Esrrnm e

Ferdddn A tt r
Farsa'dan eviren: M ehm et Kanar

MEHMET KANAR
01. 01. 1954 tarihinde Konyada dodu. lkokulu Konya Gazi Mustafa Keml lkokulunda, ortaokulu s
tanbul Kartal M altepe Ortaokulunda, liseyi Vefa Lisesinde tamamladktan sonra 1970 - 1971 renim y
lnda stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Arap ve Fars Dilleri ve Edebiyatlar B lm ne girdi. 1974
- 1975 akademik ylnda bu blm bitirdikten sonra 1975 Kasmnda ayn blmn Fars D ili ve Edebiyat
Krssnde doktora tahsiline balad. 1976 N isannda da ad geen krsye asistan olarak atand. Kasm
1979da ada ran Edebiyatnn D ouu ve Gelimesi adl teziyle Doktor nvanm ald. 24.01.1986 tari
hinde Yardmc D oen t oldu. 11. 10. 1990 tarihinde Fars Dili ve Edebiyat Bilim D alnd a Doentlie, 10.
10. 1996 tarihinde de Profesrle ykseltildi. 01. 08. 1998 - 20. 09. 2007 tarihleri arasnda Fars Dili ve
Edebiyat Anabilim Dal Bakanl, 24. 02. 1999 - 20. 09. 2007 tarihleri arasnda .. Trkiyat Aratrmalar
Enstits Ynetim Kurulu yelii grevini srdrd. 18. 10. 2000 tarihinden itibaren iki dnem stanbul
niversitesi Edebiyat Fakltesi Ynetim Kurulu yelii grevinde bulundu. te yandan, 30. 09. 2002 - 9. 05.
2003 tarihleri arasnda .. Edebiyat Fakltesi Dekan Yardmcl yapt. 27. 02. 2007 tarihinde D ou Dilleri
ve Edebiyatlar Blm Bakanlna tayin edildi. 20. 09. 2007 tarihi itibaryla emeklilie ayrld. Hlen Yeditepe niversitesi Fe-Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat ve Tarih blmlerinde ders vermektedir.
Evli ve bir ocuk babasdr.
Yaymlanm eserlerinden bazlar:
Alacakaranlk, Sadk Hidayet (YKY); A nadolu'da slm iyet , Franz Babinger, Fuad Kprl (nsan); Aylak
Kpek, Sadk Hidayet (YKY); Bir eftali Bin eftali> Samed Behrengi; B ugnk ran Edebiyat H akknda
Bir nceleme-, M uham m ed i stilm; ada ran Edebiyatnn Douu ve Gelimesi (letiim ); ada ran
ykleri (Seki) (Kakns); zm l Farsa M etinler (SAY), zm l Osmanl Trkesi M etinleri (SAY);
Deli D um rul, Samed Behrengi; Diri G m len, Sadk Hidayet (YKY); Dou M itolojisinin Edebiyata Etkisi,
Karlatrmal Edebiyat M etinleri, Prof. Dr. Helmut Ritter (Ayrnt), Doubilimciler, AKMED, (CD Kitap);
E rm eni Komitelerinin Emelleri ve htilal Hareketleri M erutiyetin lanndan nce ve Sonra (DER); Eski A n a
dolu Trkesi Szl (SAY), Eski ran N esrinden Semeler (); E vhadud-dn-i K irm n nin R ubaileri (Metin-nceleme-Tercm e) (nsan); Vehmi ve ebisterVden eni ve Pervane (Fehmi ve eyh A bdullah-i ebister-i
N iyznin enu Pervane M esnevileri) (nsan); Glistan, Sdi-i irz (ule); Hac Aga, Sadk Hidyet
(YKY); H a n I-hvn, Dostlar Sofras, Nsr- Hiisrev (nsan); H ayyam 'n Terneleri, Sdk Hidyet (YKY);
H idyetnm e, Sadk Hidayet (YKY); H ikm et ve Sanat, Golamriz Evn (nsan); tim aiyat Dersleri ();
tim iyt M ecm uas (); ran Edebiyatnda iir- Kaarlar D evri (nsan); ran M asallar (YKY); K anar Arap
H arfli A lfabetik O sm anl Trkesi Szl (SAY); Kanar Arapa-Trke Szlk (SAY); K anar Farsa-Trke
Szlk (SAY); K anar Osmanl Trkesi Szl (SAY); Kanar Trke-Farsa Szlk (SAY); K k Kara Balk,
Samed Behrengi; Klahl Bey-Klahsz Bey G evher Murad; M evln (M esnevi, D vn, Fhimfh,-M eclis-i
Seba ) (SAY); M odern ran ve Afgan ykleri Antolojisi (YKY); M odern ran iiri Antolojisi (ule); Osmanl
'Topraklarnda Fars Dili ve Edebiyat Dr. M uham m ed Emn-i Riyh (nsan); m er H ayyam , Rubailer, Dr.
Abdullah Cevdet, H seyin Dani, H seyin Rifat; Sekiz Kitap, Sohrb-i Sipihr (ule); Tasavvufla nsan M e
selesi, nsn- Kmil, Azzddi Nesef ( Dergah); Trk Antropoloji M ecm uas (); U lduz ile Kargalar, Samed
Behrengi; U lduz ile K onuan Bebek, Samed Behrengi; Dam la K an Sdk Hidyet (YKY); Vejetaryenliin
Yararlar, Sadk Hidayet (YKY); Z leyhan m A k Derdi, Hz. Y u su f Kssas Cell Settr (nsan).

deaA yrnt Dizisi

Ayrnt Yaynlar

Ayrnt: 6 32
I d e a A y r m Dizisi : 8

Esrrnme
F erdddn A ttr
d e a A y r n t D i z i Editr

Burhan Snm ez
Farsad a n e v ir e n

Prof. Dr. M ehm et Kanar

Son Okuma
A h m e t elik
Bu kit abn i r k e y a y n haklar
A yr n t Y a y m la r na aittir
K a p a k [a s a r m

Gke Alper
Dizgi

Esin Tapan Yeti

Bask

Kayhan M atbaaclk San. ve Tic. Ltd. ti.

D avutpaa Cad. Gtven San. Sit. C Blok No.:244
Topkp/Islnbnl Tel.: (0212) 0 /2 31 85
S e r tilik a No.: 12156

B ir inci Basn: 2012

kinci Bas m : 203
Bask A d e d i: 2000
IS B N 9 7 8 - 9 7 5 - 5 3 9 - 6 5 6 - 9
S e r tif i k a No.: 10704

A Y R I N T I Y A Y IN L A R I
Basn D a t m l'c. San. ve Ltd. ii.
H o b y a r M a h . C e m l N a d i r S o k . N o.:3 C a a lo lu - sta n bul
Tef: ( 0 2 1 2 ) 5 1 2 15 0 0 Faks: (021 2)"512 15 11
w w w .a y r i n l i y a y i n l a r i . c n m . t r & in f o ( > a y n n tiy a y in la n .e o m .tr

Esrrnme
Ferdddn Attr

LJ

AYRINTI

 D E A A Y R IN T I D Z S

KURTULU TEOLOJS
Ed.: Christopher Rowland
KRLLK KAVRAMI VE
ALEVLN ASMLASYONU
M evlt zben
SLAMIN GELECE
W ilfred S. Blunt
SLAMIN KNC MESAJI
M ahm ut M u h m m e d Taha
TANRISIZ AHLAK
Walter Sirm ott-A rm strong
D M A N IN TARH
Gil A nidjar
SLAMDA 50 NEML SM
Roy jackson

indekiler

S u n u .......................................................................................................................................................................... 11
Birinci M akale: T ev h id ........................................................................................................................................ 13
kinci M akale: Reslullaha N a a t..................................................................................................................... 22
M ira........................................................................................................................................................................... 28
Ashabn Fazileti: E m rlm u m in in Ebubekirin F azileti....................................................................... 35
E m rlm m in in m erin F a zileti..................................................................................................................36
E m rlm m in in O sm ann F a zileti............................................................................................................... 37
E m rlm m in in A linin F azileti..................................................................................................................... 38
Birinci M a k a le ........................................................................................................................................................ 40
kinci M a k a le...........................................................................................................................................................47
1. H ikye.................................................................................................................................................................... 54
nc M a k a le ......................................................................................................................................................56
2. H ikye.................................................................................................................................................................... 57
3. H ikye.................................................................................................................................................................... 58
4. H ikye.................................................................................................................................................................... 59
5. H ikye.................................................................................................................................................................... 61
6. H ikye.................................................................................................................................................................... 63
7. H ikye.................................................................................................................................................................... 66
8. H ikye.................................................................................................................................................................... 68
9. H ikye.................................................................................................................................................................... 70
10. H ik y e ................................................................................................................................................................ 72
D rdnc M akale................................................................................................................................................. 73
11. H ik y e ................................................................................................................................................................ 74
12. H ik y e .................................................................................................................................................................76
13. H ik y e ................................................................................................................................................................ 77
14. H ik y e ................................................................................................................................................................ 79
15.
16.
17.
18.
19.
20.

H ik y e ................................................................................................................................................................ 80
H ik y e ................................................................................................................................................................ 83
H ik y e ................................................................................................................................................................ 85
H ik y e ................................................................................................................................................................ 87
H ik y e ................................................................................................................................................................ 89
H ik y e ................................................................................................................................................................ 90

.91
.9 4
.9 8
.9 9

100
104
106
108

110
111
1 13

114
116
117
119
122
124
127
129
131
132

134
135

136
138
139
140

142
143
144
145
147
148
150
155
157
158
159
161

164
165
166

169
171

173
176
178

61. H ik y e ................................................................................................................................................................179
62. H ik y e ............................................................................................................................................................... 182
63. H ik y e ................................................................................................................................................................183
On
64.
65.
66.
67.

kinci M a k a le..................................................................................................................................................184
H ik y e ................................................................................................................................................................186
H ik y e ................................................................................................................................................................191
H ik y e ................................................................................................................................................................192
H ik y e ................................................................................................................................................................195

On
68.
69.
70.
71.

n c M akale.............................................................................................................................................. 196
H ik y e ................................................................................................................................................................197
H ik y e ................................................................................................................................................................199
H ik y e ................................................................................................................................................................200
H ik y e ................................................................................................................................................................203

On
72.
73.
74.
75.

D rd nc M a k a le ........................................................................................................................................ 204
H ik y e ................................................................................................................................................................205
H ik y e ................................................................................................................................................................207
H ik y e ................................................................................................................................................................209
H ik y e ................................................................................................................................................................211

O n B einci M akale............................................................................................................................................... 213

76. H ik y e ................................................................................................................................................................216
On
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.

Altnc M a k a le ............................................................................................................................................... 218

H ik y e ................................................................................................................................................................220
H ik y e ................................................................................................................................................................221
H ik y e ................................................................................................................................................................222
H ik y e ................................................................................................................................................................224
H ik y e................................................................................................................................................................226
H ik y e ................................................................................................................................................................228
H ik y e ................................................................................................................................................................229
H ik y e ................................................................................................................................................................230
H ik y e................................................................................................................................................................233
H ik y e................................................................................................................................................................235
H ik y e................................................................................................................................................................236
H ik y e ................................................................................................................................................................237
H ik y e ................................................................................................................................................................238
H ik y e................................................................................................................................................................240

On
91.
92.
93.

Yedinci M a k a le .............................................................................................................................................. 242

H ik y e ............................................................................................................................................................... 245
H ik y e ................................................................................................................................................................247
I Iik ye................................................................................................................................................................252

O n Sekizinci M akale............................................................................................................................................253
94. H ik y e ............................................................................................................................................................... 259
B itir i.........................................................................................................................................................................260
95. H ik y e ............................................................................................................................................................... 262
96. i Iik y e ............................................................................................................................................................... 264
97. H ik y e ................................................................................................................................................................266

98. H ik y e ............................................................................................................................................................... 268

99. H ik y e ............................................................................................................................................................... 270
100. H ik y e .............................................................................................................................................................271
101. H ik y e .............................................................................................................................................................272
S z l k ........................................................................................................................................................................275
Attrn Esrrnm edeki G r leri................................................................................................................ 282
D iz in .......................................................................................................................................................................... 285

Ferdddn Attr

erdeddin M uham m ed bin brhim -i N br (N iabur 1119?- 1230) ranl mutasavvf,

air, eczac, hekim .
Hayat hakknda bilinenler bilgi krntlar ve baz m enkbelerden ibarettir. Babasnn m es
leini izleyerek A ttrlk (eczaclk) yapt bilinm ektedir. yi b ir renim grd anlalan
A ttr tasavvufa ilgi duym u, sfilere kar byk bir sevgi beslem i, bu sevgi o n u n tasavvuf
alannda velud bir air ve yazar olm asn salamtr.
Eserleri incelendiinde edeb hayat dnem e ayrlabilir. Birinci dnem inde usta bir
hikyeci kimliiyle karm za kar. Eserlerin kurgusu, ilenii, dili salamdr. M antkut-tayr
(Ku dili), M usibetnm e, lahnm e, E srrnm e, M uhtarnm e, Divan gibi m anzum eserle
rin in yam sra, bugn hl kaynak eser zelliini yitirm eyen m ensur yapt Tezkiretul-evliy
(Veller ansiklopedisi) birinci dnem e aittir.
kinci dnem de d dnyaya, insanlara kar ilgisiz, T anrd a yok olmay hedefleyen bir
sfi olarak grnen Attr, bktrc tekrarlardan kendini kurtaram az. U turnm e, C evheruzzt, M ansurnm e gibi eserleri bu dnem e aittir.
nc dnem , A ttrn yallk yllarna rastlar. Eserlerinde kurgu, dzen, slup geve
meye balar. M azharul-acyib ile Lisnul-gayb m esnevileri bu dnem in rndr.
A ttrn eserlerinin belli ballar:
M antkut-tayr (Ku dili): 1187 ylnda yazlan bu eser 4724 beyitten oluur. Gazzalnin
Risletut-tayr (Ku risalesi) adl eserinden yararlanlarak yazlmtr. ran tasavvuf edebi
yatnn temel yaptlarndan saylan bu eserde kular ile ilgili bir hikye erevesinde tasav
vufun esaslar ve tasavvuf yaam anlatlr. Sim urgun T anry sem bolize ettii bu bayapt
ta m utasavvflarn ro l n stlenen kular taleb, ak, m arifet, istina, tevhd, hayret, fakr ve
fen m akam larndan geerler. M antkut-tay r 1317 ylnda G lehr tarafndan Eski A nadolu
Trkesi ile dilimize kazandrlm tr. [G lehrnin M antkut-tay r (G lennm e), M etin
ve G nm z Tiirkesine Aktarma: Prof. Dr. Keml Yavuz, K rehir Valilii yayn no: 12,
I-II, Ankara, 2007]. M antkut-tayr, Prof. A bdlbaki G lpnarl evirisinden baka son ola
rak Prof. Dr. M ustafa iekler tarafndan Trkeye evrilmitir. (Kakns Yaynlar, stanbul,
2006).
M usbetnm e: A ttr krk gn sren b ir snav srasndaki deneyim lerini anlatr.
Aknme: A ttrn bu eseri aslnda em Pervne m esnevisidir. (Romans Yaynlar, s
tanbul, 2005).
M uhtarnm e: K onulara gre tertip edilm i rubai m ecm uasdr.

C cvheruz-zt: Tanrdan baka h e r eyin fni olduu tem asn ileyen m anzum eserdir.
lhnm e: A ttrn ilk d n em in d e yazd m esnevilerden biridir. Prof. Dr. H elm ut Ritter
tarafndan bilim sel neri yaplan lhnm e, Prof. A bdlbaki G lpnarl tarafndan dilimize
kazandrlm tr.
Tezkiretul-evliy: Seksen civarnda m utasavvfn ve velnin biyografilerinin verildii bu
m ensur eser tasavvuf tarihi iin birin ci derecede nem li kaynaktr. A ttr bu yaptn kalem e
alrken Keful-m ahcb, erhul-kalb, M arifetun-nefs, Tabaktus-sfiyye gibi tasavvuf kay
naklarndan yararlanm tr.
A ttrm m esnevileri Trkler tarafndan ilgiyle karlanm ve bazlarnn defalarca evirisi
yaplmtr. te yandan doubilim cilerin ilgisini eken A ttr zerinde en kapsam l inceleme
ve m etin neri, stanbul niversitesinde arkiyat E n stit s n kuran ve arkiyat alm ala
rn bir sistem e sokan Prof. Dr. H elm ut Ritter - D ou M itolojisinin Edebiyata Etkisi, Kar
latrm al Edebiyat M etinleri adl eseri de Ayrnt Yaynlar arasnda km tr- tarafndan
yaplmtr. O n u n Das M eer d er Seele (Ruhlar D enizi) adl kymetli eseri A ttr hakkndadr.
Farsaya D ery-yi ervh adyla evrilen bu eser Trkeye evrilmeyi beklem ektedir.
Attr h a k k n d a daha geni bilgi ve bibliyografya iin bk. MEB slm A nsiklopedisi ile
Trkiye D iyanet Vakf slm A nsiklopedisindeki A ttr m addeleri ile M. Kanar, Doubilim ciler, CD Kitap, AKMED (A kdeniz M edeniyetleri E nstits), Antalya, 2004.

Sunu

ou klasikleri arasnda yer alan E srrnm e [Srlar Kitab], yazldktan so nra birok
Fars ve Trk airini etkilem itir. M evlnnm ocuk yata iken edindii bu kitabn onda
brakt izler M esneviye aynen yansm tr. D aha nce ayn tarzda yazlan ve ranl air
Seni-i Gaznevye ait H adkatul hakikat [G erein Bahesi] da bu eserin kaleme alnm asn
da etkili olm utur. lenen baz konularda H ayyam etkisi aka grlm ektedir. A ttrn edeb
hayatnn birinci ve en verim li dnem inde kalem e alnan bu tasavvuf m esnevi sem bollerle,
st kapal ibarelerle doludur.
Bu eviride yararlanlan iki bilim sel n erin aklam alar b l m n d e bunlar izah edilm eye
allm sa da baz yerlerde Esrrnm eyi yaym layanlar da iin iinden kam am lardr.
Z am an zam an basit bir k o n u veya kelim e uzun uzun tefsir edilirken, aprak ve st kapal
ifadeler ya atlanm ya da bir iki cmleyle geitirilmitir.
eviri almas srasnda yararlanlan iki bilimsel yaynn ilki Dr. Seyyid Sdk-
G ovhern tarafndan yaplan tenkidli neirdir: Esrrnm e, eyh Ferdddn A ttr-i Nbr,
tashh-i D oktur Seyyid Sdk-i G ovhern (1293-1376), ntirt-i Zuvvr, p-i eom (altn
c bask), Tahran 1384, 436 sayfa.
eviri srasnda d ah a ok yararlanlan yayn: Esrrnm e, Attr, Ferdddn M uham m ed
bin brhm -i N br, M ukaddim e, Tashih ve Talkt-i M uham m ed Rz ef-i Kedken,
ntirt-i Sohen, T ahran, 1386 (2010), 598 sayla. Profesr K edken A ttrn hem ehrisi ol
duun d an , o blgede hen z A ttrm yaad dnem e ait k lt r n ve baz kelim elerin ay
nen veya deiiklie urayarak yaadn biliyor. Beyitlerin aklam alar srasnda sk sk bu
avantajn kullanarak m ukayese yoluna gitm itir.
E srrnm enin evirisinde iki yol izlenebilirdi. Birinci yolda, bu m anzum eser neren
evrilir, beyitler arasnda balant kuru larak paragraf evirisi yaplabilirdi. kinci yol ise her
beytin nazm en evirisini yapm akt. Biz ikinci yolu tercih ettik. Tasavvuf term inolojisine ait
kelim elere d o kunm adan, serbest vezinle, m m k n olduu kadar kafiye tutturarak, herkesin
anlayabilecei bir k edebiyat dilini tercih ettik.
Yukarda m etnin evirisine esas aldm z Farsa iki tenkidli nerin notlandrm alarndan
da yararlanarak eser ile ilgili bir szlk koym ay, Attrm E srrnm ed eki grlerini ayr bir
blm halinde ksaca ele almay uygun grdk.
Bu alm ann yararl olm asn um arm .

Prof. Dr. M ehm et Kanar, 1 Ekim 2011, Bakrky

profkanar@yahoo.com

Birinci Makale
Tevhid

T an rn n adyla.
O Tanr cana din n u ru n u verdi
T anry bilsin diye akla yakn verdi
B tn lem adn ald Tanrdan
Yer, gk, alt, st hep O nd an
ki lem varlk h ilalim giydi O nd an
Felek yukary, yer aay ald O ndan
Felek ayakta rk eder O n a
Yeryz yere kapanm , secde eder O na
Gkkbbeyi d u m an d an yaratan O
Bir yadan gzleri g rr eden O
Sivrisinek inesinden Zlfekar karr
rm cekten bir p erd ed ar yaratr.
Topraktan demin m nsn karr
Rzgrdan M eryem in sasn karr
Kandan misk, k am tan eker gsterir.
Yamurdan inci, m ad enden cevher gsterir.
Bir ilktir, yoktur ncesi
Bir sondur; yok tu r sonras
Zahirdir; btn o n d an zuhur eder
Btndr; n u rd an d ah a zhir.
Ne ululuunun balangc var,
Ne m lknn b ir sonu var.
Nasl olduunu bilen bir Tanr

B e n i m b i ld i i m h e r e y d e n dar.

O d u r yaratan grm z, biliimizi

Kim bilm itir, kim g rm tr O nu?
Kimse eriem ez ztnn k n h n e
Budr dediin her ey, deildir O
C anm z gitse de O n a,
Nasl v arr O n u n knhne?
Kendi canm bilm iyorum , nasldr?
Allah akna, ne bileyim k n h nasldr?
Cam nasl da gizli tuttu o!
Can srrn kim seye dem edi o.
B edenin zindedir canla, cann gizli
C anla zindesin sen; bilm ezsin can.
Ne by k yaratclk gc, gizli aikr!
Susm aktan baka kimseye yok yarar.
Binlerce kez kl krk yardm ben
Susm ak dnda kar yol bulm adm ben.
O n u n ztna ulaam azsn m adem ,
Yaratclk cem lini gr, yetin sen.
D rstsen sen varlklar iinde,
Syrl tabiatlarn d rt duvarndan.
T a n rn n sana dm ez bir ii.
Tanrsal tabiatla yapabilir m isin bir ii?
Su asl ise, d u rd u r su ile onu
Yaygnlatr suyu, sonra bak ona.
Toprak ise asl, kar kap nne
Ayak altndaki topra, alm a sen dikkate.
Hava ise, adaletsiz say sen onu
Rzgr gtrm tr, yok say sen onu.
Ate asl ise, su arp stne
ekersen suyunu, ate sal stne.
Tabiatn doruysa, riyasz ol
Tabi deilsen, Allah adam ol.
H er iki cihanda tek yaratc var
D rt u n su r ile ne iin var?
Bir syle, bir dile, bir ara.
Bir gr, bir bil, bir iste.
Birdir hepsi, ister son olsun ister evvel
Ama grenin gz a; iki grr.

Dikkatli bak, h e r biri bir zerre

O n u ham d ile tespih eder.
Bu ne byk batr, ne ltuf!
H er zerrenin O n u n la bir srr var.
Ne byk isim, ne by k m n, hepsi sen
H ep diyorum ; ey sen, her ey sen!
D nyada grdm h er zerre
evirm i yzn senin yzne.
Yzmz d n k olm asayd sana,
Kl ucu kadar d n e r m iydin bize?
Ltfn yardm etm eseydi,
Zerrede olur m uydu bek imkn?
H er ey bki seninle, sensin gizli
Can iindesin, cihann dnda.
B tn canlar hayran kalm sana.
D u ru rsu n sen can ile aram zda.
Sana giden yolun so n u n u yok gren
C an iindesin; can yok gren.
C ihan seninle dolu; deilsin sen cihanda
H er ey kaybolm u sende; sen yoksun ortada.
H em gizlisin h em aikrda.
Ne bir yer iindesin ne bir yerin stnde.
K onukanlndr suskunluunun sebebi.
G r n rl n d r gizliliinin sebebi.
M nsn sen, sen in dnda ism in var.
Hzinesin sen, b ir tlsm dr btn lem.
Z tnn nuru, ferri, h u zu ru
H er bir zerreye verir .
H er zerrede seni g r r m
ki lem de Sem m e vechullah grrm .
H uzurunda yer yok ikilie
Btn lem sensin; senin kudretin.
Birden yze, h er ey kalm senden
ki lem sana ait; sen kim sin kendiliinden.
Tm varlklar h azretin in glgesi.
Her ey yaratclnn, kudretinin eseri.
Akl ile can dnyas hayran kalm.
Sensin perde arkasnda sakl kalm.
Dnya adnla dolu; senden iaret yok.

Akl s e n i n l e g r r ; s e n d e a y a n l k yok.
Akla g r n r s n , h a y l d e n saklsn.

Yce T anrm , sen ne yce nursun!

G rm yorum senden baka b ir ey
Sen varken, ne olur ki baka ey?
Gzel syleyen biri zt h akknda
Tevhd, izleleri skattr demi.
Vahdet iin neden iliik arayalm?
M atlb sensin; tlib olarak ne diyeyim?
Senin tevhd ipeini dokuyorum .
C anm feda etm ek istiyorum .
T opraktan binlerce kalp kar
V arnca sana, tertem iz gelir sana.
Nice insan yaad, gitti.
yisi, k ts topraa gitti.
Hepsi kendince bir zanda idi
Bildikleri, T an rn n tek sahip olmas idi.
Ne cann haberi var; neyin candr?
Ne b ed en in haberi var; k im in bedenidir?
Ne kulak kendi iittiinden haberdar
Ne gz kendi grdnden haberdar.
D ilinin haberi yok konum a yetisinden
B edeninin haberi yok kendi gcnden.
Ne haberi var felein dn nden
Ne cinden, insandan, eytandan, melekten.
Niceleri burada gm ld gitti,
Niceleri de baka taraftan geldi.
Ne gidenin bu srdan var haberi
Ne gelenin bu yoldan var haberi.
K aybettiler bu srsz srr
Kimse anlam az bunun zerresini.
Kap eskidi m i alamaz
stne p arm ak vurulm az.
Emre itaat etm ek gerek
aresi ancak sabr ile susm ak.
Teslim vadisinde kim in vardr cesareti?
K orkudan tutar iinde nefesi.
Susm aktan te yol bilmeyiz.
Yoktur ah diyecek cesaretim iz.

 dem den bir katre semi,

Bir katreden b ir h alk var etmi.
ok dndler b ir katre stnde
Yaratl nderleri ciz kald bunda.
A kllar dald bir d am la suya.
H epsi gark oldu b ir dam la suda.
Binlerce susam gelir bu vadiden
D iz ker gelince b u dergha.
Temiz insan! A czini sylersin sen.
M arufsun; m arafnki bilirsin sen.
ki lem de sadece szde kald.
H erkes zan perdesinde kald.
D erler: Aray iindeyiz biz.
Eskiden beri bu yolun eriyiz.
u tuhafl gr: Bir dam la su geldi.
Bir deniz parlak inci doldu.
alas u: Bir zerre toprak oldu
G klerdeki gne frsat verince.
Sivrisinek kadar havsalan yok.
Nasl iki lemi anlayabilirsin?
C ierin kan doldu, m eakkat ektin.
B unlar senin d n d n gibi deil.
Git, bo hayllere kaplm a.
H addini bil; sakn h ad d in i ama!
H ayretten cizlik rt s n ek stne.
H asret yan yadr yam ur gibi yzne.
D ostum , H ak b ird ir ancak
Bir avu dam arla d erid en ne olacak?
Tanr m nezzeh, pk; sen ise bir toprak
Pk ile toprak arasn d a ne nispet olacak?
lem den bir karnca gittiyse yoklua,
Ne eksildi? Ne ekledi bu varla?
1 lalka gibi vur ban bu kapya
Byle bir ba az gelm ez bu kapya.
G kyz lacivert giyindi u yzden
H alka gibi kald bu kapnn dnda.
T anrnn tek dostu yine kendisi.
O a lyk olan yine O dur, deil bakas.
Biri sorarsa sana: N e dersin?

K aybetm edin bir ey; neyi ararsn?

Birincisi, bulacan nasl bulacaksn?
K aybolunca bir ey, aram aya koacaksn.
Sam alktr uram ak bu hasret iinde.
Nice canlar kt bu hasret ile.
B tn sddklarn yrei kan doldu.
Kim bilir ki onun srr nasldr?
Bakar m sn, binlerce yldr blisin ii
T an ry tebih ile takdis etm ekti.
Herkes O n a ibadeti bir yana koydu
K endini beenm ilikle ibadeti unuttu.
G nl kanland, yeri skntl oldu;
Bedeni lanet sofrasna dnd.
Biz istinada bulunursak,
D eriz usuz bucaksz le.
Bu halim izle cierimiz kan dolar;
Bu m stanilikten feryadm z artar.
Bu istina yznden ferm an gelirse,
M asum larn tm um udu sner.
Yarn o yksek eyvan nnde
Lyezlin ks vurulduunda
Her bir yanda kim cret edecek?
Nasipsiz olan bu nakdi nasl verecek?
Tanrnn istina ycelii var
Bu ne oyundur? Yokluktan baka neyin v
stersen sen tebih ile nam az ile
M stani Tanr honut olsun seninle.
N am azn uzun yolun az.
O nun ihtiyac yok senin nam azna.
unu iyi bil; phe etm e yiidim
Grev veren Tanr, verdi baary da.
Tanr tevfiki yardm etm ezse sana
Baarl olam azsn iinden yana.
Ne byk derecedir bu! Yerle gk aras
O nun katnda ancak siyah kl tanesi.
Ne byk kudrettir! G rrsn kudretini
Bir kl ucundan yz sanat eseri.
Ne izzet sahibidir! Bir o kadar m stani
Bunca akl ile can orada oyundur.

N e ham ettir ki yansrsa her cana,

H er zerreden olur yz tufan.
ncelik Onundur. Bu ilkliiyle
H ibir varlk d en k olam az ona.
Ne byk vahdet! Bir kl smaz Ona.
Bu vahdette dnya b ir kl kadar gelmez.
Ne byk nispet! K rk sabah boyunca
Kendi elinle yem koydun tuzaa.
Ne byk rahm et! blis bulursa zerresini
drisi brakr k e n d in d en geri.
Ne byk kskanlk! D se leme
Bir anda iki lem i k atar birbirine.
Ne heybettir ki gne zerresine rastlasa,
Glge gibi sonsuza k ad ar kalr orada.
Ne hccettir bu! K im senin yznde,
Bir kl kadar iaret grlm ez.
Bu ne hrm ettir! Bu m akam n byklnden
Senden bakas oraya yol bulmaz.
Bu ne m lktr! Yasas var
Ne eksiklik olur ne fazlalk gelir.
Ne kudret ki isterse b ir anda
Yeri m um a d n d r r, felei de.
Ne erbettir ki kana ekm ek bansa can,
Sekkum rabbukum um uduyla can
Ne yettir ki gsterm ek istersen
H er zerreden lah bir gne
Ne frsattr ki u gk kubbede
lem i yakarsn b ir n ahyla.
Ne efkattir ki bizim iin ebediyen
Verdin annelere efkati.
Ne m hlettir ki gelince zaman
Bir kl iin bir lem der tuzaa.
O ne vakittir esirlik zam an
Kl ucuyla tutarsn b ir cihan
Ne byk n im ettir; b u nim ete
Srekli kretm ek b o rtu r boynuna.
Bu ne iddettir! K ant getirm ede
Ne sessizlik yapra, ne syleme yz.
Bu ne ruhsattr! Yolu olmasayd,

Kim sede ah ekecek cesaret olm azd.

Bu ne ayrlk! Niceleri koturdu.
G rm ediler seni; hepsi yok oldu.
Bu ne rahat! O yce m elekler
O tecelli ile daim naz iindeler.
Bu ne lezzet! O temiz kiiler
O nunla tem iz koku ekerler.
H epim iz biareyiz, kalm z yerim izde.
u biareliim izi sen bala.
M ezar beiine dtk biz.
ocuklar gibi o lemde d oduk biz.
O m ezar d ar beik oldu bize
Kefen doland ta gibi om zum uza.
ki zenci zor ile gelir ieri
Sallar m ezarm zn beiini.
ocuklar gibi dar yerde skntyla
Titrer d u ru ru z iki zencinin korkusuyla.
Ne am acm z vardr ne bir sevgi
Dnya evirm itir bizden yzn.
K opm utur bizden hem yabanc hem yakn
Z or yol vard r nnde biz ocuklarn.
D nya ocuklar gibi grm em i oluruz
Ne zorluk vardr; biz ondan korkarz.
Bir saat kalrsak biz o toprakta
Temiz Tanrm ! O zenciyi bizden tu t uzakta.
Bize derler: Rabbin kim? N edir dinin?
Tanrm , senden isteriz biz telkin.
Tanrm , izzetle yaattn sen bizi
u zencilerin eline brakm a bizi.
retensin bize sen konum ay
Konam z uzakta kalr; i zorlar.
D erdim iz sonsuza kadar kalr
Bilmem bize byle ne yapm ak ister?
Tanrm biz avare varlklarz
M usibet grm perianlarz.
Batan ayaa kvranp d u ruyoruz
Ne ba var ne ayak; bizler bir hiiz.
G nlm z teselli edecek gnln yok mu?
Perian halim ize acyacak m sn bir an?

...

iv.

J ' (

, V

G nln yoksa, nasl acrsn halimize?

N e diyeyim, gnller sahibi sen deil m isin
Tanrm , burada biare kaldm
Bu dnceyle, kalbim yz para kaldm .
Geri v cudum da yok senden bir nian
A m a bir an kayp deilsin canm dan.
A klm n, canm n srrn da sen varsn
Bu yzden inci saar oldu dilim.
ensin tm lem den m stani olan
Sz ksa kesmeli; A llahtr en iyi bilen.

\w ..
Uf

kinci Makale
Reslullaha Naat

G r sahiplerine lyk vg nasl olur?

Yaratl dolunayna lyk vg nasl olur?
H eybetinden u duac tir tir titrer
Dili onun vgsn nasl eder?
O nun ztna naat szn st ndedir
Dil ilemez oldu; nasl sz sylenir?
O nu nasl veceim? nk Tanr dedi:
O nun ad Tanr adyla birliktedir.
M uham m edi D oru szlsn, em insin
Dnya iin lem lere rahm etsin.
M uham m edi Yaratlta o n un nian var
Yce baldr; bam yceltenlerin tacdr.
M uham m ed; iki lem in en iyisi
Dinin, d nyann nizam, insanolunun kvanc
Temelde, peygam berlik k u tusunun incisi
M nda, yiitlik burcunun yldz
Lyezl Tanr srrnn harflerini reten
Ycelikler iklim inden dnyay aydnlatan
Padiahlk srlarn bilen
lah srlarn m uam m asn bilen.
D nya o n u n derghnda bir s p r n t
Felek o n u n h ankhnda bir dervi.
H enz dem beden kaydm dayd
O, can ile gnl dnyasnn ahyd.
V cudundan A dem de bir n u r vard
Yoksa m elek ona nasl secde ederdi?

 lem de onun n u ru b ir em anetti.

S onunda dem d en A bdullaha geldi.
B unca peygam berden geti
H epsinin stnde b ir inci oldu.
Bir m enzilden dierine geti
P im iti am a daha da piti.
Sonunda h er ey h azr edildi.
Ge geldi ama pim i olarak geldi.
Vahiy ncesi krk yl halvetteydi.
Vahiy em ni derhal vahiy getirdi.
M eleklerin tavusunun h u zu ru n a geldi
O n u n ardnda kudsiler dizilmiti.
C ibrl-i Em n seslendi yksekten:
Ey byk insan; konu haydi, durm a.
N urlu gnln din denizi yap
Rabbllem inin vahyini syle.
Gayb m usiksini biliyorsun.
D okuz felein srrn biliyorsun.
A ina olm usun lah srlara
Susma; oku Tanr adyla.
Ay ile gne nasl rtlr?
At rty bandan; kalk da kork!
ah sensin, btn ufuklar askerin
Asl sensin, bt n lem kulun.
ar T anrya halk, rehberlik et.
D o ru yoldasn; Tanr iin peygam berlik et.
H ak can nuruyla vahiy gnderdi.
K ur n ona insan retti laf aklndan gitti.
S onunda T anrya davette nc oldu
eriat yenilendi, slam yeni oldu.
D nyay m nya ynlendirdi.
H er szn znden ya kard.
H er b id a t onunla tep etakla oldu.
D evlet cevherinin n u ru onun yanndayd.
D evletinin n u ru b ir zerre parlad.
Ay ile gne ondan b ir zerre ald.
Mis kokulu siyah salar dald
C anna and olsun tacn bana koydu.
Sann m is kokusu lem e yayld.

Y znn n u ru feleklere ulat.

boyut o n u n sayla trland
ki lem o n u n yz nuruyla nurland.
G nl elen yz ne gzel gnetir!
Glgesine taylesan denm itir.
Siyah rgl iki sa m isler gibi kokar
H er tel sanda yz can yuva kurar.
O nun gs Tanr ile nurland.
N am azdayd, C ennet zm ald.
zm n h er tanesi onun cannda
Pervin salkm gibi hep nurland.
Can Tanr sayesinde nurla doluydu
Ama kfirlerin elinden azaptayd.
Bazen bir ta diini krd.
Bazen ibadetten ayaklar iti.
Bazen gam land, elini yreine koydu.
Bazen alktan, karnna ta koydu.
Dnya ile ahiret onun iin vard.
Derdi ok felek onun iin kazant.
Bu yzden o skntya direndi.
Z ahm etsiz hazine elde edilm ezdi.
Kimi m fessirlerce o em indir.
Bazlarna gre ise yle deildir.
Geri evirince o yz
Yetiti C ebrail, Peygam berin yanna
Dedi: Efendi; bu yzkten kes ilgini
Yzkle hallolm az iin; bil bunu.
Felek dediin senin iin yzktr.
Niin bu yzkle urarsn?
Tanrnn parm anda senin gnln var.
Sleyman gibi bir yze bakm a.
Senin yznn bir ad vardr.
Ama altn yzk sana haram dr.
Sen tespihini parm aklarnla ek.
nk tespih insanlarn parm andadr.
Ay, parm a n d a yksk oldu senin.
Kfirlerin gzne girdi parm an.
Her p arm a n d a yz hn er var
Bir yzkle ilgilenm ekte ne var?

P arm ana ip balayacaksan

Bylelikle bir dertliyi unutm ayacaksan
Biz olm adan bir ie yeltenirsen
K ibriynn azarna dayanam azsn.
Ban kl kadar b izden evirme
Parm andaki bal kl unutm a.
M adem parm an iyi iliyor
Kanl pam uun altn d a parm an kar.
P arm ak hesab yap kendi kendine.
Kyamet gn hesab kolay gelsin sana.
Parm am a unun iin ip balarm
S enden baka kim se aklm a gelmesin derim .
Szlerine unun iin p arm ak bastm
Sen b ir raksn, ben ustaym.
K u ra n retti sz n efkatle
G sterdin nm zdeki levhada.
M ekke harbinde parm aklarn soukluundan
G nlm de senin gcn belirdi.
K alem de olm ad hi sayende
Kalem erbabnn b u n ca izzeti.
zzetinden akl ile can hayran kald
Akl hayretle parm a n srd.
K ulun M uham m ed, iki lem in efendisi
Peygamberlii ile kyam et iki parm ann aras.
Glgesizsin sen; gne senin yannda
B enzer m it parm an em en ocua.
O gnele ota k u rd u felee
Seninle p arm ak bast tuza
Senin avucundadr m ad em H zr pnar
H er p arm ak u cu n d an akt bir pnar
Yeryz yaygsndan bas ayan ara
Bir parm aklk m esafe var bandan ara
Cebrail nde bir p a rm a k olursa
Yanar km r gibi kanatlar.
Kudsiler kanat aar senin nurunla
Parm aklar gsterir seni birbirine.
Senin gibi bir resl gelmedi rislet m akam na
Be parm ak bir o lu r m u hi elde?
O kim senin n n d e yoktur helva

Parm a biraz daha u zu n dur diye.

Git, bas parm a n Sddkn nabzna
H akikat nuru y la dolu bir gnl var onda.
Syle m e re, kalksn fkeyle
Soksun parm an blisin gzne.
Syle O sm ana, srt salam dr K ur a n la
evirsin K u ra n sayfa sayfa.
Aliye syle, itaat etm ek u runa
Yz balasn nam az esnasnda.
Git konu o putperestlerle
Dnyay d ar et gzlerine.
Bir m ucize isterlerse senden an n d a
aret et parm anla aya.
D ini m uh terem kl sdknla
Yuvarlak ay hille evir parm anla.
Kskan, haset gamyla srsn parm an
Sen b irb irin d en ayradur ay.
Kfir d in in iin sana bask yaparsa
Geir boazna ipi, as daraacna.
Felein b ir avu sem irm em i danasndan
ek elini zehirli olandan.
D ostum , K u ran oku, susma
Kfir, parm ayla kulan tkasa da.
Bill, elini kulana koyduunda
Kesilir b t n konum alar o anda.
D udana ta atarlarsa serte
Bastr parm a n dudana, sylenm e.
Vakti geldii zam an ben o ta ile
Dnyay d ar ederim ta yreklilere.
Ne rtbe, ne kudret, ne kadir!
Ne sahip, ne sadk, ne bake!
Bu to p rak lem in byk padiah
Felekler lem inin byk sultan.
Yce ar olm u senin eiin
Yedi kat gkyz olm u evin.
N ebiler iinde en faziletlisi
Tanr m ah rem lerin in en m ahrem i.
Senin cm ertliin Kzldenize asker ekmi
Yldzlar d am n d a davul alan gzc olmu.

lah srlardan h ab erd ar olm u

Yer ile gk arasndakiler seni desteklemi.
N e azam etli srm e renkli felek!
Topran yldzlarn gzne srm e yapm .
M aherde dem ile yanndakiler
Sancann altnda el ele verm i
K apnda sa gibi elli kapc var.
m ran n M usas kap n da haberci olmu.
ncekilerin em iri b yk dris
Senin nuru n la H arem e m ahrem olmu.
Halil brahim adn can m h r bilmi
C ehennem ateinden C ennet yolunu bulm u.
Yoluna kurban olm a um uduyla
smail sen yoksun diye yas tu tar olmu.
Yank sesli Davud yz ho m akam la
A knn Z eburunu gece gndz okum u.
ok byk padiah olan Sleyman
Senin ordu n d a bir sipahi olmu.
Boyac Mesih u lacivert gkyznden
neyle adn nakeder canlara.
Yalnz H ak deildir m nisin olan
B tn peygam berler senin meclisinde.
Birka buday tanesi hicap oldu deme
Ne buday ne C en n et engel oldu yoluna.
ki nalm engel oldu M usann yoluna
ki lem den getin sen iki nalnla.
Bir ineydi sann yolundaki engel
H er m akam da b ir pencere almt sana.
N ebilerin gecesini aydnlatan incisin sen
Vellerin gerek m u m u su n sen.
Sekiz C ennet evinin erasn sen
M ira gecesini aydnlatan incisin sen.

Mira

Bir gece geldi Cebrail uzaktan

Yldrm gibi giden Burak getirdi nurdan
Efendim! Ge bu zindandan
Ruhlar lkesine k yolculua.
ok nebi, eli var orada
H uriler to planm dnyann her yanndan.
Herkes gz yolda seni bekler
Tanr derg h n n gneini grm ek ister.
H uriler dar atm kendini odalardan
Bir hediye alrsn diye onlardan.
Melekler arasnda velvele kopm u
Belki D ldiil srersin diye o taraftan.
Gece boyunca lemi aydnlatan yldzlar
Gz dem esin diye tts yakar sabaha kadar.
Biliyorum, senin ok n urun var
Tanr feragat verdi sana huriden.
Kalk im di, ek nne Burak
Biliyorum, sende nasl bir itiyak var.
Kuds lem de dola bir sre
Tut o halkay, gir hareme.
Can dilin srda olunca Hak ile
Kendine dn, ilgilen kendi srlarn ile
***
Blbl kafeste nasl kanat rpar?
Harekete geti bu sz zerine Peygamber.
Yldrm sratli Burak bu toprak lem den

Srd, hutbe okudu nce feleklere.

Halis Tanr kullarna retm en oldu
Tanr elilerinin h akikatini okuttu.
G rm geirmi nice nebiler
O n d a ok din n u ru grdler.
O n u n nuruyla k endilerini yok grdler
N e diyeyim? Ateten d u m an grdler.
Y eryznden kala gz arasnda
Ykseldi Kbekavseyn fezasna.
C en n etin doru k larn a kt, dolat
R abbllem nin arna ykseldi.
Felek firuzesi com aya balad
M eleklerin Yol am ! sesleriyle.
S onunda ykseldi, ykseldi ycelere
Yz binlerce m elein Yol an! sesleriyle.
K onua yiyecekler sunuldu, bir ay yayg oldu
Ar tayan m elekler ykleri st ste yd.
C en n et donatlm , kaplar alm
Perdeler kaldrlm , ta h t koyulmu.
Byk arta bir velveledir kopm u
H er iki lem in dolunay gelmi!
Seyyidlerin seyyidi geldi
V arlklarn bakom utan geldi.
Yedi kat felekte sefer etti
Gayb perdesinin tesine geti.
H ibir ey yolunda engel olm ad
K arsna kan eylerle vazgeebilirdi.
H ibir tarafa gzn evirm edi
nk onun ok yksekte dostu vard.
C en n et hurilerle doluydu am a
ki gz hibir tarafa kaym ad.
Tanr katnda o nurla aydnlannca
C ebrail bile o n u ru n uzanda kald.
H ak nuruyla etraf l l olunca
R hlkuds Cebrail geldi hem en figana:
Efendim ; ykselirsem biraz daha yukar
Bu n u r yakar benim kanatlarm .
Ey Rhlem n! Sen Tanr huzurundasn
Buraya gelecek gc yok peygam berlerin.

's:t.
/>***, .vf

N eden zlyorsun kanatlarn iin?

Biraz daha yaklarsam dedin.
Binlerce can yanar bu yolda
Yanarsa yansn kanadn ey Tanr ula!
Sddklar ne haldeler, bilm iyorlar
Byle b ir yerde sen kanadn d ert ediyorsun.
Tanr katnda bulunuyorsan
Yanversin kanadn; bu m akam n meleisin.
Ey R hiem n! O tu r bu derghta
zme kendini: Benim bir vaktim var Tanr katnda.
Sen rencim sin benim , otur rahata.
hsan, im an nedir? Sor bana.
Kavlen sakil srasndan geti
Ey Cebrail, im di kapda d u r dedi.
Bundan teye gei iznin yok.
Her kom u tan a sarayda bulunm a izni yok.
Ben Tanr n u ru n d a pervane gibiyim
Sen tavus ty kanadna balsn.
Sn T anrya; kanattan nc beklersin?
Szn bittii yerdir, neden kanattan bahsedersin?
Binlerce kan ad n can hikm et srr dolu
O ismet denizinin canna fedadr.
R hlkuds u n zerinde ykseldi
Rastlad h er eyi geride brakt.
Peygam berin bulunduu m akam yksekti
En yksek yldz Zhal, Dnya gibi gerideydi.
Can nurla yle yaklat ki T an ry a
Cebrail o n d an kalm t uzaklarda.
Oysa C ebrail-i Em inin kanatlar
Kaplamt yer ile gk arasn.
P eygam berden ok uzakta kalm t
Peygam beri oradan sere kadar grm t.
Ynlerden geince, yol darald
Sonunda T anrya yaklat.
Tanr katnda nasld, ne diyeyim?
O anda varlnn dndayd.
O kadar yaknda gnl sr doluydu.
O dehet iinde dili tutulm utu.
Gl yapra gibi can hayadan terlem i

. i r ''" i l

30

i r -fi

C an vehim haylini izlemi.

H em duygudan geti h em candan
G eince k endinden H ak k a bakt Haktan.
G z grebildii kadaryla
G nl bakyordu o n u n gzne.
D erghtan halvet yerine indi
R abbani n u r girdi ieri, o gitti.
O haybette M uham m ed bir ey yapam ad
M uham m ed M u h am m edden bizar kald.
H ak gryordu o n u n kvrandn
efkat ile verdi derhal selamn.
Bu halden kard, kend ine getirdi
Selam n Peygam berine iletti.
H itap geldi: Brak kendini, gir ieri
D uym adan, konum adan k dar.
Bir arzun varsa, hem en syle
N eden getin kendinden? Ne oldu sana?
im di yaktn sen b t n putlar
efaati ol bir zam an m m etine.
Yetimsin; yetim liinle apaktr bu.
Yetim efaatidir iki lem halkna.
Fakirsin; fakirliinle artrsn
n n yaylm hem arta hem ferte.
Benim sin; ister yetim ol ister dervi
Ben eninim ; bu h ep sin den te.
K orkulur m u fakirlikten? Fakirlik kvantr.
Fakirlik iki dnyada yz karas deildir.
Sen incisin, yetim olsan da ne var bunda?
ncinin en iyi zellii yetim liinde.
Nesebiyle kesti balarn sonunda
H akkn selam n iitti can kulanda.
Selam sadece kendine has etm edi
Selam n bana ve salih kullarna olsun, dedi.
G r kerem sahibini; b u kadehten iince
u bare salih kullar unutm ad.
H itap geldi: Ey m u tlak m asum
H akkn var; hak, h ak sahibine gider.
Ne dilersen, syle im di dileini
D ilem ek senden, yerine getirm ek bizden.

Yce Tanr balaynca srlar am aya

Peygam ber de balad konum aya.
Yarabbi, bir m m etim var gnahkr
Ateten k oru onlar fazlnla.
Bak onlarn iniltisine, yrek yangnna
Nasip et m lkatn onlara.
H epsinin u m u d u n u bilirsin, vefa gster
H epsinin h acetini kabul et ltfunla.
Btn lem b ir avu toprak deil m i Tanrm?
Bir avu topran u m udunu yele verm e Tanrm.
D eniz diyar alkalanp bulanm asn
Bu deryada ne ho kum lar vardr!
Bu engin denizden ne eksilir
Bir sam an p onu seyrederse?
M aher halkna rahm et edersen
Bir kl ucu slanr bu deryadan.
Byle syledi, kutsal lemin blbl ulu
Can b u rn u n a iisiyet glnn kokusu dold.
Sekin peygam berlerin makam
M uham m edin m akam nn gerisinde kald.
Yoldan atl olarak gelen peygam berler
Attan indi, M uham m edin zengisine tutundu.
Btn m elekler at kanatlarn
Yolunun topran kanatla ald, balarna koydu.
Btn kdsler onu grm ek iin oturdu
O nun m nlarndan koku alm ak istedi.
Sanr m sn tnm ayann topra
Cihan padiahnn katnda yok deeri?
O nun ayann toprana yemin etti
Mekkede yaayan M uham m ed iin and iti.

Ey dinin bakesinde oturan! A tta n gr bir an.

O nun iin de etaati ol; hallerine bak.
Ben yannda Ashb- K ehlin kpeiyim.
Yaadka ben bu derghta duracam .
Czyalarmla tvbe gusl yaptm .
Ayann altndaki toz olmak istedim .

'-'f!

O tem iz bahenin u zanda olan benim

O arzu ile bam a to p ra k saarm.
Bir gn o m eydana girersem
evgenim le ne oyunlar oynarm !
Bir ah eker, dnya bam koparrm
Senin toprandan canm a hanut yaparm.
Senin derghndan hacette b u lunurum
n k senden ok hacette bulunm ak isterim .
lm eden nce sana gnl verm i bu dervi
G rsn senin tem iz b aheni nce.
Sen b en i airler arasna koym uyorsun.
B ana airlerin gzyle bakm yorsun.
C an m bedenim den u up kurtulursa
T anrm , kucaklasn beni, b u d u r dilei.
***
G nlm ; cann o n u n yoluna feda et
Takva ile yzn o dergha ynelt.
D nyada onun tem iz d in inden sz et
U kbda onun eteine sarl.
***
Sana ak bir rnek vereyim, dn
B irinin nnde ii bal dolu kap var.
Bir ocu k ona derse: D ikkat et!
Bu kaptaki baln altnda zehir var!
ocuktan o sz duyunca
Elini eker ondan, kuku yok bunda.
B unca peygam ber seni uyarm
in zor olacaktr bu yolda.
Bir ocuun szyle p erh iz yoluna girdin
N ebilerin szyle kalk o tu rd u u n yoldan.
***
T anrm , din n u ru n u yolda et bize
M u h am m ed i efaati kl bize.

im izden dolay fkelendirm e onu

Bizden h o n u t kl onun tem iz cann.
Yz binlerce selam olsun ona
Tanr sayesinde t m yrnna.
zellikle tem iz cevherli drt yrine
Ebubekire, m ere, O sm ana, H aydara.
Neb buyurdu: Yldzdr onlar
Uyarsanz onlara, erersiniz hidayete.

Ashabn Fazileti
Em rlm u m inin Ebubekirin Fazileti

H ilfet m erkezinin ilk nderi

D o ru lu k dnyas, Eb Kuhfe olu
H ak d in in in esas, tah k ikin temeli
eriat ahm n nyibi, Sddk.
Sadakat gnn en p arlak gnei
Vellerin era, en b y k Sddk.
eriatn ilk gz aydn
M ustafann refiki, ikilinin kincisi.
eriatn arab kaynam aya balaynca
nandk, tasdik ettik arabn iti.
H ikm et kadehinden ilk nce o iti.
M ustafann elinden h ik m et orbas iti.
m am lkta N eb in in n n d e durdu.
Z engin geldi, yoksul biri olarak gitti.
Tanr o n u n can kulana seslenince
H er nesi varsa, kzm a feda etti.
A ltn, gm nesi varsa, elinden kard
D nya mal olarak elinde bir kilim kald.
Ne ileri gr, ne byk fedakrlktr!
A m a Sddk olm ak da kolay deildir.
M uhalifleri ar, syle onlara
Sava bir kavimle arlacaklar savaa.
lk g nden kyam et g n n e kadar
N eb keram et gsterdi o n u n hakknda.
O n u n yanndayd h er kederli gnnde
ehirde, m aarada veya dada.
Peygam berin ilk has nyibi oldu sonra
N iybet etti din iinde Peygam bere.
S on u n d a onun yannda yatt toprakta
N e ihtiyard ama! K vrak m rid oldu ona.

>e,

, 'i v

Em rlm m inin m erin Fazileti

D in g m er, H attb gnei

Sekiz C en n etin era, ashabn m um u.
O nasl bir m um dur! Heybetli gne
Pervane gibi tav af eder onu.
Bu din g n ein d en yaylan k
Yarar ancak yksek Cennete.
O Hak din in in kutb u olmasayd
eriatn kem linde revnak olm azd.
Ba kesm ek iin ba verdi o.
Ba getirm eye gitm iti, ba koydu o.
Hidayet m u m u n u n ban alm aya gitmiti.
Kur ada Tahay duydu, ban feda etti.
O nun can gz srlar grr oldu
pheleri y ok oldu, sorunlar halloldu.
eriata kem l verdi ncelikle
Krk kiiden biri oldu nce.
Peygamber d edi ona: Olsayd bir tane daha
m er peygam ber olurdu benden baka.
D nyann efendisi onun canndaki nurla
Kelimeler syletti ona.
Hakk kulana kpe etti
Tanrnn adyla ldrc zehir iti.
Zehri kendi st n d e denerdi.
O nda hayat k u rtaran panzehir vard.
Zulm onun devrinde ortadan kalkt
Kzldenizdeki gzya gibi kayboldu.
Dnya onun adaletiyle huzura kavutu.
O nun k o rk u su n d an sitem yok oldu.
Arap olm ayana at kapy kyam ete kadar
Bin altm alt m in b er koydu.

D in ehlinin em iri, K u ran stad

E m r lm u m inin Affan olu O sm an
ki lem in efendisinin sekin dostu
D am ad oldu, Z nnreyn lakabn ald.
H ilim ile hay resm edilseydi
Z n n rey n ile bu resim grlrd.
Hay im andr ya da im andan bir para.
O sm ann nuru gr l r nereden baklsa.
H ilim , hay yznn kadr
H rlerin ba, cm ertlerin tacdr.
lah D van o derledi.
lem de kadmlii ne kard.
O n u n derlemesi sayesinde konuk olduk
H epim iz o divann ecrini kazandk.
lkin m r n Hak K u ra n n a adad
S onunda kendini I lakka kurban etti.
K u ran yznden ok ii/.ld ilkin
K uran okurken kan dkld.
Sbgatullah yetini okuyordu
A nszn sbgatullah st n e kan dkld.
G ad d ar dnya iin kim yapt bunu?
B unu yapan nasl ona kyd?
Din adam larna bunu yapanlar
G ad d ar dnyaya m eylettiler
Birini K u ran okurken ldrdler.
Birini nam az klarken ldrdler.
Birini zehirleyip devirdiler.
B irinin Kerbelada ban kestiler.
Ge bunlar, ynel T anrya, asl budur.
Ban koy secdeye, sus artk dostum .

D inin atls, P ey g am b erin am ca olu

Yiitler yiidi, Kevser H avuzunun sahibi.
Rstem bedenli, D ld l n svarisi
G nlde tevekkl denizinin dalgc.
Kukusuz d ev rin in en erdem lisiydi
Gerekten de slm m deliliydi.
D nyada S orun bana diye seslendi.
Bir rum uzla iki lem den yz iaret gsterdi.
Byle nam az klm alsn sr ehliysen,
N am azn n am az olur byle edersen.
H ak nuruyla nam azdayken Ali
Ayandan kardlar ok tem renini.
Byle sekin nam az klarsa
Elham d ile d nyadan keser ilgisini.
Cm ertliiyle deniz bulutu k olm u
Altn dolu bir lem gznde rm ak olmu.
Sen ey altn! U m utsuzluktan sarar
Sen ey gm ! Beyazla byle.
Bu kzl yzl yolda yeillik oldu
Beyaz ile sar o n u n gznde karard.
Bu yce insan, din in tem eli durduka
Gnl srlar bildi, yollar grd.
D aha ocukken kendini em ir yapt.
u deersiz d n yadan eteini ekti.
Dnya bir ate, sen bir aslandn
Bu bakm dan dnyaya doym utun.
A aslan az o tu rsa da
Dnya ekm eini doyasya yemezdi.
D nya hayatnda fakirlik yolunu sem iti.
kez bo ol! dem i, dnyay boam t.

Ey taassup iinde can giden!

Bir dolu gnahla divana giden!
C ahillikten gnln hile h u rd a dolu.
Aliye, Ebubekre giriftar olm usun.
Bazen b u nezdinden m akbuldr
Bazen o iine yaram az olur.
Bu veya o iyiymi; sana ne?
Sen kapnn bir halkassm ; sana ne?
m r boyu bu m ihnetle oturdun
B ilm em H daya ne zam an tapacaksn?
H eves dknl d ah a ne kadar? Gir Tanr yoluna.
Tanr sorarsa bu hali sana; beni syle.
E m inim , yarn halkann nnde
Bir iken olur yetmi iki frka.
N e diyeyim? Hepsi kt, iyi olsa da
B akarsan iyice, onu ararlar.
T anrm , serke nefsimi zebun et
Beynim izdeki fodulluu kar dar.
G n l m z kendinle ilgilendir
Taassup yolunda gideni azlet yolundan.

Birinci Makale
p
fk

Ey cann, gnln derdi derm an

Sen ate dm eden parlayan bir nursun.
Oymal kandilin aralklarndan verirsin m
M barek bir dalda kurm usun otam .
Beden kandilindeki nurs sen
I lem ok yakn hem ok uzaksn sen.
Kr sran, dk yan
Asl parlak yldzn nuruna.
Douyla batyla ne iin var?
G kyznn n u ru hisardr etrafnda.
Ey srlar syleyen blbl!
M cevher sandnn z bam.
sa gibi szde tatl dilli ol.
Sedefi kr, bala inciler samaya.
Kendi ho sesinle kaldrm a ban
briim ile neyde ses var zira.
Blbln ses gzellii senden fazladr
Kendi gzel sesinin sarhoudur.
(rm e gcnden bilm e sen bu
nk sere bile grr yirmi fersah uza.
itme gcne bakp byle coma
Tavan bile sesi duyar on mil uzaktan.
Koku alman eksiktir, az konu.
Fare bile bir mil uzaktan alr kokuyu.
Kendi k u ru n tu larn a kaplp bbrlenm e
Su kuruntuya kaplr, kendini hiitht sanr.
Bunlarn hepsinden fazlaysan sen
ok syleyen, ok temiz canlsn sen.

Ey seilm i yksek damla!

K dem denizinden koku alan damla!
D enizden ycelii setin geri
Bu yolla kendi kem line eritin.
D enizden ykseklere ktn sen.
Sedef iin parlak inci o ldun sen.
Sefer etm eden inci olam azsn.
Kl oldunsa, kor ate olam azsn.
D eryadan unsurlara sefer ettin
Sefer etm eden dam la nasl inci olur?
lkin yam ur damlas sefer etti
S onra deniz dibini incilerle doldurdu.
D enizde inci sakl kaldysa,
nci yolun tozuyla bir olduysa,
nci denizden ykselince
A ltn ilemeli tacn altnda gelir baa.
D ut yaprandayd; yerinden ayrlnca
pek, atlas oldu, kt baa.
Yolculuun sonu byle olm asayd
Felekte bir anlk h u zu r kalm azd.
Seferin byle kadri olm asayd
Yeni ay seferle dolunay olm azd.
Hey kavgac ahin!
Tabiatlar erevesinden k bir an.
U lm ekn dnyasna doru
Kal bir sre zem inin, zam ann dnda.
Z am anszlk denilen yerde yz yl ile bir an
Bir g r n r gzne zam an.
Bir an yz yl saylr orada.
Gelecek, mazi, im diki zam an yok orada.
im diki zam an dediin olm az bir zam anda
G kyz bulunm az m nya baktnda.
D evrann dn yoktur orada
D nen felein devrini grm ezsin orada.
G kler gz n u ru gibi olur.
Byleler, yleler olm az orada.
Ne noksan vardr ne kem l orada.
Mazi, gelecek, im diki zam an yok orada
O hazret iki dnyadan uzak olunca

Zam andan, m ek n d an bu sebeple olu r uzakta.

M ehd ile dem b ir nefeste olur
Ne biri o n d an fazla, ne biri b u ndan eksik olur.
imdi bu zem ini bedel tutarsan
Ebed ile ezeli b ir grrsn sen.
O rada Ne?, Ka? bulunm az.
Ezelin ebedle ba olmaz.
Biliyorum, ikisi, birden baka deil.
M uhakkikin b u konuda phesi olmaz.

Ey t rl t rl oyunlar sergileyen gzbac!

M n oyuncann st n d e n ek rty.
El kvraklyla gster m aharetini
arabn, sarho ol, dat kendini.
C an aynasndaki tozu sil iyice
Boalt hokkay, tem izle gzelce.
Z am an en in k rdm lerinden
Skm kalm sn ev kesinde.
Y zn gsterirsen p erd e arkasndan
Yakarsn yedi yal felei.
H zinesin sen, dokuz gk o rta yerde
k zam anenin d rt d u v arndan darya.
Tlsm larn, sihirlerin z ban
Kr m evcudatn kapsn, dehlizlerini.
Sen hzinesin am a tlsm banda
Sen cansn am a beden zindannda.
D nya zindanndan topla plm prtn
Kuvvetli balardan k u rta r gnln.
Bir p ara hrsn arasna dm sn
B ilm iyorsun, nasl akn kalmsn.
M azursun sen nk h ab erd ar deilsin
stediklerine burada sahip deilsin.
T anrd an zindandan k izni alm am sn
almaz buna; o meyi bulm am san.
Ey hik m etler bilen ku! Bir zam an
B undan iyi yuva bulacak msn?
M nlar lem ine doru a kanatlarn
Yedi kapl sarayn a kapsn.
D rt ile dokuzdan uarak geince
Ge kendinden, a T an ry a gzlerini.
N eden eytann yeriyle m a ru r oldun?
Byle avare, divane oldun.
Biliyorsun, gitm ek gerek erkenden
Geri gelm ek ise m m kn deil.
Hile hurdal yerde ne yapacaksn?
Ge dnyadan; brak blisi.
D nya dediin, blisin m ukataal yeri
D nya hile, eytanlk saray.
O n u n sarayn ver ona, git.

G zn T anr h u zu ru n a evir, git.

M adem blisin yeriyle yoktur iin
O nun yerinden abuk ge yolu yordamyla.
Bu k lhandan varnca o gl bahesine
Say ki g rm edin hi o klhan.
Kutsallk dnyasnda dola ncelikle
nsiyet dnyasna bas ayan sonra.
Yeil yayglara oturu n ca sen
Cm le olursun, kendini grm ezsin sen.
Birka perde ile tuzaktan getin mi
Bir sre o d a m n eitimli gvercini olursun.
Alr gzlerin cihan gneine
Can denizinin kaplar alr yzne.
Byle gvercin olursan, bak kendine
Bil kendini, so n ra ynel Tanr derghna.
Kendini bilince Tanry bilir olursun.
Sonra abucak nihayete varrsn.
Varlk bir engel koyarsa nne
O halle bir sre getirir seni kendine.
Senin varln grnm eyince o n u n katnda
Kendinden geer kalrsn onun kapsnda.
Tekrar bir p erd e gelir nne
Benliin benliksizlikle gelir kendine.
Bunu bilince, lezzet kar ortaya
Sevinle com aya balar bir daha.
Pervane nasl kendini atee atarsa
Nasl varln h uzurdan kaldrrsa
Kalknca o n u n varlk perdesi
Sarholuu iddetlenir bir kez daha.
Bazen der bazen kalkar
Bazen cansz bazen canl kalr.
Bazen lezzette bazen fnilikte
Bazen ayrlkta bazen kalclkta
Bu apak sz syleyeyim sana
Bazen gam bazen naz nedir? sana
Kdemle h u d su n balants yok
Balant olsa da karm a yok.
Ey glgede yetim i gne! imdi
Kim dedi d ad n n kucandan ayrl diye?

Sen hadst lem inde kouyorsun

n c lem in n nasl bulacaksn?
H ey kuum ! k u tuzaktan
C en n et im enliinde elen bir zaman.
Varln gnlnde srlara dnm
Ak dalndan meyveler dervi.
evir yzn d uvardan artk
Srlarn peinden in aa artk.
lem de grdn h er bir zerre
O n u n peinden konuyorsan yere
O zerreler gittiin yolda grnr
Tanr kat n u rlarndan b ir n u r olur.
H er zerre bir gne olur
Bir hicaptan bir hicap belirir.
P erdelerden dar kar srlar
Uzak bir yol bu; sonu belli deil.
H i kim se grem ez b ir u cunu
B ulunm az asla onun sonu.
Byezd-i Bistm yle dedi:
Ben krk yl niyaz ettim , dedi.
D o sta giden yol zerredir
A m a lem senin gznde siyahtr.
Perde koym u nne, ok m hlet vermi
Ehiller arasnda ehil olm ayanlar km o
Bu yolda ehliyet sahibiysen
Z erre zerre ilerle Tanr derghna.
N ihayetten sana bir nazar olmasayd
Senden sana doru sefer olmazd.
O so n u n n u ru senin reh b erin d ir
C evherinde niin bu tem bellik vardr?
B akar m sn, eer h u z u ru n varsa
Yrdan h er an bir n u r gelir sana.
Yr b ir nazarn alrsa senden geri
Bir d in ara bulam azsn b ir znnar.
P arlatrsan gnl aynan
Bir kap aar gnl gsnde sana.
Bu kap alr dilberin yzne
Felek bile lyk grlm ez perdedarla.
ey lzm iki lem den sana:

Bilmek, uygulam ak, aynelyakn gelir sonra.

lm in ibadetle aynelyakn olursa
G nln iki lem in aynas olur sonunda.

kinci Makale

G nlm , brak bir an to p ra k bedeni

G nl sahiplerine oku akn salsm.
A k n u ru y la yak can m u m u n u
C an an d an ren akn Z eburunu.
Akn alt perdesinden ru m u zlar syle.
D ilin yokken blbl gibi syle.
D avud gibi avarelerin yetini oku.
Ak Z eb u ru n u perian klara oku.
Ak sz n klarn virdi yap.
klarn u runa gnln, cann feda et.
d gibi ak ile atelerde yan
M um gibi ala, gzel gzel yan.
Ak arabn dk akl kadehine
O rad an b ir yudum d k kendi canna.
Akl sarho oldu mu, saf arap verm e ona.
kar kapdan dar; k onum asn sonra.
Ak geldi mi, mil ek akln gzne.
Ak dayla dala, v u r o n u n yzne.
Akl sudur, ak ise ate g rnte
Su yan yana b ulunur m u atele?
Akl iki dnyann zahirini grr.
Ak grrse, sadece canan grr.
Akl gszlk tuzann seresidir
Ak ise m nlarn sim urgudur.
Akl srlar divannn n szdr
Ak ise geceyi aydnlatan b ir incidir.
Akl kinat saraynn n ak d id ir
Ak ise hayatn iksiridir.

Akl her tarafta zahit klnda g r n r

Ak ise laubali, en akrak biridir.
Akl kapda bekleyi iindedir
Ak her eyin bandadr.
Akla teklif hrkas giydirirler
Aka terif giysisi giydirirler.
Akl sz reten yol ister
Ak can parlatan ah ister.
Akl can besler olarak geldi
Ak can feda eden ate olarak geldi.
Akl bir ocuksa, ak ustadr.
Bununla onun arasnda ok fark vardr.
Ak ile gnl karlkl duran iki aynadr
Bandan beri yzleri birbirine dnktr.
kisinin arasnda gerili perde vardr
Perdesiz olsa da bir ianesi la/.la deildir.
Surete bak, bulank olmayan bir suda
Su ile grnt ayn eydir.
G nlden aka giden yol zorlu deildir
Ak ile gnl arasn d a kl kadar mesafe vardr.
Ak dnyas dipsiz bir denizdir
Trnaktan kl km az; ayr olm alar im knszdr.
Ak ordusu p u sudan knca
Akln kaacak yolu kalmaz.
Kamaya balar ister isteme/, her yana
Ak kapdan girdi mi akl dam dan kaar.
Kim ak yznden derin denizdeyse
Bilir bu nasl alas bir itir.
Ak yolunun getirisi canla oynam aktr
Akn oyun o ld u u n u mu sanyorsun?
Bir acayip cevherdir ak lemi
Ak gam nn bir araz olduunu kim diyebilir?
Kim grm bu araz iki lemdedir?
Kalmaz insan halleri iki zamanda.
Dnya ak sultannn zaptiyesiyle do lu d u r
Bir aydan br aya kadar akn eyvandr,
(sz olanlar yaram az aka
Kmil, ibilir insan yarar ona.
Gl, zverili olm ak gerek

H er k ederi nim et bilm ek gerek.

Bu k an dolu denize dalar
D ostu olm az; dnya etrafn sarar.
Binlerce kadeh zehire d m t r
Bu kadehleri imi, yz glm tr.
G nlne saplanm tr okun binlercesi
Aya am ura saplanm , koar ahu gibi.
Ne o n d a vardr feryat etm e gc
Ne can an yd edecek gc.
O na vuslattan bir iaret bulursa
H icran iinde kaar her zam an.
C anana kavum ak iin rpnr
F rtn ad a savrulan iy tanesi gibidir.
O d enizde byle bir dam la n ed ir ki?
O gnein karsnda bir zerre nedir ki?
Bu yam ada nice canlar gtrld!
Bizim canm z da bizden alnd, gtrld.
Perde arkasnda canlarm z suladlar
B edenlerim izi topraa, kana attlar.
B edenlerde can yoluna set ektiler
C anlarla zam andan getiler.
Dnya dolusu hzineyi bir ukura koydular
D nya gibi bir da sam an pne yklediler.
Yerin, gn kapsn atlar
C anlara ba kapsn atlar.
Yeri, g hissedilir kldlar
Ebed dnyann yolunu kapadlar.
B edenden gnle bir yol atlar anszn.
G nlden cana, candan dergha giden yol.
Her eyin asln kartrdlar birbirine
Sonra o n a lem adn verdiler.
Her ey hazrlannca, bir ey setiler
O na ak dediler, ak iittiler.
Bu ak sana kolay gr n r
Ak sana senin gcn k adar grnr.
Akn ilac gzya ile sabrdr,
laze olsa da gl iin bulut gereklidir.
klar gzya ve sabrla m u tlu d u r
B ahenin yeil kalmas bulutla m m kndr.

r-' ,

Ak ayrlkta kalm asayd

Akn pazarnda reva olmazd.
M auk kolayca elini uzatsayd
Birlem enin lezzeti olur muydu?
Akta bekleyi olm asa
Ak o y u nunun canll olmaz.
G nln istediini beklem ekle geen bir an
Elde b u lu n an d an ok ho olur.
M ahrem yrin ak kederinden bir paras
ki lem in sevincinden ho olur.
ki lem ak g neinin glgesidir
ki lem akn ebed huzurundadr.
Ak kemle erm edii srece
ki lemde bir zerre bile kprdam az.
Yce Tanr kendi hikm et eliyle
H er bir eye verdi kemli.
Bitkiler, m adenler, hayvanlar, felekler
Rzgr, su, ate, toprak arasnda
Ak iinde halden hale girerler.
Ay, yl dem eden bu byle devam eder.
Hayvann ak kemli: Yemek ile ehvet.
nsann ak kem li: M akam ile kuvvet.
Felein kemli: Em ir ile hareket etm ek.
Drt cevherin kemli: D rt m eydan.
H er birine m ukataal yer verilmi;
Hibiri kendi y erinden teye adm atm am .
H er bir zerrenin kem li zikir ile tespih.
A rif olanlar bunlar bir bir iitir.
Ariflerin kem li yokluktadr.
klarn kem li yoklukta sarholuktur.
N ebilerin kem li bilinen yer deildir
() yer Tanr k atn d an bakas deildir.
Kudslerin kem li akn yaknlnda
Akn kemli akn derecesinde.
Batan sona k ad ar dolam bal yol vardr
Keml olm asayd, h er ey bir hi olurdu.
Keml olm asayd, ne yapacaklard?
.evksizlik iinde herkes hayran kalacakt.
Aray, talep o lgunluk oldu bu yolda

Bilgili gnl h ab erdardr b u srdan.

Bir u tan b ir uca uzanan zincirdir bu.
B irinden dierine ksa yol vardr; byle bil bunu.
Z incirin b ir ucu T an rn n elinde
H ayretle bak; bu zincir n ereden nereye uzanr?
ler en yceden balar, gider en aaya.
Bu ne kudrettir! Nasl Tanr yaratdr!
H er ey T a n rn n istedii gibi yukardan iner.
D n d r r bu dzeni; ihtiyar onun elindedir.
O n u n inisiyatifi byktr kukusuz
Y aptklarnda bir illet bulunm az.
Yce Tanr h er neyi yaptysa
yi yapm tr, sence iyi olm asa da.
B tn ufuklar ak iinde yol alr
Bu vadide akn kem lini arar.
Kim in gnlnde akn evki yoksa
O akm zevkini nasl anlar?
Felein ak iinde ok gibi gnl vardr
O divanelikten dolay zincire baldr.
M elekler zincir vurm u feleklere
O zincirle yeryznde dolanrlar.
H azretten bir hitap gelir
Felekte deiim ba gsterir.
H azretten b ir hitap gelm eyince
Ne o, ne devir, ne dnm kalr.
***
Ey m avi hrkal sfi!
Sema halkasnda ne ho dnm ektesin!
Ne h ald ir bu? Ak ile srekli
K yam et gnne kadar d n n var.
Akn kem line lyksn sen
Z incire vurulam adm sen.
Biz bu salam zinciri aarsak
Raks ederek derghna geliriz.
H rkam z neyzene atarz
Kendi halkam zda yzk ka oluruz.
Senin d enizinin tesinde dalg oluruz.

Sen avm olursun, biz hs oluruz.

O radan ykseklere koarz
Bazen o evkle bazen o zevkle koarz.
O denizde dalgla balarz
O sevinle raks etm eye balarz.
imdiki gibi anbean geliriz
H er perdede ylan gibi deriyi terk ederiz.
***
A hiret lemi iin reete lzmsa sana
D n biraz dnya srr hakknda.
Dnyada, ilkin kan deil m iydin sen?
Bak imdi, b u rad an nasl gittin sen.
Bazen su bazen kan bazen st
Bazen ocuk bazen gen bazen ihtiyar
Bazen din sultan bazen m eyhanenin piri
Bazen krktk sarho bazen srlarn piri.
Binlerce perdeyi getin dnyada
Sretten getin, yneldin mnya.
Adna ak denilen o vadide
Dnya perdesi b ir misal oldu sana.
Kim bilir bunlarn nasl gizli sr olduunu?
Sz deildir bu; akl ile can nurudur.
Bununla alrsa gnl gzn
H er zerreden yz sr karr gnln.
lemdeki bt n zerreler varlk sokanda
Hareket halindedir; bir an bunu g r r gzn.
Hepsi dnm ede, harekette sarho olm u
Senin gzn yok; sende hareket var.
Ey ak oyunundan haberi olmayan!
Bu akn oyun olduunu mu sanyorsun?
Sende dosta yaraan nakit yok.
O nakdin d ostun katnda deeri ok.
O ndan iste, so n u n d a deniz ol.
Kendi varlnda gzleri grmez ol.
Ak iinde gnln srlar denizi yap
Derinlikleri inci, dalgalar nurlu deniz yap.
t) m nlar denizini sprrsen

Yol hediyesi olarak onun yoluna saarsn.

Bu yolu inciler denizine dntr.
Bu yolda bulunm asn hi toz.
C ann saarsan onun yoluna,
Salarnla iki lem iner senin katna.

N izam lm lk o tu rd u u n d a koltuuna
Bir sfi girdi ieri, elinde vard krba.
Dedi ona: Ey saf gibi gl vezir!
u krbam altnla doldursana.
Bir iaretle verdi ferm an hemen:
Krbas altnla ile doldurulsun.
O rackta bir sand atlar
Krbann kapana kadar altn koydular.
Bo krba bir t rl dolm ad
Vezir bunald, ciz kald.
Altm artrd on kat daha
Krba dolm ad, d u rd u nnde.
Sonunda krbay altnla doldurdu
n n d en kaldrd, teye koydu.
Sfi altm alnca vecde geldi
N izam lm lke yaklat, ayakta durdu.
Altn dolu krbay bana boaltt
Boalnca, bo krbay kapya frlatt.
D edi ona: Bir sre burada oturdum
Bana altn satm .
Sana lyk bir ey grem ediim iin
Senden aldm yine sana satm.
Senden altn alrsam , senin iin alrm
Senden altn alrm , seni eletirm em .
** *
Ey aziz! Sende o nakit yok
Sultana saacan nakdin yok.

te
Tanrd a n cann iin m nlar iste
Ne verirse sana, sen de sa O n a .
Bir yoksul cann feda ederse padiaha
B undan byk devlet m i olur ona?
***
Ak iinde avare kalan benim
K endini kaybedip hayran kalan benim .
U yku ile uyanklk arasnda b ir halim var
K em lin snrndadr orada canm .
O dem de ben im kazancm olm asayd
G nlm o anda bedenim i boaltrd.
G n l m n dnyada ald lezzet budur
Ne diyeyim? O an dnyaya ait an deildir.
Kim k deilse, insan deildir
nk k olm ayann byle hem dem i yoktur.
in aslnda, o an olmasayd
demin, lem in varl olm azd.
Ak ile cana gelen o an var ya
O an sayesinde hayat derim cihana.
M aallah A ttr srlar zm ekte
nciler sam ak nasip oldu sana!
Srlar y olunda ek dizginleri
Yol uzun; binitin rahvan deil.

nc Makale

G zn gryorsa, denizi gr
lem yoktur, lem deniz kpdr.
H ayldir btn lem , dn
Bir hayli bundan fazla grme.
Ya divanesin ya akln kark
nk bunca hayl iinde uyum usun.
Sen nasl bir hayl oyuncususun?
Erikin olm usun am a bir ocuk gibi uvaldasn.
iede peri grm ek ocuk iidir
Haylsiz erikin yksekte, alaktadr.
Hey! Srlar arnn d o ruklarn dinle.
Efendi! Evde bir Allahn kulu yok.
G rdn h er h a rf b ir hitir
A m a senin gznde dolambaldr.
Kvrmsz bir h a rf varsa, eliftir
Evet eliftir; elifte hi nokta yoktur.
Bu iin ebcedini d ah a ne kadar okuyacaksn?
Elif ebced alfabesinde ilk harftir.
Elif bir hile balar, l ile biter
D em ek ki elif hi ile l arasndadr.
Ebcedi yz kere batan alp okusan
H i ile L arasnda kalrsn.
Sen diyorsun ki ben salam adam m .
G it iine! Rstem in hakkndan Rah gelir.

O d in d a r aziz eyh yle dedi:

H ak bu em aneti bize verdi.
Yeryz, gkyz bu em anetten rkm
Bu em an etin sorum luluunu fazla bulmu.
Sen yalnz gelmisin bu em aneti ekmeye
K orkarm vazgeersin bu sorum luluktan.
Em anet buysa, utansn herkes
Bir topal eek senden iyi eker bu yk.
Basz olursan, bilirsin bu srr.
Cahillikle b ir yere varam azsn.

Hallc bir gece ryada grdler

Bir elinde kesik ba, bir elinde gl suyu kadehi.
Sordular ona: Ban kesik. imdi naslsn?
Elindeki kadeh nedir? Syler misin?
C evap verdi Hallc: Ad gzel o sultan
Ba kesik birinin eline verir kadehi.
XX*

Kim kendi ban u n u tu rsa

er bu m n kadehini.
("ism indeki ismi kaybet ncelikle.
C ann cisim b o y u tu n d an kar sonra.
O n u n ism ine yle sakla cismini
Ki cism in Bismillahn Bismindeki elif gibi olsun
C ism in gitti mi, art sen cann
C andan kurtul, m sem m da kaybol.
lem in var olduu b ir denizdir bu
B tn dalgalan kaplam insann gnln.
Bu denizin dalgas nerede sakinleir?
Bu alkantl deniz bizde sakinleir.
C an ile beden kalm am aldr bende
kisi kalacak olursa, ben kalmaz.
Sen ile ben arlkta b ir batm an ekeriz
Bir arpalk arlkla b ir da tepetakla olur.

Salam iffetiyle gidiyordu o ah

Birini grd gzelce o turm u yola.
Dedi ona: H ey rahat rahat oturan!
Benim gibi byle m utlu olm ak ister misin?
Cevap verdi: Ben aydnlk deilim
Benim istediim asla ben olm am aktr.
***
Sende ben kalmad zam an
Can ile beden yolunda ikilik kalmaz.
C ann, beden in aydnlanrsa birden,
Bedenin can olur, cann b eden olur hem en.
B edenin karal ayna arkasna benzer
C an dediin aynann yz gibi aydnlktr.
A ynann arkasn silerlerse gzelce
ki ta ra f b ir olur, ne to p rak kalr ne bir ey.
Yarn kyam ette baz yzler kara olur
Baz k ara yzler nasl ay gibi olur?
A ynann arkas yz gibi olursa,
Yz yne evirsen de bir grnr.
dem d evrinden beri kim se sylem edi
B edenin m aherdeki hali lem dekinden iyidir.
M aher h akknda ak bir ey syleyeyim sana
D inle sen; b u n u bensiz sylyorum sana.
Senin cism in bugn de bir m ndr
D nyaya ait bu cisim orada kalmayacaktr.
A m a cisim can bam zerse

B tn cism in o rad a cam gsterir.

B tn cismin aydnlanr, nur olur
badetsiz isen, cism in bulank cisim olur.
Btndaki m nlar zahir olur
Kukusuz gizli srlar f olur.
M uham m edin can beden, bedeni cand
M iraca hem b u n u n la hem onunla ad.
D ersen ki: Beden grdm , topraktr
Toprak beden nasl tem iz candr?
Vereyim cevabn sana: Bakar rusn m ezara
Sen krsn. Kim dedi ey kr bak diye?
Senin gznde m ezar, toprak ile kerpitir
Bir bakasnn gznde bahe ile ukurdur.
O rada bahedir diye toprak grd.
N eden bedene tem iz can dem esin ki?
A m a zam an, m ekn kaydnda olduka sen
Bedeni can eklinde gremezsin.

5. Hikye

G nl aydn biri sordu Aliye:

Ey Allahn aslan! G ndz var m dr Cennette?
Yoktur dedi, Kutlu gn vardr.
Bu bak m d an gece de olm az orada
Ne gne vardr ne zem herir souu.
Ne k aran lk ne aydnlk g r rs n orada.
Bugn burad ak i b t n cisim ler
te b u n lar orada lemi aydnlatr.

C isim ler burada aynann arkasndadr.

A ynann yz tem izlendii zam an
m er b u rad a mer, orada kandildir
Siyah Bill-i Habe orada beyaz fildiidir.
Ebubekir ile m erin ayaklarnn iini
G rm ek m m k n olur burad an Ay grm ek gibi.
C ennette bir elmay ikiye ayrrsan
inde bir kara gzl huri bulabilirsin.
Senin bedenin nura dnrse
lem deki btn zerreler huriye dnr.
G zne Ay gibi bir k vuruyorsa
Her zerreden neden bir huri kmasn?
Peygam ber dem edi mi: G r n d bana
birka duvarn tesinde C ennet ile Cehennem ?
N am azda C ennet zm yediyse
N eden srekli grm edi C en n et hurisi?
Seyyid dem edi mi C ennet, C ehennem , iki lem

....- ' X - " V

jr-

Sana nalnlarnn k em erinden yakndr diye?

Peygam berin szne bakarak C ennet bil
O dasnn kenar ile m inberinin arasn.
O n d a Cebraili grebilen gz vard
Kukusuz onun C en n eti yeryiizndeydi.
A bdest burada abdest, orada nurdur.
Cansz varlk b u rad a cansz varlk, orada huridir.
Sen mezar, zem ini grdn iin
Bahe ile ukurdan baka zem in grm ezsin.
Sende o ak gz varsa, grrsn
Peygam berin m ezarda bile nam az kldn.
Bu ho su sana ho g r n r
Senin suyun periye ate grnr.
Cism i, cam nasl aklayaym ben?
C an ile cismi nasl b ir tutaym ben?
Bugn kocakar olm u gsz bir kadn
O raya gitti mi gen bir bakire olur.
Kibirli insan yol bulam az oraya
Kendini beenm ilik rzgr esmez oraya.
B urada kin gdeni, zor kullanan
M aherde d n t r rler bir karncaya.
Zalim Avn, zer gibi kpek olup dirilecek
Kpek ile zalim Belam grnte bir olacak.
C isim ile cann iki yz bir aynadr
B unlarn iki yz h ik m et ile grnr.
Bu taraftan grnrse, cisim olur
b r yzde tem iz can isim olur.
Azizim , sen kendini nereden bileceksin?
artc bir tlsm bil can ile bedeni.
C en n et senin n u ru n la sslenir
Senin am ellerin olm azsa, nasl sslenir?

O sekin by k insan yle dedi:

C ennet im di de m evcuttur.
C ennet o zam an tam am lanr
Kyamet ehli C ennette toplanr.
XXX

D nyada b ir h u ri ortaya karsa

Bu halk k en d in d en geer, gider ukbya.
Ruhu aydnlatan huriyi b u ra d a grem ezsin
Bugn o nu burad a grm eye dayanam azsn.
C annda olan kuvvet ne byk kuvvettir!
Yarn bu kuvvetin yz kat artacaktr.
Bolua d en o nutfe sensin
C ennette sen erikin olacaksn.
Blu buradadr, zuhuru ukbda
G nln buradadr, n u ru Firdevste.
C ennetin kaps, duvar hayattandr
O nun yeri, g kurtulutur.
O nun aac sdk, ihls, takvadr
Aacn m eyveleri hep m n srlardr.
Gzel aa orada yetiir
Eller, ayaklar orada konuur.
Seyyid dem edi mi: B urada baht ak biri
Bir iyilik karlnda o rada diker aac.
O rada ne akraba ne eya kalr
A m elinin ocuklar orada akraban olur.
O rada ne ok nam az klan erkek vardr!

O rada zekt veren ne ok kadn vardr!

Ne gnlne ne o ld u u n u bilm ediin bir ey doar
Ne canna dnya ile ilgili bir ey gelir.
B tn lem h urilerle kaynar
H uriler trnak gibi canl am a suskun yaarlar.
Kap, duvar, h er ey onlardr
A m a hepsi p erde arkasnda sakldr.
Yerler, gkler m eleklerle doludur
Sen nasl grrsn? G zlerin bir m addedir.
Ne zam an m adde halinden karsan
ki lemi de grebilirsin imdiden.
H er eyin anlam sana aikr olur
Ne diyeyim? Keke bilseydin bir tanesini!
G rdn hayat oyundan, elenceden ibaret.
D uydun mu hi Tem iz hayat adm?
D ostum , hayat dediin, sen iinde endir
i ler senliin iinde bir sen vardr.
FlesLi duyduunda sen kimdin?
Yoktun ama o soruyu duyunca var oldun.
O zam an bir hayatn vard
imdi iki hayatnn nasl olduuna bak.
Bir tanesi hakknda diyecek szn yok.
b r hayatndan hi eser yok.
K onum andan, hayatndan bir eser yok.
Z errenin konum asn, hayatn nasl bileceksin?
Byle m nlar felsefedir diyeni
A hirette balasn Yce Tanr!
Byle srlar bir baka yere aittir
Felsefecinin byle szlerle ii yoktur.
M uhakkik bunlar keskin gzle grr.
ki lemi btn olarak bir ey g r.
Btn lemin bir ba olduunu grr
Btn bal olanlar anm grr.
D m kalnasn diye yele verir her eyi.
Bir hi olduunda kalmaz, onun bir eyi.
Kim bu nuru g r r de bedeni safa bulursa
/Memi bakesinde oturan Mustafann nurunu bul
ki lem den arnp soyutlanrsan
Bu ancak M u ham m ed'in nuruyla m m kn olur.

M uh am m ed in yolunda to p rak olursan

Tem izliinle iki lem sana to p rak olur.
Felsefecinin sznden uzakta kal
A kldan, kurnazlktan uzakta kal.
Akl ile b u srlarn nakn balarsan
Ateperest gibi beline z n n ar balarsn.
A kim tesinde daha ok ey vardr.
nsan vehm i b u n u n derinliklerine daldka dalar.
Sen kurnazsn; kurnazlkla din ii olmaz.
Testi iinde olan szdrr ancak.
Senin itikadm sana syleyeyim.
Bu i senin dnce tarznla nasl yrr?
Bir avu k ad n n m ezhebi v ardr ya
O b enim m ezhebim dir. te d o ru sz sana!
yi anla bun u . Ben aciz bir toz zerresiyim.
G erekten de koca karlarn dini byle olur.
O yal kadn kll kabullenm itir.
Oysa sen yolunun stnde czvleri inkrdasn.
Sen hl N eden, nasl? peindesin.
Srlar lem ine gelirsen, illetle gelirsin.

H am ahlat biri yle b ir soru sordu

Tanr katnn sultan larn dan Bistam Pirine:
lem neden byledir acaba?
Byle bir gkyz ile yeryz neden vardr?
Biri srekli hareket halindedir.
N eden dieri b u rad a sakindir?
N eden bunlarn yedisi buraya toplanm ?
N eden bu lem b u ra d a has bir yerdir?
Cevap verdi o m u tlak sultan:
D inle bu cevabn d o ru sunu benden.
Sz dinle, evirm e ban, dikkat et
Bu grdklerinin hepsi bir hitir.
***

Biz klln aslna bakp illet sylemeyiz.

Evet, ferd e de illet aramayz.
Felsefecinin akl illete taklnca
M ustafann d in in d e n nasipsiz kald.
D inde ne ekil ne illet vardr
Bu din teslim olm aktan baka ey deildir.
Akln tesinde bizim bir otam z var
O ysa felsefecinin b ir gz var.
Kim Niin derse, yanl demi olur
N iin sorusunu n ed en sorm ak gerekir?
N iin, nasl vehim toprann bitkisidir.
B unu ancak tem iz anlayl biri anlar.
Azizim; cann, b ed en in srrn iittin.

H er szn z n kendin iin kardn.

Bedenini, cann aydnlat srlarla.
Yoksa cann, bedenin urar skntya.
Can ile b e d e n in birlikteliini gryorsun
Sknt oldu m u ikisi birden sklr.
Can ile bed en e m isal istiyorsan, ben d en iste.
Bu bir yolda giden kr ile k t r m e benzer.

Bir kr ile bir k t r m vard

B unlardan biri m flis, dieri plakt.
Ayak ilemedii iin k t rm yryem iyordu.
Yerinde kalm kr ise ilerleyemiyordu.
K trm kt k r n om uzlarna
Birinin gz vard, b r n n gc.
Bu ikisi balad hrszlk yapmaya.
H rszlk yaptlar karanlk basnca.
O nlarn hrszl ortaya knca
kisi de yakay ele verdi sonunda.
K trm olann gzn kardlar.
Hzl giden krn ayaklarn kestiler.
B unlar ilerini birlikte yaptlar
Bela tuzana birlikte dtler.

C an bir yz, beden bir yz, eder iki yz

Azap ekiyorlarsa, vardr iki sebebi.
Hicapla olduklar iin azaptadrlar.
C ayr cayr yanan atetedirler.
klarn azabn baka trl bil
Bu azaptan ok kim seyi habersiz bil.
klarn can azab bir ceml yiizndendir
C ann bu azaba dayanm as m m kn deildir.
Fni olursa, k u rtu lu r bun dan
Yokluk iinde kalclk b u lur orada.
Sahabenin piri bu m isali verdi

D eniz st n e deniz koym ak gibidir dedi.

Bir misal de pervane ile atetir
Atein scaklna dayanam az, can verir.
O n u n n u ru y la b t n lem yklr
Da devrilir, M usa yere der, baylr.
Sensiz olm aya alrsan onurda
O na yaklarsn, bun d an uzaklarsn.
H ani akll dalg o ocuu
Y um uak dille arr denize.
Sonunda ocuk alr denize
Bir gn balar denizden inci karmaya.

Y usufun cemli uzaktan belirince

D nya M sr ehri gibi nurla doldu.
M sr kadnlar o n u n y zn grnce
H ep birden ellerini kestiler.
K endilerinden getiler, yrekler yand
K rk gn yem ek yem ek akllarna gelmedi.
Z leyha brakm ad kendini ak iinde
A lm t nk o n u n cem lini grm eye
** *
B akar m sn, o ho pervane
Nasl da atar kendini atee!
M um dan n u r gelince pervaneye
K anat rparak uzaktan gelir pervane.
Ateli aktan dolay pervas kalmaz
Yakar kanatlarn, kanatlar kalmaz.
Yaksa da kendini, fayda grr
Ayn zam anda ateten d u m an grr.
Bu divanda, bu uygunsuz sarayda
Pervane gibi bir k grm ezsin.
D ost yznden can n d a nasl evk vardr!
Ne beynini d n r ne derisini.
M auun civarnda b ir sre kanat rpar
M auun yznn ateinde kendini yakar

Tanrm , b u hikyeyle zevk verdin bana

Pervane gibi evk verdin gnlm e.
Ben iersem senin evk denizini
Senin evkinle coarm deniz gibi.
Senin evkinle geldim toprak leme
Senin evkinle gidiyorum tem iz leme.
Senin evkinle kefene sarldm , m utluyum
Senin evkinle kyam ette onurluyum .
B edenim in h er zerresi kulak kesilse
A dnn evkiyle geer kendinden.
B edenim de h er klm dil kesilse
A dndan baka bulam az bir iaret.
H er param birer ak gz olsa,
Senden bakasn grm ez srlar perdesinde.
Benden b ir zerre kalsa da kalm asa da
Seni syler, seni bilir; gerisi b ir hitir.

A shab arasndaki o yal adam lnce

M ridi o gece grd o n u dnde.
S ordu ona: N asld halin?
Rabbin kim ? diye sordular m?
yle dedi: G rdm o ikisini
A llaha sm arladm kendim i.
Bana dediler: Hey gzel gzel uyuyan!
Rabbin kim? Ver cevabn hem en.
im di burada ver cevabn
Eve gtrm e verilecek cevabn.
yle dedim : Ben darklktan
D eitirdim evimi, deil H day.
Yaydan kan ok gibi gidin Tanr katm a
Syleyin Tanrya: Filan ihtiyar var ya.
Ne kadar kum , yaprak, kl varsa
H er b iri yz bin srr aram akta.
Sen byle tertem iz varlklasn
Byle bir yerde beni u nutm adn.
ki lem de senden baka kim sem yok.
Seni u n u tu r m uyum ? Byle bir hevesim

Drdnc Makale

H akikat nedir? ngrl olm ak.

K endinden geip kendinle olm ak.
C ann suretten karsa dar
Bildiin h er eyi grrsn m utlak.
ki lem de sana hicap olmaz
ki lemi de grrsn bir anda.
Bu suretten dar karsan sen
M ahcuplarn ay, gnei olursun sen.
C ann, n u ru n m akam edildi
Gz ucun hurilere evrildi.
C ennetle, hurilerle m arur olm a asla
Hak olm aynca C ennet nur verm ez asla.

Bir ah kendi sarayn yamalatt.

A skerler yamaya, talana balad.
Bir hizm etkr ahn h u z u ru n d a durdu ayakta
Kl kprdam yordu yam a srasnda.
Biri dedi: imdi yam alasana
im di yam aladnn olm ayacak zarar sana.
G ld de cevap verdi: Bu haram dr bana.
Benim kazancm ahn yzn grm ektir.
Benim ahm n yzne bakm am
Aya bakm aktan ho gelir bana.
ah ok m utlu oldu kulu n dan yana
M cevherler istedi hzineden o anda.
A rlad, vg yadrd, m cevherleri
K endi eliyle kulunun n n e koydu.
stediin kadar al, senin olsun
Deerli kulum , beni ad ettin.
H izm etkr kollarn zdkten sonra
ahn parm ak ucunu tu ttu skca.
Benim iim bu parm aklarladr.
M cevherler, hazineler, hepsi havadr.
Sen var olduka, h er ne varsa
H epsi geer elime, sen elini uzatnca.
sterim ki o gn hi gelm esin
Ben sensiz, senden uzakta olmayaym.
C anan geldi mi d n m e cann
B tn araylarnn v ard r deeri.

M ert olan, iki dnyay da aram az

kisinin b ir arad a olduu teki arar.
ki dnyada b u lu n an her lezzet
Sana onun h u z u ru n d a daha ok gelir.
yleyse n e d en iki dnyay terk etm ezsin?
M tklar gibi o n u n izini srm ezsin?
Bir olan iste ki yolda kalm ayasn
Felek yzl ol ki ukurda kalm ayasn.
Brak dnya telam, onunla m egul ol
Kendini kaybettiin zam an Tanr denizine dal.
Kendi gznden uzak dersen
N urla dolu b ir lem e dersin.
dem C en n eti iki budaya satt
baa dnce sen de sat onu.
Seyyid dem edi mi: Bazlarn ted b ir iin
nce C ennete sonra zincire ekerler
C annla b ulum ak nasip olacaksa
N eden satn alacaksn sekiz C enneti?

Bir esiri yz dert ve pim anlkla

C ehennem e gtrrler kyamette.
Parm am sokar, karr gzn o anda
Nefretle atar gzn yere o anda.
yle der: G rm ekten m aksat ne?
G z istem iyorum , m ab u d um u grm eyeceksem .
M abudum u grm eyeceksem ben
Gz yznden gereklem eyecek m aksadm .
M aksadm hsl olm ayacaksa
Ne gz isterim ne can ne gnl!
***
C en n et o hazretle aran d a engelse,
Pervam yoktur, diyorum , irkindir.
C en n eti kendin iin istiyorsan,
T anrdan nasipsiz kalacan dnm ez misin?
Ne diyeyim? Biri bir ay yzlden dolay
Zayflar, kl gibi olur bedeni.
Bir gram lk altnla yz trl alveri eder
C enneti neden satn alm asn? Ne gzel i!
A m a bu sz Tanr yolunun adam larnadr,
K t amel sahibi, yz karalara deil.

D uyduum a gre ibl bir toplulukla

lde gidiyordu bir daa.
Yolda ii bo b ir kafatas grd
R zgrdan bo kafa tn tn tyordu.
Eline ald bo kafatasn
stnde b ir yaz grd, ard.
Bak, bu gam l b ir adam n badr
Hem dnyada h em ahirette zarar etmitir.
ibl bu ilgin yazy okuyunca
Bir nara att, perian oldu.
Yrna dedi: Bu ba byle bir yolda
Tanr katnn adam larnn b irin in badr.
Kim iki dnyasn kaybetm ezse
Vuslat h arem in in m ahrem i olamaz.
***
Sen de iki lem i terk edersen
O adam gibi Allah adam olursun.
Eline bir gram altn gemesi ihtim aliyle
Fersahlarca yol alrsn sknt iinde.
Byle srt st yattn Tanr yolunda
Bir adm atm ad n doruluk yolunda.
Yz sknt ekm eden bir gram altn bulam azsn
Zahm et ekm eden T anrya koabilir misin?
Gn o rtasn d a beki yakalarsa seni
Nasl u m u d u n olur karanlk gecede?
Sen diyorsun ki istem em Tanrdan bakasn

G erekten istem iyorum C enneti, hurileri.

Sen dar, yrtk ulun iinde kokum usun.
Sana C ennet gerekm ez a yz karas!
Bir aslan grdn m d n patlar
Byle b ir heybete nasl dayanrsn?
Bir y u d u m arapla akln kaybedersin
Bu haldeyken nasl aklm bam da dersin?

Bir sivrisinek ikyet etti rzgrdan

Sleymann h u z u ru n a kt szlanarak:
Adaletinle k u rta r u yarm canm
Yoksa dnyay bana d ar ederim !
Sleyman sivrisinei o tu rttu yanna
Sonra rzgr ard yanma.
Rzgr gelince uzaktan aceleyle
Sivrisinek kam aya balad uzaklara.
Sleyman dedi: Rzgrn zulm yok sana
A m a sivrisinek direnem ez karsnda.
Rzgr esti m i, o kaar
Sivrisinek frtnayla nasl ba eder?
***
Bugn verdinse b ir yarm hu rm a
H em C eh en n em d en hem scaktan kurtuldun.
Bir kere ehadet getirdinse
Kutlu C en n et helal oldu sana.
Bir ey ararsan b u ikisinin dnda
Haydi iyi geceler! Ne k o n uursun bouna?
Talep reddedildi, yol kapand.
M aksadm grm eyince m aksat m kald?
Sen gayretli biriysen bu ite
Git, yrin k u n d u rasn a vur yama.
Top gibi d nsen de yz asr
B ilm iyorum , hi koku alr msn?
Bir zan iinde geirdin m r n
Bu ite kim sin sen? Ne iin var bununla?

Y .

r \

yK-":\
. '

Sabahlar erken kalkan o yiit dedi ki

Sabah olm adan nce asl ibadete.
B uyurdular: H er ib adetinde muti ol
S onra kl sabah nam azm .
B unu yaptn m, fazlasn yaptn demektir.
yi yaptn bunu; kendin iin yaptn.
im di bir doan ka gelse sana
A nszn elinin stne konsa
Tut o n u n ayan; kazan oktur bunda
Bunu yapm azsan, kim elini tutacak sonra?
X**
Kl kadar balln varsa dnyaya
Koku alam azsn hibir yerden.
Bir yerden koku alabilm ek iin
Bir sre arnp tem izlenm en gerek.
Sende senden kl kadar b ir ey kalmsa
O kadar eyle yerinde aklr kalrsn.
C n p bedeninde kl kadar yer ykanm am sa
N am azn nam az olm az hibir ekilde.
H a kl gibi ha da gibi, vursan da hesaba
ster kl ister da olsun, engeldir ortada.
Sen tm yle feda etm ezsen cann
C n p s n , nam az klam azsn derim sana.
K lenin bir arpalk borcu kalmsa
Ebediyen dm tr ukura o borla.
'k

'.

Senin senliin sana nam ahrem oldu

Sen sensiz olursan, o zam an olu rsu n adam .
Senin aynan senin hem dem in olm usa
Nefesle b u h arlan d m, nam ahrem olur sana.
ki hem dem b ir arada kabul edilir am a
Engel vardr o rad a kl kadar boluk olursa.
Yr yr ile halvette o turunca
Nefes yabanc gibi n am ahrem olur orada.
I lalvette oturam azsn bir trl
B tn alkanlklarn terk edersen; o baka.
Sen bu yolun aslanlarndan deilsin
Yoksa haberd ar olurdu bu srdan cann.
Ksacas, u n u iyice koy akima
H akk tanyan yoktur Haktan baka.
Syle bana H a k k a lyk yr kim olabilir?
H aktan bakas yok; peki kim olabilir?
K udret deryasnda bir dam lasn sen
H azretin gnei karsnda bir zerresin sen.
Nasl ona vuslat u m u t edebilirsin?
Sen gnee nasl ykselebilirsin?
Sen istiyorsun ki zorla da olsa
Koskoca fil girsin karnca yuvasna.
Git otur; cann elden gitmi
Uyank gelmi am a sarho kalkm.
C an varsa, o n a dalm tr daima.
Yoksa akl, o n u n halkasnn dnda.
Binlerce zerre avare olm u kalm
Am a gne yine eyvannda kalm.
Bu denizde binlerce dam la hayrandr
A m a inci o n u n derinliklerinde sakldr.
O nu vasfeden neler yazm adlar ki!
Birbirlerine onu ne ok anlatm adlar ki!
Binlerce asr d n d durdular
Sonunda acizlikte, hayrette kaldlar.
lah incilerle dolu nasl denizdir bu!
B unun stne konm az haraplk tozu.

A ltn suyu gibi tertem iz szler sylenir

A m a senin toprak dolu b ir gzn var.
G n l n alm nefsine, ehvete
Perde arkasndaki m nlar nasl greceksin?
Sen lem i haylden ibaret biliyorsun
Bu m ndaki kem li nasl bulacaksn?
Senin bununla ne iin var hey uykucu?
M iskin pyle ne ii olabilir ki?

Bir p kt ie b ir gn
A ttr d k k n n n n n sprecekti o gn.
M isk kokular yaylnca dkkndan
pnn ba d nd, yld oraca.
O nun b u rn u h o kokuya alk deildi
Sanki o an dan can bedenini terk etm iti.
A ttr kt d k k n n d an dar
oka glsuyu ile d getirdi.
Yz glsuyu, d ile slannca
pnn baygnl fazlalat o anda.
Bir baka p grd onun halini
Bir dk getirdi, yaklatrd burnuna.
B urnu dk k o kusunu alnca
ki gz ald, kendine geldi o anda.
XXX

Kokumu b id a t bataklnda yatann

Snnetin m isk kokusunu alm ayann
Ho bir esinti gelirse burnuna
G nlndeki era sner o anda.
Bu geimsiz nefsin lam u k u runda
Ki bazen d o ld u ru r bazen boaltr onu
Srlar lem inden bir koku gelirse b u rn u n a
Ayakta duram az, ylr kalr oraya.
D b r pm ek hi de ho deildir
Sinei tavusa yem yapm ak gibidir.
ileye girersen otuz yl boyunca

Bu srrn otuz cz alr yzne.

Sen kendi kendine arm sn yolunu
Ne b ir asim ne bir eyden haberin var.
Byle b ir yolda ciz kalanlar oldu.
B unlar gnl deryasndan inci saarlard.
Bu m eydann yiitleri ba aada evgen gibi
Topu sonuna kadar g trem edi yiitlerden biri.
H epsi hayret perdesinde kalakald.
G ayret kubbesinin altnda kalakald.
Bu devranda km ad
Bir vilayetin koruyuculua lyk biri.
F eridunlar kardlar kyden hayvanlan.
Sr dndaki hayvanlar b u rad a kalmad.
H an k h ta bir gnl sahibi olmazsa
Sradan insanlarn gnah olmaz.
G nl denizinin derinliklerinde bir inci var
Bu inci iki lem den eline geen kazantr.
Senin gnln tecrd yeri oldu
H alvetin, tevhidin saray oldu.
Senin gnln H ak iaretlerinin grnt yeridir
A m a H akk grm ekte senin gzn krdr.
Senin gnln gece g n d z T an rn n bakt yerdir
A m a gnln senin am u ru n la rtlm tr.
G n l n n stndeki am u ru kaldrrsan
G n l n n zerine n u r dm eye balar.
G n l n d en haberi olann kuluyum ben
U ursuz nefsine ba kald rann kuluyum ben.
Tanr yolunun adam olan azizler
H er an kendi nefislerinden bzar oldular.
N efislerinin istedii gibi b ir adm atm adlar
Yemediler, huzur iinde yatmadlar.
tahl nefse ne ekm ek verdiler
Ne de k u ru bir ekm ekle nefsi dizginlediler.
Kim gnlnn dizginlerini zerse
G nl kan im eden bir lokm a yiyemez.

Bir aziz vard. A ltm yama gelinceye kadar

Nevale olarak et yemei istedi durdu.
Frsat oluyordu olm asna ama
Mehul nefsine gveni yoktu.
Bir gn uzaktan bir koku ald
Nefsinin gznden ya boand.
Altm yam a geldin. Allah akna
u kebaptan b en im iin bir lokm a istesene!
G nl acd nefsinin haline, kalkt
Nefsi iin b ir lokm a et isteyecekti.
K okunun geldii tarafa yrd
Et kokusu zin d an d an geliyordu.
ald kapy, atlar zindan kapsn
Birinin bacaklarn dalyorlard.
Dalanan b acaktan kebap kokusu geliyordu
Yal adam grnce onu, dt bayld.
Kular gibi o rad a rpnm aya balad.
At azn, y u m d u gzn: Hey aalk nefis!
Kebap istiyordun; al sana kebap!
Uzaktan kebap kokusunu aldn
Kebab grnce, aakaldn!

Azizlerin kebab byle olur.

Sen sanyor m u su n ki bunlar kolay olur?
Rzkn yoksa, ok yanar yaklrsn.
Rzkn tesine geilmez, bilmez m isin?

&
i

Git, ahiret ateine bak, teselli et kendini

Belki glgede kalrsn kyam et gn.
Senin b ir gnln var am a azledilmi
G n l n nefis arzularyla m egul olmu.
Bu ad an n rehberleri gibi
O kei ile o al gibi.
H ani o kei aldan knca dar
N icelerinin kana bo y anm asna yol amt.
H ey inat akn! Git kendi yoluna
B ulank sudaki kilim ini ek dar.
Bk boynunu; bundan baka yok are
n d ir klc kfir tabiatnn boynuna.
Bu kfirden M slm an olm az
Yol kesenden korucu olm az.
Ne fodulluk yapmaya doyar
Ne tem bellikte gecikir.
Z am ansz bir arzuya kaplrsa
fkeden kpekleir, sarho kpek olur ama.
O n u n arzularna engel olsan biraz
Bir an d a yz kamayla saldrr stne.
Bu nefis b ir eektir; eein kulu olmak
Buna hi denir mi yaamak?

O bilge ihtiyar eekiye dedi ki:

Hey gl adam ! Yaptn i nedir?
Cevap verdi: Ben eekilik yaparm .
Eekilikten baka bir i bilmem.
Akll adam cevaben dedi ona:
D ilerim Tanrd an, lsn imdi eeklerin!
Eek ld m , gnl zinde biri olursun.
Sen eeki, T an ry a kul olursun.
***
Yaradlmzda olan u kfir yznden
D nyada pek az M slm an kmtr.
Pek ok kii szde M slm andr
M slm anln b ir de uygulam as vardr.
Benim yreim e bir gam gelirse
Kfir m ezhepli nefsim yznden gelir.
Yzlerce yazk! O yun, seyir peinde
u soytar k p ek dnyay yedi.
Bak u kpee! A fsun ile kemii
Nasl da aslann azndan ald!
Bana yle b ir k inlendi ki
Ac lm b an a irin etti.
Tabiatm daki b u kfir nefis kpektir.
Ben de bu kpekle ayn evde dodum .
Riyazet ekiyorum , didiniyorum
Belki u kpei ruhan letiririm diyorum .
Asi nefsim! N e zam ana kadar isyan edeceksin?

G nlm ne zam ana k ad ar senin zincirinde kalacak?

Sen uursuz! yle m askaralklar ettin ki
lrsen, gzm den senin iin ya dklm eyecek.
Azizim! Fni nefsin lecek olursa
Baki gnln hayat bulacak.
Bu yolun adam ysan, git, bir zam an
Bir nian ara gnlne inci kutusundan.
G nln tem belliin dar m eknnda kalm
B edenin tem belliin arm h n a gerilmi.
V cudunu tem bellie attn sen
K endinden Abbas- D ebsi yarattn sen.
D nsene: O m ert olanlar
G eldiler m ert gibi altlar.
Cam h afif olanlar varaca yere vard
Senin cann tatlyd; ardan aldn.
G nln kanland, bedenin kvrand
Yoldan gitti, sen tatl uykuya daldn.
Kervan yolundan uzakta kaldn
H ayretle bam dizine dayadn.
D urm a, ko, nasl olsa bir yerden
Kulana gelecektir an sesi.
Bu yolda tembellii m eslek edindin
O tu ru r konuursun hep bo yere.
Beyinsizlerin iittii ey var ya
C ivanm ertler ona nail oldular
Sinein yakaland tuzaktan bile
kacak gcn yoktur senin.

Sarn biri yatt yola bu dnceyle

Bakarsn bir kervan oradan geer diye.
Kervan geldi, geti dum an gibi
A m a uyuyan sarn olm ad haberi.
Gzlerini ap uyand zam an
O na dediler: H ey sar! Kervan gitti.
N eden uyudun kaldn? Kim byle uyum utur?
Yoldalarn, arkadalarn geti gitti.
Bilmem u felek sende ne grd de
Sonunda seni gzel gzel uyuttu?
Bunlar duyan sar dedi: Periandm
Hem sardm hem uyuyakalm tm .
***
Yazk! Uykudan atm gzlerimi
Am a grm yorum yoldalarn izini.

Bulfe-i agnnin halini dinlem itim .

O na sordular: Neden eek srm yorsun?
G ne batal ok oldu; aksi takdirde
K aranlkta bu krda kalakalrsn.

Sen hey, krda uykuya dalan!

Eei srm edin am a gne batt oktan.

Beinci Makale

Nasl oldu da b u ralara yolun dt?

Nasl diyeyim; zorlu b ir yola dtn.
Ne suun vard da getirdiler seni dostum ?
M n yolunda h e r kabuun zsn sen.
Cansz varlklar d rt u n su ru n z d r am a
Cansz varlklarn z de bitkilerdir.
Bitkilerin z n d en hayvanlar kt
H ayvanlarn z n d en insan var oldu.
nsanlarn iinden nebiler kt ksacas.
Bunlarn iinde seyyidlerin seyyidi, has.
Bu yedi kat gkyznden, m n yoluyla
G itm ek gerek T a n rn n derghna.
A slnn kem linden uzakta ne varsa
H akikati gren tabiat kaar ondan uzaa.
Cansz varlktn, canl varlk oldun sen
H ibir eydin b ir yerde, bir ey oldun sen.
sterim ki bu ilk sralam aya gre
Bir an bile oyalanm am alsn sen.
Bir dereceden b ir dereceye adm atyorsun
Tuzaklardan b ir bir kyorsun.
Tabiatn dm dm olm u canna
Bu candan grem iyorsun br cihan.
Tabiatn dm dm ettiler ta batan
H er an getike d m ler zlr bir bir.
H ey dan altnda doan! Ne bilirsin
H angi ykn altna girdiini sen?
Birini bir dan altnda beslediler
O nu da y k n n altna getirdiler

.
-?& .' {

'j "JV

.v/
~ jt 1

D nya y kn srtna koydular

Da yk altnda yaam aya altrdlar.
O n u n yk dadan byktr; o bir karnca.
B tn ufuklar gnetir; o bir kr.
A lrlarsa srtndan ar yk
Bir an d a gr r br cihan.
O n u n canna bir sabr gelir
B tn lem onun nian olur.
Ebed n u r gelince nne
ker kalr; aar kendine.
Sorar gnlne: Nasl o ldum byle ben?
Nasl geldim pheden yakne ben?
Bu b e n im ya da deilim; ilgin olan bu.
Benim n u ru m tm ufuklar kaplad.
A nadan dom a kr gibiyken anszn
Gz n u ru n a kavuur anszn.
D nyann aydnlm grnce o
Nasl da arr kalr o zam an o!
Senin de hayatn sona erdiinde
Aynsn yaayacaksn b r lemde.
Bu k aranlk yerden uzaklanca
G ireceksin n urlu lem in ortasna
O acayiplikler arasnda ap kalacaksn.
O nca gariplikleri garip bulacaksn.
G zn alabildiince orada
G neler greceksin zerre gibi uuan.
Sbt im kn olan o h u zurda
Felek b enzer bir rm cein ama.
O rada b irin in vcudu nasl grnr?
Atlasn st n d e hi kee olur mu?
lemi ssleyen gnein n n d e
Glge varln srdrebilir mi?
O ndan so n ra varlk perdesi gelir
Ykseklerden alaklara gelir.
Yaptn bt n iyilikler, k tlkler
G rrsn, evrende m dedir.
K tlk ettinse, hicap altndasn
Byle deilse, byklerle yan yanasn.
Kendi iinde yaptn iyilikler, ktlklerle
A

'i.'";*

-.v y~ .

Mjr.. X. l r

'S-

. fo

T-'

, fe
^

^ \
*-'

Kendi davranlarnn aynas olursun.

in, davrann iyi veya ktyse
Hepsi getirilir gzlerinin nne.

Bir siyah suya bakt

Suda sim siyah bir yz grd.
Belirsiz, naho bir yz grnce
O irkinlikten dolay kotu ate bana.
Yrei daralm adam yle dnd:
Kara sularn insandr o dedi.
Balad konum aya: Hey irkin surat!
D nyada seni hangi eytan ldrd?
Hey siyah irkin! k sudan
Sen atete olm alsn, deil suda.
Byle ok konutu durdu bo yere
A nlam ad iin asln; sylendi kendi kendine.
XXX

Sen de y z n n suyuna bak bir kere

Beyaz m sn, siyah m sn, gr kendini.
Can k u u n u n dklrse ty, kanad
G r rs n am eller suyunda kendi yzn.
Kara yzllk karalk karr karna
Beyazlk, parlaklk getirir yzne.
Temiz cann bir nefeste verince
O lem e bastn ayam o anda.
D nya ile ukb aras uzak deildir.
A m a v c u d u n bu yolda sana duvardr.
N eden o k ad ar barr, coar, alarsn?
Bu alak nefis cannn sohbet arkadadr.
Nefsinle birlikte lrsen, vay sana!

Batan ayaa v cu d u n ok alar sana.

Nefissiz lrsen, tem iz olursun.
Ne atete ne toprakta kalrsn.
Temiz cann gidip bed en in lnce
G trm esi gerekm ez kendini kendinle.
Sen nceden ld n zam an
ok kimseyi brakm olursun geride.
D ilin pek ok ey sylese de sana
Topran altna g ird in mi, dilin alr hava.
Suskunluk lemi gelir b undan sonra
M edhluk yolu n u n m akam larna gelir sra.
G nlerin kargaas kar perdeden
Suskunluk, h u zu r v ard r perde arkasnda.
Sen burada k en d in d en h aberdar olursun
Uyanklk kalkar n n d e n orada.
yle dalar gidersin sen o nura
Varlktan uzaklarsn sen o zevkle.
B undan daha yksek b ir m akam n varsa
Bir nizam a sahip o lu rsu n bu yaknlkta.
T anrya yakn olan bugn kendinden geer
nceki varln unutur, Tanr h u z u ru n a kar.
H ep T anry grr, benliini yitirir
C evherde iki d n y ad an ileride olur.
Bu sylediim m n d a phe yoktur
Sen gzszsn, lem ise bir tanedir.
Sana bu konuda bir misal daha vereyim
Belki cann bu srdan haberdar olur.
m r n d e kan iinde kalm olsan da
Byle bir misal gelm em itir kulana.
D nen felek ne zam an girer gzne?
O n u n kadri fazladr senin gznden.
G znle grdn h e r bir zerre
Aynen grnm ez senin gzne.
Kim diyebilir? Felek gznn grd
Veya aklnn erdii gibidir?
D em ek ki gzde g r n t s olan ey
Bir m isaldir ancak be hey gafil!
Sen temyiz bana yakalanm sn
G rdn bir m isaldir, baka ey deil.

T a n rn n yaratna bak, srr gr.

Eyann hakikatlarm gr.
Eer eya grnd gibi olsayd,
Mustafan n sorusu nasl d o ru olurdu?
O din by T anrya dem em i miydi?
Tanrm , bana eyay olduu gibi gster.
G nlm yz kez paralarsan,
G nl denilen ey km az ortaya.
te gz, ite el, ite kulak
te can, ite akl, ite idrk.
B unlarla haberd ar olam yorsan,
Sofistailere m racaat etme.
Tanr eyann nasl olduunu bilir.
Eya, senin gznde ters grnr.
M nnn znden sana kabuk kalr
D ostum , senin iin m isalden baka ey deildir.
Sen b ir ey grdn sanrsn
Oysa sen grm em i, duym am sndr.
Sen sadece o misali grrsn.
Yoksa bunlarn hepsi aslnda birdir.
Birlerin dnda bulunan bir var ya
te o birin ne iareti ne says vardr.
H er ey bir ey sayesinde bakidir.
Bir bir zerreyi geerek ykselm eye bak gnee.
ki lem bu n u r denizine batm tr.
Ama lem lerin nak aldanm adr.
lemde gr n en her bir nak
Bir kapyla kapanm , his ona anahtar olmutur.
A nahtar ile kapnn grnm em esi
Nakn deniz stnde kalm am asndandr.
Kim nakszlk nakn kabul ederse,
M ertler gibi bu ressaml terk eder.
Suretsizlii, nianszl kabul eltinse,
Sen yayorsun demektir.
Byle olm azsan, m arur bir l ol
Hayatn olm adna gre, hayli varlk ol.
Bu g r n en ler nedir? diye sorarsan,
Syleyeyim sana beni iyi dinlersen.
Her ey naiz, fni ve hitir.

H er ey bir tlsm gibi dolambaldr.

Bildiin, grdn ey bir hayldir.
lem de iittiklerin b ir yankdr.
V ehim hayli, akl, m akam hissi
H er biri kendi m ak am n d a tam am dr.
A m a sen bu m ak am d an dar karsan
im di de onu b ir hayl olarak grrsn.

Birisi sordu o bilgili M ecnuna:

lem ned ir? Dedi: Sabun kp.
Bir m asurayla al o kp, fle
O m asu rad an lemi kar.
yi bak, rengrenk bu gzel ekil
O m asu rad an ortaya kar.
ok cazibeli bir ekildir am a
ann grd ikinci ekil odur.
Fen m lk, o n u n zevali m lik oldu.
Bunun esas H er ey yok o lu r oldu.
O rtas hava, kendisi bir hitir.
Ne k ad ar zorlaan, bir hiten hi kmaz.
Fni grnr, anszn yok olur.
Dnya hite, hi dnyada kaybolur.
***
G nl n u ru n karsa ortaya,
Ne kap g r n r gzne ne duvar.
Hepsi gnlde bir zerre gibi kaybolur.
As M usann elinde ejderha oldu.
B tn btllar gm d, as oldu.
Btn srlar aka syledim
A rtk k aldr perdeyi gznn nnden.
Paralarsan sen bu perdeyi
H er eyi bir grr, bir bilirsin.
Keke A ttr tatl szl olsayd!
Bu szlerden nasibini alsayd!
Mn daln d a bir meyve olm asaydn,
Seni byle pervaszca m nlandrm azlard.

Altnc Makale

Ey dini temiz! unu bil ki tem iz dnceliysen,

Topran altna girdiin vakit
D nya m ahallesinden dar adm atarsn
Asla dnyann y z n gremezsin.
G ittin m i tam g ittin dem ektir dnyadan.
Bir daha dnyaya yolun dmeyecektir.
hirette n u rd an b ir ota bulursun
Yeil giysiler giyer, kucana huri alrsn.
Bir am el dolaysyla bulankln varsa,
Bir sre bulanklk iinde kalrsn.
B tn irkin bu yoldaki hislerindir.
B tn vehim blisin k t niyetli eytandr.
Senin k u rd u n ho olm ayan huyundur.
B tn fken C eh en n em de ateindir.
D nyadan dar ktn zaman,
H alin u ikisinin d n d a olmayacaktr:
K irlenm isen, a rn r tem izlenirsin.
A rnm san, h u zu r bulursun.
Sen bulank ve g n ah k r olunca
Yakalarlar seni k en d i tabiatnda.
G nl arnm b iri olursan bu yolda
El rparak gidersin dergha.
A rn yksei, k u y u n u n inii seninledir.
C ennet ile C ehennem sana yoldatr.
Bakalm ne ekilde gideceksin?
Bu yolda hangi tarafa sapacaksn?
Perde arkasndaysan, yine orada olursun.
N erede ldysen, o rad a olursun.
G nl gz ak biri, sefih olarak lmez.
H ibir p fkh olarak dirilmez.

itm itim , vaktiyle bir adam vard

Bu adam kayp eek tellall yapard.
Bu ii ylda altm , yetm i kez yapt.
Yetmi birincide eceli geldi, can ekimeye balad.
Azrail st n d e rtyle gelince ieri
O nu eeini kaybeden biri sand.
D oruldu yerinden; yannda pencere vard.
Ban pencereden kard, bard:
-Heey! D uyduk duym adk dem eyin!
ullu eek gren olursa, buraya gnderin!
***
Azizim, k im eek tellall yaptysa,
Eek olarak yaad, eek gibi ld, eek gibi dirildi.
sa gibi yaarken l. Ey tem iz diri!
Toprak u k u rd a eek gibi lme.
Cann, b ed en in iin iki hastalk sz konusu
kisinden de uzak tut kendini.
lm seni beden hastalndan kurtarr.
Can hastalna lm seni ulatrr.
Haydi, b u iki hastalktan uzakla.
Ya da bun ca belann girdabna d.
Sen hastasn; senin hastaln dnya hrs.
br lem den doum unla gelen hastalktr.
Burada senden uzaklam azsa o
Ebed kem lden uzak kalrsn.
D nyada lm eye baladn m

phen olm asn, u k bda doarsn.

D nyada, lm le dersin
U kbda, lm ekle doarsn.
D ostum , burada ldn, orada dodun ya
te meseleyi sana gzelce atm.
Bu dnyann m utluluu orann rezilliidir.
Nefis istei ile hrs o ran n hastaldr.
lecein zam an ikrah etm eye al.
Bylece hastaln sana yolda olmasn.
B urada ibilir biri olm azsan,
U kbda hasta bir ocu k olursun.
B urada anadan k r doarsa biri,
U kbda onun iki gz alr m?
Canyla ukb kr olan biri
O cihan iin bu cih an n kr gibidir.
ne gz gibi kk gzl olsa da
B uradan grr gzle gitm ek gerek.
Yannda gtrrsen zerre kadar nu ru
O nurla gnee yol bulursun.
Bir zerre nurla yolda olursan,
Srlar lem inden o k adar haberdar olursun.
O n d an sonra n u ru n artm aya balar,
Kaplar yzne d ah a geni alr.
Senin azm orada ok olur
Senin ocuun bilgili erikin olur.
O ok n u r bir araya gelince
Hepsi cann aydnlatm aya balar.
Yeryzndeki k u m gibi oalmaz m?
Birbirine eklenip da oluturm az m?
Hi n u ru n yokken lm sen,
Yz binlerce perde arasnda kalrsn.
Kat kat kabuklu soan gibi kalrsn
D ostum ; zn olm aynca yanar durursun.
zszlkten yle b ir yanarsn ki
Geceni, g n d z n bilm eden yanarsn.
I;,er kabuunda b ir z varsa,
z n ii dost olur seninle.
G nl perdende zn varsa,
Faal bir gnln, zl am elin vardr.

M*'*.

..

t&r

'

Y um urtann perde iinde z vardr

Atete buz gibi katlar.
Atein zde b ir ii yoktur,
Ate ancak kabukta etkili olur.
Ate zerin d en geeceksen,
Senin aren b u zden az deildir.
ok olm asa da az lzm sana.
Eek yk olm asa da bir tane lzm sana.
Sende az varsa, oalr.
Bir tane so n u n d a eek yk olur.
Senden b ir m n tanesi karsa,
O ndan t b a gibi yz dal kar.
Byk aalan grm ez misin?
H er biri balangta tohum deil miydi?
Kendini kaybetm e hibir halde
H er saat kem le erersin bylece.
Ne kadar syrlrsan sen kendinden,
Ykselirsin kendi suretinin altndan.
G eldiin zam andan bugne kadar
Surette yz m ndan gem edin mi?
lkin b ir sp erm oldun burada
imdi artan getin burada.
Sen eskisi gibisin, ancak u var:
imdi sende H aktan bir nian var.
Ne ak ne gizli bir niandr bu.
Nianszln ta kendisidir bu.
Suretten ykselirsen m nlara,
Bir nian b elirir senin gznde.
Suretten ge ki toprak olasn.
Toprak o ld u n m u tem iz olacaksn.
Toprak olan kim se tertem iz olur.
nk iki lem in srlar topraktadr.
G r b t n t rl trl srlar,
Topraktan karyorlar balar.
Toprak, tem izin asl olmasayd,
nsann am u ru topraktan o lu r m uydu?
A m a kpek nefisle birlikte oturduka,
Yerin srlarn asla gremezsin.
Senin nefis kpein hayatta

M nlar tuzlasnn dnda.

Bu kpek hayattayken tem iz olursa,
Tuzlaya der, tem iz o lur sonunda.

D elinin biri m ezarla bakyordu

Sordular ona: M ezarlarda kim var?
Dedi: Bir avu le olm u m ahlk.
Ama dm ler tuzlaya.
Topran altnda hepsi toprak olunca
Tuza dnecek sonra tem iz olacaklar.
Ama im an d an nasipleri yoksa,
Felein d n onlar atee atacak.

Sefer bu, yol bu, karar bu.

Ge kendinden. nk i bu, yk bu.
Yazk ki bu seferin hazrl yok
D tk karanla, kar yol yok.
yi bil unu: Bitmez tkenm ez bu yolda
Bu karanlk yolun era can nuru.
Haydi gzellikle ek elini dnyadan.
G nln, canm aydnlat ukb ile.
Bilgisizce ayrlrsan dnyadan,
Can g/.i' n u rsu z kalr ebediyen.
Temiz dnyay bir baka gz bil.
nk gz odur; bu onun bir glgesi.
O gznn alm asn isliyorsan,
Git, cann bilginin kem line at.
nk lm den sonra bilgili insann cam
Her neyi d nrse dnsn, gl olur.
Bedenin bym esi iin nasl kuvvet lzmsa,

Bilgi ile de cana kuvvet lzmdr.

Bilinm ez yolda bilgisizce yrm e.
Uzak, karanlk, u k u r dolu bir yoldur bu.
lim eram hep tu t gznn nnde,
Yoksa dersin uk u ra ba aa.
K im de fenersiz era varsa,
M aru zd u r o era frtn a tehlikesine.
K im de bilim era yoksa,
yi biliyorum , deildir huzurda.
Bu yolda iki eyle kem le erersin,
Tam fnilik veya candan habersizlik.
Bilgi oldu m u am el olm az,
H em senin hem ilm in in meyvesi olmaz
Sz bilgiden alrsa,
O gnlden huzu r n u ru gelir.
Szn sylersen, yavaa syle.
H ibir zaman y zn sararm az.
Tatl dilli hakm ne gzel sylemi:
D ilin altnda insan sakldr!
Bilgili olsan am a sylem esen,
Tanr kulunun iyiliini iitm em i olursun.
Tanr sana birok cevher verdiine gre,
O n u n kranesi olarak inciler sa.
G nl gzn aksa, bilim e al.
Sen neden byle verim siz kaldn?
Yz trl ibadeti yapsan da
lm in olm aynca nasl kurtulacaksn?
lim siz zahit eytann m askaras olur.
Be akn adam! lim yoluna bas ayam.

Bir lim m escidde uyuyakald,

Sonra cahilin biri orada nam aza durdu.
Ayakta dikilen bir blisi grnce,
Sordu blise: Ne oldu sana?
M elun blis dedi: imdi ben
Cahili yoldan karm ak istiyorum .
Ama b u n u yapacak takatim yok
nk u uyuyan lim den korkuyorum .
O lim ayam a kstek olm asayd
O cahil elim de m um a dnerdi.
***
F,yvah eyvah! Bu sfinin hilm i var.
Hilmi var am a ilimsiz kalm!
Bu derin denize dalm ak gerek.
Ama hileye, hurdaya, cbbeye gerek yok.
D enizin st n d e sam an p gibi dnersin.
Dalglk bilm iyorsan, ne konuup duruyorsun?
Son h akknda daha ne kadar konuacaksn?
Balang yolunun banda kalm sn.
Neden heveslerinin evresinde dolanrsn?
D ert ehlinin adn da ktye karrsn.
Din yolunda birazck ar olsayd sende,
N am ertliinden dolay d ert olurdu iinde.
yi am el d erd in e denlerin
C ann, g n l n sevgili kaplad.
Senin de byle bir derdin olursa,

lm elyaknin aynelyakn olur.

Bu yolda m ert olanlar dertlenir.
nk C ennet gelininin m ehiri derttir.
Bir sz dert ile sylenirse,
Bu sz duyan insan m ertleir.
Sz dediin ilimle sslenm elidir.
G nl ehli dem ekten kastm budur.
D ostum , sende led n n ilim varsa,
Senin ilm in z, bizim ilm im iz kabuk olur.
M adem ilm in var, ilm inle amel et.
lim den, am elden son ra srlar z.
alm a vakti geldi m i devekuu K uum der.
Yeme vakti geldi m i Ben deveyim der.
Senin iin din ilm iyle olmal.
Ne kadar ilm in varsa, o kadar am elin olmal.
D in ilm inle zerre k ad ar amel etsen,
A m elsiz eek yk ilim den iyidir.
Git, doru amel et; bu am elin ham dr.
D in ilm inde sylenecek sz bitmitir.
Kim bir eyler bilir de uygulamazsa,
Ala onun haline; oysa o gler kendine.

ir

k
''{it?

JS :^ ^

Ay

X. .

D in yolunun sliklerinden biri

M ezarlarn etrafnda dolat durdu.
Yine bir gece m ezarlkta dolarken
Kulana tem iz bir ses geldi.
Ne zam ana kadar m ezarlara tapacaksn?
Bu insanlarn yaptklarna bak; kurtulacaksn!
XXX

A m elden yana ss yoksa sende,

Zavalllk dnda sermaye yoktur sende.
u zavalllnla nce at adm n
O ndan sonra ynel kerem sofrasna.
Bu kerem sofras kurulunca,
Asi g nahkrlar kageldi.
Bu sofra illiyynun nne koyuldu.
Bakapc kap nne dikildi.
Kapc kap n n d e bekletildi.
O kapc gereken kiiye kapy at.
Sen gnahsz veya gnahkr olsan da
O tur sofraya; sultan ziyafet veriyor.
Bu kerem sofras kurulunca
Btn kt ameller, ilenm em i kabul edildi.
Hey bare asi! U m udunu yitirm e.
U mut gnei nasl doacak? deme.
Bakarsn, b ir padiahn kasrna doar.
Bakarsn, bir yoksulun kesine doar.
Bugn rlplak olan bu yolda

V?

....y.:-.

T anr katnn gnei do ar ona.

M uhlis kullarn ibadeti tehlikelidir.
Bu yarta gnahkrlar ndedir.
K endini beenm i adam grm ez padiah.
T an ry a lzm dr gnahkrlarn inlemesi.
Bu yolda kendini beenm ilik m akbul deildir.
Z ayf beden, yaral gnl gereklidir.

O yal adam a lah sr geldi

Bizim adam m z grecek olursan,
M eyhaneye git, sor onu
Bu yolun h am allarndan bir ihtiyar var.
A dam geldi, sordu soruturdu onu.
D ediler ona: D n onun ii halloldu,
Yz iniltiyle, gam la dn gece b u rad a ld.
D nya souk yzyle onu b u rad an gtrd.
Salar aarm , yz sararm t.
Gece gndz m eyhanenin ham alln yapard.
arap testisini om zunda tard.
A m a araptan b ir dam la imezdi.
Yolda att h e r adm da
Cam yanarak gnl derdiyle derdi:
Ey dnyann, d in in sahibi!
Bala dini, dnyas olmayan.

Yedinci Makale

E ngin m i engin bir den iz var edildi.

O d enizden cana b ir yol ald.
O d enizden biri kt su stne.
Bazen m m in oldu bazen Hristiyan.
D ipsiz bu engin denizde
Saylmakla bitm ez acayiplikler.
Ne engin bir srlar d en izid ir bu!
Ne kys vardr ne dibi grnr.
O deniz perde altnda olmasayd,
B tn yaplanlar yaplm am olurdu.
Bir cihan yaratt; o n u rla doldu.
Bu n u r kaldka, hayat devam etti.
N iin perdenin kaldn sorarsan,
Yaplanlarn hi g r n d n sorarsan,
B urada dile konum ak dm ez.
Bu ancak akl ile can n iidir.
Szn klahnn arkasna sakla.
D ilinin konum asna engel ol.
Kim se bu szleri anlayam az.
Sen yneleceksen, k en d i iine ynel.
H er dilin sylediine bakp incinm e.
Sende yakn bilgisi var, h e r zan ile incinm e.
D eniz gibi deiim h alinde ol daima.
M ertler gibi tefekkrde ol daima.
K endi kem linle bil unu: Btn azametiyle
Felekler, yldzlar h izm etkrdr sana.
Ezelde olup biten h er ne varsa,
Felek bugn onlar uygulad.

Senin gibi b irin in var olmas iin

Binlerce d evrin gemesi gerekti.
D ostum , alp verdiin h er nefes yok mu?
O nefesi en iyi ekilde deerlendirm eyi dn.
Uzun veya ksa olan m rn boyunca
C annn kem le erm esi iin b u nefesler arttr.
M nlar d n en cann her nefeste
D aha ok revnak kazandrabilir sana.
Burada fni b ir lezzet peinde kotun,
Yz baki lezzetten m ahrum kaldn.
Burada bir an iin yemek, uyum ak houna gitti.
Ama b u n u n iki yz kat saadet elinden gitti.
Bu dnya b r dnyann tarlas deil mi?
Ek u tohum u; im di tam zam an.
Yerin var, suyun var, sa tohum u
iftilik et, b u ile ura.
Szm dinle, gzel yetitir ekinini.
Ekin kt karsa, benden bil e mi?
Bu iftilik iini yapm azsan,
O h arm anda yarm arpa etm ezsin.
imdi pazara gtrecek bir eyin yok
Ek u toh u m u , im di baka iin yok.
Yarnn azn hazrlayasn diye
Buraya gnderdiler seni bugn.
Tohum sam adan kar gidersen,
u zam anede rezil rsva olursun.
Din yolunda iki kiiye tohum verdiler,
Dnya yolunu herkese atlar.
Biri o to h u m u yolda kaybetti.
Biri o to h u m u ekti, yetitirdi.
Nasiplenm e vakti gelince
Biri baa kt, ykseldi; br ba st dt.
Ekersen, biilecek r n n olur.
Hasat vakti geldi mi, bi r nn.

R indin biri m eyhaneciden bir testi ald,

M eyhaneciye dedi: te rehin, al rehinini.
arab iip bitirince sord u lar ona: Rehin han i?
D edi: Rehin benim ! D ediler: Ne l!
Ne iyi rehin bu! Kalk git uradan!
R ehin olarak yarm arpa etm ezsin sen!

Sende b ir liyakat olsa da

K im ine gre etm ezsin o n d an fazla.
Senin kym etin ilimle, amelle.
Sen de benim gibi k o n u tu n fazla.
lm in, am elin ne kadarsa,
O k ad ar edersin, m ik tarn neyse.
M n incisi satm sana fazla fazla.
ahlara yaraan inciyi k r grr m ama?
Sen nergis gibi gz olm usun, grm yorsun.
Ssen gibi kulak kesilm isin, iitm iyorsun.
im di akim fikrin var am a
Ne sz dinliyorsun ne kulak veriyorsun.
A klnn tertem iz olduu zam anda
Toprakta lyken iitecek m isin acaba?

O din divanesi birini grd,

lm bir Trke telkin veriyordu.
D edi ona: M ezar ukuruna dm eden nce
Bu Trk hayattayken A rapa bilm ezdi.
Yaarken d o ru dr st dinlem eyen biri
lnce d in ler mi? Neden telkin veriyorsun?
Arapa bilm ez bu Trk dnyadan gtnde
Topran altn d a Arapa konuur m u oldu?
***
Kr ile sar gibi grm ezsin, iitm ezsin.
O yzden bun ca edepsizlikleri edersin.
Senin g n ah larn yazm aktan
Sol kolundaki m elein eli yoruldu.
Sa kolundaki melek, rahatt senden dolay
Kalemi kda yaklatrm ad senden dolay.
Hi nam azn aklna getirdiin yok
Senin kblen kfirler ehri olm u.
Kedi gibi yalan yalapak abdest alrsn,
abucak iki rekt nam azm klarsn.
Kararszlkla baknrsn saa sola,
Bir an olsun kendini verm ezsin nam aza.
Ksa yoldan klarsn nam azn
Cenaze nam azn d an abuk klarsn nam azn.
Hani bir zam an gelir, paan tutuur.
O anda gam n kederin sonsuz olur.
Sen nasl nam az kldn sanyorsun?

N e okuduunu, ne yaptn biliyor m usun?

Bir hi u runa dnyaya teslim olm usun.
N e zam ana kadar Tanr h u zu ru n d a ba kaldracaksn?
Akllm ; bu kldn nam azsa,
ini ardan alma, k en d in i rahat hissetme.
Sen de biliyorsun, kldn nam az nam az deil.
Sana yakr byle nam az! O yun m u oynuyorsun sen?

O kyl u sz duydu:
A m ber su srlarnn dksdr.
Kyde suyu bol bir ukur at
Geldi, cahilliinden, bir sr oraya indirdi.
Srn dksn sudan kard
Bylece am ber satcs oldu, paraland.
M teriye dedi: Al bunu benden, para ver..
Bundan daha iyi am ber grem ezsin.
Bunu grnce adam dedi ona: H addini bil!
Bu sakal sana yakr, byle bil.
Herkes kendi sakalnn padiahysa,
Senin gibi ahn sakalnda byle am ber var!
Sr grnce senin sakaln, bu am beri verdi sana.
Sr kndan gelecek amber, yakr sakalna!
***
Sen geceleyin T anrya aarsn srrn
G ndz oldu m u iftihar eder, herkese sylersin.
Kul isen, ibadetine paha bime.
Bu T anrya irk kom ak dem ektir.
Sen ibadetini yz kere satarsan
unu iyi bil, Tanr o ibadete alc olmaz.
kiyzllk, k endini beenm ilik ateten dadr.
Bunun C eh en n em da olduunu bilm iyor musun?
Sen blis gibi ibadet etm i olsaydn
Byle bbrlenince, blis olurdun.
u b b rlenm ene bak; dnya ibadeti buysa
Pamuk am b arn a dm ateten yoktur fark.

G rm geirmi biri vekalet yoluyla

Y ryerek krk defa hacca gitmiti.
Son haccm a gitm iti am a
T arikat h k m lerinden biri geldi aklna.
D edi: Yryerek krk defa gittim hacca.
D o ru su ok sknt ektim bu yolculuklarda.
K endindeki bbrlenm eyi grnce kalkt ayaa
Tellal kartt Mekkede saa sola.
Bu zalim yayan haccetm itir krk defa
Krk haccn kim satn alr bir ekmee?
Bir ekm ee satt haccn, ekmei verdi kpee
Bir ihtiyar yetiti arkasndan rzgr hzyla.
E nsesine vurdu tokad, sonra dedi ona:
Be hey eek! imdi eekliin sras m?
K rk hacc bir ekmee sattm diye
N ed en giriyorsun havalara?
dem ii n u r dolu sekiz C enneti
ki budaya satt! Ykl im di karmdan!
XXX

yi b ak imdi iki yzl nam ert!

M ertler nerede, senin gibi nam ert nerede!
Ben b u ii terk ederim am a
Vakti gelince terk ederim diyorsun.
im di bu ii terk edersem
ok zarar ederim diyorsun.
Sana iini terk et dem iyorum .

Am a ktlk et de dem iyorum .

imdi az da olsa, iyilik to hum unu ek
Klle katldn zam an, iyilik sahibi olursun.
imdi yapabildiin ibadeti yap.
badet et ki b u n d a n da m ahrum kalm a.

Birisi kpe girip oturdu; bilm ezden gelerek

Atlas isterim ; koum u tam at da olacak dedi.
O n a dediler: Atlas hazr olana kadar
u uldan kendine bir gm lek yap.
A dam k p n iindeyken yem in etti
Yemin ettim ; bozm am y e m in im i.,
Rm atlas gzm le grm edike
lnceye kadar bu k p te oturacam .
H ey gafil adam! Sen de ylesin
G aflet iinde kpte o turuyorsun.
k u kpten. Kpte o tu rd u u n srece
Toprak gibi felein aya altnda ezilirsin.
Bu felek yzne glp b rk geirirse bana,
Felein dnyle dnya dar gelir sana.
N bet isteyeceksen felekten
V erm ez sana, Sra bizim der.
u suskun konuan denizin yznden
G zellerin gz, kulak gibi inciyle dolu.
Senin ektiin cevirler kukusuz
D okuz katl felein ettii evrin onda biri etm ez.
Felek ister istem ez cevreder
Bu avare onunla alay eder.
Yer kanl gzyalarm la al al oldu.
n k gkyz h er an canm a okudu.
G nlm yle ok kanad ki
Kendi kanm dan gnlm kan iinde kald.
lerim hi yolunda gitm iyor
Tekm elenip d u ru y o ru m yedi gezegen yznden.

Birisi alsayd eline sprgeyi

Yedi deirm endeki taneleri sprrd.
u deirm en felek yle ezdi ki beni
Salarm d e irm en ununa buland.
ki bklm felein kapsndaki halkay
Aralksz alm am gerek.
Dnyay yakan gne, halkla savam ak iin
H er gn atn kulana mzra koyuyor.
Bu savata bar enlii gremezsin.
Hayat suyu tuzlu toprakta grlr m?
Bunlar yle kolay kolay anlatam am .
H er birini b ir rpda erh edem em .
Evlat; bu yolda ba ile ayak birdir.
Bu yedi d eirm ende k u ru ile ya birdir.
Bugn altndan eiin olsa bile
Zam ane yarn seni kapnn nne koyar.
m rnde eline hazineler geer
Am a bu hazineler sana bor olarak verilir.
m rnde ru h u n u n kazanlar olursa,
K azanlarna savuracaktr tekm eyi bu dnya.
Bugn dnya yzne gler am a
Sonra yoluna ne engeller koyar!
Bu hayret vadisinden evir yzn.
nk hasret gzyalarn aktan budur.
ilerin yolunda giderse,
Bu sofradan d ah a a kalkm an gerekir.
Ok gibi git, geriye dnp bakma.
Bir pir geri d n p kimseye bakmaz.
Ne gnln var ne beynin
Uzun m r dileyeceine pire m rid ol.
Bir tekmeyle yklacak dam
fete dayanabilir mi hi?
Ensene tokat yem ek istemiyorsan,
Kendi iine bak; nk kudretin yok.
Bir dilenciye padiahlk yakmaz.
Ksle, alemle dilencilik olmaz.
Sen basz yakaya benziyorsun
Din hevesin yok; o yzden byle olm usun.
Akln varsa, b brlenip durm a.

Sen g u ru r sarhou olm usun.

Ne zam ana kadar ahr eei gibi bo duracaksn?
Yular km , ba d k eek gibi mi kalacaksn?
B edenin tuzak, cann aziz bir kutur.
Ne b eden bilirsin ne can! Sen ne biim eysin?
Can ekitiin vakit gelince yanlrsn
Yakalanm am kuu saldn sanrsn.
T opladklarnn hepsi dald.
Bir hesap yaptn am a hesabn tutm ad.
Attr, sen nereye dtn?
O srlar sylemeyi ihm al etm e.

Sekizinci Makale

Azizim, uykudan uyanrsan,

Pek ok sevinten h aberdar olursun.
Hepim iz keder, d ert iinde olsak da
Sonunda sevineceiz; bunu biliyorum .
Bir yerde diken oldu mu, gl de olur.
Bir yerde d ert oldu mu, derm an da olur.
Bugn d erm an g r n r deilse,
Ferman vakti gelirse, kar ortaya.
Bizim hikyem iz h ad d in i at.
Hissemize bug n d ert dt.
D nyann d erm an hissedir.
O rada ne hisse vard r ne kssa.
Kesin olarak bildik, phe yok bunda.
M utlu olacaz biz b u ndan sonra.
Burada ektiim iz her sknt
G rdm z her d ert ile keder
Bunlara karlk sevin bulacaz orada.
Gel, abuk koalm biz oraya.
Bizim bulun d u u m u z br tarafta
Hi bilm ediim iz bir bela var.
Be dervi! N eden byle m utsuzsun?
nk n n d e pek ok m utluluk var.
br dnyann nakdi olarak lezzet var.
Kesinlikle b t n lezzetler orada var.
Eer oradan sana bir zerre nasip olursa
Yanarsn baka b ir zerrenin evkiyle.
Ebed dnya ok ho bir dnyadr.
Btn bu dnya o ndan bir niandr.

B tn peygam berlerin yeri orasdr.

G nl, din, can, cana can katan oradadr.
B tn ru h an ler orada ikam et eder.
B tn h u riler o m eclisin nedim idirler.
O ras sana lzmsa, duydun benden.
lm eden nce lrsen, v arrsn oraya.
B urada k urtulursan kendi varlndan,
O h alkann kapsn tutabilirsin burada.

...'i-

) ' V -

' A r'i

" ..5

' 's

'

H indli halcm in ehrine gitti.

Trkistan ahnn kasrna gitti.
Yannda papaanla oturan bir ah grd.
Papaan d em ir kafes iindeydi.
Papaan H induy grnce karsnda
Dillendi, balad eker gibi konum aya.
Hey ibilir insan; Allah akna
Bir gn yolun derse H indistana,
Ulatr selam m dostlarm a
M m knse bir cevap getir bana.
Syle onlara: Sizden uzak kalan var ya
Siz dostlarnn gznden uzak kalan var ya
Yas tutm ak tad r kafes zindannda.
Ne dert orta var ne derdini dinleyen.
Ne yapsn gelm ek iin sizin yannza?
Tedbir nedir? Syledim halimi size.
Sonunda hakm vard H indistana;
(itti sevimli papaanlarn yanna.
Gnl canl binlerce papaan grd.
Daldan dala uutuklarn grd.
eker vard her b irinin gagasnda.
Hepsi hem alyordu hem alm aktan uzakta.
Felek onlarn kanatlarnn aksiyle l l,
Sinek onlarn yla olmu hiina.
Hintli hakm papaann srrn syledi.
O dertli papaann gam n syledi.
Gzel papaanlar bu sz duyunca
D tler hep birden aalardan.

i,
t *'
^

'

'<

'

'

,,

.,-r

124

'
....

>

Nasl da topraa dtler dallardan!

Sanki can lan kmt vcutlarndan.
Bilge adam onlarn lm halinden
akna dnd; pim an oldu lafndan.
S onunda yine yolu d t ine.
G eldi o papaann yanm a, anlatt ona.
Yrnn senin zntne dayanam ad.
H epsi topraa dt, can verdi.
Papaan b u sz duyunca derhal
Balad kafeste bir sre rpnm aya.
Sanki b ir ate dm t canna
Sanki veda etm iti o da canna.
Biri geldi, onun hilesini anlad.
A yandan tuttuu gibi k lhana att.
O gzel papaan klhana dnce
K lhandan uuverdi var hzyla.
K ondu sahibinin k asrnn dam na.
H intli hakim e dedi: Ey hnerli insan!
O azizler bana rettiler.
Yaprak gibi topraa d dediler.
K urtulu istiyorsan, bizim gibi yap.
K urtulm ak istiyorsan, kendini brak.
K urtulm ak iin l lm eden nce.
Kimse ainalk etm ez l ile.
Kendi canndan vazgetiin zam an
Bil ki kurtu lu rsu n b t n tuzaklardan.
D o stlarn dediklerini yerine getirdim .
im di ben dostlarm n yanna gidiyorum .
B tn dostlarm bekler im di beni.
Ben zavall burada ne ie yararm ?
XXX

ldn m hem cinslerine kavum u olursun.

Yce halvet yerinde h u z u ru bulursun.
ldn m ebed diri olursun.
Tanrnn ebed kulu olursun.
Ne yapacaksn? Klhan senin yerin deil.
stnde topraktan aba yok.

*1

''-l

* r

- 4 ',

, a

,T

j,r

' -

v -'

Azizim, aba gster sr aryorsan.

K endinde kendi srrn aryorsan.
Bunca perdeden kar kendini dar.
zellikle m eydana kar akln.
Uyku vakti geldiinde
Niin alkoyar surlard an seni?
Uyku vaktinde k endini bilmezsin.
M nlar nasl yoldan olur?
Sen uykuya ok rabet ediyorsun.
nk senin gznde su ile ate birdir.
Uykudayken be duyunun yolu kapanr.
Sarho cannn neden o zam an zevki yoktur?
C anm da u n d an dolay zevk yok
nk evkten uzaklam aya azm etti, dersen
Neden riyazet vaktinde uyank cann
Seni birdenbire zevklendirir?
Ey srlar arayan! M aksat udur:
Sen kendini bir daha uyur bulm azsn.
Uyudun mu, denize senden bir dam la der.
Kendinde olarak veya olm ayarak kaybolursun.
Uyankken k en d in d en uzaklarsan,
Uyudun mu bensizlikte nur olursun.
(nln uyanklkta senden bir iaret bldu.
nk uyanklk uyanklkla elde edilir.
Yoksa alaca renkli iy tanesi
Bu denizde st ile ya gibidir.
St, suyun st n e kar gzelce.
Am a ya ayrlr, geer baka yana.
Burada hull olm a ey luzli adam!
Tanrda kendini yok eden biri olm az hull.

r ...r

it,

...

V' i ;; r

' '

O slm gnei yle dedi:

O gne Bistam top rak larnn burcunda dodu.
Ben zam an zam an defa
O tuz b in yl yol aldm.
erefli arn yolunu b an a atklarnda
O rada da Bayezid kt karm a.
Seslendim : Yarabbi, kaldr perdeyi.
Perde kalknca Bayezid kt karma.
XXX

S ordular ona: Ey derghn has adam!

Bir kul bu yolda T anrya ne zam an ular?
XXX

D ediler ona: Ey parlak gne!

Bu denizde daha ilgin ne var?
Dedi: D aha ilgin olan ey bence
Bu denizde kiinin bir iareti var.
B undan daha acayip bir srr nerede bulursun?
Bir ebnem i denizden ayr bulursun.
Bu h u zu rd a dam la ile iki zan var.
H er d am lann ayr bir denizi var.
Bir: Z an n ktyse, C ehennem ,
ki: Z an n iyiyse, C ennet var.
nc dam la srlar denizindedir.
O rad a can ile cisim uyank deildir.

Klln vahdet m akam kukusuz orasdr.

Sen sensiz ol, Terk et nefsini h k m oradadr.
Bu uzak yolda senin bir nakdin olmal.
C annda zevk, gznde nur olmal.
O liyakate sahip olabilirsen,
Burada da o cih an a yerleebilirsin.
Burada yoldan h u zu r olursa,
G nln o dergha lyk olabilir.
Ak lem inde salnr yrrsn,
Akn salam tem ellerine sahip olursun.
Anszn souk bastrrsa yolda,
Anszn scak bastrrsa yolda,
Ak sana hem dem , yolda olunca
Souk, scak tesir etm ez sana.
D n, senden T anrya ynelm ek istiyorsun
Ama her saat perianla, tefrikaya dyorsun.
Sana hayat suyunu verdiler.
Sen byle bir suda srtm alk ediyorsun.
Kyde dolaan srlar
Topla sen, belki iin girer yoluna.
Eer kye d o ru gidiyorsan,
Niin kethdadan gafil kalyorsun?
Dostum; bugn topla kendini
Yarn ate dm esin iine.
Topran altnda gnln kan d o ldurunca
Bir dostun olm azsa, ne yapacaksn orada?
M ahrum kalm am ak iin dalma.
Yalnz kalm am ak iin huzur ara.
H uzurlu gnl b u lu r selameti;
Perian bir gnl nasl bulur selameti?
T anry o kadar anm alsm ki
O n u anm aktan O n d a kaybolmalsn.
G nln Tary sk sk anarsa
Dilin ahirette yolda olur canna.
ok an O u, o ata kaybol.
D nyann ileri gelen dindarlar byle yapt.

Tarikat sultannn szn dinle.

D in kom utan, hakikat ah m n szn dinle.
H er czde binlerce kll var
Kllde H akkn m ahcubu, m utlak m ak var.
lgin olan ey, bu vilayetin gnei
H idayet b u rcu n u n n yanstr.
Szn Sleym an, E bulhayrm olu Ebu Sad
M antkut-tay rda dedi ki:
H er iim de, h er halim de ben
Yllarca o izi aradm durdum .
A radm grdm zam an kayboldum
D enize karm bir dam la gibi oldum .
imdi srlar perdesinde kayboldum .
Kaybolan biri kaybettiini bulamaz.
XXX

K ayboldunsa, kaybettiini nasl bulursun?

Yol p erd e arkasna geince, nasl bulursun.
Kimse bu yola ayak basm ad.
Kim sede istedii yola girecek ayak yok.
H angi slik, hangi yol?
B unun m isalini benden iste.
Ayarl, kaliteli bir yaydan ok
Frlar, gider hedefe dosdoru.
H uzura gayri ihtiyar varan kim se
Bu yolda ok gibi dz gider.
Sen Tanr h u zu ru n d a olm aya al daim a

Yaadn b ir an iki dnyaya satm a.

O heybeti, o izzeti dn.
Bylece nefsini o rtad an kaldrabilirsin.
D n, akln, m uhakem e gcn kullan.
lem de h er eyin b ir olduunu gr.
D ostum , ne sanyorsun sen, bu derghta
Bir fark yoktur d nyann z ile kabuu arasnda.
z ile kabuk b ir yerden geldiine gre
N iin biri oraya b iri buraya gitti?
unu iyi bil; z ile kabuk birdir.
A m a senin g z n d en gizlidir.
Tanr tevhd n u ru y la aarsa gzlerini,
Diline getirir lah seslenii.
G znde h er ey b ir olunca
A rtk nasl phede kalabilirsin?
Kimde vardr o keskin gz?
Neye baksa O n u grd o keskin gz.
Binlerce yl geti st n d en
Sonunda b irin in ad bir yere ykseldi.
Sen kendini bilm iyorsun; ben ne yapaym da
Bu pheyi sen in gnlnden skp ataym?
Yz yl yaasan da
G rm ezsin, bilm ezsin kendini.

yiyi, kty oka grm

O tecrbeli byk insan dedi ki:
Yaratan h e r neyi var ettiyse
nde, arkada, yukarda, aada
Yldzlar, felek, gne, ay
D eniz, kara, da, sam an
Levh, kalem , ar, krs
R uhan, kerrb, insan
Mey, bal, C ennet, huri
Ay, balk, ate, nur
D ou, bat, bu ikisi arasndaki her yer
O l em riyle var olan h er ey
ki dnyadaki srlarn
Gizli veya ak lezzetler
ki lem deki h er zerrede
Yedi denizdeki h er dam lada
H epsi sana gne gibi ayan beyan gsterir
Sen b u n la rn hepsini ebed grrsn.
A m a k c k bir eyi grem ezsin.
Senin senliindir bu; senden gizli kalmaldr.

G zn iliirse kendi yzne

K endine akndan dolay gelirsin feryada.
Eer b ir koku gerekiyorsa kendine,
Riyazet ek; lem dolm u tur seninle.
N iin byle hatalara d t n ama?
N iin kulluktan uzak kaldn ama?
Yokluu grdn, gzlerini evirdin.
K endi varln yokluk zannettin.

131

D uyduum a gre b ir papaann

Karsna bir ayna koyarlar.
Papaan aynaya baknca
Ayna kendi gibi b irin i grr.
Sesi gzel, kafa dengi bir adam
Aynann arkasndan konum aya balar.
O gzel papaan sanr ki
Bu ses aynadaki papaann sesidir.
Bir sz duyunca sevinir.
Bylelikle konum ay renir.
***

Vcut da gizli bir aynadr.

Yokluk ayna iin aynalktr.
Kksik, m kem m el h er ne suret varsa
Bu aynada o n u n aksi, hayli vardr.
Sen ancak bir suretin aksini grrsn
Hep bu akislerle otu ru r, kalkarsn.
Sen sanrsn ki h er ses, her i
A slndan h ab erd ar olan akisten gelir.
Btn varlklar k endinden habersiz bil.
H er eyi b irb irin in tlsm bil.
Sen aynann karsna oturunca
Ayna grmez, yz grrsn.
Varlk zerre k ad ar ortaya ksayd,
Bu yzden iki lem tepe takla olurdu.
Varlk atee, d nya eirilm i yne benzer.

Yn ile ate yan yana d u ru r mu?

D nyada ve iki dnyada olan h er ey
Bir akistir; sen bu aksi g rrsn.
A kisten baka bir ey iliirse gzne,
H allc- M ansr gibi ate der iine.
Zan p am u u n u kulandan karrsn,
M eyhane kp gibi kaynam aya balarsn.
plik gibi batanbaa tek olursun.
dem gibi pam uu, ii terk edersin.
Siyah salarn pam uk gibi olunca
Ne ba kalr ne pam uk klahnda.
Sen b ir p am u k tohum u bile etm ezsin.
Ne hallalk ne terzilik edersin.
P am uk seni kendinden uzaklatrr.
O n u r senin yerine oturur.
Be hey fuzuli insan, am an ha
Benim szlerim e bakp hull olma!
Hull ve ittihad burada haram dr.
A m a istirak ii burada yaygndr.
Aydnlk gne olan yerde era
Varlk ile yokluk arasnda esirdir.
Saylarn, arazlarn bulunm ad yerde
C isim lerin, eczann, parann olmad yerde
Ne h k m verirsen yle olursun.
Byk, lim , duas m akbul sen olursun.
H ak iin hangi vasflar etsen,
H akk tavsifte aciz kalrsn.
Tanr h akknda bildiin vasflar
Kendi vehim defterinden karrsn.
Senin vehm ince, sen olursan, o olmaz.
O n u vasfedersen, bu iyi olmaz.
O n u n sfatlar ne o dur ne o n d an bakas
Nasl sylersin O n u n sfatlarn? O n u n zatm tan.
O n u n la tan O n u ; b u d u r yolu.
B udur m n isteyen cannn yolu.

K apdan kt bir ebleh, elinde m um la

Parl parl parlayan gnei grd gkyznde.
C ehaletinden sand ki akl sra
G nei grm ek m m k n deil bu m u m olmazsa.
***
O n u n la tan O n u , fni ol.
F ennn kendisinde baki ol.
Fni olursan, baki olursun.
H ep sen kalrsn, sen sensiz kalrsan.

M ihne eyhi bir gn yle dedi:

Dnyay b ir beden bil, a gzn.
Yer ile gk Bayezidle dolu
A m a o rtalk tan kaybolm utur o.
XXX

Ne diyeyim? Nasl dtm buraya?

C anm ate dalgasna verdim burada.
Ne zam ana kadar oraya buraya gideceim?
K endim den zerre kadar bir ey bulm uyorum .
Bu tehlikeli yolda ok gittim .
Bir avu to p rak dnda insan grm edim .
Bir avu topraktr, ortas hava.
Bedeni tlsm , can hazine gibi.

Bir seram ik kab gzelce sslerler

O n u ipekle, atlasla rterler.
Bunu nazarlk olarak kullanrlar
nk nazarlk k t gze engel olur.
Birisi uzaktan g r rse onu,
Karsnda h u ri belirdi sanr.
nsanlar kapdan, bacadan grnce onu
A tarlar onu so n u n d a aaya.
Yere dt zam an, istesen de
Birka krk seram ikten baka ey grem ezsin.
O n u n dnyas ancak b ir naktr.
inde bulduun sadece havadr.
*
Efendi! Bugn sen b ir nazarlksn.
Bugn nazarlk gibi gzel yzlsn.
Ey yolda uyuyan! Sabretmelisin
Anszn atverirler seni bu yola.
H er ne kadar yerin to p rak alt olsa da
Temiz cann tem iz b ir yerden gelir.
Yazk! C evherin nakka levhasnda
Rengini kaybetm i tabiat pasyla.
M elek grse senin cevherini
Tekrar secde eder senin kapma.
M eleklerin secde ettii senin cevherin deil mi?
Senin bandaki halifelik tac deil mi?
Halife ocuusun, b rak klhan.

Gl bahesine git; brak dilenci tabiatn,

Padiahsan, padiahln bil.
dem in isyann kendine nazarlk edin.
M sr padiahl senin iin.
Sen Y usuf gibisin. N eden kuyunun dibindesin?
Sleym ann yerinde eytan olduu iin
Kendi m lknde ferm ann gemiyor.
Yine o yz elde edersen,
eytan, perisi girer senin em rine.
Bata da sonda da ahsn sen.
A m a zan perdesinde a olm usun sen.
Biri iki, ikiyi yz gryorsun.
Bir ne, iki ne, yz ne; t m sensin sen.

)J- -u

sSV

v...

M
w

>

h
T / ff e s

K\

".m,

U stann a bir ra vard.

Bir gn ran b ir yere yollad.
O rada bizim ya dolu dam acanam z var.
abuk getir o n u dedi; rak kalkt.
T arif edilen yere gitti a
D am acanay iki g rnce ard.
U stasnn yanm a d n d , dedi:
Ben iki dam acana grdm , ne yapaym ?
Usta sinirlendi, azarlad: Uursuz!
Kr birini, dierini al getir.
G rnde phesi yoktu ran.
Birini krnca dierini de gremedi.

>
*4

K endinden baka b ir ey gryorsan,

Sen de kendinin as olm usun, dn!
Neyi gryorsan sen, osun sen.
A m a hataya dm sn, biliyor m usun?

r ^ f

.V
~ 4 'r.

~iL
Sr ' ^ ' 4
^

138

S"

" ^ r

Biri Bayezide bir soru sordu.

Gizli veya aikr olan her bir ey
Ar, fer, iki lem, bunlar n edir?
Dedi: B unlarn hepsi benim . nk ben ldm.
Bu tab iatm daldnda
H em b u lem hem o lem dald.
Sen kalm azsan, hibir ey kalm az.
nk sen hem bu cihan hem o cihansn.
Bu lem yaratldndan beri
dem in kalb da bina edildi.
alas b ir yaratl var senin aslnda.
Bir ul ile atlas ulanm tr birbirine.
Pergel gibi yz asr dnsen de
Senin vuslat yerin km az ortaya.
G kyznde, yeryznde olsan da
G rem ezsin grdnden bakasn.
C evherinde b ir gz alsa,
ki lemi saarlar sana balangta.
Senin o gzn aldnda
ki lem sende kaybolur, sen kendinde.
Bilm iyorsan, o cevher sensin.
Bu dnyadan, br dnyadan sttesin.

r ;\'

D avud sordu izzet sahibi Tanrya:

H ikm et nedir halk n yaratlnda?
H itap geldi: Bu gizli hzineyi
-Ki bu biziz- halkn tanm as iin.
XXX

Bir hzineyi tanyabilm ek iin

K lhana sokarsn bam zahmetle.
G nl gzn g r r olsayd,
O grm e gc sana yakrd.
Ba gznn n u ru y la bir ey gelmez ele.
Gz n u ru gerek senin gnlne.
sa ile eekte ba gz vard
A m a sann gnl gz bir bakayd.
Sende bir gnl gz bulunsayd,
G rrdn bu yoldaki acayiplikleri.
O m r n vasflarn iitsen de
Anlayam azsn o nu grsen de.
H er an Tanr h u z u ru n d a bulunursan,
Secde eder, kulluk hilatini giyersin.
Ezel ahde in isen,
N iin o h uzurdan uzak kalrsn?
M nda can d oann in kl.
Padiahn eline yaklam aya lyk kl.
D oan davulundan ses gelince
O doan um aya balar evkle.
G nln kaybedip cansz oturunca

Sultann k o lu n d a o tu ru r daim a.
D oann b ana klah geirildii srece
Nasl lyk olur padiahn eline konmaya?
Yolu renip grr olduu zam an
Padiahn elinde zindeleir gnl.
zzet gren doan bilir ki
B undan nce ne sebeple m a h ru m kalmtr?
Senin d o an n burada m a h ru m kalrsa,
ah o nu yanm a arr m?
Bu doan izzetle yetitirdinse,
zzet ile v erirsin ahn eline.
Yoksa ah sana verir cevabn
O zam an ahtan dolay ekersin ok sknt.

Bir gn ahn ak doan havaland.

D osdoru o yal k ad n n evine vard.
Yal kadm grnce onu, kalkt yerinden
Ald onu kucana, ayanda ba vard.
O n u n nne yem koydu
Suyunu verdi, b ir avu arpa dkt.
D oann yiyecei h e r trl yemi
D oan ahn elinden izzetle yerdi.
K adn o penelerin sivriliini grd.
Yemleri nasl topladn grd.
Kolayca yem tu tsu n diye penesini ksaltt.
D oan verilen yem leri yedi ama
Yz skntyla rpnm aya balad.
Yal kadm kanatlarn kesti, tyn yoldu.
Bylece doann b ir sre yannda kalm asn istedi.
ahn askerleri h er b ir taraftan yetiti
D oan o halde grdkleri zaman
aha anlattlar k ad n n doana ettiklerini,
Kadm yznden d oann nasl perian olduunu.
ah dedi: Byle b irin e ne diyeyim ben?
Bir ktlk ancak bu kadar yaplr.
***
Ey naz iinde ml ml uyuyan!
Yal kadnn eline dt doann.
Ben sabrlym; bu doan anszn
Yz gayretle ular ahn huzuruna.
ahn h u zu ru n d a bilm em ne diyeceksin?
imdi uyuyorsun; yarn ne diyeceksin?

Dokuzuncu Makale

Ey gaflet iinde kalan!

D nya iin d inini yele veren!
Kim dedi sana felekle didi diye?
Ne zam ana kadar srecek m e h u r olm ak halk iinde?
O kadar bo dnceler iindesin ki
Kendi tabiatna zarar verdin.
Tabiatn k u rb an et teslim ile
Kulak ver sen bu szme.
Batan ren m nnn alfabesini
eriat n u ru y la yak gnl m um unu.
Gece yars yak gece renkli tavan
u dar gvercin yuvasndan u dar.
Gaybm erbeti gelirse boazna,
Halk arasn d a kalm az m ehurluun.
Sana dnya malyla din m i gerekli?
Sana o m u gerekli, bu m u gerekli?
Din aryorsun; gnln d nyadan m est olmu.
Bilmiyor m usun, ikisi b irden verilmez?
Senin gnln ikiyzlle yakalanm .
Kibir ile zan dann altnda kalm sn.
Bir yz n dnyaya evirm isin,
br y z n dine evirm isin.
Bu iki yzll terk et artk.
Bir Tanr iin bir yz gerek.
ki yzllk gnlne k u sur getirir.
nsanlarn en kts ikiyzllerdir.

D elinin biri bir sokakta durdu.

Bir dnya halk h e r yne gidiyordu.
A nszn bu deli barm aya balad:
Bir yne, bir yola gitm ek gerek.
H er yne koum ak da nedir?
Yz yne gitm ekle varlm az bir yere.
XXX

Hey miskin! Bir gnln, yz yrin var.

Bir gnlle yz ii nasl yaparsn?
Bir gnlde olursa yz trl iin
Y rinin aknda sen yz gnl ol.

M ahm ud u n h u zu ru n a zavall bir deli geldi.

Senin A yaza b en srlsklam m dedi.
M ahm ud dedi ona: Be sefil deh!
Bir lokm a iin ne hallere dm sn!
Btn lem yzk kam n altndadr.
Btn yeryz benim m lkiyetim dedir.
Benim yz bin askerim var.
Silahm, atm , saysz hzinem var.
Benim bal d rt yz filim var.
N edim lerim , hnerli hekim lerim var.
Btn b u n larla birlikte seviyorum onu.
Hep zm var; senin gibi kabuk sahibi deilim.
Benim byle b ir m lkm , saadetim var.
B enim kileri saydm; peki senin neyin var?
Deli bu sze gld, cevap verdi:
G ne balkla svanmaz.
Hey gafil! A kta sen erisin, b e n doruyum .
Bir deliden d o ru sz dinle ahm .
Ben ok am ; sen ise doym usun ekmee.
Hi pheye dm ez, deli dersin bana.
imdi bile akm n atei birdenbire
Btn m lk n yakar bir ah ile.
Senin akn ba edem ez b enim akmla.
Sen k deil, dnya fatihi padiahsn.
G nlnde yz eye birden ak olunca
k saylm azsn, o biim olursun.
Benim gnlm de i g derdi yok
Tm kalbim i ona verdim ben.
H er gnl Ayazn yzne ktr.
Bu haliyle o akn hakkm verem em itir.

Gzel bir darbm esel syledi yal H in d u

O nunla bu, bir araya gelmez ikisi.
O eeki gibi, bir eee binm isin.
b r eein ipini eline balamsn.
Seni iki eee gnl verm i gryorum .
ki eei kaybetm ekten korkm uyor m usun?
Bu yolu yz t rl akladm sana.
C annn haberi yok b irinden ama.
G nln bu k adar laftan birini dinleseydi,
Bu kadar konum aya hacet kalmazd.
Bozukluk hep l gnllerden geliyor.
N efsin istekleri gnlleri yoldan karr.
H epsi bir trn ak st n e yazlabilir.
A m a bundan gem ek kolay deildir.
Srlarm za bak! Sr bilen nerede?
C an gren, bilen biri nerede?
B tn canlar o azam et sahibine fedadr.
Bu srlardan bir esinti alr.
O lur olm az ilerle uraan biri
Kukusuz sam a b u lu r bu szleri.
K rn gznde g rm e kuvveti olmaz.
Yarasa, arayclk ii yapamaz.
Felein byle eyleri vardr.
Perde arkasnda ok acayiplikleri vardr.
Perde arkasnda olm asna amamaldr.
Bu acayiplikler saylam ayacak kadardr.
Perde arkasnda saysz sr vardr.
Srlarnn birini bile sylemez, saklar.
Bu srr ok aratrd m ben.
Bir m r aradm am a bulam adm ben.
nl, akll kim selerin h uzurunda
Bu konuyu ok d n d k, yatrdk masaya.
Ne o gizli sr gsterdi yzn
Ne kl ucu kadar m aksat grnd.
Bu sr burada sylenem ez.
Srlar incisi b u rad a delinemez.

Bir h izm etkr bir tabakla suskun suskun gidiyordu.

Taban st n e bir serpu geirm iti.
Biri sordu: Bu tabakta ne tayorsun?
Kvrtm a; doruyu syle bana.
H izm etkr dedi: Hey avare, sussana!
Sence b u serpu niin koyulm utur?
Bu srr akl yoluyla ararsan,
B ulabilirdin; alrd bu serpu.
Kim bilir, u yal felek
Yedi p erd e arkasnda neler eder?
G kyz ilginliklerle doludur
O n u n h e r devresinde ayr ey vardr.
D rt u n su rlu yer ile yedi katl gn nnde
Kar durabilecek kol acaba kimde?
Felein ii torb ad an tavan karm aktr.
O nun ii hep byle gz boyam aktr.
inde tu ttu u o pergelle
Ba dnm lkte ba olm utur.
Bu feleklerin devri nasldr? Kim bilir?
H er d ev rin in altnda gizli hangi evir vardr?
Bu gl b ahesinin glleri yldzlardr
Bizim nasibim iz isizler gibi seyretm ektir.
H nerli olanlar bilir bunu
O nun dn dnda baka ii vardr.
Felek ok arad, koturdu
H ibir yerde kaybettiini bulam ad.

Bir bilgeye adam n b iri kalp para verdi.

H akim onun h ak k n d a unlar syledi:
Seni yle bir tuzaa d r r m ki
Etrafm da o zam an d rt dnersin!
***
u heybete bak! Felek b ir iz grd.
Bir srayta bu k ad ar doland.
Yz asr daha hzl hzl dnse,
D um andan ibaret olduu iin dum anda dner.
D nyann yksekleri, alaklar olsa da
Koyu topraktr ya da m o r dum andr.
Felek ar veya abuk dnse de
Bu to p rak ile du m an arasnda dnm ektedir.
Byle kuvvetle d n en felekler
N eden bir avu to p rak iin dner?
D ostum , bu kadar kudretli bir m adde
Bir avu deri ile d am ar iin dnmez.
Byle bir deniz bize kar aciz olmaz.
Bir ebnem tanesi iin asla dnm ez.
Sinek sanar ki kasap
O n u n iin dkkn kapsn aar.
Ne diyeyim? almaz T anrya
Bir tane iin deirm en altrrsa.
Felek tem iz can iin dnm ektedir.
Bu dn su ve to p rak iin deildir.
Tanr erleri gibi bas b u yola ayan.

D nen u felek o zam an hizm etkrndr.

A m a cihann sahibi Tanr birka gnlne
H apsetti seni yeryz zindanna.
Bir gn b u fni zindandan getiinde
O gl bah esin in kadrini bileceksin iyice.
Canlarn cevher olduu o m aden yznden
Felek u zun zam andr onun kapsnda topraktr.
Felek o m ad en in yannda bir ferdir.
Felek o m ad en yznden laciverttir.
Cevheri anlam ak iin rpm yorsun.
Hal byleyken o m adeni nasl anlarsn?
G kyznde nice yldzlar vardr!
Bunlar dnyadan yz on defa byktr.
Nice otuz bin yl getikten sonra
H er biri gelir hareket ettii noktaya.
G kyznden bir ta atacak olsan,
Be yz yl sonra der topraa.
Yeryz b u dokuz m ine tavann yannda
Benzer deniz stnde yzen haha kumaa.
Bak bakalm , bu kum aa lyk msn?
Kendi h aline glsen, deer buna.
Haha k um a giyiyorsun iinerek
Byle b ir kum a bir daha nerede bulacaksn?
Senin haha kum atan nasl haberin olur?
nk b u n lara dikkat edecek gzn yoktur.
D okuz katl, yldzl b u felekten
Sana ancak birazck seyir der.

Bakyordu derviin biri

lah incilerle dolu b u denize.
Geceyi aydnlatan inci gibi yldzlar grd.
O nlarn yla gece gndze dnm t.
Sanki yldzlar d urm u
nsanlarla konuuyordu.
Hey gafiller! A m an uyank olun!
Bu derghta bir gece uyank olun.
N eden bu kadar uykuya dknsnz?
K yam et gnne kadar uyuyacak m snz?
Bu seyirle k derviin yana
nci saan gzleriyle yldz doldu.
Ters davranl felek h o u n a gitti
Blbl gibi dillendi, konum aya balad.
T anrm , zindannn tavan byleyse,
in resim atlyeleri gibi gzelse,
Senin bahenin dam acaba nasldr?
nk senin zindann bile bahedir.
XXX

A m a bu zindann d am n d a yldzlar
nsanlarn m rn aka alarlar.
Bu zindanda bedeli olan canm z var.
O yzden zindan d a m n d a hrszm z var.
U zun zam andan beri ben zincirdeyim.
Felek sahanlnn sih rin i biliyorum.
Bu yedi katl gkyznn yldzlar

Kkredi, ocuklar alatt.

A ltn yldzl b u ceviz bir sre
Bu km bette seyre doymad.
Bizi bu yolda ocuk biliyorlar.
Bo yere k rek ekiyorlar.
Syle, ne zam ana kadar felein oyun perdesi
H er gece b ir baka oyun sergileyecek?
Ay bazen incelir, bazen tepsi gibi olur.
Bazen kalkan bazen orak olur.
Bazen Baak b u rcu n d a gm orak olur.
Bazen Boa b u rcu n d a altn deirm en olur.
Kim bilir felein bu zorlu padiahlar
Niin to p rak ta el pene divan durur?
Kim bilir binlerce altn boncuk
Neden dokuz hokkann iinde dolanr durur?
Bu denizde neden dalg oldular?
Sem yok; niin rakkas oldular?
Ne dnm ekten vazgeerler
Ne sava m eydanndan karlar.
H okkabaz gibi ne zam ana kadar oynayacaklar?
Bu dokuz hokkada birbirlerine ne kadar saldracaklar?
Binlerce defa d n d durdular.
Ne biri fazlalat ne biri eksildi.
Zor bir yol, artc bir ey bu.
Bunu d n m ek ten gnlm kan doldu.
O nlardan biri bile vazgemedi.
Acaba ne zam an ulaacaklar m aksada?
evkli bir gnlle acizane dnerler
D nm ekten asla vazgemezler.
Balarn yola koym u suskunlardr.
Dilleri kesilm i, yola dm lerdir.
Hepsi de cbbeli sfilere benzer
K endilerinden haberleri yok, susarlar.
Bu dnte ne sarho ne ayktrlar.
O hal ile ne uykuda ne uyanktrlar.
Gece g ndz aray iindedirler
M ahere k ad ar canla aram aya devam ederler.
Sen gece gzel gzel uyurken onlar onun yolunda
O nun derg h n n topran perler.

*
? ;

G nlm ; keskin grl olmaya bak.

Bu dm anln d ah a ne kadar srecek?
Ne dersin, bu altn p u tlar
Byle dne dne neyi ararlar?
Git, putlarn y znden evir gzn.
Ba aa getir p u tlarn ban.
brah im gibi putlar yere al.
B atanlar sevm em nefesini fle.
Senin yaratlla yok bir iin.
B tn leme yk m olacaksn?
T a n rn n hikm etiyle ne iin var?
D araacnn altnda olsan da konum a.
Yz yl dnsen de
Kuru ot ile orm an yeli olursun.
M aksat bir kim se iin m m kn olsayd,
C ahillikle yoldan uzak derdi.
A ratrm ay bir kenara brakrd
H ibir ite revnak kalm azd.
Srlar kl ucu kadar bilm iyorsun.
C ahillikle neden bu iin peinde kouyorsun
Susm ak ve sabr senin yolundur.
B undan iyi bir seenek bulamayacaksn.
Bu m nnn srrna kar cret gsterm e
Erkek aslan olsan, d nersin karncaya.
Biliyorum ok skntn var
Ellerin titriyor; bu halinle civa m tutacaksn
Sen satranta hi kazanm adn.
Satran oyununda p ratik yapmadn.
M adem satran oynam ay bilmezsin
Bir iki m erhale sonra aciz kalrsn.
Ne bilirsin onca kalenin niin gittiini.
N eden ahn her ynden avare kaldn.
Bir yanda at grrsn, evirm i yzn
Bir yanda filin baa ktn.
K enarda grnce piyadeyi
Vezirin ata binip seni aldn.
S atran tahtas bir arn uzunluunda deil.
Sen o nda bile yz skntyla aciz kaldn.
G zne kk grnen bu tahtada

Neyi kazanacan bilm iyorsun.

Ba aa olan deniz tahtasnda
O nun ne oyunlar olduunu ne bileceksin?
Sen yz o y unu nasl ngrebilirsin?
Sen ne geri gidersin ne ileriyi grrsn.
Satran o y u n u n u bilm eyince
Felein oyunu karsnda apr kalrsn.
Bir ynde Sam anyolu h arm ann
Bir ynde gkyznn altn tanesini.
ki ku yem peinde kouyor.
Altsndan biri uuyor.
Baaktan h a rm an a buday gelmi.
ki ifti boalar harm ana ekmi.
Bir terazi buday tartm .
O terazi hi arpa tartm am .
Denize atm penesinden bir kova.
karm orad an balk ile yenge.
Ko olakla otlaa gitmi.
Bir aslan tilki avna gelmi.
Yay aslan srtn d a iftilik yapm.
Ko iki ayam akrebin srtna koymu.
iftilik yapm adan, saban srm eden sen
Git haline raz ol; buralarda dolanm a.
Ko cann, gnln ok kebap etti.
Ko byle kebaplar ok piirdi.
Boa fkeyle seni boynuzlaynca
Niin b oann oyununa geleceksin?
kizler yldzm yendin diye
stediinin olacana gvenme.
Sen yengecin penesi altndasn.
Bu yzden her an yam piri gitm ektesin.
imdi aslann aznda esirsin sen.
imdi aslan tutacan ne bilirsin?
Gam ekm eden baaktan bir tane gremezsin.
Baak toplam azsan, bir arpa alam azsn.
Terazide kol g c n n ne deeri var?
O seni ta n d rd a n alp teraziye ekti.
Akrep h ak k n d a nasl iyi zanda bulunulur?
Kendisi akrepleri diri diri gm m tr.

Yay kirii gerip ok atm aya hazrland m

Bil ki cann kesinlikle tehlikededir.
Senin gzn kei o y u n u doldurm u.
A m a bu kei aldakilerini tehlikeye atyor.
Kova sana dedi: G ir kovaya, k aya
Kova gibi bu iple g ittin kuyu dibine.
Sen hokkabazn leenindeki balk olduun iin
Leene dm karnca gibi esirsin.
lgin eyler yapan felein oyununu ne bilirsin?
Git, aknln p arm ak srarak gster.
Bu ssl tahtann k en arn a ekil.
N eden deerli vaktini boa harcarsn?
Felek tahtasn seyre dalm sn.
Git, teslim ol; o zam an kurtulursun.
Felek tahtasnda aciz kalrsn kesinlikle.
Brak, teslim ol; daha ne kadar srecek bu hal?
Bu yer tahtasnda can tehlikesi var.
Z am an, kum saatinin k um u gibi akyor.
Bu yer tahtasnda o tu rm a ahla.
Bu scak kum da balk gibi piersin yoksa.
Felek tahta, yer kum dur. H er gn
D nyay yakan gne eker klcn.
T ahta ile kum y z n d en um utsuz gnln var.
Banda kl eken gne var.
Bu sarayn m ensubu olm adn iin sonunda
B andan olacaksn tah ta ile kum arasnda.
H ayretinden geri ba arn var,
Bo yere yazk etm e bana.

itm itim , b ir h d k kyl

Yoksulluk y z n d en ehre geldi.
Kyde m inare grm em iti.
ard, m inareyi seyre dald.
Birine sordu: Bu iyi bir aa.
H er halde m barek biri dikti bunu.
Bu aacn bakcs kim?
Bunun yapra, meyvesi nerede?
O na yle cevap verdiler:
Bu her yl srgn verir.
Birinin ba ok arrsa
lac, bu aacn srgndr.
A dam ok alad aresizlikle
Bu kyl ba arsndan ld!
Git dediler k m inareye, al srgn
Bylece k u rtu lu rsu n ba arsndan.
Bu yum uak huylu adam kalkt,
Etraf seyrederek m inareye km aya balad.
Yarya k adar knca zavall
D t m inareden, boynunu krd.
Bu saf adam cahillik belasyla
Ba ars y z n d en oldu bandan.
Bu zavall o k ad ar ba ars ekti
Ba ars yoktu, bann belasndan ld.
Bandan olm asnn sebebi akas
Kk bir ey u ru n a ok eyi gzden karmasyd.
XXX

<

Ey elif gibi bir hi st n e den!

D n m inare gibi, iin dolambal.
Topal karnca gibi d m sn yola.
Kl st n d e km aya alyorsun aya.
A r scak ve rzgr var senin yolunda.
Fil bile scaktan, rzgrdan perian.
Yolunda rzgr varken sen karnca gibi
Bir kl stnde aya kyorsun; kr m sn?
Bir k r ne kadar bbrlense de
G eceleyin ukura d n ce ne yapacak?
Ne aryorsun; bulam azsn sen kendini.
Ne oturuyorsun; k endinde ara srrn.
H er ey senin stnde, sen hiin stnde; ie bak!
Bir hiin stnde b u n ca yk nasl olur; syle.
Sen varsn; sen o acayip m acun deilsin.
Sen hi deilsin am a hilik senin dnda deil.

ok sr bilen o p ir yle dedi:

Sen ne kaybolursun ne karsn ortaya.
Ar l gibi izzetli olsan da
Seni bir hie alm azlar asla.
Kck b ir zerre olsan da
-Byle dedi pir- kaybolm azsn asla.
XXX

Ne istiyorsun? Ne diyorsun? N eredesin?

Hey kyl; h ad d in i bilerek szn syle.

Gzel konuan bir im am m inberde

H er k o nudan sz ediyordu.
D elinin biri dedi ona: Ne diyorsun?
Bu k adar laf ettin; ne aryorsun?
Cevap verdi ona hem en imam:
K rk yldr ben sr sylerim .
H er vaazm dan nce gusl apdesti alrm.
N eden byle bir m eclisim olm asn ki?
M flis m ecnun cevap verdi ona:
Sen krk yl daha vaaz ver.
Al gusl apdestini, syle srlar.
Bazen K urandan bazen hadisten sz et.
Krk yllk vaazn seksene knca
Rzgr hzyla gel b enim yanma.
H ey ayran delisi! Sepet getir yannda.
Senin ayrann dolduraym sepete!
XXX

Bir m r boyu bu sepeti rdn sen.

A m a sepette ayran b u ld u n sen!
Sepetin suda durur, bilm ezsin.
Ban uykudadr, bilm ezsin.
G ne krlarda ok doar
D oar am a kr gnei anlam az.
Sabrederim ben ii hava dolu bu davul
Yrtlp ses verm ez oluncaya kadar.
G zn srlar grecek olursa,
N e lem kalr ne lem deki varlklar.

S:
'O h -

'
i,.

,;J v

U -'

Bir gece o ihtiyar ok inledi

Yarabbi n m d en bu perdeyi kaldr, dedi.
nndeki perde kalknca
Kat kat soan gibi iki lem grd.
Basz bir g ru h koturuyordu.
Kanatsz b ir g ru h kanatsz uuyordu.
Bir g ru h h er eyi kucaklam.
Bir g ru h okum aya batan balam.
Bir dnya grd, h er trl insan
H er biri b ir yolda kaybolmu.
htiyar bu m anzaray grd, ken d in d en geti.
Baygnlkla dt, kan iinde yatt.
Acayip bir zam anda kald
Perde arkasnda acayip eyler grd.
Bir m r byle geince, akll ihtiyar
Tanrdan o lem i istedi tekrar.
htiyarn gzlerinden perde kalkt.
Sada solda kim senin haylini grm edi.
O nca halkn b ed en in i kayp grd, can yoktu.
Ne bir iz vard ne isim kalmt.
nleyerek dedi: Ey srlar bilen!
O koturan insanlar nereye gitti?
Srlar lem inden hitap geldi:
Evde kim seler yok.
Bir grntyd. O nlar grnyordu.
O da kalm ad; zaten yok idiler.
Uzaktan serab su gibi grdn.
O raya varnca susuzluktan ldn.

....

- 4 '(

ki lem kudret elim izde m um dur.

K lln kudreti deim ez, kudret iradeyle kaybolm az.
stersek, gz ap kapayana kadar
H er zerrede iki lem var ederiz.
Yoksa kapy skca kaparz.
Biz olunca, lem de dem de olmaz.
XXX-

Azizim! Bak, m uhta olm ayan Tanr

Nasl da canm zla oynuyor?
Bak, korkusuz hizm etk r olan
Ycelik dandan nasl da geliyor!
O doru k lara kim kabilir?
O n u n fakirlii deniz gibi alkalanyor.
Yal lem de fakir ona derler.
O ocu k gibi stten baka ey alamaz.

O n u r denizi eyh yle dedi:

-eyhin m ezar H arakandadrlem de tam anlam yla fakir
Kendi fakr ile gnl kararm kiidir.

Bunun anlam n syleyeyim sana.

Siyahn stnde b ir baka renk yoktur.
Fakirlik iki dnyada yz karasdr,
iki dnya terazide fakrn bir zerresi kadar e
Ne diyeyim; Peygam ber gibi biri bile
Klli fakra ulaam az; bouna uram a.
Senin yaptn b an a oyun gibi geliyor.
Clz atn arap atyla yartryorsun.
Bu srr renm eye lyk deilsin, konum a.
ine raz ol; vaktinin kym etini bil.
Srlar perd esin in etrafnda az dola.
Fierkes bu srlarn ehli olamaz.
M nlar d en izin in incisini bulam azsn.
Bulsan da o rad a batar kalrsn.
Bu srlarn asln arayan kii
H zinenin an ah tarn arda arar.
Sr yoluyla iz kaybettikleri iin
Bu izi nasl srersin a akllm!
Bu srra gizlice ulaan biri
K aybeder ayak izini; sen bilem ezsin onu.
Kulan kapda, gzn yolda kalm sn.

z s r ki h er eyden h ab erd ar pir bulasn.

Kapy ak bulm ak istiyorsan
Acizliini dile getir b u lm ak iin.
C anm stnde sr abas yok.
C an d a byle bir srdan iaret yok.
Bu srlarn incisini tanyan kimse
O inciyi bu denize att.
Bu denizdeki m n incilerini
Kim biliyorsa sylesin, sen de ren.
Bir ine elli ylda doruldu.
O ine im di deniz dibindedir.
Bu denizde nice gem iler yzd.
Su b atan anca, denizin dibini boylad.
XXX

Bu kon u d a ok kafa yorduk, altk.

H am ahlat ilerim iz y z nden iyice pim edik.
ok syledik gnl ehliyiz diye.
H enz eblehlikten kurtulam adk.
Trl trl zntler ektik.
T oprakta ok yattk, ok kan itik.
rm cekler gibi eve ok gittik.
Sinekler gibi ok m asal syledik.
Kim uuyorsa, biz de k anatlandk utuk.
Kim kouyorsa, biz de koturduk.
Bazen bir rintle m eyhanede bulunduk.
Bazen yzm z p u th an e kapsna srdk.
Bazen H ristiyanlarn z n n arm baladk.
Bazen H ristiyan m an astrnda oturduk.
Bazen kfirlerle savata bulunduk.
Bazen ta stnde atele durduk.
Bazen seccadeyi attk om zum uza
Bazen gnl denizinde kaynadk durduk.
Bazen ileye girdik, Kur an okuduk.
Bazen vahiler gibi avare olduk.
Bazen baykula viranede bulunduk.
Bazen yn hrka ile knede oturduk.
Bazen dikenlikte gnlm z diken doldurduk.

Bazen le ktk, canm z satk.

Bazen bam z dizim ize dayadk.
Bazen oturduk, h ektik.
Bazen kvanla arn stne ktk.
Bazen arlandk, hal altnda yattk.
Bazen can doanyla utuk.
Bazen yz kapy b ir ah ile atk.
Bazen var, bazen yok idik.
Bazen ektik, bazen hilik bitik.
Bu srr aram ak iin ok dolatk.
imdi um utsuzlukla geri dndk.
Bazen yiitlik gsterdik, savatk.
imdi bir koku alam adan grnm ez olduk.
Bu yolu ok defa batan aldk.
Bu yolu gittik, b ir daha tekrarladk.
Ayn, yln to k ad n ok yedik.
Azna kadar zehir dolu kadehler itik.
ok dedik am a gnl sakinlem edi.
ok gittik am a yolun sonu gelmedi.
imdi u ydurduum uz laflar da sylendi bitti.
i yzm ze gzm ze bulatrdk.

G urbetteki adam o yal kadna gitti.

Bir m acera syle deyince, kadn Git u rd an ! dedi.
im di kimseyle konuacak halim yok.
pin ucunu kardm ; nereden balayacam?
XXX

Bak, bunca trl trl talepkr

K apatm azm, ban uzatm .
Nasl diyeyim; bunu syleyecek dilim yok.
G n l m kanad; b una dayanacak canm yok.
Felek b u um utla ok koturdu ama
B ulunm az dert yznden m atem elbisesi giydi.
Da bu hakikati renm eye azm etse de
Ykld sonunda; elinde hava kald.
D eniz gibi kim b u radan bir dam la aldysa,
Susuzluk derdinden duda kurudu, ld.
G nei sylesem, sararm bir yzle
H er akam bu dertle batar.
Ay ise grrsn, her ay
aknlktan bu yolda elinden kalkan atar.
Yer ise zntden bana toprak saar.
Avare felek hayflanr, m atem tutar.
A rn az kana bulanm am a midesi bo.
Levh yeniden yazmaya balam , kalem bir hi.

Azizin biri ar h ak k n d a dedi ki:

Kara topraa h er gn hitap gelir:
O rada Tanrd an ne haber var?
H aber ver nk habersiz yaanlmaz.
*XX
H epim iz hayran, avare kaldk
Bu usuz bucaksz vadide kaldk.
G idenlerin hali nasl? Kim bilir?
U yuyanlarn hayli toprakta nasl?
Hepsi, beyinleri sevda dolu olarak gitti.
Aydnlk era gibi sndler.
Hepim iz halka gibi kapda asl kaldk.
H epim iz kendi iim izde aciz kaldk.
Bu ne derm ansz b ir derttir!
Bu ne sonsuz b ir yoldur!
Hi kim senin gidecek yolu yok.
Aada topraa girm ekten te yol yok.
Kim bilir ne zehirli erbetler
Bu kahrla boazm zdan geecek.

Onuncu Makale

Ben zavall ok uyanktm .

Bir m r boyu bunun peindeydim .
Bu denizde ok gemi yzdrdm .
S onunda varm youm u denize satm.
Yllardr bu dncedeydim ben
Birok hali rendim ben.
Herkes izleyici veya nderdir.
Am a hayrette iken yanyanadr.
Kimse lah srdan haberd ar deil.
Bir batan bir baa esirleriz biz.
Gayb ilmi gayb bilenin ilmidir.
B unun iin gayb ilmi perde arkasndadr.
Acayip b ir kssa, st rt l bir itir.
Bu dncedeyim ben bir zam andr.
Bunca kouturm adan sonra oturdum imdi.
nk bu vadinin sonu yoktur.
Bir sre parm aklarm la kazdm bu m adeni.
Bu k ad ar didindim am a bir ey grm edim .
G n l m n m uradnca uyum adan bir an
Ben yaadka hep bu gam ektim.
Felein m ihnet kitabn okuduum iin
K irpiklerim den kanl ya akttm .
Bir an bile konuam adan soldum .
Bir gece bile m utlu o lm adan yok oldum.
Bu lacivert hisar beni k k m den sarst.
Felein devri benim dallarm krd.
G n l m gndzleri zam ane pazarnda
Bir m u ra t okunu bile hedefe atmad.

Felekten bir tatl kadeh itimse,

Binlerce zehirli erbet itim.
m r m boyunca gnl kanyla yaadm .
m r m boyunca rahat bir nefes alm adm .
m r m geldi geti am a
G nlm n istei b ir an bile gereklem edi.
Balangta d u ru m u m parlak olsa da
C anm dan sklr oldum sonunda.
Kalem gidince kt ne ie yarar?
Kd ele alm akla ne olur?
Bu kam bur felek beni yle avare etti ki
Kendim i kendi elim le ldrdm .
Hey dnya! Sefillikle elinden geleni
Yap bakalm bana! ok uyum suzsun!
Hey dnya! Bana biraz sre tan
Senin yznden dolu dolu alayaym.
Benim ne yapabileceim ortada.
Benim kanm n akm as ne ie yarar?
Ben lrsem , dnya m atem tutm az.
Bir avu kem ii lem almaz.
G nl derdim i anlatm aya balasam,
D ertlerim anlatm akla bitmez.
Benim d erdim in d erm an yoktur.
yisi mi sus, n k sonu yoktur.
K endim den d ah a ne kadar bahsedeyim ?
nk bir ey bilm ediim i biliyorum .
Kimim ben? Hi kimse. Hi kim seden de de
G nah ok, ibadeti az her nefeste.
D inde geri kalm , dnyada ne km.
Kfir gibi dnyasn, ahiretini kaybetm i.
im heves dolu, gnlm dirensiz kalm.
H er nefes al verite bir ey d nrm .
Z am an olur, T an ry a yakarr, alarm .
Z am an olur, m eyhanede kafa ekerim .
Ne sfi o lu ru m ne znnarl kei.
Bazen m escide giderim bazen m eyhaneye.
Ne kendim e ne b ir bakasna yararm .
Ne iyiye ne ktye yararm .
Btn deerli m r m

H arcadm be para etm ez bir eye.

Ne yazk ki m r m heves iinde telef oldu!
Benim gibi bir soysuzdan arlanarak m rm geti.
Benim evim den hep d u m an kt.
H er bir ey benim d ivanm dan kt.
Salarm st gibi aard, apak oldu.
A m a hrsm dan st ocuuna benziyorum .
G nlm de katym, ie gelince geveim.
ok gittim am a hl ilk adm daym .

Yorgun ihtiyar b ir gn bir deirm en grd.

G z kapal bir deve deirm en tan eviriyordu.
Bir nara atp cotu ihtiyar.
N eden sonra ken d in e geldi.
Yrnna dedi: u ba dnm deve
Hal diliyle dedi ki bana:
Sabahtan akam a kadar gittim.
H er halde ok yol aldm dedim.
G zm atklarnda bir de baktm.
O yrye ram en ilk adm attm yerdeyim .
XX*
H epim iz o ilk adm dayz.
H epim iz trenin, detin esiriyiz.
Bizim bekam z bizim belamzdr.
nk bam za ne gelirse, bizden gelir.
Sevincimiz, gam m z bizden gelir.
Bamza ne gelirse, bizden gelir.
Ne olurdu bizim varlm z olmasayd!
Ne yazk ki yok b ir faydas.
C ann varl b ed en in lm ne demez.
Bir m r yaam ak lm eye demez.
Varlmz kukusuz bizim alalmzdr.
Bizim yokluum uz varlm zdandr.
Varlmz olm asayd, varlk
Bunca yokluktan h u z u r bulurdu.
Hayran olan ben b u m ih net dolaysyla hznlym .

169

U zun zam andan beri gece gndz byleyim.

G n l m n tm istei k end im d en fni olmaktr.
n k fnilikte bakilik vardr.
Ey saki! G nlm kanad; sen bilirsin.
Beni fni etme; gerisini sen bilirsin.
Y ldrm n kskanlndan canm dum anlanyor.
Bu canm ge geldi, abuk lyor.

H er yal kadnn kapsn alyordu Peygamber.

Hatun! D uada beni de an.
Bakar m sn u zor ie!
G ne zerreden yardm istiyor!
yi bil bunu: Avc aslanlar
Bu yolda k arncadan yardm istediler.
Senin derm ann, yok olmaktadr.
Senin yoklukta h u z u r bulm andr.
Fni olup k en d in d en kurtulunca
D n d n n de tesinde rahata ereceksin.
Sen fniydin, yleyse varken fni ol.
K endinde fni oldun mu, kurtuldun dem ektir.
Ne dikensiz gl ne ba artm ayan m ey vardr.
Sen sen olduka yapacan ok i vardr.
Senin dm ann senden bakas deildir.
D m an hi kim seyle dp kalkmaz.
enle senin aran d a b ir ey vardr.
Kenara ekil, n k burada can tehlikesi vardr.
Bu nasl bir vadi? H er adm da ukur var!
Nasl bir denizdir? Yolda ylanlar var!
Bu denizde ne b ed en ne can grnr.
Ne ba bellidir ne son grnr.
Feridun olsan, A frasyab olsan
Bu denizde sen de bir dam la susun.
Rzgr h arm an d an bir sam an kaptysa,
Niin ay boyunca byle m atem tutarsn?
D in nderleri iin de lm ek var.
Bu denizde sam an pnn ne deeri var?

vjls.
^

/4

Bilm iyorsan, istina ile bak.

Sam an p iin zlm e, hey sam anlk kpei!
Azizim! Sen olm aynca sen bir hzinesin, padiahsn.
Tabiatnda kendin iin de b ir yer vardr.
D oru fikri olursa, tabiatn alr o hzineyi.
Deilse, brakr olduu gibi o hzineyi.
N eden b u kadar fodulluk yaparsn?
H em zalim lik eder hem bilgisizlik gsterirsin?
O hazine niin koyuldu, niin alnd?
Senin b u n d a n niin h ab erdar olm an gerekir?
Sen b u hzinenin iinde deildin.
O h zin en in nasl deerlendirileceini bilm iyordun.
Padiah hzineyi koyup kaldryorsa,
N eden beyim bunca feryat eder durur?
Senin m r n aziz olsa da, fazla konum a.
imdi bu sra baka bir topluluktadr.
G llk glistanlk dnya bir tarladr.
Bu tarlada bazen hazan bazen bahar vardr.
Tohum ekilm eyegrsn, m utlaka yeerir.
Bunun biri hasat edilirken, br yetiir.
O lgunlap bir sre ylece kaldlar.
Bir tohum gibi felek deirm eninin altnda ezildiler.
Z am anenin davran ite byledir.
Sen yegne varlksan, d n yzn tek Tanrya.

j
t"''''

On Birinci Makale

Efsane dolu bu eski m abed ok ho tu r

Eer arada lp gidecek biri deilsen.
Bu m ihnetler evinde m atem tutarz.
nk bizi b rakm az kendi halimize.
N aho lm peim izde olmasayd,
Yaamak ne gzel olurdu!
Nee vardr am a gam da bam zda d n er durur.
Varlk vardr am a yok olm a korkusu da vardr.
Serke lem de m utlu lu k aryorsun
Bu lem de m utlu lu k devri olmaz.
O n u n iimi ho arabn ate bil.
O n u n b t n m u tlu lu u nu m utsuzluk bil.
lem in gl suyu ile m iski gzya ile kandr.
Gzya ile k an d an m u tluluk beklem ek deliliktir.
Ho d aac k o kusunu alan kimse
M utlu olur am a d n asl dum andr.
B urada atlasn veya siyah ipein olsa da
Bu nasl afsun? n k bir bcein salyasdr.
Baln ho kokusu, tad vardr am a
Bal dediin bal arsnn artdr.
Felek burad a sana oyun oynar.
Kpek, gzne p o stu deerli kunduz grnr.
Bcein salgs ipei kan ile boyadn.
Rum atlas elde ettim , dedin.
Sana zam aneden ho bir esinti gelse,
G z u k u ru n u to p rak la d o ld u ru r sonunda.
Bir sre iin uyanklk istersen
Ziyan grm eden elde edem ezsin uyankl.

f,-.

7-

B ahtn denem ek iin bir ceviz krarsan,

H i ceviz ii grm ezsin orada, neden?
Yz kere denize balklam a dalarsn,
nci bulam az, eek ykyle kum karrsn.
Kayalar yz klnkle paralarsn
Kayadan b ir gram altn karm ak istersin.
Tatan byle altn karrsn
Bunu eline harlk gemesi iin yaparsn.
H azine bulunsa da bulam azsn onu.
Bir m r boyu viranede yaanr m?
Bu glistanda gl d erm ek istersen,
Elin k irp i srt gibi dikenle dolar.
D enizin zrh rzgr esince grnr.
O zrh balkta da bulunur.
Felek srtn d a yz klla hazine verse, ne fayda?
Da kekliinin de kl vardr banda.
Felek ha sana ha karncaya kem er vermi
kiniz de bu kem er y znden plaksnz.
Felek h a sana ha doana klah vermi.
kiniz de bu klahla cannz feda edersiniz.
G nln lm , belki gnln canlanr diye
Yas tu ta r klah senin banda.
At klah bandan, yol hazrl yap.
Banda sa var, al klah bandan.
Ta verirse sana, maskaralktr.
Bata b u lu n an ta horoz tacnn ortadr.
H tht kuu gibi bir ulan olsa
Yz kez alay eder bandaki ta sana.
Tahta geersen, attab kum ana balanma.
nk taht da sana bir nevi ba olur.
Taht dknln ne zam ana kadar srecek?
Saltanat dknl de senin iin badr.
Sana sylenen takdir szleri boazna gemi iptir.
Seni sem irten ey hastalk ikinliidir.
Burada kzl altn houna gidiyorsa,
K uyum cu gibi pota karsnda krklem en gerek,
(z n d en yam ur gibi ya dklnce
indeki ate ya alevlenir ya sner.
Lale gibi kzl yzl olm an gerekirse,

".. ' '

Si. *

G nl n n laleden d ah a siyah olm as gerekir.

Tok iken, a iken hep gam grdn.
D nyay hem doyasya grdn hem grm edin.
lm szlk pn ar lem den lezzetlidir.
A m a bu pnar k aranlkta grnm ez yerdedir.
G rdn tavus k u u o gzelliiyle
Yazk! Feda olm u b ir iki kuru zme!
H m a kuu saltanat iareti tar.
O da kpek gibi kem ikle yaar.
O ndaki atei dev dalgalarla grrsn.
O ndaki nefesi toz to p rak kalkm ken grrsn.
Bir klta cevher varsa
O cevher dem irin aslndadr.
A dna Kfur denilen zenci hizm etkr
Siyahlkta kuzg u n d an siyahtr.
A dna A m ber denilen dier hizm etkr
O n d an naho koku gelirse, gitmez senin houna.
A dna Cevher denilen br hizm etkr
C ism i grnm eyecek kadar kktr.
Bu dnyann h o luklarn saydm sana.
Ben yaarken bu kssa yznden ldm .

Biri o gam l M ecnuna sordu:

lem halkna ait bir ru m u z syle.
Cevap verdi M ecnun: Bu harabenin halk
Tm hacam at iesidir.
O usta hacam at gibi cahillikle
H oa nefes ekerler kan ile, hava ile.
XXX

Yarar dnyadan ok bahsedersen.

Vakit ho geer onun b ir srrm ararsan.
Yarar gsn ate dolarsa onunla.
Alarken glersin sen onunla.
lem de m utlu olm ak iin rt srrm .
Sus, gnl perdesi arkasnda tut szn.
M utlu iken bir laf karsa azndan
Yz gam gelir m utluluun peinden.
Ayrlk olm adan kavum ak nasip olmaz.
Dikensiz gl, sineksiz eker olmaz.
Vefasz dnyann yoktur nuru.
M atem tu ttu ru r; yoktur sevinci.
Sana gm verirse, ta olur elinde.
Sana kabul edilem ez bahaneler bulur.
m r m zd e m urada erm ek isteriz.
Bunun iin bin m uratszlk laf okuruz.
M urat varsa, belann ortasm dadr.
H azine varsa, ejderhann altndadr.
Taht varsa, hi de salam deildir.
m r varsa, hi de kalc deildir.
Vefasz dnya ereti bir yerdir.

M erkezden kenara k ad ar hep sknt, kederdir.

G am sz birini bulacak olursam ben,
Bir an elimi ona s rm ek isterim ben.
Bir eye sahip o lm ak gam ile yk getirir.
B enim sahip olduklarm bana gam getirir.
dem yasak buday yem em i olsayd,
nsanolu byle gam a m ptela olur m uydu?
dem yz yl gam iinde kald.
Bir buday u ru n a topraa kan dkt.
O ydu bizim babam z, bizim aslmz.
Bir buday iin h e d e f oldu yz belaya.
Bir lokm a istersen m utlulukla
m knszdr bu; n k dem den dodun.
O n u n yz belasz buday olm aynca
G am ekm eden b ir lokm a nasip olm az sana.
Git, ar gam ykne raz ol.
al abala; can isterlerse, ver cann.
Sende o mertlii, o kuvveti grm yorum .
O kuvvet olsa, g itm eden m ezara ykselirdin ara.
Felein altn st n e getirsen de
H atrlam az kim se b ir avu topraktan baka.
H ey tuzaa den! E linden ne gelir ki?
Sabrl ol; sabret, bul huzuru.
Kim dedi sana k endini atee ver diye?
Bana toprak sama; teslim ol kaderine.
Haydi, seyirci ol eer akim varsa.
Divane olacaksan, d o ru drst divane ol.
B unda bir m aksat grm yorsan,
N e zam ana kadar bam yere vuracaksn?
G am l adam! Ban yere vurm a.
Ban kerpie koyacaksn m ezarnda.
Bu geimsiz felein yzne vurm a.
Felek de senin yzne v u ru r sonra.
Ate gibi didim enin ne kr var?
n k h er p encereden kyor dum an.
Bu k adar didim e; m utsuz oldun zira.
Teslim ol; nk d m sn tuzaa.
Kanayan sarho gnlm ! Kanamaya bak.
Cier kan im eden hallolm ad kim senin ii.

Seleflerden duym utum ; yoksulun biri

Ylda b ir kez kavurm a ekerdi can.
Yoksul adam n eline para geti.
Kalkt, kasap dkknnn yolunu tuttu.
Hayat kaym o kasap
Yoksul adam a kt et verdi.
Yal yoksul ete yle bir bakt.
Et yerine cier ile kem ik grd.
Hepsi cierdi; kasaptan et istem iti.
Sknt ekm eden iler dzelir miydi?
XXX

G nlm z tm yle kana buland.

Bir avu cier kan ienden ne isterler ki?
Ne ar yk ekecek gcm z var
Ne canm zda fakre dayanacak hal var.
Yrin gam yla gam bize arkada oldu.
Gam ekm ekten baka iim iz kalmad.
Felek bizi ldrm eye niyetlenirse,
A knn gam n kefen diye eker stmze.

D uyduum a gre gn l n kaptrm bir k vard.

G nlden yana bizim gibi nasipsiz kalm t.
ocuklar h er bir y andan ta att ona.
D olu ya balayverdi o srada.
Adam caz kaldrd ban gkyzne:
Ben gafilin gnln aldn gtrdn.
stm e ta ile dolu yadrdn.
u ocuklarla sen de m i arkada oldun?

Ne diyeyim, git h ad i sarho gafil.

Senin yrin uram az seninle.
Sen yr ehli deilsin; yr uzakta.
Sen iten uzakta, i senden uzakta.
Koy aklna, ba yce gne
Kimseye evirm eyecektir yzn.
A nl sanl gnein n n de
Sivrisinek ile filin ne deeri var?
yi bak sen m eselenin aslna.
D idim e onunla; iini iyi bilen ustadr o.
Szn fa etm e, st rtl syle.
Brak hayl oyunu oynamay.
M utluluk yoktur, gam a altr gnln.
Bir hem dem in yok; iyisi m i kapat azn.
Yiidim, szn rt l syle.
Srrn her sefile syleme.
K ararm udur: Ben yaadka

H em dem im le k o nuurum rum uzla.

Benim le kafadar bir h em dem yok.
Elam an benim le oturan u m nafklardan!
G rdm z zarar, dp kalktklarm zdan.
C ehennem azabmz, kt arkadalardan.
G nlm sus! M ahrem bulam yorsun.
Hi konum a! H em dem bulam yorsun.
Tanr erleri gibi al u eyi yapmaya:
Susmak, sabrl olmak, kanaat etmek.
Uzlete ekilen adam n yolunu tut.
M ertsen, insanlarn alkanlklarn terk et.
D nya dknleri yolunu keser senin.
O nlar ad am deil, fesat karlardr.
Bir tarafta bade, bir tarafta dilber
Byle bir halk arasnda nasl zahid olursun?
Ge git eytanlarn o turduu yerden.
Bir dnya dolusu halk barp aran eytandr.
Biri elencededir, bir dieri m usibette.
Dilleri, gnlleri yalan dolan ile ekitirmede.
Dnya bo szlerle doldu tat.
Btn lem deve ngrana benzedi.
Bu yolda yz binlerce ba top gibidir.
alm ann, konum ann yeri deildir.
Can dersen, kan iinde kalm tr.
Beden dersen, kap dnda kalm tr.
Can ne yapacan bilem ez haldedir.
u dkn bedenden ne gelebilir?
Canlar kan iinde yzm ektedir.
Kemik ynlarndan ne hasl olabilir?
Byk insanlarn yznde kanl ya var.
imdi tenkitilerin onlarn y annda ne ii var?
Aklyla yz kelin bana klah olan biri
K rlnden bu yoldaki beyinsizler gibidir.
Kim M usa gibi krlere as olursa,
Bu yolun liravnlar yznden oku hedef arr.
Senin yolunu kesenler o kadar ok deildir.
Bunlar sylersem , d m ann alamaya balar.
ster istem ez gitm en gerek bu yolda. Neden sapyorsun?
Tevekkl et T anrya. O senin hi olduunu bilir.

 klarn yolunda y r sen.

Bu yolda bir kpekten neyin eksik?
O kpek bu yolda b ir koku ald.
Taa, sopaya ram en bu yoldan dnm edi.
N e yedi ne bir an gzn yum du.
A shb- K ehfin koruyuculuunu yapt.
Bu yolun adam ysan, gir bu yola.
Bas ayan, feda ol o n u n yoluna.
D erlerse sana: Bizim yolum uzda
A ban sevinle, at destrm .
Yz ham le grp atarsan kalkann,
O divane gibi sen de olursun iffetli.

ISI

O m m in dedi ki o divaneye:
G vencede olur kim giderse Kbeye.
O divane koturdu o yolda.
M ekkeye vard, geldi Kben in karsna.
H enz Kbe eiine ayan basm t ki
Bandan kapverdiler sarn.
N ursuz fersiz bir bedevi grd.
Elinde sark, oradan hzla uzaklayordu.
O divane balad konumaya:
te gvenlik neym i anlald!
Sarm bam dan kapp katlar.
Byle b ir yerde bam bende kalr m?
G venlik almeti iyice belli oldu.
Kben in kapsnda gvenlik neym i, anlald.

Yz ban yolunda evgen topu olduu yerde

Sarn, klahn gvencesinden bahsedilir mi?
Bu kapda binlerce ba bir zerre etmez.
Binlerce deniz burada bir dam la etmez.
Binlerce can salr orada.
Sarklar kaplr elbet o kapda.
Sen batan, deriden syrlm adka
G vencede kalm azsn dostun derghnda.
Senden bir sa teli bile kaldka
yi belle bunu; gvenliin olm az asla.
Bu yolun gvenlik iareti kukusuz udur:
M ira gecesindeki Brak k en d in i szdr.
O rtaya karsan, hayrar. kalrsn.
G izlenirsen, gizli kalrsn.

W.

il l'{

Bir aziz dedi ki: B tn m rm ce ben

Bazen kendim i kaybettim bazen vecde geldim.
G izlendiim zam an ben ben deildim.
O rtaya ktm zam an, vardm am a krm neydi?

On kinci Makale

D nya ve iindekiler esasl yktr.

Ba y k n n ly ise lm dr.
D ar ve k aranlk m ezar iyi bir yerdir.
Sratn da d ar olmas gereklidir.
Srat kl gibi ince bir kprdr.
C eh en n em in bu kprye balants vardr.
G am denilen eyi dnya gam sanrsn.
Bir de kyam et gn n n gam vardr.
Bu anlam d a konuacak halim iz yoktur.
Herkes gitti; oradan gelen biri yoktur.
Ne gidenlerden bir iaret vardr
Ne bu sonsuz vadiyi gren vardr.
Bir dnya dolusu can bu m ihnetle iki para olm utur.
Kim bilir? Bu ne byk bir girdaptr!
Bir dnya dolusu ba bu yolda top olmutur.
Kim bilir? Bu ne karanlk bir vadidir!
Bir dnya dolusu halk kana bulanm tr.
Kim bilir? Toprak altnda nasldrlar?
D nyada yaplan, yaplmayan ne varsa
Hepsi p erd e arkasnda bir oyundur.
Bunca zdrap ekm ekten am a nedir?
Bir m um gibi snm ek kader deil midir?
Dnya bekas olm az ho bir saraydr.
Baki olm ad iin bu bir beladr.
Brak bu dnyay, terk et bu sz abuk.
Bekas olm adna gre terk et abuk.
Var olduka dnya yznden yoruldun.
Bou b o u n a didindin, kendini tkettin.

N e kahr ekm eden b ir lokm a yedin.

Ne zehir katlm am b ir erbet itin.
G nlne binlerce k an seli akt.
lem yznden g nlnde frtnalar esti.
bilir biriysen, d n b ir kere.
lm ek m i yoksa yaam ak m iyi?
Binlerce gam kt karna
B una karn bir kez erd in mutlulua.
B tn dnya bir para gam a demez.
Bir paraya deil, yarm arpaya demez.
D ostum , dnya gam n ok ekme.
nk kalm ayacaktr dnyada kimse.
Bu gaddar dnya ile ne vnrsn?
Sen o m u rd ar akbaba deilsin.
D nyann bt n to h u m larn toplam sn say.
Tohum lar elde ettikten sonra brakm sn say.

Bir gn o yoksul adam hastaland.

O nun ii o d u n kt krm akt.
Gazzl h atrn sorm aya gitti.
Geldi, h astan n baucuna oturdu.
Dedi ona: iyileirsin yine.
zlme. H asta cevap verdi:
Akll insan; diyelim ki iyiletim;
Ktk krm ayacak m ym ben yine?

Niin istif eder durursun? S onunda

stiflediklerin yklm ayacak m bir anda?
Krna bakp dnyadan h onut olma.
Adam san, dnya krndan zarar et, durm a.
unu iyi bil; b u yolun adam
Z arardr bu dnyann kazanc.
Kendi hiliinden ka yoktur.
Hi olann h ibir eyi yoktur.
Din m aksattr byk insanlara gre.
Dnya k rn d an zarar etm ek kazantr onlara gre.
Yz yllk m r skntsn kr grdler.
Bu yzden dnyada ahiret m lkn satn aldlar.
Hey! Fni dnyada kalan sen!
Byle alveri yap elinden geliyorsa.
Senin, b en im kazancm hep ziyan oldu.
Elam an senin, benim mal varlm dan!
D oduum uzda zdrap, tela iindeyiz

 lrken hepim iz ayak altnda eziliriz.

D nya durduka canlar gelecek.
Biri karken biri ieri girecek.
D nyann sevin ay b u lut arkasndadr.
D nyann her ii d e rt ile hayflanm adr.
D nya dert dolu gsm zle bizi
D erin uykuya d aldracaktr bizi.
D nya zalimliiyle dnyay yakabilir.
Bir k u rd a yrtcl retm em ek gerekir.
Z am ane yle bir sihir yapar ki
Kim se onun elini grem ez ortada.
Sol eliyle gsterir acayiplikleri.
Sen sa ayan bas nce gzelce.
Ne iin var senin o n u n sihirleriyle?
D nya m akam n deil, gei yerindir.
D nya bu geitte am ata yapar.
Ge b u geitten; dnya ok gz boyar.
o cuk deilsen, bak n n e ardna.
D ostum , kargaada d u rm a fazla.
Ne istiyorsun? akna dnm sn.
G nln toprak iinde k ana bulanm .
Haydi, canm al, b u dnyay terk et.
G rm ezden gel dnyay; bakasna brak.
u dnen felekten ne m hleti istiyorsun?
Nasl olsa onun karsnda kaybedeceksin.
Felek sonunda alm ayaca bir eyi
Bata insana verir mi?
Felek kanatlarn am bir tavuskuudur.
Bir dnya halkm kanatlarnn stne koym utur.
G n d z n bu gkyz m o r dum an rengidir.
Geceleyin kara su olur; baka ne olacakt?
M orluk ile siyahlkta kalm sn.
A ra yerde lm kalm sn.
H aydi, b u abanoz renkli topatan
Bu yrtc terziden ne bekliyorsun?
D ah a ne kadar laf anlatacaksn gkyzne?
K ukusuz atacaktr sen in lafn yere.
C an olan h er gnl gkyz yznden
Varsa eli, kaldrd gkyzne.

Felek, yldz ateleriyle dolu bir leendir.

Senin harl gnln leen ile kor altndadr.
Ayan atete kalsayd, deerdi.
Ateli yayg olan gkyznn altnda kalsayd.
Gnee kar banda klah olsayd
Felek karsnda direnecek gcn olmazd.
Benim gnlm felek yznden ld.
Nicelerini bu felek kaldrp yere soktu.
Bu dnen kubbe kimi yukar kartr?
Sonunda kardnn canm alr.
D nya korkusuzca, hesapszca kan dkt.
N icelerini klcyla topran altna soktu.
Felek her an bir ey getirir sana.
H er saat bir bela getirir bana.
M ptela gibi acizlikle atm kaldm .
Gnl nasl ba eder her bela ile?
Syle daha ne kadar gam, keder ekeceim?
Elaman g nden, geceden, aydan, yldan!
Hibir sabah bize yaklamyor.
G nlerim iz hep karanlk gece oluyor.
G ecelerim i m utlulukla geireceim
Ama akam b ir trl gelmiyor.
Burada hi hilal domuyor.
Doan hilal de bizi aldatyor.
Dokuz on yllk gam m z bor alacak
Bir yeni yl gelm ek bilmiyor.
Ay, yl, gndz, gece lafna bak.
alas felein oyunlarna bak.
Akam oldu m u km r koyarlar felein kuca
Her gn yeniden km rleri yakarlar.
Bu uyum suz m anastr bir tan d r yakmtr.
O tan d rd an yanm adan ekm ek kmaz.
Zam anede b u n d a n beter bir fitne yok.
Bu em berde ipin geecei boluk yok.
Sen b u radan kam ak istersen
Ayan yok; nasl kaacaksn?
Kim dedi sana felek em berinin etrafnda dn
O felek selvi boyunu em ber gibi bkt.
alkantl denizi andran gkyzne

D ef em beri gibi kula kpeli hizm etkr oldun.

Felein em beri seni sarm ,
Sen neden felein b o y n u n a kolunu dolarsn?
em b er biimli gkyz ok em ber evirdi.
H akkn kapsnda halka gibi ban ok vurdu.
Elekiler gibi ok eledi am a
K alburunda bir ey birikm edi.
Bu kederle srt em ber gibi kam bur oldu.
G am yznden giysisi lacivert oldu.
O y u n iin kalkm ak istiyorsun.
A sker gibi bu em berden gem ek istiyorsun.
Sen elifle em beri birbirinden ayram yorsun.
em b er biim li felekle uram a.
Sen can ekimeye baladn zam an
Bu em berden geersin o zaman.
Bir ip yz arn olsa da
O em berden geecektir sonunda.
Vah bizim hayflanm alarm z, hilelerimiz!
Vah bizim em berden getiimiz devirlerim iz!
Hey dnya! Sende yam yam tabiat var.
nk bu kadar halk besili tutm aktasn.
H er b irin i bolluk, n im e t iinde
B esledin am a so nunda yedin.
H ey dnya! Senden m e m n u n kalan kim?
Senin h er devrin cevirle geiyor.
H ey dnya! Sen insan grnm l gulyabanisin.
Buday grnr, arp a satarsn.
H ey dnya! Kim inle uzlaacaksn?
u kam b u r halinle d ah a ne kadar oynayacaksn?
G nlm ! Terk et dnyay. N edir dnya dknl
O n u n dnyle hep zarar grecek m isin?
G nlerin iinde doland dokuz kp yz n d en
N eden kvranp m utsuz olacaksn?
Y aptklarn yznden dnya sana zlm yor.
N iin onun yznden bana toprak atyorsun?
Felein stne to p rak atsan, faydas ne?
Ta olsan, toprak iinde ufalanacaksn.
D nya kim senin derdini dinlemez.
K im senin aresizlik dnda yolu yoktur.

D nyann senin gibi ok dam ad var.

O nun hatralar bayramla, dnle doludur.
Ne seni b ir an m utlu grmeye dayanr,
Ne seni b ir an gam sz brakr.
Yaadn srece hep zdrap verir sana.
Senin dnya ile ilgili ilerini koyar dzene.
m r n d e eline sadece bela getiini grrsn.
Bir gn olsun gnlnn m urad n ca oturam azsn.
O turacak olsan, zorla kaldrr seni yerinden.
nlete inlete k o tu ru r seni m ezara kadar.
Sen bu fni dnyada o turduun srece
Yine o tu rarak gider am a halini anlam azsn.
Senin halin u toz rneine benzer:
Toz kond u u zam an ortadan kalkar.
Srekli d n en dokuz felein devrinden
N eden bu k ad ar ikyet etm eli ki?
Felek senden de avaredir.
Byle b irin d en yardm istenir mi?
Felek bir m r koturdu ha koturdu.
Bu ba d n m esin d en k urtulm ak istedi.
Kendine bakacak hali olm ayan felek
Seni nasl naz iinde bytecek?

Bir divane yolda giderken

Bir tarlada eek ba grd.
Sordu oradakilere: Bu eee ne olmu?
Kafatas neden bu sra aslm?
D ediler ona: Aslna bakarsan
Klii gz defetm ek iin asld.
D ivane iin asln anlaynca
D edi onlara: Hey cier yiyiciler!
Bu eek hayatta olsayd,
Byle ilere ok glerdi.
D em ek sizde eek beyni varm!
O yzden eek kafasn buraya asmsnz.
O hayattayken kndan sopa eksik olm azd.
E ein ls kt gze nasl engel olur?
***
Sus artk, kadere raz ol; ne diyorsun?
Bir ey bildiin yok; ne aryorsun?
Bu iin peine glge gibi dm e.
M u m u n glgesi olur m u hi?
Sen gne deilsin glge salacak.
G ne glgeyi, ebedi Tanr da seni yok eder.
Sen kendi iinle ilgilenirsen
K endi kendinin belas olursun.
Perde dnda konuacak olursan,
G n l perdesine kan bulatrrsn.
Tedbir okunu yaya takp durm a.
O o k senden kar, yine sana gelir.

y i>v-

Af

'. t
W '4

'W

".'itV!.

Bir gn gnl daralm o kyl

ehre geldi. Bir algc eng alyordu.
algcnn eng almas h o una gitti.
Ayandan arn karp algcya att.
algcnn ba yarlnca, engi elinden brakt.
Kylnn byn yakalayp yoldu.
Zavall kyl ister istem ez kyne dnd.
C ehaletinden iindi, bbrlendi.
Ben ehri hi beenm edim !
Beenm edii byklarndan belliydi!

Dnya st ste ylm ielere benzer.

Bir ta atarsan, ieler stne der.
M nda sr ehli olmazsan,
Karanlkta y u m ru k savurur d u ru rsu n .
Burada konuacak olursan,
lemi k k n d en sarsarsn.
B edenindeki h er organn tuzakla deil mi?
Neden Yedi organm dan k u rtu ld u m dersin?
Bedeninden b ir kl bam eerse,
Binlerce d ert yz gsterir sana.
Bir parm an kesilecek olsa,
Aczinden rp n r durursun.
Dokuz katl felein altnda duran ie gibisin sen.
Tpk testiye girip vz vz eden arya benzersin.
Senin hesabn kitabn ne? Asln ne?
..V.., v.-

.)

D eirm en ta altnda d u ra n ie gibisin sen.

B ilm iyor m usun yaratl pazarnda
K udret taciri yok T anrd an baka?
Sen b ir yerlerden geldiini sanyorsun.
Bu nasl zan byle? Ban belada!
P encereden kan yarasa gibisin.
Eik u cu n d an kap n n e kyorsun.
Yarasa bahede b o stan d a dolanr biraz.
K onar h er meyve aacnn tepesine.
Bir sa kl bulacak olsa bir yerde,
K endini padiah olm u sanr.
K endinden bakasn grm ez ortalkta.
Z am an ed en m utlu o lu r b ir sa ile.
A m a ate yzl gne
Y zn yere koyup b atnca
Y arasann gnlndeki hile gider
M em esinden st dkerek kaar.
XXX

Ey gece gndz yarasa gibi hareket eden!

Bir avu ayak takm gibi dnen!
Yarasa gibi birka kla raz m olacaksn?
K rlnle irin m r n zayi mi edeceksin?
Yarasa gibi gndz kr, aciz
Gece gndz krln esiri m i olacaksn?
Ne gnein yzn uzaktan grebilirsin
Ne gzn k huzm esini seebilir.
Hi duym adn m cebbar gne
Vahdet burcundan doar?
G n l n canna liyakat verm em i.
G zn o nura nasl dayanabilir?
Git, kendine yaraan yap.
O gnein nnde b ir zerre ol.
Ey zerre! k, yksel u pencereden.
Sahip olduun ev aydnlk deil.
Bu p encereden km ak senin iin uygundur.
D nya sahras gnlk gneliktir.
M ert olanlar gibi d n erek bir yol ararsn.

D nen felein d ar alannda dolanrsn.

Kendi yuvana doru hareket edersin,
Bu lem de kendi yerine ularsn.
Bu m urdarlar evinin evresinde dolanrsn.
Z am anenin tlsm larndan korkm azsn.
Sen deniz gryorsun, yine de sus.
A m a kabarm aya balar diye korkuyorsun.

A zizin biri deniz k en arn da durdu.

D enizin h er bir tarafna gz gezdirdi.
D u rg u n m u durgun b ir deniz gryordu.
D ncesi bile denizin srrna erim iyordu.
D enize dedi: Ey engin varlk!
Senin dinginliinden korkuyorum ok.
im di senin bir dalgan gelirse,
B irok gemi batar senin yznden.

On nc Makale

Dnya m lk yzk kann altnda olsa da

Senin yerin topran alt olacak sonunda.
Kimse ebediyen kalam az dnyada.
Bilmiyorsan, bak bir kere m ezarla.
Dnyay iki kapl bir han bil.
Bir kapdan girince kacaksn b r kapdan.
Gaflet iinde uyuyorsun, hibir eyden haberin yok.
leceksin istesen de istem esen de.
Kimin lm yaklarsa,
O na derler: C an ekiiyor.
Sen, can ekien! A gzn.
Ta bandan beri can ekiiyordun.
ster dilenci ol ister ahlar ah
arn patiska, on kerpi olacak yoldan.
Tm dnya senin m lkn olsa da
Yolun decektir bu kapya.
Anszn eneni baladklarnda
Btn dnya m lk masal olacak orada.
Sahip olduun h e r eyden ister istem ez
A yrlm an gerekecek sonunda.
Felek ne oyunlar oynam am tr ki!
K im senin b u n d a n kurtuluu olmayacak.
Bu kadar dolam bal m rne bakp
A ldanm a. n k tem eli hi stnde.

Ebu Sad Ebulhayr gidiyordu;

Eeinin srtnda cam yklyd.
Biri dedi ona: ok yava gidiyorsun.
Eeine ne ykledin ki byle yavasn?
D edi: Neyim olacak? K vrm kvrm gnlm var.
Eek b ir derse, hiim olacak!
***
m r n temeli hava st n d e deil mi? Hitir.
Bakar m sn bu hiin yz t rl iine!
Bu m rle senin cann ad oluyor.
lm gelince, em in ol, hava oluyor!
skender eddini eksen de
Ne vaktinden nce ne so n ra gidersin.
Senin lm n nceden planlanm tr.
D o u m u n d an birka g n sonraya ayarlanm tr.
Bir dal ortadan ikiye ayrsan,
Baka daim yrei titrer korkudan.
Felein dn sana biraz sre tanr.
Bu b ir avu kem iin fazla sresi yoktur.
D nyann her ii, zerreden gnee kadar
Sanki d n yaanm am gibi abuk geer.
skender de olsan bu fni dnya
Sana skenderiye kum andan kefen giydirir.
sfendiyar gibi elik bedenli olsan,
l m beklersin n n d e sonunda.
D a deilsin; yce b ir da olsan da
aresizlikten sam an pne dnersin.
D eniz deilsin; mavi deniz olsan da

Bulanrsn, h arap olursun.

Aslan deilsin; kkreyen aslan olsan da
Sen felein tilkiliklerini bilmezsin.
Fil deilsin; fil avcs olsan da
N em rud gibi b ir sivrisinek yznden lrsn.
Sen gne deilsin; sende bu olgunluk olsa da
Bir devir son ra yok oluun grnr.
Ay deilsin; parlak ay olsan da
Tutulm a vakti geldi mi, tutulursun.
rs deilsin; rs ile eki olsan da
lm gelince yryn deiir, sendelersin.
Salam, sert, keskin dem ir deilsin.
Olsan da, paslandn m, dklrsn.
Aslan tabiatl, fi 1 gl biri olsan da
K urtlarn, m ezarn veni olacaksn.
("anm b edenden alp kardklarnda
Seni kefen iinde kurtlara gtrrler.
Kefen iinde yatp ezildin mi
Sen iyi yersin am a sopa yersin!
Toprak olsan, ate soyundan olsan,
Bu lacivert dolapta hava gibisin.
Nice meyve aacnn iei dkld bir atele.
Dklen iekler yem oldu kurtlara.
Daha ne kadar kaarsn kei gibi da beline?
ster istem ez hazrlanacaksn lm e.
D n bakalm , bunca kadn ile erkek
Nereye gittiler dertli yreklerle?
Tm lem sahrasnda bir balan bir baa
Hep uyuyanlar gryorum batan baa.
Btn yeryz fersah fersah
(im i bedenler, siyah zlflerle dolu.
Btn dalarda, krlarda adm ba
Selvi boylu, badem gzl birini gryorum .
Hibir krda h ibir yer yoktur ki
Yolunun topranda kanl bir gnl olmasn.
Nerede bir bitki yeermise,
Her yaprandan bir ah sesi geliyor.
Y eryznn topraklar azizlerin topra
Azizler yaprak olm u, lem yaprak dkyor.

Biri o divaneden istedi kyde

T a n rn n iinden h ab er ver bize
vle dedi divane: H aberdar olduum da
T anry mleki olarak grdm bu yolda.
Kafatasn birletirdi hikm etiyle.
Brakt rzgra sonra; oldu param para!"

Yede bir avu toprak alrsan,

( lanl topraa bir kssa sorarsan,
I lgr hngr alar bulut gibi.
11er bir zerreden gelir hayflanm a sesi.
Bu gnl parlatan felek ilk gnden beri
( ece gndz sker halkn iflahn.
Sanrsn, yeryznde h er toprak zerresi
Korkusuzca dile getirir halini.
Bizi toprak altna attn sonunda.
Senin de bana gelecek ayn ey yakn zam anda.
Hey gafiller! Nasl kabul ettiniz
Bizi topran altna tktnz?
Biz de sizin gibiydik balangta.
Siz de bizim gibi olacaksnz sonunda.

Bir padiah delinin birini grd.

Bir kafatasn yol stne koym utu.
Deliye dedi: Ne yapacaksn bu kafatasna?
Neler kuruyorsun kafatas hakknda?
aha dedi: Padiahm , dndm de
Seni benim le m eslekta kabul ettim .
Bilm iyorum , ben im gibi yoksul birin in kellesi mi
Yahut senin gibi bir padiahn kellesi mi?
m r m boyunca lem de dolatm durdum .
Senin de benim de ksm etim arnlk kefenmi.
O rdun, m lkn, lken olsa da
ki som un ekm ek sen yedin, iki de ben.
Sen de benim gibi koturup duruyorsun.
Ne yapacaksn bunlar? At stnden.
Hepsini st n d en atm azsan,
Yarn hepsi boyn u n d a halka olacak.
Sakalar gibi o m zu n a tulum almsn.
Tadn su yarn sana ate olacak.
XXX

Azizim; gam n gr; derdini dinleyen nerede?

m r rzgr gibi geti; uyankln nerede?
Yaadn bir sre; m r bittiinde
Hibir ey kalm ayacak; sende de yle olacak.
Gz yoluyla dk gnl kann.
nk elekinin eledii toprak olacaksn.
Felek bu kadar uygunsuz olmasayd

T oprak byle gm kollu olm azd.

G nlm ; uyum a; sz dinle artk.
Bunca gidenlerden ibret al artk.
lenlerin m ezarna ok gittin yz naz ile.
Senin m ezarna gelir gelecek nesiller.
m r n uzun diye ne caka satyorsun?
C an ekiirken ok yalvaracaksn.
m r n yz veya yirmi yl olsa da
Bu birka nefeslik m rd en hsln nedir?
Eer nasibin yz yl ise
im di aldn nefese bak, gerisi havadr.
B tn m r n d e gam var, m r ise ksa.
Ac lm le m rn irin olur o zaman.
G am d an kanl ya akar yzme.
Bilm iyorum , bu szleri nasl syleyeyim.
Fni zindanda lm korkusundan
ld m ben yaam aktayken.
Nice canlar bedende Nil nehri gibi
Kabarp tayor gk kubbenin altnda.
m r tenceresinin kapa hep ak diye
Ecel kedi gibi elini uzatyor cana.
Ne yapacam ben? G eim siz dnyada
K edinin utand yok; tencere ise ak.
H aydi gnlm , ne kadar kaynayacaksn tencere gibi?
S uskunluktan kendine bir kapak edin.
Bu bela tenceresinde pitin yz dert ile.
Tuz gibi bu tencereye lyk biriyim.
H ey gnahkr! (nln tencere dibinden kara.
Siyah gnll! Tencereni kaldr ocaktan.
Tenceren tal, didiiyorsun hl.
H er tencerede bulunan kepe gibisin.
Ne diyeyim ; her h alkrda srarcsn.
Israrn d an vazgemek bilm iyorsun.
H er saat bir baka can koy.
Bo szlerle vakit geirme.
Sofrandan, ksenden ne kadar bahsedeceksin?
Vazge byle ham hayllerden.
B tn padiahln ile m lkn
Fasulye ile dardan deersizdir.

C ann gibi sevdiin m lkn

Para etmez; l m peindedir.
Dnya sahras senin m lkn olduysa,
Sonunda sm an iki arn toprak olacak.
Toprak olm ak iin dom adn m annenden?
N eden srarla balar, seyir kkleri yaparsn?
htiyacna gre ev yapan kimse
Evinde gl gibi hayatn srdrr.
Evini yapm san yam ata bir yere
Seyir kkn neden yaptn yksee?
Kendi balangcndan, sonundan haberdar deilsin.
Toprak ile kan arasnda skp kalm sn.
Kendi balangcna, kendi sonuna bak.
A rkanda ne vard? nnde ne olacak?
Senin kanl yerin ilkin ana rahm iydi.
Kan seni ykad, kandan topraa geldin.
Kandan m eydana gelirsin balangta
Yoldaki topran altna gireceksin sonunda.
Toprak ile kan arasnda kim m utluluk arar?
Akl banda biri bu konuda sana ne syler?
Ne gaflettir bu! Bunca sorun varken
Toprak ile kan arasndayken iini yrttn.
Temiz veya kirli olarak gitsen de
Kandan geldin, topraa gittin.
Neden kan ile toprak arasnda m utluluk ararsn?
Bir kulsun sen; neden zgrlk ararsn?
Bendeler gibi el pene divan dur.
nk dem olu gamsz kalamaz.
Hzineni doldursa da altnla, gm le.
Sknt ekm eden su bile iemeyeceksin.
Hazrla kendini; kap almtr.
Geveklik etm e; iin zor olacaktr.
Bu kadar lafn sana ne yarar olur?
Git, kendi elinle bir eyler yap abuk.
Kendi elinle bir eyler yaparsan
Bir ii yiiz bin kez yapm olursun.

A dam n birinin ok paras vard, vasiyet etti:

Ben lnce m allarm M u h ta ra gtrn.
O bunlar ihtiya sahiplerine ulatrr.
Reis olduu iin kim hakldr, bilir.
B tn paray M uh tara gtrdler.
O paradan bir m angr ald.
Dedi: Hayattayken o adam
u kadarcn verseydi eliyle,
Bu kadar paray P eygam berin verm esinden
ok daha iyi olurdu.

On Drdnc Makale

Ey yoldan uzak dm gafil!

Anszn gaflet iinde leceksin.
Gaflet iinde terk edeceksin hayat.
Yazk dorusu byle gafil kalrsan!
Yaama arzusuyla bir m r kotun.
Ama hayattan istediini alamadn.
G zn zlem ler iinde yolunu arar.
te o zam an tepetakla olur.
D nyann yrtk giysisi iindesin.
Sen rnszca hep davada kaldn.

Birisi yolda yrtk prtk giysi grse, alrd.

O n u n ii yrtk giysi toplam akt.
Paavra dolu evine bir gece
Bir k o r ate dt.
Paavralar yanarken o da yand.
ki dnyada kim zlr buna?
XXX

H ey y rtk toplayan! N eden paavra toplarsn

Ne zam ana kadar paavra iinde oturacaksn
G zlerin yolda paavra arar.
H em sen yanarsn anszn h em paavralar.
lnce kurtulacam sanyorsun.
M usibete dm sn; nasl kurtulursun.
yi bil bunu; cann knca
Z erre zerre tufan gelecek bana.
H er b ir zerre seni bo brakm ayacak.
H er zerren can ekimeye balayacak.
M ezarndan seni k ald rdklarnda zorla
Yaln ayak, ba ak, m aher sahrasnda
Kendi harm an n byle atee verdin ya
Ne yaptn bilm iyorsun kendi bedenine.
N efsinin gulyabanilii ne k ad ar srecek?
D nya dknln ne k ad ar srecek?
m r n yitirdin sen b o u bouna.
Kendi haline alarsan, yeridir.
D nyada kym etli olan bir nefes var.

te o bir nefesin kym etini bilm elisin.

Gaflet iinde u m ursam adn onu.
Sen bilm iyorsun bir nefesin deerini.
Bazen m ucize bazen kant gsterdiler.
Bazen Tevrat, bazen Kur an gsterdiler.
yiden, ktden seni haberdar ettiler.
Senin iin H ak k a giden yolu ksalttlar.
A nlattlar sana neyi, nasl, niin yapacan.
steklerinin gzne mil ek; T anrya ibadete koyul.
Bunca zahm et, b u n ca rica
Senin kibirlenm en iin deildi.
Bbrlenm e p azarn d a salnyorsun.
Kimse sana ne ad vereceini bilemiyor.
Buru kr bir elbise giyersin.
ulu, kefeni hi dnm ezsin.
Elin, ayan krlm adka
D oymazsn ekm ee, giysiye, m akam a.
Senin byle ban, byle ayan olduka
H er eyin zararn, krm hesapladka
Sen toprak tabiatl, bunca zan iindeyken
Ban koyup ld n m, brakacaksn h e r eyi.
M utlusun, g u ru r rzgrna kaplm sn.
Ama ellerin bom b o kalacak.
U ykuda olduun iin szden anlam yorsun.
Kefene sarldn vakit de anlam ayacaksn.
Szden anlyorsan, git, al, aba gster.
Bu lem den azm yannda gtr.
Bir ibadetle k u rtu ld u u n u sanyorsun.
G afletinden bo bo oturuyorsun.
D ostum , bu h alin sana hi yakmyor.
Bu dnyay terk ederken tem iz olm ak gerek.
Feryadn, su sm ann faydas yoktur.
Senin varlnn iyileecek du ru m u yoktur.

D u yduum a gre T an ry a yakn bir ihtiyarn

Bir gece iddetli di ars tuttu.
Sabahlara kadar feryat etti
D erken hatftan bir ses h itap etti.
Bir gece ban yasta koym adn.
N eden Tanr hakknda ileri geri konutun?
Ertesi gece ihtiyar utand iin Tanrd an
Kapatt azn, hi konum ad.
Di arsndan dolay cieri yanyordu.
Ama T anrdan utand iin ban emiti.
H atftan yine bir ses duydu.
T an ry a kar sabrl olmaya m baladn?

Bamza acayip bir i gelmitir.

Biz bu ie devam etmiizdir.
Ne sylenebilir ne susulabilir.
Ne haberli ne habersiz kalnabilir.
A dem oullarm n bana gelen bu hal
Bu zor i kim in bana gelm itir?
Syle; insan kim dir? Bir zavall.
Bir avu toprak, bir srelik m r.
D zene sokulm u bir avu kem ik.
O n u n st n e bir deri gerilmi.
Bir avu dam ar ile sinir b ir araya gelmi.
Bu d zen ek bazen balgam bazen ter dker.
Bir eliyle yz naz iinde azk yer.

Bir eliyle ykar, k endinden defeder.

Sz verirse, d u rm az sznde.
M utluluu rem e organnda.
Tuvalet o n u n rahatlam a yeridir.
Rahatlad m dksn asmala dker.
Cariye ile kadnla sohbet ederse,
Bilirsin sen, h av an d a su dver.
pek bcei kozasndan kefen yapar.
Ben ipekli giysi giyerim der.
G nl kanyla dardan altn getirir.
Ecel geldi m i altm o ndan geri alr.
B tn grm e gc, tuzlu i ya olan gz
B tn iitm e gc, bir para kkrdak.
Ayana bir diken batacak olsa,
Diken onu orackta yere mhlar.
Biraz fazla yem ek yiyecek olsa,
Karn arlar iinde kalr.
Az yiyecek olsa, zayflktan, halsizlikten
Beden salndan um udunu keser.
l veya diri b ir an kalmtr.
Btn m r b ir ana rehin olm utur.
Ne bir an soua dayanabilir.
Ne scaa dayanabilir.
Ne bir ite sabr vardr
Ne bekleyecek takati vardr.
K arnca gibi zayf, ylan gibi zehirlidir.
Banda sam an gibi zan da vardr.
Yz zorlukla bu zindanda dom utur.
ok can ekim i, sonunda can verm itir.

).-./V4-

O m n lar bilen M ecnuna sordu biri:

Bu h alk kim dir? Bu dnya ii nedir?
yle dedi M ecnun: B tn bu iler ayrandr.
Ayran st n e birden sinekler m tr.
XXX

ine d tm z vadi nasl bir vadidir?

Kendi yzm zden ayak izlerini kaybetmiiz.
Bu vadide kendi kendim izin gulyabanisiyiz.
D aha ilk g nden kendim izle megulz.
Aciz k ald k m feryat ederiz.
Bela geti m i unutuveririz.
Yazk ki bizim dnya telam zda
G am m z ok, hslm z yoktur.
G znden yz denizlik ya dksen
Allah bilir ya sen bir hisin.

Azizim , eline bir kabak geirirsen

O n u n st n d e gz, yz yaparsn.
Kaba buzla doldurur, yle tutarsn.
Bylece kabak dam la dam la ya dker.
Bu yalar yam ur kadar ok olsa da
K im senin gznde yoktur deeri.
Biz de k u d retin yannda byleyiz.
Bazen gleriz bazen ya dkeriz.
XXX

Binlerce gnl bu atete kebap olmutur.

Kim b u b ir dam la suya b ir ey diyebilir?

Senin gzyanla T an rn n hkm deimez.

Ne diyorsun? Kimlesin? Neredesin?
ki dnya yok olsa da
T anrfnm ne kazanc ne zarar olur.
Rzkn alrlarsa nnden,
Kendini kyaslam azsm Tanr yla bir daha.
nlesen de inlem esen de olan olm utur.
Btn naklar o pergelle ilenmitir.
Raz ol da zam an seni cezalandrm asn.
Kaderde yazlan yazlm; sen ne yapabilirsin?
Neden arada b ir zorda kaldnda
Hayrette kahp feryat edersin?
Hep soruyorsun. Bu nasl, o nasldr?
Neden bu doru, ba aa durm aktadr?
G zn varsa, a iyice gzn.
G zn atktan sonra dn yine.
Varlklarn dinginliine bak bir an.
Her zerrenin aslndaki sebata bak.
Akln, ayrt etm e gcn kalmamsa,
Neden olan biten h er eyi soruyorsun?
Attr! Can sokann yolunu tut.
Dnyay nem sem e; brak, dnyay dm an alsn.
Sen akbaba deilsin; brak m urdar.
Dnyay insan yiyen deve brak.
Sleymann yz kaybolduum la
Bir avu cin senden, kt huylu insandan kurtuldu.
Yokluk pazarna bas ayan.
Bir avu tecrbesiz, ham insanda ne aryorsun?
Batl olan ne varsa, kaldr nnden.
Hak yolunu tut; kuil kendinden.
Niin cann lem yznden tehlikededir?
Alemden sana gelen azk yeterlidir.
Bu bunam nefis olmasayd,
Azk kaygn, z n t n olmazd.
Ge kendinden, din yoluna bas avan.
P uttur bu kfir nefis; al yere onu.
Din yolunda zerre kadar geveklik gsterm e.
D oruluktan baka ey alnm az dinde.

K eram et sahibi olan birinden iittim.

Yaludinin biri m eyhaneye gitti bir gn.
M eyhanede harabe bir yer vard.
Buras rintlerin kum ar oynad yerdi.
ki kii otu rm u tu kum ara.
Koym utu her biri gm , altm bir kenara.
Yahudi de oturdu onlarla kum ara.
Btn parasm kaybetti kum arda.
Bir evi, bir ba vard; kaybetti ikisini.
H ibir eyi kalmad, iflas etti,
filinde altn, gm kalm aynca
Sra gze geldi; bir gzn kaybetti.
Her nesi varsa gitti elinden.
Bir gzn kaybetti, kr oldu.
O na dediler: Byle aciz kaldn.
M slm an ol, kendi dinini terk et.
Bu sz duyunca Yahudi fkeyle
Bir y u m ru k att M slm anm gzne.
'D ilediin her eyi yap
Ama dinim hakknda bana lal syleme.

Bir Yahudi Yahudilikte bvleyse

Din ehli olan nasldr, bilm iyorum .
Bir gz kalana kadar h er eyi kaybetti.
Ama gnln dininden koparm ad.
Ky bu topran kum arhanesinde

Varn younu byle kaybeden!

Bazen ay gibi p arlak yzn kaybettin
Bazen siyah zlflerini kaybettin.
Genliini, o k gibi dzgn boyunu
Bu yolda kaybedip ihtiyar oldun.
N urlu gnln aydnlk gznle
Gaflet iinde k aybettin klhan kesinde.
Kirlettin ehvetle kendini.
Gaflete bulatrdn cannla bedenini.
Ey hurafelerin adam , vakit geldiyse
M eyhane sokandan kar ban.

On Beinci Makale

Yazk ki yolu gren gzn yok!

irin m r n gaflet iinde geiriyorsun.
Gaflet iinde geirdin b ir zam an
M ezarda m bir eyler yapacaksn?
Ey ilerinde hrsa kaplan!
Elif gibi dzgn boyun bklm .
imdi ibadet etm enin sebebi
Ani gelecek lm den k o rkm an m?
ok sevindin, hayattan km aldn.
imdi yalandn, aciz kaldn.
Hey ihtiyar! Ne zam ana kadar ila yapacaksn
G itm ek zorundasn. Ne tedbir alacaksn?
Hey ihtiyar! Hrsn zerre k ad ar azalmad.
Sanki stten kesilm emi ocuksun.
Yan ban alm insan iin hrs irkindir.
A pak salarla gnaha girilir mi?
akn ihtiyar! M adem salarn aarm
Bu halinle gnaha girerim deme.
A vucunda ateli bir azk var.
Yal halinde elinde kadeh var.
M adem ac su ile bedenini ykyorsun.
Kendi tuzlu gzyamla kefenini yka.
Tilkilik ederim deme; rah at dur.
Z am ane gzden drm esin seni.
K orkm uyor m usun bu dnya sokandan?
Sen gafili kapp ortadan kaldracaklar?
Sen gzelce oturm usun, felek koturm akta.
Sen yem toplayan kusun, m r n umakta.

Uyum usun am a yan gelmi elliye

Uyan imdi, nk zam an geldi.
Geri dnyada m r boyu kan aladn
Ama imdi alam an yeterli deildir.
u fni dnyadaki i nasl bir itir?
Bu dnyann ii b r dnyann iidir.
Kendi haline yan; kim se zlmez sana.
Ne diyeyim sana? Cerekten de byle biri yoktur.
Bir iin kmsa, bu senin iindir.
Senin iin kim senin u m u ru deildir.
Senin lm nle b irinin gnl yaralanrsa,
K endinden korkar, nk lm nndedir.
Senin lm ne ok alayan kii
Kendi lm nden korkar, zar zar alar.
Zam an olur, dudak glmeyi brakr.
Zam an olur yz d u d ak gler.
htiyar! in var! Kan i.
idinden geliyorsa, im anla cann kurtar.
Arkadan, ein d ostun olmayacak.
Sen kendinle ebediyen babaa kalacaksn.
Korkm uyor m usun, yarn bu ateteyken sen
Herkes seni bug n k gibi yannda m tlacak?
imdi diyeceimi dedim , hem en gittim .
Ekinim i ektim am a haatm bilm iyorum .
imdi benim iim konumakladr.
badel edecek olsam , takatim yoktur.
A rlk bam da kavak yelleri esmiyor.
nk topran altna girm em gerekiyor.
imdi m rm pilim prtsn toplad.
Topraa gittim , elim de hava kald.
imdi sevinli veya gaml gittimse,
A rzulu bir gnlle topraa giltim.
Gam dolu cihan beni ok gam landrd.
K am bur felek srtm iki bklm etti.
Benim gamm d ah a ne kadar srecek?
Bir i yaparsam , clilimle yapabilirim.
D inin, dnyann srrm ok aratrdm .
D ine ulaam adm ; o nda geri kaldm.
Nefesim soudu, gnl elim den kt.

Yallktan salarm a ak dt.

Misk gibi salarm apak oldu.
Kefen lzm nk beyaz kfurum var.
Salarm kfur gibi bem beyaz oldu.
Rskiden simsiyaht, bem beyaz oldu.
Salarm bem beyaz olunca
Dnya ana benim iin m em esini siyaha boy
Yallk yznden dkn biri oldum .
Elim den tutacak birini bulam az oldum.
G enler gzel gzel !at dokunduruyor.
Laf d o k u n d u ru p yreime ate dryor.
Ama ben sabrlym. nk onlar da
Benim gibi biare, perian olacaklar!

Bir delikanl uzaktan b ir ihtiyar grd.

Beli yay gibi iki bklm olmutu.
G enlik havasyla dedi: htiyar!
Bu yay kaa satarsn? Gel, al paran.
Delikanlya dedi ihtiyar: Hey gidi hayat hey!
Bunu bana bedava verdiler.
Paran yannda kalsn delikanl.
Yarn sana da bedava verecekler!
XXX
Yam altma gelmise, yok zarar.
Ben bu yam da iki bklm , yay gibi oluyorsam ,
Yetmi ya da grebilirim demektir.
Byle bir av kim in eline gemitir?
O ku yzyle ok dzgn atlr.
Benim yama gelince bel yay gibi bklr.
O ku yz ve ok ile kuvvet artar.
Bu yala, bu belle gnl yaras artar.
Yallk dolaysyla derdim oald am a
Srtm dnda h ib ir yerim kam burlam ad.
Bir iklimin benim le olduunu sandm .
Bu iklim in yarsnda ben olduum u anladm .
Yallk oturdu kucam a arabuk.
Bam dan byle d u m an hi km am t.
m r m n duvar kenarnda uzattm elimi
m r gelip geince, nedir bunun hsl?
m r m n arap testisi tortuland.
Ne g kuvvet ne yiitlik kald.

s'k (

} " i ;v

-A / (

Z am an zam an ehvetle uzatrdm elimi

Takatsiz kalnca, bundan da nasipsiz kaldm .
B undan son ra da hayr gelmez benden.
Bir zam anlar ok hayr gelm iti benden.
Yenilmeyecek ne ok ey yedim , gitti.
Yaplmayacak ne ok ey yaptm , gitti.
G nl ateim le cierim den d u m an kt.
Hzl gitm iim ama bunu ge anladm .
ngrl bir aklm olsa da
nm de hangi gam var, nasl bileyim?
G zden uyku, gnlden h u zu r gitti.

w,,>

S o n u m nasl olacak? B i li n i y o r u m .

lm korkusuyla yreim eriyor.

Eeim topal, yolum ok uzun.
Genlik gnlerim i hatrlyorum .
eg gibi her m akam da feryat ediyorum .
Biliyorum , ecel km tr m m e.
nk m r m yeterince uzun srm tr.
Yazk ki dnya sebepleri yznden
Bu dnya girdabna dm m .
K endim de b ir hazine aryordum .
Bu h zin en in perdesi kalkt gzm n nnden.
Bir gece uzattm elimi hzineye.
Cansz kalverdim . Yazk, ne ok zahm et ekmitim!
G nlm de yz hasretle dnyadan gittim.
H ayret dnda dnyadan ne kalacaktr geriye?

Bam zdaki sevda ne bo sevdadr!

Bam zdaki dnce ne zor dncedir!
Kendi devrim izin zarar biziz.
Kendi nm zdeki engel biziz.
ini y zne gzne bulatranlarz.
H epim iz kendi yzm ze z.
Dnya beiim iz; hepim iz oka uyuruz.
Gaflet sarholuuyla hepim iz harabz.
Tanrm , kyam etten nce bana
O m n d an birazck nasip et bana.

5 ;

-X i, ... :i f - ~

'- i t

"f:
i w
T:'''
V

_ ' V'

O n A ltnc Makale

D ostum , yolunda ok kum var.

H er bir kum tanesinden kurtul.
Kum ykn bir bir ekersen.
Bir da ekm ekten kolaydr.
Nefis istei, kibir, ehvet, hrs
Yalan, fke, cim rilik, gaflet, bolluk
Hepsi pusu k u rm u tu r yoluna.
Hepsi gafil avlam ak ister seni.
Bu kum lar bir araya gelirse,
Bir da olur, altnda ezer seni.
G nln din yolundaysa, sakn
C ehennem ateinin da bu dadr.
yi bil unu, ne kadar dnya ss varsa,
Hepsi bulanklk getirir senin canna.
Bizzat yetitirm ediin eyi neden istersin?
Bizzat kaybetm ediin eyi neden ararsn?
Tanr sana verdii b ir dirhem i
Senden alrsa ey kendi benliine den!
D nya senin haktanm azlm bilir.
ki dnya senin nankrln bilir.
Burada bir gram altnla m est olm usun.
O rann yz m lkn elinden karm sn.
Senin asl yerin bu dnya deil.
Dnyaya aldanm ak doru deil.
Vefasz dnya b ir geitten ibarettir.
Yolculukta bunca tah am m ln nedir?
Akllm! Sen b ir can ile bedensin.
K lhan ortasnda yanan bir erasn.

Bu klhan senin bahen olacaksa,

Senin eran yansn bu klhanda.
Can yakan, cazibeli dokuz kat felek
Bir gn seninle dn yapacaksa,
Yaparsa seninle dn, bar hem en.
Bar C) ksesi bir paraya!
lemin derinliklerindeki Yunus isen
Yerin baln karnysa, ses karm a.
Ay yzl bir Yustl isen,
K a n a a t et k y u d i b i n d e k i o d a c a ,
bi r a/ , s, bi e k m e k l e y e t i n .

Neden ziyana bakp hesap yaparsn?

t m l k rzkn yarm ekm ek olsa da
D nyann btn ii nam us ile namdr.
Git, her gn, yarm ekm eini kazan.
Sonra otur, br dnyann iine ynel.
Kim kanaat iinde feragat ederse,
Bana ay ile gneten ta giyer.

O fakir tekkeden kt dar

Banda eski psk bir klah vard.
Biri aka yollu dedi: Hey akllm!
Klahn bana kaa satarsn?
O din derviinin cevab u oldu:
Dnyay versen de satm am bunu.
Niceleri bu klahn alcs oldu.
D nyann karlnda istiyorlar bunu.
Satm yorum n k d ah a ok eder bu.
Bunun bir iplii iki dnyann m cevherine deer.
Ne bilirsin, benim bam da ne var?
Benim bam yok, bam da ta var.
XXX

G nlm ; derdin varsa, uyank ol.

Uyum ak, yem ek im ek iin getirm ediler seni.
Diyelim ki btn lem i yedin
Savasan da l m d en kurtulam ayacaksn.
Sana senden ne k ad ar zarar gelecek? K endinin fetisin.
fet sensin; kalk kendi nnden.
Syle, utanm azlk, kstahlk ne zam ana kadar?
Ne ta yreklisin! Keseksin sanki!
Eri veya doru st n e deni yap.
D oru yaptklarnda sorgulam a olm ayacak.
Yolunun topra b ir gn yatak olacak sana.
Bu arkfelek seni dndrm eye balad.
Bir gram altna k arn yz ayrk otu att.

Kpee sordular: Paran var m ? Kpek sklarak

Bazen b a rr bazen kavga ederdi.
***
Kpek p ara utancndan feryat ederse,
Bir gram altn iin efendi nasl m utlu olur?
Kpek p ara utancndan barr, dalar.
Para az da olsa sana haykrr.
Bir yerden eline birka k uru geerse,
O deersiz para yznden sesin ykselir.
Yz kese altn sasan da
in d o ru su tutum lu olm aktr.
Ey dnya dkn adam! Sarhosun.
Bu dnya dknlnden ne greceksin?
steklerine kaplan insan! N iin puta taparsn?
Kfirler gibi puta yzn dnm sn.
N iin kfirlerin yolunu tutuyorsun?
Sen paraya tapyorsun, kfirler puta.
Yz b atm an lk put altn deildir kfirlerin katnda.
D indar adam! Bir gram altn, altndr gznde.
Haydi, dnyay dnya d k n n e brak.
Altn, p u tu kfirlerin avucuna brak.
Altn put yapm aktan baka ie yaramaz.
Put, atlm aktan baka ie yaram az.
Yz altn hzinesini nne alsan da
Yoksul olarak leceksin son nefesinde.

O d i v a n e s o r u s o r d u a ha :
Paay m seversin yoksa gnah m ?
,ah d e d i : P a r a d a n h a b e r d a r o l a n k i m s e
K u k u s u / d a h a o k se v e r paray.
a h a d e d i deli : A k l n v a r s a n i i n
G n a h g t r p paray brakyorsun?

( . i ma l m y a n n d a m e z a r a g t r d n .
B tn paralan braktn, ldn.
S e n i n c a n n t e s l i m e t m e n gerek.
P a r a y l a p ul la d o l u d n y a d a n m a k s a t n e t i n ?
Sen dnyayla o rtak olmayacaksn.
( it, h r l o k m a , b i r h r k a y l a ye l i n .
T o p rak stnde, hasr st n d e olsan da
P a d i a h s n d n y a ile d p k a l k m a d k a .
Z ah m ets iz e k m e k bu lam ay aca n a gre
K m eks iz s t n e ul g e i r e m e y e c e i n e g r e
N e d e n kendini skntya soktun?
K e n d i n i kara tal ih in k u c a n a attn.
H r k a n var, b i r l a m e k m e i n var.
F a z l a s n i s t e m e k a n h r e t i i n di r .
N i i n i n s a n l a r a b a l a n p ge r i k a l d n ?
C i e r i n k a n la n d , g n l n hrsla d ol d u .
B i r g r a m a l t n i i n g n l n i ki p a r a o l u y o r .
O p a r a l a d a m d r d e n i l m e s i n i i s t i y o r s u n .
H e y g a m l a d a n ! Y a r m e k m e k i i n

N eden yzsyunu topraa dkersin?

Azizim, s a m a n p ka d ar m i n n e t yk
Y z m i h n e t d a n d a n a r e k e r .

Bir soru sordu o perian halliye:

Sen neyi seversin? Dedi: Kfr.
Bana ne verirlerse versinler
Kfrden bakasna m in net etmem.

nsanlara neden bu kadar balsn?

G rne gre sen bu halka m uhtasn.
Bir gn parasz, ulsuz kalrsan,
Kimse kuru iin elinden tutmaz.
Alktan yar l yar diri olsan da
Yarn ekm ek elde edem ezsin.
Bir gn iki ekm ek u ru n a
Aalk insanlar k t r rler seni yere.
Bak, Yce Tanr kerem iyle
N am azda ka kere k t rr seni yere?
Senin gzn beylerde, hanlarda.

Nasl can ile canan olur gnlnde?

H andan ekm ek alrsan, sofrann bereketi kaar.
A bartlm sofra elbette uursuz olur.
ahn sofrasnda neden byle dolanrsn?
Bu asalaklar b ir avu aciz, sefil, m iskindir.

Bir k divanenin y anna gitti o ah

H ey divane! Dile b en d en bir ey.
G ne benim tacm dr, gkyz atm.
Balamam iin n eden bir ey istem ezsin?
aha dedi divane:Ey bolluk iinde uyuyan!
Bugn sinekleri b en d en uzak tut.
u sinekler beni o k ad ar srd ki
D nyada srlacak bakasn grm ediler sanki!
ah dedi: Bu b enim iim deil.
Sinekler benim h k m m d e deil.
D ivane dedi ona: Topla pilini prtn.
Sen benden yz m isli acizsin!
Senin bir sinee h k m n gemiyor.
Git haydi, utan padiahlndan!
***
Tccarn, ahn etrafn d a ne dolanrsn?
A dam san, bylelerinden uzaklarsn.
G ryorsun nice insan aralksz
D nya iin talepkr olm utur.
Hepsi bir trl gam keder iinde
Bir arpay bir arpaya katm aktadr.
nsann tabiat h er yerde alkandr.
H er insan bir det renm eye meyyaldir.
O nlar hallerine bakp anlarsan
Sen de cehaletinden hrsa kaplrsn.
Z engin senin gznde paraldr.

Yoksul ise yz sknt iindedir.

kisinden dolay krda, zararda deilsin.
Peki n e d en bedeninde can z n t s yok?
H rs u ru n a yoksulundan, zengininden
Sana d n en nedir, iyi bak.
m r n d e n o n yl azalacak olsa,
G am ekm ezsin m aln ok olsa da.
Senin m aln m r n d en , canndan fazla.
B ilm iyorum b u nasl cinnet, nasl sevdadr?
Ey habersiz! Ne zam ana kadar oturacaksn?
Yakin sahibiysen, kanaat etm elisin.
Yastk yoksa, koy ban kerpi stne.
Bir gzel yoksa, idare et bir irkinle.
M adem y arm ekm ein var, yarm cannla
Nasl d e n k geliyorsa, dnyay yle yaa.

O yoksul bir gece ta n d rd a yatt.

Sam ur krke sarnm b ir ah grd.
K mevsimiydi, iddetli ayaz vard.
aha dedi yoksul: Ey akll ah.
Sen souktan habersiz olsan da
Biz de geirdik bu geceyi bir ekilde!
***
A zizim , u dnen m ab ed in dibinde
M ert gibi sabrl ol, kan aat et.
Yiite sabret, o tu r yerinde.
eri koturm a, o tu r orada.
Bir bilge rum uzla anlatm bunu.
H er ite sabrl olm ak m akbuldr.
nsanlarn acizlii h ep konum aktan gelir.
Bu sz akl iin gne gibidir.
nsanolunun can hrsla koturur.
dem in hrsyla buday meselesini gr.
G nlnde hrsa yer verm eseydin
M ev C ennetinden uzak der miydin?
H rs bize demden m iras kalmtr.
Bu ne bitm ez sknt, ne zor itir!

_9,

J...

h-'

A .'\

V...?

%p

Kendi kulam la duydum herkesten:

Bir karncaya ylda bir tane yeter.
H rsndan toprakta pencere aar.
Bazen buday, bazen arpa, dar eker.
Eer zam aneden bir frtna koparsa,
Ne o ne pencere ne tane kalr.
Ylda bir tane ona yeterse,
Bir taneden fazlasn aram ak haram dr.

O k arncann hali insana rnek oldu.

O k arncann bedeni, akl, gc yoktu.
Kendi h rsn n eline yakalanm.
ana hrete, iyiye ktye yakalanm .
Anszn lm gelir atar ona.
Terk eder h er neyi varsa.
H angisini daha ok seviyorsa
Gnl o n d an m uradn alamaz,
Ecel anszn cann alnca
D nyann h er iini bitirm i olur.
Ne o ne o n u n hrs kalr.
Efendi nerede? Yz yoksul geride!

<,

p-

4
xr,.(

229

v~-

x ( .*

D uyduum a gre gz keskin bir fare

K edilerin penesinden kan alyordu.
D arack bir delikten kt dar.
O n u n darlndan dnya daralmt.
O n u n zannnca evin b ir kesinde
Tesadfen bir y u m u rta saklanmt.
Yrd, yum urtaya yaklat.
Y um urtay yerinden oynatm ak m m kn deildi.
N e penesi yum urtaya iliyordu
Ne dileri yum urtay kesebiliyordu.
U zun bir sre y u m u rtan n evresinde dnd.
Acayip bir hile yapt, geri dnd.
Geldi, bir baka fareye seslendi.
O n u n kulana bu hab eri fsldad.
Fare geldi, y u m u rtan n altna girdi.
ki eliyle iki aya y um urtaya kem er oldu.
b r fare tuttu o n u n kuyruunu
Yuvann azna k ad ar ekti onu.
D arda kedinin biri yatm t pusuya.
M eer o aslan yrekli kinliydi o fareye.
Frlad yerinden fareye doru
A m a fare delii dasdarackt.
K ediden korktu, skt darack yerde
Kedi o fareyi yakalad y u m u rta ile.
Kedi penesiyle ayrd y um urtadan onu.
H rsndan gam ndan k u rtard fareyi.

Bakar m sn, o zalim nasl didindi!

Sonunda kendi oyununa nasl geldi!
O rehber insan uygun rnek verdi.
San ile fikri bozuk san rneini verdi.
***
Ey gece g n d z hrs iinde koan!
K arnca ile fare gibi hile peinde koan!
H rsn b ana yular olmu.
Senin h rsn var, devenin de yular.
Gece g n d z yldz gibi g ndz krsn.
K arnca gibi gece gndz h rsn n esirisin.
Byle kan alam an nim et bilm e.
Elam an farenin, karncann, insann hrsndan!
Elam an u sinek yiyen rm ceklerden!
Hepsi de akbaba gibi m urdar peinde.
Elam an b ir avu kem ik ayklaycnn hrsndan!
Hepsi de klksz, kpek tabiatl.
Kan ien m ide olmasayd,
nsan byle zavall olur muydu?
Gece g n d z kouturm aya balam ,
i gc m ideyi d oldurm ak olm u.
Su ile ekm ek derdine dm .
u C ehennem bir zam an dolsun istemi.
nsann ken d in e ektirdii her zahm etten
Ar basar m id en in istedikleri.
M iden senden ate ile dum an karr.
Bu C ehen n em d en o C ehennem e sratr.
Sfi grrse senin srm eni
Kukusuz seninle k atm aya kalkar.
D oldur m ideni. Sende bir yrek varsa,
Uzakta d u ru r yrein senden daim a.
Sen nefis k zn besiye ekm isin.
O na secde etm ek iin znnar kuanm sn.
Smir hile ile altndan yapt o buzay.
nsanlar eekliinden o buzaya secde etti.
N efsinin buzas doym adka
Yz ibadet etsen de seni rahat brakm az.

K arnn doyup da rahatlarsan,

S rtndan ar bir yk atarsn.
Senin cann beden kuy u suna dm tr.
C an n bir iple kuyuya sarkmtr.
N efsinin kurdunu hile ile alt et.
k kuyudan, onu ba aa et.
Tilki gibi kuyuda kalrsan,
N efsinin kurdu kuyu dibinde paralar seni.

Yol stnde bereketli bir kuyu vard.

Bir ipin iki u cu iki kovaya balyd.
Yukardan bo kova indiinde
br kova kuyudan dolm u olarak kard.
Bir avare tilki oradan geiyordu.
Nasl olduysa, o kuyuya dverdi.
Kuyunun dibinde kovay grd, iine oturdu.
Kovann ipine smsk tutundu.
Bir yal k u rt o srada kuyu bana geldi.
Kuyuya bir tilkinin dtn grd.
Tilkiye dedi: Bizi zledinse, syle
Ben mi ineyim ? Yoksa sen m i yukar karsn?
Kuyudan karsan, senin iin daha iyi olur.
Byle bir lde benim gibi k u rt dostun olmas daha iyi.
Yrei daralm tilki cevap verdi ona:
Benim ayam sakat, iyisi m i sen gel aaya.
Kurt hareketli kovaya o turdu hem en
O k yaydan frlar gibi hareketlendi kova.
Kurt hzla kuyunun dibine inerken
Tilki de ayn hzla kyordu yukarya.
Yol ortasnda birbirlerine kavutular
O rada birb irlerin in yzn grdler.
O zalim k u rt balad konumaya:
Hey tilki! Beni yalnz brakm a!
Hilekr tilki cevap verdi ona:
Sen gidedur, bekle beni, gelirim az sonra.
O kavgac k u rt am an bulabilir mi?
Kurt tilkiyle bar yapabilir mi?

Kova yldrm hzyla iniyordu aa.

b r kova frtnayd sanki, kyordu yukar.
K urt kuyunun dibine varm t.
Tilki ona bakarken yukardayd.
Yal k u rdun derm an ne olabilirdi?
Byle bir d u ru m u n d erm an olamazd.
O huysuz k urt kuyuya dtnde
Az laf yapan tilki k u rtard yakay.
***
Bedenin bir kuyudur, cann dm ona.
Nefis kurduna kaybettirm itir izini.
Syle, cann Allahn ipine tutunsun.
Bakarsn bela k u y usundan kurtulursun.
Bu nefis klhanda kalm kpektir.
K em ik uruna b edende kalmtr.
stnde incir kuunun kemii olsa da
E m in olma, bir kpek yatyor yannda!

C) kedi kebab gzne kestirdi.

Sofradan kebab kapt gibi kat.
Biri kedinin yolunu kesm ek istedi.
O kediyi kskvrak yakalam ak istedi.
Bir aziz kediyi grd uzaktan.
Kediyi yakalam , dvyordu o adam .
Adama dedi: (nlnde kararn kalm am .
in de de bu kediye m i dm ?
A kopek tabiatl geimsiz adam!
Kediye kebap aldran kpei dv dveceksen.

Bir taz ile o tu rm ak ne ho!

Kafadar biri olup tazyla otu rm ak ne ho!
ne y u ttu rm ak iin gelirler kpein yanna.
neyi y u ttu rd u lar m kllarn denerler kpekte.
Sen kpeklere kar ok aslanlk ettin.
Ama nefis kpein bir ie yaram ad.
Bala nelis kpeini, rzkn hazrdr.
Oysa sen balsn, nefis kpein salnm!
M ptelalar gibi aciz kalyorsun.
Bu halle azn nasl karacaksn?
Sen rzk veren Tanrya gven.
Sabretmeyi bil, sakin ol daima.
Tanr kfir olann rzkn verirken
Senin gibi akll birinin rzkn verm ez mi?

yiliksever biri bize anlatt.

l yolunda bir kuyu vard.
K uyudan su ektiim srada
A nszn yzm dverdi kuyuya.
Birini kuyuya indirdim .
K uyunun dibindeki am u ru aratrsn dedim .
H epsini doldur kovaya, ekeyim yukar.
Bakarsn am ur arasnda bulurum yz.
K uyudan birka kova am ur ektim.
am u r iinde yz ok aradm .
am u r iinde bir karata grdm .
Prl prl, cilal bir tat grdm .
D eerli ta m dr acaba derken
Elim den dt yere, krld.
kiye ayrld, o rtasn d an bir kurtuk kt.
K urtuun aznda yeil bir yaprak vard.
***
Ne byk nim et verici T anrdr ki
Tan iindeki k urtuu yaatr.
l yolundaki karanlk kuyuda
Tan, am urun iindeki kurtuu yaatr.
H ey hrsl! T an rn n rzk verm e gcn gr.
O n u n ltfunu, kalc nim etini, bam gr.

D indar bir kadn vard; kocas seyahate kt.

Ne kocas, e yiyecek az kalm t.
Biri dedi ona: Yalnzsn, zordasn.
Ekmein yok, paran yok, ne yapacaksn?
Kadn cevap verdi: Ben yalnz deilim.
Tarya yakn bir yerdeyim.
Kocam olm asa da rzkm gelir.
Rzk yiyen gitti am a rzk veren buradadr.

Be adam! Bir kadndan da geridesin.

Vah sana vah! Sen neden bylesin?
Uygun olan, olm ayan ilerin yznden
Senin ben im ihtiyacm bela olm u bamza.

237

Bu hikyeyi bir derviten duydum .

D edi ki: Kbeyi tavaf ediyordum .
N urla yorulm u bir derb eder
Beli iki bklm olm u, salar aarm.
Y anm da az ok bir eyler vard.
D nya mal olarak b ir de m isvak vard.
O n a dedim : Eski to p rak ihtiyar!
Bu m isva ister m isin? Senin olsun.
C evap verdi bana o sz bilir ihtiyar:
Ben ihtiya kapsn nasl aarm?
htiya kaps alrsa yzm e,
Sonsuza kadar kapanm az bir daha bana.
Bu kapy yz yl nce kapadm ben.
Bu yam da bu kapy nasl aarm ben?
***
Sen lm ezsen, hrsn azalm ak bilmez.
H rs derdinin m erhem i topraktr.
H rs yokuu uzun bir yokutur.
E m eller ard arkas kesilm ez arzulardr.
pek bceine bak; gen yata
Saklar kendini kefen altna.
K endi hrsndan, avareliinden
Sollar, sa, arkalar n olur.
D olam aktan b ed en in d e takat kalm aynca
Koyar kendini kendi eliyle mezara.

Flam ingonun hali g ldrr beni.

D eniz k enarnda, ba nde dikilir.
ektii m ihnetlere dalm gitm itir.
Su iersem , deniz eksilir der.
Bu m nda sen kendinin flam ingosusun.
M ihnet ekm ede flam ingodan ileridesin.
Sen de ate iinde d u ran flam ingosun.
imdi sahip olduklarn ye i gzelce.
M utlu olm aya bak bir an, brak didinm eyi.
Bugn yemeye bak, yarn grecek m isin?
Dnya mal olarak bir ey brakm a.
Bir ine yznden yakalanm ad m sa?
C m ertlik el. Pintilerin balar
Yakr fil aya altnda kalmaya.
C anlarnda yle bir dm vardr ki
Kimse grem e/, onlarn y / n iin gldn.
Pintilerin pintilikleri yznden srekli
Bir araya gelm ez dnya ile dinleri.
Eekliklerinden olacak, buday pazarnda
Bir arpa verm ez de can verirler, bak u ie!

Bizim ehirde p in tin in b iri hastaland.

Bu adam n elli kese altn dinar vard.
zg r dnceli biri b en den bir istekte bulundu.
O pinti iin erbet yapm am istedi.
A dam beni o p in tin in yanna gtrd.
D ertle bouan yz yanda birini grdm .
H rs derdinin hastalyla yatyordu.
Yatanda aygn baygn yatyordu.
G nl lm e yaklam ,
H er bir yan kararp m orarm .
Pintilii yzne aksetm i,
Yemek yem em ekten duda m orarm .
Yannda bir ie glsuyu buldum .
ienin azn am urla skca kapam.
Birine dedim: ienin azndaki am uru kar.
H astann yzne glsuyu serp.
H asta adam korkudan bard:
am u ru karm a sakn ienin azndan!
O am u ru karrsan ienin azndan
Kalbim i skm ekten b eter edersin bana.
Bu gzel koku yznden gnlm hastadr.
G lsuyu serpm e bana, canm atetedir.
Bunu syledikten son ra bu lemi terk etti.
B ilm iyorum sonra onun hali ne oldu.
O zavally ykayp tem izlediler.
Bin glkle gtrp topraa verdiler.
S onra o glsuyu iesini getirdiler.
G lsuyunu onun m ezarna dktler.

Glsuyuyla m ezar topra slannca

O barenin k r gnl daha da kr oldu.
G lsuyunu ieden karm ak istem iyordu.
O glsuyuyla topra bari gl koksundu.
G lsuyundan bir dam la eksilm esin istedi.
O glsuyuyla m ezarnda dikenler bitti.
***
Pintilerin sonu ne olur, syledim.
Bakar m sn, ne gzel bir sr syledim!

On Yedinci Makale

ki yanak toprakta dkleceine gre

ki yananz topraa s r n azizler.
D n n o zaman, toprakta
D k l r yanaklarnz gl yapra gibi.
O anda ne inleyebilirsiniz
Ne O n u n nnde y znz topraa srebilirsiniz.
im di sizin kudretiniz varken
G ece gndz bu ekilde huzurdayken
N iin T anrya ibadette geveklik gsterirsiniz?
Elinizi kvrak tutun Tanr eriyseniz.
Sen iine yarayacak b ir ey yaptn zam an
ftih ar edebilirsin adam lnla.
stersen ok ibadet edebilirsin.
A m a krk saatin birinde ibadet edersin.
Y annda hi yoldan kalmayacak.
G nl yangs ile seher ahlar kalacak.
Sen hibir gece ibadet kaygsyla
Sabaha kadar uyank tutm azsn kendini.
D ostum , uyum a ki uyanasn.
Srlar renm eye lyk olasn.
N eden uyudun sen? U zun m r n olsa da
lm uykusundan uyanam ayacaksm .
Git, m ezara at kendi uykunu.
Bylelikle uyandrrsn akln.
Bak, aciz kalan u gne bile
U ykudan gzlerini hi kzartm ad.
Senin gne gibi byle d erdin olsa,
U ykusuzluktan sararm yzn olur.
Hey gece gndz d em eden uyuyan!

Yallk sabah oldu, sen hl uykudasn.

K orkm uyor m usun, lm seni uyutacak?
G nln u yutup perian edecek.
Sen uykudasn; uyank olanlar gitti.
Azizler, vefallar gitti.
Sen bana b u y ru k bir dnyann torbasm dasm .
Kalp ake gibi yerinde kalmsn.
Gaflet iinde didiip duruyorsun.
Azn kalabalk, ban sevdalarla dolu.
Diyelim ki gece u y udun sabaha kadar;
U yudunsa n ed en ge vakte kadar uyudun?
D ostum , sabah vakti geveklik gsterm e.
Em insin, saln da yerinde.
Sabahleyin seher yeli esince
stediini elde edersin o saatte.
O derghtan giyilen hilat
Sabah olduu zam an giyilir.
Gece bitip de sabah vakti yaklanca
Toprak zerreleri balar kaynamaya.
H akikatin kokusunu alan gnl
Alr o saatte uyank kalmaya.
Senin yolun o dergha gidiyorsa,
Sabah vakti k an a bulanm bir ahtr.
G nlm , o an d a uykuyu terk et.
Bir ah ek, H arem kapsnn halkasn vur.
Kanl gsnden tem iz bir nefes ver.
Byle sabah ok olur am a sen de m ezarda olursun.
Gece oldu m u tu t o halkay.
Z incire v u r sen cokulu gnln.
Ya da divane g nlnn z ban.
Hoa, arzu dolu olarak feryat et.
z dilini, T an ry a srrn syle.
G nlnn eski gam larn akla.
M utlusun; yam ur gibi dolu dolu ala.
Belki g n l n d en perde kalkar bylelikle.
O anda ektiin ah kabul grrse,
Dnya ile iindekilerden h o tu r o an.

A zizim , m r n geti; anla artk.

G ece gndz uykuda olm a artk.
G eceleyin uykuda, g ndz gaflet uykusundasm .
Gaflete batm insan! U tan, utan!
Hey uyuyan! Uyuma! Bu kadar gnah yeter sana.
N eden uyudun? M ezarn yatak olarak yeter sana.
Binlerce azizin nurlu can
Fedadr sabah kalkanlarn secdeghna.
Ne lezzettir bu! K aranlk gecelerde
N iyazn sunarsn H akka.
Ne hotur, topraa srersin yzn!
nleyerek eda edersin nam azn.
B tn ufuklar dinginlem itir.
Senin yolun T anrya uzanm tr.
Tanr h u zu ru n d a niyaz elini amsn.
Bazen alam aktasn bazen nam azdasn.
Byle bir anda, Tanrnn huzu ru n d a
M ahlukat uyurken bir sen kalrsn.
Gafiller yataklarnda uyurken
Sen Tanr ile srda olursun.
K aranlk gecede Tanr ile babaalk ne gzel!
K endinden uzakta, O n a yakn olm ak ne gzel!
B undan daha iyi iin olabilir mi?
Bir gece O n u n h u zu ru n d a olm ak ne gzel!
Yz gece nefsinin istei ile uyank kalsan
Bu iin iinde kk bir ehvet olurdu.
N efsin, heveslerin iin yz kere uyank kaldn.
Bir geceni de Tanr iin uyank geir.

D uyduum a gre km il bir pir vard.

Dier pirler gibi gafil kalm am t.
Ne gece uyur ne gndz dinlenirdi.
Gece, gndz kim se onu uyur grm ezdi.
Biri sordu ona: Ey gnl parlatan pir!
Niin gece, g ndz hi uyum azsn?
O na dedi: Bilen insan uyumaz.
C ennet ile C ehennem onun stnde, altnda.
Birini h a rla n d m d u ru rlar aada.
brn ssler, donatrlar.
u zam anede C en n et ile C ehennem arasnda
Nasl uykum gelir, syler m isin bana?
Kimse benim adm deftere yazm ad.
Ben bu iki yerden hangisinin m ensubuyum ?
( nlm parlyor, canm ate iinde.
Bu d u ru m d a nasl uyku girer gzme?
G nlm de, can m d a yangn olduu srece
Benim uyum am tepetakla olm am a sebep olur.

**

Binlerce n l n n tem iz can

Gece ibadeti yapanlarn halvetine fedadr.
Azizim; ne kadar uyuyacaksn? A gzn.
Ban dizine daya, dn, gir halvete.
Gece boyunca havanda su dvenler gibi
O bir avu p erian insandan olma.
N eden uyudun m ehtapl gecede?

.t
A-'-i

Bu uykudan ne geecek eline?

H i d nm ez m isin, m r n sona erince
Nice m ehtap doacak senin m ezarnda?
U yku seni kefen iine ekmi.
M ezarna ay vuracak.
U ykusu gelen kii d n r bir kere.
Ay ok vuracaktr m ezarna.
M ehtapl gecede uykun m u geliyor?
klar az uyur m ehtapl gecede.
k uyum u, m auk uyanktr.
D erse akll biri, hi d o ru olmaz.
Ne m auu, ne ? Bu ne biim laf?
Topraa ne tem iz kiiler girer!
Sen nefis ile heves k lh an nn adamsn.
Nasl o lur da padiah klarndan saylrsn?

h.

,\)

D uyduum a gre vaktiyle bir padiah vard.

Bu padiahn ay gibi gzel yz vard.
evgen oynam ak iin kt dar.
O nun y z n d en h er an yz gnl kanad.
Gzellik to p u n u m eydana attnda
Felek o n u n topuyla evgen oynad.
Yana dnyay sslem ekten sz ederdi.
O nun gzellii dnyaya elme atard.
Akl o n u n yolu n u n toprana oturm u.
Ter onun ay y zne konm u.
A knn gam yararsz bir sevdayd.
Ll renkli duda dum ansz helvayd.
Sarhoun biri o m eydanda dolayordu.
O nu seyrederek hayran kalyordu.
Bir gn m u m gibi yanan bir derbeder
-Ki zavall sabaha kadar klhan yakard. Uzaktan gzel p adiahn yzn grd.
O n u n bana neler neler gelmedi!
O n u n ak can n a ate drd.
O nu derm ansz zorlu derde drd.
Gnl ak iinde delilik m acunu yapt.
Yana yatan yz trl kan yapt.
Kfur gibi cierinden souk nefes geliyordu.
Uzaktan zlem ateiyle yanyordu.
Akl karm , am kalmt.
Gnl ateler iinde kalmt.
C ehennem gibi yanan canyla nefes verdi.
Sarholukla st n param para etti.

O sarho k rpnd durdu.

C an n n yerine giysisi geldi eline.
D nya gznde karard.
Sarholukla yere dt, bayld.
Nasl rpnrsa kan ile to p ra k iinde
Yol stndeki yar boazlanm tavuk,
O zavall k da yle rpnd durdu.
Bu ne aktr! Bu ne derttir! Bu nasl i?
S onunda on gn on gece bu ekilde
Sabaha kadar yatt to p rak stnde.
Birazck kendine geldiinde
Tekrar dt sarholuk cokusuna.
Feryat ediyor, her yana kouyordu.
Yere yam ur gibi gzya dkyordu.
Su eddi gibi sahrada kalm t.
Yamur gibi sahraya gzya sayordu.
G nl b u sahrann dndayd.
Bedeni kan sahrasna balyd.
Gzyayla sahra am ur iinde kalm.
D nya dolusu dert gnl sahrasna yerlemi.
Ne srrn aaca bir m ah rem vard.
Ne rum uzlu konuaca bir gniildei vard.
Yemeden im eden kesilmi, uyum az olm utu.
Ama b u n u syleyecek cesareti yoktu.
G nlne diyordu: lemi parlatan bir ahtr.
Bugn bt n lem onun m lkdr.
Padiahlyla ferm an verirse,
O rdu toplar saylamayacak kadar.
O n u n bir adam bana gelirse,
O n u n karsnda diren gsterem em .
K lhandan kar dar bir dilenci
Byle bir padiaha vuslat um uduyla.
Bu srr aka syleyecek olsam ,
A nnda eder beni para para.
Ne yapaym? Nasl edeyim ? im dt.
Eeim am ura sapland, ykm dt.
Ve bylece on yl boyunca
Padiaha akndan vazgemedi.
H er gece sabaha, her sabah akam a kadar

Kapsnda durdu, dedi: Yarabbi!

Karar, uykusu, h u z u ru gitti.
Ad sonunda ktye kt.
ahn akll b ir veziri vard.
Vezir onu grnce hem en tand.
A m a kvrak zekl ahtan korktuu iin
Bu meseleyi ortaya getirm edi.
Bir gn Aln, k enara ekilin sesleri arasnda
Tm sahrada toz to p rak kalkt havaya.
Zam ann Y usufu kt meydana.
Beikteki gne gibiydi sayvannn altnda.
Klhan iisi kotu hem en yanm a.
Gnl, can laf doluydu am a dili tutulm utu.
O yuncu ah alnca eline evgeni,
Zavallnn can n d an skt yreini.
Zlflerinin kvrm n d an alnca kokuyu
Top gibi kend in d en geip yuvarlanyordu.
Veziri tam frsatn buldu.
Klhan iisinin halini rum uzlu syledi.
On yldr senin aknla gece gndz
Ne uyudu ne m u m gibi yanm aktan usand.
Bu zavall senin iyiliini isteyenlerdendir.
O na padiahlara yakr ekilde iyi davran.
st ba dklyor olsa da
Topunu bir kez atver ona.
Byle bir yr utan verici olsa da
Garip olm az bu d u ru m ahlarca.
Padiah ltfetti, srd atn.
Bu zavallya d o ru att topunu.
a dedi: T opum u at bana.
Neden azn ak kaldn byle?
Padiahtan bu sz duyunca zavall
Topraa dt, kvranm aya balad.
G zlerinden yam ur gibi ya boand.
Kavak yapra gibi titrem eye balad.
("anndan yz kadeh kan giysisine dkm .
Btn dnya onun evresine toplanm .
Dertli dertli souk nefes veriyordu.
O kalabalkta halden hale giriyordu.

S on u n d a toz toprak iinde perianlkla

G eri gtrdler onu klhanna.
G nl keder denizine dalm t.
G zlerinden akan sanki da pnaryd.
Hava o n u n nefesiyle soum utu.
Felek o n u n yznden sararm t.
S onunda o zavall bir ay boyunca
D a altnda kalm sam an p gibi yaad.
Bir gn padiah vezirine dedi:
O yoksul galiba bizden korktu.
Gel, o n u n klhann arayalm.
Biraz m zla srlaalm.
klar b ir coarsa zira
Koskoca fil esir olur karncaya.
Bu ne devlettir! Ba yce bir gne
Kendi zerresinin yanna gidiyor.
Padiah klhana doru hareket edince
G nl daralm klhancya haber geldi.
G z padiahn cem line iliince
T itredi, oraya yld kald.
Padiah o n yzne bakt
Ban kucana alp alad.
O n u n cokulu gnlne m erhem oldu.
Kendisi ldryor, kendisi m atem tutuyordu.
Kendi varlna yol bulunca
Ban padiahn kucanda bulunca
Pervane o scakla nasl dayanr?
Parlak m u m u n alevine kendini atar.
Byle b ir ahn vuslatna takati yoktu.
Bir ah ekti; ahi gklere ykseldi.
G zyalarndan yzne glsuyu arpt.
Bir n ara att, orada ru h u n u teslim etti.
O hayran ktan iki nefes kt.
Biri cansz, biri canl kt.
***
K lhanc gibi aciz olan sen
Senin ahn vuslatna dayanacak gcn yok.

H ey toprak paras! Han hayle kaplm a.

O tem iz Tanr senden m stanidir.
Temiz kiilerin yapt ibadet
Bir avu topran yoluna fedadr.
H itap geldi: Ey Tanr katnn temizleri!
H ep birlikte secde edin deme.
K endi istinam zla b ir para topraa
B unca tem iz secdeyi satk.
Bizim zatm z b u n lard an m stanidir.
Secdenin, nam azn ne yeri vardr?
Klhanc! Git, k lh an n yak.
Bu atete yz atla yan.
Bu yalan dolan ne zam ana kadar srecek?
nk sarholar ok bo konuur.
Sultan seni dnr, sana ynelirse,
Ne cann var ne yerin; ne yaparsn?
Ne o n u n h u zu ru n a getirecek cann var
Ne onu yanm a getirecek yerin var.

D uyduum a gre bir fare lde

G rd sahipsiz bir deve.
Yularm smsk tuttu, kotu.
Deve ardndan gzel gzel yrd.
O n u deliinin olduu yere kadar getirdi.
Deveyi sdracak yer deildi, ne are?
Deve dedi ona: Hey yolunu arm!
te geldim ; yerin hani?
Kendi acizliinden h ab erin yok.
Beni yiyecek diye getirdin evine.
Bir pencere darack delie nasl sar?
Benim gibi bir deve ine deliinden nasl geer?
***
Git, canndan bu yk kaldr.
Bu ite orantszlk olm utur.
Zavall fare; sus, konum a.
A ldatam azsn benim gibi deveyi.
Hey karnca! Git, kendine bir yuva ara.
Sana lyk olan taneden sz et.
H ey karnca! H avalara girm isin sen!
Ayan yere basm yor; b u yzden neelisin.

On Sekizinci Makale

Mlk, hazine, p ara ile m arur olma.

Senin gibi nicelerini hatrlar dnya.
N urlu cannla ibadet et Tanrya.
badet edilesidir Tanr; ondan uzak durm a.
H er iinde T an ry an.
Yaadka T anry akim dan karm a.
Bir ite yardm isteyeceksen, O ndan iste.
nk b u ndan d ah a iyi bir dergh bulam azsn.
D ostum , kendi h alinden m em nunsan,
yi bil ki bu h onutluk, O n u n honutluudur.
badete altr kendini; gnahtan uzak dur.
G nahn varken ibadet n u r verm ez sana.
ok keskin olm a; abuk fkelenme.
Hi kimseyle de urap didime.
Birine kin gdp gsne ate drm e.
Gece gndz y an ar d u ru rsu n yoksa.
H rsn esiri o lu ru m deme.
Yoksa tem iz cann bkar bedeninden.
H ibir ekilde yalan syleme.
nk b u ndan b eter gnah olamaz.
Kskanlk tab iatn d a ar basarsa,
G nln doyar artk yaamaya.
Bir ii ister istem ez yapacaksan,
Nasl sonlanr b u i; bak ona.
Sabrszlk y z n d en gnln ok yaralysa,
Sabrl ol; her eyin b ir vakti vardr.
K endine bir arkada sem ek istiyorsan,
zlm em ek iin akll birini se.

Z am anede yz ehil olm ayann arasna gir.

Bylece onlarn arasndan b ir ehil bulabilirsin.
Yz kere denem edike kim seyi
Etm e kendi srlarna ortak.
Bir ahm aa deer veririm dem e.
nk ahm ak ham lndan der hataya.
E blehlerin yannda srrn sylem e asla.
A hm aklara cevap verm e asla.
zin verm e avam n, kylnn sana baskn km asna.
nk b u n lar insan can ndan bezdirir zulmle.
Ta gibi ar ol, hi koma.
Civa gibi o yana bu yana kam a.
Akl lsnde kalmaya cesaret edersen
Lacivert boya gibi kaynar, piersin.
Bir para su olan m enini dkm e.
Sende kalsn, destek olsun sana.
Ne zam an ehvete gelecek olsan
Kendi benliinden uzaklarsn.
D ilini konum aya fazla altrm a.
O tuz diinle dilini bala, konuturm a.
nce d n, szn syle sonra.
ok soruya, konum aya alma.
Bir sz syleyeceksen, tatl tatl syle.
Gzel sylem ek her iyiliin asldr zira.
H ibir ekilde srrn kadna ama.
nk kadn srrn herkese syler aka.
ocuuna ya kkken ret dinini.
O yata renm ek ta stne yaz naketm ektir.
O lunu kt arkadatan uzak tut.
nk insan kt arkadala gnahkr olur.
Saygl ol yal insanlara.
Bu sz anlarsn yallk anda.
Az konu; konuacaksan gzel konu.
yi, k t her azna geleni syleme.
ren byklerin szlerini.
H er bir nkteden kar ibret dersi.
Kim bir h n e r renm ekte zahm et ekmise,
Ver hzineni, ren onun hnerini.
Seninle eref bulan bir kim seyi

Felein yapt gibi rezil etm e cahillikle.

Biri sana bir sz sylerse, dn.
Ben bunu daha nce de duym utum deme.
ok denediin, kabul ettiin kimseyi
Sakn bir daha denem eye kalkma!
D edikoducuyu y anm a yaklatrm a.
Senin iin de kt k o nuur sonunda.
C ahil insanla iin olm asn asla.
Sonra m r t rp s olm asn sana.
Biri sana nasl kt i yaplr, sylerse,
zin verme; uzaklatr onu yanndan.
D edikoducuyu yaklatrm a yanma.
Yoksa her gn dolar seni diline.
Kimseyi ayplama; gizlidir bu.
Tanr onu nasl yarattn bilir.
H erkese bakarken yle bak ki
H er beteri kendinden iyi gr.
Kimse hakknda kt dnm e, iyi dn.
Halim selim ol; en kkten kk ol.
Herkese kar efkatli ol rabetle.
G ne gibi herkese gnder n.
G nl K besinin bat olm asn istersen,
G nlden anlayann gnln kendinle ad et.
N am ahrem e bak m ak tan kar gzn.
Bir yanl bakla yz gnaha girme.
Gybet etme; bo bo kfr etme.
Sonunda kalrsn yoksa hasret iinde.
yilik ederek b ir m u m yakarsan,
O iyilikle sen de m u m gibi parlarsn.
m r n bo yere harcarm deme.
Kimse bilm edi zira hayatn deerini.
Cevap verirken senden kklere iyi davran.
Bylece senin davrann da beenilir olur.
K onuurken kim seyi aalama.
bilir biriysen, alakgnll ol.
Kimseyi km seyerek bakm a.
H em tavuskuu h em sinek gerekli hayatta.
Kimseye d u ru p d u ru rk en yakksz sz etme.
Kimseye bo yere zp incitme.

Bir ah m a k gelirse yanm a,

O n u n yannda bala byklenm eye.
Bir Tanr eri gelirse yanna,
A lakgnll ol, to p rak et kendini.
B irinin evresinde ok dolanrsan,
Rezil olursun eer aziz olsan da.
H er n n e gelene ilgi gsterirsen,
Ban ok arr iin sonunda.
Yallara yakn ol elinden geldike.
G enlikten haberdar olan onlardr zira.
Yoksullara mal yardm nda bulun.
M aln ylan, zehir olup dnm esin sana.
Bir zengin gelirse saygyla yanna,
H rm et etm e ona paras var diye.
Yorgun bir fakir gelirse yanna,
Hal h a tr sor; onun kalbini krm a.
B irinin sende birazck hakk olsa,
H ibir ekilde stndeki hakk unutm a.
Bir karncay bile km seyip bbrlenm e.
K arnca gibi dknsn sen Kudret karsnda.
yi grl ol eer akln bandaysa.
Aypsz birini aryorsan; T anrd r ancak.
H ibir ite nankrlk etine.
H akinas biriysen, raz ol kadere.
Anszn cann sklmaya balarsa,
M ezarla git, bir sre ala.
Glm e; hznl ol yaadka.
Bir keye ili, kal yalnz bana.
Beladan k urtulm ak istiyorsan,
lisirleri k u rtar zindandan.
Siyasette kal bir zaman.
Sonra geri kalmayasn zntyle.
Kimseyle ok konuup didim e.
ok inatlk etm ek yaram az bir ie.
ocuunu saygsz biri olarak yetitirme.
Yoksa kendi incini atm olursun amura.
Cevap verirken hem en atlm a ne.
arttr bu; biraz bekle hele.
C m ertlik et; kim in eli aksa,

O n a C ehennem lik d em em nasl olur reva?

G nln ho tut sen yaadka.
nk hon u tlu k tkenm ez hazinedir.
K endini vp gklere karma.
Bil kendini; b ir avu su ile topraksn.
Yaralama gnln bo dncelerle.
nk gereinden ok dnyorsun.
Eski zntleri k en d in e d ert etme.
nk onlara bak arak bir ey gem ez ele.
sa gibi gl, yz n d e gller asn.
Eektir ask suratl, som urtkan kimse.
Tanm yorsan birini, elinden geldike
yi veya kt y nlerini syleme.
G nl diri biriysen, sr perdesinde
yilik dnda lm kii arkasndan konum a.
Sarho konuur da gzel konuursa,
D inle onu; sarh o tu r deyip geme.
H akknda kt d n en dm ann varsa
Susturm aya al o n u gzellikle.
Sakn dm ann km sem eye kalkma!
Bir ule bir ehri y akar batanbaa.
yilik yapmaya al insanlara.
Has iyilii Tanr rzas iin yap.
H er neyi terk ettiysen, elinden geldiince
D nm e artk onu, i bilir biriysen.
Yolda yrrken ban olsun nde.
nsanlar grm e, ilgilen kendinle.
Zam anl zam ansz fazla yem ek yeme.
Kukusuz fazla yem ek seni yer sonra.
Akam uyum ak iin yattnda
Kelim e-i ahadet getir itenlikle.
Sabah oldu m u kalk uykudan.
U yank olm ak iyidir uyuyan m u rd ar olm aktan.
N am az vakti geldii zam an
Btl dncelerle nam azn etm e ziyan.
Srekli ahiret dncesinde ol.
K urtulm utur kim ahireti dndyse.
H er zam an v aktinin kym etini bil.
D n, kendi k o n tro l n yitirme.

D n tem iz tut, uy eriata.

Uzak d u r tabiatn pisliklerinden.
M nen tem iz tut iini de
U tan d rm asn seni, iin anlalrsa.
ylesine deerlendir vaktini ki
Gel denildiinde, h em en k yola.
Paral olsan, padiah olsan,
Yapman gereken eyi yap.
C an ekiirken dilin tutulursa,
U nutm aya al bt n dnceleri.
O an korkm a, um utlu ol.
eran tu t sen o gnee.
Kim can verirse m utlulukla,
ok lezzetler alr ebedlikte.
Bir atasz vardr; yakr buraya:
G leryzl olm ak gerek can ekiirken de.
N asihatim i km sem e gaflet ile.
Bir b ir uygula, al nasibini.
in varsa senin srlar yolunda
Kimseyi b u yadigrdan kym etli bilme.
Bil b u n larn hepsini, o tu r sessizce.
Kapat azm , sakinle nce.
Sabretm eyi meslek edin; b u d u r yol.
Susmay m eslek edin; b u d u r hakikat.

-sc, !

> ,'T "

:

Akll biri inde gitti bir ihtiyarn yanm a.

Dedi: H aberdar et beni hakikatten yana.
<) tarikat piri cevap verdi ona.
O n cz vardr h akikatin m nsnda,
iyi dinlersen, anlataym sana.
Biri az konum aktr, dokuzu susmaktr.
** *
ahlarn elinde susm a doan vardr.
Blbl akd iin kafestedir.
C ann teslimiyete alrsa,
H er zerren balar seninle konum aya.
P nar gibi ne zam ana kadar kaynayacaksn?
D eniz olursun eer susarsan.
nci karm ak isteyen b u denizde
Nefesini tutm ald r dalglk edecekse.

Bitiri

A ttr u m nlar denizinden

Dil elm asyla inciler karrsn.
lem de iftihar etm ek yakr sana.
Seninle sona erdi bu Esrrnm e.
Ters tabiatl gkkubbe altnda
Kimse syleyemez bu m invalde.
airlik g c m o kadar fazla ki
Sylediim bir m ndan yz orijinal m n kar.
D nce dnyam da yle sarhoum ki
Uyku girm ez asla gzlerime.
Az veya ok, gece uykusu bilm em .
Bir y an m d an br yanm a d n er dururum .
M nlar karrm belleim den.
Belki so n u n d a biraz u y u rum derim .
u incilere bak; kar canm n deryasndan.
D ilim den pepee dklr durur.
Bak u lalz gzelliine, srlarn kefine.
Bak terkiplerin, szlerin m nsna.
Bir sz syleyecek olsak, yz yl boyunca
Szlerimiz o haliyle bakir kalacak.
Bizden ne k adar bahsedersen, zikir olarak kalr.
Am a m nlarn asl bkir olarak kalr.
Akll insan! Gel, bak u sze bir kere.
Eski laflar kim sylyor; b u n a bak.
Bir ey ne kadar eskirse, kaditleir.
D nyann lezzetleri yeni eylerdedir.
lem yaratldndan beni b en im gibi
H atrlam yorum sz ustas air ktn.

Sz iin airde sa dncesi olmal.

D ouracaksa, M eryem gibi bakire olmal.
Bu szler takdirin tesindedir.
Bu tatl szlerin cokusu vardr.
Kim ben fakiri g rm ek istiyorsa,
Benim grntm latif iirlerimdir.
Kendi iirlerim den rn ek gsterdim.
H er konuda sr incilerim i gsterdim.
Sr ehli biriysen, a gzn.
Dalglk et, szn srrn kar.
flas sofrasn yaydm ben.
ok divanelikler e ttim ben.
N erede bir gnl ehli? Yalnzlk kesinde
Bir an otursun b u d e rt iinde benimle.
Attr! D aha ne k ad ar byle konuacaksn?
Bir szn bir szne balayacaksn?
Senin toprak gibi olm an isterim.
Ayaklar altnda tem izlenm eni isterim.
Yolun topra gibi ol herkesin aya altnda.
Alakgnll ol; susm ay meslek edin.
H er iki konuda da sabrl ol daima.
Sabretm en gerekiyor ksacas.
Kim birka gn sabrederse, kavuur nim ete.
H akk dnerek sabret daima.
H ak ile, kendinle m egul ol daima.
H er an zinde olm ak istiyorsan,
Tanrnn adn hi d rm e dilinden.
H er an Tanr korkusuyla, um ut iinde yaarsan,
Ebed sermayeyi elde edersin Tanr katnda.
H er an nur alabilecein halde
Neden olm azsn srekli Tanr huzurunda?
Yz eyden eref bulsan da
Tanr h u zu ru n d a olm aktan iyi ne var baka?

261

O divane gnll gidiyordu sevinle.

G z iliti o m aharetli bakkala.
Sordu ona: M barek adam!
Beyaz eker ile badem iin var m ?
Bakkal dedi: kisinden de oka var.
Am a alcs karsa.
Deli dedi ona: Sen ne yapyorsun?
N eden iki gzel eyi hoa yem iyorsun?
Bu ikisini satarsan yz naz ile
Bu ikisinden ho olan ne alacaksn?
***
G nlnn, cannn altndaki h e r nefeste
Kim bilir, ne srlar sakldr!
Srlarla dolu binlerce denizi
Bir nefeste elde edebilirsin.
Bu t yeter sana iki lemde.
Tanr o lm adan bir nefes km az canndan.
Sen bu nefeslere saygl olursan,
Bu saygyla seni getirirler sultanla.
Tanry an; daha ne kadar iir syleyeceksin?
Susmay m eslek edin; daha ne kadar konuacaksn?
iir m kem m elliin d o ru u n d a olsa da
yi bakarsan, erkeklerin hayz halidir.
yi bil unu; kitabndaki her h a rf
Puttur; p u t kukusuz senin engelindir.
imdi uyan sarholuk uykusundan.

B undan byle vazge putperestlikten.

Yazk ki bir m r geti, bir n
H er iki leme deer; b u dorudur.
Benim m r satn alm am gerekseydi,
Bir an uyuyacak vaktim olmazd.
m r m d en geriye b ir an kalmsa,
Bilirim ki daha yz lem kalmtr.
N iin bunca sz sylyorum ki?
Biliyorum nk; b u g n okum am gerek.
Syle daha ne k adar syleyeyim?
K endime bir h a rf o kursam ben
Ker ahiretten olsayd haberim ,
Szlerim bu k adar renkli olmazd.
Ne yazk ki bildiim i uygulam adm !
badet vakti kendi gam m ekmedim.
Yz yl din yolunda y rsem de
Nasl istifar edeceim i bilem iyorum .
Her nefesim iin istifar edecek olsam,
Bir m r istifar edebilir miyim? Bilmem.
A m a benim T anrm kerem sahibidir.
G nahm byk olsa da balaycdr.
almaz buna, ebed fazlyla
Bir beytim le balayc olursa bana.

263

itm itim ben, Tulu Firdevs

-ki hikyecilikte cidd iler kardYirmi be yl kalem inin ucuyla
ahnam eyi dktryordu.
ahnam e bitince m r n n so nuna geldi.
eyh Ebulkasm byklerin byyd.
htiya sahibi b ir ihtiyar olsa da
Din yoluyla ona ibadet etm edi.
Ebulkasm dedi: Firdevs ok syledi.
Hep soysuz ateperestleri vd.
A teperestleri verek geirdi bir m r.
lm vakti gelince, dinden habersiz ld.
Ben o n u n h akknda riyakr olam am .
Byle b ir airin cenaze nam azn klamam.
Zavall Firdevsyi alp gtrdler.
O nu karanlk topraa defnettiler.
O gece eyh ryasnda grd Firdevsyi.
Gzleri yal, eyhin h u zu ru n a geldi.
Banda z m r t rengi bir ta vard.
stnde yemyeil bir giysi vard.
eyhin karsna oturdu, yle dedi:
Ey can yakn nuruyla aydnlanan!
Benim gibi m uhta birinin klm adn namazn.
N am azm klm adn iin utanyorsun.
Senin T anrn m eleklerle dolu bir cihan
Ruhan feyziyle yourulm u m elekleri
G nderdi. te sana T an rn n ltf!
O m elekler topram da secde ettiler.

Yksek C ennete gitm e beratm verdiler.

Firdevs C ennete girecek dediler.
H itap geldi: Ey yal Firdevs!
Seni yanndan kovarsa o Tulu pr,
Ben seni kabul ettim ; b u yzden gzelce yattn.
nk benim birliim i bir beytinle ikrar ettin.

T anrnn fazlndan u m u d u n u kesme.

Cim rilii bizim fazlm za tank getirme.
yi bil unu; srlarn adam ysan,
Asi az olur, fazilet ise ok.
Eer tm halk balarsam ,
Bir avu dnda balam am olurum .
Tanrm , Sen A ttr bilirsin.
iirlerinde hep senin birliini syler.
Senin nuru n la bir ua gsterir.
Firdevs gibi hikyeler anlatr.
Firdevs gibi senin bol banla
C ennete gnder A ttr fazlnla.
Firdevs C ennetine lliyyn derler.
O C ennete sdk m akam , din kasr derler.

265

&

97. Hikye

Yal m yal b ir ihtiyara sordum

Soruyu sord u u m d a vefat yaknd.
Ey gaml insan! Yoldan kim dir?
M ezar yolunda azn nedir?
Cevap verdi: H abersizlikten ben
Dolu bir gnl gtryorum , ellerim bo.

Tanrm , ben b u hayret m abedinde

O ihtiyar gibiyim elim bo, kalbim dolu.
Ebed yol azndan yana elim bom bo.
Senin fazlnla um ut dolu bir gnlm var.
Tanrm , u m u d u m u boa karm a.
G nlm n hacetini kabul et kerem inle.
Aydnlk tu t canm nurla.
G nlm zinde kl huzurunla.
Sam alklarm a ram en kabul et beni huzuruna.
Sorunlarm n arasnda yakn ver bana.
Beni k u rta r benden lah yardm nla.
Kendi n u ru n la berat ver tahkik ile.
G nlm srlar m ahrem i kl.
Gaflet u y k usundan uyandr beni.
Aydnlat gnlm Tanrlnla.
Zenginletir gnlm kanaat ile.
Ruhum u aldklarnda hem nefes ol bana.
O aciz halim de ko im dadm a. .
Canm dnya ile iliiini kestiinde

Beni im an nuruyla tu t o anda.

m an ile topraa girdiim de ben
K orkum olm asn dnya dolusu suum dan.
T anrm , bizler bareleriz.
Bu hengm ede biz seyirci gibiyiz.
H epim iz C ennetlik veya C ehennem lik olsak da
Sen bilirsin; nk bizi yaratan sensin.
Kim bilir; m n, takva sahibi kimdir?
H angim iz m esuttur, hangim iz azgndr?

267


rl-'i

98. Hikye

Can ekim e halinde bir ihtiyar h n g r hngr alad.

Sordular ona: htiyar! A lam ann sebebi nedir?
yle cevap verdi: Yz yldr ben
Her halkrda bir kapy aldm.
imdi o kap birdenbire alacak.
O hasret yznden hngr h n g r alyorum.
Sadece haberciar deilim, bu kap
Saadet yoksa akavet kaps olarak m alacak?
Bu felekten dyorum imdi ben.
Y eryznn neresine ineceim? Bilmiyorum.
Benim halim alt yzl tavla zarna benzer.
Bakalm bu zarn hangi taraf gelecek?

Can bedenini terk ettii anda

ki lem de birbirinden ayrld.
Bu tarafta b eden baygnlna dald.
br tarafta can suskunluuna dald.
B irbirinden ayrlan iki ey, kim bilir
Neredeydi? Nereye geldi? Nereye gitti?
Yiidim! Sana zarar olmaz
yi uykular delikanl! dersen.
Bir yerden bir beyit houna giderse,
Dua edersin ben bareye de.
Bir zam an benim ihtiyacm karlar.
Sana hibir ekilde zarar gelmez.
abuk giden d u a yaklat m

> .V
t.

-Nf./

K aranlk toprakta n u r olur bana.

B ana rahatlk, sana sevap getirir.
C ezalandrlacaksam , k u rtuluum olur.
Sen fni dnyada hoa otururken
Ben toprakta nasl sakl kalrm?
nm zde ne naho bir yol vardr!
Ne kadar efkatsiziz biz kendimize!

O dervi ne gzel sylemi!

Tanrd an ey dilerim.
Biri, uykuda selam etle lmek.
kincisi, lm de kyamete kadar uyum ak.
ncs, sylemeye dem ez eyi
Ne diyeyim? nk sylemeye gelmez.

Tanrm , yrei salam olsun fazlnla

Kim bizden iyilikle bahsederse.
Bu aire b ir d u a ederse,
O tem iz dnceli insan k iinde kalsn.
K adehinde kan varsa, kalk
Kanl gzyalarn bizim topram za dk.
nk bizden sonra vefal azizler
Bizim topram zda ok alarlar.
G nlden bize hitap ederler.
A m a m ezarm zdan onlara cevap gelmez.
Ne aclar ekip gittiler!
Dert, h z n ile toprak altnda yattlar.
imdi biz de ok ac ekip gittik.
D ert, h z n ile toprak altnda yattk.
ok konutuk, suskunluu tercih ettik.
Konum a m akam ndan susm a m akam na geldik.
Toprak altnda ok suskun vardr.
O nlardan kim seyi d u ru m d an haberli grm yorum .
Binlerce tem iz can tem iz kalplaryla
Bunca to p rak dolu yze fedadr.
N eden bu k ad ar sylemek gerekiyor ki?
Nasl olsa to p rak altnda uyum ak gerek.

270

O bilgili stattan iittim .

A bbd can ekimeye balaynca
A bbse hem en geldi baucuna.
O n u n son dem lerinde olduunu grd.
Ecel seliyle baygn dm t.
Blbl gibi akyan dili konum az olm utu.
O n a dedi: Ey sz sohbeti gzel insan!
K onuurken'azndan bal dam lard.
Sen sz ustalarnn y an m a oturdun mu
Tm sz ustalarnn elini balardn.
N eden byle suskun o ld un imdi?
O byk hrsn k onum akta myd?

Son nefesleri srasnda sordum babam a:

N aslsn? Dedi: Nasl olaym olum?
H ayretten ne yapacam bilem iyorum .
G nlm kayboldu, gerisini bilem iyorum .
u ok d enenm i yay
Benim gibi ihtiyarn koluyla ekilmiyor.
lem in iip durduu byle bir deniz
Benim gibi b ir dam layla kabarm yor.
O na dedim : Bir eyler syle ama.
evgen to p u gibi avare oldum am a!
Bana cevap verdi: Bilgili evladm ;
T a n rn n fazlyla h er konuda h n e rin var.
m r m boyunca gafletle kendim i gsterdim.
Ne diyeyim? m r m boyunca samaladm.
Son nefesinde yle dedi babam :
Allahm! M uham m ede iyi bak!
Babam b u n u syledi, annem A m in dedi.
D aha so n ra irin can ondan ayrlverdi.

Tanrm ; babam ile an nem in dediklerini

Kabul et, v u r kabul m h r n ona.
B oynum g n ah altnda olsa da
Bu iki ihtiyarn duas yol m uskasdr bana.
Yarabbi, bu iki gsz ihtiyar gr.
Ben gencin cann onlara bala.
Temiz yrekli o ihtiyar ho tut.

272

O n u n im an n o n a m um yap.
m an ile onun salar apak oldu.
O n u um utsuzluk karanlnda brakma.
Yine senin derghna d t ii.
K endi fazlnla koru onu.
O d ar m ezarda hem nefes ol ona.
Tut elinden onun o yer altnda.
K efenini stnde C en n et giysisine dntr.
O n u n stne rahm et y am urunu yadr.
O n u n zayii bedeni to p ra a kart.
Tem izlik yadr o n u n erefli canna.
N u r stne nur olan M ustafa'nn canndan
O n u n canna ulatr Sr-i srafil esintisini.
G nahn affet, cann kuvvetli tut.
O n u n gnln din n u ru y la aydnlat.
* AA

T anrm , ahlarn yann d a yoksul adam

Klc, patiskas ile kucak kucaa.
Ben grdm , lp giden insanlar
Hepsi bir kl, bir patiskada yattlar.
Bedenim kele ile patiska getirdi.
Dilim elmas gibi kl getirdi.
im di patiska ile kl getirdim ben.
ok yrek da, hayl krkl getirdim ben.
ster ar ister kov; sen bilirsin.
H em kovabilir hem arabilirsin.
B undan daha dertli sz kim se grm em itir.
B unun her beytinden k an dam lam tr.

Szlk

Abbd: Kutbeddn Muzaffer bin Erder-i Abbd (491-547/ 1098-1152). Byk sf eyhlerden ve
Horasan vaizlerindendir. Mervli olan Abbd Em ir veya Emir Abbd adyla m ehur oldu. Gzel
konumas darbmesel halini ald. Din konusunda kaytsz kalmakla sulanan Abbdnin arabn
m bah olduuna dair bir de risale yazd sylenir. Sultan Sencerin elisi olarak Badata gitti. H a
life el-Muktef li emrillahm tevecchne m azhar oldu. Birok siyasi sorunda arabuluculuk grevini
stlendi.
Abbas- Debs: Dilencilikte srarn sembol olarak kullanlr. Kaynaklara gre on ikinci yzyldan nce
yaad anlalmaktadr. Arap kabilelerinden birine (Devs) mensup olduu sanlan Abbas dilencili
in ilkesini koymutu: Her yerde dilenebilirsin. H er yerde herkesten her eyi alabilirsin.
Abbse: Ebu M uhammed Abbas bin M uhammed Assr (460-549/ 1068-1154). Abbse-i Ts olarak
da bilinir. On ikinci yzylda yetien lim, arif ve vaizlerden biridir.
Abdullah: Hz. M uhammedin babas.
Ac su: arap.
dem - Mehd: Birlikte kullanldnda dnyann ba ve sonu kastedilir.
demin isyan: Kur anda dem kendi yaratanna isyan etti ve yoldan kt yetine gnderme yaplr.
Altn yzk: Peygamber altn yzk takmamas iin insanlar uyarmt. Vaktiyle kendisinin takt
altn yzk herkesin dikkatini ekince, eliyle yz gizlemi, eve gidince karp atmt.
Amber: Kaalot denilen ve daha ok mrekkep bal ile beslenen bir balina trnden amber elde
edilir. Eskiden Hars edebiyatnda buna gvanber (am ber sr) denilirdi.
saf: Sleyman Peygamberin gl veziri. Edebiyatta vezirler daima bu vezire benzetilir.
Ashb- Kehf: Devrin putperest padiah Dakyanusun zulm ne m aruz kalan Hristiyanlardan birka
onun elinden kaarak bir maaraya snm ve burada ibadete ekilerek Mesihin retilerini uygu
lamlard. Bunlarn yannda bekilik yapan bir de kpek vard. Tanr bu topluluk ile kpei yz
ksur yl uyuttu. Uyandklarnda uykularnn birka saat srdn sandlar. lerinden biri ekmek
ve yiyecek satn almak zere mid ehrine geldi. stndeki Dakyanus dnem ine ait parann gemez
aka olduunu anlad, btn ehrin Hristiyan olduunu grd. Halk Dakyanustan lanetle bahsedi
yordu. midliler bu Hristiyanlar ehre davet ettiler ve onlara saygda kusur etmediler.
Attab kuma: Eskiden Irakta dokunan bir cins kuma.
Avn: Zalim, bozguncu insan; zalim devlet grevlisi. O nuncu yzylda rand a avnlara ayyr da d en i
lirdi. rallar byle insanlarn kyamet gn kpek eklinde dirileceklerine inanrlard.
Ayak imesi: ok namaz klm aktan dolay Hz. M uham m edin ayaklarnn itii rivayet edilir.
Ayaz: (azneli Mahudun sevdii gulamlarndan biriydi. Edebiyatta sezgisi, akl ve gzellii ile tan
nr.
Aynelyakn: (rerek elde edilen kesin bilgi. Tasavvufta ariflerin derecesi.
zer: Iz. brahimin putperest ve put heykelcisi babas. nana gre o da m aherde kpek eklinde
dirilecektir.
Belam: Hz. Musa devrinde yaayan ve dualar kabul olunan biriydi. Allahn varlm kabul eden
Belam secde ettii zaman gznn nndeki btn perdeler kalkyor, yerin altn ve gkyznn
derinliklerini grebiliyordu. Musa zalimlerin ehri olan el-Belkaya ynelince halk Musann sertli

inden korktu; Belamd an Musaya beddua etmesini rica etti. Belam da Musaya beddua etti. Bunun
zerine srailoullar ihtilafa dtler ve savamaktan vazgetiler. Bu olayn ardndan Belamn dili
kkyle birlikte azndan dt ve T anrnn ona verdii zellikler ortadan kalkt. Efsaneye gre k
yamette Ashb- Kehf (Yedi Uyurlar)m kpei Cennete gidecektir. Kpek necis olduu ve Cennete
girmemesi gerektii iin bu kpein derisi Belamn zerine geirilecek, Belam Cehennem e gnde
rilirken , Belamm derisinin stne geirildii kpek Cennete girecektir.
Brak kendini: Mira gecesi mlakat srasnda Hz. M uham m ede gelen hitap. U truk nefsek (Brak
kendini!).
Bistam pri: nl sfi Bayezid-i Bistm.
Boyac sa: Hz. sann meslei boyaclkm. Annesi Meryem onu ocukken bir boyac ustasna rak
verdi. Bir gn ustas yokken sa farkl renklerdeki btn giysilerini ayn renkteki boya kpne att.
Ustas geri dnnce ok ard bu hale. Ancak sa o kpten her giysiyi istenilen renge boyanm
olarak kard.
Burak: Hz. M uham m edi Mira gecesi Tanr katma gtren binit.
Cennet-Cehennem: Enes bin Malike C ennetin gkyznde mi yoksa yeryznde mi olduu soruldu.
Hangi gkyz, hangi yeryz Cenneti iine alabilir ki? cevabn verdi. Peki, nerede? diye tekrar
sorulunca, C ennet yedinci kat gkyznn stnde, Byk Arn altndadr dedi. Kutde ise Ce
hennem in yerin yedinci katnn altnda yer aldn syledi.
emberden gemek: Eskiden talim srasnda askerler emberden geirilir, bylece kvraklk kazan
malar salanrm.
eng: ekil bakm ndan arpa benzeyen ve kucakta alman, Dou kkenli eski bir mzik aleti.
D eniz zrh: Rzgrla denizin dalgalanmas, deniz yzeyinde zrh grnts oluturmas. Balk pulla
r da edebiyatta rgl zrha benzetilir.
Dokuz kp: Dokuz felek. Bunlar Ay, Utarid (Merkr), Zhre (Vens), Gne, Merih (Mars), Mteri
(Jpiter), Zhal (Satrn), Feleklburc ve Felek-i Atlastan ibarettir.
Dokuz perde: Dokuz kat gkyz.
D rt cevher: D rt unsur: Hava, su, ate, toprak.
D rt ile dokuz: D rt unsur (Hava, su, ate, toprak) ve dokuz kat gkyz.
D rt meydan: D rt ana yn. Kuzey, gney, dou, bat.
Dum ansz helva: Olgunlam meyve.
Ebced alfabesi: Bilinen Arap alfabesinden baka bir de her harfin saysal deerle donatld ve sras ba
ka trl olan bir alfabe vardr. Elif, be, cim ve dal srasyla devam ettii iin bu alfabeye ebced alfabesi
ad verilir. Bu sralamaya gre harfler u saysal deeri alr: Elif 1, be 2, cim 3, dal 4, gzel he 5, vav 6, ze
7, ha-y hutti 8, t (t-y mellef) 9, ya 10, kef 20, lam 30, mim 40, nun 50, sin 60, ayn 70, fe 80, sad 90,
kaf (kaf- nenkut) 100, re 200, in 300, te 400, peltek se 500, h 600, zal 700, zad 800, z (za-y mellef)
900, gayn 1000. Trke ve Farsa tarih drm e beyitlerinde pe harfi be harfi ile, e harfi cim harfiyle,
je harfi ze harfi ile, gef (kf- fris) harfi kef harfi ile ayn saysal deere sahip olarak hesaplanr.
Ebubekir: lk halife, Hz. Aienin babas, Hz. M uham m edin kaynpederi ve can dostu. Hz. Muhamm ed vefatndan nce Ebubekiri cemaate im am lk etmekle grevlendirdi. Bir defasnda hasta haliyle
mescide geldi. Cem aatin sesinden Hz. M uham m edin geldiini anlayan Ebubekir kenara ekilerek
imaml Hz. M uham m ede brakmak istediyse de Peygamberin emriyle cemaate nam az kldrmaya
devam etti. Mekke zenginlerinden biri olan Ebubekir tm mal varln slam dininin yaylmas
urunda harcad. Edebiyatta sadakat ve fedakrln sembollerinden biri oldu.
Ebu Said: Fazlullah bin Ebulhayr. On birinci yzylda yaayan byk sfilerdendir. O nun yaam y
ks ve kerametleri Esrruttevhd fi m akm ti e-eyh Eb Said [eyh Ebu Saidin makamelerinde
tevhid srlar] adl kitapta anlatlr.
Elest: T anrnn btn ruhlara Elestu birabbikum [Ben sizin Rabbiniz deil miyim?] diye sormas
zerine btn ruhlarn Bel [Evet] diye cevap vermesi.
Elin ayan konumas: nana gre maher gn insann organlar onun yaptklarna tanklk edecektir.
Emin: Hz. M uham m edin lakab.

Felein rku: Gkyznn eri olmas.

Feridun: Eski ran padiah. Mitolojiye gre zalim D ahhki ldrd.
Firdrevs: C ennetin bir blm. Farsa kkenli bu szck Arapaan baka Bat dillerine i l e e k i l
deitirerek gemitir. Paradise vb.
Gayret kubesi: T anrnn kskanlk zellii.
Glgesiz: Rivayete gre Hz. M uham m ed gnete durduu zaman glgesi dmezmi.
Gne - at: Eskiden gne ata binen bir svari olarak dnlrd. Avestada, Hint kitaplarnda ve
eski Yunanda gne bir atla veya kuvvetli atlar tarafndan ekilen bir arabayla birlikte tasavvur ed
lirdi. Avestada gne hzl atlarla tasvir edilmitir. Bu tasavvur btn Hint-A vrupa ve baz San
kavimlerde vardr. Eski Yunanllar gne tanrs Heliosu -Romallar buna Sol derdi- altn milcrli,
bandan k saan ve arabaya binm i bir delikanl eklinde tasavvur ederlerdi. Dou edebiyatlarn
da gne mzraa, gne ise sava arabas kullanan savaya benzetilir.
Hakkelyakn: Cenneti ve cennetlikleri grerek bilgi sahibi olma. Btn varlklardan yz evirip
fenfillah mertebesine ulaanlarn derecesi.
Halifelik tac: dem peygamberin bir dier ad Halifetullah (Allalm halifesi)dir. Dolaysyla insan da
halifenin olu olarak deerlendirilir.
Hanut: llerin kefen ilerine koyulan antiseptik m adde.
Harkan: randa Bistama bal bir ky.
Haha kuma: Eskiden rann Curcan blgesinde dokunan kaliteli bir kuma.
Hzr pnar: lmszlk suyunun kt kaynak. Rivayete gre Hzr, Karanlklar lkesine giderek
bu pnardan su imi ve lmsz olmutu.
Hull: T anrnn ruhunun deme, peygamberlere ve Hz. M uham m ede getiine inanan. Baz ar
iler T anrnn ruhunun Hz. Aliye ve evlatlarna getiine inanr. Hulllerin bir ksm tenasuha,
ruhlarn insan bedenlerinde dolatna inanr. slm leminde Hulliye adyla tannan bu byk
topluluk uzun bir sre grlerini yaymaya alt; onlara inananlarn says byk rakamlara ulat.
Hulllik tasavvufa ve ilie de nfuz etti. 0.-10. yzyl sfilerinden Hallac- M ansurun grlerin
de hulllik akidelerine ska rastlanr.
Hma kuu: Efsanev bir ku olan hm a kimin bana konarsa, ona mutluluk ve saltanat kaplar alr.
Devlet kuu da denilen bu efsanev ku kemikle beslenirmi.
blis- ibadet; blis binlerce yl ibadet etmi, Tanr katnn salih kullarndan ve byk meleklernden
biri olmutu. O zamanki adyla Azzil, dem yaratldnda kendini ondan byk grd iin ona
secde etm em i ve Cennetten kovulmutu.
ne-Mesih: sa tecrid halinde yaayan bir peygamberdi. Gkyzne ykseltilirken yannda bir ine
olduu anlald. Dnya ile ilgili bir nesne olduu iin gkyznn drdnc katma geldii srada
bir em irle bu katta durduruldu, daha yksee kartlmad.
ki buday: Dou edebiyatlarnda demin yasak meyve olarak belirtilen buday Cennette yemesi
nedeniyle oradan kovulduu dile getirilir. Bir baka rivayette yeryzne indirilen dem ackm, o
srada Mikail veya Cebrail bir avu buday getirerek Topra ile, bu budaylar ek, ocuklarnn
rzkn kar demi, daha sonra buday unundan ekm ek yapmay retmitir. Bir baka yorum a
gre, buday ekil itibaryla vajinaya benzedii iin Havva ile cinsel ilikide bulunmutur. Buday
ile yasak kavram arasnda byle bir balant kurulm utur.
kilinin kincisi: Hz. M uham m edin Sevr maarasnda birlikte gizlendii arkada Hz. Ebubekir.
lah Dvan: K uran- Kerim.
lah sesleni: Bayezid-i Bistmnin athiyatndan biri. Benim zatm mnezzehtir. Benim makamm
ne ycedir!
lliyyn: T anrya yakn olanlar.
lnlyakn: Kesin bilgi. Tasavvufta limlerin derecesi.
nci-era: Eskiden incilerin geceleri era gibi aydnlattna inanlrd.
nci-yamur: Eski bir inana gre yamur damlas istiridyenin iine derse, bu damla inciye d n
rm.

ncir kuunun kemii: nana gre mehtapl bir gecede incir kuunun kemii ocuun stne aslr
sa, ocuk irkin bile olsa, insanlar tarafndan ok sevilirmi.
skender eddi: inlilerin Trk aknlarna engel olmak iin yapt in eddi. Edebiyatta ve mitolo
jide baka bir set olarak gsterilen bu yap ile in eddi arasnda ok fark vardr. Din mitolojiye
gre Zlkarneyn (skender) T anrnn emriyle dnyay dolayor, insanlar Tanrya inanm aya davet
ediyordu. Yolunun zerinde bulunan ve Yecuc ile Mecucun yaad topraklara urad. Yecuc ile
Mecuc, Yfes bin Nuhun evlatlaryd. Tufandan sonra oraya gelip yerlemi ve oalmlard. nsan
yzl bu plak varlklar, uyurken kulaklarnn birini altlarna alr, br kulaklaryla yzlerini r
terlerdi. Bu tanr tanmaz, dinsiz varlklar etrafa saldrr, fesat karrlard. Zlkarneyn oraya gelince
Mslmanlar yreklendirdi, onlara ne yaplabileceini sordu. O nlar da Bu iki dan arasna yle
bir set ek ki bu saldrgan kavim bu tarafa geenlesin dediler. Bunun zerine Zlkarneyn demir
paralan getirtip iki dan arasna ydrd. Bunlarn stne kurun paralar koydurdu. Sonra dev
ate potalarn bu yntya yaklatrp krklerle atei kurunlara ynlendirdi. Eriyen kurunlar
demirle kaynat. Sonunda Yecuc Mecuc kavminin geemeyecei bir set meydana geldi.
Kbe kavseyn: Bir yayn iki ucu aras. Bununla Hz. M uham m edin Tanrya yaknlna gnderme
yaplr.
Kadimlik: K urann bir zellii de dier kutsal kitaplardan mnca kadm olmasdr. Bu yzden
Kuran- Kadm de denilir.
Kalem: Tanrnn yaratt ilk ey kam kalemdi. Tanr heybetiyle baknca kam kalemin ucu yarld.
Kaleme Git emri gelince, levh-i mahfuza gitti; kyamet gnne kadar olacak her eyi oraya yazd.
Keskin gz: Bu tamlama ile Hz. Alinin Neye baksam, onda Yce Tanry grdm szne gnderme
yaplr.
Krk hac: Tezkiretl-evliycla geen bir hikyeye gre eyh Abulkasm Nasrbd vekaleten krk kez
hacca gitmiti. Bir gn Mekked e a, susuz, clz bir kpek grd. eyhin kpee verecek bir eyi
yoktu. Krk haccm kim bir ekmee alr? diye seslendi evresine. Biri geldi, ahit huzurunda onun
krk haccn bir ekmee satn ald. eyh de ekmei kpee yedirdi. Grm geirmi biri onu uzak
tan izledi. Yerinden kalkt, gelip eyhe bir yum ruk att. Be hey ahmak! Krk haccn bir ekmee
satarak bir i yaptm m sanyorsun? Benim babam (dem) Cenneti ik budaya satt. Bu ekmekte
en az bin buday var! diye kt. eyh bu szden ok utanp bir keye ekildi.
Krk kii: lemin sayelerinde baki olduu din nderi, veli gibi kimselerden oluan krk kii.
Kocakar dini: Ka, nasl, niin gibi sorularn bulunmad sk itikad. Bir uydurma hadiste mannz
kocakar iman gibi olsun denilmitir.
Kurtuk: Hz. Musann kk ocuu vard. Bir gn Ben ldkten sonra acaba ocuklarm a ne
olacak? diye geirdi iinden. O srada Cebrail inerek Ey Kelmullah! ocuklarm m dnyor
sun? Deniz kenarna in, asn denize vur, acayip eyler greceksin dedi. Musa sahile giderek asasn
denize vurdu. Deniz yarld. Denizin derinliklerinde byk bir kaya grnd. Cebrail imdi asn
o kayaya v dedi. Musa assm kayaya vurunca, koskoca kaya ikiye ayrld, ortasndan krmz bir
kurtuk kt. Kurtuun aznda yeil bir yaprak vard. Cebrail Byle zayf bir kurtuu denizin
derinliklerinde hem de bir kayann iinde zayi etmeyen Tanr senin ocuklarn da zayi etm ez dedi.
Lacivert dolap: Gkyz.
Lyezl: lmsz Tanr.
Lednn ilim: Kula Tanr tarafndan ilham edilen ilim.
Levh: Kurn- Kerim ve nefs-i klliye. Drt trl levh vardr. 1. Kaza levhi. Buna akl levhi de denir. 2.
Kader levhi. Buna levh-i mahfuz da denir. 3. Semav cz nefis levhi. Bu lemde olan her ey orada
yazldr. 4. Heyla levhi. ehadet lemine ait levh. nana gre levh-i mahfuzun kenar bembeyaz
inci ve yakutlarla evrelenmitir. Uzunluu yer ile gk aras, genilii dou ile bat aras kadardr. Bu
levhte nurdan kalem kullanlr. Levh-i m ahfuz Matriyun adl bir melek tarafndan korunm aktadr.
Levlk: Allahn Hz. M uham m ed hakkndaki hitab. Levlke lem halaktul-eflk |Sen olmasan gkleri
yaratmazdm.]
Mantkut-tayr: K. dili. Kuranda Nemi sresinde geen yete gnderme yaplr. Sleymann

Davudun varisi olduu, ona ku dilinin retildii, her eyden verildii, bunun T anrnn ak ltuf
ve ba olduu belirtilir. Israiloullarnn peygamberi olan Hz. Sleyman insanlara, cinlere, btn
kulara hkmederdi,
Meleklerin tavusu: Cebrail.
Memeyi siyaha boyamak: Eskiden st ocuunu stten kesmek iin meme bana bitkilerden elden
edilen siyah bir madde srlrm . Bu maddeyi tadan ocuun az acr, bir daha st imek iste
mezmi.
Meryemin hamile kal: Rhlkudiis Cebrail, Meryemin iki yakasna frnce Meryem saya h a
mile kalmt.
Mev Cenneti: Sekiz Cennetten biri.
Mihne, Mihene: rand a Ebverd ile Serahs arasnda yer alan, birok sfi ve lim karan bir ky.
Mihne eyhi: Eb Sad Ebul-Hayr.
Muhtar: Hz. Muhammed.
Muhammed: Feridddin Attrn ad.
Mustafa: Hz. Muhammed. (Dier adlan Ahmel, M ahtnud).
Nazarlk: Eskiden rand a k sonu ile bahar balangcna doru bir seramik testi gz demesine kar
resimlenerek damdan sarktlrm.
Nizmlmlk: Bilgelii ve devlet ynetimindeki baars ile tannan Byk Seluklu veziri.
Nur denizi eyh: eyh Ebul-Hasan I la kn.
Nutfe: Meni, sperm.
Ok temreni: Hz. Ali yapt harplerden birinde yaralanm, bir bacana temrenli ok saplanmt. Ke
mie kadar dayanm temreni karmak ok ac verirdi. Bunun iin Hz. Alinin namaza durm asn
beklediler. Namazda kendini T anrya verip dnya ile ilgisini kesince bir hekim tarafndan bacana
saplanm ok temreni karld.
Od: Tts olarak kullanlan ho kokulu bir aa.
mer-zehir: Hz. mer bile bile zehir imi ama zehir ona tesir etmemiti.
riimcek-perdedarlk: Hz. M uham m ed Ebbekirle Medine'ye hicret ederken Sevr maarasna sn
mlard. O srada bir rm cek maara azna an rm, dm anlan bu aa bakarak maarada
insan bulunmayacana kanaat getirmiler ve oradan uzaklamlard.
Rabbin kit? Mslman akaidine gre, vefat eden M slman topraa verildikten sonra Nekir ile Mnker adl sorgu melekleri gelerek Men rabbke ve m dn [Rabbin kim? D inin ne?] diye sorarlar.
Rahme ten lil-lemn: Hz. M uhammed. K uranda Vem erselnke ill rahm eten lil-lemn (21/107)
[Biz seni lemlere rahmet olarak gnderdik| yetine iaret edilir.
Rah: ehnamed e Rstem pehlivann at.
Rzk yiyen: nl sfilerden Htem-i Asam karsna Ben savaa gidiyorum. Sana ne kadar nafaka
brakaym? diye sordu. Kars Yaayacan kadar deyince Htem Yaamak benim elimde deil
dedi. Kars Yaamak senin elinde deilse, rzk vermek de senin elinde deil dedi. Htem yola k
tktan sonra karsnn yanma yal bir kadn geldi, Htem sana ne kadar rzk brakt? diye sorunca,
Htenin kars Htem rzk yiyen biridir. Rzk veren burada; bir yere gitmedi ki! cevabn verdi.
Rhlemin: Cebrail.
Rhlkuds: Cebrail.
Rstem: ehnamed e savalyla sahneye kan Zal olu Rstem Pehlivan.
Smir: Bycl, tanrtanmazl, insanlar yoldan karmas, yalancl, yapt buza heyke
line insanlar ibadet ettirmesiyle tannr. Firavunun bir kehanete inanarak btn erkek ocuklar
ldrtt gnlerde dodu. Annesi onu bir maarada saklad. Cebrail seksen ay boyunca Smirfyi
bytt. Ailesine Cebrail tarafndan teslim edildii iin kavminin deer verdii biri oldu. Smir bir
gn Musad an, Cebrailin ayan bast toprak alnp herhangi bir nesneye srlrse, o nesnenin
dile geleceini iitmi, Firavunun denizde boulduu gn Cebrailin bast topraktan alp sakla
mt. Hz. Musa Tanrd an ayetler ve lah hkm ler getirmek zere otuz gnlne Tur Dana
gitmi, kardei Harunu da kendi yerine brakmt. M usa verdii otuz gnlk sreyi krk gne ka

rnca Smir bunu frsat bildi. Saklad topraktan buza biim inde bir kalp yapt. Bunun stne
odun koyarak ate yakt ve srailoullarndan herkesin bu atee bir altn dinar atmasn istedi. Kim
se atein altnda kalp sakl olduunu bilm eden atee para att. Eriyen altnlarla kalp dolunca ate
sndrld. Bir sre sonra Smir kllerin arasndan buza biimli kalb kard. Cebrailin ayak
bast toprak katld iin altn buza heykeli konumaya balad. Smir tam bu srada devreye
girerek srailoullar! te sizin Tanrnz budur. Buna tapn. dedi. nsanlar hayretler iinde kalarak
buzaya tapmaya baladlar. Harunun btn abalar sonusuz kald. Krknc gn dolduunda
Tur Dandan dnen Musa srailoullarmn yoldan ktm grnce kardeini azarlad, Smiryi
cezalandrd. srailoullar ise krk yl boyunca llerde akn akn dolat. Bu konu hakknda
daha geni bilgi ve bibliyografya iin bk. Prof. Dr. Nimet Yldrm, Fars Mitolojisi Szl, Kabalc
Yaynevi, stanbul 2006, s. 604-606.
Sekkum rabbukum: K urandaki Vesekkum rabbuhum erben tahr (76/21) [Rableri ona terte
miz bir iecek iirdi] yetine gnderme yaplr. Seluklu ve Osmanl emelerinin stnde bu yet
yer alr.
Sekiz bahe: Sekiz Cennet.
Seyyid: Hz. Muhammed.
Seyyidlerin seyyidi: Hz. Muhammed.
Sivrisinek: N em rudun burnundan, beynine sivrisinek girerek lm ne sebep olmutu. Rivayete gre
N em rud tanrlk iddiasnda bulunup da brahim in tanrsyla savaacam dediinde T anrnn
gnderdii bir sivrisinek N em rudun burnundan girip beynine kadar gitti. Efsaneye gre drt yz
yl boyunca N em ruda ikence etti. Sonunda bu azaba dayanamayan N em rud grzle bana vurul
m asn emretti. Grz darbesi sonucunda beyni dalarak ld.
Sofistler: Milattan nce beinci yzylda Yunan filozoflarndan oluan bir topluluk. Politikaclarn
eitimi iin gerekli olan zorunlu bilimleri reten bu topluluk zaman iinde her eye pheyle bak
maya balad.
Sr-i srafil: Byk meleklerden srafilin kyamette diriliin balangcn bildirecei byk boru.
Sleyman: Hayvanlarn dilini bilen ve hayvanlar lemine hkm eden Sleyman Peygamber.
Sleyman-yzk: Hz. Sleymann padiahl ve kudreti yznde toplanmt. Bu yzk bir sre
devin eline gemi, dev Sleymann tahtna otururak padiahlk srmt. Sleyman deniz kena
rnda aciz bir halde balk tutarak yaamn srdryordu. Nihayet bir gn Tanrnn inayetiyle o y
z avlad bir baln karnnda buldu ve tekrar eski gcn kazanarak padiahlk tahtna oturdu.
Teiniz bahe: Hz. M uham m edin trbesinin bulunduu alan, Ravza-i mutahhara.
Tuzla-kpek: Bir fkh hkm ne gre necis kabul edilen kpek tuzlaya derse, dnm geirerek
tuz haline gelir ve temiz olur.
Ukb: hiret lemi.
Uyumamak: Anlatldna gre sfi Ahmed-i Harb m rnde bir gece bile uyumamt. Birazck dinlensen, iyi olur dediler ona. Birisi iin yukarda Cenneti sslyorlar, aada Cehennem ateini
harlandryorlar. Ve o ne tarafa ait olduunu bilmiyor. Byle bir yerde gzne nasl uyku girer?
cevabn verdi.
yz yl: dem uyarya ramen yasak aatan yeyince Cennetten kovulup yeryzne gnderildi.
T anrnn gazabna urayan dem yz yl boyunca alad, tvbe etti, yalvard, yakard. Sonunda
tvbesi kabul edildi.
Vird: Dilden drlmeyen dua.
Ya-gz: Hz. Alinin bir szne gnderme yaplr. u insanolu alas bir varlktr. Bir yala grr,
etle konuur, kemikle (kkrdakla) iitir.
Yaratl ay: Hz. M uhammed.
Yedi deirmen: Yedi gezegen.
Yedi deniz: Eskiler dnya sularn yedi denize blmlerdi. 1. H int Denizi, 2. Umman denizi, 3. Kulzm , Kzldeniz. 4. Berber Denizi, 5. Okyanus Denizi, Atlas Okyanusu, Karanlklar Denizi. 6. Kostantiniyye Denizi, Rum Denizi, Akdeniz. 7.Karadeniz.

Yedi kapl saray: Gkyz.

Yedi organ: Ba, gs, srt, iki el, iki ayak. Kskilerin inancna gre bedendeki yedi ana organ.
Yeryznn secdesi: Yeryznn gkyzne kar konum u.
Yusuf: Yusuf Peygamber kardeleri tarafndan kuyuya atlnca, dibe dm eden Cebrail yetiip onu
tutmu, yine Tanr tarafndan gnderilen bir melek de kuyu dibindeki kck meknda Yusufu
yalnz brakmamt.
Yzk-ay: Hz. M uham m edin parm an aya doru uzatarak ay ikiye bld mucizeye gnderme
yaplr.
Yzk-namaz: Hz. Alinin nam az klarken bir dilenciye yzk balamas hadisesine gnderme ya
plr.
Zahit: Dnya ile balarn kopararak ibadete ekilen kii.
Zebur: Davud Peygambere inen kutsal kitap.
Zenci: Nekir ile Mnker adl sorgu melekleri.
Znnar: Hristiyan keilerinin bellerine kuandklar yn iplikten rme ba.
Znnreyn: ki nur sahibi. Hz. M uhammed'in Rkiye ve Ummukulsum adl kzlaryla evli olduu iin
bu lakab ald.

Attrn Esrrnmedeki Grleri

Akl: 1. Srlar divannn nszdr. 2. Akl bir ocuksa, ak onun ustasdr.

Akl-ak: Akl sudur, ak atetir. Bu yzden akl ile ak yanyana duramaz.
Altn: Altn put yapmaktan baka ie yaramaz. Altn put ise atlmaktan baka ie yaramaz.
Arif: Ariflerin kemli yokluktadr.
Ak: 1. Ak mn leminin simurgudur; hayatn iksiridir. 2. Ak kapdan girdi mi akl bacadan kaar.
3. Akn ilac gzya ile sabrdr. Akta bekleyi olmasa ak oyununun canll kalmaz.
Ben: nsanda ben kalmad zaman can ile beden yolunda ikilik kalmaz.
Bilgi: 1. Can kuvvetlendirir. 2. Kim bilgiden sz aarsa, gnlnden huzur nuru gelir.
Bir: Her ey bir sayesinde bakidir.
Bitkiler: Cansz varlklarn zdr.
Blbl: 1. Blbl kendi gzel sesinin sarhoudur. 2. Blbl akd iin kafestedir.
Cansz varlklar: Hava, su, ate ve toprak olmak zere drt unsurun zdr.
Dert: Cennet gelininin mehiridir.
Din: Dinde ne ekil ne illet vardr. Din teslim olmaktan baka bir ey deildir.
Dman: nsann dman kendisinden bakas deildir.
Dnya: 1. Dnya blisin mukataal yeridir. 2. Dnya ak sultannn zaptiyeleriyle doludur. 3. Bu d n
ya br dnyann tarlasdr. 4. Bu dnya tarlasnda bazen hazan bazen bahar vardr. 5. Dnya bir
zindandr. Tanr, insanlar birka gnlne yeryz zindanna hapsetmitir. 6. Dnya bir m ih
netler evidir. 7. Dnya bekas olmayan ho bir saraydr. Bak olmad iin ayn zam anda beladr.
8. Dnya makam deil, bir gei yeridir. 9. Dnya bir gelindir; dam atlarn says belli deildir. 10.
Dnya iki kapl bir handr. Bir kapsndan giren br kapdan kmak zorundadr.
Eya: nsann gzne ters grnr.
Fni olmak: nsan yaarken fni olursa kurtulur, rahata kavuur. nsan dnyaya gelmeden nce fniydi.
Felek: 1. Felein ii torbadan tavan karmaktr. 2. Felek temiz can iin dner. 3. Felek sonunda alm a
yaca bir eyi batan insana vermez.
Gnl: Hak iaretlerinin grnt yeri.
Gnl gz: Gnl gz ak olan sefih olarak lmez.
Gz: 1. Gz yadan oluan bir maddedir. T anrnn kudret eli o ya grme organ haline getirir. 2.
nsan gzyle bir eyi grdn sanr. Oysa grd ey bir misalden ibarettir.
Gvenlik: Tanr yolunda gvenliin parolas Brak kendini szdr.
Hakikat: 1. ngrl olmak, kendinden geip kendinle olmaktr. 2. Hakikatin on cz vardr. Biri az
konumak, dokuzu susmaktr.
Hayvanlar: Bitkilerin znden var olmutur.
Hrs: 1. nsann br lemden buraya doumuyla getirdii hastalktr. 2. Hrs bize demd en miras
kalmtr. 3. Phrs derdinin merhemi topraktr.
Huzur: Huzurlu gnl esenlie kavuur.
ki lem: ki lemde insana ey gereklidir: Bilmek, uygulamak, aynelyakin.
lim: 1. nsann kurtulu kayna. 2. limsiz zahit eytann maskarasdr. 3. lmi olan ilmiyle amel
etmelidir. 4. Din ilmiyle zerre kadar amel etm ek amelsiz eek yk ilimden iyidir.

nsan: 1. nsan bir avu topraktr, ortas havadr. Bedeni tlsm, can hazinedir. 2. dem soyundan gel
dii iin insan halife ocuudur. 3. nsan dediin bir avu toprak ile bir srelik mrdr. 4. nsann
mutluluu reme organndadr. Rahatlama yeri tuvalettir.
insanlar: Hayvanlarn znden var olmutur.
sa: insan sa peygamber gibi yaarken lmelidir.
Kanaat: 1. Kanaat ile dnya nim etlerinden feragat eden kii bana ay ile gneten ta giyer. 2. Yakn
sahibiysen, kanaat et. Yastk yoksa, ban kerpi stne koy.
Kurt: nsann kt huyudur.
Minnet: Saman p kadar minnet yk yz mihnet dandan ar eker.
Muhakkik: M uhakkik iki lemi btn olarak bir ey grr.
Mutluluk: Dnyada mutluluk diye bir ey yoktur. Bu yzden insan gnln gama altrmaldr.
Namaz: Uzun yolun azdr.
Nefes: Cann kemle ermesi iin olmazsa olmaz.
Nefis: 1. nsan nefsi bir eektir. Kei kl olmaya yaamak denmez. 2. Fni nefis lrse, bak gnl
hayat bulur. 3. Nefis cann sohbet arkadadr.
Oyun: Dnyada yaplan, yaplmayan ne varsa hepsi perde arkasnda oynanan bir oyundur.
fke: Cehennem ateidir.
lmek: 1. nsan gitti mi tam gitti demektir. Bir d.la dnyaya geri dn m m kn deildir. 2. nsan
ld m ebed diri olur. 3. Gidenlerden bir kii geri gelmemitir. Onlarn bana ne geldiini gste
ren bir iaret bile yoktur.
lm: 1. lm insan beden hastalndan kurtarr. 2. lm ok (inceden planlanmtr. nsan ne
vaktinden nce ne vaktinden sonra lr.
mr: 1. m r yirmi yl veya yz yl olmu, fark etmez; ok ksadr. 2. Gam dolu m rde insan ald
nefesin kymetini bilmelidir.
Perdedar: rm cek perdedardr. Hz. M uhammede perdedarlk yaparak, kfirlerin onu bulmasna
engel olmutur.
Rzk: 1'anr, kfirlerin rzkn verirken O n a inananlarn rzkm da verir.
Sz: 1. Sz ilimle sslenmelidir. 2. Sz rtl, rumuzlu sylenmelidir.
iir: (air) Erkeklerin hayz halidir.
Tanr: 1. Tanr can iindedir ama kimse can gremez. 2. nsan Tanry kendi vehimlerine gre tavsif
eder. Doru olan Tanrnn zatn tanmaktr.
Tanrnn tevfiki: nsanlar T anrnn tevfiki sayesinde hayatta baarl olabilir.
Toprak: 1. 'Toprak olan insan tem iz olur, arnr. 2. nsan annesinden toprak olm ak iin doar.
Ukb: Dnyada len insan ukbda doar.
ey: nsan eyi yapmaya almaldr: Susmak, sabrl olmak, kanaat etmek.
Varlk: 1. nsanolunun yokluu varlndadr. 2. Varlmz bizim alalmzdr.
Viict: nsan vcudu gizli bir aynadr. Eksik veya mkemmel her ne varsa bu aynada onun aksi, hayli
vardr.
Yank: nsann lemde iittii her ey bir yankdan ibarettir.
Yldz: 1. Yldzlar dnyadan ok byktr. Nice otuz bin yl getikten sonra yrngelerinde k
noktalarna gelirler. 2. Dnya zindannn damndaki yldzlar insanlarn m rn alar. 3. Yldzlar
gece gndz dnerler ve srekli olarak aray iindedirler.
Zamanszlk: Zamanszlk denilen yerde yz yl ile bir an ayndr.

Dizin

A
A bbd 271,275
Abbse 271,275
Abbas- D ebs 88, 275
A bdullah 23,275
dem 13, 22, 23, 27, 42, 55, 59, 75, 117,
137, 160, 177, 228, 251, 275, 277, 278, 280,
283
Affan olu O sm an 37
Ali 26, 38, 39, 61, 277, 278, 279, 280, 281
Allah 14, 21, 56, 61, 72, 77, 85, 124, 209,
275, 277, 278
Ar- l 157
saf 54, 275
Ashb- K ehf 32, 181, 275, 276
Attr 9, 10, 1 1, 32, 55, 83, 98, 121, 210,
2 6 1 ,2 6 5 ,2 7 9 ,2 8 2
Ay 23, 24, 50, 61, 131, 151, 164, 188, 198,
246, 276
Ayaz 145,275
zer 62, 275

133,
282,

234,

260,
219,

B
Bayezid 127, 135, 139, 276, 277
Bayezid-i Bistm 276, 277
Belam 62, 275, 276
Bill (-i H abe) 26, 61
Bistam 66, 127, 276, 277
Bulfe-i agn 90
Burak 28, 276
C-
Cebrail 24, 25, 28, 29, 30, 62, 277, 278, 279,
280, 281
C ehennem 2 7 ,6 1 ,9 9 , 116, 127, 180,218,231,
245, 247, 276, 280, 283
C ennet 24, 27, 29, 45, 61, 62, 63, 73, 76, 78, 79,
99, 107, 127, 131, 245, 273, 276, 280, 282
Cibrl-i E m n 23
in 1 2 4 ,1 2 5 ,1 5 0 ,2 5 9 ,2 7 8

D
D av u d 27, 47, 140, 279, 281
D ld l 28, 38
D n y a 15, 20, 22, 24, 30, 35, 36, 38, 43,48, 49,
52, 70, 92, 94, 98, 99, 110, 112, 143, 180, 184,
1 8 6 ,1 8 7 ,1 8 8 ,1 8 9 ,1 9 2 , 193,196, 202,205,215,
217, 218, 226, 238, 239, 243, 248, 277, 281, 282,
283
E
E bubekir 34, 35, 61, 276, 277, 279
E b Kuhfe 35
E bu Sad Ebulhayr 197
E lh am d 38
F
F erid u n 171,277
Firdevs 264, 265
G
Gazzl 186
G ne 90, 145, 158, 171, 191, 226, 255, 276,
277
H
H ak 17, 23,27, 28, 29, 31, 35, 36, 37,38, 57, 73,
8 1 ,8 4 , 102, 133,210, 26 1 ,2 8 2
Halil b rah im 27
H alla (- M ansur) 277
H ark an 277
H attb 36
H aydar 34
H zr 2 5,277
H in d istan 124
H d a 39, 72
I-

blis 18, 19, 26, 43, 106, 116, 277, 282

b ra h im 27, 1 5 2 ,275,280
lliyyn 265

sa 1 3 ,2 7 ,4 0 ,1 0 0 ,1 4 0 ,2 3 9 ,2 5 7 ,2 6 1 ,2 7 6 , 277,
279, 283
sfendiyar 197
skender 197,278
slm 10, 127, 277
sm ail 27
K
Kbekavseyn 29
K erbel 37
K zldeniz 26, 36, 280
K u ra n 23, 25, 26, 36, 37, 158, 162, 206, 275,
277, 278, 279, 280
M
M ah m ud 145,275,279
M ehd 42, 275
M ekke 25, 32, 117,182, 276, 278
M eryem 1 3 ,2 6 1 ,2 7 6 ,2 7 9
M esih 27, 275, 277
M ev C enneti 279
M sr 70, 137
M u h am m ed 9, 11, 22, 25, 31, 32, 33, 60, 64,
65, 272, 275, 276, 277, 278, 279, 280, 281, 283
M usa 27, 69, 98, 180, 275, 276, 278, 279, 280
M ustafa 9, 35, 64, 66, 96, 273, 279
N
N en ru d 198, 280
Nil nehri 201
N izm lm iilk 279

O -
O sm an 2 6 ,3 4 ,3 7
m er 2 6 ,3 4 ,3 6 ,6 1 ,2 7 9
P
P ervin 24
R
R ah 56,279
R hlkuds 29, 30, 279
R stem 38, 56, 279

s-
Sm ir 2 3 1,279,280

Sbgatullah 37
Sddk 26, 35
Srat 184
Sr-i srafil 273, 280
Sleyman 24, 27, 79, 137, 210, 275, 278, 279,
280
ibl 77
T
Tevrat 206
Tulu Firdevs 264
Trkistan 124
U -
m ran 27
Y
Yunus 219
Yusuf 70, 1 3 7 ,2 1 9 ,2 4 9 , 281
Z
Z ebur 27,281
Zhal 30,276
Ziileyha 70
Z nnreyn 37,281

AYRINTI

"Dou klasikleri arasnda yer alan Esrrnme [Srlar Kitab],

yazldktan sonra birok Fars ve Trk airini etkilemitir. Mevln'nn
ocuk yata iken edindii bu kitabn onda brakt izler Mesnev'ye
aynen yansmtr. Daha nce ayn tarzda yazlan ve ranl air Seni Gaznev'ye ait H adkatu'l-hakkat[G m ^m Bahesi] da bu eserin
kaleme alnmasnda etkili olmutur. lenen baz konularda Hayyam
etkisi aka grlmektedir. Attr'n edeb hayatnn birinci ve en
verimli dneminde kaleme alnan bu tasavvuf mesnev, sembollerle,
st kapal ibarelerle doludur.
Bu eviride yararlanlan iki bilimsel nerin aklamalar blmnde
bunlar izah edilmeye allmsa da baz yerlerde Esrrnme'yl
yaymlayanlar da iin iinden kamamlardr. Zaman zaman basit
bir konu veya kelime uzun uzun tefsir edilirken, aprak ve st
kapal ifadeler ya atlanm ya da bir iki cmleyle geitirilmitir.
Esrrnme'nin evirisinde iki yol izlenebilirdi. Birinci yolda, bu
manzum eser neren evrilir, beyitler arasnda balant kurularak
paragraf evirisi yaplabilirdi. kinci yol ise her beytin nazmen evirisini
yapmakt. Biz ikinci yolu tercih ettik. Tasavvuf terminolojisine ait
kelimelere dokunmadan, serbest vezinle, mmkn olduu kadar
kafiye tutturarak, herkesin anlayabilecei bir k edebiyat dilini
tercih ettik."
Mehmet Kanar