Publication of Association Esprit, Socit et Rencontre

Strasbourg/FRANCE

The Journal of Academic Social Science Studies

Volume 5 Issue 8, p. 525-542, December 2012

MEDNE VESKASININ MADDELENDRLME

EKL VE TRKE EVRLER ZERNE BAZI
MLAHAZALAR
SOME OBSERVATIONS ON THE FORM OF THE MADINA
DOCUMENT AND ITS TRANSLATIONS TO TURKISH

Do. Dr. Mehmet ERDEM

Frat niversitesi, lahiyat Fakltesi, slam Hukuku Anabilim Dal

Medine VesikasNn Maddelendirilme ekli ve Trke evirileri zerine

526

Abstract
The Madinah Document refers to renowned contract that Prophet Muhammad
(pbuh) prepared as constitution of new Islamic state after hjrah i.e his flight from Macca
to Medinah in 622 AD. This document is very important from the perspective of the
history of law, because it is the first written constitution in the World. The first classical
source that transported this historical document, is Ibn Hishams book named alSiratun-Nabawiyyah. The writer quoted it from his teacher Ibn Ishak. In the classical
soruces, this record hasnt been not arranged as articles but as a prose. For the first time,
the orientalist Welhausen arranged it as 47 articles, and this form has been generalized.
But, in my opinion, in this arrangement, there are some inconsistencies which prevent
us to understand it correctly. On the other hand, a lot of Turkish studies, which
reference to this document, have been taken from Hamidullahs book named Le
Probhete de lslam whic has been translated by Salih Tu from French to Turkish.
However, there are some problem in the translation of some articles of the document.
We tackled this study so as to attract attention to the problematic ways on the
mentioned contradictoriness of that specifying style and translating.

Keywords: Madinah Document, Reification, Cloudy, Mistake of Translation.

z
Medine Vesikas, Hz. Peygamber (sav)in, Mekkeden Medineye hicretinden
sonra, yeni kurulan slam devletinin anayasas mesabesinde olmak zere yazdrd
rivayet edilen mehur mukavelenamedir. Bu vesika, dnyann ilk yazl anayasas
olarak kabul edildii iin, hukuk tarihi asndan zel bir neme sahiptir. Bu tarihi
belgeyi bir btn halinde bize aktaran en eski kaynak bn Hiamn el-Siretnnebeviyye isimli eseridir. O bunu, hocas bn shaktan aktarmtr. Vesika, klasik
kaynaklarda dz bir metin halinde yer almakta olup, ilk defa msterik Wellhausen
onu 47 maddelik bir kanun formunda tanzim etmi ve bu form yaygnlamtr. Ancak,
kanaatimizce, bu maddeletirme eklinde, metnin baz unsurlarnn doru anlalmasn
engelleyen bir takm tutarszlklar bulunmaktadr. Ayrca, Vesikaya atf yapan Trke
almalarn ounda, M. Hamidullahn Franszca olarak kaleme ald Le Probhete
de lslam adl eserinin Salih Tu tarafndan yaplm olan tercmesi esas alnmtr.
Ne var ki, mezkr tercmede de bir takm problemler bulunmaktadr. Bu alma, sz
konusu maddelendirme eklinin tutarszlklarna ve bata mezkr tercme olmak zere,
Vesikann yaygn Trke tercmelerinin problemli ynlerine dikkat ekmek iin
kaleme alnmtr.

Anahtar kelimeler: Medine Vesikas, Maddelendirme, Mulaklk, Tercme

Hatas.

527
Mehmet ERDEM

Giri
Hz. Peygamber (sav)in, 622 tarihinde Medineye hicret etmesinden sonra; birinci
blm Mslmanlarn kendi aralarnda, ikinci blm ise Mslmanlarla Medinenin
merkezinde ve civarnda yaayan bir takm Yahudi kabileleri arasnda geerli olmak zere,
yazdrd rivayet edilen ve gnmzde Medine Vesikas ismiyle hret bulan iki
blmlk mukavelename, dnyann bilinen ilk yazl anayasas olarak kabul edilmektedir.
Daha nceleri deiik vesilelerle birok defa okuduumuz bu mukavelenameyi, bir
mnasebetle yeniden ve biraz daha dikkatlice incelemeye altk. Bu inceleme esnasnda,
u iki nokta dikkatimizi ekti: ilki, vesikann baz maddelerinin Trke tercmelerinde
ciddi derecede mulaklklarn bulunmas; ikincisi ise, deiik mnasebetlerle bu vesikaya
atf yapan Trke yazlarn ounda, M. Hamidullahn, Prof. Dr. Salih Tu tarafndan
tercme edilen slam Peygamberi isimli eserinin esas alnm olmasdr. 1 Hamidullahn
eseri kadar yaygn olmamakla beraber, bu konuyla ilgili aratrma yapan Trk okur ve
yazarlarn ska bavurduklarn tahmin ettiimiz ve bu tarihi szlemenin batan sonra
Trke tercmesini veren eser daha vardr. Bunlar, M. Asm Kksal (.1998)n Hz.
Muhammed (A.s.) ve slamiyet (Medine Devri) isimli eseri; Neet aatay (.2000)n
slam Tarihi isimli eseri ve Hamidullahn, Vecdi Akyz tarafndan tercme edilen elVesikus-siyasiyye isimli eseridir.
Medine Vesikas ile ilgili olarak, mezkr eserlerdeki maddeleri, Hamidullahn
tahkikli bir ekilde yaynlad el-Vessikus-siyasiyye isimli eserindeki Arapa
orijinaliyle karlatrarak incelediimizde, sz konusu mulaklklarn sebepten
kaynakland kanaatine vardk. Bunlar;
a) Maddelendirme sistemi,
b) zellikle Salih Tuun tercmesi ile Neet aatayn eserinde, Vesikann
Arapa orijinalinin deil de, Bat dillerindeki bir tercmenin esas alnm olmas,
c) Mphemi ephemle (kapal olan bir kavram, daha kapal olanla) aklama
kabilinden olan ilavelerdir.
Burada unu da ifade etmemiz gerekir ki; mezkr mukavelenamenin shhati,
metin yaps, teekkl tarihi ve hukuki deeri etrafnda da bir takm tartmalar
bulunmaktadr. Bu yazda, konuyu datmamak iin, Vesika ile ilgili dier tartmalar,
baka almalara havale ederek, sadece, sklkla referans verilen yaygn maddelendirme
eklinin ve Trke tercmelerin problemli ynlerine dikkat ekmekle yetineceiz. nk
slam Hukuku, slam Tarihi ve Hadis disiplinleriyle ilgili ynleri bulunan byle nemli bir
metnin ncelikle doru anlalmas gerekmektedir.

Bu tercmeyi aynen veya ok kk deiikliklerle alan eserlerden bazlar unlardr: Abidin Snmez,
Raslllahn Diplomatik Mnasebetleri, stanbul-1984, ss. 82-88; Ahmet Akgndz, Eski Anayasa
Hukukumuz ve slam Anayasas, Tima Yaynlar, stanbul - 1989, ss. 38-46; Komisyon, Doutan
Gnmze slam Tarihi, I, ss. 274-279; Hayrettin Karaman, Mukayeseli slam Hukuku, I, 69-72;
Ali Bula, Medine Vesikas Hakknda Genel Bilgiler Birikim, say 38-39.

Medine VesikasNn Maddelendirilme ekli ve Trke evirileri zerine

528

I- Maddelendirme Problemi Ve Sebep Olduu Mulaklklar

Medine Vesikasnn getii klasik kaynaklarda, gnmzde tedavl eden ekliyle
bir maddelendirme sz konusu deildir.2 Bu vesikay ilk defa akademik bir slupla dnya
gndemine getiren ve 47 madde eklinde tanzim eden kii, Alman Lteryan Msterik
Julius Wellhausen (1844-1918)dur.3 Msteriklerden Leona Caetani ( 1869 - 1935) ve
Montgomary Watt (1906- 2006),4 slam dnyasndan Muhammed Hamidullah (1908-2002)
ve Neet aatay (1917-2000) gibi yazarlar bu sistemi, kayda deer olmayan kk
farkllklar dikkate alnmazsa, olduu gibi almlardr. zellikle Hamidullah, bu
maddelendirme eklini tasvip etmemesine ramen5, konuyla ilgili deiik dillerde yazd
makaleleriyle, Wellhausen tarafndan yaplan maddelendirme sisteminin yaygnlamasna
sebep olmutur.6 Yalnz, Hamidullah Welhausenin sistemine kk bir mdahalede
bulunarak, 12., 20., 25., 36. ve 45. Maddeleri (a) ve (b) bentlerine ayrmak suretiyle 47den
52ye karmtr. Gnmzde ise bu sistem adeta klasiklemitir. Az sayda farkl
maddelendirme ekilleri7 bulunmakla beraber, konuyla ilgili yaplan Arapa ve Trke
almalarn ounda Hamidullahn sisteminin esas alnd grlmektedir. 8 Ancak, bizce,
belgenin 47 madde halinde sistemletirilmesinin baz problemli ynleri bulunmaktadr.
imdi bunlara dikkat ekelim:
1. Madde 12: Bu maddede birbirinden bamsz iki ayr hkm yer almaktadr.
Bunlar:
1) Mminlerin, kendi aralarnda mali adan sknt ekenlere kar yardm
etmelerinin gereklilii,
2) Bir mminin dier bir mminin mevlasyla gizlice anlama yapamayaca
meselesidir.
Yaygn maddelendirme sisteminde, mahiyetleri itibariyle birbirinden farkl olan
bu iki hkm tek madde halinde verilmitir. Ancak bu durum, hkmlerin i ie girmesine
sebep olmakta ve maddenin doru bir ekilde anlalmasn engellemektedir. Geri
Hamidullah, bu hkmleri ayr bentler halinde vermise de, bizce bunlarn tamamen
2

Mesela bkz. bn Hiam, es-Siretn-Nebeviyye, Dru ihyit-trsil-Arabiy, Beyrut 2000, II, 115;
Ebu Ubeyd, Kasm b. Sellam, el-Emval, Tah. Muhammed Imara, Dru-urk, Beyrut -1989, s. 291294; bn Zenceveyh, el-Emval, Tah. akir Zeyb Feyyad, Riyad 1986, s. 466- 470.
3
Hamidullah, Muhammed, slam Peygamberi, (ev. Salih Tu), rfan Yaymclk, stanbul 1991, I,
190. almamzn ileriki sayfalarnda bu esere atf yaparken, Tu, ag ksaltmas kullanlacaktr.
4
Bkz. Watt, Montgomary, Muhammad at Medina, Oxford, 1956, s. 221-225.
5
Bkz. Hamidullah, age, I, 190.
6
Hamidullahn konuyla ilgili deiik dillerdeki yazlar unlardr:
1.
Akdem Dstrin Mseccelin fil-lem Mebahisu Mtemer, Diratl-marif, Haydarabad
ed-Deken, 1938, ss. 97-124.
2.
Dnya Ksib Si Bihla Tahriri Dstr Mecellet Taylsniyyn, Haydarabad-Dekkan, Clai,
1939.
3.
The First Written-Constitution in the World slamic Review, Working. August-November,
Lahora 1941.
4.
Ahd-i Nebev min Nizm Hkmrni Karai 1981.
5.
Carpus des documents sur la diplomatie musulmane No:1.
7
Mesela M. Asm Kksal bu Vesikay 55 madde olarak tercme etmitir. Bkz. Kksal, M. Asm,
slam Tarihi ( Medine Devri), amil Yaynevi, stanbul 1981, I-II, s. 174-178.
8
Mesela bkz. Avva, Muhammed Selim, Fin-nizamis-siyasi lid-devletil-slamiyye, Daru-uruk,
Kahire, 1989, s. 50-55; el-Umeri, Ekrem Ziya, el-Mctemeul-Medeni, Camiatl-slamiyye yay.
Medine 1403 / 1993, s. 119- 122.

529
Mehmet ERDEM

mstakil maddeler halinde verilmesi daha mantkldr. nk konu itibariyle ayr olan
maddelerin, bir maddenin iki ayr bendi eklinde verilmesi de, aralarnda bir iliki varm
intiban uyandrd iin, metnin mesajnn net bir ekilde anlalmasn engelleyebilir.
Nitekim Watt, bu iki bendi, iki ayr madde halinde vermitir.9 Geri bu msterik de
Vesikay 47 maddeye tamamlamtr. Ancak o, birinci maddeyi balk gibi grm, 2.
Maddeyi birinci madde olarak saym ve 12. maddede Hamdullahn sistemiyle
birlemitir.
2. Madde 15: Bu maddede birbirinden bamsz iki ayr hkm yer almaktadr.
Bunlar:
1) Allahn zimmetinin teklii,
2) Mminlerin birbirlerinin dostu ve destekisi olduu hususlardr.
Yaygn maddelendirme sisteminde, birbirinden bamsz olan bu iki ayr hkm
tek madde halinde verilmitir. Bu durum ise, iki ayr hkmn i ie girmesine ve tercmede
ciddi bir problemin olumasna sebep olmu ve maddelerin manasnn anlalmasn
zorlatrmtr. Mesela Tuun tercmesi yledir: Allah'n zimmeti (himaye ve teminat)
bir tektir: (Mminlerin) en ehemmiyetsizlerinden birinin (himayesi), onlarn hepsi iin
hkm ifade eder. Zira, Mminler, dier insanlardan ayr olarak birbirlerinin mevls
(kardei) dr.10 Akyzn tercmesi de bu mealdedir.11 Bu mtercimler, mstakil olan
ikinci hkm birinci hkmn gerekesi gibi tercme etmilerdir. Hlbuki ikinci cmlenin
eklinde balamas, onun birinci cmlenin gerekesi olmasn deil, ondan bamsz
mstakil bir madde olmasn gerektirmektedir. Ayrca metinde geen Mevla kelimesinin
parantez alarak karde eklinde aklanmas da ek bir problem oluturmutur. Buradaki
mevla kelimesinin, daha ok dini yn ar basan kardelik kavramyla
aklanamayacak, hukuki ve sosyal bir manasnn olduu gz nnde bulundurulmaldr.
3. Madde 20: Bu madde, birbirinden tamamen bamsz iki ayr hkm
muhtevidir. Bunlar:
1) Takva sahibi Mminlerin doru yolda olduu,
2)Mriklerin, Kureylilerin
alamayaca hususlardr.

mallarn

ve

canlarn

himaye

altna

Yaygn maddelendirme sisteminde, birbirinden tamamen bamsz olan bu iki

hkm, tek madde halinde verilmitir. Geri Hamdullah, bu maddeyi (a) ve (b) bentlerine
ayrarak sz konusu farklla iaret etmek istemitir; ancak, yukarda ifade ettiimiz gibi,
onun bu tedbiri problemin zlmesine yetmemitir. nk bu hkmlerin tek madde
halinde verilmesi aralarnda bir ortak noktann varln artrd iin mesajn yanl
anlalmasna sebep olabilir. Kanaatimizce bu bentlerin mstakil maddeler halinde
verilmesi daha uygundur.
4. Madde 25: Bu madde, tercmeye esas olan metinde tek madde halinde
verilmesine ramen Salih Tu, bunlar (a) ve (b) bentlerine ayrarak tercme etmitir.
Tuun tercmesi yledir: a) Ben Avf Yahudileri m'minlerle birlikte (bn Hiam'da
9

Bkz. Wat, age, s. 222.

Tu, ag, s. 208.
11
Akyz, ag. s. 68.
10

Medine VesikasNn Maddelendirilme ekli ve Trke evirileri zerine

530

bu, ma'a (yani ile) olarak; Eb Ubeyd'de ise min (yani den) olarak zikredilir)
bir mmet (camia) tekil ederler. Yahudilerin dinleri kendilerine, m'minlerin dinleri
kendilerinedir. Buna, gerek, mevllar ve gerekse bizzat kendileri dahildirler. b) Yalnz
kim ki haksz bir fiil irtikb eder veya bir crm ika eder, o sdece kendine ve aile efradna
zarar vermi olacaktr.
Asl metinde bu madde tek cmle halinde olup, tercmedeki (b) bendi (a)
bendinin istisnas eklindedir. Muhtemelen aralardaki aklamalar sebebiyle cmlenin
uzam olmasndan dolay, byle bir yntem izlenmitir. Ancak burada tek bir cmle vardr
ve sz konusu ayrm, kolayca anlalabilecek bir hususun anlalmasn zorlatrmaktadr.
5. Madde 36: Bu maddede drt ayr hkm bulunmaktadr. Bunlar:
1) Anlamaya taraf olan Yahudilerin, Hz. Peygamberden izinsiz (sefere veya
savaa) kamayacaklar,
2) Yaralama hadiselerinin cezasz kalmayaca,
3) Su irtikp edenlerin kendilerini ve ailelerini skntya sokmu olacaklar,
4) Allahn yardmnn bu kaidelere en iyi ekilde uyanlarn zerine olaca
hususlardr.
Yaygn maddelendirme sisteminde bu drt hkm tek madde altnda toplanmtr.
Hamidullah, bu hkmlerden ilkini (a) bendi, dier n ise (b) bendi altnda vermek
suretiyle problemi ksmen halletmitir. Ancak, bizce bu madde, drt ayr madde halinde
veya en azndan ayr madde haline verilirse, son derece net bir ekilde anlalabilir.
6. Madde 37: Bu maddede, be ayr hkm bulunmaktadr. Bunlar:
1) Yahudilerin masraflarnn kendilerine ve Mslmanlarn masraflarnn da
kendilerine ait olaca,
2) Bu sahifeye taraf olanlara kar alacak bir savata, birbirleriyle
yardmlamalarnn gereklilii,
3) Bu sahifeye taraf olanlar arasnda su ilemenin deil de iyilik ve nasihatin
esas olaca,
4) Bir kiinin, antlamal olduu dier bir kiiden dolay sulu saylamayaca
5) Mazluma yardm edilecei hususlardr.
Yaygn maddelendirme sisteminde bu hkmlerin tamam tek madde altnda
toplanmtr. Bu durum ise, mezkr hkmlerin net bir ekilde anlalmasn olduka
zorlatrmaktadr. Hamidullah bu hkmlerden ilk n (a), son ikisini ise (b) bentleri
altnda toplayarak problemi ksmen hafifletmitir. Ancak, bizce, yukardaki hkmlerden
her biri mstakil birer madde olacak ekilde 5 ayr madde haline getirilmi olsa, hem kanun
mantna daha uygun olur, hem de maddenin muhtevas ok daha net bir ekilde
anlalabilir.
7. Madde 47: Bu madde ierisinde birbirinden farkl ve her biri mstakil birer
madde olmas gereken drt temel mevzu vardr. Bunlar:
1) Bu kitabn bir zulm veya crm iin bahane olarak ileri srlemeyecei,
2) Medine dna kanlarn da Medinede kalanlarn da gvenliinin devlet
tarafndan temini,
3) Allahn himayesinin iyilik yapan ve saknanlar iin olaca,

531
Mehmet ERDEM

4) Hz. Muhammedin Allahn Rasl olduu hususlardr.

Yaygn maddelendirme sisteminde, birbirinden bamsz olan bu drt hkm tek
madde altnda toplanmtr. Bu durum ise, maddenin anlalmasn ve tercme edilmesini
hayli zorlatrmtr. Dolaysyla bu maddenin, en az ayr madde halinde verilmesi,
metnin anlalmasn kolaylatracaktr.
II- Tercmesi Problemli Olan Maddeler
Bu balk altnda, incelememiz sonucu, maddelerin orijinalinde verilmek istenen
mesajla ilgisi olmayan tercme hatalarna dikkat ekilecektir.
1. Madde 12:
" "
Bu maddenin ana gayesi, Bir mminin, dier bir mminin mevlasyla, ondan
habersiz szleme yapamayacan bildirmektir.
Tu, bu maddenin iki ekilde okumaya elverili olan (b) bendini, birinci okuyua
gre yle tercme etmitir: Hibir Mmin, dier bir mminin mevla (kendisi ile akd
kardelik rabtas kurulmu kimse) sna mracaat edemez12.
kinci okunuun tercmesi ise yledir: Hibir mmin, dier bir mminin
mevlas ile onun aleyhinde olmak zere bir anlama yapmayacaktr.13 Asm Kksal ve
Vecdi Akyzn tercmeleri de bu ikinci okuyua mealen uymaktadr. 14
aatay ise ayn cmleyi 13. madde altnda yle tercme etmitir:
nananlardan hibiri teki mminin tutsa ile onun izni olmadan bir anlama
yapmayacaktr15
Bizce bu tercmelerin hepsi de problemlidir. yle ki, Salih Tuun, birinci
okunuun tercmesi olarak verdii cmlede mracaatn konusu bildirilmedii iin,
karmza tamamen anlamsz bir cmle kmaktadr. Ayrca Mevla kelimesini aklama
sadedinde parantez ierisinde verilen akd kardelik ifadesi de, baka bir belirsizlie
sebep olmaktadr. Zira literatrde akd kardelik diye bir ifade bulunmamaktadr. Onun
yerine muvlt veya vila akdi gibi fkh kitaplarmzda geen bir ifade kullanlsayd,
hem tercme metnin orijinaline daha uygun olur, hem de metnin manasnn anlalmas
daha kolay olurdu.
kinci okuyua gre verilen tercmeye gelince, o da problemli grnyor: yle
ki metinde geen kelimesi aleyhinde eklinde tercme edilmitir. Hlbuki bu izafet
terkibinin szlk anlam onsuz demektir. Dolaysyla burann onsuz / onu dikkate
almakszn / ondan habersiz vb. ekilde tercme edilmesi gerekmektedir. Bir kiinin
aleyhine yaplan szlemeyle, onu dikkate almadan yaplan szleme arasnda ok byk
bir farkn bulunduu aktr. Nitekim bu maddeyi aklama sadedinde Hamdullahn
dipnotta gsterdii kaynaklar da, aleyhine eklinde deil de, bizim ifade ettiimiz gibi

12

Tu, ag, s. 207

Tu, ag, s. 207
14
Kksal, age, 175; Akyz, ag, s. 68.
15
aatay, slam Tarihi, Trk Tarih Kurumu Yay. Ankara 1993, s. 196.
13

Medine VesikasNn Maddelendirilme ekli ve Trke evirileri zerine

tercme edilmesini gerektirmektedir. lgili delil yledir:

ettiine gre sahabeden Cabir (ra) yle demitir:

532

Ahmed b. Hanbelin tahric

"
"
Hz. Peygamber (sav), (nce) her boyun kan diyetini demeye itirak edecekleri
yazd ve daha sonra ise, Mslman bir adamn mevlas ile onun izni olmadan vela akdi
yapmak helal olmaz diye yazd.16
mam Mslimin, Ebu Hreyre tarikiyle rivayet ettii bir hadise gre Hz.
Peygamber (sav) yle buyurmutur:
. "
"
Kim Mevlalarnn (kendini azat edenlerin) izni olmadan bir kavim ile vela akdi
yaparsa Allahn, meleklerin ve btn insanlarn laneti onun zerinedir; kyamet gnnde
onun farz ve nafile hi bir ibadeti kabul edilmez17
aatayn tercmesinde, bu vurgu bulunmakla beraber o da mevla kelimesini
tutsak eklinde tercme etmitir. Bu ise olduka fahi bir tercme hatas oluturmutur.
Kanaatimizce bu hatalarn kayna, vesikann tercmesinde asl metnin deil de, onun Bat
dillerine yaplan tercmelerinin esas alnm olmas yatmaktadr.
Bizce bu maddenin tercmesi yle olmaldr: Hibir mmin, dier bir mminin
mevlsyla, ondan habersiz antlama yapmayacaktr.
2. Madde 15:
" "
Bu maddenin ana gayesi, Mminlerden en yetkisiz olan birinin bile, herkesi
balayacak ekilde, himaye altna alma yetkisinin bulunduunu, ifade etmektir.
Bu madde ile ilgili olarak Salih Tu ve Vecdi Akyzn tercmelerine yukarda
temas etmitik. Burada ise M. Asm Kksal ile Neet aatayn tercmelerinin problemli
ynlerine dikkat ekmekle yetinelim.
M. Asm Kksal bu maddeyi yle tercme etmitir: Allahn ahdi ve teminat
(Mminlerden her bir fert iin) birdir. Onlarn en hakir grlenlerine bile amildir. nki
Mminler, dier insanlardan ayr olarak birbirlerinin mevlasdrlar.18
aatay ise yle tercme etmitir: Tanrnn korumas eittir. En acizleri bile
kapsar. Mminler birbirlerinin mahmisi (korunan) gibi, bakalarna kar, karlkl
olarak birbirlerini korumaldr19
Bu tercmelerin, maddenin biraz nce zikrettiimiz gayesini ifade etmekten ok
uzak olduu aktr. zellikle aatayn tercmesinin yukardaki metinle ilgili olduunu
sylemek bile olduka zor grnmektedir. Asm Kksaln tercmesindeki Onlarn en
hakir grlenlerine bile amildir. ifadesi, metindeki cmlesinin karl

16

Ahmed b. Hanbel, Msned, III, 342.

Mslim, Kitabl- Itk Hadis no: 1508, (II, 1146). Bu meselenin tam olarak anlalmas iin ncelikle
vela kurumunun bilinmesi gerekir.
18
Kksal, age, 1-2, s. 175
19
aatay, age, 196.
17

533
Mehmet ERDEM

olarak verilmitir. Hlbuki bu cmle ile sz konusu tercme arasnda bir iliki kurmak,
ancak uzak tevil yollarna tevessl ile mmkn olabilir.
Kanaatimizce, bu madde yukarda da ifade ettiimiz gibi, iki ayr madde halinde
verilmeli ve maddelerin tercmeleri de yle olmaldr: - Allah'n zimmeti (eri teminat)
bir tektir. (Dolaysyla Mminlerden yetki bakmndan) en aa derecede olan bir kiinin
himayesi, onlarn hepsini balar. Mminler, dier insanlardan ayr olarak, birbirlerinin
mevls (dostu ve destekisi) dr.
3. Madde 21:
"
".
Bu metnin ana gayesi, Haksz yere adam ldren kiinin ksas cezasna
arptrlaca ve bu cezann uygulanmasnda btn mminlerin elbirlii ile hareket
etmelerinin gerekliliini bildirmektir.
Salih Tu bu maddeyi yle tercme etmitir: Herhangi bir kimsenin bir
Mminin lmne sebep olduu kati delillerle sabit olur da, maktuln velisi (hakkn
mdafaa eden) rza gstermezse, ksas hkmlerine tabi olur; bu halde, btn Mminler
ona kar olurlar. Ancak bunlara sadece (bu kaidenin) tatbiki iin hareket etmek helal
(doru) olur.20
Asm Kksaln tercmesi yledir: Bir kimsenin, bir Mmini, sebepsiz yere
ldrd kati delillerle sabit olunca, ldren hakknda ksas hkm tatbik olunacaktr.
lenin velisi buna rza gstermedii takdirde, btn Mminler, ona kar cephe
alacaklardr. Kendilerine, bundan bakas zerinde durmalar helal olmaz.
Neet aatay ise bu maddeyi yle tercme etmitir: Birinin bir kiiyi
ldrd kesin olarak belli olursa, ldren, ksasa cezasna arptrlacaktr. ldrenin en
yakn akrabasnn diyete raz olmas ksas durdurur. Btn Mslmanlar adam
ldrmenin karsnda olmaldrlar, adam ldrmeden kanmaldrlar21
Bu tercmelerde maddenin muhteviyatndan bir ksmnn kaybedildiini, bir
ksmnn ise tamamen deitirildii grlmektedir. yle ki:
Tu ve Kksaln tercmelerindeki kati delillerle sabit olursa eklindeki
tercme, metnin aslndaki ifadesinden hareketle verilmitir. Hlbuki bu ifade,
(o kiinin ldrlmesini meru klan) bir delile dayanmakszn anlamndadr. Nitekim
aatay ldrd kesin olarak bilinirse, Akyz de taammden ifadeleri ile bu
anlam yanstmlardr.
Kksaln tercmesindeki lenin velisi buna rza gstermedii takdirde, btn
Mminler, ona kar cephe alacaklardr ifadelerinin, metindeki mesaj tamamen kamufle
ettii sylenebilir. Zira metinde rza gstermemekten deil rza gstermekten sz
ediliyor. Ayrca buna ifadesi ile neyin kastedildii de belli deildir.

20
21

Tu, ag, 208.

aatay, age, s. 197.

Medine VesikasNn Maddelendirilme ekli ve Trke evirileri zerine

534

aatayn bu madde ile ilgili tercmesinde, yuvarlama metodu kullanlm

olmasna ramen, ana mesaj dierlerinden daha iyi yansttn syleyebiliriz. Ancak onun
tercmesindeki son cmlenin, metinle uzaktan yakndan ilikisi yoktur.
Kanaatimizce bu maddenin tercmesi yle olmaldr: Kim bir mmini, (
ldrlmesini meru klan) apak bir delil (beyyine) olmadan ldrrse, ldrlen kiinin
velisinin (diyete) raz olma hali mstesna, ona (verilecek ceza) ksastr. Ve btn mminler
o katile kar olurlar. Onlar iin, katile (ksas cezasnn uygulanmasn temin etmek)
dnda (hibir ey) helal olmaz.
4. Madde 22:
. "
."
Bu maddenin ana gayesi Sahifedeki prensipleri kabul eden, Allaha ve ahiret
gnne inan bir kiinin ktlk yapanlara yardm etmesinin helal olmadn ifade
etmektir.
Bu maddeyi Tu yle tercme etmitir: Bu sahife (yaz)nn muhteviyatn kabul
eden, Allah'a ve ahiret gnne inanan bir m'minin bir katile yardm etmesi ve ona
snacak bir yer temin etmesi helal (doru) deildir22 Akyzn tercmesi de ayn
mealdedir.23
aatayn tercmesi ise yledir: Bu anlamann ieriine sk skya uyan,
Tanrya ve ceza gnne inanan bir mmin, bir ktlk yapm bir kiiye yardm etmemeli
ve onu yanna almamal. Kim byle bir ey yaparsa, Tanrnn laneti ve maher gnnde
Tanrnn gazabna urayacaktr ve bu davrann azaltacak hibir ey kabul
edilmeyecektir.24
Tu ve Akyzn, bu maddede geen muhdis kelimesini katil olarak tercme
etmeleri, bizce, metnin mesajnn daraltlmasna sebep olmaktadr. nk buradaki
muhdis kelimesi, katil de dahil olmak zere, her trl ktl yapan kiiye amil bir
kavramdr. Nitekim bn Zenceveyh bu kelimeyi yle aklamtr: Muhdis, Allahn
hadlerinden bir haddi gerektiren i yapan kii demektir.25
Kksaln bu maddeye dair tercmesinde tenkit edilmesi gereken bir unsur
bulunmamaktadr. aatayn tercmesinin, son cmlesinden bir ey anlalmamaktadr.
Bizce bu maddenin tercmesi yle olmaldr: Bu sahifede (yazlan maddeleri)
kabul eden ve Allah'a ve ahiret gnne inanan hi bir mmin iin, bir (ktlk) ihdas eden
kii (muhdis) ye yardm etmesi veya ona snak salamas helal olmaz. Kim ona yardm
eder veya snak salarsa, muhakkak ki, kyamet gnnde Allahn lanet ve gazab onun
zerine olur ve kendisinden ne bir iyilik ve ne de bir fidye kabul edilmez.
5. Madde 33:

Bu maddede geen
cmlesini Salih Tu (Kaidelere)
muhakkak riayet edilecek, bunlara aykr hareket olmayacaktr26 eklinde tercme
22

Tu, ag, s. 208.

Akyz, ag, s. 69.
24
aatay, age, s. 197.
25 bn Zenceveyh, age, 472.
26
Tu, ag, s. 209.
23

535
Mehmet ERDEM

etmitir. Akyzn tercmesi de ayn mealdedir. M. Asm Kksal yle tercme etmitir:
phe yok ki iyilik ktlkten ayrdr aatay ise ayn cmleyi Hogr, hile ve
kandrmadan hayrldr eklinde tercme etmitir.
27

Biz asl metinde, Salih Tu ve Vecdi Akyzn tercmelerindeki kelimeleri

artran bir ipucu gremedik. Sz konusu cmlenin tercmedeki manaya mealen hamli
ise, olduka netameli tevil yollarna tevessl ile ancak mmkn olabilir. aatayn
tercmesi ise yuvarlama metodu ile yaplm olup, metni mealen yanstmaktadr. Buna
karlk Kksaln tercmesi, hem metne sadakat hem de mesaj doru aktarma unsurlarn
barndrd iin dierlerinden daha doru grnyor. Bize gre ise bu cmle mstakil bir
madde haline getirilmeli ve cmlenin orijinaline uygun olarak phesiz iyilik gnah ve
crmden bakadr eklinde tercme edilmelidir.
6. Madde 35:
""
Bu maddenin ana gayesi Yahudi kkenli olmad halde Yahudilerle beraber
yaayan, unsurlarn da, Yahudiler gibi kabul edileceini bildirmektir.
Bu maddeyi Tu yle tercme etmitir: Yahudilere snm olan kimseler
(Bitna), bizzat Yahudiler gibi mlahaza olunacaktr28. Akyzn tercmesi de bu
mealdedir29.
Mtercimler maddedeki kelimesini, snm olan kimseler eklinde
tercme etmilerdir. Hlbuki bu kelime Arapada; bir kiiye, srlarna vakf olacak derecede
yaknlaan dost, anlamnda kullanlmaktadr.30 Nitekim mezkr kelimenin Kuran-
Kerimde de bu anlamda kullanld grlmektedir. 31 Snma /iltica kavramnn hukuki
bir manasnn bulunduu ve burada o manann kastedilmedii gz nne alnrsa
kavramnn snm olanlar eklinde tercme edilmesi problemli grnmektedir.
Bizce bu maddenin tercmesi yle olmaldr: Yahudilere karm olanlar
(bitane) da (hak ve vazifeler itibariyle) bizzat Yahudiler gibi mtalaa edilecektir.
7. Madde 36:
" "
Bu maddeyi Tu yle tercme etmitir: Bunlar (Yahudiler)dan hibir kimse
(Mslmanlarla birlikte bir askeri sefere), Muhammed (as)n msaadesi olmadan
kmayacaktr.32 Akyzn tercmesi de buna yakndr.33

27

Akyz, ag. s. 70.

Tu, ag, s. 209.
29
Bkz. Akyz, age, s. 70.
30
el- Isfehani, Rab, el-Mfredat, Kahraman Yaynlar, stanbul 1986, s. 67; Komisyon, Mucemlvasit, maddesi.
31
l-i mran, 3 / 118.
32
Tu, ag, 209.
33
Akyz, ag, 70.
28

Medine VesikasNn Maddelendirilme ekli ve Trke evirileri zerine

536

Kksal ise yle tercme etmitir: Yahudilerden hibir kimse, Muhammed

(A.S.)n izni olmadan, askeri bir sefere kamayacaktr34 aatayn tercmesi de meal
itibariyle Kksaln tercmesiyle birlemektedir.
Kanaatimizce Tuun tercmesindeki parantez ierisinde verilen Mslmanlarla
beraber ve askeri sefer aklamalar problemli grnyor. nk metinde geen ve
szlkte dar kmak manasna gelen fiilini, bir takm karinelere istinaden
askeri sefere kmak manasna hamlettiimizde de Mminlerle beraber ifadesi
tamamen ilave olmakta; bu ise maddenin yanl anlalmasna sebep olmaktadr.
Dolaysyla bu maddenin Kksaln yapt ekilde tercme edilmesi gerekirdi. Ancak, bize
gre metindeki kelimesini askeri olan ve olmayan btn seferleri ifade edecek
ekilde geni bir anlamda alnmas da mmkndr. Bylece bu madde ile Yahudilerin lke
dna izinsiz kmalar yasaklanm olabilir.
8. Madde 36:
" "
Bu metin, Hamidullahn sisteminde 36. Maddenin (b) bendi olarak gemektedir.
Tu bu bendi yle tercme etmitir: Bir yaralamann intikamn almak yasak
edilmeyecektir. Muhakkak ki, bir kimse, bir adam ldrecek olursa neticede kendini ve aile
efradn mesuliyet altna sokar; aksi halde hakszlk olacaktr (Yani bu kaideye riayet
etmeyen bir kimse haksz vaziyette olacaktr. Allah bu yazya en iyi riayet edenlerle
beraberdir.35 Akyz de, parantez hari, ayn ekilde tercme etmitir. 36
Asm Kksal da buray 39. Madde altnda yle tercme etmitir: Frsat
kollayarak cinayet ileyen kimse, o cinayeti, kendisine ve halkna ilemi olacaktr. Zalime
kar ilenecek cinayet bundan mstesnadr. eklinde tercme etmitir.37
aatayn tercmesi ise bir nceki bendin devam eklindedir ve yledir:
Bununla birlikte, hi biri ald yaradan dolay c almaktan alkonamaz. Bar bozan,
hem kendisine, hem ailesine zarar verir. Bir zarar veren kii aleyhine davranta bulunan,
bunun dndadr, nk Tanr, bu hkmlere uyulmasnn gzeticisidir.38
Bu tercmelerin hepsinde de ciddi ekilde problemlidir. Tu, metinde geen
mstesna cmlesini aksi halde hakszlk olacaktr eklinde tercme etmitir.
Hlbuki burada mstesna minh cevap cmlesidir. Ayrca fiil de
mehuldr. Dolaysyla istisna cmlesi yle tercme edilmelidir: Ancak zulme
urad iin cinayet ileyen kii, kendisini ve ailesini sorumluluk altna sokmu olmaz.
Kksal ve aatayn tercmeleri hem son derece kark hem de metnin ana
mesajndan olduka uzak grnmektedir. Bize gre, 36. Maddenin bu bendi mstakil olarak
maddeye veya hi olmazsa bende ayrlmas ve yle tercme edilmesi daha
uygundur:
- Bir yaralamadan dolay ksas cezasnn uygulanmasna engel olunmayacaktr.
Kim bir su irtikap ederse, (zarar ncelikle) kendi nefsine ve (ikinci olarak da) ailesine
dner. Ancak zulme maruz kald iin cinayet ileyen kii kendisini ve ailesini sorumluluk

34

Kksal, ag, 176.

Tu, ag, s. 209.
36
Hamidullah, Vesaik, s. 70.
37
Kksal, age, 177.
38
aatay, age, s. 198.
35

537
Mehmet ERDEM

altna sokmu olmaz. Allah (Teala)nn (yardm) bu (kaidelere) en iyi ekilde riayet
eden zerindedir.
9. Madde 37:
"
"
Bu maddenin (a) bendinin son cmlesini tekil eden bu metni Tu, yle tercme
etmitir: Onlar arasnda hayrhahlk ve iyi davran bulunacaktr. (Kaidelere)
muhakkak riayet edilecek, bunlara aykr hareketler olmayacaktr.39 Kk farkllklarla,
Akyzn tercmesi de ayn mealdedir.
Kksal bu ifadeyi 40. Madde zmnnda Elbette ki, iyilik ktlkten ayrdr40
eklinde tercme etmitir. aatay tercmesi ise yledir: Hogr, aldatmacadan
iyidir41
Kanaatimizce Tu ve Akyzn, metinde geen kelimesini, kaideye
uymak ve ifadesini de aykr davranmamak eklindeki tercmeleri metinde
verilmek istenen mesajla olduka uzaktan ilikilidir.
Kksaln tercmesi de yanltr. nk o ksmn mstakil bir
cmle olarak ele almtr. Hlbuki Tu ve Akyzn yapt gibi, metindeki
kelimesinin, daha nce geen kelimeleri zerine atfedilmesi daha isabetli
grnmektedir.
aatayn bu maddenin tercmesi sadedinde kulland ifade, kendi iinde
hikmetli olmakla beraber, asl metinle hibir ilikisinin olmad sylenebilir.
Bizce tercme yle olmaldr: Aralarnda (ki mnasebetlerde), gnah ve su
deil; t, iyilik ve nezaket esas olacaktr.
10. Madde 40:
" "
Bu maddede, Birinin himayesi altnda bulunan kiinin, himaye eden gibi kabul
edilecei; kendisine zarar verilemeyecei gibi, kendisinin de crm ileme lksnn
bulunmad ifade edilmektedir.
Tu, bu maddeyi yle tercme etmitir: Himaye altndaki kimse (car), bizzat
himaye eden kimse gibidir; ne zulmedilir ve ne de (kendisi) crm ika edecektir.
Akyzn tercmesi ise yledir: Himaye altndaki kimse, -zarar vermedike,
su ilemedike bizzat himaye eden gibidir.42
Kksaln tercmesi yledir: Himaye altnda bulunan kimse zarar verici ve
ktlk ileyici olmamak artyla bizzat himaye edici gibidir.43
39

Tu, ag,
Kksal, 177.
41
aatay, age, s. 199.
42
Akyz, ag, s. 71
43
Kksal, age, 177.
40

Medine VesikasNn Maddelendirilme ekli ve Trke evirileri zerine

538

aatayn tercmesi ise yledir: Koruma altnda bulunan kii, crm ileyen
ya da hain olmamak kouluyla, kendisini koruyan kii gibidir44
Grld gibi tercmeler arasnda bariz farkllklar bulunmaktadr.
Kanaatimizce bu tercmeler arasnda metnin ruhuna en uygun olan, Tuun tercmesidir.
Ancak bize gre metnin ruhuna olduu kadar lafzna da uygun tercme yle olmaldr:
Himaye altndaki kii, (himaye eden) ahs gibi olup, (kendisine) zarar
verilemeyecei gibi, (kendisi de) crm ileme hakkna sahip deildir.
11. Madde 41:
" "
Bu madde, Himaye talebinde bulunan bir kadnn, bu talebinin karlanmas
iin, onun ehlinin, buna izin vermesinin art olduunu ifade etmektedir.
Bu maddeyi Tu yle tercme etmitir: Himaye verme hakkna sahip kimselerin
izni mstesna, bir himaye hakk verilemez.45
Akyz yle tercme etmitir: Himaye hakk, bu hakka sahip olanlar
dndakilerce verilemez46.
Kksal yle tercme etmitir: Hibir kzgn, erkekil cariye, sahibinin izni
olmadan, himaye altna alnmayacaktr.47
aatayn tercmesi ise yledir: Hibir kadn, kendi akrabasnn oluru
(muvafakat) olmadan, koruma altna alnamaz.48
Grld gibi, tercmeler arasnda, srf slup farkyla izah edilemeyecek
derecede ciddi farkllklar bulunmaktadr.
Tu ve Akyzn tercmelerinden net bir mana anlalmamaktadr. Kanaatimizce
bu tercmeler ierisinde metinde verilmek istenen mesaja en yakn olan, aatayn
tercmesidir.
M. Selim Avvann naklettiine gre, Hamidullah bu madde hakknda u
mtalaay serdetmitir: Himaye altndaki kii, kendisini himaye edenden izinsiz bakasn
himayesi altna alamaz eklinde izah etmitir. Bazlar ise Bir kadn, ehlinden izinsiz
olarak himaye veremez. eklinde anlamlardr. Avva, Hamidullahn yorumunun daha
uygun olaca kanaatini tamaktadr.49 Bize gre de, Bir kadn, ehlinden izinsiz olarak
himaye veremez. eklindeki yorum, dnemin sosyal ilikileri itibariyle son derece makul
grnse de, mevcut metin Hamidullahn grn desteklemektedir. Zira maddede
himayeden sz eden fiil eklinde mehl (edilgen) bir sa ile bildirilmitir.
12. Madde 45:
"
".

44

aatay, age, 199

Tu, ag, 209.
46
Akyz, ag, s. 71.
47
Kksal, age, 177.
48
aatay, age 199.
49
Avva, age, s. 54. Dipnot 3.
45

539
Mehmet ERDEM

a Tuun tercmesi yledir: ayet onlar (Yahudiler), (Mslmanlar

tarafndan) bir sulh akdetmeye ve bir sulh akdine itirake davet olunurlarsa, bunu
dorudan doruya akdedecekler veya ona itirak edeceklerdir. ayet onlar (Yahudiler),
(Mslmanlara) ayn eyleri teklif edecek olurlarsa, M'minlere kar ayn haklara sahip
olacaklardr; din mevzuunda giriilen harb vak'alar mstesnadr.
tirak kavramnn yerine katlma kavramnn kullanlmas gibi kk
nanslar hari, Akyzn tercmesi de bu ekildedir.
M. Asm Kksaln 49. Madde altnda tercmesi yledir: Onlar (Yahudiler),
sulh akdetmeye veya sulh akdine katlmaa (Mslmanlar tarafndan) davet edildiklerinde,
o sulh akdedecekler ve ya o sulhn akdine katlacaklardr. Onlar tarafndan Mminlere
byle bir davet yapldnda da, davetlerine icabet etmelerini Mminlerden isteme hakkna
sahip olacaklardr. Din urunda savaanlar bundan mstesnadr.50
aatayn yine ayn metne dair 46. Madde altnda yapt tercmesi ise tamamen
farkldr: Eer Yahudiler mminlerce bir b ar anlamas yapmaya ve byle bar ve
gven iinde yaamaya arlrlarsa, bu bar kabul edip yapsnlar. Eer mminler byle
bir davranta bulunmaya arlrlarsa, onlar da, din yznden bir sava kmamas iin,
buna uysunlar51.
Grld gibi, din yznden kacak sava birincisinde istisna, ikincisinde ise
gereke olarak verilmitir.
Bu maddede bizce anlalmayan iki nokta bulunmaktadr: Birincisi sulh
yaparlar ile sulhe itirak ederler eklindeki ifadeler arasndaki nans nedir?
Kanaatimizce, direkt sulh yaparlar veya Mslmanlarla beraber yaparlar gibi olabilir.
kincisi ise buradaki din uruna savaanlarn istisna tutulmas tam olarak
anlalmamaktadr.
13. Madde 45:
" "
45. maddenin (b) bendini tekil eden bu metni Tu, yle tercme etmiti: Her
bir zmre kendilerine ait mntka (gerek mdafaa ve gerekse sair ihtiyalar hususunda) dan
sorumludur52. Akyzn ve Kksaln tercmeleri de ayn mealdedir. 53
aatay ise ayn ifadeyi, bir nceki maddenin devam olarak, yle tercme
etmitir: Herkes, kendisine en yakn bulunan blm zerinde hakka sahiptir54
Grld gibi, bu maddeyi Tu, Akyz ve Kksal grev merkezli olarak
tercme etmiler; aatay ise hak merkezli olarak tercme etmitir. aatayn
tercmesinin, yukardaki metinle ilgilisini kurmak son derece sor grnmektedir. Birinci
grubun tercmesinde de yuvarlama metodu kullanlm gibidir. Bizce bu madde bn

50

Kksal, age, 177.

aatay, age,
52
Tu, ag, 210
53
Akyz, ag, 71; Kksal, age, s. 177.
54
aatay, age, 199.
51

Medine VesikasNn Maddelendirilme ekli ve Trke evirileri zerine

540

Zenceveyh ve Ebu Ubeydin eserlerindeki ekil de dikkate alnarak Herkes payna den
harcamay yapar55 eklinde tercme edilmesi daha uygunudur.
14. Madde 46:
" ..."
Bu maddede uyulmas gerekli olan hususlardan sz edilmemektedir. Dolaysyla
bu maddenin ana gayesi, iyilik ve ktln farkl olduu; herkesin, iyi veya kt
kazancnn kendisine ait olduu ve muhakkak surette Allahn yardmna ancak dorularn
layk olaca, eklindeki evrensel prensiplerin hatrlatlmasndan ibarettir.
Tu bu maddeyi yle tercme etmitir: (Kaidelere) muhakkak riayet edilecek,
bunlara aykr hareket olmayacaktr. Ve haksz kazan temin edenler, sadece kendi nefisine
zarar vermi olurlar. Allah bu sahifede (yazda) gsterilen maddelere en doru ve en
mkemmel riayet edenlerle beraberdir.56 Akyzn tercmesi de bu mealdedir.57
Kksal ise 51. 52 Madde olarak yle tercme etmitir: phe yok ki, iyilik
ktlkten ayrdr. Kazanlnn kazand, ancak, kendisinedir. (Madde 52) Muhakkak ki,
Allah, bu sahifedekilere en doru ve en iyi ekilde riayet edilmekten honud olur58
aatay bu ksm 48. Madde bal altnda yle tercme etmitir: Kim iyi
niyetle, hilesiz, aldatmacasz davranrsa pek ok ey kazanr. Tanr, bu szlemenin
ieriine, ok iyi niyetle uyulmasn gzetlemektedir.59
Grld gibi tercmeler arasnda olduka ciddi saylabilecek farkllklar
bulunmaktadr. zellikle aatayn tercmesinin, yukardaki metinle ilgili olduunu
sylemek olduka zor grnmektedir. Bize gre, bu tercmeler arasnda, eksikleriyle
beraber metnin gayesine en yakn olan Kksaln tercmesidir.
15. Madde 47:
/ ..."
".
Tu yle tercme etmitir: Kim ki bir harbe kar, emniyette olur veya kim
ki Medinede kalrsa yine emniyet iindedir; haksz bir fiil ve crm ika halleri
mstesnadr./ Allah ve Raslllah Muhammed himayelerini, (bu sahifeyi) tam bir sadakat
ve dikkat iinde muhafaza eden kimseler zerinde tutacaklardr60
Akyzn tercmesi yledir: Haksz fiil veya su ileme durumlar hari,
Medineden kan veya orada oturan gven iindedir. Allah ve elisi Muhammed (a.s.),
riayetkar ve saknann himayecisidir.
Kksaln 54., 55., maddeler altnda verdii tercme ise yledir:
Medineden kan da, emniyette, Medinede oturan da, emniyette bulunacaktr. Bir zulm
veya su ileyen kimse, bundan mstesnadr. Allahn himayesi, iyilik yapan, ktlklerden
saknan kimseler iindir ve Muhammed (A.S.), Allahn Resldr.61

55

bn Zenceveyh, age, 470.

Tu, ag, 210.
57
Akyz, ag, s. 69.
58
Kksal, age, 178
59
aatay, age, s. 199-200
60
Tu, ag, 210
61
Kksal, age, 178.
56

541
Mehmet ERDEM

aatay bu maddeyi 48. Madde olarak ele alm ve yle tercme etmitir: Bu
szleme, sulular ve hyanet edenleri korumaz/ ehirden kanlara ve ehirde kalanlar
sulular ve hainler hari- gven iinde bulunmaldr, Tanr saf olanlar ve kendinden
korunanlar korur. Muhammed Tanrnn elisidir. 62.
Tuun tercmesindeki harbe karsa ifadesinin metinde bir karl yoktur.
Tu ve Akyzn tercmelerinde, haller, kiilerden mstesna yapmak suretiyle hem metnin
dna km hem de metnin anlalmas zorlatrlmtr.
aatayn tercmesi genel olarak metinde verilmek istenen mesaj mealen
yanstmaktadr. Ancak o, hyanet edenler ifadesinin yerine hakszlk yapanlar ifadesini
kullanm olsayd, tercme hem metnin orijinaline daha uygun olur, hem de manay daha
iyi yanstrd. nk metnin aslnda hyanet kavram deil, daha geni bir anlam ieriine
sahip olan zulm kavram gemektedir.
Kanaatimizce bu madde iki ayr madde halinde verilmeli ve tercmesi de yle
olmaldr: Kim (Medine dna) karsa gvendedir, kim de Medinede oturursa o da
gvendedir. Ancak, bir hakszlk yapan ve crm irtikp eden hari. Muhakkak
surette Allah iyilik yapan ve (ktlklerden) korunanlarn yardmcsdr ve Muhammed
Allahn Rasldr (sav).
SONU
Hz. Peygamber (sav)in Mekkeden Medineye hicretinden sonra kaleme aldrd
rivayet edilen ve gnmzde Medine Vesikas veya Medine Anayasas olarak
isimlendirilen tarihi belge, iki blmden mteekkildir. Onun ilk blm, din birlii
emsiyesi altnda, deiik kabilelere mensup Medineli Mslmanlar(Ensar)la Mekkeden
hicret eden Mslmanlar (Muhacirler) arasndaki ilikileri dzenlemektedir. kinci blm
ise, vatan birlii ortak noktasndan hareketle, btn Mslmanlarla Medine civarnda
ikamet eden Yahudi topluluklar arasndaki ilikileri dzenlemektedir.
Bu sahifenin u anda yaygn olan maddelendirme eklinde ve Trke
tercmelerinde, ciddi denilebilecek mulaklklar bulunmaktadr. Hukuk tarihi asnda son
derece nemli belgelerden olmak gibi bir imtiyaza sahip olan bu Sahifenin, gnmz
telakkilerine uydurma endiesine kaplmadan, hassas bir ekilde tasnif ve tercmesinin
yaplmas gerekmektedir. Kanaatimizce, sahifedeki mstakil olan her bir cmlenin,
mstakil birer madde eklinde tanzim edilerek tercme edilmesi ve ksa aklamalar
yapmak suretiyle ilgili maddenin muhtevasnn netletirilmesinde fayda vardr.

62

aatay, age, 200.

Medine VesikasNn Maddelendirilme ekli ve Trke evirileri zerine

542

KAYNAKA
AKGNDZ, Ahmet, Eski Anayasa Hukukumuz ve slam Anayasas, Tima Yay, st.
1989.
AVVA, Muhammed Selim, Fin-nizamis-siyasi lid-devletil-slamiyye, Daru-uruk,
Kahire 1989.
AATAY, Neet, slam Tarihi, Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara 1993.
EBU UBEYD, K. b. Sellam, el-Emval, Tah. Muhammed Imara, Dru-urk, Beyrut 1989.
HAMDULLAH, Muhammed, slam Peygamberi, (ev. Salih Tu), rfan Yaymclk, st.
1991.
HAMDULLAH, Muhammed, el-Vesikus-siyasiyyeh, Drun-nefis, Beyrut 1407.
BN HANBEL, Ebu Abdillah Ahmed, Msned, ar Yaynlar stanbul 1992.
BN ZENCEVEYH, el-Emval, Tah. akir Zeyb Feyyad, Riyad 1986.
BN HAM, es-Siretn-Nebeviyye, Dru ihyit-trsil-Arabiy, Beyrut 2000.
ISFEHAN, Rab, el-Mfredat, Kahraman Yaynlar, stanbul 1986.
KARAMAN, Hayraddin, Mukayeseli slam Hukuku, Nesil Yaynlar, stanbul- 1991.
KOMSYON, el-Muceml-Vasit, Car Yaynlar, stanbul 1996.
KOMSYON, Doutan Gnmze Byk slam Tarihi. Kombassan A.., Konya- 1994.
KKSAL, M. Asm, slam Tarihi ( Medine Devri), amil Yaynevi, stanbul 1981.
MSLM, bnl-Haccac el-Kueyri, (.261), Sahihu Mslim I-III, ar Yay. st. 1992.
SNMEZ, Abidin, Raslllahn Diplomatik Mnasebetleri, stanbul-1984.
UMER, Ekrem Ziya, el-Mctemeul-Medeni, Camiatl-slamiyye yay. Medine 1403 /
1993
WATT, Montgomary, Muhammad at Medina, Oxford, 1956, s. 221-225.