NDEKLER

PREFABRKE BETONARME YAPI ELEMANLARI LE LGL TEKNK ARTNAME 2

1

GENEL...........................................................................................................................2

PROJELER ...................................................................................................................2

RETM ........................................................................................................................2

PREFABRKE ELEMANLARIN STOKLANMASI ................................................3

PREFABRKE ELEMANLARIN TAINMASI .......................................................3

PREFABRKE ELEMANLARIN MONTAJI ...........................................................3

PAS PAYLARI, L TOLERANSLARI ...............................................................4

PREFABRKE BETONARME YAPI ELEMANLARI LE LGL TEKNK ARTNAME

GENEL

Prefabrike batonarme ve ngerilmeli beton tayc sistem ve cephe panolar retim, tama ve montaj
ilemlerinde, genelde TS-500 ve TS-3233 kod. nolu standartlara uyulacaktr. zel teknik artlar aadaki
maddelerde yer almaktadr.
2

PROJELER

dare ve/veya iveren tarafndan verilecek avan projedeki ekil, l ve modllere uyulacak biimde,
prefabrike sistem adapte edilerek, prefabrike karkas ve temel uygulama projeleri (prefabrike eleman retim
projeleri hari) mteahhit firma tarafndan, szlemenin imzalanmas ve uygulama projelerine esas donelerin
verilmesini takiben.. ay iinde bitirilerek darenin ve/veya iveren onayna sunulacaktr. Projelerde,
yrrllkteki artnameler, deprem ynetmelii ile fen sanat kurallarna uyulacaktr. Yukarda bahsedilen
proje hizmeti, mteahhitlike bedelsiz olarak yaplacak ve dareye ve/veya iverene takm ozalit
olarak verilecektir. Projeler, idare ve/veya iveren tarafndan ..gn iinde onaylanr.
3

RETM

3.1 retim ve kalite kontrolde, ilgili Trk Standartlar ile Prefabrik Birliinin ynetmelik ve klavuzlarna
uyulacaktr.
3.2 ngerilmeli ve ngerilmesiz elemanlarda, projelerde ngrlen elik ve beton kaliteleri salanacaktr.
3.3 Malzeme zellikleri yle olacaktr.
a- imento: Genel olarak Trk Standartlarna uygun imentolar, zel hallerde yksek veya nitelikli
imento kullanlacaktr. ngerilmeli beton eleman retiminde, TS 19 ve TS 3646ya uygun, en az
P 325 kalitesinde imento kullanlr.
b- Agrega: TS-706ya uygun krmata veya elenmi ve ykanm granlometrik akl ve kum karm
kullanlacaktr.
c- elik: Betonarme elii TS-708e uygun B I, B IIIa ve B IV elik Hasrdr. ngerilmeli
elemanlarda, TS-3721e veya dier yabanc veya uluslar aras standartlara uygun tel veya ngerilme
zel halat (toron) kullanlacaktr.
d- Beton katk maddeleri kullanmnda donatya, zellikle ngerme eliine zarar verecek korozit etkili
trde katklardan zenle kanlr.
3.4 Btn betonlar vibratrle (vibratrn frekans betonun zelliklerine uygun ve sabit olmaldr)
sktrlacak, gerekirse kalplara dtan vibratr taklarak beton, boluksuz ve en az gzenekli olacak ekilde
yerletirilecektir. Her elemann betonu bir defada dklecek, kesinlikle souk derze izin verilmeyecektir.
Dkmde kullanlan beton, tart esasna gre alan beton santralnda, proje dayanm deerleri dikkate
alnarak retilir. Prefabrik elemanlarda kullanlan beton, BS 20den dk kalitede olamaz.
Vibratr gerektirmeyen ileri teknikler kullanlarak beton dklmesi halinde, uygun nitelikte teknik olanaklar
kullanlarak betonun boluksuz, sk ve homojen biimde yerletirilmesi salanacaktr.
3.5 Prefabrike elemanlarda buhar kr uyguland taktirde TS-3648deki esaslara uyulacaktr. Ancak buhar
kr nedeniyle eleman yzeylerinde niformluu bozan prz ve lekelerin olumamas iin gereken
tedbirler alnacaktr. Buhar kr yaplmad durumlarda, normal beton takm iin TS-1247ye uyulacaktr.

3.6 Her cins betonun, her 25 m3 iin en az er adetlik bir grup kp veya silindir beton numunesi alnarak,
dayanm kontrol yaplacaktr. ngerilmeli elemanlarda, her dkm hattndan 2 grup numune alnacaktr.
Bu numuneler, buhar kr uygulanan elemanlarda, kalptan alma ncesi ve 28inci gnde krlacaktr. Buhar
kr uygulamas yaplmayan elemanlarda 7inci gn iki ve 28inci gnlerde bir numune krlacaktr.
3.7 Uygulamada, proje ile bir eliki olmas veya 7 ve 28 gnlk numune dayanmlarnn artnamede verilen
snr deerlerinin altnda kalmas halinde, idare gerekli grrse, artnamede belirtilen ekil ve sayda tahrip
etmeyen ykleme deneyi ve/veya beton tabancas ile dayanm deneyi yaplacaktr.
3.8 Btn kalplar deformasyona mukavim, takviyeli, tercihen elik veya uygun ekilde yaplmak kouluyla
dier malzemelerden olacak, uygun bir kalp ya kullanlacaktr. Tm elemanlarn yzeyleri dzgn
olacaktr. Ancak, yzeylerde meydana gelecek kk bozukluklar onarlabilecektir.
4

PREFABRKE ELEMANLARIN STOKLANMASI

4.1 retimden kan elemanlar zerine, retici firma ad (veya simgesi) ve retim tarihi aka okunabilecek
biimde iaretlenmeli, karklk sz konusu olabilecek ise, yapdaki yeri hakknda bilgi verilmeli, boyutlar
ayn, donats ve/veya beton cinsi veya pas pay farkl elemanlar iaretlerle ayrlmaldr.
4.2 retim holnden kan elemanlar yzey bozukluklarn gidermek amac ile, gerekiyorsa tamir ve rtu
ilemleri yapldktan sonra, stok sahasnda, uygun yerlerine ahap travers veya takoz yerletirilerek, istif
edilir. stifleme, kesinlikle zemin zerine dorudan yaplmayacaktr.
5

PREFABRKE ELEMANLARIN TAINMASI

5.1 Prefabrike elemanlar, boy ve arlklarna gre uygun aralarla tanacaktr. (Kamyon, treyler, zel ara
vb.)
5.2 Tayc sisteme ait elemanlar, mutlaka ahap takoz veya traversler zerine yerletirilecek, elemann
tipine, boyuna ve montajdan sonraki alma durumuna gre uygun ekilde mesnetlenecektir.
5.3 Prefabrike elemanlar, yol artlar, vasta durumu, eleman tipi ve boyu dikkate alnarak, belli sayda sra
ile st stte sra ile yerletirilebilir. Aralara takoz veya travers konulur. Bunlar ayn dey dorultu zerinde
bulunurlar.
5.4 Prefabrike elemanlar ahap takoz ve latalarla ara kasalarna tespit edilecek, gerekirse uygun biimde
elik halatlarla tayc kasasna balanacaktr.
6

PREFABRKE ELEMANLARIN MONTAJI

6.1 Montaj ilemi, iin kapsamna gre sorumlu bir mhendis veya bir montaj teknisyeni nezaretinde,
tecrbeli elemanlarca yaplacaktr.
6.2 Prefabrike elemanlarn montaj srasnda, projelerde ngrlen tm detaylar uygulanacaktr. Uygulanan
sistemde kaynakl birleim varsa, kaynak kalnlklarnn projeye uygunluu ayrca kontrol edilecektir.
6.3 antiyede dklen dm noktas betonlar da, projesinde ngrlen nitelikte olacak, dklen betonun
yeteri kadar skmas ve yerletirilmesi salanacaktr. Bu betonlarda, aderans ve akkanl arttrc katk
maddeleri kullanlmas halinde, bunlarn artnamelerde verilen zelliklere uygunluu aranacaktr. Tama ve
montaj srasnda doabilecek yzey bozukluklar, aderans yksek bir harla onarlacaktr.
3

6.4 Tayc sistem balantlarnda yer alan kaynak ilemlerinde, uygun elektrod kullanlacaktr.
6.5 Prefabrike elemanlar montaj veya istif srasnda ar, sarslmalardan korunacaktr.
6.6 nemli hasara uram elemanlarn montajna izin verilmez.
6.7 Montaj srasnda elemanlarn balantsz kalacaklar ok ksa srelerde bile yerlerini korumalar ve
devrilmemeleri salanmaldr.
7

PAS PAYLARI, L TOLERANSLARI

7.1 Pas paylar, TS-500 ve TS-3233deki esaslara uygun olarak konulacaktr.

7.2 ngrlen pas payn salamak iin donatnn gerekli yerlerine, yeteri kadar pas pay takozu
uygulanacaktr.
7.3 l toleranslar, izelge 7.1 ve 7.2 de verilmektedir.

BETON TEL

Prefabrike yap elemanlar, demiryolu travers imalatlar ve

basnl beton su borular imalatlarnda kullanlr. Balca
4,00 8,00 mm aras aplarda ASTM, BS, EN, TSE ve JIS
standartlarna uygun olarak retilmektedir. Balama
kuvveti ve dzenli uzama salanmas amac ile mteri
isteine gre entikli beton teli de rn gammzda bulunmaktadr
BETON DEMET

n germeli Beton Teli ve Demeti rnlerinde Trkiyede tek retici konumundaki

elik Halat ve Tel San. A.. 1979 ylnda balad beton teli retimine, 1986 ylnda
Beton Demeti rnn eklemi, 2009 yl iindeki yatrmlar ile de liderliini bata
evre lkelere olmak zere yurt dna tamay hedeflemektedir.
Kpr kiri imalatlar, prefabrike yap elemanlar, toprak ve maden ankrajlar, nkleer santraller, silo
inaatlar, konut inaatlar gibi alanlarda kullanlan 7 telli beton demetleri, ASTM, BS, EN, TSE ve JIS
standartlarna uygun olarak retilmektedir.
Beton demeti kullanmnn getirdii balca avantajlar ;
Yksek kopma mukavemetine sahip olmas,
Ufak kesitlerde byk n germe imkan salamas,
Az ankraj ve uygulama iiliine ihtiya gstermesidir.
ngerme Nedir?
n gerilme, bir yapya d yklerin tatbikinden evvel veya onunla ayn zamanda suni olarak daimi
gerilmeler verilmesidir. Betonun n gerilmesi iin eitli tiplerde, ebatta ve mukavemetlerde zel
olarak imal edilmi teller ve demetler kullanlmaktadr.
n gerilmeli beton elik elemanlar yksek karbon, vanadyum alaml zel filmainlerden, belirgin
bir yk ve dzenli bir sl ilem sonrasnda gerilimin alnmas ile retilmektedir.
n gerilmeli beton yaplarda, balangta tatbik olunan n germe , betonun bzlmesi ile
snmesinden ve n germe eliklerinin gevemesinden dolay, zamanla azalr. Bu sebepten , eliin
sabit boy altnda gevemesi veya gerilim kayb olarak tanmlanan zellii, n germeli beton
yaplarn dizaynnda dikkate alnan nemli parametrelerden biri olmaktadr.
Dk geveme zellii kazandrlan rnlerin avantajlar ;
Daha yksek akma ve kopma mukavemeti,
Yorulma ve korozyona kar stn dayankllk,
Tutarl yk uzama ilikisi,
stn dorulma zellii.
ASTM A 416 Standart Tablosu
Depolama Tedbirleri
n germe beton eliinin kullanlmas esnasnda alnmas gereken tedbirlerden bazlar ;
n germe beton elii youn s kaynaklarna kar hassastr. Youn snmaya maruz braklmas
eliin i yapsn ve mekanik zelliklerini deitirebilir.
Ykleme ve boaltma minimum miktarda yaplmal, mekanik zelliklerin deimemesi iin elik
zerinde andrma ve basntan kanlmaldr.
Darda depolama iin makara veya bobinler zemin seviyesinin stnde istiflenmeli ve youmay
nlemek iin iyi hava dolam salayacak ekilde
rtlmelidir.
n Germeli Kpr Kirii

ekme gerilmelerine kar dayanm ok dk olan betonu kullanm yklerinin etkimesinden nce ileride oluacak
gerilmeleri dengelemek maksadyla yapay ve srekli bir gerilme durumuna sokmaya n gerilme bu yntemle retilen
betona da n gerilmeli beton denir.
nerilmeli kpr kirileri karayolu ve otoyol projelerinde yaygn olarak kullanlan yksek mukavemetli betonla retilen ve uzun aklklar
ekonomik olarak geen prefabrik elemanlardr.
nerilmeli kpr kirileri ayaklar zerinde aralkl veya bitiik nizam yerletirilebilir.

PREFABRK YAPILAR

Prefabrik yaplar kullanm amalarna gre projelendirilerek fabrikamzda retilir. retimin her
aamasnda fabrikamz AR-GE laboratuarnn elemanlar tarafndan kalite kontrol yaplmaktadr.
retim tamamlandktan sonra inaat mahalline nakledilerek hazrlanm olan temellere monte
edilir. Pratik olduu ve ksa srede retildii iin zamandan tasarruf salar. Byk prefabrik sanayi
yaplar ksa srede tamamlanr.
Bu yaplar tek aklkl olduu gibi yan yana birok aklktan meydana gelebilir. Ayrca yatrmcnn
kullanm amacna gre bodrum ve ara kat yaplmaktadr.
Prefabrik yaplarn tasarmnda yurt ii ve yurt d gelien teknolojiler ve gnmz koullarna
gre bu konuda tecrbe kazanan i ekiplerimizin teknik bilgi ve becerileri n plana kmaktadr.

PREKAST ELEMANLAR
10

PREKAST STRAFOR (EPS)BOLUKLU BETON, YZEYSEL TAIYICI PERDE SSTEMLER

Bu prekast dey yzeysel tayc elemanlar; boluklu ortotrop yzeysel tayc sistem durumundadr.
Boluklar 10 cm. Kalnlnda Strafor (EPS) ile doludur.
Yapda Evrensel Dey perde elemanlar, Mhendislik (tayc ) zellikler ile Mimari (detay) zellikleri
birletirilmitir. D cephelerde beton yzeylerde desen dokular istee bal olarak verilememektedir.
stenirse ayrca kaplamada yaplabilir.
Bu yzeysel Tayc elemanlar yaplarda ortotrop, lamelli perde olarak almakta, kendisi yksek kaliteye
sahip (C50..70) ayrca yzeysel tayc olmas nedeni ile de ok byk rijitlik salamaktadr. Ayrca
kullanlan yksek kalite nedeniyle de sistem baznda snek bir yap sistemi elde edilmektedir. Bylece bu
sistem ok katl yksek yaplarn gvenli ekilde endstrilemi yap sistemi olarak yapmna imkan
11

vermektedir. Bu elemanlarda kalp iskele v.b. gerekmemektedir. indeki strafor nedeniyle, s, ses v.b.
tecritlerine byk katk salamaktadr.
Dier taraftan; yap genel ktlesi azald iin, yap sistemine deprem etkisi azalmaktadr. Bu durum zaten
ok kaliteli olan yap sistemi iin depremde gvenlii ok fazla arttrmaktadr. nk yap sistemi tm ile
lamelli perde dey tayc(yzeysel) olmaktadr. Yapnn mimari zelliklerine gre de kap pencere v.b.
ayrntlar da , uygulama projelerinde zmlenerek uygulanabilmektedir. Beton yksek dayanml
olduundan kurun geirmez durumdadr.
PREFABRK SSTEMLER
-Hafif
-Hzl uygulanabilen
-Ekonomik
-Endstrilemi yapm tekniklerine sahip
-Yangna dayankl
-Is ve ses yaltm salayan amzn yap sistemleri...
-Prefabrik sistemlerin en ok sanayi yaplarnda uygulama alan bulmasnn sebebi yukarda saylan
zellikleri sebebiyledir. Sanayi tesislerine yaplan yatrmlardan hzl geri dn alnmak istenir ve bu
yzden bu yaplarda ekonomik zmler aranr. Prefabrik sistemler sanayi yaplarnn inasnda ok sk
tercih edilen yap sistemleridir.
Prefabrik Sistem Konular
-Prekast Sistemler
-Panel Sistemler
-Tayc Panel Sistemler
-Tayc Olmayan Paneller
-zel levleri Olan Paneller
-Cephe Kaplamalar
- Dey Duvarlar
-Hcre Sistemler (Konteynr)
zellikler :
*ngerilmeli Beton (C70 K270)
* Byk Aklk
* Ar ykler (Depolama, Trafik ,Makina v.b.)
* retimde Yksek Kalite ve Estetik Kesitler
* Is ve Ses Yaltmna katk
* Kalp ve skele Yok
* Ortotrop Yzeysel Tayc Sistem
* ngerilmeli Prekast Temel ve Temellerde Ard germe
* Tasarmda Bilgi sistemleri ve Yapay Zeka Teknolojisi
* Prekast Yap Elemanlar ile Monolitik Yap Sistemi
Endstri yaplarndan lkemizde en yaygn kullanlan yap trdr. -stnlkleri :
retimi hzldr,
Montaj kolaydr,
Kalp ve iskele masraf yoktur,
Ekonomiktir,
Dezavantajlar :
Hiperstatiklik derecesi azdr veya izostatiktir,
Stabilitesi kolayca bozulabilir,
Uyum ve yeniden dalm yapma yetenekleri az olup enerji yutma yetenekleri snrldr ,
Balant blgeleri yk iletilmesinde en zayf halkay oluturmaktadr,
n gerilmeli Beton Tayc Sistemler
Bu sistemler iki ekilde uygulanr.
12

Birincisi ;
n ekmeli n gerilmeli sistemler Daha ok 25 m.akla kadar olan prekast
elemanlarn retiminde kullanlr. Sisteme nce n gerilme verilir. Betonlamadan sonra
toronlar serbest braklr. Fabrikada uygulanr.
kincisi;
Ard germeli n gerilme Sistemler Bu durumda nce betonlama yaplr, daha sonra n gerilme verilerek
sistem kitlenir. naat yerinde uygulanr. Yap Data n gerilmeli ve/veya yksek dayanml betonarme
olarak rettii zellikle prekast temel sistemlerine ayrca ard germe teknolojisi ile sistemi tamamen
kilitlemektedir. Dnyada ilk uygulamadr. Prekast Temel elemanlar ile temel sistemine ard germe ile
yerinde ard germe uygulamas yaplmaktadr.
YDE
PREKAST NGERLMEL BETON
TEMEL SSTEMLER
Ve TEMELLERDE ARDGERME SSTEM Dnyada ilk
Temel sistemi ister yzeysel temel, isterse derin temel (kazk)olsun YDE prekast temel sistemleri yap
projesinde tasarm detaylandrlp, prekast olarak retilmekte ve montaj yaplan temel sistemine ard germe
verilerek sistem ileri teknoloji ile monolitik hale getirilmektedir. Ard germe sistemi ile yap temeline
gelecek etkiler sisteme yklenerek yapnn bir bakma ters altrlmas gibi gerek etkiler geldiinde,
sistemin daha gvenli hale gelmesini salamaktadr. Bir bakma, yap sistemi yapya gelecek etkilere
kilitlenmektedir.
Geometrik zellikler Ulusal ve Uluslararas standartlara uygundur. Ancak tasarma bal geometrik
zellikler esnekliine de sahiptir. Boyutlar ve Teknik zellikler yap zemin etkilere gre
belirlenmektedir.
NGERLMEL TABLYE SSTEMLERNUYGULAMA TEKNKLER :
01- n gerilmeli n ekmeli Boluklu Prekast Yap Elemanlar
Bu prekast elemanlar ile , byk aklklar ar ykler (depolama, sanayi, kpr, iskele , spor ve kltr
,showroom v.b. tesislerinde normal
hareketli ve trafik , makina v.b. dinamik etkiler) iin n gerilmeli ortotrop yzeysel tayc sistem olarak
tasarlanp, retilmektedir.
Bu uygulama iki ekilde yaplr.
0101- Temel ve Dey tayclarn tamam endstrilemi yap sistemi olarak tasaralanp, fabrikada prekast
olarak retilip, montaj yaplarak
yap sisteminin monolitik duruma getirilmesi ,
0102 Temel ve Dey Tayc Sistem geleneksel Betonarme, aklklar da ; ngerilmeli tabliye sistemi
olarak yaplabilir. Yine yap tayc
sistemi bu durumda da st betonlar ile monolitik duruma getirilir.
02- Ard germeli Tabliye Sistemi
0201- Yksek dayanml beton sisteme ard germe verilmesi
0202- Prekast elemanlara ard germe verilmesi eklinde olabilir.
03- Geleneksel Betonarme Sistem ile
n gerilmeli Beton Sistemin Kyaslanmas
OM Spor Eitim Tesisinde;. Tabliye sistemi (4x14)x 38 m. Geleneksel betonarmade kaset olarak 120cm.
kalnlkla zlmtr.
Ayn tabliye boluklu n gerilmeli Ortotrop olarak YDE n gerilmeli boluklu prekast Tabliye paneli yaplsa
, 40cm.kalnlkla ve bunun 20cm.side boluk
kalnl olarak geilebilmektedir. Bu durum malzeme kalitesini arttrp, yap ktlesini azaltarak daha ok
dinamik etkileri karlamasna katk
salamaktadr. Ayrca Is ve ses yaltmna da byk katks olmaktadr.
UYGULAMA ALANLARILKE OLARAK YDE ENDSTRLEM YAPI SSTEMLER
HERTRL YAPI DA KULLANILABLMEKTEDR.
Baz Uygulama Alanlar
Bina Yaplar Byk Aklkl ve ok katl yaplar
Konut yaplar
Salk Tesisleri , Hastaneler
13

 Merkezleri
Bro Yaplar
Eitim Tesisleri
Spor , Elence ve Kltr Tesisleri
Al Veri Merkezleri
Konaklama tesisleri
Siteler
Sanayii tesisler
V.b.
Mhendislik Yaplar
Kpr , Temel yaplar ,viyadkler
skele yaplar
Alt ve st Geitler
V.b.
Uygulama Aamalar
1- nce siparii istenen yapnn Mimari Projesine gre ,proje baznda teklifi hazrlanr .Mimari projeyoksa,
yap data bu konu da teknik destek salar. ,Vereceimiz fiyat, anlamaya esas olacak teklif durumundadr.
Gerekirse sipari isteklerinizi zmede daima yardma hazrz. Gerek deerler ile almak istiyoruz. Bunu
anlatabilmemizin en byk faydas size olacaktr. Statik proje baka bir mhendis tarafndan yaplm sa ;
teknik destek ile deiime yardm salanr.
2- retim proje baznda ve siparile yaplmaktadr.
3- Sipari onay ve Szleme sonras, verilecek ayrntl i programna gre prekast yap elemanlar
tesisimizde retilir . Ve montaj ile yap monolitik duruma gelir. Yapnn retiminde kullanlan beton v.b
tm mamllerin kalitesini belirleyen deney sonu raporu ile
yapnn teknik zelliklerini gerek ve bilimsel olarak belirleyen yap sertifikas verilir.
4- Tasarm ve retimde uyulan standartlar
a. TSE b. EUROCODE,ACI,AAHSTO
b. Deprem Ynetmelii v.b.
TESSMZ BYK AIKLIK , AIR YKL YAPI SSTEMLER N OK ZEL HZMET
SUNMAKTADIR.
MTERLERMZ SEKNDR. ONLAR KALTENN NEMN BLR. KALTE EKONOM
DEMEKTR.
YAPARKEN BR DEFA DENR ISINMAK VE SERNLEMEK N MR BOYU
DENR.
YDE
PREKAST NGERLMEL YAPI ELEMANLARININ
NAAT TA UYGULAMA TEKNKLER
1- Tamam Endstrilemi Yap Sistemi
11- n gerilmeli Temel Sistemleri ve Temellerde Ard Germe
12- n gerilmeli strafor Boluklu Yzeysel tayc prekast Perde(duvar) Sistemleri
13- n gerilmeli Strafor boluklu Tabliye Sistemleri le tamam prekast olarak yaplp,montajdan sonra
monolitik duruma getirilir.
2- Ksmen Endstrilemi Yap Sistemi
21-Bina ve Tesis Yaplar Temeller ve Dey Yap Kesimleri geleneksel Betonarme, elik veya Yma
Kagir olarak yaplr. Deme ve Tabliye n gerilmeli Strafor boluklu Prekast Beton Yzeysel Tayc
olarak kullanlr.
22- Kpr ve skele v.b. Yaplarda da sadece tabliye n gerilmeli Prekast strafor boluklu beton panel
kullanlr.
4. Nakliye, Stoklama ve Montaj:
Panelton, iki ucundan basit mesnetli, tek ynde alan bir deme elemandr. Tasarm bu kriterlere
gre yaplr. Tasarmdan servis safhasna kadar geen tm aamalarda bu zellik dikkate alnarak
tanr, nakledilir ve monte edilir. (Malzemelerin tasarm zellikleri dikkate alnarak tanr, nakledilir ve monte edilir.)

14

retimi biten paneller mesnet blgelerinden tutularak kaldrlr ve kendilerine u blgelerinden

mesnet tekil edecek ahap veya benzeri sert malzemeden yaplm takozlar zerine oturtulurlar.
Paneller kalnlklarna gre st ste belirli sayda stoklanabilir.

ekil 6: Ahap mesnet takozu

ekil 7: Mesnetlerinden tutularak kaldrlan Panelton

Stoktan sahaya nakledilen paneller benzer ekilde ara zerinde de st ste ve uygun mesnet koullarnda
yerletirilir. Montaj iin aratan yine u noktalarndan halat veya zel aparatlar ile kaldrlr. Panellerin zerine
oturaca yap elemanlarnn yzeylerinin dzgn olmas gereklidir. Bu dzgn ve przsz yzeyi salamak iin
neopren mesnet bantlar kullanlr.

ekil 8: Neopren mesnet band

3-5mm. Kalnlkl 5-10 cm. genilikteki bu bantlar panellerin oturaca yzeylere yerletirilir ve
zerlerine panel montaj yaplr. Paneller birbirlerine bititirilir. Panellerin yanlarnda bulunan zel bir
detay sayesinde panellerin alt yzleri birbirlerine boyunca temas ederken st yzeyde 1cm.lik bir
boluk kalr. Bu boluk zel bir har ile doldurularak bir kesme anahtar oluturulur. Bu anahtar
sayesinde paneller bir arada almaya balar ve zerlerindeki ykleri paylamaya balarlar.

15

ekil 9: Panellerin yan yzlerindeki kesme anahtar alma prensibi

Daha sonra paneller zerine dklen yk yayma betonu topping ile tam bir birliktelik salanr.

ekil 10: Topping (Yapsal kaplama betonu)

5.Tasarm:
n gerilmeli boluklu deme eleman tasarm 10 aamadan olumaktadr. Eleman baznda yaplan
bu kontrollerden sonra tm yap sistemi iin yaplmas gereken eitli kontroller de vardr. Bunlar
yklerin dalm, diyafram etkileri ve boluk blgeleri ile ilgili tahkikleri ierir.
5.1.Standartlar:
n gerilmeli boluklu deme tasarm srecinde ok eitli standartlardan faydalanlmaktadr. Bu
standartlar ;
1- TS 3233 n gerilmeli Beton Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar. (1979)
2- ACI 318 Building Code Requirements for Structural Concrete and Commentary. (2008)

16

3- PCI Design Handbook, Precast and Prestressed Concrete 6th Edition. (2004)
4- CPCI Canadian Design Manual 4th Edition. (2007)
5- Eurocode 2 Design Of Concrete Structures. (2005)
6- TS 9967 - Yap Elemanlar Tayc Sistemler ve Binalar-Prefabrike Betonarme ve n gerilmeli
Betondan-Hesap Esaslar ile malat ve Montaj Kurallar
7- TS EN 1168 ndkml Beton Mamuller Boluklu Deme Elemanlar.
8- TS EN 13369 ndkml Beton Mamuller-Genel Kurallar
5.2.Yk Analizi:
Yap kullanm amacna gre yk tanmlamalar TS 498de detayl olarak verilmitir. Ara ykleri ile
ilgili olarak da Karayollar artnamesi veya AASHTO standard kullanlabilir. zel yk durumlar iin
kullanc ile irtibata geilmeli ve ykler net bir ekilde tanmlanmaldr. Yklemeler doru bir ekilde
yaplmal, ilgili yk kombinasyonlar tama gc hesaplar iin kurulmaldr.
Deme hesaplarnda en sk karlalan yk durumlar l ykler iin;
Zati
Yapsal kaplama (topping)
Mimari kaplama
Blme Duvarlar
Hareketli ykler iinse;
Yayl
Tekil
Kar
Su
Ara
Raf
eklindedir.
5.3. Malzeme Seimi:
n gerilmeli boluklu deme elemanlar temel olarak iki bileenden oluur. Bunlar beton ve n
germe halatdr. Kullanlan minimum beton snf C30 dur. Beton sfr slump olarak da tanmlanan
kuru kvam betondur ve sktrma tokmaklama yntemi ile yaplr. Daha yksek beton snflar
kullanmak da mmkn olmakla birlikte malzemenin gevreklemesi nedeni ile tercih edilmez.
n germe hatlar ise halat, toron, tel, demet gibi isimler alrlar. TS 5680 elik Demetler (Toronlar)
n gerilmeli Beton in ile tanmlanm olan n germe halatlarnn 7 telden oluan tipi n germeli
boluklu deme panellerinde en ok kullanlan tiptir.

ekil 11: n germe halat. 7 telli tip.

5.4 n germe Kuvveti Belirlenmesi
Deme elemanlar maruz kaldklar tm ykleri zerlerine belirli bir ekme kuvveti uygulanm olan
n gerilme halatlarnn bu kuvveti gerilme olarak betona aderans vastasyla aktarmas sayesinde
tarlar. n germe ilemi ok yksek akma ve kopma dayanmna sahip halatlara akma
dayanmlarnn belli oranlarnda kuvvet uygulanarak ekilmeleri, gerilmeleri ile yaplr. Bu kuvvetin
hesaplanmas, elemann zerindeki yklere ve zati arlna baldr. Kesitte oluan i kuvvetler

17

hesaplanr ve elemann tarafsz eksenine gre bu kesit tesirlerini karlayacak kuvvet hesaplanr.
Daha sonra bu kuvvetin uygulanabilecei miktarda n germe halat seilir ve seilen halat miktarna
gre belirlenen n germe yzdesine bal kuvvete gre kesitte oluan i kuvvetler tekrar hesaplanr.
5.5 n germe Kuvveti Kayplar
n germe ilemi yaplm ve retimi bitirilmi, montaj tamamlanm ve kullanma alnm n gerilmeli
boluklu deme elemanlarnda eitli n germe kuvveti kayplar sz konusudur. Bu kayplar retim
ve kullanmda eitli aamalarda meydana gelirler. Tasarm esnasnda bu kayplar gz nne almak
ve kaybedilen kuvvetten tr azalan tama kapasitelerini hesaplamak, bu azalm kapasitelere gre
ihtiya varsa halat alan veya n germe kuvvetlerini arttrmak gereklidir. Gncel ACI 318 ve PCI
versiyonlarnda kayp hesaplamalar aklanmtr. TS 3233de ise bir hesap yntemi belirtilmemi
olup, geerli bir yntem ile hesaplanmad srece kayplar ve oranlar u ekilde belirlenmitir.
Betonun n germe esnasnda elastik ksalmas: n germe halatlarnn ekme esnasnda boylar uzar.
Beton ile tam aderans saladklarnda halatlar geri boaltlr ve bu kuvveti betonda basn gerilmesi
oluturacak ekilde aktarrlar. Bu esnada halatlar eski boylarna dnmeye alrlar. Ancak elik kadar
esnek olmayan ve kesit olarak rijit olan beton bu ksalmay bir miktar engeller. Ne var ki yksek n
germe kuvveti halatlar ile birlikte beton kesiti de bir miktar ksaltr. Bu ksalmaya bal olarak bir
miktar kuvvet kaybedilmi olur. TS 3233e gre bu kayp toplam n germe kuvvetinin %3 kadardr.
Betonda Rtre (bzlme) : Rtre, bzlme, klcal atlak oluumu anlamna gelir. Taze veya prizini
almam betonun hidratasyon ss ile su kaybederek veya ortam ile scaklk farklarndan dolay
bzlerek atlamas durumudur. Dier bir deyile rtre, yk etkisi olmadan betonda su kayb sonucu
ortaya kan bir deformasyondur. Rtre atlaklarn engellemek iin beton henz tazeyken sulanr
veya olumas muhtemel rtre atlaklarn belirli noktalara ynlendirmek iin retilen rnler
zerinde entikler oluturulur. Betondaki bu beklenmeyen ekil deiimi n germe kuvvetinin bir
ksmnn kaybna neden olur. TS 3233e gre bu kayp %7 dzeyindedir.
Betonun snmesi: Beton yap elemanlar d evrenin etkisi sonucu zamanla deformasyona urarlar.
Yk etkisi altndaki betonda ilk anda oluan deformasyon ani ve elastiktir, daha sonra zamana bal
deformasyonlar oluur. lk anda oluan deformasyonlar elastik, daha sonra oluanlar ise snme
olarak adlandrlr. Betonun snme deformasyonu temel snme ve kuruma snmesi olarak iki ksma
ayrlr. evre ile su al veriinin olmad durumda ve yk etkisi altnda oluan deformasyonlar temel
snme, deien nem ortamnda ve yk etkisinde oluan deformasyonlar ise kuruma snmesi olarak
adlandrlr. Snme ile rtre arasndaki fark rtre oluumunda herhangi bir yk etkisinin olmaydr.
TS 3233de snme kayplar %6 dzeyinde n grlmtr.
n germe halatlarnn gevemesi: n germe halatlar ile ilgili TS 5680de de tanmland gibi eitli
geveme deerleri vardr. n germe halatlarnn gevememesi ve zerlerindeki gerilmeyi
kaybetmemesi tasarma esas unsurdur. Ne var ki tm n germe halatlar zamana bal olarak bir
miktar geveme yaparlar. Bu deerler eitli testler ile belirlenmi ve snrlandrlmtr. n gerilmeli
beton teknolojisinin kullanld yap elemanlarnda ok dk gevemeli n germe halatlar kullanlr.
TS 3233e gre bu geveme nedeni ile ortaya kan kuvvet kayb %1 dolayndadr.
5.5 Gerilme Analizleri:
Hesaplanan i kuvvetler ve n gerilme kuvvetinin kesitte oluturduu toplam kesit tesirleri elemann
aklk ve mesnet, alt ve st yzeylerinde ayr ayr hesaplanr. Elemanlarn retiminden montaj
alanna sevkine kadar geen sre boyunca oluan gerilmeler Transfer Gerilmeleri, yapsal kaplama
betonu dklp deme hizmet vermeye balad andan itibaren oluan gerilmelerde Servis
Gerilmeleri olarak adlandrlr. Her iki durum iinde elemann aklk ve mesnetlerindeki alt ve st
blge gerilmeleri kontrol edilmeli, yapsal kaplama betonunun zarar grmemesi iin servis gerilmeleri
aamasnda kaplama zeri gerilmesi de ayrca gzden geirilmelidir.

ekil 12: Gerilme durumlar ve blgelerinde ortaya kan olas gerilme eitleri

18

Gerilme durumlar iin snr deerleri gsteren tablo aadaki gibidir.

Tablo 2: Emniyet gerilmesi deerleri

Bu deerler TS 3233de belirtilmitir ve ACI 318in gncel srmleri ile de birebir rtmektedir.
5.6 Tama Gc :
Eilme elemanlarnda tama gc yntemi ile yaplan tasarmlarda etkin yklemeler 1.4G + 1.6Q
kombinasyonu ile arttrlr. Eilme tama gc Mr deerinin, en elverisiz ykleme durumundan elde
edilen hesap momenti Mdden byk olduu gsterilmelidir. Kesitin tama gc;
(TS 3233)
(ACI 318 & PCI) formlleri ile hesaplanabilir.
Bu eitliklerde Aps n germe halat toplam alann, fps ise kayplardan sonra azaltlm n germe
halat hesap dayanm deerini temsil eder.
5.7 Kesme ve Birleik Kesitte Kayma Hesaplar:
n gerilmeli boluklu deme elemanlarnda kayma hesaplar standart betonarme yap elemanlarnn
kayma hesap yntemleri ile farkllk gsterir. n germe kuvvetinin kesme kapasitesine olan etkisi gz
nne alnr. Kesitte hi donat olmamasndan tr tm kesme kuvveti betonun kayma dayanm ile
karlanmaktadr.
Gncel ACI 318 ynetmeliine gre panellerin maksimum ve minimum kesme kapasiteleri hesaplanr.
Daha sonra tm n germe kayplar sonras betonda oluan nihai basn gerilmelerine bal olarak
panelin kesme kapasitesi eleman boyunca adm adm hesaplanr.
D yklerden oluan kesme kuvvetleri detayl bir ekilde adm adm hesaplanr ve panelin kapasiteleri
ile karlatrlarak kesme hesaplar tamamlanr. Eer herhangi bir noktada d yklerden doan
tesirler panel kesme kapasitesini ayorsa panellerin kesme kapasitelerini arttrmak gereklidir. Bu
artrm kesitin baz boluklarn klterek ve / veya doldurarak yaplabilir. Bu ilem de yetersiz
kalyorsa kesit kalnlnn artrlmas da baka bir yoldur.
n gerilmeli boluklu deme elemanlarnn zerine dklen yapsal kaplama, topping, betonu kesme
kapasitesini artran bir dier unsurdur. Bu betonun kalnlnn artrlmas da kesme kapasitesini
artracaktr. Ancak topping kalnlnn artnn ilave bir arlk art olduu gzden karlmamaldr.
Bu betonun deme elemanlar ile iyi bir aderans salamas bir baka nemli unsurdur. Servis mr
boyunca kompozit bir kesit olarak alacak demenin ayrmasn nlemek amac ile tasarm ve
uygulama srecinde eitli nlemler alnr. Birleik kesitte yatay kayma olarak ifade edilen paneltopping
aras srtnme ile yk aktarm ve kompozit kesit oluturulmas konusunda gerekli
hesaplamalar TS 9967de detayl olarak incelenir. Kesite etkiyen en byk kesme kuvvetinin bu iki
katman birbirinden ayramamas gereklidir. Bu amala panel yzey alan ve przllk oranna bal
olarak bir tasarm yaplr.

ekil 12: Birleik kesitte kaymann oluma ekli

Gerekli ise panel yzeyleri zel olarak przl retilir. Yine bu aderans artrmak iin panel aralarnda
topping iine doru zel olarak Z eklinde bklm donatlar kullanlr. Bu sayede topping
panellere adeta dikilir.

19

ekil 13: Z kayma donats

Panellerin bir arada almasn salamak amac ile iki panelin derz arasna eitli detay
uygulamalar yaplr. Bu sayede panellerin birbirlerine kesme kuvveti aktarmas salanr. Derzler
grout harc ile doldurulabilir, kaynakl birleimler yaplabilir veya sadece topping vastas ile yk
aktarm saland kabul edilir.
Grout Harc: imento esasl, kaln agregal, yksek performansl tamir ve dolgu harcdr. Elyaf ve polimer
katklar ile zenginletirilmitir, kuvvetli yapma ve atlamama zelliklerine sahiptir.
Su yaltm ncesinde yzey hazrlnda, segregasyon ve boluklarn doldurulmasnda, pahlarn
oluturulmasnda, tij deliklerinin doldurulmasnda ve beton hatalarnn dzeltilmesinde kullanlr.
Sarfiyat
Ambalaj
1,80 kg/lt
25 kg kraft torba

ekil 14: Panel birleimi derz detaylar.

5.8 Sehim Kontrolleri
n gerilmeli boluklu deme elemanlarnda sehim hesaplar ilgili ynetmelik ve standartlarca yaplr.
Geleneksel deme sehim hesaplarndan farkl olarak n germe kuvvetinden doan ter sehim
kambur- hesaplanr ve ani ykleme sehimleri ile sperpoze edilir. Zamana bal n germe kuvveti
kayplar dnlerek i ve d yklerden oluan sehimler standartlarda belirtilen katsaylar ile
artrlarak nihai sehimler hesaplanr.
5.9 Yk Dalm
Prefabrik deme elemanlar kompozit kesitlere dnsn veya dnmesin, birbirleri ile balantlar
kurulduu andan itibaren zerlerine etkiyen ykleri paylamaya balarlar. Bu konu ile ilgili detayl bilgi
PCI Hollow Core Design Manualda bulunabilir. Prensip olarak panellere etkiyen ykler kesme
kamalar ve yapsal kaplama ile yanlarndaki panellere yaylmaktadr. Tm bu yk dalm demenin
geometrisine baldr.

Segregasyon
Segregasyon, metal ve alasmlarn katlamasnda olusabilen ve mikroyapnn homojen olmamasna neden
olan degisik tarz karsmama islemine verilen addr. Segregasyon seiger (dikine anlamna gelir) kelimesinden
tretilmistir ve degisik agrlktaki ergiyiklerin stste tabakalasmasn tanmlar. Basta yogunluk farkndan gelen agrlk
segregasyonunun yansra blok/ingot segregasyonu ile kristal segregasyonlar grlr /1-4/. Agrlk segregasyonu
ncelikle kursunun ikili sistemlerinde, rnegin Fe-Pb, Cu-Pb ve Pb-Zn gibi yogun agrlk fark gsteren elementlerin faz
sistemlerinde grlmstr ve kendini ikili sistemlerde sv konumda karsma boslugu (iki svnn bulundugu blge)
olarak gsterir.

20

ekil 15: Yk dalm

5.10 Diyafram Etkisi
n gerilmeli boluklu deme elemanlar ile oluturulan demeler yatay deprem veya rzgar
yklerini, bir arada almalar durumunda her iki deme ynnde bal bulunduklar kirilere
iletirler. Ancak bu yk aktarmnn salkl bir ekilde gereklemesi iin gerekli balantlarn yaplm
olmas ve doru detaylandrlmas gereklidir. Demelerin zerine uygulanan yapsal kaplama betonu
bu yklerin aktarmnda kilit rol oynamaktadr. Bu balantlar ile ilgili tipik detaylar ekil 17de
gsterilmitir.

ekil 16: Rijit diyafram oluturan deme- kiri ve deme- perde balantlar
Yapsal kaplama betonu deme panelleri ile demelerin mesnetlendii kiri veya perdeler ile doru
ve yeterli bir ekilde balanrsa rijit diyafram deme kabul yaplabilir.

21

ekil 17: Tipik panel-kiri balant detaylar. Soldan saa sras ile; Ara mesnet, kenar mesnet, panele
dik ynde balant

HCRE SSTEMLER (Konteynr)

Hcre sistemler, bina yapmnn endstrilemesinde ileri bir gelime dzeyini

gsteren, dier bir deile endstrileme dzeyi yksek olan sistemlerdir. Hcreler, duvar panelleri ile
deme nitelerinin birletirilerek bir birim oluturulmas ile retilmi, bitmi, hazr yap niteleridirler.
Hafif panel sistemlerin ardndan ortaya kan bu sistemlere, rnn yani binann fabrika retimine dayanan
ileri bir bitmilikle elde edilmesi amacyla ynelme olmaktadr.
Binann yapmnda endstrilemi sistemlerin geliim evreleri incelendiinde yk tayan duvar panelleri,
ereve strktrlerle cephe elemanlarnn kombinezonu olarak kabul edilebilir. Benzer ekilde tayc
deme panelleri de kiri ve normal deme plann kombinezonundan olumaktadr. Bir sonraki mantksal
gelime ise, duvar panelleri ile deme nitelerin birletirilmesinden oluan boyutlu mekansal birimlerdir.
Bu geliim prefabrikasyon kavramnda bir deiiklii de beraberinde getirmektedir. Daha nceleri, bina
yapmnda prefabrike bileenler genellikle yar-bitmi rn zelliindeydi. Hcrenin ortaya k ile
fabrikada tamamen bitmi bir rn imali mmkn olmaktadr. Bunun rnekleri olarak karavanlar,
konteynrlar, ABDdeki mobil evlerdir.
Hcre birimleri ilevsel adan iki grupta toplanmaktadr.
1- Yaama mekan hcreleri,
2- Tesisat hcreleri.

Tesisat hcreleri, tm shhi tesisat gerekelerini kapsamna alr. Dier bir

deile, fabrika da gerekli kaplamalar da bitmi olarak kullanmaya hazr retilir. antiyede ise bunlarn
yalnz balantlarn yapmak ilemi yaplr. Resimde i tesisat mekanii fabrikada tamamlanm bir nitenin
nakliyesi gzkmektedir. Bu sistem dier sistemler ile balants kurularak hzla retime dahil edilmektedir.

22

RAPOR HAZIRLII
Onayl proje rnei
Zemin ettleri
Yapan firma ad
Hangi standartlar kullanlarak imal edildii
Malzemenin imal tarihi
Kime yapld
in nerede yapld
Balama ve biti tarihi
Yaplan iin kurallara uygun olup olmad (kontrol elemanlar tarafndan tutulan raporlar)
Kullanlan elemanlar ve miktar
Uygulama ekibi
Numune raporlar
Yaplan iin kontrol:
Broda yaplan kontroller
antiyede yaplan kontroller
o Gzle yaplan
o eitli avadanlklar kullanlarak yaplan kontrol.
Ekipman Koruma:
Montajda kullanlan makina ve ara gereler:
Vin
Tama kay, halat
Teodolit, Nivo, vb. Elektronik lm aletleri
Montaj iin sabitleme aparatlar
Balyoz, eki, kama, su terazisi vb.
Koruma Tedbirleri:

Kullandmz malzemeler ve imal ettiklerimiz D hava koullarnda muhafaza edilecek trden deildir.
Bundan dolay Kapal ortamlar tercih edilmelidir.
Tehlikeli ve Patlayc Malzemeler:

MALZEME DZEN KONTROL:

Malzeme Temini:
Malzeme ve Ekipman stifleme:
Malzemeleri Snflandrma:
Malzeme ve Ekipman Koruma:

23