EK-Y

FAZ ve FAZ TOPRAK KISA DEVRE ve SELEKTVTE HESAPLARI

Ksa devre hesaplar TS EN 60909-0 standardndaki esaslarna gre mutlak gerilim ve

mutlak empedanslar kullanlarak yaplmaktadr.
Bu yntem orta gerilim ve alak gerilim datm ebekelerinde kolaylkla
kullanlabilir. Semboller olarak ilgili standartta verilen semboller kullanlmtr. rnek
olarak st gerilimli ebekeye bal bir transformatrden kan bir hatta meydana
gelecek fazl ksa devre halinde geecek akmn bulunmas hedeflenmitir. lgili
ema aada verilmitir.

UnQ ; Sk

SrT

L, qn, , XL

Semboller ve aklamalar
UnQ
Sk
ZQ
XQ
Un
c
SrT
uK
XT
K
L
qn

RL
RL
XL
XL
Ik
Zk

: kV
: MVA
:
:
: kV
:
: MVA
: %
:
: : m
: mm2
: m/.mm2
mmm
m
:
:
: /km
:
: kA

st ebeke faz aras gerilimi (Faz aras)

st ebeke ksa devre gc
st ebeke empedans
st ebeke i direnci
ebeke gerilimi(Faz aras)
Gerilim katsays
Transformatr gc
Transformatr bal ksa devre gerilimi
Transformatr reaktans
Empedans dzeltme katsays
Transformatrden ksa devre yerine uzaklk
Hat kesiti
Hat malzemesi iletkenlik katsays
=1/
Hattn birim uzunluk omik direnci
Hattn omik direnci
Hattn birim reaktans
Hattn reaktans
Ksa devre akm
faz l ebekenin ksa devre empedans

HESAPLAR
-

Hesaplar IEC 60909 standardnda belirlenmi yntemler izlenecektir.

Hesaplar simlasyon programlar veya mhendislik kriterlerine uygun hesap
metodolojisi kullanlarak yaplr.
Hesaplarn simulasyon programlar ile yaplmas halinde programa girilen tm
veriler program kts olarak sunulur.
Hesaplar yeni tesis edilen tm alak gerilim baralarnda L-L-L, L-L, L-G olarak
ayr ayr hesaplanr.
Ksa devre hesaplar 3 faz ve faz toprak ebeke ksa devre gleri baz alnarak
yaplr.
Primer tehizat (alter, akm trafosu, kablo, parafudr vb.) seimleri ilgili barada
bulunan dinamik pik ve termal ksa devre akm deerlerine gre yaplr.
ebeke X/R oran hesaplarda kullanlr.
IEC 60909a gre yaplan ksa devre hesaplarnda ksa devre yerinde edeer
gerilim kayna (c.Un/3) kullanlyorsa generatrler, ebeke transformatrleri ve
generatr-transformatr empedanslar, empedans dzeltme katsays ile
arplmaldr.
Ksa devre hesaplarnda bulunan deerlere gre alterlerin selektivite
koordinasyonu yaplr.
Alak gerilim baralarnda imdat gruplarnn ebeke ile paralel almas halinde
ksa devre gcne etkisi hesaplanr.
Alak gerilim baralarnda motor yklerinin bilinmemesi halinde motor yklerini
tanmlamak iin oransal deer baz alnabilir.
Ohmik direncin, reaktans yannda kk kald durumlarda (ebeke i direnci,
transformatrler gibi) ohmik diren ihmal edilir.
IEC standard gerei ksa devre hesab yaplan barada motor yklerinin ksa
devreye katksnn %5 ve zeri olmas halinde hesaplara dahil edilir.
Transformatrden nceki hatlarn empedans iin empedans indirgeme katsays
uygulanacaktr.

Kaynak empedansnn hesab :

Ksa devre noktasndaki gerilime indirgenmi reaktans X Q
Ksa devre akm biliniyor ise

ZQ

Kaynak ksa devre gc biliniyor ise

c.U nQ

XQ

3.I"kQ
ZQ

c.U 2n
S"k

eklinde hesaplanr.
Transformatr reaktansnn hesaplanmas:
u k .U 2n
ZT
SrT

ZT X T

XT
U / SrT
2
rT

U 2n

U 2nQ

X Q ZQ

K T 0,95.

c max
1 0, 6. T

X TK K T .X T

Hat empedansnn hesaplanmas:

R L ( )

.q n

XQ

X L ( )

XTK

X 'L ( / km)
.L(m)
1000

RL

XL
c.Un/3

Toplam ksa devre yolu empedans:

RK RL
X K X Q X TK X L
ZK R K X K
I"k

c.U n

3.Z K

rnek hesap: 1
154 kV

154/34,5 kV

3(1x240)

st ebeke ksa devre gc 1500 MVA

Transformatr 154/34,5 kV ; 50 MVA ;uk = % 10,5
Transformatrden ksa devre yerine mesafe 1km
Hat kesiti 3(1x240) mm2, bakr
Hat reaktans 0,1856 /km
XQ =1,1 xUn2/Sk =1,1 x 34,52/1500 =0,87285
XT= uk x Un2 /100xSrT =10,5 x 34,52/100 x 50 = 2,49952
= XT / Un2 /SrT = 2,49952/34,52/50 = 0,105
KT= 0,95 x1,1/(1+0,6 x0,105)= 0,983067
XTK= KT x XT =0,983067x2,49952=2,4572

RL= L/.qn = 1000/54 x240=0,07716

N
ot: 60909'da iletkenlik katsays 54 m/.mm2 alnmaktadr.
XL= XL x L = 0,1856 x 1=0,1856
RK=0,07716
XK = 0,87285+2,4572+0,1856 =0,351565
ZK = (0,077162+0,3515652)1/2 = 3,51649
Ik = 1,1 x34,5/3 x3,516= 6,231 kA

rnek hesap: 2
154 kV

TR1 34,5 kV

Hat1

TR2 0,4 kV

3(1x240)cu ;6 km
2500 MVA 63 MVA
4x50 cu
uk=%10
30m

Hat2
3x95+50 cu;175 m

800 kVA k1
uk=%6

Hat3

k2
154/34,5 kVluk indirici merkezden kan orta gerilim datm hatt (hat1)zerinden
800 kVA gcnde bir datm transformatr beslenmektedir. Bu istasyonun besledii
alak gerilim kablosu (Hat2) 175 m ileride bir binaya 30 m lik branman (Hat3)
vermektedir. Transformatr alak gerilim barasndaki (k1) ve branman sonundaki
(k2) ksa devrelerde meydana gelen fazl ve faz toprak ksa devre akmlarnn
belirlenmesi istenmektedir.
- st ebeke reaktans
XQ =1,1 xUn2/Sk =1,1 x 0,4 2/2500 =0,0000704
- TR1 reaktans
XT1= uk x Un2 /100xSrT1 =10 x 0,42/100 x 63 = 0,000254
= XT / Un2 /SrT = 0,000254 /0,4 2/63 = 0,0000225
KT= 0,95 x1,1/(1+0,6 x 0,0000225)= 1,044
XTK= KT xXT =1,044 0,000254 = 0,0002654
- TR2 reaktans
XT2= uk x Un2 /100xSrT2 =6 x 0,42/100 x 0,8 = 0,012
- Hat1 empedans
RL1= = L1/.qn = 6000/54 x240=0,462
XL1= XL x L1 = 0,1856 x 6=1,1136

Hat1in 0,4 kVa indirgenmi deerleri

R i1= RL1 x ( 0,4/34,5)2 = 0,462 x 0,0001344 = 0,0000621

X i1= XL1 x ( 0,4/34,5)2 = 1,1136 x x 0,0001344 = 0,0001497

- Hat2 empedans
RL2= = L2/.qn = 175/54 x95=0,03411
X
L2= XL x L2 = 0,1464 x 0,175 = 0,02562
- Hat3 empedans
RL3== L3/.qn = 30/54 x50=0,01111
XL3= XL x L3 = 0,15362 x 0,03 =0,016

Devre eleman

st ebeke

0,0000704

TR1

0,000254

TR2

0,012

Hat 1

0,0000621

0,0001497

(k1) ksa devresi iin empedans bileenleri

0,0000621

0,0124741

Hat 2

0,03411

0,02562

Hat 3

0,0111

0,016

0,0452721

0,0540941

A.G.Transformatrbarasndaki

Branman sonundaki (k2) ksa devresi

iin empedans bileenleri
K1

Z K1 = (0,00006212 + 0,0127412)1/2 =0,012474

Ik = 1,1 x 0,4 /3 x 0,012474 = 20,36 kA

K2

Z K2 = (0,045272112 + 0,05409412)1/2 = 0,070539

Ik = 1,1 x 0,4 /3 x 0,070539 = 3,601 kA