Matematik Dnyas, 2004 K

roblemler ve zmleri
Refail Alizade*
rafailalizade@iyte.edu.tr
nn her biri 11e blnrse, yznc stunda oluan saynn da 11e blndn kantlaynz.

Bu, bir yl srecek bir yarmadr. Grup halinde,

okul olarak ya da bireysel olarak katlabilirsiniz.
Dergimize altrma problemlerinin zmlerini
deil, yalnzca yarma problemlerinin zmlerini
yollaynz. Ayrca ltfen u noktalara dikkat ediniz:
Her sorunun zmn ayr bir kda okunakl ve anlalr bir biimde yaznz.
Kdn sa st kesine adnz, soyadnz, adresinizi, renciyseniz okulunuzu ve snfnz yaznz.
zmleri, zmir Yksek Teknoloji Enstits,
Matematik Blm, Glbahe Ky, Urla zmir adresine 30.06.2005 tarihine kadar adma gnderiniz.

YARIMA PROBLEMLER
Y311. Soldan saa ve sadan sola okunduunda ayn olan pozitif tam sayya palindrom denir.
Karesi de palindrom olan en byk drt basamakl palindrom sayy bulunuz.
Y312. ABC ekenar geninin iinde,
|AO|:|BO|:|CO| = 3:4:5 olmak zere bir O noktas
alnmtr. AOB as ka derecedir?
Y313. Yz demir paradan en az biri sahtedir.
Tm gerek paralar ayn arlkta, tm sahte paralar da ayn arlkta ama sahte paralar gerek paralardan daha hafiftirler. ift kefeli terazi kullanarak en fazla 51 tartda sahte paralarn says nasl
bulunur?
Y314. a, b, c > 0 gerel saylar
a + b + c 1/a + 1/b + 1/c
eitsizliini salar. a3 + b3 + c3 a + b + c eitsizliini kantlaynz.
Y315. Bir lkenin milli kaynana, milli damat
ve milli gelininin seilmesi iin dzenlenen bir televizyon programna n kaynana aday (olanlarn
analar), n damat aday, n de gelin
aday katld. Bir sre sonra her
kaynana aday beenmedikleri a
gelin adayndan oluan, her gelin
aday da beendikleri b damat adayndan oluan birer liste aklarlar.
Bir damat aday ancak annesinin
listesinde bulunmayan bir gelin
adaynn listesinde bulunuyorsa bu
gelin adayyla evlenebilir. ba saysnn en az hangi deerinde gelin
adaylarnn tercihleri ve kaynanalarn yasaklar ne olursa olsun, en
az bir damat aday evlenebilir?

ALITIRMA PROBLEMLER
A311. x2 + xy + y2 = x2y2 denkleminin tm
tamsay kklerini bulunuz.
A312. ABCD karesinin iinde, m(MBC) =
m(MDB) = 23 olacak ekilde bir M noktas alnmtr. m(MAD) ka derecedir?
A313. Birbirinden farkl a1, a2, a3, a4, a5 pozitif tamsaylarnn tm mmkn ikililerinin pozitif ai aj farklar alnmtr. Bu on farkn birbirinden deiik olduu biliniyorsa, ai
saylarnn en by en az ka
olabilir?
A314. R>0, pozitif gerel saylar kmesi olsun. Her x, y R>0
iin y2(x) = (x/y) eitliini salayan tm : R>0 R>0 fonksiyonlarn bulunuz.
A315. 100 100 boyutlu bir
tablonun her hcresine sfrdan
farkl bir rakam yazlmtr. Satrlarda oluan 100 basamakl 100
saynn her biri ve herhangi 99 stunda oluan 100 basamakl say* zmir Yksek Teknoloji Enstits retim yesi.

83

Matematik Dnyas, 2004 K

2004-II SORULARINA ZMLER

en sonda S = 0dr. Bunlarn modlo n denk olmas iin n1 ift, yani n tek olmaldr. te yandan n
tek say, yani n = 2k + 1 eklinde ise kelere srayala k, k + 1, ..., 1, 0, 1, ..., k numaralar vererek her admda m ve m numaral kelerdeki (m
= 1, 2, ..., k) damalar 0 numaral keye doru
kaydrarak sonunda hepsini 0 numaral keye
toplayabiliriz.

ALITIRMA PROBLEMLER
A301. p1 < p2 < ... < p50 ilk 50 asal sayy gstermek zere
saysnn 35e blmnden elde edilen kalan nedir?
zm: Kolayca hesaplanaca zere,
22! 4 (mod 35)
33! 272 29 (mod 35)
55! 15 (mod 35)
77! 21 (mod 35).
te yandan, n 5 iin, 4|pn! ve 6|pn! olduundan
Fermatnn Kk Teoreminden dolay,

A304. x, y, z, u, v > 0 olmak zere x xy, y

yz, z zu, u uv, v vx saylarnn hepsinin ayn
zamanda 1/4ten byk olamayacan gsteriniz.
zm: x(1y) > 1/4, y(1z) > 1/4, z(1 u) >
1/4, u(1v) > 1/4, v(1x) > 1/4 eitsizliklerini varsayalm. O halde 1 y > 0dr. ki pozitif saynn
geometrik ortalamas bu saylarn aritmetik ortalamasndan kkeit olduundan

ve
elde edilir. Dolaysyla

buradan da y(1y) 1/4 eitsizlii elde edilir. Benzer ekilde x(1x) 1/4, z(1z) 1/4, u(1u) 1/4,
v(1v) 1/4 eitsizlikleri kantlanr. Buradan
(1/4)5 < x(1y)y(1z)z(1 u)u(1v)v(1x)
= y(1y)x(1x)z(1z)u(1u)v(1v)
(1/4)5
elikisi elde edilir.

A302. ABC geninde CH ykseklii ve CK aortay izilmitir; K noktasnn BC zerindeki izdm Ndir ve NH ile AC birbirine paraleldir.
m(ACB)/m(BAC) katr?
C
N

A305. : Z+ Z+ olmak zere her n 1 iin

(1) + (2) + ... + (n) toplam, nden byk olmayan bir pozitif tamsaynn karesine eittir. (2004)
katr?
zm: (1) = 12 =1 olduu aktr.
12 < (1) + (2) 22
olduundan (1) + (2) = 22 olmak zorunda. Benzer ekilde
22 = (1) + (2) < (1) + (2) + (3) 32
olduundan (1) + (2) + (3) = 32 olmak zorunda. Bu ekilde devam ederek her n Z+ iin
(1) + (2) + ... + (n) = n2
eitliini elde ederiz (n zerine tmevarmla kolayca kantlanabilir.) Bu eitlikten
(1) + (2) + ... + (n1) = (n1)2
kararak fonksiyonu iin,
(n) = n2 (n1)2 = 2n1
forml bulunur. O halde
(2004) = 22004 1 = 4007
dir.

B
H

zm: m(CHK) = m(KNC) = 90 olduundan

CHKN kiriler drtgenidir. AC || HN olduunu da
kullanrsak m(BAC) = m(KHN) = m(KCN) =
m(ACB)/2 elde ederiz. Sonu: m(ACB)/m(BAC) = 2.
A303. Dzgn n-genin her kesinde birer dama bulunur. Her admda herhangi iki dama alnp
ters ynlerde komu kelere kaydrlyor. Hangi
nler iin bu ilemlerle tm damalar ayn keye
getirilebilir?
zm: lemlerle tm damalarn ayn keye
getirelebileceini varsayalm. Bu keden balayarak kelere srayla 0, 1, 2, ..., n1 numaralarn verelim. i-inci kedeki (i = 0, 1, 2, ..., n1) dama san1ia toplamn da S ile gsterelim.
ysn ai ile, i=0
i
Her admda S toplamnn modlo n deimedii
n1i = n(n1)/2,
kolayca grlr. Balangta S= i=0

84

Matematik Dnyas, 2004 K

YARIMA PROBLEMLER
Y301. lk 99 basama 9 olan ka tane 200 basamakl tamkare bulunur?
zm: lk 99 basama 9 olan 200 basamakl
m says 10200 10101 m < 10200 eitsizliklerini
salar, dolaysyla m = n2 ise, n < 10100 olacak ve
n2 10200 10101
= 10200 2510100 + 25 25
= (101005)2 25
eitsizliinden mnin alabilecei tm deerlerin
(1001001)2, (1001002)2, (1001003)2, (1001004)2
ve (1001005)2 olaca aktr.
zenler: nsal Atasoy (Dokuz Eyll niv,
Fen-Ed. Fak., Matem Bl.), Bilgin Canpolat
(H.F.Z. Anadolu Lisesi, erkezky, Tekirda),
Ahmet Ceyhan (stanbul Atatrk Fen Lisesi), Alper
ay (Kayseri Uzman Dersanesi), Engin Yardmc
(ODT, Matematik Blm), Hasan Zerve (ODT, Kimya Mhendislii Bl.), Cengiz Zopluolu
(Abant zzet Baysal niv., lkretim Mat. r.)

(stanbul Atatrk Fen Lisesi), Alper ay (Kayseri

Uzman Dersanesi), Mustafa ray (Aksaray Anadolu retmen Lisesi), Mustafa Dnmez (Turgutlu Halil Kale Fen Lisesi) ve Yaar Dnmez (Turgutlu Lisesi), Levent Koolu (Sleyman Demirel
Fen Lisesi, Kahraman Mara), Ayta Kurultay
(Turgutlu Halil Kale Fen Lisesi), Yavuz Maranc
(Balikesir niv., Orta r. Mat. retmenlii
Bl.), Diler Oltulu (Sleyman Demirel Fen Lisesi,
Kahraman Mara), Mustafa zdemir (Ankara),
Engin Yardmc (ODT, Matematik Blm),
Sabri Yolal (stanbul), Hasan Zerve (ODT, Kimya Mhendislii Bl.), Cengiz Zopluolu (Abant
zzet Baysal niv., lkretim Mat. r.)
Y303. Her n kii arasnda ya en az 6 kiiyle tanan ya da en az 6 kiiyle tanmayan bir kii bulunur. Bu zellie sahip olan en kk n nedir?
zm. Eer n = 11 ise ve ne en az 6 kiiyle tanan ne de en az 6 kiiyle tanmayan kii yoksa,
her kii tam 5 kiiyle tanyordur. O halde tm tanmalarn says 115/2 olmaldr. Tanmalarn
says tamsay olmas gerektiinden eliki elde edilir. Dolaysyla ya en az 6 kiiyle tanan ya da en
az 6 kiiyle tanmayan biri bulunur.
te yandan n < 11 ise, kiileri her biri en fazla
5 kii ieren iki kmeye ayralm. Her kmedeki
kiilerin birbiriyle tantklarn, farkl kmelerde
bulunan kiilerin birbiriyle tanmadklarn
varsayalm. Bu durumda ne en az 6 kiiyle tanan,
ne de en az 6 kiiyle tanmayan bir kiinin bulunamayaca aktr.
Bu soruya doru yant gelmedi.

Y302. |AB| = |BC| eitliini salayan ABC ikizkenar geninde m(B) = 20dir. AB kenar zerinde, |BL| = |AC| olacak ekilde bir L noktas alnmtr. ALC as ka derecedir?
zm: Bir kenaA
r BC olan ve ABC
80
L ?
geninin dnda ka70
80
lan BKC ekenar 20
C
genini izelim (ekle
bkz.) m(KBL) = 80 =
m(BAC), |KB| = |BC|
= |BA| ve |BL| = |AC|
olduundan, KBL ve
20
BAC genleri birbi40
rine etir. Dolaysyla
|KL| = |BC| = |KB| =
K
|KC|dir. m(CKL) =
60 20 = 40 olduundan m(CLK) = 70, buradan da m(ALC) = 180 (m(KLB) + m(CLK)) =
180 (80 + 70) = 30 elde edilir.
Bu, en popler sorumuzdu, okurlardan ona
yakn deiik zm geldi.
zenler: Emre Albayrak (Hacettepe niv. statistik Bl.), Osman Arn Gazi niversitesi,
Trke r. Blm), nsal Atasoy (Dokuz Eyll
niv, Matem Bl.), Oktay Balk (Aksaray Anadolu retmen Lisesi), Bilgin Canpolat (H.F.Z. Anadolu Lisesi, erkezky, Tekirda), Ahmet Ceyhan

Y304. a < b olmak zere a, b pozitif tamsaylar

u koulu salar: Eer x, y [a, b] ise, o zaman 1/x
+ 1/y [a, b]. Buna gre a ve b saylarn bulunuz.
zm. x = y = a alndnda 1/a + 1/a b eitsizliinden ab 2; x = y = b alndnda 1/b + 1/b
a eitsizliinden ab 2 elde edilir. Dolaysyla ab =
2dir. a ve b tamsay olduklarndan a = 1 ve b = 2 olmak zorunda. te yandan x, y [1, 2] alndnda
1/x + 1/y 1/2 + 1/2 = 1
ve
1/x + 1/y 1 + 1 = 2
eitsizlikleri salanr.
Okurlardan gelen zmlerin ounda a = 1,
b = 2 yant bulunmu fakat bunun gerekten koullar salad ak ekilde gsterilmemi.

85

Matematik Dnyas, 2004 K

zenler: nsal Atasoy (Dokuz Eyll niv,

Matem Bl.), Bilgin Canpolat (H.F.Z. Anadolu Lisesi, erkezky, Tekirda), Alper ay (Kayseri Uzman Dersanesi), Nurdan Aksu Gner (stanbul Ferit nal Lisesi, Beykoz), Ahmet Ceyhan (stanbul
Atatrk Fen Lisesi), Mustafa Dnmez (Turgutlu
Halil Kale Fen Lisesi) ve Yaar Dnmez (Turgutlu
Lisesi), Ayta Kurultay (Turgutlu Halil Kale Fen
Lisesi), Engin Yardmc (ODT, Matematik Blm), Hasan Zerve (ODT, Kimya Mhendislii
Bl.), Cengiz Zopluolu (Abant zzet Baysal niv.,
lkretim Mat. r.)

zm: Modlo 3 hesaplayalm:

(c + 5b) + (3c 5a) + (2b 3a)
= (a + b + c) + 3(c + 2b 3a)
a + b + c (mod 3)
ve
(2a + 3b) + (b + 3c) + (4c + 2a)
(a + b + c) + 3(a + b + 2c) a + b + c (mod 3)
olduundan her hamle sonucu elimizdeki saynn modlo 3 toplam deimiyor. Balangta 1 +
2 + 4 1 (mod 3)tr.
2003 + 2004 + 2005 0 (mod 3)
olduundan (1, 2, 4) lsnden (2003, 2004,
2005) ls elde edilemez.
zm yollayan okurlarmzn hemen hemen
hepsi ly modlo 2 (yani teklik iftlik asndan) incelemi ve baarl olmulardr.
zenler: nsal Atasoy (Dokuz Eyll niv,
Matem Bl.), Ahmet Ceyhan (stanbul Atatrk Fen
Lisesi), Alper ay (Kayseri Uzman Dersanesi), Engin Yardmc (ODT, Matematik Blm), Hasan
Zerve (ODT, Kimya Mhendislii Bl.)

Y305. Her hamlede (a, b, c) lsnn yerine

(c + 5b, 3c 5a, 2b 3a)
veya
(2a + 3b, b + 3c, 4c + 2a)
ls alnabilir. Balangta (a, b, c) = (1, 2, 4) ise,
byle hamleler sonucu (2003, 2004, 2005) ls
elde edilebilir mi?

86