KIYI YAPILARI TASARIM LKELER

HAKKINDA GRLER
VE
SPANYA LMANLARINDAN GRNTLER

SUNAY AKAOLU
naat Mhendisi

VEL AKAOLU
naat Yksek Mhendisi, letmeci

GR: Dnya kylarndaki Antik a limanlar,

teknik adan gnmz limanlar ile byk
benzerlikler tamaktaysa da sosyal adan
nemli farkllklar gstermektedir. Antik a
limanlar herkesin yararland bir pazar yeri
gibiydi. Bugnk limanlarda ise bu yaplarn,
balklar, yatlar ve deniz ticareti ile ilgili olanlar
dndaki toplum kesimi tarafndan kullanlmas
engellenmi bulunmaktadr.

Limanlarn kent ya da yre insanna yasak edilmesi, insanlarn

denize olan hasretini oaltmtr. Limanlarla ilgisi kesilen halk,
ou zaman, kent yaamnda ortaya kan skntlarn kayna
olarak limanlar grmektedir. Denizdeki kirliin, trafik
tkanklklarnn, su basknlarnn ve geimlerinde meydana gelen
daralmann, limanlarn varlndan veya iyi iletilmemesinden
kaynaklandn dnrler. Birok kent hemehrisi de limana
gelip giden gemileri, limandaki ilemleri, kaldrma makinelerini,
vinleri, tayclar, yolcular merak eder. Ama bu meraklarn
giderecekleri bir olana bulmaktan ok uzaktadrlar. Bu durumun
birinci nedeni limanlarn, tasarm aamasnda, kent insannn
yararlanaca yerler olarak dnlmemi olmasdr.

Birok lkede, ticari liman, balk liman ya da yat

limanlarnn ou, evre ve yre insannn yararlanmas
da dnlerek tasarlanmamaktadr. Bu durum kent
insannn ky yaplarna yabanclamasn getirmekte,
kent insan hibir yararn grmedii, hissetmedii ky
yapsna dost gzle bakmamakta, benimsememekte ve
varln srdrmesine yardmc olmamaktadr.
Baz lkelerde ise liman sahalarnn bir blm
yeillendirilerek dinlenme ve spor alanlar
oluturulmaktadr.

LKEMZDEK DURUM: Demiryollar ve Limanlar naat

Reislii stanbul Blge Mdrlnde balayan ve
1998 ylnda zmir Blge Mdrlnde sona eren
memuriyet yaammzda, o gne kadar, kylarmzda
yaplarak tamamlanm veya yaplmakta olan birok
yapy grme olanan bulduk. Yurt d gezilerde de
baz lkelerin yat, balk ve ticari limanlarn ksmen
de olsa incelememiz mmkn oldu. Son yaptmz
spanya gezisinde ky yaplarn daha da yakndan
grerek bu yaplar lkemizdeki benzerleriyle
kyaslama olanan bulduk.

1950li yllar, kylarmzdaki ticari limanlarn yaplmaya

balama yllardr. 1950 ve 1960 yllar arasnda ky
yerleimleri iskelelerinin yapmlar byk lde
tamamlanmtr. Birka dnda lkemizdeki balk
limanlarnn yapmna ise 1960l yllarn ortalarnda
balanmtr. lkemizde ky yaplar inaatlarnn
younlat tarihlerde, Avrupann denizci lkelerindeki
mevcut limanlarn geniletilmesi almalarna
balanmtr.
Otuz yl kadar sren grev dnemimizde tasarlanan
hibir ky yapsnda halkn liman ve dalgakranlardan
yararlanmas hedeflenmemitir. Her ne kadar lkemizdeki
balk barna dalgakranlarna kp gezmek mmkn
gibi grnyorsa da bu durum yapnn tasarm
felsefesinde yer almamakta, sadece limann denetlenmesi
bakmndan yetersizlikler bulunduu iin
gerekleebilmektedir.

inde bulunduumuz yllarda, yat limanlarnn

ve ticari limanlarn yap-ilet-devret yntemiyle
ina edilmesi nedeniyle, limanlar yatrmcnn
kiisel mlk gibi deerlendirilmekte ve halkn
bu tesislerin yaknna sokulmalar
engellenmektedir. Sadece yat limanlarndaki
alveri alanlar, yatrmcnn ve dkkn
kiraclarnn kazanlar iin gerekli
bulunduundan halkn gezebildii yerler olarak
planlanmaktadr.

lkemizde, bugne kadar geen zaman sresi iinde ky

yaplar ile ilgili tasarm almalarnda, evre ile insan
faktrnn gz nne alnd sylenemez. Tasarm
aamasndaki temel ilkeler, bu projeler iin ayrlan
deneklerle sadece gvenli, ilevsel ve ekonomik yaplar
yapmak olmutur. rnein ta ocaklarnn yeri seilirken
gz nnde tutulan en nemli husus tan kalitesi ve yap
yerine yaknl olmutur. Ta ocann ren yerlerine yakn
ve denizden grlebilir yerde olmas, tama mesafesinin
ksa olmas kadar nemsenen bir durum olmamtr. Ayrca,
yre halknn sz konusu yapdan yeteri kadar
yararlanamyor olmas da yadrganan bir husus olarak
grlmemitir. nk bu yaplarn yre insan iin deil,
balklar, yatlar veya tama yapan, mallar elleleyen,
depolayanlar iin yapld dnlmtr. evrede
yaayan halkn elence, sportif etkinlik ve vakit geirmek
iin ky yaps dnda kendine baka yerler bulmalar
gerekmitir.

SPANYADAN GZLEMLER: spanyadaki limanlarn kullanm biimi

ile lkemizdeki durum arasnda olduka arpc farklar grlmtr.
rnein lkemizdeki dalgakranlara girmek sorun yaratt halde
spanyadaki dalgakranlardan bir ksmnn halkn kullanmna ak
olduu gzlenmitir. Yat limanlarnda teknelerin yanat iskeleler
dndaki alanlar da yine halkn kullanmna aktr. Gmrkl
sahalarn bulunduu ticari limanlara girmek her lkede olduu gibi
mmkn deildir. Valenciada eski ticari limandan ayrlmak
suretiyle oluturulan yeni yat liman dalgakrannn mzvar
blmnde halkn yararlanmas iin araba park yerleri ayrlm,
seyir teras oluturulmutur.

Balk limanlarnda kuronman zerine kabilmek iin

liman tarafna ve dalgakrann deniz tarafndaki evlerine
inebilmek iin de kuronman duvarnn d yzne
merdivenler yaplmtr. Balk limanlarnn dalgakranlar
ve mzvarlarnda ok sayda amatr balk olta avcl
yapabilmektedir. Bu durum sunumdaki resimlerde de
grlmektedir. Tarragona Liman dalgakrannda
dolarken, bir gurup ocuun bykleri ile birlikte liman
ana dalgakrann gezmee geldiklerine tank olduk.
spanyada halkn baz liman yaplarn gezmesi,
grmesi, olta balkl gibi sportif amalarla kullanmas,
tasarm aamasnda bu durumun gz nnde tutulmas
nedeniyle mmkn olduu dnlmektedir.

SPANYA LMANLARI HAKKINDA KISA BLG:

spanya denizcilik gelenekleri olan bir lkedir. Ky
yaplarnn tasarm konusunda da geni bir birikimi vardr.
2010 ylnda 46 adet limannda 431327475 ton yk
ellelenmitir. (Puertos del Estado, 2011) (Bizde 347
milyonTon)
spanya balklk bakmndan da gl bir alt yapya
sahiptir. 2008 ylnda, 917188 tonu deniz avclndan,
249062 tonu yetitiricilikten olmak zere toplam 1166250
ton balk retimi salanmtr. (Food and Agriculture
Organization of the United Nations, 2011) (Bizde 653 bin)
Deniz turizmi alannda da spanya Avrupann nde
gelen lkelerinden biridir. 4964 kilometre uzunluundaki
kylarnda 96 adet yat liman bulunmaktadr.
(DTO Sektr Raporu, 2011)
Ziyaret ettiimiz spanya limanlar ile ilgili zet bilgiler
aada sunulmutur.

Valencia Liman: Valencia Liman spanyann ikinci

byk limandr. 2010 ylnda toplam olarak 64000000 ton
yk ellelenmitir. Toplam ykte ikinci srada olmasna
karn Valencia Liman spanyann en fazla konteyner
ellelenen limandr. Bu limanda 2010 ylnda 4207000 TEU
konteyner ellelenmitir. (Port of Rotterdam, 2011)
Limann ilk gelitii ksm 2005 ylnda balayan
almalarla ana limandan ayrlm ve yat liman olarak
dzenlenmitir. 2009 ylnda yaptmz ziyaret srasnda
yat limanndaki almalar son aamasna gelmiti. Yat
limannda ziyaretiler iin bir seyir teras ve otopark
bulunmaktadr. Aada limann genel durum plan ve
eitli yerlerinden ekilmi resimler grlmektedir.

VALENCIA LMANI 2004

VALENCIA LMANI 2005

VALENCIA TCAR VE YAT LMANI 2009

VALENCIA YAT LMANI

VALENCIA YAT LMANI DALGAKIRANI

VALENCIA YAT LMANI DALGAKIRANI

VALENCIA YAT LMANI DALGAKIRANINDA ACCROPODELAR

YAT LMANI DALGAKIRANI GEZNT ALANININ ALTI

YAT LMANI RIHTIMLARINDAN BR GRNT

SANTIAGO CALATRAVANIN ESERLERNDEN BR

SANTIAGO CALATRAVANIN ESERLER

Peiscola Balk Liman: Peiscola Balk Limannn

ilk blm 1920 ylnda tamamlanm ve daha sonra
tevsiat yaplmtr. lk blmdeki kuronman duvar
betonla, ikinci blmdeki kuronman duvar ise ta
bloklarla yaplmtr. Ta bloklarla yaplm kuronman
duvar evre ile daha gzel bir uyum salamtr.
Kuronman duvarna k iin liman tarafna merdivenler
yaplmtr. Amatr balklar dalgakrandan serbeste
yararlanmaktadr. Aada limann genel durumu ve
eitli yerlerinden alnm resimler bulunmaktadr.

PEISCOLA LMANI VAZYET PLANI

PEISCOLA BALIKI LMANINDA YZER SKELE

PEISCOLA BALIKI LMANI TA KURONMANI

KURONMANA IKAN MERDVENLER

DALGAKIRANIN DENZ TARAFI

DALGAKIRAN MZVARI

DALGAKIRANDAN PAPA LUNA KALESNE BAKI

DALGAKIRANDA BALIKILAR

BALIKILAR VE PARK HALNDE ARABALAR

Benicarl Yat ve Balk Liman: Bu limann i

ksm yatlar, d ksm ise balklar iin
ayrlmtr. Ziyaretimiz srasnda bir onarm
almas yznden dalgakran gezmek
mmkn olmamtr. Limann uydu grnts ve
balk liman ksmndan alnm resimler
aada grlmektedir.

BENICARL LMANI VAZYET PLANI

BENICARL LMANINDA KURUTULAN ALAR

BENICARL LMANINDA RIHTIM

BENICARL LMANINDA RIHTIM DUVARI

Vinars Balk Liman: Vinars Balk liman

spanyann Akdeniz kylarndaki byk balk
limanlarndan biridir. 1200 metreye varan ana dalgakran
ta dolgu, kuronman duvar ise beton olarak yaplmtr.
Dalgakran ziyaretilere ve amatr balklara aktr.
Aada limann genel grnm ve eitli yerlerinden
alnm resimler bulunmaktadr.

VINARS LMANI VAZYET PLANI

VINARS LMANI DALGAKIRANI

VINARS LMANI DALGAKIRAN

KURONMANINA
IKI MERDVENLER

MERDVEN DETAYI

MERDVEN DETAYI

DALGAKIRAN STNDEN MZVARIN GRN

MZVAR KURONMANINA IKI MERDVEN

DALGAKIRANDA BALIKILAR

DALGAKIRANDA YEMEK KEYF

KURONMAN STNDEN DALGAKIRANA BAKI

DALGAKIRANDA BALIKILAR

KURONMAN
STNDEN
DENZ TARAFINA
N MEDVEN

KURONMAN
STNDEN
DENZ TARAFINA
N MEDVEN

DALGAKIRANDA YOL KAPLAMASI

Tarragona Liman: Tarragona Liman spanyann en

eski limanlarndan biridir. Bu limanda 2010 ylnda
ellelenen toplam yk 32896246 ton, ayn yl ellelenen
toplam konteyner says 255407 TEU olmutur. Limann
en arka blmnde balklar iin bir blm
bulunmaktadr. (Port de Tarragona, 2011)
Aada limann genel grnm ve eitli
yerlerinden alnm resimler grlmektedir.

TARRAGONA LMANI VAZYET PLANI

TARRAGONA LMANI DALGAKIRANI

DALGAKIRAN STNDE SEYR TERASI

DALGAKIRAN STNDEK YOL

DALGAKIRAN STNDEK DENZ FENER

DALGAKIRANDAN BR GRN

DALGAKIRANDAN BR BAKA GRN

DALGAKIRANIN ZYARETLER

DALGAKIRANDA BETON BLOKLAR

TARRAGONA YAT LMANINDAN BR GRN

TARRAGONA YAT LMANINDAN BR GRN

Barcelona Liman: Barcelona Liman spanyann

nc byk limandr. 2010 ylnda toplam olarak
48100000 ton yk ve 1422000 TEU konteyner
ellelenmitir. (Port of Rotterdam, 2011)
Limann ilk gelitii ksm (Port Vell) 1992 Barcelona
Olimpiyatlarna kadar yaplan almalarla ana limandan
ayrlm, yolcu ve yat liman olarak dzenlenmitir.
Aada Barcelona Limannn geliimi ile ilgili genel
grnmler ve yol boyunca ekilmi yat liman resimleri
grlmektedir.

BARCELONA LMANI 1738

BARCELONA
LMANI
1856

BARCELONA LMANI SON DURUM (TADLAT SONRASI)

GARRAF YAT LMANI VAZYET PLANI

GARRAF YAT LMANI MZVARI

GARRAF YAT LMANINDAN BR GRN

LES BOTIGUES YAT LMANI VAZYET PLANI

LES BOTIGUES YAT LMANINDAN BR GRN

LES BOTIGUES YAT LMANINDAN BR BAKA GRN

SONU VE NERLER: 21.ci Yzyl ky ve liman

yaplarnda, gvenli, ekonomik ve ilevsel olma zellikleri
yannda, yre insannn gereksinimlerini de tasarm
ilkeleri arasna koyan, evre ile uyumluluk koulunu
salayan ve estetik zellikler ile ilgili felsefi yaklamlar
da ieren tasarmlar gerekletirmeliyiz.
Bu amaca ulamak iin, devletin yapaca ky ve
liman yaplar ile yap-ilet-devret yntemi ile yaplacak
ky ve liman yaplar tasarmlarnda, yatrmclarn
grevleri arasna, yre insannn gereksinmelerini
karlama, evre ile uyumluluk ve estetik zellikler ile
ilgili felsefi yaklam gibi koullarn da eklenmesi
vaktinin geldii ve gemekte olduu dnlmektedir.

KAYNAKLAR:
1- DTO Sektr Raporu, 2011,
http://www.denizticaretodasi.org.tr. (10.09.2011 tarihinde ulald.)
2- Food and Agriculture Organization of the United Nations, 2011
ftp://ftp.fao.org/FI/CDrom/CD_yearbook_2008/root/aquaculture/a0
a.pdf (10.09.2011 tarihinde ulald.)
3- Port of Rotterdam, 2011
(RotterdamPortstatistics_2010_en.pdf) (10.09.2011 tarihinde
ulald.)
4- Puertos del Estado, 2011
http://www.puertos.es/estadisticas/estadistica_mensual/index.html
(10.09.2011 tarihinde ulald.)
5- Port de Tarragona, 2011
http://www.porttarragona.cat/en/gestio-portuaria/estadistiques-detrafic-/any-2010/english/2529-december10.html (10.09.2011 tarihinde
ulald.)
6- Valencia, Peiscola, Benicarl, Vinars, Tarragona ve
Barcelona limanlarnn Google Earthten alnan uydu grntleri ve
fotoraf makinesi ile ekilmi resimler.