Merdan

Yanarda
Gazeteci, yazar ve televizyon programcs. Sivasn Divrii ilesinde dodu. lkokuldan itibaren eitim yaam stanbulda geen
Yanarda, 1970li yllarda devrimci genlik hareketinin iinde yer ald, eitli genlik rgtlerinde yneticilik yapt. Siyasal Bilimler
Fakltesinden mezun oldu, Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi alannda mastr yapt. Yanarda 12 Eyll 1980 askeri darbesinden
sonra tutukland, bir sre hapis yatt.
Gazetecilie 1985 ylnda muhabir olarak balayan Yanarda, editr, haber mdr, yaz ileri mdr ve genel yayn ynetmeni
olarak eitli grevlerde bulundu. Ke yazarl ve bayazarlk yapt. Grsel basna ilk geen gazeteci kuandan olan Yanarda,
eitli televizyon kanallarnda haber-analiz programlar hazrlad ve sundu. Editrlk, yayn kurulu yelii ve genel yayn ynetmenlii
gibi grevler yapt. 1989-1991 yllar arasnda Trkiye Gazeteciler Sendikasnn stanbul Blge Sekreterlii grevine seildi.
Yaymlanm 10 kitab bulunan Yanardan, eitli dergi, akademik yayn, internet sitesi ve gazetelerde yazd yaklak 300
makalesi bulunuyor. Baz parti, dernek, platform ve vakflarn kurucular arasnda da yer alan Yanarda, halen serbest gazeteci
olarak alyor.
Siyasal slamc AKP iktidarna ve Fethullah Glenin liderliindeki Cemaat yaplanmasna kar muhalefet yapan gazeteci ve
aydnlar arasnda yer alan Yanarda, Ergenekon soruturmas kapsamnda 2008 ylnda gzaltna alnd. Yanarda, tutuksuz
yargland davada, 5 Austos 2013te 10 yl 6 ay hapis cezasna arptrld.
Merdan Yanarda, kurucusu ve bayazar olduu Yurt gazetesinin Genel Yayn Ynetmenlii grevini srdrrken, 13 Eyll 2013
tarihinde Bodrumda tutukland ve Mula E Tipi Kapal Cezaevinde alt ay hapis yatt. Toplumsal muhalefetin basks ve iktidar
blokundaki zlmenin de etkisiyle 30 Mart 2014 tarhinde tahliye edildi.
Yazarn balca kitaplar: Kadro Hareketi, MHP Deiti mi / Trk Faizminin ve lkc Hareketin Analitik Tarihi,
Milliyetilik, MHP, Faizm, Yeni Muhafazakrlk, Kuatlan Trkiye (Trkiye Nasl Kuatld) / Glen Hareketinin Perde
Arkas, Bir ABD Projesi Olarak AKP, Medya Nasl Kuatld?, Ergenekon ve Sosyalistler, I. Cumhuriyetin Sonbahar,
Trkiye Neden Feda Edildi?

Krmz Kedi Yaynevi: 368

nceleme: 40

Liberal hanet
Merdan Yanarda

Merdan Yanarda, 2014

Krmz Kedi Yaynevi, 2014

Editr: Tunca Arslan

Son Okuma: Sabiha ensoy
Kapak Tasarm: Fsun Turcan Elmasolu
Grafik: Yeim Ercan Aydn

Tantm iin yaplacak ksa alntlar dnda, yayncnn yazl izni alnmakszn,
hibir ekilde kopyalanamaz, elektronik veya mekanik yolla oaltlamaz, yaymlanamaz ve datlamaz.

ISBN: 978-605-4927-89-0
Krmz Kedi Sertifika No: 13252

Krmz Kedi Yaynevi

kirmizikedi@kirmizikedikitap.com /www.kirmizikedikitap.com
www.facebook.com/kirmizikedikitap / twitter.com/krmzkedikitap
kirmizikediedebiyat.blogspot.com.tr
mer Avni M. Emektar S. No: 18 Gmsuyu 34427 STANBUL
T: 0212 244 89 82 F: 0212 244 09 48

Merdan Yanarda

LBERAL
HANET
nceleme

SUNU
Bu kitapta esas olarak, Trkiyenin demokratik gerekelerle siyasal slamclara teslim
edilmesinde nemli rol oynayan liberalleri ve sol liberalleri analiz etmeyi; siyasal ve entelektel
tarihimizin bu en byk aydn ihanetini dnyada rnei ok azdr anlatmay amaladm.
Trkiyede entelektel ve siyasal ortam liberalizmle lekelendi. Kresel sermayenin neoliberal
yama politikalarna lke ve toplum teslim edilirken, bu piyasa haydutluu iin zgrlk
gerekeler retildi. Bunu ou kyl kurnaz ve dar kafal slamclardan ok, zellikle soldan
gelen liberaller yapt. Bu kirlenmenin siyasal ve toplumsal bedeli, kltrel ve tarihsel sonular
hem Trkiye hem de insanlk iin ok ar oldu.
Bu nedenle elinizdeki kitapta, siyasal ve ideolojik ortamda, entelektel ve kltrel dzeyde
yaanan, bir ya lekesi gibi toplumun dokularna doru yaylan liberal kirlenmeyi zmlemek
istedim.
Bir ihanete dnen bu ideolojik kirlenmeyi, baz somut olay ve kiilerden hareket ederek
anlattm. Dolaysyla, bir tr mntka ve zihin temizlii de yapmay deneyerek, olas k
yollarna iaret etmeye altm.

* * *
Kapitalizmin 1929daki byk ve ykc ekonomik krizinden sonra itibar kaybeden liberalizm,
Souk Sava sonrasnda (sosyalist blokun zld 1990 sonrasnda) yeniden inisiyatif ve belli
bir prestij kazand. Yeni (neo) liberalizm de denilen bu ideolojik-siyasal anlayla mcadele
etmek aslnda hi zor deildi. Ancak, kresel kapitalizmin son 30 ylda ideolojik hegemonya
kurmasn kolaylatran en nemli etken, merkezinde baz sol evre ve gruplar ile sosyalist
aydnlarn da bulunduu muhalefet glerinin yenilenme aray oldu. Bu aray byk lde
liberalizmle sonuland. Dnyada ve Trkiyede bu yenilenme serveninin sol liberalizmle
sonulanmas ykc etkiler yaratt.
Siyasal ve entelektel terminolojiye sol liberalizm kavramnn girii bile liberalizm iin
adeta bir hayat pc ilevi grd. Kresel kapitalizmin dnya halklarndan tazelenmi bir
ideolojik ve siyasal rza retmesinde, soldan gelen liberallerin ihaneti belirleyici bir rol oynad.
Oysa zgrlk ve demokratik de olsa liberalizm, kapitalizmin ideolojisiydi. Kald ki gerek
anlamda ne zgrlk ne de demokratik oldu. Kapitalizm ii bir ideolojik ve siyasal
tutum/anlay olan liberalizmin snrlarn son zmlemede piyasa tanrs iziyordu.
nk liberaller serbest piyasa dzenini ak ya da rtk ekilde uygarln son aamas olarak
kabul ederler. Dolaysyla kapitalizmi amaya ynelik her giriimi de totaliter projeler diye
mahkm etmeye alrlar. zellikle sol liberaller iin bu yaklam, dzenle btnlemenin,
sisteme iltica etmenin en nemli gerekesi haline getirilir. Sol liberaller ve dnmeye karar vermi

ya da buna hazrlanan solcular, kapitalizmin btn adaletsizliklerini bir al gibi rterek eitlik
yanlsamas yaratan burjuva demokrasisini, biraz iyiliksever yapmaya almaktan baka bir
projeye sahip deildir. Liberaller ile sol liberaller arasndaki, eer varsa, tek fark budur.
Son 30 yldr liberaller, postmodernist felsefi savrulmann etkisindeki evreler ile
muhafazakrlar ve dinci gericilik (siyasal slam) arasnda bir su ortakl, tarihsel bir yeni gerici
blok olutu. Bu yeni gerici blok, sol liberallerin de katlmyla entelektel ve kltrel aklarn
kapatt. Bu anlamda liberallerin verdii destek ok kritik neme ve stratejik deere sahipti.
Bu dnemde, iktisadi planda ultra-liberal/piyasac tutuma, siyasal ve felsefi planda radikal ve
gerici bir modernite ve Aydnlanma eletirisi elik etti. Postmodernist felsefenin ekim alanna
giren evreler ve sol liberaller, Aydnlanma ve modernite geleneine kar karken; tarihte,
doada ve toplumda akln ve bilimin belirleyici konumunu reddettiler. Aydnlanma geleneinin
tersine, insan aklnn snrllna iaret ederek, akln ve bilimin evreni, doay ve tarihi tam
olarak aklamaya yetmediini ileri srdler. Bylece teolojik (dinci) literatre geni bir kap
atlar.
Burada dramatik olan durum, sol liberallerin kendi deerlerine, geleneklerine ve hayatlarna
ihanet ederek, tarihsel gericilikle birlikte yeni bir ortaan yolunu dyor olmalaryd.
Toplumsal ilerleme yasasna, tarihselcilie ve byk anlatlar dedikleri sosyal kurtulu
ideolojilerine kar kan sol liberaller ve postmodernistler; kapsayc toplum modellerinin, bu
anlamda tarihin ve hatta bilimin de sonunun geldiini iddia ettiler. Tarihselciliin reddi, insanln
bugnyle gemii ve gelecei arasndaki ba da kopard.
Bu kopu, insanl birletiren ortak deerlere, grlere, ideolojilere, felsefeye, snfsal ba
ve rgtlenmelere, hatta birletirici bir zemin olarak yurttalk hukukuna bile kukuyla
baklmasna yol at. Yurttalk hukukunun farkllklar bastrc ve homojenletirici totaliter bir
etken olarak sunulmas; etnik, dinsel ve blgesel farklardan kaynaklanan kimliklerin ne
karlmasna neden oldu. Toplumlar kendisini oluturan unsurlara doru daralarak ufaland ve
paraland. Bu anlamda liberalizmin, sol liberalizmin ve postmodernizmin ykselii sadece
Trkiyeye zg bir gelime deildi.
Postmodernistler, liberaller ve sol liberaller, alt kltrlere ve etnisiteye dn savunarak
insanl daha kk birimlerden oluan topluluklara doru itelediler. Uluslar ve toplumlar
zgrlemeye deil, bir nceki an tanmlar ve deerleri zerinden paralanmaya balad.
Dinler, tarikatlar, cemaatler, yerel kltrler, mezhepler, etnik farkllk ve kimlikler ne kt.
Bylece ulus ve snf btnlkleri bozuldu. zgrlk projesi ve demokrasi anlay ise etnik,
dinsel ve cinsel topluluklarn serbestisine indirgendi. nsanlara neredeyse hemeri dernekleri
dnda gidecekleri yer braklmad.
Muhafazakrlarn ve slamclarn uluslama ve Aydnlanma srelerine muhalefetleri tek
varsayma dayanr; onlara gre Trkiyeyi tarihsel ve kltrel bakmdan belirleyen temel etken
slam medeniyeti olgusudur. Ancak, Merutiyet (1908) ve zellikle Cumhuriyet Devriminden
(1923) sonra Trkiye sekinleri slam uygarlk havzasndan koptu ve Bat uygarlk iklimine iltica
etti. Dolaysyla devleti elinde tutan elitler ile millet arasnda bir yabanclama olutu. Bu

yabanclama giderek kltrel ve siyasal bir atmaya yol at. Bu anlamda devlet ile millet
(daha doru bir ifadeyle millet ile Cumhuriyet) arasnda yzyldr devam eden siyasal-kltrel bir
kopu ve kavga var.
Bu yabanclamann balang tarihi olarak kimi muha-fazakrlar ve slamclar Tanzimat
alrken, byk ounluu da 1908 Hrriyet Devrimini (kinci Merutiyet) ve onun bir devam
olarak Cumhuriyeti gsteriyor.
Tarih tezi byle olunca, hedef de devlet ile milleti bartrmak eklinde belirleniyor. Devleti
grece slami ilkelere dayandrmak, laiklii tasfiye etmek ve toplumu din odakl bir ekilde
yeniden rgtlemek de bu barn yegne yolu ve gerei saylyor.
Oysa bu yaklam tam bir tarihsel ve siyasal sahtekrla dayanyor. nk hem temelinden
yanl hem de bilimd.
Trkiye, 200 yla yaklaan bir uluslama, modernleme ve Aydnlanma mcadelesiyle oluan
gl bir sekler gelenee sahip. Toplum tarafndan iselletirilmi ve kmsenmeyecek bir laik
bilin ve yaam tarz sz konusu. Cumhuriyeti bir avu sekinin rejimi sananlar, Cumhuriyet
Mitingleri ile balayan, Gezi Direniiyle doruuna ulaan dev kitlesel eylemler nedeniyle panie
kapld. Cumhuriyetin bir avu sekinin rejimi olduuna ilikin hipotez kt.
Elinizdeki almada hem lkenin ideolojik ve siyasal olarak teslim alnma srecini hem de bu
srece liberallerin ve sol liberallerin sunduklar yaamsal katky btn boyutlaryla ele almay
amaladm, liberal ihanetin nedenlerini aa karmay istedim. Liberallerin ve sol liberallerin
iktidarla girdikleri kirli ilikinin derinliini ortaya koymay planladm.
Bu anlamda elinizdeki kitabn eksenini liberal-muhafazakr ideolojik hegemonyann analizi
oluturdu. Trkiyedeki liberal ihanet ve onunla i ie gelien aydn ihanetini yazdm. Bu
topraklarda liberaller ve sol liberallerle ideolojik, politik, entelektel ve ahlaki bir
hesaplamann yaplmas gerekiyordu. Ben de bunu denedim.

* * *
Siyasal slamc iktidar ve geleneksel gericilik tarafndan kurulan ideolojik, siyasal ve
entelektel hegemonyann gerekletirilmesindeki en byk pay, yukarda da ifade ettiim gibi,
liberallere ve sol liberallere ait. Bu liberal ve sol liberal katky aa karmadan, ihaneti
saptayp mahkm etmeden, bu toplumun ilerici glerinin ideolojik ve entelektel inisiyatifi
yeniden ele geirmesi (geri almas) imknszdr.
Trkiye, dnyada rnei grlmemi bir aydn ihaneti yaad. Solun bir kesiminin bile celladna
k olduu bir dnemden geildi. Bu srete asl belirleyici rol sal sollu liberaller oynad.
Trkiye hl bu dnemi ve yeni gerici tarihsel blokun hegemonyasn amaya alyor. Gezi
Direnii ve Haziran eylemlerinin tarihsel anlam budur.
Elinizdeki kitapta yer alan kimi konular daha nce Sol Portal ve Yurt gazetesi ile kimi
dergilere yazdm baz makalelerde de ele aldm. Dolaysyla ilgili makaleleri ve konular
kitabn tematik btnlne uygun olduu lde bu almada da deerlendirdim. Ancak sz
konusu yazlarm zerinde yeniden altm, gerekli dzenlemeleri, gncellemeleri, ekleme ve
karmalar yaparak yeniden kaleme aldm. Btnyle yeni blmler yazdm ve almay belli bir

aka sahip tek metin haline getirdim. Sonuta ortaya yeni ve zgn bir kitap kt.
Bu almann hi kukusuz en nemli amac liberal ihaneti yenilgiye uratmak, sa ve sol
liberallerin terrize ettii entelektel iklimi deitirmek, bir ideolojik-politik hesaplamay
gerekletirmekti. Umarm amacna ular. Karar siz vereceksiniz.
Merdan YANARDA
Eyll 2014 / stanbul

GR / NSZ
Liberal deolojik Hile
Tarihsel olarak Cumhuriyete ynelik iki eletiri var; biri, onu amaya ve daha ileriye tamaya
ynelik ilerici eletiri, dieri ise kkleri Tanzimata kadar uzanan ve bir nceki an deerler
dnyasndan beslenen gerici eletiri. te bu iki eletiri bilerek ve istenerek birbirine kartrld.
Cumhuriyet Devriminin yarda kalmas, ortaa kurumlarnn tam olarak tasfiye edilmemesi ve
Cumhuriyetin kurucu glerinin bu devrime ihaneti de bu karkln gerekletirilmesine uygun
zemin hazrlad.
Daha gncel bir bakla ifade edersek; Trkiyede liberal-muhafazakr-dinci blokun
Cumhuriyet ve modernleme srecine ynelik eletirileri ile solun kapitalist dzene ynelik
eletirileri birbirine kartrld. Bilinli bir arptmayd bu Her iki eletiri temeldeki niteliksel
ve tarihsel farkllklarna karn ortak amalara dayal demokratik itirazlar diye sunuldu. Gerici
ve ilerici eletiri, zne baklmakszn neredeyse bir ve ayn ey olarak genel bir kabule
dntrlmek istendi. Bu konuda nemli lde baarl olduklarn kabul etmek gerekiyor.
Bylece insanln ilerici birikimine ve Cumhuriyete ynelik slamc ve kardevrimci
eletirinin de demokratik bir itiraz gibi alglanmas saland. rnein; kadn aalayan ve onu
kleletiren rtnme bile, demokratik hak ve kyafet zgrl gibi sunuldu. Gerekte kadna
ynelik en kapsaml cinsiyeti saldr olan, dahas gerici ideolojik ve siyasal hegemonyann bir
silahna dnen trban, neredeyse bir zgrlk sembol haline getirildi.
Cumhuriyete ynelik gerici itiraz ile devrimci eletirinin birbirine kartrlmas byk bir
ideolojik hileydi. Oysa her soydan muhafazakr ve slamcnn Cumhuriyet eletirisi demokratik
bir itiraz deil, tarihsel bakmdan gerici, kategorik olarak ise kardevrimciydi. Solun Cumhuriyet
eletirisi ise sosyolojik bakmdan eitliki, tarihsel olarak ilerici ve kategorik bakmdan ise
devrimci perspektife sahip bir itirazd. Her iki eletiriyi eitleyen bu ideolojik hile, liberaller ve
sol liberallerin zerinde hareket ettikleri geni bir zemin oluturdu, slamc gericilii
merulatrd. Dahas bu durum, solun devrimci kesimlerinin statkocu gibi gsterilmesine de
olanak salad.
Sol liberaller ve liberalizmin etkisi altndaki kimi sol evreler, rnein Krt hareketi,
neredeyse son 20 yldr sanki kapitalizm yokmu gibi davrandlar. Toplum adeta snflar st,
maddi ve tarihsel temellerinden bamsz, kltrel bir kategori gibi ele alnd. Bu arada
liberalizme, bir eitlik yanlsamas yaratan burjuva demokrasisine ve dinlere ynelik neredeyse
btn eletiriler geri ekildi. Bu durum Trkiyede 60 yldr yaanan kardevrim sreciyle
birleince ortaa kurumlarnn eletirisi tamamlanamad. Dolaysyla Aydnlanma ve
modernleme sreci de sert bir krlmaya urad.

Sonu olarak muhafazakrlar, dinciler, sa ve solu ile liberaller ve postmodernist aydnlar

arasnda gerici bir tarihsel blok olutu. Sol liberaller ideolojik olarak bu blokun tahkim
edilmesinde esas rol stlendi. Bu durum sadece Trkiyeye zg bir oluuma deil, kresel bir
eilime de iaret ediyordu.

* * *
Bu gerici tarihsel blok Trkiyede btn iktidar almak, siyasal ve ideolojik hedefleri
dorultusunda rejimi ve toplumu dntrmek iin 2007 ylnn ikinci yarsndan itibaren harekete
geti. Bu amala gerekletirilen Ergenekon operasyonu, Trkiyede rejimin ABDnin de
desteiyle Ilml slam Projesi dorultusunda dntrlmesinin en nemli etabn oluturdu.
Ergenekon, Balyoz ve bal davalar zerinden yrtlen operasyon bir hukuk sorunu deil, bir
siyasal atmayd. Daha da nemlisi bu davalar zerinden gelitirilen siyasal hamle rtl bir
darbe, tarihsel gericiliin saldrs ve kardevrim srecinin tamamlanarak Birinci Cumhuriyetin
tasfiye edilmesiydi.
Ergenekon operasyonunun bu nitelii ve hedefleri, balangta sol tarafndan yeterince
grlemedi. zerinde allm bir siyasal komplo olan Ergenekon operasyonunun tarihsel ve
siyasal derinlii de yeterince anlalamad. Hatta, derin devlet ya da kontrgerillann tasfiye
edileceine dair sahte bir umut bile yaratt. Bylece toplumsal muhalefetin bir kesimi bu komplo
araclyla liberal-muhafazakr ittifakn peine taklarak siyasal slamc iktidara yedeklendi.
Liberallerin, zellikle sol liberallerin tezleri yleydi:
AKP, gerek iktidar deildir; hkmet olmu, ama iktidar olamamtr. Gerek iktidar derin
devleti de kapsayacak ekilde asker-sivil brokratik elittir. CHP bu elitin siyasal partisidir.
Dzenin ad ise, askeri vesayettir. Dolaysyla siyasal mcadele esas olarak devletle sivil toplum
ya da merkezle evre arasnda cereyan etmektedir.
Bu anlaya gre AKP hkmeti, asker-sivil brokratik elitin iktidar alann snrlandrmaya
veya ortadan kaldrmaya, sivil toplumun ve demokrasinin alann geniletmeye almaktadr.
Dolaysyla bu bir demokrasi mcadelesidir ve gerek demokratikleme de bu atmann iinden
geliecektir.
Devletin snfsal karakterini belirsizletiren, emek sermaye atmasn yok sayan,
emperyalizmi hesaba katmayan bu bilimd vesayet rejimi kavramsallatrmas tam bu
dnemde yaygnlk kazand. Gerekte beinci snf Amerikan sosyologlarndan alnan bu kavram,
srekli tekrar edilerek genel bir kabule dntrlmek istendi. Bu kavram solun terminolojisine de
girdi.
Tam anlamyla ideolojik bakmdan bir batan kma hali yaand. yle ki, AKP-Cemaat
iktidarnn politik pratii, Birikim gibi baz dergi evreleri ve sol liberal gruplar tarafndan
muhafazakr devrim diye selamland. Tam anlamyla yz kzartc bir durum ve bir liberal
irretlik haliydi.
lke yle bir kavaa geldi ki, sol liberaller demokratikleme adna toplumu, soyut bir
vesayet rejimine kar, somut bir gerici iktidar desteklemeye ard. yle ki, slamc iktidarn
(AKP-Cemaat koalisyonunun) yarg erkini ele geirme operasyonu olan 12 Eyll 2010

referandumunda evet oyu kullanlmas ynnde propaganda yapt. Sz konusu dnemde sol
liberallerin bir kesiminin Yetmez ama evet slogan yle nlendi ki, herhangi bir konuda alnan
ilkesiz tutumu ifade etmek iin gndelik yaamda bile kullanlmaya baland.
Siyasal sre, slami rejim kurmay hedefleyen dinci-faizan diktatrlk giriimiyle sonuland.
Siyasal slamc hareketin bu ikiyzl tavr, siyasal ahlaktan yoksun ve sinsi stratejisi sol
liberallerin nemli bir blmnde tam bir hayal krklna yol at. Ergenekon, Balyoz, Odatv,
Askeri Casusluk ve KCK gibi siyasal davalarn da birer tertip olduu, hibir yorumu
gerektirmeyecek ekilde ortaya knca, bu hayal krkl siyasal iflasa dnt.
Gelgelelim, ark liberalizmi de diyebileceimiz Oryan-tal liberalizm ayn zamanda
siyasal, entelektel ve ahlaki yzszlk demekti. Ortada snr tanmayan bir irretlik ve utanmazlk
vard. nk liberaller ve zellikle sol liberaller, nce kendi deerlerine, yaamlarna ve
inanlarna; sonra da lkelerine, toplumlarna ve insanln btn ilerici-devrimci kazanmlarna
ihanet etmilerdi. Ancak direnenler, yani bu kalpsiz dnyann kalbi olmaya alanlar; toplumun,
insanln ve ann vicdann temsil edenler; ve nihayet yeni bir dnya kurmak isteyenler onlara
her gn bu ihaneti hatrlatyordu. Durum vicdan azab gibiydi. Bu nedenle liberaller ve sol
liberaller kendi ihanetlerini olaanlatrmak iin herkesi ihanete zorlayacakt. nk herkesin
ihanet ettii yerde hain de olmayacakt.
Bu nedenle liberallerin ve sol liberallerin nemlice bir blm, toplum zerindeki etkilerini
byk lde yitirdikleri halde, sz konusu tutumlarnda srar ettiler. yle ki, yolsuzluk
bataklna gmlen lke dinci-faizan bir rejime srkleniyor ve slamc hkmetin diktatrleen
lideri, antidemokratik seim sisteminin de yardmyla Cumhurbakanlna trmanyorken; sol
liberaller ve liberaller, binbir cambazlkla bu tabloyu bir kez daha normalize etmeye
alyorlar, yeni bir toplumsal rza retimi iin ellerinden geleni yapmaya devam ediyorlard.
Liberal ihanet, bir ya lekesi gibi toplumsal doku iinde yaylyor. nsanlar bozuyor ve lkeyi
rtyor.

BRNC BLM
LBERALZM VE SOL LBERALZM
1.1 - LBERALZM; KAYNAKLARI VE KAVRAMSAL EREVE
Elinizdeki kitapta ok sk ekilde kullanlan baz kavramlarn tarihsel kklerini irdelemekte ve
kazandklar gncel anlamlarn belirlemekte yarar var. Bunlardan en nemlileri, bu almaya
adn veren ve eksenini oluturan liberalizm ve sol liberalizm kavramlardr. lkinden
balayalm
Liberalizm, bir ideoloji ve siyasal tavr olarak tpk muhafazakrlk gibi Aydnlanma
dncesinin, burjuva devrimlerinin, modernleme srelerinin ve nihayet btn bu akmlarn hem
nedeni hem de bir sonucu olan kapitalizmin rndr. Latince zgrlk ve cmert
anlamndaki liberalis kknden gelir. Liberalizm, 18. yzyldan itibaren iktisadi ve siyasal
serbesti anlamnda kullanlsa da, gnmzde daha ok bireycilii ve serbest piyasa ekonomisi
anlayn/izgisini ifade etmektedir.
Liberalizm Fransz Devriminden (1789) sonra Avrupada mutlakyet ve mutlakyeti monari
kartlarn tanmlamak iin kullanlmaya baland. Daha kapsayc bir kavramla belirtirsek,
anayasal dzen yanllarn ifade eden liberalizm, 19. yzyldan itibaren ideolojik (ve siyasal) bir
akm haline geldi.
Liberalizmi nceleyen ve douunu hazrlayan koullara ksaca gz atmakta yarar var:
Liberal dncenin ortaya kn nceleyen 17. yzyl Bat Avrupasndaki gelimelere
baktmz zaman, ykselen mutlakyeti monarilerin ortaa boyunca devam etmi olan dank
ve ademimerkeziyeti (merkezilememi, yerinden ynetilen) feodal dzenin yerini almakta
olduunu grrz. G kazanmakta olan mutlakyeti rejimler, feodal retim modelinin temelini
oluturan ekonomi d iddete dayal smr dzenini deitirmemi, ancak bu iddetin ve
smrnn kaynan merkeziletirerek her trl iktidar krala vermitir. (Dr. mr Birler,
Liberalizm/Siyaset Bilimi, Haz. Gkhan Atlgan-E.Atilla Aytekin, Yordam Kitap, 2. basm, Ekim
2012 stanbul, iinde s. 267-281)
Kiliseyi de kontrol etmeye balayan ve Papalk kurumunu snrlayan mutlakyeti monarilerde
krallar/imparatorlar yetkiyi tekellerine ald. Bu nemli yetki, verginin merkezi olarak
toplanmas, kolluk ve askeri gcn saraya balanmas ve kanunlarn kraln iradesiyle
yaplmasyd.
Dier taraftan Avrupada mutlakyeti iktidarlarn ykselmesi tepki ve isyanlar da beraberinde
getirdi. Ykselen yeni snf, burjuvazi, merkezi iktidarn dnda kalmt. Bu nedenle burjuvazi
mutlakyeti rejimlere kar zgrlk ve ademimerkeziyeti dncelerin de savunucusu oldu.

Elbette daha ok aydnlarn szcl ve nclnde gelien bu liberal tutum, burjuva

devrimlerinin de dnsel temellerini att.
Liberalizmin tutucu aristokrasiye kar mcadelesinde demokrasi yaamsal bir silaht. nk
devrimci liberalizmin amac, iktidar siperlerine kar tm toplumun desteini almakt. Liberalizm
deimez statnn, hiyerarinin, otoritenin ve stnln karsnda hareketliliin (serbest
dolamn-M.Y.), szlemenin, yasal eitliin ve seimin yannda yer alyordu. Bunlar liberal
aznln salt kendisi iin deil, insanln ortak sahiplenmesi iin talep ettii deerlerdi.
Liberalizm tm nc snf (sradan halk) temsil edebilirdi. nk tm nc snfn hasmna
kar duruyordu. Monari ortak dmand ve monarinin fatihi, kurulu dzenden ok ekmi olan
herkese ilerlemenin ncs olarak grnyordu. Liberalizm dlanmlar kitlesinin tmn temsil
etmeyi eitli nedenlerden dolay seti; nk kendi inancnn koullarndan birou yasal eitlik
ve seim, szleme ve hareketlilik kapitalist sistemin dzgn ileyiini salamak iin
genelletirilmek zorundayd. (Richard Lichtman, Liberal deolojinin Marksist Eletirisi,
eviren: kr Alpagut, Yordam Kitap, Ekim 2013, stanbul, s. 218)
Gnmzn batan km liberalleri ve sol liberallerinin zannedip vaaz ettiklerinin aksine,
bata Fransz Devrimi olmak zere burjuva devrimlerinde liberalizm ile jakobenizm arasndaki
iliki bir kartlk deil, tamamlayclk zellii tayor. Jakobenizmi byk bir cehaletle tepeden
inmecilik ve lsz siyasal iddetle tanmlamaya alan gnmz liberalleri, Trkiyede de
Jn Trkleri, ttihat ve Terakkiyi, 1908 Hrriyet ve 1923 Cumhuriyet devrimlerini de ayn s
anlayla deerlendirmeye alyor. Oysa ad geen btn bu hareket ve devrimler, Kemalizm
dahil, ubuu tarihsel bakmdan (ve orijinal anlamyla) liberalizm ve liberallerden yana bkmt.
Mutlakyeti monarilerin yaygnlamas, dahas kendi aralarnda kutsal ittifaklar oluturarak
feodal dzende oluan snfsal ve ekonomik yapy korumaya almalar, beraberinde tepki ve
isyanlar da getirdi. Bu isyanlar 17 ve 18. yzyllar boyunca (zellikle ngiltere, Hollanda,
Fransada) srd. Burjuva devrimlerini hazrlayan etkenlerden biri de bu tepki ve isyanlard.
Ancak bu hareketler ierisinde en nemlisi, sadece mutlakyeti rejimlerin gcn sarsmakla
kalmayp temelleriyle liberalizmin douuna nayak olan Aydnlanma dncesidir. () nsan
aklnn evrensel doa kanunlarn kavrayabilme becerisine olan gven; yani, aklclk ilkesi. Bu
ilkeye gre dnyamz deimez doa kanunlar ynetmektedir ve bu kanunlar akl (us) tarafndan
bilinebilir. (Dr. mr Birler, age.)
Dr. Birlerin de ayn almada ifade ettii gibi, Aydn-lanmaclarn mutlakyeti siyasal
dzene kabaca temel eletirisi vard: Birincisi; kaynan ve meruiyetini gelenekten (rnein
kan bandan), dinden ya da gksel (tanrsal) bir gten alan hibir siyasal iktidar kabul
edilemezdi. kincisi; dini kurumlarn toplum zerinde kurduklar egemenlik doru deildi ve
reddedilmeliydi. Tpk siyasal ve toplumsal yasalarn akl yoluyla bilinmesi gibi, ahlaki kanunlar
da akl yoluyla bilinebilirdi. Btn bu nedenlerle laiklik ilkesi toplumsal ve siyasal yaamn
temelini oluturmalyd. Dinsel inanlar ise bir vicdan meselesiydi ve kamusal yaama deil zel
yaama ait olmalyd. ncs; deimez ve hiyerarik olarak oluturulmu toplumsal ve siyasal

dzenler olamazd. Rejimler esnek, deiime ve reforma ak olmak zorundayd.

Aydnlanmac aklclk ilkesinin devrimsel nitelikte iki temel nermeyi barndrdn
grebiliriz: Btn eittir ve zgrdr. Bu nermelerden ilki olan her insann eit olduu savn
phesiz her Aydnlanma dnr onaylayacaktr. Herhangi bir fiziksel engeli olmayan her
yetikin dnme kapasitesine sahiptir. Bizleri birbirimizden farkl klan, becerilerimizin az ya da
ok olmas deil, bunlar gelitirmek ve kullanabilmek iin yeterli frsata sahip olup
olmamamzdr. Dolaysyla her insan eit doar. Bu farklarn kayna ancak toplumsal yapnn
getirdii imtiyazlar olabilir ve bu sebepten tr geleneksel imtiyazlarn hepsi Aydnlanmaclar
tarafndan reddedilir. (Dr. mr Birler, age.)

Bireysel zgrlk, Biimsel Eitlik

Liberalizm toplumsal ve snfsal zgrlkleri deil, esas olarak bireysel zgrlk anlayn,
daha ok da kapitalist giriim zgrln ve mlkiyet hakkn savunur. Bireylerin zgrlklerinin
temelinin de serbest piyasa ekonomisi olduunu ileri srer. Kaynaklar, ortaa karanlna
(teokrasiye) kar Aydnlanma, feodalizme kar kapitalizm olan liberalizm, son zmlemede
sadece piyasa serbestisine indirgenebilir.
Bu nedenle, gerek 20. yzylda gerekse gnmzde ultraliberal piyasa ekonomisi
savunuculuuyla siyasal tutuculuk, muhafazakrlk, dincilik ve faizm gibi ideolojiler i ie
olabilir. Nitekim oldu da...
Liberalizm, savunucularnn tezleri esas alndnda da grlecei gibi, ekonomik ve toplumsal
eitlik ilkesini dlayan biimsel (hukuksal) bir zgrlk anlayna sahiptir. Liberalizmde
insanlar ekonomik ve sosyal bakmdan deil, yasalar nnde eittir. Liberal zgrlk anlay
toplumsal eitsizlik ve adaletsizliklerin zerini rter.
Liberal burjuvazi feodalizmin ekonomik ve politik egemenliini ykma srecinde, kendi
yaratt bir toplumsal kesimin, ii snfnn basks altnda olduunu, bu snfn kendisine kar
mcadele ettiini de grd. iler, burjuvazi tarafndan harekete geirilen devrimci bir ruh ve
snf dmanlyla hareket ediyorlard. Bu durum, burjuvazinin ilerici taleplerini geri ekerek
tutuculamasnn ve devrimci niteliklerini yitirmesinin de balca nedenini oluturdu. zellikle
ge kalan burjuva devrimlerinde liberaller, alaa ettikleri aristokrasi ve dier feodal glerle
yeni devrimci snfa kar ittifak araylarna girdiler. Dolaysyla liberalizm aslnda hibir zaman
tam anlamyla zgrlk ve demokratik bir dnya gr olamad. Tersine, orta ve uzun vadede
tutuculukla i ie geliti ve eski dzenin gleriyle srekli bir alveri halinde bulundu.
Burjuvazi ksa srede liberalizmin zgrlkln terk ettii iin 19. ve daha ok 20. yzyl
boyunca demokratik hak ve zgrlklerin savunuculuu sa liberal partilerden sol ve sosyal
demokrat partilere geti. Liberal partiler muhafazakr bir karakter kazand. Batda sa ve
muhafazakr partiler liberalizmi daha ok serbest piyasa ekonomisini savunmak eklinde dar bir
yorumla benimserken, zgrlklerin ve toplumsal demokrasinin savunulmas ise aydnlarn,
emeki snflarn ve onlarn siyasal partilerinin ii oldu. Dolaysyla bugnn Batl demokrasileri
burjuvazinin eseri deil, 200-300 yllk bir tarihsel oyluma sahip olan snf mcadelelerinin

sonucudur. Bugn Batdaki ulusal devletler (Souk Sava sonrasnda byk lde budanm
olsalar bile) son zmlemede burjuvazi ve emeki snflar arasndaki mcadele ve uzlamalarn
bir sonucudur.

1.2 - TRK LBERALZM VE GERCLK

Trkiye gibi burjuva devrimlerinin geciktii lkelerde ise liberalizm bandan itibaren
tutuculuk ve dinci gericilikle i ie oldu. Aydnlanma ve modernleme sreci bata olmak zere,
burjuva devriminin ilkelerini daha ok aydnlar ve asker-sivil brokrasi stlendi. Batnn tersine
Osmanl-Trk modernlemesinin ncleri ve tayc gleri arasnda liberaller yer almad.
Liberaller dinci gericilikle yan yana ve siyasal bakmdan muhafazakr bir konumda oldu.
Liberaller Osmanl Aydnlanmasnn ncleri olan Jn Trkler ile ttihat ve Terakkinin
karsnda yer ald; slamclar ve geleneksel gericilikle ibirlii yapt. Ademimerkeziyetilii
savunan, hatta bu isimle bir cemiyet (dernek) bile kuran Prens Sabahattinin Hrriyet ve tilaf
Frkas, Osmanl-Trk Aydnlanmasnn ncs olan ttihat ve Terakki Cemiyetinin, dolaysyla
demokratik devrimin de dnda kald. Geleneksel gericilik ve siyasal dincilikle ibirlii yapan
Prens Sabahattin grubu, bu topraklardaki ilk ve en nemli demokratik atlm olan 24 Temmuz 1908
Hrriyet Devriminin dinamosunu oluturan ttihatlara kar sarayn desteiyle darbe giriiminde
bile bulundu. Liberaller, ngiliz emperyalizmi ve sarayla ibirlii yapt. Baz liberaller aracak
ama, bilimsel bir bakla ifade edilirse; tarihsel bakmdan gerek liberal deerleri
benimseyenlerin ttihatlar ve Kemalistler olduunu teslim etmemiz gerek.
ttihat ve Terakki Cemiyetinde, Prens Sabahattinin rgtyle birlikte hareket etme konusunda
(1907de) ciddi itirazlar grld. Aradan geen yllarla birlikte ttihat ve Terakki Cemiyeti Prens
Sabahattine olan gvenini yitirmiti. Bu gvensizlik yalnzca Prens Sabahattin grubunun, siyasal
gc, gerek bir devrim yaparak deil de bir saray darbesi yoluyla ele geirme yanls
olmasndan kaynaklanmyordu. Ayn zamanda Adem-i Merkeziyet ve Teebbs- ahsi Cemiyeti
yelerinden bir ksm gemite ttihat ve Terakki Cemiyetinin eylem planlarn Abdlhamitin
siyasi polisine vererek ttihatlara ihanet etmi ve bylece ttihatlara byk zarar vermiti.
(Aykut Kansu, 1908 Devrimi, letiim Yaynlar, 1. bask 1995, stanbul, s. 107)
Dolaysyla Trkiyede liberalizm daha knda ortaa deerleriyle kirlendii ve nceki
aa ait feodal dzenin kurumlaryla ibirlii yapt iin, deyim uygunsa, kaynanda genetik bir
dnme urad. Bu nedenle olsa gerek, tarihin bir ironisi olarak Trkiyede liberalizm serbest
piyasa ekonomisinden yana tutumuna ve sylemine karn, siyasal ve ideolojik bakmdan tutucu,
hatta gerici bir karaktere sahip oldu. nk Trkiye liberalleri, zgrlkler snfndan sadece
piyasa ekonomisi ve giriim serbestisine inand ve onu savundu. Bylece Trkiye sanda
ekonomide liberal, siyasette ise muhafazakr olmak gibi garip bir akm olutu.
Trkiye yakn dnem tarihiliindeki ok nemli bir kayp halkay tamamlayan Dr. Aykut
Kansunun dikkate deer almasndan baka bir alntyla devam edelim:

Anayasa hukuku asndan, monarist rejim, yani ancien regime 1908 Temmuzunda tarih
oldu. Yerine kurulan rejim meruti bir monariydi ve liberal demokratik bir ynetim geleneini
yerletirme abasndayd. Monaristlerin 1909 ve 1912 yllarndaki kardevrim ve askeri darbe
giriimleri (darbeciler arasnda liberal Hrriyet ve tilaflar da vard) hep bu eski rejimi geri
getirme isteinden kaynaklanmaktayd ve amalarna ancak Trkiyenin (Osmanl Devletinin)
sava kaybedip ttihat ve Terakki Cemiyetinin iktidardan dt 1918 yl sonunda
eriebileceklerdi. (Aykut Kansu, age. s. 4)
Bu liberal gericilik izgisi belli krlmalara urasa da Serbest Frka (8 Austos-17 Kasm
1930), Demokrat Parti (1946-1960), Adalet Partisi (1962-1980) ve Anavatan Partisi (1983-2007)
zerinden bir akm olarak gnmze kadar ulat. Hatta slamc karakteri ar bassa da AKPnin
bile bu gelenein bir paras ve sonucu olduunu ileri srmek mmkn.
Dier taraftan gerek liberal deerleri, Aydnlanma ilkelerini, zgrlkleri, burjuva devrimi ve
demokrasisini, arpk bir tarih ve siyaset anlayyla tepeden inmeci, darbeci, jakoben ve
laiki gibi kavramlarla sulanan Jn Trk izgisi temsil ediyordu. Bu izgi de ttihat ve Terakki
ve 1908 Hrriyet Devrimi, Kuvay Milliye ve Cumhuriyet Devrimi zerinden (belli krlmalara
urayarak) gnmze kadar ulat. Bu Aydnlanmac, Cumhuriyeti ve halk izginin sa ve sol
yorumlar ortaya kt.
Jn Trkler ve ttihatlar tarihsel, siyasal ve sosyolojik bakmdan liberal demokratik deerleri
ve burjuva devrimcileri temsil ediyordu. Dr. Aykut Kansu bu durumu yle ifade ediyor:
Devrimciler daha fazla zaman kaybetmeden, mutlakyeti rejimi her ne ekilde olursa olsun, bir
an nce sona erdirme konusunda anlatlar. Sultan Abdlhamiti istifaya zorlayacaklar, var olan
ynetim eklini kkten deitirecekler ve meclis stnlne dayanan liberal demokratik bir
ynetim kuracaklard. (Aykut Kansu, age. s. 109)
Gnmz liberalizmi ise artk zgrlkleri ve demokrasiyi deil, daha ok kamusalclk
kartln ve sosyal devlet dmanln, zelletirmecilii ve serbest piyasa ekonomisi
savunuculuunu ifade ediyor. Demokratik hak ve zgrlklerin szcl ve savunuculuunu ise
esas olarak sol ve sosyal demokrat partiler yapyor.
Cumhuriyet Devriminden sonra yeni rejim 1923te toplad zmir ktisat Kongresi ile liberal
bir ekonomik politika benimseyecek ve bununla balantl olarak ok partili rejime gemeyi
deneyecekti. Ancak gerek lkedeki sermaye birikiminin yetersizlii ve burjuva snfnn zayfl,
gerekse kapitalizmin 1929daki byk krizi nedeniyle bu deneme baarsz oldu. zel giriime ve
serbest piyasa ekonomisine dayal bir kalknma modelinin yrtlmesinin imknsz olduu
grld. Cumhuriyet Devriminin nc kadrolarndan Fethi Okyara 8 Austos 1930da kurdurulan
ve liberal bir program benimseyen Serbest Frka ancak birka ay yaayabildi. (Bkz. Merdan
Yanarda, Kadro Hareketi, Destek Yaynevi, 4. bask, Kasm 2012, stanbul, s. 63-75)

Tanrsal ya da Doal Dzen!

Liberalizmin balca ve asl tehdit algsn, kapitalizm kartl oluturur. Ancak, Trkiyedeki

siyasal slamclarla sembiyotik bir iliki iindeki yanama liberaller ve sol liberallerin aksine,
klasik liberalizm, mutlakyeti ve teokratik (dinci) iktidarlar da birey zgrl ve modernleme
iin birer tehdit olarak grr:
Aydnlanma geleneinin negatif zgrlk kanadnda yer alan liberalizme gre, serbesti ilkesi
ancak bireylerin fikir, ifade ve hareketlerinin dardan mdahaleler (sonucu) kstlanmamasyla
mmkndr. Liberalizme gre bireylerin zgrln tehdit eden temel kaynak vardr:
1) mutlakyeti iktidar; 2) teokratik iktidar (din erki); 3) kapitalizm kartl. (Dr. mr Birler,
age.)
Buradaki kritik ge kapitalizm kartl diye ifade edilen tehdittir. Liberaller, kapitalizm
kartln, hatta eletirisini dorudan zgrlk ve demokrasi dmanl, dolaysyla totaliter bir
anlay olarak yaftalar. Liberallere gre adeta tanrsal bir dzen olan kapitalizm, mutlak ve
ebedidir. Tomas Hobbes (1588-1679), John Locke (1632-1704), Alexis de Tocqueville (18051859), Adam Smith (1723-1790), John Stuart Mill (1806-1873) gibi liberal ideolojinin ve iktisat
teorisinin temellerini atan dnrler ile Immanuel Kant (1724-1804) gibi Aydnlanmac
felsefeciler, birey zgrlne ynelik en byk tehdidin mutlak iktidarlardan geldiini ifade eder.
Btn bu dnrler kapitalizmi insanln son ekonomik ve toplumsal tecrbesi, bir tr doal
dzen olarak grr. Zaten Francis Fukuyama da (1962-) tam bu nedenle, Souk Sava
sonrasnda, kapitalizmin sosyalizm karsnda nihai bir zafer kazandn varsayarak tarihin
sonunu ilan edecekti.
Solculuu, maddi temelleri olmayan soyut bir zgrlklk ve demokrasi savunuculuuna;
demokrasiyi de etnik ve dinsel kimliklerin serbestisine indirgeyen sol liberaller, bir anlamda ayn
eyi yapar ve kapitalizmi yok sayarlar. Kanlmaz olarak ekonomik ve sosyal eitlik ilkesini de
bir tarafa brakan sol liberaller, tpk burjuva liberaller gibi hukuksal-siyasal eitlik ilkesiyle
yetinirler. Sermaye snfnn tarihsel olarak gericilemesi ve siyasal bakmdan daha totaliter bir
zemine kaymas da sol liberallere yerleecekleri bir alan amtr. te sol liberallerin
yerletikleri bu alan, onlarn dzenin bir paras haline gelmelerine neden oldu. Daha da nemlisi
ruhlarn kurtaracaklarn dndkleri, iyiliksever bir kapitalizm iin mcadele zemini salad.
Tahmin edilebilecei gibi, liberallere gre bireylerin zgrlne kar en byk saldr,
onlarn iktisadi etkinliklerine ve en byk doal haklarndan biri olan mlkiyet hakkna ynelik
tehdit ve saldrdr.
Liberalizmin bireyin temel hakkndan biri olarak sralad zel mlkiyet hakk, ancak
kapitalist retim modeli ve bu modele bal gelien serbest piyasa mekanizmasnn yardmyla
korunabilir. Liberallere gre zel mlkiyet kavram kiilerin sahip olduklar tanr ya da tanmaz
mallarla snrl deildir. stisnasz her bireyin sahip olduu emek gc de bir zel mlktr. (Dr.
mr Birler, age.)
Elbette burada emek gc dndaki zel mlkiyet tanm kiisel eyamz deil, esas olarak
fabrikalar, makineler, toprak, sermaye vb. gibi retim aralarn ifade eder.
Klasik ve liberal iktisat teorisinin kurucusu olan Adam Smithe (1723-1790) gre kapitalizmin

ileyi yasas, serbest piyasa ekonomisinde mallarn deiimiyle salanan kazancn artrlmasdr.
Baka bir ifadeyle kapitalizmin esas kr yasasdr. Smithe gre bunun nkoulu da mlkiyet
hakk ve bireylerin ekonomik giriimlerinin zerinde hibir snrlamann olmamasdr. Ancak o
zaman sadece bireyler deil, uluslar da zenginleecektir. Zaten Adam Smithin nl kitab da
Milletlerin Zenginlii adn tar. Klasik iktisat teorisinin temel eseri saylan bu kitap, 1776
ylnda yaymlanmtr. (Bkz. Adam Smith, Milletlerin Zenginlii, Bankas Kltr Yaynlar,
Ekim 2011, stanbul)
Adam Smithin nermesinin altnda iki varsaym yatar. Birincisine gre, toplumu oluturan
bireyler her zaman kendi karlarn maksimize etmek, olabilecek en yksek noktaya karmak
ynnde hareket eder. Liberal dnceye gre bu varsaym insan doasnn da esasn oluturur.
Bu amala
birbirleriyle rekabet de eden bireyler, ellerinde bulunan aralar gelitirmeye alrken toplumsal
geliimi de salayacaktr.
kinci varsayma gre ise, kendi karlar peinde koan ve onu en yksek seviyede elde etmeye
alan bireyler, bu davranlar nedeniyle herhangi bir dsal mdahaleye ihtiya duymaz. Piyasa
kendi kendisini dzenleyecek, bir kargaa ve kaosa yol amadan toplumsal fayday salayacaktr.
Smith bu durumu nl grnmez el kavramyla aklar. Piyasay bu grnmez el dzenleyecek,
arz ve talep dengesini kuracaktr.
Saf liberal ekonomik dzeni ve ideolojiyi ifade eden (bir anlamda tanmlayan) nl nerme
ve/veya slogan, aslnda her eyi anlatr: Laissez-faire, laissez-passer; le monde va de lui meme.
Yani, Braknz yapsnlar, braknz gesinler; dnya kendi kendini idare eder eklinde Trkeye
evrilebilecek bu Franszca cmle, liberal ekonomi ve siyaset anlaynn zeti gibidir. Daha
yaygn olarak, Laissez-faire, laissez-passer eklindeki ksa hali, yani Braknz yapsnlar,
braknz gesinler diye kullanlr.
Liberal ekonomiyi tanmlayc bu cmle/slogan, Adam Smithe ya da ngiliz iktisatlarna
deil, Fransz Fizyokratlara ait. Bu ifadenin ilk kez Fransa Kral 14. Louisnin (1638-1715)
ekonomi danman Jean Baptiste Colbert tarafndan sylendii ileri srlyor. Fizyokratlar, tpk
fen bilimlerinde olduu gibi sosyal ve ekonomik olaylarda da bir nedensellik ilikisi ve dzenlilik
ilkesi bulmay amalyor.
Akl ann ve klasik liberal felsefenin en nemli kurucu babalarndan biri saylan,
Aydnlanmac ngiliz filozof John Lockeun (1632-1704) rasyonalizm ve doal dzen
anlayn, Fizyokratlar toplumsal ve ekonomik yaama tar. Fizyokratlar, ilahi bir iradenin
evrensel ve mkemmel bir
doal dzen kurduu grn benimsiyor. Bu anlaya gre, dnyada varolan fiziksel dzen gibi
sosyal ve ekonomik bir dzen de bulunur; bu doal dzenin yasalarna uygunluk en yksek
mutluluu salayacaktr. Yunanca kkenli olan fizyokrat ya da fizyokrasi szc/kavram da
doa yasas anlamna gelir. Kukusuz bu doal ya da tanrsal dzen kapitalizmden baka bir
ey deildir.
Fizyokratlar, ekonomide arz ve talep arasndaki dengesizliklerin geici olduunu ve bu
dengesizliklerin piyasa mekanizmas iinde kendiliinden giderileceini, dolaysyla piyasa d

bir mdahalenin gereksiz olduunu savunuyorlar. Bu anlamda fizyokratlar tarihteki ilk liberaller
olarak kabul edilir. Fizyokratlarn, Adam Smith tarafndan da hararetle benimsenen Braknz
yapsnlar, braknz gesinler denklemi, deyim uygunsa btn liberaller ve klasik iktisatlarn
aments gibidir.
Ancak, en yksek ve rafine ifadesini Adam Smithte bulan bu anlay, dnyann hibir kapitalist
lkesinde tam anlamyla uygulanamad. Liberaller, piyasa ekonomisinin anari ve kaos reten
ileyiine hibir zaman zm bulamad. Bu nedenle kapitalizm, ileyi yasalarnn kanlmaz bir
sonucu olan retim (arz) fazlasnn yaratt krizlerle tarihi boyunca sarslmaya devam etti.

1.3 - LBERALZM VE ZGRLN SINIRI

Kapitalizm ve Bat uygarl, kinci Dnya Savandan sonra yaad grece istikrarl bir
refah dneminin ardndan 1970li yllarda yeniden bunalma srklendi. Bu kriz de daha ncekiler
gibi, sistemin yapsal sorunlar ile kresel lekte derinleen smr ve adaletsizliklerden
kaynaklanyordu. Dnya 1980 dnemecine geldiinde, hem sosyalist sistemin Bat zerindeki
basks artm, hem de toplumsal muhalefet glerinin mcadelesi sonucu sistem iyice skmt:
Uluslararas dzeyde g kazanan Dnya Bankas ve IMF gibi merkezlerin destekledii, deiik
alanlarda deiik vastalarla srdrlen youn bir beyin ykama faaliyetinin sonucunda, olup
bitenlerin sorumluluunun sosyal devletin srtna yklenmesi saland. Pek ok lkede, devletin
iktisadi-sosyal yaamdan ekilmesi, sosyal adaleti salayc ve iktisaden zayf durumda olanlar
koruyucu yndeki nlemlerini ve ilevlerini terk etmesi, devletin kltlmesi slogan altnda
tek kurtulu yolu olarak dayatld. (Alpaslan Ikl, Neoliberalizm ve 3. Dnya Sava, Krmz
Kedi Yaynevi, 2011 stanbul, s. 31)
Sosyal devlet, sosyalist blokun basks ve alanlarn mcadelesi sonucu elde edilen toplumsal
ve tarihsel bir kazanmd. Sosyalist sistemin kresel lekte gelien bir kardevrim saldrs
sonucu zlerek 1990-91 dnemecinde kmesi, sermayenin sosyal devlete ynelik saldrlarn
daha da artrd. nk kapitalizm ve kresel sermaye, krizi amann yolunu i pazarlar
derinletirmekte gryor, dolaysyla alan snflarn kazanmlarn geri almaya ve sosyal
devleti tasfiye etmeye yneliyordu. Kapitalist g ve iktidar merkezleri bir zafer kazandklar
varsaymndan hareketle, nlerinde siyasal ve toplumsal bir engelin kalmadn dnyorlard.
Ancak kresel sermayenin bu saldry baaryla gerekletirmesi iin ideolojik ve entelektel
inisiyatifi de eline geirmesi gerekiyordu. Toplumun ikna edilerek yeni politikalar iin bir
ideolojik-siyasal rza retilmesi artt. Tarihsel bakmdan geici de olsa sosyalizmin yenilgisi
moral stnln Batya, dolaysyla kapitalizme gemesini salamt. Bu nedenle kresel
sermaye ideolojik inisiyatifi yeniden ele geirmekte fazla zorlanmad. Serbest piyasaclk yeniden
revata oldu, zelletirmecilik kamusal birikimlerin ve ulusal zenginliklerin yamasna dnt.
Bu yama, ilk hzn kaybetse bile gnmzde bata Trkiye olmak zere btn dnyada devam
ediyor. te bu yeni liberal ekonomik politikalarn ad da neoliberalizm oldu. Prof. Alpaslan
Ikl durumu yle ifade ediyor:

Artk bellekler silinmi, vahi kapitalizmin dnyada nelere mal olduu unutturulmutur. Vahi
kapitalizm sanki ileriye doru yeni bir reformist atlmm gibi sunularak neoliberalizm ad altnda
yeniden diriltilmesi byk lde baarlmtr. Oysa neoliberalizmin, liberalizmden farkl
sonular dourmas iin grnen bir neden bulunmamaktadr. (Alpaslan Ikl, age. s. 31)
Sonu olarak, serbest piyasa ekonomisi ve kapitalizm insanla mutluluk getirmedi. Tam
tersine, daha nceki snfl toplumlar gibi eitsizlik, adaletsizlik ve smr retti. nsanl kanl
boazlamalarn iine itti. Daha da vahim olan, gezegenimiz serbest piyasa ekonomisi ve kr
yasasnn ykcl nedeniyle gz gre gre bir felakete, daha net bir ifadeyle yok olua doru
srklenmeye balad.

1.4 - SOL LBERALZM; BR YALILIK HASTALII!

Byk burjuvazi aslnda bir snf olarak tarihsel mrn doldurmu olmasna karn siyasal,
ekonomik ve toplumsal varln srdryor. nsanlk tarihsel bir eylemle kapitalizmi aana kadar
da varln srdrecei grlyor. Ancak burjuvazi toplumsal konumunu sadece tarihsel ve
siyasal bakmdan deil, artk ahlaki ve felsefi bakmdan da aklama rezervini (ve yeteneini)
tketmi durumda.
Yukarda da iaret ettiim gibi, kapitalizmin ileyi ve ilerleme dinamii insanl
geleceksizletiriyor. Dolaysyla insanla verebilecei yeni bir ey kalmayan burjuvazinin,
varln ve snfsal egemenliini srdrebilmek iin toplumdan tazelenmi bir ideolojik onay
retmeye ihtiyac var. te postmodernizm ve sol liberalizm son zmlemede bu ideolojik onay
ve siyasal meruiyeti retme ihtiyacnn rndr.
Souk Sava dneminde sosyalist lkelere kar demokrasi ve insan haklar gibi soyut tezlerle
ideolojik bir saldr yrten Bat, bu gerekenin ortadan kalkt koullarda tpk tarihsel mrn
dolduran sermaye snf gibi yeni bir toplumsal rza retmekte zorlanyor. Durum byle olunca,
finans kapital, bir nceki an kltrne ve ideolojisine iltica ediyor. Dini yeniden kefediyor,
insan akln kutsal metinlerle yeniden teslim almaya ve toplumlar yeniden dogmalar zerinden
ynetmeye alyor. nsanlk yeni bir ortaan kapsndan ieri itiliyor. Bilimin ve eletirel akln
bastrld, teknolojik bir ortaa!..
Postmodernistler, liberaller, slamclar ve muhafazakrlarn Aydnlanma ve modernite
eletirisi, tarihin ileyi ve toplumlarn ilerleme yasasnn (tarihselcilik ve toplumsal ilerleme
fikrinin) reddine dayand iin, bu rme dnemini ama nerisini iinde tamyor. Sol
liberaller de sorgulamadan postmodernistlerin bu tezlerini kabul ediyor. Bylece, bir nceki an
zihniyet dnyasn devralarak insanl mevcut olana, kurulu dzenin mutlaklna ikna etmek ve
dolaysyla kapitalizmi ideolojik bakmdan tahkim etmek amacna ulalyor.
Dier taraftan liberal, muhafazakr ve her trden dinci akm arasndaki kar ortakl ve
ibirlii, kanlmaz olarak gerici bir kutsal ittifaka dnt. nceki blmde de altn izdiim
gibi, iktisadi planda ultraliberal bir tutuma, siyasal ve felsefi planda gerici bir modernite ve
Aydnlanma eletirisi elik etti.

Postmodernistler ve liberaller, Aydnlanma ve modernite geleneine kar karken, akln ve

bilimin belirleyici konumunu reddediyorlar. Epistemolojik olarak toplumsal ilerleme yasasna,
tarihselcilie ve byk anlatlar dedikleri ideolojilere kar kan postmodernistler; snf
mcadelelerinin, kapsayc toplum modellerinin ve nihayet bilimin de sonunun geldiini iddia
ediyorlar. Tarihselciliin (tarihin ve toplumlarn ileyi ve ilerleme yasalarnn bulunduu gr)
reddi, insanln bugn ile gemii ve gelecei arasndaki ba da koparyor.
Kapsayc toplum modellerine itiraz ederken, gerekte insanl birletiren ortak deerlere,
grlere, ideolojilere, snfsal rgtlenmelere, yurttalk balarna ve ulus devletlere kar kan
postmodernistler, sol liberal siyasetin de temellerini atyor.
Gnmz dnyasnn nde gelen Marksist iktisat ve dnrlerinden Prof. Dr. Samir Amin,
postmodernizmin hayali bir iyi kapitalizm (saf ekonomi) teorisine elik eden ve liberal sisteme
uyum salayan bir sylem olduunu belirtiyor. Amin, liberalizm ve postmodernizm arasndaki
iliki konusunda u ok nemli saptamalar yapyor:
Postmodernizm, liberalizmi kabullendirmeye ve merulatrmaya yarayan ideolojik bir
sylemdir. () inde bulunduumuz dnemin aknlklarnn rettii kimi nyarglar da
kullanlyor, evrenselcilik ve ilerleme kavramlarna kar gvensizlik yaratlyor. Aslnda yaplan
Aydnlanma kltrnn, burjuva tarihinin ve dzeninin eletirisi deil. Bunak kapitalizmin daha da
azdrd tablonun tutarl bir eletirisini yapmak yerine, liberal Amerikan ideolojisinin nermeleri
ikame ediliyor.
Gemiin miras olan kltrel farkllklarn yceltilmesi ve ona elik eden gdk burjuva evrenselciliinin postmodern eletirisi,
ada emperyalizmin kreselleme projesiyle tam bir uyum iindedir. (Samir Amin, Liberal Virs, Editr ve eviren: Fikret
Bakaya-Aynur Mert, zgr niversite Kitapl, Ekim 2004, Ankara, s. 17-18)

Solun bu tezleri benimseyen kesimleri, devrimci ve snfsal pozisyonlarn terk ederek,

kapitalizm yokmu gibi davranyor. nk kapitalist toplumlar snfsal ve ekonomik
temellerinden soyutlayarak, birer kltrel kategori olarak ele alyor. Dolaysyla solculuu da
maddi ve snfsal temellerden kopuk, soyut bir zgrlk ve demokratikleme mcadelesine
indirgiyorlar.
Bylece sol liberaller, genel olarak toplumsal eitlik, zgrlk ve adalet mcadelesini temel
alan soldan; zel olarak da emekiler bata olmak zere toplumun kurtuluunu ve yeni bir dnya
kurmay hedefleyen sosyalizmden kopuyor. Sol liberaller, yukarda da iaret ettiim gibi, bu
kopula en ok iyiliksever bir kapitalizmi savunan alk demokratlara, dolaysyla sistem ii bir
akma dnyor.
Burjuva demokrasilerine ynelik btn eletirilerini de geri eken sol liberaller, bylece
liberalizmle aralarnda gl bir ortak zemin yaratyor. Toplumsal eitsizlik ve adaletsizlikleri bir
al gibi rten burjuva demokrasilerini, snflar ve alar st soyut bir kavram olarak ele
alyorlar. Toplumlar bir nceki an deerler dnyasna iade etmek anlamna gelen dinsel ve
etnik kimlik siyasetini, demokrasi mcadelesi diye gryorlar. Demokrasiyi snflar st, maddi
ve tarihsel temellerinden kopuk bir rejim olarak sunuyorlar. Demokrasi mcadelesini ise soyut ve
kltrel eksenli bir yaklamla, etnik ve dinsel kimliklerin serbestisine indirgiyorlar.
Sol liberaller, iddialarnn aksine daha kapsayc, birletirici ve enternasyonalist bir anlay da

getirmiyor. Tam tersine alt kltrlere ve etnisiteye dn savunarak, insanl daha kk ve

birbirinden ayrm birimlere doru iteleyerek ufalyorlar. Dini, tarikatlar, cemaatleri, yerel
kltrleri, mezhepleri, etnik farkllklar ne karyor ve zgrlk projesini sz konusu
kesimlerin karlaryla snrlyorlar. Bylece insanlarn nnde neredeyse hemeri dernekleri ve
tarikatlar dnda gidebilecekleri yer kalmyor.
sterseniz bu blm bir espriyle balayalm: Vladimir I. Lenin nl Sol Komnizm kitabnda
dnem ve koullar dikkate almayan ar solculuu eletirerek, onu bir ocukluk hastal
olarak deerlendirir. Gnmzde sol iindeki en sa eilimi temsil eden sol liberalizm ise belli
bir ylgnl, siyasal korkakl ve yorgunluu da iinde tad dikkate alnrsa Lenine bir
gnderme yaplarak pekl bir yallk hastal olarak nitelendirilebilir. Hani ne derler; her
akada bir gerek pay vardr! (Bkz. Vladimir Ilyich Lenin, Sol Komnizm/Bir ocukluk
Hastal, eviren: Muzaffer Kabagil, Sol Yaynlar, 2. bask, Aralk 1977, Ankara)

1.5 - YEN GERC TARHSEL BLOK

Postmodernistler ve sol liberaller, yukarda da birka kez vurguland gibi, toplumu maddi
temellerinden bamsz, her eyi kapsayan kltrel bir olgu olarak ele alyor. Dahas kapitalizm
yokmu gibi davranyorlar. Toplumu, ekonomik srelerden ve snf mcadelelerinden bamsz,
geleneklerin ve yerel kltrlerin belirledii tketim ve yaam tarz kalplar iinde ele alyorlar.
Snf mcadelesini yok sayarak, siyasal amac soyut bir demokrasi mcadelesiyle snrlyorlar.
Bu grlere bireycilik ve hedonizm (hazclk) elik ediyor. nsan bir haz nesnesi olarak ele
alnyor ve bireye haz veren her ey iyi diye kabul ediliyor. Birey iin iyi olan ise toplumsal
bakmdan ortak iyi diye sunuluyor. Olayn komik taraf da bin yllk khne liberal tezlerin
yeni diye sunulmas oluyor.
Tevik edilen bu tutuma ve siyasal pozisyona bir tr kltrel solculuk denilebilir. nk sol,
snf mcadelesi ve kapitalizm eletirisinden koparlarak soyut bir demokrasi ve zgrlk
savunuculuuna indirgeniyor. te bu anlay sol liberalizmin en nemli kaynaklarndan birini
oluturuyor.
Dier taraftan muhafazakrlar, dinciler, liberaller ve postmodernist evreler arasnda
kendiliinden bir gerici tarihsel blok oluuyor. Bu gerici tarihsel bloku datmak ve kurduklar
siyasal hegemonyay krmak iin, Mahir ayandan aldm bir kavram biraz farkllatrarak
ifade edersek eer, ideolojik bir nc sava yrtmek gerekiyor. Elinizdeki kitabn bir amac da
bu mcadeleye katkda bulunmaktr.
Postmodernistler, liberaller ve sol liberaller, Aydnlanma ve moderniteyi eletirerek toplumlar
da gerekte maddi temelleri olmayan kltrel bir kategori olarak ele alyorlar. Bu yaklamn
kanlmaz bir sonucu olarak modernizm ve Aydnlanma ile kapitalizm arasndaki ba da
koparlyor. Bylece postmodernizm, her trl kapsayc kuram, ilerlemeci ve kurucu projeyi
reddederken insanl da geleceksizletiriyor. nsan tarih yapan bir zne olmaktan karyor.
te yandan postmodernizm ve sol liberalizm, esas olarak bir sosyalizm ve Marksizm
eletirisidir. Ancak, bu tavrn genel olarak modernite eletirisi iinde gizler. Sosyalizmi ve

sosyalist kuram, tpk faizm gibi modernitenin bir rn ve totalitarizm tr olarak grr. Bu
toptanc yntemi kullanan postmodernist sol liberaller, 1990da sosyalist sistemin zlmesini
sadece tarihin deil, modernizmin de sonuna gelindii eklinde yorumlad. Onlara gre bir
tarihsel evre olarak modernite kapanmt. Dolaysyla moderniteyle birlikte onun rn olan
Marksizmin a da gemiti. Artk insanlk modernite sonras (postmodern) bir tarihsel evreye
giriyordu.
Hepsi budur. Btn bir a, bir tarihsel dnem, rnei bulunmayan bir insanlk deneyimi bu
basitlikle aklanr. Hem de bakaca hibir kant sunmadan, sadece bir tez olarak ileri srlr. Bu
grler srekli tekrarlanarak genel bir kabule dntrlmek istenir.
Postmodernistler ve neoliberaller, yukarda da deindiim gibi, byk anlatlar dedikleri
btnsel/kapsayc kuram, ideoloji ve projeler ile totalitarizm ve diktatrlkler arasnda da
dorudan ba kurar. Onlara gre totalitarizm ve diktatrlkler ite bu byk anlatlar denilen
kurtulu teorilerinin rndr. Marksizm ve sosyalizm bu byk anlatlar arasndaki en gelikin
ve sistematik rnektir. Bylece gerek ama ortaya kar; kapitalizm neredeyse Allah vergisi
deimez bir ilahi sistem olarak kabul edilir. Bu anlamda postmodernizm teolojik bir sol
eletirisidir. Ama baz alk liberaller onu solculuk sanr.

Modernitenin Devrimci Eletirisi

Snflar var olduu, snf mcadelesi srd, toplumsal eitsizlikler ve kapitalist smr
devam ettii srece, postmodernist iddialarn kantlanmas mmkn deil. Bu nedenle, kaynan
postmodernizmden alan sol liberalizmin baarl olmas da imknsz. nk postmodernistler ve
sol liberallerin Aydnlanma ve modernite eletirisi, tarihsel balamndan kopuk, maddi temellere
dayanmayan, kltrel eksenli ve soyuttur. Kapitalizmi amaya ynelik bir yol ve yntem nermez,
sadece onu yok sayarlar.
nk modernite ve kapitalizm tarihsel, siyasal ve kltrel olarak birbirinin hem rn hem de
tamamlaycsdr. Samir Amin yle diyor:
Modernite ve ona dahil olan liberal ideoloji, kapitalist gelime srecinde Rnesanstan Fransz
Devrimine uzanan yz yllk dnemde Avrupada imal edildi. () Modernite, insanlarn
nceki tarihsel dnemlerin geleneksel sosyal belirleyicilik boyunduruundan kurtulma istei ve
abasdr. Bylesi bir zgrleme de devlette, ailede, gnlk yaam ve retim tarznn rgtlendii
toplulukta, iktidar merulatran ne varsa reddini gerektirir. O zamana kadar sz konusu
merulatrmann temelini, dini kaynakl metafizik oluturuyordu. O da modern siyasetin koulu
olan devletle dinin birbirinden ayrlmasn, radikal bir laiklemeyi gerektiriyordu. Modernitenin
kapitalizmle ezamanl olarak ortaya kmas bir tesadf deildi. (Samir Amin, age. s. 46-47)
Dier taraftan belirtilmeli ki, kaba determinist yaklamlarn aksine, biz istemediimiz takdirde
kapitalizm kendiliinden yklmayacak. Dolaysyla kapitalizm almadan gerek anlamda
modernitenin almas da mmkn deil. Bu nedenle (liberaller kusura bakmasnlar) moderniteye
ynelik ve onu ama yeteneine sahip tek gerek eletiri sola aittir. nk kapitalizme ynelik

biricik devrimci eletirinin kayna Marksizmdir. Bu anlamda tarihin ilk ve gerek postmodernisti
Karl Marxtr.

KNC BLM
LBERALZM VE ERGENEKON
2.1 - ERGENEKON TERTBNN FRES; PASF DEVRM/SNS
KARIDEVRM
Ergenekon soruturmas zerinden yrtlen demokratikleme, derin devletin ya da
kontrgerillann tasfiyesi eklindeki palavrann bu kadar hzl ekilde aa kmasn, dorusu
kimse beklemiyordu.
Oysa bu soruturmalarn ABD tarafndan da desteklenen birer tertip olduu, gerek amacn
lml da olsa bir slami rejim kurarak, yaklak 150 yllk tarihsel bir derinlie sahip Trkiye
Aydnlanmas ve modernleme srecinde kkl bir krlmay hedeflediini defalarca ortaya
koyduk. Dolaysyla Ergenekon ve bal bir dizi davann gerekte Cumhuriyetten ve yarm kalan
Osmanl-Trk Aydnlanmasndan bir tr rvan alma operasyonu olduunu belirttik.
Aralarnda benim de bulunduum, balangta saylar ok fazla olmayan gazeteci, yazar,
siyaseti, solcu ve sosyalist entelektel btn gerei kantlaryla yazd, konferanslarda ortaya
koyduu ve televizyon ekranlarndan sergiledii halde, adeta kulaklar sar, gzler kr, kalpler
mhrlyd. ktidarn propagandas ve ynlendirmesi, yanda ve yanama medyann gerei ve
bilgiyi karartmas, siyasal iklimi belirledi.
Ancak, medya terrne, gerici-dinci kuatmaya, iktidar basksna, polis ve adliye tehdidine,
liberal ideolojik saldrya ve sol liberal ihanete pabu brakmadk. Sonuta hakl ktk. Bu
nedenle glendik, onurumuzla yaamdaki ve zgrlk kavgasndaki yerimizi aldk.
Ancak, Amerikanc AKP-Cemaat iktidarnn 2007-2014 yllar arasndaki baars, kendilerinin
eseri deildi. nk donanmsz, kltrel birikimden yoksun, fanatik, dogmalarn esiri, yar cahil,
kyl kurnaz ve takiyeci Souk Sava art siyasal slamclarn becerebilecekleri bir i deildi
bu. te sz konusu byk niteliksel boluu, donanm eksikliini, entelektel yetersizlii liberaller
doldurdu. zellikle sol liberaller gerici kardevrim operasyonuna, tpk cellatlarna k
kurbanlar ya da efendilerine hayran olan uaklar gibi paha biilmez bir hizmet sundular.
nk onlar iin demokratik ve zgrlk gerekelerle sistemle uzlamak, kurulu dzene
enterge olmak (btnlemek) iin bir frsat kmt. Bu frsat kullandlar. Samimi ve saf ekilde
yaptklar ie inananlar bir kenara koyarsak eer, zellikle sol liberallerin sz konusu ahlaksz
ibirliine ynelme nedenlerinden biri de budur. Ayrca bu ihanetlerinin karlnda byk
karlar saladklarn sanrm belirtmeye gerek bile yok!
Deilse, AKP-Cemaat iktidar, tarihi boyunca derin devlete, kontrgerillaya, darbelere ve
faizme kar mcadele eden solun bir kesiminden ideolojik ve siyasal onay alamasayd ne

toplumu bu operasyonlara ikna edebilir ne de siyasal meruiyet salayabilirdi. zellikle sol

liberallerin verdii destek, liberal aydnlarn lkenin darbecilerden temizlendii,
demokratikletii ve bir siyasal slamc tehlikenin bulunmadna ilikin vaazlar etkili olmasayd
AKP-Cemaat iktidar (Cemaatin koalisyondan kopmu olmas tabloyu deitirmiyor) bugnk
dinci-faizan rejimi kurmas, Tayyip Erdoann bir diktatre dnmesi mmkn olamazd.
Liberaller ve sol liberallerin saylar fazla olmasa da verdikleri zarar byk oldu; toplumun
direni refleksini krdlar.
Trkiye uzun yllara (yaklak 60 yl) yaylan pasif devrim ya da sinsi bir kardevrim
srecinin iinden geti. 1908 ve 1923 devrimlerinde yenilgiye urayan siyasal slam, 1950de
Demokrat Partinin (DP) iktidara gelmesinden itibaren balayan, merkez sa iktidarlarla
ibirliine dayal bir strateji izledi. Trkiyenin NATO yeliinin salad olanaklardan da
yararlanarak, komnizme kar mcadelede Batnn hizmetine koan siyasal slam, Cumhuriyete
kar sinsi bir kardevrim sreci balatt. Bu sreci Gramscinin pasif devrim kavramyla da
aklayabiliriz.
Akademisyen Cihan Turul, Sultanbeyli gibi stanbulun slami varou/gettosu saylacak bir
ilesindeki saha aratrmasyla da desteklenen, Pasif Devrim/slami Muhalefetin Dzenle
Btnlemesi kitabnda, slamclarn hem laik rejimi dntrme, hem de kendilerinin dzen
tarafndan ierilmesi olgusunu inceliyor. Ancak Turul, deerli bulduum bu aratrmasnda
emperyalizm olgusunu (Batnn AKPyi destekleme nedenlerini), siyasal slamn ykseliinin
tarihsel ve sosyolojik kaynaklarn, liberallerin bu pasif devrime verdikleri destein nemini ve
bu destein nedenlerini yeterince deerlendirmemi. Durum byle olunca fotorafn sadece bir
ksmn grdmz, dolaysyla yanl sonulara da varabileceimiz bir analiz ortaya km. Bu
kusurlarna karn, bize yine de nemli bir malzeme sunan Turul, Gramscinin pasif devrim
kavramn da isabetle yakalyor ve bu kavramn Trkiyedeki siyasal slamn baarsn
anlamakta anahtar bir kavram olabileceini belirtiyor.
Pasif devrim konusunda Dr. Ergin Yldzolunun daha nce birden fazla nemli makale
yazdn, kimi yazlarmda benim de bu kavrama iaret ettiimi anmsatarak, Cihan Turulun
yazdklarna gelelim:
Pasif devrim, egemen kesimlerin kendi ynetimleri iin gnll rza (hegemonya) kurmalarn
salayan dolambal ve kimi zaman da kastszca bavurulan yollardan biridir. () Klasik
devrimlerden farkl olarak, pasif devrimlerde halk kesimleri devrimci sylemlerle ve stratejilerle
yalnzca ama yalnzca mevcut tahakkm rntlerini glendirmek iin harekete geirilir. Ben
lml slamn uzun bir pasif devrim srecinin son noktas olduunu ve bu srecin sonunda, bir
zamanlarn radikallerinin ve onlarn takipilerinin neoliberalizmle, seklarizmle ve Bat
tahakkmyle hemhal olduklarn iddia ediyorum. Bugn, lml slamn gerek nderleri her
zaman liberal Mslman olmu kiiler deil, on yllarca neoliberalizme, seklarizme ve ABD
hegemonyasna kar savam ama sonunda bu deneyimlerini eski dmanlarnn hizmetine
sunmu kiilerdir. (Cihan Turul, Pasif Devrim/slami Muhalefetin Dzenle Btnlemesi, Ko
niversitesi Yaynlar, 2. bask, Kasm 2010, stanbul, s. 16)

Pasif devrim kavramnn zgn anlamn ve Trkiye, Msr, Pakistan gibi lkelerdeki
gelimeleri aklamak bakmndan nemini ve salad kolayl Ergin Yldzolu yle ifade
ediyor:
Ilml ve radikal kanatlar arasndaki diyalektii daha iyi grebilmek iin pasif devrim kavramna bakabiliriz. Devrim, bir toplumun
iktidar ilikilerinin, siyasi, ekonomik rejiminin deitirilmesine ilikin bir kavram. Bu balamda iki olaslk sz konusu: Siyasi erkin ani
bir altst olu srasnda cepheden bir saldryla ele geirilmesi; ya da toplumda yaanan dnmler, bir mevzi savann
kazanmlar, birikerek bir aamada siyasi erkin ele geirilmesine olanak salar.
Antoni Gramsci, ikinci olasl, devletle aile arasndaki alann, sivil toplumun, mevzi sava yrten bir siyasi hareket
tarafndan dntrlmesi, giderek yeni snflar matrisinin iktidar ilikilerinin olumas sreci olarak tanmlamak iin, pasif devrim
kavramn kullanyor. (Ergin Yldzolu, Ilml slam Daha Byk Tehlike Cumhuriyet gazetesi ve sendika.org, 4 Haziran 2007)

Yldzolunun nerdii gibi, Antonio Gramscideki pasif devrim kavram iin, dnrn
sadece dnya solunu deil, uzun sre btn bir entelektel ve akademik ortam etkileyen,
Hapishane Defterleri adl kitabnn, talya Tarihi zerine Notlar blmne baklabilir.
Gramsci, bu blmde unlar yazyor:
Entelektel, moral ve politik hegemonyalar aygtn (dzeneini) hangi biim altnda ve hangi
aralarla kurma baars gsterdi Ilmllar? Liberal denebilecek biimler altnda ve aralarla,
yani bireysel, molekler, zel giriimle (yoksa pratik ve rgtleyici eylem balamadan nce
hazrlanm ve oluturulmu bir parti programyla deil). stelik Ilmllar temsil eden ve onlarn
ynetici katmann, organik anlamda aydnlarn oluturan toplumsal gruplarn yap ve
ilevlerinden dolay normaldi de bu. (Antonio Gramsci, Hapishane Defterleri-Semeler,
eviren: Kenan Somer, Onur Yaynlar, Ekim 1986, stanbul, s. 17)
Gramscinin Ilmllar diye adlandrd grup/parti, talyan ulusal demokratik devrim
dnemindeki (bu dnem yeniden dou anlamna gelen Risorgimento diye adlandrlr)
muhafazakr kanad oluturan siyasal harekettir. Hapishane Defterlerinin Machiavelli, Politika
ve Modern Prens zerine Notlar blm ve bu blmdeki Pasif Devrim Kavram ara balkl
irdeleme, halen alanndaki en yetkin Marksist metin olma zelliini koruyor.
Pasif devrim ya da Trkiyede siyasal slamn geliimini ve iktidar ele geiri srecinin
zgnlklerini ifade etmesi bakmndan benim tercih ettiim kavramla sinsi ya da pasif
kardevrim srecini kimi alanlarda biraz daha somutlatrmak iin, daha nce yazdm baz
konular bu kitapta da tekrarlamakta yarar var. Bu bakmdan, I. Cumhuriyetin Sonbahar adl
kitabmda yer verdiim bir konuya, tamamlayc zellii nedeniyle bu almada da deinmek
istiyorum. Ayrca, liberallerin ikiyzll ve ihanetini daha net ekilde anlamak iin elinizdeki
kitab, szn ettiim almamla birlikte deerlendirmenizi de zellikle neririm. (Bkz. Merdan
Yanarda, I. Cumhuriyetin Sonbahar, Destek Yaynlar, 5. bask, Mays 2011, stanbul)
Emperyalizmin, zellikle ABDnin kresel ve blgesel karlar balamnda ele alndnda,
Ergenekon soruturmalarnn arka plannda gerekte neler vard? Bunu sal ve sollu liberallerin
kendi yazdklarndan yola karak bu almada bir kez daha ortaya koymak yararl olacak.

NATO, Darbe ve Ergenekon

Ergenekon soruturmas, Cumhuriyetin tasfiye edilmesinin ve yerine kinci Cumhuriyet de

denilen dinci-faizan bir rejim kurulmasnn aracyd. Bu davalar, dnyann byk enerji
yataklarnn bulunduu Ortadou ve slam lkelerine model olacak bir lml slam dzeni kurma
misyonunu stlenen AKP iktidarna, ABDnin blgesel kar ve hedeflerine demokrasi adna
toplumsal ve tarihsel bir meruiyet retme giriiminden baka bir ey deildi. Dolaysyla, derin
devletin tasfiye edilecei gibi saf ve iyi niyetli beklentiler de byk bir hayal krklyla
sonuland.
Souk Sava dneminin bitimiyle, 1990 sonras Trkiyede de egemen snflar arasnda bir yn
ve program farkllamas ortaya kt. Ergenekon gibi davalar, daha yksek bir soyutlama
dzeyinden bakldnda bu yn ve program farkllamasnn siyasal bir atmaya dnmesinden
farkszd.
AKP iktidar, Susurluk art rk-faist bir mafya etesine ynelik operasyonu, toplumu
sindirmek, muhalefeti susturmak, TSK gibi kimi kurumlarda yaygnlaan ABD ve NATO kart
eilimleri tasfiye etmek iin ara olarak kulland.
Gzaltna alnanlarn kimliklerine baktmzda; bu yn ve program farkllamasnn bir
kanadnda yer alan, Avrasyac diyebileceimiz Kemalist bir kesimin tasfiye edildiini
gryoruz. Soruturmaya dahil edilen emekli orgeneraller (Tuncer Kln, Kemal Yavuz, Hurit
Tolon, ener Eruygur) ve Balyoz Davasndan tutuklanan kimi general ve amirallerle ok sayda
subay, Souk Sava sonrasnda Trkiyenin NATO yeliinin artk gereksiz hale geldiini ve
lkenin karlaryla elitiini, ABDnin izledii blge siyasetlerinin Trkiyenin stratejik
karlaryla attn, bu nedenle ok odakl bir d politika izlenerek Avrasyada ortaya kan
frsatlardan yararlanmak gerektiini savunuyorlard. Ayn generaller, Rusya, in ve ranla
NATOyu dengeleyecek yeni ittifaklar yaplabileceini de ileri sryorlard. stelik bunu kapal
kaplar ardnda da deil, kamuoyuna ak toplantlarda ifade ediyorlard.
Bu grlerin egemen olduu bir Trkiye, ABDnin kresel ve blgesel karlar iin lmcl
bir tehdit demekti. Bu nedenle Birinci Cumhuriyeti yktlar ve beyaz adamn Batya ait bir
deer ve kltr olarak grd laik dzeni imha ettiler. Zaten yaklak 60 yldr laik dzenin ii
boaltlmt. Ergenekon operasyonunun gerek anlam buydu. Bu operasyon ve tasfiye
hareketinde, Amerikanc ve NATOcu derin devlet (yeniden yaplandrlan kontrgerilla) nemli
bir rol oynad.

2.2 - M.ALTAN, Y.ONGAR, .DAI TRAF EDYOR

Batc ve serbest piyasac olduklarn gizlemeyen baz liberal yazclar, istihbarat rgtlerinin
oyunca haline gelen yayn organlarnda, Amerikanc ve NATOcu olduklarn ilan etmekten
saknmyorlard. Bu nedenle, antiemperyalist olmay ayp saydlar, kresellemeyi kutsadlar,
yurtseverlii ise milliyetilikle eitlemeye altlar. Herkesi ihanete zorladlar. nk, giri
blmnde de ifade edildii gibi, herkesin ihanet ettii yerde hain de yoktur.
imdi, tertibin bozulduu, sanklarn adil yarglanmad, lehlerine tank ve kantlarn
deerlendirilmedii ve sahte kantlarn verilen hkme temel oluturduu gibi gerekelerle serbest

brakld bu aamada Ergenekon operasyonunun amac gerekte neymi, buna bir daha ve bu kez
belli bir mesafeden bakalm. nce Zaman gazetesinden Prof. hsan Dann yazdklarndan
uzunca bir alnt:
Ergenekon, devlet iinde bulunan resmi bir yapnn deformasyona uram hali. Kkleri de belli: zel Harp Dairesi, Trkiyenin
NATOya girmesinden sonra Avrupadaki birok NATO lkesinde olduu gibi bizde de rgtlendi. Mali kaynaklar, tehizat
NATOdan saland. Ama, Souk Sava dneminde lkenin muhtemel bir Sovyet igaline uramas veya komnist bir ihtilale maruz
kalmas durumunda sivil direnii rgtlemekti.
Peki, NATO byle bir lkede, elli yldr Bat gvenlik sistematiinde bulunan bir ordunun ABD ve AB ile ibirliine kar Rusu
bir kliin eline gemesine seyirci kalr m?
Malzeme elde, Rusu ekip glenmi; NATOnun ikinci byk ordusu, ABD ve AB ile ibirliini brakp Rusya ve ranla ittifak
kuralm diyen bir MGK Genel Sekreteri karm. Son dalgada gzaltna alnanlardan Tuncer Klnn, bu stratejik ufkunu ilan
etmesinin ardndan yedi yl gemi. Bu dzeydeki bir askerin bylesine derin bir stratejik yeniden yaplanma yolu gsterdikten sonra
makamnda ks ks oturmu olabileceini kimse dnmyordur herhalde. (...)
Dahas Ergenekondan yarglananlardan ener Eruy-gur bu lkede Jandarma Genel Komutan olmu, yine Ergenekon
sanklarndan Hurit Tolon 1. Ordu Komutan olarak Genelkurmay Bakanlna giden yolun bana kadar gelmi. NATOyu Trkiye
iin en byk tehlike olarak ilan edip, bir NATO ordusunun bu kadar tepesine km bir grubun varl aka deil, btn Bat ittifak
mensuplarnn kaygyla izleyecei bir durum. (hsan Da, Zaman gazetesi, 13 Ocak 2009)

Grdnz m, Ergenekon davasnn gerek anlam neymi? Bu deerlendirmede ne darbe

tehdidi var ne de slamclarn tasfiye edilmesi Her yurttan hakk olan lkenin gelecei
hakknda farkl bir fikir, stratejik tercih ve bir yn tayini ve nerisinden baka bir ey yok ortada.
Evet doru, bir NATO ordusunda byle bir ekibin inisiyatif kazanmas, ABDnin kresel
karlar ve blgesel siyasetleri iin lmcl bir tehdit demekti. Kendi siyasal ve toplumsal
projelerini hayata geirmek iin ABD ve Batyla atmak yerine, onunla btnlemeyi en uygun
yol olarak gren lml slamclar iin de durum farkl deildi.
ABDnin kresel siyasetlerini ok demokratik ve zgrlk gerekelerle savunan dnemin
Taraf gazetesi yazar ve Genel Yayn Ynetmen Yardmcs Yasemin ongar kocas CIA
yneticisi olan bu hanm Amerikan istihbarat rgtleriyle derin ilikisini hl aklayabilmi
deildir bir adm daha ileriye gidiyor:
On yl Washingtonda gazetecilik yaptm. Bu yllar bana, ABDnin Trk ordusuyla
arasndaki ilikinin kalc biimde ypranmasn asla istemeyeceini retti. Bununla beraber
Amerikan siyasetinin ve ordusunun Trkiyeyi iyi tanyan mensuplarnn, TSKnn Souk Sava
sonrasndaki performansna kukuyla baktklarna da birok kez tank oldum.
Trk ordusunun Washingtonda, gitgide Batdan kopan, baz unsurlaryla Rusyann etki
alanna giren, AB srecini baltalamaya alan, Kbrsta zm engelleyen, demokratiklemeyi
iine sindiremeyen, 1920lerin zihniyetine tutsak, kresellemeden de Trkiyenin
kresellemesiyle uyumlu deiimlerden de, giderek Trkiye toplumundan da kopuk bir kurum
olarak alglanmaya baladn gzlemledim.
Yukarda aktardm gzlemin yol aabilecei kestirmeci yorumlarn farkndaym. Ama bu
gzlemden, Ergenekon soruturmasnda ABD parma olduu sonucu
kmaz. Doru tehis, hsan Dann da yazd gibi, TSKnn st kademesinin Ergenekon
soruturmasna engel olmayarak kendini Bat ittifak iinde yeniden konumlandrmaya altdr.
(Yasemin ongar, Taraf gazetesi, 14 Ocak 2009)

Bu kirli operasyona (psikolojik harp) u ya da bu dzeyde katkda bulunan sol liberaller ne der
bilinmez ama izledikleri izgi, aldklar siyasal ve entelektel tutum, ABD, NATO, AKP
Hkmeti ve yeni kontrgerillayla byk bir paralellik iindeydi. nkr abasna karn ABDnin
Ergenekon operasyonundaki roln aka ortaya koyan ongarn, Doru tehis, hsan Dann
da yazd gibi, TSKnn st kademesinin Ergenekon soruturmasna engel olmayarak kendini Bat
ittifak iinde yeniden konumlandrmaya altdr eklindeki deerlendirmesi de asker takntl
liberaller bakmdan nemlidir.
Soru udur; Souk Sava sonrasnda Varova Pakt dald halde NATO neden varln
srdryor? Bu lkede bir solcu, bir sosyalist, namuslu bir entelektel, bir yurtsever, sada ya da
soldaki tutarl bir demokrat ya da bir Kemalist byle bir soruyu ok sordu. Soramaz m? Bunu
sormak su mu?
Aslnda NATO bu sorunun cevabn Haziran 2004te yaplan stanbul Zirvesinde verdi. Bu
zirvede NATO, imparatorluk projesini yrten ve fakat bu projeyi tek bana finanse etme gcne
sahip olmayan ABDnin basksyla yeni bir tehdit deerlendirmesi yapt. NATO bu yeni tehdit
deerlendirmesiyle kendisini gnn ihtiyalarna gre yeniden tanmlad. Bu deerlendirmeye
gre kresel terr ve radikal slam Bat uygarlna kar yeni tehdidi oluturuyordu. Grev
de bu yeni dmana kar sava olarak belirlendi. Evet, inanlr gibi deil ama dnyann en byk
askeri pakt ve dev sava makinesi, slam lkelerinde bulunduklar varsaylan baz terr
rgtlerine kar mcadele etmek iin varln srdrmeye karar verdi.
Son dnemde slamc iktidarn gznden dse de, liberallerin ve sol liberallerin
gurularndan (bir tr eyh denilebilir) Prof. Mehmet Altann NATOnun dn balkl
yazsyla devam edelim. Mehmet Altan yukardaki soruya (Neden NATO var?) farkl bir cevap
veriyor. stelik soruyu Ergenekon operasyonuyla ilikilendiren ok demokratik bir cevap! Gz
atalm:
NATO kurulduunda Sovyetlere kar en vurucu lm makinesi, Souk Savan en keskin
klcyd... Sovyetlerin ardndan nitelik deitirdi. NATO 1949 ylnda kurulmutu... Nitelik
deiiminin en artc viraj ise, 1998 ylnda NATOnun ellinci kurulu yln kutlarken yaand.
rgt demokrasiyi korumay da temel hedefi haline getirdi. Kendi halkna eziyet eden
Miloseviin lkenin hkmranlk hakkna pabu brakmadan NATO tarafndan devrilmesi bu
adan bir milattr...
Baty bolayarak NATOdan ayrlmak, blgedeki diktatrlklerle, hatta din devletleriyle
ittifaklara gitmek st dzey askerler tarafndan dillendirilir oldu... (...) Tuncer Kln, NATOda
en uzun sre grev yapan Trk Paas... Ama MGK Genel Sekreterlii grevinin hemen
balarnda, in, Rusya, ran ve Suriye ile ittifak kuralm diyen de o oldu... (...) Ergenekon Terr
rgt sadece ieride bir darbe giriimi deil... Trkiyeyi Batdaki demokrasi ittifakndan
koparma giriimi... (...) zetle NATO askeriye zerinden tekrar geriye dnyor denilebilir...
(Mehmet Altan, Star gazetesi, 15 Ocak 2009)
Nasl ama? Sava rgt NATO ve demokrasi... Irak, Libya ve Yugoslavyada ulusal
devletlerin egemenlik ve snrlarnn dokunulmazl ilkelerini ihlal eden; bu lkelerde insanlk

tarihinin en byk sava sularn ileyen; yzbinlerce insan katlederek meru ynetimleri ykan
NATO ve onu tamamlayan demokrasi kavram! nsan pes diyor, bir toplum bu kadar da salak
yerine konulmaz ki! Mehmet Altana gre NATOya, ABD emperyalizmine, igale, barbarla
kar ktnz zaman hemen darbeci ve Ergenekoncu oluyorsunuz, NATO yanls olunca da
demokrat! Hani Ergenekon soruturmalar darbeyi nleyecekti? Hani derin devlet tasfiye edilecek,
Kontrgerilla ortaya karlacak ve katillerden hesap sorulacakt? Hani!

ABDliler Amalarn lan Etmi

AKP-Cemaat iktidarnn kirli operasyonlar iin kullanlan ve uzunca sre polis istihbarat
yaplanmasnn blteni ilevini gren Taraf gazetesinin yazarlarndan Lale Saribrahimolu ise
Ergenekon soruturmasnn ABDnin isteiyle yapldn, kaynak gstererek aka ileri srd.
Saribrahimolu, bir tr itiraf niteliindeki yazsnda, ABDnin Trk ordusu iindeki Hseyin
Kvrkolu ekibinden son derece rahatsz olduunu ve bu ekibi tasfiye etmek istediini
belirtiyordu.
Saribrahimolu, 1991 Krfez Savann ardndan ABDnin Krt politikasndan TSKnn
rahatsz olduunu da belirttii yazsnda, Krfez Sava sonras ABDnin Kuzey Irakta bir Krt
devleti kurma projesini adm adm hazrlamasnn bu rahatszlkta belirleyici bir rol oynadn
ileri sryor, yle yazyordu:
Amerikan ordusundan emekli Yarbay Steve Williams, merkezi ABDdeki Western Policy
Center iin 30 Ekim 2002 tarihinde kaleme ald makalesinde, mnzevi (dnya ilerinden ekilen
kii) olarak nitelendirdii Kvrkolunun, drt yllk grev sresi boyunca bir kez olsun ABDyi
ziyaret etmezken ini ziyaret etmi olmasndan duyulan rahatszl dile getiriyordu.
Ayn makalesinde emekli Yarbay Williams, 4 Kasm 2002 tarihinde, ilk yurtd ziyaretini
ABDye yapmaya hazrlanan dnemin Genelkurmay Bakan ve imdi emekli olan Orgeneral
Hilmi zkk, daha Batya dnk olacaklar anlalan yeni nesil Trk askeri liderlerinin ncs,
etkin ve uluslararas forumlarda ehil bir muhatap olarak nitelendirerek vyordu. Emekli Yarbay
Williamsn zaten makalesinin bal da Trk Askerinin Yeni Yz idi. (Lale Saribrahimolu,
Taraf gazetesi, 14 Ocak 2009)
Liberal arkadalar zlr m bilemem, ama demek ki sorun demokrasiyi savunmak filan deil.
Sorun, NATOya ve ABDnin blge siyasetlerine kar klmas ve bamsz bir d politika
izlenmesi eklindeki baz grleri, aralarnda askerlerin de bulunduu kimi aydnlarn ileri
srmelerinden ibaret. Hilmi zkkn genelkurmay bakanlna getirilmesinin nedeni ve
Ergenekon operasyonlarndaki rol, Saribrahimolunun verdii bilgilerden aka anlalyor.
Ne demeli, siyasette tesadflerin rol ok az!
Emperyalist bir sava ve saldr rgt olan NATOya yllarca kar km baz arkadalar,
eski solcular darbe giriimi gibi palavralarn arkasna saklanan tipik bir fikir suu durumuyla
kar karya olduumuzun farknda m? Yani NATOdan klmasn Batdan, dolaysyla
demokrasi

havzasndan kopmak olarak gren baz liberaller ve neo-conlar, en fazla siyasal bir tartmann
konusu olabilecek ve en az NATOda kalnmasn savunmak kadar meru olan bu siyasal
nermeyi, utanmazca bir arptma ve sahtekrlkla darbecilik diye yaftalayp, bir tertiple
insanlarn tutuklanp cezaevlerine atlmasna onay veriyorlar. Gerekten kim militarist? Bir sava
aygt ve toplu cinayet rgt olan NATOdan kalm diyenler mi, yoksa NATOya ball
szm ona demokratik gerekelerle savunanlar m? Kim!

2.3 - YETMEZ AMA EVET VE ASKER VESAYET

Yksek Askeri rann (YA) Austos 2010 toplants kritik eikti. Bu nedenle sancl ve
tartmal oldu. nk toplant, AKPnin topluma dayatt Anayasa deiiklik paketinin
referanduma sunulduu bir ortamda yapld ve toplantnn kendisi tam anlamyla krize dnt.
Geleneksel iktidar bloku iinde Souk Sava sonrasnda ortaya kan yn ve program
farkllamas Ergenekon soruturmas zerinden bir atmaya dnmt. YAn 2010
toplantsnda ortaya kan kriz bu atmann artk sonlanmaya baladnn da iaretlerini
veriyordu. Dnemin AKP-Cemaat iktidar rejimi dntrme operasyonunda, nlerindeki son
engelleri de temizlemeye alyordu. Sonuta dnemin AKP-Cemaat iktidar, TSKnn komuta
kademesini kendi amalarna en uygun decek ekilde dzenledi. Sancl bir sre olsa da, AKP
hkmeti bu viraj da sal sollu liberallerin desteiyle kazasz belasz ald. Liberaller ve sol
liberaller slamc hkmete yine paha biilmez bir hizmet sundu.
Bilindii gibi ayn dnemde AKP-Cemaat iktidarnn hazrlad anayasa deiiklik paketini,
12 Eyll rejimiyle hesaplama hamlesi diye sunan AKP iktidar, ihtiyac olan toplumsal
rzay/onay, ancak 1980 faist darbesinin muhatab olan, onunla savamann onurunu tayan solun
en azndan bir kesimini yanna alarak gerekletirebilirdi. yle de yapt.
Anayasa deiiklii iin yaplan 12 Eyll 2010 referandumunun hemen ncesinde, ite bu
nedenle ok satl gazetelerde, hafta sonu eklerinde, yanda/yanama medyann televizyonlarnda
sk sk daha nce adn bile duymadmz baz solcular ne kartlmaya balanacakt. Sol
liberaller, slamc iktidarn anayasa deiiklik paketine neden Evet ya da Yetmez ama evet
dediklerini uzun uzun anlatacaklard. Bu nedenle olsa gerek, adn daha nce belli bir sol kesim
dnda kimsenin duymad Devrimci Sosyalist i Partisi (DSP) birdenbire en muteber sol
parti, Genel Bakanlar Doan Tarkan da (2013te yaamn yitirdi) devlet ve byk sermaye
televizyonlarnn adeta kadrolu yorumcusu haline gelecekti. Hi unutmuyorum, ayn gnlerde CNN
Trk televizyonunda kan Tarkan, henz program bitmeden sunucudan NTVdeki programa
yetimem gerekiyor diye izin alp kmt.
Kapitalizm, emperyalizm, retim tarz, retim ilikileri, altyap, styap, smr, artk deer,
snflar, ii snf ve snf mcadelesi gibi kavramlar unutan ya da bunlar antikaa ait birer
balta gibi gren bilgisiz, s, yar aydn ve daha da nemlisi liberalizmle ar ekilde
lekelenmi bir kesim, AKP iktidarna verdikleri onay toplum nezdinde bir kez daha tazeletmek
iin ellerinden geleni yapt. Onlar, sz konusu dnemde simgeleyen slogan, slamc iktidarn
anayasa deiiklik paketi iin verdikleri evet oyunun, Yetmez ama evet eklindeki sloganla

gerekelendirilmesiydi.
Modern tarihin akn merkez-evre atmas ve devlet-sivil toplum mcadelesi zerinden
aklamaya kalkan, snf mcadelelerini yok sayan, tarihselcilik ve toplumsal ilerleme
kavramlarndan habersiz olan bu kesimler, rnein hibir snfsal ve tarihsel balama oturtmadan
sosyoloji d bir kavramsallatrmayla iinde bulunulan politik ortam askeri vesayet rejimi
diye aklyorlard.
Devrimci hareketin nemli isimlerinden Birgn gazetesi yazar Ouzhan Mftolu ayn
dnemde katld bir televizyon programnda ok hakl olarak yle diyordu:
AKPnin neoliberal politikalarn desteklemek iin darbecilik konusunda ortaya kan
arkadalar burjuvazinin, snflarn, smr dzeninin ve emperyalizmin bu olayla ilikisini
gizlemek iin byk aba sarfediyorlar. Bu dorusu sosyalist olma iddiasndaki birisi iin ok
byk ayptr.
Bir sredir ezberleri bozacaz diye balayan bir sre var. Ne snf ne emperyalizm ne dzen
ne smr ne sermaye hibir ey akla gelmiyor, btn tarihsel ve toplumsal olaylar bir devletsivil toplum elikisi, askeri vesayet-sivil vesayet iinde anlatlmak isteniyor. Sosyalistin
literatrnde yok byle bir ey. Yz yldr diyor bir arkada, Trkiye askeri brokrasi ile
burjuvazi ya da toplum arasndaki mcadeleye sahne oluyor. Byle bir gerek var m? (Ouzhan
Mftolu, 22 Temmuz 2010, NTV, 12 Eyll ve Referandum program. Tam metin iin bkz.
www.birgun.net)
YA toplantsnda ortaya kan kriz, Avrasyac Kemalistlerin Ergenekon soruturmasyla
balatlan tasfiyesinin bir devamyd. NATOdan kmay savunan, ok ynl ve ok odakl bir
d politika izlenmesini nererek, Trkiyenin zerklik alann geniletmeyi hedefleyen,
Cumhuriyeti ekip tasfiye ediliyordu. AKP iktidar TSK zerinde de tam bir hkimiyet kurmaya
alyordu. Bu konuda istedii sonucu ald da Dolaysyla darbe senaryolar, andlar,
irticayla mcadele planlar, Balyoz seminerleri vs. bu tasfiye iin imal edilmi belgeler
olmann tesinde bir anlam tamyordu.
TSK gibi nemli bir NATO ordusunda Avrasyac-bamszlk bir ekibin inisiyatif kazanmas,
bu ekibin Washingtonu dlayarak Krt sorununu Trkiye merkezli bir yaklamla ve barl
yollardan zmeyi hedeflemesi, ABDnin kresel ve blgesel karlar iin lmcl bir tehdit
anlamna geliyordu. Bu nedenle olacak ki, ABD, Ergenekon ve bal davalar konusunda AKP
hkmetine stratejik deeri yksek bir destek veriyordu.
Kendi siyasal ve toplumsal projelerini hayata geirmek, yani iktidara trmanmak iin ABD ve
Batyla atmak yerine onlarla uzlamay en uygun yol olarak gren dnemin AKP-Cemaat
koalisyonu, nlerine gelen tarihsel frsattan sonuna kadar yararlanyordu.

2.4 - MURAT BELGENN DEMOKRATK SEFALET!

Bir dnem i yle irazesinden kt ki, insan inanamyor. rnein AKP iktidarn hukuk
zemininde kalmad iin eletiriyor ve bu konuda suluyorsanz, diyelim ki ortaya iktidarn

holanmad bir anayasa yorumu atyor ve tartyorsanz siz de pekl darbeci ve Ergenekoncu
olabilirsiniz. Bu durumda sizin hukukunuz inenebilir. artc ama liberal irretlik gerekten bu
boyuta ulat. Yani egemen ynelimden farkl ya da iktidara aykr bir fikir ileri sryorsanz sizin
haklarnz ve hukukunuz inenebilir. nk ya AKP hkmetini destekleyeceksiniz ya da
darbecisiniz! Size sunulan ikilem bu.
Bir zamanlar Trkiye solunun nde gelen aydnlar arasnda saylan, stelik muhalif grleri
nedeniyle bir dnem hukuku ve haklar inenen baz kiilerin yazdklarn okuyunca, insan
aknlktan ne diyeceini bilemiyor. Murat Belge bunlardan biriydi ve inanlr gibi deil ama
unlar yazd:
brahim ahini mahkm ettiren (Sabih) Kana-doluymu. kisi nasl ayn yaplanmada yer
alabilirmi? (...) Sabih Kanadolunun byle bir yaplanmada bir ilev stlendiine dair herhangi
bir ey syleyemem. Ancak, sz konusu cephelemede nerede durduu bellidir ve 367nin mucidi
olarak demokrasiye ve hukuka ball da, bence, bellidir. Onun iin, evine gelinmesini
hukuka saldr diye nitelendiremem. (Murat Belge, Taraf gazetesi, 11 Ocak 2009)
te bu kadar... Eer 2007 ylnda cumhurbakanl seimi iin Mecliste nitelikli ounluk,
yani 367 oy gerekir demiseniz, naml sosyalist aydnlardan Prof. Murat Belge tarafndan
darbeci diye damgalanabilirsiniz. nk bu anayasa hukuku tartmas slamc iktidarn houna
gitmemiti ve Murat Belge de bu iktidarn Trkiyeye demokrasi getirdiine inanyordu.
nsann adeta kan donuyor. AKP hkmetine kar hukuki bir mtalaa, farkl bir gr ileri
srdnzde ki ok sayda saygn anayasa hukukusu da ayn grteydi sizin yasalar
inenerek hakknz ve hukukunuz ihlal edilebilirdi. nk, belli mi olur belki kaosa yol
aabilirdiniz ve bu kaos da demokratik iktidarn devrilmesine neden olurdu! Bu nedenle byle
farkl bir gr savunduuzda eviniz baslabilir, kitaplarnza, elektronik haberleme
aralarnza, dosyalarnza, yazlarnza, belgelerinize el konulabilir. nk bu cephelemede
nerede durduunuz bellidir ve bakaca bir kanta gerek yoktur! Evet Murat Belge tam olarak bunu
sylyordu.
Oysa bir anayasa tartmasnda beenmediiniz bir grn siyasal hasmnz bile savunsa
karsna ancak baka bir grle ya da eletiriyle kabilirsiniz. Bir aydn, bir siyaseti veya bir
hukuku srf sizden farkl gre sahip olduu ve bunu ifade ettii iin ya da lkede yaanan
siyasal saflamada yannzda deil de karnzda diye evinin baslmasn savunamazsnz. Hele
solcu ya da sosyalist bir dnce insanysanz bunu hi yapamazsnz.
nk bunu yaptnz anda lkenin yakn siyasal tarihindeki sola ynelik btn siyasal
operasyonlar ve devlet terrn de merulatrm, hatta onaylam olursunuz. Bir demokrat, hatta
bir burjuva demokrat olmanz bile, sizin iktidardan gelen byle despotik ve faizan bir
saldry savunmanza olanak tanmaz. Ama Ahmet Midhat Efendi modeli bir mnevver olan Murat
Belgenin umurunda deil, o yerini semi, iktidardakileri etekliyor.
Hatrlatmak gerekli mi bilemiyorum ama, gnmzn kmsediimiz burjuva demokrasilerinde
bile sulularn haklar var. Byle hoyrat ve kyc bir iktidar saldrsn demokratik
gerekelerle savunmak, Murat Belge gibi aydnlar sadece solun dna drmekle kalmyor,

buruuk birer liberal olarak dinci gericiliin hizmetkrna dntryor. Yz kzartc bir durum.
yle anlalyor ki, sosyalist hareketten koparak messes nizama iltica eden Murat Belge gibi sol
liberaller, bir dnem AKP-Cemaat koalisyonunun sahte demokratikleme operasyonunda
kendilerini temize ekecek, yeni siyasal ve yaam tercihlerine gereke yaratarak zerini rtecek,
dahas evrelerini, toplumu ve belki de solu ikna edecek bir neden bulduklarn sandlar. Ancak
bu konuda da fena halde yanlm olduklar ortada.
Murat Belge sadece Sabih Kanadoluna kar byle bir tutum taknm olsa, belki bu konuda
tekil bir hata yapm olduunu dnebilirsiniz. Ama deil. Belge hemen hemen btn Ergenekon
operasyonlarnda AKP-Cemaat koalisyonuna srarla destek vermeyi srdrd. yle anlalyor ki,
bir yorulmuluk, siyasal bakmdan tkenmilik ve bir tr ideolojik zlme hali yaayan Belge
gibiler iin bu tavr; ok demokratik gerekelerle kapa kurulu dzene atma ve yine pek
zgrlk nedenlerle dzenin yeni efendileriyle uzlama olana salyordu. Gerekten de
byle bir frsat az bulunur; dnsenize her zaman karnzda darbecilerle hesaplama, derin
devleti tasfiye etme ve demokratikleme iddiasyla hareket eden, slamc da olsa, bir iktidar
bulabilir misiniz?
Murat Belge, Kanadolu konusunda ald tavr, aa yukar Trkn Saylan konusunda da ald.
yle ki, bir yanl anlama olmasn diye, Ergenekon soruturmasna her zaman nasl destek
verdiini anlatarak balad yazsnda Belge unlar sylyor:
Pein pein syleyeyim: Trkn Saylann evinde arama yaplmas olgusunu anlayamadm ve
bundan tedirginlik duydum. Bu Trkn Hanmn bilinen rahatszlndan tr duyduum, biraz
duygusalla da yorulabilecek bir tedirginlik deil. Trkn Saylan saylan, ama daha ok
sevilen bir insandr ve sevilmeyi hak eden bir insandr. Bundan te, eriata da darbeye de
karym demitir. Bu nedenlerle bu ev aramasn dorusu ho karlamadm.
Ancak, bu iler olurken, ortalkta hatr saylr bir Ergenekon dostlar topluluu olduunu ve
akla manta uysa da, uymasa da, her trl olay bir propaganda arac haline getirmekte
ustalatklarn unutmamak gerek. Trkn Hanmn evi arand ama kendisi gzaltna alnmad.
Trkn Hanm darbeye kar olduunu syledi ve kendisini biraz olsun tanyan biri olarak benim
bundan hi phem yok, ama btn bu cunta/darbe ajitasyonu iinde baya nemli ve baya
merkez bir rol oynayan bir rgtn bakan olduunu da unutmamak gerek. (Murat Belge, Taraf
gazetesi, 17 Nisan 2009)
Grdnz m, eer siz Trkn Saylan gibi farkl bir gre ve evreye sahipseniz, bu
grlerinizi tm legal olan eitli zeminlerde aklamak istiyorsanz, stelik Belgenin
deyimiyle cunta/darbe ajitasyonu iinde bir rol oynadnzdan phe ediliyorsa sizin de eviniz
baslabilir, tutuklanabilirsiniz.
Oysa biliyoruz ki, Trkn Saylan ve kurucu bakan olduu ada Yaam Destekleme
Derneine (YDD) ynelik operasyon, Cemaatin laik eitim kurumlarna kar yrtt
saldrnn bir parasyd. Trkn Saylana Ergenekon iddianamesinde yklenmek istenen
sulardan biri de Krt kz ocuklarna (evet yanl okumadnz Krt kzlarna) burs verilmesiydi.
Trkn Saylan Krt ocuklara burs vermekle, dolayl olarak PKKye yardm ve yataklk

yapmakla sulanyordu. Polis fezlekesinde, savclk iddianamesinde aynen byle yazyordu.

YDDnin yurt ve okul yaparak, yoksul ocuklara burs vererek eitim alannda Cemaatin nn
kestii anlalyordu. Ortada ne cunta ajitasyonu ne de darbe giriimi sulamas vard. Sz
konusu iddialar halkta bu ynde bir alg oluturmak iin yrtlen PR-halkla ilikiler operasyonu
ve dezenformasyondan baka bir ey deildi.
Ancak, Belge gibi akademisyen solcular ve liberaller btn iddial tutumlarna karn dosya
okumadklar, daha da kts hkmetin ve polisin aklamalarn yeterli saydklar iin gerei
ideolojik nyarglarna kurban ediyorlar. Ayrca, Murat Belgenin uydurduu u ajitasyon suu
da ilgin! Bir tr kkrtc ve ateli propaganda diye tanmlanabilecek ajitasyon nihayetinde bir
fikir eylemi deil mi? Eer yleyse nasl su olabilir? Ayn gerekelerle baka siyasal
eilimlerdeki, rnein soldaki binlerce insan da evleri baslp pekl tutuklanabilir.
Oysa biliyoruz ki, Ergenekon operasyonlar boyunca pis bir oyun oynand. Davaya inandrclk
kazandrmak, dahas solu ve toplumsal muhalefeti ikna edebilmek ve liberal solcular yedeklemek
iin her gzaltna alma dalgasnda hedef isimlerin arasna Susurluku ya da lkc mafya mensubu
birka kii eklendi. Bylece Gladyonun tasfiye edilmek istendiine dair bir izlenim yaratlmaya
alld. Alk liberaller ve sol liberaller de bu bo havuza herkesten nce atlad.
Murat Belge bata olmak zere Taraf yazarlar ve sol-liberal aydnlar aka AKP-Cemaat
iktidarnn yannda durarak, Ergenekon operasyonu ve davalarnn Trkiyenin
demokratiklemesini salayacak nemli bir olanak olduunu ileri srdler. Bu gerekeyle AKPCemaat koalisyonunun yarg erkini ele geirme operasyonu olan, 12 Eyll 2010 Anayasa
deiiklii referandumunda militan bir slupla iktidar desteklediler. Oysa ksa sre iinde, bu
referandumda hayr diyenlerin btn eletirilerinin hakl olduu ortaya kacak, yarg erkinin
tmyle iktidarn ve cemaatin denetimine girerek bamszln yitirdii anlalacakt. Ayn
liberaller, kamu kurumlarnda trban gibi baz dinci dzenlemelerde de AKPye verdikleri militan
destei srdrdler.
Yazdklarndan dolay imdi yz kzarr m bilemeyiz ama Murat Belge aka unlar syledi:
Yani, evet, u anlamda AKPye yakn olunur: Yolda yrrken, irikym bir adamn clz bir
adam evire evire dvdn grdn. Normal bir insann ilk tepkisi ne olur? Bana gre bu, dayak
yiyeni kurtarmak, yani kurtarmaya almaktr. Sonuta, kurtaraym derken, senin de kafann
gznn yarlmas ihtimali var elbette. Ama, iki tane de ben patlataym diye kuvvetlinin yannda
eyleme katlmak ya da bana ne, bana karan yok, uradan geip gidivereyim demek deildir
normal bir insann ilk tepkisi. Bu anlamda, evet, benim mdahalem AKPyi kayrmaya yneliktir;
AKPyi kapatmaya ya da btn memleketi kapatmaya alan kesimi kayrmaya ynelik deildir.
() Bu dzen AKPye de zulm uygulad ve ben bu otoriter/baskc siyasi varla kar
olduum iin aldm (bireysel) tavr alyorum. (Murat Belge, Sosyalist Solda Ergenekon
atla, Hrriyet gazetesi, 20 Austos 2008, Sefa Kaplann haberi)
Bir dnem neredeyse sosyalist aydn kavramyla ifade edilen insan trnn bu lkedeki
prototipi olan birinin, ahir zamannda muhafazakr-dinci bir sermaye partisinin propagandistine
dnmesi hazin aslnda. Belge, zannettiinin aksine gl olann, iktidarn, gerici bir sermaye

grubunun yannda olduunun; gerekte devleti ele geiren irikym zorbayla birlikte masum
insanlara iki tane de ben patlataym dediinin farknda bile deil. Gemite de iirildii
anlalan bir kiinin tkenmilik durumuyla kar karyayz Liberalizm insanlar sadece
kalpsizletirmiyor, krletiriyor da

En Hakiki Sosyalist Murat Belge!

Prof. Murat Belge aslnda bir sol liberal, hatta liberal olduunu reddetmiyor. stelik bunu ucuz
bir siyasal tarih arptmas ve demagojik bir Marksizm yorumu zerinden yapyor. Belge, Ben,
syleyenlerin oundan farkl olarak, liberal sfatn bir kfr gibi anlamadm iin, buna
aldrmyorum ve zaten siyasi liberalizmin tarihi rol ve ilevine saygm olduunu hep syledim
diyor ve yle devam ediyor:
Trkiyede sol ve liberal kavramlar pek yle yanyana gelmez. Bunun balca nedeni
solun devletilik olarak anlalmasdr. Yalnz sosyalistler deil, liberal olduunu
syleyenler de bunu byle kabul eder. O zaman da kavramlar daha batan birbirlerini dlam
olur. Oysa byle olmak zorunda deildir. lk olarak Aydn Gven Grkanla giritiimiz
demokratik oluum hareketinde, olmasn tasarladmz partiye davet edilecek gruplarn
banda sol liberalleri saymtk ve dediim nedenlerle bu kategori eletirilmi, tepki ekmiti;
Sol liberal de neymi? (Murat Belge, Taraf gazetesi, 19 Haziran 2009)
Bir tr solculuk adna konumakta srar eden Murat Belgenin bu yaklam ve
deerlendirmesinde ne kapitalizm var, ne snf mcadelesi, ne emek-sermaye elikisi, ne de
emperyalizm. Solculuk ve sosyalizm sanki salt kltrel bir kategori ve mcadele de sadece
kavramlar zerinden ve entelektel alanda yryor! Bu durumda bizim de saf hmanistler olmaktan
baka seeneimiz yok!
Ellen Meiksins Wood, nl kitab Snftan Kaa Marx ve Engelsin en etkileyici
polemiklerinden birini anmsatarak, kendilerini hakiki sosyalistler diye nitelendiren bir sol
entelektel akma ynelik eletirilerine gnderme yaparak balyor. Bu hakiki sosyalistler
denilen akm aslnda Marx sonrasnda geliecek revizyonist (dzeltmeci) akmlarn ve
gnmzdeki sol liberallerin babas sayabiliriz. Bu akmn mensuplar, belirli bir snfa, dneme
ve tarihsel temele dayanan bir toplumsal dzen olarak deil de, sosyalizmi daha ok akla yakn
bir yaam tarz olduu iin savunuyorlard. (Bkz. Ellen Meiksins Wood, Snftan Ka, eviri;
kr Alpagut, Ak Yaynclk, ubat 1992, stanbul, s. 7-18)
Woodun da iaret ettii gibi, Marx ve Engels Alman deolojisi adl nl kitaplarnda, ok
nemli bir tespitle, Bunlar gerek tarihsel temeli terk edip ideoloji temeline dn yaptlar
diyor. Hakiki sosyalistlerin, gerek insanlarla deil de bir kavram olarak insan, yani hibir
snfa dahil olmayan insan ile ilgilendiini de belirten Marx ve Engels, bu nedenle hakiki
sosyalizmin btn devrimci cokusunu yitirdiini vurguluyor. Kendinden menkul bu hakiki
sosyalistleri, belli bir snfa mensup gerek insann yerine, soyut bir evrensel insanlk
sevgisini koymakla da eletiren Marx ve Engels unlar yazyor:

Burada teori, yaamn blnmesinin nedeni olarak gsterilmektedir. Tm gerek blnmelere

kavramlarn blnmesinin yol at inancndaki filozoflarla bu hakiki sosyalistler hemfikir
olduuna gre, aslnda neden toplumdan sz ettiklerini anlamak mmkn deil. Kavramlarn
dnyay yaratan ve ykan gcne dair duyduklar bu felsefi inanla, geliigzel bir bireyin,
kavramlar herhangi bir yok etmeyle yaamn blnmesini yok ettiini sanmalar da haliyle
mmkn. Tm Alman ideologlar gibi bu hakiki sosyalistler de edebi tarih ile gerek tarihi, eit
derecede etkiliymi gibi birbirine kartrrlar. (K. Marx - F. Engels, Alman deolojisi, eviri:
Tongu Ok-Olcay Geridnmez, Evrensel Basm Yayn, 2. bask, Haziran 2013, stanbul, s. 405)
Murat Belge gibi Marksist kkenli olan ya da Mehmet Altan gibi Marksizmin etki alan iindeki
sol liberaller, sadece Trkiyede deil, btn dnyada da genel olarak solun ve daha dar olarak
sosyalizmin devrimci zelliklerinin imha edilmesi ve dzen ii bir akm haline gelmesinde nemli
rol oynadlar.
Avrupadaki yeni sol akmlar ve Marksist kkenli sol liberaller, sosyalizm mcadelesini
eitli eitsizlik ve basklara kar yrtlen farkl direni hareketlerini bir araya getiren,
demokratik mcadelelerin oluturduu bir bileim olarak deerlendirmeyi tercih ediyor. Bu
nedenle, zellikle Souk Sava sonrasnda sosyalizm kavram ve fikrinin yerine, radikal
demokrasi kavram ve fikrini; snf mcadelesi yerine de, demokrasi mcadelesi anlayn
geirdiler. Bu yaklam postmodern sol liberalizmin de temellerini att. Zaten onlara gre (Murat
Belgenin bu konuda sylediklerini yukarya aldk) sosyalizm de bir anlamda liberal demokrasinin
uzants olarak deerlendirilebilirdi. En azndan ileri kapitalist lkelerde demokrasi bir kavram
ve dzen olarak siyasal bakmdan snrlanmad iin pekl sosyalist demokrasiye doru
derinletirilebilirdi.
Ayrca belirtmek gerekir ki Murat Belge, skntl bir dille de olsa Marksizm ile ilikisini
kopardn kendisi de sylyor. Hatta bir sylei srasnda, hl solcu muyum, bilmiyorum bile
diyor. Birikim dergisinin ikinci dnem 100. says nedeniyle Murat Belge ve mer Lainerin
ortak bir syleisi yaymland. (lk says Murat Belge ve mer Lainerin nclnde 1975te
kan Birikim, 12 Eyll 1980 darbesinden sonra yaynna ara verdi. Dergi 1989dan itibaren
yeniden yaymlanmaya baland.) Murat Belge, sz konusu syleide Marksizm ile ilikisini yle
anlatyor:
Marksizmin benim formasyonumdaki yerini inkr edemem. () Herhalde benim entelektel
formasyonumda hi kimsenin pay Marx kadar fazla deildir. Ben ne anlyorum sosyalizmden,
genel dnya grm nedir? Aslnda Marx iin hayati olan bir sr ey var ki, bunlar bana bir ey
sylemiyor. Diyalektik materyalizmi umursadm, emek-deer teorisini doru bulduumu
syleyemem, bunun gibi bir sr ey de sayabilirim. O zaman birileri yahu sen bunlar
savunmuyorsun, Marksist olamazsn derlerse, muhtemelen hakldrlar. (Murat Belge, Birikim
dergisi, say: 100, Austos 1997 stanbul, s. 42)
Kimse Marksist olmak zorunda deil elbette. nsanlar Murat Belge gibi Marksizmle olan
balarn koparabilir ya da inancn yitirebilir. Kukusuz kimse salt bu nedenle knanamaz. Ancak,
byle aydnlardan ortalama bir fikir namusu, tutarllk ve asgari bir ilerici-demokratik tutum

beklemek herkesin hakkdr. Oysa Trkiyeyi slamc faizan bir diktatrle srkleyen AKP
iktidarna Marksist gerekelerle toplumsal onay retmeye almak, tipik bir aydn ihanetinden
baka bir ey deildir. Belge gibi hl solda olduunu belirten biri, insanln ilerici birikimine
sahip kmak yerine, dinci gericilii demokratik gerekelerle destekliyorsa ortada basit ve
masum bir entelektel tutum deiiklii deil, yz kzartc bir siyasal dneklik var demektir.
Belgenin reddettii ey, devrim fikri ve devrimcilik aslnda. Osmanldan Cumhuriyete
geiin devrimci yolla deil de eski kurum ve ideolojileri (dincilii) koruyarak ya da iine alarak
evrimci bir izgi izlemesi gerektii grn savunuyor. Dier bir anlatmla, devrimin daha
banda eski ideoloji, snf ve kurumlarla uzlamak gerektiini dnyor. Bu tutum aslnda solcu
ya da devrimci bir pozisyona deil, deyim uygunsa tipik bir evrimci deiim ya da ayn anlama
gelmek zere modern muhafazakr konuma denk dyor. Belgenin Marksizme ve sosyalist
devrimlere bak da bu anlaya dayanyor. Bu nedenle Murat Belge, Marksizm ile liberalizm
arasnda bir ilikinin kurulmasn srarla zorluyor.

Murat Belge ve Mehmet Altan fark

Kendisini iine geldiinde liberal Marksist olarak tanmlayan Mehmet Altan iin Murat
Belgeden farkl olarak sosyalist bir demokrasi de gerekmiyor. Altan yle bir liberal devlet
tanm ve gzellemesi yapyor ki, baka bir dnya iin mcadele etmek neredeyse insanlk
dmanl yapmak ile ayn anlama geliyor. Aslnda sol liberal olmaktan ok, sadece liberal
diye nitelendirmenin daha doru olaca Mehmet Altan yle yazyor:
Liberal devlet, toplumun eitliliinden g alr. Yoksa, politik devlet anlaynda olduu
gibi yalnzca baz kesimlerin ihtiya ve arzularna gre hareket etmez. Tm toplumu gzetir. Bu
gzetmenin yolu da, hibir kesime ncelik tanmamaktr. Toplumun kendi iindeki farkllk, ok
seslilik ve uzlamaz elikiler o toplumun zenginlemesini ve srekli hareket etmesini salar.
(Mehmet Altan, Marksist Liberal, Hemen Kitap, 4. bask, Eyll 2013, stanbul, s. 69)
nsan bazen, profesr unvanl baz kiilerin basit bir tarih-corafya bilgisinden bile nasl bu
kadar uzak olabildiini dnmeden edemiyor. rnein Altana gre ezen ve ezilen, alan ve
sermaye sahibi olan snflar var ama bu iyi bir durum, deimesine gerek yok. Liberal devlet
bunun iyi bir ey olduunu garanti ediyor! Ona gre, tekelci sermayenin egemen olduu modern
kapitalist lkelerde liberal devlet hibir snfa ncelik tanmyor. Emek-sermaye elikisi ya da
atmasnn da hibir nemi yok. Tam tersine bu eitlilik ve snf fark bir dinamizm salyor,
toplumu zenginletiriyor.
zetle, Marksist-liberal yazarmz Prof. Mehmet Altan, kapitalizm ve liberal demokrasi iin
iyi bir ey diyor. Burjuva (liberal) demokrasilerin eitsizlikleri, adaletsizlikleri ve kapitalist
smry gizleyen bir al olduu yolundaki temel Marksist eletiriyi ise grmezden geliyor, yok
sayyor.
Birgn gazetesi yazar Ouzhan Mftolu, 10 Austos 2014 cumhurbakanl seimlerinden
hemen sonra kendisiyle yaplan bir syleide, radikal demokrasi anlaynn liberalizm

anlamna geldii belirterek, bu yaklam Krt siyasal hareketi balamnda yle deerlendiriyor:
(Selahattin) Demirta grlerini radikal demokrasi diye tanmladklar bir programa
dayandryor. Radikal demokrasi genelde toplumsal/siyasal devrim yerine etnik ve dinsel
ayrmlara dair bugne kadar karlanmam haklarn devlet sistemi iinde zmn ngren
liberal bir anlaya tekabl eder. Krt sorununun zm iin devletle mzakere iinde baz zgn
katklarla gelitirilen bu radikal demokrasi program, Krt Hareketinin geldii aamadaki
hedeflerinin snrlarn belirliyor. (Ouzhan Mftolu, Birgn gazetesi, 15 Austos 2014, Uur
Ko syleisi)
Evet, sol liberal tezlere kaynaklk eden teorik tutumun ve ideolojik-siyasal yaklamn esas
budur. Bu akm, sol liberalizm diye de nitelendirilebilecek bir felsefi-siyasal arka plana ve
tutuma iaret ediyor. Genel olarak solu sol yapan temel ilke ve nitelikleri, zel olarak da Marksist
sosyalizmi revizyondan geiren (dzelten) ve sistem iin kabul edilebilir snrlar iine eken
gnmzdeki yeni revizyonistler ise, bir anlamda sol liberaller oluyor.

Belgeye Gre Sol Piyasac m Olmal?

Genel olarak toplumun ve siyaset kamuoyunun soldan devletilii anlad iddias ise bir
efsane, srekli tekrarlanarak genel kabule dnm ucuz bir arptmadan ibaret. Murat Belge
daha somut ekilde ortaya koymaldr; kimmi bu solu ve sosyalizmi devletilik diye anlayanlar?
Evet byle anlatanlar ve anlayanlar var, ama onlar ya sac politikaclar ve onlarn
propagandasnn etkisinde kalan baz kesimler ya da Murat Belge gibi sol liberallerdir. rnein,
yapt zelletirmelerle vnen eski DYP Genel Bakan ve Babakan Tansu iller, son
sosyalist devleti yktk diye vnmt. Belge, Tansu illeri solcu sayyorsa bilemeyiz!
Sosyalist ekonomik ve toplumsal dzenin devletilikle bir ilgisinin olmadn, bu lke
solcularnn byk blm, brakn Marksist literatr taramay ve ince teorik analizleri, daha
ilkgenlik yllarndan, Leo Hubermann Sosyalizmin Alfabesi adl elkitabndan beri bilir. (lk
basks ubat 1966da Sol Yaynlar tarafndan yaplan bu kitap 1970li yllarn tamamnda
tartmasz best seller oldu.) Ayrca, liberal ideolojik terre kar aka ve cesaretle belirtmek
gerekli ki, kamucu bir ekonomik ve sosyal dzene yakn olan halk bir devletilik; kuralsz,
vahi, ykc ve insan ezen bir piyasa ekonomisinden her zaman daha iyidir. Trkiyede son 60
yldr ii boaltlan, dahas sac ve muhafazakr iktidarlarn arpalk haline getirdii arpk bir
devletilik bile, vahi ve insanlkd piyasa ekonomisinden daha insancldr. Yaadmz
zelletirme yamas bunu fazlasyla kantlad.
Liberalizm, serbest piyasa ekonomisi ile demokrasi arasnda dorudan bir ba kurar. Daha da
nemlisi demokrasiyi snflar st bir rejim diye sunar. Murat Belge gibi sol liberalleri batan
karan ezber de budur. Oysa serbest piyasann ruhu zel mlkiyettir ve bu ruhu korumak iin
piyasa tanrs her zaman kolaylkla gerein zerindeki demokrasi aln kaldrp atabilir.
Faizmle liberalizm arasndaki mesafe sanld kadar uzun deildir. nsanlk bu barbarl
defalarca yaad.

Murat Belge, Ergenekon davasnda kararn akland 5 Austos 2013 tarihinden bir hafta
sonra, yani henz AKP ve Cemaat arasndaki kavgann sert bir iktidar atmasna dnmesinden
hemen nce unlar yazyordu:
te yandan, periyodik darbe yntemleri bir aznlk iktidar olmakla birlikte, toplumsal bir tabanlar olmad da sylenemezdi.
Sonu olarak, Silivride yarglanan bu. Ad, ii, ya, cinsi u olan, bu olan falan sayda insan yargland. Ama bu insanlar, anlattm bu
sistemin iinde ya da yannda yer alan, bunun byle devam etmesini isteyen kimselerdi. Devam etmesi iin kendilerine deni yerine
getirmi kimselerdi. Dolaysyla orada asl yarglanan, bir dnce biimi ve onun evresinde kmelenmi eitli pratiklerdi. ()
Silivrideki kararlar eletiren koro gibi, hkm giymi kiilerin aslnda masum olduunu dnmyorum. Tabii tek tek durumlar
bilemem, bunun nemsiz olduunu da syleyemem. Ama bu olaya, szgelii ap sank saysyla snrl bir hukuk davasndan nce
bir toplumun kendi tarihinin ok nemli kamburlaryla hesaplamas
erevesinde bakmaktan kendimi alamyorum. (Murat Belge, Taraf gazetesi, 13 Austos 2013)

Murat Belge bunlar yazdktan ksa bir sre sonra AKP ve Fethullah Glen Cemaati arasnda
zel dershaneler zerinden balayan kavga bir siyasal atmaya dnnce tablo deiti. Bu
rtl iktidar kavgas srasnda btn gerici ve liberal kurgu kt. Aralarnda Babakan Tayyip
Erdoann ve baz bakanlarn da bulunduu, bu dnemde birinci dereceden sorumluk alanlarn
itiraflarnn ortala salmas, dolaysyla tertibin/kumpasn hibir phe brakmayacak ekilde
aa kmas, Belge ve dier liberallerin btn yazdklarn boa kararak yalanlad.

Ergenekon Hafiyesi Murat Belge!

Osmanl mparatorluunun son yllarndaki en gl padiah hi kukusuz II. Abdlhamittir.
Yaklak 30 yl hkm sren Abdlhamit devletin ve toplumun kaderinde nemli bir rol
oynamtr. Abdlhamit, ortaa art dzeni ve rejimi korumak iin Fransz devriminin
etkisindeki aydnlar, dnemin devrimcilerini (Jn Trkler, ttihat ve Terakki Cemiyeti yeleri) ve
dier muhalif kesimleri takip etmek, bask kurmak ve cezalandrmak iin hayli etkili bir hafiye
tekilat kurmutu. Bu hafiye tekilat, bir tr rejim muhafzl ve istihbarat rgt ilevi
gryordu. Geni bir jurnal ana, yani gnll muhbir rgtlenmesine de sahipti. Hafiye
tekilatnn muhbirleri arasnda dnemin hilafet ve padiah yanls ok sayda gazetecisi ve yazar
da vard.
Bu sivil tekilatn zellii havadan nem kapmak diye zetlenebilirdi. yle ki, eer dneme
ilikin anlar abartl deilse, bir Jn Trke ya da ttihat ve Terakki Cemiyeti yesine veya
taraftarna selam vermek bile neredeyse tutuklanmak ve hatta ikence grmek iin yeterliydi.
Dnemin gazetelerinde stanbulun bir semti olan Sarayburnundan sz etmek bile yasaklanmt.
nk Abdlhamit byk burunlu biriydi ve muhaliflerin bununla alay ettii dnlyordu. zetle
Abdlhamit, hafiye tekilatna dayal koyu bir istibdat (bask-terr) rejimi kurmutu.
Her devrin gnll hafiyeleri vardr. Bunlar bask ve terr rejiminin kurulmasna byk katkda
bulunurlar. nandrcdrlar... nk bazlarnn iktidarlardan ilk bakta bir karlar da yoktur.
Ama aldklar politik tutum nedeniyle toplumsal ve ekonomik bakmdan rahat ederler. En azndan
sabaha kar evleri baslmaz ve gzaltna alnmazlar.
AKP-Cemaat koalisyonunun gerekletirdii rtl darbeyle, Trkiyede bir baka gre 60

yla yaylan, bir baka yaklamla 12 Eyll 1980den sonra derinleen kardevrimci srecin
sonuna gelindi. Artk bir lml slam rejiminin kurulduunu ve Birinci Cumhuriyetin sonlandn
ileri srebiliriz. Dier bir ifadeyle slamc-faizan bir polis devletinin ve ayn anlama gelmek
zere kinci Cumhuriyetin kurulmaya alldn saptayabiliriz.
Ancak, ortada ok nemli bir sorun var; Birinci Cumhuriyeti yktlar ama ikincisini
kuramyorlar. Trkiye adeta siyasal bir arafta salnp duruyor. Bu durum 2013 ylnda balayan ve
derinleerek srme eilimi gsteren siyasal krizin hem nedenini hem de kaynan oluturuyor.
Gnmzn havadan nem kapan postmodern hafiyelerinden birinin Prof. Dr. Murat Belge
olduunu sylemem sanrm artc olacaktr. Belki de o kadar da deil denecektir, ama ne eksik
ne fazla, durum aynen yle. Maalesef! armaya gerek yok, Murat Belge gibi kimi eski solcu
aydnlar, uzun yllardr George Sorosun destekledii kurulularn fikirlerini, zgrlk
gerekelerle tekrarlyor, yeniden retiyor ve piyasaya sryor. Bu iten para kazanyor.
Dolaysyla ilk bakta yadrgayacamz yeni rollerine aslnda uzun sredir fikren ve maddi
bakmdan hazrlanyorlar.
Gazeteci arkadam Atilla Akarn deyimiyle, Belge takntl bir antiaskercilik ve bunlarn
yerine ikame ettii, tarihten ve sosyolojiden kopuk bir jakobenizm (devrimcilik) dmanl ve en
kabasndan bir sivillik kutsaln koymaktadr. Bu zellikleriyle Murat Belge, sz konusu liberal
tipi bir inceleme nesnesi olarak ele almak bakmndan en uygun kiidir.
Belge ve birlikte hareket ettii kesimler artk muhalif deil iktidarda. Onlar uzun sredir
iktidarn dilini kullanyor. stelik sac ve hoyrat bir iktidar bu. Muhafazakr bir iktidar
destekleyen, solla gerek bir ilikisi kalmam, buruuk bir tiptir artk. zcdr, ama byledir.
nk her ey bir yana Murat Belge, iktidara verdii ak destekle klasik aydnlarn
bamszlk ilkesini bile bir kenara brakt. O artk bir organik aydn ve sistemin adamdr.
nk, brakn ii snfnn tarihsel rolyle ortaklama kaygsn, artk sradan entelektel
hassasiyetleri bile bir kenara itmi durumda.
Belge gibi soldan ve sosyalizmden vazgeenlerin ortak zelliinin belirsiz bir radikal
demokrasi savunusu olduunu biliyoruz. Burada komik olan ey, Murat Belgenin kendisini hl
solcu saymasdr. Sabah gazetesinin Pazar ilavesine verdii bir rportajda Belge, solcu muyum
artk ben de bilmiyorum derken daha samimiydi. Ancak bu konuda Murat Belgenin gr
deitirdii anlalyor. nk son dnemde kendisini hl komnist diye tanmlayacak kadar
gereklikten kopmu durumda.
Murat Belge, eletirel bilincini soyut bir sivil toplum kutsall ve hastalkl bir resmi (siyasal)
toplum nefreti adna iptal etmi grnyor. Dahas, askeri vesayete kar kmak adna slami
vesayet rejimine evet diyen ve boyun een bir kiilik bu
Bu blm yazmama neden olan gelime, Murat Belgenin Hopada ldrlen sosyalist
retmen, Halkevleri ve DP yesi Metin Lokumcu hakknda yazd bir yaz ve bir rportaj
srasnda syledikleriydi. Utan vericidir.
Murat Belgenin Taraf gazetesinde yazd 3 Haziran 2011 tarihli yaz ve Radikal gazetesinde
4 Temmuz 2011 gn yaymlanan sylei, solcu bir aydnn entelektel sefaletinin arpc bir

rneidir. Bu sylei srasnda Belgenin, Hopada biber gazyla ldrlen devrimci retmen
Metin Lokumcuya ilikin szleri dehet verici. Belgenin sadece sosyalizmden dnmedii,
entelektel namus denen ilkeden de hayli uzaklat anlalyor.
Belge Taraftaki yazsnda Hopada polisin gsteri yapan protestocu halka ve genlere saldrs
hakknda yle diyor:
Trkiye seime yaklarken ben de birka gnlne Trkiyeden uzaklatm. Ben yola karken
Hopada adam ld, bir bakasnn ar yaraland haberini okuyordum. Nedir, nedendir,
Trkiyede siyaset denince byle bir ey anlamak gerekir? Ortalk kan revan iinde kalmadka
siyaset siyaset olmaz? Birileri bununla AKPye oy kaybettireceini umuyor herhalde. (Murat
Belge, Taraf gazetesi, 3 Haziran 2011)
Murat Belge kendisiyle Radikalde yaplan syleide ise, Ergenekon savclnn
iddianamelerindeki kimi mantk yrtme ve sulama yntemlerini bile aan bir yaklamla Hopa
olaylarnn Ergenekoncularn marifeti olduunu saptyor. Radikal muhabirinin sorusu zerine
Murat Belge unlar sylyor.
Hopadaki gariban adamn bu kadar heyecanlanaca bir durum yoktu. Biraz da yapay olarak
pompalanan, ucu Ergenekona uzanan bir gerginlikti. (Murat Belge, Radikal gazetesi, 4 Temmuz
2011, Ezgi Baaran syleisi)
Grld gibi, mevcut iktidarn toplumsal muhalefet glerine, doal olarak sola ve rgtl
sosyalist harekete kar gelitirdii tutum ile Belgenin tavr arasnda tam bir uyum bulunuyor.
Radikal muhabiri Ezgi Baarann, Emekli retmen Metin Lokumcuyu Ergenekona m
baladnz? eklindeki sorusuna ise, insann kann donduran u cevab veriyor:
Kendisini deil ama onun bir evresi var, evresinin evresi var. Toplumda her ey byle olur.
O kiiyle snrl deil. Bir bakana yumurta atan rencileri dn Niin darbeler iyidir diyen
Sheyl Batuma atmyorlar? (Radikal, 4 Temmuz 2011)
Belge, Siz de mi Babakan gibi renci protestolarnn arkasnda baka bir ey aryorsunuz?
sorusuna da yle karlk veriyor:
yle dnyorum evet. nk Tan genliinden itibaren byle bir gelenek var. Eitimle
yapyoruz bunu. Trkiyede faizm aileden deil eitimden gelir. 68den beri ben bu hareketlerin
iinden geldiim iin biliyorum.
Murat Belgenin ne tip bir soruturmann ardndan bu deerlendirmeyi yaptn bilmiyoruz
ama, bu denli iddial bir gr ortaya attna gre hkmetten gelen bilgilerin kendileriyle
paylald anlalyor.
Belgeye gre, Metin Lokumcunun evresi ve hatta evresinin evresi Ergenekoncu ise
ldrlmesi kt olabilir ama susturulmasnda bir saknca yok. AKP-Cemaat iktidarnn gnll
hafiyeliine soyunan Belge, havay koklamakta, evresini szmekte ve kimin Ergenekoncu

olduunu, hatta evresinin kimlerden olutuunu hemen saptamakta. Ergenekon diye bir rgtn
bulunmayabilecei, tam tersine bu soruturmann gerek darbeyi gizleyen byk bir yalan/kurgu
olabileceini aklna bile getirmiyor.
Metin Lokumcu, DPnin ve Halkevlerinin yesiydi, iki taraftan da Devrimci Yolcuydu, DevGenliydi. Metin Hocann evresi buydu. Ama Belgeye gre lm zcdr ve fakat ne yazk ki
askeri vesayeti krana kadar bu trden kanlmaz ktlkler olacaktr. Demokrasi iin hepimiz
bunu bilmeli ve diimizi skmalyzdr!
nsan bu vahim mantk karsnda ne diyeceini bilemiyor. Murat Belge bu szleri ettii
gnlerde Ergenekon savclarn bile solluyordu. evrenizde, hatta evrenizin evresinde bile bir
Ergenekoncu varsa, sizin gsteri yapma, protesto eylemi dzenleme hakknz pek yok diyor.
slamc iktidar tarafndan hukukunuz inenebilir ve bunu yaptklarnda da pek haksz saylmazlar!
nk AKP iktidar demokrasiyi kuruyor, sizin ise evrenizde Ergenekoncular var. yi mi! Mantk
bu!
yle anlalyor ki, Murat Belge 12 Mart 1971 darbesinden sonra slah olmu. Zaten yaygn
kannn aksine kendisi hakknda 12 Eyll 1980 darbesinden sonra ciddi denebilecek bir
soruturma almamt. Belge 1980li yllarda daha ok slamclarn toplumsal meruiyet
kazanmas iin almt.
Murat Belgenin mantyla hareket edersek, kendi evresi, dahas evresinin evresi
slamclardan, yeni muktedirlerden ve g odaklarndan olumaktadr. O halde pekl Murat
Belgenin bir gerici olduunu syleyebiliriz.
Murat Belge Radikaldeki syleide, imdiye kadar biz bir ucunda ordunun olduu dzenle
mcadele ettik. Bundan byle bir siyasi parti var. Hegemonya veya diktatrlk kurmaya
alabilecei, muhtemelen alaca bir dzen bu da. Ama sonu olarak bu bir siyasi parti,
silahl kuvvetler deil diyor.
Oysa dnyada birok faist ya da faizan rejim/ynetim, sivil hareketler ve partiler eliyle
kuruldu. Tarihin tand en has faist rejimler genellikle aadan yukarya doru, kitle desteiyle
gelen sivil siyasal gler tarafndan hayata geirildi. Nazi rejimi ve talyan faizmi byledir.
Hitler katld btn seimleri kazand. Bu durumu Murat Belge bilmiyor olamaz, ama liberalizm
insan bir kez krletirmesin, samalamak kanlmaz oluyor.
imdi liberal ve dinci/kardevrimci palavrann nasl bittiini, su ortaklarnn birbirini nasl
ihbar ettiini ve Ergenekon tertibinin nasl ktn ve Murat Belge gibi sol liberallerin nasl
bo havuza atladn deerlendirerek devam etmekte yarar var.

2.5 - AKP-CEMAAT ATIMASI; TERTP KT HANET KALDI

Hi beklenmedik bir zamanda AKP ve Fethullah Glen Cemaati arasnda dershaneler zerinden
balayan kavga, Milli Gvenlik Kurulunun (MGK) 25 Austos 2004 tarihinde yaplan toplant
tutanaklarnn basna szdrlmasyla tam anlamyla bir iktidar savana dnecekti. Deyim
uygunsa AKP Hkmeti sust yakalanacak, dolaysyla gvenilmez, ilkesiz ve ikiyzl bir

siyasal hat izledii, dava dedii hedeflerine ulamak iin her yolu meru sayd bir kez daha
ortaya kacakt.
Fethullah Glen Cemaati, askerler ve Cumhuriyetin kurucu gleriyle uzlaarak kendilerini
harcayacandan kukuland AKP iktidarna ve dnemin Babakan Recep Tayyip Erdoana
kar harekete gemiti. nk AKP, Ergenekon, Balyoz, Askeri Casusluk gibi davalar zerinden
yrtlen operasyonlarn amacna ulatn dnyor ve ubuun daha fazla bklmesinin ykc
bir krlma ve kaosa yol ama olaslndan korkuyordu. Nitekim Gezi Park eylemleri bu
korkunun temelsiz olmadn gsteriyordu. AKP ve Tayyip Erdoan, Birinci Cumhuriyetin yerini
byk lde bir lml slam rejimine brakmaya baladn, dolaysyla hedeflerine ulatklarn
seziyordu. Cemaat ise devam etmekten yanayd. Bu tutum farkll giderek makasn almasna ve
bir iktidar savana yol at.
Tayyip Erdoan ve Abdullah Gl bata olmak zere dnemin ilgili btn AKPli bakanlarnn
imzasnn bulunduu MGK kararnda, Fethullah Glen grubuna kar alnmas gereken tedbirler
belirleniyordu. Cemaatin faaliyetlerinin nlenmesi ve etkisizletirilmesi iin bir Eylem Plan
da yaplarak harekete geilmesi kararlatrlyor; grevlendirilecek bakanlklar ve kurumlar bile
tespit ediliyordu. Cemaat, Taraf gazetesinde 15 maddelik bu belgeyi yaymlayarak AKP Hkmeti
ve Erdoana bir tr sust yapyordu. (Bkz. Taraf gazetesi, 28 Kasm 2013)
AKP ynetiminin, emniyet ve adliyeyi gizli orta Cemaate balad da ortaya kt. amil
Tayyar gibi AKPli milletvekilleri bu durumu aka belirttikleri halde hibir itiraz gelmedi.
Aka bir su ihbar niteliinde olan bu ifaat soruturulmad. Ancak, 7 ubat 2012de MT
Mstear Hakan Fidann da aralarnda olduu st dzey istihbaratlarn PKK ile yaplan Oslo
grmeleri nedeniyle ifadeye arlmas zerine bu ibirlii koptu. Bu giriim, Cemaatin
iktidardaki payn geniletme ve kendisini gvenceye alma hamlesiydi. Fidan ifade vermeye gitse
kesin olarak tutuklanacak, savclar daha sonra Erdoann kapsna dayanacakt.
O gnlerde AKP-Cemaat atmasnn tozu duman ve magazini arasnda ok nemli baka bir
olgu gzlerden kat. Daha nce ulusalclarn paranoyas ya da komplo teorisi diye
bastrlmaya allan Ergenekon ve benzer davalara ynelik btn eletiri ve iddialar, bu kavga
dolaymyla dorulanacakt. Dier bir ifadeyle bu davalara ynelik sadece iktidarn ve
slamclarn deil, librallerin de btn tezleri ve varsaymlar kecekti.
Bu iktidar atmas nedeniyle ortala salan belgeler, itiraflar, karlkl iddialar kavgann
ehvetine kaplarak azdan karlanlar, nmzde byk bir su ortaklnn bulunduunu
gsteriyordu. Artk ortada, Cemaat ve iktidara kar, muhalif evrelerce yneltilen iddialar deil,
iktidar ortaklarnn birbirlerine ynelttikleri sulama, itiraf ve ihbarlar vard.

* * *
Israrla ileri srdm gibi, devlet iinde yaplanm yasad bir rgtlenmenin, zellikle
2007den itibaren eitli tertip ve operasyonlarla Cumhuriyetin tasfiyesine ynelik rtl bir
darbe giriiminde bulunduu kesin olarak ortaya kyordu. Hkmet tarafndan bu darbe itiraf
edildi. Ortada tam bir skandal vard.
rnein Cemaat yazclar ve szcleri, 2007den beri polis ve adliye yaplanmas zerinden

yrttkleri temizlik operasyonu ile hkmete yaptklar byk yardmlara iaret ediyorlard. Bu
hizmetlere karlk, AKP Hkmetinin nankrlk yaptn ileri sryorlard. Ortada, ap ve
derinlii ilk bakta fark edilmeyen byk bir iktidar atmas yaanyordu. G ayaklarna
dolanmt.

Yeni Rejime Egemen Olma Kavgas!

Bu kavgann ortaya kard ilk gerek uydu; Cumhuriyetin tasfiye sreci byk lde
tamamlanm ve devletin fetih sreci sonulanmt. te bu tarihsel ve stratejik hedefe ulald
iin, kurulma srecinde olan yeni dinci-faizan rejime kimin egemen olaca kavgas balamt.
Dershaneler konusunda ortaya kan atma, 12 Eyll 2010 referandumundan sonra balayan
AKP-Cemaat kavgasnn ilk da vurumuydu. Gezi Direnii ve AKPnin Ortadouda izledii d
politikann byk bir baarszla dnmesi de bu atmay yeni bir zemine tayarak
sertletirmiti.
Kimdi bu Cemaat? Yasal bir siyasal parti mi? Kaytl bir vakf m? Dernekler Masasnda
bildirimi yaplan dernek mi? Sendika m? Sahi neydi bu Cemaat? Yasal stats var myd?
Bunlarn hibiri yoktu. Bu lkede Cemaat, Hizmet ya da Fethullah Glen Camias diye
bir siyasal parti, vakf, dernek, sendika ya da meslek rgt yoktu. Ancak ortada hepimizin bildii,
btn basnn tank olduu, toplumun gzlerinin nnde bulunan ve aka tartlan bir yaplanma
vard. Orduda, poliste, adliyede, brokraside rgtl olan ve bu rgtll herkese kabul
edilen, iktidarn gizli orta olduu bilinen bir siyasal hareket vard. Eitim kurulular,
hastaneleri, bankalar, irketleri, gazeteleri, televizyonlar, radyolar, dergileri, ticari irketleri,
vakflar, dernekleri olan bir rgt Bir merkezi olan, karar organ, hiyerarisi, yneticileri,
maliyesi bulunan; ald kararlar yukardan aaya doru ve belli bir disiplin iinde uygulayan
bir yap ve gizli alan bir rgt...
Evet, ortada Ergenekon, Balyoz, Odatv, Askeri Casusluk, Devrimci Karargh ve KCK gibi
sadece hukukd deil, ahlak ve siyasetd tertiplerle soruturmalar yrten, operasyonlar
dzenleyen, davalar aan, hkmetle iliki iinde olan yasad bir rgt vard. Devlet iinde
rgtlenen bu etenin glgesi Hrant Dink, Dantay ve Malatya Zirve Yaynevi cinayetlerinin
zerinde duruyordu. Bu bakmdan AKP-Cemaat kavgasnn ortaya kard gerek tablo ve su
itiraflar ok nemliydi. Bunlar yle zetleyebiliriz:
1- Ortada yasal stats, dayana, yasas, tz olmayan yasad (illegal) bir rgt vard ve
bu rgt AKP ile iktidar paylayordu. Babakan Erdoan, Cemaatin ileri gelenleri, mensuplar
bugne kadar acaba ne getirdiler de Tayyip Erdoan bunu geri evirdi diyerek, bu yasad
ortakl itiraf ediyordu.
2- Kavgann scakl iinde, iktidarn AKP ve Cemaat arasnda nasl paylald da ortaya
kt. Trkiyenin nde gelen yeni muhafazakr (neo-con) teorisyenlerinden, eski Babakanlk
Mstear ve Mili Eitim Bakan mer Diner soruyordu: 2002den nce ka valiniz, bakannz,
milletvekiliniz, ka niversiteniz, ka dershaneniz, ka ticari kuruluunuz vard; imdi ka oldu?
Tam 15 kat bydnz. Bu szler tam anlamyla skandal niteliinde olan katksz bir itiraft!

(Bkz. Hrriyet gazetesi, 1 Aralk 2013)

3- lke byk bir tmarhaneye dnyordu. Devlet dinselletii gibi eteleiyordu da... Kimse
yasal gvence altnda deildi. Devletin Emniyet rgt ve Adliye yaplanmasnn Cemaate
baland da AKP Milletvekili amil Tayyar tarafndan sosyal medyada aka ilan edilmi ve
buna bir itiraz gelmemiti. (Bkz. Hrriyet gazetesi, 28 Kasm 2013)
4- Ergenekon, Balyoz, Odatv, Devrimci Karargh, Askeri Casusluk ve KCK gibi davalarn
hukuksal zemini zaten yoktu. Bu davalarn siyasal arka plan ve toplumu ikna etmek zere ileri
srlen gerekeler tam anlamyla yalana dayanyordu ve kmt. Bu davalardan tutuklu olan
herkes serbest brakld. Ortada darbe hukukundan (rnein 12 Eyllden) daha feci bir tablo
vard.
5- Cumhurbakanl seimlerinden hemen nce, 2014 Temmuz aynda sz konusu tertibi
hazrlayan Cemaatin Emniyet iindeki rgtlenmesine ynelik bir operasyon balatld. Emniyet
iindeki yaplanmann en nemli isimlerden Emniyet Mdr rtbesindeki Ali Fuat Ylmazer ve
Yurt Ataynn de aralarnda bulunduu 130u akn polis gzaltna alnd, yaklak 50si
tutukland.
Sonuta kumpas km, demokratik gerekelerle dinci gerici AKP-Cemaat hkmetini
destekleyen liberaller deyim uygunsa rezil olmutu. Tertip km, geriye ihanet kalmt.

NC BLM
LBERAL DEOLOJK TERR VE ANTEMPERYALZM
3.1 - MLLYETLK, ULUSALCILIK, YURTSEVERLK
Bugn yurtseverlik, ulusalclk ve milliyetilik gibi birbirinden farkl anlamlara ve oyluma
sahip akmlar liberaller tarafndan hem bir kavram hem de bir politik tutum olarak bir ve ayn
anlamda ele alnyor, kastl olarak birbirine kartrlyor. Aslnda bu, rnein cehaletle
aklanamayacak bir tutuma iaret ediyor. Durum yle bir hal ald ki, emperyalizme kar olmak
bu evreler tarafndan adeta ayp saylyor. Dahas, yurtseverlik, milliyetilikle eitlenerek,
neredeyse faizan bir anlay ve hatta yabanc dmanlyla ayn kategoride deerlendiriliyor.
Yurtseverlik, liberaller tarafndan milliyetilik ve ulusalclkla eitlenerek lekelenmek
isteniyor. zellikle ulusalclk kavram, anlam ve bu sfat kullananlarn sosyolojik ve siyasal
konumu, bu sfat tercih nedenleri ve geleneksel saclk/milliyetilik ile fark hibir ekilde
dikkate alnmakszn adeta kriminal bir kavram haline getiriliyor. Oysa ok yeni olan ulusalclk
kavramnn ortaya k, anlam ve kendilerini ulusalc sfatyla tanmlayanlarn kimlii, ima
edilen tavr ve ideolojik pozisyondan ok farkl.
Bu ideolojik abluka ve saldrnn nedeni belli. Bu yaklamn kresellemeci, serbest piyasac,
Cemaati, postmodernist ve nihayet sinsi bir sac ideolojik saldr olduu ak. Trkiye solu bu
tavra yabanc deil aslnda. Gerici ve faist evreler dahil, geleneksel Trk sa, bu lkede her
zaman antiemperyalist, yani yurtsever olmay su sayd.
Bu nedenle sz konusu kavramlar zerinde durmak, liberal ideolojik soytarl aa karmak
bakmndan nem tayor.
Yurtseverlii ve ulusalcl bir kenara koysak bile, Trkiyenin modern tarihinde bir ideolojik
akm ve bir siyasal hareket olarak milliyetiliin izi srldnde, hayli farkl milliyetiliklerle
karlalr. Bu farkl milliyetilik anlaylarnn hem birbiriyle rten alanlar hem de
birbirinden uzaklaan ular vardr.
imdi ncelikle bu farkl milliyetilik ekollerine gncellikle ilikilendirerek biraz daha
yakndan bakalm. Sonra da yurtseverlik ve grece yeni bir kavram olan ulusalcl
deerlendirerek bu kavramlar arasndaki ilikiyi sorgulayalm.

Batc Milliyetilik
Bir Cumhuriyet ideolojisi eklinde gelien Batc Trk milliyetilii, 200 yllk geri
kalmlk kompleksinin ald iddiasna dayanr. Bu zihniyet dnyas, Batl olmay

adalama ve ilerleme olarak anlamakta, dolaysyla milliyetilii yerel leklerin zerine

karak evrensel dzeyde yeniden kurmaya almaktadr. Batl bir eitimden gemi, grece
modern bir estetik anlayna sahip ilk kuak Cumhuriyeti sekinlerin temsil ettii bir st snf
kltrdr.
Ancak bu st snf kltrnde, kapitalistleme srecinin derinlemesi ve paradoksal olarak
1980lerden itibaren gelien siyasal gericilik derin bir zlmeye yol at.
Yeni burjuvalaan kesimler, tara sermayesinin ykselmesi ve bir ara tabakann olumas,
snflar arasndaki kltrel geikenlii de beraberinde getirdi. Bu ara tabaka, yeni snfsal
konumuna uygun olarak bir yandan Bat kltryle bulumaya alt, ama dier yandan da taraya
ait deer yarglarndan, zevklerinden ve davran kalplarndan da kopamad. Tara sadece
siyasal olarak deil, kltrel olarak da merkezi kuatt ve fakat bu kuatma srecinde kendisi de
dnme urad.
Cumhuriyetin en nemli kurucu ilkelerinden biri olan kurucu milliyetilik, modernist ve Batc
bir karaktere sahip. Daha ok kltrel ve hukuki bir ierikle tanmlanmaya allan bu
milliyetilik, Kemalist modernleme projesinin tayc kavramlarndan biridir. Kemalist
milliyetilik, bu zelliiyle vatandalk hukukunu ve vatan ban esas alan Fransz (Bat)
milliyetilii ekolne yakndr. Ancak Kemalist milliyetilik dier ucuyla da Anadolucu bir
Trkle, soy ve kken birlii arayna alr ve bu yanyla da Alman (Dou) milliyetilii
ekolne, yani etnik modele yaklar. Resmi milliyetilik, bu iki ekol arasnda bir sentez
oluturmaktan ok, eklektik bir yapya sahiptir. Bu nedenle sol yorumlar bulunduu gibi, rkfaist almlara da yol veren bir yaps ve kurgusu vardr. Oynak merkezli bir milliyetiliktir bu.
Dolaysyla manevra alan hayli geni bir egemen/resmi milliyetilik anlayndan sz etmek
mmkndr. Bu dzende faistler rklk sulamasyla yarglanabildii gibi (1944 IrklkTuranclk davas gibi), solcular da enternasyonalist tutumlar nedeniyle d mihraklarn
temsilcisi olmakla sulanabildiler. Konjonktrel olarak bu milliyetilik anlay, kltrel bir
Batl milliyetilikten, soycu ve muhafazakr bir Trkle savrulabilmektedir.
imdi yukardaki deerlendirmeyi biraz aalm; 1908 Devrimiyle ilk byk atlmn yapan ve
Cumhuriyetle birlikte hzlanan modernleme srecinde, sadece etnik temele dayal bir uluslama
modeli, kanlmaz olarak Trk kkenli olmayanlar, rnein Krtleri, erkezleri vb. dnda
brakacakt. Bu durumda din ba dnda bakaca birletirici bir unsur bulmak mmkn deildi.
Bu bir amazd. Oysa Aydnlanmac projenin kanlmaz sonucu olarak yeni ve kltrel bir
Trklk tanm, Anadoluyu esas alan, dolaysyla vatan birliini gzeten bir eksene sahip olmak
durumundayd.
Cumhuriyetin kuruluunda vazgeilmez bir nem tayan vatandalk bilinci ve laikliin
yaama geirilmesi, burjuva devriminin gerei olmasnn yan sra, biraz da bu ihtiyacn rnyd.
Bunun gerekletirilebilmesi iin de zaten yapsal bir unsur olarak var olan etnik-rksal balarn
canlandrlmas kanlmazd. Nitekim yle de yapld. Ancak asl tercih, Aydnlanmac bir
izgide geliti, sadece slamclk deil, Pan-Trkl de dlayan, hatta yasaklayan bir siyasalkltrel eksen kuruldu.
Ancak, Cumhuriyet milliyetiliinde kltrel bir millet tanmnn yan sra etnik-soycu bir

damar da her zaman etken (etkin deil, etken) konumda oldu. Krt sorununun byd
dnemlerde resmi milliyetiliin Trk-etnik yan ne karld gibi, Krt sorununun grece
geri ekildii dnemlerde ise kltrel-sosyolojik bir tanma dn eilimi glendi. Resmi
ideolojideki bu salnm, lkc hareketi de yakndan etkiledi.

lkc ve Faizan Milliyetilik

lkc hareket resmi milliyetiliin bu eklektik zelliinden sonuna kadar yararland. Onun
etnisist yann Turanc-Trk bir yoruma tabi tutarak uca tad. MHP, Anadolucu ekolden de
Pan-Trk izgisiyle ayrlacak ve rk-faist bir ideolojik hat ina edecekti. Bu yanyla lkc
hareket, 19. yzyln sonunda bir burjuva devrimci akm olarak doan ve uluslama srecini
ateleyerek tarihsel bakmdan ilerici bir rol oynayan klasik ve demokratik Trklkle ciddi bir
baa sahip olmad. Var olan zayf iliki de zaman iinde koptu. MHP kurucu lideri Alparslan
Trkein lmne kadar, baka bir bakla 1990l yllara gelinceye dek bu izgisini, zaman
zaman belli krlmalara urasa da, tad.
Otantik Trklk uygarln evrenselliini benimseyen, kentli, Aydnlanmac ve kltrel bir
millet tanmna yatkn olduu halde, lkc hareket esas olarak tara/kasaba milliyetilii
zerinden yrtlen muhafazakr ve rk bir yapya sahip oldu. Bu yanyla lkc hareket,
Cumhuriyet milliyetiliinin Batc ve modernist yanndan uzak durarak, muhafazakr/gerici bir
zeminde konumland. Bu zemin lkc hareketi, ideolojik evriminin belli bir aamasnda
slamcla doru tad. Bu durum, her iki hareketin (lkc milliyetilik ve slamclk) tabanlar
ve kadrolar arasndaki geikenliin de nedenini oluturuyordu. Trklkten slamcla doru
yaanan bu serven, Trk-slam sentezi de denilen gerici faist izgiyi oluturdu. Bu izgi
lkc hareketi, yzde 95i Trk ve Trkmen olan Anadolu ve Rumeli Alevilerinden kopard
gibi, onlar kanl katliamlarn faili de yapt.
Faist milliyetilik, milleti tarihsel deil deimez bir veri olarak alr ve insanlk tarihinin bir
milletleraras mcadeleler tarihi olduunu ileri srer. Bilimsel olarak millet ve milliyetiliin
kapitalizmin dou dneminin bir rn olduu ve bu iki olgunun esas olarak tarih sahnesine 18.
yzylda kt gereini reddeder. Faizm, milletler mcadelesinin insanln serveninde
deimez bir tarih yasas olduunda srar eder. lkc milliyetilik bu yaklam aynen benimser.
lkc milliyetilik bu yanyla, sanlann aksine, hem Ziya Gkalpten hem de Yusuf
Akuradan kkl bir ekilde ayrld gibi, muhafazakr-slamc milliyetilik izgisiyle
Cumhuriyet milliyetiliinden de farkllar. Taral Trk kimliine hitap eder. Servetin ve
iktidarn kenarnda kalan, kapitalistleme srecinde sosyal statlerini yitiren ve btn bunlarn
sorumlusu gibi grd merkezi siyasal glere, byk kent yaamna, modern ilikilere ve Batl
deerlere fke duyan kesimlere seslenir. Tipik faizan bir sylemdir bu. Giderek slami tonu
belirgin bir milliyetilik anlayna ulamasnn bir nedeni de, ite bu taral zelliidir.
Burada bir parantez aarak belirtmek gerekiyor; MHP zellikle 1977 ylndan (giderek
isavaa dnen silahl siyasal atmalarn balad yldr) itibaren girdii slamclama
srecinden, 1993 ylndan itibaren sistematik ekilde uzaklama eilimine girdi. Bu yllar slamc

hareketin ykseldii, kitle tabann genilettii bir dnemdi. MHP 1995ten itibaren
belirginlemeye balayan bu ynelimiyle 1960larn sonu 70lerin bandaki Trk-muhafazakr
izgisine dnmeye alt. Stratejik bir karard bu. nk kendilerine Trk-slam lkcleri adn
veren BBPlilerin ayrlmasyla, lkc hareketin 12 Eyll deneyiminden szlen ve slami bir ton
tayan rejim eletirisi de terk ediliyordu. Bu dn abas ksmen sonu vermesine karn, tam
olarak baarlamad. Daha dorusu bu sre sonulandrlmak istenmedi.

Souk Sava Milliyetilii

MHPdeki hkim izgi, bir Souk Sava milliyetiliiydi. Souk Sava, sadece MHP
milliyetiliini deil devlet milliyetiliini de etkisi altna ald ve dntrd. Batc Cumhuriyet
milliyetilii yerini antikomnist gerici milliyetilie brakt. Sol ve sosyalizm dmanl,
milliyetilik ile dinci gericilik arasndaki ilikiyi daha da glendiren bir etki yaratt.
Dolaysyla Trkiyede birer Souk Sava gc olan siyasal slamclk ve aktel milliyetiliin
kaynaklar ayndr. Trkiyede milliyetilik, muhafazakr, hatta gerici bir karaktere sahiptir. Bu
milliyetilik saclktr, etnik temele vurgu yapar, ayrtrc ve dlaycdr.
Souk Sava milliyetilii, deiik yorumlar olsa da, yzyln balarndaki uluslama
dneminin ilerici ve demokratik Trklnden farkl olarak, Aydnlanmac ve modernist
deildir. slamclk ve kasaba tutuculuu ile i ie gemi eklektik bir yapya sahiptir.
Antikomnizm bu milliyetiliin ke talarndan biridir.

Ulusalclk ve Milliyetilik: Ayn m Farkl m?

Antiemperyalist, yani yurtsever olmak, bu lkenin ve halknn hakkn ve hukukunu savunmak;
bu topraklara ait btn etnik ve kltrel deerleri oulcu ve birletirici bir anlayla iermek;
Aydnlanmadan, laiklikten, pozitif bilimden ve zgr akldan yana olmaktr. Bu anlamda
yurtseverlik sol ve doas gerei enternasyonalisttir. Milliyetilik ise, etnisiteyi esas alan bir
gericilik ve yerelciliktir.
Trkiyede 2000li yllarn bandan itibaren ulusalclk diye kavramsallatrlan bir akmdan
ska sz edilmeye baland. Szlk anlamndan yola karak ulusalclk ile milliyetiliin ayn
ey olduu sylendi. Ancak MHP bu kavrama itiraz etti ve Farsa kkenli milliyetilik yerine
Trke ulus ve ulusalclk kavramlarnn kullanlmasnn kafa kartrc olduunu ve yanl
bulduunu syledi.
Ancak, farklln sadece bir alfabe ve dil sorunu olmann tesinde bir anlam tadn grmek
gerekiyor. Kendilerini ulusalc diye tanmlayan kesimlerin (en azndan byk blmnn),
gerici/muhafazakr Trk milliyetilii ile aralarna mesafe koymak ve ayr durmak istedikleri
anlalyor. Bu kavram ve sfat kullananlar, emperyalizme kar olduklar gibi, nsel olarak
Cumhuriyet devrimlerine bal, laiklik ve Aydnlanmadan yana olduklarn da ifade etmek ve
byle anlalmak istiyorlar. Genel olarak antikomnist deiller. Krt sorununa baklar ise
egemen ulus milliyetiliine yakn. Ancak genel eilim olarak Krt dman olmadlar.

zetle ulusalclarn antiemperyalizmi de snrl bir politik tutuma iaret ediyor. Kapitalizme
kar mcadeleyi iermeyen bir antiemperyalizm...
Ulusalclk, Souk Sava sonrasnda ortaya kan tarihsel frsatlardan yararlanarak, blgesel
lekte de olsa emperyal bir srama yapmak isteyen, yerli karakteri grece ar basan sermaye
evreleri; kentli orta snflar, asker-sivil Cumhuriyeti brokrasi; baz toplum kesimleri (rnein
Aleviler) ve kimi kanaat nderleri ile nemli bir aydn kesim iin kendilerini ifade etmek
bakmndan uygun den bir kavram ve sfat olarak ekillendi. Bu anlamda bir ideolojik ve
kltrel akm ifade etti.
ABD ve ABye kar yer yer Avrasyaclk diye de kodlayabileceimiz bu eilim, sz konusu
kesimlerin Trkiyenin kresel dzen iindeki yeni yerinin tayin edilmesi tartmasna da
verdikleri bir yant oldu. zetle ulusalclk, Aydnlanmac ve modernist bir burjuva ve kk
burjuva milliyetilii olarak ekillendi.
Ancak bir kavram ve akm olarak ulusalcln tam olarak teorisi yaplabilmi ve ii
doldurulmu deildir. Btnl yoktur, sa ve sol kanatlar vardr. zerinde allmam,
s ve elbette enternasyonal baktan yoksun bir akmdr. Sosyalizme dman deildir ama ilgisi
de yoktur ve bu yanyla yurtseverlikten ayrlr.
te yandan ulusalclarn geleneksel Trk sacl ve milliyetiliinden bir fark olduunu da
bilmek ve unutmamak gerekiyor. nk, kendilerini ulusalc olarak tanmlayanlar, ayn zamanda
(nsel olarak) geleneksel saclk ve milliyetilikten ayrldklarn da ifade ediyorlar. Dolaysyla
emperyalizme kar olmann yan sra laiklikten, Aydnlanmadan ve zgrlklerden (evet
zgrlkten) yana olduklarn da anlatmak istiyorlar. Bu farkllk, siyasal bakmdan taraf ya da
kar olmak gibi dar bir ideolojik tutumun ya da tercihlerin tesinde, siyaset sosyolojisi
balamnda saptanmas gereken bir olgudur. Aydnlarn, akademisyenlerin, medyann, siyaset
yapan ve siyasetle ilgilenen herkesin dikkate almas gereken bir olgu...

Yurtseverlik Neden Soldur?

Liberallerin ideolojik ve siyasal ihanet srecinde ileri srdkleri en nemli tezlerden biri de,
emperyalizm ann kapandna ilikin iddiayd. yle ki, bu dnemde ABD gibi sper bir g ve
NATO gibi sava rgtlerinin artk dnyada demokrasileri koruduunu bile ileri srecek kadar
batan ktlar. Akl almaz bir irretlikle, ABD ve NATOnun demokrasi ihra ettii bile
savunuldu.
Solun baz kesimlerinde de etkili olan bu tezlerin toplumsal muhalefet hareketleri zerindeki
etkisi rtc oldu. Trkiyede ibirliki gericilie kar toplumsal direni refleksinin
krlmasna yol at. Sol liberaller, inanlmaz ideolojik ve siyasal arptma ile emperyalizme kar
olmay milliyetilik yapmak diye aalyorlard.
Liberaller, soldan ve antiemperyalist gelenekten gelen devrimcilere ve sekler bir yaam
tarzn benimseyen toplum kesimlerine milliyeti diyemedikleri iin nce ulusalc dediler, sonra
da ulusalc olmay ayp ve su saydlar. stelik yan bamzda Irak ve Afganistan gibi lkeler
igal edilmi, Libya NATO saldrs altnda yklarak bir bakma ortaaa iade edilmi ve

Suriyeye kar vahi bir emperyalist-gerici saldr balatlm olduu halde Ortada tam
anlamyla entelektel bir ahlakszlk ve siyasal sefillik vard.
Emperyalizme kar olmay ve yurtseverlii zamann dolduran arkaik bir siyasal tutum olarak
deerlendirenler, ortaa art bir zihniyetin taycs olan AKP iktidarn ve blgedeki ABD
saldrganln ise demokratik gerekelerle desteklemekten utanmadlar.
Yukarda belirtildii gibi Trkiyede milliyetilik, sa ve tutucu bir siyasal pozisyonu ifade
eder. Etnik temelli ve ucu faizme kadar alan bir siyasal tutumdur. Yurtseverlik ise sol bir
siyasal, felsefi ve ahlaki tercihe ve anlaya iaret eder. Etnik ve teritoryal bir tavr deil, siyasal
ve kltrel bir tutumdur. Bu anlamda, yurtsever ya da antiemperyalist olmadan amzda solcu ya
da sosyalist olmak mmkn deildir. Niyet ne olursa olsun, antiemperyalist olmay reddeden bir
sol hareket, nesnel olarak kresel sermayenin yedeine decektir.
Trkiye sosyalist hareketinin kurucu kuann en nemli liderlerinden biri olan ve bu
topraklardaki devrimci mcadelenin bir dnemine damgasn vuran Mihri Bellinin 1969 ylnda
verdii Millet Gerei balkl bir konferans bu bakmdan nemlidir. Ayn yl Aydnlk
Sosyalist Dergide kapsaml bir makale olarak yaymlanan bu konferansta ortaya atlan grler,
neredeyse Trkiye solunun 1970lerin sonuna kadar ulus, milliyetilik, yurtseverlik ve
antiemperyalizm konularndaki grlerini byk lde belirledi. Aylk Teori dergisinin de
Austos 2014 tarihli 295inci saysnda yer verdii bu makalede Mihri Belli, yurtseverlik
kavramn ulusuluk ya da gerek milliyetilik kavramlaryla karlyor (ifade ediyor) ve
milliyetilii eletiriyordu.
Milli Demokratik Devrim teorisinin kurucusu ve ayn adla (MDD) anlan hareketin de nderi
Mihri Belli bu nemli makalede unlar sylyordu:
Ulusun baml ve feodal blnmeye uram durumundan snf kar olan, ulusal kltrn
alp gelimesi nnde engeller diken kimsenin aznda ulusuluk, gereklii olmayan demagojik
bir szcktr. Her ne kadar ulus slogann ilk ileri sren, devrimci anda burjuvazi olmusa da,
bugn artk btn dnyada ulusuluk bayra, emekilerin ellerinde dalgalanmaktadr.
Ulusuluk, devrimci enternasyonalizmle elien bir kavram deildir. Ama ulusuluk, ulus
gereini reddeden kozmopolitizm ile badamaz. En derin anlamyla ulusuluk, insan
enternasyonalizme gtrr. Devrimci anlamyla enternasyonalizm, insan ulusulua gtrr. Ulus
gereini inkar etmek, yzeyde kalan bir enternasyonalizm olur. Devrimci enternasyonalizmi
reddetmek, derinlii olmayan ulusuluk olur.
Kapitalizmle ortaya kt ve kapitalizm ile birlikte gelitii halde, ulus, kapitalist smr
dzeninin yerini sosyalist dzenin almasyla hemen ortadan kalkmamaktadr. Tersine
emperyalizmin tarihi gelimelerini durdurduu birok ulus, ancak sosyalist dzen iinde
kltrlerini engelsiz gelitirme olanana kavumaktadr. Burjuva uluslarn yerini, sosyalist
uluslar almaktadr.
Irk birliini ulusun temel karakteri sayan gr, bilime ve tarihi gereklere aykrdr. ()
Bugnn (artk gerici bir akm haline gelen-M.Y.) Turanclar, milliyetilii demagojik bir silah
olarak kullanarak, milli gler safn blmeye almaktadr. (Mihri Belli, Yazlar 1967-1970, Sol
Yaynlar, Ankara 1970, s. 290)

Trkiye solunun nemlice bir blm, Mihri Bellinin yukarda uzan bir alntyla zetlemeye
altm yaklamn, 1970lerin sonundan (1977-78den) itibaren, zellikle 1980den sonra
milliyeti bir gr olarak deerlendirmeye balad. Ancak Bellinin yaklam, sosyalist
sistemin zld, kreselleme dalgasnn ykseldii ve neoliberal politikalarn ykc bir
rzgr olarak yeryzn dolat 1991 sonrasnda yeniden gncel bir karlk bulmaya balad.
Bellinin teorisini kurduu millet, milliyetilik ve ulusuluk konusundaki bu anlay, gnmzde
sol ulusalc izgide ifadesi bularak kendisini yeniden retti.
Kemal Okuyann 2013 sonbaharnda yaymlanan, Trkiye Solunun Yurtseverlik Snav adl
kitab ise, bu alandaki gncel teorik boluun doldurulmasna ok nemli bir katkda bulundu.
Yurtseverlii byk bir isabetle, solun bir lke tarihi ve toplumu ile kurduu biricik iliki alan
olarak deerlendiren Okuyan, Siyasette yurtseverlik, pivot ayamz salama alma, onunla
zemine sk basmaktr diyor. Hakl! (Bkz. Kemal Okuyan, Trkiye Solunun Yurtseverlik Snav,
Yazlama Yaynlar, 2. bask, Eyll 2013, stanbul, s. 9-10)
Trkiyede yurtseverlie byk gereksinme olduunu da belirten Okuyan, emperyalizme kar
mcadelenin yurtseverlikten getiinin altn eitli rnekler vererek iziyor. nk diyor yazar;
Emperyalizm olgusu amzda devrimci bir strateji asndan merkezi neme sahiptir ve
yurtsever bir konumlan da bu stratejinin vazgeilmez unsurudur. (Kemal Okuyan, age. s. 11)
Yurtseverliin, onursuzlua isyan olduunu da vurgulayan yazar, Solculuk eitsizliklerle
mcadeledir. Yurtseverlik de uluslar arasndaki hakszlklar kabullenmemek, aalanmay ve
bamll reddetmektir, diye vurguluyor. Okuyan yle devam ediyor:
Yurtseverlik, hele sosyalizm perspektifinin iine yerletirildiinde, milliyetilikle
hesaplamann en etkili yolu. Milliyetilik dnyaya bir ulusun penceresinden bakmak, ona sonsuz
hogryle yaklamak ve elikileri onunla d dnya arasnda kurmaksa, Marksizm asndan
her eyden nce snf uzlamacldr. Emek ile sermaye arasndaki ilikinin ittifak biimini
ald burjuva devrimleri anda, milliyetilii olumlamak pekl sz konusu olabilirdi. ()
Lenin gibi kalburst Marksistler, milliyetilie, baz lkeler sz konusu olduunda olduka
cmert biimde kredi atlar. (Kemal Okuyan, age. s. 10)
Bugn yurtseverlik ile milliyetilik arasndaki derin ve byk farkllk, liberaller tarafndan
ucuz bir demagojiyle silikletirilmeye allyor. Ulus devletlerin ortadan kalkt, snrlarn
belirsizletii tezi, byk bir neoliberal yalandr. Emperyalist devletlerin dnya leinde
gerekletirdikleri ekonomik talan; bu yamaya olanak, ortam ve gvenlik salayan askeri ve
siyasi operasyonlar ahlakszca gizleme abasdr. Ulus devletlerin sonunun geldii iddias,
liberal ihanetin en nemli ideolojik ayaklarndan biridir. Alman sosyalist gazeteci ve fikir adam
Jrgen Elsasser ulus, ii snf, sol ve demokrasi arasndaki gncel ba yle kuruyor:
Ben ulusal devleti milliyeti olduum iin deil, demokrat olduum iin savunmaktaym. Ulusal
devleti, sermaye snfnn emekileri kullanarak gemiyi daha hzl yzdrebildikleri iin deil,
eer iinde bulunduumuz bu gemi olmasa sermaye snf baka bir gemiye rahata geerken,
emekilerin boulup gideceini bildiim iin savunuyorum. Ulusal devlet, byk sermaye iin can
skc bir maliyet faktr haline gelmiken, orta ve alt snflar iin dier toplumsal organizasyon
biimlerine oranla daha fazla koruma ve katlm imkn salamaktadr. Demokratik ve sosyal

cumhuriyeti savunmay m, yoksa postdemokratik ve neoliberal ultraemperyalizm iinde

zlmeyi mi seeceimiz, 21. yzyln banda yantlanmas gereken soru olarak nmzde
durmaktadr. (Jrgen Elsasser, Ulusal Devletin Ykm ve Sol Tavr, eviren: Emre Ertem,
Kaynak Yaynlar, Haziran 2013, stanbul, s. 30)
Mali sermayenin kresel lekte serbest dolamnn nndeki ulusal, siyasal, kltrel, fiziki ve
askeri engelleri, biliim ann salad dnm ve olanaklarn yan sra, gerektiinde zor
kullanarak kolaylatrmak; sermaye ve ii snfnn ulus devletle ilikisini de yeniden tanmlama
gereini ortaya koyuyor. Sermayenin serbest dolamnn hzn kesen engellerin kaldrlmasnn
yntemlerinden biri de hi kukusuz, blgesel g merkezi konumundaki sistem d lkeleri etnik
ve dinsel unsurlarna ayrtrarak paralamak oluyor.
Dolaysyla sermaye hareketlerinin kolaylamas ve hzlanmas, sanayi retiminin de
emperyalist merkezlerden maliyetlerin daha dk olduu ve ekolojik risklerin ihra edildii
dnyann daha geri blgelerine kaymasn beraberinde getiriyor. te tam da bu aamada sosyal ve
ulusal devleti savunmak, sermaye snfndan ve onun siyasal partilerinden ok, nesnel ve tarihsel
bakmdan emekilere ve sola geiyor. Emperyalist ve neoliberal teorisyenlerin ulus devletlerin
sonunu ilan etmeleri, bu bakmdan ne basit bir raslant ne de salt teorik ve masum bir tarih tezidir.
Emeki snflara ynelik saldry her zaman baa yazmak gerektiini belirten Kemal Okuyan,
fabrikalarn gelimi lkelerden nc dnyaya tanmasnn nedeninin sadece ucuz igc,
dk vergi ve yeni pazarlara eriim kolayl olmadn vurguluyor. Okuyan, bu gelimenin ayn
zamanda gelimi lkelerdeki sosyal devletin ve ii snf kazanmlarnn tasfiye edilmesi iin bir
ortam, olanak ve bask yarattn da, ok doru bir ekilde saptyor. Ardndan, Peki, btn bu
saldrlar, bu saldrlarn hedefi olan ulus devletlerde milliyetiliin ykseliine neden olmaz m
diye soruyor. Yazar kendi sorduu bu soruya yle yant veriyor:
Belli llerde evet. Ancak milliyetiliin yeniden baat ideoloji olmasna itki salayacak bir
burjuva snfnn var olduu tartmaldr. Burjuvazinin herhangi bir lkede emperyalist
merkezlerin dzenlemelerine direnecek mecali kald phelidir. Onlarn tercihi ou rnekte
nemalanmak, eklemlenmek ve kayplarn emee saldrnn yaratt olanaklarla telafi etmektir.
Oysa ii snfnn bu saldrlar sineye ekmesi lm demektir. Yurtseverlik lmn aresidir.
Yurtseverlik ii snfnn kendisi ile birlikte lkesini savunmasdr. (Kemal Okuyan, age. s. 123)
zellikle belirtmek gerekir ki, kapitalizm var olduka ulusal devletlerin nemsizlemesi ya da
snmlenme srecine girmesi tarihsel bakmdan sz konusu olamaz. Zaten bu nedenle emperyalist
merkezler birer emperyal anavatan eklinde tahkim edilip glendirilirken, ulusal devletlerin
nemsizletii eklindeki neoliberal siyasal-tarihsel tez bizim gibi lkelere propaganda ediliyor.
Bu emperyalist ideolojik-siyasal operasyon daha ok liberal ve sol liberal aydnlar araclyla
srdrlyor.
Sonu olarak vurgulamak gerekirse; nasl ki, kapitalizme kar olmadan tutarl bir
antiemperyalist olmak mmkn deilse, kreselleme diye kodlanan bu neoklasik smrgecilik
anda da tutarl bir antiemperyalist olmadan antikapitalist olmak mmkn deildir.

3.2 - LBERAL EMPERYALZM TEORS YA DA BASKIN ORAN

KOMEDS
Bugn Trkiyede antiemperyalist olmak Ergenekoncu olmakla neredeyse eitlenmi durumda.
ktidar ve slamclar bu ideolojik saldry sayla soluyla liberaller zerinden sola kar
yrtyor.
Kreselleme dneminde emperyalizmin ve bamllk ilikilerinin ortadan kalkt, artk
karlkl bamlln egemen olduu bir dnyada yaadmz vaaz ediliyor. Dahas, tam
bamszlk ise, inanlr gibi deil ama barbarlk olarak nitelendirilip, antiemperyalist olmak
milliyetilik, hatta yabanc dmanl ile eitleniyor.
Bu ideolojik saldrnn tayclar arasnda nemli olan kukusuz kendilerini solda gren ya da
byle tanmlayan kii ve kesimlerdir. nk, neredeyse btn bir tarihi emperyalizme kar
mcadeleyle geen sol/sosyalist hareketin iinden doru gelitirilen eletiri tartmasz daha etkili
olacaktr.
Hemen bir rnekle balayalm; 22 Temmuz 2007 genel seimlerinde her naslsa solun ortak
adaylarndan biri olan Prof. Dr. Baskn Oran, emperyalizmi iptal ediyor. stelik bunu teorik bir
yetkinlik ve zarafet iinde de deil, akademik anlamda son derece kaba ekilde yapyor.
rnein Prof. Dr. Baskn Oran, emperyalizm konusundaki dev Marksist literatr bir kenara
koyarak, dahas bu alanda en yetkin eseri veren V. I. Lenini unutarak (yok sayarak) unlar
sylyor:
Kreselleme sonucu tam bamszlk artk tam bir ehir efsanesi; ABD bile Irak igal etmek
iin 24 lkeyi yanna almak zorunda kald. stelik, devletler bazen tam bamszlktan vazgeerek
bamszlklarn salarlar. (...) Antiemperyalizmin kullanl ise tam bir cehalet rnei.
Emperyalizm sadece devletin niteliidir ve ancak askeri igal veya igal tehdidiyle olur. Aksi
halde darya yatrm yapan her lke (bu arada Trkiye) ve hatta her irket (rnein Sabanc)
emperyalisttir diyebilirsiniz (nitekim Fransa-Afrika ilikisi). Ama dileri bakan bile olmayan,
d ve savunma politikalarnda ortak karar alamayan ABye emperyalisttir diyene glerler.
ABD emperyalisttir, AB de emperyalist diyenler muasr medeniyeti ittiklerinin farknda bile
deil. (...) kincisi, farknda bile deiller ki, solcu olmak iin kullandklar bu iki kavramn (tam
bamszlk ve antiemperyalizm) ikisi de Marksizmle ilgisiz. Siz hi Marxta bu kavramlar
duydunuz mu? (Baskn Oran, Radikal ki, 3 Austos 2008)
nsan bu satrlar karsnda ne diyeceini aryor gerekten. Bu kadar cehalet iin ancak zel
bir eitim almak ya da Baskn Oran gibi profesr olmak lazm...
Tekelci kapitalizmin en yksek ve tekelci aamas olarak Marksistler tarafndan (Lenin) analiz
edilen ve klasik smrgecilikten farkl olarak, kapitalizmin sermaye ihrac yoluyla
gerekletirdii ekonomik ve dolaysyla siyasal bamllk ilikisi (yeni smrgecilik) diye
tanmlanan emperyalizm, bu pek liberal profesrmz tarafndan klasik smrgecilik
(kolonyalizm) ile kastl olarak kartrlmaktadr. Oysa Lenini sadece Sovyet Devriminin lideri
olmaktan karan ve Lenin yapan ey, byk lde onun emperyalizm tahlilleridir.
Bu deerlendirme sadece Baskn Orana ait zel grler deil. Bu parlak analizin sa ve sol
liberallerin ortak yaklam olduunu saptamak gerekli. Artk bir kstahlk raddesine varan bu

liberal samalklarn nedeni ak; yeni slahat Tanzimat aydnlar Trkiyenin i dinamikleriyle
demokratikleemeyeceini, bunun iin gerekirse AB ve gerekirse ABD sopasnn bile
kullanlabileceini dnyor. Bu sopay Trkiyede AKP hkmeti ve bir dnem Fethullahlar
sallad iin, gerici iktidara destek verilmesini srarla telkin ediyorlar. Denklem yukarda da
deindiim gibi yle kuruluyor; Ya demokrasi iin AKP hkmetini destekleyeceksiniz ya da
darbecisiniz.
Oysa sosyalistler, hem faist darbelere hem de bu topraklarn tand en ftursuz emperyalizm
ibirlikisi ve gerici AKP iktidarna kar olabilir. Olmal da. Bugn piyasacla, neoliberal
politikalara, IMF-Dnya Bankas programlarna, kresel mali sermayenin yama dzenine,
hegemonya savalarna ve askeri igallere kar olunmakszn, yani antiemperyalist bir politik ve
entelektel tutum taknmakszn, brakn sosyalist olmay genel olarak solcu bile olunamaz.
Mahir ayann ok yerinde bir analizle saptad gibi, emperyalizmin artk bir i olgu
olduu bu ada, kapitalizme kar mcadele byk lde emperyalizme kar mcadele
zerinden yrtlecektir. Yukarda da vurguladm gibi, nasl tutarl bir antiemperyalist olmak
iin ayn zamanda bir antikapitalist olmak gerekiyorsa, gnmz dnyasnda tutarl bir
antikapitalist olmak iin de antiemperyalist olmak arttr. Kreselleme diye kodlanan neoklasik
smrgecilik anda, hem emperyalizmi yok sayp hem de antikapitalist, dolaysyla solcu
olunamaz.
Yurtseverlii neredeyse su sayanlar, aslnda rtk olarak emperyalizmin demokrasi ve insan
haklar ihra ettiini de kabul ediyor. Btn bir modern zamanlar tarihinin inkr ve arptlmasna
dayanan, dolaysyla bilimsel ve akademik hibir deeri olmayan bu grleri, Mehmet Altan gibi
kimi gzn karartm liberal solcular aka yazyor.
Altana gre daha apsz ve cahil olanlar ise samalamakta snr tanmyor. Bunlardan biri de
byk bir kstahlk ve kinle 1960larn ve 70lerin btn bir devrimci kuan bile Ergenekoncu
ilan eden Taraf gazetesi yazar Rasim Ozan Ktahyal. Bu yar-aydn ve meczup liberal yle
diyor:
Hem Ortodoks sosyalistlerin hem de zgrlk olma iddiasndaki sosyalistlerin bu derece
ulusalcla cephe aldklarn syledikleri halde, en az ulusalclar kadar deer atfettikleri bir
kavram hl yerli yerinde duruyor. O da Tam Bamszlk... (...) Trkiyede kendini solda
tanmlayan ve ayn zamanda zgrlk-demokrat olduuna inanan tm evrelerin iyi anlamas
gereken bir ey var... Tam bamszlk, tam barbarlk demektir. Bu tam bamszlk sylemi
btnyle terk edilmelidir. (R. Ozan Ktahyal, Taraf gazetesi, 7 Haziran 2008)
Yeryznde bu kadar ak bir ibirlikilik, rme ve entelektel haysiyetin terk edili hali var
mdr bilmiyorum. Aslnda bu buruuk yar-aydnn hibir nemi yok. Bilgisiz olduu gibi
grgsz de... Dolaysyla byle bir bilgisizlik karsnda tartmak da pek anlaml deil.
Ancak yine belirtmek gerekiyor ki bu grler sadece bir cehaletin rn de olamaz. Byk ve
bilinli bir arptma, dolaysyla kardevrimci bir propagandayla kar karya olduumuz ak.
Bir operasyon yrtlyor, bir proje adm adm hayata geirilmeye allyor. Bu operasyonun
sadece, polisiye boyutu, siyasal iddet aya yok. deolojik ve felsefi bir oylumu da var. Deilse,
gzmzn nnde iki lkenin (Afganistan ve Irak) igal edildii, bir lkenin parampara hale

getirildii (Yugoslavya), Kafkaslarda bitmeyen bir etnik boazlamann tezghland, Suriyeye

kar gerici-emperyalist bir saldr ve ablukann uyguland, Filistinde kann gvdeyi gtrd,
dnyann en zengin enerji havzalarna el konulacann aka ilan edildii bu tarihsel dnemete;
emperyalizm yok denilemez.
Tam bamszl, ie kapanma, otarik bir ekonomik ve siyasal dzen, modern dnyann
dnda kalmak, demokrasiden uzaklamak ve totaliter bir rejim altnda yaamak eklinde
yorumlayan liberaller, efendilerine k uaklara benziyor. nk bu temelsiz iddia dnyann
efendilerine, postmodern barbarlara ait. Belirtmek gerekir mi bilmiyorum, ama bilimsel bakmdan
bamszlk ile otoriter rejimler arasnda bir dorudanlk ilikisi de kurulamaz.
Ergenekon soruturmalarna militanca destek veren Prof. Dr. Baskn Oran, bu byk tertip
srecinde AKP-Cemaat iktidar tarafndan tepe tepe kullanlp bir kenara atlan sol liberal
aydnlar arasnda n sralarda yer alyor. Baskn Hoca irretlii bir ara yle bir hal ald ki,
kendisinin AKPyi desteklemesinin suunu bile, Bizi buna siz mecbur ettiniz diye sola ve
CHPye yklemeye kalkt. Bu ucuz cinlik yoluyla, kendisinin slamc bir parti ve iktidarn
yedeine dme aybn rtmeye alt.
Nasl Ergenekon tam anlamyla 1930lar temsil ediyorsa, CHPnin ve Deniz Baykaln z de
1930lar. Bakn... Trkiyenin en gerici partisi bugn CHPdir. nk 1930lar geri getirmeye
alrken, sadece otoriter devleti geri getiriyor. 1930larn Batcln getirmiyor. Oysa
Kemalizmin iki temel aya var. Bir Batclk, iki otoriter devlet. Bugn ise Kemalizmin otoriter
devlet modeli aynen korunurken, Batcl tam tersine dnt. Batclk, Bat dmanl oldu.
()
Trkiyede u anda gerek sorun darbe yanllar ile darbe kartlarnn kavgasdr. Ama CHP
bata olmak zere baz kurumlar, dernekler ve kiiler, bu gerei laik-dinci kavgas gibi sanal bir
olaya tercme etmek iin yrtnyorlar. Laik-dinci kavgasn ne srerek Ergenekoncular,
darbecileri kurtarmaya alyorlar. Laikler ve kendilerine solcu diyenler maalesef bugn darbe
yanllarna destek veriyorlar. Neden? nk AKP dinci. Oysa u anda Trkiyenin gndeminde
laik-dinci kavgas yok ve olmamas da gerekir. (Baskn Oran, Taraf gazetesi, 28 Temmuz 2008,
Nee Dzel syleisi)
Baskn Orana gre bir ortaa ideolojisi olan siyasal slamclk ve 21. yzyln bandaki
dinci bir iktidar gericilik deil; ama laiklii, Aydnlanmay, moderniteyi savunmak ise gericilik.
te liberallerin rettii bu tezler ve sol liberallerin verdii bu ideolojik destek, kltrel donanm
son derece yetersiz, yar cahil bir siyaset kadrosunun entelektel inisiyatifi eline geirmelerini
salad. Bu ideolojik inisiyatiften g alan slamclar, laik eitimi, Marxn da tarihsel bakmdan
en byk demokratik atlm diye deerlendirdii, medeni kanunun (code civil) kazanmlarn
tasfiye ederek Cumhuriyeti ykmaya kalktlar.
Prof. Oran, bir operasyon gazetesi olarak kurulan ve bir dnem adeta polis istihbaratnn
blteni gibi yaymlanan Tarafa verdii syleide, emperyalizm konusundaki yksek fikirlerini
yine esirgemiyor:
Ayrca bunlarn kafalar milliyetilik yznden de kark. Bunlara gre milliyetilik,
bamszlk ve antiemperyalizm demek. Oysa bu iki kavramn da Marksist solla ilgisi yok. Bizdeki

solcularn kafasndaki bamszlk ve antiemperyalizm aslnda yabanc dmanldr.

Ergenekonla mcadelenin bile Amerikann plan olduunu sylyorlar. Ergenekona vurmamak
lazm. Onlarla Amerika urayor diyorlar. Eer Amerika devletin iindeki eteleri kaldrmaya
urayorsa helal olsun ona. (Baskn Oran, age.)
Solculuk adna byle bir liberal irretlik ve Helal olsun Amerikaya soytarl grlm
deil. Bamszlk talebi ve emperyalizm teorisinin deil, gerekte Baskn Orann Marksizm ve
solla bir ilgisinin kalmad anlalyor. Kendisi solun dna dt ve bir liberal enkaz haline
geldii iin, bamszlk mcadelelerinin ve emperyalizim zmlemelerinin Marksizmle ilgisinin
kalmadn sanyor.
Gelgelelim Baskn Oran, son bir-iki yldr byk bir hayal krkl yayor. AKPye adeta
Neden bizi yalanc kardn ve u solculara rezil ettin diye fkeleniyor. Orann Agos
gazetesinde yaymlanan bir yazs bu bakmdan ibret verici. Prof. Baskn Oran, iktidar
eletirirken bile onu vmeye devam ediyor:
Muhterem babakanm, siz bu lkede byk reformlar yapm insansnz; mteekkiriz, ama u
anda fenaya gidiyorsunuz. fke infilaklarnz bitmek bilmiyor. Kendinize durmadan adrenalin,
ortama durmadan elektrik zerk ediyorsunuz. Yaz yazan insanlar Kenan Evren devrindeki gibi
rkyor. Sadede geleyim, balk halinde arz edeyim. nsanlara bu kadar hakaret size sonunda
zarar getirir. Gazeteciler iin le yiyici akbaba dediiniz gibi, bir de tasma yoluyla kpek
dediniz. Tasma derken, dorudur, kimi gazeteciler kendilerini askere tasmalatt. Onlar siz
kurtardnz, o da doru, fakat medya bu sefer sizden it gibi korkuyor, maalesef o da doru.
(Baskn Oran, Agos gazetesi, 1 Haziran 2012)
nce bir dzeltme yapalm; medyann tamam ya da onurlu gazeteciler, solcu ve devrimci
aydnlar deil, liberal yazclar, buruuk aydnlar ve sol liberaller Tayyip Erdoan adl yeni
diktatrden it gibi korkuyor. Sana da gemi olsun profesr! Bu yeni dzenin kurulmasndaki
payn byk. Bugnleri hazrlayan en byk etkenlerden biri de senin gibi liberallerin ihanetidir.
Asl tasma sizin boynunuzda da, haberiniz yok! Bir nokta daha var profesr; belli ki sen ayrca
yurtseverlerden, devrimcilerden, solcu ve sosyalist aydnlardan da it gibi korkuyorsun.
ki elimiz yakanzda olacak.

DRDNC BLM
LBERALZM VE DEMOKRAS ELETRS
4.1 - SOLUN DEMOKRAS LE MTHANI!
Yaln Kk, kendisiyle yaplan bir televizyon programnda Siz demokrat deil misiniz?
diye sorulan soruyu, Ben demokrat deilim, bana demokrat denilmesini de anneme kfr edilmi
sayar ve ben de senin anan derim, diye yantlamt. Ardndan da ekliyordu; sosyalistler
demokrat deil, devrimci olur...
Yaln Kkn kendisine zg slubu nedeniyle sz konusu televizyon programnda ne
sylemek istedii ortalama izleyici nezdinde pek anlalmasa da, gerekte nemli bir tartmaya
iaret ediyordu.
nk lkede yle bir entelektel ve siyasal ortamdan geiyoruz ki, demokrat olmak
sosyalist olmann tartmasz bir nkoulu saylyor. stelik ortalkta bir dizi darbe
senaryosunun uutuu 2008-2014 dneminde brakn tartmay, byle bir tezi azna almak bile
darbeci ya da Ergenekoncu saylmak iin yeterli oluyor. Ksacas, demokrat deilseniz
sosyalist de saylmyorsunuz, solcu da...
lke, entelektel ortamn liberaller, sol liberaller, slamclar ve Krt siyasal hareketi
tarafndan terrize edildii bu dnemden geti. Bu dnem, nemli baz deiiklikler yaansa ve
yer yer krlsa da hl devam ediyor. Liberallerin ve yol arkadalarnn devrimci sola ynelik en
nemli eletirilerinden birini demokrasi konusu oluturuyor. O halde bu blmde konunun
zerinde biraz durmak, sol ve sosyalizm ile demokrasi ve demokratlk ilikisini ele almak yerinde
olacak. Bylece hibir bilimsel, tarihsel ve siyasal temeli olmayan, ancak liberal ideolojik
hegemonya nedeniyle genel bir kabule dnm demokrasi sorununu irdeleyelim. Bakalm teorik,
siyasal ve tarihsel bakmdan sol, demokrasi sorununa nasl yaklayor?
Sadaki liberalleri anlamak mmkn. Mmkn nk burjuva demokrasileri sermayenin en
gelikin ve en istikrarl egemenlik biimlerinden biridir. Ancak, yaklak 30 yldr kresel lekte
esen yeni liberal rzgrn ekim alanna giren sol liberalleri anlamak mmkn deil. nk bu
kesimlerin nemlice bir blm kendilerini sadece solcu olarak deil, hl sosyalist diye
tanmlamakta srar ediyor.
Bu srara karn sol liberaller tarafndan demokrasiye ilikin eletiriler geri ekildi. Bir
kavram ve sistem olarak demokrasilerin snflar st olduuna dair bir modern zamanlar efsanesi
retildi. Demokrasi neredeyse insanln ulat son toplumsal aama ve en mkemmel rejim ilan
edildi. Bu efsaneye gre artk burjuva demokrasileri yok, sadece demokrasi vard.
Dolaysyla demokrasilerin, snf eitsizliklerini, smry ve adaletsizlii gizleyen, insann

doasna aykr kapitalist ykcln stn rten bir al olduu gerei unutturulmak istendi. Bir
lde baarl da olundu. Oysa tarihsel bir kategori ve bir kavram olarak demokrasiler siyaset
sosyolojisinin de kesin olarak ortaya koyduu gibi, snfsal bir ze sahipti.
Dolaysyla, sanlann aksine gerek demokrasi bir eitlik rejimi deil, ancak eitlerin dzeni
olabilir. Eitlerin, eitlik hukukuna gre dzenlenmi rejimidir demokrasi. Bir anlamda
demokrasinin yadsnmas ve almasdr. nsanlar arasnda ekonomik, sosyal, kltrel ve siyasal
eitlik salanmadan genel oy ilkesine dayal ynetim biimleri ki genel ve eit oy hakk insanlk
tarihinin en byk demokratik atlm ve kazanmlarndan biridir gerek eitlii salamaz, ancak
bir eitlik yanlsamas yaratr. Bu gerek Platondan beri bilinmesine karn, milli irade
dalkavukluuna feda edilir.
Bu nedenle Marksist politikann knda da esas olarak demokrasi eletirisi yatar.
Sosyalistler, yaklak 150 yl nce demokrasilerin snfsal eitsizlikleri ve adaletsizlikleri
gizledii ve bir eitlik yanlsamas yarattn belirterek, toplum iin eitlik ve zgrlk talep
ettiler. Dier bir anlatmla toplum iin demokrasi istediler. Bu nedenle kurduklar ilk
sosyalist/komnist partilerinin isimleri de hareketi tanmlayan sosyal demokrat sfatn ald.
Sosyalistler toplum iin eitliki bir demokrasi talep ettiler ve kullandklar kavram egemen
sylemden ayrtrp bamszlatrdlar. te sosyal demokrasi kavram byle dodu.
F. Engels, burjuva demokrasilerinin, yarattklar eitlik yanlsamas yznden sermaye
snfnn en gvenli egemenlik biimi olduunu belirtir. Bu anlamda demokrasiler, son
zmlemede birer burjuva diktatrlnden baka bir ey deildir.
Marksizm, modernitenin hem bir rn, hem de inkrdr. Marksizm, Aydnlanma dncesinin,
sanayi devriminin, bilimsel ve teknolojik atlmlarn, siyasal ve toplumsal devrimlerin ilerici
mirasna sahip kar. Baka bir anlatmla sosyalizm insanln btn ilerici birikimini iererek
aar, reddederek deil. Dolaysyla sol, burjuvazi ve ii snf arasndaki yzyllara yaylan snf
mcadelelerinin bir rn olan demokrasilerin kazanmlarn da sahiplenir. Tpk burjuvazi ve
ii snf arasndaki uzlamann bir sonucu olarak da deerlendirebileceimiz ulus devletlerin
kazanmlarn sahiplenmek gibi... rnein; hukuk nnde eitlik, laisizm, genel ve eit oy hakk,
kadnlara seme ve seilme hakk, yurttalk hukuku vb.
Ancak, sosyalist devrimciler insanln ilerici mirasna sahip karken eletirilerini geri
ekmez. Tam tersine bu birikime basarak, kapitalizme kardevrimci eletirilerini srdrr.
Belirtmek gerekir ki pozitivizme, moderniteye ve kapitalizme kar tarihte grlen en kkl, en
ykc ve onu ama kapasitesi ve yeteneine sahip olan tek bilimsel eletiriyi Marksizm ve sol
yneltir.

Sol Eletiri Neden Geri ekildi?

Son 10 yldr darbe tartmalar ve Ergenekon davas, ardndan st ste gelen Krt, Alevi ve
Ermeni almlar, milli irade kavramyla ifade edilen arpk iktidar anlay, entelektel
ortamda esen liberal rzgr ve btn bu olup bitenlerin ortasnda solun durumu, demokrasi
kavramnn hem teorisi hem de ima ettii pratii hakknda, yukarda da belirttiim gibi, bir kez

daha dnmemizi zorunlu klyor.

Trkiyede sosyalist solun demokrasi ve demokrasi mcadelesi konusunda sorunlu bir
tarihe sahip olduu ak. Esas olarak 12 Eyll 1980 sonrasnda balayan, 1991 ylnda sosyalist
sistemde yaanan byk zlmenin ardndan derinleen bir tutum, solun genel izgileriyle
devrimci niteliinin anmasna ve sistem tarafndan byk lde ierilmesine yol aan esasl bir
savrulmaya yol at. Bu savrulmay, birka istisnay bir yana brakrsak eer ki bu rnekler ok
nemlidir olan biteni ksaca solda demokratlama sreci diye deerlendirebiliriz.
yle ki, neredeyse son 25-30 yldr demokrasi szcnn ima ettii soyut deerlerin
karsnda durmak neredeyse imknsz hale geldi. Demokrasi kavramnn nsel olarak ve sorgusuz
sualsiz pozitif arml bir anlam kazanmasnda, esas olarak devrimci ve sosyalist solun burjuva
demokrasisi hakkndaki neredeyse btn eletirilerini geri ekmesinin pay ok byktr.
Oysa biliyoruz ki, demokrasi (buna burjuva demokrasisi diyerek kavram biraz daraltalm)
kapitalist toplumlarda ok ynl ve ok katl adaletsizlik ve eitsizliklerin zerini rter. Burjuva
demokrasileri insanlarda soyut bir eitlik duygusu ve yanlsamas yaratarak sermayenin siyasal ve
toplumsal egemenliini gizleyen bir ilev grr. Bu nedenle demokrasiler, sanayilemi kapitalist
toplumlarda ki Trkiye ileri olmasa da bir sanayi lkesidir snf olarak burjuvazinin dolayl
fakat en gelikin ve en gvenli egemenlik rejimleridir.
Gelgelelim bu alanda, bata sol olmak zere entelektel ortamda byk bir kafa karklnn
bulunduu da bir gerektir. Aslnda esasl bir bilin arplmasna iaret eden bu kafa
karklnn nedenleri sanldndan da derinlerdedir. Biraz ematik bir analiz yapma tehlikesini
gze alarak bu konuya ilikin baz nedenleri yle sralayabiliriz:
1- Emperyalizmin yeni aamas kreselleme ve onun dorudan sonucu olan yeni liberalizm
(neoliberalizm) dalgas, solu sanldndan daha derin bir ekilde etkiledi. Postmodern edebiyatn
sol zerindeki etkisi hayli ykc oldu. deolojik-politik yenilenme abas/ynelimi solun nemli
bir kesiminde devrimci ve sosyalist temellerde gelitirilemedii gibi, 12 Eyll 1980 yenilgisi ve
1990-91 dnemecinde sosyalist blokun zlmesinin de ykc etkisiyle liberal demokrat bir
karakter kazand.
2- Trkiye sosyalist hareketinde asgari program, azami program sorunsal alamad.
Demokratikleme, bal bana ve sosyalizm balamndan koparlarak ele alnmaya baland. yle
ki, snf kavramnn yerini Marksist terminolojide ok baka bir anlama sahip olan soyut bir
yurttalk kavram ald.
3- Daha da nemlisi, sosyalistlerin nemli bir blm gerek teoride gerekse politikada kendi
demokrasi anlaylarn gelitiremedi. Dolaysyla sosyalistler burjuva demokrasileri ile kendi
demokrasi anlaylar arasndaki nitelik farkn belirgin hale getiremedi. Demokrasi, zaman iinde
adeta snflar ve hatta alar st mistik bir kavram, tarihsel ve toplumsal bir dzen anlam
kazanmaya balad.
4- Bilindii gibi Tanzimat bir gelenee sahip olan Trk aydn ve dolaysyla Trk solunun nemli bir blm Batc ve modernist
bir anlayn taycsdr. rtk bir aalk kompleksini de ieren bu anlay, siyasal olarak kendisini bir tr slahatlk olarak da
vurmaktadr. Bu reformcu tutum sosyalistler bakmndan irdelendiinde karmza, devrim ve sosyalizm balam olmayan bir
demokrasicilik anlay kmaktadr.

4.2 - TOPLUMCU / ETLK DEMOKRAS ANLAYII

Aka ve cesaretle saptamak gerekiyor ki, gnmzde nasl insan haklar kavram artk
emperyalist bir mdahale hukukunun ve bu hukuka bal olarak yaygnlatrlmaya allan
Yugoslavya, Afganistan, Irak, Libya ve Suriye mdahalelerinin/igallerinin bir gerekesi haline
gelmise; demokratikleme de kresel kapitalizmin yeni bir egemenlik aracna dnmtr.
Unutmamalyz; Dnya Ticaret rgtnn (DT) Kasm 1999 tarihinde gerekletirdii Seattle
(ABD) toplants srasnda gezegenin egemen glerinin en nemli argman serbest ticaret ve
demokrasiydi. Burjuva demokrasisi ve Bat normlar bugn kresel kapitalizmin ulusal pazarlar
ele geirmesinin ve bu saldrya kar geliecek siyasal direnileri krmasnn en nemli aracdr.
Anlatm ve anlalmada kolaylk salamas bakmndan sosyalist solun demokrasi sorununu
nasl ele almas gerektiini yle sralayabiliriz:
1- Sosyalistlerin, demokratik ve zgrlk de olsa sermayenin egemenlik biimlerinden
birinin savunuculuunu yapmas doru deildir. Unutulmamaldr ki, sermaye egemenliinin en
istikrarl ve en gvenli biimlerinden biri de parlamenter demokrasilerdir. nk bir eitlik
yanlsamas yaratr.
2- Sol ve sosyalistler hzla kendi demokrasi anlaylarna aklk getirerek farklarn ortaya
koymaldr. Slavoj Zizek Trkiyedeki Gezi/Haziran Direniini deerlendirdii bir yazsnda,
Protesto eylemlerine katlan insanlar serbest piyasa fundamentalizmi ile fundamentalist slamn
birbirine aykr dmediinin sezgileriyle farknda olduunu belirterek, slamc bir hkmetin
kamusal bir alan zelletirmesi, fundamentalizmin iki biiminin el ele yryebileceini
gstermektedir. Bu, demokrasi ile kapitalizm arasndaki ebedi evliliin boanmaya
yaklamasnn ak bir iaretidir diyor. (Slavoj Zizek, Dnyadaki syanlarn Anlam, eviren;
Osman Aknhay, Agora Kitapl, Austos 2013, stanbul, s. 6)
Bu durum solun, toplumsal talepleri ierme ve btn lkeye seslenme olanaklarn artryor. Bu nedenle sosyalistler kendi farklarn
ortaya koyamadklar srece, siyasal bakmdan gereksizleeceklerdir.

3- Bugn yaplmas gereken ey; burjuva demokrasisinin salt hukuksal eitlik ilkesiyle
yetinmemek, ekonomik ve toplumsal eitlik isteminin merkezde olduu bir demokrasi anlayn
ne karmaktr. Anmsanmaldr ki, yaklak 150 yl nce sosyalistler, burjuva demokrasisinin
hukuksal/biimsel eitlik ilkesinin karsna ekonomik ve toplumsal eitlik ilkesiyle kmt.
Marksist politika anlay, klasik ya da burjuva demokrasisinin eletirisi zerinde ykselmiti.
Marx ve Engelsin kuruluunda yer ald ilk sosyalist partiler bu nedenle sosyal demokrat
ismini ald. Dolaysyla devrimci politika ncelikle burjuva demokrasisinin eletirisi zerinden
gelitirilebilir. Burada sorun siyasal ve hukuksal eitlik dorultusunda atlacak admlara kar
kp kmamak deil, bununla yetinilip yetinilmeyeceidir. Toplumcu bir demokrasi perspektifi,
demokratik hak ve zgrlkler iin yrtlecek siyasal bir gei program karakterine sahiptir.
4- Sosyalistler, demokratik baz almlar salanmasna yol asa da herhangi bir emperyalist kampta yer almann taraftar
olmamal, buna karlk kendi toplumcu/eitliki demokrasi programlar dorultusunda mcadeleyi rgtlemelidir.

Liberal Rzgrn Bozuculuu

Sorun ak; genel olarak sol kerteriz noktasn nemli lde kaybetmi durumda. Toplumsal ve

siyasal gelimelerin snfsal analizinden yola kma ve ly buradan koyma yntemi bir yana
braklmtr. Yaanan ey ak bir snfsal krlktr. Dolaysyla snfsal bak yerini merkezevre ya da devlet-sivil toplum atmas zerinden btn bir insanlk tarihini aklama ve siyasal
olaylar bu perspektifle analiz etme tutumuna brakm durumda. Dnyada son 30 yldr esen
liberalizm frtnasnn sol zerindeki asl bozucu etkisi budur.
Kapitalist egemenliin hkm srd dnyada asl ve belirleyici ayrmn sermaye ile ii
snf, ezenler ile ezilenler, emperyalizm ile emeki/mazlum halklar arasnda deil, rnein
devlet-sivil toplum, merkez-evre, alt kltr-st kltr, cemaatler-ulus devlet arasnda olduunun
youn ekilde vaaz edilmesi sol asndan temel sorun alann oluturmaktadr.
Kapitalizmi ve liberal/parlamenter demokrasiyi, nihai insanlk tecrbesi, toplumsal ilerlemenin
ve tarihin son aamas olarak gren liberal ve postmodern anlayn kralln ilan etmesi, sadece
gzleri deil, kalpleri de kr ediyor. Oysa, emekilerin ve ezilenlerin szcs olma iddiasndaki
sosyalist solun; sermayenin ve devletin btn parti ve akmlarndan ideolojik, politik, kltrel ve
rgtsel bakmdan bamszlamadan, toplumun ve lkenin geleceini tayin etmeyi bir yana
braksak bile, toplumsal ve siyasal yaam asgari dzeyde etkileyecek bir g olarak dahi
varln srdrmesi mmkn deildir.

BENC BLM
DNEK, ESK SOLCU VE SVL OLMANIN SIRRI!
5.1 - TARAFIN CC SOLCULARI!
Operasyon gazetesi Taraf, 13-21 Temmuz 2009 tarihleri arasnda, eski solcu/Marksist
etiketine sahip baz isimlerle seri syleiler yapt. Nee Dzelin yapt bu syleilere katlanlar
rtk olarak piyasay kutsuyor, ii snf ve alanlara tuhaf bir kaytszlkla yaklayor,
kapitalizmi neredeyse insanln son iktisadi dzeni, burjuva demokrasisini ise kesin saylabilecek
bir yaklamla insanln son siyasal tecrbesi olarak gryor, emperyalizmi yok sayyor ve
siyasal baklarn soyut ve liberal bir zgrlklk zerinde temellendirmeye alyordu. Bu
eski solcular/Marksistler zetlemeye altm bu perspektifle, yeni bir sol olabilir mi
sorusuna yant aryorlard.
Nee Dzelin, eski Trkiye Komnist Partisinin (TKP) son genel sekreteri Nabi Yac ve
dnemin Sosyal Demokrat Halk Partisi (SHP) Genel Bakan Hseyin Ergnden sonraki konuu,
yine eski TKPnin merkez komitesi yelerinden Zlf Dicleli oldu. (Hemen belirtelim,
yeni/bugnk TKPnin, bu yazda sz edilen eski TKP ile bir ilikisi, rgtsel ba ve
devamll yok.)
Dzel, bu syleide Dicleliyi ok abartl bir ekilde sol dncenin ideolou diye takdim
etti. te bu takdim, iin esasn, solu ve devrimcilii tasfiye etme giriiminin zn oluturuyordu.
nk, bu kiilerin piyasa deeri, szlerinin arlndan, grlerinden, ortaya attklar parlak
fikirlerden deil, onlarn bir dnem tadklar solcu, sosyalist ve komnist gibi
kimliklerinden geliyordu. Baka bir deyile bu kiilerin piyasa deerlerini artrmalarnn yolu
eski solcu olmalarndan geiyordu.
Ancak bir koulu vard bunun; piyasaya ktnzda eski solcu olacaksnz ama gerek sola
saldracak, ona kfr edecek ve onu deersizletireceksiniz. Solun temel tezlerinin, devrimci
fikirlerin, dnyay anlama ve deitirme abasnn artk geersiz olduunu ilan edeceksiniz. Hatta
bunlar yaparken, daha inandrc olmak iin halen bir tr solcu olduunuzu da iddia
edeceksiniz.
Dneklik zor ey, bir kez ihanet ettiiniz zaman herkesi ihanete zorlamaya balarsnz. nk
dneklik ileriye doru bir deiim ya da geliimi deil, insan insan yapan btn deerlerden
kopmak ve tarihsel vicdann yitirmek anlamna gelen onursuz bir pozisyonu ifade ediyor. Bu
nedenle dnek ve dneklik szckleri ve kavram insanlara bu kadar sevimsiz ve itici geliyor.
Dolaysyla bu anlamda dneklik, eitli nedenlerle ki bunlarn nemli bir ksm insani
nedenler olabilir ve anlalabilir bir kenara ekilen, duygu ve anlay olarak soldan kopan

insanlarn davranndan ok farkldr. rnein hrndr dnekler, grlerinde ve davalarnda

srar eden herkese saldrrlar. Onlar iin kavgay srdrenler vicdan azab gibidir. Herkes dnsn,
herkes ihanet etsin isterler. nk herkesin dnd yerde dnek, herkesin ihanet ettii yerde de
hain yoktur.
Bunun beyhude bir aba olduu bilinir, bilinir ama insandr ite, yine de bu tutumunda srar
eder. Bu srarn sonu alamad durumda da ki sonu almak pek mmkn deildir bu tutum yer
yer ykc bir saldrganla da dnr. Dneklik zavalllktr.

Dneklik Cahilletirir mi?

ncelikle bir hatrlatma yapmak gerekiyor; bilindii gibi din deitirenler, yeni getikleri dinin
en tutucu ve kat kesimini olutururlar. Bu davran psikolojik olarak insann kendi ruhunu, i
dnyasndaki tereddtleri ve atmay yattrmas iin gereklidir. Deilse, kendilerini rahatsz
eden bilinaltlarnn ve vicdanlarnn basks karsnda huzur bulmalar, hatta yaamalar ok
zordur. Bu nedenle, tarihte de gnmzde de bir dinden dierine geenler, yeni dinlerinin eski
mensuplarn, rnein yeterince Mslman ya da Hristiyan olmadklar iin iddetle eletirirler.
Biraz farkl olmakla birlikte gnmzde bu durumun tipik rneklerinden biri air smet zeldir.
slamc olan eski solcu smet zel, katld siyasal slamclardan yer yer daha radikal klar
yapyor.
Dier taraftan dneklik, insan sadece ve felsefi olarak kurulu dzene balamaz, ayn zamanda
cahilletirir de rnein Hseyin Ergn (eski TPli ve FKF yneticilerinden) solu sol yapan
btn tezleri reddederek, bin yllk khne ve gerici ne kadar liberal gr varsa tmn
tekrarlayarak bir tr solculuk yaptn bile iddia ediyor. Piyasa ekonomisini savunmadan artk
solculuk yaplamayacan ve daha da nemlisi ii snfnn gnmzde gericiletiini bile ne
sryor.
Oysa sosyalist politikann k btn aktel eitsizliklerin kayna olan piyasa ekonomisinin
eletirisi zerine ykselir. Bu grleri savunarak brakn solcu ya da sosyalist olmay, sosyal
demokrat bile olmak mmkn deildir. Ve dnya hl ezenlerin ve ezilenlerin, zenginlerin ve
yoksullarn, smrgecilerin ve smrenlerin, ii snfnn ve burjuvazinin, emperyalizmin ve
ezilen halklarn, erkek egemenliinin ve kadn dlanmlnn, emek ve sermaye atmasnn
bulunduu bir gezegen olmaya devam ediyor. nsanln evvel ve ahir talebi olan eitlik ideali ise,
hl kar konulamayacak bir ekicilie sahip. Eitlik istemi, insanln en soylu ve erdemli
zlemi ve ilkesi olmay srdryor.

5.2 - ESK SOLCU OLMANIN PYASA DEER!

yle anlalyor ki, eski solcu olmak piyasada hl yksek bir deer tamay srdryor.
Trk sermayesi ve kurulu dzeninin, Batl lkelerden ok gecikerek de olsa, zellikle 1980
sonrasnda solcular sisteme entegre etmenin nemini (ok kavramasa bile) sezdii anlalyor.
Trkiye egemen snflar hdk, yetenekleri snrl, dnyadan bihaber, edebiyata ve felsefeye uzak,

sanattan anlamayan, yar cahil ve evrensel sreleri okuyamayan kadrolarla sistemin kendisini
yenilemesinin mmkn olmadn gryor. Dolaysyla egemen gler, kurulu dzene kar
gelien iddetli saldry etkisizletirmenin yollarndan birinin de baz solcular devirmekten
getiini bir lde anlam gibi
Bu nedenle reklam sektr ve medya bata olmak zere holdinglerin yneticileri arasnda ok
sayda eski solcu grmek artmyor bizi. Beyaz yakal alanlar arasndaki solcu nfusun
giderek artmas nemli bir gsterge.
nk eski de olsa solcu olmak, nsel olarak lke siyasetine, sosyolojisine, ekonomisine,
dnya gndemine, edebiyata hkim olmak; diyalektik dnme yntemine ve yaratc fikirlere
sahip olmak demek. zellikle 1968 sonrasnda Bat kapitalizminin kendini yenilemesinde bu sol
ann nemi inkr edilebilir mi?
te bunu bilen baz eski solcular, solda edindikleri hreti paraya tahvil etmek, snf atlamak,
kurulu dzen iinde etkili bir pozisyon edinmek iin kendilerini kullandrmaya balad. ne
srlen btn felsefi tezlere, siyasi gerekelere ve ekonomik analizlere karn durum plak olarak
budur.
Ancak ortada bir sorun var; dneklerden bazlar hl solcu olduklarn da iddia ediyor. Oysa
drst olmak gerekli. Bu kiiler aka vazgetik dedikleri zaman bir ahlak tartmas
yaplabilir ama sylenecek fazla sz de yoktur. Bunun en iyi rnei Cengiz andardr diye
dnyorum. Gazeteci andar, solculuktan vazgeti ve byle bir iddiay, solcu olmay bir daha
hibir zaman gndeme getirmedi. stelik kendi kiiliini oluturan, analitik dnmesini salayan
etkenlerin bata geleninin de Marksizm olduunun farknda. O artk uzun sredir kar tarafta, bunu
biliriz. Ama Nabi Yac, Hseyin Ergn ve Zlf Dicleli gibi kiiler, hl solcu olduklarn iddia
etmeyi, dahas kstah bir ekilde sola akl vermeyi srdryor. te bu duruma artk bir son
vermek gereklidir.

Dnek Saldrganl
imdi gelelim, Hseyin Ergn ve Zlf Diclelinin ne srd baz grlere:
Ergnn piyasa ekonomisini savunmak gibi samalklarn bir yana brakrsak, u ok tartlan
Mahir ayann kendisine sylediini iddia ettii szler zerinde durabiliriz. Ergn, Mahir
ayanla bir sohbeti srasnda ona, sol rgtler iinde MT ajanlarnn bulunduunu sylediini,
ayann da kendisine, Biz byk ve etkili bir hareketiz, MTin bizimle ilgilenmesi normaldir
dediini iddia ediyor.
Bu anekdot konusunda Ergne gvenmek ne kadar dorudur kestirmek zor ama, ayann
syledii iddia edilen bu szlere baz sosyalist arkadalarmzn tepkileri gerekten ok anlamsz.
Ak ki, Ergn bu sohbeti aktararak, gemite devrimci rgtlerin aslnda istihbarat kurulular
tarafndan ynlendirildiini ima ediyor. Bu rgtlerdeki sosyalistleri de iyi niyetli ve saf
kurbanlar gibi iziyor. Elbette bu iddia byk bir yalandr. Dahas, tarihi bir avu ajan provokatr
ile saf kitlelerin ilikisi olarak aklayan ucuz bir komplo teorisinden baka bir ey deil. Bu
yaklamda ne tarih bilimi ne sosyoloji ne ekonomi ne snflar mcadelesi ve ne de dnyann

iinden getii dnemin analizi var.

Dier taraftan, serinkanllkla bakldnda Mahir ayann szlerinde hibir tuhaf yan yok.
Elbette sistemi sarsma potansiyeline sahip byk ve etkili bir devrimci hareket ya da grupla,
onlarn mcadele ettii devletin istihbarat rgt ilgilenecek ve iine ajanlar sokmaya
alacaktr. yle anlalyor ki, Trkiye devriminin ve sosyalist hareketin en parlak liderlerinden
biri olan Mahir ayan da bu olguya/duruma iaret etmi. Bu yaklam Mahirin iinden getii
tarihsel evreye, kendisinin ve rgtnn konumuna, devletin alaca tedbirlere egemen/vkf
olduunu gstermektedir. stelik bu devrimci uyankln kendisi, grubun iine ajanlarn szmas
karsndaki en byk engeldir. Nitekim hem 12 Mart dneminde hem de 12 Eyllde sol
rgtlerin iinden itiraflar km ama (Mahir Kaynak gibi bir iki kii hari) ajanlara pek
rastlanmamtr.

Sol, Din Dman myd?

Zlf Dicleli (Zlfkr Dicleli) de, sz konusu rportajda solun din dmanl yaptn ve din
konusuna ilgisiz olduunu sylyor.
Hseyin Ergn ve Zlf Dicleli gibi kiiler bu dnyada olup biten her eye, din deitiren
kiilere zg bir tavrla, kraldan fazla kralc bir yaklam ve saldrgan slupla bakyorlar.
rnein bu kiiler garip bir ekilde, Trkiyede byk bir sermaye gcn kontrol eden, polis
ve adliye iinde rgtlenen, bir dnem eitimi ve brokrasiyi neredeyse ele geiren, daha da
nemlisi sahip olduu illegal rgtlenme zerinden AKP ile rtl koalisyon halinde bir lml
slam darbesi yapmaya kalkan Fethullah Glen Cemaatinin merulatrlmas iin ellerinden
geleni yaptlar. Gerici, ibirliki, Amerikanc, piyasa dzeninin ylmaz savunucusu ve insanln
byk ilerici birikimine dman olan Fethullah Glenin bir dnem dokunulmazlk kazanmasnda
bu eski solcularn katks utan vericidir.
Bu kiiler, Trkiyenin adm adm dinci bir otoriter rejime ve faizan bir polis devletine doru
kaymasna, askeri vesayet rejiminden kurtulmak gibi byk bir palavrann arkasna taklarak
destek verdiler. Btn kusurlarna karn Trkiyenin AKP eliyle demokratikletii gibi bir yalan
her gn dile getirdiler. Glene tek eletirileri, daha dorusu tavsiyeleri ise bu rgtn
effaflamasn istemek oldu.
Evet, sz konusu rportajda Zlf Dicleli, Sol hep din dman oldu! diyor. Bu szler byk
bir yalan. Trkiyede sol hibir zaman din dmanl yapmad. Tam tersine sol, dinci gericilie
kar yeterince ve etkili bir ekilde mcadele yrtmedii iin eletirilebilir. Sosyalist hareketin
hibir kesimiyle din dmanl yapt iddia edilemez. Ayrca sol slama hibir dnem ilgisiz de
kalmad. slam konusunda soldan yaplan birok alma halen kitap raflarnda bulunmaktadr.
Bu konuda geni bir sol literatrn bulunduunu syleyebiliriz. Oysa slamclarn bilimsel hibir
deer tamayan, dzeysiz birka propaganda risalesinden baka sol ve Marksizm konusunda
ciddiye alnabilecek tek bir almas bile yok.
Zlf Dicleli bu byk ve ahlakszca yalan niin sylyor olabilir diye dndm. Bunun bana
gre tek bir yant var; bugnn egemen gc olan AKP iktidarna, slamc sermaye evrelerine,

dnemin etkili ismi Fethullah Glene gz krpmaktr. Deilse, solun insan aklnn zgrlne
dayal, bilimi temel alan, iktidar ve iradeyi gkyznden yeryzne indiren, laik ve sekler
anlay, politik izgisi ve felsefi tavr ile din dmanln birbirine kartrmak eski bir
solcuya bile yakmaz.
nk sol, dini toplumsal ve kltrel bir gereklik olarak kabul ve analiz eder. Onu amann
yolu da budur. Halkn dini inanlarna ise sayg gsterir ve bu alanda zgrl savunur. Solun
kar kt ve mcadele ettii durum, folk slam deil, siyasallam slamdr. Solun itiraz,
toplum hayatnn, insan ilikilerinin ve kamusal dzenin din kurallarna gre dzenlenmesinedir.
Zaten bu itiraz olmazsa sol da olmaz.
Ne demeli, bu yalan karsnda insan, harbi ol cierimi ye demekten baka bir sz bulamyor.

5.3 - SVLLK, DEMOKRAT OLMAYA YETER M?

Son yllarda adeta bir feti haline getirilen moda kavramlardan biri de sivil, sivil
toplumculuk kavram ya da sivil olmak durumu sanrm. yle ki, sivil oldunuz mu, nsel
olarak demokrat, zgrlk ve antimilitarist filan da oluyorsunuz.
yle mi gerekten?
Sz konusu kavramn, iinden getiimiz tarihsel dnemete ok sorunlu olduunu
dnyorum. nk, sivil olmak sadece niformal, stelik askeri niformal olmamak eklinde
anlalyor. Neredeyse polis bile sivil kategorisinde deerlendiriliyor. Yani asker olmadnz m
yaptnz her politik faaliyet pein olarak meru, hatta demokratik saylyor.
Oysa yle olmadn biliyoruz. nk hem sivil olup hem faist olmak, hem sivil olup hem
darbeci olmak ya da hem sivil olup hem soykrmc olmak, tarihte ve gnmzdeki birok rnekte
de grlecei gibi mmkndr. Bunun tersi de dorudur. Yani hem asker olup hem antimilitarist
olmak, hem asker olup hem darbe kart ve zgrlk olmak ya da hem asker olup hem de
devrimci ve sosyalist olmak da mmkndr.

5.4 - DARBE DEL, KARANFL DEVRM

Bu durumun en arpc ve ok bilinen rnei Avrupa yakn tarihinde yaand. Bilinse de bu
rnei u gnlerde tekrar etmekte byk yarar var. rnek Salazar Portekizidir. Antonio de
Oliveira Salazar, iktisat profesr bir sivildi ve 1926da akademiden ayrlarak askerlerin
destekledii hkmette ekonomi bakan oldu. spanyada falanjist (faist) General Francisco
Franco, Hitler Almanyasnn desteiyle Cumhuriyeti iktidara kar ayaklanp lkeyi isavaa
srkledii dnemde ki falanjistler bu isava kazand Salazar da Portekizde yine Nazilerin
desteiyle, 1933te iktidar ele geirdi.
Salazar, Estado Novo (Yeni Devlet) ismini verdii faist diktatrl kurarak lkeyi 1968e
kadar tek bana ynetti. Salazar 1968de, Portekiz smrgelerindeki ulusal kurtulu savalarnn
da etkisiyle iktidar yine bir sivil olan yardmcs Marcelo Coetanoya devretti. Fakat faist rejim
Coetano dneminde de varln ve niteliini korudu.

Salazarn kurduu faist rejim 25 Nisan 1974te gen subaylar tarafndan, aydnlarn, orta
snfn, renci genliin ve emekilerin oluturduu geni bir toplumsal muhalefetle de buluarak
askeri bir darbeyle (evet, askeri darbeyle) devrildi. Ve bu lkede, bizim liberallerin de hi itiraz
edemeyecekleri trden bir parlamenter demokrasi kuruldu.
Portekizde darbeciler btn faist politikaclar, brokratlar, polis eflerini, ikencecileri
ve ordu st komuta kademesini oluturan generallerin byk blmn tasfiye ettiler. Siyasi
tutuklular serbest braktlar, bata komnist parti olmak zere btn sosyalist rgtler yasallat.
Smrgecilik tasfiye edildi. Bata Mozambik, Angola ve Portekiz Ginesi olmak zere btn
smrgelere (bu lkelerdeki ulusal kurtulu rgtleriyle anlaarak) bamszlklar verildi. Basn
zgrl saland ve iiler serbeste rgtlenme haklarn elde etti. Bu darbe onu
gerekletirenler ve kimi tarihiler tarafndan Karanfil Devrimi diye anld. nk faist
diktatrl deviren askerler silahlarn halka evirmediklerini anlatmak iin namlularna karanfil
takmlard. Liberaller pek holanmayacak ama bir kez daha belirtelim ki, gnmzn AB yesi
Portekiz demokrasisi bu askeri darbeyle 1974te kuruldu.
Yaamn diyalektiidir bu. Eer dz mantk diye de bilinen Aristo mantyla olaylara ve
tarihe bakarsanz, yani ze/ierie deil de salt biime bakarak bir deerlendirme yaparsanz, o
durumda 1974 Karanfil Devrimi ile ilideki faist Pinochet darbesini ayn kefeye koyarsnz. Ya
da seimle iktidara gelen Hitler ve Nazilerin halk iradesini temsil ettiini, dolaysyla kurduklar
iktidarn meru hatta demokratik olduunu savunmak zorunda kalrsnz. Tpk Trkiyede 27
Mays 1960 ile 12 Eyll 1980in, esasa ilikin btn nitelik farklar bir tarafa braklarak ayn
kefeye konulmas gibi...

5.5 - SVL TOPLUMCULUK VE LBERALZM

Sivil toplum kavram Trkiyede esas olarak 12 Eyll 1980 sonrasnn darbe koullarnn
entelektel ve siyasal ortamnda dolama girdi ve nlendi. lkenin iinde bulunduu artlarn da
etkisiyle sempatiyle karland ve darbe kart, dahas demokrat olmann alametifarikas haline
geldi.
Marxta da yer alan bu kavram (sivil toplum), esas olarak Batl monarilerde devlet ve onun
aygtlarnn (siyasi toplumum) dndaki btn burjuva rgtlerini, daha ok da ticaret ve sanayi
odalar gibi oluumlar ifade eder. Ancak bu kavram talyan sosyalist hareketinin nderlerinden
ve Avrupa Solunun nde gelen teorisyenlerinden Antonio Gramsci tarafndan gelitirildi ve
byk lde farkllat. Gramsci, sivil toplumu esas olarak siyasi toplumun dnda kalan,
snfsal olarak bujuvaziden grece zerk bir yapya sahip olan ve fakat sermaye egemenliinin
yeniden retildii bir alan ve bu alandaki btn rgt, kurum, entelektel ortam, hareket ve
oluumlarn toplam olarak deerlendirdi.
Gramscide sivil toplum kavram, hegemonya ve toplumsal rza/onay retme kavramlaryla
birlikte anlam kazanr. Gramscideki sivil toplum teorisi esas itibaryla Marksizm ii bir yorum
olarak kalma abasndadr. Buna gre sivil toplumun fethedilerek siyasi toplumun kuatlmas
sonucu kurulacak ideolojik, siyasal, entelektel ve rgtsel hegemonya sonucu toplumsal devrimin

btn n artlarnn gerekletirileceini varsayar.

Bir dnem (1980li yllarda) solda ok revata olan bu kavram gnmzde liberallerin ve
postmodernistlerin devrald ve iini yeniden doldurduu gzleniyor. Tarihi, toplumsal gelimeyi
ve siyasal dnmleri snf mcadelesi yerine devlet-sivil toplum atmas ya da merkez-evre
elikisi zerinden aklamaya alan yeni burjuva sosyolojisinin, bu kavram da zimmetine
geirdii anlalyor. Bu kavramn byle kolayca mlkiyet deitirmesi, sanrm kendisinin de bu
duruma elverili olmasndan kaynaklanyor. yle ki, uzunca sre liberallerin mlkiyetinde olan bu
kavram, son gnlerde slamclarn ve her trden gericiliin silahna dnm durumda.

Gen Siviller Soytarl!

imdi gelelim, bir dnemin (2006-2011) popler grubu Gen Siviller denilen evreye...
Hemen belirtmeliyim ki, AKPnin ve cemaatin devleti ele geirme ve rejimi dntrme
operasyonunun ortaya kard ilgin oluumlardan biri de bu Gen Siviller isimli gruptu. Hani
amblem olarak nl Converse marka adr bezinden spor ayakkaby seen bir grup var ya,
onlar... Spor ayakkab gen, sivil ve zgr olmay simgeliyormu.
Her devrin o dneme damgasn vuran kyafetleri, hkim simgeleri, sembolleri vardr. rnein
60l ve 70li yllarda, eer ayakkab sz konusu ise, bu simge genler, zellikle renci genler
iin postal, palto/kaban sz konusu olduu zaman da haki renkli parka idi. Tahmin
edilebilecei gibi her iki giyecek de askeri kyafetlerin biraz bozulmu ekliydi ve o dnemin
iinden bakldnda esas olarak sisteme kar bakaldry, mcadele ve savam simgelemek
gibi armlara sahipti. Dahas sapna kadar sivil kyafetlerdi, asiydi. Her devrimcinin ayn
zamanda bir gerilla olduu gibisinden, romantik arka plan da vard. Cem Karacann, 1970li
yllarda parkal bir devrimci gencin vuruluunu anlatt o ahane arks Parka hl dinleniyor
olmal. Sz konusu kyafetler o gnlerde devrimci olmann, kurulu dzene isyan etmenin,
diktatrlkle savamann ve zgrlk olmann simgesiydi.
Gnmz liberallerinin gz ve yarglaryla bu olguya baknca, srf Converse giymedikleri,
dahas postal ve parka giydikleri iin 1960 ve 70li yllarda kurulu dzene kar bu topraklardaki
en iddetli bakaldry gerekletirmi; bunun iin lm gze alm, bu yolda binlerce (evet
binlerce) arkadan kaybetmi, yzbinlercesi hapis yatm, ikencelerden gemi olan; tarihimizin
o en prltl kuan, militarist, darbeci, asker yanls vs. olarak sulamak m gerekiyor?
Evet birileri tam da byle yapyor ve yle anlalyor ki bugnlerde artk Converse moda!
Belirteyim, Converse marka ayakkab giyenleri suluyor deilim. Bu marka sadece bir ayakkab
olarak grld ve giyildii srece benim iin ok fazla bir sorun yok. Ancak bunu bir politik
grubun sembol haline getirdiiniz zaman, orada biraz durmak gerekiyor. nk Converse
bugnn dnyasnda uluslararas bir giyim markasn, dolaysyla kapitalizmi, tketim toplumunu
ve marka fetiizmini simgelemesi bakmndan nem tayor. Tpk Coca Cola gibi...
Kendilerine Gen Siviller diyen bu grup, stanbul Barosunun arsyla bir araya gelen tam
46 baroya ye avukat ve hukukunun 17 Kasm 2009 gn Taksimde gerekletirdii yrye
kar zppece bir eylem yapmt. Meydana bakan pahal bir otelde (The Marmara) kiraladklar

odann penceresinden Darbeci Baro Taksime ho geldin yazl bir pankart astlar. (Benzer bir
eylemi herhalde sola ho grnmek iin olsa gerek, ayn yln 1 Maysnda da yapmlard.) Bu
pankarta gre, Baro darbeci, kendileri de zgrlk oluyordu!
Oysa Baro, AKP-Cemaat iktidarnn Ergenekon tertibini, dinci-faizan dikta kurma giriimini,
kanunsuz telefon ve ortam dinlemelerini, iktidarn yarg bamszln yok etmeye ynelik
antidemokratik uygulamalarn, burjuva parlamenter demokrasilerin olmazsa olmaz durumundaki
gler ayrl ilkesini tasfiye giriimlerini protesto ediyordu. Baro btn bu antidemokratik
uygulama ve giriimlere kar demokratik hak ve zgrlkleri savunan bir bildiri yaymlyordu.
Kendilerine Gen Siviller diyen bu grup, telekulak skandallarna, yarg bamszlnn hoyrata
ihlal edilmesine, demokratik hak ve zgrlklerin tasfiye giriimlerine ise hi sesini
karmyordu. Ancak onlar demokrat, Baro ise darbeci oluyordu...
Yani hem iktidar yanls olacaksn, hem hkmetten besleneceksin, hem cemaat
operasyonlarnda rol alacaksn hem de sivil ve demokrat olacaksn! Hadi ya!
Son 10-12 yldr byk bir bilgi kirlilii ve haber bozumu-dezenformasyon ortamnda yaadk.
Bu durum halen devam ediyor. rnein Trkiye sz konusu dnemde tarihinde hi olmad kadar
bir darbe ortamnn uzanda bulunuyordu. Yani 2003-2013 arasndaki tarihsel kesitte aktel bir
askeri darbe tehlikesi, dahas olasl bile yoktu. Ama yle bir hava yaratlyor ve
yanda/yanama medya tarafndan bu hava yle bir younlukla ileniyor ki, sanki yakn bir darbe
tehdidi vard ve birileri buna kar demokrasi mcadelesi veriyordu. Bu byk bir yaland ve
siviller tarafndan ynetilen, polisin silahl gcn oluturduu asl darbeyi, Amerikanc lml
slam operasyonunu gizlemeyi amalyordu. Dahas toplumun ilerici glerini bu srece
yedekleme amacn tayordu.
Laf daha fazla uzatmadan saptamak gerekiyor; Gen Siviller denilen bu oluum, Cemaat ve
AKP gdml bir operasyon grubuydu. Ilml slam darbesinin kamuoyu yapc rgtlerinden biri
olduu kesindi. Kendileri deil, kamuoyuna verdikleri grnt nemliydi. (Bu grubun lideri,
dnemin Cumhurbakan Abdullah Gl tarafndan 29 Ekim 2008de ankayadaki Cumhuriyet
resepsiyonuna belirsiz bir sfatla davet edilmi, kendileri de Converse marka ayakkablaryla bu
davete icabet etmiti.)
Onlara en uygun sfat herhalde Sivil Gericiler hatta kavram biraz ilerletirsek Sivil
Faistler olmalyd. Baronun hangi taleplerle sokaa kt bilinmesine karn, liberal bir
marklk, siyasal bir ahlakszlk ve bir burjuva kstahlyla onlara darbeci demeleri u
anlama gelmektedir: Biz telefonlarn dinlenmesine, yarglarn takip edilmesine, muhaliflerin
bask altna alnmasna, muhaliflerin hukuku inenerek tutuklanmasna, yarg bamszlnn ihlal
edilmesine, kii hak ve zgrlklerinin inenmesine kar deiliz. nk bunlar darbeyi nlemek
iin yaplyor.
Bu dnemin liberal siyasal ahlak byleydi ite. Tam da bu dnemde bir kavram olarak
demokrasi, slamo-faist bir dzenin kurulmas iin bir ara haline getiriliyordu.
Sonu olarak Gen Sivillerin tpk Taraf gazetesi gibi, ABD emperyalizminin desteiyle
lkede yrtlen lml slam darbesinin bir arac olarak tasarland ve oluturulduu ortadayd.
Kentin merkezinden gelen, szm ona iyi eitimli, beyaz yakal ve orta snf ailelerin

ocuklarndan oluan, gnn moda eilimlerini benimsemi grnen bu grup, ilk bakta slamc
hatta muhafazakr bir profil de vermiyordu. Bu bileim ve grntnn zellikle tasarland akt.
Tpk Taraf gazetesinin dincilie ve muhafazakr deerlere uzak bir evreye ve kimi eski
solculara karttrlmas gibi. Bylece hem syledikleri sze daha ok kulak ve deer
verilmesinin salanmasn istedikleri, hem de ok kullanl bir ara oluturmay amaladklar
anlalyordu.
Dolaysyla, kendilerine Gen Siviller diyen ve devletin ele geirilme sreci tamamland
iin olsa gerek artk dald anlalan bu grup, ncelikle derin bir ahlakszlkla maluld. nk,
polisin insan haklarna ve hukuka aykr telefon/ortam dinleme operasyonlarna ve iktidarn
yargya ynelik mdahalelerine kar gsteri yapan hukukulara darbeci demek, ancak ahlaksz,
ikiyzl ve hatta grevli olmakla mmknd. Kendi suunu gizlemek isteyenlerin irret ve
sahtekr tavrndan baka bir ey deildi o pankart. Bu eylem, son yllarda btn kavramlar
tersyz etme, iini boaltma, kendilerine ait olmayan kavramlar kullanma ve rnein ok
zgrlk gerekelerle asl darbeyi gizleme diye tarif edebileceimiz bir tutumun parasyd.

5.6 - KULLANILI APTALLIK

Murat Belge, Hasan Cemal, mer Lainer, mit Kvan, Ali Bayramolu, Mehmet Altan,
Ahmet Altan, Baskn Oran, Ufuk Uras, Doan Tarkan, Halil Berktay vb. gibi nl ya da nsz,
kk ya da byk ok sayda ismi dnnce, insann aklna ister istemez yle bir soru geliyor;
liberaller ya da sol liberaller arasnda yapt ie, ald ideolojik ve siyasal tutuma, iinde
bulunduu eyleme inananlar var m? Kukusuz olabilir. Saylar fazla olmasa da baz liberal ve
sol liberaller yaptklar ie inanyor ve bir demokrasi mcadelesi verdiklerini dnyorlar.
Ancak u ak ki; Trkiyede pasif kardevrimi gerekletirenler ve bu amala bir dizi ahlaksz
siyasal tertip kuranlar durumun farknda ve bu isimleri ustaca kullanyorlar.
Btn dnyada byle kiilere kullanl aptallar, bu tutuma da kullanl aptallk deniyor.
Bu deyimin daha ok istihbarat rgtlerinin kulland bir kavram olmas ayrca dikkat ekiyor.
zellikle belirtmeliyim ki, kullanl aptallk dorudan grevli elemanlara gre daha ilevli ve
ikna edici olduu iin ok deerli saylyor. nk kullanl aptallar grevleri nedeniyle kar
elde etseler bile, esas olarak yaptklar ie inanyorlar..
Ancak bu durum, yani yaptklar ie inanyor olmalar, onlarn tarih nnde topluma ve
insanla kar iledikleri suu hafifletmiyor. Gnll aptallk da denilebilecek bu durum,
insanln biriktirdii btn ilerici deerlere kar ihaneti masum bir yanlg haline getirmiyor.
nk ortada genel olarak ve sadece basit yanlma ya da saf bir inanma durumu deil, elde edilen
byk karlar ve aktarlan ciddi dzeyde paralar da var. En azndan baz kiiler iin yksek
cretle gazetelere yazdrlan yazlar, paral konferanslar, televizyon programlar ve alnan
danmanlk hizmetleri, bu para ve kar aktarmnn aralarn oluturuyor.
Trkiyede gncel Kullanl Aptallk tartmasn Gen Siviller hareketinden gelen
gazeteci Yldray Our balatt. Taraf gazetesinin eski yazileri mdr ve yazar olan Yldray
Our, 2014 banda yeni adresi Trkiye gazetesinde yazd iki yazyla sadece gnll aptallk

tartmasn balatmakla kalmad; Ergenekon, Balyoz, Kafes Eylem Plan gibi adlarla anlan
soruturma ve davalardaki byk tertibi ve yalan da ifa etti.
Trkiye gazetesi yazar Yldray Our, itiraf niteliindeki bu yazlarnda, eski yazar ve st
dzey yneticisi olduu Taraf gazetesinin sz konusu tertiplerde oynad yz kzartc rol aka
ortaya koydu. Ourun Trkiye gazetesinde konuya ilikin olarak yaymlad ilk yazsnn bal
da ok ilginti; Nasl Kafeslendik?
Sz konusu yazsnda Taraf gazetesinin 19 Kasm 2009da yaymlad, Kafes Eylem Plan
balkl belge ve haber hakkndaki elikileri sergileyen Our unlar sylyordu:
Kafes Eylem Plann hatrlayan var m? Poyrazkyde karlan mhimmattan sonra kan,
AKPyi yurtdnda keye sktrmak iin gayrimslimlere ynelik tedhi eylemlerinin yer
ald, Ko Mzesinde sergilenen denizaltnn iine bomba koyup, ocuklarn en kalabalk olduu
bir gnde patlatmay dnen manyak askerlerin planlarndan biriydi ite. 19 Kasm 2009da ilk
olarak Tarafta yaymlanmt. Sonra tutuklamalar geldi, iddianame yazld. (Trkiye gazetesi, 17
Ocak 2014)
Yazsnda, Mide bulandran, ne kadar aptalmz dedirten bir sr eliki ifadelerini de
kullanan Our, Kafes Eylem Plan ad verilen sahte belgede, Hrant Dink operasyonlar diye
bir blm yer almasna karn, Dink ailesinin avukat Fethiye etinin Utan Duyuyorum adl
kitabnda bu olguya ve bu plana neden deinmediini sorguluyor. Yldray Our, Nasl
Kafeslendik? balkl ibret verici yazsnn Hrant Dink cinayetinin ilendii tarihe denk
geldiini de anmsatarak yle devam ediyor:
19 Ocakn (2007-M.Y) yldnmnde herhalde yaplacak en iyi i, tm bu cinayetlerin
karartlmasna hizmet ederken, baz askerlerin hayatn karartan bu planlara zamannda inanm
insanlar olarak kullanl aptallmz kabul etmektir. (Trkiye gazetesi, 17 Ocak 2014)
Bu yaz nedeniyle eski gazetesi Tarafn ar saldrsna urayan Yldray Our, 5 ubat 2014
tarihli kesinden bu hakaret ve satamalara cevap verdi. Ourun Tarafa cevap verdii yazs da
tertibi ve ihaneti belgelemesi bakmndan en az ilk yazs kadar nemli. Bu nedenle bu yazdan
geni bir blm buraya almakta, konunun daha net anlalmas bakmndan yarar var. Liberal
izgisini terk etmeyen ve AKP iktidarna militanca destek vermeyi srdren Yldray Our, eski
arkadalarna yle cevap veriyor:
Bugne kadar hakl olarak herkesi gemiiyle yzlemeye aranlar, herkesi parmaklarn uzatp zeletiriye davet edenler bu kez
yzlemeye ve zeletiriye arlyor ve arlacak.
Gelmek istemeyecekler, ama ben diye tarihi tersten yazmaya alacaklar. () Hatrlatrm, altm yllarda Tarafn
yaymlad Kafes Plan haberinin sonradan dzmece olduunun ortaya ktn yazdm yazda kendi zeletirimi verirken,
Kullanl Aptal szn bizzat kendim iin kullandm.
Tam da Kafesin de iine atld Poyrazky Davasnda kalan be tutuklu sann da tahliye edilmesinden sonra, somut iddialarn
olduu bir yazya verilecek cevap, Hayr yanlyorsun yine, o dava yle yle haklyd ve o haber doruydu eklinde olmalyd.
Yoksa iim szlayarak baktm eski ve bir zamanlar ok sevdiim gazetem Tarafn srmanetindeki yaz gibi salak sensin taaam
m gibi ergen liseli atarlar deil.
Hakllar onlar kullanl aptal deil. () Haki renkli niformallarn vesayetine kafay takp, kendini lacivert renkli niformallarn
vesayetinin efkatli kollarna terk etmi bir kullanllk bu. () Bu gayet gz ak, kullanl bir ahlakszlk.
Polis radyosuna dnm gazetede sosyalist topya pazarlamaclnn, bar kart paralel devletle paralel hattan hkmeti bartan
vurmalarn baka bir aklamas zor bulunur. (Trkiye gazetesi, 5 ubat 2014)

Peki imdi ne olacak? Bir operasyon blteni olarak kurulan Taraf gazetesinin deyim uygunsa
pilot kabininde yer alan bir ismin bu arpc itiraflarndan sonra liberaller ne diyecek? Ergenekon,
Balyoz vb. davalar zerinden yetmez ama evet kampanyalar yrten, halk darbecilere kar
demokrasi mcadelesi verdiklerine inandrmaya alan ve slamc-faizan bir iktidara
toplumsal rza retmek iin ellerinden geleni yapanlar, zellikle sol liberaller nasl bir tutum
taknacak?
Onlardan bir zeletiri, dahas zr beklemek toplumun ve bu davalar araclyla hayatlar
karartlmak istenen insanlarn hakkyd. Ancak hibir ey olmad; liberaller ve zellikle sol
liberaller, benzer bir dizi gelime karsnda yaptklar gibi, Yldray Ourun itiraflarn da yz
kzartc bir sessizlik iinde karladlar.

ALTINCI BLM
LBERAL AHLAKIN K!
6.1 - AHMET ALTAN; SAVA KIKIRTICISI LBERAL BR MECZUP
Trkiye, eer devrimci, sosyalist, sosyal demokrat (CHP), Cumhuriyeti ve ulusalc muhalefet
gleri olmasayd 2011-2012 yllarnda gz gre gre haksz ve ahlaksz bir savaa
srklenecekti. nk bu byk lke, dramatik bir sol liberal aydn ihaneti yayordu. Solcu diye
bilinen baz aydnlar yaamlarna, kiisel tarihlerine, topluma, lkelerine ve insanla ihanet
ederek sava kkrtcl yapyorlard. stelik bu ihaneti hl aydn ve bir ekilde demokrat,
hatta solcu olarak kalma baarsn gsteren bir sahtekrlkla gerekletiriyorlard.
Kendilerini liberal ve demokrat diye tanmlayan bu aydnlar, evrensel zgrlk ve
demokrasi ilkelerinden hareket ettiklerini ileri srerek Suriyeye ynelik emperyalist igal
giriimini destekliyor ve bu insanlkd hukuksuz giriime meruiyet retmeye alyorlard.
sterseniz u aydn ihanetine biraz yakndan bakalm. Ahmet Altan 17 Kasm 2011 tarihli Taraf
gazetesinde yaymlanan CHP ve Suriye balkl yazsnda u soruyu soruyor; Beyin ne ie
yaryor? Soruyu, CHP heyetinin Kasm 2011 banda Suriyeyi ziyaret edip Bear Esadla
grmesinden sonra, bu partinin ald politik tutumu eletirmek iin sorduu anlalyor.
Altan, Suriyedeki Baas rejiminin sonunun geldiini, Esadn devrilmesi iin dmeye
basldn ve olaylarn tpk Libyada olduu gibi gelieceini belirterek, CHPnin bu durumu
grememesine hayret ettiini sylyor.
Bu deerlendirmenin ardndan Altan, CHPye ve Suriyeye ynelik emperyalist tehdide kar
kan, Trkiyenin ABDnin taeronluunu yapmasna itiraz eden ve savaa hayr diyen herkese
aklnca beyinsiz diyordu.
Hzn alamyor ve btn solculara, yurtseverlere, bamszlk yanllarna, sava kartlarna,
barseverlere de hakaret ediyordu. Bu beyinsizler takmna ister istemez, Suriyeye ynelik
askeri mdahaleye kar olan demokratlar, liberaller, ulusalclar, sava kartlar ve pasifistler de
giriyordu. Eer Altann onaylad llerde bir liberal deilseniz hakaretten
kurtulamyorsunuz.
Bu manta gre beyinli olmak, kazanacak olann yannda bulunmak anlamna geliyordu.
Kaybedecek olann hakl ve masum olmasnn; ahlaken ve tarihen doru yerde durmasnn hibir
nemi yoktu. Kim kaybedecek, kim kazanacak ona bakmak gerekiyordu. nk onlar iin nemli
olan kazanana oynamakt. Bu yaklam hem entelektel hem siyasal hem de insani bakmdan tam
bir ahlaki ke iaret ediyordu.
Darbe kart ve antimilitarist olduunu iddia eden kimi liberallerin sava kkrtcl

yapmalar, eer bir sahtekrlk ve tutarszlk deilse, szme bir cehalet rnei saylmalyd.
nk bu liberallerimizin tezine gre akll olmak demek, hakl ya da haksz olduuna
bakmakszn kazanacak olan desteklemekti. Ortada sadece ahlaki bir k deil, siyasal ve
felsefi bir alalma da vard.
nanlr gibi deil ama onlar iin akll olmak, NATO uaklarnn aylarca Libyay
bombalamasn, ar silahlarla donatlm, CIA ajanlar tarafndan ynetilen paral askerlerin ve
haydutlarn yapt katliamlar desteklemekten ya da Suriyede kirli ve dinci bir sava yrtmekten
gemektedir.
Altan, CHPye, Akll ol kendini ezdirme diyor. Anlayacanz beyinli olmak, bu lke
ocuklarnn emperyalist bir kresel kumarda harcanmasna ses karmamak demekti. Bu durumda
emperyalizme kar kmak, bamszl savunmak, komularmzla iyi ilikiler gelitirmek ve
savaa hayr demek de elbette tam bir aptallk oluyordu!
Buna karlk kiralk katil olmak, siyasal uaklk yapmak, emperyalizmle ibirlii yapmak, bir
cinayet olan haksz savaa girmek, komumuzu igal etmek akll olmak anlamna geliyor.
Bu hisli demokratn sorduu soruyu bu kez biz tekrarlayalm; Beyin ne ie yaryor? Beyin,
tpk Altan gibi bir yandan askeri darbelere kar karken, dier yandan da askeri igalleri
savunmaya yaryorsa, bu olsa olsa ku beyni olur.

Celladna k Olma Zavalll!

Uluslararas Hrant Dink dl; 15 Eyll 2011 tarihinde dnemin Taraf gazetesi Genel Yayn
Ynetmeni ve Bayazar Ahmet Altana verildi. dl veren kurum Hrant Dink Vakfyd. dl
Komitesi Bakanln ise Trkiyede aydn ihanetinin simge isimlerinden, tipik neo-conlardan
(yeni muhafazakr) Ali Bayramolu yapt.
Bu dln Ahmet Altana verilmesi tam anlamyla siyasal ve ahlaki rezaletti. Altann dl,
gerekleri renmeye balayan kamuoyunda ciddi bir tepki yaratt. nk Ahmet Altann
ynettii Taraf gazetesi Dink cinayetini rtbas etmek iin bandan beri zel ve sinsi bir aba
harcad. Cinayetin azmettiricisi olduklar ortaya kan Fethullah polis eflerini aklamak iin
elinden geleni yapt. Mfetti raporlarn, kantlar, ifadeleri, katilleri iaret eden apak olgular
grmezden geldi. Yeni rejimin silahl kuvveti olan polisi korumak iin olaanst bir aba
harcad.
Ahmet Altan gerekte Hrant Dinkin katilleriyle ayn safta yer alyordu. Fethullah Glen
Cemaatinin Taraf gazetesine salad ekonomik destei gizledi. Hkmetin, Hazine D Ticaret
Mstearl araclyla verdii yaklak 4,5 milyon (4,5 trilyon) TL tutarndaki tevikle karlan
Tarafn mali kaynaklarn hibir zaman aklamad. Altan, hkmetin desteiyle kard
gazeteyi, sivil ve demokratik bir yayn diye topluma yutturmaya kalkt. Bu byk yalana ne yazk
ki baz avanak liberaller ve akllar demokrasi vaadiyle alnan solcular ve zellikle Krt siyasal
hareketinin nemli bir kesimi inand.
Bununla da kalmad Ahmet Altan, son dnemdeki btn AKP-Cemaat gdml polis
operasyonlarnda kullanlan katillerin devirildii, slamc-faist BBP-Alperen Ocaklarn

srekli olarak korudu. Galiba onlarn cinayet ileyerek demokrasiye katkda bulunduunu
sanyordu! nk Altann gazetesi, Trkiyeyi 12 Eyll darbesine tayan btn byk
provokasyonlarn failleri ve faist katliamlarn sorumlular tarafndan oluturulan BBP ve genlik
rgtn demokrasi gc gibi sunmaya kalkt.
Derin bir cehaletle sadece askere kar olmann demokrat olmak iin yetebileceini sand.
Basit bir tarih-corafya bilgisinden bile yoksun olan, dnemin btn egemen glerine (iktidara,
polise, ABDye, ykselen yeni sermaye evrelerine vb.) yasland halde, bunu sivil ve dahas
antimilitarist bir tavr olarak sunan ve tam da bu gerekelerle dle layk grlen Ahmet Altan,
kirli bir isimdir. Karanlk operasyonlarda grev alm dinci faizan dzenin kuruluuna katk
sunmu bir liberaldir.
Ahmet Altan, tpk katillerin cinayet mahalline dnmeleri gibi, utanmadan, sklmadan Hrant
Dink dln almaya gitti ve dl ald. Bu lke tarihinde byle utan verici baka bir yzszle
rastlamak mmkn deildir.

6.2 - AL BAYRAMOLU VE POSTMODERN FAZM

Dier taraftan bu dln Ahmet Altana verilmesinde artc bir yan da yoktu. dl veren
kurulun bakan, Trkiyedeki neo-con/yeni muhafazakr akmn nde gelen isimlerinden Yeni
afak gazetesi yazar, kendisini yer yer solcu bile sayan Ali Bayramoluydu. Bayramolu, kendi
yaamna ihanet eden ve brakn solcu olmay, artk demokratlk zemininde bile
deerlendirilmesi mmkn olmayan, son yllarda yaygnlaan bir siyasal poziyon olan liberal
faist olarak da nitelendirilebilecek bir isimdir.
dl komitesinin nemli yelerinden biri ise, yine kendi hayatna, deerlerine, tarihine ve
yaam tarzna ihanet eden bir baka yeni muhafazakr Hasan Cemaldi. (Hasan Cemal zerinde
ilerideki sayfalarda daha ayrntl olarak duracaz.)
dl takdim eden kii ise, nerede durduunun farknda bile olmayan, dnsel servenini
liberalizmle noktalayan Adalet Aaoluydu. Adalet Hanmn, Elif afakn hakaret ve
aalamalarndan bile gerekli dersi almad anlalyordu.
Neo-con hareket, bilindii gibi Souk Sava sonrasnda ABDye tam olarak egemen olan,
zellikle d politikada iktidarlar ynlendiren ve ikinci Bush dneminde dorudan iktidara gelen
yeni gericiliin addr. Postmodern faizmdir. Bu hareketin nemli bir zellii de nde gelen
mensuplarnn bir blmnn eskiden solcu (genellikle eski Trokist ve Maocu) olmalardr. (Bu
bir olgudur ve btn Trokist ya da Maocu dostlarmz tenzih ederim.) Bu zelliin Trkiyede de
deimedii grlyor. (Ayrntl bilgi iin bkz. Merdan Yanarda, Yeni Muhafazakrlk/NeoConlar, Destek Yaynlar, 3. bask, Aralk 2013, stanbul)
Ahmet Altana Hrant Dink dlnn verilme gerekesi ise baka bir rezaletti. Bu gereke
sadece katilleri aklamt. Sz konusu gerekede dln, Militarizme kar cesaretle mcadele
ettii iin Altana verildii ileri srlyordu. Hkmetin mali destei ve polis istihbaratnn
ynlendirmesiyle karlan bir gazetenin, dolaysyla yeni militarizmin temsilcisi olan bir yaynn;
Nazilerin propaganda bakan Josef Goebbelsin byk yalan gibi bir gerekeyle

dllendirilmesi, eer hl felsefi bakmdan bir ortak iyi varsa ona ve insanln biriktirdii
btn deerlere hakaretti.
Aklanan Odatv iddianamesinde somut hibir sulama yaplmayan, sadece gazetecilik ve
yazarlk faaliyetleri su diye sunulan, kanser hastas eini lmeden nce grmesine bile izin
verilmeyen Doan Yurdakula reva grlen zulmde pay vardr Ahmet Altann.
nk Ahmet Altan ve Hasan Cemal gibi yeni muha-fazakrlarn destei olmasayd, onlar
tarafndan aklanp cesaretlendirilmeselerdi, bu iktidar devlet terrn byle kolayca
uygulayamazd.

Yaam Camdan zleme Travmas

Ahmet Altan korkak bir portre iziyor ve baz kompleksleri olduu anlalyor. nk devrimci
mcadelenin, edebiyatn, genlik mcadelesinin, adalet kavgasnn dorua kt; yaam
dntrme kudretinin ellerimizde olduu; tarihin akna yn verme iradesinin gsterildii;
hayatn ritminin ve tarihin temposunun olaanst ekilde hzland; zulmn, adaletsizliin,
savan ve smrnn kayna olan faizme, kapitalizme ve emperyalizme kar gs gse bir
mcadelenin verildii 1970li yllarda, Ahmet Altann bu kavgaya katlma cesareti gsteremedii
biliniyor. Kompleks, bu. Sokakta tarih yaplrken siz onun dndaysanz, bu eziklik yaam boyu
sizi izler. Ahmet Altann dram da buydu. Altan hayat camdan izlemenin ezikliini yayor. Bu
bilinalt onu, devrimci olan her eye saldrmaya zorluyor.
Altan, 12 Eyll diktatrlnn yazcsdr. Faist diktatrlk koullarnda, askeri cuntann
paralelinde, devrimcilere ve sosyalist harekete kfr eden Sudaki z romannn yazardr. Solcu
bir asker arkadann anlatt, byk blm abartl traji-komik hikyeleri ki bizim kuaktan
herkesin bildii bu hikyeleri o yllarda anlatr glerdik Freudyen bir anlayla ve dmanca bir
yaklamla roman formunda aktaran Altan, 12 Eyll Cuntasnn ABDden getirttii CIA
psikologlarnn, devrimcileri terbiye etmek iin kulland btn tezleri bu kitabnda
tekrarlamtr. Altan o roman yazarken biz cuntann hapishanelerindeydik. (Bu kitabn yazar 12
Eyllden sonra, 1982de o psikologlarla Bartn zel Tip Cezaevinde karlat.) Kitab sonraki
yllarda elimize aldmzda ortada bir edebiyat eseri deil, 12 Eyll Cuntasnn kirli bir rn
olduunu grdk.
Kadere bakn ki, bugn Ahmet Altan en byk demokrat, biz ise darbeciyiz!
Hrant Dink dl Ahmet Altana deil, bu cinayeti byk lde aydnlatan ve bu nedenle hapse
atlan gazeteci Nedim enere verilmeliydi. nk bilenler bilir, Hrant Dink cinayetindeki
Fethullah polislerin roln ayrntl, srarl ve srekli olarak iki kii yazd. Bunlardan ilki
Nedim ener, dieri de bendim. enerin Dink Cinayeti ve stihbarat Yalanlar isimli kitab, bu
alandaki en nemli almadr. Konuyla ilgilenen okuyucular sanrm benim I.Cumhuriyetin
Sonbahar isimli kitabmdan da haberdar olmallar.

6.3 - AHMET ALTAN; LBERAL SAHTEKRLIK LE MUHALF

OLMANIN FARKI

Taraf gazetesinin eski Genel Yayn Ynetmeni Ahmet Altan 2009da yle yazyordu:
Trkiyede yaplan en byk siyasi sahtekrlk nedir biliyor musunuz? ktidardaki partiyi
eletirmeyi gerek muhalefet olarak sunmak... Bu, iktidardaki partiyi de gerek iktidar olarak
kabul etmeyi getiriyor nk. kisi de yalandr. Dou drst muhalefet yapmaya yrei
yetmeyenler, iktidardaki partiyi eletirerek kendilerini muhalif hissetmekten holanrlar. (Ahmet
Altan, Taraf gazetesi, 4 Nisan 2009)
Yukardaki szler AKP iktidarna destek veren, bu partiyi eletirmeyi neredeyse demokrasi
dmanlyla zdeletiren her soydan liberalin temel tezidir. Onlara gre AKPnin iktidarda
olduu yalan, iyi mi! nl fkrada olduu gibi, peki bu milleti kim dvyor o halde?
Bu liberal samalk ilk kez bu aklkla gerekelendiriliyor. Ahmet Altan gibi neredeyse
liberal bir meczup diye nitelendirilebilecek bir yar aydnn yazdklarnn nemi burada.
Sylenmek istenenin zeti udur; AKP hkmeti gerek iktidar deildir, hkmet olmu ama
iktidar olamamtr. Gerek iktidar derin devleti de kapsayacak ekilde, asker-sivil brokratik
elittir. Hatta CHPdir. Mcadele esas olarak devlet ile sivil toplum ya da merkez ile evre
arasndadr. Bu analizde sivil toplum, bir snf olarak burjuvaziyi de iine alacak genilikte tarif
edilmektedir. Onlara gre bu bir demokrasi
mcadelesidir ve gerek demokratikleme de bu atmann iinden geliecektir. AKP hkmeti,
asker-sivil brokratik elitin iktidar alann ortadan kaldrmaya ya da snrlandrmaya, sivil
toplumun, dolaysyla demokrasinin alann geniletmeye almaktadr. yleyse AKP hkmeti
desteklenmeli. Dier bir anlatmla somut olan AKP iktidar desteklenmeli, buna karlk soyut bir
devlet kavramna kar da mcadele edilmelidir.
Gelgelelim bu yaklam snflarn varln ve snf mcadelesini yok sayyor ve hibir ekilde
sermaye egemenliini sorgulamyor. Kapitalizme, serbest piyasa ekonomisine, neoliberal
politikalara esastan bir itiraz yoktur. Emperyalizm bir nceki aa/dneme zg bir olgu olarak
kabul ediliyor ve kreselleme pozitif bir dinamik olarak alnyor.
Bilimsel bir temele sahip olmayan, bu tarih, sosyoloji ve iktisat bilgisinden uzak gr, esas
olarak slamc iktidar gizlemeye hizmet ettii gibi, Ahmet Altan gibilerinin de muhalif gibi
grnmelerini salar. Soyut bir statko eletirisine karn somut bir dinci/gerici iktidar
desteklemeyi neren bu anlay, asl siyasal sehtekrl oluturan bir tutumdur. Bizim aklmzla
alay etmeye kalkan Altan, kendi utan verici iktidar kuyrukuluunu ve dinci gericilikle iine
girdii su ortakln gizlemeye alyor. Kemalist bir karakol komiserinin bile kalmad bir
brokraside, dinci iktidar, devleti elinde tutan Cumhuriyeti elitlere kar desteklememizi istiyor.
Hisli demokrat Altan, kasaba yobaznn takunyasn yalayan bir kyl kurnazna dnyor.
Liberallerin bu soyut, temelsiz ve lkede gerek bir karl kalmayan sivil toplumcu statko
eletirisiyle toplum, aydnlar, emekiler ve solun kimi kesimleri Trkiye tarihinin en kat, snf
karakteri en ak ve Amerikanc iktidarnn arkasna taklmak isteniyor.
Mesele bundan ibaret!

6.4 - AKPNN KURULUU VE LBERAL MSTEHCENLK!

Hkmetin nitelii, slamc iktidarn kayna, yeni kresel dzen ve AKPnin snf karakteri
hakknda younlam bir deerlendirme yaparak, bu liberal sahtekrla biraz daha yakndan
bakalm.
1- Babakan Recep Tayyip Erdoann badanman ve AKP siyasetine yn veren isimlerden
Do. Dr. Yaln Akdoan, Rejimde kkl bir deiim iin 200 yldr ilk kez i ve d dinamikler
birbiriyle rtmektedir. Batnn talepleriyle Mslman halkn talepleri Tanzimat dneminden
beri ilk kez ayndr diyor. (Akt. Prof. Dr. Erol Manisal, Hayatm Avrupa-5, Truva Yaynlar,
ubat 2007, stanbul, s. 35)
2- Yukarda, birinci maddedeki deerlendirme, Trkiyede bugne kadar yaplm
emperyalizmle ibirliine dair en ak, en gelikin, tarihsel bir gerekeye oturtulan ve ayn
nedenle en ahlaksz uaklk teorisidir. AKP douundan itibaren, Bat ve emperyalizmle
atarak deil, uzlaarak ve ibirlii yaparak iktidar olunabileceini gren slamclarn
partisidir. Yaln Akdoan, AKPnin izledii politikalarn emperyalizmin Trkiye ve blgedeki
karlaryla uyumlu olduunu, bu durumun i ve d dinamikler arasnda bir rtme yarattn ve
bu rtmenin kendilerini iktidara tadn sylyor. nsan sormadan edemiyor, emperyalizmin,
zellikle ABD emperyalizminin karlarna uygun bir siyasal hat, bu lkeye ve topluma ihanet
anlamna gelmez mi? AKP, Bat ve ABD ile atarak deil, onlarn hizmetine girerek ve ibirlii
yaparak iktidar olabileceklerini dnen ve bunu gren bir kadronun partisidir. Milli Gr
hareketi ile AKPnin temel farklln ve ayrmasn da bu zellii oluturuyor. Dolaysyla,
AKP i dinamiklerin yan sra, ayn zamanda ve daha belirgin olarak d dinamiklerin rndr.
Bir imalattr. Arkasnda ABD ve bir lde AB emperyalizmi vardr.
3- Kreselleme emperyalizmin yeni aamasdr. Nesnel bir sre olmasnn yan sra, yeni
liberal politikalar gezegene hkim klmak iin finans kapital tarafndan gelitirilen politik bir
hamledir. Biliim ann emperyalizmi ve ayn anlama gelmek zere, deyim uygunsa, neoklasik
smrgeciliktir. Yani bir nceki aa ait klasik smrgecilik (kolonyalizm) yntemleriyle yeni
smrgecilik dinamiklerinin i ie getii; ak igal ve siyasal zora dayal operasyonlara
sermaye ihracnn elik ettii yeni bir emperyalizm aamas ve biimidir. Leninin de iaret ettii
gibi, kapitalizmin doasnda olan dnyann tek bir pazara doru ilerleme dinamii ile bu srecin
bir dizi ulusal, kltrel ve siyasi engele takld bir kresel ekonomik ve siyasal durumun
toplamdr. Finans kapitalin serbest dolam nndeki her trl fiziksel, siyasal, corafi ve
kltrel engelin kaldrlma giriimidir. Dolaysyla gnmzde, tarih corafya bilgisinden
yoksun baz liberallerin yapt gibi emperyalizmi yok sayarak hibir siyasal analiz yaplamaz.
4- AKPnin arkasnda, bata ABD olmak zere Batl emperyalist devletler vard. AKP Byk
Ortadou Projesi ve lml slam siyasetinin stratejik bir yan rn olarak dodu. Bu nedenle AKP
uzunca sre, lke iinde eksik olan iktidar kudretini Batya yaslanarak tamamlamaya alan bir
izgi izlendi.
5- AKP, iktidardan ve servetten daha ok pay isteyen ve artk orta lekli olma snrlarn
oktan am muhafazakr ve slamc tara sermayesinin (stanbulun taras da dahil) partisi
olarak dodu. AKP, 3 Kasm 2002 seimlerinden sonra stanbul burjuvazisiyle uzlaarak hkmet
oldu. Grnr gelecekte gereklemesi mmkn olmayan AB yelik sreci, bu uzlamann temelini

oluturuyordu. Dolaysyla, AKPnin arkasnda neoliberal politikalar destekleyen, zelletirmeci

byk sermaye ve ulustesi tekeller var. AKP karakteri gerei ii snf dman olacak bir
partidir.
6- AKP, 2007-2008 dnemecinde hkmet olmaktan iktidar olmaya ykselmiti daha da
nemlisi 2010dan itibaren devletin fethini tamamlad. Bugn btn kamu gcn kontrol ediyor.
Youn olarak kadrolat, brokrasiyi tam olarak denetim altna ald. Artk hkmet karsnda
zerk konuma sahip bir brokrasi yok. Tarihin hibir dneminde olmad kadar brokrasi slamc
ve muhafazakr bir karakter kazand. Totaliter bir devlet yaplanmas, dinci-faizan bir siyasal
dzen kurmak iin nemli admlar atld. Ancak, Birinci Cumhuriyet yklmasna karn, ikincisi
kurulamad.
7- AKP sanlann aksine TSK komuta kademesiyle de uzlat. Glen Cemaati koalisyondan
ayrlsa bile, siyasal tarihimizde ilk kez btn tarikat ve cemaatlerin ayn partiyi destekledii bir
dnem yaand.
8- AKP sadece slamc/dinci deil, ayn zamanda bir Souk Sava milliyetisi, antikomnist ve
sol dman bir parti. Souk Sava dneminin rtl operasyonlarnda kullanlan/rol alan
kadrolarn bir kesimi tarafndan kuruldu. Aydnlanmann kazanmlarna ve insanln btn ilerici
birikimine kar ve bu zelliiyle muhafazakr deil, siyasal slamc bir karaktere sahip. Bu
nedenle zgr ve eletirel akla, bilime ve insan doasna kar dmanca bir saldrganlk iinde.
Modernite kart ve son zmlemede zgrlklerin (rnein kadn zgrlnn, modern yaam
tarznn) dman.
Durum byleyken AKP iktidarna byk bir sahte-krlkla demokrasi adna meruiyet retmek
isteyen liberallerin tezleri, eer cahillikten (hadi buna safl da ekleyelim) kaynaklanmyorsa
byk bir aydn ihanetiyle kar karyayz demektir. Liberal bir ihanettir bu; topluma, emeki
halka, kendi geleneklerine, insanln btn ilerici birikimine, tarihe bir ihanet...
Ahmet Altan ve liberaller mstehcen bir konumda olduklarn gryorlar aslnda. Bu nedenle
kendilerini gerek muhalif, asl muhalefet glerini de gerek iktidar gleriyle (devletle) ibirlii
yapyor gibi gsterme abasna giriyorlar. Oysa asl kendileri gerek iktidara utan verici bir
teslimiyet iindeler. Emperyalizmle yz kzartc bir ibirlii yrtyor ve bunu gerektiinde bir
tehdit sopas olarak sallyorlar. Bu nedenle snfsal karakteri ak olan somut bir hkmeti,
dnyann hibir yerinde grlemeyecek bir soytarlk ve siyaset bilimine aykr bir samalkla
muhalefet gc gibi gstermeye alyorlar. Durumu kurtarmak iin yaplan liberal bir cinlikle
kar karyayz. Yani bu liberallere gre AKP, 12 yldr tek bana hkmet olan bir muhalefet
partisi, iyi mi!..

Tekel Direniine Liberal Bak

Hkmet yerine statko ya da askeri vesayet rejimine kar muhalefet edilmesi tezini
liberaller yer yer ifrata vardrd. zelletirme yamasnn kamuculuu ykma uratt yakn
dnemde ii snf tarihinin en nemli mcadele dnemelerinden birini oluturan Tekel direnii
(Kasm 2009-Mays 2010) hakknda Ahmet Altann yazdklar, liberal ihanet izgisinin nasl bir

emeki dmanlna dnebileceinin de somut rneini oluturuyor.

Giderek meczup bir liberale ve fanatik bir kapitalizm taraftarna dnen Ahmet Altann
yazdklarn fazla ciddiye alan var m bilmiyorum, ama syledikleri insana pes dedirtecek
cinsten. Ahmet Altan ynettii Taraf gazetesinde Tekel direniiyle ilgili aynen unlar yazd:
Globalleen bir dnyada devletlerin tekeller kurmas ekonomi mantna tmyle aykr. Bu
lkede devlet iletmeleri (...) ekonomi kurallarna aykr bir biimde ynetildi ve devlet zarar etti.
(...) Bizim devlet de dier devletler gibi ekonomik alandan ekiliyor ve kendine ait kurulular
zel sektre devrediyor.
Bu zelletirme dneminde birok ii isiz kalyor. (...) Eer devlet, isiz kalan iilere
para verecekse, bu para alanlarn parasndan verilecek. alanlarn paralarn alp, bu
paralar almayanlara ya da emeklerine artk ihtiya duyulmayanlara datmak hak kavramna
uygun mu?
zel sektrde alanlar rekabetin kzgn olduu bir alanda ve her trl riski gze alarak
alrken, devlet alanlarnn rekabetten ve riskten uzak bir alma hayat srdrmeleri
eitlie ne kadar uygun? (...) retim biiminin deitii, makinelerin iilerin yerini ald bir
dnyada isizlik kanlmaz bir sonu olarak ortaya kyor. (...) zel sektrde alanlar neden
verdikleri vergilerle devlette alanlarn hayat garantisi olsunlar? Bunlar, ekonomik akln
bize syledikleri. (Ahmet Altan, Taraf gazetesi, 2 Ocak 2010)
Byle bir kamu dmanl grlm deil. Altan, vahi bir piyasa dzeninin, hatta 18.
yzyldan kalma bir burjuva agzllnn szclne soyunmaktan utanmyor. yle ki, Tekel
iilerinin atlmasn, nk onlarn sahip olduu i gvencesinin alanlar arasnda haksz
rekabet yarattn bile savunuyor. Artk emeine ihtiya duymadklarmz pe atalm diyor.
Oysa sendikalarn yzlerce yllk mcadelelerinin hedefi herkes iin alma hakk ve i
gvencesinin salanmasyd. Ancak Altan buna kar. O bir patronlar dzeni savunucusu ve bunun
adna da ekonomik akl diyor. sizlii kanlmaz bir durum olarak deerlendiren Altann
aklna kapitalizmi sorgulamak hi gelmiyor. Belli ki, ona gre kapitalizm bir tr tanrsal ya da
doal dzen. Dolaysyla almas da mmkn deil; bir anlamda tarihin sonu demek.
Altan, alanlarn yzyllara yaylan mcadeleleri sonucu kazandklar sosyal devlete de kar.
Neredeyse mafya kapitalizmini savunacak. Ekonomi bilgisi yok ama piyasa tanrsna biat ediyor.
Neoliberalizme yrekten bal. Yukardaki alntnn her satrndan szlen cehalet bir yana,
insann bunlar bir tr eitlik argmanyla savunmas da inanlr gibi bir demagoji deil.
Tekel iilerinin askeri vesayete kar mcadele etmek yerine, dnyann en kolay muhalifliini
seerek AKP hkmetine kar mcadele etmesini eletiren Altann Taraf gazetesi, direniileri
Ergenekonculara hizmet etmekle bile sulad.
inde kamu mlkiyeti, sosyal haklar, devlet ve snf mcadelesi gibi kavram ya da
szckler geen her eylemden, her metinden ve her giriimden nefret eden Ahmet Altan ve
arkadalarn bu lkenin alanlar hibir zaman affetmeyecek.

YEDNC BLM
LBERAL HANETN GEREKES: ASKER VESAYET SYLEM
7.1 - HASAN CEMALN DRAMI!
Trkiyeyi slamo-faist bir rejim dorultusunda dntrmeye alan AKP iktidarna g ve
nfuslaryla ters orantl ekilde byk bir destek veren liberaller, hkmetin kimi politika ve
uygulamalar karsnda bugn (2014 ylnda) bir hayal krkl yayor. Kullanldktan sonra,
buruuk bir peete gibi bir kenara atlan Hasan Cemal gibi isimler bata olmak zere, ok sayda
liberal yazc, daha nce, Elbette AKP hkmetinin de hatalar var, onlar biz de eletiriyoruz,
ama iktidarn ana ynelimi dorudur ve bu nedenle desteklenmelidir. nk askeri vesayet
rejimine kar demokrasiyi yerletirmeye alyorlar, diye yazyordu. Bu liberal yazarlar hemen
ardndan ekliyorlard: Asl mcadele edilmesi gereken sistemdir/rejimdir, onun zn de askeri
brokratik vesayet oluturmaktadr. Bylece liberaller soyut bir vesayet kavramn gsterip
toplumu onunla mcadeleye arrken, aslnda somut bir ktln (iktidarn) zerini
rtyorlard.
Bu liberaller imdi, Deien biz deiliz, Tayyip Erdoan ve AKP iktidar diyerek,
ihanetlerine mazeret retmeye alyorlar. Bunlar arasnda en ibret verici hikye, Erdoann
Hasan Abi diye hitap ettii konumdan bir anda kendisini slamclarn kullanlm liberaller
plnde bulan Hasan Cemale ait. Aslnda Cemal, solda edindii hreti ve formasyonu; snf
atlamak, gce dntrmek, iktidardan ve servetten daha fazla pay almak iin frsata evirmek
isteyenler arasndaki vasat isimlerden biriydi. Yn dergisi evresi ve Cumhuriyet gazetesinde hak
etmedii bir n kazanan Cemal, ilk frsatta su itii kuyuya tkrecekti. Hasan Cemal, ihanet
gnlerinde yle yazyordu:
Nasl ki yakn gemite gizli gndem, irtica iddialarna katlmadysam, bugn de Trkiyenin
sivil faizme doru yol aldn dnmyorum. Ama nasl ki gemite, laiklikle ilgili hassasiyet
ve kayglara gereken nemin verilmesini savunduysam, bu bakmdan Tayyip Erdoan baz
konularda eletirdiysem, bugn de demokratik hak ve zgrlkler alannda hkmetin yanllarn,
eksiklerini eletiriyorum. (Hasan Cemal, Milliyet gazetesi, 7 Ocak 2010)
Hasan Cemal AKP iktidarn ne zaman eletirdi, kimse pek hatrlamyor, ama kendisi hemen
asl sylemek istedii konuya geliyor ve yle devam ediyor:
Demokrasi notu yle tek pencereden bakarak verilemez. Artlar eksiler ya da krklar zamana
yaylarak karneye yazlr. (...) nk bugn yaanmakta olan, znde, bir demokrasi ve hukuk
mcadelesidir; devleti hangi g ynetir sorusuyla ilgili mcadeledir; seim sandndan kan m
son sz syleyecektir sorusunda dmlenen bir mcadeledir. (Hasan Cemal, Milliyet gazetesi, 7

Ocak 2010)
te byle... Bu teze gre Hasan Cemal tpk Ahmet Altan gibi, AKPyi iktidardaki muhalefet
partisi olarak gryor. Hkmete kar mcadele edenleri de dnyada rnei grlmemi bir
yaklamla statkocu sayyor. Dolaysyla muhalefeti de rnei grlmemi bir yaklamla
gerek iktidar sahipleri ya da yandalar ilan ediyor.
Tam anlamyla bir siyasal soytarlk.
Yukardaki satrlar AKP iktidarna destek veren, bu partiyi eletirmeyi neredeyse demokrasi
dmanl ile zdeletiren her soydan liberalin temel tutumunu yanstyor. Buna gre AKP
hatalar yapabilir, rnein hukuku ineyebilir, insanlar fileyebilir, muhalifleri sorgusuz sualsiz
tutuklatabilir, ama znde yrdkleri yol dorudur. Bu nedenle sz konusu hatalar birer yol
kazas saylabilir. nk AKP askeri vesayet rejimine kar demokrasi mcadelesi vermektedir!
Elbette bu yaklam siyasal ve tarihsel bakmdan sermaye dzeni ve emperyalizmden bamsz
olan askeri vesayet diye bir rejimin bulunduu varsaymna dayanyor.
Hasan Cemal, Kimse Kzmasn Kendimi Yazdm adl kitabnda sevgisizlik, tkenmilik ve
vazgei penceresinden solun 1965-71 ykseli dnemini ve bu fonda anlarn anlatarak
dnekliine gereke retmeye de alt. Ancak, Hasan Cemal, bir dnek olmaktan ok, siyasal ve
entelektel bakmdan bir zavalllk simgesi gibidir. nk ne yazd otobiyografide kendi
dnekliine ikna edici bir gereke bulabildi ne de AKP ve Erdoana sunduu paha biilmez
himmetin karln alabildi. Kullanld ve atld. yle ki, uzun sre Cemaatin ve polis
istihbaratnn operasyon aralarndan biri olarak kullanlan t24 adl internet sitesi dnda hibir
yerde yazamaz oldu. Seilmi Babakan, demokratik ekilde kendisini kullanlm liberaller
plne att! Bu duruma dmesinin tek nedeni ise, kendisine biilen rol abartarak arada bir
Erdoan ve hkmetini eletirmekti. slamclar sol gibi deildi, su itikleri kuyuya tkrenleri
affetmiyorlard. Kimbilir, belki de dorusu buydu! (Bkz. Hasan Cemal, Kimse Kzmasn Kendimi
Yazdm, Doan Kitap, ubat 1999, stanbul)

Btn ktidar AKPye!

Bir kez daha altn izmekte yarar var; AKP servetten ve iktidardan daha ok pay isteyen, dinci
ve muhafazakr sermaye evrelerinin partisi olarak dodu. Bu evrenin (toplumsal kategorinin)
arln tara sermayesi oluturuyordu. Bata ABD olmak zere Batl emperyalist devletlerin ve
ulustesi tekellerin desteini de alan AKP, i ve d dinamiklerin rtt bir siyasal dnemete,
nne gelen frsat deerlendirerek iktidar ele geirdi. AKP, Bat ve ABD ile atarak iktidar
olamayacaklarn gren, bu nedenle snrsz bir ibirlikilii ilke edinen, ancak ikiyzll de bir
tarz- siyaset haline getiren slamclarn partisiydi. AKP liderleri bu nedenle Necmettin
Erbakann liderliindeki Milli Gr hareketinden ayrlarak kendi partilerini kurmulard.
Hasan Cemalin anlamak istemedii ya da gizledii olgu uydu; AKP oktan hkmet olmaktan
km ve bir iktidar partisi haline gelmiti. stelik devleti ele geiren ve Cumhuriyeti ykarak
yerine dinci-faizan rejim kurmaya alan bir iktidar partisi...
AKP bugn btn kamu gcn kontrol ediyor. Youn ekilde kadrolaarak brokrasiyi

btnyle denetim altna alm grnyor. Artk hkmet karsnda zerk konuma sahip bir
brokrasi yok. Totaliter bir yap ina ediliyor. Daha da nemlisi bir kardevrim operasyonu
hkm sryor. Onlar buna, eski dzeni (dinciliin egemen olduu monariyi) ihya etmek/yeniden
kurmak anlamnda restorasyon sreci diyor.
Dier taraftan, tarihin hibir dneminde olmad kadar st ve orta kademe brokrasi slamc
bir karakter kazanyor. AKP hkmeti kamu kaynaklarn ve bu kaynaklardan retilen mali gc
elinde tutarak, rant ve servet datmn dzenliyor. Servet datm kadrolamann ve devleti ele
geirmenin de bir arac olarak kullanlyor. Hem toplumun hem de sermayenin dokusunda hzl bir
dnm gerekletiriliyor.
Polis, orduyu dengeleyecek silahl bir gce ve gerici kardevrimci rgte dntrlmek
isteniyor. Polisin, sistem iindeki etkisi ve gc yakn tarihte hi olmad kadar byyor. Derin
devlet ve silahl brokrasi yeniden yaplandrlyor. Ancak, emperyalistlerin karlar ve talepleri
ile AKP iktidarnn program ve kardevrim stratejisi arasndaki uyum ise, 2014 ylnn ba
itibaryla bozulmu grnyor.

7.2 - NURAY MERT VE DNDARLARA ZULM EFSANES!

Muhafazakr ve dinci ajitasyonda Cumhuriyetin bir avu elitin rejimi olduu eklindeki
syleme, bask ve zulm gren dindarlar edebiyat elik ediyor. Sahte bir edebiyat bu. rnein,
Doan Grubunun iten att yazar Nuray Mertin urad hakszl aklamak iin, gemite
dindarlarn urad basklara nasl kar ktn anmsatmas, tam bir entelektel sefalet rnei
oluturuyor. Bu tavr gerei yanstmad gibi, gerici siyasal ve ideolojik hegemonyann da
kurulmasna hizmet ediyor.
nk sormak gerekiyor; bu lkede Snni Mslmanlardan kim, ne zaman dini inanlarndan
dolay bask grd? Kimin oru tutmas, camiye gitmesi, namaz klmas engellendi ya da Kuran
okumas yasakland. Bu iddia byk bir yalandan ibaret. Cumhuriyetin kendisini ve laiklii
koruma refleksini bask olarak sunmaya alan slamclar, bu yalan zerinden bir maduriyet
edebiyat retmeye altlar. Bu maduriyet edebiyat o kadar tekrar edildi ki, neredeyse genel
bir kabule dnt.
Bu lkede Snni-Hanefi inancna sahip dindarlar tarihin hibir dneminde ciddi bir bask
grmedi. Bask grdkleri sylenenler ise, politik iddialar olan ok dar bir kesimdir. Bu
topraklarda her zaman gerek anlamyla bask ve zulme urayan en byk inan grubu ncelikle
Aleviler oldu. Alevileri, Hristiyan aznlklar izledi.
Dier taraftan slamclar bu lkedeki btn askeri darbeleri destekledi. Btn faist askeri
darbeler de slamclar destekledi ve bytt. rnein, 12 Mart 1971 ve 12 Eyll 1980 askeri
darbeleri srasnda (gstermelik ve snrl baz uygulamalar dnda) bask gren neredeyse tek bir
slamc bile olmad. Tam tersine sz konusu darbelerden sonra slamclar, solun nn kesmek
iin srekli olarak beslendi.
Bu lkede oru tutanlar ve namaz klanlar deil, tam tersine oru tutmayanlar, namaz
klmayanlar, farkl inanlara ve felsefi tercihlere sahip olanlar bask grd. Bu nedenle cinayetler

ilendi. Katliamlar dzenlendi. Bu devlet, btn bir Souk Sava boyunca slam ve slamclar
deil, solu, sosyalistleri, Alevileri ve Krtleri milli tehdit olarak grd. lke, deyim uygunsa,
NATOya kurban edildi.
Gelelim 28 ubat sreci diye adlandrlan dneme. Sz konusu dnemde olan udur; 28 ubat
1997den sonra genel olarak devlet, zel olarak da TSK, dier NATO lkelerinden farkl olarak
gecikmeli ekilde de olsa (Krt sava nedeniyle) Souk Sava dnemini kapatmaya alt. Bu
nedenle slamclar ile devletin gvenlik aygtlar arasndaki ahlaksz iliki sonlandrlmak istendi.
te 28 ubat denilen hikye bundan ibaretti. slamclarn devletle girdikleri sembiyotik ilikinin
bitirilmek istenmesi ve ulusal tehdit deerlendirmesinin deitirilerek irticann ncelikli ve ba
tehdit olarak tespit edilmesi dinci evrelerde bir panie yol at. Souk Sava bitmi, komnizm
kresel lekte bir tehdit olmaktan km, ancak devlet yaplanmas ve toplumsal dokuda bu
dnemde yaanan bozulma (dinselleme) yerinde kalmt.
Trkiye, toplumu ve devleti saran bu Souk Sava art dinci kadrolarla 21. yzylda yoluna
devam edemezdi. te 28 ubat, Cumhuriyeti balang ilkeleri ve kurulu varsaymlar temelinde
snrl bir restorasyona tabi tutma giriimiydi. Baarszla urad. Amerikanc AKP-Cemaat
iktidar, 60 yllk sinsi kardevrim srecini (dinci pasif devrim) rtl bir darbeyle
sonulandrd. Bu nedenle dindarlara bask denilen ey, saylar birka yz kiiyi gemeyecek
trbanl renciler ile yine ayn saydaki memurlarn idari olarak geirdikleri snrl bir
soruturmadan ibarettir. Gerisi byk bir siyasal sahtekrlktan baka bir ey deildir.
Gerici siyasal hegemonyaya hizmet eden sz konusu maduriyet edebiyatnn yerlemesindeki
en byk pay ise, aralarnda maalesef Do. Dr. Nuray Mert gibi grece farkl isimlerin de
bulunduu liberallerdir.
atmann esasn oluturan etmen ise, ne demokrasi ne de zgrlklerdir. Asl neden,
slamclarn btn lkeyi ve devleti istemesidir.
slamc iktidar 2014 Trkiyesinde bu amaca byk lde yaklam grnyor. Ancak, toplum
her vesileyle slamclara teslim olmadn eylemli olarak ortaya koyuyor. slamclar btn
iktidar ele geirme yolunda yeni mevziler elde ettike, toplumdaki direni eilimi de buna paralel
olarak iddetleniyor. lke nihai bir hesaplamaya doru gidiyor. Toplum, kendi ortaan ama,
Aydnlanma ve modernite yolculuunda yarm kalan tarihsel bir hesaplamay, 100 yla yaylan
sancl ve rtc bir erteleme dneminden sonra tamamlamaya alyor.

7.3 - ASKER VESAYET VE POLS DEVLET!

Son yllarn bir baka liberal fantezisi daha kyor galiba. Hani u AKP iktidarnn askeri
vesayet denilen rejime son verdii, hatta muhafazakr bir devrimi gerekletirdii ve
dolaysyla Trkiyenin demokratikletii yolundaki yaygn fantezi...
yle ki, muhafazakr devrim samal bir yana, askeri vesayete son verildii ve lkenin
demokratikletirildii iddias, Ergenekon soruturmalarnn balatld 2007 sonrasnda
neredeyse resmi gr haline gelmiti. Bu teze itiraz edenler ise acmaszca eletirildi, saldrya
urad, hatta ideolojik-siyasal bir lin giriimiyle kar karya kald. Srece ilikin kuku

belirtenler bile darbeci, asker yanls ve Ergenekoncu ilan edildi.

Gelgelelim bugne kadar AKP iktidarna kaytsz artsz destek veren liberal cephede son
yllarda esasl bir zlme gzlemleniyor. Demokratikleme yolunda hukukun bile gerektiinde
inenebilecei grn savunacak kadar irretleen bu liberal gruhun kimi mensuplar, acaba
diye soruyor; askeri vesayetten kurtulalm derken tek parti diktatrlne ya da polis devletine
mi gidiyoruz?
Evet, aynen yle oluyor, oldu da!
Oysa bu liberaller, orduyu sivil siyasal otoriteye bal klmadan gerek anlamda bir
demokratiklemeden sz edilemeyeceini belirterek, Trkiyenin sivil faizme ya da slamofaist bir dikta rejimine doru gittii eklindeki grleri ise abartl buluyorlard. Onlar iin
nemli olan askeri vesayet rejiminin yklmasyd. Gerisi teferruatt...
Gidiattan utanga ekilde phe etmeye balayan Nuray Mert gibi baz liberal yazarlar ki
bunlar zamannda AKP iktidar iin meruiyet ve toplumsal rza retiminde nemli bir rol
oynamt hemen Ergenekoncu ilan edildiler. Ancak kk bir farkla... Onlar soft Ergenekoncu
idi. Bu yumuatma sfatna karn sz konusu liberaller sulama karsnda dehete dm
grnyor.
Trkiye solunda bile, daha dne kadar birlikte olduklar, politik ve felsefi sicillerini ok iyi
bildikleri arkadalarn, gruplar ya da partileri srf olan biteni farkl deerlendiriyorlar diye
darbeci, Ergenekoncu, Genelkurmayn adam ya da rgt diye insafszca sulayanlarn olduu
bir ortam yaand.
imdi son gnlerin u moda kavram vesayete gelelim.
Vesayet hukuki bir kavram, koruma ve himaye gibi anlamlar var. rnein, yaknlarn
kaybetmi ve korunmaya muhta kk ocuklar iin, eer kendilerine miras da kalmsa
mallarn/parasn ynetmek ve dier yasal ilerini yrtmek amacyla asliye hukuk mahkemeleri
tarafndan bir vasi tayin edilir. Ayn uygulama yasal haklar snrlanm mahkmlar, ar hasta
kiiler ve ok yal olanlar iin de yaplr. Vasiler genellikle birinci dereceden akrabalar
arasndan seilir. Byle biri yoksa baroya kaytl bir avukata da grev verilebilir. Vasi onu tayin
eden mahkeme tarafndan denetlenir. te bu uygulamaya vesayet kurumu denir. Siyaset dilinde
ise vesayet, baskn/dominant bir gcn, toplumun ve lkenin kaderini ansa brakmayarak tarihsel
bakmdan ilerleme koordinatlarn belirlemesidir. Ancak, snflar st, sermaye dzeni ve
emperyalizmle ilikisiz bir vesayet rejimi olamaz. Zaten yok da...
Durum byle olunca, poltikann diline aktarlan vesayet kavramnn askeri nitelemesiyle
birlikte Trkiyede bir karlnn olduu ak. TSKnn Cumhuriyetin kurucu kuvveti ve
modernleme projesinin ncs olmaktan gelen sistem iindeki arl nedeniyle, korumas ve
himayesine ald toplum adna ulusal karlar ve tehditleri belirledii, onlar adna dnd,
doruyu belirledii vb. biliniyor.
TSKnn bu gc Souk Sava boyunca daha da artt. Kurucu ideolojinin taycs olarak
kendisini rejimin ve sistemin koruyucu ve kollayc gc olarak gren TSKnn bu konumuna,
balangta (sermaye birikim srecinde) snf mcadelesini ve toplumsal muhalefeti karlama

kapasitesi snrl olan burjuvazinin de bir itiraz yoktu. Souk Sava dneminde komnizme kar
mcadele iin gelitirilen ve kapitalist lkelerin kendi vatandalarnn bir blmn dman
olarak deerlendirdii dolayl saldr doktrini TSKnn dokusunu yeniden oluturan etkenler
arasndayd.
Ancak, kimi tarihsel dnemelerde siyasal rol belirleyici de olsa (Osmanl-Trk
modernlemesine nclk yapmak gibi) TSK nihayetinde brokratik bir kurum olmann tesine
geemezdi. Sermaye karsnda grece zerk bir konuma sahip bulunsa bile, askere bir snf rol
yklemek ya da onu bir snf gibi deerlendirmek tarihsel ve sosyolojik bakmdan doru deil. Bu
yaklam hem kapitalist devlet yaplanmalar ve pratiklerine hem de bilimsel ve Marksist devlet
teorisine aykrdr.
Dier taraftan TSK, Souk Sava dneminde kendi lkesini igal eden antikomnist bir isava
rgtne dnt. Bu dnemde Cumhuriyetin balang ilkelerinden nemli lde koptu ve
tutuculat. 12 Mart 1971 ve 12 Eyll 1980 askeri darbeleriyle kendi iindeki ilerici kanad byk
lde tasfiye ederek, kurumsal bakmdan milliyeti-sac bir karakter kazanan TSK, gerekte
ulusal olma niteliini de yitirdi. NATO ordusu olan TSK, Amerikallarn blgedeki jandarmas
haline geldi.
Bir dnem NATOdan kalm diyen generallerin ve subaylarn tutuklanmasna, o nedenle
TSK komuta kademesinden ciddi bir tepki gelmedi.
Btn bir Souk Sava dneminde Trk sa ve gericilikle i ie olan TSK, sola ve
yurtseverlere kar savat. Hiyerari dna kan kimi gelimeleri dnda tutarsak eer,
TSKnn, lkeyi neredeyse 60 yldr kesintisiz yneten sac ve muhafazakr iktidarlarla esastan
hibir sorunu olmad. Souk Sava dneminde Sovyetler Birliine kar konumlanan, baka bir
anlatmla kendisine Kurtulu Sava srasnda yardm eden dostlarna kar, lkesini igal eden
batl emperyalistlerle birlikte olan TSK, NATO zerinden Amerikan vesayeti altna girdi.
(Vesayet kavram burada doru ekilde kullanlmaktadr.)
Ancak Souk Savan sona ermesiyle birlikte TSK da misyonsuz (amasz) kald, bu dnemde
reaksiyoner bir karakter kazand iin tehdit algsnda da bolua dt. Yeni dnemde TSKnn
sistem iindeki eski dominant konumuna ihtiya kalmad.
Bunun zerine TSK, nceki blmde de iaret ettiim gibi, 28 ubat 1997de rotasn yeniden
belirlemeye, Cumhuriyetin balang ilkelerine bir dn denemesine nclk etmeye alt. Bu
kapsamda Milli Gvenlik Siyaset Belgesi yeniden dzenlenerek komnizm ba tehdit olmaktan
kartld. Krmz Kitapta irtica, ayrlklk ile birlikte birinci srada ve ncelikli ulusal
tehdit olarak belirlendi. Ancak, ulusal planda Souk Sava bitirmeye dnk bu restorasyon
giriimi kesintiye urayarak baarl olmad. Sreci kesintiye uratan en nemli faktr AKP
iktidaryd.
NATOnun ikinci byk ordusu olan TSKya eski gc ve etkinliiyle artk ihtiya
duyulmamas, askerin btn Souk Sava boyunca arkasnda olan ABD ve dier Batl lkelerin
desteini geri ekmesine yol at. Bu durum ordunun sistem iindeki konumunu temelinden sarst.
Trkiyeyi lml bir slam lkesi olarak blge iin model haline getirmek isteyen ABD ve Bat ile
AKPnin amalar arasndaki rtme, TSKnn gcn krma konusunda bir anlamayla

sonuland. Nitekim gerei de yapld.

Sistem ii atmann esasn bu durum oluturmaktadr.
Sonu olarak Trkiye askeri vesayet rejminden kurtuluyor denilirken, bir polis devletine
dnmeye balad. deolojik olarak slamclaan polis, TSKy dengeleyecek baka bir silahl
kuvvet olarak sistem iinde g kazand. Mustafa Snmez bu konuda somut veriler ortaya koydu:
Son 4 yln btelerine bakn. Maliye verilerinden aktaryorum: Askerin btedeki pay yzde
6,5tan 5e gerilerken, emniyet hizmetlerinin zelletirilmesine ramen, polis btesinde
2006dan sonra azalma yok. Polis btesi 2006da askerlerinkinin yzde 67si iken, bu oran
2009da yzde 86ya kmtr. (Mustafa Snmez, Cumhuriyet gazetesi, 13 Ocak 2010)
Bu tabloya gre, polise genel bteden ayrlan pay neredeyse TSKnn tmne ayrlan paya
yaklam durumda. Yani Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri ile Jandarma Genel Komutanlna
ayrlan toplam bte, polise ayrlan payn biraz zerinde. Polise ve Milli stihbarat Tekilatna
(MT) ar sava silahlar ithal etme hakk ve yetkisinin verilmesi iin yasal dzenleme
hazrlklar yapld da hatrlanrsa, tablo daha iyi grlecektir. Btede yer alan gvenlik
harcamalarnn dnda, ayrca eitli kurumlar ve fonlar araclyla bata zel gvenlik
kurulular olmak zere eitli bask aygtlarna milyarlarca lira para aktarlmaktadr. Bu olgu da
gznne alndnda, polise lke kaynaklarndan ayrlan payn, reel bakmdan askere ayrlan pay
atn belirtmek abartl olmayacaktr.
Bu arada Emniyetin personel says 250 bine yaklam durumda. Bu rakama gre, her 100
kamu grevlisinden 10u polis demek. Bu arada, Sosyal Gvenlik Kurumu kaytlarna gre, zel
gvenlik grevlilerinin says ise 160 bin civarnda. stelik bu zel gvenlik elemanlarnn ou
eitli kamu kurumlarnda grevli. Dahas, zel gvenlik irketlerinin denetimi de polis tarafndan
yaplyor. Yani zel gvenlik kurulular bir anlamda Emniyete bal.
Tablo budur... Bilinen anlamyla demokrasinin, yine egemen tanma gre demokrat olmayanlar
tarafndan devleti btnyle ele geirmek ve rejimi dntrmek iin arasallatrld bir
dnemde, toplum askeri vesayetin ykld efsanesiyle teslim alnyor. Bu yalann inandrc
olmasnda ve lkede bir demokratikleme yanlsamasnn yerlemesinde, slamclardan ok,
liberallerin, zellikle sol liberallerin pay bulunuyor.
nk her eyin yolunda olduunu ve lkenin demokratikletiini syleyen liberaller, toplumsal
direni refleksinin krlmasnda belirleyici bir rol oynad.

SEKZNC BLM
LBERAL BR ENKAZDAN PORTRELER
8.1 - UFUK URAS SOLCULUU
AKPnin anayasa deiiklik paketinin Mecliste grlmesi srasnda, bu lkenin siyasal
tarihinden hi silinmeyecek grntlere tank olduk. rnein sosyalistleri temsil etme iddiasyla
TBMMye giren Ufuk Uras, AKPlilerin alklar arasnda evet oyu kulland.
Uzun sre zgrlk ve Dayanma Partisi (DP) Genel Bakanl da yapan Ufuk Uras,
kendisinin lke genelinde tannmasn salayan bu greve, hak ettii ve liderlik yetenekleri
nedeniyle deil, partideki gruplar arasndaki rekabet yznden, sz konusu yaplardan birine ait
olmayan, bu anlamda vasat temsil eden bir kii olduu iin tesadfen seilmiti. nne kan
frsatlar kiisel karlar ve kariyeri iin kullanmakta becerikli olduu anlalan Uras, anayasa
referandumunda Ergenekoncular sevindirmemek iin anayasa deiiklik nerilerine Mecliste
330un zerinde oy kmas gerektiini ilan etmiti. Yani Uras, Yetmez ama eveti bile
deildi, dorudan evetiydi.
lkede dinci-faizan bir rejimin kurulmas yolunda atlan en byk admlardan biri olan 12
Eyll 2010 anayasa referandumunda Ufuk Uras DPden tamamen farkl bir tutum taknd. DP
sz konusu dnemde, doru ve devrimci tutum taknarak TKP, EMEP ve Halkevleri ile birlikte
hayr cephesi iinde yer alrken, Ufuk Uras ise adeta Tayyip Erdoan ve AKP iktidarnn
szcln yapyordu. Urasn Evet kampanyas yrtt anayasa deiiklik paketi, AKPnin
tek bana hazrlad, sistem ii glerle bile uzlama aramad, dolaysyla gerici bir siyaset ve
sermaye kliinden baka hibir kesimi ifade etmeyen bir rejim modelinin btn topluma
dayatld bir deiiklik taslayd.
Liberal Ufuk Uras, bu tutumuyla sosyalist solla balarn da koparm oluyordu.
Ancak, toplumu ve entelektel ortam ideolojik ve siyasal bakmdan terrize eden liberalmuhafazakr blok, ideolojik saldrganlkta yle bir aamaya ulam durumdayd ki, Ufuk Uras
anayasa deiikliine ilikin tavrn aka ilan etmesine karn, yine de baz arkadalarnn
eletirilerinden kurtulamad.
Bilindii gibi Uras, Demokratik Toplum Partisinin (DTP) kapatlmas ve iki milletvekilliinin
drlmesi zerine Krt siyasal hareketinin Mecliste grup oluturabilmesi iin yeni kurulan
Bar ve Demokrasi Partisine (BDP) zerk bir statyle katlmt. Gelgelelim, deiiklik
tasla konsunda AKP ile anlaamayan BDPnin ki BDP, anayasa deiiklii konusunda kimi
maddelerin oylanmas srasnda AKPyi destekledi ald grup karar nedeniyle Ufuk Uras daha
nceki baz oturumlara katlmad. Yani parti tavrna uydu ve kimi maddelerin oylanmasnda

dolayl da olsa AKPyi desteklemedi, dier BDPli milletvekilleri gibi ekimser kald. te o
zaman liberal mahfillerde kyamet koptu. Ufuk Urasn baz liberal yol arkadalar kendisini
hemen, kara koalisyoncu ve statkocu diye sulamaya balad. Daha da trajikomik olan,
oylamaya katlmayan Uras neredeyse Ergenekoncu ilan edeceklerdi.
rnein Ahmet nsel, 2 Mays 2010 tarihli Radikal gazetesinin pazar eki Radikal kide yazd
bir yazda, Urasn Hesap ve ilkesiz siyasete alet olduunu ileri sryordu. Ahmet nsel byle
demise ne olmu diye dnmeyin... Ahmet nsel Birikimcidir, yani gnmzn her soydan
liberalinin peygamber oca olan dergi evresinden gelir. Gndelik ilerle pek uramayan liberal
tekke eyhlerinden biridir. Gnmzn egemen gc olan muhafazakrlarn da gzdelerindendir.
ABcilerin sevgilileri arasndadr. Yani tekin deildir. Bu nedenle bir ey yazd m, yle bir
toparlanmak gerekir!
Herhalde bu nedenle olsa gerek Ufuk Uras, Hkimler ve Savclar Yksek Kurulunun (HSYK)
yapsn deitirerek zaten snrl olan yarg bamszln tmyle ortadan kaldran ve yargy
yrtmenin denetimine sokan anayasa deiiklik nerisine, yesi olduu BDPden hibir
milletvekili katlmad halde, AKPlilerin alklar arasnda evet oyu verdi. Uras bylece
dinci partinin rejimi deitirme operasyonuna paha biilmez bir meruiyet kazandrd. Daha sonra
Halklarn Demokratik Partisine (HDP) katlan Ufuk Uras, emperyalizmin ve gericiliin neredeyse
btn operasyonlarn zgrlk gerekelerle destekleyen bir liberal enkaza dnt.

nc Yol ve Halk in Laiklik!

Dnemin AKP-Cemaat iktidarnn anayasa referandumunda Evet oyu kullananlar ile Yetmez
ama evet diyenler dnda bir de kimi sol gruplar tarafndan gndeme getirilen nc yol
nerisi vard. Geleneksel iktidar bloku iinde ortaya kan yn ve program farkllamas
karsnda, her iki eilime ya da g odana da itiraz eden bir nc kutup oluturulmas
neriliyordu. lk bakta doru gibi grnen bu neriye biraz yakndan bakmakta yarar var.
Evet, son zmlemede iki sermaye fraksiyonu arasnda devam eden atma karsnda birini
ya da dierini desteklemek yerine, solun yapmas gereken ey kendi bamsz politikasn
gelitirmekti. Ancak o dnemde sorulmas gereken doru soru uydu; her tarihsel urak ve
dnemete bu tavr doru muydu?
Deildi!
Deildi nk, teorik bakmdan doru bir tutum, politik olarak yanl olabilirdi. rnein, biz
btn olup bitenlere bakarak gncel her ktln kaynann kapitalizm olduunu, kurtuluun da
sosyalizmle gerekleeceini sylediimizde bu tutum teorik bakmdan doru, ancak politik
bakmdan yanl olacaktr. nk bu yaklam, bize soyutlama dzeyinde doru bir ey sylemi
olmasna karn, gncel politik ihtiyalar karlamak ve toplumsal elikileri zmek anlamnda
hibir ey sylememi olacaktr.
Siyasal mcadeleye kitleleri kazanmak, g biriktirmek ve toplumu kurtulua hazrlamak iin
gncel dolaymlara ihtiya vardr.
rnein kapitalizme kar mcadele gncel olarak zelletirmelere, adaletsizliklere, gelir

dalmndaki byk dengesizlie, eitimde frsat eitsizliine, isizlie, pahalla, yoksullua,

hak ve zgrlklerin snrlandrlmasna, kent yamasna vb. kar savalarak gerekletirilir.
Dolaysyla gnmzde insanln ilerici birikimine, Aydnlanmann ve Cumhuriyetin
kazanmlarna (bu kazanmlar ne kadarsa) ve laiklie ynelik saldrlar karsnda, bize ne
diyebilir ve gnl rahatlyla bir nc yol nerebilir miyiz? Bu lkede gericilikle
mcadelede sol ve sosyalizm adna tarafsz kalnabilir mi? Gezi Direnii, bunun olamayacan
gsterdi. Milyonlarca insan kendi yaam tarzn, laiklii, Aydnlanmann ve modernitenin
kazanmlarn korumak iin aylarca sokaklara dkld. Ay yldzl bayrak bu nedenle bir direni
sembolne dnt. Sol bu bakaldrya kaytsz kalamazd, kalmad da Solcular, devrimciler
ve sosyalistler btn renkleriyle Cumhuriyet tarihinin bu en byk, en uzun sreli, en kitlesel ve en
grkemli bakaldrsnda halkn yannda, barikatlarn en nndeydi.
Dolaysyla solun da zerinde ykseldii zeminleri yok edecek gerici bir saldr karsnda
tarafsz kalnamaz. nk dinci gericilie kar yrtlecek mcadele, ayn zamanda kendi
geleneklerine ve devrimine ihanet eden btn sermaye snfna kar da esasl bir mcadele
anlamna gelecektir.
nsan aklnn zgrlmesine ve laiklie kar gerici bir saldry demokratik eletiri olarak
kabul etmek iin, siyaseten saf ya da salak olmak gerekir.
Liberal-muhafazakr gruhun moda haline getirdii bir yaklam olan ve kimi sosyalist
arkadalarmzn da sorgulamadan kabullendikleri laik-antilaik atmas gncel bakmdan sahte
bir blnme deil, bu lkenin btn emekileri iin sahici ve yakc bir mcadele alandr. nk
laiklik artk sadece orta ve orta alt snf kentli ve eitimli kesimler ile aydnlarn deil, ayn
zamanda ezilenlerin, ii snfnn, emekilerin ve btn alanlarn da davasdr.
Gnmzn dnya leinde en nemli Marksist iktisatlarndan biri olan Prof. Dr. Korkut
Boratav hoca bu konuda unlar sylyor:
(...) nce askeri rejimin, sonra da neoliberal politikalarla emperyalizmin baars, Trkiyenin
emekileri ile sosyalizm arasndaki balar koparmak olmutur... Halkmza zg dindarln, halk
slamnn kktendinci yobazlara gre Vahabi bir dnme uramasna zel aba sarf edilmi;
bylece halkn slami duyarllklar ile siyasi slam btnletirilmitir. Bu nedenle bence AKPye
kar laiklik sorunsal etrafnda balatlan mcadele, orta snflarn hayat tarzlarn savunma
gndemiyle snrl deildir. Halk snflar nezdinde srdrlen kritik bir ideolojik mcadeledir.
ok nemli snfsal ilevi vardr. Halkn slami duyarllklarnn bugn ald biimi bir veri
kabul etmemek de bu nedenle gereklidir. (Prof. Dr. Korkut Boratav, Cumhuriyet gazetesi, 2 Mays
2010, kran Soner syleisi)
Dini ballklarna gre hareket eden ya da cemaatlere biat eden insanlar, sosyo-ekonomik
(snfsal) konumlarna gre hareket etmezler. Dolaysyla dincilik, kalabalklar ynlendirmek ve
toplumu ynetmek iin etkili bir siyasal aratr. Dindarln yaygnlatrlmas bata kadnlar
olmak zere insanlar kleletirir ve esas olarak smr dzeninin srekliliine hizmet eder.
Bu kitabn giri blmnde de alt izildii gibi, kurulu dzene ynelik her trden gerici,
postmodernist ve liberal eletiri ile ilerici ve devrimci itirazn birbirine kartrld bir
dnemden geiyoruz. Bu hileye izin vermemek gerekir.

8.2 - LBERAL AKILDIILIK: MT KIVAN RNE

Bazen tarihe not dmek gerekiyor, unutulmasn, hesap kapanmasn, gnn birinde grlsn ve
adalet yerini bulsun diye...
Solun ve entelektel ortamn liberalizm ve milliyetilikle lekelendii gnlerde bunu sk sk
yapmak gerekiyor stelik. rnein, Yeni Harman dergisinin ubat 2010 tarihli 138. saysnda
dnemin Taraf gazetesi yazar ve Birikim evresinin nde gelen isimlerinden mit Kvanla
yaplan sylei ite tam da bu trden bir ilgiyi gerektiriyordu.
Yeni Harman dergisinde yaymlanan sylei, Birikim dergisinin internet sitesinde de yaklak
ay al sayfasndan yaynda tutuldu. Bylece anladk ki, mit Kvann bir entelektel sefalet
ve siyasal cehalet rnei olan bu syleisinde ileri srd grler, Birikim dergisi evresince
de paylalyor.
Baar Baaran ve Burak Cop tarafndan aylk Yeni Harman dergisi iin yaplan sylei tam bir
ibret vesikas gibi. nk bu sylei; liberal kirlenmenin, soldan kopuun, sermayeye ve yeni
dzene eklemlenmenin, slamclarn ve muhafazakrlarn yedeine dme sefilliinin, felsefi
bakmdan alalmann, sermayenin iki fraksiyonu arasndaki kapmada birinin eteklerine
tutunmann, polis devletine ya da ayn anlama gelmek zere dinci yeni dikta rejiminin kuruluuna
ok demokratik gerekelerle katkda bulunma utanmazlnn saf bir rnei durumunda. O nedenle
tipik.
Syleide gze arpan ilk ey u; devrimci pozisyonlarnda srar eden sosyalist sola kar derin
bir kin sanki her cmleye, her szce sinmi gibi... Tuhaf bir kin bu. Kudretli olanlarn safna
gemi olmann yaratt ince bir vicdan szsndan beslenen kirli bir kin... Haksz ve zalim...
yle anlalyor ki, devrimcilerin ve sosyalistlerin varl, bu evrelerin giderek yeniden artan
etkisi mit Kvann keyfini karyor. Dahas onlarn varl, tpk dneklerde gzlendii gibi
derin bir vicdan azab etkisi yaratyor.
Ad geen sylei, liberalizmle batan kmann insan sadece soldan uzaklatrmad, ayn
zamanda vicdann da karartarak cahilletirdiini ortaya koyuyor.
Sz konusu syleide mit Kvan, belki de hibir zaman devrimci olamamann yaratt derin
bir kompleksin bilinaltnda yol at hrnlkla olsa gerek, azn da bozuyor. Herhalde
kendisinin yksek fikirlerini takip etmediklerinden olacak, solun ana akmlarna hakaret ediyor.
Onun bu hrnl insanda sanki kendi pisliini rtmeye alyor duygusunu yaratyor.

AKP Kuyrukuluunun Teorisi

mit Kvan AKPnin neden desteklenmesi gerektiini yle anlatyor:
imdi bugn mesela demokrasi mcadelesini desteklememek iin ya da AKPli grnmemek
iin ya da ne bileyim liberal diye sulanmamak iin bulunan bahaneler var ya yani... imdi onlarn
ou o kadar komik ki aslnda. AKP neden iyi bir parti olsun ki? Neden biz onu sevelim ki?
Zoraki demokrattr AKP. Ama aslnda zoraki olmas onu daha gvenilir klar birok adan.
Kendisi istemese de, kendisi o iyilikte olmasa da bir eyleri yapmak zorunda. (mit Kvan, Yeni
Harman, ubat 2010, Say: 138)

mit Kvana gre, AKPye muhalefet etmek demokrasi mcadelesine kar kmakla ayn
anlama geliyor. Sosyalistlerin demokrasi iin nasl mcadele edecekleri bahsini bir kenara
brakalm, Kvan syleinin devamnda zetle bize yle bir seenek sunuyor; Ya AKPyi
destekleyeceksiniz ya da statkodan, hatta darbeden yana olacaksnz.
Kvann havsalas, bize sunduu her iki seenee de kar olmay ve mcadele etmeyi
almyor. stelik, AKPnin zoraki demokratln da ok gvenilir buluyor.
AKPnin, halk dman neoliberal ekonomi politikalarn hoyrat bir uygulaycs olduunu, bu
amala ulusal hukuku ve kurumlar kresel sermayenin ihtiyalarna gre yeniden dzenlediini,
ykselen yeni sermaye fraksiyonunun kendisine iktidar alan amak iin ileri srd taleplerin
demokratikleme olmadn, bu iktidarn kamu varlklarn yamaladn, insan aklna ve akln
zgrlne kar savatn, zelletirmeci olduunu ve bata ii snf olmak zere btn
alanlara kar dmanca bir politika izlediini grmezden geliyor. Dahas bunu gizliyor.
mit Kvan daha da ileriye gidiyor ve AKPyi devrimci bir parti olarak gryor. Bu kadar
da olmaz demeyin, Kvan AKPnin AB uyum sreci kapsamnda gerekletirdii yasa
deiiklikleri konusunda aynen unlar sylyor:
Solcular evirip soralm. Ne deiti, mesela hangi yasa deiti, soralm insanlara. Bir madde,
bir ey sayacak insan kar m? kmaz deil mi? Biliyoruz. Avukat falan deilse, zel alan falan
deilse, kmaz. Niye? nk bizi ilgilendirmiyor. (Yeni Harman, ayn say)
Bunu nereden karyor Kvan? Solcularn neyin deitiini bilemeyeceini neresinden
uyduruyor anlamak mmkn deil. Aktel politika konusundaki kendi cahilliini bakalarna
yklemeye, hele sola saldrmak iin bunu bir bahane haline getirmeye kalkmas tam anlamyla
sama ve komik!
Kvan ortaya, doruluu kendisinden menkul bir iddia atyor, sonra da bunlarla yine kendisi
tartyor. Oysa yaplan yasa deiiklikleri konusunda solcu gazeteci, aydn, siyaseti ve
akademisyenlerin yazd onlarca makale bulunuyor. Sol dergilerde de bu konuda yaz kmam
say bulmak neredeyse imknsz durumda. stelik solcularn ynetimindeki meslek rgtleri
tarafndan yaplan yzlerce panel, ak oturum ve yayn ortadayken byle bir iddiay ortaya atmak
anlalr gibi deil.

Kvann Devrimci Partisi!

Ama Kvann derdi baka. Bu yasa deiikliklerini ok nemsiyor kendisi ve bir devrim
olarak gryor onlar. Dahas solcularn bu devrime ilgisizlii karsnda kendisini kaybediyor
ve hakaret yadryor. Bu yasa deiikliklerini eletirmeyi ise konuyu bilmemek olarak gryor.
Dolaysyla bu eletirileri kendince yok sayyor.
nanlmas ok zor ama Kvan unlar sylyor:
Bakn, binlerce yasa deiti birka ay iinde. Ve bir ksm nemli eylerdi onlarn. Normalde
hibir parlamento birka ay iinde binlerce yasa deitiremez. Bence 500 yl sonra bugnk
Trkiyeyi inceleyen biri, o dnemde Trkiyede devrim olmu galiba der... Ama yanl
anlalmasn, devrim kelimesini yalnzca bu anlamda kullanyorum. (...) Bugn olan devrim

falan deil. Ama, hani neredeyse ulan devrim gibi bir ey dedirtecek olaylar oldu. (age.)
Zorlanyor mit Kvan, olan bitene devrim diyemiyor bir trl. Bu kadarn sola
yutturamayacan hissediyor. Iknyor, sknyor ve nihayet ulan devrim gibi bir eyde karar
klyor. stelik insanlarn 500 yl sonra farkna varacaklar bir devrim! Ne diyelim, bir kavram
olarak devrim hi bu kadar kirletilmemiti.
mit Kvan tam anlamyla sallyor. Tam bir bilgisizlikle acayip sonular karp ucuz
deerlendirmeler yapyor. Aklnca insanlar aptal yerine koyuyor. ncelikle belirtelim, AB uyum
srecinde AKP hkmeti binlerce yasay deitirmedi. Bu balamda (temel deiiklik zellii
tayan) en ok yasa deiiklii Blent Ecevitin babakanlndaki 57. Hkmet (DSP, MHP,
ANAP koalisyon hkmeti) tarafndan yapld. stelik yaplan bu yasa deiiklikleri, kapsam ve
ierik bakmndan AKP hkmetinin yaptklarndan daha nemli ve mit Kvan perspektifinden
bakldnda daha ileriydi. rnein idam cezas 57. Hkmet tarafndan kaldrld. Bu durumda
mit Kvan, 57. Hkmet iin sper devrimci der herhalde.
Ama yle anlalyor ki, Kvan iddia ettiinin tam tersine kendisi hi okumadan bu konudaki
liberal-muhafazakr ezberi aynen devralyor.

Liberal Saflk m Kt Niyet mi?

mit Kvan, AKPnin doru ve demokratik bir izgi izledii konusunda en ufak bir kuku
duymuyor. Onun iin AKPye muhalefet etmek sadece Bakn AKP sonuna kadar gitmiyor
demekten ibaret. rnein Ergenekon soruturmas konusunda da hi phe duymuyor. Bu
soruturmann Kontrgerillann tasfiyesi olduuna iman ediyor. Dzmece sulamalar, sahte kant
retimini, sola ynelik saldrlar, tarihin yeniden ve gerici yazmn, darbe iddialarnn polis
istihbaratnn imal ettii birer senaryo olabileceini hi dnmyor.
Olan bitenin bir demokratikleme deil, ABDnin blge siyasetleriyle de paralellik tayan bir
rejim deiiklii operasyonu olduuna, bunun da yeni bir dikta dzeni anlamna geldiine ihtimal
vermiyor.
Sermayenin iki fraksiyonu arasndaki bu mcadeleden demokratikleme karmaya alyor.
Gzleri sadece haki niformay gryor ve bu niformaya kar olan her eyin demokratik olduu
gibi ilkel/geri bir mantk yrtyor. Gzleri polis laciverdini bir trl grmyor. Onu niformadan
saymyor.
Ergenekon iddianamesini okuduunu sylyor ama, ya iyi okumam ya da okuduundan pek bir
ey anlamam grnyor.

Kk Oltaya Taklanlar!
mit Kvan, Ergenekon iddianamesine/soruturmasna baknca sadece Veli Kk gryor.
Veli Kk grdkleri halde kafalar karan ve Ergenekon soruturmasna kukuyla bakan
solculara da fena halde kzyor:
Ulan senin kafan nasl karyor ya Veli Kk grnce? Veli Kk grnce kafas

karan adam kt niyetlidir arkada. (. Kvan, age.)

Bu kadar kzma hac! Biraz anlamaya al. Yabancs deilsin, hani u bilimsel kukuculuk
vard, hatrlarsn... Bilim, biraz da bu yaratc insan edimi, yani kukuculuk sayesinde gelimiti,
bilirsin. Sen de biraz kukuyla bak olan bitenlere. rnein senin de desteklediin AKPnin
arkasnda byk sermaye evreleri, ykselen dinci muhafazakr burjuvazi, tarikatlar, ABD,
NATO, AB filan var. Bir de bunlara bak ve nasl ayn hizaya geldiinizi bir dn.
Merak etme sen, solcularn kafas Veli Kk grdkleri halde karmyor. Onlar Veli
Kk gayet iyi tanyorlar. Yanln burada, kafas karan sensin. nsanlar DHKP-C, PKK,
MLKP gibi sol rgtlerin de Ergenekonun taeron kuruluu olduunu syleyen iddianamelere ve
savclara kukuyla bakyor. nsanlar polis ve adliye rgtn ele geiren Fethullah Glenin
operasyonlarndan endieye kaplyor.
Sosyalistler, Gazi Mahallesi katliamn solcularn zerine ykan, Sivas katliamn Ergenekon
zerinden solculara balayan, PKK, MLKP ve Devrimci Sol (Dev-Sol) rgtlerini Ergenekonun
kurdurduunu syleyen ve bylece slamc katilleri aklayarak asl kontrgerilla yaplanmasn
gizleyen iktidarn savclarna inanmyor. Tek bir polis efinin bile bu davaya dahil edilmediini
gryor solcular. Bu davada hayatlar boyunca darbecilere ve kontrgerillaya kar savaan
solcularn, devrimcilerin ve sosyalistlerin de yarglandn izliyor ve gerei gryorlar.
nsanlar Veli Kk deil, Yaln Kk grdkleri iin kafalar karyor. Bu dava
zerinden solun btn deerlerine ve tarihine de saldrldn grdkleri iin aryorlar. Yeni
ve gerici bir tarih yazlmak istendiini, tarihimizdeki btn devrimci miras ve deerlere hakaret
edildiini izledikleri iin kukuya kaplyorlar. Bu lkenin en temiz evlatlar olan Deniz Gezmi,
Mahir ayan gibi devrimci ve sosyalist liderleri bile Ergenekoncu ilan edildii iin bu davalara
inanmyorlar.
Brakn Trk Gladyosunun tasfiyesini, bu dava zerinden asl derin devlet ve Kontrgerilla
akland. Bu dava araclyla rtl bir slamc darbe gerekletirildi. Birinci Cumhuriyet ykld,
ikincisinin kurulmas iin en byk dneme ald. nsanln ve bu lkenin btn ilerici
birikimini tasfiye edecek bir lml slam rejiminin siyasal koullar hazrland.
Polis bu darbenin silahl kuvvetini oluturdu. zel yetkili savclklar ve mahkemeler zerinden
paralel bir adliye kuruldu. Doal yarg ilkesi ayaklar altna alnd. Gizli tanklk sistemiyle
itiraflk kurumsallatrld. Tertipler kuruldu. Yalana ve iftiraya dayal iddianameler hazrland.
ddianamelerde fiil ile fail arasnda iliki kurulamad. nsanlar ortaa engizisyon
mahkemelerinde olduu gibi nce suland, sonra da masum olduklarn kantlamaya zorland.
Hrant Dink cinayeti davasnda yaanan rezalet ortadayken, bu cinayetin bir Cemaat komplosu
olduu ve Emniyet iinde rgtl bir ete tarafndan ynlendirildii neredeyse kesinlemiken
nasl bir arnmadan sz edilebilirdi? Veli Kk ve bir zamanlar kullanlp sonra bir kenara
braklan brahim ahin gibi kiiler, ancak mit Kvan gibilerinin kafasn kartrmak iin bu
davaya dahil edildi. Bu isimler Ergenekon ve bal davalara inandrclk kazandrmak iin
seildi. Baarl olduklar da anlalyor.
Ergenekon davalarnda Veli Kk ve brahim ahin gibi isimler, kamuoyu tarafndan bilinen
asl sulamalardan yarglanmadlar. Kendilerine kamuoyunca bilinen sulamalar hakknda,

durumalar boyunca tek bir soru bile sorulmad. Dolaysyla Ergenekon tertibi nedeniyle, eer bu
kiiler suluysa, onlarn da aklanmasna yol ald. Bu konuda, Veli Kkn avukat olan kz
Zeynep Kkn savunmalar dikkat ekiciydi. Susurluk soruturmas ile Ergenekon davalarnn
birletrilmesi istemi mahkeme tarafndan reddedildi.

Emperyalizm Solcular lgilendirmez mi?

mit Kvan, tpk Baskn Oran gibi emperyalizmi yok sayyor, nemsemiyor. Ya
kresellemenin emperyalizmi sonlandrdn sanyor ya da Mehmet Altan gibi emperyalizmin
artk ilerici olduunu, rnein NATOnun demokrasi ve zgrlkler iin savatn
dnyor. Bilmiyoruz. nk analizini bu kadar derinletirmiyor ama, antiemperyalist olmay
solun tanmndan karyor. Solcu olmak iin antiemperyalist olma artn kaldryor. Hatta solcu
olmak iin antiemperyalist olmamak artn koyuyor. nk, tam bir cehaletle antiemperyalist
olmay milliyetilik sayyor.
Kvan unlar sylyor:
Emperyalizmi biz o kadar fazla yere koyduk ki biraz darda brakrsak daha iyi anlayacaz
baz eyleri. Benim sol tanmmda emperyalizm niye olsun ki? Trkiye solunun antiemperyalizmi
milliyetiliin kibarca sylenmesinden baka hibir ey deildir ve bu beni uzaktan yakndan
ilgilendirmiyor. (mit Kvan, age.)
Syleiyi yapanlarn bir sorusu zerine Latin Amerika iin antiemperyalist mcadelenin belki
olabileceini belirten Kvan, Irakn gzmzn nnde igal edildiini, brakn emperyalizmi,
klasik smrgecilik metotlarnn bile devreye sokulduunu grmyor. Basit bir ekonomi politik
bilgisinden bile yoksun olduu, daha dorusu bunu unuttuu grlyor.
Gnmzn nde gelen Marksist iktisatlarnn kreselleme denilen dnemin emperyalizmin
yeni bir evresi olduunu, bu gre sac kimi akademisyenlerin bile katldn, dahas bu yeni
dalgann sonuna geldiimizi bilmiyor.
nk mit Kvan, devrim gibi dedii dzenlemelerin emperyalistler tarafndan da
desteklendiini gryor ve bu elikiyi kafasna gre zyor. Antiemperyalizmi milliyetilik
sayyor ve kurtuluyor.
Emperyalizm yoksa, eliki de yok! Ama ne yazk ki mit Kvan ilgilenmeyince emperyalizm
yok olmuyor.

Tarafn Solculuu!
Kvan, bir dnem alt Taraf da solcu gazete sayyor. Bu gazetenin hkmetin emriyle
Hazine ve D Ticaret Mstearlndan aktarlan parayla kurulduunu, yani bir anlamda
hkmetin bir operasyon gazetesi olarak kurulduunu bilmezden geliyor.
alanlarn, emekilerin, iilerin hak ve zgrlk mcadelesine kar bu gazetenin tutum
aldn, neoliberal politikalar kaytsz artsz desteklediini, hatta iileri yer yer
Ergenekonculukla bile suladn (Tekel direnii srasnda olduu gibi) unutmu grnyor.

stihbarat polislerle ayn sayfalarda yazdnn farknda bile deil. Polis istihbarat ile gazete
arasndaki ilikiyi sorgulamyor. O yine solculara hakaret ediyor. Bir dnem polis blteni gibi
kan operasyon gazetesinde neden yazdn demokratik bir gerekeye balamaya alyor.
Kvan, Taraf gazetesinin Babakan Erdoan eletirdii zaman alanlarn maalarnn
denemez hale gelmesini, bamsz olmasnn kant sayyor. Oysa verdii rnek tam tersine Taraf
ile hkmet arasndaki derin ban kantn oluturuyor. Bugn Kvanla yeniden bir sylei
yaplsa, AKP-Cemaat kavgasnda Fethullah Glenin yannda duran Taraf gazetesini herhalde
devrimci sayar.

Kvan 12 Eyll Darbesini Aklyor!

Darbe kart, byk demokrat, harbi delikanl mit Kvann 12 Eyll 1980 askeri faist
darbesi yapld zaman, tpk Erturul zkk gibi, derin bir oh ektii ve canmz kurtuldu
diye sevindii anlalyor.
nanlr gibi deil ama Kvan, devrimcilerin, sosyalistlerin iktidara gelmesi yerine askerlerin
darbe yapmasnn daha hayrl olduunu sylyor. stelik bu darbeyi ABDnin yaptrmadn,
onun sadece darbeleri onayladn ileri sryor.
Kvan kendisini tutamyor ve devrimci rgtlerin liderlerinin Mesut Ylmaz, Tansu iller
vbden farkl olmadn, genellikle psikopat bir kiilie sahip olduklarn ima ediyor. Tam bir
terbiyesizlik ve derin bir dmanlk rnei veriyor. Byk demokrat Kvana gre darbenin
nedeni de neredeyse solcular oluyor.
imdi sk durun:
ABDnin her istedii oluyordu zaten Trkiyede, niye darbe yaptrsn, manyak m? Trkiye
ABDnin en sk mttefikiydi. Bu yle bir icat ve uydurma; biz (devrimciler) mi Trkiyede o
srada hkim olmak zereydik de ABD bunun zerine darbe yaptrtt? Biz birbirimizi
ldryorduk zaten be. (...) Gidin namuslu herhangi bir insana, unu size itiraf edecektir; 11 Eyll
gn bu lkedeki solcularn hibiri ne yapacan bilmiyordu zaten. Faistler de bilmiyordu. Byle
kalmtk hepimiz. Kitleler falan da bizim peimize taklm deildi. Onlar yeterince mutsuz ettik
zaten. Bunlar birtakm efsaneler... Yok byle eyler yani. Allah saklasn, devrim yapsaydk biz en
az 5 milyon kii ldrrdk. 12 Eyll ka kiiyi ldrd? Birka yz kiidir yani. (mit Kvan,
age.)
Pes gerekten! Bu kadar aalk bir saldry 12 Eyll darbecileri bile devrimcilere kar
yapmamt. Kvan sosyalistleri, devrimcileri hastalkl, toplumsal hayatla balar olmayan,
iddet bamls, hatta terrist tipler gibi gryor. Onlarn neden solcu olduklar bile belli deil.
Tpk Bekle Dedim Glgeye isimli kt (edebi bakmdan vasat bile deil) romannda olduu gibi.
Oysa, 1970li yllarda Trkiye solu en kitlesel dnemini yayor, kurulu dzeni temellerinden
sarsyordu. Tarihsel inisiyatifin solda olduu yllar yaanyordu. Kvan, hikyemizi liberal bir
okumadan geirmemizi, aslnda yaadklarmzn baka bir ey olduunu anlatmaya alyor.
Ancak Kvann teklif ettii okuma biiminde kendi yaad alalmadan baka bir ey
bulunmuyor.

Kapitalizm 1980 dnemecinde kresel bir kar saldr balatyor ve bu erevede Pakistan ve
Trkiyede askeri darbeler yaplyordu. Nikaragua ve Afganistan gibi lkelerde ise kontrgerilla
faaliyetleri younlatrlarak iktidarlar ele geirilecekti. Bu saldr 1990da sonlanacak ve
sosyalist blokun dalmasyla sonulanacakt. Neo-Cons (Neo-Conservatives) ideologlar ve
siyasetiler bunu aka yazacakt.
nk 1980 ylnda sadece Trkiyede deil, btn dnyada bir krlma yaanyordu. Bu
tarihsel dnemete en kritik lkeyi ise Trkiye oluturuyordu. Dnemin ABD Bakan Jimmy
Carter, Ufuk Gldemire verdii rportajda aka unlar sylyordu;
ran ve Afganistann kaybedilmesinden sonra Trkiyenin kaybedilmesini gze alamazdk.
Btn Bat uygarl tehdit altna girerdi. (Ufuk Gldemir, Kanat Operasyonu, Tekin Yaynlar, 2.
bask, 1986 stanbul, s. 76)
Bakan Carter 12 Eyll darbesine destek verdiklerini aka belirtiyordu. O dnemde kimi
solcular ve sosyalistler dnmese ve inanmasa bile, yle anlalyor ki egemen snflar ve
emperyalist g merkezleri Trkiyede rejimin renginin deiebileceini olanakl grmekteydi.
Ta giyen ban akllanaca konusunda hibir kukularnn bulunmad anlalyor.
Kvan, sol ii atmalar da akl almaz ekilde abartyor. Says bir elin parmaklarn
gemeyecek lmle sonulanan baz talihsiz olay ve sol ii atmalar dnda, dnemin
karakteristii kesinlikle sol ii iddet deildir. Solcular, kitlelere ac falan da ektirmedi. Kvan
btn bunlar nereden uyduruyor, anlalr gibi deil. Galiba ac eken Kvann kendisiydi.
Esas olarak 1970li yllar (zellikle ikinci yars) faistler ve kontrgerilla ile devrimciler ve
sosyalistler arasndaki isava dnemiydi. stelik solun kazanmaya balad bir isavat bu. O
dnem ayrca ii snfnn tarihsel bir deitirici g olarak siyaset sahnesine kt yllardr.
lkenin bir batan bir baa yand, devrimci durumun ve ulusal bir krizin yaand dnemdir.
Biz uzanp iktidar almaya cesaret edemedik. Bu byk hatann bedelini btn bir kuak, lke ve
toplum olarak ar dedik. Tarihin arsna uymadk, bu nedenle cezasna raz olduk. Derinleen
siyasal ve toplumsal krize kar sistemin rettii gerici zme mahkm edildik.
yle anlalyor ki Kvan, 5 milyon kiiyi ldreceklerini ileri srd solcular yerine,
kendi deyimiyle birka yz kiiyi ldren 12 Eyll cuntaclarn bir kurtarc gibi ya da byk
ktl nleyen daha az kt adamlar olarak grm. Kvann deerlendirmesinden kan
nesnel sonu bu.
Kukusuz mit Kvann benzer baka ve daha gncel yazlar da (zellikle Tarafta) var.
Ancak, yukarda ele aldm sylei bunlar arasnda, sol liberal anlay ve mant ortaya koyan
en arpc ve ak olan metindi.
mit Kvan, 12 Eyll darbesi ve sol hakkndaki bu ar speklasyon nedeniyle sosyalist
hareketten zr dilemelidir.
Ve mit Kvan bilmeli ki, 500 yl sonra bu dneme bakan tarihiler, sand gibi devrim gibi
bir ey deil, dinci bir kardevrim grecektir. Bir de slamclarn yedeine taklan alk
liberaller ya da dzenle entegre olmak iin demokratik gereke arayan arlatanlarla
karlaacaktr.

8.3 - SOL LBERAL BR LM: MER LANER

Devrimcilere akl vermeyi her nedense kendisine i edinen Birikim dergisinin Genel Yayn
Ynetmeni ve bu evrenin entelektel lideri mer Lainer, yaklak drt yl nce Radikal
gazetesinin Pazar ilavesinde nemli bir yaz yaymlad. (Bkz. Radikal ki, 5 Eyll 2010)
Lainer bu yazsnda AKP gericiliinin topluma dayatt anayasa deiiklik taslana neden
evet dememiz gerektiini anlatyordu. Ancak Lainerin yazsnn nemi buradan deildi. Bu
yaznn nemi, Trkiyedeki liberal siyaset bak ve tarih okumasnn teorik gerekelerini kurma
denemesinden kaynaklanyordu.
Bu nedenle, Evetin tarih ncesi balkl yazy, referandum tartmas balamnda kaleme
alnan bir makele olarak deil, liberal tarih anlay ve siyaset felsefesinin ak ve yetkin ekilde
ortaya konulduu bir metin olarak deerlendirmek ve tartmak gerekliydi. nemi de burada. Ben
de Lainerin yazsnda ortaya att tezleri bu balamda tartmaya alacam.
Lainer sz konusu yazsnda, hem bir tarih ve siyaset felsefesi, hem de bir analiz yntemi
olarak diyalektik ve tarihsel materyalizmi bir kenara brakyor. Marksist referanslara
dayandrmaya alsa da, tezlerinin gerek kaynan, tarihselci bak ve snfsal yaklam kart,
sivil toplumcu ve liberal tarih anlaynn kurucu babas sayabileceimiz Karl Popperden alyor.
Lainer, Popperin Tarihselciliin Sefaleti ile Ak Toplum ve Dmanlar kitaplarnda ileri
srd tezleri sosyalist gerekelerle tekrarlamann tesine geemiyor. (Bkz. Karl R. Popper,
Tarihselciliin Sefaleti, eviren: Dr. Sabri Orman, nsan Yaynlar, 1998 stanbul ve Ak
Toplum ve Dmanlar I-II, eviren: Mete Tunay-Harun Rzatepe, Liberte Yaynlar, 3. bask,
Kasm 2013, stanbul)
Lainer ad geen yazsnda bize, burjuva devrimini tamamlayacan ileri srd muhafazakr
sermayeyi desteklemeyi teklif ediyor. Burjuvazi ve devlet arasndaki 100 yllk mcadelenin,
AKP iktidar ve yeni gerici blokun anayasa referandumunu kazanmas halinde tamamlanacan,
dolaysyla burjuvazinin nihayet devleti tam olarak eline geirecei iin snf mcadelesinin de
nnn alacan ileri sryor. Lainer, bylece geleneksel sosyalist anlayn 100 yllk
hegemonyasnn da sona ereceini, dolaysyla gerek bir sosyalizm mcadelesinin artlarnn
olgunlaaca grn de savunuyor. nsan bu tezin neresinden tutacan bilemiyor. nk
neresinden tutsanz elinizde kalyor.

Muhafazakr Devrim Samal

mer Lainer 90 yllk burjuva devletinin snfsal niteliini siliyor ve onu bir tr snflar d
ya da snflar st siyasal oluum olarak deerlendiriyor. kinci Cumhuriyeti, askeri-brokratik
vesayet rejimi tezini aynen devrald anlalan Lainerin analizinde ve tarih anlaynda
snflar, emperyalizm, kapitalizm, altyap-styap ilikisi bulunmuyor. Bunun yerine kerameti
kendinden menkul bir vesayet rejimi kavram geiriliyor.
Lainerin znel niyeti ne olursa olsun, nesnel olarak nerdii tutum bir tr snf
ibirlikiliidir. Solu, sosyalistleri, emekileri, aydnlar muhafazakr-slamc sermayenin ve
onun partisinin yedeine takma giriimidir.

Lainer tarihi, toplumlarn geliim yasas balamnda ve snf mcadeleleri iinden deil, artk
bkknlk veren ve birer klie haline gelen sivil toplum-devlet atmas ve merkez-evre elikisi
gibi Amerikan sosyolojisinin burjuva tezleriyle aklamaya alyor. stelik bu bin yllk liberal
tezler zerinden bir sosyalizm dersi vermeye de kalkt iin hi ekilmiyor.
Lainer yazsnn banda, 12 Eyll 2010 referandumunda AKPnin dayatt anayasa deiiklik
taslana hayr diyen ya da boykot politikasn savunan solcularn/sosyalistlerin ortak ve
baat gerekesinin, AKPnin ii-emeki snfn maddi koullarn dzeltmek, haklarn
geniletmek iin aba gstermedii, Anayasa deiikliklerinin de sosyalist hareketin/ii-emeki
snflarn kar ve talepleriyle dorudan ilikisi olmad tezine dayandn ileri sryor.
Lainer, hayr diyen ya da boykot politikasn savunan btn sosyalistlerin byle bir
yaklama sahip olduunu nereden karyor bilmiyoruz, ama kendi ortaya art grlerle yine
kendisi tartan yazar, Eer sosyalist sfatyla yaadmz son yllar sadece, asl olarak o
maddi kar parametresiyle deerlendirmekle yetineceksek sylenecek fazla bir ey yok. nk
bu yaklam sosyalizmi alelade bir siyaset derekesine indirgemek, tarihsel misyonunu hie saymak
demektir, diyor. (. Lainer, age.)
Amerikanc ve slamc AKP iktidarnn anayasa deiiklik paketine hayr diyen sosyalistler
hibir ekilde bu politik tavrlarn sendikalist taleplerle snrl tutmad. Sokakta yrtlen gnlk
ajitasyon ve propaganda sylemini bir yana brakrsak eer, AKPnin bir slamo-faist rejim
kurma giriimi ok daha kapsaml bir ekilde tartld. Sadece maddi kar parametresiyle deil,
tarihsel, felsefi ve siyasal gerekelerden hareket eden bir muhalefet cephesi oluturuldu.
Bilindii gibi, bir snf olarak burjuvazi ve bir sistem olarak kapitalizm tarihsel mrn
doldurmasna karn, siyasal, ekonomik ve toplumsal varln srdrmektedir. nsanlk politik bir
eylemle kapitalizmi aana kadar da varln srdrmeye devam edecek.
Ancak burjuvazi dnyann iinden getii bu tarihsel dnemete artk kendi varlnn ve
iktidarnn ahlaki, tarihsel ve siyasal temellerini aklama yeteneini yitirmi durumda. Bir baka
anlatmla, snf olarak burjuvazi tarihsel meruiyetini tketti.
Kapitalizm artk btn insanln ve gezegenin geleceini tehdit ediyor. Durum byle olunca
burjuvazi varln ve egemenliini srdrebilmek iin yeniden bir tarihsel ve ahlaki meruiyet
retmek ihtiyacyla kar karya.
te toplumlarn dinselletirilerek insan aklnn ve bilincinin yeniden teslim alnmas giriimi,
bu meruiyet araynn sonucudur. Artk insan aklna ve bilime yaslanarak smr ve yama
dzenini, mstehcen servetini, toplumsal ve siyasal egemenliini aklayamayan burjuvazi; bu
nedenle zgr akla ve bilimsel bilgiye ynelik kapsaml saldr balatt. Burjuvazi kendi eseri
olan Fransz Devrimine, Aydnlanmann kazanmlarna ve insanln btn ilerici birikimine
kar bir dmanlk gelitirmeye yneldi. Akllar teslim alnmak istenen toplumlar, bu nedenle bir
nceki an deerler dnyasna iade edilmek istendi.
Yeryzndeki gerici dalgann nedeni budur. ktisadi plandaki neoliberal politikalara, siyasal
planda yeni muhafazakrlk ve dincilik, felsefi planda da postmodernizm ve btn bir teolojik
literatr elik etmektedir. Bizim gibi sermaye birikimi snrl, gelenekleri ve kltrel temelleri
zayf burjuva toplumlarnda bu sorun daha yakc ekilde yaanmakta, rejim kaba bir ekilde

dinselletirilmektedir.
mer Lainer tezinin merkezine, Trkiyedeki burjuva devriminin tamamlanmad varsaymn
koymaktadr. Bu tamamen yanltr. 20. yzyla zg gecikmilik ve snrlar iinde de olsa
Trkiyede burjuva devrimi gereklemitir. ttihat ve Terakki hareketinin Temmuz 1908i ve
Kemalistlerin nderliindeki 1923, gerek anlamda burjuva devrimleridir.
nk her burjuva devriminin mutlaka btn ynleriyle demokratik olmak gibi bir
zorunluluu yoktur. Burjuva devrimleri, bizatihi feodal rejimleri yktklar, dinsel toplumsal
dzeni tasfiye ettikleri, yurttalk hukukunu kurduklar, insan akln zgrletirerek toplumlarn
kaderlerine yn veren iradeyi-iktidar gkyznden yeryzne indirdikleri iin demokratiktirler.
Yoksa tarihteki her burjuva devrimi iktisadi planda btn feodal ilikileri tasfiye etmedii gibi,
btn ulusal sorunlar da zememitir. Trkiye bu bakmdan bir istisna deildir.
mer Lainer yle anlalyor ki ne 1908i ne de 1923 gerek anlamda bir burjuva devrimi
olarak gryor. Birbirinin devam olan bu iki burjuva devriminin 2010 Trkiyesinde bile hl
tamamlanmadn ileri sryor. Bu yanyla Lainer, Milli Demokratik Devrim (MDD) tezini bir
bakma liberal bir anlayla yeniden retiyor. Ancak bir farkla; MDDciler yarm kalan burjuva
devriminin tamamlanmasn sosyalistlerin grevi olarak belirlerken, Lainer bunun muhafazakr
tara burjuvazisi ve onun siyasal rgtleri AKP ve Cemaat gibi yaplanmalar tarafndan
gerekletirileceini iddia ediyor.

Cemaat, Sivil Toplum ve Burjuva Devrimi

Fethullah Glen rgtlenmesini (Cemaat) meru bir sivil toplum hareketi olarak gren Lainer,
AKPnin ve Cemaatin devleti tam olarak ele geirmesinin bir sakncasnn olmadn savunuyor.
Bu nedenle 2010 anayasa referandumunda evet oyu kullanmay nererek, bu operasyonu
desteklememizi istiyordu.
Lainer yle yazyordu:
Sosyalizm, ii-emeki snfn maddi yaam koullarn iyiletirme mcadelesini kukusuz
iermekle birlikte, asl olarak uygarlama srecimizde ileri bir aama, hatta bir sray olma
iddia/misyonunun addr. Onun tarihe, tarihsel gelimeye verdii zel nem bundan dolaydr. Ve
gelime dediimiz ey maddi kara, mlkiyet ve blmdeki paya baklarak llmez.
nsanlarn bilme, yapma ve yaratma kapasitelerini ne lde ve nasl kullanabildiklerine, bununla
hangi eitsizlik trlerini ne lde geride braktklarna ve bunlar kadar nemli olarak da btn
ilikilerde fiziksel gcn, zor ve iddet kullanmnn geriletilme derecesine bakarlar. (Bkz. mer
Lainer, Radikal ki, 5 Eyll 2010)
Lainerin mlkiyet ve blm ilikilerini nemsizletiren yaklam bal bana byk bir
yanl oluturuyor. Sosyalistler tarihsel gelimeyi, toplumsal ilerlemeyi ve devrimleri
deerlendirirken mlkiyet ve blm ilikileri ile insanlarn bilme ve yaratma kapasitelerindeki
gelimeye, geride braktklar eitsizlik biimlerine, siyasal zorun yeni kaynaklarna ve onun
kullanlma biimlerine bir btn olarak bakarlar. Eer byle bir btnsel bak olmaz ise ya
indirgemeci ve s bir ekonomist baka ya da devrimleri sadece kltrel ve siyasal bir kategori

olarak grme yanlna dlr.

Lainer, bu baknn doal uzants olarak, Sosyalistler, kapitalist burjuva toplumlarna geii
de bir devrim olarak nitelerken, onun blm-mlkiyet dzeninde yapt dnmden ziyade,
fizik gc, doal imtiyaz, hak ve deerler hiyerarisinin tepesine yerletiren arkaik zihniyetleri
alaa etmesinin altn izer demektedir. Genel izgileriyle doru.
Gelgelelim Lainer, tam da bu zelliklere sahip olan 1908 ve 1923 burjuva devrimlerini
devrim saymamakta, onun yerine insann yaratc akln teslim almaya alan, varolan eitsizlik
ilikisini daha da derinletiren, yurttalk yerine itaat ve kulluk kltrn geirmeye alan,
burjuva devrimlerinin temel ltlerinden biri olan pozitif bilimin yanna teolojik literatr
koymaya kalkan slamc/muhafazakr tara burjuvazisinin bir devrim yapmasn, daha dorusu
yaplan devrimi tamamlamasn beklemekte, bunu desteklemektedir.
Oysa, AKPnin temsil ettii yeni muhafazakrlk, zgr akla ve bilimsel bilgiye kar bir
saldrdr. Dolaysyla 1908 ve 1923n temsil ettii uygarlk aamasnn karsnda yer
almaktadr.

Lainerin Tarih ncesi!

AKPnin de bir paras olduu uluslararas gericilik, bir tr ortaaa dn ideolojisi olarak
deerlendirilebilir. rnein ABDdeki neo-con akmn burjuva demokrasisini bile reddeden
sekinci, teolojik ve faizan z tam da bu zellikleri tamaktadr. Yeni muhafazakrlar,
Aydnlanma ve moderniteye ynelik tarihsel ve kategorik bakmdan gerici bir eletiri yneltir.
Aydnlanma ve modernlemeye kar gerici saldr, toplumu bask altna alan devlete kar
dlanan ve evrede tutulan milletin bakaldrs diye nitelendirilir.
AKP ile rakipleri arasndaki mcadelenin bir anlamda, Burjuva form ve ieriindeki
uygar/sivil g biim ve imknlar ile arkaik, fiziki zor, tehdit ve korkudan beslenen g
biimleri arasnda bir mcadele olduunu belirten Lainer, bu mcadelenin aslnda genel
seimler yoluyla (zellikle 2007 seimleri) AKPnin zaferiyle sonulandn belirtiyor. Lainer
yaklamna 2010 Anayasa Referandumu zerinden yle devam ediyor:
AKPnin deiiklik paketinin mazrufu bu art muharebelerinin son direni noktas olan yksek
yargy mevzilerinden orta vadede skmektir. Bu paketin kabul ile Trkiyede modern/burjuvakapitalist toplumun siyaset alan tarih ncesinin kalntlarndan temizlendii gibi, zel olarak da
toplumun siyasal kltrn nefessiz brakan, idi eden fiziki iddet ve g klt, bundan beslenen
deerler, prestij algsnn tkac da yerinden sklm olacaktr. (. Lainer, age.)
Ve Lainer, yukardaki deerlendirmeyi tamamlayan ve yaznn zn oluturan asl szn
sylyor:
Umarz ki sonu, burjuvazi ve devlet arasndaki asrlk mcadelenin 12 Eyll 2010da
nihayet biti noktasna, sosyalistler iin de geleneksel sosyalist anlayn yzyllk hegemonyasnn
sonuna gelinmesi olsun. (. Lainer, age.)
Lainer, bylece sosyalistlerin nnn alacan ve kafalar karmadan, bulak bir ideolojik
kurguya sahip olmadan, artk devleti de elinde tutan egemen bir burjuva snfmz olduu iin ona

kar (100-150 yl sonra da olsa) nihayet gerek bir snf mcadelesi vermelerinin mmkn
olacan iddia ediyor. Aslnda Lainer, 2010 Trkiyesinde btn kurumlaryla sermayenin
egemenliinde olan Trkiye Cumhuriyetinin hl bir burjuva devleti olmadn sanyor. imdi
2014 Trkiyesinde olduumuza ve 2010 referandumunu da AKP kazandna gre Lainer iin
artk burjuva devrimi tamamlanm olmal. Ancak biz hl onun lkeyi kzla boyamasn
bekliyoruz.
Lainerin anlamad ya da kartrd durum ve tarihsel olgu udur; btn burjuva
devrimlerinde, daha devrimin balangcnda burjuva snf iki kanada ayrlr. Tarihin nn aan
bu snfn devrimci ve muhafazakr kanatlar daha devrim srecinin iinde oluur ve
birbirleriyle atmaya balar.
Muhafazakrlk hakkndaki ilk teorik eserin sahibi olan rlanda asll ngiliz politikac Edmund
Burke (1729-1797) nl kitabn henz Fransz Devriminin btn scaklnn yaand gnlerde
yazmt. Amerikan bamszlk mcadelesini destekledii halde Fransz Devrimine kar kan
ngiliz parlamenter Burke, Fransz Devriminin Etkileri adl kitabnda bir siyasal akm olarak
muhafazakrln teorik temellerini atmt. Burkenin kar kt ey devrim deil, deiim ve
ilerleme iin seilen yntem ve yol, yani devrimciliktir.
Muhafazakrlk, Fransz Devrimi srasnda jakoben hareketin eski toplumun kurumlarna kar
yapt radikal ve/veya devrimci mdahalelere kar bir tepki olarak ortaya kt. Daha yava,
eski kurumlar ve gelenekleri koruyarak aamal bir deiimden yana olanlar muhafazakr akm
oluturdular. ktidardan devrilen snf ve zmrelerle de ibirlii yanls olan bu kesim sermayenin
tutucu kanadn oluturdu.
Trk Devrimi de farkl bir yol izlemedi. mer Lainerin de AKPnin son halkasn
oluturduunu belirttii muhafazakr gelenek, Trkiyede iktisadi planda hep liberal izgide
oldu. Siyasal, kltrel ve ideolojik planda tutucu/muhafazakr ve gerici bir izgi izlerken iktisadi
planda liberal bir tutum takndlar.

Lainerin Vesayet Rejimi

AKPnin temsil ettii muhafazakr ve slami gler ile sermaye evrelerinin (rnein
Fethullahlarn) Trkiyede burjuva devrimini tamamlayacan ileri sren, dolaysyla rtk
olarak bu kardevrim hamlesinin aslnda tarihsel bakmdan ilerici olduunu iddia eden mer
Lainer tam bir siyasal ve tarihsel aknlk iinde.
Dnyann hibir yerinde, hibir burjuva devrimine muhafazakr sermaye evreleri nclk
etmedikleri gibi, yarm kalm ya da kesintiye uram burjuva devrimlerini de muhafazakr ya da
gerici gler tamamlam deildir. Burjuva devrimlerini, burjuvazinin ilerici/devrimci kanad
gerekletirir ya da tamamlar, gerici ve muhafazakr kanad deil. Lainerin bu basit tarihselsosyolojik gerei bilmemesi dnlemeyeceine gre, bakn ideolojik bir prizmadan
krarak geirdii ok ak.
nk Lainer hibir tarihsel, sosyolojik ve iktisadi analize dayanmadan, salt ideolojik
gerekelerle ileri srd devlet ve burjuvazi arasndaki asrlk mcadelenin AKP hkmetinin

referandum hamlesiyle sona ereceini ve burjuva devriminin tamamlanacan belirtiyor. Zaten

Babakan Erdoan da 12 Eyll 2010da yaplan referandum akam yapt konumada tam bunu
syledi ve artk vesayet rejiminin sona erdiini ilan etti. Ancak daha sonra rendik ki,
vesayet rejimi aslnda sona ermemi. Onun son bir kalesi daha varm; Abdullah Gln yedi yl
boyunca banda olduu Cumhurbakanl kurumu! Artk 10 Austos 2014 tarihi itibaryla
cumhurbakann halk setiine ve Tayyip Erdoan ankayay fethettiine gre, vesayet rejimi
sorunu da sonsuza kadar zlm olmal.
Geri liberallerin, muhafazakrlarn ve slamclarn siyasal ve ideolojik mcadele alannda
uzunca sre etkili bir ekilde kullandklar, Lainerin de sorgusuz sualsiz devrald u snflar
st vesayet rejimi kavram bir trl tedavlden kalkmyor. Her sorunda sylem geri geliyor ve
btn ktlklerin kayna olarak ilan ediliyor. nk bu kavram liberallerin, muhafazakrlarn ve
dincilerin ideolojik bir hegemonya oluturmakta kullandklar en nemli aratr.
Sonu olarak, askeri vesayet sona erdii ve burjuva devrimi tamamland iin, Lainere gre
sosyalistlerin de n alacak. Yani sosyalistler, snfsal nitelii saf bir burjuva devletine ve
kapitalist sisteme kar daha net, kafalar karmadan, bulak olmayan ve cepheden yrtlecek
bir mcadeleyi balatabilecekler. Yani tarihin saati Trkiyede de nihayet sosyalistler iin alm
durumda.
lk bakta liberal siyaset ve sivil toplumcu tarih felsefesiyle eliik gibi grnse de, Lainer
tipik bir aamal devrim anlayna ve ematik bir tarih metodolojisine sahip. Lainer, nce
burjuva devrimi tamamlansn, sosyalist devrim ondan sonra gelir diye zetleyebileceimiz bir
tarih anlayna ve stratejik izgiye sahip.
Bylece Lainer, kendisini srekli ayr tutmaya alt 2. Enternasyonalin ilerlemeci ve
ematik tarih anlayyla da bulumu durumda. yle ki, bugn Trkiyede sosyalist bir devrim
olsa, Lainer tpk 1917 Rusyasnda Plehanovun yapt gibi kitaba uymad gerekesiyle bu
devrime kar kar.

Lainerin Muhafazakr Devrimi

Lainer, AKPnin son halkasn oluturduu sac, muhafazakr ve slamc hareketi Marksizm
ii bir dille tarihsel bakmdan merulatryor. Bylece Hrriyet ve tilaf, Terakkiperver
Cumhuriyet Frkas, Demokrat Parti, Adalet Partisi, Anavatan Partisi ve AKP izgisinin temsil
ettii yzyllk gerici, muhafazakr ve sac hareketi entelektel planda merulatryor ve kirli
sicilini temizleniyor.
Aslnda Lainer ve Birikim dergisi bunu ilk kez yapmyor. nanlr gibi deil ama, Birikim
dergisinde 2002 seimlerinin sonularn deerlendirirken, Trkiyede muhafazakr demokratik
devrimin gerekletii ve bylece burjuva devriminin de tamamlanma srecine girdii ilan
edilmiti. Dergi Muhafazakr Demokrat nklap balkl bir kapakla kmt. (Bkz. Birikim
dergisi, Kasm-Aralk 2002, say: 163-164)
Lainer, 2007 seimlerinden sonra yine Birikim dergisinde kaleme ald imdi Alternatif
Zaman balkl yazsnda da, Postmodern bir burjuva demokratik devrimin gerekletiini ve

Otantik Trkiye burjuvazisinin nihai zaferi elde ettiini ileri srmt.

u muhafazakr devrim ne demek? Hangi snf ve glere dayanyor? Bu devrime kadar
devletin ve dzenin snfsal nitelii neydi? Tamamland belirtilen bu devrim hangi tarihsel,
sosyolojik ve felsefi gerekelerle demokratik saylyor? Bu sorular imdilik bir yana braksak
bile Lainerin u Otantik Trkiye burjuvazisi dedii kesime bakmak lazm. Lainerin kastettii
muhafazakr ve slamc Anadolu sermayesi, yle anlalyor ki, laik burjuvazinin balatt
demokratik devrimi 2010 ylna kadar bir trl tamamlayamyor.
Lainerin burjuva devrimlerinin neredeyse istisnasz bir karakteristii olan sermayenin
muhafazakr ve radikal eilimleri arasndaki mcadeleyi; belli krlmalara urasa da gnmze
kadar gelen, burjuvazinin tutucu ve devrimci kanad arasndaki tarihsel itimeyi yanl
yorumlad ak. Dahas bu atmann niteliini hi kavramad da anlalyor.
Deilse Lainerin ucuz bir teorik cinlik yaparak sermayenin muhafazakr-liberal kanadnn
devlete kar ald tutumundan, devletin snflar st bir yapya sahip olduu sonucunu kardn
sylemek gerekiyor. Ama Lainer tam da bunu yapyor. nk 300 yllk liberal tezleri ok yeni
grler gibi sunmakta bir saknca grmyor. Lainer, burjuvaziden bamsz bir asker-sivil
brokratik kastn, bir yazsna gre 3 Kasm 2002ye bir baka yazsna gre de 12 Eyll 2010a
kadar devlete egemen olduunu ileri sryor. Dolaysyla 1908i esas alrsak, Trk devletinin
yaklak 100 yldr snflar st/d bir konumda, bir Trk Bonapartist karakterde olduunu ileri
sryor.

8.4 - DRS KKMERN MRASI VE ETKS!

Trkiyede kinci Cumhuriyeti siyaset tezlerinin kurucusu Prof. Dr. Mehmet Altan olarak
bilinir. Bu doru deildir. ok matah olduundan deil, ama bu kadarnn yaplmas iin bile
Altann kalibresi yeterli deildir de ondan.
Trkiyede kinci Cumhuriyeti tarih anlay ve siyaset felsefesinin kurucusu, sivil
toplumculuun yerli babas sayabileceimiz Prof. Dr. dris Kkmerdir. Kkmer, 1960l
yllarn nl solcu akademisyenlerinden biridir. Dneminde byk yank uyandran Dzenin
Yabanclamas isimli makalesinde (sonra kitabnda) Trkiyenin ilerici, solcu ve laik bilinen
siyasal glerinin aslnda sac; gerici, muhafazakr ve slamc diye bilinen glerinin de gerekte
solcu olduklarn ileri sryordu.
Prof. Kkmerin siyasal bir aka gibi olan tezi yle:
Trkiyenin sa gleri; Batc-laik brokratik evreleri temsil eden Jn Trklerin ttihat ve
Terakki kanad, Birinci Mecliste Cumhuriyet Halk Frkas, CHP ve Ortann Soludur. Sol
gleri ise Hrriyet ve tilaf, Demokrat Parti ve Adalet Partisidir. (Prof. Dr. dris Kkmer,
Dzenin Yabanclamas/Batllama, 5. bask, Balam Yaynlar, Ekim 1994 stanbul, s. 34)
Kkmerin tezlerinin daha iyi anlalmas iin bir zete ve kimi vurgulara ihtiya var. Ad
geen kitaba Sunu yazan Ycel Yamann da yapt gibi dris Kkmerin grlerini yle
toparlayabiliriz:

a- Trkiyenin solcular gericidir. retim glerinin gelimesinden yana deillerdir. Tek

merkezli yukardan aa otoriter bir rgtlenmeyi savunurlar. Halk gdlecek sr olarak
grrler.
b- Trkiyenin ilericileri sa kanatta grlen geni slamc halk kitleleridir. Onlara bu nitelii
kazandran, onlarn deimeye ve gelimeye, dnmeye ak olan sosyal ve ekonomik
talepleridir. Bu taleplerin retici gleri gelitirici, monolitik iktidar yapsn atlatc ve
oulcudur.
c- 1960 Anayasas gerici ve antidemokratiktir.
d- Trk Ulusal Kurtulu Sava antiemperyalist deildir.
e- Trkiyede sivil toplum ilikilerinin kurulmasnn nndeki engeller, Trkiyenin ilerici
olduu sanlan gleridir.
f- Trkiyede demokratiklemenin nnde genetik engeller vardr. Yzyllar boyunca merkezi
iktidarlar karsnda tebaa ve kul olan kitlelerle demokrasi kurulamaz vb. (Prof. Dr. dris
Kkmer, age. s. 7-8)
dris Kkmerin grleri zetle byle. Ben kendisini lmnden ksa bir sre nce, 1987
ylnda Kadky Bahariyedeki Kafkas Dn Salonunda dzenlenen bir SHP panelinde
dinlediimde de grlerini yumuatmakla birlikte ayn tezleri tekrarlyordu. SHPye katlmt ve
tarihin bir cilvesine bakn ki, ona gre SHP solcu deil, sac bir partiydi.
Kkmerin tek lsnn halk, kitleler, kalabalklar vb. tarafndan desteklenmek ile
geleneksel deer ve inanlarla belli llerde uyumlu bulunmaktan ibaret olduu anlalyor.
Trkiyede her ilerici atlmn karsna kan, kadnn zgrlemesine itiraz eden, insan aklnn
dinden ve dogmalardan bamszlamasna kar direnen, Ky Enstitlerine saldran, bilim
dmanl yapan, faist partileri destekleyen, Mara ve Sivas katliamlarna katlan,
emperyalizmin ibirlikisi olan, askeri darbeleri destekleyen, tre cinayetlerini savunan slamc,
muhafazakr ve sac siyasetileri ve kalabalklar solcu saymak gerekten de samalamaktan
da te bir durum.
Ya da, byle byk bir samalk olamayacana gre, yle dnlebilir; dris Kkmer
Trkiyeye zg bir terslii, solun kitlelerle bulumaktaki baarszln vurgulamak iin siyasal
bir ironi yapt, ama onu izleyenler bunu ciddiye ald.
Gelgelelim ironi ya da ne kadar sama ve bilimd olursa olsun Kkmer grlerini ak,
dorudan ve drst bir ekilde ortaya koyduu halde, gnmzn liberalleri ise grlerini son
derece sinsi ve entelektel bakmdan korkak bir ekilde ileri sryorlar. Gnmz liberalleri
AKPnin ve Cemaatin grlerini incelterek, kabalk ve sivriliklerini trpleyerek yeniden
formle etmeye alyorlar.
Kkmer, gnmzn liberal ve sol liberal tarih ve toplum anlaynn en nemli kurucusudur.
mer Lainer ve Birikim dergisi evresinin de Kkmer gibi dnd anlalmaktadr.
rnein Lainer, Trkiye sosyalistlerinin mcadele tarihini yle deerlendiriyor:
Sosyalistler bu mcadele srecinde sadece fiziki-askeri g kltnn, onun ierdii deerleri
cisimletiren devletlilerin yannda veya glgesinde grnt verdikleri iin deil, o devletin

karsna rakip/dman olarak getiklerinde kullandklar g, iddet vurgulu jargon ve

tutumlaryla da ayn horlayc tavr yansttklar iin kalc bir kitlesel destek, benimsenme hali
oluturamadlar. (mer Lainer, Radikal ki, 5 Eyll 2010)
Lainerin bu gzlemi ve deerlendirmesi tamamen yanltr. nk btn devrimlerin
karakteristiini, onlarn yukardan dntrc zelliini, sadece Trk Devriminin bir arzas
olarak gryor. Dolaysyla bu deiim ve dnme kar aslnda btn devrimlerden sonra
gelien gerici-muhafazakr direnii de tarihsel bakmdan doru, hakl ve demokratik bir tepki
olarak kabul ediyor. Burada da kalmyor, rtk olarak ve tpk dris Kkmer gibi bu gerici
tepkiyi ilerici diye deerlendiriyor. Sosyalistleri de bu kitlenin duyarllklarna yabanc ve hatta
kart olduklar iin baarsz sayyor.

Tarihsel ki izgi Mcadelesi!

ttihat ve Terakki Frkasnn temsil ettii (burjuva anlamda) ilerici ve devrimci izgiye kar;
Prens Sabahattinin liderliindeki Hrriyet ve tilaf Frkas muhafazakrln ve liberal gericiliin
temsilcisi olarak olutu. Cumhuriyetin ilan srasnda ve sonrasnda da burjuva devriminin ilerici
kanadn temsil eden Mdafa-i Hukuk Grubu karsnda muhafazakr kinci Grup, sonrasnda ise
CHP karsnda Terakkiperver Cumhuriyet Frkas, Serbest Frka, Demokrat Parti, Adalet Partisi,
ANAP ve AKP izgisi kt. izginin solundaki alanda devrimci ve sosyalist gruplar, partiler ve
kiiler olduu gibi, izginin sandaki alanda da radikal milliyeti, rk, slamc ve faist parti,
grup ve kiiler de bulunuyor.
Ancak burada nemle saptanmas gereken olgu udur; Trk burjuva devrimi 1950lerden
itibaren burjuvazinin muhafazakr kanadnn denetimine ve ynetimine geti. Lainerin zannettii
ve ileri srd gibi, bu lkedeki muhafazakr, sac, milliyeti ve slamc gler ezilen, horlanan
ve dlanan bir kesim deildi. Trkiyede saclar, serbest piyasa yanllar (liberaller),
muhafazakrlar ve gericiler 60 yldr iktidarda. Bu iktidarn el deitirme olaslnn her ortaya
knda da askeri faist darbeler yapld. Trkiye sacl, muhafazakrl ve slamcl askeri
darbelerle uyumlu ve bark oldu. Dahas bu darbelerin kitle temelini Lainerin ve
Kkmerin horlandklarn sand kesimler oluturdu.
Cumhuriyetin 90 yllk tarihinin son 65 ylnda lke ve toplum sac, muhafazakr ve ibirliki
kadrolarn/burjuvazinin ynetimindedir. Bu evre ve snflarn muhalefette olduklar, hele hele
Lainerin iddia ettii gibi devletle bir asrdr mcadele yrttkleri tezi tam olarak sama,
tarihsel gereklere aykr, ideolojik eksenli ve bilimsel bakmdan yanltr. Bu tez liberal bir
palavradan ibarettir.
Dr. Fatih Yalnn da belirttii gibi, Prens Sabahattin ile Hrriyet ve tilaf geleneini izleyen
Trkiye liberallerinin ibirliki, zel giriimci ve gerici konumlarna karlk, Jn Trkler, ttihat
ve Terakki gelenei ve Kemalist-Cumhuriyeti hareket tarihsel olarak bamszlk, ilerici ve
kamucu bir nitelik tar. Yal, u nemli saptamay yapyor:
Tarihsel olarak bakldnda liberalizm Trkiyede, Batdakinden farkl olarak, monarizme

kar direnen ve ulusal bir pazar ina etmek isteyen burjuva snfnn dnya gr olarak deil,
dnya kapitalizmine Osmanly bir ak pazar, bir yar-smrge olarak eklemlemek isteyen
ibirliki burjuvazinin dnya gr olarak ortaya kyor. (Fatih Yal, www.sol.org.tr, 7 Eyll
2010)
Jn Trkler, ttihatlar ve Kemalistler dnya kapitalist sistemi iinde olabildii kadar
bamszlk bir izgi izlemeye ve bir ulusal pazar kurmaya altklar halde, muhafazakrliberal kanat ise ibirliki/komprador konumda bulunmakta srar ediyordu. Muhafazakr-liberal
kesim, gerici snf ve glerle ittifak yapan bir hareket olarak ekillendi. Bu durum birinci kanad
Aydnlanmac, kamucu, halk ve bamszlk yaparken, ikinci kanad ise tutucu, gerici ve
ibirliki bir izgiye oturtuyordu.
Bu nedenle muhafazakr burjuvazi ve kadrolar, ilerici kanad temsil eden asker ve sivil
brokrasiyle tarihleri boyunca ya attlar ya da iktidar paylamak zorunda kaldlar. zetle, hem
1908e hem de 1923e kar srekli bir dmanlk iinde oldular.
Dier taraftan Trkiyede burjuva devrimini, balang ilkelerine ve kurulu varsaymlarna
uygun olarak tamamlama ve onun eksik kalan demokratik yann ina etme yolundaki en nemli
giriim, gen subaylarn nclk ettii ve geni bir halk, genlik ve aydn muhalefetiyle buluan 27
Mays 1960 mdahalesidir. Bu nedenle 27 Mays Anayasas, sadece Trkiye tarihinin deil,
modern burjuva toplumlarnn da (Batl parlamenter rejimlerin) en demokratik kurucu
metinlerinden biridir. Dolaysyla 27 Mays klasik bir askeri darbe saymak, tarihe diyalektik
materyalist bir yntemle deil, dz mantkla bakmak anlamna gelecektir.
Trkiyede 27 Mays hareketi modern burjuva demokrasilerinin hemen hemen btn kurumlarn
ina etmi, devletin fiziki ve siyasal zor yetkisini alabildiine snrlandrmtr. Btn zerk kurum
ve kurulular 27 Mays Anayasasnn rndr. 1961 Anayasas en gelikin burjuva
demokrasilerinde bile bulunmayan bir hakk, hukukdna kan iktidarlara kar halka direnme
hakkn bile veren ilgin bir deneydir.
Ancak bu giriim 12 Mart 1971 ve 12 Eyll 1980 askeri faist darbeleri yoluyla tasfiye
edilmitir. Bu darbeleri destekleyenler arlkl olarak ibirliki sermaye evreleri ile sac,
muhafazakr, slamc ve milliyeti kesimlerdir. Yani mer Lainerin ileri srd tezin aksine,
muhafazakr burjuvazi brakn kendi devrimini tamamlamay, tam tersine bu devrimi tamamlama
ve ona demokratik bir boyut kazandrma yolundaki en nemli giriimi bastrm ve tasfiye
etmitir.

AKP Sac Deil, slamc Bir Parti

AKPyi, Hrriyet ve tilaf, Terakkiperver Cumhuriyet Frkas, Demokrat Parti, Adalet Partisi
ve ANAP gibi muhafazakr modernlemeci partilerin tarihsel, felsefi, siyasal ve rgtsel olarak
dz bir devam ya da bu akmn son halkas saymak doru deil.
AKP slamc bir gelenekten gelen, dnyadaki gericileme ve dine dn dalgasyla buluan,
emperyalizmin Ortadou ve Hazar havzas politikalarnn rn olan, servetten ve iktidardan daha
fazla pay isteyen sermaye evrelerini (arlkl olarak tara burjuvazisi) temsil eden, Aydnlanma

ve modernite kart bir partidir. Lainerin hibir kayt koymadan AKPyi merkez samuhafazakr burjuva gelenek iine yerletirmesi son derece yanltr.
nk, sosyalist sistemin var olduu koullarda demokrasi ve insan haklar gibi soyut
tezlerle ideolojik saldr yrten ve bir lde inisiyatifi eline geiren Bat ve kresel sermaye,
artk bu gerekenin ortadan kalkt koullarda kendi hegemonyas iin yeni bir tarihsel rza ve
toplumsal onay retmekte zorlanyor.
Durum byle olunca, bir nceki an kltrne ve ideolojisine iltica ediyor. Dini yeniden
kefediyor, insan akln kutsal metinlerle yeniden teslim almaya ve toplumlar bunun zerinden
ynetmeye alyor. Bu olgu gnmz dnyasnda sadece Trkiye ve blge lkelerini deil, btn
yeryzn kapsayc bir eilime iaret ediyor.
Postmodernistler, liberaller, dinci gericiler ve muhafaza-krlar serbest piyasa dzenini ak ya
da rtk ekilde uygarln son aamas olarak kabul ettikleri iin, kapitalizmi amaya ynelik her
giriimi de totaliter projeler diye mahkm etmeye alyorlar.
te AKP ve Trkiye yeni muhafazakrl bu tarihsel, kltrel, ideolojik ve felsefi iklimin
rndr. Tarihsel bakmdan ilerlemeci olmas mmkn deldir.
Sonu olarak, burjuvazinin tarihsel ve kategorik bakmdan gericiletii bir ada, garip ve
bilimd bir kavramsallatrmayla muhafazakr devrimden sz etmek, dahas muhafazakrslamc sermayenin burjuva devrimini tamamlayacan ileri srmek, Marksist gerekelerle snf
ibirliini savunmaktan baka bir ey deildir. Lainer de bunu yapyor.

8.5 - HALL BERKTAY VE SYASAL YALANCILIK

Taraf gazetesi yazar, tarihi ve (daha belirleyici zelliiyle) eski sosyalist Halil Berktayn, 1
Mays 1977 katliamyla ilgili olarak 2012de ortaya att iddia geni yank buldu. Gerici ve
iktidar yanls medya bu iddiann zerine hemen atlad. Yeni sol liberal peygamber Berktayn
Taraf gazetesine yapt aklama, katliamn 35. yldnmne de denk geldii iin hemen hemen
btn gazetelerde yer ald.
Yanda ve yanama sendikalarn emek hareketini blme abalarna karn, 1 Mays 2012
etkinliklerinin btn yurtta byk bir coku ve katlmla gerekletirilmesi, dzenlenen mitinglerin
AKP iktidarna kar dev protesto eylemlerine dnmesi baz evreleri rahatsz etmi olacak ki,
sadece gerici ve yanda basn deil, merkez medya da Berktayn szlerine geni yer ayrd.
Zaten 2012den sonra Taksim yeniden 1 Mays trenlerine kapatld. Bylece 12 Eyll 2010
referandumunun sahte demokratikleme yaldzlarnn bir blm daha ksa srede dkld.
Dnek solcu Berktay, on yllardr polisin, sac evrelerin ve MTin konuya ilikin btn
tezlerini doruluyordu. nemi de buradan geliyordu. Gemite st dzey sorumluluklar alm eski
bir solcu olarak bir derin devlet operasyonunu aklyordu.
Berktay, 1 Mays 1977 katliamna ilikin unlar syledi:
(Taksim Alanndaki kitleye) ate ald palavradr, birbiriyle atan solcular kendi
rezaletinden bir maduriyet yaratt. TKP ve DSK, Maocular Taksime sokmama karar almt.
Maocular barikata toslad, ate ald, izdiham oldu. Otel ve Sular daresi atsndan ate ald

palavradr. Polis aralarndan da ate almad. Sol kendi rezaletinden bir maduriyet yaratt.
(Haber Trk Televizyonu, 1 Mays 2012, www.haberturk.com, 2 Mays 2012)
Berktayn bu deerlendirmesi, aslnda gemite kendisinin de nemli liderleri arasnda yer
ald Aydnlk hareketinin 1977 1 Mays ncesinde yazdklar ve yapt uyarlarla da eliiyor.
Trkiye solunda iyi haber almak ve istihbarat konularna ilgisiyle tannan Aydnlk hareketinin o
dnemdeki
yayn organ Halkn Sesi dergisi, Bir provokasyon ve katliam ortam olutuu ve bu konuda
baz haberler aldklar iin sol rgtleri 1 Mays mitingine katlmamaya aryordu. Halkn
Sesi dergisi, alana sadece sendikalarn kmas gerektiini de savunuyordu. Kabul etmek gerekir
ki, Dou Perinekin liderliindeki PDA (Proleter Devrimci Aydnlk) grubu doru bir
deerlendirme yapyordu ve tarihen hakl kt. Nitekim Aydnlklar 1 Mays 1977ye katlmad.
Zaten Halil Berktay da, kendi grubuyla deil, retim grevlisi olduu iin Asistanlar
Sendikasyla etkinlie (mitinge) katlmt.
1 Mays 1977 ncesinde, gerekten de sol iinde byk bir gerilim vard. DSK ynetiminde
etkin olan eski Trkiye Komnist Partisi, provokasyon yapacaklar gerekesiyle Maocular alana
sokmayacan ilan etmiti. Halkn Kurtuluu, Halkn Yolu, Halkn Gc (Partizan), Halkn Birlii
gibi dergi adlaryla anlan dnemin gruplar ve Maocu rgtler ise kendi aralarnda bir ittifak
kurarak Taksim Alanna gireceklerini duyuruyor, meydan okuyorlard. Dier devrimci gruplarn
alana girmesinde bir sorun yoktu. Maocu ittifak iinde yer alan Halkn Sesi (Aydnlk) grubu ise
yapt uyarlar dinlenmeyince geri ekilmi ve 1 Maysa katlmamt. Gerilim, miting ncesinde
karlkl aklamalarla trmanyordu.
Bu gerilimi, Babakan Sleyman Demirel liderliindeki Adalet Partisi, Necmettin Erbakann
bakanlndaki Milli Selamet Partisi ve Alparslan Trkein Milliyeti Hareket Partisinden
oluan Milliyeti Cephe hkmeti de kkrtyordu. Neredeyse btn gazeteler 1 Maysta atma
kacan yazyor, toplumu bu habere altryordu. Gazeteler Maocular ve Leninciler savaa
hazrlanyor trnden balklar atyordu.
te 1 Mays 1977ye bu atmosferde girildi. Trkiyede sol ykseliyor, genlik byk kitleler
halinde devrimci harekete akyor, geni toplum kesimleri sosyalist hareketin etkisi altna giriyor,
geleneksel deerler temellerinden sarslyordu. yle ki, nfusunun 33 milyon olduu o gnlerde
Taksime tam 1 milyon insan gelecekti.
Maocu olarak nitelendirilen gruplar, Tarlaba ynnden Taksime geleceklerdi. Toplanma
yerleri Sarahaneydi. Yry gerekletiinde dier sosyalist gruplar ve DSK kortejleriyle
arada belli bir mesafe braklmt. O dnemde liselerde geni ve etkili bir rgtlle sahip olan
Dev-Lis korteji de adeta tampon olarak Maocu gruplar ile DSK ve GD (lerici Genlik Dernei)
kortejlerinin arasna alnmt. Ben de, ayn yl niversiteye girmekle birlikte Dev-Lis
yneticilerinden biriydim ve kortejin en nnde yryenler arasndaydm. Yani ilk atein ald
ve atmann kt yerdeydim.
Yry planlamas yaplrken, dnemin en geni kitlesel lise rgtlenmesi olan Dev-Lisin, iki
kesim arasna tampon olarak alnmasnn zerinde ayrca durulmaldr. Bu olay zerinde fazlaca
durulmad.

imdi gelelim 1 Mays 1977 katliamnn perde arkasna, hedefine ve Prof. Halil Berktayn
gerekte neyin zerini rtt konusuna...
Kamuoyunda yaratlan ve baz gruplarn sorumsuz davranlaryla trmandrlan gerilim
Tarlabandan Taksime giri srasnda dorua kt. Maocu denilen gruplar da byk bir kitle
gcyle Taksime gelip girite oluturulan DSK gvenlik barikatna dayanmlard. Arada sadece
Dev-Lis korteji vard ve devrimci liseliler de barikatn dnda kalmt. Miting bitmek zereydi.
DSK Genel Bakan Kemal Trkler konumasn neredeyse tamamlamt. Alanda ok sayda
CHPli milletvekili ve stanbul Belediye Bakan Ahmet svan da bulunuyordu.
Gerilimin btn iddetine karn barikat oluturan DSKli ve TKP yanls GD (leri Genler
Dernei) yelerinin oluturduu barikat ile Maocu gruptakiler arasnda iti kak ve yer yer
yaanan arbede dnda ciddi bir atma kmad. Zaten dorudan temas Dev-Lis korteji
nlyordu. Ancak tam bu srada havaya bir el ate edildi.
Her ey Taksim-Tarlaba giriinde gzlerimizin nnde balad. Maocu gruplar Taksimin
Tarlaba giriine DSK ve lerici Genler Dernei (GD) militanlarnn kurduu barikat
sloganlar eliinde zorlarken, kalabalk arasndan bir kii silahn ekerek havaya bir el ate etti.
Ben, bir apartmann giriindeki birka basaman zerine kan o kiiyi, havaya kalkan eli, silah
ve ilk atei grdm. nce bir sessizlik oldu, sloganlar kesildi, insanlar ne oluyor diye saa sola
bakmaya balad. Ardndan Taksim Sular daresi Binasndan bu binann arka yz, Tarlaba
giriine bakyordu yamur gibi kurun yamaya balad. Ardndan da btn alana yaylm ate
ald, patlamalar oldu. Taksim ve Beyolu sokaklarnda, alann eitli yerlerinde polisle
atmalar yaand. atmalar Kasmpaa, Dolapdere, Karaky, ili, Beikta ve Sarahane
semtlerine kadar yayld. Baz blgelerde akam ge saatlere kadar srd.
Olayn byk bir katliam giriimi ve bir kontrgerilla tertibi olduu akt. Zaten bu katliamdan
sonra kamuoyunda yeniden kontrgerilla ve zel Harp Dairesi tartlmaya baland. Btn
bulgular, isava aygtnn devreye girdiini gsteriyordu. Olay soruturan dnemin stanbul
Cumhuriyet Savcs Dr. etin Yetkin, Emniyete gnderdii yazda, olay srasnda gzaltna
alnanlarn katliamla bir ilgisinin bulunmadn belirterek, yazl olarak Gerek sulularn
yakalanmas talimatn verdi.
CHP Genel Bakan Blent Ecevit, dnemin Cumhurbakan Fahri Korutrke yazd 7 Mays
1977 tarihli mektupta, 1 Mays katliamndan kontrgerillann (zel Harp Dairesinin) sorumlu
olabileceini, rgtn adn aka belirterek iletecekti. Halil Berktayn 40 yldr gremedii
olguyu Ecevit saptamt. Ecevit mektup yazmakla kalmad, konuyla ilgili olarak Cumhurbakan
Korutrkle zel bir grme de yapt. 1 Mays katliamnn bir kontrgerilla eylemi olduunu, 12
Mart 1971 darbesinden sonra kurulan hkmetlerde MTten ve i gvenlikten sorumlu babakan
yardmcl yapan Sadi Koa, Hrriyet gazetesine yle aklayacakt:
Bunu (1 Mays olaylarn) tertipleyenler vard. ve d mihrakl, isteyenler vard.
Kontrgerilla, gerillaya kar kontrgerillayz diyen birtakm insanlardan oluan bir rgt. Bunlarn
gerilla, komando olduklar kendilerinden menkul. Ama bunlar bir makamdan yetki alyorlar. Nedir
o makam? Belki Cumhurbakan, belki Genelkurmay Bakannn emri var, bilmiyorum. Ancak,
MTin olduu kesindir. Baz isimleri tanyorum, bunlarn iinden bu ileri yapan binba, yarbay,

yzba rtbeli kimselerden bahsedilirdi. Hatrladklarm MTte alyorlard. (Sadi Koa,

Hrriyet gazetesi, 8 Mays 1987)
te durum bu kadar ak. Sadece itiraf gibi bu tanklk bile, Berktayn sylediklerini
rtmeye yeter.
CHPnin yzde 42 oy alarak birinci parti olarak kaca, devrimci ve sosyalist rgtlerin
byk blmnn boykot etmesi nedeniyle tam olarak llemeyen toplumdaki sol tercihin
gerekte yzde 50yi at kabul edilen seimlere eyrek kala, bu katliamn dzenlenmesinin bir
anlam olmalyd. Vard da...
Kamuoyu sadece CHPnin 5 Haziran 1977 genel seimlerinde ald yzde 42 oranndaki oyu
anmsyor. Oysa, ayn yln sonunda (11 Aralk 1977) yaplan yerel seimlerde CHP yzde 48,5
oy alacakt. Ayn yerel seimlere sosyalist soldan baz gruplar da bamsz adaylarla katlm,
Ordu Fatsada Devrimci Yolun aday Fikri Snmez, Diyarbakrda zgrlk Yolu grubundan
Mehdi Zana belediye bakan seilmiti. Bamsz adaylar Trkiyenin birok kenti ve beldesinde
yksek oylar almt. Seimleri boykot eden gruplar da vard. Dolaysyla sz konusu seimlerde
solun toplam oylar yaklak yzde 53e ulamt.
1 Mays 1977 katliamnn amac, merkezinde MHPnin de yer ald, egemen snflar arasndaki
dar bir fraksiyonun erken bir faist darbe giriimine gereke hazrlamakt. Kara Kuvvetlerinde
rgtlenen, 12 Mart 1971 darbesinin amalarna ulamad ve yarm kald grn savunan
sac-faist subaylar sert, ili tipi bir darbe hazrl yapyordu. Yarm kaldn dndkleri 12
Mart darbesini tamamlamak istiyorlard. Liderleri dnemin Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral
Namk Kemal Ersundu.
Bu darbe giriiminin, resmi azlardan dorulanmasa bile, 1977de devletin zirvesinde grev
yapan herkes tarafndan bilenen bir sr olduu anlalyordu. Darbe ortamn hazrlamak iin 1
Mays 1977de yzlerce kiinin lecei ok bir katliam planlanmt. Ordudan ihra edilen ve
12 Mart dneminde ar ikence gren Emekli Kurmay Yarbay Talat Turhan, Eer 1 Mays 77de
300 kii lseydi darbe yapacaklard diyor.
Ayn yl zmir ili Havaalannda CHP lideri Blent Ecevite bir suikast dzenlenecek,
kendisine refakat eden stanbul Belediye Bakan Ahmet svann kardei iadam Mehmet svan
bacandan yaralanacakt. Gzaltna alnan polisin zerinde, orduda ve polis envanterinde bile
bulunmayan ok zel bir NATO silah yakalanacakt. Yine ayn yl Sirkeci Tren Garna ve
Yeilky Havalimanna konulan bombalarla sradan insanlar lecek, bu sabotajlara kimse bir
anlam veremeyecekti. Ecevitin Taksimde, kanl 1 Maystan sadece bir ay sonra yapaca seim
mitingine de saldrlaca ihbar edilmiti. Bu ihbar dorudan dnemin babakan Sleyman
Demirel aklayarak, suikast boa karmt.
Talat Turhan konuya ilikin olarak unlar yazyor:
Terrden yararlanlarak Trkiye istikrarsz duruma getirilmek isteniyordu. Bu plann bir
paras olarak, 5 Haziran 1977 seimleri ncesinde mahiyeti hl aydnlanmayan olaylara tank
olduk. Kukusuz bu olaylar arasnda en iren ve aalk olan Taksim Meydannda kurulan
kanl tuzakt. 1 Mays 1977de 34 vatandamz yaamn yitirdi. Bizim istihbaratmza gre, eer

300 kii lseydi 1980 darbesi yl nce, 1977 tarihinde gerekleecekti. Ama bu plan skmedi.
Trkiye seimlere gitti. Bu arada Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Namk Kemal Ersun
emekli edildi. Nedeni bugne kadar aydnlanm deildir. 1980 ylndan sonra bu kiinin Kenan
Evren tarafndan en ok para getiren bir kuruluun ynetim kurulu yeliine getirilmesi herhalde
bouna deildi. (Talat Turhan, zel Sava, Terr ve Kontrgerilla; Tmzamanlar Yaynclk, Mart
1992, s. 63)
Dnemin Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Namk Kemal Ersunla birlikte, tam 850 subay,
1 Mays katliamndan 30 gn sonra 1 Haziran 1977 tarihinde emekli edildi. Trkiye seimlere gitti
ve Milliyeti Cephe hkmeti dt. Yasal olarak tayin, terfi ve emekli edilecek subaylar
hakknda ilemlerin karara baland Yksek Askeri ra (YA) toplants ve 30 Austos gn
bile beklenmemiti. hra edilen subaylar arasnda iki korgeneral, eski MT Mstear Tmgeneral
Musa n gibi isimler de vard. Tm zel Harp Dairesinde grev yapmt. MTte de geni
bir tasfiye yapld. Grevine son verilen MT yneticileri arasnda MHP lideri Alparslan
Trkein dnr ahap Homri ile damad Davut Homri de vard. Atlanlardan biri de daha
sonra yeniden MTe alnacak olan, Mahir ayan ve arkadalarnn ldrld Kzldere
operasyonuna katlan Hiram Abast.
Olay bundan ibaretti. Halil Berktay ya btn bu olup bitenleri bilemeyecek ve iinde yaad
olaylar yorumlayamayacak bir siyasi krlk iinde ya da snrl bir analiz yeteneine sahipti. kisi
de deildi; Berktay liberalizmle batan km biri olarak sola saldr zerinden yeni rejime
nemli bir hizmet sunarak ne kadar deerli olduunu gstermeye alyordu. Nitekim, 12 Eyll
2010 anayasa referandumundan sonra Taksimi yeniden 1 Mays etkinliklerine, dolaysyla
toplumsal muhalefete kapatmak isteyen AKP iktidarna, tam zamannda 2012deki 1 Mays
yasandan hemen nce, paha biilmez bir gereke sunmutu.
Trkiye soluna Maoculuu getiren PDA (Proleter Devrimci Aydnlk) ekibinin nde gelen
isimlerinden biri olan Halil Berktayn dier sol liberallerden bir fark bulunuyor; Berktay, ak
bir Marksizm eletirisi zerinden, sosyalizmi bir siyasal tutum, inan ve felsefi tercih olarak terk
eden bir sol liberal. Kendi deyimiyle demokratik solculuk olanaklarn arayan bir dnek! Taraf
gazetesinde yazd seri yazlarla Marksizme ve sosyalizme ynelik eletirilerini temellendirmeye
alan Berktay, Murat Belge ile girdii bir tartma kapsamnda unlar sylyordu:
Bakn, 80lerin sonlarnda SSCB ve Dou Avrupa halk demokrasileri kt; in ise ekonomik anlamda sosyalizmi (veya
sosyalist retim tarzn) terk edip, sosyalist politik sistem diye sadece tek-parti diktatrln korurken, bu koulla kapitalist
piyasa ekonomisini benimsedi. Bylece (a) sosyalizmin mevcut (kapitalist) retim ilikilerini irad bir mdahaleyle kkten deitirme
iddias; (b) kapitalizme stnlk iddias; (c) tarihin ak ynnde kapitalizmden sonra yer alma, yani kapitalizme gre bir ilerlemeyi
temsil etme iddias kalmad. Aslnda bu, kim kabul etmezse etmesin, madd bir realite olarak sosyalizmin ve sosyalizm tarih dneminin
sona ermesi demekti. ()
Bu ve benzeri sorular, tarihin ill devrimlerle ilerleyeceine; devrimlerin iyi, zorunlu, kanlmaz ve evrensel olduuna, hatt
ilerleme fikrinin kendisine ilikin olanca teorik kurguyu alaa ve parampara etti. (Halil Berktay, Taraf gazetesi, 9 Mart 2013)

Grlebilecei gibi, tarihi Halil Berktay, aslnda ok temel ve basit bir metodolojik hata
yapyor. Marksizm ve sosyalizm hakkndaki hkmn, ok ksa dnemli ve insanlk tarihinde
ihmal edilebilir ksalktaki gzlemlerine dayanarak veriyor. Fransz Devriminden sonraki
restorasyon dnemine bakp kesin hkm vermek gibi bir hata yapyor. nsanln ve gezegenin
geleceini yok etmeye doru byk bir hzla ilerleyen kapitalizme kar biricik eletirinin geersiz

olduunu ileri srmekle, hem Francis Fukuyama gibi ABD emperyalizminin nde gelen
teorisyenleriyle hem de liberalizmin kurucu babalardan Adam Smith ile ayn noktada buluuyor.
Kapitalizm, yle anlalyor ki Berktaya gre de tanrsal veya doal dzendi artk. Bir
anlamda tarihin sonu, insanln nihai tecrbesiydi.
Aslnda Halil Berktaya sol liberal demek de ok zor. nk Berktay, kendi Marksizm
eletirisinin bysne kapld iin bir demokratik solculuk olanann kaldndan bile phe
duyuyor. Aka kapitalizmi de savunamad iin byk bir sknt yayor. Aslna baklrsa
Trkiyede yeni muhafazakr (neo-con) kavramna en yakn ve bu ablona en ok uyan isim Halil
Berktay. Dnekliin teorik ve ideolojik temellerini atan Berktay, eer mr yeterse daha uzun
yllar kurulu dzene ve kapitalizme hizmet sunmaya aday bir eski solcu portresi iziyor.

DOKUZUNCU BLM
LBERALLERN DNEM
9.1 - LBERALLERN AKP LE MSTEHCEN DANSI!
AKPnin baars; soyut bir statko ve devlet eletirisi zerinden somut bir iktidarn ve bir
gerici dnm projesinin desteklenmesini salamasnda yatyor. Bu baarnn salanmasnda ve
2014 Trkiyesine kadar srdrlmesinde en byk rollerden birini, bu kitabn da temel konusunu
oluturan ve ou soldan devirilen liberaller oynad.
Bugn liberallerin bir blmnn iinin bittii ve kirli bir mendil gibi kenara atldklar
anlalyor. Soyut ve sahte bir demokratikleme adna slamclara ynelik btn eletirilerini geri
eken liberallerin, dost eletirilerine bile izin verilmediini, Mehmet Altann iktidar
gdmndeki Star gazetesinden atldktan sonra yapt aklamayla rendik. Altann, iten
atlana kadar bu gerei gizledii ortaya kt.
AKP-Cemaat iktidar ile liberallerin ilikileri aamadan geti. Birinci aama, AKPnin ilk
iktidar dnemiydi. Bu ilk dnem, Avrupa Birlii (AB) yelik srecinin batan karc vaatleri
zerinden kurguland. kinci aama geleneksel iktidar blokunun tasfiye edilmesi ve yeni iktidar
bileiminin kurulmasna demokratikleme gerekesiyle verilen destek dnemiydi. nc
dnem ise AKP-Cemaat koalisyonunun kaytsz artsz iktidar olduu dnemi ve liberallerin
geici yol arkadalar olarak dlanma aamasyd. nc dnem ayn zamanda, AKP ve Cemaat
arasndaki iktidar kavgasnn da byd ve illegal bir yaplanma olarak Glen Cemaatinin
koalisyondan ayrld aama olacakt.
nc dnem kapanrken, Ergenekon ve benzer davalar zerinden kurulan siyasal tertip aa
km, rejimin yolsuzluklar ve her trden pislik ortala salmt. Bu ortamda girilen 30 Mart
2014 yerel seimlerini de hile, bask, antaj, satn alma ve kirli propaganda gibi yntemlerin de
yardmyla yine AKP kazanacakt. Bylece liberallerin AKP ve slamclarla ilikisinde drdnc
dnem balyordu. Bir ulus iten ie ryordu.
Bu dnemde liberaller hayatlarna, kendilerini var eden deerlere, tarihlerine, iinden
geldikleri toplumsal evrelerine ihanet etmenin utanc ve zavalllyla ba baa kalacaklard. Bu
utantan kurtulmak iin liberaller arasndan keskin ve fakat yzeysel bir AKP eletirisine
ynelenler kacakt. Ancak inandrc olmalar artk ok zordu.
Bu arada Oya Baydar gibi sosyalist soldan (TP/TKP) gelip herkesten nce bo havuza
atlayanlar da vard. Scak Klleri Kald ve pln Generali gibi bu dnemin kfr romanlarn
yazan Oya Baydar gibi sol liberaller, tertibin aa kmasyla ortalkta kalacakt. plerden
silahlarn, bombalarn kt darbecilerin lkesini anlatrken, kendilerini Hrant Dinkin

katilleriyle yan yana bulmulard. Trkiyeyi hep beraber siyasal slamclara teslim ettiler. Adalet
Aaolunu da bu kategoride anmak kanlmaz. Aaolu, Tayyip Erdoana bir dnem inandn
itiraf ediyor, ancak, hl kendilerinin deil de Erdoann deitiini ve toplumu yanlttn
sylemek gibi bir safl srdryor. (Bkz. Oya Baydar, pln Generali, Roman, Can
Yaynlar, 2009 stanbul)
AKP, hkmet olduu ilk dnemde (2002-2007) i dinamiklere dayal bir iktidar kudretine
sahip olmaktan ok, esas olarak d dinamiklere yaslanarak lke iindeki iktidar alann
geniletmeye alan bir siyasal oluum grntsn veriyordu. Bu durum salt grntden ibaret
de deildi. Siyasal ve toplumsal g dengeleri/dalm nedeniyle gerek tablo da byleydi. Bu
olgu, her siyasal gerilim ya da kriz aamasnda olaylar tarafndan dorulanacakt.
yle anlalyor ki, iktidar referansn ABD ve ABden alan AKP ve rtl orta Glen
Cemaatinin baka areleri de yoktu. Bu nedenle Erdoan ve beraberindekilerin zaman zaman
Ankarada ilan ettii krmz izgiler Washington ya da Brkselde aldnda, buna
direnemeyecekleri daha bandan belliydi. Nitekim hibir ihtilafta direnme yoluna da gitmediler.
Ynelttikleri her itiraz ok ksa srede geri almak zorunda kaldlar. AKP iktidar Irakn igali ve
Libyaya ynelik NATO mdahalesi srasnda bu tutumu yz kzartc ekilde sergileyecekti.
lk iktidar dneminde Batya yaslanarak iktidarda kalan ve AB sopasn kullanarak muhalefet
glerini pasifize eden AKP ve Glen Cemaati; ABDnin de desteiyle ikinci iktidar dneminde
btn devleti ele geirecekti.

9.2 - BR ULUSUN UZUN VE ACILI NTHARI

Modern Trkiye hzla kendisini inkr eden bir noktaya doru savruluyor. lke ve bir ulus,
uzun ve acl bir intihar sreci yayor.
ABD ve Batda tasarlanan proje ile yerel slamclarn hedefleri arasndaki rtmeye uygun
ekilde, Trkiye, bir lml slam rejimi olarak btn blgeye model diye sunuluyor. Krfez
lkeleri ve Suudi Arabistan rejimlerinden farkl olarak Trkiyenin hem sanda dayal ve Bat
yanls hem de slami referanslara yaslanan bir rejim olabilecei ileri srlyor.
Ancak bir siyasal hareket olarak AKP, Ortadouda liderlik kapasitesini artc bir hzla
yitiriyor. AKP, blgede kkl bir siyasal slamc hareket olan Mslman Kardelerin bir kolu,
yerel bir birimi haline geliyor.
Trkiyenin ardndan, btn Arap dnyasnda da Birinci Cumhuriyetler ykld. Bu lkelerde
Mslman Kardeler iktidara geldi. Arap Bahar denilen siyasal dalga, nedense ortaa art
Arap emirliklerini deil de, iyi-kt Cumhuriyet rejimleri kuran, kadnlarn seme ve seilme
haklarnn olduu, yar sekler lkelerdeki rejimleri ykacakt.
Dolaysyla, modern kurumlarn ve deerlerini kaybeden Trkiye asl imdi model olmaktan
kyordu. ounlukla 20. yzyln ikinci yarsnda kurulan ve genellikle Kemalist Cumhuriyet
modelini izleyen Arap dnyasndaki yar laik rejimler, Trkiyedeki lml slam darbesinin
ardndan yklacakt.
Modernleme deneyimi baarszlkla sonulanan Msl-man lkeler, deyim uygunsa yeniden

ortaaa iade ediliyordu. Arap dnyasn saran kardevrimci dalga, Tunusta olduu gibi yer yer
belli bir kitle desteini salyor gibi grnse de, Irak, Libya, Yemen ve Suriyede gzlenecei
gibi genellikle dorudan igal, askeri mdahale ya da emperyalizmin desteindeki kanl isavalar
araclyla geliecekti.
nsanla verebilecei hibir ey kalmayan; edebiyat tkenen ve sadece tarihsel bakmdan
deil, gncel olarak da gericileen burjuva snfnn varl dnya iin tehdide dnmt.
Servetini, refahn ve bir snf olarak varln felsefi ve ahlaki olarak aklama yeteneini yitiren
kresel sermaye, bu nedenle insanl bir nceki an deerler dnyasna iade etmeye
alyordu.

9.3 - YEN ORTAAIN ENDE

nsanlk teolojik literatre ve kurumlara dayal yeni bir ortaan kapsndan ieriye itiliyor.
nsanlk tarihsel bir atlmla emperyalizmi ve kapitalizmi aamad srece, gezegen durdurulamaz
ekilde yok olmaya doru gidiyor. nsanlk hem baarsz sosyalizm deneyimlerinin bedelini hem
de kazanmlarndan bu kadar kolay vazgemenin cezasn demeye hazrlanyor.
Suriyenin direnii bu bakmdan byk nem tayor. nk Suriyede emperyalizm ve
gericilerin kazanmas halinde, btn insanlk kaybetmi olacak Baas rejiminin btn kusurlarna
karn ikilem byle.
Trkiye son 30 yldr derin, ykc, yz kzartc ve sefil bir aydn ihaneti yayor. Liberal
ihanetle i ie gelien bir savrulma bu. nk bu topraklarda aydnlar hibir zaman byle
alalmamt. nsann ii szlyor, fkeleniyor.
Aydn snfnn bir blm bu lkenin (Osmanl ve Trkiyenin) ilerici birikiminden, devrimci
damarndan/geleneinden (bu birikim ve gelenek ne kadarsa) kopuyor. Bozulma ve rme yle
derin ki, son yllarda ibirlikilik ve ihanetin, halk dmanl ve gericilikle bulutuu bir yatak
oluuyor.
Tanzimattan beri her tarihsel krlma noktasnda aydnlarn bir blmnn kendi hayatlarna,
deerlerine, geleneklerine, evresine ve topluma ihanet ederek iktidarlarn emrine girdiini
biliyoruz. Bylelerinin devlet ve egemen gler tarafndan ynlendirilip korunduunun da
farkndayz.
Ancak byleleri tarihte hep aznlkta kalmlard. Trkiyenin yeni ortaan bir deney
laboratuvar haline getirildii bu tarihsel dnemete, ounluk olmasalar bile ilk kez bu kadar ok
oldular.
Trkiye bu dnemde, kredi kart reklamlarna kan ve bir magazin yldzna dnen
yazarlarn, Elif afaklarn lkesi oldu. ktidarn, emperyalizmin ve yeni gericiliin tezlerini,
demokratik ve zgrlk gerekelerle tekrarlayan, dahas kendi lkesine bir turist gibi dolaacak
kadar yabanclaan ve Trke yazmasn bile bilmeyen Orhan Pamuklarn lkesine dnt.
Ancak bu lkenin hl byk bir aydn birikimi, devrimci gelenei, iyi ve yksek sanat temsil
eden airleri ve edebiyatlar var. Onlar iirin ve edebiyatn onurunu koruduklar gibi, bu lkeyi
ve toplumu da yceltmeye devam ediyor. Liberal aydnn ihaneti byk bir bozguna dnyor,

hayal krkl yerini ar bir yenilgiye brakyor. Gezi Direnii sadece liberal ve sol liberal
anlatnn kmesine yol amam, ayn zamanda yeni bir aydn kuann da habercesi olmutu.

9.4 - GEZ/HAZRAN LBERALLERN YENLGSDR

Mays 2013te balayan, Haziran ve Temmuz aylarnda btn lkeye yaylarak toplumu ve
kurulu dzeni sarsan Gezi Direnii, bir yanyla liberallerin ideolojik ve siyasal yenilgisine iaret
ediyordu. Bu lkede son 30 yldr ina edilen ve slamc AKP iktidarna verilen somut bir destee
dnen btn liberal tezler kt. Yaam, tarih ve bir halkn siyasal eylemi bu liberal tezleri
yanllad.
AKPnin lkeyi demokratikletireceine ilikin efsane darmadan oldu. Bu yle byk ve hzl
bir k oldu ki, AKPnin vesayet rejimini ykt tezine drt elle sarlan sal sollu liberaller
bata olmak zere zere, kendi hayatlarna ve deerlerine ihanet eden aydnlar, gazeteciler,
muhafazakr yamaclar, izleyicilerine ve okurlarna ihanet eden merkez medyann tamam bu
enkazn altnda kald. Hani muhalefet nerede diye soran liberal arlatanlar, aadan gelen bu
byk fke patlamas karsnda akna dnd.
Hi beklemiyorlard, birdenbire insanlarn neden sokaa ktn anlayamadlar. stanbulun
her kesinde ve Trkiyenin her blgesinde gece yars kadnlarn, erkeklerin, yallarn,
ocuklarn ve zellikle genlerin bayraklarn, flamalarn alarak protesto eylemine nasl ve neden
katldn zemediler.
Cumhuriyet tarihinin en byk kitle eylemleriyle, ay yldzl bayrak gericiliin ve faizmin
elinden alnd ve toplumun direni sancana dnt. Gezi Direnii srasnda ay yldzl bayraklar
ve Mustafa Kemal posterleri ile sol ve devrimci gruplarn flamalar yan yanayd. Eylemler
srasnda Krt dmanl diye yorumlanabilecek tek slogan bile atlmad. nemsiz bir iki olay
dnda, ovenist bir saldrganlk olarak nitelendirilebilecek tek bir olay bile olmad. Direni ve
eylemler, ovenist ya da millyeti deil, yurtsever ve Aydnlanmann kazanmlarn korumay
amalayan, laiklii ve modern yaam tarzn savunan, halk ve toplumcu bir karaktere sahipti. Bu
anlamda sol ve ilericiydi.
Liberaller, en az muhafazakrlar ve dinciler kadar aknd. nk onlar AKP-Cemaat
koalisyonunun bu lkeyi zgrletireceini, dahas muhafazakr devrim yoluyla burjuva
devrimini tamamlayacan; Trkiyenin tpk Bat lkelerinde olduu gibi, sivil toplumun
glendii bir lke ve demokrasisi haline geleceini dnyordu. Oysa AKP, pek demokratik
gerekelerle dinci-faizan bir diktatrlk kuruyordu. Toplum bunu grm ve mdahale etmiti.
Liberallerin ve yanama aydnlarn ihanetine karn kendi yaamn ve hukukunu savunmaya
ynelmiti.

Tarihsel Devrimci Birikim

Liberaller o kadar aknd ki, Gezi gnlerinde CNN International televizyonuna konuan,
merkez medyann nde gelen isimlerinden biri, muhabirin, nsanlarn sekler haklar iin nasl

byle byk ktleler halinde sokaa kt ve Nasl bu kadar geni bir halk kesiminin 48 saat
boyunca aralksz polisle atarak direniini srdrd eklindeki sorularna tatmin edici bir
yant veremedi. Halkn aniden ulusalc olmaya karar verdiini syleyemedii iin, verebilecei
bir yant da yoktu.
Oysa ortada aracak ya da aklanamayacak bir ey yoktu. lkeyi ve toplumu siyasal slamn
program dorultusunda dntrme karlnda neoliberal yama politikalarnn kararl bir
uygulaycsna dnen AKP iktidar; tarihin akna, insann doasna, toplumun kazanmlarna
kar sava amt. AKP hkmeti yanda bir sermaye grubu yaratarak slamc iktidarnn sosyal
ve ekonomik temelini glendirmeye alyordu. Bu politika, kamu varlklarnn yamalanmasna
dayal byk ve pervasz bir yolsuzluk ekonomisi demekti. Btn bu uygulamalar halkta byk bir
fke birikimine yol at.
Gelir dalm Cumhuriyet tarihinde hi olmad kadar bozulmu, sosyal adalet km, sosyal
gvenliin yerine sadaka ekonomisi geirilmiti. zelletirmeler isizlii artrm, esnek ve
gvencesiz altrma ve taeronlatrma sistemi i hukukunun belirleyici karakteri olmutu.
Daha da nemlisi, AKP-Cemaat iktidar Ergenekon, Balyoz vb. gibi polis-adliye tertibine
dayal davalarla rtl bir darbe gerekletirmiti. Bu darbe yoluyla devleti btnyle ele geiren
iktidar, g sarholuu iindeydi.
Ancak Trkiyenin yaklak 200 yllk tarihsel derinlie sahip ilerici birikimini, geleneini ve
devrimci damarn unutmulard.
Sekler bir hayat yaayan baz aydnlarn, liberallerin ve yanama solcularn AKPye
verdikleri destek, nce halkn kafasn kartrmt. Liberallerin says azd, ama kendilerine
sunulan medya olanaklar nedeniyle etkileri ok yksekti. Bu nedenle liberallerin ihaneti toplumun
direni refleksinin krlmasnda nemli bir rol oynad. AKP iktidarna kar kukularn
giderilmesinde, en azndan bekleyelim grelim tavrnn yaygnlamasnda liberallerin tutumu
belirleyici olmutu.
slamclar, liberallerin desteiyle, akllarnca milletle devleti bartracaklarn ileri
sryorlard. Onlar kendi dar dinci programlarn milletin talepleri sanyor, onun yerine
koyuyorlard. Cumhuriyeti ise bir avu sekinin rejimi olarak deerlendiriyorlard. Hibir
tarihsel, sosyolojik ve siyasal veriyle desteklenmeyen bu hipotez, tamamyla ideolojik bir
yaklamdan ibaretti. nk gerek ileri srdkleri gibi deildi. Ufuklar imam hatip okulu
tedrisatyla snrl olan iktidar kadrolar bunu anlayamad. Cumhuriyetin kitle destei,
sandklarndan ok daha geni ve bykt. Gezi Direniiyle ite bu byk kitle, stelik de eylemli
olarak sokaa kmt.
Cumhuriyetle kavgal olduunu varsaydklar millet ile kendilerini birdenbire sokakta
atyor halde yakalamak, iktidarlarn polis copu ve silahna dayanarak korumak, belli ki
slamclarda siyasal ve felsefi bir travmaya yol amt. nk AKP ve siyasal slamclarn
Cumhuriyetin kurumlarn ve kltrel temellerini tasfiye ederken ne srd en nemli gereke
milleti devletle ya da mmeti cumhuriyetle bartrmak hipoteziydi. te Trkiye gericiliinin
bu 100 yllk hipotezi kmt.
Taksim direniinde devrimciler, yurtseverler, Cumhuri-yetiler, demokratlar, CHPliler, spor

kulplerinin taraftar dernekleri, sosyalist partiler, ocuklar ve eleriyle gelen sradan yurttalar
hep birlikteydi. Trk bayraklaryla devrimci rgtlerin bayraklar, acele yazlan dvizlerle spor
kulplerinin flamalar yan yana dalgaland. Kfrler ile siyasal sloganlar ayn anda atlyordu.
Taksim Gezi Park, gerici-faizan AKP iktidarna ve yama dzenine isyann alan oldu. Btn
lke Taksim oldu, direni Krtlerin youn olduu kentler dnda kalan btn alanlara yayld.
Toplumun her kesiminden, her snfndan, her inan grubundan insan direnie destek verdi. Baz
firmalarn Taksimde yaplacak AVMde maaza amayacaklarn aklamalarndan sonra,
TSADdan da, Halkn vicdannn yaralandna ilikin bir aklama gelmesi ilginti.

9.5 - LERC TARHSEL BLOK

Gezi Direniiyle korku yer deitirdi. Her toplumsal muhalefet eylemini Darbecilerin
komplosu ya da Ulusalclarn ve Ergenekoncularn provokasyonu diye yaftalayan dinciler ve
liberaller, bu yalan srdremez hale geldi.
Tayyip Erdoan diktasna dnen dinci-faizan AKP iktidarn ve emperyalist kuatmay
yenilgiye uratacak toplumsal g, Gezi Direnii ile tarih sahnesine kt. Bir tarihsel ilerici blok,
yaamn pratii iinde bir halk cephesi olutu. Cumhuriyetiler, sosyalistler, solcular,
yurtseverler, ulusalclar, devrimciler, emekiler, ii snf, beyaz yakal alanlar, laiklik
kazanmlarn korumak isteyen yurttalarn byk cephesi...
Bireysel ya da yerel katlmlar bir yana brakrsak, Krt siyasal hareketi ortalkta yoktu.
rgtsel ve siyasal bir kararla direniin dnda kaldlar. Bu tutum byk bir siyasal ve tarihsel
yanlt.
Direnie Trkiye genelinde yaklak 10-11 milyon insann katld tahmin ediliyor. ileri
Bakanl Kamu Gvenlii Mstearlnn verdii rakamlar byle; 3 milyon 600 bini aktif olmak
zere, yaklak 10,5 milyon yurtta Gezi eylemlerine katlm. Bu, Trkiye siyasal tarihinin
grd en byk kitlesellik.
Tutucu ve dinci kesimlerle milliyetiler bu eylemlerde yer almad. Krt siyasal hareketinin
yasal partisi olan dnemin Bar ve Demokrasi Partisi (BDP) bandan beri Gezi Direniine
temkinli yaklat. AKP iktidarnn devrilmesini, Krt sorununun PKK ve hkmet tarafndan
yrtlen zm sreci bakmndan zararl ya da tehlikeli buldular. Gezi eylemleri boyunca
(yaklak iki ay) bata Diyarbakr olmak zere Gneydou illerinde tek bir dayanma eylemi
yaplmamas dikkat ekti.
BDP Ebakan Selahattin Demirta, direni eyleminin byk bir ykseli iinde olduu
gnlerde, Bar srecini baltalamak isteyenlerle yan yana olamayacaklarn belirterek, unlar
syleyecekti:
Diyarbakr sokaklarndan hl gaz kokusu geliyor. Demin de belirttiim gibi mzakere ve bar srecine kar ulusalc ve milliyeti
kesimler sreci baltalamak iin urayorlar, bunlara kar dikkatli olmak lazm. Taksimde, Trkiyenin drt yerindeki AKPnin
zulmne kar herkesin direnii meru ve hakldr. Gezi Parknda yaananlarn bar mzakerelerinin kartlna evrilmesine izin
vermeyeceiz. nk biz onlarla hareket etmiyoruz. Kesinlikle rk ve faistlerle ayn etkinlikler iinde olmayz. Bizim tabanmz ne
yapacan bilir. (Milliyet vd. gazeteler, 1 Haziran 2013)

Demirtan aklamas tam anlamyla skandald. Daha sonra dzeltilmeye allsa bile Krt

siyasal hareketi, Trk toplumuna ulamak, Trkiyelilemek ve Krt sorununun ilerici bir zm
iin zemin yaratmak gibi ok nemli bir tarihsel frsat da karm oldu. Direniin ardndan
Cemil Bayk gibi PKK liderleri zeletiri yaparak, hata yaptklarn kabul etti.
MHP de tpk BDP gibi direni eylemine rgtl olarak ve siyasal bakmdan katlmad. MHP
direnite yer almad gibi, esas olarak katlmclar sulayan bir tutum taknd. Direniin sol ve
Cumhuriyeti karakterinden rkt. AKP hkmetini eletirse bile temkinli bir dil kulland. Mahalle
arkadalar ya da yerel nedenlerle gelen bireysel katlmc lkcler dnda, MHP Gezi
eylemlerinde rgtl olarak bulunmad. stelik MHP, eylemlere katlan yeleri olursa, onlar
ihra edeceini de aklad.
Dolaysyla Gezi eylemlerine faistlerin ve rklarn katld ya da direnite bu kesimlerin
damga vurduu yolundaki iddialarn hibir karl yoktu. Bu iddia asl katlmama nedenini
gizleyen sahte bir gereke olmann tesinde anlam tamyordu. BDP ve Krt siyasetiler, AKP
iktidarna, dolaysyla zm srecine zarar verir diye, son derece dar milliyeti nedenlerle
direnie katlmamt. Bylece Trk halknn ve emekilerinin duyarllklar ve talepleriyle bir
ilgilerinin olmadn da ortaya koymulard. Zaten Demirtan ifade ettii direnie katlmama
nedenlerini bir daha hi kimse tekrarlamad.
Gezi Direnii sadece liberaller, muhafazakrlar ve slamclar iin bir siyasal ve ideolojik
yenilgi deildi. Krt siyasal hareketi bakmndan da ciddi bir bozgun anlamna geliyordu. Ortaya
kan mral grme tutanaklarndan anlaldna gre, Abdullah calan, Gezi eylemlerine
katlsaydk AKP hkmeti derdi diyecekti. (Aydnlk gazetesi, 28 Austos 2014)

SONU / SONSZ
Yz Yl Ertelenen Hesaplama
Tayyip Erdoan, AKP iktidarn Cumhuriyeti ve laiklii tasfiye etmekle eletiren kesimlere
byk bir kinle saldryor. ktidar boyunca fanatik bir slamc militan slubuyla muhalifleri
azarlamaya kalkyor. AKP iktidarnn dinci-faist bir diktatrlk kurmaya altn syleyenleri
yukardan ve buyurgan edayla tersliyor.
Toplam semen saysnn 56 milyon olduu Trkiyede, ancak 20 milyon 800 bin oy alarak 10
Austos 2014te cumhurbakan seilen Erdoan, adeta bir darbe rejimi lideri gibi hareket ediyor.
Hilesiz, adil ve demokratik bir seim yaplmadn aklmzda tutarak belirtirsek eer; toplam
semenin ancak te birinin desteini alan Erdoan, 12 Eyll 2010 referandumundan sonra ina
etmeye baladklar dinci faizan rejimi bir diktatr olarak tamamlyor. (Sadece stanbul
Kthanedeki 50 seim sandnn 36snda hile yapld mahkeme kararlaryla kesinleti.)
Erdoan, gndemin ilk srasndan inmeyen rejim tartmalarna da yine dizginlenmemi bir
fkeyle katlyor. Erdoan, kendisini ve partisini Cumhuriyetin kazanmlarn ykmakla
eletirenlere, aalayc bir slupla Kimsiniz siz ya! diye saldryor. Bu szleri her frsatta
tekrarlyor; Kimsiniz siz ya! Ve devam ediyor, Cumhuriyet sizin malnz deil, geti o gnler.
(Bkz. Hrriyet vd. gazeteler, 31 Ekim 2013)
Erdoan Cumhuriyet artk bizim diyor. Gya Cumhuriyet herkesin, 76 milyonun demek
istiyor, ama diyemiyor. Asl sylemek istedii u; Cumhuriyeti sizden aldk, devlet artk bizim,
haddinizi bilin. nk ayn konumay yaklak sekiz ay sonra tekrar ediyor ve yine Kimsiniz siz
ya! diye rvanist bir slupla fke sayor. (Tayyip Erdoan, Anadolu Ajans, 11 Mays 2014,
Afyonkarahisar konumas tam metni)
Aznlk oylaryla cumhurbakan seildikten sonra da tutumunu srdryor ve Ben tarafsz
cumhurbakan olmayacam, diyor. nk btn diktatrler gibi mutlak doruyu temsil ettiini
ve kendi dar siyasal programn toplumun tamamna dayatma hakknn olduunu dnyor. Bu
nedenle, Meclise trbanla girilmesini kolaylkla, dinin emri diye savunuyor. Oysa tam da bu
yaklam, demokrasinin ve pozitif hukukun deil, artk bu lkede dinci bir diktatrln ve dinsel
dogmalarn yrrlkte olduunu gsteriyor. Yasalarn kaynann tartlamaz, eletirilemez,
sorgulanamaz, deitirilemez ve itiraz edilemez kutsal ilkeler, dini dogmalar olduunu sylemek,
burjuva anlamda da, genel anlamda da demokrasinin tam kart bir politik pozisyona iaret
ediyor.
Bylece kadn aalayan, onun gerek zgrln yok eden, ikinci snf bir insan olduunun
nsel olarak kabulne dayanan ve en kapsaml cinsiyeti saldr olan trban, btn kavramlarn
tersyz edildii bir ortamda, zgrlk sorunu gibi ele alnyor. Kadn ve rtnme sorununun

byle arpk bir anlayla tartlmasn salayanlar ise, esas olarak kendi yaam tarzlarna ihanet
eden liberaller oluyor.
Immanuel Kant, Fransz Devriminden iki yl sonra Aydnlanma konusunda verdii nl
konferansnda unlar sylyordu:
Aydnlanmann temel noktasn, insanlarn bizzat kendilerinin sorumlu olduu vesayet
durumundan, zellikle din konularndaki vesayetten kmalarnda gryorum. nk, dini vesayet
tm vesayetlerin hem en zararls hem de en onur krcsdr. (Aktaran: Taner Timur, Marx-Engels
ve Osmanl Toplumu, Yordam Kitap, 2012 stanbul, s. 29)
nl Alman filozof ve felsefeci bu szleriyle dz bir din kartlna deil, kamusal dzenin ve
hukukun hangi temellere dayanmas gerektiine, dolaysyla iktidarn kaynana iaret ediyor.
Tartlamaz ve sorgulanamaz kutsal deerlere dayanan dini vesayet rejimi ve din zerinden
hareketle toplumdan gelen bask, devlet basksyla karlatrlamayacak kadar ar bir kuatma
durumu oluturuyor. Bu lkede, vurun kahpeye olaynn yaanmad tek belde gstermek bile
zordur. Artk bu vesayet, kuatma ve bask, devlet eliyle de uygulanacak. te AKP iktidaryla
salanan budur.

Temel atma Alan Cumhuriyet

ankayaya trmanan Tayyip Erdoann babakanl devrettii eski Dileri Bakan Ahmet
Davutolu, yeni grevi ilan edildiinde yapt ilk konumada, Restorasyon srecini
tamamlayacaklarn syledi. Hkmet hemen ardndan ald kararla bir ynetmelik deiiklii
yaparak btn ortaretim okullarnda trban serbest brakt.
Davutolu, 2008de Ergenekon soruturmalarnn btn hzyla devam ettii gnlerde de, Yz
yllk parantezi kapatacaz, demiti. Bylece Davutolu eski rejimi, sadece Cumhuriyet ncesini
deil, 1908 Devriminin ykt Padiah Abdlhamit ynetiminde ifadesini bulan slami dzeni,
gnn koullarna gre yeniden ihya edeceklerini de (kuracaklarn) ilan etti.
Davutolu, bu nedenle AKP iktidaryla balayan dnemi restorasyon sreci olarak
deerlendiriyor. Tpk Fransz Devriminden sonra Bourbon Hanedannn bir kardevrimle
yeniden iktidar ve devleti ele geirdii dnem gibi. Zaten restorasyon kavramnn siyasal
anlamn da Avrupann nemli kraliyet ailelerinden biri olan Bourbon Hanedannn devrimin
ykt eski dzeni onarma giriiminden alyor.
Bu nedenle liberallerin ileri srd gibi suni bir atma diye nitelendirilemeyecek
Cumhuriyet tartmas ve Cumhuriyetin kazanmlar konusu, son yllarda toplumdaki saflama
ve siyasal atmann merkezine oturdu. Cumhuriyetin tarihsel kazanmlarn, insanln ilerici
birikimini, laiklii, akln zgrln ve bilimi savunmak ya da btn bu deerlere kar kmak
sizin toplumsal ve siyasal konumlannz da tayin eden en nemli belirleyen haline geldi.
Liberalizmle lekelenen solun nemli bir blm, artk bir olgu haline gelen bu gerei
grememekte srar ediyor. deolojik nyarglarna ve teorinin grisine, yaamn gerekliini ve
yeilini feda ediyorlar.
Oysa geni ynlar, Gezi Direnii dahil toplumun her kesiminden muhalifler; bu lkede

zgrln, demokrasinin ve adaletin toplumsal zeminini oluturacak kesimler, byk lde sz

konusu deerleri savunmak amacyla sokaklara ve alanlara kyor. Tadklar pankartlara,
bayraklara ve simgelere bakldnda bu durum aka grlyor.
rnein 29 Ekim 2013 tarihide Cumhuriyet Bayram nedeniyle yaplan ve milyonlarca yurttan
katld kutlamalar, Haziran/Gezi Direniinin bir devam, onun grece daha rgtl bir ifadesi
olarak gerekleti. Katlmc sradan insanlar bu durumu aka ifade etti. Btn alanlardan,
Hkmet istifa ve Her yer Taksim, her yer direni sloganlar ykseliyordu. Krt dmanl
diye nitelendirilebilecek tek slogan bile atlmad. Ayrca 29 Ekim gn ve gecesi sokaa kan,
alanlara akan ve gerektiinde polisle atan milyonlarca insann kendisini solda saydn, en
azndan sola ak olduunu da saptamak gerekiyor. Bu durum saptanmadan sz konusu geni
toplumsal kesimlerle doru bir iliki kurmak mmkn deil.
Trkiyenin iinden getii bu tarihsel dnemecin zelliini ve sz konusu temel atma
alann doru ekilde kavramadan, brakn siyaseti ve solculuk yapmay, artk bu lkede spor bile
yaplamaz.

Tarihsel Hesaplamaya Doru

Trkiye, btn lkeyi saracak bir hesaplamaya doru gidiyor. Btn ulus, kendisini oluturan
tm unsurlaryla iki a arasndaki bir yksek gerilim hattnda salnyor. Siyasal slamc bir rgt,
kendilerine ve deerlerine ihanet eden, kendi cumhuriyetini yar yolda brakan glerin salad
olanaklarla byk bir lkeye el koymu durumda.
Artk (2014 yl itibaryla) lkede sadece siyasal slamc bir iktidar yok, yeni bir rejim var.
Dinci-faizan bir diktatrlk hkm sryor. Toplum 200 yllk bir tarihsel derinlii olan ynn
deitirmeye zorlanyor. Devletin ve toplumun sekler temeli imha ediliyor, 12 yldr dinsel bir
yeni zemin kuruluyor. Bir bakla 64 yllk, bir baka bakla 34 yllk kardevrim sreci
tamamlanyor.
Dier taraftan, Cumhuriyet byk lde tasfiye edilmesine ve yerine lml da olsa bir slami
rejim kurulmas yolunda nemli admlar atlmasna karn, yeni dzen btn kurumlaryla henz
oluturulmu da deil. Dier bir ifadeyle dinci gericilik Birinci Cumhuriyeti ykt, ama ikincisini
kuramad. Bu baarszln temelinde, kardevrimci hareketin insanln ve toplumun ilerleme
dinamiiyle atan ve tarihsel bakmdan gericilii temsil eden toplumun en geri glerine
dayanmas yatarken; ayn zamanda apszlk, cahillik, donanmszlk, bilimsel bilgiye yabanclk,
dogmatizme esaret ve yeteneksizlik gibi etkenler de rol oynuyor.
Dolaysyla dinci-faizan diktatrln temelleri salam bir zemine oturmuyor. Her ey son
derece kararsz bir dengeye dayanyor ve deyim uygunsa yeni dzenin (ya da Ilml slam
rejiminin) kuruluu bak srtnda ilerliyor. nk Haziran/Gezi Direnii btn hesaplar bozmu,
liberal ve muhafazakr illzyonu datm durumda.
lke ve toplum bu ykle, kendisini bir nceki an dnyasna eken bir gle yoluna devam
edemez. Toplumsal ve tarihsel ilerleyiini srdrmek isteyen, byle bir nesnel dinamiin itilimi
altndaki bir lke ve toplum, kendisini geriye, bir nceki an deerler dnyasna ekmeye

alan bir gcn basks altnda yaad skmay daha fazla tayamaz. Bir tercih yapmak ve bir
karar vermek zorunda.
Ya btn tarihsel kazanmlarn kaybederek bir nceki aa iade edilecek ya da tarihsel
ilerleyiinin ve Aydnlanma yrynn nndeki engeli sonsuza kadar ortadan kaldracak.
Trkiyenin geldii atal, toplumun karar vermesi gereken tarihsel kavak budur.
te bu nedenle btn lke ve toplum yaklak 100 yldr ertelenerek, birikimli ekilde bugne
kadar gelen bir hesaplamay tamamlamak zorunda. Biz istesek de istemesek de toplum, isava
potansiyelini de iinde tayan byle bir krlma noktasna doru gidiyor. nk, gerek 1908
Hrriyet, gerekse 1923 Cumhuriyet devrimleri, bir nceki an deerleri ve kurumlaryla
hesaplamay tamamlamad. Tamamlayamad Dolaysyla hesap kapatlmad. Defter hl ak.
Durum byle olunca, nceki yzyldan devredilen tarihsel yk, bugn btn toplumun zerine bir
karabasan gibi km durumda. Bu hesap grlp defter kapatlmadan, dinciliin tarihsel
eletirisi tamamlanmadan ve kardevrim glerinin tasfiyesi kesin ve tartlmaz ekilde
gerekletirilmeden toplumun yoluna devam etmesi imknsz.
Artk ortak hibir zemin yok. Spordan sanata, i ve alma dnyasndan medyaya, toplumsal
yaam alanlarndan kltre, gndelik yaamdan siyasete kadar her dzeyde sert bir kopu
yaanyor. slamclar 100 ylda kendiliinden oluan uzlamay, toplumun ald ortalamay ykt.
slamc iktidar, toplumu, arlk merkezi din olan yeni bir ortalama almaya zorluyor.
ktidar ve devleti ele geirenler dinmeyen bir intikam duygusu, kin ve kstahlkla kendi
dndaki herkese, her eye, her muhalife, her deere, zellikle sol, sosyalist, cumhuriyeti ve
yurtsever glere saldryor. Byk bir yama dzeni kurarak lsz servetler edindikleri halde,
ayn sonunu zor getiren ama sadece kitap okuyup tiyatroya gittii iin bir retmene sekin diye
hakaret edip ykleniyorlar. Kendileri mazlum ve halktan insanlar, bir eitim emekisi olan
retmen ise sekin oluyor. zetle btn ller kam durumda.
Hibir sistem ve rejim kesin bir hesaplama yaamadan, son ve sert bir atmadan gemeden
btnyle yklmaz. Dolaysyla byle bir hesaplama yaanmakszn ne dinci-faizan dzen ne de
cumhuriyet yeniden ve salam temellerde kurulamaz.
AKP iktidarnn, Ergenekon ve Balyoz davalaryla toplumu sindirdii ve bu nedenle daha da
ilerleyebilecei gibi bir sonu kard anlalyor. Oysa ok yanlyor. Gezi/Haziran
Direniinden gerekli dersi almad grlyor.
Trkiyede gericilie kar byk bir toplumsal dalga ekilleniyor. Btn veriler ok gl bir
kar koyuun geldiini gsteriyor. Toplum siyasal aktrlerin tutumlarndan bamsz olarak
tarihsel bir hesaplamaya doru gidiyor. Gezi/Haziran syan asl olarak byle bir hesaplamann
ilk da vurumuydu. Gezi/Haziran isyannn sola ramen gerekletiini ve ngrlemediini
unutmamak gerekiyor. Btn sorun bu dalgann rgtsz ve ndersiz olmasndan kaynaklanyor.
syann yine yenilgiyle sonulanmamas ve toplumun bir kez daha yanmzdan akp gitmemesi iin
devrimci bir mdahale gerekiyor. nk biz grsek de grmesek de tarih byle bir hesaplamann
gerekleecei kavaa doru akyor.
Ancak, AKP iktidar ve Erdoan eline geirdii gten emin grnyor. Bu nedenle fkeyle
kendisinden olmayanlar Siz kimsiniz ya! diye aalamaya devam ediyor. stelik 10 Austos

2014 tarihinden itibaren bunu Cumhurbakanl makamndan yapyor.

yle anlalyor ki, biz kimiz sorusuna doru yant verdiimiz takdirde, bu lke ve bu halk
diktatr fazla bekletmeyecek ve bizim kim olduumuzu ona anlad dilden anlatacak. Onu bu
kez liberalleri de kurtaramayacak. Greceksiniz.