NTE 1

EVRENSEL BR KAVRAM;KLTR
*Kltr kavram latincede ekip rn almak retmek anlamndadr.*Dncelerin evrimi,teknik ve teknolojinin
geliimi,sanat etkinliklerinin eitlilii,hayat tarzlarnn deimesi,inan sistemlerinin kendini yenilemesi
sonucunda ok zengin anlamlara brnmtr.*Bir kltr uygarln olumas iin;bir kentin varl,belli bir i
emek ve abann gereklemesi,bir retim olayna ulalmas ve ynetim sisteminin oluturulmas n kouldur.
-Kltrel emperyalizm-->Tarihin birok dneminde egemen kltrlerin varlnn ve etkisinin olmasdr.
-Kltrel etkileim-->Bir kltr iinde yaayan topluluklarn kendi kltrleri iindeki farkl kltrlerin
inanlarndan,adaletler'inden,hayat tarzlarndan etkilenmesidir.
-Kltrlenme-->Kltrel bir etkilenme srecinde bir kltrn teki bir kltrn etkisiyle evrim ve deiim
srecine girmesidir.
-Etnosantrizim-->Bir topluluun yada bireyin kendi kltrnn deerlerini yce ve tek kabul ederek farkl
kltrleri kendi deer sistemiyle yarglamasdr.
-Kltrel atma-->Kltrlenme olaynn tek ynl bir yol izleyip egemen kltr kimliine brnerek ulusal ve
yerel kltrleri istila edercesine agresif bir zellik kazand durumda ortaya kar.
NTE 2
<...TARH NCES DNEM...>PALEOLTK (ESK TA) DNEM;
*nsanlar avc ve toplayc olarak yaamlardr.*Snmak iin maaralar veya kaya snaklarn
kullanmlardr.*Avlanmak ve yaamlarn kolaylatrmak iin aletler retmilerdir.*Vahi bir yaam srmler
fakat klanlar halinde yaamlardr.*atei bulmulardr.
NEOLTK DEVRM (YEN TA DEVR);
*Doada asalak olarak yaamaya son vermiler ve tarma balamlardr.*Yerleik hayata geip ilk kylerini
kurmulardr.*halk klanlar halinde yaamaya devam etmitir.*anak mlek retimini gelitirmiler.*Doada
bulduklar nesneleri kap kacak olarak kullanmlar.*tekerlei kefetmiler,metalleri ilemeye
balamlar.*bakr,tun ve demir en youn kullanlan madenlerdir.
SMERLER;*ehrin merkezini tapnak oluturmaktayd.*her eyin sahibi tanr ve onun adna kenti yneten
rahipti.*ivi yazsn kullanmlardr.*ilk yazy ve kent devletlerini onlar oluturmulardr.
AKADLAR;*smerlerin egemenliine son vermiler ama smerlerden farkl bir kltr yaratmamlardr.*tanr
ile kral kavram birbirinden ayrlmtr.*Kral kanun yapcdr.*Kral sargon dnya hakimiyetini kurmaya
almtr.
BABLLER;*Kral hamurabi kanunlar yazl olarak kayda alnm ilk devlet yasalardr.
ASURLULAR;*Anadolu da ticaret kolonileri kurmular.*sava aletlerini gelitirmiler.*altn deerli maden
olarak kabul eden ilk devlettir.
MISIRLILAR;*msr aa ve yukar olmak zere ikiye ayrlr.*yukar msrn bakenti theben,aa msrn
bakenti memphistir.*eski imparatorluk dneminde piramitler ina edilmitir.*yeni krallk dneminde msr en
geni snrlarna ulamtr.*msr-hitit arasnda kade antlamas imzalanmtr.*ilk takvim msrda
dzenlenmitir.

SURYE-FLSTN;*neolitik devrim yaanmtr.*Msr, Anadolu ve birok yerden getirilen metal Suriye de

ilenmitir.*da kapal bir toplum yapsna sahiptirler.*Hristiyanlk bu topraklarda balamtr.*Suriye de etkin
olan kltr denizciliktir.*gnmz alfabesinin temelini Fenike kltr oluturur.*Filistin'e hakim olanlar ise
srail oullardr.
RAN-ELAM;*ran corafyasna ncelikle Elam'lar daha sonra Medler ve Persler egemen olmutur.*Pers kral
"krallarn kral" olarak anlr.*Persler Arami dilini kullanmlardr.*topraklara "satrap" ad verilen Pers valileri
yerletirilmitir.
HTTLER;*Mezopotamya dan ivi yazsn almlar fakat hiyeroglif yazsn benimsemilerdir.*Asur ticaret
kolonilerine son vermilerdir.*Mittani krall ile birlemiler.*demir kullanm artm ve demir ticareti
gelimitir.*Hititler tanrlarna ok balydlar.
MTTANLER;*Hitit ve Asurlularn egemenliinde yaamlar,*sava sanatnda svari ve at arabasnn
kullanmn ilk kez dnya kltrne kazandrmlardr.
URARTULAR;*metal iiliinde ileri gitmiler ve krallarn kaya mezarlarna gmmlerdir.*ivi yazsn
kullanmlardr.
FRGLER;*Krallar gordios nl 'gordios dm'n yapan kiidir.Byk skender biR kl darbesiyle
dm zmtr.*Mimaride ta,kerpi ve ahap kullanmlardr.
LDYALILAR;*Kraliyet tarafndan arl ve deeri garanti altna alnan ilk paray
kullanmlardr.*dinlerinde kuvava ba tanradr.*atl askerleri bulmu ve ticaretle glenmi lerdir.
HELENLER;*ilk demokrasiyi ve cumhuriyet rejimini kurmulardr.*yazl yasalarla toplumda dzeni
salamaya almlardr.
spartallar--->sava kiilikleri ve disiplinleriyle ne kmlardr.Ky yerine klalarda yaamay tercih
etmilerdir.atina-------->demokrasinin ilk tohumlar atlmtr.Bilge,bar,aristokrat ve bilimlere ak
nitelikleri ile dikkat ekmilerdir.
ROMALILAR;*Roma'da disiplin nemlidir ve bir Roma ailesinde 'baba' sz kutsaldr.*Roma'nn en byk
baarlarndan birisi elde ettii eyleri elinde tutabilme yetisidir.*Roma'nn en ok ilerleme kaydettii
alanlardan biri de hukuktur.*Mimaride Roma harcn kullanmalar devrim yaratmtr.
NTE 3
<...AVRUPA DA ORTA A KLTR...>LATNCE ANTK YUNAN ETKS,HRSTYANLIK;*Orta
a Avrupa's bata dil olmak zere Roma kltrnn pek ok unsurunu benimsemitir.*Orta a kltrnn
oluumunda Yunan faktrnn dolayl bir etkisi olduu sylenir.*Bizans kurumlar kltr ve sanat ile de
Romay takip etmitir.
HRSTYAN KLTRNN YAYILMASI VE KKLEMES;*Bu a belgeleyebilecek somut arkeolojik
veriler yetersizdir.*Erken orta ada Avrupa'nn okuma yazma bilen alt tabakas manastr evrelerinde yetien
din adamlarndan ibarettir.*Erken orta ada inaat malzemesi olarak ta kullanm azalm,ahap kullanm
yaygnlamtr.
VKNGLER;*Kaba,ilkel,medeniyetten uzak,gebe ve sava bir kavimdir.*tanabilir kullanm eyalar ve
silahlar retmilerdir.*kuyumculuk,maden iilii,ahap oymaclk ve denizcilik alanlarnda ustalardr.*gemi
viking kltrnde g simgesi olarak alglanmtr.

KRAL ARLMAN VE AVRUPA'NIN BMLENMES;*Kral arlman btnlemi bir Avrupa hayal ederek
Avrupa'nn biimlenmesini balatr.
KOLERANJ RNESANSI DNEM;*arlmann kilise ve manastr inaatlaryla byk bir kltrel atlm
gerekletirdii dnemdir.*Kral arlman kltrel birlik ve dil birlii iin dzenlemelere girimitir.*Kral
arlman saray ve manastrlara bal okullar amtr.*Kral arlman entellektellerle i birlii yapmtr.
ROMANESK SANAT; *Bu stile roma slubunu anmsatan anlamnda romanesk denmitir.*Roma kltr
kkenlidir.*tm Avrupay etkisi altna alan ilk byk sanat akmdr.*Hac yollarnda krsal manastrlarn inas
yaplmtr.*koralenj ve otto rnesans dnemi stilidir.
ORTA AIN SON YZYILLARI,EHRLEME VE ETKLER;*Orta an son yzyllar byk
ykselilere ve dlere sahne olmutur.*13. YY'da yaanan ykseliin en nemli etkeni ehirleme ve ehir
kltrnn olumasdr.*Entellektel gelenek kurumsallamaya balar ve zenginleir.*kent okullar alr ve
okuma yazma oran ykselir.*ilk niversiteler alr,kitaplarn dolam alan geniler.
GOTK SANAT;*Gotik mimarisinin en belirleyici zellii yuvarlak kemer yerine sivri kemerin kullanlmaya
balanmasdr.*Antsal nitelikli katedral ve kilise inas yaplmtr.
*Antik yunan filozoflarnn dnceleri batya ilk kez "slam filozoflarnn evirileri ve yorumlarnn Endls
devletleri araclyla yaygnlamasyla" ulamtr.DANTE ALGHER=>lahi komedyaGOVANN
BOCCACO=>DecaremonAZZ AUGUSTNO=>Hristiyan kilisesinin "tanr devletin yeryzndeki temsilcisi"
olarak tanmlayarak banaz dncenin ncln yapmtr.
<...ANADOLU ORTA AI SELUKLU AYDINLII...>SYASAL GRNM;*Tarih gelenei
Anadolu'da ki Trk varln Seluklularla balatr.*Anadolu'da ki orta a Seluklular ve onlar izleyen
beylikler ile Bizans 'n birlikte yaadklar bir sredir.*Trkler Anadolu da hep batya doru
ilerlemitir.*Seluklular ncesi ok paral ve heterodoks bir kltr sz konusudur.
KLTREL GRNM;*Trkiye deki Seluklu sanat ok farkl kltr evrelerinin szgecinden
gemitir.*Seluklu olan ile olmayann fark edilmesini kolaylatran gstergeler ortaya kmtr.*nan
yaplar,mezar antlar,kervansaray ve medrese mimarisi Anadolu ya zg biimlere farkl bir gelime yolu
tutmutur.*Seluklu sanat farkl bir ehreye sahiptir.
SELUKLU CAMLER;*ehirlerin odak yaplardr.*her ehrin toplanma yeri olduundan toplumsal ve
siyasal merkez niteliindedir.*Cami mimarisi bir ekonomik g belirtisi olduu kadar yneticinin prestij
gstergesidir.*destekli i mekan,dta ta kap,ite mihrap ile zengin bir ss envanteri sunmaktadr.*Cami
planlar farkl mimari sluba sahiptir ve yzyldan yzyla deiir.
SELUKLU MEDRESELER;*Eitimin amalar dorultusunda belirlenen okullarn ehir merkezlerinde
kalc kurumlara dnmesi medreselerin ekillenmesini gerektirmitir.*ehrin odak noktasn oluturan
gsterili mimari ktlelerdir.*da kapal,kk pencereli,giri cephesinde ta kapya sahip bir yapdr.*i
blmleri eitime uygun olarak ekillenmitir.*kapal veya ak avlulu olarak iki farkl ilkeye gre
ekillenmitir.*tek veya iki katl olabilir.
KERVANSARAYLAR VE TCAR HAYATTA NEM;*Yollar zerinde kervanlarn dinlenmesi ve
gecelemesi iin ina edilmi byk hanlara "kervansaray" denir.*Yolcular ve ticari eyay korumak iin
yaplmtr.*i ksmda ocakl koular,nalbant,berber,depo hacimleri ve hamam vardr.*ounda bir mescitte
bulunur.
KNBETLER,MEZAR ANITLARI;*slam kltr erevesinde 9. yy'a kadar mezar ant grlmez.*mezar
ant Trklerin elinde gelimi bir mimari tiptir.*Koni yada piramidal rtl mezar antlarna "knbet" ad

verilir.*yaplarn planlar kare,daire veya okgendir.*knbet mimarisinde en ok dikkat eken zellik toprak
dzeyinin altndaki mezar odasdr.*Asya gebe geleneklerinin izlerini tar.
ANADOLU TRK SSLEMELER,EJDERLER VE EKLER;*Seluklu motif haznesi karmak ve enerji
dolu olduu kadar balangc daha eskilere inen armlar verir.*slam ncesi Trk tarihinin eski
katmanlarnn izlerini tar.*Seluklu sslemelerinde 'Asya hayvan slubunun' izlerine rastlanr.*zel bir slup
sergiler.*"Rumi" ad verilen bitkisel form tombulca bir virgle benzetilir.*ekillerin iinde sakl bulunan
anlamn zlmesi konogafi aratrmalarnn problemidir fakat aklamada yetersiz kalr.
BLM,EDEBYAT,FELSEFE;*Seluklularda kent yaamnn gelimesi ve ticaret yollarnn gvenlii
bilim,edebiyat ve felsefenin ilerlemesine katkda bulunmutur.*Dnemin belirleyici felsefesi tasavvuf
felsefesidir ve bu konuda "Mevlana Celaleddin Rumi (mesnevi-eserin dili farsadr),Hac Bekta- Veli
(makalat-btn insanlarn karde olduunu ilemitir) ve Yunus Emre (divan-insan sevgisi,kardelik temalar
ilenmitir)" nemli isimlerdir.