ZKR VE DUALARIYLA

NAMAZIN GERE
stat Muhsin KIRAAT
eviri: Cafer BENDDERYA

indekiler
NSZ........................................................................................................................ 3
BADET VE UBUDYET................................................................................................. 3
ibadet Nedir?.......................................................................................................... 3
Ftrat ve badet........................................................................................................ 3
Tapnmann Kayna................................................................................................ 4
Tapnmann Derinlii................................................................................................ 5
badete Kar lgisizlik.............................................................................................. 5
badetin Yrngesi, Allah'n Rzasdr..........................................................................6
badet Sevgisi.......................................................................................................... 6
badette Orta Halli Olmak......................................................................................... 7
badette Mdriyet.................................................................................................. 8
badet, Srekli Ak Bir Eczanedir.............................................................................. 8
badet, Huzur Kaynadr.......................................................................................... 8
badet ve Sonular................................................................................................... 9
man ve badetin Karlkl Etkisi..............................................................................10

Kur'n'da badetin Felsefesi..................................................................................... 10

mam Ali'nin (a.s) Buyruklarnda Namaz...................................................................11
Kulluk ve UbudiyetinEtki ve Bereketleri.....................................................................11
NYET........................................................................................................................ 16
Halis Niyet.......................................................................................................... 16
Allah'a Yaklama Amac...................................................................................... 17
Kurb Dereceleri.................................................................................................. 18
Allah', Allah in aralm................................................................................. 18
Kurb Makamna Ulamann Yolu..........................................................................19
Nitelik mi, Nicelik mi?......................................................................................... 20
Niyet e Deer Kazandrr..................................................................................21
Temiz Niyetin Etki ve Bereketleri........................................................................24
Niyetin Amelden stnl................................................................................26
Niyetin Dereceleri............................................................................................... 26
Ceza Konularda Niyetin Rol.............................................................................27
Marifet, Kurbet Kast in n Hazrlktr...............................................................27
Kt Niyetin Etkileri............................................................................................ 28
FTTAH TEKBR........................................................................................................ 29
Allah-u Ekber...................................................................................................... 29
Dier Namazlarda Tekbir.................................................................................... 30
Namazda Nasl Tekbir Getirelim?........................................................................30
Tekbirin Anlam................................................................................................... 31
slm Kltrnde Tekbir...................................................................................... 31
FATHA SURES.......................................................................................................... 33
Fatiha Suresi'nin Eitici Dersleri.........................................................................34
Bismillahirrahmanirrahim................................................................................... 34

"el-Hamdu Lillahi Rabbil-lemn"........................................................................37

"er-Rahman'ir-Rahm"......................................................................................... 39
"Malik-i Yevmid-Dn"........................................................................................... 40
yyake Na'budu ve yyake Nestan"....................................................................41
"hdina's-Srat'el-Mustakm"...............................................................................43
"Sraatellezine En'amte Alehyim Gayr'il-Mazbi Aleyhimvelezzalln"..............47
HLS SURES........................................................................................................... 48
hls Suresi'nin nemi........................................................................................ 48
"Kul Huvellahu Ehad"......................................................................................... 49
"Allah'us- Samed"............................................................................................... 50
"Lem Yelid ve Lem Yled"................................................................................... 51
"Ve Lem Yekun Lehu Kufeven Ehad"...................................................................51
RK VE SECDE........................................................................................................ 53
Rk................................................................................................................... 53
Rknun Etkileri................................................................................................. 54
Rk Adab......................................................................................................... 54
Allah Velilerinin Rksu...................................................................................... 55
Secde................................................................................................................. 55
Secdenin Tarihi................................................................................................... 55
Secdenin nemi................................................................................................. 56
Secdenin Hikmetleri........................................................................................... 57
Secde Adab....................................................................................................... 58
Kerbel Topra................................................................................................... 58
kr Secdesi..................................................................................................... 59
Allah Velilerinin Secdeleri................................................................................... 60
Birka Nkte....................................................................................................... 61

TESBH ZKR............................................................................................................ 61
Subhanellah....................................................................................................... 61
Tesbihin Makam................................................................................................. 62
Tesbihin Mkfat................................................................................................ 63
Amel Tespih....................................................................................................... 63
Tespihin Tekrar................................................................................................... 63
Atalarmzn Kltrnde Allah' Anmak...............................................................64
Varlklarn Tesbihi............................................................................................... 64
KUNUT...................................................................................................................... 66
Namazlarn Kunutu............................................................................................. 67
Masum Kiilerin Kunutu...................................................................................... 67
TEEHHT VE SELM............................................................................................... 68
Teehht............................................................................................................. 68
Tevhit Slogan..................................................................................................... 68
Halis Tevhit......................................................................................................... 70
Risalete Tanklk.................................................................................................. 70
Salvat............................................................................................................... 71
Salavat Nasl Getirilmelidir?...............................................................................72
Selm................................................................................................................. 73
Selmn Simas................................................................................................... 74

NSZ
Hamd lemlerin Rabbi Allah'a mahsustur. Salt ve selm efendimiz Muhammed'e
ve onun tertemiz Ehli-Beyti'ne ve Allah'n laneti onlarn tm dmanlarna olsun.
Hicr-ems bin yz yetmi drt (M. 1996) ylnn balangcnda mam Rza'nn
(a.s) mbarek trbesinin yannda bulunup yeni yln girmesiyle notlarn nceden
aldm bu kitab yazmaya baladm iin mutlu ve bahtiyarm.
slm nklb'ndan sonra okullarda, niversitelerde, klalarda ve dier umum
yerlerde namaz ikame edilmesi dorultusundaki almalar yaplrken, ben de namazla ilgili olarak telif ettiim "Pertuv ez-Esrar-i Namaz", "Hemrah ba-Namaz" ve
'Yeksed-o ehardeh Nkte Der Bare-i Namaz" isimli kitaptan sonra namazda Allah
Teal'ya sylediimiz szleri daha iyi anlayabilmek ve bilinli bir ibadet yapabilmek
iin tekbir, Fatiha, sure, rk, secde, teehht ve selmda sylenen zikir ve dualarn
tefsiri konusunda kk bir kitap yazmaya karar verdim. Asl konuya girmeden nce,
yaantmzda ibadetin yce yerini daha iyi anlayabilmek iin namaz ve btn ibad
tekliflerin ruhu olan "ibadet ve ubudiyet" konusuna ksaca deineceiz.

BADET VE UBUDYET
ibadet Nedir?
badet, yaratlmzn gayesidir. Yce Allah Kur'n- Kerim'de yle buyuruyor:
"Biz cinleri ve insanlar ancak ibadet etmeleri iin yarattk."[1]
Kendimizin veya toplumun ihtiyalarn gidermeye ynelik yaplan alma, gelir elde
etme, ilim tahsili, evlilik ve halka hizmet etmek gibi ilerin hepsi, Allah rzas iin
olursa, ibadettir.
Bir eyi ibadet yapan etken, onun mukaddes bir amala yaplmas ve Kuran-
Kerim'in tabiriyle "ilh renge"[2] brnmesidir.

Ftrat ve badet
Birtakm ilerimiz alkanlktan, bazs da ftrattan kaynaklanr; alkanlk zere
yaplan iler; spor yapmak gibi deerli olabilecei gibi, sigara imek gibi deersiz de
olabilir. Ancak ftr olan bir i, yani her insann tabiatnda braklan tertemiz ftrattan
kaynaklanan ey, kukusuz deerli olur.
Ftratn alkanlktan ayrcal, onda zaman ve meknn, cins ve rkn, ya ve ban
etkisiz olmas ve her insann insan olmas hasebiyle ona sahip olmasdr. rnein
belli bir zaman ve soya has olmayan evlt sevgisi gibi, her insan doal olarak kendi
ocuunu sever.[3] Fakat elbise modeli veya yemek eidi bir alkanlk olup zaman

ve mekna gre deiebilir. Bir blgede yaygn olan bir ey baka bir blge de
yaygn olmayabilir.
badet ve tapnma duygusu da ftr eylerden biridir; dolaysyla insanolunun en
eski, en gzel ve en salam yaplarn mabetler, camiler, put haneler ve atekedeler
oluturmaktadr.
Elbette tapnma biimleri arasnda bir ok farkllklar sz konusudur. Ta, aa ve
putlardan tutun yce Allah'a varncaya kadar mabut ynnden farkllk olduu gibi
dansetmek ve tepinmekten tutun Allah'n velilerinin en derin ve en zarif
mnacatlarna varncaya kadar deiik ibadet ekilleri sz konusudur.
Peygamberlerin hedefi de insanda tapnma ruhu oluturmak, hatta mabut ve ibadet
ekli hususunda slahat ve dzeltmeler yapmaktr.
Kilise, manastr, Hindularn mabetleri ve camilerin binalar iin yaplan byk
masraflar, bayrak, vatan ve mill kahramanlarn kutsal bilinii, ahslara, hatta
nesnelere ynelik vgler, btn bunlar insan varlndaki tapnma ruhunun
gstergeleridir.
Allah'a tapmayanlar da mal ve makam, e ve evlat, diploma ve mektep, tarikat ve
gelenek gibi eylerden birisine tapnmaktalar. Bu yolda canlarn vermeye ve tm
varlklarn edindikleri mabutlara feda etmeye hazr olurlar. nsann kendisi farknda
olmasa bile tapnma ok derin ftr bir duygudur. Mevlna'n dedii gibi:
"Hem u meyl-i kdekan ba-maderan
Srr meyl-i hud nedaned der-lebn."
(ocuklarn annelerine eilimleri gibi, / Kendi dudaklarmdaki bu eilimin srrn
bilmezler.)
Hikmet sahibi Allah insana verdii her igdy ve eilimi doyuracak ve onu
karlayacak bir vesile yaratmtr. Susamak varsa, onu giderecek su da var edilmi;
ackmak varsa, insan doyuracak yemek de yaratlm. Cinsel gd verilmise onu
yattracak e de yaratlm; koklama duyusu verilmise koklanacak eyler de yaratlmtr.
nsann derin duygularndan biri sonsuzlua eilim, kemale ynelme ve bekay
istemesidir; Allah Teal'yla balant kurmak ve O'na tapnmak bu ftr eilimleri
temin eden eydir. Namaz ve ibadet sayesinde insan, kemlatn kaynayla balant
kurar, gerek mahbubuyla nsiyet bulur, esiz gce snr.

Tapnmann Kayna
Allah Teal'y sonsuz kemalat ve sfatlaryla tanyp da karsnda huzu ve huuyla
eilmeyen ve teslim olmayan var" m? Kur'n- Kerim kssalar ve tarih olaylar
naklederek O'nun sahip olduu g ve azameti bize aklamaktadr.

rnein Kur'n- Kerim'de unlar anlatlr: Allah, Meryem'e kocas olmakszn ocuk
verdi. Nil nehrini Musa iin yarp Firavun'u suda bodu. Peygamberlerini
silahsz bir hlde dnemlerinin sper glerine galip kld ve tautlarn burnunu
topraa srd. Sizi topraktan yaratan O'dur, lmnz, hayatnz, onurunuz ve
zilletiniz O'nun elindedir.
Zaafn, bilgisizliini, gszln, tahmin edilebilen ve edilemeyen tehlike ve
hadiseleri grp de kendisini onlardan kurtaracak bir gce ihtiya duymayan ve
O'nun karsnda huuyla eilmeyen var m?
Kur'n- Kerim, ayetlerinde insana zaafn hatrlatarak yle diyor: Sen dnyaya
gelince hibir ey biliniyordun, hibir eyden haberin yoktu; tm varln zaafla
doluydu; nitekim g ve kudret kazandktan sonra da yine zaafa doru gidiyorsun.
Sen her an tehlikelerle kar karyasn. Yer kresinin hareketi yavalayacak olsa,
gece veya gndz sabit kalacak olsalar, onun hareketini kim hzlandrabilir ve bu
durumu kim deitirebilir?
Suyunuz ekilirse size kim bir akarsu su getirebilir?[4] Eer dileseydik iecek
suyunuzu tuzlu yapardk.[5] Dileseydik, aalar kuru bir p yapardk.[6] Dileseydik
yeri titrek ve hareketli klardk.[7] Kur'n- Kerim insan gaflet uykusundan uyandrmak, gururunu krmak ve yaratcya ibadet etmeye ve karsnda titremeye
ynlendirmek iin bu ve benzeri onlarca rnek zikretmektedir.

Tapnmann Derinlii
Tapnmak, "basit bir huzu ekli" olarak bilinse de derinlii olan bir eylemdir.
Tapnmak insann ruhundan kaynaklanr, bilincinden kaynaklanr; ilgi ve
kutsiyetinden, vg ve raz-u niyazndan kaynaklanr; iltica ve yardm dileyiinden ve
mabudun kemalatna olan akndan kaynaklanr.
Evet, tapnmak grnte basit bir ameldir; fakat yukardaki hususlar olmadka
kesinlikle tapnmaz insan. Tapnmak yani maddiyata srt evirerek ruhu uurmak,
gzle grlen ve kulakla duyulan eylerin tesine gemektir. Tapnmak, insanlarn
yaratana kar bazen vg ve senayla, bazen Tesbih ve takdisle, baz zamanlar
kr ve teslimiyetini dile getirmekle Rabbine kar edebini ortaya koyduu akn
temin eden bir duygudur.

badete Kar lgisizlik

Hz. Ali (a.s) buyuruyor ki:
"Ey insan! mrnden bu kadar getii hlde (bu kadar kabiliyet, yetenek, imknat,
akl, ilim ve vahiyden yararlanmana ramen) tpk hayvan gibi bir otlaa kurulup
uyuyorsansa, yazklar olsun sana!"[8]

Evet, medeniyet, teknoloji, yeni ara ve gerelerin icad ve ilerleyii yaam

kolaylatrm, refah ve rahatlk getirmitir; fakat acaba insann kemali bu madd refaha m baldr?
Eer yleyse, bu durumda yemek-imek, giymek ve ehveti tatmin etmek
hususunda hayvanlar insandan daha ileridedirler!
Yemek hususunda hayvanlar daha iyi, daha fazla ve daha rahattrlar; piirme ve
hazrlama gibi bir dertleri yok onlarn!
Elbise konusunda, dikmek, ykamak ve t derdi diye bir dertleri yoktur!
ehvet alannda, hibir problemle karlamadan kendilerini tatmin etmekteler.
Ev hususunda, nice kular ve haereler vardr ki, yuva yapmaktaki teknikleri insan
hayrete drmektedir.
Esasen, acaba teknolojinin bu ilerleyii insanln ilerlemesini salam mdr?
Acaba bu rahatlk, huzur da getirmi midir?
Her halkrda, insann elini masum ve adil nderlerin eline vermediimiz takdirde
insanla zulmetmi olacamz gibi insann kalbi de Allah'a dmlenmezse insanlk
makamna hakaret edilmi olur.

badetin Yrngesi, Allah'n Rzasdr

Gkyzndeki krelerin ve farkl hareketleriyle yerin sabit bir yrngesi olduu gibi,
zaman ve mekn artlar, kiisel ve toplumsal artlar hareket eklini belirlese bile
ibadetlerin de farkl ekilleriyle sabit bir yrngesi vardr ve o da Allah'n rzasdr.
rnein yolculuk, namazn iki rekt klnmasna neden olur, hastalk namazn eklini
deitirir; fakat iki rekt veya seferi klman namaz da tam namaz gibi namazdr ve
Allah'n zikri, O'nun rzas ve emrini yerine getirmek dorultusundadr. "Beni anmak
iin namaz kl."[9]

badet Sevgisi
badet, ruhun gdasdr; yemekler arasnda en iyi olan bedence hazmedilenidir;
ibadetlerin en iyisi ise ruha cezp olandr; yani neat ve kalp huzuruyla yerine getirilenidir. ok yemek bir ie yaramaz, nemli olan yararl eyler yemektir.
Resul-i Ekrem (s.a.a) Cabir b. Abdullah-i Ensar'ye yle buyurmutur:
"Allah'n dini sapasalam ayaktadr; o hlde na kar uyumlu davran (ve ruhen
hazr olmadn bir zamanda kendini ibadete zorlama); aksi durumda ibadetten
nefret edersin."[10]
Resulullah'tan (s.a.a) nakledilen baka bir hadiste ise yle geer:

"Ne mutlu ibadete ak olup onu bir sevgili gibi kucaklayana!"[11]

badette Orta Halli Olmak

nsan ibadette orta hili olduu durumda ancak ibadet ve tapnma ruhu canlln
korur; dolaysyla hadis kitaplarnda "el-ktisd fi'1-bade" (badette Arya Gitmemek) bal altnda rivayetler nakledilmitir.[12]
nsan ancak uzuvlar arasnda uyum olursa salkl olur, bir uzvu normalinden daha
byk veya kk olursa, kusurlu saylr. Manev konularda da insan, deerleri
birbiriyle tamamen uyum ierisinde zmsemelidir. Peygamber efendimize,
mmetinden bir grubunun ibadet iin elerini ve evlatlarn terk edip mescide
geldiklerini haber verdiler. Bunun zerine efendimiz, "Bu benim gidiatm deil; ben
evimde ve eimle birlikteyim. Kim bunun aksine davranrsa benden deildir." diye
buyurdu.[13]
mam Cafer Sadk (a.s), komusu Hristiyanlktan dnp Mslman olan birinin
yksn anlatyor. Bu adam daha yeni Mslman olan komusunu seher vakti
uyandrarak mescide gtrr ve ona, "sabah ezanna kadar gece namaz kl", der.
"Sabah olunca, sabah namazn kl ve sonra da gne kncaya kadar dua et", der.
Sonra da leye kadar Kur'n okumasn tembihler ve bylece yeni Mslman olan
bu adamn btn gnn namaz, Kur'n ve dua ile doldurur. Hristiyan adam eve
dnnce Mslmanl terk eder ve bir daha da camiye admn atmaz.[14] Evet,
ibadette byle arclk insanlar karr.
stat ehit Murtaza Mutahhar yle nakleder; Amr- As'n iki olu vard; biri mam
Ali (a.s), dieri ise Muaviye taraftar oldu. Bir gn Peygamber efendimiz Amr- As'n
iyi oluna (Abdullah), "Senin geceleri ibadet ve gndzleri de orula geirdiini
duydum." buyurdu. Amr'n olu, "evet, ya Resulullah", dedi. Bunun zerine
efendimiz, "Ben bunu kabul etmiyorum." buyurdu.[15]
Hadislerde, "kalplerin yneli ve kalar vardr."[16] diye okumaktayz. Kalpler
yneldiinde ondan yararlann; hazrlkl olmadnda ise ona bask yapmayn; aksi
durumda farknda olmadan olumsuz bir tepki gsterir.
Dinimiz yle tavsiyede bulunmaktadr: Vakitlerinizi drde bln ve bir blmn
dinlenmek ve elenmek iin ayrn; eer byle yapacak olursanz dier iler iin de
cokulu olursunuz.[17]
Kur'n- Kerim, dinlenme ve tatil gnlerinde balk tutmaya ve almaya giden
Yahudileri mtecaviz diye nitelendirmektedir:
"Cumartesi gnn ineyenleri (ve hrsla alanlar), elbette bilmiizdir."[18]
Her halkrda ibadette coku ve morali korumak ortay bulmakla elde edilecek bir
durumdur.

badette Mdriyet
Mdriyet sadece toplumsal, iktisad ve siyas konularda deildir; ibad konularda da
mdriyete gerek vardr.
Mdriyette vazgeilmez ilkeler sz konusudur: Pln, proje; yetenekli kiilerin
seimi, disiplin ve gzetim, tevik, kontrol ve benzeri eyler. badette de, gelime
salama amacyla bu ilkelerin gzetilmesi gerekir.
Namazn belli bir projesi var; tekbirle balar, selmla da biter. Rekt, rk ve
secdelerin says bellidir. zel vakitleri tayin edilmitir ve kbleye doru yaplmas
gerekir.
Fakat, sadece plan yeterli deildir, bunun icras iin de btn artlara sahip olan
cemaat imam seilmelidir. nsanlarn adabna uygun, ahlk kurallar gzetilerek
temizlie nem verilerek namaz ve camiye tevik edilmeleri gerekir. Cemaat
saflarnda disiplin, uyumluluk ve cemaat imamna uymaya dikkat edilmelidir;
ksacas namazn gzel bir ekilde klnmas iin tam anlamyla bir mdriyete gerek
vardr.

badet, Srekli Ak Bir Eczanedir

Herkes her an ve btn artlar altnda, daha nce vakit almakszn, hibir vastaya
gerek duymakszn Allah Teal'yla balant kurabilir. Her ne kadar seher vakitleri,
cuma gnnn ikindi vakitleri, cuma namaznn hutbelerinden sonra, yamur
yanca veya kadir gecesi gibi belli vakitlerde dua ve ibadetin bambaka bir yeri
olsa da, ancak dua ve yakar bu gnlerle snrl deildir.
badet, her durumda gaflet, unutkanlk ve isyann ilcdr:
"Beni anmak iin namaz kl."[19]
badet huzur ve gvence kayna, strap ve endieyi giderme membadr:
"Haberiniz olsun, ancak Allah'n zikriyle kalpler mutmain olur."[20]

badet, Huzur Kaynadr

Elbette zorba gnahkrlar, byk sermaye sahiplerini, bilim, sanat ve teknoloji
sahiplerini tanrsnz, fakat bunlar arasnda huzurlu olan bir kiiyi tanyor musunuz?
Acaba gnmzn bat toplumu ruhen huzur iinde midir?
Acaba g, kudret, servet ve sanayi gnmz insan iin bar, kardelik, gven ve
huzur getirebilmi midir? Oysa Allah'a ibadet ve itaat, Allah'n velileri zerinde yle
bir etki brakmtr ki onlar hibir artta straba dmezler. Burada mam-
mmet'ten iki hatra anlataym:

ah'n ran'dan kamasnn peinden, hl zavall hizmetisi apur Bahtiyar hkmet

srerken, mam Humeyni on be yl sonra lkesine dnmeye karar verdi. Haberciler
uakta ona, "imdi ne hissediyorsunuz?" diye sorduklarnda, "Hibir ey!" cevabn
verdi!
O zaman kendisine k olan milyonlarca ranl mam Humeyninin canndan dolay
endielenirken o yce kii sakin bir vaziyette uakta gece namaz klyor ve Allah'
zikrediyordu. Bu sknet ve gvence ise sadece Allah' anmasndan
kaynaklanyordu.
Rahmetli mam Humeyni'nin olu Ahmet'ten duyduum dier bir hatra da yledir:
ran ah ran'dan kanca dnyann drt bir yanndan onlarca haber ajans ve
fotoraf mam Humeyn'nin sesini dnyaya duyurmak iin Paris'te onun evinde
toplandlar. mam Humeyn bir sandalyenin zerinde biraz oturup birka kelime
konutuktan sonra bana dnerek, "Ahmed! le vakti girdi mi?" diye sordu. Ben,
"Evet" cevabn verince, mam derhal konumasn keserek namaz ilk vaktinde
klmak iin yerinden kalkt. Herkes, "Ne oldu?" diye merak ediyordu. Ben, "mam,
namazn ilk vaktinde klyor." dedim.
mam Humeyn Paris'te yapt bu hareketini nderi mam Rza'dan (a.s) renmiti.
Tarih kitaplarnda kaydedildiine gre, isimleri Kur'n- Kerim'de geen Sabi-ler'in
nderi gururlu ve mutaassp bir bilgindi. mam Rzayla (a.s) tarttnda mam onun
dncelerini yle bir alt st etti ki, "imdi kalbim yumuad; sizin mantnz kabul
ediyorum." dedi. Tam o srada ezan sesi ykseldi; mam Rza (a.s) namaz klmak
zere toplanty terk etti. mam'n arkadalar, her ne kadar, toplanty biraz daha
srdrecek olursa o ve tm izleyicilerinin Mslman olacaklarn syledilerse de,
mam (a.s) "Namaz vaktinde klmak, tartmaktan daha iyidir; eer onun liyakati
varsa namazdan sonra da hakk kabul edebilir." buyurdu: mam'n bu katiyet, itaat
ve akn gren Sabi bilginin ilgisi daha da artt. [21]

badet ve Sonular
badet, ilh yardm ve ltuflar almak iin bir vesiledir.
"Sana yakin (lm) gelinceye kadar Rabbine ibadet et."[22]
Hz. Musa (a. s) semav kitap olan Tevrat' almak iin krk gn, krk gece Tur danda
ibadet ve mnacat etti. Hz. Resulullah (s.a.a) ise vahiy almak iin uzun bir sre Hira
maarasnda ibadet etti. Rivayetlerde yle geer:
"Kim krk gn ilerini halis klarsa, Allah Teal hikmet pnarlarm kalbinden diline
aktr."[23]
Evet, ihlsla yaplan ibadet hikmeti, ilh pnardan alp dierlerine aktaracak hekim
kiiler yetitiren bir fakltedir.

man ve badetin Karlkl Etkisi

man insan ibadete ektii gibi, ibadet de imana derinlik kazandrr. Aynen bir
aacn kknn su ve gday yapraklara ulatrmas ve karlnda yapraklarn da s
ve ulatrmas gibi. Evet, ibadet her ne kadar iyi ve fazla olursa, insann,
mabuduna nsiyeti de bir o kadar art gsterir.

Kur'n'da badetin Felsefesi

Kur'n- Kerim namazn felsefesini Allah' anmak ve zikretmek olarak tantyor: "Beni
anmak iin namaz kl!"[24]
Allah' anmay ise kalplerin huzur bulmas, "Haberiniz olsun Allah'n zikriyle kalpler
huzur bulur."[25]
Ve kalp huzurunun sonucunu ise melekt lemine uu olarak tanmlyor:
"Ey mutmain (huzur bulan) nefis! Rabbine dn."[26]
Kur'n- Kerim dier ayetlerde, ibadeti Allah Tealya teekkr olarak nitelendiriyor:
"Sizi yaratan Rabbinize ibadet edin."[27]
"Onlar yedirip alktan kurtaran ve onlar korkudan gvene karan bu evin
(Kbenin) Rabbine ibadet etsinler."[28]
Baz ayetler namazn terbiye ve eitim alanndaki rolne deinerek yle buyuruyor:
"Namaz kt ve iren eylerden men eder."[29]
Namaz klan kii, namazn doru ve kabul olmas iin, bir takm din kurallara uymak
zorundadr; bu kurallara uymak, kendisinin gnah ve irkinliklerden saknmas iin
gl bir zemindir. Evet, beyaz bir elbise giyen birinin kirli ve tozlu bir yerde
oturmamas doal bir durumdur.
Kur'n- Kerim namaza tavsiye ettikten sonra buyuruyor ki:
"Dorusu iyilikler ktlkleri giderir."[30]
O hlde namaz amelen gemi gnahlardan tvbe saylr.
Allah Teal bu ayetle gnahkrlara, namaz ve ibadet gibi iyi ilere ynelecek
olurlarsa, gnah ve ktlklerinin yok olacana dair umut vermektedir.

mam Ali'nin (a.s) Buyruklarnda Namaz

mam Ali (a.s) Nehc'l-Bela'da defalarca namaz ve Allah' anmaktan bahsetmitir.
Onun bu buyruklar "Nehc'l-Bela'da Namaz" adl bir kitapta toplanmtr. Biz
burada en bariz rnei namaz olan, zikir ve Allah' anmann felsefesi hakknda
ondan birka cmle nakledeceiz:

Buyuruyor ki:
"Allah, zikri kalplerin cilas kld ki kulaklar Allah'n zikriyle iitsin ve kr gzler grr
olsun."[31]
Sonra namazn bereketleri hakknda buyuruyor ki: "Onlar melekler kuatr,
zerlerine huzur iner, onlar iin gklerin kaplar alr ve gzel yerler hazrlanr."
Baka bir hutbede yle buyuruyor:
"Namaz, gnahlar aalarn yapraklar gibi dker ve insann boynunu gnah ipinden
kurtarr."[32]
Sonra devamnda, Resul-i Ekrem'den gzel bir benzetme nakletmektedir:
"Namaz insann kendisini gnde be defa ykad bir su ark gibidir; acaba artk
bundan sonra insanda kir kalr m?"
196. hutbede kibir, azgnlk ve zulm gibi ahlk irkinliklerin bir blmn
sraladktan sonra buyuruyor ki:
"Bu ktlklerin tedavisi namaz, oru ve zekttr."
Ardndan da namazn etkileri hakknda yle buyuruyor:
"nsanlarn btn vcuduna huzur ve teskinlik verir, gzlerine huzu, huu verir,
nefislerini titretir, uysallatrr, kalplerini yumuatr ve kibri giderir. Vahetler onlar
dehete drnce senin zikrin onlara ns ve lfet verir."
Elbette btn insanlarn namazdan bu yararlan salayamad, sadece bir gurubun
namaza ve Allah' anmaya gnl verdii ve onu btn dnyayla deimeyecekleri
aktr.

Kulluk ve UbudiyetinEtki ve Bereketleri

1- Gurur ve vn Kayna
mam Zeynelabidin (a. s) mnacatnda yle buyuruyor:
"Allah'm! zzet olarak senin kulun olmak yeter bana."[33]
nsann, yaratcsyla konumas ve O'nun insann sylediklerini duyup kabul
etmesinden daha byk bir iftihar ve vn kayna var mdr?!
Bu deersiz dnyada, insann muhatab byk ve bilgin bir kii olursa insan onunla
vnr, onunla birlikte olmaktan gurur duyar ve bir zamanlar falan hocann
rencisi olduundan dolay kvan duyar.
2- G ve Kudret Kayna

ocuun eli gl ve efkatli babasnn elinde olduu srece kendini gl hisseder,

fakat yalnz olunca, her an dierlerinin kendisine bir zarar ulatrmasndan korkar,
endielenir.
Allah Teal'yla balant ierisinde olan bir kii, sper gler, zorbalar ve mstekbirler
karsnda kendini gl hisseder.
3- zzet Duygusu
zzet, etkilenmeme anlamndadr. Peygamberler mektebinde btn izzetler Allah'a
mahsustur; nitekim btn gler de O'nundur. Dolaysyla, Kur'n- Kerim, Allah'tan
bakasnn kapsn alanlar, "Allah'tan bakasndan m izzet istiyorsunuz." diye
knamaktadr.[34]
Tabi ki mutlak Aziz'e ve sonsuz gce balanmak insana izzet verir. Nitekim "Allah-u
Ekber" gibi kelimeler zorbalar insann yannda alaltr ve ona zorbalar karsnda
onur kazandrr.
te bu nedenledir ki Kur'n- Kerim, zorluklarda ve sknt anlarnda namaz ve
ibadetlerden g ve kuvvet almamz emrediyor.
"Sabr ve namazla yardm talep edin."[35]
Allah'n velileri de hassas durumlarda, namazdan g alrlard. Kerbel'da
dokuzuncu gnn ikindi vakti, Yezit ordusu mam Hseyin'in (a. s) adrlarna hcum
etti. mam (a.s), "Sava bir gece geciktirin; nk ben namaz seviyorum ve bu
geceyi sabaha kadar ibadetle geirmek istiyorum." buyurdu.[36]
Allah'n salih kullar, sadece farz namazlar deil, snnet namazlar da severler.
Nafile namaz, Allah'a akn nianesidir. Farz namaz insanlar genellikle Allah'n
azabndan korktuklar iin klabilirler; fakat mstehap namazda korku deil, ak sz
konusudur.
Evet, birini seven birisi onunla daha fazla konumak ister; onu brakmaz. Allah'
sevdiini iddia eden birisi O'nunla konumay nasl istemez ki?!
Elbette namaz ve nafilelere kar bu ilgisizlik sebepsiz deildir, rivayetlere gre gn
boyu ilenen gnahlar insann gece namaz ve sabahn nafilesini yerine getirmesine
engel olur ve ondan bu nimetin alnmasna sebep olur. [37]
Her halkrda nafile namazlarn klmayan bir kiinin bir fazileti olmad iin Allah
Teal'dan kendisine bir ltuf ve bata bulunmasn bekleyemez. Nitekim slh
edicinin (Mehdi'nin -a.f-) zuhurunu bekleyen kiinin kendisi de salih olmaldr.
Nafile namazlar, farz namazlarn eksik ve noksanlklarn telafi eder.[38] Birisi
mam'a, "Ben namazlarda kalben huzur bulamyorum ve namazn bereketlerinden
bir nasip edinemiyorum; ne yapmam nerirsiniz?" diye sorunca buyurdu ki:

"Farz namazlarn peinden nafile namaz kl; nk nafile namaz farz namazlarn
eksikliklerini giderir ve farz namazn kabul olmasna neden olur."
te bu etki ve bereketlerden dolaydr ki Allah'n velileri sadece farz namazlara
deil, mstehap namazlara da ok fazla nem verirler; ar yemek, ok konumak,
ok uyumak, haram lokma, bo ilerle uramak, dnyayla megul olmak gibi bu
manev seyre ve ruh uua engel olan eylerden uzak dururlar. nk bu gibi eyler
insandan ibadet hlini alr ve namaz onun gznde ar gsterirler.
Nitekim Kur'n- Kerim yle buyuruyor:
"Dorusu o (namaz) -Allah'a- sayg gsterenlerden bakasna ar gelir."[39]
4- Terbiye Edici Bir Etken
Her ne kadar namaz ruh ve manev bir balant olup hedefi Allah' anmaksa da,
ancak slm bu ruhun isteini bir takm terbiye programlar erevesinde uygulamtr, dolaysyla bunun iin birok artlar komutur; namazn sahih olmasnn
artlar, namazn kabulnn artlar ve namazn mkemmelliinin artlar gibi.
Namazn shhat artlarndan olan rnein beden ve elbisenin pak olmas, kbleye
doru durmak, kelimeleri doru telaffuz etmek, namaz klman yerin ve giyilen elbisenin mubah oluu gibi artlar, namaz klan kiinin ruhuyla deil, cismiyle ilgilidir.
Fakat slm dini ibadetin bu ekilde yaplmasn isteyerek Mslmanlara nezaket ve
temizlik, istiklal ve dierlerinin haklarn gzetme dersi vermeyi hedeflemitir.
Nitekim, yneli ve kalp huzuru, Ehlibeyt mamlar'nn imamet ve nderliklerini
kabullenmek, humus ve zekt gibi mal farzlar yerine getirmek namazn kabulnn
artlarndandr. Namaz ilk vaktinde camide klmak, gzel koku srp dileri
fraladktan sonra saflarn dzenini gzeterek namaza durmak vb. eyler de
namazn mkemmelliinin artlarndandr.
Bu artlara dikkat ettiimizde bunlardan her birinin insanlar terbiye etmede nemli
bir rol olduunu grrz.
Namazda hangi tarafa duracak olursak Allah'a doru durmu oluruz; nk Kur'n-
Kerim buyuruyor ki: "Nereye dnseniz Allah'n vehi oradadr."[40] Fakat slm
toplumunun bir tek yn olmas gerektiini anlatmak, insanlara vahdet ve birlik
dersi vermek iin herkesin bir yne doru durmasn emrediyor. Ancak neden bu yn
Kabe olsun ki? nk Kabe insanlarn ibadet etmesi iin klman ilk yerdir: "Dorusu
insanlara ilk kurulan ev, mbarek Mekke'de olandr."[41] Ayrca, temelini atan ve
tarih boyunca tamir edenler peygamberlerdir. Kald ki, Kabe bamszlk simgesidir;
nk Mslmanlar Yahudilerle Hristiyanlarn kblesi olan Bey-t'ul-Mukaddes'e
doru ynelince onlar, "Bizim kblemize doru namaz klyorsunuz, o hlde mstakil
ve bamsz deilsiniz." diyerek onlar kmsyorlard. Kur'n- Kerim apak bir
ekilde buyuruyor ki:

"Yznz o yana -Kabe'ye- evirin ki insanlarn aleyhinizde bir delili olmasn."[42]

Ksacas, kble istikll, vahdet ve birlik semboldr ve tm bunlar namazn terbiye
edici dersleridir.
5- Ruhlar armak!
Gnmz dnyasnda hipnotizma canllk kazanmtr; fakat amacmz o konuyu
ilemek deildir. Amacmz kaak ruhumuzu namaz vastasyla yce yaratcmzn
huzuruna karmak ve bu disiplinsiz renciyi getirip snfta oturtmaktr. Namazn
bereketlerinden birisi de azgn ve kaak nefsi Allah'n huzuruna getirmektir.
Temiz yere secde edilir; nk temiz olmayan bir yerdentemizlik ve temizliklerin
kaynana ulalamaz.
Allah korkusundan alamak bir deerdir; dolaysyla Kur'n- Kerim'de alayarak
yaplan secde vlmtr: "Secde ederek ve alayarak."[87]
Namaz, doduumuz andan lnceye dek bizim iin izilen ilh bir izgidir; bebek
dnyaya gelince sa kulana ezan ve sol kulana ise ikame okunur ki, her ikisinde
de "namaza ko" ifadesiyle namaza tavsiye vardr. lnce de cenaze namaz
klnarak defnedilir. Yaam boyunca da srekli ibadet ve Allah'a tapn denir:
"Sana yakin (lm) gelinceye kadar Rabbine ibadet et."[88]
Namaz insann tabiatla btnlemesidir; namaz vakitlerini, zellikle sabah ve le
namaznn vaktini bilmek iin gnee baklr. Kblenin tespiti iin yldzlara dikkat
edilir. Mbarek gnlerde mstehap namazlar klmak iin ayn hareketleri izlenir.
Gusl ve abdest iin suya, secde ve teyemmm iin de topraa ynelinir.
Namazla gne, ay, yldz, su ve toprak arasndaki bu iliki hangi hikmetli planlayc
tarafndan planlanmtr.
Namaz klan kii, orulu gibi yemek, imek ve ehvet gtmek hakkna sahip deildir.
Namaz klan kii, hac yapanlar gibi Kbeyi kble ve ilerinin odak noktas yapar.
Namaz en byk iyilie emretmek ve ktlkten sakndrmadr.
Hicret, dinimizin en nemli deerlerindendir; Hz. brahim (a. s) da namaz iin hicret
etmi, eini ve olunu Kbenin yan banda brakm ve buyurmutur ki:
"Rabbimiz! Ben ocuklarmdan bazsn bitki yeermeyen bir vadiye yerletirdim;
Rabbimiz! Namaz ikame etmeleri iin -bunu yaptm-."[89]
lgin olan u ki Hz, brahim (a.s), "Hacc ayakta tutmak iin hicret ettim." demiyor;
aksine, "Hicretten hedefim namaz ikame etmektir." diyor.

Her halkrda, Allah Teal btn deerleri namazda, namazla birlikte ve namaz iin
klmtr.
Eer ziynet ve temizlik bir deerse, slm dini, "Her mesci(de gidiiniz)de sslerinizi
(zerinize) aln."[90] buyuruyor. Tertemiz elbiselerle ve gzel koku srnerek
camiye girin.
Kadnlarn namazda ziynetlerini yanlarnda bulundurmalar ve onlarla kendilerini
sslemeleri tavsiye edinmitir.[91]
Hatta misvak kullanlarak klman bir namaz, misvaksz klman yetmi namazla
eittir.[92] Yine yle buyurmulardr: "Camiye gitmeden nce sarmsak ve soan
yemeyin,[93] aznzn kokusu dierlerini rahatsz edip camiden karmasn."
Her halkrda, bu slm'n namaz ve u da bizim namazmzdr. Ya hi klmadmz
ya dikkatsiz ve yanl kldmz veya cemaatsiz ya da son vaktinde kldmz
namazmz!!!
Bir zamanlar brahim, smail ve Zekeriyann hizmet ettii[94] ve Meryem'in
annesinin, evldn hizmeti vermek istedii camiler[95] hizmetilerinin genellikle
yal, iten dm, hasta, fakir, cahil ve bazen kt ahlkl kiilerin olduu bir
konuma dmtr! Sahi, neden mam Rza'nn (a.s) trbesinin tozunu almak iftihar
ve vn kayna bilinirken Allah'n evinin tozunun alnmasna nem verilmesin?!
Neden camilerimize birisi girdiinde gam, keder ve geveklik iine dsn? Cami
keder evi midir veya Fatiha meclisi midir ki srekli caminin kapsna siyah bir bez
paras aslsn? Elbette Allah'a krler olsun birka yldr camilerde bir hareket ve
canllk balad; camilerin bir ou ktphane ve karz'ul-hasene kurumlar ve dier
hizmet kurumlaryla donanmtr. Ne gzel buyruluyor u hadiste:
"Kyamet gn ey insanlardan ikyet edecek: nsanlarn kendisine mracaat
etmedii lim, evde olup da okunmayan Kur'n, insanlarn ilgi gstermedii
cami."[96]
Cami hakknda sylenmesi gereken ok eyler vardr ve son zamanlarda, "Caminin
Simas" adnda slm toplumunda caminin konumuyla ilgili iki ciltlik bir kitap
yazlmtr.
Fakat tek kelimeyle cami, sadr- slm'da, Mslmanlarn toplu karara varmak ve
mavere etmek iin toplant yeri, ilim ve bilgi edinme mekn, savalarn ve slm
mcahitlerinin merkezi, fakirlerin ve hastalarn sorunlarn halletme yeri, zalim
hkmetlere kar kyam ve sert hutbeler okuma meknyd.
te caminin bu yce konumundan dolay olacak ki, tarih boyunca Mslmanlar en
gzel mimarlklarn camilerin yapmnda kullanp camilerin idaresi ve bylece
camilerin srekli bayndr olarak ayakta durmas iin ok miktarda mallarn
vakfetmilerdir.

NYET
Namazn ilk rkn niyettir.
Niyet, ne yaptnn, ne dediinin, kim iin ve niin hareket ettiinin farknda
olmaktr.
Her iin deeri, sadece onu gerekletirmekte yatmaz; hangi niyet ve amala
yapldna baldr. Dolaysyla, dzen ve kanuna sayg iin krmz n arkasnda
duran kimseyle polisten veya ceza yazlmasndan korkarak krmz n gerisinde
durann durumu farkldr. Btn ibadetlerde ve zellikle namazda, niyetin zel bir
yeri vardr ve esasen bir eyi ibadet klan ey, onunla ilgili olarak taman ilh
niyettir; eer niyet olmazsa her ne kadar d grnm itibariyle yaplan i gzel ve
doru gzkse de ibad bir deer tamaz.
an yce slm Peygamberi (s.a.a) bu hususta yle buyuruyor:
"Ameller niyetlerle llr [ve deer kazanr]."[97]
Evet; bir iin madd veya manev oluu niyet ve hedefinin farkl oluunda yatar.

Halis Niyet
Halis niyet, insann ancak Allah iin bir ey yapmas, ruhunun derinliklerinde Allah
ve O'nun rzasn kazanmak amacn tamas, insanlardan teekkr veya mkfat
bekleyii iinde olmamasdr.[98]
Resulullah'n (s.a.a) Ehlibeytinin birka akam pe pee yetime, esire ve fakire
verdii ekmek parasnn pek fazla bir madd deeri yoktu, ancak ihlsla verildii
iin Allah Teal bu konuyla ilgili olarak bir sure indirdi.[99]
Attar-i Niabur bu hususta yle diyor:
"Gozete Zin cehan, vasf senane Gozete zan cehan, vasf- se nane." "Bu lemi
at klcnn vasf / O lemi at ekmek vasf."
Tarihte yle geer: Birisi savata ldrlnce herkes, "O, ehit oldu." dediler. Fakat
Peygamber efendimiz, "O, eek yolunda ld." buyurdu! nsanlar bu sze hayret
edince yle buyurdu: "O, Allah'n rzasn kazanmak iin gelmemiti. Dmann iyi
bir eee bindiini grnce, iinden, onu ldrp eeini ganimet alrm diye dnd. Fakat, bu ii baaramad ve o kfir bu Mslman ldrd; dolaysyla o, eek
yolunda lmtr."[100]
Niyeti halis klmak ok zor ve ince bir itir. Bazen ilh olmayan dnceler insann
ruhuna yle bir iler ki kendisi de farkna varmaz; dolaysyla, rivayetlerde yle
geer:

"Riya ve irk siyah bir karncann zifiri karanlk gecede siyah bir tan zerinde
hareketinden daha gizlidir."[101]
Nice insanlar vardr ki Allah'n rzas amacn tadklarn sanrlar; fakat hayatn inili
ve kl hadiselerinde niyetlerinin yzde yz Allah iin olmad ortaya kar.
Allme ehit Mutahharri'nin dedii gibi, niyet insann kendinden haberdar olmasdr;
ibadetin deeri de marifet ve bilinledir. Rivayetlerde yle geer:
"Mminin niyeti amelinden daha hayrldr."[102]
Bedenle ruh karlatrlrsa, ruhun bedenden daha nemli olduu ve insann
insanlnn ruhta yatt sylenir. Amelle niyet de mukayese edilirse niyetin
amelden daha hayrl olduu anlalr; nk niyet amelin ruhu demektir.
Niyet o kadar deerlidir ki insan hayrl bir ii yapamaz, fakat onu yapmaya niyet
ederse, Allah Teal o ii yapm gibi onu mkfatlandrr.[103]

Allah'a Yaklama Amac

Yaknlk kast, Allah'n makamna yaklamak anlamndadr. Aktr ki, "falan adam
hkmetin filan adamna yakndr.", denildiinde, kastedilen yer ve mekn yaknl,
cismi ve fiziksel yaknlk deildir; yoksa insann hizmetileri ona herkesten daha
yakn olurdu; yaknlktan maksat, manev yaknlk, makam yaknl ve onunla
nsiyet kurmaktr.
leri Allah'n rzasn kazanmak iin yapmak da Allah Teal'nn bizim ilerimizden
etkilendii ve durum deitirdii anlamna gelmez; aksi durumda olay ve deiimlerin mekn olurdu. Allah'a yaknlk, ruhun varlk merdiveninden yukar
kmasdr ve bunun sonucu da varlk leminde etki sahibi olmaktr; yani varln
kaynana yaklamak ve onu kalbinde bulmaktr.
Varln dereceleri cansz varlklarda, bitkilerde, hayvan ve insanlarda deitii gibi,
varlklarn kaynana yaknlamada da insanlarn dereceleri farkldr; insan,
yeryznde Allah'n halifesi olacak kadar Allah'a yaklaabilir.
Yaknlk kastyla yaplan ibadet, insana nur kazandrr, insan mkemmelletirir ve
varlktan daha fazla bir pay almasn salar. Btn ibadetlerin ve zellikle mstehap
namazlarn bu konuda nemli bir rol vardr. Nitekim bir hadiste yle geer:
"Kul bana srekli nafilelerle yaklar."[104]
nsan srekli mstehap namazlarla Allah'a yaklaabilir. Farz namaz cehennem veya
Allah'n kahrndan korkarak klm olabilir; fakat nafile namazlar, akn nianesi ve
mabutla nsiyet kurmann srrdr.

Kurb Dereceleri
Kur'n- Kerim'de defalarca ve farkl tabirlerle geen "Derecat=dereceler" szc
ince noktalar iermektedir. Bazlar iin "onlar iin dereceler var."[105] buyururken,
bazlar iin de "onlar derecelerdir."[106] buyuruyor.
Tpk, oturduklar yeri meclisin ba ksmna dntren byk ahsiyetler gibi. Yani
derece ve makam onlar yukar karmaz, aksine, onlarn kendisi derece olutururlar.
Bu manev derecelendirme insanlara has bir olay deildir; melekler arasnda da
dereceler vardr. Kur'n- Kerim, Cebrail hakknda buyuruyor ki:
"-Cebrail- orada -meleklerce kendisine- itaat edilir, gvenilirdir."[107]
Her halkrda, insanlarn Allah'a itaat dereceleri farkldr:
1-

Bazen gnl rzasyla olmasa da sadece itaat ederler.

2Bazen sadece itaat etmekle kalmaz, O'na gnl de verirler; yani ak ve

sevgiyle itaat ederler.
3Bazen de itaat ve sevgiden ileri geer, mkemmel bir marifete ular ve her
eyde O'nu grr. Hz. Ali (a.s)yle buyuruyor:
"Grdm her eyden nce, her eyden sonra ve her eyle birlikte Allah'
grrm."[108]

Allah', Allah in aralm

Denildii zere, Sultan Mahmut Gaznev, sarayndaki insanlarn kendisine ne kadar
sadk olduklarn anlamak amacyla bir kafile dzenler, bir devenin zerine de bir
sandk mcevher brakp sand kilitler. Yolda bir dereye ulanca deveyi rktr.
Bylece devenin zerindeki mcevher sand yere der ve mcevherler dereye
dklr.
Sultan, "Herkes toplad mcevherin sahibidir." der. Bu sz duyan sultann
etrafndaki kiiler sultan yalnz brakarak mcevher toplamaya koarlar.
Bu arada Ayaz'n mcevherleri brakp sultann yanma geldiini grr, "Sen neden
mcevher toplamaya gitmiyorsun?" diye sorar. Ayaz yle cevap verir: "Ben
kafamda seni dndm de hizmeti brakp nimete komadm." Mevlana bu olaydan
u sonucu karr:
"Gzn dostunun bandaysa eer
Sen kendini dnyorsun, dostunu deil.
Evliyann Allah'tan O'ndan bakasn istemesi

Tarikat ehlinin tarikatna aykrdr."

Kur'n- Kerim, Allah' kendileri iin isteyen, sadece skntlarda O'na yalvarp
yakaran, baka zamanlarda O'nu unutan ve hatta inkr edenleri sert bir ekilde eletirmektedir:
"Gemiye bindikleri zaman, dini yalnz Allah'a has klarak O'na yalvarrlar. Fakat (Allah) onlar salimen karaya karnca hemen (O'na) ortak koarlar."[109]
Her halkrda, kendisi iin almak nefis perestliktir.
Halk iin almak, putperestliktir. Allah ve halk iin i yapmak irktir. Kendisinin ve
halkn iini Allah iin yapmak Allah'a tapmaktr.
Hz. Ali'nin mnacatnda yle okumaktayz:
"Allah'm! Ben sana ne ateinden korktuum ve ne de cennetine tamah ettiim iin
ibadet ediyorum; ben seni ibadete lyk buldum ve ibadet ettim sana."[110]
Evet, kr amacyla alanlar, tacirlerdir; korkudan alanlar ise klelerdir; zgr ve
hr insanlar ise Allah'n nimetlerinin krn yerine getirmek iin O'na ibadet
ederler. Nitekim Ehlibeyt mamlar'nn (a.s) buyruklarnda yle geer:
"Bazlar bir ey umarak Allah'a ibadet ederler; bu tacirlerin ibadetidir. Bazlar da
Allah'tan korktuklar iin O'na ibadet ederler; bu ise klelerin ibadetidir. Bazlar ise
Allah'a, O'nun krn yerine getirmek iin ibadet ederler; bu ise hr kiilerin
ibadetidir."[111]
Hafiz'n dedii gibi:
"imize dosttan bakas yerlemez Her iki lemi de dmana ver; bize dost yeter."
Madd akta insan sevgilisini kendisi iin ister; fakat manev akta, insan kendisini
sevgilisi iin ister. Hz. Ali (a.s) Kmeyi duasnda yle buyuruyor: "Kalbimi kendi
sevginle doldur!"

Kurb Makamna Ulamann Yolu

Allah'n kurb makamna ve kurbet (yaknlama) kastna ulaman iin iki yol vardr:
Biri Allah Teal'nn azamet ve makamn bilmek, dieri ise O'nun dndaki her eyin
kof, rk ve itibarsz olduunu anlamaktr.
Kur'n- Kerim, insan Allah'a ak etmek iin srekli Allah Teal'nn insanlara nimet
ve ltuflarn hatrlatmaktadr. O'nun sfatlarn, varlklarn, madd ve manev
yardmlarn ve onlarca bykl kkl nimetini anmak; btn bunlarn hepsi bizim
Allah'a sevgi ve akmz artrmak iindir.

Ayrca, birok ayetlerde O'ndan bakasnn zaaf ve rkl aklanr: O'ndan

bakasnn ne bir izzeti var, ne de gc. Tm varlklar toplanarak bir sinek yaratmak
isteseler, bunu baaramazlar. O'ndan baka skntda ve zor durumda olanlarn
feryadna kim yetiebilir ki? Allah'la birlikte dierlerini de armamz ve onlar Allah
Teal'ya eit ve denk bilmemiz doru olur mu acaba?
Bir Hatra
i leminin taklit mercilerinden olan Ayetullah Burucerd yas gnlerinde kendi
evinde yas programlar dzenliyordu. Bu programlardan birinde kendisinin durumu
iyi olmad iin kendi odasnda dinleniyor ve ayn zamanda yaplan konumaya da
kulak veriyordu. Bu arada meclistekilerden birisi, "Zamann imam Hz. Mehdi ve
Ayetullah Burucerd'nin sal iin salvat getirin." dedi.
Bu arada Ayetullah Burucerd'nin, asasyla kapya vurduunu grdler. Yaknlar
yanna giderek, "Bir ey mi istediniz?" diye sordular. Bunun zerine, "Neden benim
ismimi Hz. Mehdi'nin (a.s) ismiyle bir arada sylyorsunuz. Ben buna lyk mym ki
ikimize bir arada salvat getiriyorsunuz?" diye itiraz etti.[112]
Hz. mam Mehdi'nin (a.s) vekili konumundaki bu byk taklit mercii, isminin bir
masum imamn isminin yannda sylenmesine raz olmazken biroklarmz anlayszlk veya edepsizliimizden dolay zayf ve tepeden trnaa muhta olan
varlklar mutlak g sahibi Allah Teal'nn isminin yannda anyor ve bunlar bir
kefeye koyuyoruz.

Nitelik mi, Nicelik mi?

slm dini iin nitelii, hedef ve amacna zen gsterir. Kur'n- Kerim amellerin en
ok olann deil, en gzel olann ver ve yle buyurur:
"(Allah sizi imtihan eder) hanginizin daha gzel i yaptnz belirsin diye."[113]
Hz. Ali (a.s) rkdayken yzn sadaka verdi, bunun zerine bir ayet indi.
nsanlar, bir yzk iin bir ayetin nazil olduunu grnce bu yzn ok pahal
olduunu sanarak, "bu yzk, Irak ve Suriye'den alman vergiler deerinceydi."
dediler. Oysa byle deerli bir yzk kesinlikle Hz. Ali'nin (a.s) takvasyla
badamaz. Nitekim yan banda bazlar fakirlik ve yoksulluk ekerken Hz. Ali'nin
parmana byle bir yzk takmas onun adaletiyle de uyumaz.
Gerek u ki, "Sizin veliniz, ancak Allah, O'nun Elisi, namaz klanlar ve rk hlinde
zekt verenlerdir."[114] ayetinin nzul sebebi yzn arl, hacmi ve deeri
deil, onun ihls ve kurbet kastyla verilmi olmasdr.
Bir Hatra
Behlul, bir grubun bir cami ina ettiklerini ve onu Allah iin yaptklarn iddia
ettiklerini grnce bir tan zerine "Bu camiyi Behlul ina etmitir." yazarak gecele-

yin caminin kapsna ast. Ertesi gn iiler caminin kapsna aslm olan ta
grnce durumu Harun'ur-Reid'e anlattlar. Harun Behlul'u ararak, "Neden benim
yaptrdm camiyi kendi adna mal ediyorsun?" diye sordu.
Behlul, "Eer sen camiyi Allah iin yaptryorsan brak da zerinde benim ismin
olsun; Allah onu kimin yaptrdn biliyor zaten. O, insanlar mkfatlandrmada
yanlmaz ya! Eer Allah iinse zerinde benim veya senin adnn olmas hi nemli
deil" dedi.
Behlul bu hareketiyle Harun'a camiyi kurbet kastyla yaptrmadn, aksine hret
iin bu ie giritiini anlatmak istedi. te bu nedenledir ki Kur'n- Kerim kfirlerin
amellerini insann gzne su olarak grnen, fakat gerei olmayan bir seraba
benzetiyor:
"nkar edenler(e gelince): Onlarn ileri, dz arazideki serap gibidir. Susayan onu su
sanr."[115]
Esasen slm dini, her drt unsuru da iyi olan bir ameli salih addetmektedir. Yani
amel, ama, vasta ve metot unsurunu...
Kurbet kast sadece iin banda deil, o amelin sonuna kadar devam etmelidir. Aksi
durumda amel batl olur.
Uan motoru hatta bir dakika bile almazsa, uan dmesi kesindir. Niyette bir
an olsun irk ve riya olursa, amelin tamamn batl eder.
Bir Baka Hatra
Bir hava yolculuunda, hareket etmek zere olan uan btn yolcularn yere
indirdiler ve uu birka dakika gecikti. Bunun nedenini sorduklarnda, uakta bir
hamam bcei grlm dediler. "Bir hamam bcei iin mi uuu bu kadar
geciktirdiniz?" diye sorduklarnda, "evet" dediler; "bu baya bcek bir kabloyu
kemirip uan sisteminin bozulmasna ve bylece uan dmesine neden olabilir."
nsan Allah Teal'ya doru uurmas gereken nice iyi ameller vardr ki ruh bir
hastalk, brakn insan uurmas, onun dmesine bile neden olur.

Niyet e Deer Kazandrr

Birinin, bir insan haksz yere ldrdn ve daha sonra ldrlen kiinin aslmas
gereken bir cani olduunun anlaldn dnn. Burada faydal bir i yapm
olmasna ramen insanlar bu iinden dolay onu vmezler; nk onun amac
yeryznde fesat karan bir kiiyi deil, susuz bir insan ldrmekti.
O hlde bir iin faydal oluu, onun salih bir amel olmas iin yeterli deildir; bir iin
salih saylabilmesi iin tertemiz bir amala yaplmas gerekir.

Kur'n- Kerim ister humusta olsun, ister zektta, ister yaplan mal infaklarda, ister
savata ve dmanla yaplan cihadda olsun, her yerde kurbet kastnn zerinde
durmaktadr. Kur'n- Kerim'in "Allah yolunda", "Allah iin" ve "Allah'n rzasn
kazanmak iin" kelimelerinin zerinde durmas kurbet kastnn nemini gstermektedir.
Okul, hastane ve yol yapm gibi halk iin yararl iler yapanlarn niyetleri ilh
olmazsa kendilerine zulmetmi olurlar; nk her ne kadar dierleri ondan yarar
salasalar da kendilerine ondan hibir yarar ulamaz.
Kur'n- Kerim, srekli salih ameli imanla birlikte zikredilir: "nananlar ve iyi ameller
yapanlar" veya "Kadn veya erkeklerden inanarak iyi amel yapanlar." Bu, sadece
amelin iyi olmasnn yeterli olmadn, onu yapan failin de iyi olmas gerektiini
vurgulamak iindir.
ki Hatra
1- Resulullah'n (s.a.a) mezzini Bilal Habei, "ehedu en la ilahe illellah" derken dili
peltek olduu iin ""yerine "s" diyordu. nsanlar bunu eletirince Resulullah (s.a.a),
"Bilal'n "s"si Allah katnda ""dir." buyurdu.[116]
Her ne kadar da grnte Bilal'in ii eksiktiyse de, ancak kurbet kast olduu ve iyi
niyetle yapt iin sevab vardr.
2- Resulullah'n (s.a.a) ashabndan olan ve gzleri grmeyen Abdullah b. Mektum,
bir gn Resulullah (s.a.a)baz kiilerle konuurken mescide girdi. Abdullah mescittekileri gremedii iin yksek sesle konumaya balaynca oradakilerden biri ona
kar yzn ekiterek rahatsz oldu.
Kr biri etrafn gremedii iin yzn ekitmeyle ona glmsemek hibir eyi
deitirmedii hlde, Kur'n- Kerim onun hakknda bir sure nazil klm ve arka
arkaya on ayette yzn ekiten adam knamtr.
"Surat ast ve dnd; kr geldi diye. Ne bilirsin belki o arnacak..."[117]
Demek ki amelin ls, yararl veya zararl olmas deildir. Dolaysyla ameli baka
eylerle mukayese edip, "bakalarna yarar olursa salihtir, zarar olursa salih
deildir", dememiz doru olmaz; aksine, ameli, onu gerekletirenle birlikte
deerlendirip hangi amala yapldna, amelin dierlerine bir yarar ve zarar
olmazsa bile, haddi zatnda nasl olduuna dikkat etmemiz gerekir.
Evet, peygamberler mektebinde ahlkn araz deil, zat bir deeri vardr; tpk
insann mteri ekmek, retimini artrmak ve halk etrafna toplamak iin sergiledii gzel ahlk gibi.

Abese Suresi'nde, "neden kr birine yzn ekittin" diye knama vardr; o grmese
bile bunun yaplmamas gerektii vurgulanyor; nk insann bir mmine yzn
ekitmesi kendiliinden irkin bir ameldir.
Her halkrda, kurbet kast, btn amellerin ilh lyle yaplmas, onun siyas ve
itima yanklarna, dierleri tarafndan ho grlp grlmemesine nem verilmemesi demektir.
Kurbet kast, "ii Allah iin yap ve dierlerinin knamasndan endie etme"
anlamndadr. Kur'n- Kerim gerek mminler hakknda buyuruyor ki:
"Allah yolunda cihat ederler ve hibir knaycnn knamasndan korkmazlar."[118]
Kurbet kast, hakk hi kimseden ekinmeden sylemektir. Kur'n- Kerim, ilh
davetileri yle tavsif etmektedir:
"Allah'n buyruklarn tebli ederler, Allah'tan korkarlar ve O'ndan baka kimseden
korkmazlar."[119]
Hatra
Bir gn mam Rza'nn (a.s) hareminde ziyaret ve duayla meguldm, manev bir hl
iindeydim. Yan basmdaki birisi perembe akamlar televizyonda yaynlanan
programlardan beni tanm olacak ki birka kez katlad paray bana vererek,
"Kraati bey! Bu paray bir fakire ver." dedi. Ona, "Ben de aynen senin gibi ziyaret
iin geldim ve Mehed'de fakir tanmyorum; kendiniz fakire verin." dedim.
Bir sre sonra yine ayn eyi syledi ve ben de ayn cevab verip duayla megul
oldum.
nc defa szn tekrarlaynca rahatsz olarak "Bugn siz iki bin riyal parayla
defa dikkatimi dattnz; ltfen rahatsz etmeyin ve paranz kendiniz fakire verin"
dedim. Bunun zerine adam, "Kraati bey! ki bin deil, on bin riyaldir." dedi.
Oysa ben o ana kadar adamn fakire iki bin riyal vermek istediini sanyordum. Biraz
bekledim ve sakinleince, "Burada, yetim ocuklar iin yardm toplayan bir kurum
var." dedim. O, "Siz bilirsiniz; paray istediiniz yerde harcayn." dedi ve paray verip
ayrld.
Ben dua kitabn brakarak biraz dndm ve iimden, "Allah iin olduktan sonra iki
binle on bin riyalin ne fark var?" dedim ve bunun, bende kurbet kastnn olmadnn
ortaya kmas iin bir imtihan olduunu anladm.
Ihlasn nianelerinden biri insann miktar, kiiler, blgeler, iin eidi ve artlan
arasnda fark gzetmemesi ve insanlarn anlayp anlamamasna, destekleyip desteklememesine, geliri olup olmamasna ehemmiyet vermeden sadece Allah'n
rzasn gz nnde bulundurmasdr.

Elbette insanlar sevmek ve ii insanlar iin yapmak egoistlik ve bencillikten daha

iyidir; fakat ama ilh olmazsa, bunun da hibir deeri olmaz.
ehit Mutahhar'nin dedii gibi, kurbet kast zat bir arttr, itibar deil, tekvin bir
arttr, yzeysel ve terifat deil.[120]
"Mekke'ye ulamann art, Mekke yolunu kat etmektir." dersek, bu tabi ve zat bir
arttr, itibar deildir. Dolaysyla, Allah'n kurb makamna ulamann art da yakn
olmay kast etmektir ve bu da zat bir arttr.

Temiz Niyetin Etki ve Bereketleri

Ayet ve hadislere ksa bir gz atarsak, temiz niyetin birok bereket ve etkilerinin
olduunu grrz. Onlardan bazs ksaca yledir:
1yi niyete sahip olan kimsenin rzk bol olur.[121] Belki de hadisten kastedilen
udur ki, iyi niyete sahip olan birisi halka iyi davranmas sonucu bir ok insan kendine cezp eder ve bylece daha fazla gelir elde eder.
2yi niyet, insann baarlarn artrr, yaam gzelletirir, scaklk getirir ve
insana ok sayda arkada kazandrr.
3-

nsann mrn uzatr.

Hadislerde yle geer: Hac amellerini tamamladktan sonra evine dnen insan
tekrar gelecek yl da hacca gitmeyi niyet ederse, Allah Teal gzel niyetinden dolay
onun mrn uzatr.
4- yi niyet insann gemiini telafi eder. Hz. Ali (a. s)buyuruyor ki:
"Gnahkr insan iyi niyetle tvbe edecek olursa Allah Teal ceza olarak ondan ald
eyi tekrar ona verir ve iindeki sorunlar hallolur."[122]
5- nsan iyi bir ii niyet eder, ancak onu gerekletiremezse Allah Teal onun
mkfatn kendisine verir.Samimi niyet sonucu, insann yapmad iler lehine
kaydedilir; nitekim rivayette yle geer: Eer bir mmin, "Allah bana imkanat
verseydi yle ve byle hayrl iler yapardm" derse ve bu arzusunda samimi olursa
Allah Teal sz konusu hayrl ilerin mkfatn ona verir.[123] Hatta samimi olarak
ehit olmay arzularsa, yatanda lse bile Allah onu ehitlerin derecesine ulatrr.
[124]
Allah'n ltfne gelince, iyi niyeti mkfatlandrd hlde ilemedike gnah niyeti
karsnda insan cezalandrmamas yeter.[125]
6- yi niyet, salt ve btn ynyle madd olan yaam gerelerini insann Allah'a
yaklamas iin bir vesile klabilir. Nitekim secde ve alamak gibi salt manev durumlar da riyayla yaplrsa insan Allah'tan uzaklatrr.

Rivayetlerde yle geer: Cisim ruhla ayakta durduu gibi din de samimi niyetle
ayakta durur.[126] Temiz kalp ve iyi niyet Allah Teal'nn en stn hazinelerindendir
ve niyet her ne kadar iyi olursa bu hazinelerin deeri de bir o kadar fazla olur.[127]
Ciddi irade, karar ve niyet, insann beden gcn kat kat artrr.
mam Cafer Sadk (a.s) buyuruyor ki:
"Allah Teal kyamet gn insanlar niyetleri zerine haredecektir.[128]
Amac, vazifesini yerine getirmek olan kimse iin iin eidi ve sonuca varmak
nemli deildir. Nitekim Kur'n- Kerim yle buyuruyor:
"Kim Allah yolunda savar da ldrlr veya galip gelirse, biz ona yaknda byk bir
mkfat vereceiz."[129]
nemli olan Allah yolunda savamaktr; dolaysyla sonucunun zafer veya yenilgi
olmas Allah'n mkfatnda etkili deildir. Kur'n- Kerim baka bir yerde yle
buyuruyor:
"Kim Allah ve Elisi iin g etmek amacyla evinden kar da kendisine lm
yetiirse, onun mkfat Allah'a der."[130]
Bu ayetten de anlald zere, insan Allah iin evinden karsa, hedefe ulamasa
bile mkfata ular. nemli olan amelin kendisi deil, .tad niyettir. nemli olan
amaca ulamak deil, doru yolda hareket etmektir.
Resulullah (s.a.a) Ebuzer'e yle buyurmutur:
'Tapmaya muvaffak olmasan bile iyi i yapmay amala; nk bu karar seni gafiller
zmresinden karr.[131]
Baka bir hadiste yle geer: lh niyetle olan her i, basit ve kk olsa bile
byktr.[132] Nitekim en nemli iler de doru bir niyetle olmazsa deersizdir.
Resulullah (s.a.a) buyuruyor ki:
"mmetimin ehitlerinin ou kendi yataklarnda dnyadan gerler ve nice insanlar
da var ki cephede canlarn verirler, fakat Allah onlarn niyetini bilir."[133]
Resul-i Ekrem (s.a.a) Tebuk Sava'nda yle buyurmutur:
"Medine'de olup da cepheye gelmeyi ve bizimle savaa katlmay arzulayanlar
niyetlerinden dolay bizimle ortaktrlar."[134]
Nitekim baka bir rivayette de yle buyurmaktadr:
Tehecct namazna kalkmak niyetiyle yatana giren kimse uyuyup kalsa (ve namaz
iin uyanamasa bile) Allah Teal onun uykusunu sadaka, nefesini Tesbih klar ve ona
gece namaz mkfatn verir."[135]

"Hatta yemek yerken ve uyurken kutsal bir hedefiniz olsun." tavsiyesi bouna
deildir.[136] Eer birini Allah iin severseniz ve onun iyi birisi olduunu sanrsanz,
gerekte o cehennemlik olsa bile size -bu niyetinizden dolay- mkfat verilir.[137]

Niyetin Amelden stnl

Bir i riya ve gsteri iin de yaplabilir; fakat niyet batini ve insann kalbiyle ilintili
bir durum olup zahir bir etkisi olmad iin onda riya ve gsteri sz konusu olmaz.
Niyetin amele karn bir baka imtiyaz, niyetin her zaman ve her yerde mmkn
oluu ve zel artlar gerektirmeyiidir; fakat bir ii yapmak iin bir ok imknlara ve
artlara gerek vardr.
Hadis kitaplarnda, "men bele" bal altnda toplanan bir takm hadisler vardr. Bu
hadislerin ierii udur: nsan bir rivayete istinaden bir ameli yaparsa, rivayet doru
olmasa bile Allah Teal o amelin sevabn kendisine verir; nk o hadise uyan kimse
onu iyi niyetle yapmtr.
69

Niyetin Dereceleri
1- Bazen Allah'n azabndan korkmak veya O'nun ltfne tamah etmek insan bir ie
yneltir. Nitekim Kur'n- Kerim bu konuda buyuruyor ki:
"O'nu -Allah'- korkarak ve tamah ederek arn"[138]
Veya baka bir yerde yle buyuruyor:
"Umarak ve korkarak bize dua ederler."[139]
2- Bundan daha yksek derece, Allah Teal tarafndan bir sevap veya cezas olmasa
bile Allah'n ltuflarna teekkr etmek iin bir ey yapmaktr. Nitekim Hz. Ali (a.s)
buyuruyor ki:
"Eer Allah kendine kar ilenen gnah iin azab vaat etmemi olsayd bile, insann
O'nun nimetlerine teekkr etmek iin O'na kar gnah ilememesi gerekirdi."[140]
3Daha st derecesi, Allah'a yaklamak ve O'nun kurb makamna ulamaktr; bu
dereceye ulaan kimse cennette gz olmakszn veya cehennemden korkmak-szm,
sadece kulluk ve ibadete lyk grd iin Allah'a ibadet eder.
4En yksek derece insan Allah'a olan aknn bir ie yneltmesidir. Nitekim Hz.
Ali (a.s) lm ve Allah'a kavumaya olan akn, bebein, annesinin gsne duyduu ilgiden daha fazla olarak aklamaktadr.[141] mam Hasan Mteba'nn (a.s)
olu Hz. Kasm Kerbel'da yle diyor:
"Allah yolunda lm benim iin baldan daha tatldr."

Ceza Konularda Niyetin Rol

slm dini ceza konularda da niyet iin ayrcalk tanmtr; iki hususu rnek olarak
verelim:
ldrme konusunda, kasten birini ldrenle kastsz olarak birinin lmesine neden
olan kimse arasnda fark gzetmi ve her biri iin ayr bir hkm belirlemitir.[142]
Yemin konusunda da Kur'n- Kerim yle buyuruyor:
"Allah sizi yaptnz kastsz yeminlerinizden sorumlu tutmaz."[143]
Dolaysyla, insann ciddi niyeti olmadan yapt yeminin hibir deeri yoktur.

Marifet, Kurbet Kast in n Hazrlktr

Kurbet kast ve temiz niyete ulamann en gzel yolu, Allah'a olan marifetten ve
O'nu tanmadan geer.
nsanlar arasnda sevilmenin Allah'n elinde olduunu bilirsek.[144]
zzet ve gcn yalnz Allah'n elinde olduunu bilirsek.[145]
Yarar ve zararn bakalarnn elinde olmadn bilirsek.[146]
Allah iin yaplan bir iin bazen iki kat, bazen on kat ve bazen de yetmi kat sevab
olduunu bilirsek, O'ndan bakas iin bir ey yapmayz.
Eer, toplumda ykselii insann ycelik belirtisi olarak deerlendirmezsek, nk
siyah dumann da ykseldiini bilirsek,
Eer, insanlarn ilgisini ekmenin hibir deeri olmadm, nk yolda giden bir filin
de insanlarn ilgisini ektiini bilirsek!
Eer, gsteri ve riyakrln rezillik ve tehlikelerine dikkat edecek olursak!
Eer, nmzde hi kimsenin bir bakasnn yardmna komayaca ve yalnz selim
bir kalbe sahip olanlarn kurtulaca bir gn olduunu bilirsek.[147]
Ve eer, kt niyetle nice deerleri kaybettiimizi bilirsek, kendimizi ihlsl ve kurbet
kastyla i yapmaya hazrlarz.

Kt Niyetin Etkileri
Niyet konusunun sonunda, daha nce iyi niyetin bereketlerine deindiimiz gibi kt
niyetin de afetlerine deinmek istiyorum:
1- Duann kabul olmamas. mam Seccad (a.s) yle buyuruyor:
"Kt niyet, dualarn kabul olmamasna neden olur."[148]

lh olmayan bir niyet, ilerin ilh bir renge brnmesini engellemenin ve onu
ibadet olmaktan karmann yan sra bir takm tehlikeleri de beraberinde getirir.
mam Cafer Sadk (a.s) buyuruyor ki:
"Vermemek niyetiyle birinden bor alan kimse hrsz gibidir."[149]
"Kim evlenirken einin mihrini vermemeyi amalarsa, Allah katnda zina eden kimse
gibidir."[150]
2- Rzktan mahrum olmak. mam Cafer Sadk (a.s)yle buyuruyor:
"ou zaman mmin bir kii gnah ilemeyi kasteder, Allah da onu rzktan mahrum
eder."
Bu hadisin bir rnei de Kur'n- Kerim'de geen bala ilgili kssadr:
Kalem Suresi'nde 16. ayetten 30. ayete kadar, balar olan ve fakirlerin haberi
olmamas ve onun meyvesinden fakirlere vermemek iin balarnn mahsuln
geceleyin toplamaya giden bir grubun kssas gemektedir.
Sabahleyin baa gittiklerinde, ban yanarak kle dntn grdler. lk nce
yolu kaybettiklerini ve yanl geldiklerini sandlar, fakat dierlerinden daha akll olan
biri yle dedi: "Ben size byle yapmayn, byle bir eyi dnmeyin demedim mi?
Siz fakirleri meyvelerden mahrum etmeyi amalamtnz, Allah da sizi mahrum
etti."
Bu kssadan, Allah Teal'nn bazen bizi niyet ve amacmza gre cezalandrd veya
mkfatlandrd anlalyor.[151] Tabii ki bu genel bir kural deildir.
3- Kalbin katlamasna neden olur. mam Ali (a.s)yle buyuruyor:
"Kt niyet kalbin katlamasnn nianelerindendir."[152]
4- nsann mrnn ve yaamnn bereketi gider. Hz. Ali (a.s) buyuruyor ki:
"Niyet kt olunca bereket kalkar."[153]
Allah Teal niyeti iyi olmayan kimseden bereketini alr ve artk Allah'n nimetlerinden
yararlanamaz.
Nakledildii zere, birine, falan amelinden dolay duan kabul olacak", dediler.
Adam sevinerek, "Allah'm! Eim kadnlarn en gzeli olsun." dedi. Duas kabul oldu
ve ei gzelleti, fakat insanlarn gzlerini eine diktiklerini grnce hayat zehir
oldu. Bunun zerine, "Allah'm! Eimi kadnlarn en irkini kl." diye ikinci duasn
yapt. Bu duas da kabul oldu, fakat artk byle bir kadnla yaamak tahamml
edilemez oldu. Bu kez nc duasn kullanarak, "Allah'm! Eimi ilk hline evir."
dedi. nc duas da kabul oldu ve ei eski hline geldi. Bu adam her duay

kulland, fakat, bundan bir sonu alamad. te bereketin kalkmasnn anlam budur;
insan mevcut imknlardan iyi bir ekilde yararlanamaz.

FTTAH TEKBR
Allah-u Ekber
Kabe'yi ziyaret edenlerin ilk farz szleri, lebbeyk demek ve tekbir getirmektir.
Haclar tekbir getirerek hac amellerine girmi olurlar ve bir takm eyler onlara haram olur.
Namaza da "Allah-u Ekber" sylenerek balanr ve namaz klan kiiye yemek, imek,
konumak gibi bir takm eyler haram olur. Dolaysyla, namazn ilk tekbirine "iftitah
tekbiri=balang tekbiri ve tekbiret'ul-ihram" denir.
Mekke ziyaretileri yolda karlatklar her durumda "lebbeyk" derler ve haclarn
lebbeyk'i tekrarlamalar mstehaptr. Namaz klan kimseye de her eilip dorulduunda, oturup kalktnda "Allah-u Ekber" kelimesini tekrarlamas mstehaptr.
Sabahleyin sylenmesi farz olan ilk kelime "Allah-u Ekber"dir.
Mslman bebek dnyaya geldii zaman ezan ve ikame eklinde duyduu ilk kelime
ve lye (cenaze namaznda) mezara brakldnda okunan son kelime "Allah-u
Ekber"dir.
Namazda hem farz olan ve hem de namazn rkn saylan tek kelime "Allah-u
Ekber"dir.
Mslmanlarn mar olan ezanda okunan ilk kelime de "Allah-u Ekber"dir.
"Allah-u Ekber" hem namazn hazrlk aamasnda, hem namazda ve hem de
namazdan sonra takibatta en ok sylenen kelimedir. yle ki her Mslman bir
gnde sadece be vakit farz namazda (mstehap namazlarn dnda) yaklak 360
defa tekrarlamaktadr onu. yle ki:
1- Be vakit namazn her birinde ezan okunmas gerekir ve her ezanda da 6 defa
"Allah-u Ekber" sylenir (toplam 30 defa tekbir getirilir).
2Be vakit namazn her birinde ikame okunur ve her ikamede de 4 defa (toplam
20 defa) "Allah-u Ekber"sylenir.
3ftitah tekbirinden nce, be vakit namazn her birinde alt defa tekbir getirmek
mstehaptr ve yedinci tekbir ise farz olan iftitah tekbiridir. (Toplam 30defa).
4-

Be vakit namazn banda sylenen 5 iftitah tekbiri.

5-

Her rkdan nce 17 rektta bir tekbir vardr(toplam 17 defa).

6Namazn her on yedi rektnda iki secde var veher secdede, biri secdeden nce
ve biri de secdeden sonra olmak zere iki tekbir sylemek mstehaptr (toplam
68defa).
7Her namazda be kunut var ve her kunuttan ncede bir tekbir vardr (toplam 5
defa).
8-

Be vakit namazn her birinin sonunda 3 tekbir vardr (toplam 15 defa).

9Her namazdan sonra Hz. Zehra'nn (s.a) tesbihi sylenirken 34 defa tekbir
sylenir (toplam 170 defa).
Fakat ne yazk ki mrmzde tm vcudumuzla ynelerek bir defa "Allah-u Ekber"
sylemedik. Bir insan inanarak ve kalben ynelerek her gn 360 defa "Allah her
eyden byktr" derse, artk hibir g ve kudretten ve sper gten korkmaz.

Dier Namazlarda Tekbir

Ramazan ve Kurban Bayram'nda, namazn kendisinde olduu gibi namazlardan
nce ve sonra da sylenen slogan tekbirdir.
Ayt namaznda be rk ve her rknun da bir tekbiri vardr.
Cenaze namaznda da esasen rkn olan 5 tekbir vardr.

Namazda Nasl Tekbir Getirelim?

slm dini her i iin bir adap beyan etmitir. Allah-u ekber sylemek iin de bir
takm adaba uyulmas gerekir. Balca:
1- Tekbir sylerken iki elleri kulaklarn hizasna kadar kaldrmak gerekir ve eller
kulaklarn hizasna ulanca tekbirin bitmesi gerekir.
mam Rza (a.s) yle buyuruyor:
"Tekbir getirirken ellerin hareket etmesi Allah Teal'ya tevecch etmede ve kalp
huzurunda etkilidir."[154]
2- Tekbir getirirken el parmaklar birbirine bitierek yukar kalkmaldr.
3Ellerin ii kbleye doru olmaldr. Rivayetlerde, tekbir getirirken elleri
kaldrma namazn ziyneti olarak geer.

Tekbirin Anlam
Allah-u Ekber, yani Allah, btn hissedilen, zihinde geen, somut ve soyut
varlklardan byktr.
Allah-u Ekber, yani Allah tavsif edilmeyecek kadar byktr.

"Ey hayal, san, vehim ve kyastan daha yce! Dediimiz, duyduumuz ve

okuduumuzdan. Toplant bitti de mrmz tkendi Biz hal senin vasfnn
bandayz."
mam Cafer Sadk (a.s) buyuruyor ki:
"Tekbir getirirken Allah'tan baka her ey senin gznde kk olmaldr."[155]
nsan diliyle tekbir getirirken bakasna gnl vermise yalanc ve hilecidir ve
bundan dolay Allah ondan zikrin tadn alr.

slm Kltrnde Tekbir

Sadece namazda deil, namaz dnda da bir ok yerde tekbir sylenilmelidir.
Mslmanlar sadr- slm'da, hem iyi gnlerde ve hem de kt gnlerde tekbir getirirlerdi. Onlardan sadece bir blmne deiniyoruz:
1Hendek Sava'nda, Mslmanlar hendek kazarken sert bir tala karlanca
kazma krlmasna ramen ta krlmad. Resulullah (s.a.a) bir vuruta ta krnca
Mslmanlar her bir azdan tekbir getirdiler veorada Resul-i Ekrem (s.a.a), "Ben
talarn kvlcmndaRum ve ran saraylarnn ykln grdm." buyurmutur.[156]
2Hz. Ali (a.s) Sffin Sava'nda, birisini ldrdmde tekbir getiriyordu ve
Mslmanlar tekbirleri sayarak onun ne kadar dman askerini ldrdn anlyorlar di.[157]
3Fatmat'z-Zehra'y (s.a) Ali b. Ebu Talib'in (a.s) evine gtrdkleri gece yetmi
bin melek tekbir syleyerek yeryzne indi.[158]
4- Resulullah (s.a.a), Fatma bint-i Esed'in cenazesi iin 40 tekbir[159] ve amcas
Hamza'nn cenazesi iin ise 70tekbir getirdi.[160]
5Hacda eytan talamada atlan her tata bir tekbir sylemek mstehaptr.
[161]
6Sevab bin rekt mstehap namaza eit olan Hz. Zehra'nn (s.a) tesbihatnda
34 defa tekbir sylenir.[162]
7Resulullah (s.a.a) dnyaya gelince syledii ilk kelime, mbarek "Allah-u
ekber" kelimesiydi.[163]
8- Mekke Mslmanlar tarafndan fethedilince, Resulullah (s.a.a) Mescid-i
Haram'a girip Hacer'ul-Es-ved'e iaret ederek tekbir getirdi ve Mslmanlar yksek
sesle yle bir tekbir getirdiler ki mrikler titremeye baladlar.[164]
9- Rivayetlerde yle geer: Bir ey sizi hayrete drdnde tekbir getirin.[165]

10- Uhud Sava'nda kfir bir kahraman karsna kacak bir rakip istedi. Hz. Ali
(a.s) ileri karak ona yle bir darbe indirdi ki Resulullah (s.a.a) ve Mslmanlar
yksek sesle tekbir getirdiler.[166]
11Resulullah (s.a.a) Hz. Ali'ye (a.s) yle buyuruyor: Ayn hilal hline veya
aynaya baktn zaman veya bir skntyla karlatnda 3 defa tekbir getir.[167]
12mam Seccad'n (a.s) olu Zeyd'in meyyeoullar'na kar balatt
kyamda slogan "Allah-u Ekber"di.[168]
13Bedir Sava'nda, Resulullah (s.a.a), Nufel isminde dmann ileri
gelenlerinden birinin lm haberini bekliyordu. Hz. Ali'nin (a.s) onu ldrdn duyunca tekbir getirdi.[169]
14Hz. Ali (a.s), Hz. Zehra'y (s.a) istemeye gidince,Resulullah (s.a.a) "Konuyu
kzm Fatma'ya amam bekle" buyurdu. Fakat Hz. Zehra (s.a) sustu ve bir ey sylemedi. Bunun zerine Resulullah (s.a.a), "Allah-u Ekber; susmak ikrardr." buyurdu.
[170]
15Hariclerle savata, Hariclerin balar ldrlnce Hz. Ali (a.s) tekbir
getirerek secdeye kapand ve onu mteakiben bakalar da tekbir getirdiler.
16Yahudilerden bir grup Mslman oldu ve Resulullah'a (s.a.a), "nceki
peygamberlerin vasisi vard; sizin vasiniz kimdir?" diye sordular. Bunun zerine Velayet ayeti nazil oldu ve "Sizin veliniz Allah, Resul ve rk hlinde zekt veren
mminlerdir." buyurdu.[171]
Bunun peinden Resulullah (s.a.a), "mescide gidelim" buyurdu. eri girdiklerinde bir
fakirin sevindiini ve Hz. Ali'nin (a.s) rk hlinde yzn ona sadaka verdiini
grdler. Bunun zerine Resul-i Ekrem (s.a.a) tekbir getirdi.[172]
17Ehlibeyt mamlarnn (a.s) haremlerine girerken tekbir getirmek tavsiye
edilmitir. Nitekim Camia ziyaretini okumadan nce merhalede 100 tekbir sylemekteyiz ki, Allame Meclis'nin dediine gre, bunun sebebi, Camia Ziyareti'ndeki
cmlelerin insan Ehl-i Beyt mamlar hakknda arcla drmekten korumas
olabilir.[173]
18-

Hz. Ali (a.s), yarglamalarnda suluyu tehis edince tekbir getirirdi.[174]

19Hz. Ali'nin (a.s) taraftan olmas suuyla bn-i Ziyad'n emriyle dar aacna
ekilen ve mzrakla kendisine saldrlan Meysem-i Temmar ahadet annda azndan
kan akt hlde tekbir sylyordu.[175]
20Resulullah (s.a.a) miraca ktnda gklerin her tabakasndan geince tekbir
getiriyordu.[176]
21- Cebrail, Resulullah'n (s.a.a) yannda bulunduu bir srada Hz. Ali (a.s) ieri
girdi. Bunun zerine Cebrail yle dedi: "Ey Muhammed! Seni peygamber olarak

gnderen Allah'a andolsun ki gkyz halk Ali'yi yeryz halkndan daha iyi
tanmaktalar. Ali savalarda tekbir getirince biz melekler de onunla birlikte tekbir
getirmekteyiz."[177]
22Hayber Sava'nda, Mslmanlar kaleye girince, getirdikleri tekbirden
Yahudiler korkup katlar.[178]

FATHA SURES
ftitah tekbirinden sonra, Fatiha Suresi okunur; bu sure okunmazsa namaz batl olur:
"Fatihasz namaz olmaz."[179]
Fatiha Suresi'nin dier bir ad da, Hamd ve Fatihat'ul-Kitap (kitabn balangcndr;
Kur'n- Kerim bu sureyle balad iin bu isim verilmitir. Bu surenin yedi ayeti
vardr[180] ve Cabir b. Abdullah Ensar'nin Resulullah'tan (s.a.a) naklettii rivayete
gre Kur'n- Kerim'in en nemli sresidir.[181]
Fatiha Suresi, her gn be vakit namazda en az on defa okunmas her Mslman'a
farz olan tek suredir.
Bu surenin nemi hakknda, rivayetlerde, "Eer Fatiha Suresi'ni yetmi defa bir lye
okursanz ve bunun zerine l dirilse armayn." denmesi yeter.[182]
Bu sureye Fatihat'ul-Kitap isminin veriliinden, Kurn- Kerim'in btn ayetlerinin
Resulullah'n (s.a.a) dneminde bir araya toplanp bir kitap hline getirildii ve bu
surenin onun emriyle Kur'nn bana konulduu anlalmaktadr. Fatiha Suresi'nin
ayetleri, Allah Teal ve
O'nun sfatlarna, kyamet meselesine, doru yolda hareket etmek iin klavuzluk
talebine, Allah Teal'nm hakimiyet ve rabubiyetini kabul etmeye deinmektedir. Yine
bu surede, Allah'n velilerinin yolunu srdrme, sapmlardan ve gazaba
uramlardan uzak olma istei dile getirilmektedir.
Fatiha Suresi ifa kaynadr; hem cism rahatszlklar iin, hem de ruh hastalklar
iin. Merhum Allme Emini, Fatihat'ul-Kitab Tefsiri'nde bu hususta ok sayda rivayet
nakletmitir.
Fatiha Suresi'nin Eitici Dersleri
1nsan Fatiha Suresi'ni okurken "Bismillah"la Allah'tan bakasndan midini
keser.
2"Rabbul-lemin" ve "malik-i yevmiddin"le eitilenve Allah'n mlk olduunu
hisseder.
3-

"Rabbul-lemin" kelimesiyle kendisiyle varlk lemi arasnda balant kurar.

4-

"er-Rahman'ir-Rahim"le kendini onun geni ltfnn kapsamnda grr.

5-

"Malik-i yevmiddin'le kyamet hakknda gaflet uykusundan uyanr.

6-

"yyake ne'budu"yla bencillik ve ehvet perestlii brakr.

7-

"yyake nestain'le Allah'tan bakasndan yardm dilemeyi aklndan karr.

8"En'amte eleyhim"le nimetlerin taksiminin O'nun elinde olduunu ve

kskanl brakmas gerektiini, nk kskancn gerekte Allah Teal'nn hakemlik
ve rzk taksiminden raz olmamak anlamna geldiini anlar.
9-

"hdine's-srat'el-mustakim'le hak yolunda hareket etmeyi niyaz eder.

10- "Sratellezne en'amte aleyhim"le kendisinin Allah yolunun izleyicileriyle

btnletiini iln eder.
11- Ve son olarak "ayr'-mazbi aleyhim velezzl-ln"le batl ve batl
taraftarlarndan uzaklamay diler.

Bismillahirrahmanirrahim
eitli kavimler ve milletler, nemli ilerinde, kutlu ve mbarek olmas iin sayg
duyduklar ileri gelenlerinden birinin ismini anarak balarlar.
Elbette herkes kendi doru veya yanl inanc dorultusunda hareket eder. Bazlar
putlarn ve tautlarn adn, bazlar ise Allah'n adn anarak veya Allah'n velilerinin
eliyle bir ie balarlar. Nitekim gnmzde nemli yaplarn ilk kazmasn nemli
kiilerin vurmas bir gelenek hline gelmitir. Hendek Sava'nda da Resul-i Ekrem
(s.a.a) hendek kazmak iin ilk kazmay kendisi vurmutur.
Bismillah, vahiy kitabnn balangcdr. Bismillah, sadece Kur'n- Kerim'in banda
deil, btn ilh kitaplarn banda 3'er almtr. Btn peygamberler ilerine
bismillah'la balamlardr. Hz. Nuh'un (a.s) gemisi tufan dalgalan arasnda hareket
edince, Nuh (a.s), taraftarlarna, "binin" dedi, "Onun akp gitmesi de durmas da
Allah'n adyladr."[183]
Hz. Sleyman (a.s) da Sebe' kraliesini Allah'a davet etme amacyla yazd
mektuba "Bismillahirrahmanirrahim'le balad. Hz. Ali (a.s) buyurmutur ki:
"Bismillah" ilerin bereket kayna ve onu terk etmek ise ilerin iyi bir ekilde
bitmeyiine neden olur."[184]
Yine "Bismillah" kelimesini yazan bir adama, "Onu iyi yaz." buyurmutur.[185]
85

Her iin balangcnda "Bismillah" sylemek tavsiye edilmitir; yemek yerken,

uyurken, binee binerken, nikh kyarken, evlenirken ve dier bir ok ilerde. Hatta
bir hayvan "bismillah" sylenmeden kesilirse, eti yenmez. Bu, hedef sahibi muvahhit
bir kiinin yiyeceinin de ilh bir yn olmas gerektiini gstermektedir.
Neden her ie "bismillah"la balyoruz?
nk her fabrikann rn zel bir amblem ve alamet tar, rnein bir porselen
fabrikas, bykl kkl btn tabaklarn zerine kendi amblemini vurmaktadr
veya her lkenin, idarelerde bulundurulmas, klalara ve gemilere aslmas, iilerin
masalarnn zerine braklmas zorunlu olan zel bir bayra vardr. Allah ad ve
Allah' anmak da Mslmanlarn amblemi ve nianesidir; "bismillah" kelimesi
Mslmanln ifresidir. Bykl kkl her ite, ister camide, ister fabrikada olsun
her yerde; ister sabah, ister akam her zamanda bu mbarek kelime Mslmanlarn
dilinde dolamaktadr. Dolaysyla, bir hadiste, "Bir msra iir yazarken bile
'bismillah' unutmayn." diye geer. ocua "bismillah" sylemeyi reten kimsenin
mkfat hususunda da hadisler rivayet edilmitir.[186]
Acaba "bismillahirrahmanirrahim" Fatiha Suresi'nin bir paras ve mstakil bir ayet
midir?
Bazlar bismillah' surenin bir paras bilmemi veya namazda bismillah sylemeyi
gerekli grmemilerdir. Fakat bu gr taraftarlar Mslmanlarn itirazyla
karlamlardr. Nitekim Muaviye bir gn namazda bismillah sylememi, bunun
zejine halk itiraz ederek "bismillah" ayetini aldn m, yoksa unuttun mu?" diye
itiraz etmitir.[187]
Fahr-i Razi kendi tefsirinde bismillah'n Fatiha Suresi'nin bir paras olduuna dair on
alt delil getirmitir, Alus de kendi tefsirinde bu gr benimsemitir. Ahmed b.
Hanbel de kendi Msned'inde bismillah'n surenin bir paras olduunu
vurgulamtr.
Ehlisnnet'in fkh imamlarndan yz yl nce yaam olan, Allah yolunda ehadet
erbeti ien ve Kur'n- Kerim'de masumiyetleri ve her trl gnah ve irkinlikten
temiz olduklar vurgulanan Resulullah'n (s.a.a) Ehl-i Beyti'ne (a.s) gre
"bismillahirrahmanirrahim" tek bana mstakil bir ayet olup surenin bir parasdr.
Ehlibeyt mamlar (a.s), namazda "bismillah"n yksek sesle okunmasn srarla
vurgulam ve mam Muhammed Bakr (a.s), namazda "bismillah" ayetini okumayanlar veya onu surenin bir paras bilmeyenler hakknda, "Kur'n- Kerirriin en
gzel ayetini almlardr!"[188] buyurmutur.
Allame ehit Mutahhar, Fatiha Suresi'nin tefsirinde, bn-i Abbas, Asim, Kesa, bn-i
mer, bn-i Zbeyr, At, Tavus, Fahr-i Raz ve Syuti'yi "bismillah" surenin bir
paras bilenlerden saymaktadr. Elbette "Tevbe" Suresi'nin banda "bismillah"

yoktur ve bunun nedeniyse Hz. Ali'nin (a.s) buyurduu zere "bismillah"n eman ve
rahmet kelimesi olduu ve mriklerden beraat ilanyla badamad iindir.
Bismillah
Bismillah, ilh rengin ve tevhidi yneliin nianesidir.
Bismillah, tevhit ifresidir, bakalarnn ismiyle balamak kfr ifresi, dierleriyle
birlikte Allah adyla balamak da irkin ifresidir. Ne Allah'n ismiyle birlikte baka
birinin ismini anarz, ne de O'nun ismi yerine bakasnn adn azmza alrz.
"Rabbinin ismini Tesbih et." cmlesi, Allah'n hatta isminin bile her trl irkten
mnezzeh olmas gerektii anlamna gelir.
Bismillah, beka ve devamn ifresidir; ilh rengi olmayan her ey fanidir.[189]
Bismillah, Allah'a akn ve O'na tevekkln ifresidir.
Bismillah, kibirden uzaklama ve Allah Teal'nn huzurunda acizlii itirafn ifresidir.
Bismillah, ileri Allah'n ismiylesigortalamann ifresidir.
Bismillah, ilere kutsallk kazandrmann ifresidir.
Bismillah, srekli Allah' anmann ve "Allah'm! Hibir durumda seni unutmam."
sznn ifresidir.
Bismillah, insann hedefinin belirtisidir ve bismillahla, "Rabbim! Hedefim sensin,
halk, dnya ve hevesler deil." der.
Bismillah, yani "sadece ve sadece O'ndan yardm dilerim, dierlerinden deil"
demektir.
Bismillah, surenin ieriinin Hak kaynandan ve rahmet mazharndan nazil
olduunu bildirir.
"Allah" Kelimesi
Bazlar "Allah" kelimesinin "elihe" kknden treyip "abede=ibadet etti" anlamnda
olduunu sylemi ve "Allah" kelimesine, btn kemallere sahip olan "gerek
mabud" eklinde anlam yklemilerdir. Fakat bazlar ise onun gnl vermek, ak ve
hayret anlamna gelen "velihe" kknden trediini sylemilerdir. Buna gre,
"Allah" kelimesi, ekicilii herkesi hayrete dren kutsal zat anlamna gelir.[190]
Kur'n- Kerim'de, Allah Teal iin yaklak yz isim saylmtr; fakat bunlarn
arasnda en kapsaml olan "Allah'tr. Esasen Allah Teal'nn isimleri, sadece bir
niane ve belirti deildir; ayn zamanda bunlarn her biri O'nun bir sfatna iaret
etmektedir. nsanlarn isimleri farkldr; baz isimler sadece bir belirtidir. Burada
kelimenin anlamna ve o kelimenin anlamnn o kiinin zellikleriyle uyuup
uyumamasna hi dikkat edilmez; hatta bazen o ismin anlam insann kiisel

zelliklerine tamamen ters debilir; rnein byk bir yalanc olan bir kiinin ismi
"Sadk=doru konuan" olabilir! Ama bazen de bir insann ad onun ismi olmasyla
birlikte onun sfatdr da ayn zamanda; bu durumda o kiinin ismi onun sfat ve
kemalatna iaret eder; aynen doru konuan bir insann isminin "Sadk" olmas gibi.
Baz isimler, saatin zili gibi sadece zamann ulatn bildirmek iin bir belirtidir;
fakat baz isimler de mezzinin sesi gibi hem belirtidir, hem de ierii vardr.
Kur'n- Kerim yle buyuruyor: "En gzel isimler Allah'ndr."[191] Rivayetlerde
Allah Teal iin 99 isim kaydedilmitir ve bunlara Esma-i Hsna denir. Allah'a bu
isimlerle dua edenin duasnn kabul olaca belirtilmitir.[192] Ceven-i Kebir
duasnda Allah Teal'y bin isim ve sfatyla armaktayz.
"Allah" kelimesinden sonra "Rahman" ve "Rahim" kelimelerinin gelii, insann
ilerine Allah'n ltuf ve rahmetini umarak balamas ve btn mit ve rahmetlerin
kaynann Allah Teal olduunu bilmesi iin bir ifredir.
e rahmet kelimesiyle balamak, Allah Teal'n esasen kullarna ltuf ve rahmetle
davranmay irade ettiini ve insana O'nun rahmet kaynandan istifade etmesinin
yaktn bildiren bir ifredir.
"Rahman" Allah'n zel ismidir; nk sadece O'nun ismi kapsaml ve sreklidir.
Dierlerinin ya rahmeti yoktur veya eer varsa da kapsaml deildir. Ayrca dierleri
bir ey verecek olurlarsa onun karlnda dnyev veya uhrev bir mkfat
ummaktalar; saman verip st almak isterler!
"er-Rahman" ve "er-Rahim" kelimeleri hakknda "er-Rahman'ir-Rahm" ayetinin
tefsirinde daha geni bir ekilde bahsedeceiz inallah.

"el-Hamdu Lillahi Rabbil-lemn"

Her ne kadar "hamd, medh ve kr" kelimeleri grnte bir anlama geliyorsa da,
ancak her birinin zel kullanm alanlar vardr. rnein, "medh" kelimesi vg
anlamndadr; bu vg ister yerinde yaplsn, ister yersiz ve dalkavuklukla yaplsn,
ister kiinin sahip olduu kemalattan dolay olsun, ister korkudan veya bir eye tamah ederek ya da kendini sevdirmek iin olsun fark etmez.
"kr" kelimesi, dierlerinden insana ulaan bir hayr ve nimet karlnda yaplan
teekkrdr. Fakat
"harnd" kelimesinde, vg ve teekkr dnda baka bir anlam daha var ki, o da
tapnma anlamdr. vg ve teekkr tapnma seviyesine ularsa buna "hamd"
denir. Dolaysyla, dierlerini methetmek ve onlara teekkr etmek caiz olmasna
ramen, hamd Allah'a hastr; nk tapnma O'na hastr.
Geri "el-Hamdulillah" kelimesinden sonra, insann bu Allah'n ltuf ve azametinden
dolay O'na hamde etmesi gerektiini gsteren Allah Tealnn drt sfat zikredilmitir: "Rabb-ul lemin", "er-Rahman", "er-Rahim", "malik-i yevmiddin." Fakat

her eyden nce "Allah" kelimesi gelmitir; yani hamd yalnz O'nun iindir; nk bu
sfatlar zikredilmese bile hamda lyk olan sadece O'dur.
"Eer gzn dostunun ihsanndaysa
Sen kendini dnyorsun, dostunu deil."
"Rabbil-lemn"
Allah Teal, tm varlk leminin Rabbidir. Gklerde ve yerlerde ve bu ikisinin
arasnda olan her eyin Rabbi O'dur.
"Gklerin, yerin ve bunlarn arasnda bulunan eylerin Rabbidir."[193]
"Allah her eyin Rabbidir."[194]
Hz. Ali (a.s) "lemin" kelimesinin tefsirinde, "O, cansz varlklarn ve hayvanlarn,
canl-cansz her eyin Rabbidir" buyurmaktadr.
Geri bazen Kur'n- Kerim'de "lemn"den sadece insanlar kastedilmitir. Fakat ou
yerde, "lem" kelimesi yaratklar anlamnda ve "lemin" kelimesi ise tm varlklar
anlamnda kullanlmtr.
Bu ayetten de anlalyor ki tm varlk leminin Rabbi O'dur; cahiliye dneminde ve
baz milletlerin tad "her trn mstakil bir ilh var (tr tanrs)" dncesi batl
bir inantr. Allah Teal varlklar yarattktan sonra tm varlklarn gelimesi ve
tekamle erimesi iin bir yol belirlemitir; ilh terbiye ise hidayet yoludur:
"Rabbimiz her eye yaratln verip, sonra onu doru yola iletendir."[195]
Bal arsna hangi bitkiyi emmesini, karncaya klk azm nasl biriktirmesini
reten ve vcudu kendiliinden kan retebilecek ekilde yaratan O'dur.
Evet, byle bir ilh taplmaya lyktr. nsann zelliklerinden biri cemal, kemal ve
gzellii vmesi, ihsan ve nimetler karsnda teekkr etmesidir. Allah Teal, kemal
ve cemali nedeniyle vlmeye lyktr, nimetlerinden dolay ise O'na kredilmesi
gerekir.
Elbette Allah'a teekkr etmenin kullara teekkr etmekle bir elikisi yoktur; ancak
bunun Allah'n emriyle ve Allah yolunda olmas arttr. Geri her dille ve herhangi bir
ekilde dierlerine teekkr eden birisi de gerekte onun kaynana hamdetmi olur.
"Rabbul-lemn", yani Allah Teal'yla yaratklarnn ilikisi sreklilik arz eden ve
karlkl bir ilikidir.
"Rabbul-lemn", yani herkesin ilerlemesi ve eitilmesi mmkndr. Sadece iyiler
deil, hatta ktler de Allah'n nimetlerinden yararlanmaktadrlar:
"Hepsine onlara da, onlara da Rabbinin vergisinden uzatrz."[196]

Allah Teal yle buyuruyor: Biz herkese yardm ederiz; herkesin istedii hedefe
ulamas iin meydan herkese ak brakrz; dnya elikiler yurdu olduu iin de
herkesin onca arzusuna kavumamas doaldr.
"Rabbul-lemn", yani Allah Teal hem mlk sahibi, hem de ynetici ve evirip
evirendir.
"Rabb" kelimesi ya terbiye ve eitim anlamna gelen "rebeye" kknden gelmitir ya
da sahip anlamnda olan "rebbe" kknden gelmitir. Allah Teal hem dnyann
sahibidir ve hem de onun mdebbir ve eiticisi.
"yi bilin ki, yaratma ve emir O'nundur. -lemlerin Rabbi Allah, ne uludur!"[197]
Yaratma ii O'na aittir; idare eden, eiten, evirip eviren de O'dur.
Rivayetlere gre "el-hamdu lillahi Rabbil-lemin" cmlesi, Allah Teal'nn nimetlerine
en gzel teekkrdr. Dolaysyla, her duadan ve Allah'a yakartan nce Allah'a
hamdedilmesi tavsiye edilmitir; aksi durumda dua eksiktir. Sadece dua ve yakarn
banda deil; cennet ehli iin sonunda da bu slogan tekrarlar:
"Onlarn orada duas: Allah'm! Sen her trl eksiklikten uzaksn!"[198]

"er-Rahman'ir-Rahm"
Bu iki kelimenin "esirgeyen ve balayan" olarak tercme edilmesi yetersiz bir
tercmedir; bu iki kelime bunlarn anlamn tam olarak ifade etmemektedir. nk
Allame ehid Mutahhar'nin dedii gibi "esirgeyen ve balayan", Cevad ve Rauf
kelimelerinin tercmesidir, Rahman ve Rahim kelimelerinin karl deil. Esasen bu
iki kelimenin Farsa'da [ve Trke'de] tam bir karl yoktur.
Rahman ve Rahim kelimelerinin ikisi de "rahmet" kknden gelmelerine ramen,
"Rahman" Allah'n tm insanlar kapsayan karlksz ve geni rahmetine denir;
"Rahim" iyi iler sonucu ve mkfat olarak sadece iyilere nazil olan bir rahmettir.
Dolaysyla, mam Sadk'n (a.s) buyurduu gibi Allah Teal btn varlklara kar
"Rahman"dr, sadece mminlere "Rahim"dir. Allah Teal rahmeti kendine farz
klmtr: "O, rahmet etmeyi kendi stne yazmtr."[199] Nitekim O'nun gndermi
olduu peygamber ve indirdii Kitap da varlk lemi iin rahmettir:
"Ben sizi ancak lemlere rahmet iin yarattm."[200]
O'nun eitim ve terbiyesi rahmet esas zerinedir; O'nun cezalandrmas da
retmen gibi terbiyenin gereidir. Gnahlar balamak, kullarn tvbesini kabul
etmek, onlarn kusurunu rtmek ve gemilerini telafi etmeleri iin onlara frsat
vermek, bunlarn tm O'nun kapsaml rahmetinden kaynaklanmaktadr.
Esasen, varlk lemi O'nun rahmetinin cilvesidir, O'ndan her varla ulaan her ey
ltuf ve rahmettir; dolaysyla, Kur'n- Kerim'in tm sureleri "bismillahirrahmanirrahim'le balamaktadr.

"er-Rahman'ir-Rahm"in "Rabbil-lemn"in yannda yer almas, ilh terbiyenin ltuf

ve rahmet esas zerine olduu anlamn tar. Nitekim O'nun retimi de efkat ve
rahmet esas zerinedir:
"ok merhametli, Kur'n' retti."[201]
efkatli Allah insana Kur'n' retti. Bu da biz insanlar iin, retmenin srekli
efkatli ve merhametli olmas gerektiini reten bir derstir.

"Malik-i Yevmid-Dn"
O, kyamet gnnn malikidir. Allah Teal hem maliktir ve hem de melik. Varlk
lemi O'nun mlkdr, O bu mlk zerinde saltanat ve egemenlie sahiptir. O'nun
malikiyeti kapsamldr; her eyi kapsar ve hatta hkmet de O'nun malikiyetindedir:
KuR'n- Kerim'de yle geer: "Allah'm, (ey) egemenliin sahibi."[202] Nitekim insan da kendi organlarna oranla hem maliktir ve hem de hkim. Allah'n malikiyeti
gerektir, itibar deil. Allah Teal hem dnya, hem de ahiretin malikidir; ancak
insan dnyada kendini eya ve ilerin maliki bildii iin gerek malikten gaflet
etmektedir; ancak btn sebeplerin kesilip, nispetlerin yok olduu ve dillerin
mhrlendii gnde Allah'n malikiyetini ok iyi bir ekilde anlayacaktr; dolaysyla,
ona, "Bugn mlk kimindir?" diye hitap edilecek, gzleri yeni alan insan yle
diyecek: "O tek ve kahhar olan Allah'n! "[203]
Her namaznda "malik-i yevm'id-Dn" diyen bir kii srekli kyameti hatrlar ve
yapmak istedii her ite nce kyamet gnnn hesap ve kitabn dnr.
"Din" Terimi
"Din" kelimesi eitli anlamlarda kullanlr:
1lh eriat ve kanun; nitekim Kur'n- Kerim yle buyuruyor: "Allah katnda din
slm'dr."[204]
2Amel ve itaat; nitekim Kur'n yle buyuruyor:"Halis din (amel) yalnz
Allah'ndr."[205]
3-

Hesap ve ceza; nitekim ayette yle geer: "Din gnnn malikidir."

Kyamet gnnn isimlerinden birisi, "din gn"dr; yani ceza ve mkfat gn.
Nitekim Kur'n- Kerim, kyameti inkr edenlerin dilinden yle naklediyor: "Ceza
gn ne zaman diye sorarlar."[206]
Veya bu gn tantrken yle der:
"Ve yine din (kyamet) gnnn ne olduunu sen nereden bileceksin? (O gn), kimsenin kimseye yardm edemeyecei bir gndr! O gn emir, yalnz Allah'a
aittir."[207]

"Malik-i yevm'id-Din" cmlesi, "ey namaz klanlar; bugnden yarnnz iin aba
harcayn." diye korkutma ve uyardr; yle bir yarn iin ki "O gn ki, ne mal, ne de
oullar fayda vermez."[208] Ve yle bir yarn ki, "Akrabalarnz ve ocuklarnz
fayda vermez."[209] yle bir yarn ki dilin mazeret uydurmasna ve akln
dnmesine msaade edilmez. yle bir yarn ki sadece bir tek eyin yarar var, o
da Allah Teal'nn ltfdr.
"Malik-i yevm'id-Din" cmlesinin "er-Rahman'ir-Ra-hm"in yannda yer almas
korkuyla midin ve tevikle tembihin yan yana olmas gerektiini gsterir. Nitekim
Kur'n- Kerim'de baka bir ayette yle buyuruyor:
"Kullarma haber ver: Ben balayan, esirgeyenim. Ve benim azabm da ok ac bir
azaptr."[210]
Baka bir ayette ise Allah Teal'y yle tantmaktadr:
"Tvbeyi kabul eden, azab etin olan."[211]
Her halkrda, "er-Rahman'ir-Rahm" mit vericidir, "malik-i yevm'id-dn" ise
korkutucudur; Mslman korkuyla mit arasnda olmas gerekir ki gururlanmasn ve
Allah'n rahmetinden de mit kesmesin.

yyake Na'budu ve yyake Nestan"

"Yalnz sana tapar ve yalnz senden yardm dileriz."
"yyake na'budu", yani "yalnz senin kulunum, dierlerinin" deil. Bu cmlenin iki
boyutu var: Biri insann O'nun kulu olduunu ispatlar, dieri ise O'ndan bakasnn
kulu olmadn vurgular. Evet, tam ve mkemmel mektepte Allah'a imann yannda
tautu inkr etmek vardr; Allah'a iman ettikleri hlde tautun sultasn kabul
edenler yarm Mslmandrlar; belki de hi Mslman deillerdir! Tautu
reddetmeden Allah'a iman etmek, esir Mslman anlamndadr! irk yrngesinde
yer almaktan kurtulmak iin vahdet ve g merkezine snmak gerekir; dolaysyla,
namaz klan kii namazda sadece kendisini grmedii iin kendini dnemez; sanki
btn tevhit ehlinin temsilcisi olarak konumaktadr: "Allah'm! Ben yalnz bama
gzel bir ibadetim olmasna lyk deilim; dolaysyla, bir Mslman grubu arasnda
yer aldm; hepimiz sana ibadet ve kulluk etmekteyiz. Sadece ben deil, hepimiz
senden yardm dilemekteyiz." Dolaysyla, namazn esasen cemaatle klnmas
gerekir, mnferit (tek bana) klman namaz ise sonraki merhalededir.
nceki ayetler bize teorik tevhidi ve Allah' doru tanmay retti; bu ayet ise ibad
ve amel tevhidi sz konusu etmektedir; yani "sadece Allah' yegane tanmakla
kalma, amelde de sadece yegane olan Allah'a ibadet et ve yeganeperest ol. Neden
Rahman, Rahim, Rabb'ul-lemin ve Malik olan Allah' brakp da dierlerine
ynelesin? Sadece Allah'n kulu ol, dounun veya batnn, altn ve gmn veya
tautlarn kulu olma. Allah Teal msaade etmedike veya emretmedike hatta salih
kullara itaat etmeye bile hakkn yoktur. Nitekim Peygamber efendimiz hakknda

yle buyuruyor: "Kim Resul' itaat ederse Allah'a itaat etmi olur."[212] Eer anne
ve babamza itaat ediyorsak, O bize emrettii iindir. Bunu yapmakla gerekte
Allah'a itaat etmi saylrz.
Akln hkm gerei insan sadece Allah'n kulluunu kabul etmelidir; nk biz
insanlar kemale az, eitim ve terbiyeye muhtacz; Allah Teal ise btn
kemallerin sahibi ve tm varlklarn Rabbidir. Eer efkat ve muhabbete muhta isek
O Rahman ve Rahim'dir; eer uzak gelecekten endieleniyorsak O, o gnn maliki
ve ihtiyar sahibidir. O hlde neden dierlerinin kapsna gidelim ve onlardan yardm
dileyelim.
"yyake na'budu" yani, halkla birlikteyiz; fakat senden bakasna gnl vermi
deiliz. Ne Mslmanlarn toplumundan uzaklaarak senin yaratklarn unuturum ve
ne de toplumda eriyerek seni brakrm; ben yaratana giden yolun halkn arasndan
getiini bilirim.
"yyake nestan" yani, varlk leminde yarattn sebep ve vesilelerden istifade
ediyor samsa da, ancak her vesile ve sebebin etkisinin senin elinde olduunu biliyorum. Sen sebebi yaratan ve yok edensin. Bir eyi sebep klabilir ve de etkisini
kaldrabilirsin. Senin iraden btn kanun ve kurallara hkimdir, tabiat senin iradene
mahkumdur.
"yyake na'budu" yani, tapnmaya yalnz sen lyksn ve biz korku veya
tamahmzdan dolay deil, ak ve sevgiyle sana ibadet etmekteyiz. Senden bize
daha yakn ve daha efkatli olan hangi sevgili var?
"yyake na'budu ve iyyake nestan", yani zor ve icbarla deil. Eer "na'budu=ibadet
ediyoruz" diyorsam, bu serbest olduumuz iindir ve eer "nestan=yardm
dileriz" diyorsam, muhta olduumuz iindir ve bunlarn tm bizim ihtiyarmzdadr.
"yyake na'budu ve iyyake nestan" yani, namaz cemaatle klyoruz ve
Mslmanlarla bir safta, birlikte, karde ve uyum ierisindeyiz; gnlmz ve
kalbimiz birdir.
"yyake na'budu" yani, Allah'm! Ben seni kendim iin hazr ve nazr bilmekte ve
dolaysyla, "iyyake=yalnzca sana" demekteyim. Kendisini Allah'n huzurunda gren
bir kul daha abuk faydalanr ondan.
Fatiha Suresi'nin bandan beri nc tekil ahs olarak konuuyorduk Allah
Teal'yla, fakat burada ikinci tekil ahs olarak ve hitap ederek konumaktayz. nce
Allah'n sfatlaryla tanmaktayz; fakat yava yava kendisine ulamaktayz. Hem
de bir defa deil, sevgiliyle konumak tatl olduu iin "iyyake=yalnz sana" kelimesini tekrar etmekteyiz.
Allah'm! Her ne kadar biz ibadet ediyorsak da ancak ibadet etmekte sana muhtacz:

"Allah bizi hidayet etmeseydi biz hidayet olamazdk."[213]

Her ne kadar yalnz O'ndan yardm diliyorsak da, ancak O'ndan bakasndan yardm
dilemek O'nun rzasyla olursa sakncaszdr. Nitekim insan kendi gcnden, yetenek
ve zekasndan yardm almaktadr ve bunun tevhitle bir elikisi yoktur. Allah
Teal'nn kendisi bize "yardmlasn" buyurmutur. nk yardmlamadan yaamak
imkanszdr. mam Ali (a.s), "Allah'm! Beni halka muhta etme" diye dua eden bir
adama, yle buyurdu: "Bu doru deil. De ki: Allah'm, beni kt insanlara muhta
etme." nk yardmlamadan yaamak imknszdr. Samimi bir ekilde "iyyake
na'budu=sadece sana ibadet ederiz" syleyen kimse artk kibir, gurur ve bencillik
ruhuna sahip olamaz; Allah'n emirleri karsnda eilir ve onlara itaat eder.
Kendisine en fazla Allah Teal ltufta bulunduu iin en fazla O'nun nnde eilmesi
gerektiini bilir. Mutlak bir kul gibi mutlak mevlamn huzurunda durup huzu ve huu
ierisinde de ki: Ben kulum, sen ise mevlasn. Senden baka kimsem yok benim;
fakat senin benden baka ok sayda kulun var. Benim ibadetime ihtiyacn yok
senin, fakat ben tepeden trnaa senin ltuf ve keremine muhtacm ve srekli
senden yardm almam gerekiyor.

"hdina's-Srat'el-Mustakm"
"Allah'm! Bizi doru yola hidayet et." Varlk kervan Allah'a doru hareket
etmektedir: "Dn O'nadr."[214] nsan da aba ve hareket halindedir: "Rabbine
varan yolda abalayp durmaktasn."[215] Her harekette sadece bir tek doru yol
vardr ve dier yollar ise sapadr. slm dini bu hareket iin hem yol tayin etmitir,
hem de klavuz; hem hedefi belirtmi, hem de insana hareket vesilesini vermitir ve
hangi yoldan hareket etmemiz gerektiini seecek olan da yine biziz.
Allah Teal her insann ftrat ve ruhunun derinliklerinde, ilerleme, kemal ve hakk
aramaya ynelik eilim yaratmtr; insan bu eilimi peygamberlerin eitimi nda
eitecek olursa Allah Teal'nn zel ltfne mazhar olur:
"Hidayet olanlara gelince, Allah onlarn hidayetini artrmtr."[216]
Kur'n- Kerim'de iki trl hidayet sz konusu edilmitir: Birisi bal arsnn gllerden
bal nasl almas gerektii hususunda hidayete erdirmesi gibi tekvini hidayet, dieri
ise insanlara has olan ve peygamberlerin klavuzluklarndan ibaret olan teri
hidayet.
Doru Yol Hangisidir?
Kur'n- Kerim'de 40'tan fazla geen "hidayet" kelimesi; dz, ak ve geni yol
anlamndadr. nsann hayatnda eitli yollar var, insan bunlardan birini semek
zorundadr:
Kendi heveslerinin yolu, halkn heveslerinin yolu, tautlarn yolu, kavim ve rk
taassuplarn izleyen atalarnn yolu, eytan vesveselerin yolu, tecrbe edilmemi
yollar ve nihayet Allah ve velilerinin yolu.

Tabii ki, Allah'a inanan bir insan, btn bu yollar arasndan sadece Allah'n ve O'nun
velilerinin yolunu seer; nk bu yol, dierlerinde olmayan imtiyazlara sahiptir:
Doru yol, iki nokta arasnda en ksa yoldur; dolaysyla bu yol hedefe ulamak
iin en yakn yoldur.
lh yol, insann kendisinin veya dierlerinin hevesleriyle deiebilen yollarn
aksine sabittir.
Sadece bir tek yoldur; nk iki nokta arasnda sadece tek bir doru izgi olabilir,
fakat dier yollar dz olamaz.
Gvenceli ve tehlikesiz bir yoldur; insann srekli dme tehlikesiyle kar karya
olduu dier yollar byle deildir.
nsan maksada, yani Allah'n rzasna ulatran yoldur ve onda yenilgi sz konusu
olmaz.
Doru yol, Allah'n yoludur: "Gerekten Rabbim doru bir yol zerindedir."[217]
Doru yol, peygamberlerin yoludur: "Sen elbette gnderilmi elilerdensin.
Dosdoru bir yol zerindesin."[218]

Doru yol, Allah kullarnn yoludur: "Bana tapn, doru yol budur."[219]

Doru yol, Allah'a tevekkl ve dayanma yoludur:"Kim Allah'a sarlrsa muhakkak

ki o, doru yola iletilmitir."[220]
nsan hem yol seiminde Allah'tan yardm almaldr, hem de yolu srdrmekte ve o
yolda kalmakta. Tpk srekli k samas iin her an asl kaynaktan elektrik almas
gereken lamba gibi. Dolaysyla, sadece normal halk deil, Allah'n Peygamber'i ve
masum mamlar (a.s) da her namazda Allah Teal'dan kendilerini doru yolda sabit
klmasn niyaz etmelidirler. Sadece namazda deil, her hlde ve her ite, i
seiminde, arkada seiminde, evlilikte, derste srekli Allah Teal'dan kendisini
doru yolda klmasn istemelidir. nk ou zaman insan inanlarnda doru
dnmesine ramen amele gelince aya kaymakta ve bazen de bunun aksi durum
yaanmaktadr.
Doru yol, orta ve itidal yoludur. mam Ali (a.s) buyuruyor ki:
"Sa ve sol sapadr; cadde ise orta yoldur."[221]
Doru yol, her trl ifrat ve tefritten uzaklamaktr; ne hakk inkr etmek ve ne
hakta arla dmek, ne cebir ve ne de tefviz, ne bireysellik ve ne de toplumsallk,
ne zihinsellik ve ne de amelden bkknlk, ne dnyaya yneli ve ne de ahiretten
ka, ne helalleri haram klmak ve ne de ehvetlerin iinde rpnp durmak, ne
cimrilik ve ne de israf, ne kskanlk ve ne de dalkavukluk, ne korku ve ne de
korkusuzluk ve ne, ne, ne...

Aksine ister inan ve dncelerde ve ister amel ve hareketlerde srekli itidal ve

orta yolu izlememiz gerekir.
Doru yolda hareket etmek iin srekli Allah Teal'dan yardm almamz icab eder;
nk bu yol kldan ince ve kltan keskindir ve her an dme tehlikesi var. Ancak
dnyada Allah'n doru yolundan sapmayanlar, fikr, ameli ve ahlk sapmalardan
korunanlar kyametin doru yolundan geebilirler.
Biri cebre inanarak btn ileri Allah'a isnat eder, insann kendi kaderinde hibir rol
olmadna, bu konuda iradesiz ve zorunlu olduuna inanr, dieri ise btn ilerde
mutlak etkeni kendisi bilir ve Allah' saf d brakmaya kalkr.
Biri ilh nderleri normal insanlar gibi tasavvur eder ve dieri onlar ilhlk
makamna ykselterek sa Mesih'i Allah'n olu ve hatta Allah'n kendisi bilir!
Biri Allah'n velilerini ziyaret etmeyi ve onlara tevessl irk bilirken, dieri hatta
aa ve duvara bile tevessl eder! Biri yersiz bir kskanlkla einin evden kmasna
msaade etmezken, dieri hayszca eini hicapsz bir vaziyette sokak ve pazara
gnderir.
Btn bunlar Allah'n doru yolundan sapmadr; Allah Teal yle buyuruyor:
"De ki: Rabbim, beni doru yola iletti. Dosdoru dine."[222]
Baka bir yerde buyuruyor ki:
"Bylece sizi orta bir mmet yaptk ki, insanlara ahit olasnz."[223]
Rivayetlerde yer ald zere, Ehlibeyt mamlar (a.s), "Doru yol biziz."
buyurmulardr.
Yani, doru yolun gzle grlebilecek pratik rnei ve bu yolda hareket etmenin
olgusu semav nderlerdir.
Onlar buyruklarnda i, dinlenme, tahsil, eletiri, bata bulunma, sevgi ve
muhabbet gsterme, ksme ve barma gibi hayatn btn alanlarnda srekli bize
itidal ve orta yolda hareket etmeyi nermilerdir. Bu neriler Usul-i Kf'de, "elktisad-u fi'1-badat" bal altnda yer almtr.
Biz burada sadece, itidali vurgulayan, ifrat ve tefritten sakndran ayet ve
rivayetlerden rnekler getireceiz:
'Yiyin, iin fakat israf etmeyin."[224]
"Elini boynuna balanm yapma, tamamen de ama."[225] Bata bulunmada
ne elin bal olsun ve ne de sonra kendin muhta olacak ekilde ak olsun.

 "Ve harcadklar zaman, ne israf ederler ne de cimrilik ederler; harcamalar, bu

ikisinin arasnda dengeli olur."[226] Mminler yle kimselerdir ki bata bulunurken ne israf eder, ne de cimrilik yaparlar; bu ikisi arasnda lmldrlar.
"Namaznda pek barma, pek de sesini gizleme, bu ikisinin arasnda bir yol
tut."[227]
"Onun yannda bulunanlar, kfirlere kar iddetli, kendi aralarnda
merhametlidirler."[228] Mminlerin hem ekicilii, hem de iticilii vardr; kfirlere
kar iddetli ve mminlere kar efkatlidirler.
"Namaz kln ve zekt verin."[229] Hem yaratanla, hem de yaratlanla balant
kurun; hem namaz kln,hem de zekt verin.
"nanp iyi iler yapanlar."[230] Hem iman ve kalpten inanma gereklidir, hem
salih amel.
Kur'n- Kerim "Anaya-babaya iyilik ediniz."[231] buyuruyorsa da sizleri Allah
yolundan alkoyacak olurlarsa"Onlara itaat etme."[232] buyuruyor.
Ne arkadalklarnz sizi hakk sylemekten alkoysun: "Allah iin ahitlik edenler
olun, kendinizin aleyhinde olsa bile."[233] Ne de dmanlklar sizi adaletli
davranmaktan alkoysun: "Bir toplulua kar duyduunu kin sizi adaletten
saptrmasn."[234]
Aura gecesi, mam Hseyin (a. s) hem Allah Teal'yla mnacat ediyor, hem de
klcn biliyordu!
K'be ziyaretileri Arefe gn ve Kurban Bayram gecesi dua okurlar, fakat
bayram gn kurban yerine giderek kanla tanmalar gerekiyor.
Ve nihayet slm tek boyutlu bir din deildir; dolaysyla, bir tarafa ynelip
dierini unutmaz; insanntm boyutlarn dengeli ve orta bir ekilde tutmaya zen
gstermitir.

"Sraatellezine En'amte Alehyim Gayr'il-Mazbi

Aleyhimvelezzalln"
"Kendilerine nimet verdiin, gazaba uramam ve de sapmam kimselerin yoluna
(hidayet et)."
Namaz klan kimse, Allah'tan kendisini doru yola hidayet etmesini istedikten sonra,
Allah'n nimetine ulaanlarn bulunduu yola hidayet etmesini istemektedir. Kur'n-
Kerim Nisa Suresi'nin 69. ayetinde ve Meryem Suresi'nin 58. ayetinde bunlarn
kimler olduunu aklamaktadr; rnein Nisa Suresi'nin 69. ayetinde buyuruyor ki:
"Kim Allah'a ve elisine itaat ederse ite onlar, Allah'n nimet verdii peygamberler,
sddklar, ehitler ve salihlerle beraberdir."

Dolaysyla, namaz klan kimse Allah Teal'dan kendisini peygamberlerin, ehitlerin

ve salihlerin izgisinde karar klmasn istemektedir. Bu temiz kiilerin yolunu
izlemek arzusu, insan sapma tehlikesinden alkoyar, srekli namaz klan kiinin
zihninde onlarn ansnn canlln korur.
Gazap Uramlar ve Sapmlar Kimlerdir?
Kur'n- Kerim'de, Firavun, Karun, Ebu Leheb gibi kiiler; Ad, Semud ve srailoullar
gibi milletler gazaba uramlar olarak tantlmtr. Biz her namazmzda Allah
Teal'dan inan, ahlk ve amelde Allah'n gazap ve kahrna urayan byle kii ve
gruplardan olmamay dilemekteyiz.
Kur'n- Kerim'de yaam ykleri ve medeniyetleri daha ok geen srailoullar, bir
zamanlar kendi asrndaki insanlardan stn idiler. Allah Teal onlar hakknda yle
buyuruyor:
"Sizi lemlere stn kldm."[235]
Fakat bu fazilet ve stnlkten sonra, kt davranlar nedeniyle Allah'n gazap ve
kahrna uradlar. Kur'n- Kerim bu hususta buyuruyor ki: "Allah'n gazabna
uradlar."[236] Kaderlerinin bu deiiminin neden, davranlarnn deiiminden
kaynaklanyordu.
Yahudi bilginler, Tevrat'n semav emirlerini tahrif ettiler: "Kelimeleri yerlerinden
kaydryorlard."[237] Yahudi tacirler ve zenginler faiz ve haram yemeye yneldiler:
"Faiz almalarndan dolay."[238] Halk kitlesi ise cihad ve savaa davet edildikleri
hlde rahatlk peinde olduklarndan veya korkularndan dolay, sava meydanna
gitmekten sakndlar ve Hz. Musa'ya (a.s) dediler ki: "Sen ve Rabbin, gidin savan,
biz burada oturuyoruz."[239]
Bu fikr ve amel sapmalar, Allah Teal'nn onlar izzetin zirvesinden zilletin
derinliine drmesine neden oldu.
Demek ki, her namazda Allah Teal'dan, Kitab'n tahrif edenlerden, faiz yiyenlerden,
sava ve cihattan kaanlardan olmamay istemekteyiz; yine yolunu kaybetmi
aknlar gibi olan ve bir hedefi olmakszn her an bir tarafa giden, eyyamc ve
kendilerinden bir iradeleri olmayan sapmlardan olmamay dilemekteyiz.
"Sapmlar", "kendilerine nimet verilmiler" gibi peygamberler ve salihlerin hattna
gemedikleri gibi "gazaba, uramlar" gibi Allah'n dini karsnda da cephe almaz,
savamak istemezler. Onlar ilgisiz, dertsiz ve drt ayakl hayvanlar gibi sadece karn
ve ehveti dnen refah dkn kimselerdir; hak ve batlla hi mi hi ilgilenmezler. Onlar asndan peygamberin hkim olmasyla tautlarn hkimiyeti
arasnda hibir fark yoktur; kim hkmet ederse etsin, nemli olan onlarn madd
refah ve huzur ierisinde olmalardr. Bu grup sapmtr; nk belli bir yollan yoktur.

Namaz klan kimse, Fatiha Suresi'nin sonunda, peygamber, ehitler ve salihlere ak,
ilgi ve sevgisini dile getirerek tarihte gazaba uramlardan ve sapmlardan
uzaklamay diler. Her namazda gazaba uramlardan ve sapmlardan nefreti dile
getirmek, slm toplumunu onlarn hkmetini kabullenmek karsnda direnli klar.
Kur'n- Kerim buyuruyor ki: "Allah'n gazap ettii kimselerle dostluk etmeyin."[240]

HLS SURES
hls Suresi'nin nemi
Namazda Fatiha Suresi'nden sonra, Kur'n- Kerim'in herhangi bir suresini okumak
gerekir; insan Fatiha'dan sonra okumak istedii sureyi semekte serbesttir. Ancak bu
sure, tilvet secdesi gerektiren drt surenin dnda olmaldr. Sureler arasnda hls
Suresi'ni okumak tercih edilir; dolaysyla, rivayetlerde, gerek namaz klanlardan
olmak iin gnlk namazlarn en azndan bir rektnda bu surenin okunmas tavsiye
edilmitir.[241]
Bu sure nem bakmndan Kur'n- Kerim'in te biri, hatta Tevrat, ncil ve Zebur'un
te birine denktir. Sadece namazda deil, namazdan sonra da namazn takibi
olarak okunacak olursa Allah Teal insana dnya ve ahiret hayrn verir.
Bu sure her ne kadar da kk olsa ierii ok nemlidir; mam Seccad (a. s) yle
buyuruyor:
"Allah Teal gelecekte dakik ve derin dnceli insanlarn dnyaya geleceini bildii
iin hls Suresi'yle Hadid Suresi'nin ilk ayetlerini nazil buyurmutur."
Bu sureyi okumak sadece namazda deil, namaz dnda da tavsiye edilmitir; bu
sureyi srekli okumak zalimlerin errini nler ve insann evini tehlike ve hadiselere
kar sigortalar.
Resulullah'n (s.a.a) ashabndan biri olan Sa'd b. bad Medine'de Baki mezarlna
defnedilmitir. Resulullah (s.a.a) onun cenazesini teyi etmek iin yaln ayak gelmi
ve buyurmutur ki: Sa'd' teyi etmek iin gkyznden doksan bin melek inmitir.
Resulullah (s.a.a) Cebrail'e, "Sa'd b. bad'n cenazesini teyi etmek iin senin ve bu
kadar melein inmesinin nedeni nedir?" diye sormas zerine Cebrail yle
buyurmutur:
"O, ister ayakta, ister oturarak, ister binek zerinde ve ister yayayken her hlinde
'Kul huvel-lahu ehad' Suresi'ni okurdu."

"Kul Huvellahu Ehad"

"Deki: Allah birdir."

Tevhit, btn semav dinlerin en kkl ilkesidir. Peygamberler halkn arasndan irk,
kfr ve putperestliin etkilerini kaldrmak ve insanlar yegne Allah'a davet etmek
iin gelmilerdir.
Tevhit, peygamberlerin btn retilerinin ruhu ve candr. Yalnz inan deil, ahkm
ve ahlk da tevhit ekseninde dner.
Tevhit, imanla kfr arasndaki snrdr; tevhit olmadan iman kalesine girmek
imknszdr:
"Allah'tan baka ilh yoktur, deyin ve kurtulua erin."[242]
"La ilahe illellah benim salam kalemdir; benim kaleme giren azabmdan gvencede
olur."[243]
Tevhid Suresi en halis tevhidi inanc ierir; dolaysyla buna "Ihls Suresi" de
denilmitir. Bu sure, Hristiyanln teslis inancn, Yahudilerin irkini ve melekleri
Allah'n kzlar bilen Araplarn cahiliye inancn reddetmektedir.
Tevhid; dnce ve ameli Allah'a her trl irk ve ortaktan temizlemektir. Ne teorik
irk, ne de pratik riya olmamaldr. Hem ama ve hedef yalnz Allah olmal, hem de
iin kendisi ilh olmaldr.
"De ki: Allah birdir." O ikincisi olmayan, ei ve benzeri bulunmayan, uzvu olmayan
bir tektir.
O'nun bir olduunun delili udur: Eer O'ndan baka bir ilh olsayd, insanlarn
tanyp itaat etmelerini salamak iin o da peygamberler gnderirdi!
O'nun birliinin delili u ki, btn insanlar bir tehlikeyle karlatklarnda sadece bir
tek noktaya ynelmektedirler; onlarn kalbi, skntlarda insana mit veren bir tek
nokta olduuna tanklk etmektedir.
Onun birliinin delili; yerle gkler, varlk alemiyle insan arasndaki uyum ve tm
varlklar arasndaki dakik ve dzenli ilikidir. Eer birka ressama bir resmi sipari
verecek olursanz, rnein, birine horozun ban, dierine bedenini, ncsne de
kuyruk ve ayaklarn izmesini sylerseniz, resmi yan yana braktnzda ba,
beden ve ayaklar arasnda uyum olmadm; birinin byk, dierinin kk, birinin
ho renkli ve dierinin kt renkli olduunu grrsnz.
Evet;, gne, ay ve yer, su, rzgar ve toprak, da, l ve deniz arasndaki uyum,
btn bunlarn insann ihtiyalaryla balants, yaratcnn birliini gstermektedir.
nsan oksijen alr ve karbondioksit verir, bitkiler ise insan ve dier canl varlklarn
ihtiyacn gidermek iin karbondioksit alr, oksijen retirler. te uyum insanlarla
bitkilerin hayatnn srrdr.

Bebein ihtiyalarn anne-babann sevgisiyle giderir, gnn yorgunluunu gecenin

uykusuyla bertaraf eder. Sinir tellerinden oluan gz ykamak iin gzn suyunu
tuzlu ve yemei inemeye hazrlamak ve hazmetmek iin az suyunu ise tatl kld.
Bebee, frmek yerine emmeyi retti, bebek dnyaya gelmeden nce annesinin
gsnde st vcuda getirdi. Gkyzndeki kuun yemeini denizdeki balinann
azna yerletirdi ve tm canllarn rzkn gzel bir ekilde yaratt.
Cemel Sava'nda bir bedevi mam Ali'den (a. s) tevhidin anlamn sordu. Savalar,
"imdi bu sorunun yeri mi?" diye itiraz ettiler. Fakat Hz. Ali (a.s) savan kzt o
anda adama tevhidin anlamn ve tefsirini aklad ve sonra yle buyurdu: "Biz
zaten bu ama iin dmanla savamaktayz."[244]
Evet, Hak izleyicilerinin tarih boyunca sava tevhit bayran dalgalandrmak iindi.

"Allah'us- Samed"
"O hibir eye muhta deildir."
"Samed" yani etkilenmez ve deiim kabul etmez.
O "Samed"dir; o hlde ne maddedir, ne de madd. nk btn madd eyler
zamanla deiime urar ve etkilenirler. Dolaysyla, onun cismi yoktur, gzle grlmez; gzle grlmedii hlde madde zellii tayan ekim gc gibi de deildir.
O "Samed"dir, hibir eyden etkilenmeyen bir gtr ve iradesi her eyin
zerindedir.
O "Samed"dir, etkilenmez bir azizdir ve btn izzetlerin kayna O'dur. Herkesin
sahip olduu izzet ve g
O'ndandr. O, hi kimseye ve hibir eye muhta deildir; fakat her ey O'na
muhtatr.
O "Samed"dir, tam ve mkemmel bir varlktr, hatta en mkemmel ve en kmil
varlktr; tm kemallere, kemalin zirvesine sahiptir; tm varlklar kemale ulamak
iin O'nun ltfne muhtatrlar; fakat O hibir varla muhta deildir. Her zaman
vard ve var olacaktr. Emri btn emirlerin stnde, iradesi tm iradelere hakimdir.
Ne uykuya ihtiyac var, ne de ilerinde yardmcya ve ortaa.
O "Samed"dir ve tek szle, ihtiya duyulan eylere ihtiyac olmayan ilhtr.

"Lem Yelid ve Lem Yled"

"Domam ve dourmamtr." O, varlklar yaratandr, onlar doup dnyaya getiren deil. O'nun ii dourmak deildir; dolaysyla kendisi gibi birini dnyaya
getirmez; O, yoktan var edendir.

Annenin dnyaya getirdii bebek onun cinsinden ve onun gibi bir insandr. Fakat
Allah'n doduu veya dourduu, bir ei ve benzeri olmas imkanszdr. "Hibir ey
O'nun gibi deildir."[245]
Bu cmle, Hz. sa'y (a.s) Allah'n olu sanan ve Allah'n kendisi gibi bir benzeri
olduuna inanan Hristiyanlarn inanc karsndadr. Yine bu ayet, melekleri Allah'n
kzlar sanan mriklerin inancn da reddetmekte ve "ister erkek olsun ister kz,
Allah ocuk dourmamtr!" buyurmaktadr.
Bir eyden domad iin O'ndan nce ve O'ndan stn bir douran yoktur.
O'nun varl, meyvenin iekten veya aacn ekirdekten k gibi deildir; suyun
buluttan veya atein aatan k, szn azdan veya yaznn kalemden k gibi
deildir; kokunun glden veya tadn yemekten k gibi deildir. Dncenin
akldan, idrakin kalpten k ve yine scakln ateten veya souun kardan k
gibi de deildir. O var, fakat hibir eye ve hi kimseye benzemez. Ne O, bir
eydedir, ne de bir ey O'nun iindedir. Onun eyalarla ilikisi doanla dourann
ilikisi deil; yaratanla yaratlan ilikisi sz konusudur.

"Ve Lem Yekun Lehu Kufeven Ehad"

"O'nun ei ve benzeri yoktur."
Ne varlnda, ne de kemal ve fiillerinde O'nun ei ve benzeri yoktur. O tektir ve
hibir tek O'nun benzeri deildir. O yalnzdr; ei ve ocuu yoktur! Yardmcs ve
orta olacak bir benzeri yoktur.
nsan O'nun mahlukunu O'na ortak komaya ve O'nun hakknda byle byk bir
zulm ilemeye nasl cret edebilir:
"Dorusu irk ok byk bir zulmdr."[246]
Ey namaz klan kimse! Ne sana ulaan nimetlerde dierlerini ortak ve etkili bil; ne
de yaptn ilerde Allah'tan baka birini gz nnde bulundur. Neden senin gibi
olan, zayf ve muhta olan kimselerin dikkatini zerine ekmeyi dnyorsun?! Ne
ei ve benzeri, ne zaaf ve ihtiyac olan Allah'n dikkatini ekmeye al; bakasnn
deil.
Tevhit Suresi'nin sonunda bu surenin ieriine ksa bir gz atalm:
"Kul huvellahu ehad" O, ister zatta ve ister sfatta yeganedir; tektir; mabut olana da
tek ve yegane olmak yarar.
"Allah'us-Samed" O'nun ihtiyac yoktur ve her ey O'na muhtatr; muhta
olmamada yeganedir O.
"Lem yelid" Dourmad iin ei ve benzeri olmaz.

"Ve lem yled" O ezel ve ebeddir; bir eyden meydana gelen "hadis" bir varlk
deildir.
"Ve lem yekun lehu kufuven ehad" Ne benzeri var, ne ei; ne misli var, ne orta.
Bu sure irkin, hurafelerin, hayallerin ve sapk inanlarn tm ksmlarn Allah
Teal'nn kutlu zatndan uzak bilmekte ve bize halis tevhidi sunmaktadr.
Rivayetlere gre bu surenin ayetleri, birbirini tefsir etmektedir[247] ve sanki bu
sure Allah' tantmak iin merhale merhale ilerlemektedir:
Birinci merhale: "Kul huve" De ki: Benim ilhm O'dur. Beerin akl ve dncesinden
uzak, gzlerden gizlidir O.
Bu merhalede tm dikkatler Allah Teal'nm zatna yneliktir, sfatlarna deil.
Mahbub ve mabud olmak iin zatn kendisi yeterlidir. Hz. Ali (a.s) yle buyuruyor:
"Ihlasn kemali, O'ndan sfatlar nefyetmektir."[248]
Yani ihlsn kemal ve zirvesi sfatlara dikkat etmeden Allah'a ynelmektir. Allah'a
sana vermi olduu nimetlerden dolay deil, kendisi iin ibadet etmektir.
kinci merhale: "Huvellah" O Allah'tr. Tm kemallere sahip olan bir mabuttur.
Bu merhalede, zat ve sfat birlikte gelmitir. "Allah", btn gzel sfatlar kendinde
toplayan bir zattr ve ite bu nedenle ibadet ve tapnmaya layktr. Nitekim
Kur'n- Kerim buyuruyor ki:
"En gzel isimler Allah'ndr. O hlde O'na onlarla dua edin."[249]
Sfatlarla Allah' tanmak ikinci merhaledir ve "Allah" kelimesi o sfatlarn tmn
kapsamna almaktadr.
Sfatlarla Allah'a ynelmek, dualarda, zellikle Ceven-i Kebir duasnda kendisini
gsteren bir yoldur; bu duada Allah'a bin sfatyla dua edilmektedir.
Bu merhalede, tevhit sz konusudur; zat ve sfat tevhidi. Hem zat yegnedir, hem
sfat yegne ve esizdir ve hem de zat ve sfatnn varl birdir; sfatlar zatndan
ziyade bir varlk deildir.
O ikincisi ve ncs olmayan bir tektir. "Vahid"le "ehad" arasnda fark vardr.
Arapa'da "ma ce ehdun" dediimizde, hi kimsenin gelmediini belirtmekteyiz.
"Ma ce vahidun" dediimizde ise tek kiinin gelmedii, iki kii veya daha fazlasnn
gelmi olabilecei belirtilir. Kur'n- Kerim, Allah "ehad=bir"dir buyuruyor; "vahid=
tek"dir buyurmuyor.
O yegnedir, ikincisi ve ncs olabilecek tek deildir.
Drdnc merhale: Allah muhta deildir.

Bu merhalede, Allah Teal'nn zat ve sfatnn ekseni olan ihtiyaszlk Allah'n en

nemli sfatlarndan birisi olarak sz konusu olmaktadr. O da haber verme eklinde
"Allah-u Samedun" demiyor; aksine "Allah" iin sabit bir sfat olarak sylyor ve
dolaysyla sadece "Allah" kelimesi tekrarlanmaktadr: "Allah'us-Samed."
O yeganedir; fakat ihtiyaszdr. O'ndan baka biroklar var; fakat tepeden trnaa
ihtiyala doludur ve tm ihtiyac olanlarn gz, O muhta olmayan zattadr!
Beinci merhale: "Dourmam ve dorulmamtr ve hibir ey O'nun dengi
deildir."
Rivayetlere gre bu merhale, "Samed"in tefsiridir. O ihtiyaszdr; ne dourmak iin
evltlara ihtiyac var, ne dorulmak iin anne ve babaya ihtiyac var ve ne de ilerinde kendisine yardm etmesi iin ee, i arkadana ve benzere ihtiyac vardr.
Eer dorulmu olursa ezel olmaz, eer dourursa ebed olmaz; nk azalma ve
yok olmaya yz tutar. Ei ve benzeri olursa rakipsiz deildir demektir. Allah Teal
btn bunlardan mnezzehtir:
"Allah'n an onlarn ortak kotuklarndan ycedir."[250]

RK VE SECDE
Rk
Namazda ister kastl olsun, ister yanllkla olsun eksiltilip artrlmas namaz batl
eden rknlerden biri de rkdur. Namazn blmlerinin saylmasnda kullanlan
"rekt" kelimesi de bu kelimeden alnmtr.
Sakifeoullar kabilesi Resul-i Ekrem'den (s.a.a) namazda rk ve secdenin
olmamasn istediler ve "Eilmek bizim iin utan verici bir durumdur." dediler. Bunun zerine u ayet nazil oldu:[251]
"Onlara, 'Rk edin.' dendii zaman rk etmezler."[252]
nsanlar kendileri gibilerinin karsnda eilmekte ve tazim etmekteler; fakat siz
sadece yaratcnz karsnda eilmekte ve tazim etmektesiniz.
"yleyse byk Rabbinin adn ycelt."[253] ayeti nazil olunca, Resulullah (s.a.a)
rkda Allah'a tazim etmelerini ve rkda "Subhane rabbiy'el-azm-i ve bi-hamdih
(Mnezzeh olan Rabbim ycedir ve ben ona hamd etmekteyim)."[254] zikrini
sylemelerini emretti. Rivayetlerde yle geer:
"Rk edebin, secde Allah'a yaknln nianesidir ve edebi iyi bir ekilde
yapmadka Allah'a kurb ve yaklamaya hazr olmazsnz."[255]

Rk, Allah Teal'dan tvbe, istifar ve balanma dilemenin yoludur:

"Rabbinden balanma diledi, eilerek secdeye kapand ve tvbe edip
dnd."[256]

Rknun Etkileri
mam Muhammed Bakr (a.s) yle buyuruyor:
"Rksunu tam bir ekilde yapan kimse mezarn vahetinden gvende olur."[257]
Allah Teal'nn karsnda her ne kadar eilirsek bir o kadar eytan ve eytan sfatl
kimselere kar koymada gl oluruz. mam Cafer Sadk (a.s) yle buyuruyor:
"Rk ve uzun secde blis'i fkelendirir ve der ki: Vay hlime! Bu insanlar sunduklar
bu kullukla artk bana itaat etmezler."[258]
Allah Teal meleklere yle buyuruyor:
"Bakn, kullarm bana nasl tazim etmekte ve rkya gitmekteler; buna karlk onlar
ycelteceim ve onlara onur ve azamet bahedeceim."[259]
mam Cafer Sadk (a.s) buyuruyor ki:
"Rk ve uzun secde insann mrnn uzamasnda etkilidir."[260]

Rk Adab
Hadislerde yle geer: Resulullah (s.a.a) rkda mbarek belini ylesine dz tutard
ki mbarek beline bir damla su dklse, belinin ortasnda kalr, bir tarafa akmazd.
[261]
Rkda, "O'nun yolunda boynum vurulsa bile ben iman ettim, anlamnda boynunuzu
uzatn." diye tavsiye edilmitir.[262]
Rknun bir dier adab erkeklerin dirseklerini yanlarna yaptrmamalar ve
kularn kanad gibi dar karmalardr. Ellerimizin iini dizlerimize brakarak el
parmaklarmz aalm. Ayaklarmz ileri veya geri gitmeksizin ayn hizada tutalm,
ayaklarmzn arasn bir kar olacak kadar amayalm.
Rkda, iki ayamzn arasna bakmal, rk zikrinden sonra Hz. Muhammed ve
Ehlibeyt'ine (s.a.a) salt ve selm getirmeliyiz. Elbette rk zikrinin en az defa
tekrarlanmas tavsiye edilmitir.[263]

Allah Velilerinin Rksu

mam Cafer Sadk (a.s) yle buyuruyor:
"Hz. Ali (a.s) rksunu o kadar uzatrd ki mbarek ayandan ter akard."[264]
Hz. Ali (a.s) de Nehc'l-Bela'nn ilk hutbesinde buyuruyor ki:

"Allah'n yle melekleri var ki srekli rkdadrlar; onlar hibir zaman rkdan
kalkmazlar."
Elbette melek iin yorulma ve ackma sz konusu deildir; dolaysyla uzun rklar
yapan arif ve ak insanlar, melekleri onlar vmek zorunda brakrlar. Allah
velilerinin durumu byledir; ama biz naslz? Resulullah (s.a.a) mescitte oturmutu; o
srada biri ieri girerek namaza durdu. Fakat rk ve secdelerini abuk ve eksik
yapt. Resulullah (s.a.a) buyurdu:
"O, karga gibi gagasn yere vurdu ve gitti. Eer bu namazla lecek olursa benim
dinim zerine lmemi olur."[265]

Secde
Secdenin Tarihi
Allah Teal, demi yarattktan sonra meleklere ona secde etmelerini emretti,[266]
blis dnda hepsi secde etti. Allah Teal blis'i bu itaatsizlii nedeniyle kendi katndan uzaklatrd.
Kur'n- Kerim bu olay defalarca tekrarlamtr. Bu tekrarlarn da sebepsiz olmadn
biliyoruz. ayet demek isteniyor ki: Ey insan! Btn melekler senin iin secdeye
kapandlar! O hlde sen niye yaratcnn karsnda secde etmiyorsun? Ey insan!
blis, sana secde etmemesi yznden kovuldu. O hlde sen Allah'a secde etmezken
ne beklersin?
blis, "Ben, stnm syleyerek" insana secde etmedi; acaba sen de, ben Allah'tan
stnm, syleyebilir misin? Sen bir zamanlar bir hitin, dnyaya geldiin zaman da
varln zaaf ve acizlikle doluydu, sonunda da aciz bir ekilde dnyadan geceksin;
o hlde varlk leminin yaratcs karsnda nasl kibirlenebilirsin?
Her halkrda, insan yarattktan sonra Allah'n verdii ilk emir secde emriydi.

Secdenin nemi
Secde, insann Allah karsndaki en iyi hlidir.
Secde, Allah'a yaklamann en iyi yoludur. "Secde et, yakla."[267]
Resulullah'n (s.a.a) sadk dostlarnn nianesi, alnlarnda secde izinin bulunmasdr:
'Yzlerinde secdelerin izinden nianlar var."[268]
Secde, insan btn varlk lemiyle uyumlu klar; nk yldzlardan bitkilere kadar
gklerdeki ve yerdeki tm varlklar Allah'n huzurunda secde ve huzu ederler:
"Gklerdekiler ve yerdekiler hepsi Allah'a secde ederler."[269], "Necm (bitkiler,
yldzlar) ve aalar (Allah'a) secde etmektedirler."[270]

Secde, Allah'n melekleriyle uyumlu hle gelmektir. Hz. Ali (a.s) buyuruyor ki:
"Gkte hibir kat yoktur ki, zerinde secde eden bir melek bulunmasn."[271]
Secde, en yksek kulluk derecesidir; nk insan vcudunun en yksek noktasn,
yani alnn topraa srerek Aziz ve Kadir Allah'n huzurunda zillet ve acizliini ifade
ediyor.
Secde, lemin en byk erkekleri ve kadnlar iin en yce makamdr. Allah Teal
Peygamberine secde etmesini emrediyor; o da "sadece gndzleri deil, geceleri
bile secde et." buyuruyor:
"Gecenin bir blmnde O'na secde et ve geceleyin uzun zaman O'nu Tespih
eyle."[272]
Abit ve tertemiz Hz. Meryem'e (s.a) ise hitap ederek yle buyuruyor:
"Ey Meryem! Rabbine gnlden itaatte bulun ve secde et."[273]
Rknun peinden yaplan secde, insan huzu ve huunun zirvesine ulatran daha
yksek ve daha mkemmel bir merhaledir; dolaysyla, Kur'n- Kerim'de bu ikisi
genellikle yan yana zikredilmitir: "Ey inananlar, rk edin, secde edin."[274]
"Onlarn rk ve secde ettiklerini grrsn."[275]
Secde, Allah'n ayetlerine iman etmenin ifresidir: "Bizim ayetlerimize, ancak
kendilerine hatrlatld zaman, hemen secdeye kapananlar... inanr."[276]
Geceleyin yaplan secdeler, Allah'n salih kullarnn nianelerinden biridir:
"Rahmann kullar... gecelerini Rablerine secde ederek O'nun divannda durarak
geirirler."[277]
Secde, namazn ziynetidir. O hlde namazn gzel bir ekilde yerine getirilmesi
gerekir. mam Cafer Sadk (a.s) yle buyuruyor:
"Namaz klnca rk ve secdelerini gzel bir ekilde yerine getirin; bu durumda Allah
Teal ona yedi yz kat, hatta daha fazla mkfat verir."[278]
Secde, Allah Teal'nn meleklere kar vnme vesilesidir; dolaysyla peice Allah'n
ltfn kazandrr; yle ki her secdeyle bir gnah balanr, insan iin byk bir
mkfat kaydedilir.[279] Hz. Ali (a.s) buyuruyor ki:
"nsan secdede nasl bir rahmetin kapsamna girdiinin farknda olsayd, asla ban
secdeden kaldrmazd."[280]
Secde, bencillik ve gurur ruhunu yok eder, insan kibirden kurtarr.[281]
Resulullah (s.a.a) buyuruyor ki:

"Ben kyamet gn mmetimi alnlarndaki secde izlerinden tanyacam."[282]

nsann secde ettii yer kyamet gn onun lehine tanklk yapacaktr,[283]
dnyada da o noktadan gkyzne nur ykselir.[284]
Rk gibi uzun secdeler de nimetlerin devam etmesine ve mrn uzamasna neden
olur.[285]
Secde o kadar nemlidir ki Allah Teal Hz. brahim (a.s) gibi byk bir peygambere
Mescid-i Haram', tavaf edenler; kyam, rk ve secdede bulunanlar iin temizlemesini emrediyor.[286]

Secdenin Hikmetleri
mam Ali'den (a.s) namazn hikmetlerini sorduklarnda yle buyurmutur:
"lk secde; balangta toprak olduumuz, ba secdeden kaldrmak; topraktan
yaratldmz, ikinci secde; tekrar topraa dneceimiz, ba ikinci secdeden
kaldrmak ise kyamet gn mezarlarmzdan kalkp harolacamz anlamna
gelir."[287]
mam Cafer Sadk (a.s) buyuruyor ki:
"Secde Allah iin olduundan dnya ehlinin ilgi duyduu yiyecek ve giyecek
maddeleri zerine yaplmamaldr. Secde, insan mide, elbise ve maddiyata deil,
Allah'a ynlendirmelidir."[288]
Hadislerde yle geer: Her yaplan yanllk, yersiz konuma, yersiz kyam ve
oturma iin sehiv secdesi yapmann nedeni, blis'in seni fikir danklna ve dalgnla drp namazna zarar vermesidir. O hlde namazdan sonra iki secde yap ki
blis'in burnu yere srlsn ve bilsin ki meydana getirdii her kaymada sen tekrar
Allah Teal'nn huzurunda secdeye kapanacaksn.[289] Hz. Ali (a.s) yle buyuruyor:
"Secdenin zahiri, aln ihls ve huuyla toprak zerine brakmaktr; batn ise btn
fani eyleri kalbinden karp beka yurduna gnl vermek, kibir, yersiz taassup ve
tm dnya balarndan kurtulmaktr."[290]

Secde Adab
Burada, hadislerde geen secde adabnn bir blmne deineceiz:[291]
- Rkdan sonra secdeye giderken, eller dizlerden nce yere ulamaldr.
- Secde ederken eller kulaklarn hizasnda olmal.
- Secdede erkekler dirseklerini yere yaptrmamak ve iki taraftan iki kanat gibi
almaldrlar.
- Sadece aln deil, burun da yere braklmaldr.

- Namaz klan kii iki secde arasnda oturunca, bedenin arl sa ayan zerine
gelecek ekilde sa ayan st ksmn sol ayan iine brakmaldr; nksol batln
ve sa ise hakkn semboldr.
- Secdede, farz olan zikrin yan sra salvat getirilmeli, dua edilmeli ve Allah'n
korkusundan gz ya dklmelidir.
- Secdeden kalknca tekbir getirilmeli, tekbir getirilince de eller yukar kaldrlmal.

Kerbel Topra
Pak olmas kaydyla toprak, ta ve aa zerine secde edilebilir. Fakat mam
Hseyin'in (a.s) trbetinin apayr bir zellii vardr. Bu yzden mam Cafer Sadk
(a.s) Kerbel topra dnda baka bir eyin zerine secde etmezdi.
Kerbel topra zerine secde etmek, yedi hicab ortadan kaldrr. Namazn ycelere
kp kabul olmasna neden olur, namaz klan kiiyi maddiyat bataklndan kurtarp
cihat, kan ve ehadetle tantrr.
mam Hseyin'in (a.s) topra zerine edilen secde, klman namazn velayetle
birlikteliini gsterir.
mam Hseyin'in (a.s) toprana edilen secde, namaz klann ehadete hazr
olduunu gsterir.
mam Hseyin'in (a.s) topra zerine secde etmek, namaz uruna kann verenleri
anmak demektir.
mam Hseyin'in (a.s) topra zerine edilen secde, "her gn Aura, her yer Kerbel"
bilincinin simgesidir.
mam Hseyin'in (a.s) topra zerine secde etmek, zulmle mcadelede can ve ba
verme pahasna da olsa zilleti kabul etmemek demektir.
Evet, mam Hseyin'in (a.s) mezar cennet bahelerinden bir bahe, cennet
kaplarndan bir kapdr.
Onun kubbesinin altnda dua kabul olur, orada klnan namaz Allah'n katnda sevimli
ve makbuldr.
O topraktan yaplan Tesbih, sahibi sussa bile ona "subhanellah" mkfat yazlr;
Tesbihin sahibi Allah' zikrederse her zikir iin yetmi kat mkfat yazlr.
unu da hatrlatalm ki, Kerbel topra iin nakledilen nem, mam Hseyin'in (a.s)
mezarndan drt mil uzakla kadarki topraklar iin geerlidir.[292]

kr Secdesi
Secde namazla snrl bir husus deildir; namazn dnda yaplan secdeler de sz
konusudur, hatta bazen, tilvet secdesinde olduu gibi farz da olabilir.
kr ifadesi saylan eylerden biri de, "kr secdesi"dir; hadislerde kr
secdesinin nemi vurgulanmtr.
kr secdesi, Allah'n bize ve ailemize verdii sonsuz nimetlerine karlk teekkr
ifadesidir. mam Cafer Sadk (a.s) yle buyuruyor:
"Bir nimeti hatrlaynca, teekkr etmek iin yzn yere koy; insanlarn seni
grdn fark edersen, sayg ifadesi olarak birazck eil."[293]
Resulullah'n (s.a.a), devesinden yere inerek be secde yapt ve yle buyurduu
nakledilir:
128
"Cebrail nazil oldu ve bana be mjde verdi; bunun zerine her mjdeye karlk bir
kr secdesi yaptm."[294]
Hz. Ali (a.s) bazen kr secdesinde baylrd.[295] mam Mehdi'nin (Allah zuhurunu
abuklatrsn), "kr secdesi en gerekli snnettir." buyurduu nakledilmitir.[296]
kr secdesinde her trl zikir ve dua sylenebilir; fakat "kren lillah" ve "elhamdulillah" sylemek ve en byk nimet olan Ehlibeyt'in (a.s) velayetini anmak
tavsiye edilmitir.[297] Allah Teal buyuruyor ki, "kreden kimseyi teekkr ederek
mkfatlandrrm."[298]
kr secdesi iin belli bir zaman ve mekn sz konusu deildir, ancak en uygun
zaman, namazdan sonra ve namazn takibatndan biri olarak yaplmasdr.
kr Secdesinin Bereketleri
Hadislerde, kr secdesi iin bir ok bereketler aklanmtr; burada zetini
sunmaya alacaz:
Eer namazda bir noksanlk olur da bu nafilelerle giderilmezse kr secdesiyle
telafi edilebilir. kr secdesi Allah Tealnn rzasn kazandrr, insanla melekler
arasndaki mesafenin kalkmasna neden olur. Secdede yaplan dua kabul olur;
karlnda on salvat sevab verilir, on byk gnahn yok olmasna sebep olur.
kr secdesinin deer ve konumu hakknda, Allah Teal'nn meleklere kar kr
secdesiyle vnmesi yeter.[299]

Allah Velilerinin Secdeleri

mam Cafer Sadk (a.s) yle buyuruyor:

"brahim'i (a.s) Halilullah makamna ulatran topraa yapt ok secdelerdi."[300]

Hz. Ali (a.s), Resulullah'n (s.a.a) dmanlarn saldrsndan kurtulmas iin onun
yatanda yataca gece, "eer bu ii yapacak olursam siz selamet kalacak msnz?
diye sordu. Resulullah (s.a.a) olumlu cevap verince Hz. Ali (a.s) glmseyerek bu
ltuftan dolay kr secdesi yapt."[301]
Resulullah (s.a.a), mriklerin nderi Ebu Cehl'in kesik ban yanma getirdiklerinde
kr secdesine kapand.[302]
mam Seccad (a.s) her namazn sonunda, namaz yerine getirebildii iin kr
secdesi yapyordu, kendisinden bir bela defedildiinde veya iki Mslman'n arasn
bulduunda yine buna karlk secdeye kapanyordu. mam secdelerini o kadar
uzatrd ki, ter iinde kalrd.[303]

Birka Nkte
1zerine secde edilen yer, deer kazanr. Bu hususla ilgili olarak hadislerde
yle geer: Namazdan sonra hastalklardan, afetlerden ve tatsz olaylardan gvende kalmak iin secde edilen yere el srerek yzne vebedenine ek.[304]
2Yats namazndan sonra kr secdesi unutulmamaldr; kr secdesinde
yaplan dua kabul edilir.[305]
mam Cafer Sadk (a.s) yle buyuruyor:
"Kim ezanla ikame arasnda secde yapar da secdede "secettu leke hazien, haien,
zellen (Huzu, huu ve zillet ierisinde sana secde ettim) derse, Allah Teal
mminlerin kalbine sevgisini, mnafklarn kalbine ise heybetini drr."[306]
3- Secde Allah'a zgdr, hi kimsenin, hatta Peygamberin, imamlarn ve
imamzadelerin mezarlar karsnda sayg amacyla secde caiz deildir.[307]
Mslmanlardan bir grup kendilerine ynelik uygulanan bask ve zulmden
kurtulmak amacyla Habeistan'a hicret ettiklerinde, kfirler, Mslmanlar geri dndrmek iin bir gurubu kral Necai'yle grmek zere Habeistan'a gnderdiler.
Kurey'in temsilcileri o dnemdeki gelenek gereince Habeistan kral Necai'nin
karsnda secdeye kapandlar, fakat Mslmanlarn temsilcisi olan Hz. Ali'nin (a.s)
kardei Cafer secde etmedi ve "biz Allah'tan baka kimsenin karsnda secde
etmeyiz." dedi.[308]
Hz. Yakup'la oullarnn Hz. Yusuf karsnda secdeleri de Yusuf iin deil, Allah iindi
ve Yusuf a kavuma nimetinden tryd: "Ve hepsi onun iin secdeye kapandlar."[309]

TESBH ZKR

Subhanellah
Namaz klan kii, rk ve secdede Allah Teal'y Tesbih eder.
"yleyse byk Rabbinin adn ycelt."[310] ayeti nazil olunca Resulullah (s.a.a)
yle buyuruyor: Bu emri rk yaparken yerine getirin ve yle deyin:
"Subhane Rabbiye'l-azmi ve bi-hamdih." (Yce Rabbim btn kusurlardan
mnezzehtir ve ben O'na hamd ederim.)
"Rabbinin yce adn Tesbih et."[311] ayeti nazil olunca da, onu secdede okuyun ve
yle deyin:
"Subhane Rab'iye'1-a'l ve bi-hamdih." (Her eyden stn Rabbim btn
kusurlardan mnezzehtir ve ben O'na hamd ederim.)[312]

Tesbihin Makam
Allah' Tesbih ve tenzih etmek, slm'n btn doru dnce ve inanlarnn
kkdr. yle ki:
Tevhit, Allah' orta bulunmaktan mnezzeh bilmektir: "Allah onlarn ortak kotuklar
eyden mnezzehtir."[313]
Adalet, Allah' zulmden mnezzeh bilmektir: "Allah mnezzehtir; dorusu biz
zulmedenler olmuuz."[314]
Nbvvet ve imamet, Allah' hedefsizlik, programszlk ve insanlar hevesler ve
zevkler okyanusunda kendi balarna brakm olmaktan mnezzeh bilmektir: "Allah'
anna yarar biimde tanyamadlar, zira 'Allah, insana bir ey indirmedi.'
dediler."[315]
Mead, Allah', yarat bo, batl ve dnyann sonunu da yokluk klmak hususunda
tenzih etmektir: "Rabbimiz; bunu bo yere yaratmadn, sen mnezzehsin."[316]
"Bizim sizi bo yere, bir oyun ve elence olarak yarattmz ve sizin dndrlp
getirilmeyeceinizi mi sandnz?"[317] Evet, Allah bu bo iten mnezzehtir.
Allah' Tesbih etmek, sadece slm akaidinin kayna deil, birok ruh ve manev
kemalatn da kaynadr ayn zamanda.
Subhanellah, rza'nn kaynadr. O'nu btn kusurlardan mnezzeh bilecek olursak,
O'nun takdirine rza gsterir ve hikmet zere olan iradesine teslim oluruz.
Subhanellah, tevekkln kaynadr. Neden btn ihtiyalardan uzak, her trl zaaf
ve acizlikten mnezzeh olan bir zata dayanmayalm ve tevekkl etmeyelim? "O'nu
tenzih ederim, O zengindir."[318]

Subhanellah, Allah'a akn kaynadr. Her trl kusur ve eksiklikten mnezzeh olan
bir zat insann sevgilisidir, insan ona ak besler.
Subhanellah, hamd ve vgnn n hazrldr; hibir irkinlik ve ktl
bulunmayan bir zat vmek. Dolaysyla, tesbihat- erbaa'da "subhanellah" kelimesi
"el-hamdu lillah" kelimesinden nce sylenir.
Subhanellah, tm beerin uydurmalarndan ve hurafelerinden kurtulmann
anahtardr: "Arn sahibi Allah, onlarn nitelendirmelerinden ycedir."[319]
Sralanan bu nedenlerden dolay Kur'n- Kerim'de zikirler ierisinde Tespihe daha
fazla nem verilmitir. On alt kez Tesbih, sekiz kez istifar, be defa Allah' zikretme,
iki kez tekbir emredilmitir. nsann srekli Allah' gz nnde bulundurmas ve
srekli O'nu kusur ve eksikliklerden mnezzeh bilmesi iin her hlde ve her
zamanda Tesbih etmesi emredilmitir:
"Gnein domasndan ve batmasndan nce Rabbini verek Tesbih et; gece
saatlerinden bir ksmnda ve gndzn taraflarnda (Onu) Tesbih et."[320]
Hem zafer ve sevin annda Allah' Tesbih edin:
"Allah'n yardm ve fetih geldii zaman... Rabbini verek Tesbih et."[321]
Hem de zorluk ve skntlarn zirvesindeyken; nk Tesbih kurtulua neden olur:
"Eer (Yunus) Tesbih edenlerden olmasayd, yeniden diriltilecekleri gne kadar onun
karnnda kalrd."[322]
Evet, insan snrl bir varlk olmas itibariyle Allah' bilgice tam olarak kuatmas
mmkn deildir; o hlde kendi zaafn itiraf etmesi ve "sen dnce ve hayallerin
ulamasndan mnezzehsin, nitelemelerden pek ycesin" demesi daha uygun olur:
"Haa, O, onlarn dediklerinden mnezzehtir; ok ycedir; uludur."[323]
Sadece Allah'n halis ve temiz kld kullar ilh yardm ve klavuzluklarla Allah'
niteleyebilirler:
"Haa Allah, onlarn taktklar sfatlardan mnezzehtir; fakat Allah'n teiniz kld kullar hari."[324]

Tesbihin Mkfat
mam Cafer Sadk (a.s) Resulullah'tan (s.a.a) yle nakleder:
"nsan subhanellah dedii zaman arn altndaki her ey onunla birlikte Tespih eder
ve onu syleyene on kat mkfat verilir; "elhamdlillah" deyince de Allah Teal
kendisiyle mlakat edip ahiret nimetlerine ulancaya kadar onu dnya nimetleriyle
rzklandrr."[325]

Amel Tespih
mam Cafer Sadk (a.s) yle buyuruyor:
"Allah Teal'nn kullarna gerekli kld en zor ve en nemli eylerden biri O'nu ok
zikretmektir, sonra, maksadm "subhanellah, ve'l-ham-dulillah ve la ilahe illellah
ve'llahu ekber" deildir", buyurdu; bu da onun bir parasdr aslnda. Maksadm
"Allah'n helal ve haram ettii eyler hususunda O'nu anmaktr." Yani ilerde Allah'n
anmaktr; Allah'a itaat etmek ve O'na kar gnah saylan ilerden de saknmak.
[326]

Tespihin Tekrar
Biri mam Cafer Sadk'n (a.s) huzuruna vard. mam' rkda Allah' Tespihle
megulken grd. mam Tesbihi rkda altm, secdede ise be yz defa tekrarlad.
[327]
Tesbih sadece namazda deil, hac amellerinde de tekrarlanr. Hacnn gz Hacer'ulEsved'e iliince, Safa'yla Merve arasnda sa'y yapnca ve dier yerlerde Tesbihi
tekrarlamas tavsiye edilmitir.
Namazda, rk ve secde zikrine ilaveten, nc ve drdnc rektta da tesbihat-
erbaa tekrarlanr; ia ve Snn kaynaklarna gre Kehf Suresi'nin 46. ayetindeki
"bakiyat-i salihaf'tan maksat da tesbihat- erbaadr.[328]
Hz. Ali'nin (a.s) buyurduu zere, Hz. brahim'in (a.s) Kabe'yi tamir ederken,
"subhanellah, ve'l-hamdulil-lah ve la ilahe illellah ve'llahu ekber" zikrini sylerdi.
[329]

Atalarmzn Kltrnde Allah' Anmak

imdi burada atalarmzn slam kltrnde Allah' anmann konumuna bir bakalm
ve onlarn yannda bunun ne kadar deer ve nem tadn anlayalm:
Anne ve babalarmz bir eye ardklarnda "maallah", "subhanellah" diyorlard,
eve girdiklerinde "ya Allah" ve birbirlerinden ayrldklarnda ise "Allah'a emanet ol"
diyorlard. Yerlerinden kalktklar zaman "ya Ali", yorgunluklarn gidermek iin "Allah
kuvvet versin", birisi hallerini sorduunda "elhamdlillah" ve yemee davet etmek
iin "bismillah" diyorlard, yemek bitince de sofra duas okuyup Allah'a
krediyorlard.
Nineler de masal anlatrken, "bir varm bir yokmu, Allah'tan baka kimse yokmu"
diyerek balarlard masala.
Aktr ki byle bir ortamda yaamak ve byle bir eitimden gemek, her zaman ve
her yerde kalpte Allah'n zikrini ve dilde O'nun ismini anmay salar. Ama zulmet
dolu bir dnemi de atlattk biz; o dnemde Allah'n ismini unutmutuk; ehirlerin
kaplar, duvarlar ve hatta elbiselerin tm bat kltr ve artistlerin resimleriyle

dolup tayordu. Fakat slm sayesinde tekrar ehirlerin, caddelerin duvarlar ve

tablolar Allah'n zikriyle donand.

Varlklarn Tesbihi
Tm varlk lemi, yedi kat gklerden tutun yere ve bu ikisinin arasndaki eylere
kadar her ey O'nu Tesbih etmektedir.[330] Kular gibi canllar; da[331] ve
yldrm[332] gibi canszlar hepsi O'nu Tesbih etmekteler; hem de bilinli ve uur
zere!
"Her biri kendi duasn ve Tespihini bilmitir."[333]
Meleklerin Tesbihi o kadar yaygndr ki Resulullah (s.a.a) bu hususta yle
buyurmutur:
"Gklerde meleklerin namaz ve Tesbih hlinde olmad bir kar yer yoktur."[334]
mam Cafer Sadk yle buyuruyor:
"Hz. Davut Zebur'u okuduu zaman ona elik etmeyen hibir da, ta ve ku
kalmazd."[335]
Hadislerde yle geer:
"Drt ayakl hayvanlarn yzlerine vurmayn; nk onlar Tesbih halindedirler."[336]
"Eer gaybe gzn alrsa / Cihann zerreleri srdan olur.
Suyun sesi, topran sesi, gln sesi / Gnl sahiplerine aikr olur.
Alemin tm zerreleri gizlice / Gece-gndz seninle konuur olur:
Biz duyarz, grrz ve uyamayz / Biz siz yabanclara kar suskun oluruz."
Bir grup sere terek ederek mam Seccad'n (a. s) karsndan geince mam
etrafndakilere dnerek, "kular her sabah Allah' Tesbih ederek gnlk rzklarn isterler." buyurdu.[337]
Resulullah (s.a.a) buyuruyor ki:
"Hayvanlar Allah'n Tespihini zayi ettiklerinde lrler."[338]
Bazlar da yle demilerdir: "Varlklar Tesbih ve secde ediyorlar" sznden hakik
anlam deil, mecaz anlam kastedilmitir. Gzel bir tablo ressamn zevkini, iir
divan airin stnln gsterir; varlklarn esrarengiz yaplar da Allah Teal'nn
ilim, g, hikmet ve dikkatine tanklk eder, O'nu her trl kusur ve eksiklikten
mnezzeh klar. Varlklarn Tespihinin anlam ite budur.
Oysa birincisi, bunun hibir delili yoktur. kincisi, kelimenin zahir anlamn esas
almak imkansz olduu durumda sadece tevile bavurulur; "Allah'n eli ellerinizin

stndedir."[339] ayetinde olduu gibi; cisimlerde olduu gibi Allah iin el

dnlemedii iin "Allah'n eli"nden "g" kastedildii sonucuna varrz. Ayetinin
anlamn bilmediimiz iin tevil yapmaya hakkmz yoktur.
Nasl tevile ba vurabiliriz?! Oysa Kur'n- Kerim yle buyuruyor:
"O'nu vgyle Tesbih etmeyen hibir ey yoktur, ama siz onlarn Tespihlerini
anlayamazsnz."[340]
Nasl tevile ba vurabiliriz?! Oysa Kur'n yle buyuruyor:
"Size ilimden pek az bir ey verilmitir."[341]
Defalarca Kur'n- Kerim'de, sonsuz ilme bal olan Resulullah'n (s.a.a) "ben
bilmem"[342] buyurduunu grmekteyiz. Eer biz de "bilmiyoruz ve anlamyoruz"
dersek ne olur sanki?
lgin olan u ki Allah Teal bu bilgisizliimizi apak bir ekilde bize bildirmitir:
"Ama siz onlarn Tespihlerini anlayamazsnz." Fakat gururlu beer, "varlk leminin
srlarn ve bu cmleden varlklarn Tespihini anlamyorum." demeye rza gstermez.
Kur'n- Kerim aka yle buyurmuyor mu: Hud-hud Sebe kavminin gnee
taptn renerek onu Sleyman'a bildirdi, dedi ki: Sebe blgesinin padiah bir
kadndr; Sebe padiah byk bir tahta oturmu ve halk gnee tapyor.[343]
Gkteki hudhud nere, yerin ismini bilmek nere, erkekle kadn tanmas, padiahla
halk ayrt etmesi, tevhitle irki tanmas ve benzeri eyleri bilmesi nere?! Btn
bunlar varlklarn uuru olduunu gstermektedir.
Kur'n- Kerim yle buyurmuyor mu: Karncalardan biri dier karncalara,
"Yuvalarnza girin; Sleyman'n ordusu geerken farkna varmadan sizi ezmesin."
dedi?![344]
Bu ayetlerde, insanlarn hareketlerini ve isimlerini (Sleyman) bilmek, mesleklerini
(askeri), onlarn ayaklarnn altndaki eylere dikkat etmediklerini bilmek ve o
karncann dierlerine acmas btn bunlar bizlere varlk leminin idrak sahibi ve
uurlu olduunu gstermektedir.
Eer uurun varln kabul ediyorsak -ki Kur'n- Kerim'in ak naslarndan hareketle
kabul etmeliyiz- artk varlklarn Tesbihi hakknda gereksiz yorumlara bavurmann
anlam ve gerei kalmaz.

KUNUT
Kunut, lgatta "huzuyla itaat" anlamndadr. Allah Teal'nn Hz. Meryem'e hitaben
buyurduu u sz de bu anlamda kullanlmtr:

"Ey Meryem, Rabbine divan dur."[345]

Ancak namazla ilgili olarak sz konusu edildiinde, tm namazlarn ikinci rektnda
okunan dua kastedilir. mam Cafer Sadk (a.s), "Btn gnlnle O'na ynel." ayetinin
tefsirinde yle buyuruyor:
"Ayetin orijinalinde geen "tebettel"den maksat, namazda dua iin elleri
kaldrmaktr."[346]
"Tebettel" szlkte "Allah'tan bakasndan mit kesmek" anlamna gelir.[347]
Kur'n- Kerim, "Rabbinize yalvararak ve gizlice dua edin."[348] buyurmaktadr.
Allah'a yalvarma ve tazarru etmenin nianelerinden biri de dua iin elleri kaldrmaktr. Fakir ve muhta olan insan mutlak zengine el aar, sadece O'ndan ister ve
O'ndan bakasna gnl vermez.
Evet, namazda kunut tutmak mstehaptr; fakat o kadar nemsenmitir ki mam
Rza (a.s) Me'mun'a mektubunda yle yazmtr:
"Kunut gnlk namazlarn tmnde, farz bir snnettir."[349]
Elbette bu szden mam'n maksad kunutun nemini vurgulamaktr. Nitekim insan
rkya varmadan nce kunut okumay unutursa, rkdan sonra kaza etmesi
mstehaptr, secdede hatrlarsa selmdan sonra kaza edebilir.
Kunut adabnda yle geer: Elleri yzn karsna kadar kaldrn; ellerin iin ge
baksn; iki eli birbirinin yannda tutun ve baparmak dnda dier parmaklan
birbirine bititirin. Dua okurken ellerinizin iine bakn ve duay -namaz cemaatte
klyorsanz- cemaat imamnn duymayaca ekilde yksek sesle okuyun.[350]
Kunutun zel bir duas yoktur, insan istedii duay okuyabilir; duann Arapa olmas
da gerekmez, herkes kendi diliyle isteklerini isteyebilir. Elbette ki Kur'n dualarn ve
Ehlibeyt mamlarnn (a.s) okuduklar dualar okumann apayr bir fazileti vardr.

Namazlarn Kunutu
Namazlarn tmnde kunut says ayn deildir; be vakit namazn her birinde, ikinci
rektn rksundan nce bir kunut vardr. Fakat iki rekt olan cuma namaznda iki
kunut vardr; biri birinci rektn rksundan nce, dieri ise ikinci rektn
rksundan sonra.
ki rekt olan Ramazan ve Kurban Bayram namaznda dokuz kunut vardr; be kunut
arka arkaya birinci rektta rkdan nce ve drt kunut da ikinci rektta; ama bu
kunutlarn zel bir duas vardr. ki rekt olan ve her rektta be rk yaplan Ayat
namaznda ikinci, drdnc, altnc, sekizinci ve onuncu rklardan nce kunut
okunmas mstehaptr; fakat onuncu rkdan nce bir kunut okumak da yeterlidir.
Bir rektlk olan ve gece namaznn sonunda klman Vitir namaznda uzun bir kunut

vardr ve onda bir ok duann okunmas mstehaptr; rnein 70 defa istifar etmek,
300 defa "el-afv" demek ve krk mmine dua etmek.
Yamur namaznda da bayram namaz gibi birinci rektta be kunut, ikinci rektta
ise drt kunut vardr.
Her halkrda, kunutu uzatmak mstehaptr. Ebuzer, Resulullah'a (s.a.a), "Hangi
namaz daha stndr?" diye sorunca, yle buyurdu: "Kunutu uzun olan namaz;
kunutunu uzatan kimse kyametin korkun menzillerinde daha rahat olur."[351]

Masum Kiilerin Kunutu

bn-i Mesud, Mslman olmasnn nedenini Resulullah (s.a.a), Hz. Ali (a.s) ve Hz.
Hatice'nin kld kiilik namaz ve onlarn uzun kunutunu grmesi olduunu
sylemektedir.[352]
Al-i Ysn ziyaretinde Hz. Mehdiye (a.f) selm verirken yle diyoruz:
"Selm olsun sana namaz kldn ve kunut okuduun an."
Masumlardan her birinin kunutta okuduklar uzun dualar nakledilmitir; zamanmz
msait olmad iin onlara deinmeyeceiz. Kunuttaki bu kadar bereketlere ramen
Ehlisnnet'te bunun uygulanmay insan hayrete drmektedir; Hz. Ali ve Hulefa-i
Raidin namazlarnda kunut okumuyorlar myd ki?
Kunutta sadece kendimizi ve ahs isteklerimizi dnmeyelim. Hz. Zehra (s.a)
"nce komu, sonra evin ii"[353] buyuruyor. Allah Teal, dierleri iin dua edenin
ahs isteklerini kabul edeceini vaad etmitir.
Kunutta din dmanlarna beddua etmeli, Allah'tan slm ve Mslmanlarn zaferini
dilemeliyiz.
Resul-i Ekrem (s.a.a) kunutunda bir grubun ismini syleyerek lanet ediyordu. Hz. Ali
(a.s) de namaznn kunutunda Muaviye ve Amr- As'a lanet ediyordu.[354] Her halkrda, tevelli ve teberri dinimizin bir paras ve hatta temelidir:
"Din sevgiden ve buzeden baka bir ey deildir."[355]

TEEHHT VE SELM
Teehht
"Ehedu en la ilahe illellah ve ehedu enne Muhammeden abduhu ve resuluh.
Allahumme salli ala
Muhammedin ve Ali Muhammed" Namazn farzlarndan biri de, ikinci ve son rektta
okunan teehhttr. Teehhtte, Allah Teal'nn birliine, peygamberi Muhammed'in

(a.s) risaletine tanklk etmekteyiz. Geri ezan ve ikamede buna defalarca tanklk
etmiizdir; fakat oras namazn girii, buras ise namazn kdr.
Bu kadar tekrarn hikmeti, insann ok abuk gaflete ve unutkanla dmesinde
yatyor. Bu cmleler, tpk insann gemisini olaylarn dalgalarnda koruyan bir ip
gibidir.

Tevhit Slogan
"La ilahe illallah" btn peygamberlerin ilk slogandr.
"La ilahe illallah" btn ilim sahiplerinin meleklerle birlikte ikrar ettii tanklktr:
"Allah, kendisinden baka tanr olmadna ahitlik etti. Melekler ve ilim sahipleri de
O'ndan baka tanr olmadna adaletle ahitlik ettiler."[356]
"La he illallah", her Mslman'n dnyaya geldiinde duyduu, lnce kendisiyle
teyi edildii ve mezarda telkin edildii bir kelimedir.
"La ilahe illallah", Allah Teal'nn yannda en sevimli kelime ve terazide en ar
ameldir.[357]
"La ilahe illallah", Allah'n, ieri giren kimsenin azaptan gvende olaca salam
kalesidir.
"La ilahe illallah kelimesi benim salam kalemdir; kim benim salam kaleme girerse
azabmdan gvende olur."[358]
"La ilahe illallah", kfrle slm'n snrdr; her kfir bu kelimeyi syleyerek slm'n
gvencesi altna girer. Resulullah (s.a.a), dman askerlerinden birinin "La ilahe
illallah" sylemesini nemsemeyerek ldren bir Mslman' eletirerek yle
buyurmutur:
"Kim bu kelimeyi sylerse, bunu sylemekte gereki olduunu bilmezsek bile
gvende olur."[359]
"La ilahe illallah", Mslmanlarn kyamette Srat kprsnden geerken slogandr.
[360]
Tarihte, Ebu Cehl'in Resulullah'a (s.a.a), "biz 360 putu brakp da tek ilh m kabul
edelim? Biz 10 kelime sylemeye razyz, fakat bunu sylemeye asla." dedi. Fakat
Resulullah (s.a.a) yle buyuruyor: "Sizi izzet ve kudrete ulatracak ve sizi btn
mmetlerden stn klacak olan cmle budur ite."[361]
mam Hseyin'in (a. s) Arefe duasna ve mam Seccad'n (a.s) am'daki hutbesine
bakacak olursak, Allah velilerinin tm varlklaryla bu ehadette bulunduklarn,
hatta bu ehadetlerine yer ve zaman tank tuttuklarn grrz.

Teehhtte "La ilahe illallah" cmlesiyle yetinmiyoruz;aksine "Vahdehu la erike

leh=tektir; O'nun orta yoktur" diyoruz. Ne yaratta, ne varlk lemini idarede ve
ne de kanun koymada eriki yoktur: "Mlkte orta olmayan"[362] Allah'a kulluk
Allah velileri iin en byk iftihardr: " zzet olarak bize, senin kulun olmak
yeter."[363]
Allah'a kulluk etmek, insann tm kayt ve balardan zgr olmas demektir; bu,
insana yle bir g verir ki hibir sper gten korkmaz artk. Firavun'un ei Allah'n
kulu olmas nedeniyle yle etkilenmez bir unsur hline geldi ki Firavun'un paras ve
gc onda hibir etki brakmad ve Firavun herkesi kendine kul-kle ettii hlde, o,
yalnz Allah'n kuluydu ve tarihin btn erkekleri ve kadnlar iin rnek olacak bir
makama eriti:
"Allah inananlar hakknda da Firavun'un karsn misal verdi."[364]
Her halkrda, Peygamberin kulluuna tanklk etmek onun risaletine tanklk
etmekten nce gelir, bundan alnacak dersler ve mesajlar vardr. "Ehedu enne
Muhammeden Abduhu ve resuluh=ehadet ederim ki Muhammed O'nun kulu ve
elisidir."
Peygamberlik ve risalete tanklk etmek, tm beer mektepleri reddetmek demektir.
Son peygamberin risaletinin ebed ve evrensel oluunu kabullenmek, btn tautlar
reddetmek anlamndadr.
Hz. Muhammed'in (s.a.a) risaletine tanklk etmek, Allah Teal'nn tm
peygamberlerden ald bir szdr, eer onun peygamberliini kabul etmeyecek
olsalard peygamberlie ulamazlard.[365] Dolaysyla, "Ehedu enne
Muhammeden Abduhu ve resuluh=ehadet ederim ki Muhammed O'nun kulu ve
elisidir." diyen sadece ben deilim; aksine btn peygamberler bunu ikrar etmektedirler.

Halis Tevhit
Gnmzde Allah'a tapanlarn ounun sorunu dille "La ilahe illallah" syleyip
amelde Allah'tan bakasna ynelmeleri, izzet ve kudreti baka yerlerde aramalardr. O'ndan bakasna itaat edip O'ndan bakasna ak beslemekteler.
Gerekten irk insann kendisine kar iledii byk bir zulm ve Rabbine kar da
edepsizliktir. "Allah'a ortak komak (irk), byk bir zulmdr."[366] nk orta
olmak, ilerde zaaf ve acizliin nianesi, Allah'n ei ve benzeri olmas anlamndadr;
oysa Allah Teal hakknda bunlarn bir anlam yoktur.

Risalete Tanklk
"Ehedu enne Muhammeden abduhu ve resuluh"

Kulluk, peygamberlerin eritii en yksek makamdr; risalet ve nbvvet makam

iin bir n hazrlktr.
Hz. Peygamber'in (s.a.a) miraca ykselmesini salayan ey, onun sunmu olduu
kulluktur:
"Geceleyin kulunu Mescid-i Haram'dan yrten mnezzehtir."[367]
Yine ona vahyin inmesini salayan husus, kulluktur: "Kulumuza indirdiimiz."[368]
Allah Teal da peygamberlerini sunmu olduklar kullukla vmekte, Hz. Nuh (a.s)
hakknda buyurmaktadr ki:
"Dorusu o ok kreden bir kuldu."[369]
Hz. Davut hakknda ise yle buyuruyor: "Ne gzel kuldu!"[370]
Peygamberlerle bulu sahibi insanlarn bir fark da ite bunda yatmaktadr: Onlar
stn zeklar, yaptklar srekli almalar ve gerekletirdikleri deneyler sonucu
istediklerine ulamlardr; ancak peygamberler Allah'a kulluk ve Allah'n ltfyle
istedikleri sonuca varm, mucize gsterebilmilerdir. Ksacas kulluk peygamberlerin
eritii tm makamlarn kaynadr.
Peygamberlerin kulluunu ikrar etmek, bizi Allah velilerinin makamlar hususunda
her trl ifrat ve arla dmekten alkoyar, yaratklarn en stn olan Hz.
Peygamber'in de (s.a.a) Allah'n kulu olduunu anlamamza yardmc olur.
Aktr ki bu tanklk gerek ve sadakatle olmaldr; yoksa mnafklar da Resulullah'n
(s.a.a) yannda onun peygamberliine tanklk ediyorlard; Kur'n- Kerim yle
buyuruyor: "Allah, senin O'nun peygamberi olduuna tanklk eder, fakat mnafklar
yalan sylyorlar; nk onlarn tanklklar sadakatle deildir."[371]

Salvat
"Allahumme salli ala Muhammedin ve Al-i Muhammed" Tevhid ve risalete tanklk
ettikten sonra, Muhammed ve Ehlibeyti'ne salvat getiririz.
Salvat, slm'n deerli peygamberinin Ehlibeytine sadakat, sevgi ve muhabbetin
nianesidir, Kur'n- Kerim bu sevgiyi Resulullah'n (s.a.a) risaletinin mkfat
bilmitir.[372]
Salvat, insann paslanm ruhunu parlatr[373] ve nifakn kkn kazr.[374]
Salvat, gnahlarn temizlenmesi iin bir etken,[375] gkyznn kaplarnn
almas iin bir vesile,[376] meleklerin insan hakknda dua etmesine ve balanma dilemesine bir sebep[377] ve kyamet gn Resulullah'a (s.a.a)
yaklaarak onun efaatine erime vesilesidir.[378]
Hayrl akbeti olan, dnyadaki son sz salvat olan kimsedir.[379]

Allah Teal nce kendisi peygambere salvat getirmekte ve sonra da bize

emretmektedir:
"Allah ve melekleri, Peygamber'e salt ederler. Ey inananlar, siz de ona salt edin ve
itenlikle selm edin."[380]
Bu ayetten ve onunla ilgili olarak nakledilen hadislerden u nkteler aydnla
kavuur:
1Salvat, dille yaplan bir saygdr; fakat bundan nemlisi amelen itaat
etmektir ve "itenlikle selm edin"cmlesi de buna iaret etmektedir.
2-

Allah ve meleklerin salvat sreklidir: "Salt ederler."

3Allah'n salvat keramet, meleklerin salvat rahmet ve insanlarn salvat ise

duadr.
4Hadislerde yle geer: Allah Teal Hz. Musa'ya(a.s), "Muhammed ve
Ehlibeyt'ine salvat getir; nk ben ve meleklerim ona salvat getirmekteyiz." diye
hitap etti.[381]
5- Resulullah (s.a.a) yle buyurmutur: "Allah' anmak ibadettir; beni anmak da
ibadettir; benim halifem Ali b. Ebu Talib'i (a.s) anmak da ibadettir."[382]
6- Hadislerde yle geer: Dualarn kabul olmas iin duadan nce salvat getirin.
[383]
[unu da hatrlatmakta yarar vardr ki,] sadece Resulullah'n (s.a.a) ismini
duyduumuzda salvat getirmek yetmez, onun mbarek ismini yazdktan da sonra
salvat yazmak mstehaptr. Resulullah (s.a.a) buyurmutur ki:
"Kim yazsnda bana salvat kaydederse, ismim yazl olduu mddete melekler
onun iin balanma dilerler."[384]

Salavat Nasl Getirilmelidir?

Ehlisnnetin kaynak kitaplarnda Resulullah'tan (s.a.a) yle nakledilmitir: Salvat
getirirken, Hz. Peygamber'in (s.a.a) isminin peinden kesinlikle Ehlibeytinin (a.s) de
ismini ekleyin; aksi durumda salvatmz eksik ve ksr olur.[385]
Ed-Drr'l-Mensr tefsirinde Ehlisnnet'in en nemli kitaplarndan olan Sahih-i
Mslim, Buhar, Tirmiz, Nesa, Ebu Davud ve bn-i Mace'den yle nakledilmitir:
Adamn biri Resulullah'a (s.a.a), "biz sana nasl selm vereceimizi biliyoruz; ama
nasl salvat getirmemiz gerektiini bilmiyoruz." dedi. Resulullah (s.a.a) yle deyin
buyurdu: "Allahumme salli al Muhammedin ve al l-i Muhammed, kema salleyte
al Ibrahime ve l-i ibrahim. nneke Hamidun Mecid."[386]
afiilerin imam afi bu konuyu iirinde yle dile getirmitir:

"Ey Resulul'un Ehlibeyt'i, sevginizi, / ndirdii Kitab'ta farz klmtr Allah.

Sizin yce annz iin yeter u ki, / Size salt etmeyenin namazn batl klm
Allah."[387]
Namazda Ehlibeyt'i (a.s) anmak, Resul-i Ekrem'den (s.a.a) sonra dierlerinin deil,
onlarn izinden hareket etmemiz gerektiini gsterir. Aksi durumda, yollarn
srdrmeye gerek olmayan kimselerin isimlerini anmak, hele bir de namazda olursa,
bo bir i olur.
Adamn biri kendini Kbeye yaptrm salvat getiriyordu, fakat l-i Muhammed'in
ismini sylemiyordu; mam Cafer Sadk (a.s) -bunu grnce- "Bu, bize hakszlktr."
buyurdu.[388]
Resulullah (s.a.a) buyurmutur ki:
"Ehlibeytimi salvattan mahrum edenler, kyamette cennetin kokusunu
alamayacaklardr."[389]
Allah'n (c.c), Resulullah'n (s.a.a) ve Ehlibeytinin isimlerinin anlmad toplantlar da
kyamet gn hasrete neden olacaktr.'[390]
lgin olan u ki, rivayetlerde yle geer:
"Allah'n peygamberlerinden birinin ismi anldnda nce Muhammed ve Ehlibeytine
salvat getirin, sonra o peygamberi selmlayn."[391]
Resulullah (s.a.a) da yle buyuruyor:
"Asl cimri, benim ismimi duyduu hlde bana salvat getirmeyendir. O, insanlarn
en zalimi ve en sadakatsizidir."[392]

Selm
Salvat zikrinden sonra, selm verilir: Biri Resulullah'a (s.a.a), ikincisi Allah
velilerine ve ncs de mminlere ve din kardelerimize.
Allah Teal "Ey inananlar, siz de ona salt edin ve itenlikle selm edin" ayetinde,
Resulullah'a (s.a.a) saltn ardndan ona selm vermeyi emrediyor; dolaysyla,
namazda salvattan sonra ona selm vermekteyiz:
"es-Selmu aleyke eyyuhennebiyyu ve rahmetullahi ve berektuh."
ftitah tekbiriyle halktan kopup Hakk'a balandk. Namazn sonunda da nce varlk
leminin glne, yani Resul-i Ekrem'e (s.a.a) ve sonra da Allah'n salih kullarna
selm veririz:
"es-Selmu aleyna ve al ibadillah'is-salihin."

Bu selm btn gemi peygamberleri, vasileri ve masum imamlar kapsar.

Allah Teal'nn kendisi de peygamberlerini selmlamtr:
"Selm olsun gnderilen elilere."[393] "Selm olsun Nuh'a."[394] "Selm olsun
brahim'e."[395] "Selm olsun Musa ve Harun'a."[396]
Selmla, kendimizi Allah'n salih kullarna balamaktayz. Zaman ve mekn
snrlarnn tesinde bir iliki ve bala, tarih boyunca -gelip geen ve gelecek olan
salih kullarla el ele vermekteyiz.
Sonra din kardeimiz olan gnmzde yaayan mminlere geliyor sra; onlar
Mslmanlarn cemaatine katlm ve bizimle bir safta yer almlardr. Onlara ve
Mslmanlarn topluluunda hazr olan meleklere ve yine bizim iin grevlendirilen
iki melee selm vermekteyiz:
"es-Selmu aleykum ve rahmetullah-i ve berektuh."
Namaza Allah'n adyla balayp Allah'n kullarna selm vererek bitiriyoruz.
Bu selmlarda, sralamay gzetmeye de dikkat ediyoruz, nce Resulullah'a (s.a.a),
peinden dier peygamberlere, velilere ve salihlere ve son olarak da onlarn takipilerine ve mminlere selm veriyoruz.

Selmn Simas
Selm, Allah'n isimlerinden biridir. Selm, cennet halknn birbirlerine esenlik
dilekleridir.
Selm, cennete girenlere meleklerin esenlik dilekleridir.
Selm, Rahim olan Allah'n mesajdr.
Selm, Kadir gecesinde sunulan ve insanlarn kendisiyle arland eydir.
Selm, Mslmann Mslman zerindeki ilk hakkdr.
Selm, her sze ve yazya balamann anahtardr.
Selm, her trl korku ve ktlkten gvence belgesidir.
Selm, en basit gzel ameldir.
Selm, tevazu ve alak gnllln nianesidir.
Selm, bar bildiriidir.
Selm, iki insann birbirine ilk hediyesidir.
Selm, Allah kullar iin salk ve selametlik dileidir.

Selm, evrensel bara davettir.

Selm, mit ve sevin vericidir.
Selm, gemi krgnlklar gidericidir.
Selm, varln belirtmek ve giri izni istemektir.
Selm, giri ve kta en gzel szdr.
Selm, dilde hafif, fakat terazide ar olan bir szdr.
Selm, toplumun slah ynnde slahlara yol gstericidir.
Selm, muhatab llerle diriler olan bir szdr.
Selm, tazim ve ikram belirtisidir.
Selm, Allah'n rzasna ve eytann gazabna neden olur.
Selm, kalplere nee ve mutluluk kazandrr.
Selm, gnahlarn keffareti ve iyiliklerin oalmasn salar.
Selm, ns ve dostluk mesajdr.
Selm, kibir ve bencilliin ilacdr.
Selm, ilh bir edeptir.
Selm, btn hayr ve iyilikleri ho grmektir.
Selm, verilmedii takdirde cimrilii, kibiri, inzivay, ksknl ve yaknlarla ilikiyi
kesmei beraberinde getirir.
Selm, insanlarn bann zerine yaydmz rahmet bulutudur; dolaysyla "selmun
lekum=selm size olsun" deil, "selmun aleykum=selm sizin zerinize olsun."
diyoruz.
Resulullah (s.a.a) yle buyuruyor:
"Ben lnceye kadar ocuklara selm vermeyi terk etmem."[397]
Selm vermek mstehap olsa da selm almak farzdr; ancak selm verenin sevab,
selm alann sevabndan onlarca kat fazladr.
Hadislerde yle geer: Svari olan yayaya, ayakta olan oturana, ieri giren
ieridekilere selm versin.[398] Kur'n- Kerim de yle buyuruyor:
"Bir selm ile selmlandmz zaman siz de ondan daha gzeliyle selm
verin."[399]

Allah'n Selm, Rahmeti ve Bereketi zerinize Olsun

SON