DOI:

10.13114/MJH/20131653
Mediterranean Journal of Humanities
mjh.akdeniz.edu.tr
III/1, 2013, 71-88

Eski Anadolu Trkesi zellikleri Gsteren Bir Kssa-y Ysuf

The Joseph Parable Which Showing Medieval Anatolian Turkish Properties
Ali CN
Didem AKYILDIZ
zet: Kssa-y Yusuf, Hz. Yusuf peygamberin ibret dolu hayat hikyesinin ak, sevgi, umut, ihanet, kskanlk, nefret gibi insan duygularla zenginletirilmesiyle birlikte yzyllar boyu eitli kiilerce eitli
biimlerde kaleme alnm ve zevkle okunmu din boyutlu bir hikyedir. Edeb sahada, Kssa-y Ysuf,
Ysuf Mesnevisi, Ysuf u Zleyha, Ysuf u Zelha gibi eitli adlarla anlan hikyenin gemiten gnmze bu kadar sevilmesi ve rabet grmesinde, hikyenin kaynann kutsal kitaplara dayanmasnn pay
byktr. Tevrat ve baz blmleriyle ncilde de dini, ahlaki ve felsefi boyutlar iermesinden tr insanla yn vermesi iin bahsedilen bu hikye, Kurn- Kerimde ahsenl-kasas yani kssalarn en
gzeli olarak vasflandrlmaya layk grlmtr. Hem Bat hem Dou edebiyatlarnda birbirinden
gzel rnekleri bulunan bu hikyenin, Trk Edebiyatnda ilk rneinin grld 13. yzyldan
gnmze birok manzum ve mensur Kssa-y Yusuf yazlmtr. Bu makalede, Eski Anadolu Trkesi
zelliklerine sahip, Muhammed bin Hseyin tarafndan istinsah edilen 3485 beyitlik Kssa-y Ysuf
mesnevisi ve eserin dil zellikleri hakknda bilgi verilecektir.
Anahtar szckler: Kssa-y Ysuf, Ysuf ve Zleyh Hikyesi, Eski Anadolu Trkesi, Ysuf ve Zleyha Mesnevsi, Ysuf Hikyesi
Abstract: The Parable of Joseph, a religious story has been rewritten by different people in various ways
over the course of centuries. This exemplary story of the Prophet Yusuf is rich in love, hope, jealously,
hate and betrayal. In the field of literature being based upon the Holy Books, this story, also entitled,
Kssa-y Yusuf, Mathnawi of Yusuf, Yusuf and Zuleyha, Ysuf u Zelha was retold for centuries. This story,
found also in the Old Testament and Bible due to its complex of religious, ethical and philosophical
dimensions, was worthy of consideration as the best story in the Holy Quran and there are fine
examples in both Western and Eastern literatures. From the 13th century, when the first example in
Turkish literature was written, many examples of the Parable of Joseph were written in both verse and
prose. This article addresses the 3485 couplet poem of the Parable of Joseph written by Muhammed bin
Hseyin within the context of Medieval Anatolian Turkish and its linguistic properties.
Keywords: The Parable of Joseph, The Story of Joseph and Zuleyha, Ancient Anatolian Turkish, The
Mathnawi of Joseph and Zuleyha, The Story of Joseph

Giri
Trk edebiyatnda Kssa-y Ysuf, Ysuf u Zleyha, Ysuf u Zelha gibi adlarla bilinen bu hikye, genel itibariyle Ysuf peygamberin hayat hikyesini konu alan, asrlar boyu birok kimse tarafndan eitli biimlerde kaleme alnm ve zevkle okunmu bir hikyedir.

Yrd. Do. Dr., Akdeniz niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Trk Dili ve Edebiyat Blm, alicin@akdeniz.edu.tr
Ar. Gr., stanbul niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Trk Dili ve Edebiyat Blm, didemakyildiz07@gmail.com

72

Ali CN & Didem AKYILDIZ

Ysuf ve Zleyha hikyesinin esasna dair belirtiler, tarihin ilk alarna kadar uzanmaktadr (Ayan, 1997, 31). Hikye, ilk olarak baz unsurlaryla M.. XIV. yzylda eski bir Msr
hikyesinde yer almtr. Ayrca Tevratn ilk kitab Tekvin-bab 0-50de de geni biimde yer
alrken ncilde ise Resulllerin ileri, bab 7de ksaca konu edilmitir (etin, 2000, 109).
slam andaki Trk edebiyatnda hikye trnn ilk kayna, Kurandaki kssalar, derviler arasnda yaylmaya balayan enbiya ve evliya menkbeleri, din ulularnn efsaneletirilmi
kiilikleri ve kahramanlklar evresinde beliren sylentilerdir (Levend, 1967, 71). te bu hikyelerden biri de Kuran- Kerimde Ysuf sresinde 111 ayette anlatlm, batan sona tam bir
hikye hviyetine sahip tek hikye olan Kssa-y Ysuftur ki bu hikye Kuran- Kerimde ahsenl-kasas yani kssalarn en gzeli olarak vasflandrlmaya layk grlm bir hikyedir.
Kutsal kitaplarda yer almasyla birlikte, ieriinde evrensel tema ve duygular barndrmas
nedeniyle de hem Bat hem de Douda nlenmi bu hikyenin kaynan -kesin izgilerle ayrmamakla beraber- Batda Tevrat, Douda yani, Arap, ran ve Trk edebiyatlarnda ise Kuran-
Kerim oluturmaktadr.
Kssa-y Ysuf yazma geleneinin Arap ve Fars edebiyatlarndan sonra Trk edebiyatndaki
ilk rnekleri 13. yzyla aittir. Bu dnemde yazlan eserler genel olarak Kssa-y Yusuf,
Kssa-y Yusuf u Zleyha eklinde adlandrlm olup isimlerinden de anlalaca gibi hikyenin daha ziyade bir peygamber kssas, bilhassa Kuran- Kerimin vasflandrmasyla ahsenlkasas olmas nem tar. Bu dneme ait eserler daha ziyade Kuran, tefsir, hadis ve ksmen
Tevrat referans alnarak yazlmtr (Trkdoan, 2011, 57).
13. yzyln ilk yarsnda (H. 630 / M. 1232) kaleme alnan ve Trk edebiyatnn ilk Kssa-y
Ysufu olma zellii tayan eser, Harezmli Ali, Kul Ali, Kul Gali adlaryla anlan Alinin
Kssa-y Ysufudur (Cin, 2011, 59). Drtlklerle ve hece vezniyle yazlm olan Alinin eseri,
bnyesinde hem Dou hem Bat Trkesi dil zelliklerini barndrmasyla kark dilli eserler
olarak da bilinen eserler arasnda mhim bir rol oynar. Alinin eserinden sonra Anadoluda mesnevi trnde, aruz vezniyle yazlm ilk Ysuf u Zleyh olma zelliine sahip bir dier eserimiz, eyyd Hamzaya ait Ysuf u Zleyhdr. Eserini 13. yzyln sonunda sade bir dil ile yazan eyyd Hamzann ardndan 14. yzylda Sle Fakih, Erzurumlu Darr gibi airlerin zamannda ok sevildii anlalan Ysuf u Zleyh hikyeleri gelir. Yukarda balcalarn saydmz
mesnevilerin dnda ounluu manzum olan daha baka Ysuf u Zleyh hikyeleri de mevcuttur (Ayrca bkz., Dolu, 1952, 423).
Bilindii zere 13. ve 14. yzyllarda yazlm olan bu mesnevilerde dil olduka sade ve
anlalr bir niteliktedir. Ayrca bu mesnevilerde kullanlan vezinlerde bazen mellifin kendisinden bazen de mstensihten kaynaklanabilecek kusurlarn bir hayli fazla olmas gibi nedenlerden
tr Halk Tipi Mesneviler (elebiolu, 1999, 45) kategorisinde sralayabileceimiz bu mesnevilerle birlikte artk 15. yzyldan sonra Molla Caminin etkisinin grld edebi ynnn
ar bast mesnevilerle karlalmaktadr.
15. yzylda yaad bilinen Hamdullah Hamdinin kaleme ald Ysuf u Zleyh hikyesi,
mesnevi tarznda yazlm edebi deeri en yksek Ysuf u Zleyh hikyesi olarak kabul edilmektedir. Bu yzyl ve bu yzyldan sonra dnemin siyasi ve edebi anlayyla birlikte gerek
Molla Caminin tesiriyle gerek Hamdullah Hamdinin etkisiyle birok Ysuf u Zleyh mesnevisi kaleme alnmtr.
Grld gibi Ysuf u Zleyh yazma geleneinin Trk edebiyatndaki seyrine bakldnda
ilk mesnevilerde Kuran kssasndan bir ders karma amac gdlm olduu; 15-16. yzyllarda ise kssann entrik yaps zengin, ift kahramanl bir ak hikyesi olarak beenildii ve
gerek tahkiye, gerek dil ve slup acsndan zirve eserler verildii dikkatleri ekmektedir. 17.

Eski Anadolu Trkesi zellikleri Gsteren Bir Kssa-y Ysuf

73

yzyla gelindiinde, artk, bu konu ok ilenmi, ok sylenmi bir baka air tarafndan almas g bir noktaya ekilmitir (Trkdoan, 2011, 65).
Bu eserlerle birlikte inceleme konumuzu oluturan Kssa-y Ysuf mesnevisinin elimizdeki
yegne nshas 18. yzyl Osmanl Dneminde yazlmtr.
1. Eserin Yazar
Milli Ktphanede 06 Mil Yz A 9605 numara ile kaytl bulunan nshas zerinde inceleme
yaptmz bu eserin mellifi hakknda kesin bir bilgi maalesef edinilememitir. Bilindii gibi
Trk edebiyatnda asrlar boyu farkl kiiler tarafndan eitli Kssa-y Ysuflar vcuda
getirilmitir. Bunlarn iinde orijinal metinler olduu gibi baz metinler nazire olarak yazlm
bazlar da nazire eklinde olmakszn birden fazla Kssay Ysuftan esinlenerek airin kendinden de bir eyler katmasyla yazlmtr. yle gsteriyor ki zerinde altmz metin de birden
fazla Kssay Ysuftan esinlenerek yazlm bir eserdir. Eserde eyyad Hamzadan, Erzurumlu
Darrden ya aynen alnm yahut baz farkllklarn bulunduu birka beyit grlmekle birlikte
eserde en ok Sle Fakihin tesiri hissedilmektedir. yle ki eserde toplam yedi gazel gemektedir. Bunlarn drdnn makta ksmnda fa ismi gemektedir. Eserde genellikle gnlk konuma dili olarak nitelendirebileceimiz bir dil hkimken bahsi geen bu gazellerde dil biraz
daha edebi bir ekle brnyor ve eserin genel slubu biraz daha farkllayor. Bununla birlikte
abalarmza ramen Sle Fakihin eserine maalesef dolayl yoldan (etinkaya, Ak Mesnevilerinde Kadn, Ysuf u Zleyha ve Hsrev irin Mesnevileri, 2008) ulaabildiimiz iin bu
eserler zerinde tam bir mukayese frsat bulamadk. Aada bahsi geen gazellerin makta ksmlar gsterilmitir.
olur redifli gazelin (18b-17) makta ksm:
ge tekebbrlikden bugn ey fa
ibl-kibr anda key mazn olur

durur redifli gazelin (19b-14) makta ksm:

syle fa da andan anu
h uanmaz dim blbldurur

-esin redifli gazelin (32b-6) makta ksm:

abr derse sen da ey fa
evliylar rdgine resin

-a

sesiyle kafiyeli gazelin (61a-4) makta ksm:

syle fa da ysuf bostnn
inllh nam de tezcek a

Bu gazeller dnda air -bir konudan dier konuya gei beyitleri, ara beyitler olarak adlandrabileceimiz beyitlerden sonra- 42a-2 numaral beyitte, yine fa ismini zikretmitir:
syle fan yazuun dilim
yarlal ey kerm ey ram
zerinde allan nshann mstensihine gelince, eserin son beyitinde (100a-17) mstensihi olduunu dndmz Muhammed bin Hseyinin ad gemektedir.

el-luat-i ketebeh muammed bin seyn aferul-lh

leh ve livlideyni ve li cem l-mmnn
Mstensih olduunu dndmz bu kii hakknda da hibir kayt bulunamamakla birlikte,
eseri yaz tarzna bakldnda ok iyi bir mstensih olmad sylenebilir. Ayrca inceleme
yaptmz eserin tek nshas olan Milli Ktphanede 06 Mil Yz A 9605 numaral kaytta yer

Ali CN & Didem AKYILDIZ

74

alan yazmann arkasnda yine ayn kiinin kaleminden km 204 beyitlik bir Kssa-y Kerbel
bulunmaktadr. Bu eserin sonunda da hib mlik Molla Muhammed el-ar ibn-i Hseyn
Efendi-zde ibaresi gemektedir.
2. Eserin Yazl Tarihi
Eserin yazl tarihi bir beyit ierisinde gememekle birlikte son varan alt kesinde Arap rakamlaryla sene 1198 yazlmtr. Dolaysyla eserin miladi takvime gre 1784 yani 18. yzylda
yazldn syleyebiliriz.
3. Eserin Nshas
Bugn iin eserin elimizde tek bir nshas mevcuttur. nceleme konumuzu oluturan bu nsha
da Muhammed bin Hseyin tarafndan istinsah edildii dnlen Milli Ktphanede 06 Mil Yz
A 9605 numaral kaytta bulunan el yazmadr. Bu nshann srt ve eharkuesi kahverengi mein olup zeri siliklemi, soyulmu ebru kt kapl harap bir cilttir. D 218x154, i 180x115
mm ebatlarndadr. ay filigranl kt trnde bozuk nesih ile yazlmtr. Her varakta ortalama ift stun olarak 17 satr vardr. Satr says bazen 16, bazen de 18 olabilmektedir.
Yazma 100+VII varaktan olumaktadr. lk 100 vara Kssa-y Ysufa ayrlm olup sonundaki VII varakta yine ayn kiinin adnn getii Kssa-y Kerbel bulunmaktadr.
4. Eserin ekil zellikleri
Eser mesnevi tarznda filtn, filtn, filn vezniyle yazlmtr. Toplam beyit says 3485
olan eserin iinde yedi gazel bulunmaktadr. Bilindii gibi mesnevi tarz hikyelerde konuya dorudan doruya girilmeyip nce bir balang, tevhid, mnct, nat, eserin sunulaca bye
vg, mesnevinin niin yazldn aklayan sebeb-i telif manzumeleri yer alr. Sebeb-i telif
blmleri gelenekseldir. air burada eserini niin yazdn anlatr. Bundan sonra Agaz- Dastan bal altnda maksada geilerek hikyeye girilir (Levend, 1967, 73).
ncelenen Kssa-y Ysuf mesnevisinde, sebeb-i telif olarak addedeceimiz aada gsterilen ilk drt beyit dnda, klasik bir mesnevide bulunan dier blmlere rastlanlmamtr. Grld gibi ksa bir giri yaplarak hemen hikyeye geilmitir.
1a-1

asn ysufu er eylegil

sergzetin evvel ir sylegil

1a-2

trk dilince an ll ed
ie ala amu yosul ged

1a-3

maa tefsri rivyet eylegil

her ne sylerse andan sylegil

1a-4

hem ulular meclisinde sylene

namla a ikyet eylene

air bu ilk drt beyitte, eserini halk tabakasnn rahatlkla anlamas iin Trke sylediini, ilim
irfan sahibi zatlarn bulunduu meclislerde de okunmas iin nazmla kaleme aldn belirtmektedir. Ayrca yine grld zere air eserinin inandrcln ve deerini artrmak iin
yazd her eyin Kuran- Kerimdeki Yusuf Peygamberin kssasna ve tefsirlere dayandrdn
sylemektedir. Bilindii gibi bu kssa ile ilgili ayetler ve hadisler kssann nemini artran balca etkenlerdir. Yusuf suresinin 7. ayeti (meal olarak) Yusuf ve kardelerinin kssalarna onu
soranlar iin bir takm ibretler vardr eklinde iken tefsirlerde bu ayet, mahzunlara ferahlk,
gafillere nasihat, mminlere adilik ve sevin verir. Bunun okunmas Allaha tevekkl arttrr.
Kaza ve kadere olan iman kuvvetlendirir. Sadakati ve ktlklere kar sabr tavsiye eder

Eski Anadolu Trkesi zellikleri Gsteren Bir Kssa-y Ysuf

75

aklamalar ierir (Ayan, 2009, 227). air bundan tr olsa gerek eserin eitli yerlerinde bunu okuyucuya hatrlatmtr:
41b-15

bundan artu destnlar o durur

dileyenlere evb yo durur

41b-16

ill bun dileyenlere evb

vriserdr a allh b-esb

41b-17

zr bu destn allh syledi

cebrl hem bun vaf eyledi

42a-1

alaru grkl yegrekidi

kim oursa yazuun yorurd

69b-15

mest oluban gzlerimz srelm

ysufu szlerini hem yazalum

69b-16

sz dzelm yazariken szile

ouyanlar dileyenler arla

69b-17

amu bostnlar o uc bozla

ill ysuf bostn ebed ala

70a-1

tar gdi ysufu bostnn

tar ddi ysufu destnn

70a-2

kim mahne bulsar bu destna

mahne bulan kii oda yana

5. Eserin Dil zellikleri

zerinde allan nsha muhtemeldir ki 18. yzylda istinsah edilmitir. Genel itibariyle Eski
Anadolu Trkesi dil zelliklerine sahip olan eser, baz kelimelerde Eski Anadolu Trkesinde
grlmeyen dzlemeleriyle de dikkat ekmektedir. Bununla birlikte eserin dili olduka sadedir.
Adeta halk hikyesi anlatlr biimde bir sluba sahiptir diyebiliriz. Eserde ayn zamanda, szlklerde yer almayan deyim ve atasz gemekle birlikte baz yerel syleyiler de grlmektedir.
5.1. Eserin mla zellikleri
Yazmann imlasnda bir btnlk yoktur. Bir kelimenin birden fazla yazmnn oluu, sklkla
grlen bir hadisedir. Eserde Trke kelimelerdeki nllerin ounun gsterilmesi ve yabanc
asll baz kelimelerin nllerinin de kaynak dildeki yazmna bal kalnmadan btn nllerinin yazlmas gibi etkenler, bize bunun ya Uygur yaz geleneinin etkisiyle olabileceini ya da
mstensihin imla bilgisinin pek yeterli olmadn dndrmektedir. Eser imla, ses ve ekil
bilgisi bakmndan deerlendirildiinde u sonulara ulalmtr:
Metinde nszlerin yazl:
/ / nsz bulunan kelimelerde bu nsz genellikle (<) eklinde yazlm, ancak bazen
ayrm yaplmadan c () ile de gsterilmitir.
/ p / nsz, kelime banda ve iinde p () harfi ile karlanrken kelime sonunda daha
ziyade b () harfi kullanlmtr.
/ s / nsz kaln sradan kelimelerde dzenli olarak (h), ince sradan gelen kelimelerde ise
s () ile yazlmtr. stisna tekil eden kelimeler ise ok azdr: sep (u#) 1a-8, saryda
(bd#) 34a-17, sil (q#) 59b-4.

Ali CN & Didem AKYILDIZ

76

5.2. Eserin Ses Bilgisi zellikleri

Eski Trkede / t /li olan baz kelimelerin Eski Anadolu Trkesi metinlerinde /d/ye dnt
bilinmektedir. Bu durum bu metinde de sz konusu olup bazen ayn kelimenin her iki ekilde
yazmyla karlamaktayz:
/ t / nsznn korunduu kelimeler:

a-, am-, amu, amar, anul, ala-, ap-, apu, art-, ala-, ara, atlu, avul, ay, tttr-,
n-, ora-, on, onan-, ouz, ulun-, uz.
t- > d- nbetlemesinin grld kelimeler:

dad-, dat-, da, da-, darl, darl-, dar, dayan-, day, d-, dede, deg-, degin, degirman,
degr-, dek, del-, delim, del, delh, delr-, dem, demr, denk, deiz, dep-, depele-, depril-,
dr-, deve, devr-, dsuzn, drna, dip, dik-, dil, dile-, dilek, di-, diel-, dile-, dilen-, direk,
diri, dirlik, di, dii, ditre-, diz, doun-, dg-, drt, dn-, d, de-, dek, duda, duza, dgn,
dkel, dkeli, dken-, dn, dr-, drl, d-, drt-, d, dn-, dz, dz-.
Metinde her iki nszle de yazlm olan kelimeler:

da / a, dal- / al-, da- / a-, dal- / al-, da / a, dan- / an-, da / a, da- / a-,
derle- / terle-, dk- / tk-, dkl- / tkl-, do- / o-, dor / or, dol- / ol-, dolu / olu, doy- /
oy-, dur- / ur-, dut- / ut-, duy- / uy- .
Eski Trkedeki /k/ ile balayan baz kelimeler, Bat Trkesinde /g/ ye dnmlerdir.
k- > g- nbetlemesinin olduu dnlen kelimeler:
gce, g, ge-, ger-, gel-, gen, grek, grdek, ger-, gemi, gerek, gr, get-, getr-, gez-,
gibi, gevde, gider-, gir-, gey-, git-, giz, gizle-, gizl, g, gk, gkyzi, ggs, gkek, glge,
gm-, gndr-, gnen-, gz, gr-, gster-, gzet-, gzg, g, gl-, gldr-, gm, gn,
gnlik, gndz, gne, grle-, gvegi, gt-.
Gnmzde Anadolu azlarnda sklkla rastlanan -/- nbetlemesinin metinde az da olsa
rnei bulunmaktadr. ar kelimesi metinde hem arg, hem de ar olarak, koy- fiili de hem
oy-, hem de oy- biiminde iki ekilde gemektedir. Bunlarn yan sra Arapa bir kelime olan
adra , adra ve Farsa ava kelimesi de ava biiminde yazlmtr.
/ nbetlemesi, metinde her iki eklini de grdmz baz fiil kklerinde bulunmaktadr.
Bu fiiller unlardr: ge-/ge-, i-/i-, g-, a-/a-, ka-/ka-, sa-/sa-.
Trkenin her dneminde olduu gibi, metinde de nllerin kalnlk-incelik uyumu bakmndan salam olduu sylenebilir. Ancak buna istisna tekil edecek kelimeler de yok deildir. -/ki aitlik eki an kelimesinde uyuma bal ekilde kendini gsterirken dvrndaki
kelimesinde, gnmzde olduu gibi uyum ddr. Gnmzde l sesinin inceltici
zelliinden dolay ince sradan ekle oluturulan helal-lik kelimesi metinde elal-l biiminde
kaln sradan -l ekiyle oluturulmutur.
Dzlk-yuvarlaklk bakmndan nl uyumunun Eski Trkeden beri salam kurallar olmad bilinmektedir. Trkenin tarih dnemleri ierisinde eitli sebeplerle yuvarlaklamann
youn olduu Eski Anadolu Trkesinde bu uyumsuzluk, kendini daha da kuvvetli gstermektedir. Eski Anadolu Trkesi dil zelliklerini barndran bu metin de dzlk-yuvarlaklk
uyumundan sz etmek pek mmkn olmamakla birlikte; ap > apu, ar > aru, ap >
apu gibi kelimelerde kelime sonu -g/- sesinin dmesiyle meydana gelen yuvarlaklamalar,
demr rneinde olduu gibi dudak nsz sebebiyle oluan yuvarlaklamalar, artu, ayru,
ier (i-ger) gibi ald ek sebebiyle oluan yuvarlaklklar ve au, altun, ber, gr, inc,
amu, ylduz, aru, ayu, kend (bu kelime metninde 10 kez kendi biiminde uyuma girmi
biimde karmza kmaktadr), gibi Eski Trkeden beri yuvarlak nll kelimeler grlr.
Bunlarn dnda kesp, rtuban, ldum, bildm, elimdedr, rdrdi, etmidr, gerdi,

Eski Anadolu Trkesi zellikleri Gsteren Bir Kssa-y Ysuf

77

ansuz, yetrmisin, bildk, atanu, yerl, binevz, sen gibi yuvarlak ve durmlar, apusn,
on, uyumc, urul gibi dz nlye sahip ekler sebebiyle oluan uyumsuzluklar da vardr.
Metinde Trke iki kelimede n seste /y/ tremesi olmutur. Bunlardan yeri- fiili 3 kez,
yra kelimesi ise 2 kez gemektedir.
nl dmesi, kelime banda ve daha ok kelime ortasnda grlen bir ses olaydr. Trkede orta heceler vurgusuz olduundan kelime ortasnda nl dmesi ok fazla meydana
gelmektedir. Bu metinde de kelime ortasnda nl dmeleri ok sk grlrken, kelime banda
sr- fiili metnin iki yerinde r- biiminde karmza kmaktadr: ruban 25a-10, 31b-16.
ki veya daha ok heceli kelimelerin sonundaki -g/- ile eklerin sonunda bulunan -g/- nszleri Bat Trkesinde dmtr. Metinde bu hadiseye rnek kelimeler olduu gibi -g-/-
nsznn dmemi olduu rnekler de mevcuttur: bir maddenin dilde brakt yakc tat
anlamndaki ac 21b-8 kelimesinde // nsz dm biimde grlrken, dert, ztrap anlamndaki ac kelimesinde ise // nsz korunmu bir biimde ac 83a-14 kelimesi karmza
kmaktadr. Bunun dnda eri (<erig), at (<at), nite (<ne+teg), amu (<amu), apu
(<ap), l (<lg), apu (< tapu) gibi kelimelerde de -g/- sesinin dme hadisesi sz
konusudur.
l, r gibi sesler Trke kelimelerin ilk seslerinde bulunmaz. Bundan dolay bu seslerle
balayan yabanc kelimelerin banda bir n ses veya i trer. Metinde de buna rnek olarak
ilyk 24b-10 kelimesi bulunmaktadr.
Metinde yer deitirme olay, dervi > devri 9a-18, urun > urun 33a-5 (urun 70a-11 biimiyle de gemektedir.), ezke- > ekze- 53a-9 kelimelerinde grlmektedir.
Metinde ek uyumsuzluu gsteren rnekler bulunmaktadr. Bunlar ise daha ok -l/-gil emir
eki ve -l/-lik yapm ekiyle oluturulan kelimelerde grlr: anlagil 24a-7, dmel 31b-2,
amagil 39b-2, tl 49b-4, algil 88b-2; dnylik 1b-5.
Metinde a (<a), (<), yeddi gibi kelimelerde nsz ikizlemesi olay grlmektedir.
Metinde bu iaret zamirinin okluk hli hem zamir nli bunlar biiminde, hem de Eski Trkede grld gibi zamir nsiz bular eklinde gemitir.
6.3. Eserin ekil Bilgisi zellikleri
Metinde geen belirtme hali ekleri unlardr: - / -i, -n / -ni ,-n ve . Bunlardan - / -i, Eski
Trkede -() / -(i)g belirtme hlinin /g-/ nsz dm eklidir: bizi egp 14a-14, yklerini
utdlar 14b-1, asn ydem 1a-1, d(i) d greym 46b-10.
Ynelme hli eki metinde, Eski Trkede -a / -ge biiminde olan -a /-e dir: allha
marlad 45a-8, gzine srtdi 85b-2.
Bulunma hli eki -da / -dedir: cihnda o idi 1b-5, dmde grdgim 26b-6. Bulunma
hli eki, Eski Trkede olduu gibi ayrlma fonksiyonunda da karmza kmaktadr; anda
kk idi ne sl 1a-12, ol atanlarda aber syleyesin 31a-15. Bu ek bulunma ve ayrlma fonksiyonundan baka az da olsa ynelme fonksiyonuyla da grlmektedir: geldi dnyda yrr
r idi 2a-2, yazlarda varalum o atalum 4a-2.
Metinde ayrlma hli eki -dan / -dendir: a bldan sep 1a-8, uyusndan uyanup 2a7. Acndan l- deyimi metinde acn l- biiminde ayrlma hli eki getirilmeden eksiltili bir
ifadeyle kullanlmtr: apse oyam anda acn lesin 43b-5.
Metinde vasta hli eki ou kez balama edat olan ile ile karlanmakla birlikte bir yerde
ilen 12b-6 eklinde gemektedir. Yine az da olsa kalplam olarak n vasta hli ekini de
grmekteyiz: aylan yldzlar 2b-4, cmle ilen 12b-6, gndzin yrrdi 16b-10, anula diridr

78

Ali CN & Didem AKYILDIZ

17b-12, arp ile 5a-18, auile yanayum 23b-5.

Yn ekleri -ra / -re ve -aru / -er ekleridir: ora 1a-7, zre 31a-11, ire 89b-2, ara 92b-1;
iler 12a-3, ber 26a-16, ancaru 36b-3, yuaru 51a-17, ger 59a-17, ier 77b-12.
Metinde soru eki olan m / mi, hep dz nll bir biiminde kamza kmaktadr: rev mdur
5a-2, dgn midr 8a-3, ormadu m 9a-5, var m 12b-14, del midr, 12b-17, var mdur
31b-8, vrdi mi 64b-10, bildz mi 80b-14.
Metinde aitlik eki genel itibariyle -kidir. Eski Trkede grlen eki sadece an 21a-13
kelimesinde karmza kmaktadr. Bunun dnda tm kelimelerde kalnlk-incelik uyumuna
baklmakszn hep ince sradan -ki eki kullanlmtr: iindeki yregim 17b-11, kend ilindeki
21a-2, dvrndaki alar 73b-10.
Metinde geen belirsizlik sfatlar bir, bira, amu, her, her bir, nece, nee, cmle, fln,
h, hep, buncadr: bunca yll 4b-13, hep onlarn 44a-6, h bulut 10a-17, fln ra 96a-5,
cmle lem 1a-6, nece d 3a-13, nee fersa 54a-7, her bir szi 28a-11, her yaa 5a-11, amu
evldndan 1b-3, bira gn 7b-7.
Metinde geen dnllk zamirleri z, kendz ve kenddr: zn aflete almd 1b-13,
kendzin gren 18b-11, kend gizii 11b-6.
Metinde geen belirsizlik zamirleri kim, kimi, kimisi, kimse, kimsene, her ki, her kim, her
kii, biri, birisi, bir kii, her biri, her birisi, ayru, ne kim, her ne, amu, cmle, h kimse, h
birisidir: kimde ki 9b-4, h birisine 16b-16, h kimseye 31b-1, cmlemz 5b-5, amus
aladlar 43a-20, her neyse 46b-15, ne kim yazd 76b-9, ayrua varma 26b-15, her birisi 7b-8,
her birimz 12b-3, bir kii ydr 87b-10, kimsene bamad 76a-2, kimsen srrn 2b-15.
Metinde geen yer ve yn zarflar anda, aru, ier, ara, ber, iler, ortada, zre, gr,
yuarudur: anda buldu 20a-9, aruma 8a-5, ier girdi 77b-12, ara ar 40a-8, ber
gelgil 83b-5, iler geldi 12a-3, ortada altun adeler, dizi zre oturur 31a-11, gr eker 39b17, yuarudan 10b-14.
Metinde eitli miktar zarflar bulunmaktadr. Bunlarn bazlar sfatlardan yaplmtr, bazlar ise kelimenin tekrar edilmesiyle oluturulmutur. Bu zarflar unlardr: key, at, o, ol
adar, k, bir kez, bir kezin, h, yavla, azn azn, birin birin, bi bi, nie nie: nie nie,
gene: sen cnmsn dnyda bi bi yaa 35b-8, oradlar ellerin birin birin 42b-11, h diser
seni azn azn 20a-4, yavla baa 7a-15, h gt utmaz 54a-4, bir kezin gren kii an
oymazd 20b-5, ayda bir kez kineridi ol at 56b-17, gn kdr 11a-6, ol adar kim suln
der 25a-5, o yalvarur 6b-12, at orutdlar 12b-8, key bekleyesin 3a-1.
Metinde Trke ve yabanc asll pek ok zaman zarf gemektedir. Bunlardan bazlar unlardr: dn gn, yarn, imdi, gece, dn gndz, gce gndz, aam, sub, ayru, yene, ora,
andan sora, dim: dim uz gibi gdmidi 2a-3, andan sora gr neyledi ol hemn
22a-1, ora anuma benm girmeyesin 24b-5, zley dndi yene geldi evine 44a-1,vrmezem
bun size ayru dileme 65a-7, gedi gce n ub old od gne 15a-13, aam old gn
uyad maribe 8a-7, gce gndz ala yeldrr 55a-13, dn gndz der baa izzetim 71b13, mr pdih bir gece meger 51a-8, dn gn dileye 18a-4, yarn atam yzine nee baam
39a-13, ddiler imdi bun biz ndelm 5a-12.
Metinde nite, nen, nece ve ancaru soru zarflar gemektedir: nitesin ardacuum 9b-17,
nen geldk 4b-2, nece vaf dem 67a-10, ben arb ancaru aup gideym 27a-6.
Metinde bulunan nlem ve arma edatlar ey, ey, hey, i, h, vy, a, u, uda, dirdr:
ey cnm cn 23b-16, hey utanmazlar 74a-7, i yr 4b-15, op cigerim yad h h 41b-3, bir
aber geldi yene ey vy 50b-3, beni nev-mz eylemege senden a 59a-4, u getrdm seni

Eski Anadolu Trkesi zellikleri Gsteren Bir Kssa-y Ysuf

79

yoldalarua 66b-9, uda bundadur 67b-3, ey dir atamuz bunda degil 81b-8.
Metinde kelimeleri, kelime gruplarn ve cmleleri birbirine balayan Trke ve yabanc
asll birok edat kullanlmtr: ile, kim, ki, v, u, , in, n, nki, nkim, ger, eger, meger,
ill, geri, hem, hergiz, imdi, nitekim, yle kim, t kim, ghgh. zley ile kim murdna
dege 60a-15, geldi grdi kim hezrn drl al 29b-5, ddi ki var bahsn sen bi dedi 29b-13,
getdi glnden bel v derd am 85b-3, ysuf in baa nesne syleme 4a-9, n erbetdr
bun iidr varur 52a-10, nki bunlar evlerine vardlar 76b-15, yeddi yl devrn nkim devr
de 52b-9, bir kii ger kim atna bine revn 83a-4, eger yalanla bu ehre gelevz 73b-11, ill
bira keleci saa ddi 48a-18, geri bir as- muayyen yo durur 95b-6, hem ulular meclisinde sylene 1a-4, yle kim mrda sary oidi 37a-7, t kim ol rete o yalvarur 3a-17,
gh ba iner gh aya dner 7a-2.
Metinde geen son ekim edatlar gibi, ile, bile, in, ire, t, -a dek, -den zgedir: uz gibi
gdmidi 2a-3, anlar ile 14a-1, benm in 36b-15, deiz ire 19b-9, t suln le siz anda
uru 45b-12, una dek 6b-9, senden zge 5b-16.
Metinde imdiki zaman iin az zellii olarak dnebileceimiz yle bir kullanm bulunmaktadr:

kle urul yapasn aa

bil kim o gelmiy (vLK) bu ii baa (79a-13)
Metinde grlen gemi zaman eki -d / -didir. Eski Anadolu Trkesinde 1. ve 2. teklik ve
okluk ahslarda bu ek daima yuvarlak nll grlmekle birlikte metinde yaygn olarak 3.
teklik ve okluk ekinin dnda da dz nl kullanmna gidildii grlmektedir: uyurdum 2a-9,
ldum 15a-9, oumdm 7a-18, bilmedim 4a-13.
Metinde renilen gemi zaman eki hep dz nll -m / -mitir. Sadece bir yerde aslnda
zarf fiil eki olan -pdr ekiyle karlanmtr.

ddi var ier vri aber

kim gelpdr arda ey r ner
Metinde gelecek zaman eki -sar / -iserdir. ou kez de istek eki -a/-e ile karlanr. gidiserem
31a-5, gndriser 25a-9, yyiser 47a-6.
6.4. Eserin Sz Varl Hakknda
Metin kelime yapm ve trleri bakmndan incelendiinde Eski Anadolu Trkesi zelliklerine
sahip olduu anlalmtr. Eser sade ve akc bir dille yazlmtr. Kullanlan yabanc asll kelimelerin ou gnmzde de bilinen ve kullanlan kelimelerdir.
Metinde geen baz ifadeler dikkat ekicidir. rnein sylemek manasndaki eyt- kelimesi
metinde ok sk geen kelimelerden biridir. Yine bu kelime metinde birbirine yakn be beyitte
(2a-9, 2a-10, 2a-11, 2a-15, 2b-11) ve grlen gemi zamanda, y sesi dm bir biimde
karmza kmtr:
2a-9

etdi y baba uyurdum bir gce

bir acyib d grmiem idim nece

2a-10

etdi oul d greym di

ayr ola tar oara iii

Bu rnein dnda metinde yine ilgi ekici pek ok kelime bulunmaktadr. Bunlardan arkaik
nitelikte saylabilecek kelimeler unlardr; alda- aldatmak (35b-11); yaldan- aldanmak (5a4); aar te, ileriye doru (67a-17); aa aa (74a-11); aaa aa (70a-11); al

Ali CN & Didem AKYILDIZ

80

hayr duas (74a-1); av hret, n (1b-17); dkeli hepsi, btn (27a-4); isde- istemek
(4b-10); a n, n taraf (4b-17); gzg ayna (11b-5); rna cariye (84b-15); baluparlamak, k samak (30b-7); bar ev, mesken (20a-14); bay- zengin olmak (34a-12);
ber ur- imek akmak (87b-1); biti yazlm ey, mektup; belge (13b-8); gzsz kr
(57b-16); ra- sallamak; kmldatmak (78b-14); ot vakit (70a-7); san dnce, istek
(57a-14); a say, adet, miktar, hesap (62b-10); avu souk (11a-9); semrit- imanlatmak (55b-1); perk salam, sert (30b-15); perkit- salamlatrmak (23a-4); am- damlamak (55b-10); smk kemik (18b-14); yaz kader (75b-4); zgi zg, sknt, znt
(94b-4); sd st (40b-9); apla aplak/ apla (58a-1) aplak (5a-15); ce yksek, en u
(30a-13).
Metinde geen baz kelime ve ifadeler, kullanm skl asndan hem tarih metinlerde hem
de gnmz Trkesinde pek fazla rastlanlmayan trdendir: Bunlar: dn vrmek (11a-6)
mola vermek; ara ura gee ge deersiz, vr zvr eyler (62a-2); dzdi kod tanzim
etti; resmetti (86a-2). Baz kelimeler ise azsal zellikler tamaktadr. rnein Farsadan
dilimize geen bage (bahe) kelimesinin metinde kaln sradan bir ekilde bakca (34a-9)
biiminde getii rnekler bulunmaktadr. Yine bu kelimeden tretilen bae-vn (bahvan)
kelimesi bir yerde ayn anlam veren Trke bir ekle daha tretilerek b-vnc (60a-17)
biimde gemi olup bakcavan (34a-6) biiminde kullanld rnekler de mevcuttur. Yine
Arapa asll bir kelime olan birl (rvet) kelimesi metinde barl (39a-16) biimde gemektedir. Bunun dnda yine az zellikleri tayan dier kelimeler unlard: aran yat
(5b-5); aam akam (8a-7); bilerzik (67a-12)/ bilerzk (66a-16) bilezik; delh delik (6a13); esbb (Ar. evb) giyecek eyler (89b-13).
Aada bir takm ses olaylarna uram olup da baka bir yerde rneine pek rastlanmayan
kelimeler sralanmtr: yapa yavaa, sessizce (95b-12); apramak kavramak (93a-8); oa
oa ovarak, ova ova (7b-11); pos post (61a-13); sepmek serpmek (26b-4); amak svamak, svazlamak (75a-2).
Son olarak Eski Anadolu Trkesinin sz varlnda yer alan ancak kullanm skl dk
olan kelimeler unlardr: alu aptal, sersem (38b-3); balu yaral (69a-14); cncuaz sevgili
(34b-15); demle bilezik (50a-16); dsuzn sessizce, yava sesle (85a-15); dn buu
gece yars (10a-12); ensi endmek akl bandan gitmek, sersemlemek, armak (41a-2);
gemez aca deeri ok dk, kendisine itibar edilmeyen para (13a-17); ar buamak
fkelenmek (15a-5); ar yal kadn (58a-12); ocacu yal erkek yal (8b-17);
ovc kovcu, dedikoducu (2b-8); zl ktlk pahallk (52b-10); kiilemek arlamak,
ikram ve izaz etmek (74a-9); olu solmu (79a-7); ulunmak gzden kaybolmak (20a-6);
uyamak batmak (8a-7); yalamak pmek (14a-10); yepemek (16a-1) okamak.
Metnin sz varl istatiksel olarak deerlendirildiinde ise u sonuca ulalmtr:
Trke

1334

% 45

Arapa

1072

% 36

Farsa

477

% 16

Arapa + Trke

21

% 0,7

Farsa + Trke

18

% 0,6

Farsa + Arapa

33

% 1,1

Arapa+ Farsa

% 0,3

Eski Anadolu Trkesi zellikleri Gsteren Bir Kssa-y Ysuf

Toplam

2964

81

~%100

Metin (Sz konusu metnin muhtelif yerlerinden rnek beyitler seilmitir. (Didem Akyldz, 18. Yzyla
Ait Bir Kssa-y Ysuf (Giri-nceleme-Metin-Dizin). Akdeniz niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,
Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Antalya, Ocak-2012).

Metin

1a-5

ol zamn yab peyamber meger

ib idi cmle ayr ile er

1a-6

ol uuf ki ibrhme inmidi

cmlelem aa inanmd

1a-7

ora isk neb lm amel

ol gidp yabaalmd meger

1a-8

bu da anu ile km der idi

a bldan sep syler idi

1a-9

on iki ol var idi meger

her biri mhir bir r-i ner

1a-10

her biri ilm ire bir ib-i keml

yo savet bunlara hem mil

12a-9

geldk emdi ysufu ardalar

ydeym ki nece old ileri

12a-10

aa uban yradan badlar

gzlerin ol uyuya bradlar

12a-11

file onm bauban grdiler

adan inben ol araya geldiler

12a-12

geldiler ysuf uyuda bulmadlar

krbn ald ysuf bildiler

12a-13

grdiler bir ulu krbn yatur

ml mlki bir nece nmn yatur

12a-14

ordlar ki krbn anda gelr

ytdiler ki bunlar mrdan gelr

12a-15

ddiler ki krubnu ba
bize gstr nicedr ol kii

12a-16

aldlar melik atna vardlar

bet iit gel neylediler

12a-17

vardlar melike vrdiler selm

ddiler kim bir ulumuz ad benm

12b-1

tz uru ol ul aru ber

almaynca ol ul gitmezz gr

12b-2

gizleme ol ulumuz vr bize

yosa zamet varur bizden size

Ali CN & Didem AKYILDIZ

82

12b-3

her birimz pehlvndur pehlvn

pdihlar bizden isterler amn

12b-4

vr ulumuz yosa nara ururuz

vrmez ise cmleizi ldrrz

12b-5

ol melik orup bulara yalvarur

aruban ysuf gr vrr

19a-9

a andan bir bala ilhm der

ysufa aru gelr ikrm der

19a-10

ysufu aya altna gider

ysuf anu arasnda oturur

19a-11

ydr ey gne yzl paa

beni nevmi eylemek senden

19a-12

ben deizde ballar sulnym

ben deiz serveri hem nm

19a-13

nee yldur ben deizde ururum

ol alap derghna yalvarurum

19a-14

dilegim oldur ki bir oul vre

ben licek ol benm yerim gre

19b-4

iki olan vrdi a bala

du oldur kim ol gge aa

19b-5

so uc ol iki bal bydi

bu nice ballar deizdeyidi

19b-6

so uc birisi yudd ynus

da dyeyim nece ol birisi

19b-7

da birisi sleymn yzgin

yudmd deiz iinde azn

42b-4

kii vrp oud tnlar

zley atna getrdi anlar

42b-5

anlar ile zley obet eyledi

drl drl on- nimet eyledi

42b-6

ol adar on dkdi ol avratlara

ol avratlar badlar nimetlere

42b-7

on nki yediler getrdiler

her birine drl ilat vrdiler

42b-8

ol laf onlar n geyrdiler

devlet artsun dyben urdlar

42b-9

zley buyurd turunc getrdiler

her birin ellerine verdiler

42b-10

zley ydr birer ba alu

ben size ne drisem an lu

42b-11

zley buyurd turunc kes

Eski Anadolu Trkesi zellikleri Gsteren Bir Kssa-y Ysuf

42b-12

cmleiz ba r lu
balad turunc kesmege her biri
iid emdi nolsardur bu srr

42b-13

zley ysufa iret eyledi

iid imdi ysuf anda neyledi

42b-14

ad ol grkl yzin anlara

ar ld anda ol tnlara

42b-15

her biri turunc dyben ellerin

oradlar ellerin birin birin

42b-16

her biri delrben nara urur

ysuf anlara baup aru urur

42b-17

her biri vlih ayrn olur

ysufu yznden ser-gerdn olur

42b-18

her birisi ellerin oradlar

zley uraduna uradlar

43a-1

ysuf anda nib rtdi yzine

ol tnlar geldiler kendzine

43a-2

grdiler kim elleri olm pre pre

ddiler ars anda yre

43a-3

zley ydr bildz mi derdimi

ovlaup rsuz urduuz adm

43a-4

bir bada yle mecr olduuz

ovladuuz siz nolduuz

43a-5

ben bunu her dem grrm yzini

iidrem ol ekerl szini

43a-6

fikr d kim benm lim nedr

ibu a kim bende vardur kimdedr

43a-7

ol tnlar amusn unutdlar

yle kim her biri oda yandlar

43a-8

ddiler kim ey tn u eyledk

senin ovlaup biz syledk

43a-9

bizm emdi uumuz balal

saa ne ly ise ilegil

43a-10

zley anlaru ularn balad

anlara ol gn keremler iledi

84b-13

dndi avrat bere vrdi cevb

ey cvn neg rz neg eb

84b-14

sd emerken yab olancuumu

benden ayrd atd cnum

84b-15

yabu evinde ben rnaym

ullu derim hem-rhm

92b-10

mlik-i reyyn ile ysuf meger

83

Ali CN & Didem AKYILDIZ

84

92b-11

dlar yabu evinden b-aber

dehetinden ol nebni h- dn
kendzin ol dem unutmd yan

92b-12

geldi devlet nna n ddi ol

diledi kke a ol pr ul

92b-13

t teferrc la ol olanlar
kim nece oynarlar ol arslanlar

92b-14

ysufile gidiyken ngehn

aya degdi aa h- cihn

92b-15

ol degirman tan ddim saa

iid emdi neyler ol ysuf aa

92b-16

bir eliyle aldurd ol h- cihn

ol ta getrdi ol zamn

92b-17

oluna ald an ol cvn

yeddi adm yere atd revn

93a-1

grdi suln an anda h- dn

ysufa ld hezrn fern

93a-2

ddi zih uvvet zih sn-i ceml

bir yere cem eylemi ol zl-cell

93a-3

ysufile kke d bir zamn

ejderh gibi geldi olanlar revn

93a-4

af utup sulna aru durdlar

o du lup yz yere urdlar

93a-5

anlara emr eyledi suln ol zamn

alara zor eylesn her bir cvn

93a-6

yrdi ol dem emn hemn

bir eliyle dutd a pehlvn

93a-7

alar ol dem havya b-amn

aru durd ol yehz pehlvn

93a-8

aprad omad dmege yere

gel teferrc eylegil ol servere

93a-9

alar ayya atd yene

kendzi dutd yene atd yene

93a-10

dutd pes emna aru alar

ol pelengi gr ne iler iledi

93a-11

ol birisi aru utar

heybetle ol yehzya or atar

93a-12

degdiler ol iki a birbirine

baasn ol arsanlar tedbrine

93a-13

pre pre old anki esbb

nee mnkirler ol gn old arb

93a-14

nki yehz emn darldlar

Eski Anadolu Trkesi zellikleri Gsteren Bir Kssa-y Ysuf

93a-15

nie olanlar araya girdiler

her biri bir a eline aldlar
birbiriyle tem ldlar

93a-16

ol alar havya atar

bu atnca ol biri yene utar

93a-17

bu dutunca ol da yene atar

ol bu da yene utar

93a-18

bir zamn bu nev ceveln etdiler

mlik-i reyyn ayrn etdiler

93b-1

nki suln eyle grdi anlar

ysufa ddi kim ey dn serveri

93b-2

gndresin rma bunlar nola

kendsi n her biri bir ehr ala

93b-3

ddi kim buyru sen ey h-vr

sen dyecek anlaru ne szi var

93b-4

km ld t ki rma varalar
anlar eyle varuban ceng deler

93b-5

nki destr old ol h-zdeler

ata atna gelp in diler

93b-6

atadan himmet dusn aldlar

kendlerin rm iline gndrdiler

93b-7

birbirinden andan oldlar cd

her biri bir ehr in ey ketd

93b-8

girdi rm iline on bir cvn

anasn girdi a-y smn

93b-9

her biri on bi eriyle ceng der

yryzni bunlara ger teng der

93b-10

fet-nme geldi sulna tamm

kim vilyet saa dutd ey hmm

99b-17

y ilh sen bilrsin limi

baa cet syleyem avlimi

100a-1

mcrimim badan ayaa pr gnh

sen kermsin b-niyz pdih

100a-2

ramet derysnu pyn yo

od benm aczimden zge nesne yo

100a-3

ne dil ile arete sz syleyem

benm crmime br r eyleyem

100a-4

cismm cnum lm crm-i a

t meger senden ola fal- a

100a-5

ben farm sen ansin ey ud

ayrma beni rametinden cd

100a-6

itimd decek bir ilmm yo

85

Ali CN & Didem AKYILDIZ

86

100a-7

aretie gidecek amelm yo

budur senden temennm ey ud
lmayasn bizi al amedden cd

100a-8

manda ger va olduysa a

afv l kll crmmi vrgil a

100a-9

bama sen sehv-i am y adm

eyle abl arete h- nedm

100a-10

ktibe vrgil sen a

crmini sen afv eylegil a

100a-11

bun yazdum b-vefdur mrr-kr

ben lende ala atm-i yd-gr

100a-12

filt filt filt

bi gnh def der bir alavt

100a-13

yazan ouyan dileyeni

rametile yarlal y an

100a-14

dnydan getmmizi fikr dlm

dne l ikr delm

100a-15

her kim ister rameti o kazana

ftia ouya bun yazana

100a-16

el-far el-ar abd-iciz abd-i af

el-mznib el-mutc il rabbihi

100a-17

el-luat-i ketebeh muammed bin seyn aferul-lh

leh ve livlideyni ve li cem l-mmnn.

Eski Anadolu Trkesi zellikleri Gsteren Bir Kssa-y Ysuf

87

KAYNAKA
Arat, R. (1987). Anadolu Yaz Dilinin Tarihi nkiafna Dir. V. Trk Tarihi Kongresi, Makaleler, Cilt
1, 225-232 Ankara: Trk Kltrn Aratrma Enstits Yaynlar.
Ayan, G. (1997). Ahmet Yesevi Etkisiyle Yazlan ki Yusuf u Zleyha. Trkiyat Aratrmalar Dergisi,
3, 31-38.
Ayan, G. (2009). Anadolu Sahasnda Yazlan Baz Yusuf ve Zleyha Mesnevilerinde Sebeb-i Telifler.
Turkish Studies, vol. 4/3, 227-272.
Caferolu, A. (1984). Trk Dili Tarihi. stanbul: Enderun Yaynlar.
Canpolat, M. (1991) Arap Yazl Trk Alfabesinin Gelimesi. Harf Devriminin 50. Yl Sempozyumu,
49-50. Ankara: Trk Tarih Kurumu Yaynlar.
Cin, A. (2004). Alinin Kssa-i Ysuf Adl Eserinin Trkiye Yazmas. V. Uluslararas Trk Dili Kurultay Bildirileri, Cilt I. 20-26 Eyll 2004. Ankara: Trk Dil Kurumu Yaynlar.
Cin, A. (2011). Trk Edebiyatnn lk Yusuf ve Zleyha Hikyesi, Alinin Kssa-i Ysufu. Ankara: Trk
Dil Kurumu Yaynlar.
Cin, A. (2012). bni Abbastan Rivayet Edilen Ysuf ve Zleyha Hikyesi. Antalya: Akdeniz niversitesi
Yaynlar.
Cin, A. (2012). ran Corafyasnda Hz. Hseyin Yas ve Bir Kerbela Kssas. Trk Kltr ve Hac
Bekta Veli Aratrma Dergisi, 63.
aatay, S. (1944). Eski Osmanlca zerine Baz Notlar. Trkoloji Dergisi, Cilt II, (2), 297-312.
elebiolu, A. (1999). XV. Yzyla Kadar Trk Edebiyatnda Mesnevi. stanbul: Kitabevi Yaynlar.
etin, N. (2000). Yeni Trk airinin Ysuf ve Zleyh Hikyesi Duyarll. Trkoloji Dergisi, Cilt.
XIII, I, 109-143.
etinkaya, . (1995). Ak Mesnevilerinde Kadn, Yusuf u Zleyha ve Hsrev irin Mesnevileri. Yaynlanmam Doktora Tezi. Ankara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Ankara.
Develi, H. (1995). Evliya elebi Seyahatnamesine gre 17. Yzyl Osmanl Trkesinde Ses Benzemesi
ve Uyumlar. Ankara: Trk Dil Kurumu Yaynlar.
Doan, E. (2011). eyh Sadrddinin Kabus-nme Tercmesi. stanbul: Mavi Yaynclk.
Dolu, H. (1952). Yusuf Hikyesi Hakknda Birka Sz ve Baz Trke Nshalar. Trk Dili ve Edebiyat
Dergisi, Cilt 4, 419-445.
Dolu, H. (1954). Ysuf Hikyesinde Ak Temi. Trk Dncesi, Cilt 1, 2.
Ertaylan, . (1948). Trk Dilinde Yazlan lk Ysuf ve Zleyh. stanbul niversitesi Trk Dili ve Edebiyat Dergisi, Cilt III, (1-2), 211-231.
Gmkl, M. (2008). Orta Osmanlcada mla-Telaffuz likisi. Turkish Studies, 3/6, 286-302.
Karahan, L. (1994). Erzurumlu Darir, Kssa-y Ysuf (Ysuf u Zleyha). Ankara: Trk Dil Kurumu Yaynlar.
Levend, A. (1967). Divan Edebiyatnda Hikye. Trk Dili Aratrmalar Yll Belleten, 71-117.
Levend, A. (1968). Hamdinin Ysuf u Zleyhs. Trk Dili Aratrmalar Yll Belleten, 157-172.
zkan, M. (1995). Trk Dilinin Gelime Alanlar ve Eski Anadolu Trkesi. stanbul: Filiz Kitabevi.
zkan, M., & Tren, H. (2012). Osmanl Trkesi II. stanbul: Akademik Kitaplar Yaynevi.
Trkdoan, M. (2011). Klasik Trk Edebiyatnda Yusuf u Zleyha Mesnevileri zerine Mukayeseli Bir
alma. Ankara: Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar. (http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1281553/h/klasik-turk-edebiyatinda-yusuf-u-zuleyha-mesnevileri-uz-.pdf)
Yldz, O. (2008). eyyad Hamza, Ysuf u Zelha (Destn- Ysuf) Giri-nceleme-Metin-Dizinler. Ankara:
Aka Yaynlar.