Professional Documents
Culture Documents
Fc = Fs
Fc(z) = Fs(z) = M
z : Moment kolu
Basit Eğilme Etkisindeki Kirişlerin Davranışı
Betonarme kirişlere yerleştirilen çekme donatısı, kirişin çatlamasına
engel olmaz.
Kirişin çekme bölgesindeki ilk çatlaklar, en dış çekme lifindeki birim
uzamanın, betonun çekmedeki birim uzama sınırına ulaşması ile olur.
Deformasyonla hesap pratik olmayacağı için, çatlak oluşması en dış
lifteki betonun “eğilme-çekme” dayanımına erişmesi olarak
tanımlanır. Başka bir deyişle, çatlama momenti donatısız bir kirişin
kırılma momentine eşittir.
bw h 2
M cr f ctf
6
Burada fctf betonun eğilmedeki çekme dayanımıdır ve
eksenel çekme dayanımının yaklaşık iki katı olarak
alınabilir ( fctf 2 fctk ).
bw h 2
M cr 2.0 f ctk
6
Pratikte genellikle fctk yerine hesap dayanımı fctd
kullanılır. TS 500-2000 ‘de kesitin çatlama momenti
için şu bağıntı verilmiştir.
2
bw h
M cr 2.5 f ctd
6
İlk çatlaklar momentin en fazla olduğu bölgelerde oluşur.
Bu çatlaklar kılcaldır ve görülmeleri çok zordur. Betondaki
çatlaklar, asal çekme gerilmelerine dik yönde oluşur. Bu
nedenle, kirişin tekil yükler arasındaki kesme olmayan
sabit moment (basit eğilme) bölgesinde gözlenen
çatlaklar (eğilme çatlakları) kiriş eksenine dik yöndedir.
Bir kirişin çatlak oluşumundan sonra taşıma gücüne nasıl eriştiğini adım
adım izlemek, davranışın anlaşılması açısından son derece yararlıdır.
Bu amaçla aşağıda gösterilen kirişin yük altındaki davranışı izlenecektir.
Kirişteki donatı oranının çok büyük olmadığı ve donatı sınıfının S220
olduğu varsayılacaktır.
Kiriş boyunca oluşan gerilme-deformasyon şekli
a) Kiriş kesiti b) Deformasyon c) Gerçek gerilme dağılımı d) İdealize
edilmiş gerilme dağılımı
Beton ve çelik için gerilme – deformasyon eğrileri
Kiriş derinliği boyunca deformasyon dağılımı
Eğilme etkisindeki kirişin davranışı
Şekil ile ilgili genel açıklama:
Buna göre,
Akma anındaki moment kapasitesi : My= As.fyk.z1
Kırılma anındaki moment kapasitesi : Mr= As.fyk.z3
(taşıma gücü momenti)
Dengeli b Gevrek
F 0
Fcb Fsb 0
0.85 f cd bw k1cb Asb f yd 0
M 0
k1cb
Fsb ( jb d ) Fsb d M rb
2
k1cb
M rb Asb f yd ( jb )d Asb f yd d
2
Uygunluk Denklemi
sy 0.003
d cb cb
veya
cb 0.003
d 0.003 sy
s f yd
sy
Es Es
Uygunluk denklemi, gerilme cinsinden;
cb 0.003Es
d 0.003Es f yd
Boyutları ve malzeme özellikleri bilinen dikdörtgen kesitli bir
kiriş için dengeli durumu belirleyen en önemli parametre,
dengeli donatı oranıdır.
Asb
b
(bw d )
Betonarme kirişlerin hesabında, fiziksel bir anlamı olmayan
2
ve bw d / M olarak tanımlanan bir parametre olan K ’ya
da gereksinme vardır.
K değeri cm2/t veya mm2/kN birimindedir.
Bu anlatılanlar ışığında dengeli kiriş problemi şöyle
özetlenebilir:
Bilinen: Dikdörtgen kesit boyutları (bw , d), malzeme dayanımları (fyd , fcd)
İstenen: jb , b ve Kb
k1cb
jb d d
2
k1 cb
jb (1 )
2 d
k1cb
d) M rb Asb f yd ( jb )d Asb f yd d
2
Denkleminin her iki tarafı bwd2 ’ye bölünerek Kb
hesaplanır.
bw d 2 1
Kb
M rb b f yd jb
Görüldüğü gibi; jb , b ve Kb için ulaşılan bağıntılar
sadece malzeme hesap dayanımlarına bağlıdır.
Böyle bir yol izlenerek, çeşitli beton ve çelik sınıfları için
hesaplanan değerler çizelgede verilmiştir.
Bu çizelge, kesit hesabı yaparken söz konusu kesitin
“denge altı” olup olmadığını belirlemekte son derece
yararlıdır.
b
veya
K Kb
Çeşitli beton ve
donatı sınıfları için
Dengeli Değerler
Çizelgesi
Basit Donatılı, Dikdörtgen Kesitli,
Denge Altı Kirişlerin Taşıma Gücü
İstenen : Mr=?
Çözüm :
a) Çizelge seçilir. (Bilinen çelik ve Beton sınıfına göre)
b) Donatı oranı bulunur. =(As / bw d)
olarak tanımlanır.
Kirişlerde çekme ve basınç donatıları
Şekilde sürekli kirişin açıklık ve mesnetindeki basınç donatısı
As' 2 , As' 1 olarak gösterilmiştir. Etriyeleri tutmak için
kiriş üst yüzüne yakın yerleştirilen iki çubuk, açıklıkta basınç
donatısı oluşturmaktadır. TS 500-2000, açıklıktaki çekme
donatısının altta en az 1/3 ’ünün mesnete kadar
uzatılmasını; TDY97 ise, kirişin alt ve üstünde en az iki
donatı çubuğunun kiriş açıklığı boyunca sürekli olarak
bulunmasını öngörmektedir.
“Türk Deprem Yönetmeliği 97; 1. ve 2. deprem
bölgelerinde (basınç donatısı / çekme donatısı)
oranının en az 0.50 , 3. ve 4. deprem bölgelerinde
ise en az 0.30 olmasını öngörmektedir.”
Kiriş kapasitesinin yeterli olmadığı durumlarda,
basınç donatısı konularak kapasitenin artırılması
mümkündür. Ancak bu yapıldığında çekme
donatısı da büyütülmezse kapasitede önemli bir
artış sağlanmaz.
Konstrüktif nedenlerle mevcut bulunan veya
kapasiteyi artırmak için eklenen basınç
donatısının kiriş davranışına çok olumlu etkileri
vardır. Deneysel araştırmalar,
basınç donatısının;
a) Betonun sünme deformasyonunu frenleyerek
eğriliği, dolayısıyla yer değiştirmeleri (sehimi)
azalttığını,
b) Kiriş sünekliğini önemli oranda artırdığını,
göstermiştir.
Şekilde, c = Ku / Ky ile gösterilen eğrilik
sünekliğinin, çekme donatısı oranına ve basınç
donatısı miktarına bağlı değişimi görülmektedir.
Sünekliğin, çekme ve basınç donatısı oranları ile değişimi
Çift donatılı kirişte oluşan iç kuvvetler
1 b
İki kuvvet temel alınarak, aşağıdaki denge ve uygunluk
denklemleri yazılabilir.
Denge denklemleri:
F 0
0.85 f cd bw k1c As' s' As f yd 0
Çekme donatısına göre moment;
M 0
k1c
M r 0.85 f cd bw k1c(d ) AS' S' ( d d ' )
2
Uygunluk denklemi (birim şekil değiştirme dağılımından)
c d '
s' 0.003
c
Basınç donatısı için ' ' ilişkisi;
Es f yd
'
s
'
s
Taşıma gücüne göre hesap yapıldığında, basınç
donatısı çoğu durumda akma konumuna ulaşacaktır.
Basınç donatısı aktığı takdirde, problemin çözümü
büyük ölçüde basitleşir. Bu durumda basınç donatısının
hangi koşullar altında akıp akmadığının saptanması son
derece yararlıdır.
Basınç donatısının akıp akmadığını belirleyen sınır
durum, en dış lifteki betonun ezilme birim kısalmasına
ulaştığı anda, basınç donatısının da akma birim
kısalmasına ulaşması olarak tanımlanabilir.
c 0.003 sy
'
s
Bu durum için birim şekil değiştirme dağılımındaki
benzer üçgenlerden yararlanarak, aşağıdaki uygunluk
denklemi yazılabilir ve bu denklem c/d için
çözümlenebilir.
f yd c d '
s' sy 0.003
Es c
d' d '
0.003 0.003E s
c d
d
d 0.003 sy' 0.003Es f yd
d
S220 için 0.23
d
d
s' f yd
S420 için 0.13
d
Not: Çizelge hazırlanırken k1=0.85 olarak alındığından; C16, C18, C20, C25 den
yüksek dayanımlı betonlar için çizelgedeki değerler ( k1 / 0.85 ) ile çarpılmalıdır.
As1 As As 2 As As'
olur ve denge altı koşulu aşağıdaki gibi kontrol edilir. Buna göre;
denge altı koşulu:
'
b
(basınç donatısı akmışsa)
s'
( ) b (basınç donatısı akmamışsa)
f yd
Çift Donatılı Dikdörtgen Kesitin Taşıma Gücünün
Çizelgeler İle Bulunması ( TGÇA. çiz. 3.28 - 3.37 )
Çizelgeler kullanılırken Moment (M) (t.cm), boyutlar ise (cm) olarak alınmalıdır.
İstenen : Mr=?
Çözüm :
a) Çizelge seçilir (Bilinen çelik sınıfı ve d’/d oranına göre).
İstenen : Mr=?
Çözüm :
a) Çizelge seçilir. (Bilinen çelik ve Beton sınıfına göre)
b) Donatı oranı bulunur. [ =(As / b d) ] .
:Gerçek donatı oranı olmayıp, problemin çözümü için hesaplanmıştır.
c) Bulunan donatı oranına göre j veya K seçilir.
Fc=0.85fcdAcc
Tablalı kesitlerde basınç gerilmelerinin yayıldığı alan
çok büyük olduğundan, basınç kapasiteleri
yüksektir.
Bu nedenle, tablalı kesitlerde genellikle “denge üstü”
duruma rastlanmadığından, “dengeli donatı oranı”
hesaplanabilirse de, dikdörtgen kesitlerdeki kadar
önemli değildir.
Bir döküm betonarme yapılarda tabla genişliği “ b ”
genellikle büyük olduğundan, dengeli duruma
erişme olasılığı çok düşüktür.
Önüretimli ( prefabrike ) kirişlerde ise b / bw
oranının çok küçük ( 1.0 ‘e yakın ) olduğu
durumlarda, dengeli duruma erişilip erişilmediği
kontrol edilmelidir.( Ender rastlanır)
Herhangi Bir Şekilde Simetrik Kesitlerin
Taşıma Gücü
M r As f yd d x
Ancak, yukarıdaki integral çözümleri her zaman kolay
olmayabilir. En basit örneğiyle, kesitin bir köşesi “O”
noktasında olan bir ikizkenar üçgen olması halinde, bir
boyutsuz sabit değer olmak üzere bx .x olarak yazılabilir.
b
bx x .x
h
b
h
a k1c
Üçgen Kesitler
2 do (a)
tg
B bo
B bo 2 a (b)
ba bo a bo
do tg
bo ba
F 0 Fc Fs a 0,85 f cd As f yd 0 (c)
2
(b) değeri (c) de yerine konursa (a) ’ya göre ikinci
dereceden bir denklem elde edilir. Bu denklemin
çözümünden a1 ve a2 gibi iki kök bulunur. Bunlardan
pozitif olanı aranılan a ’dır.
a 2 bo ba
x yG
3 bo ba
x d x
Yamuk kesitin taşıyabileceği en büyük moment:
M r As f yd (d x )
olur.
Değişken Geometriye Sahip Kesitler
Kesit Geometrisi Değişik Kirişler
Dikdörtgen ve tablalı kesitlerden değişik kesit geometrisine sahip
kirişlerin taşıma gücü, aynı ilke ve yöntemler kullanılarak hesaplanır.
Önemli olan, basıncın etkidiği alanın geometrisidir.
Çözümlemede bu alan olabildiğince dikdörtgen ve üçgenlere ayrılmalı
ve tablalı kesitler için önerilen yöntemle taşıma gücü hesaplanmalıdır.
m (TDY97)
0.02 (TDY97 ve TS 500 - 2000)
'
m (TS 500 - 2000)
ÖNERİLEN KOŞUL
m
0.02
'
l
f ctd
min 0.8
f yd
f ctd
ü
f yd
Basit Donatılı Dikdörtgen Kesitlerin Hesabı
Basit donatılı dikdörtgen kesitlerin ön tasarım aşamasında boyutları
saptanırken, hem sünekliği sağlamak, hem de deformasyon(sehim)
kontrolünden kurtulmak için aşağıdaki ilişkiden yararlanılır;
bw d 2
Kl bw .d 2 K l .M d
Md
1) Yukarıdaki bağıntıda, Md gerekli yük katsayıları ile çarpılmış hesap
momentidir. Kl ilgili çizelgeden (TGÇA. çiz.3.1) alınır.
2) Önce bw ile ilgili kabul yapılabilir.
3) Boyutlarla ilgili kısıtlama yoksa, h/bw oranını 2 ya da 3 almak
mantıklı olabilir.
Bazı durumlarda, mimari veya başka nedenlerle, kesit boyutlarının biri
veya ikisi belirlenmiş veya sınırlanmış olabilir. Bu gibi durumlarda,
mekanik zorunluluk yoksa, bu sınırlamalara uymak gerekir; aksi
takdirde ilgili kişilerle birlikte gerekli değişiklik yapılabilir.
Ön tasarım aşamasında boyutların belirlenmesinde kesmenin
eğilmeden daha kritik olabileceği ve dikkate alınması gereken durumlar
da olabilir (Temeller ve yüksek kirişler vb. gibi).
Kesin tasarım aşamasına gelindiğinde, kesit boyutları
bilinmektedir. Yapılacak iş, boyutların yeterli olup olmadığını kontrol
etmek ve gereken donatıyı hesaplayarak detaylandırmaktır.
a) Sehim
sınırı
'
aşılarak
l
Km ‘ye göre kontrol yapılır, K > Km olmalıdır.
b) Basınç donatısı yerleştirilerek çift donatılı kiriş oluşturulur. Böylece
Basit Donatılı Dikdörtgen Kesitlerin Hesabında
Çizelgelerin Kullanılması
( TGÇA. çiz.3.2 - 3.25 )
Çizelgeler kullanılırken Moment (M) (t.cm), boyutlar ise (cm) olarak
alınmalıdır. Çizelgedeki basamaklı çizgi sehim hesabı gerektirmeyen
sınırı belirlemektedir ( l ve Kl ). Çizelgedeki son değerler ise max.
donatı yüzdesini belirleyen değerlerdir ( m ve Km ).
Çizelgede doğrusal oranlama yapılabilir.
1) Boyutlandırma
Her iki problem de daha önce çift donatılı kesitler için çıkarılan genel
denklemlerden yararlanarak çözülebilir.
Bir çerçeve kirişinde donatı düzeni ile açıklık ve mesnet kesitleri
Bu iki problemin (a ve b) el çözümünde izlenecek yol aşağıda özetlenmiştir.
El çözümü, davranışın anlaşılması açısından da çok yararlıdır.
Dikdörtgen kesitli bir kirişin donatı hesabı yapılırken, önce kesit basit
donatılı olarak düşünülür. Eğer K < Kl ise çift donatılı kirişe gidilir.
İzlenecek yol aşağıda tanımlanmıştır.
Problem a:
Bilinen: Md , bw , h ve malzeme dayanımları
İstenen: As ve As’
Çözüm:
►K’ hesaplanır ( Çift donatılı kesit olduğu
2 için K’ denmiştir ).
bw d
K'
Md
►Çizelgeden Kl bulunur ( TGÇA. çiz.3.1 )
►K’ > Kl ise basınç donatısına gerek yoktur ( A’s=0 ), sadece çekme
Md El çözümü için jjl=0.862
donatısı hesaplanır. A
f yd j d
s
alınabilir.
►Eğer K’ < Kl ise basınç donatısı gerekir. Basınç donatısının hesabı için
Basınç donatısının akıp akmadığının kontrolü,
Basınç donatısının akıp akmadığının kontrol edilmesi ve eğer
akmamışsa, gerilmenin yani ’s nün hesaplanması gerekir.
Kontrol ve gerilmenin hesabı için gerekli olan basınç donatısındaki
birim kısalma, uygunluk denkleminden hesaplanır.
cl d '
cd '
s
'
0.003 d d 0.003
c cl
d
cl 0.276
d k1
0.276 d '
k1 d
s
'
0.003
0.276
k1
Dikdörtgen kesitli betonarme kirişlerde d’/d, genelde 0.05 ve 0.15
arasında değişir. Donatı çeliği olarak S220 kullanılırsa (fyd=191 MPa ve
sy=0.000955), c=cl olduğu durumlarda basınç donatısı kesinlikle
akacaktır. S420 donatı çeliği ile donatılmış kirişlerde ise d’/d ≤ 0.125
olduğu durumlarda basınç donatısı, c=cl konumunda akma dayanımına
erişecektir.
Görüldüğü gibi, c=cl için basınç donatısının akma konumuna ulaşmaması
ender rastlanan bir durumdur ( S420 çeliği için d’/d > 0.125 ise ).
Bu nedenle el çözümü yapılırken c=cl olduğunda, basınç donatısının
akma konumuna ulaştığını varsaymak uygun bir yaklaşımdır
( s’ sy ve s’=fyd ). Bu durumda As2=As’ olacaktır.
d’/d > 0.125 olan kesitlere hem ender rastlanır, hem de bu gibi
durumlarda yapılan varsayımın getireceği hata çok küçük olur.
Yukarıdaki irdelemelerin ışığı altında, el çözümüne basınç
donatısının aktığı varsayımı ile başlamanın uygun olacağı
söylenebilir.
Bu durumda birinci kuvvet çifti M1 , Ml ye eşitlenebilir.
bw d 2
M1 M l , M 2 M d M1
Kl
M1
As1 Asl
f yd . jl .d
Eğer s’ sy ise s’=fyd alınacağından, bu durumda
As2=As’ olacaktır.
M2
A As 2
'
s , As As1 As 2
f yd (d d ' )
Eğer;ender olarak rastlansa da,
sonucuna ulaşılır.
“Not : d’/d oranının çok büyük olduğu durumlar dışında, taşıma gücüne
erişildiğinde basınç donatısı akmış olur.”
Problem b:
Bilinen: Md , bw , h , As’ ve malzeme dayanımları
İstenen: As
Çözüm:
► Varsayım, s’=fyd (Basınç donatısı akmış)
► İkinci kuvvet çifti hesaplanır.
M2=As’fyd(d-d’)
► As’=As2 ve M1=Md-M2
► K1=bwd2/M1 için ilgili çizelgelerden (TGÇA. Çiz.3.2-3.25)
j bulunur veya yeterli yaklaşıklıkla jjl=0.862 alınarak
donatı alanı
M 1 hesaplanır.
As1 ve As As1 As 2 As1 As'
f yd ( j )d
Bu problemde A’s verilmiş olduğundan; c , cl ’ye eşit değildir.
Bu nedenle donatının akıp akmadığı mutlaka kontrol
► Bunun için,hesaplanan donatı alanı dikkate alınarak indeksi
hesaplanır ve c ile karşılaştırılır.
► Eğer c ise, basınç donatısı akmıştır ve s’ =fyd olup,
yukarıdaki çözüm doğrudur.
► veya, hesaplanan M1 den tarafsız eksenin konumu c bulunur.
Bu c değeri esas alınarak uygunluk denkleminden s’
hesaplanır ve yd ile karşılaştırılarak basınç donatısının akıp
akmadığı
belirlenir.
c
►Eğer ise (genelde az rastlanır), yukarıdaki hesaplar
geçerli değildir.çift donatılı kesitler için çıkarılan denklemler ile
genel çözüme gidilir.
Basınç donatısının akmadığı durumlarda üçüncü derece denklem
çıktığından el ile çözüm zor ve zaman alıcıdır.Bu nedenle basınç donatısı
bilinmiyormuş gibi hesap yaparak As ve As’ nün bulunması ve mevcut As’
nün bulunandan büyük olduğunun gösterilmesi yeterlidir.
Ayrıca, basınç donatısının aktığı varsayımı ile yapılan ilk hesapta c nin
negatif çıkması da basınç donatısının akma konumuna ulaşmadığını gösterir.
Kesit Hesabı Problemlerinin Çizelgelerle Çözümü
( Çizelgeler arasında doğrusal oranlama/enterpolasyon yapılabilir)
• Çift donatılı sürekli kirişler için K’o değerleri (TGÇA. Çiz. 3.26)
’=(1/3)
a
M Vd
2
Kiriş mesnetindeki eğilme momenti
Moment azaltması için yukarıda çıkarılan bağıntı,
bir çok varsayıma dayanmaktadır.
Bu varsayımlardan en önemlileri;
a) Mesnet kuvvetlerinin mesnet ağırlık merkezinde
etkidiği
b) Kirişlerin atalet momentinin, bir mesnetten diğer
mesnete kadar değişmediğidir.
Halbuki, mesnet kuvveti tek bir noktaya etki
etmez ve mesnet genişliği boyunca yayılır.Ayrıca,
kirişin kolona saplandığı nokta ile mesnet
ortasında kiriş derinliği sonsuz denecek kadar
arttığı için bu bölgede atalet momenti çok büyük
olur ( I kiriş ).
(Buna göre hesaplanan moment dağılımı Şekilde
kesik çizgilerle gösterilmiştir).
Bu durumda, yapılan hesaplar ve deneysel çalışmalar,
mesnetteki moment azaltmasının aşağıda verilen
bağıntıya göre yapılmasını sağlıklı bulmaktadır.
a
M Vd
3
a
M M df
'
d M dc Vd
3
Ancak, gövde dışına taşan tabla genişliği, her bir yanda ayrı ayrı, tabla
kalınlığının altı katından ve komşu kiriş gövde yüzüne olan uzaklığın
yarısından fazla olamaz.
Yukarıda kullanılan lp , kirişin iki moment sıfır noktası arasındaki
uzunluğudur. Kesin hesap yapılmayan durumlarda şu şekilde alınabilir.
lp : iki moment sıfır noktası arasındaki uzaklık.
Tek açıklıklı basit mesnetli kirişlerde lp=1.00 l
Sürekli kirişlerin kenar açıklıklarında lp=0.80 l
Sürekli kirişlerin iç açıklıklarında lp=0.60 l
Konsol kirişlerde ise lp=1.50 l
l : Kirişin hesap açıklığıdır.
c , c1 , c2 ≤ 6 t ; c ve c2 ≤ an / 2
Kirişlerde etkili tabla genişliği
Kirişler İçin Yönetmelik Koşulları
Yönetmeliklerde tasarımcının bazı temel hataları yapmasını önleyebilmek
için, kısıtlayıcı hükümler getirilmiştir.
Belirli minimum bir rijitliğin sağlanabilmesi ve betonun kolaylıkla
yerleştirilebilmesi için, kiriş boyutları ve donatı yerleştirilmesi ile ilgili bazı
koşullar konulmuştur.
1) TS 500-2000 ‘e göre, hesap eksenel basınç değeri, aşağıdaki sınırı aşmayan
elemanları, eğilme elemanı olarak tanımlanır.
N d 0.1 f ck Ac
2) Net açıklığı, toplam yüksekliğinin 2.5 katından küçük olan sürekli kirişler ve
1.5 katından küçük olan basit kirişler, yüksek kiriş olarak tasarlanıp
donatılır. Tasarımı, doğrusal olmayan birim deformasyon dağılımı ve yanal
burkulma gözönüne alınarak yapılan bu tür Yüksek kirişler, ileride ayrıca
ele alınacaktır.
3) TS 500-2000 ‘e göre, kiriş toplam yüksekliği 300 mm ‘den ve döşeme
kalınlığının üç katından ( 3t ) daha küçük olamaz. Kiriş gövde genişliği
200 mm ‘den az ve kirişin toplam yüksekliği ile mesnetlendiği kolonun
genişliği toplamından fazla olamaz. Bu son koşul, dolgu bloklu/asmolenli
döşemelerin yüksekliği sınırlanan kirişleri için önemlidir (yastık kirişler
/basık kirişler ).
Dişli döşemelerin dişleri, çerçeve kirişi olmayan ve başka kirişlere dolaylı
olarak mesnetlenen ikincil kirişler (saplama kirişler ), öngerilmeli ve
önüretimli kirişler ( prefabrike kirişler ) kiriş boyutlarıyla ilgili olarak
yukarıda belirtilen koşullara uymak zorunda değildir.
Asl 0.001 bw d
kadar gövde donatısı bulundurulmalıdır. Bu donatı, gövdenin
iki yüzünde eşit sayıda ve çapı en az 10 mm olan
çubuklardan olmak üzere, aralıkları 30 cm ‘yi aşmayacak
biçimde düzenlenir.
Kısıtlanıyor)
Kolon-kiriş düğüm noktaları min. boyutları
Kiriş olarak boyutlandırılıp donatılacak taşıyıcı sistem
elemanlarında, tasarım eksenel basınç kuvvetinin;
Nd 0.1Ac fck
ü fctd / fyd
Ayrıca TS500 ’e göre;
m =0.85b
olmalıdır.
(b) Manşonlu ekler veya bindirmeli kaynak ekleri, bir kesitte ancak
birer donatı atlayarak uygulanacak ve birbirine komşu iki ekin
merkezleri arasındaki boyuna uzaklık 600 mm ’den daha az
olmayacaktır.
Donatının eklenmesinin uygun olduğu bölge
(Bu bölgeler, beton dökümü bir defada yapılamıyorsa, beton eki için de uygun olabilir.)
Enine Donatı Koşulları
Kiriş mesnetlerinde kolon yüzünden itibaren kiriş derinliğinin iki katı
kadar uzunluktaki bölge, Sarılma Bölgesi olarak tanımlanacak ve bu
bölge boyunca TDY97 mad.7.2.8 ’de tanımlanan özel deprem
etriyeleri kullanılacaktır. Sarılma bölgesinde, ilk etriyenin kolon
yüzüne uzaklığı en çok 50 mm olacaktır. Etriye aralıkları kiriş
yüksekliğinin ¼ ’ünü geçmeyecek, en küçük boyuna donatı çapının
8 katını ve 150 mm ’yi aşmayacaktır. Sarılma bölgesi dışında, TS500
’de verilen minimum enine donatı koşullarına uyulacaktır.
1. Sarılma Bölgelerinde “Özel Deprem Etriyeleri”
kullanılacaktır.
2. İlk etriyenin kolon yüzüne uzaklığı en çok 50 mm
olacaktır.
3. Etriye aralığı aşağıda verilen koşulları sağlayacaktır.
s ¼ h
s8 ( :minimum boyuna donatı çapı)
s150 mm
Sarılma bölgesi dışında TS 500 ’de verilen minimum etriye
koşuluna uyulacaktır.
( s d/2 )
s d/4 (Vd>3Vcr olan durumlarda)
M r As f y j d
As f y fy
j 1 1 0.59
1.7 f c d fc
Denge altı bir kirişin taşıma gücü, kesit boyutlarına, donatı alanına
ve malzeme dayanımlarına göre değişir.
Yalnızca moment kolu katsayısı hesaplanırken işleme katılan beton
dayanımı ve kiriş genişliği, ana denklemlerde yer alan donatı
dayanımı ve faydalı yükseklik kadar önemli değildir.
Kirişin taşıma gücü As , d ve fy ile doğrusal orantılı olarak
değişirken, beton dayanımı ancak moment kolunu etkilediğinden,
taşıma gücü beton dayanımı ile orantılı olarak değişmez.
Beton dayanımının öngörülenden düşük olmasının taşıma gücünü
ne oranda etkilediğini daha somut olarak ortaya koyabilmek için
aşağıda örnek çizelge gösterilmiştir.
Çizelge hazırlanırken, tasarımda öngörülen beton dayanımının
fck=16 MPa olduğu varsayılmıştır.
Çizelgeden görüleceği gibi, taşıma gücündeki azalma oranı,
beton dayanımında gözlenen azalma oranına kıyasla çok daha
küçüktür.
Beton dayanımının öngörülenden düşük olmasının taşıma gücüne etkisi
aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.
( C16 - S220 için =0.01 ; C16 - S420 için =0.0075 alınmıştır ).
Yukarıdaki irdelemelerin ışığında, elbette varılan bu sonuç şaşırtıcı
değildir. Bu nedenle, beton dayanımının istenenden % 40 düşük
olmasının moment taşıma gücünü % 10 ‘dan az etkilemesi, yapı için
güçlendirme veya yıkım kararını gerektirmeyebilir.
Ancak, varılan bu sonucun sadece eğilme elemanları için geçerli
olduğu unutulmamalıdır.
Kolonlarda veya kesmenin önemli olduğu durumlarda sorun oldukça
değişiktir. Bu sorunlar ileride incelenecektir.
Ayrıca, beton dayanımının düşük olması kenetlenmeyi de olumsuz
etkileyecektir.
Beton dayanımının düşük olması ile kalitesiz beton aynı anlama
gelmez.
Dayanımı düşük, ama iyi yerleştirilmiş, homojen görünümlü
gözeneksiz bir beton; dayanımı daha yüksek, ancak kötü
yerleştirilmiş, iyi sıkıştırılmamış ve yer yer boşluklar içeren bir
betondan, davranış ve aderans açısından daha iyidir.
Kuşkusuz, dayanımının da istenilen düzeyde olması tercih edilen ve
ideal bir durumdur.
Beton dayanımının öngörülenden düşük olmasının farklı donatı
kalitesinde taşıma gücüne etkisi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
( = fctd / fyd alınmıştır).
f ctd f ctd
min 0.0047 min 0.0025
f yd f yd