Nur Tefsiri-4

Nur Tefsiri...
Nur
Tefsiri
Hccetl-slam vel-Mslimin
Hac eyh Muhsin
KIRAAT
4. Cilt
eviri: Kadri ELK
2.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat
Rahman ve Rahim Olan Allahn Adyla
Yaymcnn Notu
mam Humeyninin (r.a) nderliinde gerekleen ran
slam devrimi, Mslman halkn katlm ve devrim
ncesi ve sonras ehitlerin sergiledii mcadele slam
kltrnn ve zellikle de Kuran- Kerimin yaylmasna
ve genilemesine byk bir katks olmutur. Bu
balamda ilmiye havzalarnn, sorumluluunun bilincinde
olan byk bilginleri, dini tebli etme amacna uygun
kitaplar yazarak bu konuda ok etkili admlar atmlardr.
Elinizdeki on iki ciltlik Nur Tefsirinin drdnc cildi
olan kitap, Kurann terk edilmediini gstermek ve de
ilahi kelamn insan terbiye eden mesajlarn ortaya
koyabilmek iin akc bir kalem ve yeni bir metotla
Hccetl-slam vel-Mslimin Muhsin kraati tarafndan
yazlm bir eserdir ve de 1997 ylnda ran slam
Cumhuriyeti tarafndan yln kitab olarak seilmitir. Bu
tefsirin ilk ciltlerinin baslmasyla ilmi havzalardaki ve
niversitedeki bilgin ve erdemli kimseler tarafndan bir
ok gr ve neriler ortaya konmutur ve bu da
toplumun kltrel kesiminin Kuran- Kerimin
kavramlarn bu metotla renmeye olan ilgisini ve
tevecchn gstermektedir.
imdi Nur tefsirinin alma ve hazrlanma srecini
zetle aktaralm. Zira bu sre, gen talebelerin tefsir
Nur Tefsiri...3
almalarnda kendilerine yardmc olabilecek ok

nemli boyutlara sahiptir.
alma metodu
Eski ve ada Ehl-i Snnet ve ia mfessirlerinin
muteber olan en az on iki eseri seildikten sonra, birka
erdemli aratrmac, bu eserleri inceleyerek nemli
grdkleri konular ve tefsir hakkndaki grlerini not
almakta ve bunu yazl olarak yazara takdim
etmektedirler. Yazar da bu konular inceleyerek aratrma
ve incelemeye koyulmakta ve toplumun dini ihtiyalar
dorultusunda Kuran kavramlarn renmeye susam
olan gnmz nesli iin, ayetin nkteleri ve verdii
mesajlar olduka akc ve sade bir kalemle okuyucuya
sunmaktadr. Elbette baz hususlarda ald notlar ilmi
havzalardaki baz byk ahsiyetlerle grmekte,
mzakere etmektedir. Bu yazlar nce Aine-i Vahiy adl
radyo programnda dinleyicilere sunulmakta, sonra
gzden geirilmekte ve baskdan nce bir defa daha
bizzat yazar tarafndan kontrol edilmektedir.
Sunu Metodu
Her ayetin konular be formda sunulmaktadr:
1-Ayetin metni Osman Tahann hattyla ve tam olarak
harekelendirilmi bir ekilde yazlm ve gzden
geirilmitir.
2-Her ayetin tercmesi, grup eklinde muhterem
yazarn gzetiminde ve mevcut olan en iyi tercmelerden
(en az alt mealden) istifade edilmekte, akc olsun diye

de gerekli grlen bilgiler ise parantez iinde
verilmektedir
3-Her Kuran mealinden sonra nkteler bal altnda
aadaki bilgiler yer almaktadr:
a-Ayetin zor olan kelimelerinin tercmesi ve
kklerinin beyan
b-Ayetin anlalmasnda anahtar rolne sahip olan
nzul sebebinin beyan
c-Kurann konulu anlaynda ok nemli bir role
sahip olan ilgili ayetlerin beyan
d-Ayet ile ilgili rivayetlerin beyan; elbette bu blmde
rivayetlerin ok olmas hasebiyle sadece birka rnek
vermekle yetinilmitir.
e-Ayetin anlamnn daha iyi anlalmas iin gerekli bir
takm bilgilerin beyan
f-Baz sorular sormak ve bunlar cevaplandrmak
4-Nkteler blmnden sonra da Mesajlar bal
altnda bir blm yer almaktadr ki yazarn tefsirden asl
maksad da aslnda bu blmdr ve yazar bu vesileyle
Kuran- Kerimin btn asrlarda ve btn gen
nesillerin hayatn kuattn gstermek istemektedir.
Elbette yazarn her mesajn sonunda yer ald notlarn
kaynaklar da u temele dayanmaktadr:
a-Her ayetin kelimeleri
b-Birka kelimeden oluan cmlelerin terkibi
c-Ayetin ba ve sonu arasndaki iliki
d-Her ayetin ,nceki ayetlerle ilikisi
Nur Tefsiri...5
5-Ayetlerin rivayetlerin ve tefsir kitaplarnn zetle

kaynaklarn gsteren dipnotlar. Ayn ekilde nkteler ve
mesajlar kalbna uymayan ayet ile ilgili eitli hususlar
da dipnotta zikredilmitir.
Gerekli Aklamalar
1-Bazen bir ayetin nkteler ve mesajlarnn says
birden fazla olmad halde, iin formunu korumak iin
yine de mesajlar ve nkteler eklinde beyan edilmitir.
2-Tefsir kitaplar hakknda ayetin altnda o tefsirin
konularnn sunulmasnn amaland her yerde, sz
konusu tefsirin cilt ve sayfa adresi zikredilmemitir.
Deerli Yardmclar
Son olarak tefsirleri inceleme hususunda byk
zahmetlere katlanan Seyyid Cevad Beheti, Mahmud
Mtevessil, Rehmetullah Caferi ve Hasan Dehiriye ve
bu cildin nihai edit ve karlatrmasnda byk katks
bulunan Ali Muhammed Mtevessiliye samimi bir
ekilde teekkrlerimizi sunarz.
Ayn ekilde sylemek gerekir ki ad geen ilke ve
kaideleri koruma ve dizgi hatalarn dzeltme hususunda
gsterilen btn abalara ramen, bu tefsirin
sunulmasnda bir takm eksiklikler ve noksanlklar
mutlaka vardr. Gemite olduu gibi imdi de deerli
okuyucularn, muhabbet ifadesi olarak gr ve
nerilerini Tahran, P.K. 14185/586 adresine gndererek
kitabn sonraki basklarnda uygun grlen hususlarn
dzeltilmesi ve kitabn daha da gzelletirilmesi

hususunda yardmc olacaklarn mit ederek kendilerine
teekkrlerimizi sunmay bir bor biliriz.
Merkez-i Ferhengi-i Dersha-i ez Kuran
(Kurandan Dersler Kltr Merkezi)
Nur Tefsiri...7
nsz
Hamd alemlerin rabbi olan Allaha mahsustur. Allahn

rahmeti efendimiz Hz. Muhammede ve masum Ehl-i
Beytine olsun.
lmiye havzalarnda yksek tahsilimi yaptktan sonra
Kuranla daha fazla dncesine kapldm. Baz
dostlarmla tefsir almalar yapyor, her birimiz bir
tefsiri inceleyerek birlikte mzakere ve mnazara
ediyorduk. Buradaki almalarmzn zetini not
alyordum. Bu almam birka cze kadar bu minval
zere devam etti.
O esnada Ayetullah Mekarim irazinin bir grup alimle
ortak bir tefsir yazmak istediini duydum. Ayetullah
Mekarim irazi, benim aldm bu tefsir notlarm
grdler, beendiler ve bylece ben de o gruba katldm.
27 ciltlik Tefsir-i Numune tam 15 yl srd; imdiye
kadar bir ok bask yapm ve bir ok dile tercme
edilmitir. Bu tefsirin daha yars bitmiti ki mam
Humeyni nderliinde ran slam Devrimi gerekleti.
Ben o ilk yllarda Merhum Allame ehit Mtahharinin
emriyle televizyon almalarm balattm ve bugn tam
19 yldr televizyonda Kuran Dersleri ad altnda her
Cuma akam program yapyorum. Elbette Tefsir-i
Numunenin sonuna kadar da ibirliimiz devam etti ve
bu arada halkn genelinin anlayaca bir dille radyoda
tefsir dersleri vermeye baladm. Bu ite Tefsir-i
Numunenin yan sra ondan fazla tefsirden de notlar

aldm. Tam 8 yldr haftada bir gn, Ramazan aylarnda
ise her gn radyoda Aine-i Vahiy (Vahiy aynas) adnda
yaptm program devam etmektedir
Defalarca radyoda verdiim tefsir derslerimi
kitaplatrmam istediler. Bunun zerine yazdklarm
Ayetullah Hac Seyyid Mehdi Ruhani ve Ayetullah
Misbah Yezdiye okudum. Bylece Kuran tefsir
metoduma ve alglay biimime olan gvenim artt ve
notlarm yeniden yazmalar iin Hccetl slam
Muhammediyan ve Muhaddisiye verdim. Yazldktan
sonra da Ayetullah Ustadinin gzetiminde baslmas ve
okuyuculara takdimi iin Derrah-i Hak Messesesine
verdim.
Yardmclar
Kurann ilk drt cznde Hccetl-slam Dehiri ve
Caferi tefsirleri aratrma noktasnda bana yardmc
oldular.
Beinci cznden onaltnc czne kadar da Hccetl
slam Seyyid Cevad Beheti ve eyh Mahmud Mutevessil
beyler bu ite bana yardmc oldular.
Bu Tefsirin zellikleri
1- Bu tefsirde sadece belli bir grubun anlayabildii
teknik, edebi, fkhi, kelami ve felsefi kavramlardan
kanm, Kurandan sadece dnya dillerine tercme
Nur Tefsiri...9
edilebilecek ve bir iaret ve mesaj olabilecek derslere yer

verilmitir.
2- Bu tefsirde rey zere tefsirden kanlm, sadece
Kurann metninden ve Peygamberin (s.a.a) Ehl-i
Beytinden menkul hadislerden istifade edilmitir.
3- ou mesaj ve nkteler muteber ii ve Snni
tefsirlerinden istifade edilmi, bazen de deerli
yardmclarn veya kendimin uygun grd nktelere
yer almtr.
Allahtan hepimize ihlas; dnce, amel, tebli ve
Kuran ilimleri yayma baarsn ve bu kutsal ii
bitirmeyi nasip buyurmasn ve Kuran dnya, berzah ve
kyamette bizlere bir nur klmasn dilerim.
Halkmzdan da Kurann sadece tilavet, tecvid ve
tertili ile yetinmemesini, asl olarak Kuranla amel ve
Kuran dnme konusuna nem vermesini istiyorum.
Alimlerden de tebli ve tedrislerinde Kurana zel bir
tevecch gstermelerini ve ilmi/kltrel merkezlerde,
cami ve medreselerde, Kuran- Kerimin tefsir derslerini
dzenlemelerini istiyorum.
Beni slam, Kuran ve Peygamberin Ehl-i Beytiyle
tantran herkese teekkr ediyorum ve onlara iin;
zellikle de statlarm, babam ve annem iin Mennan
olan Allahtan hayrl mkafatlar diliyorum.
Bu tefsirin telifi, basks, editrl ve yaynlanmas
konusunda yardm edenlere ve bu iin en gzel ekilde
bitmesi iin faydal ve olumlu birtakm neri veya
eletirilerini esirgemeyen herkese teekkr ediyorum.
Muhsin Kraati
(H. . 03. 08. 1374
(H. K. 29 5. 1415)
(M. 25. 10. 1995)
Nur Tefsiri...11
Yazarn nsz
Tefsir-i Nurun birinci cildinin, birinci basks,
merkezi ferhengi-i dershayi ez Kuran tarafndan
gerekletii 2000 ylnda bu cildi yeniden gzden
geirdim. Bir takm konular tefsirden kardm veya
gerekli dzeltmelerde bulundum ve Allahn izniyle
aklma gelen veya rahnema tefsirinden istifade ettiim bir
takm yeni konular da nceki konulara ekledim.
Bir an dnceye daldm, iki yl sonra kendi elimle
deitirdiim bir yaz eer kyamete varr, Allahn veli
kullar melekleri ve hepsinden de te Allahn huzuruna
varacak olursa, kim bilir ne kadar deiiklik
gerekleecektir. stelik bu dzeltmeler ve deiiklikler
iin aslnn riya, kendini beenmilik ve gsteri gibi
amellerle iptal edilmedii taktirde faydal olacaktr.
Velhasl bir ok zahmetler ektim. Ama hatta bu
tefsirin bir sayfasn dahi kyamet gn kurtuluuma
neden olup olmayacan bilemiyorum. Elbette Kuran
nurdur, noksanlk bizim iimizden ve yazlarmzdan
kaynaklanmaktadr. Velhasl Allahn ltfyle, glistanda
toprak gle dnt gibi Kurann nurani ayetleri
sayesinde yazlarmzn da nura dneceini mit
etmekteyiz. Amin
Muhsin Kraati
6/4/1378
27/6/1999
Nur Tefsiri...13
Araf Suresi
Sure: 7
Cz: 8-9
Ayetler: 206
Araf Suresinin Simas

Bu sure, 206 ayete sahiptir ve mekki olan
surelerdendir. Bu surede Araf ashab ve Araf kssasndan
(46 ve 48. ayetler) sz edilmektedir. Bu yzden de Araf
olarak adlandrlmtr. Bu sure, mukattaa harfleriyle
balayan nc suredir ve Kurann secdeli
surelerinden ilk sure saylmaktadr. Bu surenin son
ayetinde mstehap secde yer almtr.
Kurann 114 suresinden 86 suresi Mekkede nazil
olmutur. Bu sureler genellikle temel inanlar, irk ile
savamak ve insanlk makamna dikkatleri ekmek gibi
konulardan sz etmektedir.
Bu surede btn bunlarn yan sra Hz. Ademin blis
ile olan macerasna, Hz. Nuh, Hud, Salih, uayb ve
Musann (a.s) kssalarna, slam Peygamberinin
davetinin temel ilkelerinin aklanmasna, kyametin
hallerinin beyanna, tvbeye, insann kendisini
dzeltmesine, ar, terazi, alem-i zer + ve insann Allah ile
szlemesine Kurann beyanna, azametine, Arafa ve
ashab-i Arafa iaret etmitir.
Nur Tefsiri...15
Rahman ve Rahim olan Allahn Adyla

{ 1}

{2}

1-2. Elif, Lam, Mim, Sad. (Bu) Bir Kitap'tr.
Bundan dolay iinde bir sknt olmasn. Onunla
kafirleri korkutman ve mminlere de bir t olmak
zere sana indirildi.
Nkteler
Mukatta harfiyle balayan yirmi dokuz sureden
bazs elif-lam-mim ve bazs sad harfi ile
balamtr. Ama bu sure elif lam mim sad harfleriyle
balam olup, belki de btn o surelerde yer alan
eylerin bu surede de yer aldn beyan etmektedir.1
Mesajlar
1-Kuran olduka byk ve yce kitaptr. Kitap
kelimesi nekire2 olarak yer almtr.
1
2
Tefsirul-Mizan
+
2-Kurana ve Kuann kavramlarna tevecch etmek,

gs geniliine sebep olmaktadr.

3-Risalet ve tebliin art gs geniliidir.

4-Kafirlerin inatlndan endieye kaplma. Senin
grevin insanlar uyarmaktr, zorlamak deil.

slam peygamberi (s.a.a) Kuran nazil olduktan sonra,
insanlarn kabullenmemesi ve Kurana muhalefetinden
endieye kaplmtr. Allah-u Teala ise bu ayet ile
peygamberine teselli vermektedir.
5-Peygamberlerin uyarlar insanlarn geneli iindir.
Ama sadece mminler bu uyarlardan nasiplenmekte ve

ibret almaktadr.

{3}

3. Rabbinizden size indirilene uyun, O'ndan baka

velilere uymayn. Ne az da t alyorsunuz?
Nkteler
nceki ayet, Peygamberin uyarma ve hatrlatma
hakkndaki grevini beyan etmektedir. Bu ayet ise
mmetin itaat ve uyma hususundaki grevini
hatrlatmaktadr. O ayet, Peygamberden (s.a.a) gs
geniliine sahip olmasn istemitir. Bu ayet ise
mmetten Peygambere itaat etmesini talep etmektedir.
Nur Tefsiri...17

nceki ayet,
eklinde beyan edilmiken

burada
eklinde beyan edilmitir.
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) yle buyurmutur:
Fitneler, karanlk bir gece gibi sizleri epe evre
kuatt zaman, Kurana sarlnz. Her kim Kuran
kendisine nder klacak olursa, Kuran onu cennete
sevkeder. Herkim de Kuran arkasna atacak olursa,
Kuran onu atee iter.3
Hakeza Hz. Ali (a.s) ise yle buyurmutur: Allah
tarafndan size gelen eylere uymakta bir tr kurtulu
vardr ve onlar terk etmekte ise apak bir yanllk ve
sapklk mevcuttur.4
Mesajlar
1-lahi ayetlere uymak, insann geliimine ve
terbiyesine neden olmaktadr.

2-lahi terbiye ve rububiyetin gerei emirler,
klavuzluklar ve uyarc szler nazil buyurmaktr.

3-Vahye uymann sonucu, ilahi velayetin altnda yer

almaktr. Vahye uymay terk etmek ise, insann dierlerin
velayetinin altna girmesine neden olmaktadr.

4-Bakalarna uymak ve itaat etmek ise hakikatte

onlarn velayetini kabul etmektir.

Oysa
yle
diyebilirdi:
3
4
Tefsir-i sna Eeri

Tefsir-u Nurus-Sakaleyn
5-Tek bir olan Allahn velayetini kabullenmeyen bir

olan Allahn
velayetini kabullenmeyen bir kimse
birden fazla veliyi kendisinden honut klmak zorundadr.

6-nsann t almas ve kendine gelmesi olduka
azdr.

{4}

4. Biz nice lkeleri ykma urattk. Geceleri

uyurlarken ya da gndzn dinlenirlerken bizim
zorlu azabmz onlara geliverdi.

{5}

5.
Zorlu
azabmz
onlara
geliverince
yakarabildikleri:
Biz
gerekten
zulme
sapanlardandk demelerinden baka olmad.
Nkteler
Ayette geen karye kelimesi ky anlamnda
deildir. Aksine insanlarn topland merkez anlamn
ifade etmektedir. Bu ister ehir, ister ky olsun fark
etmez.
Ayette geen beyat kelimesi ise gece vakti
anlamndadr. Ayn ekilde ayette geen kailun kelimesi
ise, kaylule kknden tremi olup, len vakti yaplan
istirahat veya uyku anlamndadr. ikale kelimesi ise bu
Nur Tefsiri...19
kkten olup satlan bir mal geri almak anlamn ifade

etmektedir. nk bu durumda alc kimse, al-veri
endiesinden rahata ermektedir.
Her zalim kimse, bir gn Allahn kahr ve gazabyla
karlatnda kendi yanllarn itiraf edecektir.

Ama bu itirafn hibir faydas yoktur. Nitekim baka
bir ayette yle okumaktayz.
Onlar bizim dayanlmaz-azabmz grdkleri zaman,
dediler ki: Bir olan Allah'a iman ettik ve O'na irk
komakta olduumuz eyleri de inkr ettik. Ama bizim
dayanlmaz azabmz grdkleri zaman, imanlar
kendilerine hi bir yarar salamad5

Mesajlar:
1-lahi kahr ve gazap ile ortadan yok olan blgeler

olduka oktur.
2-Bakalarnn ac tecrbelerinden ibret almalyz.

3-Kuran insanlar yerine beldelerin helak olmasn

beyan etmekle ilahi azabn azametini beyan etmektedir.

Mmin suresi, 84-85. ayetler
4-lahi cezalar kyamete zg deildir. Dnyada da bu

azabn rneklerini grmek mmkndr.

5-Herkim Allahtan bakasn veli edinecek olursa,
ilahi kahr ve gazap beklentisi iinde olmaldr.

6-lahi snnetlerden biri de isyan ettii ve bakalarna
uyduu hasebiyle mmetleri yok etmektir.

7-Allahn iradesi her eyi deitirmekte ve alaa
etmektedir.

8-lahi gazap, bazen anszn inmektedir. Bu ilahi kahr
ve gazabn belli bir saati ve gn yoktur. Artk ilahi gazap
geldii zaman fikir ve are bulma frsat ortadan

kalkmaktadr.

9-stirahat zamannda inen azap insan daha da bir
gafil avlamakta ve daha da bir ac hale gelmektedir.

10-Birok iarlar ve sloganlar, refah ve rahatlk
zamannda atlmaktadr. Ama tehlike gelip att zaman
hi kimsenin syleyecek bir sz kalmamaktadr.

11- Olaylar ve tehlikeler insandaki btn gururlar
krmakta, gaflet perdelerini kenara itmekte ve vicdanlar

uyandrmaktadr.

Nur Tefsiri...21
12-Eer bugn irade ve ihtiyar ile boyun emeyecek

olursanz bir gn zorla boyun emek zorunda

kalacaksnz.

13-Allahtan bakasnn yanna gitmek ve nceki iki
ayette beyan edilen peygamberlere uymamak hi

phesiz zulmdr.

{6}

6.
Andolsun,
kendilerine
(peygamber)
gnderilenlere soracaz ve onlara gnderilenlere
(peygamberlere) de elbette soracaz.
{7}

7. Andolsun, (yapp-etmelerini) onlara bir ilimle
mutlaka haber vereceiz. Ve biz gaibler (onlardan
uzakta olan habersizler) de deildik.
Nkteler
nceki ayet, dnyevi cezalar sz konusu etmiti.
Burada ise uhrevi muhasebe ve ceza sz konusu edilmi
ve bir ok vurgularla kyamet sorgusunun kesinlii beyan
edilmitir. yle ki bu sorgulama sadece normal halka
zg bir sorgulama deildir. Aksine Peygamberler de
kyamette sorguya ekilecektir.

Allah, peygamberleri toplayaca gn, yle diyecek:

Size verilen cevap nedir? Onlar da: Bizim bilgimiz
yoktur; phesiz grnmeyenleri (gaybleri) bilen Sen'sin
Sen.6
Soru: Kyamette insan hangi eyden sorguya
ekilecektir?
A-Nimetlerden.

O gn size verilmi olan her nimetten sorguya
ekileceksiniz. 7 Bir ok rivayetlerde de velayet ve
nderliin bu ayette insana sorulacak olan ilahi nimetlerin
birer rnei olduu beyan edilmitir.8
B-Kuran ve Ehl-i Beytten (a.s). Nitekim Peygamber
(s.a.a) yle buyurmutur: nsanlara Kuran ve Ehl-i
Beyte kar nasl davrandklar sorulacaktr.9
C-Amel ve davranlardan.

Onlarn tmne (bunu) soracaz Yapmakta
olduklar eyleri..10
D-nsann organlarndan ve uzuvlarndan.

nk kulak, gz ve kalb, bunlarn hepsi ondan
sorumludur. 11
6
Maide suresi, 109. ayet

Tekasr suresi, 8. ayet
8
Vesail, c. 24, s. 299
9
Tefsir-i Furkan
10
Hicr suresi, 92-93. ayetler
11
sra suresi, 34. ayet
7
Nur Tefsiri...23
E-Peygamberlerin kabul edilip edilmediinden.

Ey cin ve insan topluluu, size eliler gelmedi mi?
12
Nitekim baka bir ayette de beyan edildii zere
Peygamberlere insanlarn kendilerine nasl davrandklar
hususu sorulacaktr.

Allah, btn peygamberleri bir araya getirecei gn
insanlar arlarnza ne cevap verdi? diye sorar.13
F-mr ve genliin nerede getii.
G-Kazan ve gelirden. Nitekim rivayetlerde yle
okumaktayz: Kyamet gn insanlar, drt eyden
sorguya ekilecektir: Genliini nerede tkettiinden,
mrn
nerede
geirdiinden,
maln
nereden
14
kazandndan ve maln nerede harcadndan.
Soru: Bu ayetlerin de beyan ettii zere herkesin
sorguya ekilmesi kesindir, ama baz ayetlerde zellikle
rahman suresinin 39. ayetinde yer ald zere o gn
insanlara ve cinlere yaptklar gnahlar hakknda soru
sorulmayacaktr:

te o gn, ne insana, ne de cinne gnahndan
sorulmaz.15 Bu ayetleri nasl bir arada yorumlamak
mmkndr?
12
Enam suresi, 130. ayet

Maide suresi, 109. ayet
14
Kafi, c. 2, s. 135 ve Bihar, c. 7, s. 259
15
Rahman suresi, 39. ayet
13
Cevap: Kyamet gn eitli duraklar ve insanlarn

sorguya ekildii yerler mevcuttur. Her durakta zel bir
sahne vardr. Bir durakta dudaklar mhrlenmekte ve
insan konuma gcne sahip bulunmamaktadr. Baka bir
durakta ise bu mhr kaldrlmakta ve btn insanlar,
inlemekte, yardm dilemekte ve itirafta bulunmaktadr.
Dier duraklarda ise btn insanlar sorguya
ekilmektedir. Bir durakta ise mutlak sessizlik hakimdir
ve hibir soru sorulmamaktadr.
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) yle buyurmutur:
Hepiniz sorumlusunuz ve hepiniz ynettii kimselerden
sorumludur. O halde imam da insanlardan sorumludur,
erkek ehlinden sorumludur, kadn einin evinden
sorumludur ve kul ise efendisinin malndan sorumludur.
Peygamber hakeza yle buyurmutur: Allah
benden de risaletimi tebli edip etmediimi soracaktr.16
Mesajlar:
1-Kyamet gnnde hem nderler sorguya ekilecektir,
hem de mmetler. (cinler ve insanlar) ayn ekilde hem
iyiler, hem ktler, hem de alimlere uyan kimseler.

2-Kyamet gn yaplan sorgu, bir tr kantlama, itiraf
alma ve knamadr. Bazen de bir taktir ve teekkr iindir.
Aksi taktirde hibir ey Allaha gizli deildir ki bu
sorgulama vastasyla belirsizlik ortadan kalkm olsun.

16
Tefsir-i Durrul-Mensur
Nur Tefsiri...25
3-Allahn ilmi olduka dakik ve incedir.

( lim
kelimesinin nekire olarak ifade edilmesi, bu ilmin
azametini ve dikkatini gstermektedir)
4-Allahn ilmi, bizzat Allahn huzuru ve
gzetimiyledir. Arada hibir arac sz konusu deildir.

{8}

8- O gn tam doru tart vardr. Kimlerin tartlar
ar ekerse, onlar kurtulua ermilerdir.
Nkteler:
Ayette geen vezn (terazi) kelimesi, tart
vesilesidir. Her eyin kendine has bir tart arac vardr.
rnein duvar ekl ile; havann scakl ve
soukluunu termometre ile, meyveleri kilo talaryla,
kuma ise metreyle lmektedirler. Ayn ekilde sradan
insanlar deerlendirme vesilesi de, kamil insanlardr.
Kyamet gnnn terazisi ise hak ve hakikattir. O
gn hem hakimiyet hak iledir.
te burda (bu durumda) velayet (yardmclk,

dostluk) hak olan Allah'a aittir.17 hem de hak gndr.
17
Kehf suresi, 44. ayet
te bu, hak olan gndr. 18 ve

hem de deerlendirme terazisi haktr.

O gn tam doru tart vardr.

mam Sadk (a.s)
Biz, kyamet gn iin adalet terazileri kurarz. 19

ayetin
tefsirinde
yle
buyurmutur:
Terazi
Peygamberler ve vasilerdir.20 Nitekim ziyaret-i mutlaka-i
Hz. Emirde yle okumaktayz: Amellerin terazisine
selam olsun. Yani bunlar bakalarnn amellerini tartma
ls ve mizandr.
Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur: yilikler, terazinin
ar gelmesine, ktlkler ve gnahlar ise terazi kefesinin
hafif gelmesine neden olmaktadr.21
Mesajlar:
1-Belli bir hesaba ve kanuna dayanmaktadr. Orada
hesap grmek, hkm vermek, cezalandrmak ve
mkafatlandrmak, tmyle hak zere gereklemektedir.

2-Allah insanlarn hakka ulamasn doru ve iyi
amellere ve inanlara sahip olmasn istemektedir.

18
Nebe suresi, 39. ayet

Enbiya suresi, 47. ayet
20
Tefsirul-Mizan
21
Bihar, c. 90, s. 141
19
Nur Tefsiri...27
3-Herkes iin bir ok deerlendirme ve muhasebe

vesilesi mevcuttur.

4-Amelsiz bir ekilde mutluluk ve mkafat beklentisi
iinde olmak yersizdir.

{9}

Kimin de tartlar hafif kalrsa, bunlar da
ayetlerimize zulm ede geldiklerinden dolay nefislerini
hsrana uratanlardr.
Nkteler:
Hasaret kelimesi insann sermaye ve krn
kaybetmesi anlamndadr, ama zarar ise insann krn
kaybetmesi anlamndadr; sermayesini deil.
Mesajlar:
1-Bir insan iin birden fazla vesile arac mevcuttur.

Kyamet gnnde Salih amelin az olmas, insan iin -2
.bir hsrandr; nerde kald ki hibir amele sahip olmamas

3-Dnya tpk bir Pazar gibidir. Kar iman, hsran ise

kfr ve inkardr. Evet, Peygamberlerin davet ve
delillerini grmezlikten gelmek, hakikatte ftrat ve
insanlk cevherini yok etmek ve insann kendi kendine

zulmetmesi demektir.

4-lahi ayetleri inkar etmek ve itinasz davranmak, bu
ilahi ayetlere yaplan en byk zulmdr.

Evet, herhangi bir eyin hakkn hatrlamamak
ve o eyin hakkna ve hududuna riayet etmemek,
hakikatte o eye zulmetmek demektir ve zulmn sonucu
ise hsran ve yok olmaktr.

{10}
Andolsun, sizi yeryznde 'yerleik kldk' ve

orda size geimlikler yarattk. Ne de az
krediyorsunuz?
Mesajlar:
1-lahi nimetlere tevecch etmek ve bu nimetleri
hatrlamak, insanda marifet, muhabbet ve Allaha
teslimiyet
tomurcuklarnn
gelimesine
ortam
hazrlamaktadr.
2-Yeryznn imkanlarndan istifade etme hakk,

btn insanlara ait bir haktr, sadece belli bir gruba ait
deildir.

3-Yeryznn ve yeryzne ait artlarn, dnme, s,
k, ekim gc, su ve bitkilerinin cezb ve def edilmesi,
artklarnn kabul edilmesi, bitkiler ve meyvelerin
yetimesi (yaratl, insann ihtiyalarn giderebilecei
bir ekilde gereklemitir).

4-Tabiata ait olan kanunlar insann bu kanunlara
egemen olabilecei ve iradesi altna alabilecei bir
trdedir. Eer Allah onlar insana teslim klm
Nur Tefsiri...29
olmasayd, insan tek bana bu tabiata hakim olan

kanunlar dizginleme gcn elde edemez ve ondan
faydalanamazd.

5-Yeryz insann emrine teslim edilmitir ki insan, bu

vesileyle geliim kaybetsin, kemaline erisin ve geimini
temin etsin.

Nitekim Sadi yle diyor:
Bulut, rzgar, ay, gne ve felek dnp durmakta
Ta ki sen bir para ekmek elde edesin ve gafletle
yemeyesin.
6-Nimetler, kr iin ortam hazrlamaldr; gaflet ve

ayyalk sebebi olmamaldr.

7-nsan, nankrdr. Bu Kuran defalarca insanlarn
ok az krettiini, gaflette bulunduunu ve ounun

iman etmediini dile getirmitir.

{11}

Andolsun, biz sizi yarattk, sonra size suret (biimekil) verdik, sonra meleklere: Adem'e secde edin
dedik. Onlar da blis'in dnda secde ettiler; o secde
edenlerden olmad.
Nkteler:
nceki ayette, insann yeryz zerindeki
egemenlii ve maddi kudreti sz konusu edilmiti. Ama
bu ayette insann manevi makamna iaret edilmitir.
Btn melekler de insann ite bu manevi makamna

secde etmilerdir.
Btn melekler, Allaha itaat ederek, Ademe secde
ettii halde insann Allaha itaat etmemesi ve Allah iin
secdeye kaplamamas znt verici bir olaydr.
Herkes, sana akn ve sana itaatkar
Senin itaat etmemen insaf art deildir.
Bu ayette iki defa btn insanlara hitap edilmitir.

Ama Hz. Adem (a.s) iin
secde sz konusu edilmemitir. Bu belki de btn
insanlarn meleklerin kendisine secde etme liyakatine
sahip olmadna iaret etmek iindir.
Bu ayetten sonraki on drt ayete kadar tm, Hz.
Ademin (a.s) kssas ile ilgilidir.
Yahudi bir ahs, Hz. Aliye (a.s) u soruyu sordu:
Allah meleklere Ademe secde etmesini emretti. Acaba
slam Peygamberine de Allah byle bir ihtiram ve
saygnlk gstermi midir? Hz. Ali (a.s) yle
buyurmutur: Allah-u Teala Peygambere bundan daha
stn bir fazilet vermitir. Allah, sahip olduu btn
azamete ramen, btn meleklerle birlikte Muhammede
(s.a.a) salavat gndermitir ve mminlerin Peygambere
(s.a.a)
salavat
da
Allaha
ibadet
olarak
deerlendirmitir.22
22
hticac-i Tebersi, c. 1, s. 204
Nur Tefsiri...31
Mesajlar:
1-nsann yaratl, birka aamada gereklemitir.
2-Secde Hz. Adem iin yaplmtr; btn insanlar iin

Aksi taktirde
deil.

Allah,

buyurduu gibi

diye buyururdu.

3-nsanda meleklerin kendisine secde edecei bir
makama ulama liyakati ve kabiliyeti vardr.

4-Allahtan gayrisi iin yaplan secde eer Allaha
itaat esasnca olursa irk deildir.

5-blis, melekler ile ayn dereceye sahipti. Dolaysyla
meleklere hitap, onu da kapsamaktadr.

6-blisin
secde
etmemesi,
bir
hatadan
kaynaklanmyordu. Aksine ilim ve kast zere secde

etmemitir.

{12}

(Allah) Dedi: Sana emrettiimde, seni secde

etmekten engelleyen neydi? (blis) Dedi ki: Ben
ondan hayrlym; beni ateten yarattn, onu ise
amurdan yarattn.
Nkteler:
Meleklerin Ademe secde etmemesinin delili,

Allaha itaat ve insann zati liyakati idi; insann cinsiyeti
ve varlksal yaps deil.
eytan kendi isyann tevil etmek iin, mugalata ve batl
bir kyasa bavurarak u iddiada bulunmutu: Ben
Ademden stnm, zira ben atetenim, adem ise
topraktandr. Geri, her biri zel bir etki kayna
konumundadr, ama hakikatte blis, bu yanl iddiasyla
hikmet sahibi olan Allaha itaat edeceine insann Allah

katndaki makamna tevecch gstereceine

Ben
yeryznde
muhakkak
bir

23
halife klacam insandaki ilahi ruhu grmezlikten

gelmi,
ve ona ruhumdan

24
flediim zaman ve Allahn emri karsnda isyana
yeltenmitir. Nitekim bizlerden bir ok kimseler de bir
ok hususlarda dini emir ve hkmleri, hikmet ve
felsefesine tevecch etmeksizin zahiri olarak aklmzca
deerlendiriyoruz ve ak bir delil grmediimiz taktirde
ise onu kabul etmiyor ve ona itina gstermiyoruz veya
baz hususlarda birbirine benzer konular kyaslayarak
tm iin ayn hkm veriyoruz. Bu yzden hkmlerin
istinbat hususunda kyas cari deildir. mam Sadk (a.s)
srekli olarak Ebu Hanifenin kyaslarn iddetle
eletirmitir. +25
23
Bakara suresi, 30. ayet

Hicr suresi, 29. ayet
25
Tefsir-i Numune
24
Nur Tefsiri...33
Mesajlar:
1-Hkm verilmeden nce muhakeme ve sorgulama
yapma gereklidir.
2-eytan, isyan ve gnahn temelini atan kimsedir.
nk ilk isyan onun vastasyla
yaplmtr.
3-Beyan olmakszn yaplan cezalandrma irkindir.
Dolaysyla bir hkm ve konu aklanmadan sorgulamak
ve cezalandrmak mmkn deildir.
4-eytan Allahn karsnda durdu; Hz. Ademin
karsnda deil. Nitekim baka bir ayette ise yle

bylelikle
okumaktayz:

26
Rabbinin emrinden dar kmt
5-eytan da insan gibi bir teklif ve irade sahibidir.

6-l, Allahn emrine itaattir. Dolaysyla ya, rk,

gemi ve benzeri eylerin hibirisi l deildir.

7-Yarglama hususunda sululara da grn belirtme

frsatn vermeliyiz.
8-nsann melekutu boyutunu grmezlikten gelmek ve
sadece materyalistler gibi insann cismine gz dikmek,
eytann sfatlarndan biridir.
9-Kendini stn grmek, yarat, yaratc karsnda
cephe almaya zorlar.
10-Allahn yaratcln kabullenmek, tek bana
yeterli deildir. Ayrca Allaha itaat ve teslimiyet iinde
26
olmak gerekir. eytan, Allahn yaratcln

kabullenmi, ama Allaha itaat etmemitir.
11-Irklk insann deerlerinden biridir.
12-eytan, Allahn apak emri karsnda kendi zevki
zere amel etmi ve szde nas karsnda itihada ba
vurmutur.
13-eytan, ilmi bir esas olmayan kyastan istifade
etmitir. phesiz kyasn temeli zan ve phedir.

{13}

(Allah:) yleyse ordan in, orda byklenmen
senin (hakkn) olmaz. Hemen k. Gerekten sen,
kk denlerdensin.
Nkteler:
Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur: blisin
akbetinden ibret alnz. phesiz blis, dnyevi yllar m
(365 gn) yoksa uhrevi yllar m (ki bir gn dnyevi
yllarn 50 bin ylna denktir) olduu belli olmayan
yllarla alt bin yl boyunca Allaha ibadet ettii halde,
nasl da bir anlk tekebbr ve kendini stn grme
sebebiyle alaa oldu.27
Resul-i Ekrem (s.a.a) yle buyurmutur: Kyamet
gn, kibirli kimseler, en kk surette harolacaktr ve
27
Nehcl-Belaa, 192. hutbe
Nur Tefsiri...35
maher ehlinin ayaklar altnda inenecektir.28 Baka bir

rivayette ise Resul-i Ekrem (s.a.a) yle buyurmutur:
Herkim tevazu ve alak gnll davranrsa, Allah onu
yceltir, herkim tekebbr eder ve byklenirse, Allah onu
hor ve aalk klar.29
Hakeza rivayette yle yer almtr: Kfrn kkeni
eydir: Hrs, haset ve tekebbr.30
Mesajlar:
1-Tekebbr, sadece sradan insanlar iin deil, yce
makama sahip olan kimseler iin de tehlikelidir. Hatta
yce alemlerde meleklerle birlikte oturan yllar ve
asrlarca ibadet etmi kimseler iin bile tehlikelidir.
,

2-Ne eytann Allah tanmas ve ilmi kurtarcdr ve
ne de eytann yapt uzun ibadetler kurtarc olmutur.
Aksine yegane kurtulu yolu Allaha teslim olmaktr.

.Tekebbr amelin yok olmasna neden olmaktadr-3
,

4-Bazen bir anlk tekebbr, insann ebedi kne
,
sebep olmaktadr.

5-Kibir ve kendini byk grmenin neticesi, kklk
ve horluktur. Evet, ben en iyi kimseyim slogannn
28
Tefsir-i Merai
Meheccetul-Beyza, c. 6, s. 215
30
Kafi, c. 2, Bab-u Usulil-Kufr
29
neticesi, cevabn iitmektir.

{ 14}
{15}

O da: (nsanlarn) dirilecekleri gne kadar beni
gzle(yip ertele.) dedi. (Allah:) Sen gzlenipertelenenlerdensin
dedi.
(Allah:)
gzlenip-ertelenenlerdensin dedi.
Sen
Nkteler:
blisin istein kyamet gnne kadar kendisine
mhlet verilmesiydi. Bu ayet, kendisine ne zamana kadar
mhlet verildiini aka belirtmemektedir. Ama Hicr
suresi, 38. ayet ile Sad suresi, 80 ve 81. ayetlerden de
anlald kadaryla blise kyamet gnne kadar deil
de uzun bir sre, mhlet verilmitir.

,

Sen, bilinen gn gelene kadar braklanlardansn
Bazlar ise yle demilerdir: eytan, Allahn salah
grd bir zamana kadar geri kalacaktr.31 Feyz-i
Kaani ise sura ilk frld zaman veya mam-i
Zaman (Hz. Mehdi a.s-) kyam edinceye kadar hayatta
diri kalacaktr. Daha sonra lm kendisine gelip
atacaktr.32
Soru: Neden Allah blise mhlet vermitir?
31
32
Tefsir-i Ayyai
Tefsir-i Safi
Nur Tefsiri...37
Cevap: Kt kimselere mhlet verilmesi ilahi

snnetlerden biridir ve de insann imtihan ve deneme
amacn tamaktadr. Ayrca hayr ve ktlk sebepleri
ortada olmal ve insan iradesiyle bir yolu semelidir. Zira
blis insan sapkla zorlamamaktadr. Sadece vesvese
etmektedir. Nitekim brahim suresi, 22. ayette yle yer
almtr:

Benim size kar zorlayc

bir gcm yoktu, yalnzca sizi ardm, siz de bana
icabet ettiniz.
Ceza gnne kadar bana mhlet verildi
Keke tvbe ettim, ey rabbim isteseydi.
Mesajlar:
1-blis, de kendi duasnn kabul olaca hususunda

mitsizlie kaplm deildi.
2-eytan da mrn Allahn elinde ve Allahn

iradesine bal olduunu biliyordu.
3-Her uzun mr deerli deildir. eytann da uzun bir
mr vard.

4-blis hem yaratcsn tanyordu, hem de ahireti
kabul ediyordu.

. Ama ne yazk ki buna
ramen Allahn emrine itaat etmedi.

5-Bazen kafirlerin ii de kabul edilmektedir.

{16}

De ki: Madem yle, beni azdrdndan dolay

onlar( insanlar saptrmak) iin mutlaka senin
dosdoru yolunda (pusu kurup) oturacam.
}

{17
Sonra da muhakkak onlara nlerinden,
arkalarndan, salarndan ve sollarndan kendilerine
sokulacam.
Onlarn
ounu
kredici
bulmayacaksn.
Nkteler:
Bir hadiste yle okumaktayz: eytan, drt
taraftan insana tuzak kuracana ve bylece insan
saptracana veya durduracana dair yemin imitir.
Melekler ise acd hasebiyle yle arzettiler: Ey
Allahm! Bu insan nasl kurtulaa erecektir? Allah yle
buyurdu: Bann stnden ve altndan iki yol aktr.
nsan dua iin elini kaldrd zaman veya yzn topraa
dayad zaman yetmi yllk gnahlarn baladm.33
Hz. Adem (a.s) eytann insan zerindeki
egemenliinden haberdar olunca Allahn dergahna
yneldi ve inleyerek alamaya balad. Kendisine yle
hitap edildi: zlme! Zira ben, gnah bir kat, sevab ise
on kat olarak hesaplayacam ve tvbe kaps srekli
aktr.34
33
34
Tefsir-i Kebir, Fahrur-Razi

Tefsir-i Nurus-Sakaleyn
Nur Tefsiri...39
mam Bakr (a.s) yle buyurmutur: blisin

nden insann yanna gelmesi, ahiret iini insana kolay ve
hafif olarak gstermesi eklindedir. Arkadan insana
gelmesi ise, insana mal toplama, cimrilik, evlat ve varise
tevecch gibi konular telkin etmesi eklindedir. Sa
taraftan gelmesi, phe icat ederek dini sarsmas ve yok
etmesi eklindedir. Sol taraftan gelmesi ise lezzetleri,
ehvetleri ve ktlkleri insana hakim klmas
eklindedir.35
eytan, yapabildii taktirde insann iman etmesine
engel olacaktr. Bunu yapamad taktirde, nifak ve irtidat
yollarn geniletmeye alacaktr. Eer bu konuda da
baarl olamazsa, ek, phe, vesvese icat ederek insan
gnaha sevk etmektedir. Bu yolla insann iman ve
ibadetten lezzet almamasn hedeflemektedir. Ayrca
eytan, hayrl ileri insana ar ve istenmeyen bir ekilde
gstermeye almaktadr.
eitli rivayetlerde srat-i mstakim; Ehl-i Beyt
(a.s) ve Hz. Alinin (a.s) velayeti olarak tefsir
edilmitir.36
Mesajlar:
1-syan ve gnahn, ilahi kader, kaza ve taktire isyan

etmek eytani bir itir.

2-blis, intikam almak iin mhlet istemitir; tvbe

etmek iin deil. ,

35
36
Tefsir-i Kenzud-Dekaik
Tefsir-i Furkan
3-blis, Allaha teekkr edeceine kstahla

bavurmutur.

4-eytan insan etkilenen ve aldanan bir varlk olarak

kabul etmektedir.

5-eytan insann yeminli dmandr.

Nitekim baka bir yerde ise yle demitir. blis: senin
izzet ve erefine andolsun ki, onlarn tmn
azdracam. 37

6-nsan, ftri olarak hak yolunun saliki ve hak ve doru

yolun yolcusudur.

7-blis de doru yolun Allahn yolu olduunu ikrar

etmektedir.

8-blisin aldatma metotlar eitli ve farkldr.

9-eytan da doru yolu tanmaktadr.

Ayn zamanda vesvese, saldr ve galebe
yollarn da tanmaktadr.
Ayn

zamanda kredenleri ve nankrleri de tanmaktadr.
10-eytann hedef ve arzusu, insann nankrlk

etmesidir.

Bu esas zere

eytana tabi olmak Allaha kar nankr olmaktr ve
kreden insan, doru yoldadr.

{18}

37
Sad suresi, 82. ayet
Nur Tefsiri...41
Allah dedi ki; k oradan yerilmi ve kovulmu

olarak! Andolsun ki, insanlardan kim sana uyarsa,
onlar ve sizi birlikte cehenneme dolduracam.
Nkteler:
Ne kadar ilgintir ki bir anlk tekebbr ve kendini
stn grme haleti , ne kadar kt sonular

dourmaktadr.

Btn

bu aalama ve kler, kibir sahibi kimseye mal
olmaktadr. nk zr dilemek yerine insann neslini
saptracana dair karar almtr.
Ayette geen mezumen kelimesi, zeeme
kknden tremitir ve iddetli ayp anlamn ifade
etmektedir. Ayette geen medhur kelimesi ise dehr
kknden tremi olup, zillet iinde kovmak anlamn
ifade etmektedir.
Ebu Hanifenin ilka ettii inanc vard.
Bunlardan birisi, kulun btn fiillerinin Allahn fiilleri
olduudur. Bu gre gre insanlar, yaptklar ilerden
mecburdur. kinci grne gre ise Allah, grlebilir bir
varlktr. nc grne gre ise eytan atete yakmak
mmkn deildir. Zira atein atee etkisi sz konusu
olamaz.
mam Sadkn (a.s) rencisi olan Behll, Ebu
Hanifenin inanlarn iptal etmek ve knamak iin, eline
bir toprak paras alarak Ebu Hanifenin bana vurdu.
Ebu Hanife ikayet iin halifenin yanna gitti. Behlle
neden byle yaptklarn sorduklarnda ise Behll yle
dedi: Ebu Hanifenin de ikrar ettii zere bu ii Allah
yapmtr. Benim hibir suum yoktur. Ayrca o yalan

sylemektedir. Banda herhangi bir ar yoktur. Zira eer
bir ar olsayd, onu bana gstermesi gerekirdi. Ayrca
insan topraktandr ve topran topra (toprak parasnn,
topraktan yaratlan insan) etkilemesi (Ebu Hanifenin
inancna gre) mmkn deildir. gidince, btn sal
yaps deil. 38
Mesajlar:
1-Geri blis, doru yola tuzak kurmu ve srekli
vesvese etmektedir. Ama gnahkar kimse, bizzat kendi
istei ile eytann peice gitmekte ve cehennemlik

olmaktadr.

2-Sapk kimse o kadar oktur ki cehennemi
doldurmaktadr.

Ama salim, temiz ve kreden
kimseler olduka azdr. Nitekim onuncu ayette yle

okuduk:

3-eytana tabi olmak, cehennemde eytan ile birlikte

arkada olmaya neden olmaktadr.

{19}
Ve ey Adem, sen ve ein cennete yerle. kiniz de

dilediiniz yerden yiyin; ama u aaca yaklamayn.
Yoksa zalimlerden olursunuz.
38
Tefsir-i sna Eeri
Nur Tefsiri...43
Nkteler:
Bu ayetin bir benzeri, Bakara suresi, 35. ayettir.
mam Rza (a.s) Ademe yasaklanan aacn buday
m, zm m yoksa baka bir ey mi olduu hususunda
yle buyurmutur: Cennet aalar, eitli meyveler
verdii iin btn bu ihtimalleri kapsamaktadr.39
Allah insan kendi halifesi olarak yeryznde

yaamasn irade etmitir.

Muhakkak ben, yer yznde bir halife var
edeceim.40 Allah-u Teala insann bu liyakatini
bakalarna gstermek iin insana bir takm hakikatler
retmitir. Ardndan insana secde edilmesini emretmi,
insan cennete yerletirmi, sonra insana ilk teklifi
emretmitir. Bylece sorumluluk, mesuliyet ve irade
dnemi balamtr. Daha sonra tekliften sapma cezas,
yeryzne ini ve tekaml iin aba gsterme durumu
ortaya kmtr. Btn bu aamalar, ilahi ilim esasnca
ekillenmitir. Nitekim Hz. Ali (a.s) btn bu aamalar
ve insann yeryzne yerlemesini beyan ettikten sonra
yle buyurmutur: Allahn Adem hakkndaki ilmi,
vuku bulmutur. Bylece Allahn Adem hakkndaki ilmi
vuku bulmutur.41
Ademin yerletirildii cennetten maksadn ne
olduu hususunda eitli grler beyan edilmitir.
Bazlar, bu cennetin vaad edilmi cennet olduunu
39
Uyunul-Ahbar, c. 1, s. 306
41
40
sylemitir. Dolaysyla bu cennette ebedi olmak, amel ve

mkafat vastasyla cennete giren kimselere mahsustur.
Onun dndakiler iin byle deildir. Nitekim Peygamber
(s.a.a) mirac gecesi oraya girmi ve geri dnmtr.
Ama mam Sadk (a.s) yle buyurmutur: Ademin
cenneti dnya balarndan birisi idi.42 Zira vaad edilmi
cennette, emir, yasaklama ve teklif sz konusu deildir.
Mesajlar:
1-lk nce caiz olan hususlar ve doru olan yollar
anz, daha sonra yasaklanm hususlar hatrlatmada

bulununuz.
2-Harama ve ilahi hkmlerin yasaklanm blgesine

yaklamak, gnaha dmeye neden olmaktadr.

,
3-Caiz olan yollarn var olmasna ramen
yasaklanm yola girmek zulmdr.

{20}

eytan, kendilerinden 'rtlp gizlenen irkin
yerlerini' aa karmak iin onlara vesvese verdi ve
dedi ki: Rabbinizin size bu aac yasaklamas,
42
Tefsir-i sna Eeri
Nur Tefsiri...45
yalnzca, sizin iki melek olmamanz veya ebedi

yaayanlardan klnmamanz iindir.
Nkteler:
eytan, Adem ve Havvaya yle vesvesede
bulundu: Bu aatan yemek sizleri melek klacaktr veya
ebediletirecektir ve Allah sizlerin bu makam ulamanz
istememektedir. Dolaysyla da bu aatan yememenizi
emretmektedir.
Hz. Ademin Allahn
bu yasaklamasn
grmezlikten geldii ve yasaklanm aatan yedii
hususunda yirmi birinci ayette, cevap verilmitir ki
burada yaplan yasaklama, kerahet ieren bir
yasaklamadr; haram deil. Bu tpk doktorun hastasna
bir yemei yasaklamasna benzemektedir ki eer hasta o
yiyecekten yiyecek olursa, skntya decektir. Bu
itaatsizliin kendine has yan etkileri ve belirtileri vardr.
Ama haram deildir.
Soru: Acaba melekler Ademden daha m
stndrler ki Hz. Adem, melek olabilmek iin eytann
vesvesesinin etkisi altnda kalmtr.
Cevap: Ademin meleklere stnl ok aktr.
Ama Ademin melek olmaya rabeti ve meyli onlarda var
olan kemaller ve stnlkler sebebiyleydi. Hz. Adem
sahip olduu stnlklerden yan sra, meleklerin sahip
olduu stnlklere de, sahip olmak istemitir.
Dolaysyla bu da meleklerin stnlk delili deildir.43
43
Tefsir-i Menhecus-Sadkin
mam Sadka (a.s), melekler mi stndr, yoksa

adem oullar m? diye sorulunca, mam Sadk (a.s), Hz.
Aliden (a.s) yle buyurduuna dair bir rivayet
nakletmitir: Allah melekleri ehvetsiz akldan,
hayvanlar ise aklsz ehvetten yaratmtr. Ama insan
akl ve ehvet karm bir bileimden yaratlmtr. Eer
insann akl ehvetine galip gelecek olursa, meleklerden
stn olur. Eer ehveti aklna galip gelecek olursa,
hayvanlardan daha aalk hale gelir.44
Adem olu, iki boyutlu bir karmdr.
Ki melekten ve hayvandan meydana gelmitir.
Eer buna meylederse bundan daha iyi olur
Eer ona meylederse ondan daha aa olur.
Evet, Adem oullarnn iyilikleri ve dereceleri farkldr
ve eitli mertebelere sahiptir. Nitekim melekler de
byledir. O halde her insann btn meleklerden stn
olduu veya bunun tam tersi iddia edilemez.45
Allah eytan aalk bir mahiyette yaratmamtr.
Aksine onu tekaml edebilecek bir varlk olarak
yaratmtr. Ona varlk yolunda hidayette bulunmutur.
Ama eytan kendisini saptrm, aalk hale getirmitir.
Aksi taktirde eytann mahiyeti kt olsayd, yllarca
megul olduu tesbih ve takdisin hibir anlam kalmazd.
Nitekim Allah Firavunu ve bn-i Mlcemi de bu ekilde
yaratmamtr. Aksine onlar da insani ycelie ve
44
45
Vesail, c. 15, s. 209

Etyebul-Beyan tefsiri, c. 1, s. 512
Nur Tefsiri...47
geliime layk olarak yaratlmtr. Ama kendi iradeleriyle

sapmlardr.46
Soru: Neden Allah eytan insana musallat ve
egemen klmtr?
Cevap: eytan ile insann ilikisi ve eytann insan
etkileme imkan, insandaki hayvani igdlerin
etkilemesinden ve tesirinden daha ok deildir. Allah o
hayvani igdler karsnda insana dnce, fikir ve
vicdan ihsan etmi, i gdleri dzenleme ve dengeleme
vesilesi olarak en iyi aralar insanoluna balamtr.
eytan insan zerinde bir egemenlie sahip olmad gibi,
insandan irade ve ihtiyarn da almamaktadr. Nitekim
bizzat eytann kendisi bizzat yle demitir:
esasen sizi zorlayacak bir nfuzum yoktu; sadece

ardm, siz de geldiniz. O halde, beni deil kendinizi knayn.
Artk ben sizi kurtaramam, siz de beni kurtaramazsnz 47
eytann ii sadece hayvani igdlere yardmda

bulunmaktr. Eer eytan bir etki yaratmak istiyorsa,
deruni kuvvelerden biriyle, yani igdler, kuruntular ve
vesveselerle birlikte hareket etmelidir. Bunlarn
karsnda iki g olan akl ve vicdan ise srekli olarak
insan hayra ve iyiliklere davet etmektedir. +48
46
erh-i Mesnevi, Allame Caferi, c. 5, s. 207

brahim suresi, 22. ayet
48
erh-i Mesnevi, c. 5, s. 207
47
Mesajlar:
1-eytan,
hatta
iyileri
dahi
kendi
haline
brakmamaktadr.
Ama
ihlas
sahibi

kimseler zerinde hibir egemenlie sahip deildir.

Sadece onlarn arasndaki sekin

kullarn hari. 49
2-eytann iinin nihayeti vesvesedir; zorlama deil.

Sapk yolu gstermektir; srar deil.

3-Gnah ve su ilemenin sonucu rezalettir.

4-Rezalet, rtszlk ve plaklk, eytann
hedeflerinden biridir.

5-eytan, arzular yoluyla, insan aldatmaktadr.

nsann arzusu, huzur dolu bir atmosfer iinde meleimsi
ve ebedi bir hayata sahip olmaktr. Bu yzden eytan
yle demitir: Eer bu aatan yiyecek olursanz, kendi
arzunuza ular, daimi her trl rahatszlktan ve
straptan uzak bir hayat yaarsnz. eytan, insani i
gdlerinden ve refah ve ebediyete meylinden istifade
ederek, ona vesvesede bulunmutur.

{21}

Dorusu ben size t verenlerdenim diye ikisine yemin

etti.
49
Nur Tefsiri...49
Nkteler:
Hz. Adem ve ei balangta blise itimat
etmiyorlard. eytan onlarn gvenini kazanmak iin
yemin etti ve bu konuda tekitte bulundu. 50 Nitekim mam
Rza (a.s) yle buyurmutur: Adem ve Havva, o
zamana kadar yalan yere Allaha yemin edildiini
iitmemilerdi. Bu yzden de eytana gvendiler ve o
aatan yediler. Elbette bu amel Hz. Ademin
peygamberliinden nceydi. Dolaysyla kendilerine
yaplan bu yasaklama da ate ve cehennem azabna sebep
olan byk ve haram bir yasaklama deildi. 51 Bu esas
zere ilk yalan yemin, eytandan ortaya kmtr.
Kuran yle buyurmutur: Mnafklar da yalan
yere yemin eden kimselerdir.52 Dolaysyla srekli olarak
yemin ien kimseler, slam toplumuna nder olmaya
layk deillerdir.

unlarn hibirine itaat etme: Yemin edip duran
aalk.53
Mesajlar:
1-Yalan yemin, eytann iidir.

2-Her yemine gvenmemek gerekir.

Fili mufaele babndan olup belki de tekit ve
nemle vurgulama semboldr
51
Uyunul-Ahbar, c. 1, s. 196
52
Tevbe suresi, 56, 62, 74 ve 107. ayetler
53
Kalem suersi, 10. ayet
50
3-eytan bizim inanlarmzdan kendi menfaatine
istifade etmektedir.

4-Bazen dman merhametli gzkerek ve insann
hayrmz dilediini iddia ederek bizlere szmakta ve
darbe vurmaktadr.

Yusufun
kardeleri de Yusufu ortadan kaldrmak ve onu
babasndan ayrmak iin yle dediler:
Oysa biz onun sadece iyiliini

isteriz.54
{22}

Bylece onlar aldatarak drd. Aac
tattklar anda ise, ayp yerleri kendilerine
beliriverdi ve zerlerini cennet yapraklarndan
yamayp-rtmeye baladlar. (O zaman) Rableri
kendilerine seslendi: Ben sizi bu aatan
menetmemi miydim? Ve eytann da sizin
gerekten apak bir dmannz olduunu
sylememi miydim?
Nkteler:
Ayette geen della kelimesi, tedliye kknden
olup yaknlatrmak anlamndadr. Bir hedefe ulamak
iin sarktlan ip ve kovaya iarettir. Gya blis, gurur
ipiyle onlar aldatma ukuruna indirmitir.
54
Yusuf suresi, 11. ayet
Nur Tefsiri...51
Ayette geen yehsifan kelimesi de, hasf

kknden tremi olup toplamak, dikmek ve birletirmek
anlamndadr.
Allahn hitab, nida kelimesiyle ifade edilmitir.
Nida ise uzak hitap iindir. Zira Adem ve ei,
yasaklanm aatan yiyerek Allaha yaknlktan uzak
dmlerdir.
eyh Murtaza Tebersi, Ebul-Futuh Razi gibi bir
grup mfessir yle demitir: Hz. Ademin cennetten
karlmas ve yeryzne inii, maslahat babndan
olmutur; ceza sebebiyle deil.55
Mesajlar:
1-Kadn ve erkek her ikisi de eytann vesvesesine
maruzdur.

2-eytann silah aldatma ve kandrmadr.

3-eytann vesveselerine temayl etmek, adeta ksa ve
rk bir ipe sarlmak ve de gnah ukuruna
yuvarlanmak gibidir.

4-lahi irad ve emirlere tevecch etmek ok
nemlidir. Bu ister az olsun ister ok fark etmez.

Gnah ilemek hususunda o gnahn kk veya

byk olmas nemli deildir. nemli olan gnah
hususunda kstahlk etmektir. Bu yzden az gnah bile
insann rezaletine ve kne neden olmaktadr.
55
Tefsir-i sna Eeri
5-plaklk da bir tr ilahi cezadr; kemal ve

medeniyet gstergesi deildir.

6-Bazen insann k ve d, adm adm
gereklemektedir. lk nce sapklk fikri ortaya
Daha sonra yasaklanm
kmaktadr.

eyleri yapmak ve yasaklanm eyleri yemek

Daha sonra da

gereklemektedir.

k ve plaklk.

7-lahi irad ve klavuzluklara tevecch etmemek ve
yasaklanm yiyeceklerden yemek, plakla ortam

hazrlamaktadr.

8-plakln irkinlii ve rtnn ycelii, insann

ftratnn bir parasdr.

9-rt bir deerdir, her ne kadar en sade bir vesileyle
de olsa.
10-Allahn hkmleri, emirleri, yasaklar ve uyarlar
srekli olarak insann terbiyesi ve geliimi ynndedir.

11-Hz. Adem ve Havva o yasaklanm aatan
yedikten sonra kendi yce yerlerinden uzaklatrldlar.
diye
Dolaysyla da

buyurulmamtr.
12-Allah hcceti tamamlamakszn hi kimseyi
knamamaktadr.
13-Allahn yolunda yrrken dmanlar tanmak
gerekir.
Nur Tefsiri...53
14-eytann dmanl aikar olduu halde insan,

onun tehlikesinden ve dmanlndan gaflet etmektedir.

{23}

Adem ile ei dedi ki; Ey Rabbimiz, biz
kendimize zulmettik, eer bizi balamaz, bize
acmazsan kesinlikle hsrana urayanlardan
oluruz.
Nkteler:
eytan ve Adem, her ikisi de itaatsizlik gsterdiler.
Ama eytan, kendi itaatsizlii (secde etmemesi)
hususunda ilahi hikmet ve adalete itirazda bulunarak
kibirlendi, kendi soyunun stnln sz konusu etti ve
bundan piman da olmad. Ama Hz. Adem ve Havva
kendi itaatsizliklerini itirafta bulundular ve Allahtan
balanma dileinde bulundular. +56
Mesajlar:
1-Bizim kendi kendimize yaptmz zulmler
karsnda da Allahtan yardm dilemeli ve onlar telafi
etmeliyiz.
2-Adem ve Havva hem yaptklar yanllk hususunda
ortak idiler, hem de gemilerini telafi etme ve zr

dileme hususunda.
56
Tefsir-i Numune
3-Her trl aykrlk ve hata insann kendisine

zulmetmesidir. nk Allahn emrine muhalefet, insann
kendi gerek saadetine ve geliimine muhalefettir.

4-Dua ve mafiret dilemenin adabndan biri de nce
insann kendi yapm olduu gnah itiraf etmesidir.

5-nsann Allahtan ilk istei, af ve rahmet dilemesi
olmutur.
6-Gnahkar iin en nemli mesele ilahi mafirettir.
Daha sonra dier istekleri.
7-Allahn inayeti, ltf ve merhameti, ebedi
hsranlarn nn almaktadr.

{24}
Allah dedi ki, Oradan aaya ininiz, eytan ile
siz birbirinizin dmansnz, sizler belirli bir sre
yeryznde barnacak geineceksiniz.
{25}
Dedi ki: Orda yaayacak, orda lecek ve

ondan karlacaksnz.
Nkteler:
cmlesinin muhataplar, ya Adem, blis ve
Havvadr ya da Adem, Havva ve onun soylardr. Elbette
Nur Tefsiri...55
bir yerde blis, tek bana muhatap karar klnm ve

57
kendisine yle denilmiti:

Baka bir yerde ise Adem ve Havva muhatap karar

Onlara syle dedi:
klnmtr.

Birbirinize dman olarak hepiniz oradan inin.58
Eer onlarn ini yeri tek bir yer ise, hitab hepsine
yaplm olabilir.
Hubut kelimesinin anlam, yeryzne initir. Zira
hemen ardndan yle buyurulmutur:

Geri Allah, Adem ve Havvann tvbesini kabul
etmitir:
Bunun zerine tevbesini kabul
59
etti Ama gnahn yan etkisi bakidir. Evla olan bir ii
terk etmenin ve Adem ile Havvann itaatsizliinin yan
etkisi, onlarn cennetten kmas ve yeryzne inmesidir.
Mesajlar:
1-Gnah ve suun yan etkilerinden kamak mmkn
deildir.
2-Bazen anne babann davranlar, soylarnn ini ve
klerinde etki yaratmaktadr.
3-Adem ve Havvann cenneti yeryznden ayr daha
yksek ve yce bir yerdir.
4-Dnya atma, izdiham ve srtme yeridir.
nsanlar menfaat ve igdleri att iin birbirleriyle
atmaktadrlar.

57
Araf suresi, 13. ayet

Ta-Ha suresi, 123. ayet
59
58
5-Dnyevi hayat ve dnyadan nasiplenmek ebedi

deildir.
6-nsan lmden sonra yeniden dirilecektir.
Hz. Adem artk ebedi hayata ve cennete
kavuamayacan sand iin zlyor ve rahatsz
oluyordu. Allah ona yle buyurdu: Bu dnya
hayatndan sonra, insan ebedi cennete ulaabilir.
7-Beer iin dnyevi hayatn mddeti ve nihayeti belli
deildir. (Ayette geen hin kelimesi nekire olarak yer
almtr.)

{26}

Ey Ademoullar, biz sizin irkin yerlerinizi

rtecek bir elbise ve size 'ss kazandracak bir giyim'
indirdik (varettik) . Takva ile kuanp-donanmak ise,
bu daha hayrldr. Bu, Allah'n ayetlerindendir.
Umulur ki t alp dnrler.
Nkteler:
Hz. Ademin de kssasn naklettikten sonra Allah
bu surede drt defa (bu ayette ve 27, 31 ve 35. ayetlerde)
Ademin ocuklarn ve beer soyunu muhatap karar
klm ve onlara takva elbisesini korumak, eytana
Nur Tefsiri...57
aldanmamak, yiyecek, iecek ve sslenme hususunda

israf etmemek ve Peygamberlerin davetini kabul etmek
gibi nemli eyleri tavsiyede bulunmutur.
Ayette geen rien kelimesi kularn ty
anlamndadr ki kular iin bu tyler hem bir rtdr ve
hem de gzellik vesilesidir. Nitekim elbise de insanlar
iin bir tr ss saylan elbiseye de ri denmektedir.
Btn nimetler Allahn elindedir ve ilahi gayb
hazinelerinden dklmektedir. Nitekim Allah yle
buyurmutur:

Hi bir ey yoktur ki, hazineleri bizim katmzda

olmasn; ancak biz onu belirlenmi bir miktar
olarak indiririz. 60 Hakeza yle buyurmutur:

demiri de indirdik61

Hakeza yle buyurmutur:
ve

62
sizin iin hayvanlar meydana getirdi.
O halde Allah tarafndan elbisenin yaratlmas ve insann

iradesinde karar klndr.
+Takva elbisesinden maksat ise, takva, tevazu,
temizlik ve iffet esasna dayal olan elbisedir. Korku, taat,
iffet, haya ve salih amel olarak da ifade edilmitir.63
60

Hadid suresi, 25. ayet
62
Zmer suresi, 6. ayet
63
61
Mesajlar:
1-lahi nimetlere tevecch etmek, Allaha ak olma ve
gafletten uzak durma nedenidir.
2-Elbise bedeni tam rtt zaman ilahi bir nimet
saylmaktadr.
3-Geri elbise temin etme hususunda doal etkenlerin
yan sra insanlar da aba gstermektedir, ama btn
bunlar Allahn elindedir.
4-rt ve rtmek Allahn iidir. Ama
plaklk ve soymak eytann iidir.

5-Elbise ilahi bir nimettir. plaklk ve
elbisesini soymak ise gnahn cezasdr.

6-rt, elbiseyle sslenme ve gzel elbiseler, Allahn
sevdii ve istedii eylerdir. sraf
olmad mddete sslenmek, ziynet kullanmak ve gzel
elbiselerden
istifade
etmek,
hibir
saknca
iermemektedir.
7-Maddiyatn yan sra maneviyatn ve ssn yan sra
takvann varl gereklidir.
Aksi taktirde
elbise, israf, tekebbr, fesad, gsteri, modaya tapma,
ehvet dknl, stnlk taslama ve benzeri eylere
vesile olabilir.
8-Maddi elbisede ayplar rtmek, souk ve scaktan
korunmak ve gzellik sz konusu olduu gibi takva da
ayplar
rtme
vesilesidir.
nsanlar
gnahtan
Nur Tefsiri...59
korumaktadr ve de insann manevi gzelliklerine sebep

olmaktadr.

9-Topraktan pamuk yetimektedir. Hayvann yiyecei
olan otlardan ise, yn retilmektedir. Kurtuun az
suyundan ipek retilmektedir. Btn bunlarn hepsi, ilahi
ayetlerdir ve dolaysyla da insann uyanmasna ve
kendine gelmesine neden olabilir.

{27}

Ey
nsanoullar!
eytan,
ayp
yerlerini
kendilerine gstermek iin elbiselerini soyarak
ananz babanz cennetten kard gibi sizi de
artmasn. Sizin onlar grmediiniz yerlerden
o ve taraftarlar sizi grrler. Biz eytanlar,
inanmayanlara dost klarz.
Nkteler:
nceki ayet elbiseyi bir nimet olarak anmtr.
Burada ise, eytann bu elbise ve nimeti sizlerden
almamas iin dikkatli olunmas hususunda uyar
yaplmaktadr.
eytan geri iman ehline vesvese etmekte ve
insann ayan kaydrmaktadr. Ama mminler zerinde
tam bir egemenlik ve velayet hakkna sahip deildir.


Benim size kar zorlayc

64
bir gcm yoktu
Zira mmin, tvbe ederek ve
Allaha snarak kurtulua erebilir. eytan, sadece
kafirlere egemendir.
Biz eytan grmyorsak, eytann da bizi
grmediini sanmamalyz. Aksine o, gnah ortam olan
her yerde hazrdr ve srekli olarak fitne ve aldatma
peine komaktadr.
Mesajlar:
1-Bakalarnn tarihinden ve akbetinden ibret almalyz.

2-Kendimizi, sigortalanm ve her trl sapklktan
korunmu zannetmemeliyiz. Hz. Adem (a.s) meleklerin
secde ettii bir kimse olmasna ramen eytann
aldatmasyla kendi yerinden uzaklatrlm oldu.
3-plaklk ve rtden syrlmak, ilahi yaknlk

mekanndan kma nedenidir.
4-plaklkla sonulanan her trl program ve

propagandalar, eytanidir.
5-eytann hedefi, kadn ve erkei birbirinin karsnda

soymaktr.
6-eytan, tek bana deildir. Aksine grubu ve
yardmclar da vardr. Nitekim baka bir
64
brahim suresi, 22. ayet
Nur Tefsiri...61
yerde ise yle okumaktayz:

Ve blis'in

ordular da.65
7-eytan grmyorsak ondan gafil olmamalyz. Srekli

olarak hazr bulunmalyz.
Zira
eytann aldatcl grnmezliinden dolaydr.
8-plaklk imanszln ve eytann egemenliinin
gstergesidir.
9-eytann egemenlii ve sultas insann kendi ameli
sebebiyledir.
10-lahi snnet, eytann kafirlere ve inkarclara egemen
olmasdr.
11-Allaha iman etmek, eytann insan zerindeki
hakimiyetine ve velayetine engel tekil etmektedir.

{28}

Onlar bir fenalk yaptklar zaman, Babalarmz
bu yolda bulduk, Allah da bize bunu emretti
derler. De ki: Allah fenal emretmez.
Bilmediiniz
eyi
Allah'a
kar
m
sylyorsunuz?
Nkteler:
Tefsirde okuduumuz zere bu ayet, mriklerin
cahiliyye dneminde adet olduu zere tavaf halinde
plakl ile ilgilidir. Onlar bu ii atalarn taklit ederek
65
uara suresi, 95. ayet
yerine getiriyor, ama Allahn byle tavaf edilmesini

emrettiini iddia ediyorlard.
irkin amel sahibi kimseler, hatalarn taklit
etmekte ve irki Allaha isnat ederek yle demektedirler:

Allah dileseydi biz irk

komazdk.66

Eer
Hakeza:

Allah dileseydi, O'nun dnda hi bir eye kulluk
etmezdik.67 Yani onlar yle diyorlard: Allah bizim
mrik olmamz istemitir. Onlarn zannettiine gre

Allah kendilerine mhlet verdii iin onlarn her trl
ktlnden ve irkinliklerinden honut olmaktadr ve
bunlar emretmitir.
Bu ayette onlar nce atalarn sz konusu etmitir.
Daha sonra ise Allahn emri olduunu
Belki de bu onlarn
beyan etmilerdir.
atalarnn iinin onlar nezdinde Allahn emrinden de
nemli olduu deliline dayanmaktayd.
Mesajlar:
1-Gnah tevil etmek, gnahtan daha byktr ve
eytann sulta ve egemenliinin nianesidir....
Bu ister toplumsal bir tevil olsun
(atalar) ve isterse de dini bir tevil olsun (Allahn
irkinlikleri emretmesi) hi fark etmez.
66
67

Nahl suresi, 35. ayet
Nur Tefsiri...63
2-Atalarn irkin ve yanl metoduna bal kalmak ve

dinde bidat karmak, eytann velayetinin ve
imanszlnn bir nianesidir. ...
...
3-Baz amellerin fesat ve irkinlii apak ve ftridir.
Zira fahie kelimesi, irkinlii ve ktl apak
gnah anlamndadr.
4-Bazen insann sapklklar, kendisinden sonra sizlere de
intikal etmekte ve sapklar gelecek nesillerin gnahn da
omuzlamaktadrlar. Gelecek nesillerin gnahn da
omuzlamaktadrlar.
5-Gemilerin metodu srekli deerli deildir. Atalar
yersiz yere taklit etmek yasaktr.

6-Allah hibir zaman irkinlii emretmez.
(Gemi bir zaman fiilinin cevab gelecek
zaman fiiliyle verilmitir ki devamllk ve srekliliin
nianesi olsun)

{29}

De ki: Rabbim adaleti emretti ; her secde
yerinde yznz O'na dorultun; dinde samimi
olarak O'na yalvarn. Sizi yaratt gibi yine O'na
dneceksiniz.
Nkteler:
Ayette geen kst kelimesi ayrmclk ve

blclk kartdr. Yani herkesin hakkn bakasna
deil kendisine vermek demektir.
Bu ayette eitli kavramlar sz konusu edilmitir:
Terbiye rabbi, adalet el-kst, ibadet ekimu, cemaat
vcuhekum vahdet ve birlik mescit, dua veduhu,
niyet ve ihlas muhlisine lehu ve hair ve kyamet
teudun.
Merhum Tebersiye gre
ayetinden maksat, namazdan sonra dua ve halisane
yalvarmann emredilmesidir. mam Sadk (a.s) yle
buyurmutur: Her namazdan sonra Hz. Zehrann (a.s)
tesbihi, bin rekat namazdan daha iyidir.68
Dirili ve harolmak, cismanidir. yle ki toprak
zerreleri yiyecek yoluyla sizlerde bir araya gelmitir. Ayn
ekilde rm kemikleriniz de kyamet gn bir araya
gelecektir. Sizi bir hcreden ve spermden
yaratan g, ayn ekilde sizin kalntlarnz da kyamet
gn diriltebilir. Rivayette de okuduumuz zere,
ayetinden maksat udur ki sizler ldnzde
tadnz inan zere dirileceksiniz. Yani mmin iman
zere kafir ise kfr zere dirilecektir.69
Bir hadiste yle okumaktayz: Kyamet gn
insanlar, plak ve yaln ayak olarak harolacaktr. 70
Tpk annesinden doduu gibi.
68
Tefsir-i sna Eeri

Tefsir-i Mecmeul-Beyan
70
Tefsir-i Furkan
69
Nur Tefsiri...65
Mesajlar:
1-nsan, adalet ile grevlidir. irkin
davranlar ve ameller ise adalet dairesinin dnda
kalmaktadr.
2-Dine halisane bir ekilde bal olmak, adaletin
yaylmasna ortam salamaktadr.

3-Blcle ve ayrmcla engel olmak ibadetin yan
sra sz konusu edilmitir. badet ve namaz, adaletle
olduu taktirde daha fazla deer tamaktadr.
4-Sahih ve doru bir terbiye, adalete dayal bir sistem iin

de sz konusudur ve adalet, ilahi rububiyet ilerinden
biridir.
5-Din, insann toplumsal, ibadi ve itikadi boyutlarn
kapsamaktadr.
6-Mescit ve cami ihlasn stdr; riya ve irkin deil.

7-Duann artlarndan biri de halis niyettir.

8-Ahirete iman ve tevecch etmek insann ihlasnn ve
adaletinin ikame edilme sebebidir.
9-lk yaratl, yeniden direniin mmkn olduunun
delilidir.
{30}

Allah, insanlarn bir
kesimi de sapkl
bir yana brakarak
(buna
ramen)
sanyorlar.
kesimini doru yola iletti, bir

haketti. nk onlar Allah'
eytanlar dost edindiler ve
doru
yolda
olduklarn
Mesajlar:
1-Hidayet, Allahn iidir. Ama sapklk bizim
kt seimimizin sebebiyledir.
2-Allahtan kopmadmz mddete eytann btn
vesveseleri Allah anmak ve tvbe neticesinde irade
edilebilir. eytandan gelen
bir drtmeye bir kkrtmaya uradklarnda
71
Ama Allahtan korkmak, insann eytann tuzana

dmesine ve de eytann insan zerinde sulta kurmasna
neden olmaktadr ki artk bunu telafi edebilmek mmkn

deildir.
3-nsan zgrdr ve dolaysyla da hem ilahi velayeti ve
hem de eytann velayetini seebilir.
4-Sapklarn grleri gerekleri gren ve reel grler
deildir. Aksine hayalci ve kuruntuya dayal grlerdir.

5-Fikri sapklk ve cehl-i mrekkeb (sapk olduu halde
kendisinin hak yolda olduunu sanmak) sapklklarn en
71
Nur Tefsiri...67
ktsdr. Nitekim baka bir yerde

yle okumaktayz:

De ki: Davran (tarz olan ameller) bakmndan
en ok hsrana urayacak olanlar size haber
vereyim mi? Onlarn, dnya hayatndaki btn
abalar boa gitmiken, kendilerini gerekte
gzel i yapmakta sanyorlar. 72

{31}

Ey Ademogullar! Her mescide gzel elbiselerinizi
giyinerek gidin; yiyin iin fakat israf etmeyin,
nk Allah msrifleri sevmez.
Nkteler:
Belki yle sylenebilir: Kuranda, ya
beni adem! hitabyla bneyan edilen her ey, btn
insanlar ve btn dinler ile ilgilidir ve btn dinlerin
ortak deeridir.
Kuran, mal ve evlad, ziynet (ss) olarak

adlandrmtr.

Mal ve
73
evlatlar dnya hayatnn ssdrler. Bu esas belki
de ayet u gerei beyan etmektedir ki camiye giderken,
mal ve ocuklarnz da beraberinizde gtnz ki
72
73
Kehf suresi, 103-104. ayetler

mallarnzla Mslmanlarn iktisadi problemlerinin

halletmeye alnz ve ocuklarnzn mescit ve
cemaatlerde hazr bulunmasyla da gelecek nesillerin
hareket sorunlarn hallediniz.
Rivayetler de adil cemaat imam, zahiri ssl
olmak, koku srnmek, namaz giderken rkuda namazda
secde kapanmak, bayram namazna ve cma namazna
katlmak, ss ve ziynet esas olarak ifade edilmitir. +74
mam Mcteba (a.s) namaz esnasnda ve camide
hazr olunca en gzel elbiselerini giyiyor ve yle
buyuruyordu: phesiz Allah gzeldir ve gzel olan
rabbim iin gzel bir ekilde sslenirim. + Daha sonra
mam Mcteba (a.s) bu ayeti tilavet buyuruyordu: +75
Allah, ziynet ve gzellii sevmektedir. Aksi taktirde
bunu asla emretmezdi. Nitekim slam da ftri
bir dindir ve insanlar ftrat gerei ssten ve ziynetten
lezzet almaktadr.
Sslenerek camiye gitmek, Allahn kullarna ve
Allaha ibadet etmeye sayg gstermektir ve ayn
zamanda eitilik icat etmekte ve dierlerini de camiye
+ pratik olarak tevik etmektedir. mam Bakr (a.s) yle
buyurmutur. Mal insann elinde olan ilahi bir emanettir.
Dolaysyla bu mal tketmek de israftan uzak olmaldr.
+76
74
Nurs-Sakaleyn, Menhecus-Sadkin ve sna eeri tefsirleri

Mecmeul-Beyan tefsiri
76
Tefsir-i Safi
75
Nur Tefsiri...69
Geri ss ve yiyeceklerden istifade etmek ftri ve

doal bir itir. Ama fakirler ve mahrumlarn olmas gibi
zel artlar alnda onlarn da dertlerini paylamak gerekir.
Bu yzden tarihte de okuduumuz insanlarn nisbeten
refahta daha fazla bir refah iinde yaad. Dnemde mam
Sadkn (a.s) giymi olduu elbise tr, insanlarn
fakirlik ve yoksulluk iinde rpnd bir dnemde
yaam olan Hz. Alinin (a.s) elbisesinden farklyd. Zira
her birinin toplumsal artlar birbirinden ayr ve
farklyd.77
mam Sadk (a.s) yle buyurmutur: Bir gnlk
rzk olduu halde buna kanaat etmeyen ve insanlardan
dilenen kimse, israf edenlerdendir.78
Yiyecek hususunda israfa kamak ve oburluk
etmek, bir ok ruhi ve cismi hastalklarn sebebidir. Ayn
zamanda kalbin katlamasna ve ibadetin tadn almaktan
mahrum olmasna neden olmaktadr. Nitekim Peygamber
(s.a.a) yle buyurmutur: Mide, her hastaln evidir.
Hrstiyan bir doktor bu ayet ve hadisi iittikten sonra
yle demitir: Btn tb ilmi, bu ayette ve
Peygamberinizin bu sznde gizlidir.79
mam Sadk (a.s) yle buyurmutur: Maln
ortadan kalkmasna ve bedenin zarar grmesine sebep
olan ey israftr.80 Baka bir rivayette ise yle
okumaktayz: Allah yolunda harcanan her ey ne kadar
77
Tefsir-i sna Eeri

Tefsir-i Furkan
79
80
Kafi, c. 2, s. 499
78
ok olursa olsun israf deildir ve Allaha gnah yolunda

harcanan her ey ne kadar az olursa olsun israftr.81
Mesajlar:
1-Mslmanlarn ss durumunda olan mescitler, ssl
gzel ve ekici olmaldr.
2-En gzel ve en iyi elbise en iyi mekanlar iindir.

3-slam, namazn batnna tevecch etmektedir.
Onlar
namazlarnda
hu

82
iindedir. Ayn ekilde namazn zahirine de riayet
etmektedir. Evet slamda zahir ve batn,
dnya ve ahiret birbirine karm haldedir.
4-Ziynet geri bireysel namazda da bir deer ifade
etmektedir, ama toplum ve mescit iin sslenmenin zel
bir hesab vardr.
5-nce namaz, sonra yemek.
nce ruh ve maneviyata tevecch daha sonra bedene
tevecch gerekir.
6-Tutumluluk, Allahn sevdii bir eydir. Ss ve
yiyecekten nasiplenmek, israftan uzak bir ekilde
olmaldr.

81
82
Tefsir-u Menhecus-Sadkin
Mminun suresi, 2. ayet
Nur Tefsiri...71
{32}

Allah'n kullar iin yaratt ziynet ve temiz
rzklar haram klan kimdir? Bunlar, dnya
hayatnda inananlarndr, kyamet gnnde de
yalnz onlar iindir de. Bilen kimseler iin
ayetlerimizi bylece zn zn aklyoruz.
Nkteler:
Bu ayet, ssn insan iin helal olduunu beyan
etmektedir. Kuran Allahn nimetlerinin birinde
seyirciler iin gkyzn yldzlarla donatlmas ve
zinetlendirmesi olduunu bildirmektedir.

83
onu gzleyenler iin ssledik Ama sse olan ilgi
insan helak etmemelidir ve bu ssten istifade etmek,
kontroll olmaldr. Dolaysyla Kuran, kadnlarn
elerinden ve mahremlerinden bakasna sslerini
gstermesini haram kabul etmektedir.

+84

Sslerini bakasna gstermesinler.
Osman b. Mazun, Peygamber-i Ekremin (s.a.a)
huzuruna vard ve kendisinin + edilme, uzlete ekilme,
einden, ailesinden ve toplumdan uzaklama niyetinde
olduunu bildirdi. Peygamber onun bu iinden iddetle
rahatsz oldu ve yle buyurdu: ehveti kontrol etmek
iin oru tut. Reddedilmi ruhbaniyet ve riyazet yerine
camiye git, namaza kadar oturarak bekle. llere dme
yerine de cihat, hac ve umreye katl. Einden ve gzel
83
84

Nur suresi, 31. ayet
kokulardan istifade et, malndan mahrumlara ver,

haramlardan hicret et. te bunlar benim yolum ve
metodumdur. Herkim bu metottan yz evirecek olur ve
tvbe de etmezse melekler bu kimsenin Kevser havuzuna
girmesine engel olur.85
Asm b. Ziyad da hayat metodunu deitirmesi,
helalardan ve lezzetlerden uzak durmay kararlatrmt.
Hz. Ali (a.s) onun bu dncesini mahkum etti ve
kendisini knad. Hz. Aliyi (a.s), o halde neden sen
kendin bu kadar sade yayorsun? diye sorunca da mam
ona cevap olarak yle buyurdu: Ben toplumumuzun
nderiyim, Allah nderlere hayat dzeyini toplumdaki en
zayf kimselerin hayat dzeniyle denkletirmeyi ve
bakalarnn derdine ortak olmay emretmitir.86
Hz. Ali (a.s) yobaz hariciler hakknda temsilcisi
bn-i Abbas onlara gnderirken en iyi elbiselerini
giymesini, gzel kokular kullanmasn ve gzel bir atla
haricilerin yanna gitmesini emretmitir.87
Baz kimseler bu ayeti yle tefsir etmilerdir ki
dnya ss ve rzk eitli aclar ve zorluklarla i iedir.
Ama ahiret ss ve rzk dertsiz ve halistir.
Mesajlar:
1-Peygamber bidatlarla savamaktan sorumludur.
85
Tefsir-i Kebir-i Fahrur-Razi

Kafi, c. 1, s. 410
87
86
Nur Tefsiri...73
2-slam yersiz zhde, meru olmayan riyazete ve

ruhbanla kardr.
3-Gzelliklerden ve sslerden faydalanmann temel ilkesi
mbah oluudur, meer ki haram olduuna dair zel bir
delil bulunmu olsun.
4-Dnya sslerinden uygun bir ekilde istifade etmek ve
insanlar buna tevikte bulunmak bir deerdir.
Zira
bu ssler, Allaha isnat edilmitir.
5-Allaha ulamann yolu, helal ve temiz olan eyi terk
etmek deildir, aksine yerli yerinde kullanmak ve adalete
riayet etmektir.

6-slam ftrat ile uyumlu ve itidal zere olan bir dindir.
nsann doal ihtiyalarna olumlu cevaplar vermitir.
Faydal olan eyleri helal saym, zararl olan eyleri ise
yasaklamtr.
7-Dnya ssleri, rnein yiyecekler, insann ihtiya
duyduu eylerdir. (Dnya ssleri, yiyeceklerin yan sra
zikredilmitir.)

8-Nimetleri yaratmann asl hedefi, mminlerin istifadesi
ve faydalanmas iindir. Geri kafirler de bundan
faydalanmaktadr. Elbette
baka bir yerde ise yle buyrulmutur:

nsanlarn hangisinin daha iyi i ilediini ortaya
koyalm
diye,
yeryznde
olan
eyleri,
88
yeryznn ss yaptk.
88
9-Dnyevi nimetlerden faydalanmak hususunda mmin

ve kafir eittir. Ama kyametteki mutluluk, mminlere
zgdr.
10-lim ve alimin Allah nezdinde zel bir yeri vardr.

{33}

De ki: Rabbim sadece, ak ve gizli fenalklar,
gnah, haksz yere tecavz, hakknda hibir
delil indirmedii eyi Allah'a ortak komanz,
Allah'a kar bilmediiniz eyleri sylemenizi
haram klmtr.
Nkteler:
Fevahi kelimesi, fahie kelimesinin oulu
olup irkinlii herkese aikar olan gnah demektir. Tpk
zina gibi nk cahiliyye dneminde gizli yaplan
gnahlar caiz gryorlard. Bu ayet, gizli olan gnahlarn
da haram olduunu belirtmektedir.
sm kelimesi ise, insan uuruma yuvarlayan
gnah anlamndadr. Baiy ise bakalarnn hakkna
tecavz etmektir. Bu ayet, itikadi ve inanca ait ve dil ile
yaplan gnah eitlerini ele almtr.
Nur Tefsiri...75
Rivayetlerde Batni gnahlardan maksadn zalim

nderlerin velayetini kabul etmek olduunu belirtmitir.
+89
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) yle buyurmutur: Bir
kimse ilim ve bilgisi olmadan bir hkm verecek olursa
gk ve yerdeki melekler ona lanet ederler.90
Zrare mam Sadka (a.s) yle sormutur:
Allahn kullar zerindeki hcceti nedir? mam Sadk
(a.s) yle buyurmutur: Bildikleri eyleri sylemeleri
ve bilmedikleri eyler hususunda sessiz kalp,
durmalardr.91
Mesajlar:
1-lahi haramlar, insann tekamle geliimi ve terbiyesi
amacna yneliktir.
2-Helallar oktur ama haramlar azdr ve snrldr. Haram
olan hususlar ise Kuran ve rivayetlerde beyan edilmitir.

3-Gnah gnahtr. Bu gnahn zati ve akli irkinlii
vardr. Her ne kadar insanlar anlamasa da bu byledir.
4-Mriklerin kendi inanlar hususunda hibir delili

yoktur.
5-Tebli ve ktlklerden sakndrma hususunda ilk nce
helal ve mehur yollardan istifade etmek gerekir. Daha
89
Nurus-Sakaleyn Tefsiri
Tefsir-i Numune
91
Tefsir-i Furkan
90
sonra ktlkleri yasaklamal ve haram olan iler, ilan

edilmelidir. (nceki ayet helallar beyan etmiken bu ayet
haramlar dile getirmitir.)

6-Burhan ve istidlal bir tr ilahi ltuf ve feyizdir ki can ve
akla ilka edilmitir.
7-Herhangi bir eyin Allaha istinat edilmesi bir ilim ve
delil zere olmaldr. Evet, her trl
iddia zellikle de varlk hakkndaki iddialar, delil ve
mantk zere olmaldr.

{34}

Her mmet iin belirli bir sre vardr; vakitleri

dolunca ne bir saat gecikebilir ne de ne
geebilirler.
Nkteler:
Kurandaki bu ayet esasnca sadece bireyler deil,
hatta devletler, milletler, mmetler ve medeniyetler de
belli bir ecele ve mre sahiptir.
nden ve arkadan ecel aa inince
Sadan ve soldan bir tek nefese izin vermez.
Mesajlar:
1-Dnyaya ve dnyevi makamlara aldanmamalyz.
Haramlardan ise saknmalyz.
2-Varlk aleminde hibir deiiklik tesadfe dayal
deildir. Hesaplanm dakik ilahi bir dzen ve tedbir
Nur Tefsiri...77
dnda hibir deiim gereklememektedir. mmetlere

de bir takm kanunlar hakimdir.
3-Elimizde olan imkanlar ve frsatlar yok olacak
trdendir. O halde gcmz yettiinde en doru
istifadede bulunmamz gerekir.
4- Zalimler, ilahi mhlet ve frsat kendilerine yaplm
bir ltfn nianesi olarak saymamaldrlar. Zira
bu frsatn sonu gelip atacaktr. Nitekim baka bir yerde
yle buyrulmutur:

ve yok
olular iin belirli bir vakit kararlatrdk.
92
5-Allah yolunun mcahitleri, tautlarn sultas sebebiyle

asla mitsizlie dmesinler. Aksine aba gstersinler.
nk tautlar da gidicidir.
6-Srekli olarak bir takm gruplar, kudreti ele geirmekte,
denenmekte ve yok olmaktadrlar.

{35}

Ey nsan oullar! Size aranzdan ayetlerimizi
okuyan peygamberler geldiinde, kimler onlarn
bildirdiklerine kar gelmekten saknr ve gidiini
dzeltirse, ite onlara korku yoktur ve onlar
zlmeyeceklerdir.
92
{36}

Ayetlerimizi yalanlayp onlara kar byklk
talayanlar, ite onlar cehennemliklerdir, orada
temelli kalacaklardr.
Nkteler:
Korku ve endie, gelecek ile ilgilidir ve emniyet ve
gvenliin kartdr. Ama hzn gemi ve kaybedilmi
eyler ile ilgilidir ve de mutluluk ve sevin kartdr. 93
Mesajlar:
1-lahi snnetlerden biri de ilahi vahyi beyan etmek iin
Peygamberlerin gnderilmesidir.
2-Szn etkileme yollarndan biri de gnderilen elinin

haktan biri olmasdr.
3-nsan zgr ve irade sahibi bir varlktr. Dolaysyla
kaderi de kendi inan ve amellerinin ipoteinde
bulunmaktadr.
4-Takva sahibi bir kimse, dzelticidir ve de olumlu
faaliyetlere sahiptir; inzivaya ekilmi deildir.
5-Takva ve kendini islah etmek, bakalarn islah
etmekten nce olmaldr. Maslahat kimseler, bizzat
takva sahibi olmaldrlar.
6-Mminler ve Peygamberlerin gerekleri takva ve islah
ehli olan kimselerdir.
93
et-Tahkik fi Kelimatil-Kuran
Nur Tefsiri...79
Grld gibi burada onlara iman eden kimse, O halde

onlara iman eden kimse diye buyrulmamtr.
7-Gerek huzur ve gvenlik takva ve slah sayesindedir.

8-Yalanlama, kibir ve Peygamberlere itaatsizliin
sonular, ebedi azap ve cehennem ateidir.

{37}

Allah'a kar yalan uyduran veya ayetlerini yalan
sayandan daha zalim kimdir? Kitap'taki paylar
kendilerine eriecek olanlar onlardr. Elilerimiz
canlarn almak zere geldiklerinde onlara,
Allah'tan baka taptklarnz nerede? deyince,
Bizi koyup katlar derler, bylece inkarc
olduklarna kendi aleyhlerine ahitlik ederler.
Nkteler:
Kuran ayetlerinde Allaha iftirada bulunmaktan
maksat, genellikle Allaha irk komaktr.94 Elbette bir
eyi hibir delil olmakszn helal veya haram klmak hem
bidattr, hem de Allaha iftirada bulunmaktr. Nitekim
94
Tefsirul-Mizan
Peygamberleri yalanlamak da bir tr Allaha yalan isnat

etmektir.
Kuranda onbe defa baz kimseler, halkn en
zalimleri olarak tantlmtr. Yani onlar, hem kendilerine
ve ahsiyetlerine zulmetmilerdir ve hem de topluma.
Btn bunlarn kkeni ise irk, kfr ve inattr.95
ifadesi, rzk, hayat, lm dnya
saadeti ve ekaveti ve kyamette ilahi levh-i mahfuzda
kaydedildii zere amellerin karl mkafat ve cilasn
kapsamaktadr. +96
Mesajlar:
1-Yalanlamak, Allaha iftirada bulunmak ve bidat
karmak, en byk zulmlerdendir.
2-Her insann dnyada kesin ve kaydedilmi bir nasibi
vardr.
3-Baz melekler, ruhlar almakla grevlidir.
4-Ruh, insann btn hakikatini ifade etmektedir.
Grld gibi buyurulmamtr.
5-nsan lmn nianelerini grd zaman gaflet
uykusundan uyanmakta, ruhu alan grevlilerle
konumaktadr. Ama bunun hibir faydas yoktur.
6-nsann sorguya ekilmesinin ilk aamas, lmn ilk
anndan itibaren balamaktadr.
7-Kyamette sorulan ilk soru, mabut ve ilah hakknda
sorulan sorudur.
95
96
Tefsir-i Numune, c. 5, s. 184

Tefsir-i sna Eeri
Nur Tefsiri...81
8-Allahtan gayrisi, sadece bir seraptr. Mrikler lnce,

btn mabut ve ilahlarnn bo olduunu itiraf
edeceklerdir.
9-Kyamet gn ilk hakim, insann vicdandr.

{38}

Allah, Sizden nce gemi cin ve insan
mmetleriyle beraber atee girin der. Her
mmet girdike kendi yoldana lanet eder. Hepsi
birbiri
ardndan
cehennemde
toplannca,
sonrakiler
ncekiler
iin,
Rabbimiz!
Bizi
saptanlar ite bunlardr, onlara ate azabn kat
kat ver derler, Allah, Hepsinin kat kattr, ama
bilmezsiniz der.
Nkteler:
Kyametin sarsc sahnelerinden biri de cehennem ehlinin
birbirleriyle yaptklar konumalardr. zellikle de
cehenneme girmelerine sebep olan byklerle yaplan
konumalar, gerekten insan derinden etkilemektedir.
Bu adan orada takvasz dostlar da birbirine kar
dman kesilmektedir.


O gn takva sahipleri dnda, dost olanlar
birbirlerine dman olurlar97 Bazen de kendilerini
sapkla srkleyen ve zayi eden kimseleri grmeyi

dilerler.
nkar edenler: Rabbimiz! Cinlerden ve

insanlardan, bizi saptranlar gster, onlar
ayaklarmzn altna alalm da en altta
kalanlardan olsunlar derler 98 Bazen de byklere
itaatin kendilerinin kne sebep olduunu kabul
ederler.

yneticilerimize ve byklerimize

itaat etmitik, fakat onlar bizi yoldan saptrdlar.

Rabbimiz! Onlara iki kat azap ver, onlar byk
bir lanete urat derler.99 Ama insan amel
zgrlne ve irade sahibi bir varlktr. Kendi hatasn

ve sapkln bakalarnn boynuna atamaz.
mam Sadk (a.s) yle buyurmutur: +ayetinde geen
nderlerden maksat nderler ve zalim
imamlardr. 100
Kyamet gn zalim nderler ve takipileri her biri
iki kat azap grr. Zira Kuran sapklarn nderleri iin
diledikleri iki kat azaba cevap olarak yle buyurmutur:
Hem nderlerin iki kat cezas vardr hem de nderlerin
takipilerinin. nk nderler, hem kendilerini
hem de dierlerini saptrmlardr. Ama onlarn takipileri
ise hem kendilerini saptrdklar ve hem de onlara uyarak
97
Zuhruf suresi, 64. ayet

Fussilet suresi, 9. ayet
99
Ahzap suresi, 67. ayet
100
98
Nur Tefsiri...83
ve onlar destekleyerek batl nderlerin canllk

kazanmas ve glenmesine sebep olduklar iin iki kat
azap greceklerdir.
Mesajlar:
1-Cennette kin ve dmanlk yoktur. Cennet tmyle
bar ve sefa yeridir. Ama cehennemde bireyler birbirine
lanet etmektedirler. Nitekim Ankebut suresi, 25.

ayette yle okumaktayz:

kyamet gn, bir ksmnz bir
ksmnz inkr edip-tannmayacak ve bir ksmnz

bir ksmnza lanet edeceksiniz.
2-Cinler de tpk insanlar gibi bir teklif sahibidir.

Gnahkarlar da benzeri bir akbete sahiptir ve ayn
cehennemde yer alacaklardr.

3-Kafirler, bir defa da cehenneme girmeyeceklerdir.
Aksine belli bir tertip zere ve srayla gireceklerdir.
4-lahi olmayan velayetler, muhabbetler ve desteklemeler,

kyamet gn kin ve dua ve dmanla iarettir.
5-Kyamet gn herkes gnahn bakasnn boynuna
atmaya almakta ve kendisi iin bir su orta bulmaya
almaktadr.
6-Bazen insan, bir takm cezalar grmektedir ki bundan
haberi bile olmamaktadr.

{39}

ncekiler
sonrakilere,
Sizin
bizden
bir
stnlnz yoktu, kazandnza karlk azab
tadn derler.

{40}

phesiz ayetlerimizi yalanlayanlardan ve onlara

kar byklenenler, onlar iin gn kaplar
almaz ve halat (ya da deve) inenin deliinden
geinceye kadar cennete girmezler. Biz sulugnahkrlar ite byle cezalandrrz.
Nkteler:
mam Sadk (a.s) yle buyurmutur: Mminlerin
amelleri ve ruhlar ge doru gtrlmekte ve gs
kaplar yzlerine almaktadr. Ama kafirlerin amelleri
ve ruhlar, ge gtrlnce aniden yle bir ses
iitilmektedir: Siccine doru ininiz.101
Ayette geen cemel kelimesi, ya deve
anlamndadr, ya da sahilde gemilerin baland kaln
halat anlamndadr. Ama burada maksat, kafirlerin
cennete giriinin imkansz olduunu beyan etmek
olduundan deve ve devenin ine deliinden gemesi
anlam daha uygundur. Tefsir-i Numunede yle
okumaktayz: Cemel kelimesi daha ok deve anlamnda
101
Nur Tefsiri...85
kullanlmaktadr. Rivayetler esasnca da bu anlam daha

uygundur.
Luka incilinde ise yle yer almtr: Devenin ine
deliinden gemesi, kapitalistlerin ve devlet adamlarnn
melekut-i alaya (yce alemlere) ykseliinden daha
kolaydr.102
Krknc ayetin zahirinden cennetin gklerde
olduu ve cennete girmek iin de cennet kaplarndan
geilmesi gerektii anlam istifade edilebilir.
Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur: Gnl kaplar
be vakitte aktr: slam mcahitlerinin savat zaman,
yamur yad zaman, Kuran okunduu zaman, afak
vakti ve ezan sesinin ykseldii zaman.103
Gklerin ve yerin rahmet kaplar, takval
mminlerin yzne almaktadr.
Eer o lkeler halk

inansalard ve korkup-saknsalard, gerekten
zerlerine hem gkten, hem de yerden (saysz)
bolluklar (bereketler) aardk.104 Gn kaplar
inat ve yalanlayc kafirlerin yzne kaplmtr ve de

almayacaktr.
Mesajlar:
1-Kyamet gn sapk nderler, kendi takipilerini azapta
ortaklar olarak kabul etmektedirler.
102
ncil-i Luka, 18. bab, 24. ayet

104
103
2-irk takipileri kat kat azaptan kurtulmak iin

nderlerinden hibir ayrcala ve stnle sahip
deillerdir.
3-nsann kaderi, hatta cehennem ehlinin inancna gre de
bizzat kendi yaptklarnn ve amellerinin ipoteindedir.

4-nsann amelleri ve davranlar ilahi rahmetin iniinde
veya inmeyiinde olduka etkilidir.

5-lahi ayetleri yalanlamak ve dini retileri
kabullenmemek, btn rahmet kaplarnn kapanmasna
ve cennete girilmesine engel olmaktadr.

6-lahi snnet kyamet gn sulularn ilahi rahmetten
mahrumiyetini ngrmektedir.

{41}

Onlar iin cehennemden yataklar ve stlerine de
rtler vardr. Biz zulme sapanlar ite byle
cezalandrrz.
Nkteler:
Ayette geen mihad kelimesi, mehd kknden
tremi olup yatak anlamndadr. Dolaysyla cehennem
ehli iin yatak kelimesinin kullanlmas bir tr onlar
alaya almaktr. Yani onlarn dinlenecekleri yer cehennem
Nur Tefsiri...87
olacaktr.105 Ayette geen Geva kelimesi de gaiye

kelimesinin oulu olup, rt anlamndadr ve adr
anlamnda da kullanlmaktadr.
Allah inat ve yz eviren topluluu bu surenin 37.
ayetinde kafir, krknc ayetinde sulu ve burada ise zalim
olarak anmtr. Zira ilahi ayetleri yalanlayan bir kimse,
btn bu sfatlara layk bir kimsedir. Nitekim Bakara
suresi, 254. ayette ise yle okumaktayz: +
Peygamber (s.a.a) bu ayeti tilavet buyurduktan
sonra yle buyurmutur: Cehennemin aadan ve
yukardan eitli tabakalar vardr. Dolaysyla st
tabakalarn m yoksa alt tabakalarn m ok olduu belli
deildir. Kafirler bu tabakalarn arasnda yer almtr ve
srekli bask iindedir. Hakeza Peygamber (s.a.a) yle
buyurmutur: Zira, kafirlerin kafirdeki sevgisiyle rts,
cehennem ateidir.106
Mesajlar:
1-Cehennem tmyle kafirin varln btn boyutlaryla
kapsamaktadr. + Nitekim dier bir ayette ise yle
okumaktayz: +107 Hakeza: +108 Hakeza: +109
+
105
Tefsir-i Fizilalil-Kuran
Tefsir-i Numune
107
Ankabut suresi, 54. ayet
108
Zmer surei, 16. ayet
109
Ankebut suresi, 55. ayet
106
Mesajlar:
1-Ebedi cennet, iman ve Salih amel iliki ve irtibatnn
mkafatdr.
2-Geri istenilen ey, btn hayrl ilerin yaplmasdr, +
Ama herkes kendi orannda sorumludur. +
3-slamda
teklif,
g
yetirilmeyecek
eyleri
kapsamamaktadr. + Nitekim baka bir yerde ise yle
okumaktayz: +110 Hakeza +111
+
Nkteler:
Ayette geen gillen kelimesi de gizlice nfuz
etme ve szma anlamndadr. Gizli bir ekilde insann
ruhuna szan kin ve hasedede ill denmektedir.
nceki ayetlerde okuduumuz zere cehennem ehli
olan kimseler birbirine lanet etmekte ve bedduada
bulunmaktadrlar. Burada ise yle buyurulmutur:
Cennet ehli olan kimseler birbirine kar hibir kin
tamazlar. Onlarn arasnda bar, sefa ve muhabbet
vardr. Cennette farkl derecelerde olduklar halde
hibirisi dierine kar kin, dmanlk ve haset iinde
bulunmaz.
Cennetin nehirleri su doludur. Zira Allah suyun
cereyan etmesi yerine yle buyurmutur: Nehirler
caridir Peygamber-i Ekrem (s.a.a) ise yle
110
111
Hac suresi, 77. ayet

Nur Tefsiri...89
buyurmulardr: Cennet nehirleri cennet ehlinin

evlerinin altndan cari olmaktadr (akmaktadr.)112
Hadisler esasnca da her mmin ve kafirin cennet
ve cehennemde bir yeri varadr ama mmin kafirin
cennetteki yerini miras alr. Kafir de mminin
cehennemdeki yerine varis olur.113
Bu hadisten de anlald zere mutluluk kaplar btn
herkesin yzne aktr. Hi kimse balangta cennet ve
cehennem iin yaratlmamtr. Aksine insann seimi ve
yolunu tayin etmektedir. +
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) gadir-i humda insanlara
yle buyurmutur: Aliye mminlerin Emiri olarak
selam veriniz ve yle deyiniz: Bizi buna hidayet eden
Allaha andolsun.114
mam Ali (a.s) yle buyurmutur: Kyamet gn
Peygamber, Hz. Ali ve btn mamlar (a.s) insanlarn
karsna geecektir ve bu esnada onlarn taraftarlar yle
diyecektir: Bizleri buna hidayet eden Allaha
andolsun115
Mesajlar:
1-Kinleri gidermek ve samimiyet icat etmek, kolay ve
zahmetsiz deildir. + Nez zahmet ve abayla skp
koparmak anlamndadr.
2-inde kin olmayan bir hayat cennet hayatdr.
112
Bihar, c. 8, s. 160
Tefsirus Nurus Sakaleyn
114
115
Tefsir-i sna Eeri ve Kafi, c. 1, s. 418
113
3-Cennette batn ve zahir sefas, bir yerde toplu

bulunmaktadr. +
4-Cennet ehli olan kimseler, Allah vmek ve zikirle
megul haldedirler. +
5-Cennet ehli olan kimseler, Allahn ltfne kretmekte
ve hidayete erdikleri iin gururlanmamaktadrlar. +
6-Cennet ehli olan kimseler, kendi amellerine ve ilerine
bal deildirler. +
7-Akl, ilim ve aba tek bana yeterli deildir. lahi
inayet ve yardm da bu hidayet iin gereklidir.
8-Peygamberler hidayet vesilesidirler. Hidayetleri ise hak
ile birliktedir. Kendileri, szleri, amelleri, metotlar ve
verdii szler tmyle haktr. +
9-Cennet amel karsnda yer almtr; mit ve arzu
karsnda deil. + Hz. Ali (a.s) ise yle buyurmutur:
Ahireti amelsiz olarak arzu eden kimselerden olma.116
+
Nkteler:
Kyametin mezzininin kim olaca hususunda
eitli grler belirtilmitir. Bunlardan bazlarna gre
Allah, srafil, Cebrail, cehennem memurlar ve cennet
memurlardr. Ama iann rivayetlerinde ve baz Ehl-i
Snnet hadislerinde (hakim Haskaninin rivayetleri gibi)
okuduumuz zere o mezzin, Hz. Alidir (a.s). Nitekim
Hz. Ali (a.s) dnyada mriklerden beraat ilannda
116
Nehcl-Belaa, 135. hikmet
Nur Tefsiri...91
bulunulduunu ihtiva eden beraat suresini Mekkede

okumutur. Ayn ekilde mriklere kar ilahi laneti ve
beraat bildirisini de ahirette Hz. Ali (a.s) okuyacaktr. + 117
Nitekim cennet ehline de Hz. Ali (a.s) selam verecektir.
+118
Peygamber (s.a.a) Bedir savandan sonra ldrlen
mriklere hitaben yle buyurmutur: Biz rabbimizin
bize vaad ettiini hakkyla elde ettik. Acaba siz de
rabbinizin size vaad ettiini hakkyla grdnz m?
Ashap yle sordu: Siz, len cesetlerle mi
konuuyorsunuz? Peygamber yle buyurmutur:
Allaha yemin olsun ki onlarn hepsi de szm sizden
daha iyi iitmektedir. Nitekim Hz. Ali (a.s) da
Haricilerden ldrlenlere bu ayet ile hitap etmitir:
+119
Mesajlar:
1-Kyamet gn, cennet ve cehennem ehli olanlar,
birbiriyle konumaktadr. + Cennet ve cehennem, yle bir
ekildedir ki, cennet ehli olan kimseler, cennete
yerletikten
sonra
cehennem
ehlinden
haber
alabilmektedir.
2-Kyamet gn mminler ve kafirler, ilahi vaadleri, hak
ve ameli olarak greceklerdir. +
117
Tefsir-i Numune
Tefsir-i sna Eeri
119
Tefsir-i sna Eeri
118
3-Allah, cennet ehli vastasyla cehennem ehlinden itiraf

alacaktr ki, basklar ve utanlar daha da ok olsun.120 +
4-Kyamet mahkemesi, zalimlere lm sloganyla sona
erecektir. +
+
Nkteler:
Allahn yolu tevhit, teslim, iman, hicret ve cihat
yoludur. Zalimler phe ve vesvese icat ederek, teblide
bulunarak ve zayflatmaya alarak, bidatlar icat ederek,
hurafeler yayarak ve hakeza hak nderlerine kar
koyarak, mitsizlik yaratarak ve dier bozguncularla
Allahn yolunu kapatmak veya Allahn yolunda
deiiklik ve sapklk icat etmek istemektedirler.
Mesajlar:
1-Allahn yoluna herhangi bir ekilde engel olmak ve bu
yolda sapklk icat etmek zulmdr. + Kltrel zulm,
zulmlerin en bydr. +
2-Dman eer aka gc yetecek olursa savar ve
Hak yolunu tmyle kapatr. + Ya da farkl komplolarla
hak yolunu eri gstermeye alr ve bu yolda sapklk
icat etmek iin urar.
3-Zalimler, Allahn yoluna engel olanlar, dini tahrip
edenler ve kyameti inkar edenler tmyle cennet ehlidir.
(bu ayet ve nceki ayet esasnca)
120
Tefsirul-Mizan
Nur Tefsiri...93
+
Nkteler:
Ayetteki hicabtan maksat, belki de Hadid suresi,
13. ayette yer alan duvardr. Bu duvar, cennet ve
cehennem ehli arasnda bina edilmitir ki, d taraf azap,
i taraf ise rahmettir. +121
Araf kelimesi, urf kelimesinin oulu olup,
yksek mekan anlamndadr. Bu sure de bu ayet sebebiyle
Araf olarak adlandrlmtr. Kuranda sadece burada
Araftan ve Araf ehlinden sz edilmitir.
Rivayet ve tefsirlerde, Araf ehli hakknda eitli
grler gze arpmaktadr. Bazlar Araf ehlinin cennet
ve cehennem arasndaki yksek yerde yarar klan ve
insanlarn yznden herkesi tanyan Allahn veli
kullardr. Cennet ehline selam ve tebrik sylemekteler.
Cehennem ehlinin akbetinden endie duymaktalar. Ama
bazlarna gre Araf ehli, hem gnahlar, hem ibadetleri
olan zayf kimselerdir. Bunlar Allahn ltfn
beklemektedirler. (Tevbe suresi, 106. ayetten istifade
edildii kadaryla)
Belki de sylenebilir ki, Araf ashab, Allahn veli
kullardr. Asl Araf sahibi, Allahn veli kullardr. Zayf
kullar ise kede karar klmlardr. yiler cennete
gidecek, sulular ise cehenneme ortada kalan ve zayf
kimseler ise Arafta skntya decek ve akbetlerinin ne
121
Tefsirul-Mizan
olacan bekleyeceklerdir. Ama Arafn zerinde karar

klan Allahn kullar onlara yardma kalkacak ve efaat
edeceklerdir. Bu beyan mfessirlerin gryle
rivayetlerin toplamndan elde edilmektedir.
Rivayetlerde okuduumuz zere Araf ashab
dosyalarnda bir takm eksiklikler bulunan ehitlerdir122
veya iyilik ve ktlkleri eit olan kimselerdir. Eer Allah
onlar cehenneme gtrecek olursa, bu gnahlar
sebebiyledir ve eer cennete gtrecek olursa rahmeti
yzndendir.123
Mesajlar:
1-Dnyevi hasletler ve davranlar, insann simasn yle
bir ekle sokmaktadr ki kyamette dier kimseler ilk
bakta onu tanmaktadrlar. +
Elbette bu ekilde bir tanmak, dnyada da mmkndr.
Nitekim Allah mnafklar hakknda Peygambere (s.a.a)
yle buyurmutur: +124
2-Cennete girmek ve cennetlik olmak iin ilahi inayet ve
ltuf gereklidir. +
+
Nkteler:
Araf ehli olanlar, cennet ehline bakmakta, onlar
tanmakta ve onlara selam etmektedirler. Ama cehennem
122
Tefsir-i Durrul-Mensur
Tefsir-u Nurus-Sakaleyn ve Kafi, c. 2, s. 381
124
Muhammed suresi, 30. ayet
123
Nur Tefsiri...95
ehline bakmamaktadrlar. Aksine gzleri, ister istemez

onlara ilimektedir.
Araf ashab, dualarnda, bizleri ate ehlinden
klma
dememektedirler.
Aksine
onlar
yle
demektedirler: Bizi zalimlerle arkada klma Adeta
zalimlerle oturmak, cehennem ateinden daha ktdr.125
+
Nkteler:
Selman-i Farsi yle diyor: Allah Resulnn
(s.a.a) on defadan fazla yle buyurduunu iittim: Ey
Ali! phesiz sen ve senden sonraki vasiler, cennet ve
cehennem arasndaki Araf ashabsnz. Herkim sizler
hakknda marifet sahibi olursa cennete girer, herkim de
velayetinizi inkar ederse cehenneme girer126
Mesajlar:
1-Kyamet gn ilahi azabn yan sra, insanlar da
cehennem ehli olan kimseleri iddetle knamaktadr. +
2-Mal, kudret, dostlar ve taraftarlar, kurtulu sebebi
deildir. + nsann bizzat kendisi kyamette bu hakikati
itiraf edecektir. +127
+
125
Tefsir-i Ruhul-Meani
Bihar, c. 8, s. 337
127
Hakka suresi, 28. ayet
126
Nkteler:
Dnyada gururlu kafirler, mminleri aalamakta
ve, Allahn rahmeti bunlar kapsamaz. demektedirler.
Onlar, iman ve Salih amelin mminleri, ilahi rahmete
mazhar kldndan ve + hitabna muhatap ettiinden
gafildirler.
lahi rahmeti elde etmek iin iman ve Salih amel
gereklidir; mal ve makam deil. Ayrca Allahn rahmeti
kibirli zalimlerin elinde deildir ki bu rahmeti istedikleri
kimseler arasnda bltrsnler. +128
Mesajlar:
1-Mminlerin dnyadaki fakirlii ve tannmazl,
onlarn kyamette de mahrumiyetinin nianesi deildir. +
2-Kimin ilahi rahmete layk olduu ve kimin olmad
hususunda abuk hkm vermemeliyiz. +
3-Cennette hzn ve gam diye bir ey yoktur.
+
Nkteler:
Kyamet adlarndan biri de +129 addr. Yani seslerin
ykseldii, yardm istendii, feryat edildii, cennet ve
cehennem ehlinin birbirine seslendii gn demektir.
128
129
Zuhruf suresi, 32. ayet

Gafir suresi, 32. ayet
Nur Tefsiri...97
Mesajlar:
1-Cennet ve cehennem ehli birbiriyle konumakta ve
birbirinin sesini iitmektedir. +
2-Cehennem ehlinin ilk istei sudur.
3-Dnyada ahiret iin azk edinmeyen kimseler,
kyamette herkese el amakta ve dilenmektedir. +
4-Kyamette sulularn feryad faydaszdr. +
5-Ahiret nimetleri, mminlere hastr.
6-Allah ve cennet ehli kimseler, cimri deildir. Ama
dnyada fakir mminlere eziyet eden kafirlerin cezas,
kyamette nimetlerden mahrum oluudur.
+
Nkteler:
Ayette geen lehven kelimesi, insann temel ve
esasl ilerinde gaflet etmesi anlamndadr. Ayn ekilde
leiben kelimesi ise, insann hayali ve gerek olmayan
bir hedefe sahip olmas anlamndadr.130
Mesajlar:
1-Dini alaya almak, dnyaya aldanmak, ahireti unutmak
ve ilahi ayetleri inkar etmek, tm kafirlerin
nianelerindendir.
2-Kafirler, ciddi olan dini hkmleriyle oyun
oynamaktadrlar. + te yandan bir oyuncaktan te bir ey
olmayan dnyay ciddiye almaktadrlar.
130
Tefsirul-Mizan
3-Dini aalamak, ahirette zillete neden olmaktadr. Dini

oyuncak edinen kimseler kyamet gn yalvaracaklardr.
+
4-Dnyevi hayat kandrcdr. +
5-Dnyaya aldanmak, dini oyuncak edinmeye ortam
hazrlamaktadr. +
6-lahi ceza, bizim amellerimizle uyum iindedir. +
7-lahi ayetleri srekli inkar etmek, insann cennetten ve
cennet nimetlerinden mahrum olmasna neden
olmaktadr. +
8-Dnyada Allah unutmak, insann kyamette
unutulmasna neden olmaktadr. + Nitekim baka bir
yerde ise insann Allah hatrlamasnn, Allahn insan
hatrlatmasna neden olduu belirtilmektedir. +131
9-Tevbe etmeksizin srekli inkar etmek, insann helak ve
sefalet semboldr.
+
Nkteler:
Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur: +132
Mesajlar:
1-Allah kitap vesilesiyle hcceti tamamlam ve insan,
dnyaya aldanmaktan, ahireti unutmaktan ve ahireti inkar
etmekten (nceki ayette) kurtarmtr. +
131
132

Nur Tefsiri...99
Yzlerce k vardr yoldan sapmakta

Brak da dsn ta cezasn grsn.
2-Hidayet ve rahmet kitabn indirmek, Allahn iidir.
Allah bu kitab blm blm ve tedrici bir ekilde nazil
buyurmutur.
3-Allahn vahyi insan ve evrenin ihtiyalar hususundaki
ilahi ilmi esasncadr. +
4-lahi kitap ve ilim olduka azametlidir. + Her iki kelime
de nekire olarak yer almtr.
5-Kuran ile hidayet, Allahn mminlere en byk ltf
ve rahmetidir. +
6-Kuran inanan kimseler iin hidayettir; inat ve bahane
peinde koan insanlar iin deil. +
+
Nkteler:
Bu ayetteki tevilden maksat, sonraki cmlelerden
de anlald kadaryla kyametteki mkafat ve ceza
hususundaki
ilahi
vaatlerin
ve
tehditlerin
gereklemesidir.
Bu surenin 43. ayetinde cennet ehli olan kimseler
yle demilerdi: Burada da cehennem ehli olan
kimseler, ayn itirafta bulunmaktadrlar.
nceki ayet, kitabn nazil olmasyla ilgili olduu
iin baz mfessirler yle demilerdir: Ayette geen
nesuhu ifadesinden maksat, semavi kitaplar
unutmaktr.
100.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin

Kraat
Mesajlar:
1-Allah Kuran- Kerimde inkarclar knamaktadr ki,
onlar ilahi tehditlerin gerekletiini grmedike iman
etmeyeceklerdir. +
2-Kyametteki inlemeler, itiraflar ve arzular bir yere
atmamaktadr. O halde dnyada Kurann uyarlarn
ciddiye almak gerekir. +
3-Byk hsran, Kuran ve kyameti unutmaktr. +
4-Kyamet bilin ve uyanklk gndr. +
5-Peygamberlerin risaleti, insann terbiyesi dzlemindedir
ve de Allahn rububiyet ilerinden biridir. +
6-Kafirler din ve ahireti ciddiye almamaktadrlar.
Kyamet gn hatalarn anladklar gn ise geri dnmeyi
istemektedirler. Ama bu arzular faydaszdr. Baka bir
yerde ise yle buyrulmutur: +133
7-efaat herkes iin deildir. +
8-Kyamet gn tautlarn, putlarn, servetlerin ve
kudretlerin etkisi ve cilvesinden haber yoktur.
+
Nkteler:
nceki ayette, kyamette Allah dnda herkesin ve
her eyin mahvolup gideceinden sz edilmiti. Burada
ise gerek rabbin tantm yaplmaktadr.
133
Nur Tefsiri...101
Arapa dilinde yevm kelimesi, nehar

kelimesinden ayr bir anlam ifade etmektedir. nehar
gece karsnda gndz demektir. Ama yevm ise bazen
gn anlamndadr, bazen gece-gndz anlamndadr,
bazen zaman ve dnem anlamndadr. Bu ayette de son
anlam kastedilmitir.
Tebareke kelimesi de bereket kknden tremi
olup beka ve kalclk anlamndadr. Bereke devenin
gs demektir. Deve gsnn yere koyduu zaman, bu
oraya yerlemesinin ve kalmasnn nianesidir.
Dolaysyla devaml ve kalc olan her sfata ve uzun
mre veya srekli yetkilere sahip olan her varla bereket
denmitir. Nitekim, birke kelimesi de uzun sre iinde
su kalan ve depolanan yer anlamndadr.
Bu ve Kurandaki dier ayetlerde yer alan deliller
esasnca yaratltan maksat, ilk yaratltr. Emrden
maksat ise yaratklar kendi yoluna hidayet eden varla
egemen olan kanunlarn koyulmas ve yasanmasdr.134
+ ifadesi ise kudret, sulta, tedbir, hidayet ve evrenin
tam idaresinden kinayedir. Farsada da (ayn ekilde
Trkede de) tahta oturmak kavram, duruma egemen
olmak ve egemenlii ele geirmek anlamndadr. Elbette
burada yer alan ar kelimesi, madde tesi alemden kinaye
olabilir. Dolaysyla krsi kelimesi de madde aleminden
kinayedir. Nitekim ayetel-krside yle okumaktayz:
+135
134
135
Tefsir-i Numune
a.g.e.

Kraat
Allah gne, ay ve yldzlar yaratklarn hidayeti ve

istifadesi iin kendilerine boyun emitir. Risalet, imamet
ve Ehl-i Beyti (a.s) da yaratklarn hidayeti ve istifadesi
iin karar klmtr. Nitekim ia ve Ehl-i Snnetin
naklettii zere Peygamber yle buyurmutur:
Yldzlar, yeryz ehlinin eman, Ehl-i Beytim ise
mmetimin emandr.136
Allah, Geri btn varlk alemini bir anda
yaratabilme gcne sahiptir. Ama teenni ve tedric
Allahn snnetlerinden biridir. Bu yzden varlk alemini
alt dnem halinde yaratmtr. Nitekim delilsiz acelecilik
de eytani bir itir. eytann etkileme ve egemen olma
yoludur. Peygamber (s.a.a) yle buyurmutur: Teenni
rahmandandr, acele ise rahmandandr. Hz. Ali (a.s) ise
yle buyurmutur: Eer Allah, gk ve yeryzn gz
ap kapamadan daha az bir vakitte yaratmak isteseydi,
yaratrd. Ama tertip ve dzeni, kendi eminleri iin bir
rnek ve yaratklar zerine bir hcciyet karar klmtr.
+137 Nitekim Mevlana da yle demitir: +
Mesajlar:
1-Varlk aleminin yaratcs, varlk alemini tedbir ve
idareye layktr. +
2-Ar, Allahn idare ve karar alma merkezidir. +
136
137
Tefsir-i Furkan
Tefsir-i sna Eeri
Nur Tefsiri...103
3-Geze ve gndzn srekli olarak birbiri ardnca

gelmesi, sadece yeryznn hareketli ve krevi
(yuvarlak) olmasyla mmkndr. +
4-Varlk aleminin hem bir dzeni vardr, hem de Allahn
iradesine teslim olmutur.
5-Hem yaratl Allahn eliyledir, hem de yaratklarn
tedbir ve idaresi. +
6-Allah btn bereketlerin kaynadr.
7-Bereketlerin nazil olmas, Allahn rububiyetindendir.
8-Btn varlk alemi tekaml halindedir ve ilahi
terbiyenin altnda bulunmaktadr. +
+
Nkteler:
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) bir yolculuunda baz
ashabnn feryat ederek dua ettiini grnce yle
buyurmutur: Yavaa ve sessize dua ediniz.138 Hz.
Zekeriyya (a.s) da Allaha gizlice ve ihlas ile
sesleniyordu. +139 Zira bu bir edep gstergesidir. Nitekim
Allah mminlere yle buyurmutur: +140 badet ve
yakarlarda yksek sesle konumak, gsteri ve riya iin
ortam salayabilir.
Duada yalvarp yakarmak, insann eksikliklerine ve
ihtiyalarna tevecch ettiinin nianesidir. Gurur ve
138
Tefsir-i Mecmeul-Beyan ve Tefsir-i Kebir-i Fahrur-Razi

Meryem suresi, 3. ayet
140
Hucurat suresi, 2. ayet
139

Kraat
bencilliini ortadan kaldrma etkenidir. Zira kendisini

gl ve zengin kabul eden bir kimse, hi kimse
karsnda yalvarp yakarmaz ve bir istekte bulunmaz.
mam Sadk (a.s) yle buyurmutur: Duada
yalvarp yakarmak, ellerini ge doru kaldrmak ve dua
etmektir.141 Peygamber-i Ekrem (s.a.a) de byle dua
ediyordu. Selman-i Farsinin naklettiine gre
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) yle buyurmutur: Allah
dua iin kalkan elleri mahrum klmaktan haya eder.142
Mesajlar:
1-Allah tandktan sonra Allaha tapmak gereklidir.
nceki ayette Allah tanmak sz konusu edilmiti. Bu
ayette ise Allaha tapma konusu ele alnmtr.
2-Dua ederken, ey rabbim kelimesiyle yardm dilemek,
yalvarp yakarmak ve gizliye dua etmek daha iyidir. +
Gizli dua insan riyadan uzak tutar ve ihlasa yaknlatrr.
3-Dua halisane ve yalvarp yakarmayla birlikte olduu
taktirde etkilidir. +
4-Btn vcudumuzla ve tam bir teslimiyetle Allah
aralm ve dilimiz btn varlmzn temsilcisi
konumunda olsun. +
5-Saldrganlar ve haddi aanlar, ilahi muhabbet ve
ltuftan mahrum olanlardr. +
141
142
Kafi, c. 2, s. 481
Tefsir-i Kurtubi
Nur Tefsiri...105
6-Dua etmemek, yalvarp yakarmadan dua etmek ve riya

zere dua etmek, bu saldrganlk ve haddini amann
rneklerindendir. +
+
Nkteler:
nceki ayet, insann Allah ile olan irtibatn sz
konusu etmiken, bu ayet insann halkla ilikisini ele
almaktadr.
mam Bakr (a.s) yle buyurmutur: Allah
Peygamber ve Kuran vastasyla yeryzn islah etmitir
ve yle buyurmutur: Dzelttikten sonra bozgunculuk
yapmaynz.143 Evet, Peygamberlerden her birinin gelii,
byk bir toplumsal islah hareketiyle birlikte olmutur.
Peygamberlerin dininden ve emirlerinden sapmak ise
toplumda fesat ve bozuklua neden olmutur.
nceki ayetteki + iki emri ile bu ayet arasnda +
cmlesi yer almtr. Bylece dil ile yaplan duann
toplumsal slahat bir aba ile birlikte olmas gerektiine
iaret etmektedir. Dolaysyla dil ile yaplan dua, sadece
dil aamasnda kalmamal ve pratikte fesat karmaktan
uzak bulunmaldr.
Bu ve nceki ayet, duann kemalinin artlarn,
adabn ve isticabet ortamlarn sz konusu etmitir ki bu
artlar, unlardan ibarettir:
A-Yalvarp yakararak dua edilmelidir.
143
Kafi, c. 8, s. 58

Kraat
B-Dua gizli ve riyadan uzak olmaldr.

C-Dua, Hak snrndan taknlk ile olmamaldr.
D-Dua korku ve mit ile birlikte olmamaldr.
E-Dua, fesat ile birlikte olmamaldr. +
F-Dua iyilikle birlikte olmaldr.+
Lokman Hekim kendi evladna yle buyurmutur:
Ey evladm! Eer mminin kalbini yaracak olursan,
onda iki nur grrsn. Bir nur, ilahi korku nurudur; dieri
ise mit ve rahmet nurudur ki herkisi de eit ve birbirine
denktir.144
Mesajlar:
1-slah olmu bir toplum bile tehlikeyle kar karya
bulunmaktadr.
2-slahat devrimciler, dua ve mnacattan mstani ve
ihtiyasz deillerdir. +
3-Yeryznn bayndr yerlerini tahrip etmeyiniz. +
4-nsan korku ve mit arasnda olmaldr. Bu itidali Allah,
ihsan olarak adlandrmtr. +
5-yilerin sireti ve metodu fesattan uzaktr.
6-hsan, ilahi rahmeti elde etme ortamdr. hsan
olmakszn rahmet beklentisi iinde olmak yersizdir. +
Evet, mstecap olan dua iyilikle birliktedir.
7-Ellerini hakka doru amak ve fesattan uzak durmak
ihsandr. +
144
Tefsir-i sna Eeri
Nur Tefsiri...107
+
Nkteler:
nceki ayetlerde Allah tanma ve Allaha tapma
konusu ele alnmt. Burada ise, mead (ahiret, dirili)
konusu ele alnmtr. Yaratl ve dirili konularndan her
birisi iin yaratl dzeni ve tabii meselelerden bir takm
deliller aktarlmtr.
Ekellet kelimesi, kolayca tamak anlamndadr.
Bu da rzgarlarn ar ve su dolu bulutlar, kolaylkla bir
yerden bir yere tayacak kadar gl olduunun
nianesidir.
Mesajlar:
1-Doal kanunlar, btn kompleksine ve dzenin ramen
Allahn iradesi altnda bulunmaktadr. Dolaysyla insan,
varlk alemini yaratan Allahtan gafil olmamaldr. +
(Sakn ilmi formllere ve maddi kanunlara taklp
kalmaynz. Rzgarlarn hareketi hidayeti, yamurun inii
ve bitkilerin yeermesi Allahn tedbiri iledir)
2-Dirilii inkar edenlerin hibir delili yoktur. Sadece
bunun imkansz olduunu sylemektedirler. Oysa tabiatta
hayatn rneklerini beyan etmek ve toprakta yetien nar,
elma ve armut gibi meyveleri meydana getiren
maddelerin bir araya toplanmas, tpk llerin
zerrelerinin toplanmas gibidir ve bu rnekler, diriliin
imkansz olduunu reddetmeye yeterlidir. +

Kraat
3-lm fena ve yokluk anlamnda deildir. Aksine bir hal

deiikliidir. Nitekim, l yeryz de yok olan bir yer
alamn ifade etmemektedir. +
+
Nkteler:
Ayette geen, nekiden kelimesi, iinde hayr
olmayan ey anlamndadr. Nebat-i nekide ise az ve
faydasz bitki anlamn ifade etmektedir.
orak toprakta smbl yeermez.
Onda tohumu ve ameli zayi etme.
Eer geni bir bak asyla bu ayete bakacak
olursak, temiz rn veren, temiz yeryznn rneklerinin
birinin de temiz aile olduunu syleyebiliriz.
Temiz cevher, feyz-i kabullenen olmaldr.
Yok her ta ve toprak inci ve mercan olmaz.
Kuran ayetleri, rahmet yamuru gibidir. Hazrlkl
insanlara tilavet edildii taktirde, tanma, ak, iman ve
abaya neden olmaktadr. Ama ehli olmayan kimselerin
ise sadece inatln ve dmanln artrmaktadr.145
Latif tabiatnda aykrlk olmayan yamur
Bahede lale yetitirir, orak toprakta ise diken.
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) ise yle buyurmutur:
Benim insanlar iin ilim ve hidayetle gnderilmemin
rnei, sanak sanak yaan yamur rneidir ki baz
145
sra suresi, 82. ayet
Nur Tefsiri...109
topraklar o yamuru alr, bazlar ise almaz. Nitekim baz

kimseler, benim emirlerini kabullenir, alim ve fakih olur,
dier baz kimseler ise ban kaldrmamakta ve hidayeti
kabul etmemektedir.146 O halde temiz kalp de temiz
toprak gibidir. Kt kalp ise orak ve kt topraa
benzemektedir.
Mesajlar:
1-Sadece rahmetin inii saadet iin yeterli deildir. O
yerin kapasitesi ve kabiliyet de gereklidir.
2-Geri tabiat dzeni, kendine has kanunlar esasna
dayaldr. Ama her ey Allahn izni, iradesi ve kontrol
altnda gereklemektedir.
3-Asl olan paklk ve temizliktir. Kirlilik ise ilineksel bir
konudur. +
4-Ne bir defa hatrlatma yeterlidir ve ne de hep ayn
hatrlatmalarda bulunmak etkilidir. Aksine irad ve tebli
eitli ve trl trl olmaldr ki neticeye yaknlam
olalm. +
5-Geri Kuran btn herkes iin hidayet vesilesidir. Ama
sadece kreden kimseler bundan nasiplenmektedir.
146

Nur Tefsiri-4

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nur Tefsiri-4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Nur Tefsiri...

eviri: Kadri ELK

2.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

Rahman ve Rahim Olan Allahn Adyla

almalarnda kendilerine yardmc olabilecek ok

4.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

(en az alt mealden) istifade edilmekte, akc olsun diye

5-Ayetlerin rivayetlerin ve tefsir kitaplarnn zetle

6.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

dzeltilmesi ve kitabn daha da gzelletirilmesi

Rahman ve Rahim Olan Allahn Adyla

Hamd alemlerin rabbi olan Allaha mahsustur. Allahn

8.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

Numunenin yan sra ondan fazla tefsirden de notlar

edilebilecek ve bir iaret ve mesaj olabilecek derslere yer

10.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

Rahman ve Rahim Olan Allahn Adyla

12.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

14.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

Araf Suresinin Simas

Rahman ve Rahim olan Allahn Adyla

16.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

2-Kurana ve Kuann kavramlarna tevecch etmek,

3. Rabbinizden size indirilene uyun, O'ndan baka

3-Vahye uymann sonucu, ilahi velayetin altnda yer

4-Bakalarna uymak ve itaat etmek ise hakikatte

Tefsir-i sna Eeri

18.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

5-Tek bir olan Allahn velayetini kabullenmeyen bir

4. Biz nice lkeleri ykma urattk. Geceleri

kkten olup satlan bir mal geri almak anlamn ifade

2-Bakalarnn ac tecrbelerinden ibret almalyz.

3-Kuran insanlar yerine beldelerin helak olmasn

Mmin suresi, 84-85. ayetler

20.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

4-lahi cezalar kyamete zg deildir. Dnyada da bu

12-Eer bugn irade ve ihtiyar ile boyun emeyecek

22.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

Allah, peygamberleri toplayaca gn, yle diyecek:

Maide suresi, 109. ayet

E-Peygamberlerin kabul edilip edilmediinden.

Enam suresi, 130. ayet

24.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

Cevap: Kyamet gn eitli duraklar ve insanlarn

3-Allahn ilmi olduka dakik ve incedir.

te burda (bu durumda) velayet (yardmclk,

Kehf suresi, 44. ayet

26.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

te bu, hak olan gndr. 18 ve

O gn tam doru tart vardr.

Biz, kyamet gn iin adalet terazileri kurarz. 19

Nebe suresi, 39. ayet

3-Herkes iin bir ok deerlendirme ve muhasebe

3-Dnya tpk bir Pazar gibidir. Kar iman, hsran ise

ilahi ayetlere yaplan en byk zulmdr.

28.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

Andolsun, sizi yeryznde 'yerleik kldk' ve

2-Yeryznn imkanlarndan istifade etme hakk,

olmasayd, insan tek bana bu tabiata hakim olan

5-Yeryz insann emrine teslim edilmitir ki insan, bu

30.Hccetl slam vel Mslimin Hac eyh Muhsin Kraat

Btn melekler de insann ite bu manevi makamna

hticac-i Tebersi, c. 1, s. 204