY - Jenatzy, Gordon Bennett oto yarnn
Belikal srclerinden biriydi.
476.1848 - JAPONLAR? ATILARI YAMANDIR, ALMALLAH
- Rus-Japon Sava'na (1904-5) gnderme.
476.1853-4 - LEITH POLS BZ AZAT ETT - Sylenilmesi zor
bir tekerlemenin ilk dizesi. Joyce, Ulysses'in Almanca evir
meni Georg Goyert'e yazd bir mektupta yle yazmtr:
"... polis, ayklk derecelerini grmek iin sarholardan (bu
cmleyi) tekrar etm elerini ister."

476.1855-6 - MONA, GEREK AKIM ... MONA, AKIM BENM

- VVeatherly ve Adams'm bir arksndan.
476.1862-3 - BZ KMZ, DEMT KARI, ESMER MARY'Y
BRLKTE ARARIZ AMPAZARINDA, GEL - Dante Gabriel Rossetti'nin (1828-82) "The Blessed Damozel" (Kutsal
Gzel Kadn; 1850, 1856, 1870) iirindeki, "Biz ikim iz Leydi
M ary'yi korulukta ararz" szne yknme.
476.1863-4 - LAETABUNTUR INCUBILIBUS SUIS - Latince:
"Yataklar zerinde yksek sesle ark sylesinler."
476.1865 - IIA KARI GNAH LEDNDEN - Yani, Yahudiler; bkz.: 63.418n.
476.1865-6 - TE MD DE CMLE LEM ATELE CEZA
LANDIRACAI HKM GN GELD ATTI - Hristi
yanla gre, Kyamet (Hkm) Gn'nde herkes yanp yok
olacaktr; oysa, Gezgin Yahudi o gn tutsaklndan kurtu
lacak ve sonsuz yaama girecektir; bkz.: 258.1394n.
476.1867 - UT IM PLERENTUR SCRIPTURAE - Latince: "Kutsal
yazlarn anlattklar yerine gelsin diye."
476.1867-8 - ARDINDAN TIBBYEL DICK ... DAVY'YE BAIR
DI - Bkz.: 250.1055-6n.
476.1870-1 - HEPNZ GELN, EY ARAPEKEN, ... BR DENE
DE GR - Bir Am erikal gezici vaizin ("evangelist") bieminin bu parodisi, Mark Tvvain'in Life on the Mzsszsszpz'sindeki
(1883) "sal pasaji'n (blm 3) artryor.

Blm 15:
Kirke, 478.1 /652.5390

O d ysseia'm n 10. Kitabnda Odysseus, nce Aeolus ve Lestrygonianlar ile servenlerini, sonra da Kirke'nin adasna kn anlatr. Aeolus'un
yardm yla ortaya kan thaka'nm d krklna uratc m anzaras ve
Lestrygonianlar ile talihsiz karlam alar neticesinde O dysseus ile adam
lar derin bir bunalm iindedirler. O nlar dinlenirlerken, Odysseus "soylu
boynuzlar olan bir erkek geyik" vurur (10:158; Fitzgerald, s. 182), ve ken
dilerine bir ziyafet ekerler. Ardndan, Odysseus, tayfalarn birisi ken
di, tekiyse Eurylokhos'un kom utasnda, iki takm a ayrr. Komutanlar
kura ekerler; adann kefedilm esi ii Eurylokhos'a der. E urylokhosla
adam lar Kirke'nin sarayn bulurlar; orada Eurylokhos dnda herkes,
Kirke'nin "m enfur bys"yle (10:247; Fitzgerald, s. 184) domuza dn
trlrler. Eurylokhos kaarak, Odysseus'a haber verir; bunun zerine
Odysseus Kirke'nin sarayna tek bana yaklar. Orada Hermes onu kar
layarak ona sihirli bir bitki verir moly (yabani sarm sak) denilen bu bit
ki, Kirke'nin bysn bozacaktr. Hermes, Odysseus'a ayrca, Kirke'ye,
adam larn serbest brakacana ve bakaca hibir m enfur by yapm aya
cana ilikin ant iirm esini, tembihler, ayet yle yapm azsa, btn adam
larn yitirecei uyarsnda bulunur. Odysseus, Kirke'yle yz yze gelir,
ama kadnn bys, m olyyi tayan Odysseus'a vz gelir. O dysseus gz
da verince, Kirke ona da adam larna herhangi bir zarar verm eyeceine,
ve onlar brakacana ilikin ant ier. Kirke yem inini tutm akla kalm az,
Odysseus'u da adam larn da tam bir yl boyunca krallar gibi arlar. So
nunda O dysseus'un tayfalar ona, artk silkinerek bu esrim eden uyanm a
sn sylerler. O dysseus onlarn bu isteini yerine getirir; Kirke de ona,
ller diyarna (Hades) inm esini, ve Tiresias'a danm asn tler. O dys
seus, Tiresias'm kehanetleriyle dndnde, Kirke, Seirenler ile Skylla ve
Kharybdis hakknda kim i tler daha vererek ona yardm eder.
Zam an: G ece yars saat 12:00. Sahne: Genelev, D ublin'in fahieler
m ahallesindeki 82 Tyrone Street Lower. Joyce bu blgeye "nighttow n"
(gecekenti, yani genelev) dem itir; D ublinliler ise, o yrenin m erkezi so
kaklarnd an biri ve im diki ad Foley olan M ontgom ery Street'e atfla

"M onto" derler. Bu m ahalle L iffey'in hem en kuzeyine, A m iens Street de

m iryolu istasyonunun da batsna der. Organ: devinim ("locom otor")
aygt; Sanat: By; Renk: Yok; Simge: Fahie; Teknik: S a n r* K arlklar:
K irk e Bella.
Linati em asnda Kiiler listesinde, Joyce, blm n Temel Kavram
(Anlam ) olarak L'Orca A n tropofoba'y gsterir. Joyce'un talyancasm m "insan-yiyen" anlam ndaki " a n trop ofag o'y u mu yoksa "antropofobi" (insan
korkusu) anlam ndaki "antropophobia" y m kastettii ak deildir. Ola
ki ikinci anlam tam aktadr, ancak her iki durum da da Ludovico A ris
to'nun (1474-1533) O rlan do F u rioso'su n a (fkeli Orlando; 1516, 1521, 1532)
bir gnderm e yani, her ikisinde de b irisi kadn yiyen bir deniz-canavar
(8., 10., ve 11. Kantolar), tekisi de yalnzca erkekleri yiyen bir Kara-canavar (17. Kanto) mevcuttur. Kadm yiyen canavar, Proteus'un, kendisini
d arltan bir ada halkndan ald tr; adam yiyen canavar ise, Kyklops
Poliphemos'a benzer. Linati em asnda Kiiler olarak (karlklar olmak
szn), unlar da vardr: "Canavarlar, Telemakhos, Ulysses, Herm es."

* Bu blm n teknii ve ieriine ilikin eitli kaynaklar m evcuttur; bunlarn ara

snda: G ustave Flaubert'in (1821-80) The T em ptation o fS a in t A n th o n y o r A R evelation
o f the Sou l (Aziz A nthony'nin A yartlm as ya da Ruhun Ortaya Serilm esi; 1874);
aadaki referanslar u kaynaklaradr: T he C om p lete W orks o f G u sta v e Flau bert
(Gustave Flaubert'in Btn Yaptlar; Londra, 1904, cilt 7); G oethe'nin (1749-1832)
F a u st'u (1808), zellikle Blm I, sahne 21, "W alpurgisnach t"; G ehard Hauptm ann'n (1862-1946) H an n eles H im m elfa h rt' (H annele'nin Tahm ini: Bir D iir;
1892) oyun boyunca H annele'nin lm yatandaki hezeyanlar srasnda gr
d hayaletler sahnede karakterler olarak sunulur; H enrik Ibsen'in (1828-1906)
G h osts; S pirits T hat R etu rn ' (Hayaletler: G eri G elen Tinler; 1881); A ugust Stringberg 'in (1849-1912) The G h ost S on ata's (H ayalet Sonat; 1907) ve D ream P lay (D
O yunu; 1902); Leopold von Sacher M asoch'un (1836-95) V enus im P e lz i (Krkl
Vens; 1870'te yazlm ve lm nn ardndan 1904'te N ew Y ork'ta baslm tr);
aadaki referanslar u kaynaklaradr: V en us in Frs (Krkl Vens; New vork,
1947); ve Richard von K rafft-Ebing'in (1840-1902) P sy ch o p ath ia S ex u a lisi (Cinselli
e Bal Ruhsal H astalklar; aadaki gnderm eler B rooklyn'de N .Y. 1937'de
baslan bir basksm adr).

479.54 - ER CARR - Er Carr, ola ki adn Zrih'teki ngiltere kon

solosluunda Joyce'u sinirlerdiren Henry Carr adl bir g
revliye borludur.
479.54 - ER COMPTON - Er Compton da adn, Joyce'un husu
m etini kazanm olan birisine borludur; bkz.: Ellmann, s.
459.
480.84 - VIDI AQUAM EGREDIENTEM DE TEMPLO A LATE
RE DEXTRO. ALLELUIA - Latince: "Tapman sandaki
bir kaynaktan sularn aktn grdm. Alleluia (sevin
l nlemi)."
481.91 - ALTIUS ALIQUANTULUM) ET OMNES AD QUOS
PERVENIT AQUA ISTA - Latince: "(olduka derinden) Ve
onlarn arasndan hepsi suya geldiler."
481.106 - TRIUMPHALITER) SALVI FACTI SUNT - Latince:
(Muzafferane) Ve onlar btnletirildiler (kurtarldlar)."
481.114-5 - EVRENSEL DL M ZK YA DA RAYHALAR DE
L DE O JEST OLUTURACAKMI - Bkz.: 536.184in.
481.115-6 - DLN ... YETENE - Kitab M ukaddes'te sk sk sz
edilen ve Tanr'nm insanoluna armaan ettii "Konuma
Yetenei".
482.118 - PORNOSOFK FLOTEOLOJ - "Fahie-bilgeliinin te
oloji sevgisi" anlamnda.
482.121-2 - HATTA O BLGELER BLGES ... ONUN SIRTINA
BNDK - Stagyrite, Stagyros adasnda domu olan A ris
to'dur. Stephen'in szn ettii bask, Louvre mzesindedir, ve Strasbourglu ressam ve tahta basma sanats Hans
Baldung'a (1476-1545) aittir. Baldung, antifem inizm tema-

sm younca ilemitir; ve Aristo'nun bile bir kadnn (ola

ki, metresi Herpyllis'in; bkz.: 244.831-6n) fendiyle baya bir
duruma getirilebileceini aka antrmtr.
482.127-8 - SOMUNLA SRAHY ... EKMEKLE ARABI A N
LATIR - Edward Fitzgerald (1809-83), The Rubdhjt o f Omar
Khayydm' (mer Hayyam'm Rubaileri) yeniden yaratrcasna evirm itir (1859). 12. Kta yledir: "Bir Daim altnda bir
iir Kitab, / Bir Srahi arap, bir Somun Ekmekve Sen /
Yanmda ark sylerken Krda / Ah, Kr dnt Cennet'e imdi!" Stephen, Katolik kilise ayinini antryor.
482.132 - LA BELLE DAME SANS MERCIYE - "La belle da
me sans m erci"; Franszca: "acm asz gzel kadn." Keats,
bir iirine bu ad verm itir (1819). "La Belle Dam e" (Gzel
Kadn), O dysseia '<daki Kirke'nin yapt (ya da yapma teh
didinde bulunduu) gibi, ideal ak vaat eder grnrse
de, teshir ettikleri kim seleri genliklerinden ve canllkla
rndan ederler.
482.132-3 - AD DEAM QUI LAETIFICAT INVENTUTEM MEAM - Latince: "genliimin gnlerine kvan katan tanr
aya." Katolik Ayini'nin balangcnda, "Introibo ad altare
Dei" (Tanrinm m ihrabna gideceim,) denildikten sonra,
rahip u yant verir: "ad deam qui laetificat inventutem meam" (Genliimin gnlerine kvan katan tanraya); bkz.:
31.6n.
482.140 - KOLTUK DENEN ALDIIN GB YAYLAN - Yuhanna'da (5:8) sa, "otuz sekiz yldr sakat olan bir adama,
'Kalk, yatan srtlan, ve yr,"' diyerek onu iyiletirir.
484.181 - ONUN EVDR - Boylan'm (kurgusal) evi?
484.182-3 - LONDRA YANIYOR, LONDRA YANIYOR - Bu s
zn tekrarland popler bir arknn biemine yknme.
485.213 - SANDOW EGZERSZLERNE - Bkz.: 92.277n.
485.215 - ZAVALLI ANNECMN NAZARLII - Bloom'un
uur nesnesi olarak yannda tad patates

485.223 - ANS SEMBOL. NN? BELK DE KAAK ETLER

DEN - Kramplar, geleneksel olarak kt ans iaretleriydi.
Bloom, adale kaslm alarn kaak et (ya da sr yerine gene
kaak kesilmi at eti) yemi olmasna balyor.
485.232 - BUEAS NOCHES, SEORITA BLANCA. QUE CAL
LE ES ESTA - spanyolca: yi akamlar, Bayan Ak. Bu ne
soka?"
485.234 - SRAID MABBOT - rlandaca: "Mabbot Street (Soka)."
485.236 - SLAN LEATH - rlandaca: "Gvenle kaln" (yani, ho
a kaim)."
485.237 - GAL BRL - Bkz.: 232.365n.
486.259 - GNAH ZEVK LERN - Bkz.: 277.695n.
486.274 - JA, ICH WEISS, PAPACHI - Almanca: "Evet, biliyo
rum, baba."
487.298 - GOIM NACHEZ - Eskenazi dili: "M usevi olmayanla
rn kibirli neesi (kmseyerek)."
487.302-3 - DUL TWANKEYVAR EMBERL ETE VE TELA
IYLA - "The Widow Twankey" (Dul Twankey), Aladdin'in
servenlerine ilikin popler pandomimalarda Aladdin'in
annesiydi.
488.309 - AGNUS DEI - Latince: "Tanrinm Kuzusu"; sa'y sim
geleyen bir kuzu imgesi tayan bir madalyon.
489.343 - NEBRAKADA! FEMINIUM - Bkz.: 285.989n.
490.376 - TI TREMA UN POCO IL CUORE - talyanca: "Yrein
daha hzl m atyor?" M ozart'n Don Giovanni'sinde Zerlina'nm "M i trema ..." ("Kalbim ..." diye balayan aryas bieminde; bkz.: 94.370n.
490.381 - VOGLIO - Bkz.: 94.388-9n.
492.454-7 - EVDE BRS VAR DNA'YLA ... ESK BANOYU
ALIYOR - Bir on dokuzuncu yzyl Amerikan popler
arks.

493.470 - O CC CEYLANLI - Thomas Moore'un Lalla Rookh

(1817) adl duygusal destanndaki kim i dizelere gnderme.
493.480 - IRVING BISHOP OYUNUNU - nsanlarn zihinlerin
den geenleri okuyabilen ve sihirbazlk gsterileri yapan
Am erikal Washington Irving Bishop'un (1847-89) bir zihin
den geenleri okuma oyunu.
493.489-90 - RLANDA'YI, GZELLKLER LKESN - Bkz.:
266.264-7n.
494.492 - UNUTULAN O GZEL GNLER LD ARTIK. O
GZEL AK ARKILARI - Bkz.: 94.370-ln.
494.495 - AYDANLIK - Bir szcn yerine baka bir szc
n konulmasyla ilgili bir tahm in oyunu; Bloom, "tiraf et
meliyim ki ben u anda birisinin bir eyi bir para 'yanyor'
mudur diye meraktan 'yanyor'um," demektedir.
494.498 - LONDRA'NIN AYDANLII - Bkz.: 484.182-3n.

494.506 - GECENN EFSUNKR SAAT - H am let' ten; bkz.:

141.883n.
494.508 - LA CID A REM LA MANO - Bkz.: 94.370n.
494.512 - VOGLIO E NON - Bkz.: 94.388-9n.
494.515 - GZELLE RKN - Bkz.: 416.1013n.
498.644 / 499.645 - SINAATLARI CABI TUTKALA VE BADA
NAYA BATMI VAZYETTE - Burada, "M ason" ("Freema
son") localar antrlyor. Tutkal ve badana) kire, bu toplu
luun yelerini birbirine balayan imentoyu simgeler.
500.681 - WEXFORDLU. KOPLLERZ - Bkz.: 164.493-4n.
501.718 - GNAH ZEVKLER - Bkz.: 277.695n.
501.725 - RENCONTRESDEN - Franszca: "karlamalar, ser
venler, tesadfler."
501.726 - CHACUN SON GOT - Franszca: "Herkesin zevki
kendine."
501.728 - GARRYOWEN - Bkz.: 340.139n.

503.791-2 - VON BLUM PASHA'YI - Bkz.: 774.1933n.

503.792 - DONNERWETTER - Almanca: "gkgrlts" anla
m na gelir; mecaz olarak, "Kahrolas!" demektir.
504.815 - WATERLOO OLAYI - Napolyon'un Waterloo m uhare
besindeki nihai yenilgisine atfla, "ciddi bir yenilgiye ura
m a" anlamnda.
504.824-5 - LIONEL, YTRDM SEN - Bkz.: 153.68n ve 153.6970n.
504.829-31 - SONRA, ELN KALBNE ... TEDAF TTFAK
ARETN YAPAR - Bloom, M asonlarn "skntdalk iaretleri"nden ("biraderlerin birbirlerini tanm alarn ve ona
gerekli yardm yapmalarn salayan" iaretlerden) birini
veriyor.
504.831 - M UHTEREM EFENDMZ, NURU AKIMIZ - n
c dereceden bir Masona "M aster" (Usta) denir. Usta, loca
daki her trl grmelerde fikir beyan etme yetkisine sa
hiptir.
504.831-2 - HVYET YANLILII. LYONS POSTASI - The Lyons
Mail, bir Franszca oyunun ngilizce versiyonudur. Oyun,
gerek hayatta kim lii kartrldndan dolay Lesurques adl susuz bir kim senin yarglanarak idam edilmesinin
yksn anlatr. Gerek sulu Dubosc'dur. Sonralar yaka
lanm ve giyotinle lm cezasna arptrlmtr.
505.844 - EPHRAIM'N PAROLASINI MIRILDANIR) BOKLET - Kitab M ukaddes'te, Jephthah, Ephraimitleri yenilgiye
uratnca, kaaklar nlemek amacyla rdn nehri boyun
ca nbetilerini yerletirir. Nbetiler, ieriye girmek iste
yen kimselerden, Shibboleth (ibolet) szcn syleme
lerini isterler. Ephraimitler bu szc telaffuz edemeyip,
Sibboleth (Siboleth) deyince, orackta ldrlrler.
505.855-6 - GENERALLNN TMLN ... DOLAYI KA
ZANM ITI - Boer Sava'nda, yaklak 4.500 kiilik Zulu or
dusu, Ocak 1879'da, yaklak 140 kiilik ngiliz garnizonuna

saldrm, 350 kayp vererek, ngilizler tarafndan baaryla

pskrtlmlerdi.
506.866 - YAASIN BOERLER - ngiliz aleyhtar bir slogan.
506.870-1 - GENERAL GOUGH'UN ... ALALLH M UH ARE
BEDE - Yani Boer Sava (1899-1902; bkz.: 226.144n) "Tevekklt alallh m uharebede" ("absentminded war", yani, dal
gnlklar sava). rlanda-doumlu General Hugh Gough'un
(1779-1869) atl heykeli, 1904'te Phoenix Park'ta durmaktay
d. u anda bu heykel yoktur. Boer Sava'ndaki Gough ise,
Sir Herbert de la Poer Gough'dur (1870-1963).
506.875 - JM BLUDSO. BURNUNU KIYIDA TUTMAYA A
LIIRKEN - A m erikal John Hay'in (1838-1905) "Jim Bludso of the Prairie Belle" adl baladndan. "Burnunu kyda
tutmaya alrken": arkda, M ississippi Bludso'nun, yan
m akta olan gem inin burnunu kyya dayayarak btn yol
cular kurtarrken kendi cann yitirm esini anlatan dize
lerden biri.
507.921-2 - RHEIMS KARGASI - "The Jackdaw of Rheims", Ric
hard Harris Barham'm (1788-1845) The hgoldsby Legends (Ingoldsby Masallar; 1840) adl kitabndaki masallardan biri
dir. Bir karga, kardinalin yzn alar, hrszln kabul
eder, ve bu nedenle azizlik mertebesine ykseltilerek, kendi
sine "Jem Crow" (Mcevher Kargas) unvan verilir.
508.932-3 - MUSA, MUSEVLER KRALI, MUSA, / KIINI SL
D DAILY NEWS'A - Bir sokak tekerlemesindeki, Musa'nn
parodisi.
510.993-4 - MAZNN HATIRALARINI - Bkz.: 405.537n.
511.1036-43 - M VEKKLM BR NEVZAT ... GENELLKLE TA
B KARILANIR - Bkz.: 76.357-8n.
511.1043 - PRIMA FACIE - Latince: "lk bakta" anlamna gelen
bir klie terim.
512.1080-1 - KT YOLA DM BR KIZI TAA TUTACAK
OLAN EN SON KDR - Zina yapan bir kadn yakala

yan kiiler, sa'ya, "Bu kadn zina ilemi, M usa'nn on em

rinden birine kar gelmitir. im di siz ona ne yapmamz
gerektiini syler m isiniz?" Bunun zerine sa, "Aranzda
gnahsz biri varsa, kadna ilk ta o atsn!" der (Yuhanna:
8:3-7).
512.1083-4 - AGENDATH NETAIM'DEK 323.1042n.

Bkz.: 90.228-9;

512.1094 - BLEIBTREUSTRASSE, BERLIN, W.13 - Bkz.: 91.237n.

513.1117 - MRS. YELVERTON BARRY - rlandal politikac, yar
g, hatip, ve Birinci Baron Avonmore Barry Yelverton'un
(1736-1805) adnn evrilm i biimi.
513.1123 - JAMES LOVEBIRCH - Bkz.: 277.690-ln.
513.1123-4 - LA CIGALE'IN GALASINDA - La Cigale et la Fo
urmi (ekirge ile Karnca), Henri Chivot, Alfred Duru, ve
Edmond Audran'm, La Fontaine'in bir masal zerine beste
ledikleri bir operadr. 1886'da Pariste, ngilizce adaptasyonu
ise ilk kez Londra'da 1890'da sahneye koyulmutur. Dublin
performans, bir zam anlar Hawkins Street'teki The Theatre
Royal'de yer almtr.
513.1128 - MONSIEUR PAUL DE KOCK'UN - Bkz.: 95.426n.
514.1138 - EDELVAYS - "Edelweiss": Almanca: "Soylu-beyaz
demektir, ve Alplerde yetien bir bitkidir. ieklerin dilin
de, soyluluu simgeler.
514.1147 - MAVSAKAL - Kkeni ortaadaki kim i anlatlara da
yanrsa da, ~ 1697'de Fransz yazar Charles Perrault (16281703) tarafndan, Histoires ou Contes du Temps Pass (Gemi
Zaman Hikye ve M asallar) ile son eklini alan "Mavi Sa
kall Adam" masalndaki, karlarn ldren bir masal kah
raman.
514.1151-2 - KRKLER NDEK VENS - AvusturyalI yazar
Leopold von Sacher-Masoch'un (1836-95) Venus im Pelz adl
roman.

515.1175 - DON JUAN - Geleneksel "byk k" Don Juan, Ulysses'teki Don Giovanni'ye eitli gndermeleri artryor.
515.1183 - AYNI EY YAPMAMIZI - Bloom, Stephen'in ncil'e
iki gnderme yapt daha nceki bir szn anmsyor ola
bilir; bkz.: 441.430-ln.
516.1225 - BR YANAINI UZATIR - sa, Dadaki Vaz'da
"Her kim senin yanana bir tokat atarsa, ona br yanan
da evir," der (Matta 5:39; Luka'da da benzer bir sz vardr).
517.1249-51 - GUGUK. GUGUK. GUGUK - Rahibin evindeki sa
at; bkz.: 429.1542 - 430.1560 ve 253.1187-8n.
517.1254 - FKFK. FGAFK. FKFK - Arapada ve Ortadouda
iftleme bildiren argo szckler.
517.1259 - SMSZ VARLIIN - James Clarence Mangan'm, ken
di gizli z ve ruhuna ilikin yazd "The Nameless One"
(Adsz Varlk) iiri.
518.1270 - BAKA BR KIZIN DA SARGSN KESM Sa rgsnn yitirilm esi, m ecazen bakireliin yitirilm esi
ni antrr.
518.1271 - KARINDEEN JACK - Nisan-Eyll 1888 boyunca East
End yresinde en azndan be, belki de on fahieyi ldren
ve kim lii bilinmeyen Londral bir katile verilen ad.
518.1279 - SIR FREDERICK FALKINER - Sir Frederick Richard
Falkiner (1831-1908). Falkiner, Michelangelo'nun boynuzlu
Moses (Musa) heykeli olarak grnr.
520.1341 - DNLE, DNLE, O DNLE - Ham let'teki Hayalet'e gn
derme; bkz.: 227.164-6n ve 228.194n.
520.1343 - BU SES ESAU'NUN SES - Bkz.: 252.1138-9n.
521.1349 - TENASHLE - Bkz.: 457.1076n.
521.1365-6 - NAMINE. JACOBS. VOBISCUITS. AMN - Kr.:
137.704n. Bloom, Dublinli "biscuit" (biskvi) imalats Jacobs and Jacobs ile Latince bir duann szlerini kartryor.

521.1372 - SAHBMN SES - Bir gramofon markas ve slogan:

"H is Master's Voice" (Sahibinin Sesi).
522.1384 - DIGNAM LD, YERN DBNE BATTI - "Old Roger
is Dead" (Yal Roger ld) adl arkl ocuk oyunu bieminde.
522.1388-9 - BUYURUN CARLOW'A BEYLER - Dublin-doumlu Patrick J. M cCall'un, Kralie Elisabeth'in on altnc yz
ylda rlanda'ya egemen olma kampanyasn kstekleyerek
kahram anlaan Feagh MacHugh O'Byrne (1544-97) hakkmdaki bir arknn ad.
524.1452 - CANA YAKIN BR AHUYU SEVMEMTM H
AMA MUKADDERD - Bkz.: 493.470n.
524.1462-3 - SCHORACH ANI WENOWACH, BENOITH HIERUSHALOIM - branice: "Ben karaym, ama yakklym,
Ey siz Kuds'n kzlar."
525.1487-8 - SIR WALTER RALEIGH YEN - Britanya Adalar
na Patatesle ttn Yeni Dnya'dan, Sir Walter Raleigh'in
(1552-1618) getirm i olduu anlatlr.
526.1501 - CUI BONO - Latince: "Bunun kime yarar var?"; daha
ok, "ne gerei var ki?" anlamna kullanlr.
526.1501-2 - VANDERDECKENLERMZ HAYALET PARA TEK
NELERYLE - Flying Dutchman (Uan Hollandal) destannn
ngiliz versiyonlarnda o talihsiz kaptann ad Vanderdecken'dir Bu destann eitli versiyonlar vardr; ama hepsinde
de, bu kaptan (ilahi gleri fkelendirdii iin) bir hayalet ge
mide sonsuza dek denizlerde gezmeye mahkm edilmitir.
Wagner'in D er fliegenda Hollnder (1843) operasnda, kaptan
bu sonsuz yolculuundan ancak bir kadnn gerek akyla
kurtulabilir. Bu nedenle, yedi ylda bir bir kyya kp o kad
n arar (ve bulur ancak talihin bir cilvesiyle onu gene yitirir).
Denizciler, Vanderdecken'in hayalet gemisini grmeyi uur
suzluk sayarlar. Burada, ayrca, ad "korsan banker" terimiy
le eanlaml hale gelmi olan Amerikal banker ve kapitalist
Cornelius Vanderbilt'e (1794-1877) de gnderme yaplmakta.

527.1534 - VENEDK DREKLER - enliklerde kullanlan helezonik biimde oyulmu, renkli kurdelelerle sslenmi yk
sek direkler.
527.1535-6 - CEAD MILE FAILTE VE MAH TTOB MELEK - "Cead M ile Failte", rlandaca: "Yz Bin Kez Ho Geldiniz."; "Mah
Ttob M elek ", branice: "Ne Gzel Kraln Var, Ey srail."
527.1543 - BULUT STUNU MEYDANA IKAR - Musa, srail
ocuklarm Msr'dan, Vaat Edilen lke"ye gtrrken, on
lara yol gsteren bulut stunu.
527.1544 - KOL NIDRE - branice: "Btn yeminlerim iz."
527.1545 - EMPERYAL KARTALLARLA - Roma mparatorluu'nun balca askeri simgelerinden biri.
528.1573 - AZZ STEPHEN'IN DEMR TACINI - Papa II. Sylves
ter (papal 999-1003) tarafndan 1000 ylnda Macaristan'n
ilk kral I. Stephen'a (975-1038) sunulan, ve M acar hkm
ranlnn ana simgelerinden biri olan ta.
528.1587-90 - ALIKUU, ALIKUU ... KARAALIYA YAKA
LANDI - alkuu avclarnn bir arksndan. (Sylenceye
gre alkuu, bir kartaln srtna gizlice binerek baka bir
yere uurulmu, bu nedenle "btn kularn kral" olmu
tur.)
529.1624 - SA ELN TAAKLARININ ZERNE KOYARAK
ANT ER - Tekvin'de (24:2-3) yazl olan (ve insann reme
kapasitesinin kutsalln simgeleyen) bir ant ime biimi:
"Ve Hazreti brahim, evindeki her ii yneten en yal kh
yasna, elini kalam n altna Koy derim ben sana: Ve gciklerin ve yerlerin Yaradan, Tanr adna sana yemin ettire
ceim." Samuel Beckett (Molloy ; New York, 1965; s. 167) bu
nun rlanda kkenli olduunu yazar: "Ya rlanda'daki yerli
halkn sa ellerini azizlerden kalan bir eyann zerine, sol
ellerini de erkeklik azasma koyarak ant imelerine ne deme
li?"
529.1627-8 - GAUDIUM MAGNUM ANNUNTIO VOBIS. HA-

BEMUS CARNEFICEM - Latince: "Byk bir sevinci du

yururum sana. Bir cellatmz var"; Roma halkna yeni bir
papann geldiinin duyurulmas gibi: Habus pontificem (Bir
papamz var).
529.1633 - NEE DOLU MALAHDE'DE - Bkz.: 264.179n.
530.1640 - KOH--NOOR ELMASI - Farsa: "Ik Da"; bilinen
en byk elmaslardan biri; 102 karatlk bu elmas, 1894'te
Pencap'm alnmasyla, ngiltere tacndaki mcevherlere ek
lenmitir.
530.1646 - SELENE'YE - Yunan mitolojisinde, gne-tanrs Helios'un kz kardei; Selene, gm tacyla geceleri aydnla
tan ay-tanrasdr.
530.1665 / 531.1666 - YRM YIL NCE ... LADYSMITH'DE HE
ZMETE URATMITIK - Bloom bu paragrafta kronolojik ve
corafi hatalar sergiliyor. Natal'da bir kent olan Ladysmith,
29 Ekim 1899'dan, 28 ubat 1900'de General Buller kumanda
sndaki kuvvetlerce kurtarlana dek, Boerler'in igalinde ka
lan ngiliz garnizonunun bulunduu yerdir.
531.1667-8 - YARIM FERSAH LERLEDK - Tennyson'un "The
Charge of the Light Brigade" (H afif Tugay'm Hcumu;
1854) iirinin giri dizelerinden. Bu iir, Krm Sava s
rasnda, 25 Ekim 1854'te, Balaklava'daki siperler iinde
korunmu Rus topusuna hcum ederek byk kayplar
veren H afif Tugay'm "inat" kahram anln anm ak iin
yazlmt.
531.1668 - HER EY YTT MD - Bkz.: 298.27n.
531.1670 - BONAFIDE SABAOTH - " Bona fid e" nin Standard
anlam na (bkz.: 472.1708n) ek olarak, Sabaoth, branice
tsebaoth (ordular) szcnn Yunanca biimidir. Kitab
M ukaddes'te iki yerde geen Yahveh-tsebaoth (Lord God of
Hosts), savata "seilm i kiiler"e yol gsteren Tanr anla
mndadr.
531.1672 - PLEVNE TEPELERNN - Bkz.: 87.76n.

531.1676 - JAMES STEPH EN S! KURTARAN ADAM - Bkz.:

99.577-8n ve 361.1007n.
531.1686-7 - NOVA HIBERNIA'SININ YEN BLOOMUSALEM'
... ALTIN EHRE - "Nova Hibernia", Latincede, "Yeni rlan
da" demektir; "Yeni Bloomusalem" (bkz.: 378.1683n); "altn
ehre": szleri Bernard of Cluny'ye (~ 1122-56), evirisi John
Mason Neale'e (1818-66), bestesi Alexander Ewing'e ait olan
bir ilahiye gnderme.
531.1688 - RLANDA'NIN TM ... TAKMI OTUZ K Arthur Griffith, The Resurrection o f H ungary (Macaristan'n
Yeniden Dirilii) adl kitabnda (bkz.: 383.1880n) M acaris
tan'n bam szln kazanm asn kutlarken, "M acaris
tan'n her yanndan elli-iki alan adam n" imparator Fran
cis Joseph'i alklam alarn anlatr.
531.1690 - BLLUR ATILI - Bkz.: 339.107-8n.
532.1700 - M ORITURI TE SALUTANT - Latince: "lmek zere
(olanlar) seni selam lar"; Gladyatrlerin, dvmelere ba
larken imparatoru selamlama forml.
532.1705 - HIGGINS - Bloom'un annesinin kzlk ad Ellen Higgins'ti; Bloom Zoe Higgins'le "konuuyor".
533.1736 - KK BABAMIZ! KK BABAMIZ - Rus kyl
lerinin geleneksel olarak ara taktklar bir sfat.
533.1738-9 - POLDY EVE GELENE DEK ... ONUN CEBNDE,
TEK - Bir ocuk tekerlemesi zerinde eitleme.
534.1769-71 - ALEPH BETH CHIM EL ... M AZZOTTH ASKENAZIM M ESHUGGAH TALITH - "Aleph Beth Chim el
Daleth": branice abecenin ilk drt harfi. "H agadah": bir
Yahudi kutsal kitab. "Tephilim ": bkz. 425.1383n; "Yom
K ippur": Yahudilerin perhiz yaptklar kutsal kefaret
gn; "H anukah" sekiz gn sren bir adama bayram ;
"Roschaschana": Yahudi yeni yl; "Beni Brith": branicede "Szleenlerin O u llan " dem ektir 1843'te New york
City'de kurulan bir dernek; "Bar M itzvah": branicede

"Yneten O u l" on yama basanlar iin kutlam a;

"M azzoth": "A skenazim " Nuh'un torununun torunu Eskenazi ile Babil'e kar srail'le birlikte savaan bir krallk
olan A schenaz'a gnderm e Alm anya'da ve daha sonra
lar orta ve kuzey Avrupada yerlem i olan Yahudilere
Eskenazi, spanya ve Portekizde yerlemi olanlara da
Seferad denir: "M eshuggah": bkz.: 196.38in; "Talith": sa
bah duas srasnda Yahudi erkeklerinin giydii pskll
omuz atks.
534.1793 - DANIEL M DEMTM? YO! PETER O'BRIEN - Shakespeare'n The M erchant of V enice'inde (IV, i), uak Baltha
sar klna giren Portia, Antonio ile Shylock arasndaki
yasal ekimeye karr. Onun "yarglarnn" keskinlii n
ce Shylock'u (223. dize) ve sonra da Antonio'nun arkada
Gratiano'nun (333.-340. Dizeler) onu bir "D aniel" diye a
rm alarna neden olur. Bu da, Apokrifa'daki (apocrypla:
gereklii kukulu kaynaklar) Susanna'nm Hikyesi'nin
gen "yargc" Daniel'dir (Danyal). Susanna, kendisini taciz
etmeye alan iki bynn isteklerini yerine getirm e
dii iin, onlar tarafndan zinakrlkla sulannca, Daniel,
o iki adam ayr ayr sorgular, ve ifadelerindeki elikiler
nedeniyle onlarn cezalanmasna ve Susanna'nm aklanm a
sna yol aar. "Peter O'Brien": rlandallarca pek sevilmeyen
bir yargtr (bkz.: 342.216n).
535.1810-11 - TAZMLE YDETTM ECDADIM ... SENNKLER NEREDEYD - Her ne kadar bu gnderme ak deilse
de, byk olaslkla, 1848-49'da Avusturya'ya kar baar
szlkla sonulanan ayaklanma giriim ini, ve Avusturya
lI despotun Franz Joseph (1830-1916) olduunu antryor
olabilir. Belki de Bloom'un atalarndan biri, M acar olmas
na karn, Avusturya ordusuna mensuptu ve ayaklanma
srasnda hapsedilmi olabilir.
536.1841 - ESPERANTO - Esperanto, Varoval (Polonya) bir fi
ziki olan L. L. Zamenhof'un bir zam anlar pek popler ol
mu olan uluslararas bir dil nerisidir (1887).

537.1858 - YEN DOKUZ MZ - Yunan mitolojisindeki orijinal

dokuz mz: Kalliope (epik iir), Kleio (tarih), Erato (erotik i
ir), Euterpe (lirik iir), Melpomene (trajedi), Polymnia (kutsal
ark), Terpsikhore (dans), Thalia (komedi ve pastoral iir),
ve Urania (astronomi).
537.1865 - GROGAN ANA - Bkz.: 41.399n.
538.1905 / 539.1906 - BU TAAFFN ETM M ENDES KES
- M sr mitolojisindeki kutsal hayvandan biri olan kei
(Ram); brleri, Memphis'teki Apis (Osiris'in, onu ller
leminde lmsz klan bir boa olarak grnm) ve Heliopolis'teki Mnevis (gne-tanrs Ra'nn bir boa olarak
grnm). Kei mezhebindeki halk Mendes ve Nil deltasmdayd; onlar keinin, Osiris'in bir baka zellii olan re
me gcn temsil ettiine inanyorlard. Kei mezhebinin
trenleri, seilm i olan olaanst gzellikteki bir kadnla
kutsal bir keinin iftlemesi biiminde olurdu.
539.1910 - KIZIL FAHE'YE - Bu, herhalde, Yuhanna'nm
Vahyi'nde (17:4-5:) sz edilen kadn olmaldr: "Ve kadn
mor ve kzl renklerde kuanm, altn, deerli talar ve in
cilerle bezenmiti, elindeki altn kupann iinde zinakrlklarnn iren pislik ve ktlkleri doluydu: ve alnnn
zerinde unlar yazlyd: GZEM, BYK BABL, FAHELERN ANASI VE YERYZNN RENLKLER."
zgn metindeki "the Scarlet Woman" (Kzl Kadn), Vahiy
Kitab'nda az nce deinilen kadn kastedilerek, Protestanlar tarafndan, Roma Katolik kilisesi iin yz kzartc bir
terim olarak kullanlr; bkz.: 449.744-6n.
539.1912 - CALIBAN - Bkz.: 35.161n.
539.1914 - O DA PARNELL GB KT IKTI. MR. FOX - Kitty
O'Shea ile gizli yazmalarnda, Parnell, aralarnda Fox ve
Stewart da olmak zere, eitli adlar kullanyordu.
539.1920 - BR YAZORTASI DELL BU - Shakespeare'n
Tvelfth N ight'm da (On kinci Gece), Olivia, Malvolio'nun
"kederli ve uslu" bir uaktan, onun komik ve ateli na

dnmne ilikin yle der: "Evet, bu tam bir yazortas

lgnl" (III, iv, 61).
539.1921 - GNE GRMEM KAR DENL M ASUM UM BEN
- Shakespeare'm C ym beline'm de, Iachimo tarafndan aldat
lan Posthumus, kars Imogen'i kt yola sapm olmas ve
sululuu zerinde tefekkre dalar: "Ben onu sanm tm /
Gne grmemi kar denli sili" (II, v, 12-13).
539.1923 - BHTAN, NAHAK YERE BEN SULAMI, YILAN
- Shakespeare'm C y m beline'm de, Posthumus, uak Pisanio'ya bir mektup gndererek, Imogen'i ldrm esini bu
yurur; oysa, Pisanio, mektubu Imogen'e gtrr ve onun
aknl zerinde tefekkre dalar: "kt yola sapm ol
mas ve sululuu zerinde tefekkre dalarak syledii
dizelerin sonunda: "... / Bu ylans iftira kt ortaya" der
(III, iv, 34-41).
539.1923-4 - SGEUL IM BARR BATA COISDE GAN CAPALL Bozuk rlandacadaki anlam: "Bir sopann tepesindeki m a
sal (maksatsz bir masal), atsz bir arabadr."
539.1936-7 - BU AHSIN LED ... GNAHLARDAN DAHA
AZDIR - Bkz.: 405.528-9n.
539.1939 - VIRGO INTACTA - Tp Latincesi: "Bakire ya da bo
zulmam kzlk zar."
540.1943 - HPOSPADYA - Erkek tenasl ve idrar yollarnda sa
katlk.
t

540.1952 - FETOR JUDAICUS - Latince: "Yahudi kt-kokusu."

541.1986-8 - NASODORO, GOLDFINGER ... SILBERSELBER, VIFARGENT, PANARGYROS - "Nasodoro" talyanca: "Altn
burun"; "Goldfinger" ngilizce: "Altn parmak"; Chrysostomos"bkz.: 31.29n; "M aindoree " Franszca: "Altn el";
"Silversmile"ngilizce: "Gm tebessm"; Silberselber"
Almanca: "Gm z"; "Vifargent" Franszca: "Cva"; "Panargyros"Yunanca: Btn gm."

541.1993 - BLOOM, SEN MESH BN YUSUF MUSUN, YOKSA

BN DAVUD MU - Kim i Yahudi Vahiy kitaplarnda, Yu
suf'un Cemaati'nin Mesih'ine, birtakm grevlerle birlikte,
en bata Davud'un Cemaati'nin Mesih'inin geliini mutu
lama rol verilmitir. Mesih bni Yusuf'un, sraillileri bir
araya toplayp Kuds'e egemen olmas beklenir; ardndan,
bir srailli onu ldrecek, ve M esih bni Davud, yeni dn
yann domasn salayacak yeniden-dirili gc olarak ge
lecektir.
541.2004-7 - LORD BEACONSFIELD, LORD ... SHERLOCK
HOLMES, PASTEUR - 'Lord B e a c o n s f i e l d Benjam in D isra
eli (1804-81) ngiliz rom anc ve devlet adam , 1876'da ilk Beaconfield kontu payesini alm t; "Lord Byron": Molly. Blo
om ona kur yaparken, ngiliz rom antik airi (ve "lady-killer"i yani, kadm -avcs") George Gordon'a (Lord Byron)
benzem eye altn anm sar (802.242); "Wat Tyler": (.
1381), 1381'deki talihsiz ngiliz-kyl-ayaklanm asm n
balca lideri; "M srl M usa": (bkz.: 442.445-8n ve 177.961);
"Moses M aim onides": (bkz.: 57.181); "Moses M endelssohn":
bkz.: 388.2083-4n); H en ry Irving": (1838-1905) rollerini oy
narken sergiledii psikolojik g ve ynettii oyunlarda
sahneleri zenle hazrlam asyla nl ngiliz aktr ve ti
yatro ynetm eni; "Rip van Winkle": (bkz.: 424.133in); Kos
su th : Lajos (Louis) Kossuth (1802-94), M acaristan liberal
lider ve reform cusu, M acaristan devrim inin (1848-49) en
nem li kiisi; Jean Jacques Rousseau": Fransz D evrim i'nin,
Rom antizm in ve Modern Pedagojinin Babas diye bilinen
Fransz filozofu; Baron Leopold Rotschild": Rotschild ai
lesi uluslararas bankaclkla nlenm ilerdi. Leopold de
Rotschild (1845-1917). Baron Lionel de Rotschild'm (180879) nc olu, ve ngiliz Parlam entosu'ndaki ilk Yahu
di'ydi; "Robinson Crusoe": D aniel Defoe'nun (1660-1731) ro
m annn (1719) kazazede kahram an; "Sherlock Holm es": Sir
A rthur Conan Doyle'un (1859-1930) nl dedektifi ilk kez
A Study in Scarlet'te (K zll bir nceleme; 1887) ortaya k
m t; "Pasteur": Louis Pasteur (1822-95), m ikroorganizm a-

lar zerindeki alm alaryla, ve bu aratrm alar pratik

uygulam alara (pastrizasyon vb.) dkmesiyle nl Fran
sz bilim cisi.
542.2009-10 - SEREPARMAINI ... GNE TUTULMASINA
YOL AAR - Ingiliz, Danimarka, ve Norve halklarnn
kral Canute (~ 994-1035) hakknda anlatlan hikyelerden
biri de yledir: kral, tahtn deniz kysna yerletirtir, ve
ykselen sulara buyurarak durmalarn syler; sular dur
maynca, sulara hkmedememe gereini, bir kral iin ge
rekli alakgnlle ilikin bir rnek ykye evirir, "sereparman uzatarak meddi cezre dntrr, g ne tutulmasna
yol aar": bkz.: 203.678 - 204.679n.

542.2014-32 - LEOPOLDI AUTEM ...NO M EN EIUS EMMANUEL - "Leopoldi A utem Generatio: Latince (Matta 1:18 bieminde) ki yle balar: "C hristi autem generatio" (Artk
sa kua u m inval zereydi [Douay; bkz. 339.90-ln'deki
dipnot]). zleyen anlam sz ecere, Kitab M ukadde s'teki e
cereleri, zellikle Matta 1:1-16'daki sa'nnkini alaya alr.
"M usa'dan olma Nuh'tan": Tekvin 5'te Nuh'un babas Lam ek iin kullanlr. k 16:3'te de M usa'nn babas "Levi
ailesinden biri" diye belirtilir. "Nuh'tan olma Eunuch'tan":
Nuh'un oullar Sam, Ham ve Yafet'tir (Tekvin 10:1); ayet
Eunuch (ki "hadm "n ngilizcesidir) szcyle ses ben
zerlii olan Enoch (Eno) kastediliyorsa, bu durum da Nuh,
kendi byk bykbabasnn babas olm aktadr (Tekvin
5). "O 'H alloran": kim lii bilinmiyor. "Guggenheim ": Meyer Guggenheim (1828-1905), tannm Philadelphial ban
ker ve hayrsever Yahudi ailesinin reisi. "Agendath'tan ol
ma Netaim ": bkz.: 90.228-9. "Le Hirsch": Baron M aurice de
H irsch (1831-96), AvusturyalI Yahudi banker, Avrupa'nn
Yahudi-kart blgelerindeki Yahudilerin kt durumuy
la yrekten ilgilenen, zam annn en byk hayrseverle
rinden biri. "Jesurum ": "Jesu s" (sa) szcnn i-hali
olan "Jesum "dan bozma bir szck. "M acKay" ve "Ostrolopsky": kim likleri bilinmiyor. "Sm erdoz": ya da "Sm erdis", ran Kral Cam byses'in yetenekli, gelecek vaat eden

ama talihsiz kardei; Cambyses, .. 523'te ldrtmt.

"W eiss'tan olma Schwarz": Beyaz'dan olma Siyah (Alm an
ca szck oyunu). "Adrianopoli": Trkiye'deki E d irn e 'n in
eski ad. "Aranjuez": Orta spanya'da M adrid'in gneyinde
bir kent. "Lew y Lawson": kim lii bilinmiyor. "Ichabudonosor": "Ichabod" ve "N ebuchadnezzar" szcklerinin bir
karm olduu ileri srlm tr, her iki szck de Yahudilerin talihsizliini antrm aktadr. Ichabod (branicede
"ansz") ad ona, srail'in ana, zafere kavuam am asm dan
dolay, lm yatandaki anas tarafndan taklm tr. o
cuun babas ise, Filistinlilerce ldrlmtr. Babil kral
Nebuchadnezzar Kuds' kuatm, ypratm, ve Yahudileri tutsak edip Babil'e gtrm t (II. Krallar 24-25).
"O 'D onnell M agnus": The Great O 'Donnell, Hugh Roe ya
da Red Hugh bkz.: 342.204-5n. "Christbaum ": Alm ancada, "N oel aac", "ibni M uimun": branicede "M aim un" so
yu" demeye gelebilir, "M aim onidesi antrdn da ileri
srenler vardr. "D usty Rhodes": bkz.: 475.183in. "Benamor": branice "Ben" (ibni) ile Latince "Am or"un karm ,
"Akn Olu" anlam n verebilir. "Jones-Smith": Bu iki pek
yaygn ngilizce soyadnn biraradal, btn aileler an
lam n dndryor. "Savorgnanovich": "O vich" (ovi)
Rusada "olu" anlam na gelen sonektir (rnein, Pavlovi, Paul'un olu demektir), bu sonek, Rusya'daki Yahudi
adlarna da eklenir, tpk Savorgnanovich'te olduu gibi.
"Jaspertone": M usa'nn on iki srail uruundan kutsad
tek airet olan Asher uruundaki bapapazlarn gs
lerine taktklar yeime benzer bir ta. "Vingtetuniem e":
Franszca yirm i bir saysyla yaplan bir szck oyunu.
"Szom bathely": Macarca: "Cum artesi Yeri" demektir, ve
Bloom'un babasnn doum yeridir.
542.2032 - ET VOCABITUR NOMEN EIUS EMMANUEL - La
tince: "ve onu Immanuel ("Tanr bizimle", aya 7:14) diye
aracak."
542.2040 - OBANPSKL FDANI - Bkz.: 56.118-23n.

543.2046-7 - SJAMBOKLAYIN KERATAYI - Gney Afrika dili:

"kaln deri krbala krbalayn."
543.2048 - EEK KULAKLI - Yunan mitolojisinde Apollon, Kral
Midas'a eek kulaklar takar, zira Midas aptalcasna Pan'm
mziini Apollon'unkine yelemitir.
543.2049-50 - ISLIKLA DON GIOVANNI'Y ALMAKTADIR, A
CENAR TECO - Bkz.: 217.1246-7n.
543.2063 - EFOD - "ephod", Eski Ahit'te birka kez geen bir
dinsel tren giysisidir.
543.2063 - AZAZL'E - 'A/azil", branicede "azil, izin, yol ver
m e" demektir; yani, gnahkeisi, insanlarn gnahlarn
stne alan kimse.
543.2064 - LILITH'E - Bkz.: 438.283n.
544.2087 - SARI BR GYS - Kim i ortaa ve Rnesans talyas
devletlerinde Yahudilerin sar giysiler giymesi gerekiyordu.
Engizisyon'un lanetleyip yaklm ak zere Devlet'e teslim et
tikleri mezhep sapknlar da sar giysiler giyiyor ya da sar
halar takyorlard; bkz.: 31.3n.
544.2095 - I. H. S. HARFLER LENM DKSZ BR GYS
NDE - armha gerilirken, sa'nn zerindeki giyside di
ki yoktur (aya 7:14); "I. H. S.": bkz.: 113.442n.
544.2096 - ARDIMDAN ALAMAYIN, EY RLANDA'NIN KIZ
LARI - sa, armha gerilirken, kadnlar alayp szlyor
lard, sa onlara dedi ki: "Ey Kuds'n kzlar, benim iin
alamayn, ama kendiniz iin ve ocuklarnz iin alayn"
(Luka 23:27-28).
545.2108 - SZSZ MZK - Bkz.: 330.1300n.
545.2120-22 - BANDINA KL PPOSUNU ... ABANOZ DOMU
ZUNU YEDEREK - Bloom'un kyafeti, Dion Boucicault tara
fndan poplerletirilen "sahne rlandalsi'na uygun biim
de yaplmtr. "Glmseyen gzlerle": bkz.: 341.184-5n.

545.2125-6 - OLMAH VEYA OLMAMAH - Bkz.: 324.107in.

546.2145 - DOMUZLARIN ORG ALDII HOG'S NORTONLU
- Hog's Norton (ya da Hock-Norton; bu iki ad, "Domuzun
N orton" a n la m n a gelir), Leicestershire'da "bir zamanlar
org alanlarn Piggs (domuzlar) diye adlandrldklan" bir
kydr.
546.2147 - TOMMY MINCIKFARES - "Little Tommy Tittlemouse" (Kk Tommy Minikfare) dizesiyle balayan bir o
cuk tekerlemesinden.. Oram brak da uram kurcala. Bi
ipaklk tngrn var m? On ilincik?
546.2157 - YELGZL CANAVAR - Iago, Othello'yu, kskan
l konusunda uyarr: "Ah, kskanlktan saknn, lordum;
/ Zira o, yemekte olduu etle / Dalga geen yeil gzl bir
canavardr" (Othello, III, iii, 165-67).
546.2163 - BE SALLAYAN EL - Bkz.: 332.1406n.
547.2172 - SEV BEN. SEVME BEN. SEV BEN - Bir iein, r
nein papatyann tayapraklarn teker teker kopararak, so
nuncusunun "seviyor" ya da "sevm iyor" szcyle ele
mesine dayanan bir ocuk oyunu.
547.2176 - SICAK ELLER SOUK TALIK - "Souk eller, scak
kalp" deyiinden bozma.
547.2190-1 - AMAN, YUKARI DMEYESN - Ya da "Aman st
kata dmeyesin!": st kata dmek, birisinin istenilmedii bir yere ya da anssz olaca bir yere girmesi anlamna
gelir.
547.2193 - ADAMIN YS YED DEFA DERM - Kitab
M ukaddes 'te (Sleyman'n Meselleri 24:16) geen bir sz. Ge
leneklere gre, iyi bir adam u yedi en nemli gnahn her
birisini bir kez denemeye kalkr: kibir, kskanlk, gazap,
ehvet, oburluk, cimrilik, ve tembellik.
549.2259 - BENEDETTO MARCELLO'NUN - talyan bestecisi
Benedetto Marcello (1686-1739).

549.2261 - COELA ENARRANT GLORIAM DOMINI'YE - La

tince: Gkler, Tann'nm grkemini ilan ediyor"; Stephen,
"Lord" (Tanr) yerine "D om ini" demi ki ayn anlama gelir.
549.2262 - HPERFRKYEN LE MKSOLDYEN - "Hyperphrygian", daha dorusu "Hypophrygian", ve "Mixolydian tarihi
Yunan mzii terimleridir.
549.2263 - CERES'N - Eski Roma'da, sonralar Yunan tanras
Dem eter'le zdeletirilen, hasat tanras.
550.2264-6 - DAVID'N BA BASONCUSUNA ... AHIRDAN
VERD KESN ARET - "Ahrdan bir iaret", at yar
dnyasnda, gvenilir olmas gereken iletiimde, "iin iin
deki kim seler" anlamna gelir; bkz.: 475.1794-7n.
550.2267 - MAIS NOM DE NOM - Franszca: "Ama, gryorsu
nuz ya."
550.2267-8 - JETEZ LA GOURME. FAUT QUE JEUNESSE SE
PASSE - Franszca: "Genken yaa bari. Geicidir genlik."
550.2269 - BLG TMSEN HANG YANDA SENN - Ama
tr frenolojide, bilgi ve dnce melekelerinin, beynin belli
blgelerinde yer ald, ve kafatasnn o blmnn daha
gelimi (kntl) olduu varsaydrd.
550.2271-2 - HA YAHUDRUM, HA RUMYAHUDS - Bkz.:

35.178-9n.
550.2277 - BLETAI - Bkz.: 252.1133-4n.
550.2290 - KUTSAL EHR' - ngiliz ark yazar Frdric Weatherly'nin (1848-1929), mzii Stephen Adams'a ait "The Holy
City" adl ilahisi.
551.2293 - TANRI, GNE, SHAKESPEARE - Yeni bir "Trinity"
(Teslis, yani l). "The Holy Ghost" (Ruhulkuds) olarak
Shakespeare iin bkz.: 253.1179-80 ve 253.1191-2n.
551.2296 - ECCO - Latince: "Bakn!" Ortaa Skolastik tartm a
larnda, bu szck, "Kesin olarak ortaya koyuldu ki," anla
mn tard.

551.2311 - ANT-SA'NIN - "Antichrist", Hkm Gn'nden, ve

sa'nn kinci Gelii'nden nce ortaya kaca, ve her trl
ktl yayaca iddia edilen kimse.
552.2320 - BR ZAMANLAR, ZAM ANLAR VE BR YARIM ZA
MAN - ncil'de sk sk geen, Hkm Gn'nden nce gee
cek olan zam an anlatan bir kalp sz.
552.2328 - ALLY SLOPER BURUNLU - Gilbert Dalziel tarafn
dan 1880 ve 1890'larda yaym lanan Ally Sloper's Half-Holiday
(Ally Sloper'in Yarm-Tatili) adl bir m izah dergisindeki ka
rakterin karikatrne gnderme.
552.2336-7 - IL VIENT! C'EST MOI! L'HOMME QUI RIT! L'HOM
ME PRIMIGNE - Franszca: "O geliyor! Glen adam. lk
adam." L'homme Qui Rit (Glen Adam; 1869), Victor Hugo'nun (1802-85) bir romandr. Kitabn kahraman, surat
kesilmi bir ocuktur; bu yzden srekli glyormu gibi
grnr. Roman, bu kiinin grnyle, onun ektii ac
lar arasndaki antitezi (kar sav) iler.
552.2337-8 - SIEURS ET DAMES, FAITES VOS JEUX - Fransz
ca: "Baylar, bayanlar, bahislerinizi oynayn!"; kumarhanede,
rulet masasndaki krupiyenin oyun ars.
552.2339 - LES JEUX SONT FAITS - Franszca: "Bahisler oynan
d!"
552.2340 - RIEN VA PLUS - Franszca: "Baka girilemez"; yani
artk kim se bahis oynayamaz"; zira rulet ark yavalamak
tadr.
552.2348-50 - YERUALM! / A KAPILARINI DA YIRLA /
HOSANNA - Bkz.: 551.2290n.
553.2353-7 - GRNMEYEN SEMTRRES ... KARANLIIN
NDE FIR DNER - "Sem trreis" (zenith = en yksek
nokta); "sem tlkadem " (nadir = en aa nokta); "ikibal bir
ahtapot": bkz.: 202.627-9n; " nsan Baca": (triskellion = bir
kaladan kan bacak), hem rlandal deniz-tanrs Mananaan M acLir'in (bkz.: 68.65n) ve isle of Man'in (Man Adas)
arm alarndaki simgelerdir.

553.2359-60 - MD KEEL ROW'U KM AIRACAH, KEEL

ROW'U, KEEL ROW'U - "Weel May the Keel Row" ya da
"Sm iling Polly" (Glmseyen Polly) adl sko arksna
gnderme.
553.2370 - TANRI'NIN SAATNE GRE - "Tanrinm Saati":
A.B.D. ve Kanada'da, demiryollarnda uyum salamak
amacyla balatlan Standart Zaman blgelerine Amerikan
ngilizcesi argosunda verilen ad.
553.2370-1 - ANNENZE, GELECENZ SYLEYNZ - Char
les Fillmore'un "Teli Mother T Be There" (Anneme Gelece
im i Syle; 1890) adl popler Am erikan arksna gnder
me.
553.2378-9 - MELEKLERN YANINDA OLUNUZ - 1864'te Ox
ford Diocesan (Piskoposluk Blgesi) Konferans'nda, Benja
m in Disraeli'nin nl sz: "Soru udur: nsan bir maymun
mu yoksa bir melek midir? Ben, sayn lordum, meleklerin
yanndaym."
553.2379 - BR MENUR OLUNUZ - "M enur" (bime, prizma);
bir nceki cmleyi syleyen Disraeli'nin baka bir balamda
sylemi olduu bir szden tretilen kout bir sz.
553.2380 - GAUTAMA'YLA, BR INGERSOLL'LA - "Gautama":
Gautama ailesinden Gautama Buda, ilk Hindistan'n byk
reformcu ve tinsel retmeni; "Ingersoll": Robert Ingersoll
(1833-99), Amerikal politikac, avukat, hatip, ve "evangelical
agnostic" (muhafazakr Protestan bilinemezcisi) Onun me
saj, hmanizmac ve bilimsel (Darwinci) usuluktu.
554.2393-5 - YERU ... / ... ALLMMMAKAA - Bkz.:
550.2290n.
555.2422 - BALANGITA SZ VARDI, SONDA SE SONSUZEVREN - Bkz.: 58229-32n.
555.2422 - SEKZ SAADETMZ - sa, Dadaki Vaz'da (Matta
5:3-11) saadetleri sayar. Roma Katolik kilisesi sekiz saadet
belirlemitir.

555.2430 - BARNUM - Phineas Taylor Barnum (1810-91), Am e

rikal sahne gsterileri adam, "Yeryznn En Byk
G sterisi" adl gezici sirkin yaratc bulular ustas kuru
cusu.
555.2441 - GZEL OLAN BR EY - Keats'm Endymion: A Poetic
Romance (Endymion: iirsel Bir Ak Serveni; 1818) adl i
irinin giri dizesi: "Gzel olan bir ey sonsuz bir sevintir: /
Gzellii giderek artar; ve asla / hilikte yitmez."
555.2443 - JOHN EGLINTON - W. K. Magee, Sinoplu Diyojen
(Kinik Diyojen, .. 412-323) klnda grnr. Diyojen,
gndzleri bile yanm akta olan bir fenerle dolamakta, d
rst bir adam aramaktadr.
555.2449 - MANANAUN MACLIR'N - Bkz.: 228.218-9n.
556.2457 - AUM! HEK! WAL! AK! LUB! MOR! MA - The Candie
o f Vision (mgelemin Mumu; Londra, 1918) adl yaptnda AE
"insan konumasnn kkenlerinin"gizem sel anlam n ge
litirici, bu rnek temel seslerin ilk anlam larn aratran bir
almaya girimitir.
556.2464-5 - HANENN IIIYIM BEN! RYAMSI KAYMAKLI
TEREYAIYIM BEN - 225.73-4n'de deinilen Hindu duas
nn parodisi. Ayrca, sa'nn, "Ben dnyann ym: beni
izleyen kim se karanlkta kalmayacaktr, onun yerine yaam
na kavuacaktr" (Yuhanna 8:12) szlerini de yansla
maktadr. AE'ye (George W illiam Russel) gelince, o, rlanda
st rnlerinin gelitirilmesine byk nem veren Irish Homestead'n editryd.
556.2466 - YAHUDA'NIN SKELETLEM EL III BOAR Yahuda'nm eli, sa'ya, "dnyann na" ihanet etmitir.
557.2493 - BAZILIKOGRAMMATI - "Bazilikogramm at", "kraln
kalem mdr" ya da "kraliyet yazmam " (kr.: Bloom Paa
774.1933n) anlam na gelebilir.
557.2493 - LIPOTI VIRAG - "Leopold" Virag, Bloom'un babas;
bkz.: 388.2099-100n.

557.2511 - MLL KKNAR KSRMZE - Kknar, Nuh'un, ge

m isini yaparken kulland aa olarak dnlr.
557.2518-9 - HPOGRF - Peneleri aslan, kanatlar kartal, art
ayaklar at gibi, bir m asal canavar.
558.2538-9 - RUALDUS COLOMBUS'UN KEFETT PEYGAMBERE - Yani, Rualdus Columbus'un (1516-59)
kefetmi olduunu ileri srd klitoris.
558.2548-9 - HEPSYLE DE NE KADAR M ESUT OLURSUN John Gay'in (1685-1732) The Beggar's Operasndan (Dilenci
nin Operas; 1728) Macheath'm aryasndan.
559.2565-6 - M ISIR'IN MLEKTEETLER - Bkz.: 72.208-9n.
559.2566 - LYCOPODIUM - Deri syrklarnn tedavisi dahil e
itli amalarla kullanlan pudra.
559.2567 - GM, PAT! GENE BALADI TE - Sheridan adl bi
risinin, "Slap Bang! Here we are again" (1866) adl mzikhol
arksndan.
559.2571-2 - ARGUMENTUM AD FEMNAM - Latince: "Kadna
tart" anlamna gelen bu sz, argumentum ad hominem'den t
retilmitir; yani, mantkta, bir dnceyi, o dnceyi ileri s
ren kiiyi ktleyerek, rtmeyi anlatan terim.
559.2572-3 - DPLODOCUS VE ICHTHYOSAUROS'UN - Yu
nanl ya da Romal deil, dinozor adlar.
559.2575 - HUGUENOT - Bu szck, "yemin orta" anlamna
gelir; bkz.: 205.745-6n.
559.2580 - ELENMEM BUDAY UNU LE LYCOPODIUM VE
SILLABAKS - Birtakm armlarn (rnein, 559.2566) sa
yp dkld bir karmla retilen sama bir ila.
559.2585 / 560.2586 - M NEMOTEKNK - Bellei glendirme
sanat.
560.2586 - LA CAUSE E SANTA. TARA TARA - Bkz.: 205.7456n.

560.2606 - ULVYETTEN KEPAZELE GEMEYE BR ADIM

KAF - Bu sz, 1812'de zafere ramak kalmken Ruslar tara
fndan hezimete uratlan Napolyon'a atfedilir.
561.2622-3 - DEHRMZN BE BN BE YZ ELLNC SENE
LER CVARINDA - Yahudi yl 5550, .S. 1789'dur.
561.2635-6 - YAKALA BEN, CHARLE - Edward dneminde,
kadnlarn cokunluunu dile getiren bir mzikhol nlemi.
561.2652 - VRAJT - "Viragitis" ya da "viraginity", bir kadnda
grlen zihinsel ya da psikolojik erkeklik demektir.
561.2654-5 - GLERM DE. GZLM OKLERMDE - Gil
bert ve Sullivan'm Patience (Sabr) mzikalindeki bir dize
den esinlenmi bir szck oyununun evirisi. zgn m etin
deki sz: "Jocular. With my eyeglass in my ocular."
562.2663 - ELEPHANTULIASIS'N - Bloom, bir kadn olduu
sanlan Yunanl erotik iirlerin yazar Elephantis ile Elephantuliasis'i birbirine kartryor; Elephantis'in iirleri yle
nlenir ki, Roma imparatoru Tiberius'un (.. 42-.S. 37) o
iirleri geceleyin baucunda, Pliny'nin dedii gibi "herhan
gi bir ayrnty karmam ak amacyla", bir cinsellik el kitab
olarak tutarm.
562.2673-4 - GDLERDR DNYAYA HKMEDEN. YA
AMDA. LMDE - Bkz.: 332.1406n.
563.2702 - CANDIA PRENS TENOR M ARIO'NUNKLERE Bkz.: 153.63n.
563.2706 - AAN BR EKTR O - Bkz.: 405.537n.
563.2711-3 - DOMUZLARIN YED MISIR ... BR DORULUP
GDEYM EYME - "Parable of the Prodigal Son"da ("Yaa
m Ciddiye Almayan Oul rnek yks"; Luka 15:16): "Ve
domuzlarn yedii msr yapraklaryla karnn doldurmak
tan memnuniyet duyacakt: oysa hi kimse ona bunlar ver
m iyordu"; gene Luka 15:18'de yle denir: "Kalkacam ve
babama gideceim, ve ona, Peder, diyeceim, Tanrya kar
gnah iledim."

563.2720 - Cl RIFLETTA. LEI ROVINA TUTTO - talyanca: "yi

dn. Her eyi mahvedeceksin."
563.2722 - O GZEL AK ARKILARI - Bkz.: 94.370-ln.
564.2727 - TMEK STEMEYEN GZEL SESL HUYSUZ KU
- Bu, ngilizcede yaygn bir deyitir, ve tam am yledir:
"tm ek istemeyen gzel sesli huysuz kuun tmesi salan
maldr."
564.2728 - SARHO PHILIP LE AYIK PHILIP - "Sarho Philip'ten sonra Ayk Philip'e bavurm ak" deyimi, bir mesele
zerinde aceleyle verilen bir kararn yeniden ele alnmasn
istemek anlam na gelir. yks yledir: bir kadn, M ake
donyalI Philip'in sarho iken verdii bir karar, bu defa o
ayk iken bavurarak ilk kararn tersini elde edebilmitir.
564.2730 - MATTHEW ARNOLD MASKES - Bkz.: 36.196n ve
35.178-9n.
564.2734-5 - GENLK BLSEYD - Bkz.: 59.268n.
564.2742 - ZOE MOU SAS AGAPO - Yunanca: "Hayatm, seni
seviyorum." Byron'un "M aid of Athens, Ere We Part" (Atinal Gen Kz, te Ayrlyoruz; 1810, 1812) adl iirinin giri
ve nakarat dizeleri.
564.2745 - SWINBURNE - Bkz.: 33.87-8n.
564.2749 - GNL STYOR AMA BEDEN HALSZ - Gethsemane bahesinde dua ederken uyuyup kalan izdelerine sa
sitemini yle dile getirir: "Ne, benim le bir saat dua etm e
ye dayanamyor musunuz? Bakn ve dua edin ki akimz elinmesin: gnl gerekten arzulu, ama beden zayf" (Matta
26:40-41).
565.2766-7 - GNEN ALTINDA YEN BR EY YOK - Kitab
M ukaddes'te (Vaiz, 1:9) geen bir sz.
565.2768 - ROMA KLSESN NN TERK ETTM - Kanadal
Presbiterven rahibi Charles Pascal Telesphore Chiniquy'un
(1809-99) otuz sayfalk bir kitap.

565.2768-9 - RAHP, KADIN VE KONFESYONAL' OKUYUN

- Bir nceki maddede sz edilen Charles Pascal Telesphore Chiniquy'un, kadnlarn gnah kartrken "ruhlarnn
gizli kelerini ve kutsal gizlerini" ifa etme deneyiminde
batan karc yanlarn bulunduunu ileri sren bir kitab.
565.2769 - FLIPPERTY JIPPERT - King Lear 'da (Kral Lear, III, iv,
120), Edgar, babas Gloucester' "yanllkla", "m enfur ib
lis Flibbertigibbet'Te kartrr. Flibbertigibbet, Karanlklar
Prensi'nin nemsiz yardm clarndan biridir.
565.2771-2 - SIRILSIKLAM YONSN ERKEN LNGAMINA
TAKDM E D E R - Lingam ve yom, Sanskritede, rnein Hin
du ak sanatn ileyen Kama Sutra'a ska geen, srasyla
erkeklik ve diilik organlarna verilen adlardr.
565.2775 - COACTUS VOLUI - Bkz.: 292.1294n.
565.2778 - YADGANASINI - "Yadgana": Sanskritede k, but.
565.2782-3 - PSKOPOSU VURMAKTAN - Argoda, kadn st
teyken cinsel ilikide bulunmak.
565.2786 - KURU BR IRPINI - Argoda, bel getirilmeksizin
cinsel birleme (bu durumda, ieriye sokulmakszm).
566.2796 - VERFLUCHTE GOIM - branice: "Kahrolas Musevi
olmayanlar."
566.2796 - BR PEDER VARDI, KIRK BABASI VARDI - Flaubert'in The Temptation of Saint A nthony'sinde (Aziz Anthony'nin Ayartlmas, s 62-3) Anthony, sa'nn mizac ve k
keni zerinde birbiriyle atan kanlar bararak ileri s
ren bir grup dine aykr dnce sahibiyle urar.
566.2797 - DOMUZ TANRI - talyanca ar bir kfr olan "Porco Dio"dan.
566.2797 - K SOL AYAI VARDI - Bakire ve ocuk temasn i
leyen Book of Kellsdeki (Kells Kitab) bir resimde, sa ocuk iki
sol ayakl, Bakire ise iki sa ayakl olarak gsterilir. "ki sol
ayakl olmak", argoda, acemi ve toy olmak anlamna gelir.

566.2797 - YAHUDA IACCHIA - Iacchias (ya da Iacchus, ki

mi Eleuisinian gizlerinde (eski Yunanistan'da Elevsis'te ic
ra olunan dini ayinler) Bacchus'a verilen addr, Yahuda ise,
sa'ya ihanet eden kim sedir; bylece, Yahuda Iacchia, kendi
inancna ihanet eden Dionysosu demeye gelebilir.
566.2798 - LBYALI BR HAREMAASI - Bunun, "Libyal" de
il de, "Lidyal" olmas gerekir kansndayz. Zira, bu sfat,
ikinci yzylda yaam olan ve yer ana tanras Kybele
kltnden dnen (ve tapnd iin hadm edilen) Montanus'a uygun dmektedir.
566.2801 - BR OROSPUNUN OLU. APOKALPS - Yani, sa,
Kzl Fahie (bkz.: 539.1910n) ile ilikili Anti-sa'yd, ve Revelation'da (Vahiy Kitab) betimlenen Apokalips'in (vahiy)
habercisiydi.
566.2808-10 - QUI VOUS A MIS DANS CETTE ... LE SACR PI
GEON, PHILIPPE - Bkz.: 71.190-ln.
566.2816-7 - M ETCHNIKOFF ANTROPOIT ... SAYESNDE
TELKH ETM TR - Pastr Enstits direktr (1895vd.)
ve Nobel dl sahibi (1908) Rus embriyolog ve hcrebilim cisi Ilya M etchnikoff (1845-1616); insan ve hayvan fiz
yolojilerindeki yakn ilikiyi sergilem ekle n kazanm tr.
1904'te, antropoid maym unlara ayla frengi bulatrm ay
baarmt.
567.2823 - BLGE BAKRE - Bkz.: 181.1085n.
567.2826-7 - AK KSRLER SA TA D I... ONU TENASLTIYLA KRLETM - Origen, Contra Celsum'da (1:32), Celsum'un
(.S. ikinci yzyl), Panther adl Romal bir askerin Meryem
ile birlemesi neticesinde sa'nn domu olduu anti-Hristiyan tezini rtr. The Temptation of Saint A nthonyd e,
"kzl sakall, surat czam l" bir Yahudi, Antony ile alay
ederek, "onun anas, o ieki kadn, bir hasat zam an msr
bahesinde kendisini bir Romal asker olan Pantherus'a tes
lim etmiti," der (s. 63).

567.2828-9 - HERF KADININ TMPANINI PATLATMI - Orta

a Skolastik geleneinde ise, Meryem Sz'le hamile kald
na gre (bkz.: 555.2422n), kulandaki timpandan (kulak
davulu) hamile braklm olmaldr; bkz.: 313.609-10n.
567.2837 - ATEL KALBM AKA OLUNCA TESLM - Bkz.:
298.24-5n.
568.2848-9 - LK GRDM ZAMAN O - Bkz.: 298.29n.
568.2854 - DRECK - branice: "Kahrolas."
568.2857 - BARBAR LAVTASI OMZUNA ASILI 305.303n.

Bkz.:

568.2864 - HER EY YTT MD - Bkz.: 298.27n.

568.2871-2 - PROTESTAN DELLETN KURAN O KAVGACI
PAPAZI - Yani, M artin Luther (1483-1546); ne var ki, "kav
gac papaz", Am erikal bir marangoz iken Metodist, ar
dndan da gazeteci olan W illiam Gannaway Brownlow'un
(1805-77) takma adlarndan biriydi. Sava'tan sonra Ten
nessee valisi ve sonra da o eyaletten senatr olmutur.
568.2872-3 - ANTISTHENES DENLEN O K P 'O L U BLGE

DEN - Bkz.: 184.1205n.

568.2873-4 - ARIUS HERESIARCHUS'UN NHA AKIBETN
DEN. CAN EK KENEFTE - Bkz.: 49.750-ln ve 68.60n.
569.2884 - KARDNAL GNAH - Bkz.: 547.2193n.
569.2884 - KESAVAK KELER - "M onks of the screw",
on sekizinci yzylda, M andal avukat, devlet adam ve
entelektellerin kurduu, bir ad da "O rder of Saint Pat
rick" (Aziz Patrick rgt) olan "elenceli" bir dernekti.
rlandal avukat ve hatip John Philpot Curran'm "M onks
of the screw " arksnn nc ktas yledir: "" ocuk
larm , iffetli olun ayartlana dek / Ayk iken, akll
ca ve basiretli davrann: /Ve perhiz yaparak bedeninizi
m artm ayn / Yani, yiyecek bir eyler bulam adnz
zam anlar."

569.2896-9 - CONSERVIO'YU ... AZASINI PRANGAYA VUR

DULAR - Joyce, imdi Cornell University Joyce Collection'da
(Cornell niversitesi Joyce Koleksiyonu) bulunan bir not def
terinde, bunlarn, babas tarafndan "en sk sylenen" dizeler
olduunu yazar, ancak kayna bilinmemektedir.
569.2903-8 - AH, ZAVALLI KK EY ... FLAHERTY'NN
ZAMPARA RDEN - "Nell Flaherty's Drake" (Nell Flaherty'nin Erkek-rdei) adl rlanda baladnn bir uyarla
mas.
570.2923-6 - GETRECEK KALBM SANA ... GETRECEK KAL
BM SANA - Bkz.: 192.224n.
571.2959 - SVENGALVAR KRK PALTOSU NDE - Svengali, ngiliz yazar George Du M aurier'in (1834-96) Trilby
(1894) adl rom anndaki dzenbaz ipnotizmacdr. Roman,
sonralar, birka yazar tarafndan (popler bir melodram
olarak) sahneye de uyarlanmtr. Trilby, mzikte yetenek
li ama iren bir AvusturyalI Yahudi olan Svengali'nin, Pa
ris'te am arclk yaparken tant, ve sonralar Svengali
sayesinde nl bir byk ses sanatsna dnen gzel bir
kadmdr.
573.3027 - DAVUT PEYGAMBER'LE SUNAMITE'Y - Sunamitelerden Abishag gen bir bakire iken, Davut onu bakcs
olarak yanma alm, ama onu "bilm em iti" (onunla birlememiti). Bu karar, David'in mesi, ve yatanda gen bir
kadnla yatt takdirde snaca varsaymyla alnmt.
574.3057-8 - GENLMN EN GZEL DYD - Thomas
Moore'un "Love's Young Dream " (Akn Gen D" ark
sna gnderme.
578.3172 - TUTUN UNU YERDE, KIZLAR, BEN STNE BNESYE KADAR - Venus in F urs'd e , Wanda, zenci kza
Severin'i balatr, sonra da onu krbalar (s. 92). Kraft-Ebing
(s. 137-8), kadnlar yzne oturtm aktan zevk alan bir m a
zoistten sz eder.
580.3243-4 - MARTHA LE MARY - Bkz.: 110.338-41n.

581.3267 - LAC DAREMO - Bkz.: 94.370n.

581.3267-8 - GORDON BENNET DENL NL HENR FLEURY - Bkz.: 476.1848n.
581.3276 - VICE VERSA - ngiliz yazar Thomas Anstey Guthrie'nin (takma ad, Francis Anstey; 1856-1934), altbal A
Lesson to Fathers (Babalara Dersler) olan bir roman (1882).
Bu romann sahne iin iki uyarlamas vardr: biri Edward
Rose'un (1883), teki Guthrie'nin (1910).
582.3293-4 - DORAN'IN EE ZERNE YEMN EDERM
K - "Doran's Ass" (Doran'm Eei) adl anonim rlanda ba
ladna gnderme; Paddy Doyle yle sarhotur ki, Doran'm
eeini yanllkla sevgilisi sanr.
583.3318 - POLDY KOCK - Bkz.: 95.426n.
585.3394 - HALFE N. HARUN ER RED - Bkz.: 78.444n.
585.3400 - DRT NLK LOUIS QUINZE TOPUKLARI - XV.
Louis (1715-74) dneminde moda olan abartl ssl giysile
re gnderme.
585.3401 - YUNAN MNHANSNDE - 1860'Iarda, biraz da
ar yksek topuklarn etkisiyle, kadnlarn bedenleri ne
kayklm, kalalar da geriye doru kk biimde durula
rna verilen bir ad.
585.3404 - GOMOREV SAPKINLIKLARINA KUCAK AIN Kitab M ukaddes'te, Sodom ve Gomore halknn doal olma
yan cinsel uygulamalarda bulunduklar anlatlr.
587.3441-6 - SEN UYKULU VAD'DE ... RIP VAN WINKLE - Irving'in yksnde, karsnn drdrndan bkan bir aylan
dalarda avlanrken bana gelenler arasnda, bir de bir yer
de yirm i yllk bir uykuya yatmas vardr. Uyandnda, k
yne dner; bu arada kars lmtr, ve onu tanyan kimse
kalmamtr. Bkz.: 424.133in ve 424.1334n.
587.3462 - HEGARTY TEYZE'NN - Bloom'un byk teyzesi.
587.3464 - GUGUKLARIN TEKKES - Bkz.: 253.1187-8n.

588.3474-6 - SANAT SANAT URUNADIR ... TAIDIIN O

KK HEYKELN - Narcissus (Narkissos) heykeli (bkz.:
763.1562n.) "Sanat, sanat uruna", on dokuzuncu yzyln
sonlarnda, Kralie Viktorya zam annn tutucu yaklamna
(sanatta ahlaki realizm zorunluluuna) kar tepki gsteren
gzel sanatlara tutkun kim selerin slogan. Oscar VVilde'm
tutumu, Viktorya-kart olarak grlr.
588.3484 - YEMN ET - H am let' te. Hayalet'in sesi Hamlet'e
kez, "Yemin et!" der (I, v).
588.3489-90 - KNC EN Y YATAINI ... BAKALARININ
YATMASI GEREK - Bkz.: 243.799-803n.
588.3490 - MEZARININ KTABES YAZILDI - Bkz.: 335.1523n.
588.3497-8 - SEN ZEBANSTANA TAM ... ESK NADR BR
ARABIM VAR - Kirke, Odysseus'a, Hades'e nasl gidip d
nebileceine ilikin t verirken, ordaki hayaletlere tatl
bir arap sunmasn da tembihler.
589.3509-10 - GNAHKRIM BEN ACI EKEN - Bloom, I.H.S.
zerindeki dncelerini anmsyor; bkz.: 113,442n.
589.3515-7 - M. SHULOMOWITZ, JOSEPH ... CHAZEN LEOPOLD ABRAMOVITZ'N - 1904'te Bloom, 38 Lombard
Street VVest'te otururken komusu olan Yahudiler.
589.3521 - LDENZ YEMLERN - l Deniz civarnda ye
tien, Sodom elmas denilen gzel grnml ama ac bir
meyve; bu sz, sahte ve doyum salamayan zevkler iin m e
caz olarak kullanlr.
589.3521 - EKLER HAR - Ortodoks Yahudi geleneinde, ce
naze trenlerinde ya da mezarlarn zerinde iek yasaktr.
589.3522 - SH EM AISRA EL ADON AIELOHENU ADON AIECHAD - Bkz.: 158.248n; bu sz, lmekte olan bir Yahudi tara
fndan, ya da onun iin sylenir.
591.3583-4 - ACZLK, EVLLKM SENN ADIN - Bkz.:
371.1387-8n.

592.3609 - POULAPHOUCA - Dublin'in yirm i m il gney-batsnda, Liffey zerinde gzel manzaral bir elale.
594.3672 - LKYAZIN AAN EKLER - Gilbert ve Sullivan'm M ikado'sunun (1885) II. perdesinde Nanki-Poo'nun
syledii bir arkdan.
595.3708-12 - BENM MEMLEKETM ... YAZILSIN. DYECE
M ... BUDUR - Bkz.: 335.1523n.
596.3722 - KAVASYAYA - Acaatan elde ediler ac bir ila.
596.3728 - PECCAVI - Latince: "Gnah iledim!"
596.3730 - DNYAYI YNETEN O EL - Bkz.: 332.1406n.
597.3746 - SITTING BULL'DAN SAKININ - Little Bighorn mu
harebesinde (1876) General ile birok askerini ldren Siouxlann nl Kzlderili reisi Sitting Bull (Oturan Boa;
~ 1831-90). Sitting Bull, sonralar, Buffalo Bill'in Wild West
Show'larinda "Vahi Bat Gsterileri) rol almtr.
597.3760 - SR AGATHA - Bkz.: 415.946n.
598.3791 - NEBRAKADA - Bkz.: 285.989n.
598.3792-3 - TLK LE ZM HKYES - Ezop'un bu masa
lnda, a ve susuz kalan tilki, zm lere yetimek amacyla
srar; onlara ulaamayacan anlaynca, zaten onlar iste
mediine karar verir.
598.3793 - DKENL TELNZ - Bloom, dikenli teli bir rahibenin
icat ettiini yeniden anmsyor.
598.3796 - FISKIYESZ SAKANIN HEYKELN - Zodyakm
(burlar kua) on birincisi olan Kova Burcu, su taycs
dr (Saka takmyldz).
598.3797 - Y ANA ALPHONSUS'U MU, HE REYNARD - Alphonsus, Alphonso erkek adnn Latince biim idir. Bloom o
gn daha nce, Gerge W illiam Russel'in kulland AE'nin
anlam zerinde dnrken, bir seenek olarak Alphonsus'u da akim dan geirm iti. Oysa, M other Alphonsus

(Ana Alphonsus) erkektir, dii deil. "Reynard": Ortaa

m asallarnda tilki, Reynard the Fox'tur (Tilki Reynard). Bu
ad, Alm anca Raginohard (dzenci, kurnaz) szcnden
gelir, ve bilindii gibi, kurt ile ekim elerinin sonunda
kendisinin hayvanlarn kral olduunu kantlar.
600.3846-9 - BR EY VERP GER AL ... DERSN / CEHENNE
M BOYLARSIN - Bir ey vermek ya da deitirmek zeri
ne kurulan bir ocuk oyunu.
601.3867 - DANS CE BORDEL O TENONS NOSTRE TAT Franszca: "M eclisim izi kurduumuz bu genelev"; Franois
Villon'un (1431 1463) Ballade de la grosse M argot (iko M ar
got Balad)na gnderme.
601.3878 - BREVI M ANU - talyanca: "ksa kollu" ya da "eksik
para."
602.3911-5 - TLK ZIRLADI, HOROZ ... / CENNETTEN IK
MA ZAMANIYDI - Bkz.: 56.118-23n.
603.3929 - LE DISTRAIT YA DA DALGIN DLENC - 226.13740n ve 226.144n.
603.3934 - LUCIFER - ngiltere'de 1827'de icat edilen ve pazar
lanan bir kibrit markas iken, sonralar btn kibritlere de
denmitir; bkz.: 82.599n.
603.3939 - NCE DRSTLK SONRA CMERTLK - Richard
Brinsley Sheridan'm (1751-1816) The School for Scandai'mda
(Skandal Okulu; 1777) da geen bir deyi.
p

603.3944 - PROPAROXYTON - Yunancada, sondan bir nceki

hecenin vurguland bir szck.
603.3944-5 - BR SONRAK AN NCES DYOR LESSING Gothold Lessing (1729-81), Lacon (1866) adl yaptnda, iir
ile plastik sanatlar birbirinden ayrr. Bu ayrtkanlardan
biri de "mom ent"tir. (an; Lessing buna A ugenblick gzn
krplm asnda geen zaman). Lessing'e gre, plastik sanat
lar, doal evrenin sonsuz anlar dizisinden tek bir "an"
seerler, geici olan kaydederler, ve o ann ardnn gele

ceini de anlatm olurlar. Oysa air, ardk anlar betim

leme sorunuyla kar karyadr, ve bu nedenle, air iin,
onun ortam ndaki (aracndaki, szcklerindeki) "an" fark
ldr; bkz.: 67.15-17n.
603.3945 - TLK SUSAMI ... BYKANNESN GMM
- "Tilki susam": bkz.: 598.3792-3n. "Bykannesini gm
m": bkz.: 56.118-23n.
604.3964-6 - UZAKLIK. GZLER HER ... BEYNDR. YAKINI:
UZAI - Bkz.: 79.511-2n.
604.3966 - GRLEBLENN KAINILMAZ KPL - Bkz.:
67.1n.
604.3967 - SFENKS - Oscar Wilde'm "The Sphinx"ine (Sfenks;
1894) gnderme.
604.3967 - K GTL OLAN CANAVAR - Bkz.: 175.866-7n.
604.3974 - LONDRALI KUZU, DNYAMIZIN GNAHLARINI
BRLKTE GTRM - "Londral kuzu": "Lam b of London"; Yuhanna l:29'a gnderme.
604.3976-7 - DONA NOBIS PACEM - Latince: "Bize bar ver";
Katolik kilise ayininde sylenen bir duann sonu: Agnus
Dei (Tanrinn Kuzusu).
605.3986-7 - TANRILARIN ALACAKARANLIIMDAK KAN
ANDI HAVASINA UYDURARAK - Richard VVagner'in
drt operadan oluan D er Ring des Nibelungen (Nibelungen'in Yz; 1853-74) btnnn sonuncusu Die Gtterdem m erung'dan.

605.3988-90 - HANGENDE HUNGER, / FRAGENDE FRAU,

/ MACHT UNS ALLE KA PUTT - Alm anca: "Youn arzu,
sorgulayan kar, hepim izi m ahvediyor"; W agner'in drt
operalk Ring'inin kincisi olan Die VValkre'den (1854-56).
605.3992 - HAMLET, BABANIN BURGUSUYUM BEN - Haya
let, Hamlete, "Benbaban n ruhuyum, / ..." der (I, v, 9-10).

605.3994 - ZEK YOK, KIRIIKLIK YOK - Alnn krksz ol

mas, zek yokluuna yorulurdu.
605.3994-5 - K, , MERH, CESARET GSTERR - El faln
da, avu iindeki izgilerin yorumlanmasyla ilgili.
605.4004 / 606.4013 - PYANOLANIN TABUTU ... OK Y
BR OLANCIKTIR, EMNM - Stephen, Peder Dolan tara
fndan haksz yere cezalandrldn anmsyor. Inferno 'da
Sixth Circle Altnc Tur, kanto 10), Dante, tand iki Floransal "Epikrc mezhep sapkni'na rastlar. kisi de m e
zarlarnda kavrulmaktadrlar; mezarlarn stleri ak oldu
undan, Dante'nin tanlar tabutlarnn zerinde oturmu
lar, onunla sohbet etmektedirler.
606.4018-9 - MEZGTBALII ZERNDEK ABEL BAPAR
M AK ZLER - Sylenceye gre, Mezgit balnn gs
yzgelerinin arkasndaki kara lekeler, bir baln aznda
hara paras bulan (sa'nn Matta'da 17:24-7buyurduu
gibi) Aziz Pavlus'un parmayla baparmann izleridir.
606.4023-5 - PEREMBE ... PEREMBE OCUKLARI AIK
OLUR YOLLARI - "Perembe": Joyce, 2 ubat 1882 Perem
be gn domutu, bu nedenle Stephen'in doum gn de
Perembe olarak kabul edilir." Perembe ocuklar ak olur
yollan": bir ocuk tekerlemesinden esinlenme.
607.4047 - KARA LZ - Bkz.: 360.968-9n / 361.970-ln.
607.4056 - BAKSANA, DED KRE - Oysa, kr gremez (bakamaz).
'
609.4117 - RAOUL SEVGLM - 277.695n.
611.4168 - DOAYA BR AYNA TUT - H am let'in oyunculara
szlerinden (III, ii, 22-4).
611.4173-4 - BO KAFANIN SESN GRGSZ KAHKAHA
LARDIR DLE GETREN - Oliver Goldsmith'in (1728-74)
Deserted Village (Terkedilmi Ky; 1770) adl, ngiltere krsal
kesimi zerine at denilebilecek yaptndan.

612.4175-6 - IAGOGO! BZM MORUK PEREMBESABAHI

NASIL DA KESMT SOLUUNU - Shakespeare'm Othello 'sunda Iago'nun entrikalar, Othello'nun annesi Desdemona'y bir kskanlk nbetinin doruuna srkler. "Ya
l moruk"argoda, baba demektir. Stephen Perembe gn
domutu; bkz.: 606.4023-5n.
612.4182-3 - BYK NAPOLYON BLE LMNDEN SON
RA IRILIPLAK LLER ALINIRKEN - Napolyon'un
lm politik tartmalara yol amt; yaplan otopside,
Fransz cerrah, St. Helena'nm iklim inin uygun olmamas,
ve ngilizlerin tacizleri sonucu, lmn "vaktinden nce"
olduunu ileri srdler. Onlarla birlikte olan be ngiliz
cerrah ise, Napolyon'un midesini atlar ve mide eperinin
incelenmesi sonucu, onun salkl olduu sonucuna vard
lar. Ancak, utanlarn rtmek, ve Napolyon'a amur atmak
amacyla, onun ayrntl llerini alp, bir kadn bedenine
sahip, ve hele gslerinin fazlaca gelimi olduu raporu
nu verdiler.
612.4202 - KNCSYLEK MSEEV LENMED LKNK MLDRD - "kincisiyle kim se evlenmedi ilkini kim ldrd"
(.Hamlet III, ii, 190); bkz.: 243.785-6n.
613.4210 - BANA DERLER ASYA'NIN NCS - Bkz.: 130.425n.
613.4215 - ET EXALTABUNTUR CORNUA IUSTI - Latince: Ve
hakl olanlarn borazanlar gklere ykselecek"; Mezmurlar 75:10 (Vulgate 74:10 [Vulgata = Kitab M ukaddes'in Latince
evirisi]).
613.4215-7 - KRALELER EN BRNC ... HCRESN YAPTI
I PASIPHAE'Y ANIMSAYIN - Bkz.: 248.995n ve 460.11889n.
613.4217 - MADAM GRISSEL STEEVENS - Bkz.: 459.1178n /
460.1179n.
613.4225-6 - PARLEVU - Franszca "Parles-vous ... ? " ( . . . konu
uyor musunuz?) sznn ngilizcedeki argosu.

614.4241-2 - CENNET VE CEHENNEM OVUNU - A Black Mass

(kfr ile icra edilen Aai Rabbani ayini); bkz.: 642.5097-8n
/ 643.5120n.
614.4245 - DESSOUS TROUBLANTS - Franszca: "iamarlar
dzensiz."
614.4247 - CE PIF QU'IL A - Franszca: Her ne kadar "Amnia
burnu var" anlam na gelirse de, mecaz olarak, "Surata
bak!" demeye gelebilir.
614.4249 - VIVE LE VAMPIRE - Franszca: "Yaasn vampir!"
614.4264 - PICE DE SHAKESPEARE - Bkz.: 226.142n.
615.4272 - DOUBLE ENTENTE CORDIALE ... MON LOUP Franszca: "ift samimi anlay" ... benim kurdum (tek ba
na yaayan adam)." Bu terim, iki ulus arasndaki resmi bir
ittifaka yakn bir uzlamay anlatr.
615.4272-3 - WATERLOO. WATERCLOSET - Bkz.: 504.815n. Bu
balamda, "loo", ngilizcede "su dkme yeri", yani tuvalet
demektir.
615.4288 - BEELZEBUB - Kitab M ukaddes'te ska "eytanlarn
prensi" diye geen Beelzebub, Milton'un Paradise Losf'unda
(Yitik Cennet), Cehennem'de eytandan sonraki bakan di
ye anlr.
615.4293-4 - YO. UTUYDUM. ALTIMDA DMANLARIM ....
PATER! ZGR - 258.1391-3n, 58.229-32n ve 251.1107n.
616.4298 - O MERDE ALORS - "Siktir" ya da "bok suratl" t
rnden Franszca bir kfr sz.
616.4299 - HOLA! HILIHO - ahincinin, ahinini geri arma
nlemi. H am lette, Hayalet'i grdkten sonra son kerte he
yecanlanan Hamlet'i, M arcellus byle arr, ve o da Marcellus'la Horatio'ya bu biimde yant verir (I, v, 115-6).
616.4312-4 - BYKANNESN GRDKTEN ... PORSUK YU
VASI ARAMAKTADIR - Kr.: Stephen'in bilmecesi; bkz.:
56.118-23n.

617.4337 - BR AUTSAYDER BR HAYALET GB FIRLAYARAK,

YELES - Throwaway'in Ascot'taki Gold Cup dln ka
zanmas; bkz.: 464.1345-50n ve 274.576n.
617.4346-7 - AT TALI YOLDA ORSA BOCA LERLEMEKTEDR
- Bkz.: 61.323-4n.
617.4354 - PER VIAS RECTAS - Bkz.: 61.320n.
617.4359 - HAVA GZEL, SIR JOHN - Bkz.: 61.317n.
617.4363 - SOKAKTAK GRLT - Bkz.: 64.448n.
618.4367-8 - GENE DE YREMDE / YORKSHIRE AKI T
TYOR - Bkz.: 296.1445-6n.
618.4377 - KHN ASAM - Bkz.: 79.504n.
619.4393-4 - SEVDM KIZ BR YORKSHIRELI KIZTN - Bkz.:
296.1445-6n.
619.4415-6 - TOUT LE MONDE EN AVANT! RVRENCE! TO
UT LE MONDE EN PLACE - Franszca: "Herkes ileriye
doru! Eilin! Herkes yerlerine!"
619.4422-3 - K DELKANLI SZ EDYORDU KIZLARDAN,
KIZLARDAN, KIZLARDAN / GERDE BIRAKTIKLARI
YAVUKLULARINDAN - Bkz.: 296.1445-6n.
620.4431-2 - CARR! AVANT DEUX ... BALANC - Franszca:
"Bir kareden! kierli ilerleyin! ... ki yana sallann!"
620.4453 - AVANT HUIT! TRAVERS! SALUT! COURS DE
MAINS! CROIS - Franszca: "D rt ift ne ilerlesin! ap
razlan (kadnlar ve erkekler iki hat zerinde durup yz
yze gelsinler)! Banz ein! El deitirin (erkekler hatt
kadnlar hattnn altndan el deitirerek gesin)! Taraf de
itirin!"
621.4464 - LES TIROIRS! CHANE DE DAMES! LA CORBEILLE!
DOS DOS - Franszca: ""(Erkekler) Orta sradan! Kadn
lar el ele bir zincir olutursun! Bir sepetten (zincirlerin u

la n erkeklerin etrafnda bir daire oluturacak biimde)! Srt

srta!"
621.4466 - BA DNDRC YILDIZLAR - Bkz.: 93.332n.
621.4472 - BOULANGRE! LES RONDS! LES PONTS! CHEVA
UX DE BOIS! ESCARGOTS - Franszca: "Hamur yourma (el
ayalar hamur yoururcasma da ve aaya doru itilir)! S
kn (elleri)! Oyuncak atlar! Tirbuon (ya da kvr, saln)!"
621.4477-8 - DANSEZ AVEC VOS ... PETIT BOUQUET VOTRE
DAME! REMERCIEZ - Franszca: "Elerinizle dans edin! E
deitirin! Kk buketi einize sunun. Birbirinize teekkr
edin (ayrlrken)!"
621.4480-1 - EN, EN YS, / BARAABUM - Bkz.: 296.1445-6n.
622.4494 - PAS SEUL - Franszca: "Solo dans!"
622.4511 - BIS - Franszca: "Yeniden!"
622.4515 - LM DANSI - lmn, insanlarn yaam zerin
deki gcnn yaznsal ya da grsel sunumu. Kkeni, orta
a kilise piyeslerine uzanr. Aralarnda Goethe, Saint-Sa
ns, ve Strindberg'in de yer ald on dokuzuncu yzyl
sanatlar, bu tr yeniden canlandrm ve ilemilerdir.
623.4521 - GADARA DOM UZLARIN IN - M atta 8:28-34'te
sa'y Gadara'da cinlerin arpm olduu iki kii karlar.
Bu lgn adam lar hi kim seyi geirtm em ektedirler. sa
adam larn iinden cinleri darya arr, ve onlarn ora
daki dom uzlarn iine girm esini salar. Dom uzlar lgna
dnerler, ve hzla yoku aaya, denize doru koup ora
da yok olurlar.
623.4546-7 - LILIATA RUTILANTIUM TE CONFESSORUM... /
IUBILANTIUM TE VIRGINUM - Bkz.: 39.312-3n.
624.4566 - BZM ENGN GZEL ANAMIZ! EPI OINOPA PON
TON - Bkz.: 33.87-8n.
624.4579-80 - O SZC SYLE / ERKEKLERN BLD O
SZC - Bkz.: 235.487n.

626.4616-7 - AH NON, PAR EXEMPLE ... NON SERVIAM - 'A h

non, par exemple!" Franszca: "Aman Tanrm, hayr!"; "Non
serviam!": Latince: "Hizm et etmeyeceim!"
626.4632 - NOTHUNG - Almanca: "Muhta"; Wagner'in D er
R ing des N ibelm gen'indeki (Nibelungen'in Yz) sihirli
kl.
626.4633-5 - NHA BR MORARTIL1 ALEV ... KIRILII VE DU
VARLARIN YIKILII - Bkz.: 53.9-10n.
629.4714-6 - HLAFET BALIIYLA ... SERTR. KILIK DE
HARUN RET - Bkz.: 78.444n; Harun Reit, halkn daha
yakndan grp anlam ak amacyla, klk deitirerek Ba
dat sokaklarnda dolarm.
629.4716-8 - EVK LEOPAR ... TORBALARDAN BR Z BIRA
KARAK - Bkz.: 258.1400n.
630.4731 - SMSZ VARLIK - Bkz.: 517.1259n.
631.4763-4 - DAVETSZ. GEORGE'UN BENCS VE EDVVARD'IN YEDNCS SAYESNDE - 1904'te veliaht Geor
ge Frederick Ernest Albert (1865-1936), babas VII. Edward
lnce, ngiltere kral (1910-36) olmutu.
631.4764 - BELLEN ANALARINCA YKLENM - Bkz.:
53.7n.
631.4780 - SISYPHOS - lkan sylencesel bir kiisi de Sisyphos'tur. O tanrlara kar su ilemi, ve onlarla boy l
t iin de ller lkesinde korkun bir cezaya arptrl
mtr: bir mermer bloku bir tepenin doruuna tayacaktr,
ne var ki, dorua yaklat srada btn bu olay yinelenir
durur. Onun, anas Antikleia olan Odysseus'un babas ol
duu, Homeros-sonras sylencelerde anlatlr.. Adna nce,
Odysseia 'da rastlarz
631.4781 - ROPOETK - Tpta: idrar rnlerinin tercih edilmesi.
632.4791 - MUHAKEME ETMEK ONLARIN DEL - Tennyson'un "The Charge of the Light Brigade" (Hafif Tugay'm
Hcumu; 1854) iirinin 14. dizesi; bkz.: 531.1667-8n.

632.4796 - GMLEKL ON ADAMI - Jonathan Swift'in (16671745) bir mektubundan, epey deitirilm i bir ifade. Oriji
nali yledir: "Ussal adan baknca, halkn rzasn alm a
m olan bir hkmet, klelik tanm nn ta kendisidir: ve,
gerekten de, iyi silahlanm on bir adamn, gmlekli bir
adam haklayabilmesi gerekir."
632.4802 - KORKUSUZ ASKER OLAN - Bkz.: 342.219n.
632.4810 - ENFIN CE SONT VOS OIGNONS - Franszca: " y
le ya, onlar senin soanlarn" anlam ndaki bu sz, m ecaz
olarak, "Bu senin kavgan, benim deil" demeye gelir.
632.4812 - DOLLY GRAY - Popler Boer Sava arks "Goodbye Dolly Gray" (Elveda, Dolly Gray"den).
632.4813 - KADIN KAHRAM AN ERIHA'NIN ARETN VE
REREK - Joshua 2'de, M usa'nn lmnden sonra srail
lilerin liderliini stlenen Joshua, rdn' gemek ve J
richo kentini ykm ak amacyla hazrlk yapar. Jericho'ya
iki casus gnderir; casuslar orada kuku uyandrnca, fa
hie Rahab ki sraillilerin Tanr'sma hayranlk duymak
tadr casuslar gizler ve onlarn kam alarna yardm c
olur.
632.4814 - COOK'UN OLU, ELVEDA - Kipling'in "The Absent
Minded Beggar"mdan (Dalgn Dilenci): bkz.: 226.144n; ayr
ca bkz.: 342.219n.
632.4815 - ARDINDA BIRAKTIIN KIZI - Bkz.: 230.280n.
633.4832 - AMA BUNUN NDE RAHP LE KRALI LDR
MEM GEREKT YAZILI - W illiam Blake sk sk rahip
lerle krallar, bask imgeleri olarak gsterir; onun birok i
irinde bu tema ilenmektedir, rnein: "Merlin's Prophecy"
(Merlin'in Kehaneti).
634.4849-50 - MADE IN GERMANY - VII. Edward'm, ve ngil
tere hanedanndan birok kim senin Alm an soyundan gel
mi olmasna gnderme; bkz.: 376.1585-8n ve 376.1599n.

634.4855 - SULH, MKEMMEL SULH - Edward Henry Bickersteth'in (1825-1906) popler bir ilahisi: "Peace, Perfect Peace"
(1875).
634.4859 - M AHAK M AKAR A BAK - ayet bu, Arapa'ya bir
yknme ise, "Seninkisi kurnaz, senin baban" anlamna ge
lebilir.
634.4876-7- HERKES AIRTIYOR ... DYE GZLERNE TOZ
ATARIM - Bkz.: 47.665-8n.
635.4879 - KRALLAR VE TEKBOYNUZLAR - "The Lion and
the U nicom " (Aslan ve Tekboynuz) dizesiyle balayan bir
ocuk tekerlemesine gnderme.
635.4886 - YELGZL CANAVAR - Apsent son derece sert bir
ikidir ve sinirleri harap ettii bilinmektedir; bkz.: 73.257-8n
ve 546.2157n.
635.4896 - BOAYA TUTULAN YEL AL - Krm znn boay
kzdrm asndan yola karak, rlanda'nn yeil, ngiltere'nin
ise (John Bull ["Bull", "boa" demektir]) krm z olduuna
gnderme.
635.4900 - DENTS JAUNESLI VIEILLE OGRESSE - Bkz.: 74.276n.
636.4908-9 - W ERF U EYKES FUSSBODEN ... KAZULET KO
CA PORCOSLARINI - Birka dil ieriyor: " W erf ... eykes
... footboden" bozuk Alm anca szcklerdir; ""At u berbat
eyleri yere ayann altna." "Porcos" (puercos , spanyolcada "domuzlar); todos, "tam am yla." "Sarconiler": rlandaca, "Sen Buidhe", "Pis coni (John), yani pis ngiliz" demek
tir.
636.4917 - AL STNDE YEL - "The Green Above the Red"
(Yeil Krmzdan stn", Thomas Osborne Davis'in bir ar
ksdr.
636.4917 - WOLFE TONE - Bkz.: 270.427n - 271.428n.
636.4925-9 - GKTEK TANRI / RLANDALI ... BR GVER
CN GNDER - Fenianlarm bir baladndan.

636.4930 / 637.4934 - CROPPY BOY ... YAAYAN B EYE BES

LEMEM ... KRALDAN FAZLA - "The Croppy Boy" ark
sndan (25.-6. Dizeler); bkz.: 299.44n.
637.4937-41 - MRS. PEARCY'NN M OGG'U ... ARSEN E
REN E - "Satr": 1-3 Aralk 1890'da sansasyon yaratan
bir durumada, M ary Eleanor Wheeler (yani, Mrs. Pearcey), Mrs. Phoebe Hogg'u (Mogg deil) ve ocuunu ldr
mek suundan mahkm olmutu. Cinayet aleti olan satr,
mahkemenin dehet verici ayrntlarndan biriydi. "Bak":
Londra'da yaayan Louis Voisin adl bir Fransz kasab,
Ekim 1917'de , Mrs. Emilienne Gerard' ldrm ve para
lara ayrmt. Kadnn paralarndan kim ileri Londra'daki
Regent Square'de, kim ileri de Voisin'in mahzeninde bulun
mutu. "Arsenik": Eyll 1912'de Londral Mr. ve Mrs. Frede
rick Seddon, kiraclar Miss Barrow'u ldrmek suundan
tutuklanmlard. Otopsi sonucu, arsenikle zehirlendii
anlalm, Mrs. Seddon hapse gnderilmi, Mr. Seddon da
idam edilmiti.
637.4960-2 - TA GYME TRENNDE ... VSK, BRA, ARAP
CEZ - Bkz.: 39.339-44n.
638.4974-5 - A SE VOIT AUSSI PARS - Franszca: "Byle
eylere Paris'te de rastlanr."
638.4976-8 - YALI DSZ NNE ... MANTARIN ZERNE
OTURMU, BELRR - rlanda'nn Zavall Yal Kadn im
gesinin lm simgesi olarak karikatrletirilmesi; bkz.:
42.453n ve 46.614n. rlanda'ya zg bir cin olan Leprechauns
(byk hzinelere sahip ayakkabc cinler), genellikle bir
mantar zerinde otururken grntlenirler. Patates afeti
yznden, rlanda nfusu 8,3 milyondan (1841), 6,5 milyona
(1951) inmiti.
638.4980 - HAMLET, NTKAM - Hayalet, Hamlet'e yle der:
"Aziz baban hi sevdiysen HAMLET: Ah. Tanrm! HA
YALET: Onun alaka, caniyane katlinin intikam n al" (I,
v, 23-5).

638.4980-1 - KEND YAVRULARINI YYEN HTYAR DOMUZ

- Yani, rlanda; Stephen bu sz Portrait 'te (blm 5:A) sy
lemiti.
638.4983-4 - SPANYA KRALI'NIN KERM ES - Bir ocuk teker
lemesinden.
638.4984 - ALANNA - A leanbh, rlandaca: "ocuum, sevgilim."
638.4984 - KEND EVMDE BR YABANCI - Bkz.: 224.42-3n.
638.4985-7 - BAN SIZLANM ASIYLA AIT ... ONUN NE
HALDE OLDUUNU ANLADIN MI - "Bani": bir dii pe
ri anlam ndaki "banshee", rlanda dilinde Bean s. "Ochone": rlandaca: Ochn (Eyvah!" "Bykbalar ipei": bkz.:
42.453n. "Zavall Yal rlan d a'y... ne halde olduunu anla
dn m": bkz.: 74.311-2n.
638.4989 - BOK DEL, KU - rlanda'ya zg bir "eek akas":
bir adam, sokaktaki bir pisliin zerini apkayla rter; son
ra bir polise, apkann altnda bir ku olduunu, ve yardm
armak iin gideceini syler. Bu arada, polis memuru
orada apkann yannda dikilip, elbet gelmeyecek olan, yar
dm bekler durur.
638.4990 - SOGGARTH AROON - Sagart a rn, rlandaca: "Sev
gili Papazm" (My Beloved Priest), rlandal romanc John
Banim'in (1798-1842) bir arksnn ad.
638.4990 - MUHTEREM LE KARGASI - "The Carrion Crow":
bir ocuk tekerlemesinin bir dizesi. Ayrca, Flaubert'in M adame Bovary 'sinde (1857; Anablm III, blm 8) Emma, ar
senik zehirlenmesinden lrken, ilgin bir ky "filozofu"
Homais, papazlar, lm kokusu alnca en lekargalarna benzetir.
639.5006-8 - GNEY AFRKA'DA SZN ... KRALIMIZIN E
REF PAYES VERD - "Royal Dublin Fusiliers"in (Krali
yet Dublin Silahendazlar) birinci ve ikinci taburlar Gney
Afrika'daki Boer Sava'nda ngilizlerle birlikte savam,
Kralie Victoria'nn vgsn kazanmt.

639.5016-7 - VALYELER BRL'NE ZG HACI SAVA

I SELAMINI AKAR - Burada valyelere olduu kadar,
Masonlua da gnderme yaplmaktadr.
639.5019 - RORKE'S DRIFT - Boer Sava srasnda, ngiliz mu
habere karakolunun bulunduu yer; bkz.: 505.855-6n.
639.5020 - M AHAR SHALAL HASHBAZ - branice: "Ava h
cum " ya da "Haydi, yamaya." aya'da (8:1) geen bu sz,
Masonlukta da, valyelikte de kullanlr, ve eyleme hazr
olmay simgeler.
639.5022 - ERIN GO BRAGH - Eire go brch, rlandaca: "Kyam e
te kadar rlanda!"; anonim bir rlanda arksndaki rlanda
sava naras.
640.5031 - GARRYOWENT - Bkz.: 340.139n.
640.5036 - CESUR LE GZEL - John Dryden'in "Alexander's
Feast; or the Power of Music; an Ode in Honor of St. Cecilia's
Day" (Alexander'in Bayram; ya da Mziin Gc; St. Ceci
lia Gn'nn Onuruna bir iir) adl, ve sonralar Jeremiah
Clarke (1669-1707), Thomas Clayton (1711), ve Handel (1736)
tarafndan mzie uyarlanan yaptnn al dizesine gn
derme.
640.5041 - SEN JORJ - "Saint George" (. 303): ngiltere'nin ca
navar ldren azizi ve ulusun tinsel sava nderi."indeki
sese uy, ve bunun zerine saldr / 'Harry, ngiltere, ve St.
George iin Tanrm!' diye nara at" (Shakespeare'm H enry
V'inde III, i, 33-4V. Henry'nin Harfleur'dan nce asker
lerine syledii sz.
640.5043-4 - OROSPU ILIKLARI SOKAKTAN SOKAA /
DOKUYACAK YALI RLANDA'NIN KEFENBEZN W illiam Blake'in "The Auguries of Innocence"inden (Masu
miyet Kehanetleri; ~ 1803; 116.-6. dizeler). Stephen, Blake'in
"ngiltere"si yerine "rlanda" diyor; bkz.: 63.412-3n.

641.5059-60 - ELLERN BEMBEYAZ, DUDAKLARIN AL / EN

DAMIN NARN SENN - Bkz.: 78.464-7n.
641.5064 - DUBLN YANIYOR! DUBLN YANIYOR! A -LEV
A L-D I, A L-EV A L-D I - Bkz.: 484.182-3n.
641.5065 vd. - KKRTL ALEVLER HA BRE YKSELR ...
- Bu sahneler bir "Armageddon"u anmsatyor: "Last Judgement"a (Hkm Gn) girerken dnyay yakp ykacak
olan byk sava. Bu sahnelerin sonunda Black Mass (bkz.:
614.4241-2n) pek uygun dmektedir, zira Armageddon,
"Antichrist"in (Anti-sa) dramatik biimde ortaya knn
bir iaretidir. Bir baka balamda bu sahneler, Dublin'in
1916 Paskalya gn Ayaklanm asinm , tarihsel bir hatayla
betimlenmesidir.
642.5086-7 - KISA KIRM IZI PELERNL ... BNM HAVADA
CRT ATARLAR - Robert Burns'n "Tam o' Shanter" (1791)
iirinde, sarho bir ifti "Dans eden sihirbazlara ve cadla
ra!" rastlar. Onlar izleyen ifti, "ksa pelerinli" (cutty sark)
birisini grnce, l bastrr; bu kez rahatlar kaan cad
lar, iftiyi kovalamaya balarlar, ksa etekli cad onu yakalaym derken, atnn kuyruuna aslr.
642.5088-9 - EJDERHA DLER YAAR ... SLAHLI KAHRA
MANLAR FIKIRIR - Yunan mitolojisinde, Thebai kentinin
kurucusu Kadmos, bir serveninde bir canavar ldrr. Athena, Kadmos'a, canavarn dilerini bierek bir tarlaya gm
mesini syler. Her bir di, silahl bir askere dnr; askerler
birbirleriyle dvmeye balarlar, Bei dnda hepsi lr. Ka
lan be kii de, Kadmos'a, Thebai'nin kurulmasnda yardm
eder. Buradaki gnderme ise yledir: rlandal hatip VValter
Hussey de Burgh (1742-83), Kasm 1779'da unu demitir: "Ba
na bartan sz etmeyin. rlanda'da bar yok. Gizli bir sava
iindeyiz. ngiltere canavar dilerini ekmi bulunuyor, ve on
lar da silahl askerler olarak fkryor.
642.5089 - KIRMIZI HA VALYELERNN ARETYLE "The Knight of the Red Cross" (Kzl Ha valyesi) bir Ma
sonluk mertebesidir.

642.5091 - MICHAEL DAVITT - (1846-1906), "Land League"i

(Toprak Birlii; 1879) rgtleyen rlandal vatansever ve si
yaseti. Davitt, 1880'lerde Parnell'in iki byk siyasi m ese
leyi "Land Reform" (Toprak Reformu) ve "Hom e Rule"
(zerklik) kaynatrmasnda ona en byk yardm sa
layan kiiydi.
642.5096-7 - SAINT BARBARA'NIN KIRSAL MHRABI - Bu
sylencesel azize, zm it'le (Nikomedia) ilikilendirilir. Bu
blmle ilgisi de, donanma-fiei reticileri, topular, mi
marlar, ve m ezar-kazclarmm koruyucu melei olmasn
dan kaynaklanyor.
642.5097-8 - MUTU VE KELM CENAHLARINDA SYAH
M UM LAR DKLDR - Siyah mumlar bu ortamda olduka
uygun dmektedir: zira, "Black M ass" (Siyah Ayin) yapla
caktr, ve eytan'm rengi de siyahtr.
642.5107 - INTROIBO AD ALTARE DIABOLI - Latince: "ey
tan'm mihrabna gideceim"; kr.: 31.6n.
642.5109 - GENLK GNLERM NEELENDREN EYTANA
SENA - Katolik Ayini balangcnn parodisi; bkz.: 31.6n ve
482.132-3n.
642.5111-2 - CORPUS MEUM - Latince: "Benim bedenim.". Ra
hip, Katolik Ayini'nin "Consecretion" aamasna bu sz
le balar, ve sa'nn "Son Yemek"te syledii sz yineler:
"Alm, hepiniz, ve yiyiniz, zira bu benim bedenimdir.
643.5117 - KACAPAT RUTKOY AKAB NADIRNAT, HLLLDMAHLE - Bir duann tersten okunuu.
643.5120 - IRNAAAAAAAAAAAT - Tanr szcnn tersin
den okunuu; ngilizce zgn metinde, "Dooooooooooog!"
(yani, "D og" = Kpek), "G od" (Tanr) szcnn tersidir.
643.5127 - KICK THE POPE'U VE DAILY, DAILY SING TO
MARY'Y SYLERLER - "Kick the Pope" (Papay Tekme
le): Orange ittifaknn bir sokak arks versiyonu; "Pope"

(Papa), Orange yandalar arasnda, "futbol topu" iin kul

lanlan bir argo szcktr. "Daily, Daily Sing to M ary" (Her
Gn, Meryem'e ark Sun), St. Casim ir'in ilahisi denilen Ka
tolik ilahisinin Omni die die M ariae Father (Peder) Bittlestone tarafndan ngilizceye evirisi.
644.5146 - ACUSHLA - A chuisle; bir sevgi sz.
651.5347 - ADINI SYLERSEN. UYURGEZER - Bir uyurgeze
rin, ona nadyla, ya da yaknlarnn onu ard bir tak
ma adla seslenildii takdirde gvenli bir biimde uyandrlabilecei kansna gnderme.
651.5351 - SYAH PANTER. VAMPR - Haines'in ryas ve Stephen'in, Hyde'm iirini okumasna (bkz.: 79.486-8n) gnder
meler; bkz.: 258.1400n.
651.5353-4 - KM... SRMEKTE... FERGUS MD / VE DELE
REK ... AACIN RL GLGESN - Burada da, aa
da da, Stephen's, Yeats'in "W ho Goes with Fergus"undan
(Fergus'la Giden Kim) dizeler okum aktadr; bkz.: 37.2669n.
652.5373-5 - YEMN EDERM K HEP SEN ... FA ETM EYE
CEM, BCEM, KEM - Masonlua kabul edilen
lerin imesi gereken bir ant.
652.5379-81 - ON BR YAINDA, ALINMI ... BR PER O
LANIN - Kelt folklorunda, perilerin insanlara musallat
olduklar, gzel ve gelecei parlak bebekleri alp onlarn
yerine geimsiz, huysuz peri bebekleri braktklar anlatlr.

ANABOLUM III:
EVE DN
653 841.1851
-

Blm 16:
Eumaios, 655.1 / 709.2208

O d ysseia'n m 13. Kitabnda O dysseus tek bana thaka'ya dner. Am a

evine dnp de kim liin i aklad takdirde, onun da, Agam em nonun
trajik akbetine uram as tehlikesi m evcuttur (yani, dnnde ldrl
mek). Odysseus, Athena'yla uzun bir grm e yaparak kuatlm olan
evine ve kendisinden haber alm ak umuduyla evre illerde dolaan olu
Telemakhos'a ilikin bilgiler alr. Athena, O dysseus'u yal bir adam k
lna sokar, ve O dysseus'un yannda alanlar arasnda onun m alm
m lkn en ok koruyan kii olan dom uzoban Eum aios'un barnan
bulm asn tler. 14. Kitapta Eum aios, tannm az durum daki O dysseus'u
kulbesinde arlar, ona nazik ve drste davranr. 15. Kitap ise Telemakhos'un, ithaka'ya dnerken, anasnn taliplerinin ona kurduklar pusudan
nasl kurtulduu ve Odysseus ile Eum aios arasndaki ilikinin nasl geli
tii anlatlr. 16. Kitapta Telemakhos, anasna ait haber alm a niyetiyle Eum aiosun kulbesine gelir; Odysseus, Telem akhos'un oulluk grevlerini
yerine getirip getirm ediini snar, sonra da kim liini aklar. Birbirine ka
vuan baba oul, bir plan kurarak kuatlm evlerine doru yola karlar.
Zaman: Gece yarsndan sonra 01:00. Sahne: Butt Kprs (1904'te Liffey'in dousundaki son kpr) yaknndaki Gm rk Dairesi'nin hemen ba
tsna den Loop Line kprsnn altlmdaki arabaclar barna. Bu kah
vehaneler nispeten kke, metreye be metre alanl sekizgen binalard.
Organ: Sinirler; Sanat: Denizcilik; Renk: Yok; Simge: Denizciler; Teknik: An
lat (eski). Karlklar: E u m aios Kei Postu (yani, Jam es Fitzharris; Ulysses,
P seudangelos* Denizci; M elan tho (Odysseus'un keioban)** Corley.
* O d y sseu s P seu d an g elos (Odysseus, Sahte H aberci), A risto'nun T he P o etics adl ya
ptnda, Sofokles'in Oedip us'undan aa kalm ayan bir yapt olarak szn ettii
yitik bir Yunanca oyunun addr. A risto'nun bu balam daki szlerinin evirisi
pek kolay olm ad iin burada iki evirisini verm ekteyiz:
"V e gene, kiilerd en birin e ilik in rnein O d ysseu s'u n b ir H aberci K lna
b r n m olm as gibi y an l bir k arm a degin bileik trd en bir tanm a yer
alm aktadr. A der ki <baka hibir k im se yay bkem em itir;... o halde B (klk

Linati em asnda Kiiler listesine, U lysses'i ve Telem akhos'u ekler, ve

blm n Temel Kavram (Anlam ) olarak "Evde Kurulan Pusu"yu (yani,
A ntinoos'un liderliinde, Telem akhos'un, evre illerden thaka'ya dner
ken, anasnn taliplerinin ona kurduklar pusu, ve gene, O dysseus'un evi
ne dndn bilm i olsalard, o taliplerin kurm u olaca pusu) gsterir.

d eitirm i O dysseus) A 'nn b kebilecein! d nm tr> aslnda grm em i

olduu yay tanm tr; ve bu ekilde b ir tanm aya ulam ak A'nn yay > tan
yaca beklen tisi yanl k arm d r" (S. H. Butcher [Londra, 1895; 4. Bask, 1907],
s. 61).
"A yn zam anda, hazr bulunanlar asndan da O dysseu s'u n S ahte H a b erci ohnas>na ilikin hatal bir karm a bal [bir tanm a] yer alm aktadr. O oyunda, hi
kim senin yaya ipini takam ayacak olm as, ve grm em i olduu halde yay tanya
can sylem esi bir varsaym dr, ve airin icat ettii bir ncldr; oysa, onun (a
irin) tanm a iini yapacak olan kim senin hatr iin bunu icat etmi olm as, yanl
bir karm dr" (Gerald F. Else [Ann Arbor, M ich., 1970], s. 46-7).
* M elantho, O d y sseia 'n m 17. Kitabnda klk deitirm i olan efendisi aleyhine dav
ranta bulunur, ve 22. K itapta ise, skk durum daki kimi taliplere silah vere
rek, ona ihanet eder. Sonra, yakalanarak bir kalasa balanr, ve "G ece boyunca
bak !"m as iin tavan kirilerine aslr. Taliplerin hepsi de ldrldnde, burnu,
kulaklar, elleri ve ayaklar kesilir, erkeklik organlar da yesinler diye kpeklere
atlr (22:173), 475 Kr.; Fitzgerald, s. 427, 436).

655.3-4 - BR KSZLER BABASI TAVRIYLA - zgn m etin

de "orthodox Samaritan fashion": Luka 10:25-37'de, sa, "yi
Sam iriyeli" [ng. Good Samaritan ] ile ilgili rnek yksn
yle anlatr: "yi Samiriyeli, soyguncularn saldrd bir
adama, onu gren hi kim se yardm etmezken, yardm elini
uzatan kiidir." Ve srdrr: "Ar yaral bir adama, oradan
geen ortodoks [orthodox = dinsel inanlarna sadk] Yahudiler onu grmezlikten gelirken, Samiriyeli o adama yardm
etmek iin komutur."
656.44-5 - JUPITER PLUVIUS'UN - Latince: "Yamur Yadrcs Jupiter."
656.57-9 - STEPHEN, NEDENSE ZHNNDE ... BSEN ' D
NM EYE BALADI - Joyce, Portrait'te Stephen'e ilikin
yle der: "... Baird'in ta yontma atlyesinin nnden ge
erken, ta iinden bsen'in ruhu dik bal bir olana zg
gzellikteki bir ruh keskin bir yel gibi esmeye balad"
(s. 176). Joyce'un, "Alphabetical N otebook"unda (Abecesel
Not Defteri) kulland bsenTe ilgili bir mecaz, ta yontu
cusuna ilikin arm iin bir ipucu verebilir: Joyce, b
senTe ilgili olarak der ki: "Alk tutulan inanlar zerinde
yle artc alardan bulular vardr ki, bu onun zek
sn gsterir."
656.59 - FIDUS ACHATESLN - Bkz.: 121.59n.
656.64-5 - OO SYLE BANA PKN FRANCALALAR NERDE
- Shakespeare'm The M erchant of Venice'inde (Venedik Taci
ri; III, ii, 63-71) Bassanio kim i kutular incelerken Portia'nm
syledii arknn al dizesi. Joyce, arkdaki "bred" (ter
biyeli) szcyle, ve "bread" (ekmek) szcyle oynuyor.

656.66 - EN ROUTE - Franszca: "Yolda."

657.80 - FINIS - Franszca: "Son."
657.109 - CONFRRE - Franszca: "Meslekta, yolda."
658.124 - QUONDAM - Latince: "Eski, sabk."
658.136 - QUI VIVEDE - "Q ui vive", Latince: "Kim var?" (rne
in, bir bekinin sorusu).
659.190-3 - BRAZEN HEAD'DE BR LNE ... FRER BACON'U
ANITIRIYORDU - The Brazen Head Hotel, Dublin'deki en
eski (kuruluu ~ 1688) handr. Stephen, ngiliz air-oyun
yazar-gazeteci Robert Greene'in (1558-92) T h e H onorable
H istory o f F ria r Bacon and F ria r B u n ga y (Frer Bacon ile Frer
Bungay'n Muhterem Tarihi;- 1589-92) adl oyununu anm
samaktadr. Bu gldrde, bir dizi sihirbazlk yarmas
sz konusudur. IV. Perde'de, Friar Bacon yedi yl alarak
"pirinten bir ba" (the brazen head) retir. Sihirli szckler
sylendii takdirde, birtakm ulu bilgelikler syleyecek ve
ngiltere'nin etrafnda pirinten bir koruyucu duvar olutu
racaktr. Pirin kafa, Bacon'un salak ua Miles'e, "Zam an
... dr! Zaman ... idi! Zaman geti!" der. Ancak, sihirli sz
ckleri syleyemedii iin, beklentileri gereklemez. Ve bir
eki belirerek, pirinten ba paralar.
660.199-200 - HAUDIGNARUS MALORUM SUCCURRERE DIS
CO ETCETERA - Latince: "felaketlere ilikin hi de bilgisiz
olmadmdan, talihsizlerin imdadna komay renmiimdir." Vergilius'un A en eid ' indeki benzer bir dizeye gnderme.
660.225 - BLEEDING HORSE'TA - Epey baya bir pab: Sheri
dan Le Fanu'nun (1814-73) T h e Cock and A n ch o r (Horoz ve
apa; 1845) romannda "birtakm "kirli iler"in grld
bir yer olarak geer.
660.228 - CARL ROSA - Alman kemancs ve kondktr Cari
Rosa'nn (asl ad Rose; 1842-89) 1873'te kurduu The Cari
Rosa Opera Company. Bu kumpanya, ngilizce opera ze
rinde younlam ve tarada pek ok konser vermitir.

Dublin'deki hreti, ilk konserlerinden birini burada (1873)

vermesinden kaynaklanr.
661.269 - EBLANA'NIN - Bkz.: 437.237-8n.
662.279-80 - H ERKES KEN D HTYACI KADAR YA DA
HERKES KEN D EM E KADAR - Karl M arx'in (181393) "H erkesten kendi yeteneine gre; herkese ihtiyacna
gre" eklindeki sosyalist aksiyom unun Bloom'a gre yo
rumu.
662.295 - RACONTEUR - Franszca: "hikye anlatcs."
663.351-6 - PUTTANA MADONNA, CHE ... ASCOLTA! CINQUE
LA TESTA PIU - talyanca: "Kutsal Meryem orospusu, herif
paray vermeli bize! Hakl diyil miyim? Pezevenk gtdelii!
/ unu aka diyelim. Yarm ngiliz liras daha .. . / De
mek yle diyor ha, ama! / Yarm. / Alak! Slalesi bok
tan! / Dur, dinle! Adam bana beer daha..."
664.366 - HOMO - Latince: "nsan."
664.373 - SANGFROID - Franszca: "soukkanllk."
664.375 - HOI POLLOISI - "Hoi polloi", Yunanca: "sradan in
sanlar."
664.381 - VOGLIO - Bkz.: 94.388-9n.
664.382 - PROTGSiNE, PROPOS - "Protg", Franszca:
"him aye edilen kimse"; " propos", Franszca: "yerinde, uy
gun."
664.386 - BELLA POETRIA - Dorusu, "Bella Poesia", talyanca:
"Gzel iir."
664.386-7 - BELLADONNA. VOGLIO - Bloom, aklnca, "G
zel bir kadn istiyorum," diyor. "Belladonna", talyancada,
"lmcl akam glgesi" anlam na da gelir.
664.396 - TTE-A-TTEN - "Tte-a-tte", Franszca: "ba baa."
665.406-7 - ERO, PODMORE. NAPOLYON, MR. GOODBODY. SA, MR. DOYLE - Burada adlarla yaplan bir sz
ck oyunu var. zm: "iero", Latince cicera (nohut) sz

cnden gelir, ola ki bu ngilizcedeki Podmore gibi bir

eydir; Napolyon = Buonaparte (iyi ksm) = Goodbody (iyi
beden); ve Jesus (sa) = Christ (Mesih) = Anointed (yalan
m) = oiled (yal) = Doyle (bu adm okunuu, ngilzcedeki
"oiled" yal szcndeki gibidir).
665.407-8 - NEDR K BR SM - Bkz.: 249.1048n.
666.452-3 - BUFFALO BILL LDRR ATINCA, / ISKALAMA
DI H, ISKALAMAYACAK HAYATINCA - "Buffalo Bill":
Am erikal bir nc ve izci olan W illiam F. Cody'ye (18461917) bu ad, Sava sonras onun Amerika'nn dousunu
batsna balayan demiryolu projesinde alan iilere buf
falo (yaban sr) eti satmasndan dolay verilmitir. Sonra
lar, keskin nianclnn sergilendii Wild West (Vahi Ba
t) gsterileriyle uluslararas ne kavumutur.
666.454 - BISLEY'DEK - ngiltere Ulusal Tfek Kurumu'nun
her yl Temmuz aynda, Londra yaknlarnda yapt atclk
yarmas.
666.471 - VATANIMIZ GZEL NGLTERE'YE - Bkz.: 266.2647n.
666.477-8 - ALICE-BEN BOLT - Thomas Dunn English ile Nel
son Kneass'm popler bir ngiliz arksi'Ben Bolt", Alice ad
l sevgilisine sadk bir denizci olan Ben Bolt'un, yirm i yllk
bir seferden dndkten sonra, onun ldn bulgulam a
sn anlatr.
666.478 - ENOCH ARDEN - Tennyson'un bu anlatsnda (1864),
denizci Enoch, kars Annie Lee ile mutlu bir yaam sr
drmektedir. Sonra, in'e yaplan bir sefer srasnda gem i
si batan Enoch, on yl kadar yurduna dnemez. Nihayet
evine geldii zaman, karsnn bir ocukluk arkadayla
mutlu bir evlilik yapm olduunu grr. Enoch, kim lii
ni aklam az, ve onun dnm olduu ancak lmnden
sonra anlalr.
666.478 - RIP VAN WINKLE - Bkz.: 424.133in.

666.479-80 - BURALARDA CAOC O'LEARY'Y HATIRLAYAN

KMSE VAR MI - "Caoch the Piper" (Gaydac Caoch) "Caoc", rlandacada "caoch" (tek-gzl)John Keegan'm (180949) bir baladdr. Bu iirde, Tek-gzl Caoch'un mutlu bir o
cukluktan sonra, yalnz ve ileli bir yaam srdrd ve
sonunda nasl ld anlatlr.
666.480 - JOHN CASEY'N - Bloom, John Keegan ("Caoch the Pi
per") ile bir baka Mandal air-vatanseveri olan John Keegan
Casey'i (1846-70) kartryor. Casey, "biare" sfatn gerekten
hak etmiti; 1867'de bir Fenian olarak hapsedilmi, uzun yllar
aclar iinde yaadktan sonra gen yanda lmt.
667.488-9 - OKYANUSUN DBNDE MORTOYU EKM HAL
DE - "Rock'd in the Cradle of the Deep": Am erikal ei
timci Emma W illard'm (1787-1870), bestesini Joseph Philip
Knight'm yapt bir ark (1832).
667.493 - POSTMORTEM - Latince: "lmden sonra."
667.521-2 - GOSPODI POMILYOU - Eski kilise slav dilinde (Rus
Ortodoks kilisesinin dili): "Tanr bize merhamet etsin."
668.536 - CHOZA DE INDIOS. BEN, BOLIVIA - spanyolca: "K
zlderili kulbeleri. Beni (Bolivya'da bir eyalet), Bolivya."
668.558-9 - WILLIAM TELL VE MARITANA'DA TASVR OLU
NAN LAZARILLO-DON CESAR - "W illiam Teli": on beinci
yzyl svire sylencesel kahraman. AvusturyalIlarn l
me mahkm ettikleri (~ 1307) Teli, olunun bana konulan
elmay okla vurduu takdirdg zgr braklacaktr; ok iyi
bir nianc olduundan, bunu baarr, ve sonunda svire
kantonlarnn Avusturya'dan bamszlklarn kazanmasn
salar; bkz.: 342.215n ve 424.1308-9n. "M aritana": bkz.: 119.6712n; "Lazarillo-Don Cesar": M aritana operasnda, Don Carlos
kuruna dizilecektir. Ancak, yoksul bir ocuk olan dostu La
zarillo, daha nceden kurunlar karmtr.
669.595-6 - ELSTER GRIMES LE MOODY-MANNERS'A - "Elster-Grime Grand Opera Company" ve "Charles Manners
Opera Company".

670.620 - VENUE - Franszca: "gelime."

670.623 - POULAPHOUCA - Bkz.: 592.3609n.
670.624-5 - ILDIRTICI KALABALIKTAN OK DAHA UZAK
LARDAK - Thomas Gray'in (1716-71) E legy W ritten in a C o
u n try C h u rc h y a rd 'm m (Bir Kasaba Kilise Mezarlnda Yazl
m At; 1751) 19. ktasna gnderme.
670.628 - COUP D'OEILN - C oup d'oeil, Franszca: "bak, man
zara."
670.632 - SILKEN THOMAS - Bkz.: 76.378-9n.
670.632-3 - GRACE O'MALLEY - Bkz.: 375.1565-6n.
670.634-5 - LKBAHARDA GENLERN TERCH ETTKLER
GZDE BR - Tennyson'un "Locksley Hail" (1842) iirinin
20. dizesinden.
671.667 - DENOUEMENT'IN - Franszca: ", netice, akbet."
671.671-3 - INVIN CIBLES'N PARK ... SEBEB BIAK KU L
LAN M ALARIYDI - 6 M ays 1882 Phoenix Park cinayet
lerinin hemen ardndan, suikastlarn Avrupa'dan ya
da Am erika'dan gelm i olabileceklerine ilikin epey tah
m inler yrtlm t. Bunlarn banda, katillerin bak
kullanm olm alar deil de, Parnell'in 2 M ays 1882'de
hapisten karlm asyla tehlikeye giren iyim serliin orta
snda politik bir suikastn olduka yabanc grnmesiydi.
Parnell'in salverilm esi, Parnell ile Gladstone arasnda bir
uyum ann (yani, K ilm ainham T reaty Kilm ainham Antlam as'nn ) neticesiydi; Parnell, toprak-reformu alkan
tlarnn neden olduu iddet olaylarn denetim altnda
tutarak yok edecek biimde L a n d L e a g u e'i (Toprak Birlii)
yeniden-rgtleyecek, buna karlk olarak da Gladstone
bu reform un kabul edilm esi iin parlamentoya ciddi bas
kda bulunacakt.
671.674 - CEHALETN SRR OLDUU - Thomas Gray'in
"Ode on a Distant Prospect of Eton College"inin (Eton Koleji'ne Uzaktan Bir Bak zerine iir; 1742,1747) 99.-100. di

zeleri: "Cehaletin mutluluk olduu yerde, / Akll olmak

aptallktr."
671.676 - ENTRE NOUS - Franszca: "aramzda."
671.685 - C H O Z A DEL - Bkz.: 668.536n.
672.690-1 - DAHA O HENZ ... DORUSU SEKSEN BRDE Yanl: 6 Mays 1882'de; 1886'da doan Bloom, on alt yanda
olmalyd.
672.707 - SOI-DISANT - Franszca: "szde, szmona."
672.716 - DALGALARA HKM ETM ENN - Bkz.: 370.137in.
672.720-1 - TERTAZE ORM ANLARLA KRPE AYIRLARI
DLEYEREKTEN - Milton'un 'Lycidas'mdan; bkz.: 54.70n;
55.77-9n; 55.93-4n.
672.727 - MINUTIAESNE - Latince: "nemsiz ayrntlar."
673.738-9 - RLANDA HER VATANDAINDAN BUNU BEK
LER - Bkz.: 266.264-7n.
673.763 - SKIBBEREENL BABA - Great F a m in e' (Byk Ktlk)
konu alan "Old Skibbereen" adl anonim bir balada gnder
me.
674.773 - 16 SAYISIYLA - Avrupa argosunda on alt ecinsellik
demektir.
674.804-5 - NE BOK ADAMMISIN ANTONIO, / TEK BAINA
BIRAKTIN SEN BENO - Bkz.: 131.448-9n.
675.844-5 - VCUDUNU SATIP DA RUHUNU ... KORKMA
SEN - Matta 10:28'de sa'nn verdii bir de gnderme.
675.849 - INSTANTER - Latince: "derhal."
676.852-3 - PATERFAMILIAS - Latince: "aile reisi."
676.866-71 - BUNUN BAST BR MADDE ... HTMAL HAR
LMSZ OLABLRD - Su m m a T heologica'da (Ksm I, so
ru LXXV, m akale 6 (nsan Ruhu Batan karlabilir mi?),
St. Thomas Aquinas, insan ruhunun "bozulm az bir tzl

(temel zl) yaam oldui'nu belirtir. Bir eyin iki ekilde

bozulacan anlatr: p er se (kendi kendine) ya da p er accidens
(tesadfen); ne var ki, insan ruhu balamnda bunlarn ikisi
de olanakszdr.
676.880-2 - RN TGEN N YAPTII EY ... DAHA EVVELD
SANIRIM GALILEO'YDU - Alman fizikisi Rntgen (18431923), 1895'te X-mlarm bulmutu; geri teleskop, ola ki
HollandalI optiki Hans Lippershey (~ 1608) tarafndan icat
edilmi ise de, 1609'da ilk astronomi teleskopunu kuran kii
Galileo'dur. Bloom, Edison'u (1847-1931) telgrafla ilgili al
m alarndan dolay dnm olacaktr.
677.896 - IN TOTO - Latince: "btnyle."
677.900 - HAMLET GB ESERLER TAM OLARAK KMN YAZ
DII, BACON MI - BaconTa ilgili tartma; bkz.: 235.466n.
677.902-3 - MLL ARMZE - Yani Shakespeare.
678.939 - SINE QUA NON - Latince: "mutlaka aranlan koul."
678.941-3 - U BIAI ... BANA ROMA TARHN HATIRLA
TIYOR - Jl Sezar'm (bkz: 342.214n) bakla ldrlmesine
gnderme.
678.948-9 - MTEREK DOSTUMUZUN ... BIAKLAR, CONFIDENTE MA SOTTO VOCE - Dickens'in bir romannn
ad: O u r M u tu a l F re n d (Mterek Dostumuz; 1846-65), mev
cut klie bir sz daha da pekitirmitir. A propos, Fransz
ca: "yerinde, uygun." C o n fid en te ma sotto voce, talyanca: "g
venli ama alak bir sesle."
678.958 - ERLOKHOLMESLYORDU - Bkz.: 541.2004-7n.
678.972 - HESPERUS USKUNASININ - Longellow'un "The
Wreck O f The Hesperus" iirine gnderme.
679.990 - SNBAD - Bin Bir G ece M a sa lla rnn gezgin denizci
kahraman; ayrca, Dublin'de 1890'larda epey tutulmu olan
Sinbad the Sailor (Denizci Sinbad) adl bir pandomima oyu
nunun ba kahraman; bkz.: 725.453-7n.

679.990-3 - K ONA BR PARA LUDWG ... BAARILI FLYNG

DUTCHMAN'DA - W illiam Ledwidge (1847-1923), sahne
ad Ludwig olan Dublinli bir baritondu. 1877'de, Michael
Gunn'un ynetimindeki Gaiety Theatre'da T h e F ly in g D u tch m a n 'd a k i Vanderdecken (bkz.: 526.1501-2n) rolyle byk
baar kazanmt.
679.1002 - DE RIGUEUR - Franszca: "zorunlu."
680.1017-8 - ROBERTO RUBA ROBA SUA - talyanca: "Roberto
onun eyalarn alm."
680.1022-4 - DANTE'NN COKUNLUUNU ... SAN TOMM ASO M A STIN O'YU DA BLM EKTEYZ - Boccaccio'ya
gre, Dante A lighieri'nin (1265-1321) soyut ve tinselletiril
mi ak im gesi olan Floransal bir kadn, Beatrice Portinari
(1266-90). Beatrice, Simone de Bardi ile evliydi, bu nedenle
bir "gen"olutu belki de Dante Beatrice'nin im gesini
gerek evlilik tutm asndan dolay genin tabanna yerle
tirdii iin, bir "ikizkenar gen. "Leonardo": Leonardo da
Vinci (1452-1519), ressam, heykeltra, ve mhendis de bir
baka Floransalyd. Dante'nin Beatrice'si, Leonardo'nun
Mona Lisa'syla (~ 1503) ilikilendirilegelm itir. "san Tomm aso M astino", talyanca: "Kpek Aziz Thom as" (bkz.:
248.1006-7n) Napoli yaknnda domutu (1226-74). Dante
ile balants ise, Dante'nin, La divina c o m m ed ia 'm n ente
lektel yapsn St. Thomas'm felsefesi ve teolojisi zerine
kurm u olmasdr.
680.1045-54 - DAUNT KAYALII AIKLARINDAK ... ONU
SEYREDYORLARDI - 24 A ralk 1895'te iddetli bir frtna
da, Finlandiya (Norve) gemisi Palm e, Dublin'in gney sa
hilindeki Blackrock aklarnda karaya oturmutu. ki r
landa kurtarm a cankurtaran sandal P a lm e 'd eki tayfalarn
yardm na komu, ama bir tanesi alabora olunca iindeki
on be kii boulm u, br ise gemiye yaklaam am t.
P a lm e'd e ki denizciler 26 A ralk'ta kurtarlabilm ilerdi. Her
ne kadar pek fazla bir ey grlemiyorsa da, kalabalklar
sahile dolumu, kurtarm a operasyonlarn izlemilerdi.

Albert W illiam Q uill'in bu olaya ilikin bir iiri, 16 Ocak

1896 tarihli Irish T im e s'da yaym lanm t.
680.1054 / 681.1059 - MONA'NIN NEML VE ... YOKMU, ZA
HR, SNTNESNDE - 20 M art 1904'te frtnal ve sisli bir
havada, Kish Bank aklarnda Alm an barkas M o n a , ngiliz
(buharl) gemisi Lady C a irn s'e bindirmiti. Lady C a irn s ala
bora olmu ve iki dakika iinde batmt, btn tayfalar bo
ulmutu.
682.1098 - MORPHEUS'UN KOLLARINA TERKEDENE DEK Yunan ve Roma mitolojisinde, Somnus'un olu, uyku tanrs
Morpheus, "kendisini Morpheus'un kollarna terketmek",
uyuma niyetiyle yatmak anlam na gelir.
682.1111 - AU FAIT - Franszca: "(bir eyle) aina."
682.1112-5 - GALWAY LMANI PROJESNN ... TEK KAYALI
A BNDRDYD - Bkz.: 62.375-6n.
682.1131-4 - PEKSM ETLER DEM R G B ... LEVER! / JOHNNY
LEVER, O - Bir ngiliz "heyam ola" arklar derleminden.
683.1157 - BOERLER SONUN BALANGICIYDI - Yani, bam
szlk savan kaybetmi olsalar da, Boerler, ngiltere'nin 13
milyon m ilkare tutan ve 320 milyonluk uyruu bulunan bir
imparatorluu nasl sk bir denetim altnda tutmakta ol
duklarn sergilemilerdir. Burada, Boer Sava'nn, ngiltere
imparatorluunun sonunun bir balangc olduu da antrlmaktadr.
683.1158-9 - ONUN YIKIMI, ONLARIN ACHILLES'N TOPU
U OLAN RLANDA YZNDEN OLACAKTI - lk ola
rak George Bernard Shaw'm, John Bull's O th er Island (John
Bull'un teki Adas) adl yaptnn nsznde rlanda iin
syledii sz. "John Bull", ngiltere'yi simgelemektedir. "Achilles'in (Akhilleus) topuu": Akhilleus'un annesi Thetis,
onu lmszletirmek amacyla Styks rmana daldrr. Ne
var ki, anasnn tuttuu topuu, onun zayf taraf olacaktr.
Troya'da, Paris, onun topuuna lmcl bir yara anca, Ak
hilleus lr.

684.1198 - KARDE ADANIN - ngiltere'ye atanan bir sfat.

685.1235 - LIAISON - Franszca: "iliki."
685.1248 - KEMK YERNE ONUN GLGESN KAPMAYA
ALIIR - Ezop'un "Kpek ile K em ik" masalndan; azn
da tad kemikle kendi aksini aydaki suda gren kpe
in, o kemii alrken, kendi azndaki kemii yitirm esinin
antrlmas.
685.1250 - ERIN'E DN VESARE - Bkz.: 388.2110-ln.
686.1270-2 - EX QUIBUS, DYE ... CHRISTUS ... SECUNDUM CARNEM - Bu satr, Vulgate [Vulgata = Kitab
M u k a d d es'in Latince evirisi]) Romallara Mektup 9:5'le ilgi
lidir; "ex quibus est Christus secundum carnem", Latince:
"soy asndan (srailliler) sa'dr, bedenine gre).
687.1308-9 - SPANYA ENGZSYONUN YAHUDLER ... TUT
MAYA BALAMI - Rnesans spanya'smda Engizisyon,
Yahudileri rahat brakmazken, "Katolik" unvanl V. Ferdi
nand (1452-1516), 1492'de bir kraliyet hkmyle Yahudileri
spanya'dan kovdu. Ne var ki, bu tarihten sonra spanya'da
bir d balam oldu. Zira Yahudiler nemli ekonomik ve
ynetsel pozisyonlarda idiler, ve onlarn boluu doldurulamyordu. spanya'da gerek gerileme, Armada'nm yitirilii
(1588) ve spanya ynetimine isyan eden Protestanlarn bas
trlmas (1567-1609) dahil, uzun sren ve yksek maliyetli
Lepanto arpmasndan (1571) sonra olmutu.
687.1330-1 - ALMA MATER, VITA BENE'DE ... UBI PATRIA Latince: A lm a M ater, "byten ana"; vita bene, "iyi yaam";
ubi patria, "gnenli lke." Bloom, U bi bene, ibi patria: "Rahat
olduum yer, benim lkem dir" szn oluturmaya al
yor olmal.
688.1343 - PRO TEM - Latince: "imdilik (ksaltma)."
688.1356 - FAUBOURG SAINT PATRICE'YE - Franszca: "St.
Patrick Yrekenti."
689.1388-9 - DNOUEMENT - Bkz.: 671.667n.

689.1395 - ALTI ON ALTI - D enizcinin gsndeki dvme (bkz.:

674.773n) bugnn tarihini (Haziran 16) antryor olabilir.
6 ve 16'nn, fahielerce sunulan iki tr cinsel birlemeyi sim
geleyen Napoli argosu olduu da nerilmitir.
689.1395-9 - COKEYLER, ESTETLER ... KODAMANLARIN
SADECE DEVLET BAKANININ - On dokuzuncu yz
yl soylular arasnda dvme yaptrm ak modayd (rnein,
ngiltere'de VII. Edward, V. George, Rusya'da II. Nicholas,
spanya'da XII. Alphonso). Sir Winston Churchill'in annesi
Lady Randolph C hurchill bile bu modaya uyanlar arasn
dayd.
690.1449 - W ILLIAM t - The Cross Pattee (t): papa ve pisko
poslarn adlar yazlrken nne koyulan ular genie ha
simgesi.
692.1517 - PARNELL'N DN - Bkz.: 146.1088-9n. Parnell'in
dnnn beklenmesi, O dysseia'd Odysseus'un Ithaka 'ya
dn ile kouttur.
692.1529-30 - ONDA DOKUZU YLE TEK TK DEL BN
LERCE KATRANVARLNE DARD - Katran varilleri, ak
havada ate yakmak amacyla kullanlrd. Yani, rlanda n
fusu Parnell'e ylesine karyd ki, en azndan tasviri (res
mi) yaklmalyd.
692.1544-5 - FOX VE STEWART GB ETL TAKMA SMLER
- Bkz.: 539.1914n.
692.1546 - ALCE, NEREDESN - Wellington Guernsey ve Jo
seph Ascher'in popler bir arks.
693.1555 - AYAKLARI KLDEN BR LAH - Daniel 2:32 ve 2:412'de, Nebuchadnezzar'm ryasnda grd bir imge be
timlenir: "Ba altndand, gs ve kollar gmtendi,
karn ve kalalar pirinten, ayaklarysa ksmen demir ks
men kildendi."
693.1560-1 - INSUPPRESSIBLE'IN YOKSA UNITED IRELAND'IN - " In su p p ressib le " (Bastrlamaz; Aralk 1890-0cak
1891): "Bastrlan" Parnell-kart grubun, m uhaliflerin sesi

olarak kardklar gazete. " U nited Ireland": Parnelcilerin g

r ve ilkelerini yaymak amacyla 1881'de kurulan gazete.
693.1570-5 - TICHBORNE DAVASINDAK DAVACI ... VAR
MI, LORD BELLEVV MYD SM - Bu nl davadaki da
vac, kaba saba bir kasap olan AvustralyalI Arthur Orton'du
(1834-98). Sir James Francis Tichborne'un (1784-98) varisi olan
Roger Charles Tichborne (1829-54), Bella adl gemideyken de
nizde kaybolmutu (1854), ancak annesi buna inanmam, ve
onun nerede olduunu renebilmek amacyla ilanlar ver
miti. Bu arada, onun kk kardei Alfred Joseph, babas
nn 1862'de lmesiyle baronet payesini stlenmiti. 1865'te,
Orton, Roger Charles olduunu ileri srerek, baronet unva
nnn kendisine verilmesini istedi. Bu sahtekr, len m iras
yla arasnda fiziksel ve kltrel herhangi bir ilinti bulun
mamasna karn, Lady Tichborne dahil ok sayda yanda
toplayabilmiti. Roger Charles'n okul arkada Lord Bellew,
Roger Charles'n, kendisinin eklemi olduu "R.C.T." harf
lerini ieren bir dvmesi bulunduunu syleyerek, Orton'a
kar ifade vermiti; oysa Orton'da byle bir dvme buluna
mamt. 1873'te, Orton, yalanyere yemin etmek suundan
188 gn hapse mahkm olmutu.
693.1583 - O KAHPE, NGLZ FAHES - Boanma davas sra
snda (1890) ParnellTe on-yllk ilikisi ifa edilen, ve bu yz
den onun gzden dmesine neden olan Katherine O'Shea
(1845-1921). Bir ngiliz olan O'Shea, Sir John Page Wood'un
kzyd. Annesi ise, ngiliz am irali Sampson Mitchell'in k
zyd.
'
693.1585-6 - SOI-DISANT - Bkz.: 672.707n.
694.1628-9 - ELVEDA, BENM YT YZBAIM - W.V. VVallace'm M aritana operasnn (bkz.: 119.671-2n) birinci perdesi
nin sonunda Don Cesar, m uhafzlarn aalk komutann
delloya davet ederek u arky syler: "Elveda, benim yi
it yzbam! / . . . . "
695.1633-4 - MASALDAK EEN TEKMESNE - Ezop'un
"Eek ile K urt" masalndan; kurda dosta davranarak, art

ayandaki dikeni karmasn rica eden eein, dikeni a

zyla karmaya alan kurdu tekmelemesinin antrlmas.
695.1655 - SPANYA KRALININ KIZI - Bkz.: 638.4983-4n.
695.1655-8 - SPANYOL SOANLARINA ELVEDA ... U KADARMILII - "Spanish Ladies" (spanyol Hanmlar) adl
anonim bir baladdan krntlar.
695.1662 - GNAH ZE - Bkz.: 277.695n.
696.1675 - IN OLD MADRID - Bkz.: 319.850n.
696.1688 - HENZ ON ALTISINDA - James Thornton'un,
"W hen You Were Sweet Sixteen" (Sen On Alt Yanda eker
Bir Kzken; 1898) adl popler arksndan.
696.1700-1 - EVET, PRTANZM, ANCAK ... ALORS (BAN
DEZ!) FIGNE TOI TROP - Anlamsz bir tmce ise de, kaba
Parisli argosuyla, "pritanizm ... tamam (Seninki kalkm!)
Kendini boynuna kadar dzdrt (ya da, Siktir git)."biiminde okunabilir.
697.1715-6 - KABARIP NM EKTEK EMBONPOINTNN - Bkz.:
277.695n.
697.1721-2 - SYLED LAMBAYI ARADIYDIM - Thomas Moore'un "The Song of O'Ruark, Prince of Breffni" (Breffni
Prensi O'Ruark'm arks) adl arksndan; 64.456-9n.
697.1723-4 - RUBY LE M ETENN NES (SIC) HAKKINDAK K
TAP - Bkz.: 95.402n. (Sic), Latince: "aynen aktarlmtr."
697.1724-5 - DBNE DTVERM LINDLEY M URRAYA Lindley Murray (1745-1826) bir ngiliz dilbilgicisiydi. Bloom,
"Dverm i" yerine "dtvermi" dedii iin ondan zr
diliyor.
697.1727 - DISTINGU - Franszca: "stn, sivrilmi."
697.1744-6 - SONRA BR NISI HKM ... NISI K A TLER Hukutta nisi, Latince: "bozulm asn gerektirecek bir neden
kmad takdirde belli bir sre sonra kesinleecek olan bo
anma karan."

698.1760-1 - LAHLARININ ... AYAKLARININ KLDEN YA

PILM I OLDUUNU - Bkz.: 693.1555n.
698.1776 - APLOMB - Franszca: "kendine ar gven."
698.1778-80 - DEFNN M TEAKP ... AAASIYLA BA BA
A BIRAKTIKLARI SIRADA - rlandal air The Reverend
(Muhterem) Charles Wolfe'un (1791-1823) "Sir John Moore at
Corunna" (Sir John Moore'un Corunna'da Gml; 1817)
iirine gnderme.
699.1795 - MUTAT VEHLE DELKANLI JONES'N - "Boy Jo
nes" "m uhbir" anlam na gelen bir deyimdir. Bernard Dug
gan adl biri, Robert Em m et'in okul arkadayd, ve Emm et'in 1902-3 ayaklanmasnda ona yardmc olmusa da, ngilizler hesabna casusluk yapt ileri srlmtr. Onun
gizli-servisteki adnn "the Trinity boy Jones" (Trinity kole
jinden delikanl Jones) anlatlr.
699.1809 - LIASIONLARIN - Bkz.: 685.1235n.
699.1817-8 - CONDITIO SINE QUA NON - Latince: "gerekli (ol
mazsa olmaz) koul."
699.1832 - HUM PTY DUM PTY'Y - Bir ocuk tekerlemesinden
esinlenerek yumurtaya verilen ad.
700.1843-4 - BUCKSHOT FOSTER DNEMNDE ... QUASI
NAMZET - Yani, 1880-2 yllar; quasi, Latince: "szde, ya
rm."
700.1855-7 - BR TOPRAA DN ... LERYE GTMEKLE
AYIPLANMI KEN - Michael Davitt (bkz.: 642.509in) dev
let btesinin kylleri toprak sahibi yapmakta kullanlm a
sn savunmaktayd; Bloom "bir adm daha ileriye giderek",
herkesin srayla tarm iisi olarak alt bir tarmsal sos
yalizm i savunuyor.
700.1868 - EN UYGUN OLANIN MAHVOLDUUNUN - Her
bert Spencer'in, Darw in'in kuram n zetleyen ifadesinin
tersine evrilmesi; bkz.: 468.1524n.
701.1910 - PASSIM - Latince: "eitli yerlerde (bir kitap iin)."

702.1917 - HASSAS ACHILLES'N KEZA EN ZAYIF NOKTASI

- Bkz.: 683.1158-9n.
703.1961-2 - BN BR GECE MASALLARI'NI - Yaklak 1100'den
bu yana derlenmi dou lemi masallar. On dokuzuncu
yzyln ilk yirm i yl boyunca bu m asallar ngilizceye ev
rilmiti. Bu m asallarn eksiksiz ve deitirilmeden evirisi
(T h e T ho usa n d N ights and a N ight; 1 8 8 5 -8 8 ) Sir Richard Burton
(1821-90) tarafndan gerekletirilmitir.
703.1962-3 - SEVGLM BR GL GB KIRM IZI'YI - R ed as a R o
se is She: ngiliz yazar Rhoda Broughton'un (1840-1920) bir
roman.
703.1979 - MOHKANLARIN SONU - T h e Last o f the M ohicans:
James Fenimore Cooper'in (1789-1851) bir roman.
703.1984 - SANCE - Franszca: seans."
703.1986-7 - DOLCE FAR NIENTELERNDEN - Bkz.: 103.40n.
703.1987 - LITE - Franszca: "sekin."
703.1998 / 704.1999 - SA TARAFI KLASK TABRYLE ONUN
HASSAS ACHILLE' OLURDU DA - Bkz.: 683.1158-9n.
704.2011-2 - RYASINDA GZELM TARLALARLA TAPTAZE
AYIRLARI GREREKTEN - Bkz.: 54.70n; 55.77-9n; 55.934n.
704.2013 - APROPOS - A propos: "yerinde, isabetli."
704.2022-3 - MERCADENTE'NN HUGUENOTS'UNUN ...
SON YED SZCK'NN - Bloom, Bestecileri kartr
yor: Mercadente'nin S even Last W o rd s' iin bkz.: 114.477-8n;
Meyerbeer'in H u g u e n o ts u iin bkz.: 205.745-6n.
704.2027 - MOODY VE SANKEY LHLER - Dwight L. Mo
ody (1837-99) ile Ira D. Sankey (1840-1908) adl, uluslararas
ne de kavumu Amerikal gezici vaizler grubu. Moody
ounlukla vaiz verir, Sankey de ilahiler sylerdi.

704.2027-8 - YAAMAMI BUYUR K PROTESTAN GB NASIL

YAANIR GSTEREYM - Robert Herrick'in (1591-1674) bir
iirinin giri dizelerinden.
704.2032 - VIRTUOSIYLE - V irtuosi, talyanca: "virtzler."
705.2041-2 - DON GIOVANNI EVSAFINDA ... MARTHA - M o
zart'n hi de hafif opera" trne girmeyen D o n G iovan
ni operasna U lysses'd e ska deinilmektedir; rnein, bkz.:
94.370. M artha, bkz.: 153.68n.
705.2043-4 - MENDELSSOHN GB AIRBALI KLASK EKOLE
KARI BR PENCHANTI - Mendelssohn'un mzii "ar
bal klasik" deil, romantikti; bkz.: 330.1300n ve 388.20834n. P enchant, Franszca: "eilim, zevk."
705.2054-6 - LAVTACI DOWLAND, MR. ARNOLD ... LUDENDO HAUSI, DOULANDUS - ngiliz lavtac ve bestecisi John
Dowland (1563-1626); "Mr. Arnold Dolmetsch": Yeats'a bir
santur yapan, Joyce'un da, 1904'te, bir lavta iin bavurmu
olduu Londral bir mzisyen; Johannes D o u la n d u s, A m os ludendo hausi: Latince: "John Dowland, yllarm almakla ge
irdim."
705.2058 - FARNABY AND SON DEUX VE COMES OYUNCU
LARI - Besteci Giles Farnaby (~ 1565-1640) ile olu Richard
(d. 1590). D u x : tema ya da konu anlamnda kontrpuan mzi
i terimi; com es, yant.
705.2059-60 - KK KLAVSENLER ALAN BYRD (WIL
LIAM - W illiam Byrd (1543-1623), kilise mzii bestecisi;
Kralie Elizabeth'in Kraliyet Kilisesi'nde org almak zere
Thomas Tallis (~ 1510-85) ile birlikte 1572'de atanmt. "V ir
ginal" (kk klavsen), Kralie Elizabeth'in de sahip olduu
ve ald bir sazd. Elizabeth, 1574'te, Tallis ve Byrd'e ngil
tere'de mzik yaym iin yirm i bir yllk bir imtiyaz (yani,
bir tr tekel) vermiti.
705.2060-1 - DANSLI ARKILARLA ARYALARI BESTELEYEN
TOMKINS VE JOHN BULL - ok sayda Tomkins, Thomas
baba oul, Giles kardeler, John ve Nicholas adl mzisyen

olmutur; en ok bilineni, W illiam Byrd'm bir rencisi olan

ve Kraliyet K ilisesinde org alan Thomas'tr (1572-1656).
John Bull: (~ 1562-1628) ngiliz orgusu, bestecisi ve Oxford
mzik profesr.
706.2097-8 - IN M EDIAS RES - Latince: "ortasnda (hikye
nin)."
706.2109-10 - FRAU LA RIN M EM LEKET AM STERDAM LI ...
BURDA ADLI ARYASI - "Frau": A lm anca: "kadn"; Jan
Pieterszoon Sw eelinck (1562-1621) adl H ollandalI bir orgu ve besteci; G e n li in S o n u B u rd a : Sw eelinck'in bir ar
yas.
706.2111-6 - JOH ANNES JEEP'N ... SIRENEN LISTIGKEIT /
TUN DLE POETEN DICHTEN - Alm an bestecisi Johan
nes Jeep (~ 1582-1650), on yedinci yzylda "dnyevi" (laik)
tem al arklaryla da n kazanm tr; Von d e r S iren en Listigkeit / T un dile P oeten d ich ten : Alm anca: "Sirenlerin fendin
den / iir dzer airler."
706.2117 - EXTEMPORE - rticalen, hazrlksz.
707.2130 - ENTRE - Fransizca: "giri."
707.2138 - CONVERSAZIONELERNE - C onversazione: talyan
ca: "konuma."
707.2154 - IVAN ST. AUSTELL LE HILTON ST. JUST - Rousley
Opera Kumpanyasimn iki komik takma adl sanats.
707.2155 - GENUS OMNESNN - Latince: "btn o trden.
708.2178 - MELEKLERN YRMEYE EKND YERE BU
DALALAR - Alexander Pope'un Essay on C riticism (Eletiri
zerine Deneme; 1711) adl yaptndan: "Zira, M elek lerin ge
zinmekten ekindii yere B udalalar r."
708.2191 - TIRPANLI ARABASINDA - Britonlarm ve Keltlerin
sava arabalarnn tekerleklerine taktklar trpanlara ben
zetme.
708.2192 - CONTRETEMPSTEN - Pot, gaf.

708.2196 - UND ALLE SCHIFFE BRCKEN - Almanca: "Btn

gemiler kprlendi" demektir, ne var ki Bloom " b r c k e n "
(kprleme) szcn "paralanm " diye anlam olma
l; bkz.: 706.2111-6n.
708.2197 / 709.2205 - KAROASINA KURULMU / PEDER ...
ARDINDAN BAKADURAN - "The Low-Backed Car"n a
l ktas; bkz.: 356.784-5n.
709.2206 - TTE TTELERNI - Tte tte, Franszca: "ba
baa."

Blm 17:
thaka, 710.1 /795.2590

O d ysseia'm n 1. Kitabnda Telem akhos ile O dysseu s, ayr ayr yo llar

dan, O d ysseu s'u n sarayn a dnerler. O d ysseu s hl felein sillesini y e
m i yal bir dilenci klm dadr. 17.-29. K itaplarda O d ysseu s Bloom 'un
(llly sses 713.90) yapt gibi kendi evine "b ir are aray arak " girdik ten son
ra talipleri ld rm eyi tasarlar. Evinin halini g r n ce "alm k rr" Blo
om 'un alnnn krt gibi (721.355). A ntin oos, taliplerin en bata gid en le
rinden biri, O d ysseu s'a sinir olur ve ona bir tab u re frlatr (17. K itap) Blo
om 'un yeri d eitirilm i (kim in tarafndan?) bir m obilyasna bindirm esi
gibi (758.1391-6). K atliam g n n n sabahnda talipler, O d ysseu s'u n byk
yay m a kim in ip geirebileceini grm ek am acyla yarrlar, am a kim se
bunu b aaram az; klk d eitirm i haldeki O d ysseu s son un d a bu ii ra
hatlkla yapverir, ve Zeus, bulu tsu z bir sem ad an onu gk g r lt s alk
laryla y rek len d irir (21. Kitap) Bloom 'un o g n e ilikin irdelem elerinin
"gerilim li d am arl k eresteden bir m asan n hissiz cism an iyetin d en kan
... ksa keskin beklenm edik g r lt l bir atrt" ile dllendirilm esi gibi
(785.2282-4). O dysseus ve Telem akhos, b t n talipleri sarayn byk sa
lonunda bir araya getirirler Stephen'in kapy kilitlem ede Bloom'a y a r
dm etm esi gibi (714.131-2). Taliplerin kltan geirilm esi, O d ysseus'un
ipi yaya geirm esin den sonra (karlk: Us) b alar (22. Kitap), ve A ntinnos (M ulligan'm oynad rol) ldrlen ilk kii olu r Bloom 'un M ulligan' gzden karm olduu gibi (662.514/663.334). ldrlen ikinci talip
E u ry m ak h o s ("csseli k avgac"; Boylan'n rol) olur; nitekim A then a onu
Penelope'nin babas ve aabeylerince beenilm esi nedeniyle b aarya en
yakn talip olarak g sterm itir (15. Kitap). 22. K itapta an latlan katliam n
d oru u n d a, A then a'n m siperi salonun ats altnda p arld ayn ca talipler
dehete kaplrlar tpk 755.1321-2'da bir "gksel im " gzlem lenm esi gibi.
air ile habercin in h ayatlar ise b alanr.K atliam bitince, Telem akhos bir
i iin gnderilir, ve O d ysseu s evini b uh arla tem izler Bloom 'un yapt
gibi (759.1443-51).
Penelope b t n bu olan lar b oyu n ca u yu m u tu r, ve k atliam dan h a
bersizdir. O d ysseu s'u n Penelope'ye yaklam , y aln zca klk d eitirm i

haldeyken onun kendisini tan m ad z a m an lard a (19. Kitap) deil, ken

disini ona aklad ktan son ra da olaan st ihtiyatldr (23. Kitap). Penelope'ye gelince, kanl p aav ralar iindeki "d ilenci"yi kocas olarak kabul
etm ekte ep eyce zorlanr.
Z am an : G ece yarsn d an son ra 02:00. Sahne: Bloom 'un 7 Eccles Street,
N.E.'deki evi. O rgan: skelet; Sanat: Bilim; Renk: Yok; Simge: K uyru klu
yld zlar; Teknik: lm ihal (kiisel olm ayan). K arlklar: A n tin oos, birinci
talip Buck M ulligan; E u rym akhos, ikinci talip Boylan; Y ayus; Talip
ler vicd an (ilgintir ki, U lysses'te "v icd an " szc yaln zca bir kez ge
er [779.2098] ve orada d a s zc n "p ek az m ik tarlard a" an lam n a gelen
an lam kullanlm tr).
Linati em asn d a K iiler listesine, O d ysseu s'u n yal dads E urykleia'y ekler, ve b lm n Temel K avram (A nlam ) olarak La Sperenza A rm ata
(Silahlanm U m ut)u gsterir.

710.13 - DUUMVIRATE - kili; yani, Bloom ve Stephen.

710.16 - GNEYNELM ETKS - Botanikte paraheliotropizm ,
yaprak kenarlarnn parlak a doru evrilmesidir.
711.34-42 - RLANDA HALKININ KELT DNNDEN ... TEN
E ONAMAKTAYDI - Buradaki tarih hatas, ~ 254'ten
277'ye (modern tarihilere gre) ya da 266'ya (T h e A n n a ls
o f the F o u r M a sters'a [Drt Liderin Vakayinameleri] gre)
kadar hkm sren Kral Cormac MacArt, en azndan sylencesel balamda, H ristiyanla dndrlm olduu
dur. Gene de, H ristiyanl rlanda'ya, Papa I. Celestine'in
432 ya da 433'te gnderdii St. Patrick'in getirm i olduu
kabul edilir.
714.111-2 - BRNC TRDEN KALDIRA YNTEMYLE - Kla
sik mekanikte, dayanak noktasnn ubuun ucunda, uygu
lanan kuvvetin ise br ucunda yer ald en basit kaldra.
715.158 - 1898 SAINT FRANCIS XAVIER BAYRAMININ - Hin
distan ve dou Asya'nn nl misyoneri spanyol Cizviti St.
Francis Xavier'in (1506-52) 3,Aralk'taki bayram.
716.200 - SUYAIK, SU EKCS, SU TAIYICISI BLOOM Ola ki Bloom Kova burcundandr (20 Ocak-19 ubat aras;
Saka Takmyldz). Kova, zgecil, bakalarnn iyiliini d
nen insanlarn burcudur. Ama, Bloom, Boa burcundan
da olabilir (bkz.: 672.690-ln).
717.218-9 - HOMOTETK - M atematikte "benzer ya da benzer
biimde yerletirilmi"; bir piramitin birbirine paralel iki
kesiti gibi.

718.251 - ANAKUSTK VE FOTOFOBK - "A na co u stic = Anakustik": "duyu ve iitmeden yoksun"; photophobe = fotofobik":
"ktan holanmayan."
718.265-6 - SON ALDII BANYO BR NCEK YILIN EKM
AYINA RASTLIYORMU - Ykanmaktan holanmayan bir
baka air de Dante Gabriel Rossetti'dir; bkz.: 476.1862-3n.
722.370-1 - YZNDE PARLAYAN ESN III ... SOYUNUN
GZN TAIYARAK - Musa'nn Sina Da'ndan Yasa'y ie
ren tabletlerle, Yahudilerin srryla, ve onlarn geleceine
ilikin kehanetiyle inerkenki havas.
722.385 - YAHUD OLMAYANLARA BR IIK - aya'mn ke
hanetine gre Mesih "Yahudi olmayanlara k" verecektir
(aya 9:6).
725.453-7 - GEMC SNBAD ... ALTINCI SAHNE - Sinbad pandomimasnm ilki, Dublin'de 26 Aralk 1892'de, kincisi 30
Ocak 1893'te sahnelendi. Her iki gsteride altnc sahne,
"Grand Ballet of Diamonds and Serpentine Dance" (Elmas
lar ve Ylankavi Danslarla Byk Bale) diye duyurulmutu.
725.460 - BRIAN BORU - Bkz.: 133.539n.
726.495 - M AKSMUM SALHORDE BR YA OLAN 70'NE
ULATIINDA - Nuh tufanndan nce ortalama insan
mrnn yz yl olduuna ilikin inanca gnderme; bkz.:
381.181in.
726.497-8 - MAKSM UM SALDDE BR YA ... METUELAH'IN
969 YAINI DAH AMI - Bkz.: 381.181in.
727.531-2 - ZEL BR HAYIRSEVERLKTE - Bedensel bakmla
ilgili yedi hayrseverlik edimi: (1) ly gmmek; (2) pla
giydirmek; (3) alar doyurmak; (4) susayanlarn susuzluu
nu gidermek; (5) evsizi barndrmak; (6) hapishanedekileri
ziyaret etmek; (7) hastalara bakmak. Yedi bedensel hayrse
verlie kout yedi tinsel hayrseverlik: (1) gnah ileyenleri
uyarmak; (2) hatalara sabrla katlanmak; (3) kederlileri ra
hatlatmak; (4) kuku duyanlara t vermek; (5) kusurlar

balamak; (6) cahillere retmek; (7) yaayanlar ve lm

ler iin dua etmek.
728.562 - EUGEN SANDOW'UN BEDEN KUVVET NEDR,
NASIL ELDE EDLR - Bkz.: 92.277n ve 762.1527-8n.
733.704 - BENM GZDE KAHRAM ANIM ... OYALANMACILIK ZAMAN HIRSIZLIIDIR - B enim Gzde K ahram anm :
Joyce'un Belvedere'de iken Ulysses hakknda yazd bir de
nemenin ad. O yalanm aclk Z am an H rszld r: Edward Young'm (1683-1765) N ight T houghts (Gece Dnceleri; 1742)
adl iirinin bir dizesi.
734.723 - HALMA - 256 haneli bir dama tahtas zerinde iki
kiinin on dokuzar ya da drt kiinin on er tala oynadk
lar bir oyun.
734.749 - METEMPSYCHOSIS (METENN NES) - Bkz.: 95.402n.
735.778-80 - BABL SRGNNDEN SONRAK ... MISIRLI
MUSA'YI - Yahudi geleneinde Babil srgnnden sonra
dnem Babil'in tutsak dmesiyle balar (. 586'dan son
ra), yar-sylencesel bir kii olan Musa ise, Babil srgn
ncesinde yaamtr. Kukusuz, Babil sonras, burada hem
Musa'nn Msr' terk ediinin sonrasn hem de .S. 70'te Ro
m allarn Yahudileri yerlerinden edip datmalarndan son
rasn antrmaktadr.
735.780-1 - MORE NEBUKIM 'N (KARARSIZLAR KILAVU
ZU) M ELLF MOSES M AIM ONIDES' - M o re N abukim
(branice: "K ararszlar K lavuzu" ncil yorumu zerinde
.S. ~ 1190'da bitirilm i ussal ve felsefi bir yapttr. M aim onides'in bu en nem li yaptA ristocu usu brani vahyiyle
badatrm a giriim i ne yazk ki, Yahudiliin ortodoks
ve liberal kanatlar arasnda uzun ve ac atm alara yol
amtr.
736.796-8 - SUIL, SUIL, SUIL ARUN, SUIL ... GVENLE YR,
DKKATLE YR - rlandaca; "Shule Aroon" koro ve bala
dnn ilk iki dizesi.

736.799-800 - KIFELOCH, HARIMON RAKATEJCH ... SOYUL

MU BR NAR GB - branice (Neideler Neidesi [Song of
Solomon] 4:3).
736.803 - GNAH ZEVKLER - Bkz.: 277.695n.
737.823 - CULDEELERN - Bkz.: 342.22in.
737.826-8 - TEVRAT, TALMUD ... KELLS'N KTABI - "Tevrat"
(Eski Ahit): Musa'nn be kitab olan Tekvin, k, Levililer,
Saylar ve Tesniye (ngilizce adlar srasyla G enesis, Exodus,
Leviticus, N u m b ers ve D euteronom i/) ile Musa'nn Szl Yasalar'n da ierir. "Talmud (Mischna ve Ghemara)": Yahudi
yurttalk ve trensel geleneklerinin tm; "M ischna" (Mina) Szl Yasalar'm esaslarndan, "Gemara" ise M ischna
zerindeki yorumlar ve eklerden oluur. "Massor": altnc
ve dokuzuncu yzyllar arasnda gelitirilmi, brani kutsal
m etinlerinin seslendirilmesi ve vurgulanm as sistemi. "Boz
nein Kitab" (Leabhar na h-U idhre ): eitli rlandaca yazn
rnlerinin yazya dklm en eski metinleri. Clonmacnois manastrnda M ailmuri MacKelleher (. 1106) tarafndan
derlenmilerdir. "Ballvmote'un Kitab": bkz.: 377.1640-ln;
"Howth Antolojisi": sekizinci ya da dokuzuncu yzylda ya
zlm grkemlice sslenmi seksen drt byk sayfal La
tince e ly a z m a s m e t in le r. "Kells'in Kitab": yaklak sekizinci
yzylda retilmi rlandaca elyazmas metinlerin en nl
s. Latince kutsal metinleri de ierir.
737.830-1 - GETTODAK (S. MARY MANASTIRI) ... HAVRA
VE KLSE TRENLERNN - Bkz.: 272.467-8n. "dem ile
Havva Tavernas": Dublin'deki Fransisken mezhebi yan
dalar, on altnc ve on yedinci yzyllarda ngilizlerin
Katolik trenlerini bask altnda tutmas yznden tren
lerini srdrebilm ek am acyla kim i yntemlere bavur
mulard. 1618'de, Rosem ary Lane'de "gizli" bir kilise kur
dular. Bu yrede bir de Adam and Eve's adl bir taverna
vard. Katolikler, bu tavernann n kapsndan ieriye g iri
yor, arka kapsndan, kendi gizli kiliselerine ulayorlard;
bkz.: 359.919-20n.

737.832-3 - CEZA KANUNLARI VE YAHUD ... ULUSAL KI

YAFETLERNN YASAKLANMASI - Treaty of Limerick'ten (Limerick Antlamas; 1609) sonraki, Katolikliin
ve hatta rlanda m illiyetiliinin bask altnda tutulmasn
amalayan ceza yasalar, bu Antlama'ya aykr, byk l
de hain ve yasaklayc idiler rlanda'nn ulusal rengi
olan yeil renkli giysiler dahi cezalandrlacakt. "Yahudi k
yafet kararnameleri": birok lkede, brakn Yahudi ulusal
kyafetlerinin giyilm esini, giyen kiinin Yahudi olduunu
gsteren herhangi "aalayc (!)" bir giysi dahi yasaklayan
yasalar karlmtr.
737.837-8 - KOLOD BALEJWAW PNIM AH / NEFESCH, JEHUDI, HOMIJAH - branice: "K albin derinliklerinde olduka
/ Judea'nm ruhu frtnal ve gldr"; Yahudi air Nephtali Herz Im ber'in yazd, Samuel Cohen'in besteledii
"H atikva"nn (Umut; 1878) al dizeleri. Bu ark, 1897'de
Siyonist hareketin m ar olmutu; imdi de srail'in ulusal
mardr.
738.858-60 - JOHANNES DAMASCENUS ... GELENEKSEL H
POSTAZ FGR - Yani, sa'nn, ilahi ve insani doalarnn
birlemi olduu temel kiilii. Gelenee gre, sa, boyu tam
alt fit, ve salar saf kum ral olan gelmi ve gelecek tek in
sandr; "arapkaras": bkz.: 33.88n.
739.878 - 741.903 - KK HARRY HUGHES ... KA RITI
KEN DS ZRA - "Sir Hugh, or, the Jew's D aughter" (Sir
Hugh, ya da, Yahudinin Kz) adl ocuk baladna gn
derme.
742.941 - 15 HAZRAN 1889 - Milly Bloom'un doum tarihi.
742.942-3 - PADNEY SOCKS - Sahne oyuncusu "Irishm an
Paddy"nin (M andal Paddy) ad verilen oraplar; ii (pa
mukla?) iirilm i oraplar.
745.1028-9 - BR RENC LE BR YAHUD KIZI - Stephen'in okul arkada Alec Bannon ile M illy; Kr.: 739.878n
- 741.903n.

746.1040 - RUDOLPH BLOM'UN (DOUTAK ADI VIRAG)

LM YILDNM NN - Rudolph Bloom'un lm tari
hinin (27 Haziran 1886) yldnm.
747.1066 - ROTUNDA'DAK - Rutland (imdiki Parnell) Square'deki doum hastanesi. Hastane, gelirini, ap seksen fit
olan salonunda piyangolar, toplantlar, elenceler dzenle
yerek elde ederdi.
748.1107-8 - KAINILMAZ BMDE BOLUUN BELRSZL
ZERNDE KURULMU - Kr.: 247.978-81n.
749.1123 - SECRETO - Latince: "ayrma."
749.1124-5 - 113., MODUS PEREGRINUS: IN ... JACOB DE POPULO BARBARO - Latince, szc szcne:"memleketten ayrlma tarz: srail Msr'dan knca, Yakup'un aca
yip bir dilden cemaati."
751.1199-201
M LK
kendini
kendini

1:2).

- KENDN BEENMLKLERNE, ... BEEN

ADINA NE VARSA - "Kendini beenm iliklerin
beenmilii, dedi Vaiz, kendini beenmiliklerin
beenmilii, hepsi kendini beenm iliktir" (Vaiz

751.1204 - MNR, MAJRCE KANITLANM ITI - Yani, kur

tulu kesin deildi. Bloom'un yantnn temel ncl: baka
gezegenlerde insan varlnn olas olduu, ancak yle olsa
da, gene de insan olaca iin, kurtuluun kukulu olaca
dr.
752.1247 - BR TOPYA - Byk harfle baladna gre, "Uto
pia" (topya)/ Thomas More'un (1478-1535) kitabndaki
(1516) hayali adas anlam n tar, More'un "New Latin" (Ye
ni Latince) sz de Hibir Yer demektir.
754.1296 - SU DKME - F in n ega n s W ake'de (s. 185-6), Joyce, "micturation"u (su dkme) ak bir biimde, airane yaratclkla
ve U ly sses'in yazlyla bantlar.
755.1323-6 - BR YILDIZIN AKR BYK ... ASLAN BUR
CUNA DEK KAYDIINI - Lyra (ilyak) takmyldz, Orp-

heus'un liridir; Yunan mitolojisinde lir, vahi hayvanlan b

yler, kayalar ve aalan yerlerinden oynatabilirdi. "The
Coma Berenices" ("Tress of Berenice"; Berenice'in Lleleri),
Berenice (. .. 2 16) destanndan kaynaklanr: Berenice sa
larn Afrodit'e, kocas III. Ptolemy'yi savatan sa salim geri
getirmesi kouluyla, rehin vermiti. Kocas dnnce, gzel
salarn sunar, ve salar gklerde youn sevgiye evrilir.
(Joyce, mstakbel kars Nora Barnacle ile ilk kez 16 Haziran
1904'te randevulamt.) Leo (Aslan burcu, 27 Temmuz-22
Austos), zodyaktaki (burkua) beinci sradadr; Leo,
yaratc, otoriter, ve sevecen olanlarla, hem bireyselci hem
de bakalarnn dncelerini sezerek onlarn karm a dav
ranlar sergileyen kim selerin burcudur. Konukseverdirler,
kendi yuvalarnda derin sevgiyle ve vicdanlarnn sesine
kulak vererek davranrlar.
756.1343-4 - LILIATA RUTILANTIUM. TURMA ... TE VIRGINUM. CHORUS EXCIPIAT - Kr.: 39.312-3n. Stephen, te corfesso ru m (siz, gnah karanlarn) szn karyor, ve kim i
noktalama deiiklikleri yapm.
759.1427 - O GZEL AK ARKILARI'NIN - Bkz.: 94.370-ln.
759.1428-9 - AD LIBITUM, FORTE, ... ANMATO ... RITIRANDO - A d libitum , Latince: "istenildii kadar"; izleyenlerin
hepsi talyanca: fo rte (kuvvetlice); animato (canlca); ritirando
(ritardando = gecikerek).
760.1456 - HOMOTETK - Bkz.: 717.218-9n.
760.1476-7 - YOKTU ERKEK V DE KIZ ... BABASI ONUN DE
DESNN OLU D - eitli biimleri olan bu bilmecenin
Bloom'a gre zm yle: Bloom, ailesindeki tek ouldur,
Bloom'un babas Rudolph Virag da, babas Leopold Virag'm
tek oludur.
762.1527-8 - VCUT KUVVET NASIL ... EUGEN SANDOVV
(KIRM IZI BEZ CLTL) - Bkz.: 92.277n.
763.1562 - NARCISSUS - Yunan mitolojisinde, Ekho'nunki (Yan
k) dahil btn aklar reddeden, bu yzden de znt

snden eriyen son derece gzel bir gen adamdr. Onun bu

duyarszln cezalandrm ak amacyla, Nemesis, onu, bir
havuzda grd kendi yansmasna k eder. Bu defa, ge
ne zlp erimeye balayan Narkissos, kendi adn tayan
iee (nergis) dnr.
764.1593 - BOR - Bloom'un Btesi, Bella Cohen'deki on bir ilinlik harcamay gstermiyor.
765.1644 - RUS IN URBE YA DA QUI SI SANA - "Rus in Urbe"
Latince: "Kentteki kr"; "Q ui si sana", talyanca: "Burada
herkes salkl."
769.1775 - SEMPER PARATUS - Latince: "H er Zaman Hazr";
Bkz.: 214.1119n.
772.1885 - KMYASAL HASSALARCA ZENGN NSAN KAZU
RATININ - Swift'in G ulliver's Travelsin d e , Gulliver'in, "in
san dksnn, orijinal durumundaki besin haline yeniden
getirilmesi projesinin de ele alnm olduu Byk Lagado
Akademisi'ni ziyaret etmesine izin verilir.
773.1901 - KADINLI ERKEKL YZME HAVUZLARI - "K a
dnl erkekli yzm e havuzlan", 1904'te grlmedik ve epey
kuku uyandran bir eydi.
774.1933 - BLUM PASHA - Sir Julius Blum (d. 1843), Msr'da g
revliyken, "Blum Pasha (Blum Paa) diye anlrd.
775.1972 - MIZPAH - branice: "Gzetleme kulesi."
776.2018-9 - REKTUMA AT ... LACI, HARKA LA - Bu r
nn gerek mi kurgu mu olduu bilinmemektedir.
778.2069-70 - 900 'LK KANADA % 4'LK DEVLET ... VER
GSNDEN MUAF - Hisseler vergiden muaf olduklar iin,
Bloom'un yllk faiz geliri 36 'dir.
778.2093 - DAS HERZ... GOT... DEIN - Almanca: "kalp... Tanr...
senin."
783.2222 - BR KMSE YA DA HBR KMSE - "Bir Kimse":
E v ery m a n (~ 1485; Herkesten birisi) adl bir oyunda (bkz.: Bi-

em: 434.123n-434.138n) btn insanlar temsil eden bir sz;

"Hibir Kim se": Polyphemos'un maarasnda tutsak kalan
Odysseus'un, kim liini gizlemek amacyla kendisine takt
ad (bkz.: Kykloplar, s. 337).
783.2224-5 - HERHANG BR KMSENN ... ARMAANLARA
GARK OLUNACAKTI - Odysseus'un, Phaiaklarca onurlandrld gibi; ayrca, "Everym an"in (Bir Kimse) mezar
yolunda, elinde yi ler'den baka bir ey kalm adnn da
antrlmas.
783.2225-6 - LMSZ, GZEL, HBR KM SE'NN GEL
N BR HUR - Yani, O d y sseia 'n m 5. Kitabnda Kalypso'nun
Odysseus'a evlilik ve lmszlk nermesi. Odysseus bu
neriyi kabul etmez, zira bu onun kaderidir; stelik, lml
bir insan olarak kendi kaderini yaamay ve Kalypso'nun
lmszlk nerisini kabul ederek o yaam idrak ederken
karlaaca tehlikelerden kanm olmaya yeler.
784.2252-3 - NARCSSUS'UN HEYKEL, YANKISIZ SES, AR
ZULANAN ARZU - Bkz.: 763.1562n.
784.2266-2 - URIM VE THUM M IM - branice: "Ik ve Yetkin
lik" ya da "Ate ve Gereklik."
784.2266 / 785.2267 - MELKSEDEK AYN - Melkisedek, Tev
rat'taki Salem kral Melchizek'tir.
785.2270 - SHIRA SHIRIM - branice: "arklarn arks."
785.2276-7 - ARMAGEDDON - Bkz.: 641.5065n vd.
786.2318 - MURATTI TRK SGARALARININ - 1904'te reklam
byk apta yaplan popler bir sigara markas.
792.2511 - GNAH ZEVKLER - Bkz.: 277.695n.
794.2566-9 - KENDLERNE ... TAINARAKTAN DEVNM
HALNDE - Tuhaf, zira yerkre gerekten batdan douya
doru dner. O takdirde, fiziksel olarak, douya doru (Ku
ds'e ve yenilemeye) hareket etmektedirler; mecaz olarak,
batya doru devinmek, lme doru devinmektir.

794.2572 - GEA-TELLUSVAR - Yaayan yaratklarn anas olan

Yunan yer-tanras Gaia ile, Romal yer-tanras Tellus Mater'i bir karm.
795.2581-5 - DENZC SNBAD VE TERZ TNBAD ... FTSL
XNBAD - Sinbad T h e Sailor (Denizci Sinbad) pandomimasmda Tinbad ve W hinbad adl karakterler de vard; bkz.:
725.453-7n.
795.2589 - ANKA KUU YUMURTASI - Bin B ir G ece M asallan'nda Sinbad, yavrularn havada tayarak getirdii fillerle
besleyen "auk" adl dev kuun bir yum urtasn bulur. Tut
sak kald adadan da, ana kuun bacana tutunarak kur
tulur.

Blm 18:
Penelope, 796.1 1841.1851

O dysseia'n m 23. K itabnda E urykleia (O dysseus'un stninesi), Penelope'yi u yan d rarak ona O d ysseu s'u n dnd ve taliplerini boazlad
haberini verir; Penelope nce stnineye in an m ak istem ez, ve taliplerini
k stahlk lar nedeniyle kltan geirenin, h erhalde klk d eitirm i olan
bir tan r olduunu syler. O d ysseu s'u grm ek iin salona indiinde, ku
k usu hl s rm ek tedir, ve onu snam ay dnr. N eticed e, Penelope'yi
ikna eden ey, O d ysseu s'u n , k aryolalarn n yaps ve devin direlem ezliin e
ilikin srr bilmesi olm utur. Sonra yatarlar, "yeniden akla k arn rlar"
(23:300; Fitzgerald, s. 450), ve birbirlerine b alarn d an geen leri anlatrlar.
E rtesi sabah O d ysseu s, ada halkn yattrm ak iin erkenden kalkar, ve
iir s rerek sona d oru ilerler.
Z am an : Yok (Molly, yaam n saate gre b iim len d irm ez) Sahne: Ya
tak (zira, yatak, O d ysseu s ile Penelope'nin yeniden birlem esinin an ah tar
sim gesidir). O rgan: Ten; Sanat: Yok; Renk: Yok; Simge: top rak (794.2572n);
Teknik: "sere serp e u zan m " ve yazm im leri tam ayan aad a b elirti
len sekiz t m ceye blnm bir m onolog (dii). K arlklar: Penelope
top rak ; rg (Penelope'nin, O d ysseu s'u n babas L eartes iin rd kefen
[Penelope, talipler arasn da yap aca seim i gecik tirm ek am acyla onu bir
rp bir skm ektedir]) hai d e v in im .'
Linati em as Z am an', boylu b oyu n ca u zan m bir 8, yani o y a
ni son su zluk imi ve diilik organ sim gesi olarak verir. K iiler listesinde
U lysses ile Penelope dnda L aertes (yaam ak ta ise de "k ed erler iind e"d ir [15:360; Fitzgerald, s. 291] ve aktif yaam d an elini ayan ekm itir).

Tmce I. 796.1 / 803.279.

797.49 POOLES MYRIORAMADA - 1890'larda Dublin'de, ge
nellikle Rotunda'da (bkz.: 747.1066n) yaklak bir kez gsteri
yapan gezici bir kumpanya. "Myriorama", byk bir resim
eliinde birok kk resimlerden oluur; bir anlatann e
liinde, konuya gre eitli resimler belirir.
798.93-4 - MAYISTA MEHTAP GZLERNDE AKI - Bkz.:
204.705-7n.
802.261 - UP UP - Bkz.: 195.313n.
802.262 - AH SEVGL MAY - Bir ark (1895).
802.268 - KOCASINI ZEHRLEYEN U MRS MAYBRICK - Liverpoollu bir pamuk sim sar olan James Maybrick (1839-89),
11 Mays 1889'da evinde anlalm az bir ekilde lmt.
Mrs. Florence Elizabeth Chandler Maybrick (1862-1941) ci
nayet iddiasyla yarglanmt. Kadnn bir ya da birka
olduu, ve M aybrick'le kavga ettii ortaya karlmt; ay
rca, Molly'nin anmsad gibi, arsenik bulmaya alm,
ancak bunu yeterince gizli yapamamt. Maybrick'in arse
nik de ieren kim i ilalara rnptela olmas nedeniyle, kad
nn sulu olup olmad belirlenemiyordu. Sonunda jri onu
lme m ahkm etmi (1889), bu cezas sonradan mebbete
evrilmi, 25 Ocak 1904'te de salverilmiti.
Tmce II. 803.280 / 811.611.
803.280 - DBCDEYKEN - Bkz.: 202.614n.
803.310 - GOUNODNUN AVE MARIASINI - Fransz besteci
si Charles Franois Gounod (1818-93), Ave Maria'y, Bach'tan

uyarlad bir melodiyle dzenlemitir. Soprano, org ve or

kestra iin dzenlenen bu yapt, son derece popler olmutu.
803.312-3 - YAKLAIP AH CANIM IN NE BEKLYORUZ K
ALNIMDAN P DE VEDALAALIM - G. J. Whyte-Melville
ve F. Paolo Tosti'nin "Good-Bye" adl arksndan.
804.349 - O M ARIA SANTISIMA - talyanca: "O! En Kutsal Mer
yem."
805.377 - 8 R GELNCK - Gelincik (Asya tr) ieklerin di
linde skt, kzl gelincik teselli, al renkli gelincik olaans
t taknlk, beyaz ise uyku simgesidir.
805.394 - 2 DEDALUS KIZINI OKULDAN DNERKEN - Katie
ile Boody.
805.397-8 - NGLTERE N VATAN VE GZELLK - Bkz.:
266.264-7n.
805.398 - SEVDM HOA BR KIZ VARDI - T h e Lily ofK illarney 'in I. Perde'sindeki "It is a charming girl I love" arks.
806.429-30 - DALGIN DLENCY - Bkz.: 226.144n.
806.436 - SINNER FEIN - Bkz.: 200.55in.
807.457 - BLACK WATCH - skoyal gzde bir piyade alay.
807.460-1 - BABASI SVAR BRLKLERNE AT SATARAK KA
ZANM I SERVETN - Yan, Boylan'm babas.
808.502 - MANOLASINI - Yksek sesle sylenen klhanbeyi so
kak arks.
809.552-5 - TUHAF BR HKYE VAR ... GAL PRENS DE HA
EVET STRDYE BIAIYLA - Bekret kemeri ile onun ki
lidini amak iin kullanlan istiridye bana ilikin gerek
lii kukulu bu yk, Mr. Langtry'm, gen ve gzel karsn
kskanmasnn yaygnca bilinmesinden kaynaklanmtr.
8 0 9 .5 5 5 - 7 - M ASTER FRANCOIS FALANCANIN ... OCUU

NU KULAINDAN DOURAN - Byk Fransz hicivcisi

Franois Rabelais (~ 1490-1553), nce bir Fransiskan rahibi

olmu, ardndan daha limce olan Benediktinlere katlm,

sonunda da bir tr laik rahiplie kaymt. G argantua ve Panta g ru e' e (1. Kitap, 6. Blm), Rabelais, Gargantua'nm dou
munu youn bir m izahi biemle anlatr.
809.562 - RUBY VE KIRBALI KRALELER - Bkz.: 277.690-ln.
810.584 - MRADA - spanyolca: "bak."
Tmce III. 811.612 / 812.682.
812.648 - METENN BLMEM NES - Bkz.: 95.402n.
Tmce IV. 812.683 / 817.859.
812.685 - O GZEL AK ARKIIIIIILAARIIII - Bkz.: 94.370-ln.
813.701 - B MARCHE PARSTEN - Paris'te byk bir maaza.
813.707 - BEKLEY - Bkz.: 319.846n.
813.707 - O ESK MADRDDEY - Bkz.: 319.850n.
813.708-9 - BU ALITIRMALARIN ADI CONCONE - talyan ses
eitmeni, "Ses iin Gnde Otuz Altrm a" kitabnn yazar
Giuseppe Concone (1801-61).
814.728 - BELL LANEDE - Buradaki balamyla Cebelitark'tay
m sanlabilirse de, bu yer Dublin'de, Ely Place yaknndadr.
814.746-7 - ASHLYDYATIN GLGESNDEK THOMASA BEN
ZYORDU - Mrs. Henry (Ellen Price) Wood'un (1814-87) T he
Shadow o f A shlydyat (1863) adl romanna gnderme.
814.750 - AYTAINI VERDYD WILKIE COLLINSN - Wilkie
Collins'in (1824-89) T h e M oon sto n e (Ayta; 1868) adl yapt,
T. S. Eliot ve Dorothy Sayers dahil, pek ok kii tarafndan
"imdiye dek yazlm ilk ve en yetkin dedektif yks" di
ye vlmtr.
814.751 - EAST LYNNE - O r the Earl's D a u gh ter (Ya da Kont'un
Kz; 1861), Mrs. Henry Wood'un bir baka romandr.
814.752 - HENRY DUNBARI - H e n r y D u n b a r (1864), ngiliz ro
mancs M ary Elizabeth Braddon'un (Mrs. John Maxwell;
1837-1915) bir roman.

814.754 - LORD LYTTON EUGENE ARAM - ngiliz siyaseti ve

romancs Edward Bulver-Lytton, Baron Lytton'un (1803-73)
T h e Trial an d Life o f E u g e n e A ra m (Eugene Aram'm Yarglan
mas ve Hayat; 1832) adl roman.
814.755 - MRS HUNGERFORDUN MOLLY BAWNINI - "The
Duchess" takma adyla yazan rlandal romanc M argaret
Wolfe Hungerford'un (~ 1855-97) M olly B aum (rlandaca:
"Gzel Molly"; 1878) adl roman.
814.756 - FLANDERSTEN GETRD - Daniel Defoe'nun (16601731) ad T h e F o rtu n es and M isfo rtu n es o f the Fam ous M oll
F la nders; . . . " (Mehur Moll Flanders'in ansl ve anssz Ya
am; 1722) diye balayan yapt.
815.779-80 - BEKLYORUM DAMA BEKLYORUM ... UAN
AYAKLARINA SRATLEEEE - Bkz.: 319.846n.
815.780-2 - KAHROLASI TOPLARI MAAZANIN ... ZEL
LKLE KRALENN DOUM GN - Cebelitark'ta
gndelik yaamn bir paras da top atlaryd; bu top at
lar, duvarlarla evrili kentin kaplarnn kapanacan, ve
gne douncaya dek almayacan bildirirdi. Kralienin
doum gnnde, Cebelitark istihkm larn tmndeki top
lardan art arda atlar yaplmt.
815.783-4 - GENERAL ULYSSES GRANT ... GEMDEN NP KA
RAYA AYAK BASTIINDA - 1869'dan 1877'ye kadar Amerika
Birleik Devletlerinin bakan olan Grant (1822-85). Bakanl
nn ikinci dneminin sonunda, Grant, bir dnya turuna k
m, ve 17 Kasm 1878'de de Cebelitark' ziyaret etmiti. Bu
nemli olay, yirmi bir parelik top atyla kutlanmt.
816.813 - SOL ELLE K DEFA TOKALASAN - Sol e lle ik i k e z
tokalamak, dmanlk iareti diye alglanrd.
816.823 - O HARKA LA - Bkz.: 776.2018-9n.
816.826 - PISTO MADRILEO - Madrid usul domates ve kr
mz biber a.
816.829 - KIZIN BABASI - Matthew Dillon'un.

Tm ce V. 817.860 / 821.1049.

817.860-1 - MRS RUBIO - Cebelitark'ta oturduklar zaman Tweedylerin spanyol hizmetisi; R ubio, spanyolcada, "sarn,
altn, gzel" demektir.
817.863 - HORQUILLA - spanyolca: "firkete."
817.869 - CARABINEROLARIYLA - "Carabinerolar", spanyol
ca: "karabina tayan svari askerleri."
817.874-5 - PASKALYA PAZARINDA SABAHLEYN GNEN
3 KEZ DANSI - rlanda'da yaygn bir bo inanca gre, Pas
kalya sabah gne doarken, insanln kurtulu inancn
dan duyduu sevinle dans edermi.
817.875-6 - HELE RAHBN ELNDE AN ... MAJESTADI U
RUNA KUTSAYII - Molly, "viaticum "u (lmekte olan bir
kim seye verilen "Komnyon"u), "Vatikan" ile kartryor.
"Majestad": Komnyon geerken sa'nn "M a jesty "Y gm
("Hametini) kutsay.
8 1 7 .8 8 3 - PULLARDAK DLDEN - Zarfn sa st kesine ters

yaptrlan bir pul, mektubun gnderildii kim senin artk

yazm am asn istemek anlam n tard. ayet pul zarfn sol
st kesine yaptrlmsa, bu, mektubu gnderenin, gn
derilen kim seyi ok sevdiini belirtirdi. Eer pul zarfn st
rotasna yaptrlm ise olumlu, alt ortasnda ise de olum
suz bir yant gsterirdi. Elbet baka pozisyonlar da vard.
ada posta uygulam alarnn, zellikle internet e-postalarnm devreye girmesiyle, bu "dil" de tarihe karmtr.
817.884 - BEYAZ BR GL M TAKSAM - H. S. Clarke ve E.
B. Farmer'in "Shall I Wear A White Rose or Shall I Wear
a Red?" (Beyaz Bir Gl m Taksam Yoksa Krm z Bir Gl
m?) adl arksndan.
817.886 - SEVGLM KK BR OLANKEN - Wilford Mor
gan ve Enoch adl birisinin bir arksndan.

818.897 - PESETALARLA PERRAGORDALARI - spanyol bo

zuk paralar.
818.905 - KAYA AKREB - Cebelitark doumlu spanyollara as
kerlerin takd argo ad.
818.914-5 - MAYMUNLAR LNCE ... DENZDEN AFRKAYA ULAIYORLAR - Barbary (Berberistan) maymunlar
hem Kuzey Afrika'da, hem de Cebelitark'ta bulunur. Bu tr
maymunlar yzemezler, ve arada 9 m illik bir deniz vardr.
Cebelitark'taki labirentimsi maaralarn varl, kim ileri
nin, denizin altndan iki maymun km esini birbirine ba
layan bir tnel olduunu dnmesine neden olmutur.
Molly de bundan "emin"dir. Gerekte, Romal askerlerin
Cebelitark'a bu m aym unlar Kuzey Afrika'dan getirmi ol
m alar daha makul bir varsaymdr.
818.924-5 - EMBARAZADA - spanyolca: "ham ile."
819.942 - MOLLY SEVGLM - Will. S. Hays'm popler bir arks
(1871).
819.972 - BRIGM ... BOTTOMLU - "Brig": "argoda cebe indir
mek, almak"; "bottom": "k."
820.988 - B MARCHE PARSTEN - Bkz.: 813.70in.
820.991 - MOLLY SEVGLM - Bkz.: 819.942n.
820.995-6 - PEAU DESPAGNE - Franszca: "spanya derisi."
820.1003-4 - M ARIE THE M ARIE M DR NEYD ADI O TER
KEDLM GEM - M a ry C eleste, denizcilikteki zlem e
mi nem li srlardan biridir. 1872'de New York'tan Cenova'ya giderken, gemi, Azor adalar aklarnda terk edil
m iti; birka gn sonra, (4 A ralk 1872'de) gemiye Portekiz
kylarna yakn bir yerde iyi bir durum da ve yelkenleri
hl ak olarak rastlanm t. A raln ortasndan, 1 Mart
1873'e kadar C ebelitark'ta, sigorta ve kurtarm a giderle
rinin denm esi iin bekletilm iti. Kaptanla tayfalarnn
gemiyi niin terk etm i olduklar bugne dek aklana
mamtr. Sir A rthur Conan Doyle, bir dergiye yazsnda,

gem inin adn yanllkla M a rie C eleste eklinde yazm

tr. Bir baka tuhaflk da, 8 Eyll 1870'te doan M olly'nin,
M a ry C eleste Cebelitark lim anna geldii z a m a n h e n z iki
yann biraz zerinde olm asna karn, bu olay anm sa
masdr.
820.1006-9 - AH O ESK GNLEERMDEE ... O AK ARKILARIIIIIIIIIII - Bkz.: 94.370-ln.
821.1016-7 - BAILA BEN PAYTON ELARABASI SANDIYDIM SEN - Bat rlanda'da gsterili davranlarda bulu
nan ya da konuanlar aalayc bir sz.
821.1034 - GELR AKIIIIN GZEL - Bkz.: 94.370-ln.
821.1035-6 - CANIM HANFENDM ZN O D A SI... FTLK LE
KEMERL ODALAR - F. E. Weatherly ve Hope Temple'n
"M y Lady's Bower" (Hanmefendimin Kameriyesi) adl ar
ksndan.
821.1037-8 - GNEYDEN ESEN YELLER - Bkz.: 192.224n.
Tmce VI. 821.1050/828.1326.
821.1050-1 - OH RAHATLADIM NEREDE OLURSAN OL KAR
DE ZARTAYI KOYUVERECEKSN - Komik bir m anzum e
nin ilk dizesi; son satr ise yledir: "Tutarsam zira zartay,
lmm olur bu benim billahi."
822.1061 - SIERRA NEVADAYA - "Sierra Nevada" spanyolca:
"karl dalar."
823.1119 - GNAH ZEVKLER - Bkz.: 277.695n.
823.1132 - EVE BR TUTAM TUZ GETRMEDYDM - Roma ve
daha baka kltrlerin mitolojilerinde tuz, ev tanrlarna
adanan bir maddeydi. Yeni tanlan bir eve "bir tutam tuz"
getirmekle, tanrlarn memnun edileceine, ve bunun o eve
uur getireceine inanlrd.
824.1140-1 - ERKEM OLUR MUSUN GMLERM TAIR
MISIN - ocuklarn birbirlerine ark syleyerek sorular so
rup, o sorular yantladklar bir oyun.

825.1199 - THEATRE ROYALDE ONLY WAYDE - T h e O nly W ay

(1899), Dickens'in A Tale o f Two C ities'in in (ki Kentin Bir Hikyesi;1859) rlandal rahip ve oyun yazar Freeman Crofts
W ills'in (~ 1849-1913) bir baka rahip olan Frederick Langbridge'in yardmyla sahneye uyarlanm bir versiyonu.
825.1203 - GAIETYDEK BEERBOHM TREENN TRILBY OYU
NUNDA - 10 ve 11 Ekim 1895'te, ngiliz aktr-ynetici Sir
Herbert Beerbohm Tree (1853-1917), Gaiety tiyatrosunda
Trilby' yi sahneye koymu, kendisi de Svengali roln oyna
mt.
827.1286 - SPINOZADAN - Bkz.: 328.1252-3n.
827.1290 - SCARLINN O KARISINI - Giuseppe Giacosa'nn
Tristi A m o ri (Akn Hznleri) adl oyununun G. A. Greene
tarafndan ngilizceye uyarlanan versiyonu T h e W ife o fS ca rli
(1897), Dublin'de 22 Ekim 1897'de oynanmt.
827.1298-9 - GYDM TEMZ AMAIRDAN DOLAYI MIYDI
KAHROLASI - Bir bakma, yeni bir apka giymenin ya
muru davet etmesine benzeyen bir baka batl itikat.
828.1319-20 - ZERNDEKLER KPK OLSA BAR BRSN
DEN PARA GELECEK HERHALDE - Stl ayn, kahvenin
(hatta idrarn) zerinde kpk bulunmas, parann gelece
ine iaret saylrd.
828.1325-6 - O LAHORDA NASIL DA BOANIR SULAR - Ro
bert Southey'in (1774-1843) "The Cataract of Lodore; Descri
bed in Rhymes for the N ursery" (Lodore alayan; Kk
ocuklar iin Uyakl Olarak Anlatm; 1823) adl iirinin gi
ri dizelerinin Molly'ce anm sanan biimi.
Tmce VII. 828.1327/834.1577.
829.1358-9 - SONSUZA DEK KIVAN VERC BR GZELLK
TR - Bkz.: 555.244in.
829.1371 - HUGUENOTLARIN - Bkz.: 205.745-6n.
829.1372-3 - O BEAU PAYS DE LA TOURAINE - Franszca: "O!
Gzel Touraine topraklan"; Kralie M arguerite de Valo-

is'nn, M eyerbeer'in Les H u g u en o ts operasnn II. Perde'sinin

giriinde syledii arya.
830.1386 - O HNTL TANRI GB EL BURNUNUN ZERN
DE SOLUMASI - Budaclarn nefes alp verirken kullandk
lar eitli yntemlerden birinde, burun elle tutulur, ve sol
burun delii bir parm akla bastrlrken, br burun deliin
den soluk alnr, sonra sra teki burun deliinin tkanm a
sna gelir.
830.1416 - SINNER FEIN - Bkz.: 806.436n.
830.1419 - KISA BOYLU ADAMIN - Arthur Griffith; bkz.:
73.270n.
831.1426 - FRANSIZCA M EKTUP - Franszca argoda "prezer
vatif."
831.1429 - ARSTOKRATIN AHESERNDEK - Yani, A ris
to'nun aheser'indeki (M asterpiece).
831.1439-41 - BR LD ZAMAN ... TE YLE IPLAK
YATIYORDU - Bir akraba gmldkten sonraki gnlerde,
Yahudi detlerine gre, yas tutanlar, sslerden arnm ola
rak giyinirlerdi (ancak bu onlarn giyinm edikleri anlamna
gelmez), ayrca koltuklarda, kanepelerde deil, yerde otu
rurlard.
832.1482 - BILL BAILEY LTFEN EVE GELSENE - Hughie Cannon'un, "Bill Bailey Won't Please Come Home" adl popler
Amerikan ragtim e (kesik tempolu caz) arks (1902).
832.1494 - MARITANAYI - "Maritana", bkz.: 119.671-2n.
832.1495 - PHOEBE GZELM - Claxon Bellamy ve J. L. Hutton'm "Phoebe Dearest, Teli O! Teli M e" (Phoebe Gzelim,
O! Anlat, Anlat Bana) adl arks.
833.1511-2 - DUVARDAK LMSAATNN TKTAKLARINI
TYORDUM - Evlerde ahap blm ve eyalar kemiren
kurtlarn kardklar sesler lmn habercisi diye algla
nrd.

833.1538 - JOHN JAMESON - Bir rlanda viskisi markas.

833.1540-7 - TATLI AK NLTLER PETEN GTAR NAME
LER / (1544) KAFESN GZLED SEN SZEN K GZ
/ (1546) AKIN YILDIZI DENL PARLAK SYAH K GZ
/ (1547) AKIN GEN YILDIZI - Bkz.: "In Old M adrid" (Es
ki Madrid'de) 319.850n.
834.1557-9 - O KK HEYKEL ... HAKK GZELLK VE
R - Bkz.: 763.1562n.
834.1569-70 - DLEKKARTIM IKANA YA DA KUPA KIZI
NI FTLEYENE DEK - "Dilekkart", kupa dokuzlusudur.
"Kupa kzn iftleyene dek": Molly, kendisini temsil eden
bir kz semeyi ola ki kupa kzn deniyor.
Tmce VIII. 834.1578/841.1851.
834.1584 - DEVRNDEK O TARH HPOKRATLAR - Molly
Roma doruluunun ahlaki niteliinin Elephantis'e kart
olduunu mu dnmekte? Bkz.: 562.2663n.
834.1587 - ACABA NE DYECEK YALI BR ASLANA SORSAN
- Odysseia'&a., Penelope Odysseus'a sk sk, "benim aslan y
reklim " diye hitap eder.
835.1594-600 - JOHN AMCAMIN UPUZUN BR EY VAR ...
SPRGENN SAPINI TAKIYORMUSUN - Bu bir sokak
bilmecesine benziyorsa da, byle bir bilmeceye rastlanamamtr.
835.1608 - FAIR TYRANTSTAK - Bkz.: 277.690-ln.
835.1610 - YOKSA NE DYE VERLM BU ARZULAR - Bkz.:
265.197-9n.
835.1619-20 - AYAKLARINI PEYM SENYORITA - spanyolcadaki bir ar nezaket sznn dorudan doruya evirisi.
835.1620 - SALONUMUZUN KAPISINI PMEM M YD yle grnyorki, Bloom, "m ezuzah"a dokunulm as ya
da onun plmesi trenini laikletirm i; bkz.: 425.1383n;
840.1833-4n.

836.1637 - K CNN - KC = "King's counsel" (Kraliyet danman).

836.1643-4 - FGANLARIMI SANA GETREN RZGRLAR - H.
W. Challis ve William V. Wallace'm (M aritana'nn bestecisi)
"The Winds That Waft My Sighs to Thee" adl arksndan.
836.1644 - ULU BLGE - O dysseia' nn 23. Kitabnda, Odysseus sk
sk "byk taktiki" ya da "bilge kii" diye anlr.
836.1646-7 - 2 7LNN ARASINDA HAPSE TIKILAN AKIN
LIK NDE ESMER BR ADAM - Molly'nin falna gre,
Bloom sinek ruasyla temsil edilmektedir birok yetenei
olan yalnz bir adam.
837.1687-8 - CALLE LAS SIETE REVUELTASTAK ROSALES Y
OREILLY - spanyolca: "Yedi dnemeli sokak."
837.1695-6 - COMO ESTA USTED M UY BIEN GRACIAS Y US
TED - spanyolca: "Naslsnz? ok iyi, sa olun, ya siz?"
837.1698 - VALERANIN - spanyol romanc, air, politikac, ve
diplomat Juan Valera y Alcal Galiano (1824-1905).
837.1698-9 - BAAAI K EKLDE SORULARLA DOLU - spanyolcadaki soru cm lelerinin ile balayp, ? ile bitiyor
olmas.
837.1704-5 - UURSUZLUK GETRMESN DYE BIAKLA YAP
MADIKTAN SONRA - Ban, bir kak olarak kullanlma
snn uursuzluk saylmasna gnderme; bir kaptaki svy
bakla kartrmak ise, didimeye yol atna inanlr.
837.1707 - CRIADA - spanyolca: ','hizm eti kadn."
838.1712-3 - DOS HUEVOS ESTRELLADOS SEOR - spanyol
ca: "iki sahanda yumurta, efendim."
838.1737-8 - PIETA MASETTO ... PRESTO NON SON PIU FOR
TE - talyanca: "M asetto iin zgnm ... abuk, gcm
tkeniyor!"
838.1746-7 - ZNAKR BR KADINSAM ... BALKONUNDA
SYLED GB - T h e W ife o f Scarli' nin temsilinde; bkz.:
827.1290n.

83 9 .1 7 7 5 - ANGELUS ANI ALMAYA BALAR - Gne do

arken, leyin, ve gne batarken alnan "H ail M ary"

(Meryem'e Selam) anlar.
839.1786 - BEYAZ GL TAKSAM MI - Bkz.: 817.884n.
840.1817-8 - GZLERM TEPEDEN DENZN ZERNE VE UF
KA DORU EVRL - Paradiso 27'de Beatrice, Dante'nin
cennetten bakarak yeryznden ne kadar uzaklarda oldu
unu grmesi iin onu yreklendirir.
840.1833 - POSADALARINDAK - spanyolca: "hanlar, evler."
840.1833 - BR KAFESN GZLED 2 GZN - Bkz.: 319.850n.
840.1833-4 - DEMR PEN IINI SZD ESK PEN
CERELERYLE - Evlerin zemin katlarndaki pencerelerde
demir parm aklklar bulunduu iin, spanyolcada "demiri
pen k" deyimi yaygnca kullanlr.
840.1842 - KIRM IZI MI TAKSAM - Bkz.: 817.884n.

Levent
29 Mart 2002 Cuma 11:14

Dizin

16 H aziran 1904, 39, 62, 77, 119, 123,

169, 292, 329, 344, 345, 348, 379,
380, 501

Alphabetical N otebook, 43, 473

Altn Psteki, 278
Ambrose (Aziz), 115
Andreas (Havari), 60

A Portrait o f the Artist as a Young M an

A ngus Og (Gen Angus), 249

(Sanatnn Gen bir Adam Olarak

Antik Babil, 162

Portresi), 46, 51, 57, 70, 113, 210,

Antik rlanda, 162

223, 233, 238, 240, 247, 248, 254,

256, 272, 338, 464, 473

Antinoos, 39, 40, 64, 138, 171, 472,

493, 494

Achilles (Akhilleus), 188,197, 482

A dam Kadmon, 88

Antiochus (IV., Suriyeli hkmdar),

323

Aeneis, 154

Antipathes, 157

Aengus, 250, 254, 327

A ntrim Kontluu, 230, 352

Aeon, 178
Aeschylus, 209

Apokrifa, 431

A gamem non (Mykene Kral), 65, 79,

83, 88,137,138, 471

Apollon, 78, 145, 252, 381, 437

,Apsaraslar, 193

Aphrodite, 79,117,167, 412

Ahab (Kral), 208

A ran Adalar, 195, 252, 322

Aineias, 138,139,141,154

Argo, 257, 278

Aiolia, 147

Argonautlar (Argo Gemicileri), 278

Aiolos, 137,147,150,157, 394

Argos, 68

Aiolos arp, 150

A rianizm , 59

Akheron, 138
Akhilleus, 131,137, 482

Aristeides, 188
Aristo, 57, 68, 69, 71, 72, 85, 86, 106,

Albert (Prens), 160, 275, 360

171, 178, 186, 187, 221, 242, 267,

Alfrid's Itinerary, bkz. Prince A lfrid s

418, 419, 515

Itinerary through Ireland

Allah, 191,339

Armaclk, 119
A rm ageddon, 466

A rm agh, 75,186, 315, 319

Arnold, Matthew, 46,174,197

Blake, William, 67, 78, 87, 175, 391,

461, 465

Arimet, 247, 381

Bleibtreu, Karl, 202, 248

A sculum , 68

Boccaccio, 110, 214,481

Asklepios, 142

Boyne Sava, 97,186

Aai Rabbani, 41,131, 284, 457

Browning, Robert, 104

Atalanta in Calydon, 214

Budgen, Frank, 106

th Cliath (The Ford of H urdles =

Buffalo Bill, 452,476

Engeller Geidi), 271

Bulgaristan, 125

Athanasius, 90

Bull, John, 462, 482, 490

Athena, 39, 40, 45, 48, 51, 64, 65, 79,

Buonaroba, 204

123,192, 370, 383,466, 471,493

Atina, 43,155, 221, 272,404

Burns, Robert, 45, 165, 230, 397, 411,

412,466

Atm an, 333, 334

Augustine (Aziz), 177,179, 228, 362

Burton, Sir Richard, 488

Byk in eddi, 162

Azizlerin Komnyonu, 60

Byk skender, 74,145, 221

Aztek logosu, 193

Byrne, Davy, 157

Baba ile Oul, 58,2 0 8

Cacciaguida, 59

Babil, 106, 380, 389, 431, 436,497

Caliban, 45, 226

Bacchus, 447

Callidike, 123

Bacon, Sir Francis, 234

Calvary Hill, 119

Baden-Powell, Lord, 225

Balfe, Michael W illiam, 150, 280,373

Campbell, Thomas, 145,163

Canice (Aziz), 105

Barabbas, 140

Cape Martello, 56

Barnacle, Nora, 501

Cathleen Ni Houlihan, 53,175

Basilisk, 198

Cebelitark, 509, 510, 511, 512

Baudelaire, Charles, 238

Beach, Sylvia, 222

Cehennem, 67, 86,179, 269, 272, 457

Bear Garden (Ay Bahesi), 183

Beatrice, 481, 518

Cennet, 60, 67, 88, 89, 112, 118, 175,

183, 195, 212, 272, 372, 376, 379,
420, 457

Beelzebub, 457

Chamber M usic (Oda Mzii), 300

Belfast, 80

Charles Stuart, 144

Bellini, Vincenzo, 281

Charlmagne, 322

Berber-Cerrahlar Topluluu, 336

Chronicles, 241

Berkeley, George (Cloyne Piskopo

Chrysostom os, 43

su), 85, 86
Bermekiler, 361

Churchill, W inston S., 80

Churchill, Lord Randolph, 80

Bhagavadgita, 177

Citizen (Abem), 364

Bin Bir Gece M asallar, 111, 250, 361,

City A rm s Hotel, 80

480,

488, 504

Bizet, Georges, 244

Claudius (Krai), 112

Clerkenwell hapishanesi, 98,104

Ciongowes Wood College, 51

Coleridge, Samuel Taylor, 200, 227,
255

Dickens, Charles, 160, 406

Die Z auberflte (Sihirli Flt), 300
Diogenes Laertius, 187, 221

College Green, 263

Dionysios Areopagite, 72

Colum, Padraic, 102

Dionysosu, 447

Columbanus (Aziz), 70, 99

Dokuzta oyunu, 253

Connath, 76

Dominiken (Domini canis = Tanr'nn kpekleri), 234

Constantinople, 61, 90, 401

Constantinople Patriklii, 61

Don Alham bra, 91

Cook, Thomas, 326

Don Giovanni, 128, 168, 207, 299, 421,

Corm ac (Krai), 495

426,489

Coronation Day (Ta Giyme Gn),

51

Don Kiot, 194

Donizetti, Gaetano, 144, 292

Cosgrave, Vincent, 58
Cranly, 46, 70,175, 176, 233, 240

Doyle, Sir A rthur Conan, 434, 512

Drt Zoa, 87

Cromwell, Arthur, 75, 81, 275, 320,

362

Drake, Sir Francis, 183

Dublin, 39, 45, 47, 49, 50, 52, 56, 58,

Cromwell, Oliver, 362

60, 62, 64, 65, 76, 80, 83, 85, 96, 97,

Cuchulin, 273, 349

103, 105, 106, 108, 113, 116, 123,

126, 127, 128, 133, 134, 138, 141,

ingeneler, 111

146, 147, 154, 163, 164, 169, 178,

180, 183, 186, 192, 203, 209, 210,

Daidalos, 43, 91, 233, 239, 254, 399,

401

222, 234, 239, 243, 249, 253, 257,

259, 261, 263, 265, 266, 269, 271,

Daily Express, 253

272, 275, 277, 290, 292, 294, 311,

Dalkey, 65, 83

313, 314, 315, 317, 319, 320, 324,

Danimarka Vikingleri, 107

327, 330, 331, 336, 353, 360, 361,

Dante Alighieri, 322, 481

362, 365, 369, 372, 374, 378, 379,

d'Arbois de Joubainville,
Henri, 178

M arie

382, 385, 389, 396, 401, 413, 417,

Darlington, Joseph S.J. (Peder, Uni

425, 452, 464, 466, 474, 475, 480,

481,
496, 498, 507, 509, 514

versity College Dekan), 227

Davenant of Oxford, Sir William,
216

Dulcinea del Toboso, 194

Duncan (Kral), 55
Dundrum , 52

Decameron, 110, 214

Dnya Sava, 126

Deccal, 45

Dnyann Yedi Harikas, 162

Dedalus, 40, 43, 138, 270, 279, 281,

282, 286, 296

Eblana, 314, 389

Delphi, 47, 57, 252

Eccles Street, 123, 131, 281, 283, 392,

Demiurge, 87
Des Basiliques (ahm aranlar zeri
ne), 198

411,494
Edward (VII., ngiltere Kral), 128,
149

Eflatun (Platon), 87,154,171,178,187,

188, 252,403

Gaiety Theatre, 49, 50,481

Galateia, 167, 310

Egan, Kevin, 83,98,101

Galler, 350

Elmas Sava, 75

Galway, 77, 126, 323

Elpenor, 137,138,171

Gargantua ve Pantagruel, 509

Elsinore, 58,195

Garibaldi, Giuseppe, 346

Em m et, Robert, 145, 268, 287, 307,

321, 337,338, 340, 341, 487

Garryowen, 316, 326

Gautier, Theophile, 106

epiphany, 95

General Slocum (buharl gemi), 260

Epitasis, 243

Genesis, 150, 273, 498

Eriphyle, 138

Gezgin Yahudi, 364,415

Erkmen, Nevzat, 100

Gilbert, Sir W illiam S., 167

Esau, 240

Gilbert, Stuart, 39, 50

Eski Ahit, 4 4 ,55,99,107,183,229,236,

323, 393, 394, 437,498

Gilbert ve Sullivan, 91, 164, 347, 444,

Eski rlanda, 69,104,143, 323, 348

Girit, 43, 233

Eugam m on, 123

Gizemcilik, 171

Eumaios, 151,471

Glasnevin, 138

452

Euripides, 104

Globe Theatre, 183

Eurydike, 278

Gloria Patri, 72

Eurykleia (Odysseus'un stninesi),

505
Eurylokhos, 131, 385, 417
Eurym akhos, 39, 6 4 ,4 9 3 ,4 9 4
Evening Telegraph, 147, 379

Godiva, Lady, 161

Goethe, Johann Wolfgang von, 173
Gold Cup Race, 266, 291
Goldsmith, Oliver, 168,191, 290, 399,
455
Golyat (Clt), 321

Featherbed Mountain, 116

Gonne, Maud, 102

Fenian, 74, 9 8 ,101,104, 250, 320, 328,

Gounod, Charles Franois, 507

337, 342, 345, 477

Fenian Cem iyeti (rlanda Cum huri
yeti Kardelii), 74
Fergus, 48, 256, 316, 349, 468
Ferguson, George, 41
Fiacre (Aziz), 99

Great White Brotherhood, 177

Greene, Robert, 237, 242, 474
Gregory, Lady 192, 221, 251, 253,
313
Griffith, Arthur, 47,101,102,126,162,
362,363, 430, 515

Filipus (Havari), 60

Guinness (bira), 150, 331

Filistin, 126,259

Guinness, Sir Arthur, 331

filozof ta, 135

Fitzgerald, Lord Edw ard, 268, 341

Guinness, Sir Edw ard, 331

Gutenberg, Johannes, 325

Foster, Stephen, 246, 359

Gneli Gney, 75

Freud, Sigmund, 223

Gney Afrika, 144, 225, 437, 464

Full Fathom Five (Tam Be Kula), 62

Gzel Inisfail, 313

Hades, 137,138,139,140,141,146,171,
278,404, 417,451

Hugo, Victor, 202, 440

Huguenotlar, 165

Hallelujah (Tanrya sena), 149

hurling (frlatma), 70, 323

H am , 51, 435
H am net filius W illiam Shakespeare,
185
H arris, Frank, 172
H arun el Reit, 111

I.N.R.I., 134,159
lesus Nazarenus Rex ludaeorum , 134
Invincibles Society (Yenilmezler Ce
miyeti), 134

Hastings Sava, 201

Iphigenia, 104

Hathaway, William, 210

Irish Republican Brotherhood (rlan

Havarilerin Simgeleri, 60,209,356,410

Havva, 79, 88, 89, 112, 113, 212, 335,
379, 389, 498
Hayalet, 51, 5 8 ,1 5 3 ,1 8 1 ,1 8 2 ,1 8 4 ,1 8 5 ,
207, 210, 218, 219, 232, 394, 426,
451,454, 457,463

da Cumhuriyeti Kardelii), 162

Irish Times, 99, 482
In the Track o f the Sun: D iary o f a Globe
Trotter, 125,146, 377
Irving, W ashington, 338, 380, 422
Isis Unveiled (Peesiz sis), 193

Hayes, Michelangelo, 324

Island Magee (Magee Adas), 230

Hazlitt, W illiam, 166

Iveagh, Lord, 331

Heauton Tim orumenos, 238

Heine, Heinrich, 297

bni Rt, 71, 72, 390

Hekabe, 78
Hektor, 242

karos, 4 3 ,9 1 ,2 3 9 ,2 5 4 , 273, 399

Helena (Troyali), 64, 65, 78, 79, 83, 89,

lyas (peygamber), 44, 208

117,155,192

ilyada, 88
ncil, 63, 78, 91,100,107,426, 440, 497

Helios, 137, 385, 386, 429

no, 278

Helios Hyperion, 386

rlanda, 40, 44, 45, 46, 47, 49, 51, 52,

Henry (V.), 72,102, 218, 230, 238, 259,

399, 465

53, 54, 55, 56, 64, 70, 73, 74, 75, 76,
77, 79, 80, 81, 85, 92, 96, 97, 99,101,

Longfellow, H enry Wadsworth, 321

102, 104, 105, 106, 107, 108, 109,

Hera, 79,189,192, 257

110,113,126,134,141,142,145,149,

Herakles, 137

150, 151, 152, 160, 161, 162, 163,

Herm es, 58,123,197, 417,418

164, 165, 166, 169, 173, 175, 180,

Herm es Trismegistus, 197

186, 189, 192, 194, 195, 196, 198,

Hiperboreliler, 45

201, 210, 212, 213, 215, 220, 221,

Hristiyan, 41, 43, 45, 54, 62, 71, 95,

214, 228, 254, 268,322,361

228, 231, 240, 241, 243, 249, 250,

253, 259, 265, 266, 268, 271, 272,

Holinshed, Raphael, 241

273, 275, 289, 291, 292, 294, 299,

Home Rule (zerklik), 80, 134

304,311,312,313,314,315,316,317,

Homeros, 44, 45, 47, 80, 88, 117, 147,

180,188, 253, 267, 279, 318, 348

326, 327, 328, 329, 330, 335, 337,

Horatio, 58, 91,106, 113, 181, 185, 199,

207, 210,350, 356, 457

318, 319, 320, 322, 323, 324, 325,

339, 340, 341, 342, 343, 345, 348,
349, 350, 351, 352, 353, 354, 355,

356, 357, 358, 360, 362, 364, 366,

Kara Kuzey, 75

372, 376, 377, 378, 381, 388, 389,

Kara Veba, 108

393, 396, 398, 400, 402, 406, 410,

Karm a, 169,177

412, 413, 427, 428, 430, 442, 449,

Kassandra, 77

450,

462, 463, 464, 465, 466, 481, Katastasis, 243

48 2 ,4 8 4 ,4 9 5 ,4 9 9 ,5 1 1 ,5 1 3 ,5 1 6

K atastrof 243

rlanda Denizi, 186, 366

"Kathleen Mavourneen", 160

rlanda Kilisesi, 85

Kathleen ni Houlihan, 357

rlanda zgr Devleti, 102

rlanda Ulusal Ktphanesi, 173

Katolik Ayini, 41, 420,467

Kerberos, 138

sa (peygamber), 4 2 ,6 0 ,1 3 4 ,1 5 0 ,3 6 5

Kevin of Glendalough (Aziz), 349,350

saac, 240

Kiernan, Barney, 309, 313, 315, 337,

skender, 116
skenderiye, 9 0 ,9 5
skoya Kilisesi, 99
aya, 62, 72, 118, 365, 436, 437, 465,
496
thaka, 39, 64, 123, 138, 147, 369, 417,
471,472
uno (Hera), 167
znik lkeleri, 59, 61, 89, 90, 232

365
"Kilkenny'nin Uaklar", 104
Kinch, 119
Kinchin, 42
King Lear, 96,107,231,237,241,374,446
Kipling, Rudyard, 181, 305, 412,461
Kirke, 131, 137, 157, 171, 240, 257, 277,
385,417,418,420,451
Kish Bank, 106,482
Kyamet Gn, 67,254

James (IV.), 176

K lytaimestra, 79,137, 331

James, Henry, 274

Koch, Robert, 78

Jam e s Joyce's Ulysses, 50

Kock, Charles Paul de, 128

Japhet (Yafet), 57

Kokytos, 138

Jeanne d'Arc, 218

Komnyon, 41, 42, 511

jesu it (Cizvit), 42

Konfys, 325

Jezebel, 208

Koot Hoomi, 177

Joachim of Flora, 92
John Francis Regis (Aziz), 41

Korfu, 131
Krafft-Ebing, Richard von 418, 449

Joyce, R. Dwyer, 150

Krallar, 208, 215, 328,436

Joyce, Stanislaus, 192, 240

Kuds, 67, 78, 349, 361, 365, 427, 434,

Julius (III., Papa), 61

436, 437, 503

Julius Caesar, 6 8 ,143,174,177,196

Kutsal Cumartesi, 117

Jl Sezar, 68, 95, 480

Kutsal Katolik Kilisesi, 60

Kutsal Komnyon, 42

Kabala, 88
Kabalist-Simyacl, 60
Kalypso, 4 7,83,123 ,1 3 1 ,1 8 0 ,2 0 0 ,2 7 8 ,
369,382, 385, 503
K am a Sutra, 446

Kuzey Kanal, 77, 366

Kybele, 447
Kykloplar (Tepegzler), 309
Kyrene, 123

La sette ultime parole (H azreti sa'nn

arm htaki Son Yedi Szc),
135
Lady Macbeth, 55, 207

Luka, 360
Luka ncili, 69, 79, 113, 127,134, 135,
140, 209, 239, 259, 383, 393, 408,
426,

437, 444, 473

Laeghaire (ulu kral), 166

Lycidas, 69,116, 250, 479

Laertes, 138,229, 505

Laistrygonlar, 157

Lyster, Thomas W illiam, 173

Latin Q uarter, 55
Lawn Tennyson, 217

Mabinogan, 253
MacCool, Finn, 74, 213, 350

Lee, Solomon Lazarus, 172

Mac Flecknoe, 116

Leinster, 7 9,80,105,131,175,266,314,

M acbeth, 52, 55, 9 2 ,1 5 4 ,1 8 2 ,1 9 1 , 205,

319, 342

207,216, 217, 241, 255

Lenehan, 280, 281, 283, 289, 291,404

Maccabeeler, 323

Leonardo da Vinci, 481

Les Huguenots, 165, 307, 515

M acM urrough, Derm od (Leinster

Kral), 79,105, 396

Lesser H ippias, 187

Maeterlinck, Maurice, 246

Leukothea (Ak Tanra), 278, 281,

293

Mafeking, 225
M afficking, 225

Levililer, 53, 315, 377, 498

M aguires, Molly, 355

Libya, 90

M aham ahatm a, 193

Liffey, 45, 83, 96, 108, 109, 131, 138,

157, 257, 263, 265, 271, 389, 418,
452, 471

M ahatm a (Hint evliyas), 177

Limbo Patrum, 183

Malahide yolu, 103

M ahayana Budacl, 332

Malachy, 44,108

Limbus Patrum , 183

M ananaan Mac Lir, 91,194, 402, 440

Lim erick, 316, 320, 353, 358, 499

Mangan, James Clarence, 75, 313,

Limerick Antlamas, 320,499

325, 353, 361,407, 426

Linati, Carlo, 40, ayrca bkz.: Linati

emas

Man Denizi, 96

Lingam ve yoni, 446

Markos ncili, 69, 79, 107, 140, 242,

M arcellus (II., Papa), 60, 61

Linati emas, 65, 83, 123, 131, 138,
Marina, 184, 200, 202
147,
157, 171, 257, 277, 310, 369, Maritana, 135, 374, 477, 485,515, 517
386,418, 472, 494, 505
Markos, 360

Liverpool etesi, 77

248, 259, 342, 383

Locke, 48, 373

Lollard, 189

Marlowe, Christopher 223

L ortlar Kamaras, 259, 266

Los, 87,179

Marshal of Dublin (Dublin Miri),

163

Marryat, Frederick (Yzba), 57

Loyalistler, 80

Martello kulesi, 65

Lucia di Lammermoor, 144

Martha, 91, 131, 134, 149, 279, 290,

Lucifer (Sabah Yldz ya da eytan),

117

295,

296, 305, 489

M artha (opera) 149, 282

Mary, Star of the Sea (kilise), 274

M ary Stuart, 260
Mater M isericordiae (hastane), 392,
411

Moore, Thomas, 108, 164, 165, 194,

282, 289, 295, 318, 338, 376, 393,
412, 422, 449, 486
Morse, J. Mitchell, 54

M atta, 60, 360

Moses Maimonides, 434

Matta ncili, 55, 56, 59, 69, 73, 79,107,

114, 119, 127, 135, 140, 142, 152,

Mountjoy, Lord, 155

M ozart, Wolfgang Amadeus, 128,

154, 175, 180, 181, 230, 233, 242,

255, 263, 352, 361, 364, 426, 435,

Mr. Maud Gnne MacBride, 133

441, 445, 455,459,479

M attias (Havari), 60
M ea culpa, 284
Mendelssohn, Felix, 303, 365
Menelaos (Sparta Kral), 64, 65, 78,
79, 83, 89, 91, 97, 101, 115, 277
Mentes (Taphos Kral), 39

16 8 ,3 0 0 ,4 2 1 ,4 8 9
"M uhteem Armagh", 75
Munster, 80, 101, 141, 175, 315, 319,
325, 349
Musa, 55, 94, 99, 107, 140, 154, 204,
253, 270, 394, 397, 424, 426, 428,
434,435, 461, 496,497,498
Musevi takvim i, 127

Mentor, 39,40, 65,147

Mthi Trko, 49

Mephistopheles, 54

Myriorama, 507

M ercadante, Giuseppe Saverio Raffaelo, 135, 300, 366

Napolyon Savalar, 56

M ercer Hastanesi, 169

Meredith, George, 212

N apper Tandy, 105

Narsisizm , 131

M eryem Ana, 60, 126, 165, 232, 262,

Natanyel (Havari), 60

288,293, 369, 371, 372

M essiah, 169
M etam orphoses, 2 3 9 ,254,354,381,401

Nausikaa, 131,180, 274, 278, 344, 369,

373,

375, 383

Nebuchadnezzar, 436, 484

M ethuselah (Metualem), 363

Nelson, Lord, 54

Mezmurlar, 41,106, 331,456

Michaelmas, 162

Nelson Stunu (Nelson's Pillar), 147

Michelangelo Buonarroti, 154, 324,

Neptn, 113,175

426
Mikail (Bamelek), 61, 62
Milton, John, 69, 87,116,174,175,179,
234, 250, 392,457,479

Neoptolemos, 131
Nestor (Pylos Kral), 64,65, 77, 78, 79,
89,123
Neideler Neidesi, 89, 498
New paganism (Yeni paganizm), 47

Ming hanedan, 162

New Place, 196, 221, 230, 245

Nezv York Herald, 101

Minos (Girit Kral), 43, 233

M inotauros, 43, 233, 402

N om an (Hi Kimse), 309

Msr, 63, 83, 90, 95, 99, 117, 193, 197,

N orm an Fethi, 354

M inerva (Athena), 167

Nicholas (I., Papa), 61

236, 291, 315, 374, 394, 428, 432,

Northumbria, 313

497, 500, 502

Nuh (peygamber), 51

Mona Lisa, 481

Odysseia, 39, 40, 47, 51, 53, 64, 65, 78,

79, 81, 83, 89, 91, 97, 101, 115, 117,

Palestrina, 60, 61
Pali kitab, 193

123,137,138,139,146,147,157,167,

Palindrome, 151

168, 171, 199, 200, 206, 235, 257,

Pallas Athena, 39, 53

277, 278, 295, 309, 318, 369, 373,

Pamuk Prenses ve Yedi Cce, 372

375, 382, 385, 396, 404, 417, 420,

Panteon, 138

460, 471, 484, 493, 503, 505, 516,

517

Paradiso, 5 9 ,152, 391, 518

Paris, 55, 79, 83, 97, 99, 100, 101, 102,

Odysseus, 39, 44, 47, 64, 65, 80, 83, 89,

106, 117, 183, 186, 192, 195, 212,

117,123,131,137,138,140,146,147,

213, 216, 218, 222, 233, 239, 242,

157,167,171,180,188,197,199,200,

245,

246, 449, 463, 482, 509

206, 214, 235, 257, 277, 287, 292,

Paris Byk dl, 117

296,

Parnell, John, 65, 80, 138, 144, 159,

309, 310, 311, 326, 345, 369,

375, 382, 383, 385, 388, 417, 451,

460, 471, 472, 484, 493, 494, 503,
505,516,517

211, 317, 329, 330, 362, 432, 467,

478, 484, 485, 500

O gygia (Efsanelik ada), 47

Parsi kulesi, 146

Pasiphae (Kralie), 43

Oisin, 213, 346, 349, 350

Patrick (Aziz), 166, 213, 243, 341, 349,

okltist (gizlici), 60
"Olmak ya da olm amak", 178, 406
Olympos, 39
Omphalos, 48
On Emir, 229, 253
Ophelia, 112, 118, 140, 190, 191, 247,
294, 321
Orange, 74, 75, 76,186, 275, 467
Orange Cemiyeti, 75

350,

360,483, 495

Paul (IV., Papa), 61

Pavia arpmas, 174
Pavlus, 43, 90
Peel, John, 306
Peeping Tom, 161, 377
Peisistratos, 65
Penelope, 39,40 ,5 1 ,1 2 3 ,1 5 5 ,2 0 6 ,2 1 4 ,
223,

493, 505, 516

Orange Locas, 75

Pericles, 184,199, 200, 202

Orion, 138, 330

Persephone, 138

Orm an Perisi, 123

Petrovna Blavatsky, Helena, 60, 153,

177

O'Rourke, Tiernan (Breffni Prensi) 80

O rtaa simyacl, 135

Petrus (Havari), 56, 60,142

O sman Paa, 125

Phaenarete, 188

Osmanl mparatorluu, 126

Pharos, 8 3 ,9 7

Otello, 281

Phoenix Park, 134, 208, 328,345, 424,

Othello, 7 3 ,1 0 3 ,153,190,227,237,244,

478
Photius, 61
Physical Strength and Hoiv to Obtain It

438, 456
Ovidius, 239, 254, 354, 381,401

(Vcut Kuvveti Nasl Elde Edi

ller-lkesi, 137,171
lm Kulesi, 106

lir), 127
Pico della Mirandola, 96
Pigeon House, 83

Pius (IV., Papa), 61

Rimbaud, Arthur, 44

Plevne, 125

Rip Van Winkle, 380, 381

Plutarch, 68,197

River Derry, 175

Poetics, 68

Robin Hood, 198

Poldy, 40

Robinson Crusoe, 143,434

Polonius, 95, 160, 186, 229, 247, 270,

295

Roma Katolik kilisesi, 42, 432, 441

Polyphemos, 309, 310, 318, 326, 345,

Rosevean (uskuna), 119

503
Pontius Pilatus, 60, 259

Rnesans, 43, 70, 190, 222, 437, 483

Portrait, bkz.: A Portrait o f the Artist

as a Young M an
Poseidon, 83, 123, 137, 233, 278, 309,
369
Priamos (Troya Kral), 78, 79,131
Prince Alfrid's Itinerary through Ire
land (Prens Alfrid'in rlanda'da
ki Gzergh), 75, 313, 314, 315

Romeville, 111, 189

Ruhg, 128, 381

Ruhlkuds, 51, 60, 6 1 ,62,63,92
Rule, Brittania (Ynet, Britanya), 58
Rus-Trk Sava, 125
Russel, George W illiam, 44, 52, 74,
101,164, 175, 176,178,186, 442
Sabah Yldz, 117
Sabellius, 62, 209, 234
Sacher-M asoch, Leopold, 267, 425

Prometheus, 138, 213, 310

Sallust (Callustus), 151, 387

Proserpina, 138
Prospect Cemetery, 138

Salome, 323

Prospect Road, 141

Samiriyeli, 73,134, 393, 473

Prospect Terrace, 141

San Giovanni Kilisesi, 110

Protasis, 243

Sandow, Eugene, 127

Proteus, 64, 83, 91, 97, 101, 115, 117,

Sandycove, 40, 58, 65

418
Punch, 211

Salvation Army, 162

Sandymount Strand (Sandymount

Kumsal), 83, 369

Pygmalion and Galateia, 167

Saturday Review, 172, 203

Pylos, 77, 91

Saylar, 49, 55, 498

Pyriphlegeton, 138

School for Scandal (Skandal Oku

Pyrrhos (Epiros Kral), 67, 68,131

lu), 48
Schutte, William, 70,113

Quaker, 189

Scott, Sir Walter, 144, 301, 324

Queen Anne (Kralie), 149

Seirenler, 139,197, 265, 277, 295, 417

Ra, 197, 432

Rabelais, Franois, 508

Sephiroth, 88

Senn, Fritz, 86,117, 341

Raleigh, Sir Walter, 427

Shakespeare, Anne Hathaway, 219,

229, 243

Realizm, 45

Shakespeare, M ary Arden, 232, 235

Resullerin leri, 73

Shakespeare, William, 46, 52, 68,

Rich, Lady Penelope, 216

102, 113, 123, 168, 171, 172, 173,

Richmond Cezaevi, 103,128

176, 181, 182, 184, 185, 189, 190,

191, 194, 195, 196, 197, 199, 200,

Styks, 138,141, 482

202, 203, 204, 205, 206, 207, 210,

Sullivan, Sir Arthur, 181

211, 213, 215, 216, 217, 218, 219,

Summa Theologien, 89,112, 234, 479

220, 221, 222, 223, 224, 226, 227,

Sleyman (peygamber), 303, 305,

229, 230, 231, 234, 235, 236, 237,

328

238, 240, 241, 242, 243, 244, 245,

Spermen, 119

246, 247, 248, 250, 251, 252, 256,

st kadm, 40, 53

259, 272, 298, 325, 344, 347, 399,

Sweet Socrates (Tatl Sokrat), 188

431, 432, 433, 439, 456, 465, 473,

Sweets o f Sin (Gnah Zevkleri), 303

480

Swift, Jonathan, 332, 396,461

Shaw, George Bernard, 203, 356, 482

Swinburne, Algernon Charles, 44,

Sicilya, 43, 385, 386, 405

54,

55, 87,182, 211, 214, 247, 273

Siddhartha Gautama, 328

Symplegad, 257

Simun (Havari, "G ayyur"), 60

Sindbad the Sailor (Denizci Sindbad),

Synge, John Millington, 195

50

ahm aran, 198

Sinn Fein, 47, 102, 126,162, 189, 363

eytan, 53, 70, 88, 117, 118, 179, 457,

Sion, 123, 199

467

Sisyphos, 137,138,140, 460

Siyon, 106

Talbot of Malahide, Sir Richard, 261

Siyonist hareket, 126, 499

Talos, 43

Skheria, 131

Tantalos (Lidya Kral), 146

Tantra, 332

Skolastikilik, 171
Skylla ve Kharybdis, 57, 58, 168, 171,

Tara tepesi, 166

385, 417

Tarentum, 67

Slang and Its Analogues (Argo ve r-

Taxil, Lo, 97, 392

neksemeleri), 42

Teiresias, 137,138

Slieve, 126

Tekvin, 51, 53, 88, 89, 112, 113, 114,

Slievemargy, 314

150, 212, 234, 240, 246, 363, 403,

Society of Friends (Dostlar Dernei

428, 435, 498

= Quakers), 195
Sozomen, 90

Telegonia, 123
Telemakhos, 39, 40, 44, 48, 51, 64, 65,

Spectator, 149, 188, 397

77, 78,83, 89, 91,138,139,147,171,

Spinoza, Baruch, 302, 366

418, 471, 472, 493

St. John Gogarty, Oliver 47, 56, 58,

174, 236, 249, 392

Tennyson, Lord Alfred, 118

St. Michan kilisesi, 314

Teosofi, 60,177,193, 324, 334

Terence (Terentius), 238, 330

St. Teresa Kilisesi, 60

Terzi Tom, 161

Stabat Mater, 135, 300

Tevrat, 55, 94,150, 228,498, 503

Stephens, James, 74,103 ,1 0 4 ,1 2 8

The Bookm an, 186

Story o f Dublin, 74
Stratford-on-Avon, 182,185,196

The Dark Lady o f the Sonnets (Sonele

rin Esmer Leydisi), 203

The Dublin Corporation, 141, 312,

315
The G eisha (opera), 251
The Irish M ythological Cycle and Celtic
M ythology (rlanda Mitolojik D
nemi ve Kelt Mitolojsi), 178

Trinity College, 47, 222, 372

Troya, 51, 67, 78, 79, 83, 117, 131, 154,
180,197, 214, 242, 388,482
Troya Sava, 79,197, 214,388
Turko the Terrible (Mthi Trko), 49
Turpin, Richard, 326

The M ikado, 164

The Ormond Hotel, 265
The Passionate Pilgrim (Tutkulu Ha
Yolcusu), 190

Ulster, 75, 80, 153, 175, 186, 253, 318,

321, 351, 352
United Irishm an, 126, 328, 362, 363

The Renaissance, 95, 96,198

The Rise and Pall o f the Irish Nation

berm ensch, 63,119

(rlanda Ulusunun Ykselii ve

l Birlik, 58

D), 268

stinsan, 63

The River Boyne (Boyne Nehri), 186

The River Shannon (Shannon Neh
ri), 316

Valentinus, 62

The Ship, 45

Vatanda Cusack, 312

The Signature o f All Things (Hereyin

Venus (Aphrodite), 167

mzas), 85
The Standard French Primer, 270
The Tables o f the Law (Yasann Tablo
lar), 92, 93
The Thousand Nights and a Night, 488
The Time o f Barm ecides (Bermekiler
Dnemi), 361
The United Irishman (Birlemi rlan-

Vahiy Kitab, 118,196, 361, 432, 447

Venus and Adonis, 168, 189, 190, 191,

206, 236, 239
Verdi, 92, 281
Vergilius, 154, 155, 179, 205, 250, 267,
344, 390, 474
Veuillot, 106
Victoria (Kralie), 172, 275, 331, 359,
360, 464

dal), 102
The W oman W ho D id (Yapan Kadn),

Vinegar Hill, 161, 319

323
Thesprotia, 123

Voltaire, 252

Viyana okulu, 228

Vulgata Latincesi, 175

Thomas Aquinas (Aziz), 57, 71, 89,

99, 112, 203, 228, 234, 249, 375,

Wagner, Richard, 285,427, 454, 460

391, 479

Wales (Galler), 77, 350

Tir na n-og, 201, 273

Wales (Galler) Prensi (Byk Britan

Tityos, 138
To be or not to be, 173

ya veliaht), 241, 326

W andering Rocks (Gezen Kayalar),

Tomas (Havari), 60

139

Tone, Theobald Wolfe, 265

Waterloo kprs, 183

Trafalgar, 54

Webster, 62, 70

Trent Kurulu, 61

Westland Row, 131

trinity, 60

W estminster Abbey, 138

Wexford, 150,161, 283, 284, 304

Yuhanna (ncil yazar), 113, 360

Yuhanna ncili, 55, 72, 78, 79, 91,113,

W hitm an, Walt, 55

Wicklow Kontluu, 161,175,176, 212

117, 135, 140, 242, 259, 269, 271,

Wilde, Oscar, 45, 46, 57, 92, 115, 172,

393, 420, 425, 442, 454

205, 210, 223, 247, 274, 338, 451,

Yunan Kilisesi, 61

454

Yunan mitolojisi, 43, 67, 79, 91, 133,

W illiam (III., Krai), 74

167, 233, 235, 278, 330, 331, 394,

William Herbert (nc Pembroke

404,429, 432,437, 466, 501

Kontu), 204, 210

Yusuf, 59, 97, 391, 434

W illiam Tell, 380,477

Wolsey, Thomas (Kardinal), 259

Zerdt (Zoroaster), 63

W orcester College, 47

Zeuksis, 145

W ordsworth, Wiliam, 104, 118, 145,

231, 379

Zeus, 39, 67, 123, 147, 189, 235, 309,

331, 385, 386, 407, 493
Zopyrus, 68

Xanthippe, 188
Xenophon, 44, 404, 409
Yahuda (Havari, Yakub'un olu), 60
Yahuda (Iskaryot), 41, 63, 175, 246,
4 4 2 ,4 4 7
Yahudi, 43, 71, 81, 126, 129, 140, 223,
225, 227, 228, 254, 302, 311, 323,
344, 348, 352, 365, 366, 380, 409,
430, 433, 434, 435, 444, 447, 449,
451,

496,497, 498,499, 515

Yahudi-Hiristiyan, 88, 209

"Yahudiler Kral", 134
Yahya (peygamber), 78
Yakub (peygamber), 94, 240, 500
Yakub (Havari, Byk, Zebedi'nin
olu), 60, 73, 94
Yakub (Havari, Kk, Alfeus'un
olu), 60,107
Yal Kadn, 56,151,175, 358, 463
Yazg Adas (rlanda), 313
Yehova, 53, 229
Yeni-Eflatuncu, 71
Yoses (Havari Kk Yakub'un kar
dei), 107
Yuhanna (Havari, Zebedi'nin olu),
60,107

N evzat Erkm en
... 31 zm ir: Tin sel-Tensel yolcu luu b alay an , n iv ersite a r
d n d an , 1955'te M illi E itim B ak a n l (M EB) bu rsu n u k a z a n a
rak , 7 y l bo y u n ca N ew York n iv ersitesi'n d e Pedagoji d aln d a
M aster (M .A .) ve D oktora (Ph.D.) a lm a la r yapan, O rhan
Pam u k 'u n "Jo y ce ve E rkm en m k em m el ru h k a rd e lerid ir"
d ed i i E rkm en , ev li, ik i o cu k lu . M an h a tta n 'd a sa k a l b rak p
g itar alp 5th A venue'yu n ok talay an G reen w ich V illag e "beat
ku a in sa n la rn a k arty sa da " fu ll" d e il, "p a rt-tim e b e
a t" oldu; zira "S Z " n tutup, zm ir'd e k en d isin e b u rs k efili
olan babasyla ark ad a A sri N am al' k u rtarm aly d ; o y zd e n d ir m ecb u ri h iz m etin i y erine
g etirm ek iin Yozgat ileb in e atlayp y u rd a dnm esi. O y zd e n d ir K erouac a b isin in D harm a
B u m s'm ev irip, Zen K aklar ad n v erd i i bu e v iriy i, K ero u ac'n da a bisi A ilen G in sb erg 'e
g n d erm esi. Toydu: M E B 'n n onu T rk iy e'd e e itim re fo rm lar y ap sn diye m stear atay a
ca n sanyordu. lah i! e v resin d e k ile r ise, "P ed ag ojiy i ne yap caksm , iad am o l!" deyince,
hen z k en d i zn b u lam am old uu o dnem de, m ecbu ri h iz m e tin i tak sid e baatp ...
1963'te T he C o ca-C ola Exp o rt C o rp o ratio n'm T rk iy e'd ek i ilk elem an olarak g erisin g e
riy e A B D 'y e g n d erilip p azarlam a-y n eticilik d allarn d a u zm an la t, stan b u l, zm ir, Bursa,
A d ana ve A n k ara C o ca-C ola fa b rik a la rn n a llarn gerek letird i.
1972'de Turya A 'de P azarlam ad an soru m lu G en el M dr Y ard m cs o larak Persil, P ril
ve T ursil-76'y ilk k ez piyasaya sun du , b ir ara A lsan cak R o tary K u l b 'n k u ran "10 A ltn
A d am "d an b iri se ilip k u l b n A stb ak an da old u k tan son ra u k u rov a G da S an ay i ve T ica
re t A 'de (Schw eppes) G en el M d rlk ve Y netim K urulu y eli i yaparken , Fritz Perls b a
b a sn n zn b u lm a alm alarn d a ilerlem i, a rtk ev resin d e k ile ri m ev resin d e k ile ri deil,
o cu k lu u n d an bild i i k en d i zn yen id en kefedip, onu d in ler olm u , " o cu k la ra , k a liteli
de o lsa, hep gazoz m u sataca m ," derken, u zu n b ir U -d n yle ...
1980'de Cumhuriyet g azetesine geip Z ek O y u n lar k elerin i ynetm eye balam , World
Puzzle F ederationm D nya Zek O y u n lar Federasyonu kurucu yesi ve Trkiye Tem silcisi
olm u, Beyin O lim p iy atlarn d a T rkiye'ye D nya 3.1 kazan drd Trkiye Zek O y u n lar
K ulb ile, 1983'te de Psikanaliz, Erotoloji, A nlam bilim , G etalt Yaklam , Eski M eksika am anlarn n sonuncusu D on Juan'm retileri ile Zen, Yoga, T aoculuk birik im lerin i paylam ak am a
cyla, A partm an A klar yk kitabn da yaym lad Sz Yayn O yun ajan s' (w w w .sozyayin.com )
kurm utu.
2006'da, u zu n s red ir k en d isin i b ir "Y aam Sav as" diye n iteley en E rkm en , a y rn tla
rn w w w .neverk.com 'da b u lab ilece in iz "Y ap -m am a (N ot-D oing)", "R y ac", "E n erji Eleri",
ve "Continuum C on cept (K u caklam a [In-A rm s training])" ba lam la rn d a k ita p la r retir, "b ire y
sel" ve "uor^shop-gruplar"yla u y g u lam alar yaparken , Finnegans W ake a ra trm a la rn ... Bir
sayfay g em esin d ed ilerd i: O n u n iin , im d ilik ,
"H IN L A O K A !",
P ardon , "H O A K A L IN !" d iy ecek tim h a rfle r k a rt da!
im oyun!
U lysses'i n iin e v ird im san d n z?

James Joyce, bayapt Ulysses'm zor okunurluu

konusunda unlar sylemiti:
ine o kadar ok blmece-bulmaca ve zek
oyunu koydum ki, profesrler yzyllarca ne
demek istediimi tartacaklar, insann lm
szl garantilemesinin tek yolu da budur.,,
Ulysses krk yllk bir urala Trkeye eviren
Nevzat Erkmen de, zaten garantiledii lmsz
l bu a ac romann szln hazrlayarak
biraz daha salama ald.
Ulysses okurken szln de elinizin altnda bir
yerlerde bulundurun.

| l l l l l l !l l l l l l l|rTL

ISBN 978-975-08-1063-5

9 789750 810633