MENTODA

STANDARTLAR ve
MNERAL KATKILAR

Hazrlayanlar:

TMB / AR-GE ENSTTS

Ankara Cyberpark, Cyber Plaza C Blok Bilkent 06800 Ankara
Tel: (0312) 444 50 57 Faks: (0312) 265 09 06
www.tcma.org.tr info@tcma.org.tr

ASIM YENOBALI
TMB / AR-GE / Y04.01

Tomris ERTN

TRKYE MENTO MSTAHSLLER BRL

MENTODA
STANDARTLAR ve
MNERAL KATKILAR
TMB / AR-GE / Y 04.01

Prof. Asm YENOBALI

Tomris ERTN

Temmuz 2009, ANKARA

4. BASKI
ISBN 975-8136-23-2
TMB / AR-GE ENSTTS
Yerleim Adresi:
Cyberpark, Cyberplaza C Blok Zemin, Kat 1 ve 2
Bilkent/ANKARA
Yazma Adresi:
P.K. 2 Bakanlklar 06582 ANKARA
Tel: (0312) 444 50 57 Faks: (0312) 265 09 06
www.tcma.org.tr info@tcma.org.tr

FERSA MATBAACILIK
Ostim 36. Sokak 5/C-D Yenimahalle/ANKARA
www.fersaofset.com info@fersaofset.com

Kaynak gstermek kaydyla bu kitaptan alnt yaplabilir.

Orjinal metin yazm ve ekiller: Keziban YAKUT

 ND EK L ER
1. GR ........................................................................................... 5
2. GENEL MENTOLAR..................................................................... 7
2.1. Genel imento Tipleri Bileim ve aretleme.................................. 7
2.2. zellikler ve Uygunluk.............................................................. 12
3. ZEL MENTOLAR....................................................................... 14
4. MENTONUN UYGUNLUU N KRTERLER................................... 16
5. STANDARDLARDA SINIR GETRLEN MENTO ZELLKLER.................. 20
6.

MNERAL KATKILAR......................................................................... 24
6.1. Genel Bir Snflandrma............................................................. 24
6.2. Mineral Katklar ve zellikleri.................................................... 25
6.3. Mineral Katklarn Etkileri........................................................... 26

7.

DENEY METODLARI........................................................................ 30
7.1. TS EN 196 Fiziksel ve Mekanik Deneyler..................................... 30
7.2. TS EN 196 Kimyasal Deneyler................................................... 32
7.3. TS EN 1971de Yer Alan zel Deneyler..................................... 35

8. MUHTELF EVRESEL ETKLERE MARUZ BETONLAR N

UYGUN MENTO TPLER.............................................................. 36
8.1. eitli evre Etkileri Altnda Betonlar in Uygun imento Tipleri....... 38
8.2. eitli evre Etkileri Altnda Betonlar in Uygun imento Tipleri
( ana bileenli CEM-II-M imentolar iin).................................. 40
8.3. eitli evre Etkileri Altnda Betonlar in Uygun imento
Tipleri (ki ya da ana bileenli CEM-IV imentolar ve
CEM-V imentolar iin)............................................................ 42
9. BETONDA KULLANILAN MNERAL KATKILARLA LGL STANDARDLAR...... 44
10. SONU....................................................................................... 45
11. KAYNAKLAR.................................................................................. 46

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

1. GR
TS EN 197 1 imento - Blm 1: Genel imentolar Bileim, zellikler ve
Uygunluk Kriterleri standardnn TSE Teknik Kurulunun 11 Mart 2002 tarihli
toplantsnda kabul edilerek yaynlanmasna karar verilmitir [1]. Bu yeni
standardn yrrle girmesi ile bata en eski ulusal imento standard TS
19 olmak zere mevcut imento standardlarmzdan 13 tanesi ve portland
imentosu klinkeri standardnn geerlilik sresinin iptal tarihi 2005 yl sonu
olarak belirtilmitir. TS EN 197-1de tanmlanan imentolarn zellikleri mevcut
TS 24 ve TS 687 standardlar [2, 3] yerine yeni kabul edilen TS EN 196
serisi standardlara gre belirlenmektedir [4-10].
Dier taraftan genel amal olmayp zel olarak tanmlanan Beyaz imento
(TS 21), Har imentosu (TS 22) ve Slfatlara Dayankl imento (TS 10157)
ile ilgili mevcut standardlar yrrlkte kalm olup bunlarn zelliklerinin belirlenmesinde de mevcut EN 196 serisi deney standardlar kullanlmaktadr.
Avrupa lkelerinin ounluu iin geerli olacak imento standardlarnn
hazrlanmasna 1973 ylnda Avrupa Standardizasyon Komitesi (CN)in
teknik komitesi TC 51 tarafndan balanmtr. eitli Avrupa lkelerinde
ok sayda imento trnn yerel standardlara uygun olarak kullanlmakta
olduunu dikkate alan komite, genel imentolar iin hazrlad EN 197-1de
geni bir imento tr yelpazesine yer vermitir. Sonu olarak, dorudan Trk
standard olarak kabul edilen bu Avrupa standard da mevcut genel amal
Trk imentolarnn yerini almtr.
AB lkelerinde Yeni Yaklam Direktifleri olarak yaynlanarak yrrle giren
Yap Malzemeleri Direktifi kapsamnda yer alan ilk harmonize (uyumlatrlm)
standard olma zelliini haiz olan Genel Kullanm Amal imentolar
standard; Trkiyede TS EN 197-1 olarak yaynlanmtr.
Aada daha ayrntl olarak aklanaca gibi yeni standard genel imento
trlerini daha da arttrmakta, yeni baz kavramlar getirmekte ve mineral

katklarn daha yaygn kullanmna olanak tanmaktadr. imentolarn bu

standarda ve karakteristik deerler olarak verilen snrlara uygunluu TS EN
197-2de aklanan prosedrlerle belirlenmektedir [11].
Bu kitapckda yeni genel imentolar ve imentoda kullanlan mineral katklar
hakknda ksaca bilgi verilecek, deney metodlar anlatlacak ve imentolarn
evre koullarna gre kullanm yerlerine deinilecektir.

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

2. GENEL MENTOLAR
2.1 Genel imento Tipleri, Bileim ve aretleme
TSEN 197-1 - Blm 1: Genel imentolar- Bileim, zellikler ve Uygunluk
Kriterleri standard, 89/106/EEC Direktifi (Yap Malzemeleri Ynetmelii)
kapsamnda yaynlanmtr.
Yeni Genel imentolar TS EN 197-1de CEM imentosu olarak
adlandrlrlar. Ayrca bir klinker standard olmad iin, klinkerde aranan
zellikler de imento standardnn iine alnmtr. lgili tanmlamalar yle
zetlenebilir:
CEM imentosu: Hidrolik sertlemesi ncelikle kalsiyum silikatlarn hidratasyonu sonucu meydana gelen ve iindeki reaktif CaO ve reaktif SiO2
toplamnn ktlece en az %50 olmas gereken imentodur. Bileimi portland
imentosu klinkeri, kalsiyum slfat ve eitli mineral katklardan oluabilir.
Portland imentosu Klinkeri: Kalker ve kil gibi hammaddelerin CaO, SiO2,
Fe2O3, AI3O3 gibi oksitlerini ieren, hassas bir orant ile birletirilip ince
tlm karmnn (farinin) dner frnda 1400-1500 C scaklkta
sinterlenmesi sonucu elde edilen yaklak 1 - 3 cm apnda granle malzemedir. Ktlece en az 2/3 orannda kalsiyum silikat iermeli, CaO/SiO2
orants 2,0den az olmamaldr. Ayrca, MgO ierii en fazla %5 olarak
snrlanmaktadr.
TS EN 197-1 standard genel amal imentolar (CEM imentolar) 5 ana
tip ierisinde toplamaktadr:
Ana Tipler:
CEM I Portland imentosu
CEM II Portland Kompoze imento
CEM III Portland Yksek Frn Cruflu imento
CEM IV Puzolanik imento
CEM V Kompoze imento

Bu ana tipler Tablo 2.1de gsterilen toplam 27 imento tipini kapsamaktadr.

imentolarn tablodaki bileimleri ana bileenler ile minr ilave bileenlerden
olumaktad.
Sz konusu standard AB lkelerinde 2000 ylnda yrrle girmi
olduundan, 5 yllk kullanm sresi sonunda; CEN TC/51 Avrupa Standardizasyon Komitesi tarafndan tekrar ele alnarak revizyon sreci balatlmtr.
Bu standarddaki dier bir yenilik, 2005 ylnda yrrle giren A1 ekidir.
Bu ekte LH harfleriyle gsterilen Dk Hidratasyon Isl Genel imentolar
tanmlanmtr.
TS EN 197-1 standardna 2008 ylnda yrrle giren A3 ekinde ise uucu
kl ile ilgili yaplm olan deiiklikler verilmitir. Buna gre uucu kl kzdrma
kayb zelliine gre ayr snfta toplanmtr.
Ana Bileenler:
imento ana bileenleri: klinker ile TS EN 197-1, Tablo 2.1de belirtilen ve
miktarlar ktlece %5in zerinde olan ana bileen mineral katklardr.
Tiplerin ve imento ana bileenlerinin belirlenmesinde aadaki semboller
kullanlmtr:
Tip ve Ana Bileen Sembolleri:
A : imentonun en az mineral katk ieren tipi
B : imentonun A tipinden daha fazla mineral katk ieren tipi
C : imentonun B tipinden daha fazla mineral katk ieren tipi
K : Klinker
S : Granle yksek frn crufu
D : Silis duman
P : Doal puzolan
Q : Doal kalsine edilmi puzolan
V : Silissi uucu kl
W : Kalkersi uucu kl
T : Pimi ist
L : Kalker (TOC < %0.5)
LL : Kalker (TOC < %0.2)

(TOC: Toplam organik karbon)

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

Yukardaki ana bileenlerin zellikleri standardda verilen ve ilerde deinilecek

olan hususlara uygun olmaldr.
Minr lave Bileen:
Her imento tipine ktlece % 0-5 arasndaki bir minr ilave bileen
katlabilmektedir. Bu madde o imentoda ana bileen olarak kullanlmam
bir mineral katk veya imento zelliklerini iyiletirecek baka bir inorganik
madde olabilmektedir.
Genel imentolarn tipleri ve bileimleri ile ilgili genel bilgiler Tablo 2.1de
verilmitir.
Bileim Oranlar:
Tablo 2.1de imento tipleri iin verilen bileim yzde deerleri klinker,
ana bileen katk ve minr ilave bileen katklarn toplam esasna gredir.
Yani bunlarn toplam 100 olmaldr. Katlmas geren kalsiyum slfat 100e
ilave edilecektir.
Miktar ktlece %5i geen katklar ana bileen kabul edilecektir.
Portland kompoze, puzolanik ve kompoze imentolarda toplam ana
bileen katk yzdesi en az iki deiik katk maddesi kullanlarak elde
edilmelidir.
Dayanm Snflar:
imentolar iin 32.5, 42.5 ve 52.3 olmak zere 3 dayanm snf
belirlenmitir. Bu deerler TS EN 196-1e gre tayin edilen ve MPa olarak
ifade edilen 28 gnlk basn dayanmlar ile ilikilidir. TS EN 197-1de
karakteristik deerler olarak belirtilmilerdir.
Ayrca, her standard dayanm snf iin erken dayanm snf tanmlanmtr.
Bu amala kullanlan sembollerden,
N : Normal erken dayanm snf
R : Yksek erken dayanm snf
L : Dk erken dayanm snf
belirtmektedir.

Tablo 2.1 Genel imentolarn Bileimleri (ktlece % olarak) [1]

Ana Bileenler
Klinker
Ana
Tipler

imento Tipleri ve
iaretleri

Yksek
Frn
Crufu

Silis
duman

Puzolan

Uucu Kl

Pimi
ist

Kalker

Minr
ilave
Bileen

Doal
Kalsine
Edilmi
Q

CEMI

95100

0-5

CEM II/A
-S

80-94

6-20

0-5

CEM II/B
-S

65-79

21-35

0-5

CEM II/A
-D

90-94

6-10

0-5

CEM II/A
-P

80-94

6-20

0-5

CEM II/B
-P

65-79

21-35

0-5

CEM II/A
-Q

80-94

6-20

0-5

CEM II/B
-Q

65-79

21-35

0-5

CEM II/A
-V

80-94

6-20

0-5

CEM II/B
-V

65-79

21-35

0-5

CEM II/A
-W

80-94

6-20

0-5

CEM II/B
-W

65-79

21-35

0-5

CEM II/A
-T

80-94

6-20

0-5

CEM II/B
-T

65-79

21-35

0-5

CEM II/A
-L

80-94

6-20

0-5

CEM II/B
-L

65-79

21-35

0-5

CEM II/A
-LL

80-94

6-20

0-5

CEM II/B
-LL

65-79

21-35

0-5

CEM II/A
-M

80-94

CEM II/B
-M

65-79

CEM III/A

35-64

36-65

0-5

CEM III/B

20-34

66-80

0-5

CEM III/C

5-19

81-95

0-5

CEM IV

Puzolanik
imento

CEM IV/A

65-89

11-35

0-5

CEM IV/B

45-64

36-55

0-5

CEM V

Kompoze
imento

CEM V/A

40-64

18-30

18-30

0-5

CEM V/B

20-38

31-50

31-50

0-5

CEMI

Portland
imento
Portland
Cruflu
imento
Portland
Silis
Dumanl
imento

Portland
Puzolanl
imento

CEM II

Portland
Uucu
Kll
imento

Portland
Pimi
istli
imento

Portland
Kalkerli
imento

Portland
Kompoze
imento

CEM III

10

Yksek
Frn
Cruflu
imento

Doal

Silissi

Kalkersi

LL

6-20

0-5

21-35

0-5

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

Standard aretleme:
Genel imentolar Standard numarasn ve Tablo 2.14deki ifadelerine dayanm
snflarn ilave ederek tanmlanrlar. Ayrca CEM II/A-M II/B-M, IV/A, VI/B,
V/A ve V/B imentolarnda klinkerin yanndaki dier anabileenlerin sembolleri de parantez iinde yazlmaldr. Baz rnekler aada verilmitir:
Dayanm snf 32.5 olan, yksek erken dayanml portland imentosu:
TS EN 197 - 1 - CEM I 32,5 R
Toplam olarak ktlece % 66-80 arasnda granle yksek frn crufu ieren,
dayanm snf 32,5 olan yksek frn cruflu imento:
TS EN 197 - 1 - CEM III / B 32,5 N
Toplam olarak ktlece % 6 - 20 arasnda tras (doal puzolan) ieren,
dayanm snf 42.5 olan, normal erken dayanml portland puzolanl
imento:
TS EN 197 - 1 CEM II / A - P 42,5
Toplam olarak ktlece % 31-50 arasnda granle yksek frn crufu ve %
31-50 arasnda silissi uucu kl ieren, 32.5 dayanm snfnda kompoze
imento:
TS EN 197 - 1 - CEM V/B (S - V) 32.5 N
Toplam olarak ktlece %6-20 arasnda granle yksek frn crufu, silissi
uucu kl ve kalker (TOC miktar %0,2den az) ieren 32.5 dayanm
snfnda, yksek erken dayanml portland kompoze imento:
TS EN 197 - 1 - CEM II/A (S - V - LL) 32.5 R
Toplam olarak ktlece %66 - %80 arasnda Granle Yksek Frn Crufu
ieren, normal erken dayanml ve dk hidratasyon sl, dayanm snf
32,5 olan Cruflu imento:
TS EN 197 - 1 - CEM III/B 32,5 N - LH

11

2.2 zellikler ve Uygunluk

Mekanik ve Fiziksel zellikler
TS EN 197-1 imentolar iin ngrlen mekanik ve fiziksel zellikler
Tablo 2.2de karakteristik deerler olarak gsterilmitir. Ayrca 1997den
nceki imento standardlarnda yer alan tane incelii ve priz biti sreleri
ile ilgili snrlamalar kalkm bulunmaktadr. laveten, 32.5 ve 42.5 dayanm
snflarnda 28 gnlk dayanmlar iin st snr belirtilmektedir.
Tablo 2.2 Gerekli Mekanik ve Fiziksel zellikler iin Karakteristik Deerler [1]
Basn Dayanm (MPa)
Dayanm
Snf

Erken Dayanm

Standard Dayanm

Priz
Balama
Sresi

2 Gnlk
32.5 N

7 Gnlk
16.0

32.5 R

10.0

42.5 N

10.0

42.5 R

20.0

52.5 N

20.0

52.5 N

30.0

28 Gnlk

(dakika)

32.5

52.5

75

42.5

62.5

60

52.5

45

TSEN 196-1

Genleme
(mm)

10.0

TSEN 196-3

Kimyasal zellikler
TS EN 197-1 imentolar iin ngrlen kimyasal zellikler Tablo 2.3de
karakteristik deerler olarak gsterilmitir. Gene 1997den nceki imento
standardlarnda yer alan MgO kstlamas bu tabloda yer almamaktadr
(Ancak klinker MgO ierii iin %5 snr belirtilmitir). Ayrca CEM IV,
imentolarnn puzolanik zellik kriterini salamalar gerekmektedir. lave
aklamalar standarddaki tablonun dipnotlarnda verilmitir.

12

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

Tablo 2.3 Gerekli Kimyasal zellikler iin Karakteristik Deerler [1]

zellik

Standard

imento Tipi

Dayanm Snf

zellikler

Kzdrma Kayb

TS EN 196 - 2

CEM I
CEM III

Hepsi in

% 5.0

znmeyen
Kalnt

TS EN 196 - 2

CEM I
CEM III

Hepsi in

% 5.0

I
II
IV
V

32.5 N
32.5 N
42.5 N

% 3.5

CEM III

42.5 N
52.5 N
52.5 N

% 4.0

Hepsi in

Hepsi in

% 0.10

Slfat Miktar (SO3 olarak)

TS EN 196-2

Klorr
erii

TS EN 196 - 21

CEM
CEM
CEM
CEM

Puzolanik
zellik

TS EN 196 - 5

CEM VI

Hepsi in

Deneyi Salar

Hidratasyon
Iss

TS EN 196 - 8
veya
TS EN 196 - 9

Hepsinde
LH tipi iin

Hepsi in

270 J/g
en ok

13

3. ZEL MENTOLAR
TS EN 197-1 Standardnn kapsad genel kullanm amal imentolarn
haricinde kalan; gerek klinker retimi srasnda, gerekse ilave edilen mineral
katklar sayesinde zel kullanm alanlarna hitap eden imentolardr.
zel imentolar iin mevcut standardlar aada verilmitir:
TS 10157 Slfatlara Dayankl imentolar:
C3A (trikalsiyum alminat) miktar snrlanm (max. %5) olarak retilen klinkerin; kalsiyum slfat (CaSO4) ile birlikte tlmesiyle elde edilir. Slfata
dayanm zellii puzzolan ve yksek frn curufu ihtiva eden imentolarda
da grlmektedir.
Bu zellii kapsayan tm imento trlerini ihtiva eden bir standart karlmas
iin CEN/TC/51; ABnin imento ve Kire Teknik Komitesi almalarn
srdrmektedir.
TS 21 Beyaz Portland imentosu:
zel nitelikli kil (renk verici oksitler ihtiva etmeyen) ile kiretann birlikte
piirilmesiyle elde edilen beyaz klinklerin bir miktar kalsiyum slfat (CaSO4)
ile birlikte tlmesiyle elde edilir.
TS EN 413-1 Har imentosu (imento-Kgirde Kullanm iin)
Dayanm gelimesi iin gerekli Portland imentosu Klinkeri ihtiva eden; ince
tlm hidrolik balaycdr. lave bileene ihtiya duyulmadan sadece
kum ve su ile kartrlarak duvar, sva ve kaplama ilerinde kullanma uygun
har yapm temin eder.
Har imentosunun imalatn ve zelliklerini gelitirmek iin tme
kaloylatrc, hava srkleyici ajanlar gibi kimyasal katklar ilave edilebilir.

14

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

TS 13353 BORU AKTF BELT (BAB) MENTOSU :

TS EN 197 - 1deki imento tanmna uyan bu imentonun klinkerinin ana
bileeni aktif (a - C2S) belit fazdr. Portland imentosuna gre fark alit faz
yerine bu fazn bulunmasdr. ok dk hidratasyon sl imento zellii
gsteren bu imento zellikle ktle betonlarnda, baraj yapmnda kullanma
uygundur. Klinker oluum scakl 1300 C civarnda olup; yakt enerji tasarrufu ile ve CO2 emisyonu azaltm asndan evre dostu zellik sergiler.
TS EN 197-4 Yksek Frn Crufu Katkl, Dk Erken Dayanml imentolar:
Genel imentolarn (TS EN 197-1) hidratasyon reaksiyonlarna ve proseslerine
sahip olmakla birlikte, bileim, incelik ve bileenlerinin reaktivitelerine bal
olarak hidratasyon geliimi daha yavatr.
Snrlandrlm hidratasyon ssna sahip, yksek frn crufu katkl ve erken
dayanm dk olan imentodur.
TS EN 14216 ok Dk Hidratasyon Isl zel imentolar:
Su ile kartrldnda hidratasyon reaksiyonlar ve prosesler nedeniyle priz
alan ve sertleen bir hamur oluturan ve sertleme sonras suyun altnda bile
dayanm ve kararlln koruyan ve gelitiren, genel imentolarn hidratasyon
reaksiyonlarna sahip bir imentodur. Ancak; bileim, incelik ve bileenlerinin
reaktivitelerine bal olarak hidratasyon geliimi daha yavatr. zellikte
barajlar ve ktle beton uygulamalar iin uygundur.
TS EN 14647 Kalsiyum Alminat imentosu
Hzl priz alan, yksek scaklktan dayankl olup; slfat direncine de uygundur.
Bu imento yksek alnl veya alminyumlu imento olarakta bilinir. Ama
bileeni mono kalsiyum alminattr (CaO.AI2O3). Genel imentolarn yerine
geecek ekilde kullanma uygun olmayp, hzl sertleme; scaklk; anma
ve kimyasal etkilere direncin istendii yerlerde kullanlabilir.

15

4. MENTONUN UYGUNLUU N KRTERLER

TS EN 197-1 harmonize rn standardnn kapsamnda bulunan 27 genel
imento iin Uygunluk Kriteri standardn 9. maddesinde yer almtr. Bu
standardn uygunluk deerlendirilmesi ilemleri iin, ayrca 2002 ylnda
TSE tarafndan yaynlanm olan TS EN 197-2 Uygunluk Deerlendirme
Standard mevcuttur. Uygunluk Deerlendirme Standard imalatnn yrtecei
fabrika retim kontroln, otokontrol deneylerini, belgelendirme kuruluunun
grevlerinin esaslarn ve uygunsuzluk durumunda takib edilecek kurallar
belirle. Uygunluk belgesi iin prosedrler ve sevk merkezleri iin gerekler de
bu standardda tanmlanmtr.
TS EN 197-1 Genel imentolar, harmonize rn standardnda yer alan, genel
imentolar, ABye (Avrupa Birlii) uyum yasalar erevesinde yer alan 89
/ 106 / EEC sayl YMY (Yap Malzemeleri Ynetmelii) kapsamna girmi
olduklarndan CE iaretlemesine konudur. Bu standardn ekinde verilen (Ek
ZA) aklamalar, CE uygunluk iareti iin gereklere dairdir.
Uygunluk Kriteri:
I- malat tarafndan yaplan otokontrol testleri: bu testler TS EN 197 - 1
standardnn 9. maddesinde belirlenen periyodlarda, srekli anlk numune
alma esasna dayanlarak yaplr. Yeni bir rn retilmesi durumunda
numune alma periyotlar, normal retime gre daha fazla sklk arz
eder. Alnan numuneler iin tespit edilecek zellikler: erken ve Standard
dayanm, priz balangc, genleme, slfat ve klorr miktar ve bileim ile
CEM I ve CEM III imentolar iin kzdrma kayb ve znmeyen kalnt,
CEM IV imentolar iin puzolanik zellik tayinleridir.

16

Bu test sonular iin yaplan istatistiksel deerlendirme sonular ise

dayanmlar iin deikenlere dier zellikler iin ise niteliklere gre
muayene ilemine tabi tutulur.

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

II- statistiksel uygunluk kriterine ilave olarak, tek tek deney uygunluu iin
Tek Sonular iin Snr deerler belirlenmitir.
III- imentonun bileimi, retici tarafndan k noktalarndan ayda 1 kez
alnan anlk numuneler kullanlarak kontrol edilir, standardda imento tipleri
iin verilen Tablo 1deki bileim zelliklerinin gereklerine uygunluuna
baklr.

Tek sonu iin referans deerden -2 alt ve +2 st deerlik sapmaya

msaade edilir. imento bileimi iin, retici tarafndan uygun ilemler
ve dorulama metodlar kullanlmal ve belgelendirilmelidir.

IV. imentoyu oluturan tm bileenler iin, yine bu standardda verilen zellikler salanmal, bunun iin retim srasnda uygun ilemler uygulanmal
ve belgelendirilmelidir.
TS EN 197-2 Uygunluk Deerlendirmesi:
TS EN 197-1 Genel imentolar Bileim, zellikler ve Uygunluk Kriterleri
Standardnn tamamlaycs ve 2. Blm olan bu standardda, retici ve belgelendirme kurulular iin gerekler tanmlanmtr. malatnn fabrika retim
kontrol 4. madde de verilmitir. Bu madde Kalite Ynetim Sistem Standard
EN ISO 9001in ilgili maddelerini dikkate alr. Fabrikann Kalite Ynetim
Sisteminin mevcudiyeti bu maddeler iin kolaylk salayacaktr. Kalite El
Kitab, Kalite Politikas, atanm Ynetim Temsilcisi, tetkikler ve ynetimin
gzden geirmesi, dokmantasyon sistemi ve kalite kaytlar fabrika tarafndan
uyulmas gereken hkmler arasnda yer almaktadr. Ayrca fabrika, proses
kontrolle ilgili olarak imento bileenleri ve bileimi ile ilgili metotlar, uygun
olmayan deney cihazlar ile ilgili kontrol ve kalibrasyonlar yerine getirmekle
mkelleftir.
Fabrika, muayene ve deney durumu ile ykleme boaltma, depolama, paketleme ve sevkiyat ile ilgili prosedrleri belirlemeli ve uygulamaldr.

17

malatnn grevleri kapsamndaki 4.3.1 maddesindeki otokontrol deney

sistemi TS EN 197-1 Standardnn 9. maddesinde yer alan Uygunluk Kriteri
Maddesindeki gerekler iin kullanlmaldr.
CE iaretlemesi iin gerekli olan, EC uygunluk kriterini deerlendiren Belgelendirme Kuruluunun grevleri standardnn 5. maddesinde verilmitir.
Belgelendirme kurulularnn grevleri belgelendirme, muayene ve deney
olarak farkllamtr. Bu grevlerin tamam iin tek bir kurulu olabildii gibi,
herbiri ayr kurulular tarafndan yaplabilir. Uyulmas gereken standardlar
ise:
TS EN 45011 rn Belgelendirmesi yapan Belgelendirme Kurulular iin
Genel Kriterler; TS EN ISO 17020 eitli Tipteki Muayene Kurulularnn
altrlmas iin Genel Kriterler; TS EN ISO IEC 17021 Uygunluk
Deerlendirmesi Ynetim Sistemlerinin Tetkikini ve Belgelendirmesini
Salayan Kurulular iin artlar, EN ISO IEC 17025 Deney ve Kalibrasyon
Laboratuvarlarnn Yeterlilii iin Genel artlar standardlarnn ilgili maddeleridir.
I. Fabrika retim kontrolnn gzetimi, deerlendirme ve kabuln ieren,
Muayene grevleri, bu standardn 4. maddesi olarak, imalatnn fabrika retim kontrol gereklerini yerine getirdiini ve Kalite El Kitabnda
belirtildii ekilde yapldn dorulamaldr. Kalite El kitabndaki majr
bir deiikliin, imalat tarafndan bir ay iinde Belgelendirme Kuruluuna
rapor edilme gerei vardr.

Muayene, nceden haber verilmek kaydyla ylda bir kez yaplmaldr.

Her muayeneyi mteakip, gizli bir rapor hazrlanarak imalatya gnderilir.

Uygun dzeltici faaliyet ve planlamalar imalat tarafndan belgelendirme
kuruluuna bildirilmelidir.

II. Numunelerin otokontrol deney sonularnn deerlendirilmesi ile ilgili

olarak, retim kontrolnn gzetimi, deerlendirilmesi ve kabul; retici-

18

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

nin otokontrol deney sonularnn, TS EN 197-1 madde 9daki istatiksel

uygunluk kriterleri ve tek sonu limit deerine gre uygunluk kontroln
kapsar ve ylda en az iki kez yaplr.

Her deerlendirmeden sonra hazrlanan gizli raporun bir nshas reticiye

gnderilir.

III. Otokontrol numunelerinden ayr olarak, imalatnn deney sonularnn

doruluunu kontrol iin muayene kuruluu tarafndan yine fabrika k
noktalarndan, ylda en az alt kez olmak zere ve nceden izin almakszn
numuneler alnr. Numune alm ve uygulanacak deneyler TS EN 196
serisi Deney Standardlar esas alnr.

Sonular Belgelendirme kuruluu tarafndan deerlendirilir. Her tetkikten

sonra, gizli bir rapor hazrlanlarak bir kopyas reticiye gnderilir. Yeni bir
fabrika kurulduunda veya mevcut bir fabrikada yeni rne geildiinde
balang muayenesi yaplr. Balang periyodu aydr. Uygunsuzluk durumunda retici ve belgelendirme kuruluunun alaca nlemler
belirlenmitir.

IV- Uygunluk belgesi ve Uygunluk markasnn belgelendirme kuruluu tarafndan

reticiye verilmesiyle imentonun standarda uygunluu gsterilmi olur.
EC uygunluk belgesi ve CE uygunluk markas iin gerekler TS EN 197
1in ekinde verilmitir.
V- retim yapan fabrikalar haricinde kalan sevk merkezleri iin gerekler
standardda ayrca belirlenmitir.

19

5. STANDDARDLARDA SINIR GETRLEN MENTO

ZELLKLER
Tablo 2.3 ve 2.4de grld gibi Standard, imentonun baz fiziksel,
mekanik ve kimyasal zelliklerine snr getirmektedir. Tablo 2.4e gre baz
kimyasal snrlar ancak belirtilen imento, tipleri iin geerlidir. lgili imento
zellikleri ve snrlama nedenleri aada ksaca aklanacaktr:
Basn Dayanm: imentonun en nemli zelliidir. Standard kum ile
yaplm har numuneler zerinde llr. Erken dayanm iin 2 veya 7 gnlk yalarda, Standard dayanm iin 28 gnlk yata elde edilen deerler
standardda belirtilen karakteristik deerden daha az olmamaldr.
Beton bileimi ve yapm ile ilgili parametreler deimedii takdirde imento
dayanm arttka beton dayanm da artacaktr.
Priz Balama Sresi: Normal kvamdaki imento hamurunun plastikliini
kaybetmeye balad zamana kadar geen sredir. Vicat cihaz ile belirlenir.
Taze betonun ilenebilmesini kaybetmesi ile ilikili olduu iin standardlarda
belirtilen sreden daha az olmamaldr. (Genellikle byle bir sre iinde
taze betonun kartrlp, tanp, kalba yerletirilerek sktrlabilecei kabul
ediliyor).
Priz Biti Sresi: Performansa dnk olarak hazrlanan yeni standardda priz
biti sresi snrlandrlmamtr.
Hacim Sabitlii (Genleme): Karma oksitlere katlmayarak serbest kalan
CaO ve MgO, imento iinde az miktarda bulunmalarna ramen har veya
beton sertletikten sonra hidrate olarak hacim genlemesi ve atlamalara yol
aabilirler.
CaO ham maddelerinin doru orantda harmanlanmamas, (kire fazlal)
iyi tlmemesi veya yeterince piirilmemesi sonucu serbest halde buluna-

20

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

bilir. Frnda yksek scaklkta oluan kristal yaps dolays ile hidratasyonu
gecikmeli olarak meydana gelir. MgO genellikle kalker iinde bulunur.
Klinker yapsndaki serbest MgO, periklas olarak bulunur. CaOdan daha
sk bir kristal yapya sahip olduundan hidratasyonu daha gecikmeli ve
yavatr. Gene de sertlemi betonun hacim sabitliine zaman ierisinde
zarar verebilir.
Bu konuda yaplan deneyde imento hamuru kaynar suda hzlandrlm kr
ve hidratasyona tabi tutulur. Serbest CaO ieriine bal olarak hamurun
genlemesi yerletirildii Le Chatelier halkalarnn ineleri arasndaki mesafenin almas ile belirlenir. Alma deerinin standarddaki snr amamas
gerekir.
Kkrt Trioksit (SO3) erii: Slfatlar imento iine ham maddelerden,
katklardan veya yakttan girebilir. Ayrca, C3A hidratasyonunu kontrol amac
ile klinker kalsiyum slfat ile tlmektedir. Har veya beton sertletikten
sonra ilerinde kalan veya dardan gelen slfat, al ve etrenjit oluturarak
hacim genlemesi ve atlama yapabilir. Bu nedenle kimyasal analiz sonucu
imentoda bulunan SO3 miktar standardlarda verilen snr amamaldr.
Klorr erii: Klorrler imento iine ham maddelerden veya katklardan
girebilir. Sertlemi har veya beton iinde bileenlerden veya dardan gelen klorrn en byk sakncas beton iindeki elik donatda ve metallerde
korozyon riskini arttrmasdr. Ayrca, higroskopik madde olarak har ve betonu
rutubetli tutar. Bu nedenlerle kimyasal analiz sonucu imentoda bulunan klorr
miktar standardlarda verilen snr amamaldr.
Kzdrma Kayb: Uzun sre depolanm, rutubete ve havaya maruz kalm
imento bata iindeki serbest CaO ve MgO olmak zere ksmen hidrate
olur sonra havann da etkisi ile karbonatlar. Ksacas imento bayatlamaya balar. Bu reaksiyonlarn ne lde yer aldn anlamak iin imento
950-1000 C arasnda kzdrlr ve arlk kayb yzde olarak belirlenir.
Kzdrma kayb zellikle rutubetin buharlamasndan ve CaCO3dan CO2in
ayrmasndan kaynaklanr. Standardlarda verilen snr gememelidir.

21

Hidratasyon Iss: imentonun hidratasyonuna bal olarak, verilen bir zaman dilimi sonunda aa kan snn miktardr. Betonun kullanld yap
trne veya hava koullarna bal olarak hidratasyon ss dk veya yksek
imento kullanm tercih edilebilir. rnein baraj gibi dk yzey/hacim
orantsna sahip yaplarda betonun yzeye yakn blgeleri ile i blgeleri
arasndaki scaklk fark sl gerilme ve atlamalara neden olur. Bu tr yaplarda
hidratasyon ss dk imento kullanlmaldr. Scak havalarda hidratasyon
ss dk, souk havalarda ise hidratasyon ss yksek imento kullanm
da genellikle daha uygun olmaktadr. Hidratasyon ss Joule/g veya cal/g
olarak llr ve ifade edilir.
znmeyen Kalnt: Normal olarak retilmi katksz portland klinkeri HCI
ierisinde hemen hemen tamamen znr. znmeyen ksm varsa bu
iki eyden kaynaklanabilir: 1) Dner frnda piirme ve ilgili reaksiyonlar
tamamlanamamtr ve/veya 2) imentoda mineral katk vardr. znmeyen
kalnt standardlarda verilen deeri gememelidir.
Puzolanik zellik: Bu zellik sadece CEM IV tipi Puzolanik imentolar
iin istenmektedir. Deneyde hidrate imento ile temas halindeki zeltideki
Ca(OH)2 miktar zeltiyi doygun hale getirecek miktardan daha dk
bulunuyorsa sonu olumlu kabul edilmektedir.
Toplam Organik Karbon (TOC): Katk maddesi olarak kullanlan kalkerde
bulunabilecek organik karbon betona hava srkleyen kimyasal katklarla
olumsuz etkileir. Kimyasal katk ve oluturduu hava kabarcklar karbon
etrafnda kmelenirler ve betonun donma-zlme direncini arttrmada
etkili olamazlar. Bu nedenle TOC miktarnn standardda belirtilen snrlar
gememesi istenir.
Kil Muhtevas (Metilen Mavisi Deneyi): ok ince taneli olan ve nem durumuna
gre hacim deiiklii gsteren killerin miktar imento katk maddesi olarak
kullanlacak kalkerde (ve genelde beton agregalarnda) snrlandrlmaktadr.
Aksi takdirde imento ve imentolu rnde karm suyu ihtiyac artacak,

22

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

hacim sabitlii ve agrega-imento hamuru arayzeyi olumsuz olarak etkilenecektir.

ncelik: Performansa dnk olarak hazrlanan yeni standardda imento
ve mineral katk maddelerinin tane incelii konusunda herhangi bir snr
getirilmemitir. Ancak baz artnamelerde (ve eski standardlarda) bu maddelerin en az belirli bir incelie sahip olmas istenebilir. Tane incelii arttka
hidratasyon ve kimyasal reaksiyonlar hzlanacak, erken dayanm artacaktr.
Dier taraftan, gerekli tme enerjisi de artacak ve belirli bir kvam iin
gerekecek su ihtiyac da art gsterebilecektir.

23

6. MNERAL KATKILAR
6.1 Genel Bir Snflandrma
imento ve betona eskiden beri doal veya yapay (endstriyel) kkenli
mineral katklar katlmaktadr. Bu katklar snflandrmadan nce puzolanik
maddenin tanmn hatrlatmak yerinde olur:
Puzolanik Madde (Puzolan): Kendi bana balayc zellii olmayan ancak ince tlm olarak kire hidrat ile kartrldnda hidrolik balayc
zellii kazanan silis ve/veya alminyum silikat bileimli maddedir.
Mineral katklarn genel bir snflandrlmalar ve tipik rnekler yle
sralanabilir:
Balayc zellii olanlar: Suda soutulmu (granle) yksek frn crufu...
Balayc ve pozalink zellikte olanlar: Kalkersi uucu kl, baz bitml
ist klleri...
Puzolanik aktivitesi yksek olanlar: Silis duman, pirin kabuu kl...
Normal puzolanlar: Silissi uucu kl, doal veya kalsine puzolanlar...
Puzolanik aktivitesi dk olanlar: Yava soumu yksek frn crufu, baz
doal puzolanlar, baz kazan cruflar, bitki klleri...
Atl olanlar: nce tlm kuvars, kalker, bentonit...
Mineral katklarn etkileri katldklar klinker veya imentonun zelliklerine bal
olarak deiebilir. Ayrca atl olarak snflandrlan baz katklarn, rnein
kalker tozunun, imento hidratasyonu ve hamur oluumu zerinde olumlu etki
yapabildikleri anlalmaktadr.

24

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

6.2 Mineral Katklar ve zellikleri

Mineral katk trleri ve TS EN 197-1 de ngrlen bileimleri konusunda
ilave bilgiler aada zetlenmitir:
Doal Puzolan: Doada bulunan puzolanik zellikte madde ve kayalardr.
Genellikle volkanik kkenlidirler. Trkiyede tras olarak adlandrlrlar. TS EN
197-1e gre doal puzolanlarda reaktif silis miktar en az %25 olmaldr.
Kalsine Edilmi Doal Puzolan: Puzolanik zellikleri sl ilem uygulanarak
kazandrlm olan doal madde ve kayalardr. Reaktif silis ierikleri en az
%25 olmaldr.
Granle Yksek Frn Crufu: Yksek frnda pik demir elde edilirken demir
cevheri iindeki SiO2 ve AI2O3 ieren gayri saflklar yumuatc olarak katlan
kalkerdeki CaO tarafndan balanr. Bu ekilde oluan crufun bileimi portland imentosuna byk benzerlik gsterir. Frn knda hzla soutulmas
ve en az 2/3 orannda cams faz iermesi gerekir. Ayrca iindeki CaO,
MgO ve SiO2 miktarlar toplam gene en az 2/3 orannda olmaldr. (CaO
+ MgO)/SiO2 orantsnn ise 1,0den fazla olmas istenmektedir.
Uucu Kl: ok ince tlm kmr yakan frnlarn baca gazlarna karan
ve ounlukla imentodan ince olan kl tanecikleri elektrostatik yntemlerle
tutularak ayrlrlar. Genellikle kmrle alan termik elektrik santrallarnda
elde edilir. Kzdrma kayb 1 saatte %5i gememelidir. Kzdrma kayb %5-7
arasnda ise kl koullu olarak imentoda kullanlabilir.
Silissi Uucu Kl: Reaktif CaO oran %10dan az olan puzolanik zellikli
uucu kldr. Serbest CaO ierii %1den fazla olmamaldr. Serbest CaO
deeri %2,5e kadar olan kller koullu olarak kullanlabilirler. Reaktif SiO2
%25den fazla olmaldr.
Kalkersi Uucu Kl: Reaktif CaO oran %10dan fazla olan balayc ve/
veya puzolanik zellikli uucu kldr. Reaktif CaO miktar %15e kadar olan

25

kllerde reaktif SiO2 %25den fazla olmaldr. Reaktif CaO miktar %15den
fazla olan kller koullu olarak kullanlabilirler. Hacim genlemesi 10 mmyi
gememelidir.
Pimi ist: Yaklak 800Cde piirilen ist bileimi itibar ile puzolanik ve
balayc zellikler gsterir. imento gibi test edildiinde 28 gnlk basn
dayanm en az 25 MPa olmaldr. Hacim genlemesi 10 mmyi gememelidir.
Kalker (Kireta): CaCO3 ierii en az %75 olmaldr. Kil ierii % 1,2yi
gememelidir. Standardda toplam organik karbon (TOC) deerinin en fazla
%0,20 (LL) ve %0,50 (L) olarak snrlandrld iki snfa ayrlmtr.
Silis Duman: Silisyum ve ferrosilisyum alamlarnn retimi srasnda elektrik
ark frnlarnda yksek saflktaki kuvarsn kmrle indirgenmesi sonucu elde
edilen ok ince taneli baca tozudur. Reaktif silis ierii en az %85 olup
BET zgl yzeyi en az 15 ml/g olmaldr. Kzdrma kayb 1 saatde %4
gememelidir.

6.3 Mineral Katklarn Etkileri

TS EN 197-1de deiik mineral katklar ve bunlarn eitli kombinezonlarn
ieren ok sayda imento trne yer verilmitir. Gerekten uygun zelliklerdeki
mineral katklarn imento retiminde kullanm nemli ekonomik, evresel ve
teknik avantajlar salamaktadr.
rnek olarak bir mineral katknn muhtemel etkilerini ksaca gzden geirelim. ekil 6.1 a) da katksz bir portland imentosu bileimi grlmektedir.
Hatrlanacak olursa, bileimin yaklak %90 kadar drt karma oksitten oluur.
Bunlar C3S ve C2S olarak belirtilen kalsiyum silikatlar ile C3A ve C4AF olarak
belirtilen kalsiyum alminatlardr.
ekil 6.1 b) ve c) de imeno belirli bir miktarda katk ile oluturulmutur. Mineral katklar genellikle klinker elde edildikten sonra klinkerle birlikte tlerek

26

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

C3S

C3S

C2S

C2S

C3A

C3A

C4AF

C4AF

C, M, S, N,
K...
a) imento

KATKI

katlrlar. Dolays ile imento elde etmek iin daha az hammadde (doal kaynak) ve daha az enerji kullanlmakta, ortaya daha az sera gaz kmaktadr.
Katk maddesi endstriyel atk ise evresel yarar daha da fazladr. Bu arada
toplam balayc iindeki drt karma oksitin greceli miktarlar katk miktarna
bal olarak azalmtr.

C, M, S, N,
K...
b) Katkl imento

C3S
C3A
C4AF

KATKI

C2S

C, M, S, N,
K...
c) imento + Katk
ekil 6.1 imento ve Mineral Katk.

27

imento su ile kartrldnda kalsiyum silikatlar balayc zellikteki kalsiyum

silikat hidrat, C-S-H, jelini olutururlar ve bir miktar kire hidrat, CH aa
kar. C3S erken dayanma ve hidratasyon ssna daha fazla katkda bulunur.
Daha fazla kire aa karr. Kalsiyum aluminatlar da jel meydana getirirler.
C3A hidratasyon ssn arttrr, slfatlara kar direnci azaltr.
ekil 6.2 a)da katksz imento hamurunun bileimi gsterilmitir. Balayc
zellikteki C-S-H jelleri kalsiyum aluminat jelleri hamurun yarsndan fazlasn
oluturmakta, kire hidrat CH aa kmakta ve gzenekler olumaktadr.
CH ve gzenekler dayanm ve dayankll olumsuz etkileyen unsurlardr.
Katkl imentonun hidratasyonu ve zellikleri ise farkldr: Karma oksitlerden
C3A azald iin slfat direnci artacak, C3S ve C3A azald iin hidratasyon
ss ve erken dayanm azalacaktr. C2S ve C3S azald iin aa kan CH
miktar da azalacaktr. Bu da gene slfat direncini ve dayankll arttracaktr.
Puzolanik zelliklere sahip olduu kabul edilirse, katk kalan CHyi zamanla
balayarak yeni (puzolanik) C-S-H jeline dntrecek ve gzenekleri
tkayacaktr. Dolays ile zamana bal olarak dayanm ve dayankllkta art
sz konusudur. zet olarak, ekil 6.2 bde gsterildii gibi katkl imento
hamurunda balayc jeller artmakta, CH ve gzenekler azalmaktadr.
Jeller
C-S-H

Jeller
C-S-H
Puzolanik C - S - H

CH

CH

Gzenekler

Gzenekler

Hidrate olmam taneler

Hidrate olmam taneler

a) Katksz

b) Puzolan Katkl

ekil 6.2 imento Hamur Yaplar.

28

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

Kukusuz bu genel etkiler klinker ve katk zelliklerine bal olarak deiebilir.

Puzolanik olmayan baz katklarn bile ince tldklerinde har ve betonda
su ihtiyacn azalttklar, hidratasyonu hzlandrdklar ve gzenekleri tkayarak
dayankll arttrdklar bilinmektedir.
Sonu olarak, imentoya katlan mineral katklar:
Ekonomi ve enerji tasarrufu salanmas,
Doal kaynaklarn ve evrenin korunmas, sera gazlarnn azaltlmas,
Hidratasyon ssnn azaltlmas,
imento rnlerinde ilenebilmenin kolaylatrlmas, dayanklln ve
zamanla dayanmn
gibi konularda yararl olabilmektedir. Erken dayanmlarda grlebilecek
azalma imentoyu daha ince terek veya klinker zelliklerini deitirerek
zmlenebilmektedir.

29

7. DENEY METODLARI
imentonun rn standardnda belirtilen zelliklerinin tayin edilebilmesi iin
gerekli deney standartlar mevcuttur.
Yrrlkteki rn standardlarndaki kimyasal zelliklerin tayini iin TS EN 1962; fiziksel ve mekanik zelliklerin tayini iin TS EN 196-1 (Basn Dayanm),
TS EN 196-3 (Priz Sresi ve Genleme), TS EN 196-6 (ncelik) TS EN 196-7
(imentodan Numune Alma ve Hazrlama) standartlar kullanlr.
Puzzolanik imentolarn; puzzolanik zellik testi TS EN 196-5te
anlatlmtr.

7.1 TS EN 196 (Fiziksel ve Mekanik Deneyler) [12]

DENEY ADI

TS EN 196

Basn Dayanm

TS EN 196-1

Numune Hazrlama

Herhangi bir ilem yaplmakszn numune deneye tabi tutulur.

Deney Lab. Koullar

Har Laboratuvarnda scaklk 202 C, Bal Nem en az %50

olmaldr. Ve gnde en az bir kere kontrol edilmelidir.

Sarsma (ok) Cihaz

ekli standardta verilmitir. Cihazn tablas, 2 adet hafif kolla

merkezinden 800 mm uzaklktaki mile bal olarak ekasantrik
ekilde 150,3 mmden serbest der. Dakikada 60 vuru
yapar ve bu bir sayala kontrol edilir. Cihazn zerindeki toplam arlk (tabla, kalp, kalp bal, kollar, tutturma vidalar)
200,5 kg. Sarsma esnasnda 2 adet yayc kullanlr.

DENEY ADI

TSEN 196-1

Basn Dayanm Cihaz

Hassasiyet her ykte en az %1

Standard Kum

Min %98 SiO2 ihtiva eden silis kumu

Normal Kvam Deneyi

TSEN 196-3

Numune Hazrlama

Herhangi bir ilem yaplmakszn numune deneye tabi tutulur.

Deney Lab. Koullar

Deney Laboratuvarnda scaklk 202 C, Bal nem en az

%65 olmaldr.

30

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

Priz Sreleri

TS EN 196-3

Deney Lab. Koullar

Deney Laboratuvarnda scaklk 201C, Bal Nem en az

%90 olmaldr.

Priz Biti Sresi

Ters evrilmi vikat kalbnda Priz Biti inesinin pastaya en ok

0,5 mm girebildii an priz biti andr. Bu zamann pastann ilk
hazrland zamandan karlmas priz biti sresini verir.

Hacim Genlemesi Tayini

TS EN 196-3
1. 240,5 saat 201C ve %98 bal nemde bekletildikten
sonraki lm=a

Deneyin Yapl

2. Suyun iinde 305 dakikada stlarak kaynama noktasna

gelip ve toplam 3 saat 5 dakika kaynatldktan sonraki
lm=b
3. Kalbn 2020Cye soutulduktan sonraki lm=c
4. Hacim Genlemesi= c-a

Blaine (zgl Yzey)

Tayini

TS EN 196-6

Nunume Hazrlama

Herhangi bir kurutma ilemi yaplmakszn numune 2 dakika

kapakl kavanozda sallanr ve deneye tabi tutulur.

Deney Laboratuvar
Koullar

202 C ve en ok %65 bal nem

Elek Kalnts Tayini

TSEN 196-6

Numune Hazrlama

Herhangi bir ilem yaplmakszn numune deneye tabi tutulur.

Deney Elei

Sk, dayankl, paslanmaz, 150mm 200mm nominal apta,

40mm 100mm derinlikte, TS 1225 (ISO 565/1983) izelge
1 ve TS 1227 ISO 3310-1 (3310/1)deki gereklere uygun
90m gz aklkl

31

7.2 TS EN 196 Kimyasal Deneyler [13]

DENEY ADI

TSEN 196-2

imento Numunesinin
Hazrlanmas

Numune blc veya eyrekleyerek alnan yaklak 100 gram

numunenin (metalik demir mknatsla ayrlr) tamam 125 veya
150 im elekten geirilip hava szdrmaz bir kaba alnr ve
alkalanr.

Kzdrma Kayb

Kzdrma kayb oksitleyici ortamda (hava) tayin edilir. 95025

C kzdrlarak karbon dioksit ve su uurulur ve mevcut oksitlenebilen 95025 Cde 5 dakika kapakl kroze, 10 dakika
kapaksz olarak sabit tartma getirilir.

Slfat (SO3) Tayini

imentonun HCI ile bozunmas sonucunda oluan slfat iyonlar

pH 1-1,5 da BaCI2 ile ktrlr ve analiz gravimetrik olarak
tamamlanp SO3 olarak ifade edilir. (95025C sabit tartm)

znmeyen Kalnt
Tayini (Metod 1: HCI +
Na2CO3 ile)

imentonun seyreltik HCL ile muamele edilerek, znebilen

SiO2 in kmesini nleyerek znmeyen kalntnn tayin edildii
klasik bir metottur. Elde edilen kalnt kaynar Na2CO3 ile
muamele edilerek az miktarda km olabilecek SiO2 in tekrar
znmesi salanr. Kalnt gravimetrik olarak analiz edilir.

DENEY ADI

TSEN 196-2

znmeyen Kalnt
Tayini (Metod 2: HCI +
KOH ile)

Bu metotta, imento nce HCI ile daha sonra kaynak KOH ile
muamele edilir. znmeyen kalnt yakma ileminden sonra
gravimetrik olarak analiz edilir.

Slfr tayini

Numune indirgen ortamda HCI ile zlr ve aa kan slfr

hidrojen slfre dnr ve gaz akm ile amonyakl inko slfat
zeltisine tanr. ken inko slfr iyodemetrik metodla (potasyum iyota kar sodyum tiyoslfat titrasyonu) tayin edilir.

Mangan Tayini
(Metod 1:
Fotometrik Metod)

Mevcut mangan potasyum periyodatla MnOe ykseltgenir.

Meneke renkli zeltinin optik younluu 525 nmde llr.

DENEY ADI

TSEN 196-2

Ana Bileenler
znrletirme
(Metod 1: Sodyum
Peroksitle Bozunma)

Numune Na2O2 ile 50010Cde sinterlenir, kat ktlenin

HCI ile znmesinden sonra SiO2 polietilen oksitle jelletirme
(Madde 13.3) veya ift buharlatrma (Madde 13.4) yntemiyle ktrlr.

SiO2 Tayini
(Metod 1: Polietilen-oksit
ktrmesi)

Na2O2 eritiinden elde edilen zelti kurulua kadar buharlatrlr

ve HCI ile muamele edildikten sonra polietilen oksit zeltisi eklenerek SiO2 in kmesi salanr. Szlr, SiO2 yakma ileminden
sonra gravimetrik olarak analiz edilir ve szntde dier
bileenlerin tayini iin 500 mllik balona alnr.

32

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

SiO2 Tayini
(Metod 2: ift
Buharlatrma)

Na 2O 2 eritiinden elde edilen zelti kurulua kadar

buharlatrlr ve HCI ile muamele edilir ve ken SiO2 szlr.
Sznt ve ykama suyu ayn ekilde buharlatrlp asitlendirilerek ayn szge kadndan szlr. kelek yaklarak
SiO2 tayin edilir, ilk ve ikinci szme ilemindeki szntler
birletirilerek dier bileenlerin tayini iin 500 mllik balona
alnr.

SiO2 Tayini
(Metod 3: HCI+NH4CI
ile)

imento amonyum klorur varlnda HCI ile dekompoze edilir.

SiO2 in byk ksm bu ilemle ayrlm olur.

DENEY ADI

TSEN 196-2

Saf SiO2 Tayini

(Metod 4:
HF Saflatrma)

Metod 1, 2, 3te elde edilen krozedeki kalnt slfirik asit ve

HF eklenerek eker ocakta buharlatrlr ve 117525C de
10 dakika kzdrlr. Tartm fark saf SiO2dir. Buradaki kalnt
%0.5den bykse Na2O2 ile dekompoze etme metodu ile
analiz tekrarlanr.

Buharlama Kalntsnn
znrletirmesi

Metod 4te elde edilen buharlatrma kalnts, sodyum karbonat

ve sodyum klorur karm ile kadar bekte tamamyle ergitilir
ve 1 ml HCI ile zlr. zelti berrak ise zelti 500 ml
balondaki zeltiye eklenir. Berrak deilse ilem yukardaki
gibi tekrarlanr.

znebilen SiO2 Tayini

500 mlye tamamlanan son zeltiden, zeltideki silisyum

dioksit fotometrik olarak tayin edilir.

Toplam SiO2 Tayini

(Saf SiO 2 (madde 13.6) + znebilen SiO 2 (Madde

13.8)

Demir Oksit Tayini

(Metod 1: EDTA
Fotometrik Titrasyon)

Slfosalisilik asit indikatr ile fotometrik titrasyon (520 nm

de)

Alminyum Oksit Tayini

Bakr kompleksonat ve PAN indikatr ile EDTA titrasyonu

Kalsiyum Oksit Tayini

(Metod 1: EGTA
Fotometrik Titrasyon)

Mureksid (620 nm) veya kalsein (520 nm) indikatr ile

Fotometrik Titrasyon

Kalsiyum Oksit Tayini

(Metod 2: EDTA
Fotometrik Titrasyon)

Mureksid (620 nm) veya kalsein (520 nm) indikatr ile

Fotometrik titrasyon. Gz ile titrasyonda kalkon indikatr
nerilir.

Magnezyum Oksit Tayini

(Metod 1: DCTA
Fotometrik Titrasyon)

Metil timol mavisi indikatr ile 60 nm de Fotometrik titrasyon

33

Magnezyum Oksit Tayini

(Metod 2: EDTA Fotometrik Titrasyon)

Metil timol mavisi indikatr ile Fotometrik titrasyon. Gz ile

titrasyonda fitalin moru indikatr nerilir.

Klorr Tayini

TS EN 196-21
imento HNO3 ile bozunur, znen klorr bilinen hacimde
gm nitrat ile ktrlr ve kalan gm nitrat standart
amonyum tiyosiyanat zeltisi ile demir (iii) tuzu ndikatr ile
titre edilir.

Karbon Dioksit Tayini

(Metod 1: Fosforik Asit ile
Bakr Slfat)

imento H3PO4 ile muamele edilerek karbonlarn bozunmas

salanr. Aa kan CO2 karbondioksit iermeyen gaz veya
hava akm ile bir seri abropsiyon tpnden geirilir. lk iki
tp hidrojen slfrleri ve suyu uzaklatrr, sonraki iki tpte ise
CO2 absorplanr.

Karbon Dioksit Tayini

(Metod 2: Slfrik Asit ile
Civa (II) Klorr

Slfirik asit ile etkileme sonucu oluan CO2, sodyum hidroksit

ile abroplanr, mevcut hidrojen slfr ise civa (II) klorr ile
abroplanr.

Alkali Oksitlerin Tayini

(Metod 1)

% K < 3.0 olan imentolar HCO ile bozunur, % K > 3.0

olan imentolar ise HNO3, H2O2 ve HF ile bozunur ve zeltilerin Alev Fotometre de emisyon lmleri yaplr. Konsantrasyon
deerleri kalibrasyon zeltilerinin llen iddetlerinden ve ait
olduklar konsantrasyon deerlerinden dorusal interpolasyon
ile elde edilir, yksek CaOin Naa etkisi H3PO4 ile nlenir.

Alkali Oksitlerin Tayini

(Metod 2)

Asitte tamamen znen imentolar HCI ile znmeyen imentolar ise HF/H2SO4 ile zlp Alev Fotometrede llerek
konsantrasyonlar elde edilir, (sezyum klorr ve alminyum nitrat
ieren tampon zelti kullanlr.)

Puzolanik zellik

TS EN 196-5
Puzolanik zellik, hidrate imentoyla temas halinde olan sulu
zeltideki CaOH miktarnn, ayn alkalinitedeki zeltiyi
doygun hale getirebilen CaOH miktaryla karlatrlmasyla
deerlendirilir. zeltideki CaOH iyonu konsantrasyonu
doygun konsantrasyondan daha dkse deney olumlu olarak
kabul edilir. 40C de 20 gram imento ve 100 mi su karm
8 ile 15 gn sonunda dengeye ulamaktadr.

34

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

7.3 TS EN 197-1de Yer Alan zel Deneyler

Standard, imento ana bileeni olarak kullanlabilen kalkerin zellikleri iin
baz kriterler belirlenmitir. Kil muhtevas tayini (TS EN 933-9) ve toplam organik karbon tayini (TSE-prEN 13639) iin bu yeni deney metodlar aadaki
tablolarda ksaca aklanmtr:
KL MUHTEVASI TAYN: AGREGALARIN GEOMETRK ZELLKLER N DENEYLERBLM 9: NCE TANELERN TAYN-METLEN MAVS DENEY
(TS EN 933-9) [14]

PRENSP

Metilen mavisi zeltisi, numuneden hazrlanm sspansiyona ilave edilir. Bu ilave edilen Metilen mavisi munume
tarafndan absorblanr. Metilen mavisinin numune tarafndan
artk absorblanmad nokta (ortalama serbest boya verildii
nokta) Leke Deneyi ile tayin edilir. Bu serbest boyann varlnn
teyidi ile, metilen mavisi deeri [MB (0-2) mm aralnn veya
MB, (0-0,125) mm aralnn] hesaplanr ve deneye tabi
tutulan agrega byklk arlnn beher kilogram bana
adsorplanan boya gram cinsinden ifade edilir.

TSEN 197-1/
Madde 5.2.6 b)

EN 933-9a gre yaplan metilen mavisi deneyi ile tayin

edilen kil muhtevas 1,2 g/100 gram gememeli.

KALKERDE TOPLAM ORGANK KARBON TAYN, TOC Deneyi

(TSE-prEN 13639) [15]
Madde 6

Ya Oksitleme Metodu (Referans Metod)

Kalkerde karbon dioksit, fosforik asit ile uzaklatrlr. Geri
kalan organik karbon, kuvvetli oksitleyici ve reaktif karm
kullanlarak karbondioksite ykseltgenir. Serbest kalan karbondioksit, U tpnn iinde sodyum hidroksitle emdirilmi
inorganik abroplayc tarafndan absorplanr. Ktle art, numunedeki organik karbon miktar ile doru orantldr.

Madde 7

Gravimetrik, Frnda Ykseltgeme (Oksitleme) Metodu

Alternatif Metod 1

Madde 8

Frnda Ykseltgeme Kzltesi (Infrared) Tespit Metodu

Alternatif Metod 2

Madde 9

Otomatik Tayin Metodlar

Alternatif Metod 3

35

8. MUHTELF EVRESEL ETKLERE MARUZ

BETONLAR N UYGUN MENTO TPLER
TS EN 197-1 imento standard ile paralel olarak yrrle giren TS EN
206-1 beton standard Ek F Blmndeki F.1 Tablosunda eitli evre etkileri
altnda kalacak betonlar iin bilgi olarak karm snr deerleri verilmitir
[16]. Tablo sadece CEM I tipi imentolar iermitir. Dolays ile, Trkiye imento Mstahsilleri Birlii ve Trkiye Hazr Beton Birlii uzmanlarnca TS EN
206-1e Ulusal Ek olarak hazrlanan dokmanda TS EN 197-1deki dier
imento tiplerinin de evre koullarna gre uygun kullanm alanlarn belirtecek
tablolara yer verilmesinde yarar grlmtr [17]. Ulusal Ek taslanda F.2
ve F.3 olarak numaralandrlan bu tablolar aada verilmitir. Tablolarn
oluturulmasnda Alman ve Avusturya beton standardlar ulusal eklerinden
de yararlanlmtr.
evre etkilerinin alt snflar TS EN 206-1de tanmlanmtr.
Tablolarda kullanlan sembollerin aklamalar yledir:
Etki snflar iin:
+: Kullanlabilir
0: Kullanlamaz
1) Minimum imento miktar 20 kg/m3 artrlmaldr.
2) Bu imento ve imentolardan oluan beton kompozisyonlarndaki hava
miktar, aadaki snrlar iinde ise kullanlabilir.
XF2 ve XF3 iin genel beton birleimlerinde, aadaki hava miktarlar
kullanlabilir:
Dmax22 / Dmax32
Dmax16
Dmax4 / Dmax8 / Dmax11
Dmax63

36

:
:
:
:

%2,5
%3,0
%4,0
%2,0

%5,0
%5,0
%6,0
%4,0

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

XF 4 iin genel beton birleimlerinde, aadaki hava miktarlar

kullanlabilir:
Dmax22 / Dmax32
Dmax16
Dmax8 / Dmax11
Dmax4
Dmax63

:
:
:
:
:

%4,0 - %8,0
%4,5 - %8,5
%6,0 - %10,Q
%7,Q - %11,0
%2,0 - %4,0

a: Bu tabloya gre kullanlamaz olan imentolarn bazlar imento Blm

1: Genel imentolar TS EN 197-1e gre bir dorulama ile uygulanabilirler.
b: Slfat ile kimyasal etkide (deniz sular hari) XA1 etki snfnn stnde
slfatlara dayankl imento (TS 10157)-imento Slfatlara dayankl
imento) kullanlmaldr.
c: zel kombinasyonlar daha uygun olabilir. ana unsurlu CEM II-Mimentolar iin bkn. Tablo F.3.1 ki ya da ana unsurlu CEM-IV
imentolar ve CEM-V-imentolar iin bkn. Tablo F.3.2
d: P ieren imentolar, bu uygulama durumu iin u ana kadar Kontrol
edilmemi olduundan, dahil edilmemitir.
e: Yalnzca ana unsur olarak max. %40a kadar (ktlece) TS 25 Uyumlu tras
iin geerlidir.
f: Yalnzca ana unsur olarak TS 25 yumlu tras iin geerlidir.

37

38

CEM Ve

CEM IVe

CEM III

CEM II

P/Q

A/B

Me

LL

A/B

A/B

CEM I, TS 21

XO

Korozyon veya
zararl etki tehlikesi

+1)

+1)

+1)

+1)

+1)

+1)

+1)

XC1

+1)

+1)

+1)

+1)

+1)

+1)

+1)

XC2

+1)

+1)

+1)

+1)

+1)

XC3

+1)

+1)

+1)

+1)

+1)

XC4

Karbonatlama nedeniyle korozyon

+1)

+1)

+1)

+1)

+1)

XD1

+1)

+1)

+1)

+1)

+1)

XD2

+1)

+1)

+1)

+1)

+1)

XD3

Deniz suyu haricinde klorr

XS1

XS2

Deniz suyu

Klorrn sebep olduu korozyon

8.1 (izelge F.2) eitli evre Etkileri Altnda Betonlar in Uygun imento Tipleri

XS3

ngerilmeli beton

CEM Vc

CEM IVc

CEM IV

CEM II

P/Q

A/B

+2)

+2)

+2)

Me

LL

+2)

A/B

A/B

CEM I, TS 21

XF1

+2)

+2)

+2)

+2)

+2)

+2)

+2)

+2)

+2)

+2)

XF2

+2)

+2)

+2)

+2)

XF3

Donma/zlme etkisi

+2)

+2)

+2)

+2)

+2)

+2)

+2)

+2)

+2)

+2)

XF4

XA1

XA2b

Zararl kimyasal ortam

(izelge F.2 devam) eitli evre Etkileri Altnda Betonlar in Uygun imento Tipleri

XA3b

XM1

XM2

Mekanik anma

XM3

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

39

40

CEM II

izelge F.3.1

S-V; D-V; P-V; V-T

S-LL; S-L; D-LL; D-L;

P-LL; P-L; V-LL; V-L;
T-LL; T-L

S-D; ST; D-T

SP; D-P; PT

SP; SV; D-P; D-V;

P-V; P-T; P-LL; P-L;
V-T; V-LL; V-L

S-D; ST; S-LL; S-L;

D-T; D-LL; D-L; TLL; T-L

XO

Korozyon
veya zararl
etki tehlikesi
yok

+1)

+1)

+1)

XC1

+1)

XC2

+1)

+1)

XC3

+1)

+1)

+1)

XC4

Karbonatlama nedeniyle korozyon

+1)

+1)

+1)

+1)

XD1

+1)

+1)

+1)

XD2

+1)

+1)

+1)

XD3

XS1

XS2

Deniz suyu

Klorrn sebep olduu korozyon

Deniz suyu haricinde klorr

8.2 (izelge F.3.1) eitli evre Etkileri Altnda Betonlar in Uygun imento Tipleri
( ana unsurlu CEM-II-M-imentolar in)

XS3

+d

+d

0d

ngerilmeli
beton

B
+2)

+2)

S-LL; S-L; D-LL; D-L;

P-LL; P-L; V-LL; V-L;
T-LL; T-L

+2)

S-V; D-V; P-V; V-T

S-P; D-P; P-T

+2)

+2)

+2)

+2)

S-D; S-T; D-T

+2)

SP; SV; D-P; D-V;

P-V; P-T; P-LL; P-L;
V-T; V-LL; V-L

XF2

+2)

+2)

+2)

+2)

XF3

+2)

+2)

+2)

+2)

XF4

XA1

XA2b

XA3b

Zararl kimyasal ortam

XM1

XM2

Mekanik anma

+d

XM3

+d

+d

0d

ngerilmeli
beton

CEM II

S-D; ST; S-LL; S-L;

D-T; D-LL; D-L; TLL; T-L

XF1

Donma/zlme etkisi

(izelge F.3.1 devam) eitli evre Etkileri Altnda Betonlar in Uygun imento Tipleri
( ana unsurlu CEM-II-M-imentolar in)

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

41

42

CEM V

CEM IV

(S-Pf)

(Pe)

XO

Korozyon veya
zararl etki
tehlikesi yok

XC1

XC2

XC3

XC4

Karbonatlama nedeniyle korozyon

XD1

XD2

XD3

Deniz suyu haricinde klorr

XS1

XS2

Deniz suyu

Klorrn sebep olduu korozyon

8.3 (izelge F.3.2) eitli evre Etkileri Altnda Betonlar in Uygun imento Tipleri
(ki ya da ana unsurlu CEM-IV-imentolar ve CEM-V-imentolar in)

XS3

ngerilmeli beton

(S-Pf)

(Pe)

+2)

XF2

XF3

+2)

XF4

XA1

XA2b

XA3b

Zararl kimyasal ortam

XM1

XM2

Mekanik anma

XM3

ngerilmeli beton

CEM V

CEM IV

XF1

Donma/zlme etkisi

(izelge F.3.2) eitli evre Etkileri Altnda Betonlar in Uygun imento Tipleri
(ki ya da ana unsurlu CEM-IV-imentolar ve CEM-V-imentolar in)

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

43

9. BETONDA KULLANILAN MNERAL KATKILARLA

LGL STANDARDLAR
-

TS EN 450-1 Uucu Kl - Betonda Kullanlan

TS EN 15167-1 Beton, Har ve Grobetonda kullanlan tlm yksek

frn crufu

TS EN 13263-1 Silis duman - Betonda kullanlan

44

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

10. SONU
TS EN 197-1 standard genel imentolar olarak portland imentosuna ilaveten
geni bir katkl imento yelpazesi sunarak 27 tip imento retimine imkan
vermektedir. Ayn imento iinde birden fazla katknn kullanlmasna da
olanak salamaktadr. imento trlerinde art olmasna ramen bir imento
fabrikas, yresindeki katk maddeleri ve talep durumlarna gre en fazla
3-4 tip imentoyu retmeye devam edecektir. Gene de yeni standardn bu
ynden reticiye esneklik salad sylenebilir.
Yeni standardlar performansa dnk olarak imentonun srekli ve daha sk
kalite kontrolne tabi tutulmasn ngrmektedi. ngrlen kontrol yntemleri
Trkiye imento Mstahsilleri Birlii (TMB) ve yesi fabrikalar tarafndan
uzun bir sredir titizlikle uygulanmakta olan yntemlerdir.
Yap Malzemeleri Ynetmeliinin yrrle girmesi ile imentonun yurt
iinde ve dnda piyasada srlebilmesi iin CE Markas almas gerekmektedir. TMB de bunun iin gerekli hazrlklar tamamlanm bulunmaktadr.
Bnyesindeki Laboratuvarlar ve Kalite evre Kurulu Mays 2003 tarihinde
TRKAK tarafndan akredite olarak, CE Markas alnmas srecinde Deney
Laboratuvar iin TS EN ISO 17025 ve Onaylanm Muayene ve Belgelendirme Kuruluu iin TS EN 45004 ve TS EN 45011e gre grev
yapabilme durumundadrlar.

45

11. KAYNAKLAR
1.

TS EN 197-1 Genel imentolar-Blm 1: Genel imentolar-Bileim, zellikler ve Uygunluk

Kriterleri, Trk Standardlar Enstits, 2002.

2.

TS EN 196-1 imento Deney Metodlar-Blm 1: Dayanm Tayini, Trk Standartlar Enstits,

2002.

3.

TSEN 196-2 imento Deney Metodlar-Blm 2: imentonun Kimyasal Analizi, Trk

Standardlar Enstits, 2002.

4.

TS EN 196-3 imento Deney Metodlar-Blm 3: Priz Sresi ve Genleme Tayini, Trk

Standartlar Enstits, 2002.

5.

TS EN 196-5 imento Deney Metodlar-Blm5: Puzolanik imentolarda Puzolanik zellik

Tayini, Trk Standartlar Enstits, 2002.

6.

TS EN 196-6 imento Deney Metodlar-Blm 6: ncelik Tayini, Trk Standartlar Enstits,

2000.

7.

TS EN 196-7 imentodan Numune Alma Metodlar, Trk Standartlar Enstits, 2002.

8.

TSEN 196-21 imento Deney Metodlar-Blm 21: Klorr, Karbon Dioksit ve Alkali
Muhtevas Tayini, Trk Standartlar Enstits, 2002.

9.

TS EN 197-2 imento-Blm 2: Uygunluk Deerlendirmesi, Trk Standartlar Enstits,

2002.

10. Erdoan, B., Seminer Notlar, TMB, Ankara, 2004.

11. Katna, F., Seminer Notlar, TMB, Ankara, 2004.
12.

TS EN 933-9 Agregalarn Geometrik zellikleri iin deneyler-Blm 9: nce tanelerin

Tayini-Metilen Mavisi Deneyi, Trk Standartlar Enstits, 1999.

13. TS prEN 13639 Kalkerde Toplam organik Karbon Tayini, Trk Standartlar Enstits,
2002.
14. TS EN 206-1 Beton-Blm 1: zellik, Performans, malat ve Uygunluk, Trk Standartlar
Enstits, 2002.
15. TMB-THBB, TS EN 206-1 Ulusal Ek Tasla, 2004.

46

MENTODA STANDARTLAR ve MNERAL KATKILAR

TRKYE MENTO MSTAHSLLER BRL

AR-GE ENSTTSNN YAYINLARI
1.

TMB/AR-GE/Y96.1 Trkiye imento-Beton Aratrmac Envanteri (1996)

2.

TMB/AR-GE/Y96.2 Trkiye imento-Beton Ekipman Envanteri (1996)

3.

TMB/AR-GE/Y97.1 Trkiye imentolar, prEN 197 imentolar ve Avrupa

lkelerinde Sat statistikleri

4.

TMB/AR-GE/Y97.2 Cruflar ve Cruflu imentolar Aratrmalarn Gzden

Geirilmesi ve Durum Raporru

5.

TMB/AR-GE/Y97.3 imento ve Beton Tez zetleri (1995, 1996)

6.

TMB/AR-GE/Y98.1 Avrupa imento Standartlar ve Testleri

7.

TMB/AR-GE/Y98.2 Trkiye imento Endstri Enerji ve Emisyon Dnceleri

8.

TMB/AR-GE/Y98.3 Trkiye Termik Santrallarndan Elde Edilen Uucu Kllerin

Karakterizasyonu

9.

TMB/AR-GE/Y98.4 Cumhuriyetimizin 75. Ylnda Trk imento Sektr

10. Proceedings of 1st International Symposium on Admixtures in Cement

(1. Uluslararas imentoda Mineral Katklar Sempozyumu Bildiriler Kitab)
11. TMB/AR-GE/Y99.1 TMB imento ve Beton Aratrma Gelitirme Enstits
12. TMB/AR-GE/Y99.2 Traslar ve Trasl imentolar
13. Proceedings of 2nd International Symposium on Cement and Concrete Technology
in the 2000s (2. Uluslararas Sempozyum 2000lerde imento ve Beton Teknolojisi Bildiriler Kitab)
14. TMB/AR-GE/Y01.01 Silis Duman ve imento ile Betonda Kullanm
15. TMB/AR-GE/Y02.01 Beton Yollar
16. TMB/AR-GE/Y03.01 Uluslararas Beton Yollar Kongresi-Konuma Metinleri
17. TMB/AR-GE/Y03.02 imento/Yeni Bir an Malzemesi
18. TMB/AR-GE/Y03.03 Trkiyedeki Uucu Kllerin Snflandrlmas ve zellikleri
19. TMB/AR-GE/Y04.01 imentoda Yeni Standartlar ve Mineral Katklar
20. TMB/AR-GE/Y04.02 Trkiyede imento ve Beton Konularnda Aratrmaclar ve
Laboratuvarlar

47

YAYIN TALEP FORMU

Aada yayn numaras sunulmu olan yaynlarnzn adresime gnderilmesini arz ederim.

Ad

Soyad

Meslei

alt Kurum :

Adres :

stenen Yaynlar

Yayn talepleriniz iin bu formu 0.312.265 09 06 numaral faksa gnderebilir veya

info@tcma.org.tr adresine mail atabilirsiniz.

48