Özel Kaplama Tekni̇kleri̇

17.
DERS
ELEKTROMETAL
KAPLAMA TEKN
ZEL KAPLAMA TEKNKLER

BLM 2
ZOR METALLERN KAPLANMASI VE
ELEKTRKLE EKL VERME
ELEKTROMETAL KAPLAMANIN TEMELLER II

DERS 17
ZEL KAPLAMA TEKNKLER, BLM 2
ZOR METALLERN KAPLANMASI VE ELEKTRKLE EKL VERME
NDEKLER
GR
KAPLANMASI ZOR METALLERN KAPLANMASI...
ALUMNYUM ZERNE KAPLAMA
ALMNYUM VE ALAIMLARI ZERNE KAPLAMAZNKAT METODU
MODFYE EDLM ZNKAT BANYOLARI
ALUMNYUM ZERNE KAPLAMA-ANOTLAMA TEKN...............................
BERLYUM-BAKIR VE TELLR-BAKIR ALAIMLARI ZERNE KAPLAMA.
KURUNLU PRN ZERNE KAPLAMA..
KURUN VE KURUN ALAIMLARI ZERNE KAPLAMA................................
MAGNEZYUM VE MAGNEZYUM ALAIMLARI ZERNE KAPLAMA............
MAGNEZYUM VE MAGNEZYUM ALAIMLARI ZERNE KAPLAMA
- NKOYA DALDIRMA METODU
MAGNEZYUM VE MAGNEZYUM ALAIMLARI ZERNE KAPLAMA
- DALAMA METODU.
NKEL VE NKEL ALAIMLARI ZERNE KAPLAMA..
AKTVASYON LEMLER..
ISIYA DAYANIKLI METALLER ZERNE KAPLAMA...
MOLBDEN ZERNE KAPLAMA..
MOLBDEN ZERNE KAPLAMA-KOBALT FLA METODU
MOLBDEN ZERNE KAPLAMA-KROM FLA METODU.
TUNGSTEN ZERNE KAPLAMA-1. METOT
TUNGSTEN ZERNE KAPLAMA- 2. METOT...
TANTAL VE NYOBYUM ZERNE KAPLAMA...
DKME DEMR ZERNE KAPLAMA
DK KARBONLU ELKLER..
NTRATLI (AZOTLU) ELKLER.
KARBONTRATLI ELKLER...
HDROJEN GEVREKL...
KROM STNE KROM KAPLAMA.
ANODK AKTVASYONDAK ZORLUKLAR.
EGZOTK ALAIMLAR ZERNE KAPLAMA...
STELT 21 ZERNE KAPLAMA..
HASTELLOY B ZERNE KAPLAMA.
HASTELLOY C ZERNE KAPLAMA ....
V36 ALAIMI ZERNE KAPLAMA..
1
2
4
6
8
9
10
12
12
12
12
15
17
18
20
21
21
22
24
24
25
26
26
27
27
27
29
30
30
30
31
31
32
ELEKTROMETAL KAPLAMANIN TEMELLER II

DERS 17
ZEL KAPLAMA TEKNKLER, BLM 2
ZOR METALLERN KAPLANMASI VE ELEKTRKLE EKL VERME
NDEKLER
SAE4340 TAKIM EL ZERNE KAPLAMA... 32
TTANYUM ZERNE KAPLAMA- 1. METOT... 33
PRES DKM NKO ZERNE KAPLAMA. 35
PRES DKM NKO ZERNE KAPLAMA BR DER
PROSEDR.. 37
ELEKTRKLE EKL VERME... 40
ELEKTRKLE EKL VERMENN TEMEL ADIMLARI. 42
KALIPLAR... 42
MANDRELLERN TASARLANMASI... 46
AYIRICILAR 46
AYIRMA ZELTLER 47
KAPLAMA ZELTLER. 48
TM KLORR NKEL BANYOSU 49
SLFAMATLI NKEL BANYOSU. 49
BAKIRLI ELEKTRKLE EKL VERME BANYOSU.. 49
PLAK ISTAMPALARININ YAPILMASI (ESK YNTEM). 50
PLAK ISTAMPALARININ YAPILMASI (YEN YNTEM). 53
BAKIR AMANDRA HAZNELERNN ELEKTRKLE EKLLENDRLMES 1. YNTEM... 54
BAKIR AMANDRA HAZNELERNN ELEKTRKLE EKLLENDRLMES 2. YNTEM... 54
IIK REFLEKTRLERNE ELEKTRKLE EKL VERME 55
ALTIN VARAK YAPIMI.. 55
NKEL VARAK YAPIMI.. 56
ELEKTRKLE EKL VERMENN UYGULAMA KURAMI 57
BRNC DURUM: KALIN BR KAPLAMA GEREKYOR.. 58
AKIM YOUNLUU SINIRI.. 59
KNC DURUM: KAPLAMANIN HER NOKTADA AYNI KALINLIKTA OLMASI
GEREKYOR. 62
ELEKTRKLE EKL VERME VE SERT KROM KAPLAMA N GEREKEN ANOT
DZENLERN HAZIRLAMA METODU.. 63
NC DURUM: KAPLAMADA HATA OLMAMASI GEREKYOR 65
DRDNC DURUM: KAPLAMANIN BELL ARTLARI SALAMASI
GEREKYOR. 69
SELM REFERANSLAR 72
DERS 17 SINAVI.. 74
ii
GR
16. Dersi ilgin buldunuz mu? Umarm bulmusunuzdur. Eer bir insanda ilgi ve biraz
heyecan uyandracak bir ey varsa, bu derste anlatlan yeni ve allmn dndaki metotlar
bunu yapm olmaldr. Bunlarn hepsi biraz farkl eyler denemeye, cesarete ve elektrometal
kaplama dnyasndaki tehlikeli yaama bir davetiyedir. Bu dorultuda, yeni tant kz
arkadana evinde gzel bir yemek sunan ve birlikte olmay teklif eden, gece hayatna dkn
adamn hikyesini hatrlayn. Kadn, Oh hayr. Sabah kendimle yzleemem. der. Adamsa
O zaman ge uyu! cevabn verir. Eer kaplama zerine yeni bir ey denemek iin zihinsel
monotonluktan kurtulmanz ve bunun iin ge uyumanz gerekiyorsa bunu yapn!
imdi yeni dersimizden bahsedelim. Bu derste yine, gereki fakat bunun yannda
olduka enteresan birok ey greceksiniz. lk konu zor (kolayca kaplanamayan) metallerin
kaplanmas hakkndadr. kinci konu ise elektrikli ekil verme (elektroforming)
hakkndadr.
Eer bir kaplamacysanz doru ekilde kaplanmay reddeden bir malzeme ile
karlatnzda ortaya kacak sorundan haberdar olmalsnz, eer deilseniz bunu
reneceksiniz! Bu konunun ilk blmnde metallerin neden doru ekilde kaplanmay
reddettiini renecek ve bundan sonraki blmde de bu zahmet verici metallerle almak
iin gereken bilgi ve tecrbeyi edineceksiniz.
Bu dersin ikinci blmnde eski bir elektrometal kaplama uygulamas olan ve metalik
malzeme imalatnda geni bir kullanm alanna sahip elektrikli ekil vermeyi reneceksiniz.
Metal malzemelerin imalatnda elektrikli ekil verme ileminin kullanlmasnn birok
avantaj vardr. Karmak ekiller istendii zaman, zgn zellikler gerektiinde, ok yakn
toleranslara izin verildiinde, doktorunuzun yegne nerisi elektrikli ekil verme olacaktr.
Patent literatrnden de anlalaca zere bu konuda hayal gcnzn snrlarn
zorlayabilirsiniz! rnein aklnzdaki bir paray yapmak iin nceki derste bahsedilmi olan
kompozit kaplamay kullanabilirsiniz, baz artc ve allmam sonular almak iin elektro
kaplama ile birlikte elektroforez ilemini uygulayabilirsiniz. Bu allmam fikirlerin bazlar
zaten ticari amal kullanlmaya balanmtr, dierleri ise kefedilmeyi beklemektedir! Eer
kaplama zerine kafa yormaya hazr ve istekli iseniz muazzam olaslklar vardr!
Pekl, hadi balayalm.
zel Kaplama Teknikleri, Blm 2
Sayfa 1
ZOR METALLERN KAPLANMASI

Kaplama atlyesinde, sk sk yapk bir tabakayla kaplanmas zor olan metallerin
kaplanmas iiyle karlarsnz. Kaplama durmadan reddedilecek (tutmayacak) ve svp
sayacaksnzama svp saymak bir ie yaramayacak. Bu metal yzeylerinin kendine zg
doasndan dolay, sadece zel teknikler sayesinde yapk bir kaplama elde edilebilir. Biz de
bu zahmet verici metalleri ve bu noktada ihtiya duyulacak zel teknikleri gzden
geireceiz.
lk nce, bir metalin doru ekilde kaplanmasnn zor olmasna neyin sebep
olabileceini dnn. Temel metal ve kaplama metali arasnda iyi bir yapklk elde
edilmesi sadece bu iki metal arasnda bir atomik ba olumasyla olur. u da dorudur ki
przlendirme ve alttan kesme (undercutting) yaparak mekanik yolla belli miktarda
yapkanlk elde edilebilir (Bu konu hakknda 13. Derste plastiklerin kaplanmasyla alakal,
ekil 11 de rnei verilmi anlatma baknz). Fakat buna gvenilirlik asndan bel
balamak, havann srekli iyi olmasna bel balamak gibi bir eydir.1 Olmayabilir. Byle bir
ba hatr saylr derecede gl olabilir (eer iyi ise 100 psi) ama emin olamazsnz.
yi, gvenilir bir yapklk salamak iin temel A metali ve buna kaplanan B metali
arasnda atomik ba elde etmeniz gerekir. Bunun iin A metalinin atomlarn B metalinin
atomlarna mmkn olduunca yaklatrmanz gerekir. Eer bu atomlar arasndaki mesafeyi 5
Angstrm ( Bir Angstrm n uzunluunu hatrlamyorsanz 1. Derse tekrar gz atn!)2 veya
daha dk bir seviyeye indirebilirseniz, yakn temasta, iki metal atomu arasndaki doal
ekim ortaya kacak ve 50.000 psi (3500 bar) seviyesinde olan ba kuvvetleri elde
edeceksiniz. Bu da gvenebileceiniz bir ba eididir.
1
2
Fakat baz belli durumlarda baka hibir ey ie yaramadnda buna gvenmek zorunda kalabilirsiniz.
pucu: 1 = 10-8 cm.
Sayfa 2
Burada karlalan soru bunun nasl yaplabileceidir.

Cevap ise bunun kolay bir ey olmad, ama yaplabileceidir.
Kaplanmas zor metallerin byle bir eilimde olmasnn muhtemel sebebi vardr.
1. Ticari olarak temiz olan metalin yzeyinde karlmas zor olan bir oksit veya
metalik bileik vardr.
2. Metalin yzeyinde karlmas kolay ama eski halini almas daha da kolay
olan bir oksit veya bileik vardr.
3. Metal (genellikle alam) yzeyde birbirinden ayrlm ve bozucu fazlara
sahiptir.
Birinci tip iin molibden rnek olarak verilebilir. karlmas zor olan ama bir kez
karldnda makul derecede uzun bir sre temiz kalacak yzey oksidine sahiptir (En az
birka dakika kaplamann balamas iin yeterlidir!)
kinci tipe aluminyum rnek olarak verilebilir. Oksidin znmesi kolaydr ama
yaklak olarak onu zebildiiniz hzda tekrar eski halini alr. Bu tipe dier bir rnek ise
magnezyumdur. Daha nceden de bildiiniz gibi bu ikisi elektromotor dizisinde st
sralardadr (aktif metaller). Neredeyse her eyle tepkimeye gireceklerdir. Sorun da budur!
nc tipin birka varyasyonu vardr. rnein karbonlanm (yzeyi sertletirilmi)
veya nitrrlenmi bir elik, yzeyinde yksek miktarda nitrr veya karbit bulundurabilir.
Bunlar metalik bileiklerdir ama metalik tabiatta deildirler ve aralarnda elektronlar paylap
metalik ba oluturma asndan belli miktarda uyumazlk vardr. Sonu olarak bu bileikler
ve kaplama metali atomlar arasndaki ekim sadece, bildiiniz zere gerek metalik baa
gre olduka zayf olan Van der Waals balar (Buna ramen birok durumda yeterli derecede
gl olurlar!) oluturmaya yetecektir. Kurunlu pirin ve berilyum bakr alamlar dier
rneklerdir. Kurun ve berilyum asndan zengin fazlarnn yzeydeki varl benzer
sorunlara yol aacaktr. Dier bir olas zorluk sebebi ise baz belli alamlarda grlebilecek
intermetalik bileiklerin (iki veya daha fazla metalin farkl yzdelerle oluturduklar tabakal
alamlar) oluumudur. Bunlar iki veya daha fazla metalden meydana gelen kimyasal
bileiklerdir. Bu bileikler yzeyde bulunduklar takdirde bir metal kaplamay kabul
edeceklerdir. Fakat maalesef bu i metalik bileikler olduka zayf ve gevrektir (krlgan) ve
krlmalarna sebep olabilecek gerilmeye pek fazla dayanamazlar.
Sayfa 3
Bu sebeple, kaplama metali olarak, ekme gerilmesi yksek olan bir metal (Nikel veya Krom
gibi) kullanldnda, gerilme kaplama metalini ve altndaki bir miktar intermetalik bileii
ekil 2 de gsterildii gibi kaldrmaya yetecektir.
zetle olan biten budur.

Peki, ne yaplmaldr? Cevap, birinci ve ikinci tipler iin, metali oksitten arndrmak
daha sonra metali yeni oksit oluumundan korurken, bundan sonraki oksitlenmeyi nleyecek
ve baka bir metali veya stne ek olabilecek bir metali kaplarken sorunla karlamanz
nleyecek bir kaplama yapmak olacaktr.
nc tip metaller iin, yzeydeki giriim fazn (interfering phase) mmkn
olduunca kardktan sonra kaplama yapmalsnz. Baz durumlarda bunu yapmanz mmkn
olmayacak, zayf bir Van der Waals ba ve mekanik birletirme kombinasyonuna raz olmak
zorunda kalacaksnz. lerin gerekten kt gittii baz durumlarda balang iin metale
deiik tipte bir sl ilem uygulamak zorunda kalabilirsiniz, ama eer anslysanz byle
durumlarla ok nadir karlarsnz. Artk iin teorik tarafn rendiinize gre pratik
ayrntlara geebiliriz.
ALUMNYUM ZERNE KAPLAMA

Aluminyum zerine kaplama temel sebepten dolay sorun tekil etmektedir. lki,
daha nceden de bildiiniz gibi aluminyumun olduka aktif bir metal olmasdr. Oksijene
kar zel bir ilgisi vardr ve saf metal havaya maruz kaldnda neredeyse annda, elektriksel
yaltkan gibi davranan, doal, ince bir oksit tabakas meydana gelecektir. Byle bir yzeye
kaplanan tabaka yapmayacaktr! kincisi, aluminyumun bu derece aktif olduunu
dnrsek, zerine kaplayabileceiniz metallerin neredeyse hepsi ona kar katodik
davranacaktr.
Sayfa 4
Bu, kaplamann yzey zerinde srekli olmas, gzenek ve atlak iermemesi

gerektii anlamna gelmektedir. Aluminyumu d etkiye maruz brakabilecek en ufak bir hata,
kaplamada olacak ileriki uzun sreli zararlarla aluminyumun hzla korozyona uramasna yol
aacaktr. nc olarak dier metallerinki 6 8 x 10-6 in/in/F iken aluminyumun sl
genleme katsays, 24x10-6 in/in/F tr. Dier bir deyile aluminyumun dier metallerin
kabaca kat orannda daha fazla genleme ve daralma zellii vardr. Yani, yksek s
deiiklikleri kaplamay temel metalden kaldracak gerilmeye sebep olabilir (ksacas
Soyulma).
Problemin nne iki farkl ekilde geilebilir.
lki, kaplama ileminden nce zel bir anotlama zeltisi yardmyla, gzenekli,
olduka kuvvetli bir ince oksit tabakasnn yzeye dikkatlice kaplanmasdr. Bylece
aluminyum zel bir kaplama zeltisiyle (szde gzenekler yoluyla ama muhtemelen uniform
= dzgn ince oksit tabakasnn yerini alarak) kaplanm olur. Patentli olan (ya da nceden
yleydi) bu yol ticari adan o kadar mkemmel gzkmemekle beraber bundan sonra da pek
revata olmayaca dnlmektedir.
Gnmzde neredeyse her yerde kullanlan dier teknik ise, aluminyumu zinkat
zeltisi ile tepkimeye sokarak, e zamanl olarak yzeyde bulunan oksit tabakasnn
zlmesi ve yzeye ince bir inko tabakasnn kaplanmasdr. n kaplama ilemi iin dier
metaller kullanlabilir. Muhtemel bir istisna dnda (kalay), inkonun en iyi sonucu verdii
grlmektedir. inkonun birok durumda dier metallerden daha iyi olmasnn sebebi
elektromotor dizisinde aluminyuma daha yakn olmasndan dolay, aluminyumla yer
deitirdiinde bu yer deitirme potansiyelinin ok byk olmamasdr. Bu da daha iyi
yapan bir kaplama elde edilmesine yol aar.
Anotlamada olduu gibi, kaplanacak aluminyum alamnn tabiat ok nemlidir ve
bu gerek dorultusunda genel teknikte baz ayarlamalarn yaplmas gerekir. rnein
neredeyse saf aluminyum (rnein 1100) daha kaln ve daha gzenekli bir inko kaplamas
olumasna sebep olacak zinkat ileminde kullanlan inkodan daha fazla aktif potansiyele
sahiptir. Magnezyum ieren alamlar da ayn ekilde davranacaktr. Dier taraftan bakrl
alamlar elektromotor dizisinde daha aada olacak ve bu yzden zinkat kaplamas daha
ince olacaktr. Genelde daha ince olan ve daha yava elde edilmi inko kaplamalar,
aluminyuma daha iyi yapacaktr.
Sayfa 5
ALUMNYUM VE ALAIMLARI ZERNE KAPLAMA

ZNKAT METODU
1. Adm: Buharl Ya Alma veya Alkalik Temizleme
Malzemeyi mineral ispirtolar ile buharl ya aln veya yumuak inhibite edilmi
(durdurulmu) alkali temizleyicide 2 4 dakika temizleyin.
2. Adm: Durulama
Souk su ile durulayn (Not: Burada, mekanik ba oluturulmasna yardmc olmas
amacyla andrc pskrtme gibi bir yzey przlendirme ilemi yaplabilir.)
3. Adm: Aside Daldrma
Malzemeyi 510 saniyeliine % 50 lik nitrik asit zeltisine daldrn.
4. Adm: Durulama
Souk su ile durulayn.
5. Adm: Zinkat Banyosu
Malzemeyi aadaki zinkat banyosuna bir, bir buuk dakika aras daldrn.
Kaynama noktasna kadar stmak suretiyle aadaki zinkat banyosunu hazrlayn
inko oksit (teknik saflkta) .
100 gr
Sodyum hidroksit
100 gr
3 gr
1 lt
Sodyum bakr siyanr.

Su
Bir litre su iinde 500 gr kostik soday zn. Bu zelti iinde 100 gr inko oksit
(teknik saflkta) ve 3 gr sodyum bakr siyanr zn. (nemli Not: Bu zelti kullanlrken
26,5C den daha souk tutulmaldr).
zel Nokta: zellikle magnezyum ieren belli baz alamlar kaplamada kabarabilir.
Bunu nlemek ve daha iyi bir yapklk elde etmek iin genelde zinkat banyosuna iki kez
daldrma ilemi yaplr. Bu ilem basittir, ilk inko kaplama tabakasn nitrik asit zeltisine
Sayfa 6
daldrp (5 10 saniye) zmek suretiyle karn, suyla durulayp zinkat zeltisine tekrar
daldrn.
ki kere daldrma ileminin yapt ey muhtemelen udur: Neredeyse hepsi
temizlenmi olmasna ramen yine de yzeye yapk olarak kalm inko atomlar bulunur.
Bu inko atomlar ikinci daldrma srasnda tepkimeyi biraz yavalatr ve daha yapk bir
inko kaplamas olumasn salar. Bu da, alamlarn varlnn kaplamay zorlatrd
durumlarda iyi bir yapklk elde etmek iin en makul yollardan biri olarak grlmektedir.
zel olarak nermediim alternatif bir metot ise balangta ksaca bahsettiim fosforik
anotlama metodudur. Bu teknik daha sonra aklanacaktr.
6. Adm: Durulama
Souk suyla durulayn. kinci kez souk suyla durulayn.
7. Adm: Bakr Siyanr Fla (Fla) Banyosu
Aadaki bakr siyanr fla banyosunu hazrlayn1
Bakr siyanr .
40 gr/lt
Sodyum siyanr
48 gr/lt
Sodyum karbonat
30 gr/lt
Roel tuzlar
60 gr/lt
Serbest siyanr
3,8 gr/lt
pH
10,3 0,1
37,8 48,9 C
alma scakl aral
Fla ilemine akm akken gein. Balangta nispeten yksek akm younluu
kullann (2,7 3,2 A/dm), yaklak iki dakika getikten sonra ise 1,3 A/dm civarna drn,
bundan sonra da dakika veya biraz daha fazla sre kaplama yapn.
8. Adm: Durulama
Alternatif bir yol da pirin banyosunda flalama veya elektrolize nikel kaplamaktr.
Sayfa 7
9. Adm: Bakr Kaplama

lave olarak standart roel tuzlu bakr banyosunda veya bakr pirofosfat banyosunda
bakr kaplayn. (6. Dersteki bakr kaplama konusuna bakn).
10. Adm: Durulama
Souk suyla durulayn.
11. Adm: Kaplama
stenilen ekilde kaplayn ya da cilalayn.
MODFYE EDLM ZNKAT BANYOLARI

Zinkat Banyosu #1
inko kaplamasnn daha iyi dalmn dolaysyla daha iyi kaplanabilirlii salayan
modifiye edilmi baka bir banyo vardr. Bu banyo u ekilde hazrlanr: Yukarda 5. Admda
aklanm olan zinkat banyosu, ek olarak litre bana 1 gr demir klorr ve litre bana 10 gr
roel tuzu kullanlarak hazrlanr.
Zinkat banyolarnn viskozitesi (akmaya kar diren) olduka yksektir ve bu sznt
(dragout) ve durulamada sorun tekil ediyorsa daha seyreltik banyolar hazrlanabilir. Bu tip
banyonun ayrntlar aada aklanmtr.
Zinkat Banyosu #2
Bu zelti, viskozitesi yksek olan daha zengin zeltilere gre sznt ve
durulamada ok daha az sorun tekil eden patentli bir zeltidir.
Sodyum hidroksit.
119,8 gr/lt
inko oksit
20,2 gr/lt
Demir klorr kristalleri
Roel tuzu
Sodyum nitrat
0,97 gr/lt
alma scakl
21 24 C
Daldrma sresi
2,02 gr/lt
50,2 gr/lt
En fazla 30 saniye
Sayfa 8
Hatrlanmas gereken nemli iki ey, en iyi yapklk iin inko kaplamann
aluminyum yzeyinin her yerini kapatmas ve kalnln 0,4 mikronu gememesi gerektiidir.
Bu kalnln almayacandan emin olmak iin zinkat banyosuyla alrken scakln 21
C ye mmkn olduunca yakn olmasn salayn ve malzemeyi banyoda 45 saniyeden fazla
tutmayn.
ALUMNYUM ZERNE KAPLAMA ANOTLAMA TEKN

1. Adm: Buharl Ya Alma
nceden akland gibi buharl ya aln veya solventle temizleyin
2. Adm: Alkalik Temizleme
nhibite edilmi (durdurulmu) alkalik temizleyicide temizleyin.
3. Adm: Durulama
Durulayn.
4. Adm: Dalama (Etch)
Yumuak bir alkali zeltisi iinde dalayn.
Sodyum karbonat
Sodyum fosfat
Su
.
Scaklk
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
22,5 gr/lt
22,5 gr/lt
3,79 lt
65,5 C
5. Adm: Durulama
Durulayn.
Oda scaklnda % 50 lik nitrik aside daldrn.
Sayfa 9
7. Adm: Anotlama
%85 lik fosforik asit iinde anodize edin. (22 Volt kullanarak 5 -10 dakika uygulayn)
8. Adm: Durulama
Durulayn.
9. Adm: Kaplama
Watts tipi nikel banyosunda kaplayn (pH 2,4 5,2)
Bu teknik, yksek bakr ve silikon alamlar iin nerilmez, buna ramen yapk bir
kaplama elde etmek iin zel bir dikkatle uygulanabilir.
Aluminyum zerine yapk bir kaplama elde etmek iin nc bir metotta ise,
hazrlanm aluminyum yzeyine stanat zeltisine daldrma yoluyla kalay kaplanr ve bir
bronz (bakr kalay ) banyosunda fla ilemi yaplr.
Bu verilen aluminyum zerine kaplama metotlarnn hepsi de ou imalat ilerinde
genelde mkemmel sonular verir, ama ara sra bozulma meydana gelir ve ii halletmek iin
dnmek zorunda kalrsnz.
Aluminyuma dair son bir bilgi. Size baz sorunlar karabilecekleri iin dkmlere
dikkat edin. Bunlar genelde gzenekli olmaya eilimlidirler ve bu gzenekler ilem srasnda
kullanlan ve ilerleyen zamanlarda ortaya ktnda sorun tekil edecek zeltileri
hapsedebilir! Eer mmknse ar gzenekli dkmler stne kaplama yapmaktan kann.
Bu tr bir problemin stesinden gelmek iin yeni bir yntem vardr ve bu yntemde dkm ek
olarak bir organik polimer zeltisiyle, gzenekler bu zeltiyle dolana kadar ileme sokulur.
u durumda yzey buhar pskrtme ile temizlenir ve aluminyuma bundan sonra her zamanki
kaplama prosedr uygulanr. Doldurulmu gzenekler herhangi bir zelti giriine izin
vermez ve genelde kaplama devamlln srdrr. Bu yntemle alakal bilgi referanslarda
mevcuttur.
BERLYUMBAKIR
ZERNE KAPLAMA
VE
TELLRBAKIR
ALAIMLARI
Bu alamlarn kaplanmas, yzeydeki ar berilyum ve tellr varlndan dolay

zordur. Siyanr bileiklerinin varl durumunda, karlmas zor ve yapkan bir kaplamay
nleyen bir bariyer gibi davranan bileimler oluur.
Sayfa 10
Bu sebeple kaplamadan nce herhangi bir siyanre daldrma ilemi yapmamak akllca
olacaktr. Aada verilmi olan yntem olduka baarldr.
1.Adm: Ya alma
Ya aln.
2. Adm: Elektrikli Temizleme
Alkalik elektrikli temizleyici.
3. Adm: Durulama
Durulayn.
Hacimce % 50 lik hidroklorik asit zeltisine 2060 saniyeliine daldrn.
5. Adm: Durulama
Souk suyla durulayn ve gecikmeksizin dier adma gein
6. Adm: Fla
Bakr siyanr fla banyosu (Aluminyum zerine kaplamann 7. Adm nda aklanm
olan banyo)
7. Adm: Kaplama
Roel bakr banyosunda 5 dakika kaplayn. Bundan sonra istediiniz ekilde
kaplayabilir ya da cilalayabilirsiniz.
Bu bakr alamlar zerine yapk kaplamalar elde etmek iin baka metotlar da
vardr ama bunlar eitli trdeki yksek deriimli (konsantrasyonlu) asitlere fazla sayda
daldrma ilemi iermektedir. Burada aklanmayacaklardr.
Sayfa 11
KURUNLU PRN ZERNE KAPLAMA

Kurunlu pirin, yzey katmanlarndaki ar kurun yznden kaplamada zorluklara
yol aar. Bir nceki blmdeki yntemi izleyerek kaplama yaplabilir, ama 4. Admda
hidroklorik asit zeltisi yerine % 10 15 lik fluoborik asit zeltisi kullanmak daha iyi
sonular verecektir. Eer ok fazla kurun varl sz konusuysa kaplamadan nce bir kurun
karma zeltisi kullann1.
KURUN VE KURUN ALAIMLARI ZERNE KAPLAMA

Bakr-berilyum iin verilen yntemi takip edin, farkl olarak 4. Admda %15 lik
fluoborik asit zeltisi kullann. n temizleme ilemi iin elektrikli temizleyiciyi anodik
olarak kullann.
Eer kurun paralar ve kurun lehimli montajlar mevcutsa nce katodik sonra anodik
temizleme yapn daha sonra yukardaki gibi fluoborik aside daldrn.
MAGNEZYUM VE MAGNEZYUM ALAIMLARI ZERNE

KAPLAMA
Aluminyumda olduu gibi en mkemmel yntem yzeyi temizledikten sonra inkoyla
kaplamak, devamnda da bakr fla ve kaplama yapmaktr. Teknik bu ekildedir.
Kaplama sz konusu olduunda magnezyum ve alamlar aluminyum ile ayn
snftadr. Bu metal ok aktif olduundan kendini koruyucu bir oksit oluturur ve bu da tatmin
edici bir yapkl nler. Magnezyumu kaplamann en mkemmel yolu aluminyumda olduu
gibi inkoya daldrlarak kaplanmasna baldr. Dalama metodu olarak bilinen ve nikelin
magnezyum zerine direk olarak kapland bir metot daha mevcuttur.
Bu iki yntem takip eden iki blmde aklanacaktr.

KAPLAMA
NKOYA DALDIRMA METODU
1. Adm: Yzeyin Hazrlanmas
Yzeyi polisaj, perdahlama ve andrc pskrtme gibi allagelmi tekniklerle
hazrlayn. (Not: Andrc pskrtme daha sonraki tepkimeleri engelleyecek ok aktif bir
yzey oluumuna sebep olur. Bu yzden andrc pskrtmeden hemen sonra asitle dalama
admnda aklanm, nerilen dalamadan birini kullann.)
P.a. asetik asit (Asetik asit buzu) %95, hidrojen peroksit (konsantre) %5.
Sayfa 12
2. Adm: Ya alma veya Alkalik Temizleme

Malzemenin yan bir buharl ya alcda ve/veya inhibite edilmi alkalik temizleyici
ile aln.
3. Adm: Durulama
Durulayn.
4. Adm: Asit ile Dalama
A, B veya C banyolarndan birinde asitle dalayn.
A Banyosu. Btn magnezyum formlar iin kullanlabilir. Bu banyo asitli
dalayclar kadar iyi parlatr.
Kromik asit
180 gr/ lt
Demir nitrat
40 gr/lt
Potasyum florr .
Scaklk
3,5 7 gr/lt1
21 24 C
15 saniye ila 5 dakika sreyle daldrn.

B Banyosu. Btn magnezyum formlar iin alternatif asitli dalayc
Fosforik asit (%85)
Olduu gibi
Scaklk
21 24 C
C Banyosu. Yaprak metal, dvme paralar ve kalptan ekilmi paralar iin nerilir.
P.a. Asetik asit
250 ml/lt
Sodyum nitrat
80 gr/lt
21 24 C
Scaklk
Dk alam ieriinden yaplm magnezyum iin dk florr ierii kullann. Yksek alam ierikli
magnezyum dkmleri iin daha yksek florr ierii kullann.
Sayfa 13
5. Adm: Aktivasyon
Tamamen durulandktan sonra malzeme aktive edilmelidir. Aktivasyon zeltisi
nceki admlarda olumu olabilecek herhangi ince oksit veya kromat tabakasn karr.
Fosforik asit (%85) .
200 ml/lt
Amonyum biflorr
100 gr/lt
Scaklk
21 24C

6. Adm: inko Daldrma Banyosu
Aktivasyondan hemen sonra durulayn ve zaman kaybetmeden aadaki banyoya
gein.
inko slfat (ZnSO4 . H2O) .
30 gr/lt
Tetrasodyum pirofosfat
120 gr/lt
Potasyum florr
7 gr/lt
Sodyum karbonat
5 gr/lt
Scaklk
79,5 82 C
pH
10,2 10,4
Hafif hava kartrmas
Kartrma
pH derecesini ayarlamak iin sodyum karbonat veya slfrik asit kullann.

lem Sresi: Magnezyum alama bal olarak 3 7 dakikadr. Aluminyum ieren
alamlar iin daha uzun sreler gerekecektir.
Not: Bu zeltiyi hazrlarken tepkime srasnda en iyi sonu iin deiyonize su kullann.
Banyoyu yerletirmek iin paslanmaz elik, Teflon veya polipropilen astarl tanklardan birini
kullann. Deitirici (exchanger), uygun daldrma bobinler veya bayonet stclarla stn.
Aktive etme admndan hemen sonra kartrlan akar souk suyla durulayn. Ardndan
gecikmeden kaplama admna gein.
Sayfa 14
7. Adm: Fla Bakr Kaplama

Fla bakr kaplama #1
Bakr siyanr .
41,25 gr/ lt
Potasyum siyanr
67,5 gr/lt
Potasyum florr
30,0 gr/lt
Serbest siyanr
7,5 gr/lt
Scaklk
54,5 60 C
pH
9,6 10,4
Sadece katot ubuk kartrmas
Akm younluu
250 400 cm/dak

0,21 2,15 A/dm
Alternatif olarak standart bakr siyanr roel banyosu kullanlabilir. ( Bkz.

Aluminyum kaplama veya bakr kaplama)
Flaa ve kaplama banyosuna akm ak durumdayken gidin. Balangta akm
younluunu dk tutun (yaklak 2 dakika) daha sonraki 5 dakikada maksimuma karn.
Gerekli olursa, daha sonra yksek hzl bakr banyosu veya orijinal bakr roel tuzu
banyosunda ilaveten ihtiya duyulduu kadar bakr kaplanabilir. Ardndan kaplama
yaplabilir.

KAPLAMA
DALAMA METODU
1. Adm: Yzeyin Hazrlanmas
Metali ilk metotta verildii gibi, asitle dalama de dahil olmak zere bu dalama
admna kadar olan admlar uygulayarak hazrlayn.
2. Adm: Kimyasal Dalama
Aluminyum ierikli alamlar iin Kimyasal Dalama #1
Kromik asit .
.
Nitrik asit (konsantre) .
.
.
.
.
.
.
.
.
120 gr/lt
110 ml/lt
Aluminyum iermeyen alamlar iin Kimyasal Dalama #1a

Kromik asit .
.
Nitrik asit (konsantre).
.
.
.
.
.
.
.
.
60 gr/lt
90 ml/lt
Sayfa 15
ki banyoyu da oda scaklnda kullann. 20 saniye ila 2 dakika sreyle daldrn.

3. Adm: Durulama
Yukardaki dalama banyolarnn herhangi bir tanesinden sonra suyla durulayn ve
ihtiyaca gre aadakilerden birine daldrn.
4. Adm: Kimyasal Dalama
Aluminyum ierikli (%5 ten fazla) alamlar iin Kimyasal Dalama #2
Hidroklorik asit (konsantre) .
220 ml/lt
Scaklk
21 24 C
Aluminyum iermeyen alamlar iin Kimyasal Dalama #2a

Hidroklorik asit (konsantre) .
54 ml/lt
Scaklk
21 24 C
5. Adm Durulama
Vakit kaybetmeden tmyle souk akan su ile durulayn ve yine vakit kaybetmeden
nikel kaplama ilemine gein.
6. Adm: Florrl Nikel Banyosu
Hidroflorik asit (konsantre) .
61,5 ml/lt
Bazik nikel karbonat .
120 gr/lt
Sitrik asit
40 gr/ lt
Yzey aktif madde ( sodyum lauril slfat) .
1 gr/lt
Scaklk
.
.
.
.
3,2310,8 A/dm
pH (Ayar iin hidroklorik asit kullann)
3,0
Kartrma (katot ubuu)
Akm younluu
49 60 C
365 490 cm/dak
Kartrma (alternatif metot) .
yumuak hava
2,5 7,5 mikron kaplama elde edildikten sonra malzeme bir parlak nikel banyosuna
transfer edilebilir.
Alternatif olarak zel bir elektrolize nikel kullanlabilir.
Sayfa 16
7. Adm: zel Elektrolize Nikel ( Florrl Nikel Banyosuna Alternatif )

Bazik nikel karbonat .
10 gr/lt
Hidroflorik asit (konsantre) .
6 ml/lt
Sitrik asit
5,5 gr/lt
20 gr/lt
Amonyum hidroksit (%30) .
30 ml/lt
Sodyum hipofosfit
pH (Amonyum hidroksit veya sitrik asit ile ayarlayn)

Scaklk
Kartrma (Katot ubuk veya mekanik)
6 6,6
76,7 82 C
yumuak
Saatte yaklak 20,3 mikron kaplama yaplr. Istn ve elektrolize nikel kaplamada
verilen btn tedbirleri aln.
Bu zeltinin florr ierdiini unutmayn bu yzden florrlere uyumlu donanm,
filtreleme eleman vb. kullann.
En az 12,7 mikron elektrolize nikel kaplandktan sonra malzeme durulanp herhangi
uygun bir kaplama banyosunda kaplanabilir.
Eer elektrolize nikel son ilem olacaksa, malzemeyi elektrolize nikel ve durulamadan
sonra aadaki zeltiye daldrarak korozyona kar ekstra koruma salanabilir.
Sodyum dikromat
Scaklk
.
Daldrma sresi
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
120 gr/lt
87,8 100 C
10 dakika
Bu anti korozyon ileminden sonra durulayp kurutun.
NKEL VE NKEL ALAIMLARI ZERNE KAPLAMA

Nikel belli bir sre zarfnda havaya maruz kalrsa yzeyinde onu pasifletiren bir oksit
oluacaktr. Bu oksit belli tip banyolardan elde edilen nikel kaplamada sk sk oluur ve nikel
yzeyler alkalik elektrikli temizleme banyolarnda zellikle anodik olarak temizlendiklerinde
pasif kalrlar. Bu sebeple, bizi ilgilendiren ey yapklk olduundan dolay, nikel kaplama
banyosuna gemeden nce bu pasiflii nasl gidereceinizi bilmiyorsanz, pasif bir nikel
kaplama zerine nikel kaplama banz artacaktr. Nikel iin kullanlmak zere satlan, suda
zlmeye ve kullanlmaya hazr, patentli birka pasiflik giderici (depassivator) mevcuttur.
Sayfa 17
Burada nikel ve nikel ieren alamlar iin birka aktivasyon prosedr listeledim.
nce prosedrlerin kendisini daha sonra da zerinde en iyi sonucun alnaca metalleri
vereceim.
AKTVASYON LEMLER
1. Asitli Nikel Klorr (Woods Nikeli)
NiCl2 . 6H2O
HCl .
Scaklk
Elektrotlar
lem sresi
.
.
.
.
.
Akm younluu
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
239,6 gr/lt
82,57 ml/lt
21 26,7 C
Nikel1
Anodik ise 2 dak.
Katodik ise 6 dak.
3,23 A/dm
Bu banyo ve varyasyonlar, muhtemelen kaplanmas zor olan birok metal iin en iyi
aktivasyon ilemi olarak bilinen Woods nikel banyosu biimindedir. Bu banyodaki ilemde,
eer nikel veya nikel alamlarna kaplama yaplacaksa, ilem tamamlandktan sonra malzeme
direk olarak kaplama banyosuna gnderilmelidir. Baz aktivasyon trlerinde malzeme ayn
tank iinde batan iki dakika anodik sonra dakika katodik olarak ileme tabi tutulur. Ama
bu durumlar iin nerilen metot iki ayr tank kullanlmasdr. Birok durum iin gereken tek
ey basit katodik ilemdir. zeltiyi iinde bulunduracak tank vycor, payreks, kauuk veya
plastik astarl elik veya yekpare polipropilenden yaplabilir.
2. Dk pH Watts Nikel Banyosu
Nikel slfat (Hidratl) .
112,34 gr/lt
Nikel klorr(Hidratl) .
112,34 gr/lt
Borik asit
15 gr/lt
Hidroklorik asit
Hacmen %10luk
Scaklk
49 65,5 C
Elektrotlar
Sradan nikel
Malzemeyi 8 10 dakika sreyle 1,1 2,2 A/dm de anodik ileme tabi tutun. Daha
sonra 5 10 dakika sreyle katodik ileme tabi tutun.
Nikel elektrotlar karbonsuz tipte olmaldr.
Sayfa 18
3. Slfrik Asit Aktivatr1

Slfrik asit (konsantre)
250 gr/lt
Elektrotlar
Kimyasal kurun
Scaklk
21 26,6 C
Malzemeyi 10 dakika veya daha az 2,15 A/dm de daha sonra 2 dakika 21,5 A/dm de
anodik tutun. Bundan sonra ise 20 ila 30 saniye katodik tutun.
4. Hidroflorik Asit Aktivatr
Hidroflorik asit (konsantre)
Scaklk
500 gr/lt
21 24 C
Bu bir daldrma ilemidir. Malzemeyi aktivatre 10 saniye sreyle daldrn.
Nadiren, bu zeltiye aktivasyonu gelitirmesi iin 1 gram/litre potasyum iyodr eklenir. 1 gr/lt yi amayn.
Sayfa 19
TABLO 1. NKEL VE NKEL ALAIMI TPLER VE NERLEN

AKTVASYON LEMLER
Metal
Duranikel
lem
No
4
Metal
R Monel
lem
No
3
Duranikel R
KR Monel
Incoloy T
D Nikel
Incoloy 901
Normal Inconel
Elektrolitik nikel
(nikel kaplama)
Inconel W
11
Dier dvme nikeller
Inconel X
Nimonic 75
Normal nvar (% 36 nikel)
32
Nimonic 80A
% 42 nikel-demir alamlar
Ni-Span-C
% 46-50 nikel-demir alamlar
Ni-Rest Tip I
34
Ni-Rest Tip II, III, IV, V
Otomat (free-cut) invar 36

(selenyum ieren invar)
Paslanmaz elik (18-8 serisi)
Normal Monel
33
Uniloy#1
K Monel
Uniloy#2
ISIYA DAYANIKLI METALLER ZERNE KAPLAMA

Isya dayankl metaller erime noktas ok yksek olan metallerdir. Bu metaller daha
ok endstride kullanlr ve kaplamaclardan eitli sebeplerden dolay bu metalleri dier
metallerle kaplamalar istenir. Tantal ve niyobyum sz konusu olduunda mekanik yollarla
elde edilen yapklk sz konusu olmasna ramen anlatlacak metotlar iyi bir yapklk elde
etmek iin tatmin edicidir.
Anodik olarak sadece 15 saniyeliine ileyin.

21,5 A/dm de dakikalna anodik yapn.
3
21,5 A/dm de be dakikalna anodik yapn.
4
Bir dakikalna 10,8 A/dm de, daha sonra drt dakikalna 21,5 A/dm de anodik yapn.
2
Sayfa 20
MOLBDEN ZERNE KAPLAMA

Molibden ilgin bir metaldir. Yksek bir erime noktasna sahiptir ve zellikle yksek
scaklklarda bir oksit tabakas oluturur. Maalesef bu oksit bahsedilen bu yksek
scaklklarda uucudur. Bunun anlam da udur: Eer bu metalden yaplan bir nesne oksijen
veya hava ieren bir ortamda yksek scakla maruz kalrsa tamamen yok oluncaya kadar
yava yava buharlaacaktr. Glmeyin, ama bu anlalmadan nce birok durumda olan
tamamyla buydu. Eer molibden olduka yksek scaklklara dayanabilecek bir metalle
elektro kaplanrsa kaplama oksijenin molibdene temasn nleyecek ve malzeme emniyetli bir
ekilde alacaktr. Bu yzden molibdenin kaplanmas ok nemlidir.
Aadaki teknikte molibdenin tamamen temiz olduu ve bahsedilen bu temizliin her
zamanki metotlarla saland kabul edilmektedir.
MOLBDEN ZERNE KAPLAMA KOBALT FLA METODU

1. Adm: Asitle leme
Slfrik asit (konsantre).
700 ml
Su
300 ml
Katotlar
Kimyasal kurun
Akm younluu
3,1 6,2 A/dm
Scaklk
45 C
Not: Bu banyoyu hazrlarken dikkatli olun.

Temizlenmi molibdeni yzeyde berrak parlak mavi tabaka oluana kadar slfrik asit
banyosunda tutun.
2. Adm: Durulama
Tamamen durulayn.
Sayfa 21
3. Adm: Kobalt Fla

CoSO4 . 7H2O .
200 gr/lt
H2SO4 (konsantre)
90 ml/lt
Scaklk
20 30 C
Anotlar
Akm younluu
lem sresi
Kobalt olmaldr1
7,75 31 A/dm
1 6 dakika
nerilen slfrik asit konsantrasyonu 90 100 ml/lt dir. Asit konsantrasyonu dk

olursa yapklk zayf olacaktr, eer konsantrasyon ok yksek olursa rtme yetenei az
olacaktr.
Not: Birinci admda, eer oluan ince tabaka mavi deil de siyah ise bu, zeltinin
fazla seyreltik veya scakln fazla dk olduunu gsterir. Eer ince tabaka fazla aksa
bu, akm younluunun ok yksek ya da ok dk olduunu gsterir.
Malzemeyi 31 A/dm de kobalt fla banyosunda bir dakika flalayn. Eer 31 A/dm
de tamamen kobaltla rtlme elde edilemediyse, bu ya slfrik dalamann yetersiz olduunu
ya da kobalt banyosunda kullanlan kobalt anotlarn yetersiz anot alanndan dolay polarize
olduunu gsterir.
Fla ileminden sonra nikel veya krom banyosunda kaplayn.
MOLBDEN ZERNE KAPLAMA KROM FLA METODU

1.Adm: n Temizleme
%10 luk NaOH zeltisinde molibdenin n temizlemesini yapn. [Oda scakl, 25
Voltta 20 saniye, AC (alternatif akm) kullann.]
2. Adm: Durulama
Tamamen durulayn.
Anotlar polarizasyonu nlemeye yetecek kadar yzey alanna sahip olmaldr.
Sayfa 22

Slfrik asitte anodik olarak elektrikli temizleyin. (Hacmen iki birim asit, bir birim su.
2032 C de, 20 30 saniye sreyle 10,7632,3 A/dm akm younluu kullann).
4. Adm: Durulama
Tamamen durulayn.
5. Adm: Durulama
Yumuak alkali zeltisinde durulayn (trisodyum fosfat, 30 gr/lt).
6. Adm: Durulama
Tamamen durulayn.
7. Adm: Durulama
%10 luk slfrik asitte durulayn.
8. Adm: Durulama
Tamamen durulayn.
9. Adm: Fla Kaplama
Malzemeyi tipik bir krom banyosunda flalayn. Yaklak 16,2 A/dm kullanarak 60
saniye fla ilemi yapn. Banyo scakl en az 49 C olmaldr ve banyodaki bakr ve demir
kirleticiler az olmaldr!
10. Adm: Durulama
Tamamen durulayn.
11. Adm: Woods Nikel Fla
Woods nikel fla kullann (Aktivasyon ilemi 1, sayfa 18).
Sayfa 23
12. Adm: Nikel Kaplama

Nikel banyosunda kaplayn.
TUNGSTEN ZERNE KAPLAMA 1. METOT

1. Adm: Temizleme ve Ya Alma
Normal temizleme ve ya alma.
2. Adm: Dalama
3,1 A/dm de, arlka %10 luk KOH iinde iki dakika dalayn (oda scakl).
3. Adm: Durulama
Tamamen durulayn.
4. Adm: Kobalt Fla Banyosu
31 A/dm de bir dakika veya 7,75 A/dm de alt dakika kobalt fla yapn. Molibden
kaplamada anlatlan fla banyosunu kullann.
5. Adm: Kaplama
Nikel veya krom kaplayn.
TUNGSTEN ZERNE KAPLAMA 2. METOD

1. Adm: Temizleme ve Ya alma
Normal temizleme ve ya alma.
2. Adm: Durulama
Tamamen durulayn.
Sayfa 24
3. Adm: Anodik leme

Aadaki zeltide bir dakika anodik olarak ileyin.
Nikel slfat (hidratl) .
200 gr/lt
HF (konsantre).
400 ml/lt
Sre
1 dakika
Gerilim
10 Volt
Scaklk
20 C
Devamnda 30 saniyeliine katodik olarak ileyin.

Fla banyosu bir aydan sonra ktleecektir. yi sonular almak iin tekrar yenisi
hazrlanmaldr.
4. Adm: Kaplama
Nikel ile kaplayn.
kinci metot sinterlenmi toz halindeki metal tungsten paralarda ie yaramayacaktr.
TANTAL VE NYOBYUM ZERNE KAPLAMA

Bu iki metal ile gerek atomik ba elde etmek son derece zordur. Sebebi tam olarak
akla kavumamtr, ama muhtemel sebepler oksidin yzeye skca yapmasndaki
kararll ve yeniden olumadaki hzdr. Bu yzden daha iyi bir metot bulunana kadar ( belki
de siz bulursunuz ) mekanik olarak yapklk elde etmeye raz olmak zorundayz.
1. Adm: Dalama
Temizledikten sonra metali aadaki zelti ile anodik olarak dalayn.
HF
2,5 birim (hacmen)
HCl
2,5 birim (hacmen)
Metil alkol (salt)
Akm younluu
Katotlar
Nikel
Sre
20 40 dakika
Scaklk
30 45 C
95 birim (hacmen)
1,94 A/dm
Sayfa 25
2. Adm: Durulama
Tamamen durulayn
3. Adm: Woods Nikel Fla
Woods Nikel Fla kullann (Aktivasyon ilemi 1, sayfa 18).
4. Adm: Nikel Kaplama
Nikel kaplayn.
DKME DEMR ZERNE KAPLAMA

Dkme demir inko ile kaplanaca zaman baz sorunlar karr. Bu olaydan inko
kaplama konusu altnda bahsedilmiti. Ama burada da tekrar edilecek. Yzeyde hidrojen eik
gerilimini dren, hatr saylr miktarda grafit (karbon) vardr, bu yzden yzeye inko
yerine hidrojen kaplanr. Bu sorunun stesinden gelmek iin birka teknik gelitirilmitir.
Bunlardan bazlar bir kalay, bakr veya kadmiyum zeltilerinde flalamadr. Baka bir metot
ise dkm siyanrl inko banyosunda kaplamadan nce, 26,7 C de, 100 200 gr/lt
sodyum siyanr zeltisine drt saatliine daldrmaktr.
DK KARBONLU ELKLER1
Magnezyum slfat slfrik asit aktivasyon banyosu, kurum oluumunu mmkn
olduu kadar azaltan ve dk akm younluklarnda alan mkemmel bir aktivasyon
ilemidir.
Slfrik asit .
250 gr
MgSO4 . 7H2O
500 gr
Su
250 gr
zeltiyi hazrlarken tankn % 20 sini suyla doldurun, daha sonra ngiliz tuzu
(magnezyum slfat) ekleyip zn. Bundan sonra dikkatli bir ekilde slfrik asidi ekleyin.
Banyo magnezyum slfat asndan her zaman doymu durumda olmaldr. Asit eklendikten
sonra, daha fazla znemeyene ve znmemi bir miktar tankn dibinde birikene kadar
magnezyum slfat ilave edin.
Paslanmaz elik, Woods nikel fla ya da HCl ile asitletirilmi seyreltik bakr slfat banyosu ile kaplama iin
aktive edilebilir. Bir karbon anot kullann.
Sayfa 26
Bu banyo, akm younluunun 3,23 A/dm nin stne kmasna izin verilmeksizin
anodik olarak kullanlr. alma scakl nemlidir ve en iyi sonularn alnabilmesi iin
15,6 C yi gememelidir. Bu da soutma gerekecei anlamna gelir.
lem srasnda elik allm yollarla temizlenip durulanr ve 3,23 A/dm de anodik
olarak 5 dakika sreyle aktivasyon banyosuna daldrlr. Bundan sonra hi vakit kaybetmeden
suyla durulanr (scaklk: 21 C 26,7 C) ve hemen nikel kaplama banyosuna geilir.
NTRATLI (AZOTLU) ELKLER

Yzeyde nitrat varl yapklkla ilgili sorunlara yol aar. Slfrik asit banyosundaki
anodik ilemden sonraki ek admlarla beraber, 19. sayfada nikel alamlarnn aktive
edilmesinde verilen nc aktivasyon metodunu kullann. Duruladktan sonra anodik ve
katodik olarak ilemek iin Woods nikele gein bundan sonra da hi vakit kaybetmeden nikel
kaplama banyosuna gein.
KARBONTRATLI ELKLER
Bunlar, aslnda metalik olmayan bileikler olan karbitlerin ve nitratlarn oluturulmas
amacyla karbon ve nitrojenin yzeye nfuz ettirildii karbonitratlama sreci ile yzeyleri
sertletirilen eliklerdir. Karbitler sknt vericidir ama nitratlar daha da sknt vericidir. Eer
yzeyde nitrat formunda ok fazla nitrojen varsa yzeyi kaplamak nerdeyse imknsz hale
gelir. Byle durumlarda tek zm yolu malzemeye nitratlarn yzeyden uzaklamasn
salayacak bir stma ilemi uygulamaktr. Bu ilem bir miktar yumuamaya sebep olacaktr
(karbonitratlamann amac olduka sert bir yzey elde etmektir) ama bu yumuama rtclk
kalitesini drecek kadar fazla deildir. Uygun bir yumuak sl ilemden (menevileme =
temperleme) sonra yzey elektro kaplamay kabul edecek duruma gelecektir.
HDROJEN GEVREKL
Gerekte daha ileri seviye bir dersin ierii olduu iin (krom kaplamada bundan
bahsedilmiti) bu konuyu burada anlatmaya niyetli deildim, ama eliin zellikle yksek
gl eliklerin elektro kaplanmasyla alakal olduu iin burada ok basit bir ekilde tekrar
ele alacam.
Sayfa 27
Kuvvetini olduka arttrmasn salayan karbon ve dier alam elementleri ieren

elikler, asitle temizleme ve elektro kaplama srasnda oluabilecek hidrojen ieren ortamlarda
garip bir ekilde krlgan hale gelmektedir. Henz tamamen akla kavumu olmamakla
beraber, atomik yapdaki hidrojen elie nfuz etmekte ve bir ekilde elik ile metalik
olmayan kovalent ba oluturmaktadr. Bu, uygulanan gerilmenin sradan metalik kayma
(esneme) oluturmad blmler olumasna sebep olur. Bunun yerine bu noktalarda ufak
atlamalar olur ve uygulanan gerilim arttrlnca bu atlamalar krlmayla sonulanr.
elik yaylara inko kaplarken zorluk yaayan bir kaplama fabrikasna arldmda
yaadm ilk deneyimimi anlatacaym. nce erit tipindeki yaylar bir askya yerletirilmiti ve
kaplamac kaplama prosedrn uygularken byk bir merakla izledim. Yaylar katodik
olarak iki dakika sreyle elektrikli temizlemeye tabi tuttu ve souk su ile durulad, daha sonra
asky souk sudan karrken yaylar krlp yzlerce paraya ayrld ve her tarafa dald
(Balangta helezon biiminde sarlmlard). Asla unutamayacam bir grntyd! Onlara
nerdiim zm ne miydi? Hibir ey. Onlara bu ii unutmalarn syledim. nk bir ok
durumda doru olan bir prosedr izleyip malzemeyi anodik olarak temizleseler bile nceki
inko kaplama srasnda muhtemelen ayn sebeplerden dolay elie ok fazla hidrojen nfuz
ediyordu. Bu durumdaki bir yay neden kaplayasnz ki?
Gnmzde yksek kuvvetteki elii gevretmeden kaplamann yollar mevcuttur. Bu
yollardan biri udur.
1. Adm: Temizleme
Buharl ya alma ile temizleyin.
Paralar ultrasonik olarak 25 kilohertz de titretirirken 21 C deki %20 lik HCl
zeltisine daldrn.
3. Adm: Durulama
Souk suda durulayn.
4. Bakr Slfata Daldrma
pH derecesi 2,6 olana kadar H2SO4 eklenmi %10 luk bakr slfat zeltisine daldrn
(Parlak bir bakr kaplama elde etmek iin 10 saniyeliine daldrn ).
Sayfa 28
5. Adm: Durulama
Souk suda durulayn.
Paralar %12 nitrik, %34 asetik asit zeltisinde be dakika sreyle ileyin.
7. Adm: Durulama
nceki gibi ultrasonik olarak titretirirken paralar souk suyla durulayn.
8. Adm: inko Kaplama
inko banyosuna elektrotlarda gerilim var iken gein.1
Not: inko banyosu u koullardaki inko siyanr tipi bir banyo olmaldr: Hidroksit
iyonu normalitesi ile siyanr iyonu normalitesi arasndaki fark yaklak 1,2 olmaldr. Siyanr
normalitesinin inko normalitesine oran 1,2 olmaldr. Banyo kullanlmadan nce inko tozu
ilemi ile artlm (Bkz. inko kaplama), karbon ile filtre edilmi ve bota temizlenmi
olmaldr.
KROM STNE KROM KAPLAMA

Nadiren krom stne krom kaplamak zorunda kalabilirsiniz. Bu durum zellikle sert
kromu belirli bir kalnla kadar kapladnzda banza gelir. Kaplamann kalnln kontrol
etmek iin ilemi durdurmak isteyebilirsiniz. Kaplamaya kald yerden devam edeceiniz
zaman, kromun zerinde yapkan bir krom kaplama elde etmek konusunda sorun yaarsnz.
Bu olay kromu pasif yapar ve ek olarak kolayca nemlendirilemeyen bir yzey olumasna
sebep olur. Aadaki prosedr bu problemin stesinden gelmenize olduka yardm eder.
6 voltta 30 60 saniye sreyle anodik olarak elektrikli temizleyin.
Krom kaplamada anlatlm olan hidrojen gevretmesini nleyici bir ilem, burada da kaplamadan sonra
nerilmektedir.
Sayfa 29
2. Adm: Durulama
Tamamen durulayn.
3. Adm: Dalama
247,15 gr/lt kromik asitte dalayn (Acil bir durumda sradan bir kaplama tank
kullanlabilse de, normalde zel bir dalama tank kullanlmaldr). Tank boyunca 6 volt
gerilim uygulayarak 60 C scaklkta dalayn. Gz ile dzgn ekilde gaz k grlene
kadar dalayn.
4. Adm: Kaplama Banyosuna Yerletirme
Akm kapalyken kaplama banyosuna yerletirin, 10 dakika bekleyin. Hidrojen
baloncuklar kmaya balayana kadar akm arttrn ve bu noktada 10 dakika tutun. Akm
doru akm younluuna kadar yavaa arttrn.
ANODK AKTVASYONDAK ZORLUKLAR

nce keli baz objelere asidik tip zeltilerde uygulanan anodik aktivasyon ilemleri
kelerde ciddi boyutsal kayplara yol aacaktr. Bu boyutsal kayb en aza indirmenin bir yolu
objeyi kelerinde akm kalkan (current shield) ya da akm giderici (current thief) ile
asmaktr.
EGZOTK ALAIMLAR ZERNE KAPLAMA

Bu balk altndaki alamlar yksek kuvvet ve scaklk gerektiren uygulamalarda
kullanlan krom, nikel ve kobalt alamlardr. zerlerine nikel gibi dier metaller de iyi
ekilde kaplanabilmesine ramen, bu alamlar genelde kromla kaplanr. Burada verilen
tekniklerde krom kaplama kullanld varsaylacaktr.
STELT 21 ZERNE KAPLAMA

Bir dakika sreyle % 50 lik HCl e daldrn.
Sayfa 30
2. Adm: Durulama
Souk suyla durulayn.
71 C de 30 saniye sreyle konsantre nitrik aside daldrn.
4. Adm Durulama
5. Adm: Krom Kaplama
Akm kapalyken 30 saniye sreyle krom kaplama banyosuna daldrn. 31 A/dm de
akm an.
HASTELLOY B ZERNE KAPLAMA

Stelit 21 iin kullanlan prosedrn aynsn uygulayn.
HASTELLOY C ZERNE KAPLAMA

2. Adm: Durulama
3. Adm: Anodik leme
Woods nikelde 2,06 A/dm de 20 saniye sreyle anodik olarak ileyin.
4. Adm: Katodik leme
Woods nikelde 2,06 A/dm de iki dakika sreyle katodik olarak ileyin.
Sayfa 31
5. Adm: Durulama
6. Adm: Krom Kaplama Banyosuna Daldrma
Akm kapalyken 30 saniyeliine krom kaplama banyosuna daldrn.
7. Adm: Kaplama
Krom kaplama banyosunda 31 A/in de kaplayn.
V 36 ALAIMI ZERNE KAPLAMA

Hastelloy C iin kullanlan prosedrn aynsn uygulayn.
SAE 4340 TAKIM EL ZERNE KAPLAMA

2. Adm: Durulama
3. Adm: Krom Kaplama Banyosuna Daldrma
30 saniye sreyle krom kaplama banyosuna daldrn (akm kapalyken).
4. Adm: Ters Akmda Dalama
15,5 A/dm de 20 saniye sreyle ters akmda dalayn (anodu model aln).
5. Adm: Kaplama
31 A/dm de kaplayn.
Sayfa 32
TTANYUM ZERNE KAPLAMA 1. METOT

Titanyum, oksit tabakas sebebiyle zorluk tekil eder. Aadaki prosedr yapk bir
kaplama elde etmek iin ok iyidir.
1. Adm: Buharl Ya alma
Allagelmi ekilde buharl ya aln.
2. Adm: Buharl Andrc Pskrtme
100 grit aluminyum oksit kullanarak 30 40 pside (2,1 2,8 atm) buharl andrc
pskrtme yapn. karn ve 100 grit aluminyum oksit amuruna yerletirin. On dakika
tuttuktan sonra karn ve yapan taneleri souk akar suda fra ile temizleyin.
3. Adm: Aktivasyon
10 ml/lt konsantre hidroklorik asit eklenmi %10 luk nikel klorr zeltisi ieren
aktivasyon zeltisine daldrn. 65,6 C alma scaklnda 2 dakika sreyle daldrn, daha
sonra hemen elektrolize nikel banyosuna (bu banyoda kaplamaya balarken, hidrojen k
gzlenene kadar birka saniyeliine titanyumu katodik yapn) ya da dier bir yol, akm
akken nikel kaplama banyosuna gein.
4. Adm: Durulama ve Kaplama
Uygun kalnlkta bir nikel kaplama elde edildikten sonra karn, durulayn ve arzu
ettiiniz baka bir metalle kaplayn.
Not: Ekstra gl bir yapma iin, elektrolize nikel kaplandktan sonra bir sl ilem
yaplabilir.

1. Adm: Buharl Ya Alma ve Andrc Pskrtme
3. Adma kadar titanyum zerine kaplamada kullanlan 1. metodu uygulayn. Farkl
olarak unlar yapn:
Sayfa 33
2. Adm Aside Daldrma

Titanyumu, kaynamakta olan konsantre HCl ye 10 dakika sreyle daldrn.
3.Adm: Woods Nikel Banyosu
Durulama yapmakszn Woods Nikel Banyosuna gein ve 5 30 dakika sreyle
katodik olarak flalayn. Arzu edilen nikel kaplama iin, durulamakszn Watts nikel
banyosuna gein.
Titanyum obje zerine yapkl glendirmek iin, ntr veya indirgeyici bir
atmosferde bir saat sreyle 540 C de (1000 F) sl ilem uygulayabilirsiniz.

1. Adm: Buharl Andrc pskrtme
100 grit aluminyum oksit kullanarak 30 40 psi da (2,1 2,8 bar) buharl andrc
pskrtme yapn. karn ve 100 grit aluminyum oksit amuruna yerletirin. On dakika
tuttuktan sonra karn ve yapan taneleri souk akar suda fra ile temizleyin.
2. Adm: Solventle Ya Alma
Allm ekilde solventle ya aln.
u zeltiye daldrn: Bir hacim konsantre hidroflorik asit, hacim konsantre nitrik
asit. Oda scaklnda kullann. Krmz gaz k gzlenene kadar daldrn.
Uyar: Tankn zerinde havalandrma bal veya uygun bir havalandrma ile
kullann.
4. Adm: Durulama
Pskrtme ve saf veya deiyonize suya daldrma yapmak suretiyle durulayn.
Sayfa 34
5. Adm: Dikromata Daldrma

Dikromat daldrmasna koyun:
Sodyum dikromat
Hidroflorik asit ( konsantre) .
46,5 ml/lt
Su
3,79 lt
.
.
240 gr/lt
Saf su kullanarak hazrlayn. 93 C de uygulayn.

6. Adm: Durulama
Kuvvetli kartrma ile souk akar suda durulayn.
7. Adm: Kaplama
Bir asitli bakr kaplama banyosunda kaplayn.
PRES DKM NKO ZERNE KAPLAMA

Pres dkm inko, kaplamada neredeyse her zaman soruna yol aar. Alamlarn
hazrlanmasnda kullanlan metaller bir sebepten dolay yksek miktarda reaktiftir. Dkmler,
iinde ilendikleri zeltiyi gz ard edilemeyecek miktarda tutabilecek kadar gzenekli
olabilirler, bu da daha sonra sznt ve yapklk sorunlarna yol aar. Hatrlanmaldr ki
genelde, polisaj ve perdahlama ilemlerinde fazla sorun tekil etmeyen salam bir dkm,
kaplama ilemlerinde de fazla sorun tekil etmeyecektir. Gz nnde bulundurulmas
gerekenler kt yzeyli dkmlerdir.
1. Adm: Buharl Ya Alma
Pskrtme ile buharl ya alma yapn. Paralar kfi biimde asn ve ya alma
akkannn bozuk olmamasna dikkat edin. Bu adm ok nemlidir, bu yzden yeterli
dikkati gsterin. Malzeme zerinde beyaz veya renklenmemi noktalarn olumas ya alma
akkannn bozulmu olduunu gsterir. Eer gerekirse i taraftaki blmleri yumuak flanel
kumala derinlemesine silerek artakalan perdahlama bileiini karn ve ilemi tekrarlayn.
Sayfa 35
2. Adm: Katodik Temizleme

Aadaki temizleyicide katodik olarak temizleyin:
Trisodyum fosfat
Sodyum karbonat
Scaklk
Gerilim
6 Volt
Sre
1 2 dakika
15 gr/lt
7,5 gr/lt
79 C
Not: yi bir ticari temizleyici de kullanlabilir.

4. Adm: Asitle Dalama
Aadaki her iki daldrma da iyi sonular verecektir.
1. Hacmen %1 lik hidroklorik aside 30 ila 40 saniye sreyle veya
2. Hacmen %10 luk asetik aside 30 ila 90 saniye sreyle daldrma.
5. Adm: Durulama
Hzl bir ekilde durulayn ve hemen 6. adma gein.
6. Adm: Bakr Fla
Aadaki banyoda bakr fla yapn.
Bakr siyanr .
22,5 gr/lt
Sodyum siyanr
30 gr/lt
Sodyum karbonat
15 gr/lt
Scaklk
60 C
Gerilim
6 Volt
Sre
2 5 dak.
Sayfa 36

Standart bakr kaplama banyosunda bakr kaplayn.
Not: Kaplama ileminden nce pres dkm inkoya uygulanacak mekanik cilann tr
nemlidir. Basnl dkm genelde nispeten gzeneksiz ince bir kabua sahiptir ve bunun
altnda da olduka gzenekli bir yap vardr. Bu yzden eer mmknse bu gzeneklilii
dar karacak muamelelerden kanmak akllca olacaktr. Bu teorik olarak iyi bir
prensiptir, ama eksik dkm (cold shot) gibi birok kusurun bu ince kabuun altna kolayca
girebilmesi ve kusuru cilalama suretiyle giderirken gzenekliliin ortaya kmas sebebiyle,
onarma ii pratikte olduka zordur. Pres dkm inkolar iin amur parlatma(slurry
polishing) ve spin cilalama(spin finish) gibi mekanik parlatma metotlar nerilmektedir.
Alternatif bir metotta plastik yongalar ile titreimli cilalamadr.
PRES DKM NKO ZERNE KAPLAMA BR DER

PROSEDR
Pres dkm inko zerine kaplama yaplmas gerektiinde aadaki prosedr ile daha
iyi ve maliyeti daha dk sonular alnr.
1. Adm: Cilalama
Ayrlma hatlarn iki ila be dakika cilalayn.
2. Adm: Asma
Temizleme ve kaplama iin asn.
3. Adm: n Temizleme
Yumuak alkalik temizleyiciye daldrarak n temizleme yapn. Durulayn.
4. Adm: Elektropolisaj
Elektropolisaj yapn ve durulayn (alkali elektropolisaj)
5. Adm: Durulama ve Aside Daldrma
Durulayn. Aside daldrn (daha nce verilmi olan iki asit daldrmasndan birini
kullann). Durulayn.
Sayfa 37
6. Adm: Fla Kaplama

Roel bakr fla banyosunda be-yedi dakika sreyle flalayn. Durulayn.
20 dakika sreyle parlak asit bakr banyosunda kaplayn.
8. Adm: Durulama ve Aside Daldrma
Durulayn, aside daldrn, yine durulayn.
9. Adm: Kaplama
Arzu edilen metalle kaplayn.
Zor Metaller zerine Kaplama konusunun sonuna gelmi bulunuyoruz. eitli

metalleri kaplama yollarn rendiniz ve tecrbe ettiniz. Bu blmde prosedrlerin ve
reetelerin sadece bir ksm izah edilmitir. Hayal edebileceiniz zere, belli metaller stne
belli elektro kaplamalar elde etmenin detayl yollarn ve vastalarn veren binlerce patent
mevcuttur (bazlar basldklar kt kadar bile deerli deilken, bazlar olduka deerlidir).
Ama bu patentlerin temelinde bu blmn banda zetlediim temel hususlar vardr, bu
hususlar aklnzda tutmanz neririm. Bunlar anladnzda bir X metalini bir Y metali
zerine kaplamak iin kendi gzde prosedrnz yaratamamanz iin hibir sebep yoktur
(tabi mmknse!). imdi bu blmde grdklerimizi ksaca tekrar edelim.
Baz metaller kaplanmay reddeder nk:
1. Ticari olarak temizlenmi olan metalin yzeyinde karlmas zor olan bir oksit
veya bileik vardr.
2. Metalin yzeyinde karlmas kolay, ama eski halini almas daha da kolay olan
bir oksit veya bileik vardr.
3. Metal (genellikle alam), yzeyde birbirinden ayr ve kaplamay zorlatran ya
da imkansz klan bozucu farkl fazlara sahiptir.
Sayfa 38
Birinci tipteki durumlarda, problemi yle zebilirsiniz: Oksidi veya bileii

uygun bir zelti kullanarak zp yeniden oksit olumadan nce malzemeyi kaplama
banyosuna transfer ederek.
kinci tipteki durumlarda eer transfer zaman yeterince ksa tutulabiliyorsa ve
uygulama hala pratik oluyorsa sorunu yukardaki gibi giderebilirsiniz. Eer oksit
bileiinin yeniden oluumu ok hzl gerekleiyorsa oksidi zecek bir aktivasyon
ilemi uygulayarak yzeyde daha sonraki oksidasyonu nleyecek bir tabaka elde
ettikten sonra e zamanl olarak bu tabakay zp istenilen metali kaplayacak bir
kaplama banyosuna gemelisiniz..
nc tipteki durumlarda seimleriniz unlar olacaktr:
1. Sorun karan maddeyi uygun bir zelti vastasyla zn. Kurun pirinci
yzeyine yaylm yksek miktardaki kurunun kaplamadan nce kazma/soyma yoluyla
fiziksel olarak karlmasn bu teknie rnek olarak gsterebiliriz.
2. Eer mmknse sorun karan maddeyi uygun bir s muamelesi ile karn.
rnein yzeyi sertletirilmi bir eliin yzeyinde ar miktarda karbit ve/veya nitrr
varsa, elie, bu sorun karan maddeleri yzeyden uzaklatrp daha sonraki elektro
kaplamalarda iyi bir yapklk elde edilebilmesini salayacak yumuatc bir sl ilem
uygulanabilir.
3. Eer maddeyi karamyorsanz, sorunlu yzeyin kaplamay mekanik olarak
tutabilmesini salayacak bir ilem uygulayn. Buna verilecek bir rnek yapkln
direk atomik ba oluumuna deil de, mekanik kilit ve Van Der Waals kuvvetlerine
bal olduu Tantal zerine kaplamadr. Baz durumlarda doru atomik ba metotlarn
kombine edilmesiyle elde edilebilir. Birka patentte tantal zerine doru atomik ba
elde edilebilecei ileri srlmektedir. Bunlardan bazlar iyi yapklk elde etme
konusunda olduka tutarszdr ama bazlar da gerekten ie yaramaktadr! Buna
bal olarak sizin de hayal gcnz altrp, bu inat metalleri uysallatrmann bir
yolunu bularak kaplamaclar skntlardan kurtarma imknnz vardr.
imdi farkl bir konuya geiyoruz: Elektrikle ekil verme.
Sayfa 39
ELEKTRKLE EKL VERME

Elektrikle ekil verme ilk olarak bir Alman niversite profesr olan, Litvanya Riga
da eitim vermi Profesr Moritz H. von Jacobi tarfndan bulunup gelitirilmitir. 1838
ylnda Rusyadaki St.Petersburg Bilimler Akademisi ne icad hakknda bir tez sunmu ve bu
gze arpan almasndan dolay 25.000 rublelik (bugnn parasyla yaklak 300.000 dolar)
cmert bir dl almtr. Kendisi, madalya imalat ve sanat ilerinde kullanlan bu metoda
galvanoplasti adn vermiti. Gnmzde elektrikle ekil verme (electroforming) olarak
bilinmektedir.
Peki, elektrikle ekil verme nedir? Basite aklarsak, elektrikle ekil verme,
metalin biimlendirildii ya da belli bir formda retildii bir elektro kaplama ya da
elektrolitik srecidir. Dier bir deyile dkme ve basma gibi, metalden malzeme retmeye
yarayan bir ilemdir. Muhtemelen en verimli elektro kaplama sahalarndan biridir.
Elektrikle ekil verme nasl yaplr? Temelde, sre karlabilir maa, kalp veya
ekil verici bir nesne zerine kaln bir metal tabakasnn kaplanmasn ierir. Daha sonra kalp
karlr ve geriye kalbn negatif veya pozitif kopyas eklindeki kaplanm metal kalr.
Temel prensipler ekil 3 te gsterilmitir.
Sayfa 40
Elektrikle ekil vermenin avantaj nedir? Elektrikle ekil vermenin ilk byk
avantaj bu yolla yaplan oaltmada ana modelin en ince detayna ve btn hatlarna bilinen
dier btn yollardan daha sadk kalnmasdr. yle ki bu yolla oaltlan ve imal edilen
nesneler iin Bir elmann iki yars kadar benzer deyimini kullanmak yerinde olacaktr. Sam
Amcann banknotlarnn baslmas buna tipik bir rnektir. Oyularak elde edilmi elik bir
plaka, senetleri ve banknotlar basmak iin kullanlacak, tamamen birbirinin ayn ana bask
kalplar retmek iin elektrikle ekil verme yoluyla titizce oaltlr. Bu elektrikle ekil
verme dal genelde elektrotipografi olarak adlandrlr. Baka bir genel rnek ise plak yapm
zerinedir; zel bir reine (gomalak = shellac) bileimi stndeki, insan sandan daha ince
olan bir dizi spiral izik, metal formda ayn tipte istenilen miktarda oaltlr, bunlar da
tamamen ana kaydn kopyasndan ibaret olan, alnan plaklarn baslmasnda kullanlan
stampalarn retilmesinde kullanlr.
Elektrikle ekil vermenin ikinci byk avantaj ise dier metal ileme metotlaryla
yaplmas imknsz olan eylerin elektrikle ekil verme ile yaplabilmesidir. Bu nesnelerin
dier metal ileme metotlaryla retilmesi o kadar pahal ve karmaktr ki, bu metotlarn
kullanlmasn imknsz klar. zel ekillendirilmi dalga kapanlar ve radar ileri iin
klavuzlar, pilot tpleri ve spersonik rzgr tneli azlklar gibi egzotik cisimlerden tuvalet
amandra hazneleri gibi basit cisimlere kadar geni bir alana yaylm uygulama rnekleri
vardr! ekil 4 te verilen rnek anlatlmak istenen hakknda bir fikir edinmenize yardmc
olacaktr. Dier metal ekillendirme yntemleri ile, ii przsz olacak ekilde ve tek para
halinde byle bir ekil oluturulamaz. Ama metali mum veya erime noktas dk bir
alamdan yaplm kalba kaplayp, kalp karldktan ya da eritilerek ayrldktan sonra i
hatlar kusursuz ve przsz olan, tek paradan oluan malzeme elde edilir. Bu tek rnek
elektrikle ekil vermenin size sunduu imkanlar hakknda sadece ok az bir fikir edinmenizi
salar. Bu yntemle et kalnl 25 mikron olan ufak, narin paralar veya et kalnl 5 cm.ye
kadar olan byk hacimli paralar elde edilebilir.
Sayfa 41
Son olarak, elektrikle ekil vermenin gn getike deeri daha ok anlalacak bir
avantaj daha vardr. Elektrikle ekil verme, metalden ve enerjiden tasarruf edilmesini
salayan bir ilemdir. Metallere ekil verme ve retimde kullanlan dier yntemlerde hem
enerji hem de metal israf olmaktadr. Basit hesaplamalar gsteriyor ki elektrikle ekil verme
ile hatr saylr bir enerji tasarrufu yaplr ve bir nesneyi preste basmak yerine elektrikle ekil
verme ile elde edersek metalden tasarruf etmi oluruz. Dorusu elektrikle ekil verme
gnmzde preste basma ile rekabet edecek durumda deil, ama metallerin maliyeti arttka
bir gn maliyet hususunda tercih edilen tek yntem haline gelecektir!
Bu enerji ve malzeme tasarrufu hakkndaki fikirle balantl olan baka bir elektrikle
ekil verme uygulamas da, hatal retilmi metal paralarn onarlmas ve
boyutlandrlmasdr. Eksik boyutlandrlm metal paralarn hurdaya atlma zorunluluu
artk yoktur. Bu paralar elektrikle ekil verme ile yeniden ilenip, istenilen orijinal
boyutlarna getirilerek binlerce dolar kar edilebilir.
Pekl, elektrikle ekil verme hakknda size olduka fazla ikna edici ey sylemi
bulunuyorum. imdi temel bilgilere geebiliriz.
ELEKTRKLE EKL VERMENN TEMEL ADIMLARI

Elektrikle ekil verme u admlar ierir.
1. Maa, mandrel veya kalp gibi eitli malzemeler (bunlar daha sonra aklanacak)
daha sonra elde edilecek metal kaplamadan kolayca ayrlabilecei ekilde ilenebilir.
2. Arzu edilen metal veya metaller, bu mandrel veya kalp zerine istenilen kalnlkta
kaplanr.
3. Mandrel veya kalp kaplamadan ayrlr.
4. Kaplamann kaba taraf (duruma gre ii veya d olabilir) makinede ilenerek
(kaplamann ok kaln olmad ve makinede ilemenin gerektii durumlarda, kaplama
genelde kalptan ayrlmadan ilenir) ya da arzu edilen baka bir metot ile monte edilir
veya parlatlr.
KALIPLAR
Kolaylkla anlalabilecei zere, kullanlan mandrel (veya kalp) daha sonraki
kopyalarn elde edilecei ana model (master) olduundan ilemin en nemli parasdr.
Sayfa 42
Maalar iki ana gruba ayrmak mmkndr: kalc ve harcanabilir

Kalc maalar genelde paslanmaz elik, krom ya da nikel kaplanm elik, kurunlu
pirin veya nikelden yaplr. Ayrca sulu baslm (slush molded) polivinil klorr plastisoller
gibi esnek plastik malzemelerden de yaplabilir. Kalc maa kullanmna tipik rnek, ekil 5
te gsterilen kaynaksz bakr tplerin ve zel konik tplerin yapmdr.
Kalc maa tamamen istenilen ekilde cilalanr ve bir ayrma bileii ile ilenir, daha
sonra uygun boyutta kaplanr. Kaplama ii bittikten sonra, nazike d ksm stlarak ya da i
ksm soutularak veya esnetmek (eer uygunsa) suretiyle ekirdein karlmasna izin
verecek kadar bir genlik fark elde edilir ve maa karlr; bundan sonra maa dier kaplama
ileri iin hazrdr. Genelde d taraf makinede ilenecekse bu, maa karlmadan nce
yaplr.
Kalc mandrellerin kullanmna birok rnek mevcuttur. rnein bakr sac imalatnda
kalp, ekil 6 da gsterildii gibi bakr kaplama banyosu iinde dnen, przsz ekilde
krom veya renyum kaplanm metal bir tamburdan ibarettir. Tambur srekli dnerken zel
olarak tasarlanm bir dzenek kaplanan bakr ayrr ve bakr sac ykama ve kurulama
ilemlerinden geirir, bylece srekli bir bakr sac imalat yaplr. Bu yolla 25 mikron ve st
kalnlkta bakr sac imal edilebilir. Altn harflerin yapmnda kullanlan altn varak, hareketli,
ok ince bir bakr erit zerine altn kaplayarak elde edilir. zerinde son derece ince bir altn
tabakas bulunan bakr erit, bakrn zlp ayrld ve geriye ince bir altn tabakas
brakt nitrik asit banyosunda ilenir, daha sonra ince altn tabakas ok nazik olduundan
dolay ince kt veya plastik tabakalaryla desteklenir ve ykama ve kurulama ilemlerinden
geirilir. Dier taraftan ince Venturi tplerinin elektrikle ekil verme ile imalinde ise ska
ekil 6 da gsterilen aluminyum kalp kullanlr. Bu, daha sonra bir asit veya alkali ile
zlr ve i hatlar mkemmel olan bir tp elde edilir.
Sayfa 43
Ekranlar ve birok tipte metal varak, fotoraflk ve elektrikle ekil verme beraber
kullanlarak elde edilebilir. Noktalar ve birok farkl ekil, yaltkan mrekkep kullanmak
suretiyle metal tambur zerine ilenebilir ve sradan saclar deil de elektrikle ekil verilmi
varaklar elde edilebilir. eitli kullanl tiplerde son derece gl malzemeler retmek iin
metalik veya metalik olmayan fiberlerle glendirilmi metaller de kaplanabilir.
Harcanabilir maalar, mum, kt, zlebilir plastikler, lehim ve Rose metal (%50
Bi, %25-28 Pb, %22-25 Sn) gibi dk erime scaklkl alamlardan, inko, aluminyum hatta
baz durumlarda kullanlan bakr gibi kolay zlebilen metallerden de yaplabilir. ekil 7 de
harcanabilir maa kullanmna bir rnek olarak, tuvalet amandra valfleri iin yaplan
kaynaksz bakr amandra haznelerinin retimi gsterilmitir. Kt kalplar bakrn altnda
srekli olarak kalr. Dier durumlarda mum kalp veya dk erime scaklkl alam eritilerek
ayrlr veya kimyasal bir ilem ile zlr.
Sayfa 44
Dk veya yksek basnl kvetler, tek duvarl ve izole edilmi ift duvarl ieler bu
yolla ekil 8 de gsterildii gibi yaplabilir.
ekil 9 elektrikle ekil verme yoluyla bir plaketin nasl yaplabileceini

gstermektedir.
Sayfa 45
Kalplar ayrca iletken olup olmamalar (iletken ise kaplamadan nce bir hazrla
gerek yoktur) ve kaplamadan nce zel bir hazrlk gerektirip gerektirmemeleri asndan da
snflandrlabilirler.
MANDRELLERN TASARLANMASI
Bir mandrel tasarlarken ederken, zellikle kalc tipte bir mandrel olacaksa, dikkatli
olunmaldr. Derin oyuklardan ve keskin kelerden kanlmaldr ve mmknse kolay
karlabilmesi iin mandreli tamamen saran ince bir mum kullanlmaldr. Kalp vinil
plastisol gibi belli miktarda esneklii olmayan bir malzemeden yaplmad srece alttan
kesme olmamaldr. Przsz bir yzey elde edilebilmesi iin birleme noktalarnda paralar
birbirine sk bir ekilde kenetlenmeli ve birleme noktas gze batmamaldr. Aksi halde
birleme noktas ayrc bir izgi olumasna sebep olur ve bunun kaplamadan sonra
dzlenmesi gerekir.
Harcanabilir kalplar kullanlarak fazla miktarda para retilecekse, kalplarn
dklebilecei bir kalba gerek duyulur, eer birka paraya ihtiya varsa kalplar makineyle
ilenerek retilebilir.
Ayrma ilemi: Kalbn iletken olduu varsaylrsa, elektriksel iletkenlii olan ama
kaplanan malzemenin kolayca karlabilmesini salayacak kadar yapsal olarak zayf ya da
eriyebilir veya pasif olan bir ayrma bileii ile ilenir.
AYIRICILAR (PARTERS)
Ayrclar aadaki snflandrmadan birine ya da birkana birden dahil olabilir.
Kimyasal Tepkime Tabakalar (Filmleri): Bir iyot zeltisinin plak endstrisinde
kullanm buna tipik bir rnektir. yot ince gm tabakasyla tepkimeye girer ve gm
iyodr oluur. Burada fikir, elektrii iletecek ve zayf olduundan dolay ayrma iinde zorluk
karmayacak bir metalik bileik elde etmektir. Bylece, bileik alkali banyosunda anodik
yaplp nikelle ilenerek pasifletirilebilir.
Eriyebilir Tabakalar: Bu tip ayrclar sadece harcanabilir mandrel ve kalplarda
kullanlabilir. Mandrele ok ince bir kurun, kalay veya kurun kalay alam tabakas
kaplandktan sonra elektrikle ekil verilir. Bittikten sonra kurun kalay tabakas eritilir ve bu
kolay ayrlmay salar. Fakat stma baka zorluklara yol amamaldr.
Organik veya norganik Tabakalar: Grafit, grafit mum kombinasyonlar, gres kalp
zerine kaplanacak ve kolay ayrlmaya yardmc olacak birok organik tabakadan birkadr.
norganik tabakalar tungsten ve molibden dislfrlerdir. Her ikisi de zeltide ok ince
taneciklere ayrlm suspansiyon formunda veya znm olarak bulunur ve kalp zeltiye
hzl bir ekilde daldrlarak ya da pskrtme veya boyama ile uygulanmas yoluyla
zlebilirler.
Sayfa 46
AYIRMA ZELTLER
Aada bu ite kullanabileceiniz ayrma zeltileri iin birka reete bulunmaktadr.
Airspun grafit .
1814 gr
Balmumu
454 gr
Reine .
114 gr
Toluen .
3,79 lt
Ayrlacak yzey bu zelti ile fra, pskrtme ya da daldrma yoluyla kaplanacaktr

(kullanmadan nce iyice kartrn).
u zelti mkemmel bir ayrma zeltisidir:
680 gr balmumunu 5,68 litre toluenin iinde zn.
Hafif bir akkanlk elde edene kadar ince grafit hamurunu (satclarda bulunmaktadr)
bu zeltiyle seyreltin.
Ayrlacak yzeye fra, pskrtme ta da daldrma yoluyla uygulayn.
Bu tip ayrclarn kullanm, genelde krom kaplama gibi yapk bir kaplamay
reddedecek yzeylerde bile nerilmektedir.
Kurun ve bakr zerine daldrma veya pskrtmeyle kullanlmak zere:
Sodyum slfr
28,4 gr
Su
3,79 lt
ou metalin zerine daldrma veya pskrtmeyle kullanlmak zere:

Sodyum dikromat
14,2 gr
Su
3,79 lt
Sayfa 47
Gm yzeyler zerine kullanlmak zere:

Potasyum iyodr
50 gr
Su
100 mL
yot
10 gr
1 lt
Hazrlamak iin Etil alkol
10 20 saniyeliine daldrn ve kurulayn

letken olmayan yzeyler iin hem ayrc hem de yzeyi iletken klc zelliinden
dolay grafit tercih edilir. Mum formlar stnde olduka ie yaramaktadr. Pskrtlm bakr
tozu ve gm boya da ayn grevi grmektedir.
Aluminyum ve inko kalplar zerine grafit ayrclar kullanlabilir ama genelde bu
metaller zlerek karldndan hi ayrcya gerek kalmaz.
Eer metal 11. derste anlatlan tipte ise yzeye kurun kalay alamlar kaplanabilir.
Yaklak 13 mikron ila 50 mikron aras kaplama yapn. Elektrikle ekillendirilmi malzemeyi
karmak iin stn. Yzeyde kurun ve/veya kalay kalmsa fluoborik asitte zerek karn.
KAPLAMA ZELTLER
Elektrikle ekil verme ii iin tercih edilen metaller bakr, nikel ve demirdir. Belli
durumlarda tungsten ve kobalt ieren alamlar veya tungsten ve nikel de kullanlabilir. Byle
kaplama yzeylerine daha sonra eer ilave sertlik gerekli ise plak imalatnda anlatld gibi
hafif bir krom kaplama yaplabilir.
Kullanlacak metalin seimi byk oranda cilalanacak maddenin sahip olmak zorunda
olduu zelliklere baldr. Nesnelerin matris veya kalp olarak kullanlaca durumlarda
ska demir kullanlr. Demir kaplamann daha sonra yzeyi sertletirilebilir ya da zerine
krom kaplanabilir veya her ikisi birden uygulanabilir. Yksek scaklk ileri iin tungsten
alamlar kullanlabilir.
Tp, radar dalga klavuzlar (wave guide), mcevher vb. imalat gibi fazla kuvvetlilik
ve sertlik gerektirmeyen alanlarda ska bakr kullanlr.
Gl fiziksel zellikler ve iyi bir kaplama oran gerektiinde nikel zeltileri,
zellikle slfamat banyosu, bir sonraki sayfada reetesi verilecek olan tm klorr banyosu ve
Pinner Kinnamon banyosu olduka iyidir.
Sayfa 48
TM KLORR NKEL BANYOSU

Nikel klorr .
907 gr
Borik asit
142 gr
Su
3,79 lt
pH
2,5 4,5
SLFAMATLI NKEL BANYOSU

Nikel Slfamat [ Ni(SO4NH2)2 . 4H2O]
400 gr/lt
Nikel klorr .
15 gr/lt
Borik asit
40 gr/lt
pH
3,5 4,5
BAKIRLI ELEKTRKL EKL VERME BANYOSU

Su
3,79 lt
794 907 gr
Slfrik asit .
226,80 gr
Scaklk
26,5 - 32 C
2,7 16 A/dm
Bakr slfat
Akm younluu
Tanecikleri rafine etmek iin melas kullann.

Bazen kontrplak gibi normal aatan daha kuvvetli olan paralara metal
kombinasyonlar ekstra kuvvet verir.
Olduka yksek kuvvet elde etmek iin bazen 16. Derste anlatld gibi kompozit
kaplamalar yaplabilir. Ek olarak bazen sarg flamana elektrikle ekil verme olasl da
vardr. Bu bir ekilde, rnein son derece kuvvetli1 ve hafif malzeme elde etmek iin bir maa
zerine sarl cam fiberlere polyester plastik emdirilerek elde edilen cam elyaf balk oltalar
ile benzerdir. Elektrikle ekil verme srasnda mandrele metal kaplanrken, ayn zamanda
mandrelin etrafna iletken veya iletken olmayan fiber sarlr. Fiber kaplamann iine gmlp
onunla tek para haline gelir ve elde edilen malzeme son derece kuvvetli olur. Bu tekniin
detaylar iin referanslara bakn.
Gerilmenin ounu gl fiberler tar.
Sayfa 49
Btn durumlarda, yaplan kaplama 6 10. Derslerde anlatlan ile tamamen ayndr,
bakr, nikel, demir, krom veya bunlarn bir kombinasyonu kullanlr. Bazen altn, gm,
rodyum ve platin veya daha egzotik baz alamlar kullanlr. Kaplamalar genelde kaln
olduundan, bahsedilen metallerin ar przllk olumakszn hzl ve kaln bir ekilde
kaplanmas iin zel nlemler alnmaldr. Bu nlemler unlardr:
1. Yksek metal konsantrasyonu (deriimi),
2. Mmknse yksek scaklk,
3. Kartrma,
4. Filtreleme,
5. Gzenekli diyaframlar olan znmeyen anotlarn kullanm,
6. Keskin kelerde akm gidericilerin kullanm,
7. Homojen olmayan akm dalmn nlemek iin kalkan kullanm ve,
8. Uygun anotlarn ve ift kutuplu katotlarn kullanm.
Biraz sonra bu son derece nemli noktalardan bahsedeceim.
Elektrikle ekil verme ile yaplabilecek yzlerce ama yzlerce cisim vardr.
Balangta genel bir fikir edinebilmeniz iin birka yntemi zetleyeceim. Bu konuda hayal
gcnzn snrlarndan baka engeliniz yok!
PLAK ISTAMPALARININ YAPILMASI (ESK YNTEM)

1. Adm: Esas (Master) Plan Temizlenmesi
Temizleme admlar unlardr:
1. Benzine batrlm emici bir pamuk ile yzeyi nazike silin. Yzey her ne pahasna
olursa olsun, izik ve toz paracklarndan kanmak amacyla her zaman nemli olmaldr (bir
temiz oda nerilir).
2. Daha sonra 240 gr/lt kromik asit zeltisine bir dakika sreyle daldrn.
3. Mmknse yksek basnl pskrtme yaparak son derece iyi durulayn.
4. Pla ince devety fra kullanarak, ince kvaml kire tozu ve sodyum siyanr
hamuru ile nazike ileyin.
5. nceki gibi durulayn.
Sayfa 50
6. Saf su ile son bir durulama yapn. Kurulama ve zerinde almak iin malzemeyi
dnen (dakikada 1700 devir) bir afta monte edilmi bir mile yerletirebilirsiniz.
2. Adm: Esas Modelin (Master) letken Yaplmas
Bunun iin 13. Derste anlatld ekilde, gm veya altn buharlatrma veya
sratma ile uygulanabilir. Alternatif ve daha ucuz bir yolla keltme ya da pskrtme yoluyla
yzeyde gm kaplama (ayna) elde edebilirsiniz. Plak retiminde en az grltnn elde
edildii, gmn pskrtlmesiyle ince bir tabaka elde edilmesi metodu nerilmektedir.
(bkz. 13. Ders)
3. Adm: Esas Modelin Nikel Kaplanmas
Esas model kaplama banyosuna yerletirilmi uygun bir askya monte edilir. 37,8 C
scaklkta sradan bir Watts banyosu iinizi grecektir. 0,54 A/dm de bir saat kaplama
yaplr.
4. Adm: Esas Modelin Bakr Kaplanmas
Hala askda olan esas model nikel banyosundan karlp aside daldrlr (% 20 slfrik
asit ) ve 30 gr/lt asit kullanlan bakr kaplama banyosuna (bakr slfat) nakledilir. 2,15 A/dm
de 20 dakika kaplanr.
Esas model standart asitli bakr banyosuna transfer edildikten sonra, 1 21,5 A/dm
aral arasnda tercih edilmi olan akm younluuna bal olarak, 1,3 mm bakr kaplama
elde etmeye yetecek sre boyunca, dnmeli kartrma, srekli filtreleme vb. kullanlarak
kaplanr. Dk bir akm younluuyla balanr ve akm younluu 30 dakikada maksimuma
ulaacak ekilde basamak basamak arttrlr.
6. Adm: Dii Kalp ve Kaplamann Ayrlmas
Dii kalp ve kaplama bakr banyosundan karlr, birka kez durulama yaplr ve
kurutulur. Daha sonra keler boyunca trpleme yapldktan sonra metalin plastik diskten
ekerek dikkatlice karlmasyla ayrma yaplr. Elde edilen metal malzeme veya negatif
imge esas model (master) olarak adlandrlr.
Sayfa 51
7. Adm: Esas Modelin Temizlenmesi

Yzeydeki ince tabakay veya gm karmak iin esas model kromik asit
zeltisine batrlm pamuklu bir bez ile hafife silinir. Esas model durulanr.
8. Adm Esas Modelin Pasifletirilmesi
Esas model, nikel yz pasifletiren ve iyi yapkl nleyen, hatal nikel
kaplamasna bal olarak bakrn d etkilere ak olduu yerlerdeki gm karan gm
siyanr zeltisine daldrlr.
9. Adm: Esas Modelin Ayrma zeltisine Daldrlmas
Durulandktan sonra esas model yapklk olmayacandan emin olmak iin bir
ayrma zeltisine daldrlr. Bu zelti unlar ierir:
Potasyum iyodr
50 gr
Su
100 ml
yot
10 gr
Hazrlamak iin alkol .
1 lt
10 saniyeliine daldrlr. Alternatif olarak 7,5 gr/lt seyreltik sodyum dikromat

zeltisi kullanlabilir.
Master srekli elektrik akmnda, nikel banyosuna yerletirilir ve 0,65 A/dm de bir
buuk saat kaplama yaplr, bundan sonra da 1,07 A/dm de bir ya da iki saat kaplamaya
devam edilir. karlp durulanr ve %20 lik slfrik aside daldrlr, bundan sonra nceden
akland gibi 1,3 mm.ye kadar bakr kaplanr.
11. Adm: Esas Model ve Dii Modelin (master and mother) Ayrlmas
Esas model dii modelden ayrlr. Dii modeller bu anlatlan yolla yaplr ve bu dii
modeller kullanlarak gerekte kullanlan stampalar elektrikle ekillendirilir. Dii modelin
nikel yz kolay ayrlma iin nceden anlatld gibi ilenir ve daha sonra dii modelin
yaplnda zetlenen yntem izlenir.
Sayfa 52
12. Adm: Istampalarn Ana Modelden Ayrlmas

Ana modelden ayrlan stampa 2,5 mikronluk ok ince bir krom tabakasyla kaplanr.
Uygun bir ekilde montaj yaplan stampa, plak basma makinesinde kullanlmak suretiyle
plak retimine hazrdr.
PLAK ISTAMPALARININ YAPILMASI (YEN YNTEM)

1. Adm: lk kayt manyetik bant stne yaplr.
2. Adm: Bant yaklak 250 mikron kalnlkta plastik bir tabakayla kaplanm
(nitroselloz lak) bir aluminyum disk zerinde alnr.
3. Adm: Disk gm pskrtme ilemiyle (13. Ders) metalize edilir.
4. Adm: Durulandktan sonra diske, dk gerilmeli slfamat banyosunda dk
akm younluunda (1,07 A/dm civarnda) yaklak 13 mikron n nikel kaplamas yaplr.
5. Adm: Disk kaplanmak zere yksek hzl nikel tankna transfer edilir. Bir saatte
yaklak 250 mikron kaplama elde edilir.
6. Adm: Lakla kaplanm disk ve elektrikle ekillendirilmi esas model ayrlr.
(Laklanm disk bozulmadan nce en fazla birka kez kullanlabilir).
7. Adm: Bundan sonra esas model kendisinden stampalarn yaplaca dii model
retimi iin kullanlr. lk gm kaplama zlr ve yzey pasifletirilir.
8. Adm: Dii modelin eldesi iin 300 400 mikron kalnlnda yksek hzl nikel
kaplanr.
9. Adm: Bundan sonra dii model yaklak 250 mikron kalnlndaki stampalarn
elektroformlanmasnda kullanlabilir.
10. Adm: Istampalarn arkas doldurulur (genelde dk erime scaklkl bir metalle)
daha sonra pres yatana uyacak ekilde ekil verilir.
Plak stampalarnn elektrikle ekillendirilmesi zerinde olduka duruldu. amandra
haznelerinin retilmesi nispeten daha basittir.
Sayfa 53
BAKIR
AMANDIRA
HAZNELERNN
EKLLENDRLMES 1. YNTEM
ELEKTRKLE
Kt hamuru hava giriine izin veren ayrk bir demir kalba yerletirilir. Kt kre
eklini almas iin kenarlara doru bastrlr. Bu kre daha sonra su geirmez olmas iin, 13.
Derste anlatld gibi kurutulur, pskrtmeye tabi tutulur veya gomalak ya da plastik
emdirilir. Daha sonra krenin zerine lak incelticide zlm bakr tozu pskrtlr (bunun
yerine gm boya da kullanlabilir ama maliyeti arttrr) ve kre standart asitli bakr
banyosunda istenilen kalnlkta kaplanr. Haznenin kolu bakr krenin uygun bir noktasna
lehimlenir.
BAKIR
AMANDIRA
HAZNELERNN
EKLLENDRLMES 2. YNTEM
ELEKTRKLE
ekil 10 da gsterildii gibi, ii istenilen dzl vermesi iin makineyle ilenmi,

dkme demirden yarm metal kalp kullanlr.
1. Adm: Kalbn ii yaklak 125 mikron (0,125 mm) kalnlnda mum tabakas ile
kaplanr. Bu deme cilas gibi kaliteli bir mum pskrtlerek ya da kalb eriyik mum
karmna daldrarak yaplabilir.
2. Adm: yzey, lak incelticide zlm bakr tozu ya da gm lak pskrtlerek
kaplanr.
Sayfa 54
3. Adm: Kalbn i ksm asitli bakr zeltisinde gereken kalnlkta kaplanr.

4. Adm: Istma vastasyla mum eritilerek bakr kabuk, kalptan ayrlr.
5. Adm: ki para birbirine lehimlenerek kre ekli elde edilir. Birleme noktalarnn
belirginlii siyanrl bakr banyosunda bakr fla yaplarak giderilebilir.
IIK REFLEKTRLERNE ELEKTKLE EKL VERME

Rodyum ve gm yzeyli k reflektrlerinin yapmnda ekil 10 da gsterilen gibi
bir kalp kullanlabilir.
ALTIN VARAK YAPIMI

Burada foto-elektrikle ekil verme kullanlr.
1. Adm: ekil 12 de gsterildii gibi a duyarl bir koruyucu malzeme, dzgn
ekilde boyamak suretiyle mandrel zerine kaplanr.
2. Adm: Byk bir modelden (kolaylk iin) foto-indirgenmeyle elde edilmi
tasarmn negatifi a duyarl koruyucu zerine yerletirilir ve nesne mortesi (ultraviyole)
a maruz braklr.
Sayfa 55
3. Adm: Bundan sonra zel bir zelti uygulandnda dier blmler znmesine
ramen a dayankl madde (foto diren) zlmeyecektir. Bu ilem sonunda kalp plaka
zerinde bir ablon kalr.
4. Adm: Bundan sonra plakaya ok ince bir pasifletirici veya ayrc tabaka
pskrtlerek kaplanr ve varak istenilen kalnla ulaana kadar altn zeltisi iinde elektro
kaplama yaplr.
5. Adm: Altn varak balang plakasndan ayrlr.
NKEL VARAK YAPIMI

1. Adm: Przsz bir elik plaka zerine 50 mikron kalnlnda bakr dzgnce
kaplanr (bakr parlak ve przsz olmaldr).
2. Adm: Ia dayankl madde (photoresist) ile kaplanr.
3. Adm: Negatif model a maruz braklr
4. Adm: Ia dayankl madde karlr.
5. Adm: Bakr zp karmak iin dalanr.
6. Adm: Durulama ve kurulamadan sonra, yzey ekil 12 de gsterildii gibi
aklklarn doldurulmas amacyla iletken olmayan bir plastik ile kaplanr.
Sayfa 56
7. Adm: Plastik apaklar cilalama ya da trpleme ile giderilir.

8. Adm: Ayrma zeltisine batrlr ve istenilen kalnlktaki varak elde etmek iin
nikel kaplanr.
ELEKTRKLE EKL VERMENN UYGULAMA KURAMI

Bu noktaya kadar elektrikle ekil vermenin uygulamaya dair ynlerini grdnz.
imdi yntemimizi tersine evirip, biraz da iin kuramsal ksmn greceiz! Peki, bu
deiiklik niye? Basit. Eer nceki Dersleri, zellikle de 1, 2, 5, 6, 7, 8, 9 ve 10. dersleri
alm iseniz, elektrikle ekil vermenin arkasnda yatan teori hakknda zaten bilginizin
olmas gerekir. Sadece bilginizi biraz tazelemeye ihtiyacnz var. Bunun yannda deiiklik ii
biraz ilgin klacaktr. Deiiklik hayatn tad tuzudur!
TABLO 2. ELEKTRKLE
DNMELSNZ
Pratik Adan
EKL
VERME
YAPARKEN
NELER
Teorik Adan
1. Kaln bir kaplama gerekiyor. Bunu en ksa Kalnl kontrol eden nedir? Kalnl
zamanda yaparak paradan tasarruf edilebilir. maksimuma karp zaman minimuma
indirmek iin ne yaplabilir?
2. Kaplamann her noktada ayn kalnlkta Her noktada ayn kaplama kalnlnn elde
edilmesi iin ne gereklidir?
olmas gerekiyor (her zaman deil!).
3. Kaplamann hatasz olmas gerekiyor. Kaplamada byle bir mkemmellie nasl
ukur, gzenek, prz ve atlak olmamas ulalabilir?
gerekiyor.
4. Kaplamann belli koullar salamas stenilen aralklardaki fiziksel zellikleri elde
gerekiyor. gerilmenin dk olmas etmek iin neye ihtiya var?
gerekiyor. ekme gerilmesinin ve sertliin
artlara uygun olmas gerekiyor.
Sayfa 57
UYGULAMA#1: Dier sayfaya gemeden nce sizden, bir kt almanz ve Tablo

ki de belirtilen drt duruma yaklamnz yazmanz istiyorum. Bu durumlarda siz ne
yapardnz? Eer gerekliyse hafzanz tazelemek iin nceki derslere gz atn. Sizce tabloda
kazara eksik braklm bir ey var m? Eer yleyse eksik ne? Bu drt duruma
yaklamlarnz yazdktan sonra dier sayfaya geip benim bunlar hakknda ne dediime
bakn. Hangi fikirleri bulmutunuz? Bulduklarnz benim anlattklarmla rtyor mu? Sizin
bulduklarnz arasnda daha iyi fikirler var m? Eer yleyse bunlar savunmaya hazrlann,
nk sizin dersin sonundaki ksa snavda bu tipteki gncel bir probleme yer verdim!
BRNC DURUM: KALIN BR KAPLAMA GEREKYOR

Teorik Bak As: Kaplama kalnl sz konusu olduunda her ey Faraday
Yasas na baldr, W = K e T I (Semboller bir sebepten dolay KITe srasnda
yazlmamtr). u da dorudur ki, 1 dm lik yzey alan iin kaplama kalnl t, kaplamann
younluu ile arpldnda kaplamann arln verir (btn birimler tutarldr). yleyse W
= t A ve eer alan A bire eitse W = t olur ( younluktur ). Buna gre t = K e T I olur
ve kaplamann kalnl u formlle verilir:
t=KeTI/
Eer dier btn zellikler sabit iken kalnl maksimuma karmak istiyorsanz
eitliin sa tarafna bakmalsnz:
Faraday sabiti K mmkn olduu kadar byk olmaldr. Ama maalesef verilen bir
metal iin K her zaman sabittir ve bu konuda bir ey yaplamaz. Ama unutmamalsnz ki baz
metaller iin iki K sabiti mevcuttur ve bu durumda deeri yksek olan K y kullanmalsnz.
rnein, elektrikle ekil verilen metalin bakr olduunu dnn. Eer bakr ift deerlikli
deilde tek deerlikli banyoda kaplayabilirseniz ve iki banyoda da katot veriminin ayn
olduu varsaylrsa, verilen belli akm ve srede iki kat daha kaln bakr kaplamas elde
edebilirsiniz.
Gz nnde bulundurulmas gereken dier etken verimdir (e). Aka grlyor ki e
mmkn olduunca yksek veya yapabiliyorsanz %100 e olduka yakn olmaldr. rnein,
eer bir tek deerlikli bir banyonun katot verimi %50 ve ift deerlikli banyonun katot verimi
%100 ise, tek deerlikli banyonun kullanm size hibir avantaj salamaz. Sonu olarak katot
verimliliini arttrmak iin yapacanz her eye deecektir.
Sayfa 58
Bunu nasl m yapacaksnz? 2. Derse gz atmanz neririm!

nc etken zamandr (T). Eski klie bir laf vardr: zaman her eyin ilacdr. Bir
adan dorudur da ama bu kadar fazla beklemek istemezsiniz! Eer kaplama ince ise, tabi ki
ilemin sresini uzatarak kalnln arttrabilirsiniz ama bu herkesin yapabilecei bir eydir.
nemli olan ey ok fazla beklemeksizin kaln bir kaplama elde edebilmektir. Bunu
yapabilmeniz iin tek ansnz paydaki son terim olan akm younluu (I) olacaktr. (Niye
toplam akmla deil de, akm younluu ile allyor? nk 1 dm yzeyden
bahsediyoruz.)
Paydaki son terim akm younluudur. Eer kaln bir kaplama elde ederken zamandan
tasarruf etmek istiyorsanz akm younluu kullanacanz en nemli deikendir. Bu konuya
balamadan nce Bancroft Aksiyomunu (2. Ders) tekrar hatrlayalm. Bu aksiyomu deiik
kelimelerle yle zetleyebiliriz: Eer katot koullarnn akm younluuna uygun bir
ekilde deitirildii dnlrse, belli bir akm younluunda iyi bir metal kaplama elde
ediliyorsa, daha yksek bir akm younluunda da iyi bir metal kaplama elde edilecektir.
AKIM YOUNLUU SINIRI

Btn kaplama koullarnda her zaman bir akm younluu snr mevcuttur.
Hatrlayacanz zere akm younluu snr, aldnda kaplamann bozulmaya balayaca
(hidrojenin beraber kaplanmas veya baka bir sebebe bal olarak yank veya tozumsu
olmas) snrdr. ekil 13 Akm Younluu Snr (AYS) ile ne denmek istendiini
gstermektedir.
Sayfa 59
Elektrikle ekil verme yaparken, verilen bir kalnl mmkn olan en ksa zamanda
elde edebilmeniz iin AYS e mmkn olan en yakn akm younluunda almanz
gerekecektir. (bu dier kaplama trleri iin de iyi bir politikadr!) Merak edilen ey ise udur:
Eer Bancroft Aksiyomu doru ise, AYS nasl arttrlabilir?
5. Dersten de hatrlayacanz zere her ey difzyon tabakasna (film), tabakann neyi
ierdiine ve ne kadar kaln olduuna baldr. Ksaca tekrar gzden geirecek olursak, akm
younluu snr direkt olarak katot elektrolit arayzeyinde kaplanan iyonun
konsantrasyonuna1 , bu iyonun difzyon katsaysna (iyonun dier molekllerin ve iyonlarn
bulunduu bir blgede ne kadar hzl hareket ettiini gsterir) ve difzyon filminin kalnlna
baldr. Sembollerle gsterirsek:
IL =k D C /
Burada k bir sabit, D iyonun difzyon katsays (oda scaklnda yaklak 7,5 x 10-6
cm/sn dir.), C iyonun arayzeydeki konsantrasyonu (uygun birimlerde), ise difzyon
filminin kalnldr.
Bu kk eitlikte, daha yksek akm younluu snrlar elde etmenin srlar
yatmaktadr. nceki eitlikteki gibi dnelim. Sa tarafta zerinde oynama yapabileceimiz
ilk deiken difzyon katsays D dir. yonik difzyon her C artyla %2, %3 civarnda
arttrlabilir. Tamam. Bu kaplama zeltisini mmkn olduu kadar stmanz gerektii
anlamna gelir! Bu temel maddedir ama balantl olarak D, iyon hareketlilii azaltlarak da
ykseltilebilir. Peki bu nasl yaplabilir? Ak szl olmam gerekirse, baz bileiklerin
viskoziteyi drdnden baka bir ey bilmiyorum. Bu bileikleri bulmak size kalm!
kinci deikenimiz iyonun arayzeydeki konsantrasyonudur (C). 5. dersten de
bildiiniz zere, deriim farknn difzyon sreci iin bir srme gc olduunu gz nnde
bulundurursak, elektrolit ile difzyon tabakas arasndaki yzeydeki deriimi ne kadar
arttrrsak difzyon o kadar hzl olacaktr. Genellikle su iinde zlm bir tuzun deriimini
suyun scakln arttrarak arttrabilirsiniz. Bu da zeltinin scakln mmkn olduunca
arttrmak iin baka bir sebeptir. Tekrar sylemek gerekirse, deriimi arttrmann en nemli
yolu, zc zeltinin scakln arttrmaktr. Ama unutmamalyz ki elektrolitteki bir tuzun
varl dier bir tuzun znmesini kolaylatrabilir. Bunlar hangi tuzlardr? Tekrar
sylemeliyim ki, bana sormayn! Eer bulunacak bir ey varsa bunu kendiniz bulmalsnz!
Daha doru hesap iin bunun belli bir iyonun aktivitesi olmas gerekir, ama burada konsantrasyon da yeterlidir.
Sayfa 60
nc deiken difzyon tabakasnn kalnldr (). Bu tabakay ne kadar ince

tutarsanz akm younluu snr o kadar yksek olacaktr. Bildiiniz gibi tabaka zeltinin
viskozitesini azaltarak inceltilebilir, bu da tabakann karmas iin bir ekilde zeltiyi
kartrarak ve scakl arttrarak yaplabilir.
Hemen anlalabilecei zere, alma scakln arttrmak etken iin de yararl
olmaktadr, bu yzden aklnza ilk gelecek i bu olmaldr. Scakl ne kadar arttrabiliriz?
Mmkn olduunca fazla hatta kaynama scaklnn stne! rnein, eer gerekliyse
btn ilemi basn altnda yapabilirsiniz. Uygulanan basnca bal olarak (bu i iin bir asal
gaz kullanlmas en iyisidir), suyun 14,7 psi da (1,029 bar = atmosfer basnc) 100 C olan
kaynama scakln, 85 psi da (5,95 bar) 150 C ye ykseltebilirsiniz! Suyun basncn
arttrmann viskozite zerine ok az bir etkisi olur, ama bu suyun daha ok tuzu daha kolay
zebilmesini salar. Bu zm pek gerekli olmayabilir, difzyon tabakasn inceltmek ve
kartrmak daha kolay ve dzgn bir aredir. Tabakay birok yolla inceltebilir ve/veya
kartrabilirsiniz. Tabakay kartrarak (malzemeden geen zeltiyi hareket ettirmek gibi)
inceltebilirsiniz. Pompalama, zeltiden gaz geirmek suretiyle kprtmek, malzemeyi
dndrmek vb. yollarla bu ii yapabilirsiniz. Tabaka incelir ve sonu olarak daha yksek bir
akm younluu elde edilebilir. Ama bu yolla elde edilecek inceltme miktarnn bir snr
vardr. Bu snr amak iin tabakay kartrabildiiniz kadar kartrmalsnz. Bunu
yapmann bir yolu ultrasonik titreimler kullanmaktr. Baka bir yol ise elektriksel titreimler
kullanmaktr. Bunu yapmak iin periyodik ters kutup kaplama, st ste bindirilmi alternatif
akm kaplama (superimposed AC plating) ve pulse (ok ksa sreli ok yksek gerilimler
vererek, darbeli) kaplama gibi teknikler kullanlabilir. Btn tekniklerde akm ak yn ilkin
bir ynde sonra tersinedir. Difzyon filminin olumas normalde bir ya da iki dakika alrken
(bkz 5. Ders ) iyonlarn ters ynde hareketi ile kartrldnda olumas olduka zorlar!
Eer elektrikle ekil verilen nesne buna uygun ise, andrc kaplama da (abrasion plating)
tabakay kartrmak iin iyi bir yoldur. ekil 14 te gsterilen gibi elektrikle ekil verme ile
elde edilen basit ekilli bir tp bu tr uygulama iin idealdir. Akkan andrc banyo
grevini grmesi iin, ok ince cam taneleri veya silis kumu kaplama banyosunda
sspansiyon olarak kullanlabilir. Katot yzeyinden geen andrc paracklarn veya
taneciklerin hareketi katot difzyon tabakasn tamamen kartrr ve bu da yksek akm
younluklarn kullanlmasna olanak salar. Andrc, yksek hz, arl ve boyutundan
dolay kaplamaya gmlmez.
Sayfa 61
Baka bir imkan da yeni denenmeye balayan kpk kaplamadr (foam plating), bu
yntemde malzeme srekli olarak paralanan ve deien elektrolit kpkte kaplanr ve
bylece srekli bir difzyon tabakas oluumu engellenir. Baka fikri olan var m?
KNC DURUM: KAPLAMANIN

KALINLIKTA OLMASI GEREKYOR
HER
NOKTADA
AYNI
Bildiiniz gibi, normalde ortalama bir kaplama her noktada ayn kalnlkta deildir. En
iyi dalma gcnde bile kelerde, d kenarlarda ve knt yapan yzeylerde daha fazla
metal kaplanma eilimi vardr. Ne yaplabilir? Bu sorunla baa kabilmek iin olduka iyi
yntemler bulunmaktadr.
lk olarak iyi bir dalma gc olan zelti seeceksiniz ve bu zeltiyi dalma
gcn en yksek seviyeye karan koullarda kullanacaksnz. Bundan sonra akm
gidericilerini, akm kalkanlarn ve bipolar (ift kutup) etkileri kullanabilirsiniz. Baz
durumlarda akm verimini bile istediiniz ekilde deitirebilirsiniz! rnein nikel
kaplamada, eer ekil buna uygunsa knt yapan ksm iten soutup burann scaklnn
dier yerlerden daha dk olmasn salayabilirsiniz. Watts tipi nikel banyosunda scaklk
dtke katot verimi sert bir biimde der, bylece bu blgeye dier blgelerden daha az
kaplama yapm olursunuz.
Sayfa 62
Neyse ki birok durumda mkemmel bir kalnlk eitlii gerekmiyor ve belli miktar
kalnlk fark gz ard edilebilir oluyor. Aslnda birok durumda byle olmas olduka arzu
ediliyor. Ama ne olursa olsun, eer bilimsel yntemlerle elektrikle ekil verme yapmak
istiyorsanz, kaplama kalnlnn dzgn olmas veya zel kalnlk dalm olan bir kaplama
yapmak iin gereken anot ve kalkanlama dzenlerini kontrol etmek iin gerekli vastalara
sahip olmak isteyeceksiniz. Bunun iin aadaki bilgilere ihtiyacnz olacak.
ELEKTRKLE EKL VERME VE SERT KROM KAPLAMA N

GEREKEN ANOT DZENLERN HAZIRLAMA METODU
Hata olumasna neden olabilecek bir ekle sahip metalin kesiti, basit asitli bakr slfat
zeltisiyle doldurulmu Lucite bir tabla iine yerletirilir. Deneysel olarak dzenlenmi anot
seti ve kaplanacak kesit arasndan akm geirilir. Aralarnda 3 mm aklk olan, bir mantar
veya baka eit bir izolatr ile desteklenen iki adet #22 bakr u, 1000 ohm/Volt luk yksek
direnli bir voltmetreye balanr. Ulardan biri metal kesidine temas ettirilir, dieri ise
erilerin yzeyinde dik alarla gezdirilir. Voltmetrede gerilim dmnn ayn olduu
okunan yerlerde, akm younluu da yaklak olarak ayn olacaktr. Bu yolla anot ve ask
dzenlemeleri en dzgn akm younluu dalmn, dolaysyla metal dalmn elde
edecek ekilde hazrlanabilir (Kablo ular arasndaki uzaklk daima sabit olmaldr).
Sayfa 63
Unutmamalyz ki katot yzeyinin belli bir noktasndaki potansiyel de, bu noktada elde
edilecek akm younluu miktarnn direkt bir ls olarak kabul edilebilir ve bu yolla
kaplama kalnl dalm hakknda bir fikir edinebiliriz.
Eer bakr slfat zeltisi kullanmaktan kanmak istiyorsanz, elektriksel iletkenlii
olan bir kt kullanabilirsiniz. letken kt, aynen bakr slfat zeltisiymi gibi kullanlr.
ekil 16 da gsterildii gibi malzemenin kesidini iletken bir gm boya ile boyayp, hayali
anotlar istediiniz yere yerletirebilirsiniz. zolasyon veya kalkanlama olacak yerden ince bir
erit, uygun boyutta kesilip karlr. Daha sonra 6 ila 10 volt arasnda gerekli byklkte
gerilim uygulayarak katot ve anotlar arasnda elektriksel balant yaplr ve yksek direnli
voltmetre yerine vakum tpl voltmetre kullanlarak ayn kablo ucu dzeni kurulur.
stediiniz kalnlk dalmnn elde edildii en mmkn dzeni elde edene kadar, dilediiniz
gibi oynama ve deiiklik yapabilirsiniz (her seferinde yeni bir kat yapra
kullanmalsnz!).
Bu konuda daha mkemmeliyeti olmak istiyorsanz, bazen hakiki boyutlu akm

younluu dalm hakknda fikir edinmek isteyebilirsiniz. Bunun iin kt yetersiz
kalacaktr, ama kablo ucunu, llen ve belirli miktarlarda hem yatay, hem dikey hareket
ettirebilen, mekanik bir dzenee sahip bir Lucite tank kullanlabilir ve bylece her zamanki
anotlar kullanlarak boyutlu bir nesne zerindeki gerilim dalm, dolaysyla da kalnlk
dalm elde edilebilir. Fakat zel durumlar dnda buna ihtiya duyulmamaktadr. Bu teknik
hakknda daha fazla bilgi iin referanslara bakabilirsiniz.
Sayfa 64
NC
GEREKYOR
DURUM:
KAPLAMADA
HATA
OLMAMASI
lkin, zayflk dzlemi olarak ta bilinen, keskin girinti yapm keleri kaplarken
oluabilecek hatalar zerinde duralm. ekil 17 A da da greceiniz zere, keskin iki
boyutlu bir kede, iki yzeyde de normal bir kaplama oluur ve net sonu balantnn zayf
olduu noktadaki aortay dzlemidir. Bu yzden burada, gerilme altnda balamakta olan bir
hata ortaya kma ihtimali vardr. Bu soruna aikr bir zm, keyi yarap makul
byklkte olacak ekilde bir doldurucu ile kapatmaktr. Buna ramen, bir ke yarap olsa
bile, zayflk dzlemi (zellikle nikel zeltilerinde, kaplama kalnlnn yarapn
uzunluuna eit olduu andan sonra) oluabilmektedir. Bu durum ekil 17 B de
gsterilmitir.
Sayfa 65
Bir ke stnde kaplama elde etme ve zayflk dzlemi etkilerini yok etme ya da
minimuma indirme problemi yllardr kaplamaclarn ban artmaktadr. Fakat zayflk
dzleminin o kadar da zayf olmad bulunmutur. Yaplan testler gsteriyor ki, kaplama
banyosu az miktarda ar metal ierdiinde bu dzlem boyunca oluan ba grndnden
daha iyi olmaktadr.
Bir nikel banyosunda 10 ppm den fazla bakr olmas, bu dzlem boyunca
meydana gelen ba oluumunu olduka zayflatmaktadr.
Zayflk dzlemi, ke yarap olsa bile olumaktadr, nk normal kaplama
koullarnda kaplamann kendisi yarapn giderek azalmasna, sonunda da yok olmasna
sebep olmaktadr, bu noktada da zayflk dzlemi olumaya balar. Bu durum ekil 17 C de
gsterilmitir.
Kumarin gibi mikrodalm arttran bir ilave kimyasal maddenin kullanlmasyla,
normal kaplamada oluan keskinlik etkisi olduka drlr ve olduka yksek bir kaplama
kalnlna kadar zayflk dzlemi oluumu ortaya kmaz.
Akm younluunun arttrlmasnn, kelerde elde edilecek kaplamaya hibir yardm
yoktur. Aslnda aratrmalar gsteriyor ki, kelerde bu akm younluuna asla ulalamad
dnlrse, 2,15 A/dm den fazla akm younluu kullanmaya ihtiya duyulmamaktadr.
Eer kelerdeki zayfln stesinden gelmek istiyorsanz (u an iin iki boyutlu
kelerden bahsediyoruz) unlar yapabilirsiniz:
1. Kedeki erinin yarapn en az belirlenen kaplama kalnlna eit yapn.1
2. Kaplama kalnlatka ke yarapnn yok olmamas iin, Kumarin gibi bir
dengeleme kimyasal kullann.
Bir atlak oluumu balamasna ve belli bir zayflk meydana gelmesine neden olduu
iin, boyutlu keskin keler en fazla sorun tekil eden kelerdir. Yine de, kenin d
ksm yuvarlatlarak ve iyi bir dengeleme kimyasal kullanlarak bu problemin stesinden
gelinebilir. Buna ilaveten bu noktada fazladan kaplama yapmak suretiyle, ke dtan
glendirilebilir.
ekil 17 D de gsterildii gibi lehim ile doldurulmu bir ke de kullanlabilir.
Sayfa 66
10 ppm.den fazla bakr ieriinden kanmak iin, eer nikel kaplama yapyorsanz,
istenmeyen bakr ve dier ar metalleri srekli olarak keltip ayracak miktarda kkrt
ierdii iin, kkrt ile depolarize edilmi elektrolitik nikel anotlar kullanmak akllca
olacaktr.
kinci problem przllk ve dallanmadr. Kaplamada oluan przlln sebebi, bir
ekilde kaplama banyosuna giren ve malzemenin stne yerleen ufak paracklardr. Yksek
akm younluklar kullanldnda akm bu paracklarn olduu noktalara ekilir ve
paracklar iki ynde de bymeye balar. Bir kere baladktan sonra, koullar buna izin
veriyorsa bu byme hzlanr ve eitli ynlere doru dallanarak bir aa ekli meydana
getirir. Peki, buna sebep olan enerji prensibi nedir?
Aikr zm bu paracklar darda tutmaktr. Ama nasl?
1. Elektrikle ekil verme odas tamamen temiz bir oda olmaldr.
2. zeltiye 0,01 mikron ya da daha kk paracklar darda tutacak ekilde
mikrofiltreleme yaplmaldr. Filtreleme tankn btn ieriini yaklak olarak saatte
iki kere devir ettirecek hzla uygulanmaldr.
3. Btn tanklar mmkn olduu kadar st kapal (rtl) tutulmaldr.
4. Anotlar torbalanm olmal ve/veya diyaframlarn arkasnda olmaldr.
Paracklarn varlndan deil de malzemenin boyutlarndan (kenarlar, keler,
kntlar) kaynaklanan przll gidermek iin, kalkanlar, akm gidericiler (masrafl ama
bazen gerekli olan bir yntem) kullanmak dnda, kaplanrken, yksek noktalardaki metalin
bir ksmnn skld, periyodik ters kutuplu kaplama gibi zel akm ekillerinin
kullanld kaplama tipleri de kullanlabilir. Eer uygunsa bir tr andrc kaplama da
kullanlabilir.
Belli durumlarda yksek noktalarda ar bir kaplama oluumu kanlmazdr. Byle
durumlarda malzemeyi banyodan karp kaba alanlar trpleyebiliriz, baz durumlarda bu
ilemden sonra polisaj da yaplabilir. Bundan sonra malzeme tekrar elektrikle ekil verme
banyosuna koyulur. Not: Bunu yaparken tekrar kaplamaya balamadan nce yzeyi
aktifletirmeyi etmeyi unutmayn! Aksi takdirde tabakalara ayrlm bir kaplama elde edersiniz
ki bu da hatal retime sebep olabilir.
Przllk ve dallanma konusunu gemeden nce, unu belirtmeliyim ki bu
przlendirme ve dallandrma metal sanat ilerine bir temel oluturabilir. Dallanma
geliigzel bir ekilde olmaktadr, ama ilgin ekiller ve boyutlar elde etmek iin belli
derecede kontrol edilebilir ve iyi kontrol edilirse bu i bir sanat olarak kabul edilebilir.
Sayfa 67
Gnmzde, birok sanatkr inansn veya inanmasn elektrikle ekil vermeyi bir sanat olarak
kullanmaktadr. Bu yzden size sorun karabilecek her eyin kt olduunu dnmeyin.
nc sorunumuz gzenekliliktir. Gzenekler gaz baloncuklarnn veya iletken
olmayan paracklarn varlndan kaynaklanmaktadr. ekil 18 de kaln altn kaplamasnda
gaz baloncuundan kaynaklanan bir gzenek gsterilmektedir. Grlecei gibi gzenek
oluabiliyorsa przllkte oluabilir. Gzenek oluumundan kanmak iin:
1. zeltiyi temiz tutmak iin ok dikkatli olun.
2. Hidrojen gaz oluumunu engelleyin.
3. Uygun bir nemlendirici kullann.
4. Yzeyi kapsayan bir kartrma yapn.
Birinci madde hakknda aklama yapmaya gerek yoktur.
kinci madde bir miktar hidrojen peroksit (nikel sz konusu olduunda) (burada
olduka dikkatli olunmaldr), bir miktar nitrat veya baka tr bir inhibitr kullanm anlamna
gelmektedir.
nc madde nemlidir, nk nemlendirici madde gaz baloncuklarnn
klmesini ve yzeyde daha az yer kaplamasn salayacaktr.
Drdnc madde hakknda da aklama yapmaya gerek yoktur. Bununla birlikte
yzeydeki kartrmann geliigzel durumda olmasna dikkat edilmelidir. Eer bu olmazsa
retilen baloncuklardan oluan dzenli bir hat yzeyde kaplama hatlar olumasna sebep
olacaktr.
Sayfa 68
DRDNC DURUM:
SALAMASI GEREKYOR
KAPLAMANIN
BELL
ARTLARI
Kaplama kalnl nemli bir problem deildir. Belirli bir kalnlkta kaplamann nasl
elde edilebileceini zaten biliyorsunuz.
En nemli artlardan biri izin verilen i gerilme miktardr. Kaplamann ekme
gerilmesinin 6000 psi nin (420 bar) zerine kmamas gerekmektedir. Ayn zamanda ters
yndeki sktrma etkisinin de birka yz psi nin stne kmasna da izin verilmemelidir.
deal olan tabi ki gerilmenin sfr olmasdr. ekme gerilmesi kt bir etkendir nk:
1. Eer kalc bir mandrel kullanldysa karma srasnda sorunlara yol aar.
2. Eer ekme gerilmesi ok yksekse kaplamada atlaklar oluabilir ya da
mandrelden syrlabilir (fiziksel olarak mmknse).
3. Malzeme mandrelden karlrken hasar grebilir.
4. lerleyen zamanlarda d ekme gerilmesi altnda bozulmalar olabilir.
5. Sktrma gerilmelerinin yksek olmas hatal kaplama oluumuna iarettir.
Gerilimin sktrc olmasnn sebebi kaplamann iinde belli miktarda metal olmayan
madde olmasdr. Bu, metalik yapy ve kuvveti zayflatr.
Bu yzden, verilen alma koullarndaki elektrikle ekil verme banyolarndan elde
edilen kaplamann gerilme miktarn lp belirlemek nemlidir. Bir test aleti gereklidir ve bu
alet ok dikkatli kullanlmaldr. Kullanma skl tabi ki tankta yaplan i miktarna ve
alma koullarna baldr. Baz durumlarda haftada bir test etmek yeterliyken bazlarnda
drt saatte bir test etmek bile yetmeyebilir.
Normalde ilk 2,5 mikronluk ksmda oluan ortalama gerilme olduka yksektir.
Bunun sebebi iyonlarn uyum salamak zorunda olduu yabanc yzeydeki atomlar ile
kaplanan iyonlar arasndaki ilk tepkimedir. Bundan sonra gerilme, kullanlan kaplama
zeltisinin bileimine ve pH, scaklk, akm younluu ve bilinmeyen kirletici maddelerin
varl gibi kaplama koullarna bal olarak, sabit bir deere ulancaya kadar der. Bu
durum genellikle kaplama kalnl 25 50 mikrona ulatnda gerekleir. Pek ok durumda
bu bizi en ok ilgilendiren gerilme lsdr.
Sayfa 69
Gnmzde btn l aletleri sadece lm yaplmadan nce ulalm kalnlktaki

kaplamann ortalama gerilme miktarn lmektedir. Bu her zaman aklda tutulmaldr. Eer
anlk gerilmeyi (ok ince bir tabakann kapland andaki gerilme miktar) lmek
istiyorsanz, matematiksel hesap yntemleri kullanmalsnz ki bu da derslerimizin kapsam
dnda kalmaktadr. Daha fazla bilgi iin referanslara bakabilirsiniz. Sizin burada yapmak
istediiniz asl ey, bu ekme gerilmesini mmkn olduu kadar dk tutmaktr.
ekme gerilmesini dk tutmak iin:
1. Dk ekme gerilmesi yaratan zeltiler kullann. rnein slfamatl nikel
banyosu tm klorr nikel banyosundan ok daha az bir ekme gerilmesi yaratr.
2. ekme gerilmesini minimuma indiren koullarda kaplama yapn. Yksek
alma scakl ekme gerilmesini drme eilimindedir. Yksek akm younluklar ekme
gerilmesini arttrabilir de arttrmayabilir de. Verilen bir banyoda en iyi sonular elde etmek
iin gereken koullar ok iyi bilmelisiniz. Gerilmeyi kontrol ederken bazen, gerilme
konusunda avantaj salamak iin zamandan fedakrlk etmek zorunda kalabilirsiniz. Eer zeki
biriyseniz bazen de etmezsiniz!
3. Gerilmeyi arttrc yabanc maddeleri banyodan uzak tutun. Az bir miktar
kaplamann i gerilmeyi arttrmaya yetebilecek birok yabanc madde mevcuttur. Gerekte,
bu yabanc madde varlndan pratik bir ekilde haberdar olmak iin ekme gerilmesini lme
zmlerden biridir! Eski szlerden birini tekrar edecek olursak: yi ev idaresi, ufak detaylara
dikkat etmek, gzlem yapmak, dnmek ve yapmak!
4. Eer gerekliyse, mmkn olduu kadar az miktarda gerilmeyi drc
madde kullann. Dier her eye ramen bu taktie gerek duyulabilir. Sakarin, di-benzen
slfonat vb. katk maddeleri dikkatlice kullanlmal ve ar kullanmdan kanlmaldr.
ekme kuvveti ve sertlii ile ilgili artlarn salanmas ok zor bir i deildir. eitli
tipteki elektro kaplamalarn ekme gerilmeleri hakknda bilgi edinmek iin referanslara
bakabilirsiniz. Bu konuda, bakr ve nikelle ilikili olarak, Amerikan Elektro-kaplamaclar ve
Yzey lemciler Topluluu, Ulusal Standartlar Brosu (American Electroplaters and Surface
Finishers Society - AESF, National Bureau of Standarts) ve dier kurulular tarafndan byk
almalar yaplmtr. Sertlik verileri bu tablolarda bulunacaktr. Referanslara
bavurabilirsiniz. 5. Derse de tekrar gz atmanz faydal olacaktr.
Sayfa 70
yi (ve karl!) bir elektrikle ekil verme ilemi yapmann baz temel noktalarn
zetleyecek olursak:
1. yi temizlik (neredeyse kusursuza yakn!).
2. Yksek metal konsantrasyonlar.
3. Yksek scaklklar.
4. Yksek akm younluklar.
5. Yksek kartrma hzlar.
Dk tutmanz gereken tek ey ise kaplamann ekme gerilmesidir!
Elektrikle ekil verme konusunu bitirmeden nce hayal gcnz arttrmak iin
elektrikle ekil verme ile yaplabilecek eylerin bir ksmnn listesini veriyorum:
Anotlar, aerofolyolar, otomobil gvde paralar, bant aletleri, krkler, kutular, kartu
kutular, kk kutular, saat kadranlar, kahve filtreleri, takma diler, diyaframlar, matrisler,
amandralar, elektroteypler, s deitiricileri, mcevherat ve yeni taklar, lamba tabanlklar,
manifoltlar, damgalama aletleri, kalplar, boru aksesuarlar, uaklarda kullanlan pitot tpleri,
piston kubbeleri, pervane kanatlar, radar, radyo ve televizyon paralar, reflektrler, rulolar,
sac ve eritlar, plak stampalar, tanklar, transformatr ekirdekleri, borular, kablolar, venturi
azlklar, kaynak ular.
Sanrm elektrikle ekil vermenin uygulamada snrsz bir alan olduunu
grmsnzdr! Bu konuda aklnza gelecek sadece ufak bir fikir sizin iin karl bir iin
balangc olabilir. Gerekte, bir milyoner olabilirsiniz. Ve ben de bir zamanlar benim
rencim olduunuz iin vnrm.
imdi dersi ksaca tekrar edip ksa snava geebilirsiniz. yi anslar!
Sayfa 71
SELM REFERANSLAR
KAPLANMASI ZOR OLAN METALLERN KAPLANMASI
Ders Kitab:
L. J. Durney, Editr, Electroplating Engineering Handbook, 4. Bask, Van Nostrand
Reinhold Company, New York, NY, 1984. Metal Finishing Publications, 360 Park Avenue
South, New York, NY 10010, (212) 6333199 ten temin edilebilir.
Rehber Kitap
M. Murphy, Editr, Metal Finishing Guidebook & Directory, 2003 Edition, Metal
Finishing Publications, Elsevier Science Inc, 360 Park Avenue South, New York, NY 10010,
(212) 633-3199.
Makale:
I. Friedman, Plating, 54, 1035 (1967).
Raporlar:
Plating Copper On Aluminum: (Phosphoric anodizing method) NASA Report SP5025, 1966
Plating on Magnesium-Lithium Alloy: NASA Brief 65-10294. Write to NASA, Code
AGP, Washington, DC 20546
ELEKTRKLE EKL VERME

Ders Kitaplar:
P. Spiro, Electroforming, 2nd Edition, 1971, (revised), Draper Publications. Basks
tkendi, ama iyi bir kitap dkkannda bir kopyasn bulabilirsiniz.
L. J. Durney, Editr, Electroplating Engineering Handbook, 4th Edition, Van Nostrand
Reinhold Company, New York, NY, 1984. 16. Blm bu konu iin mkemmel bir giritir. Bu
blmde iyi bir referans listesi mevcuttur.
Sayfa 72
SELM REFERANSLAR (DEVAM)

Rehber Kitap:
M. Murphy, Editr, Metal Finishing Guidebook & Directory, 2003 Edition, Metal
Finishing Publications, Elsevier Science Inc, 360 Park Avenue South, New York, NY 10010,
(212) 633-3199.
Seilmi Makaleler
R. Thagapon, et al, Metal Finishing, 69, Aralk, 43 (1971). Daha dz elektroform elde
etmek iin andrc kaplama.
L. Lowry, Plating, 58, 199 (1971). Foto elektrikle ekil verme cevap olabilir.
J. Dini, et al, Metal Finishing, 68, Eyll, 52 (1970). Elektoformlanm Paralar
L. F. Spencer, Metal Finishing, 71, (2) 64 (1973), 71, (3) 54 (1973), 71 (4)(1973).
Eelktroformlamayla ilgili geni bir kaynakayla birlikte blmlk bir eletiri.
J. M. Notley, et al, Trans.Inst. of Metal Finishing, 50, (1) 6 (1972).
Eleftroformlamann teorik ynleri.
G. Dibari, Metal Finishing, 88 (1) 35 (1990). Las Vegas Elektrikle ekil verme
Sempozyumu Raporu.
S. J. Haris, et al, Trans. Inst. of Metal Finishing, 49, 205 (1971).
J. Logsdon, Plating & Surface Finishing, 77, (3) 22 (1990). Byk objelerin
elektroformlanmas.
Kitapklar:
Nickel Electroforming, International Nickel Co. Inc., Park 80 West-Plaza Two, Saddle
Brook, NJ 07662. Bu bilgi verici kitapktan bir kopya edininiz.
Sayfa 73
DERS 17 SINAV
(10) 1. Baz metallerin kaplanmasnn zor olmasnn sebebi nedir?
(10) 2. Adm adm aklama yaparak aluminyum zerine kaplama iin pratik bir teknik
aklayn.
(10) 3. Inconel paralar 2,5 mikron altnla kaplamak iin bir sipari aldnz. Bunu nasl
yaparsnz?
(10) 4. Elektrikle ekil vermenin avantajlar nelerdir? Dezavantajlar nelerdir?
(15) 5. Elinizde aadaki ekilde bir para var. Para kendi arln destekleyebilmeli (bakr
veya nikel kaplama) ve i ksm korozyona kar dayankl olmal. 10 tane sipari edildiyse bu paray
nasl reteceinizi aklayn. 1000 tane sipari edildiyse bu paray nasl reteceinizi aklayn. Her
adm detayl olarak aklayn ve mum kullanmnn 25 mikrondan daha dk toleranslar iin genelde
iyi olmadn hatrlayn.
(10) 6. Elektrikle ekil verme ile yapabileceiniz bir ey bulun ya da dnn. Bunu nasl
gerekletireceinizi anlatn.
(10) 7. Baz tipik ayrma zeltilerini tanmlayn ve nasl altklarn aklayn.
(15) 8. Bir Watts banyosunda nikel kaplama yaplyor, difzyon katsays 7,0 x 10-6 cm/sn,
= 25 mikron kalnlnda, Nikel iyonlar konsantrasyonu 1 M dr. Akm younluu snr 5,38 A/dm
dir. Eer kartrma yoluyla = 2,5 mikrona drlr, nikel deriimi ise 1,2 Molara karlrsa, yeni
akm younluu snr ne olacaktr?
(10) 9. Elde ettiiniz elektrikle ekil verilmi paralarn tutarl bir ekilde yksek kaliteli
olmalar iin alnmas gereken nlemlerden bazlarn aklayn.
Sayfa 74

Özel Kaplama Tekni̇kleri̇

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Özel Kaplama Tekni̇kleri̇

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

17.

ZEL KAPLAMA TEKNKLER

ELEKTROMETAL KAPLAMANIN TEMELLER II

ELEKTROMETAL KAPLAMANIN TEMELLER II

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

ZOR METALLERN KAPLANMASI

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

Burada karlalan soru bunun nasl yaplabileceidir.

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

zetle olan biten budur.

ALUMNYUM ZERNE KAPLAMA

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

Bu, kaplamann yzey zerinde srekli olmas, gzenek ve atlak iermemesi

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

ALUMNYUM VE ALAIMLARI ZERNE KAPLAMA

Sodyum bakr siyanr.

alma scakl aral

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

9. Adm: Bakr Kaplama

MODFYE EDLM ZNKAT BANYOLARI

Demir klorr kristalleri

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

ALUMNYUM ZERNE KAPLAMA ANOTLAMA TEKN

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

Bu alamlarn kaplanmas, yzeydeki ar berilyum ve tellr varlndan dolay

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

KURUNLU PRN ZERNE KAPLAMA

KURUN VE KURUN ALAIMLARI ZERNE KAPLAMA

MAGNEZYUM VE MAGNEZYUM ALAIMLARI ZERNE

MAGNEZYUM VE MAGNEZYUM ALAIMLARI ZERNE

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

2. Adm: Ya alma veya Alkalik Temizleme

15 saniye ila 5 dakika sreyle daldrn.

15 saniye ila 5 dakika sreyle daldrn.

30 saniye ila 2 dakika sreyle daldrn.

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

15 saniye ila 2 dakika sreyle daldrn.

Hafif hava kartrmas

pH derecesini ayarlamak iin sodyum karbonat veya slfrik asit kullann.

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

7. Adm: Fla Bakr Kaplama

Sadece katot ubuk kartrmas

250 400 cm/dak

Alternatif olarak standart bakr siyanr roel banyosu kullanlabilir. ( Bkz.

MAGNEZYUM VE MAGNEZYUM ALAIMLARI ZERNE

Aluminyum iermeyen alamlar iin Kimyasal Dalama #1a

ki banyoyu da oda scaklnda kullann. 20 saniye ila 2 dakika sreyle daldrn.

Aluminyum iermeyen alamlar iin Kimyasal Dalama #2a

Bazik nikel karbonat .

Yzey aktif madde ( sodyum lauril slfat) .

pH (Ayar iin hidroklorik asit kullann)

Kartrma (katot ubuu)

365 490 cm/dak

Kartrma (alternatif metot) .

zel Kaplama Teknikleri, Blm 2

7. Adm: zel Elektrolize Nikel ( Florrl Nikel Banyosuna Alternatif )

Hidroflorik asit (konsantre) .

Amonyum hidroksit (%30) .

pH (Amonyum hidroksit veya sitrik asit ile ayarlayn)

Kartrma (Katot ubuk veya mekanik)

Bu anti korozyon ileminden sonra durulayp kurutun.

NKEL VE NKEL ALAIMLARI ZERNE KAPLAMA