1.

Lokmna, lim kimdir? demiler: Zamann muhalefetinden gnl

daralmayandr demi. [239.263,267]
2.
Lokmna, Hikmet sahibi kimdir?, demiler, hiret nimetini, dnyaya
tercih edendir demi. [239].
3.

Lokmna, Zengin kimdir? demiler. Akl banda olan demi. [239]

4.
Lokmna, Tadna bakan en ok cezbeden erbet hangisidir?
demiler: ehvet cevabn vermi. [239.263,267]
5.
Lokmna, Hangi ate, onu tututuran yakar? diye sormular. Haset
demi. [239,263. 267]
6.
Lokmna, Hangi bina hibir zaman harap olmaz? demiler. Adalet
cevabn vermi. [239,263,267]
7.
Lokmna, ncesi ac, sonu tatl olan ey nedir? diye sorduklarnda
Sabr demi. [239, 263,265, 267]
8.
Lokmna, ncesi tatl sonu ac olan ey nedir? diye sorduklarnda,
Tel ve acelecilik cevabn vermi. [239]
9.
Lokmna, Hangi hastaln tedavisinde tabipler aciz kalr? diye
soruldukta, Aptallk ve budalalk demi. [239, 267]
10.
Lokmna,Edebi kimden rendin dediler. Edepsizlerden! diye cevap
verdi. nk bana bunlarn neleri ho grnmediyse onlar yapmaktan
kandm. [93, 209, 263]
11.
Lokmna, Yzn kadar irkin! demiler. Nak m ayplyorsunuz,
yoksa nakka m?, demi. [93]
12.
Lokmn oluna, Daima tatl ye demi. Olu da, Babacm her zaman
ben tatly nerede bulaym? deyince, Az ye de tatl olsun demi [931.
13.
Lokmna, nasl hakm olduu sorulduunda, Doru konumak, emneti
yerine vermek ve kendimi ilgilendirmeyen eyleri terk ederek demi. [87,931.
14.
Lokmna, Hikmeti kimden rendin? diye sordular. Krlerden, nk
emin olmadan adm atmazlar. [93.209]
15.
Lokmna, dediler: Hastalanmam. Dedi, get baa yarpann
yanna. [122]
16.

Lokmn, yala orun kymeti ayni olan ehirden kan. [97]

17.

Lokmn, her gn bir avu fndk yiyende dert aram da bulamam [20i],

18.
Lokmna, Hastaya ne yedirelim? denmesi
yedirmeyin de ne yedirirseniz yedirin demi. [205]

zerine,

Ac

sz

19.
Lokmna, Fakirin biri ne yiyeyim de olmayaym?, sorusuna Gam
yeme de ne yersen ye demitir. [238.242.244]
20.
Lokmna, sormular, En byk nimet nedir?. yi huylu olmak. En
hayrl mal nedir?, Salk cevabn vermi. [31.274]
21.
Lokmna, nsann en ac ve en tatl organ hangisidir? demiler. Yrek
ve dil demi. Bunlar sahibinin iyi olmasyla tatl, sahibinin fena olmasyla ac
olur. [311
22.
Lokmn oluna Ben ihtiyarladm, sana ey vasiyet edeceim,
hkmet adamlar ile dost olma, sonradan grmlerle al veri etme,

karna srlarn syleme. [2381

23.
Bir
gn Lokmna Davut Peygamber, Naslsn?, demi? O da, Ben
baka bir kuvvetin tasarrufu altndaym cevabn vermi. [263]
24.
Lokmna,
zenci, kaln dudakl kaba saba biri olduu halde nasl
hikmetli szler sylediini sorduklarnda, Yzm siyah olsa da kalbim aktr.
Dudam kaln olsa da ondan kan szler incedir demi. [93J
25.
Lokmna, nsanlarn alak ve en rezili kimdir diye sorduklarnda, Halk
arasnda kepazelik edip de kendisine utanma ve sklma gelmeyendir demi.
[93,263,265]
26.
Dostlarnn, Niye yalnz oturuyorsun? Topluma karp kaynasan daha
iyi olmaz m? diye sorduklarnda Lokmn, Yalnzlk,-tefekkr iin daha
uygundur. Tefekkr, insan cennet yoluna sokar demi. [93]
27.
Lokmn Hakme sordular kim, Halkn hangisi hayrldr?. Eytdi: Gan.
Dediler. Mal ile mi gani?. Eytdi: Yok, belki gani oldur ki onun katnda hayr
isteseler buluna ve ill nefsi mstani kla, ve dediler: Halkn erlisi kimdir?,
Ol kimsedir ki halk onu yaramaz i zerinde grse kayrmaya ve gam yemeye.
[227]
28.
Sleyman Peygamber Lokmndan hikmet dersleri alrken merak edip
sormu: Uzun yaamann srlar nedir?. Lokmn Be art vardr, az taam,
az kelam, az selam, az intikam ve ok sabr demi. [238]
29.
Lokmn Hekim, Uzun yaadm, ama iki eye akl erdiremedim: birisi
scak suyun lleri diriltmediine, dieri ise ikindi ile akam arasnda
uyuyanlarn kalktklarnda mecnun olmadklarna demi. [239] _
30.
Otlarn, hayvanlarn padiah olan Lokmn, bir gn yaknlarndan birinin
kznn sayr olduunu renmi. Otlardan btn dertlerin ifasn renmi.
Lokmn, bu kez bir are bulamaz. Bar zaman sonra kzn iyiletiini renince
nasl ifa bulduunu sorar. Ayvann suyundan ifa buldu dereler. Ayvann
kendisinden gizini sakladn kzp: Suyun kurusun der. O gn bugndr ayva
susuz ve kurudur. [31,238]
31.
Uzun bir seyahatten kyne dnen Lokmn, yolda klesiyle
karlatnda ailesinin durumunu renmek istemi. Anan, baban ldler.
Haklarna riayette kusur etmek endiesinden kurtuldum. Kz kardein de
vefat etti. nsanlk hali, kendisinden bir fenalk kar da ailemizi mahcup
edebilir endiesinden kurtuldum. Erkek kardein de ld. Eyvh, imdi
kolum-kanadm krld. Olun da vebya kurban gitti. imdi yreim yand,
cierim paraland, diyerek alamaa balam. [31, 270, 271]
32.
Lokmn bir gn kular toplayarak, Cennet ve Cehennem arasndaki can
suyundan getirene be yz yl mr vereceiini sylemi. Akbaba, istenilen
suyu getirmi, fakat gagasndaki suyu verirken dkm ve bir damlasn da
yutmu. Bundan dolaydr ki akbaba uzun mrldr. [31]
33.
shale yakalanan Lokmn, tedavilere ramen rahatszln giderememi,
bitkin dm ve umudunu yitirmi. Talebelerini toplayarak, ldmde
hamamda vcudumu hamur gibi yourun ve u kalba yerletirin. Sonra, raftaki
U ienin birincisini gbeime, kincisini bama, ncsn de gsme
dkn. Bu deney baarl sonulanrsa ebed hayatn srrn bulmu olacaz
demi. lmn arkasndan rencileri hocalarnn dediklerini aynen
uygulamlar. lk iki ieyi dktkten sonra Lokmn Hekim canlanmaya

balam. O heyecanla renciler nc ieyi gsne dkerlerken ie

ellerinden dp krldndan canlanma mmkn olmam. Bundan dolaydr ki
Lokmn bile ecele re bulamad sz kltrmze yerlemitir. [31]
34.
Lokmn Hekim, lm kar ba su, orta su ve son su adn verdii su
bulmu. Daha sonra kendi vcuduna gre bir kalp yaptrp, rana kendisini
kesip paralamasn, paralan bir kalba dkmesini sonunda da srasyla
dktnde canlanacam sylemi. ra sylediklerini yerine getirmi. Birinci
su etleri toparlam, ikinci su canllk verir gibi olmu, ama rak tam nc
suyu dkecei srada, Tanr ieyi drtp krm ve sular arpa tarlasna akm.
Arpa suyu bu yzden ifalym. [ 156,245,252]
35.
Genlemek arzusuyla ba vuran kadna, Lokmn Hekim, aresi yok,
demi. Bir sre sonra gen ve din olarak stadn karsna dikilerek Hani
genlemeye re yoktu deyince, Lokmn, Evlendiin gen delikanl ne
oldu? demi. Kadn ld deyince, ben gencin hayatn senin genlemek
arzuna tercih etmitim cevabn vermi. [265, 263, 267]
36.
Efendisi, yemei nce Lokmna yedirir, sonra kendisi yer ve bundan
byk zevk alrm. Bir gn Lokmn. efendisine bir karpuz hediye getirmi.
Efendisi de Lokmna karpuzdan bir dilim vermi. Lokmn da kapuz dilimi
eker, bal yer gibi zevk ile yemi. Bu durum efendisinin houna gitmi ve bir
dilim karpuz kalncaya kadar Lokmna yedirmi. Son dilimi de kendisi yemi
fakat aclndan dili yanm, dudaklar uuklam. Lokmna, A benim canm,
bylesine zehiri nasl oldu da erbet gibi itin; bu kahr nasl ltuf sandn. Bu ne
sabrdr, niin buna sabrettin. Yoksa canna dman msn dedi. Lokmn da,
Sizin nimetler balayan elinizden o kadar nimetler yedim ki utancm iki kat
oldu. Elinden, bir de ac bir ey yememek ayp geldi bana. ekerler balayan
elindeki tad, bu karpuzda aclk brakr m hi? der. [9i, 220,237]
37.
Lokmn, Hz. Dvudun demirden zrh yapt srada yanna varr. Daha
nce byle bir eyi grmedii iin, ne yaptn sormak isterse de susmay
tercih eder. Dvud iini bitirdikten sonra, Bu, sava iin zrh oldu deyince
Lokmn, Skt hikmettir, fakat susmasn bilenler azdr der. [92,93,209]
38.
Efendisi, Lokmnla arkadalarn baheye meyve toplamalar iin
gndermi. Tarladaki btn meyveleri yiyip bitiren arkadalar efendilerinin
yanna eli bo dnerek, btn meyveleri Lokmnn yediini sylemiler. Bunun
zerine Lokmn efendisine, gerein, herkese scak su iirilerek ortaya
kacan syler. Efendileri hepsine scak su iirtip ata bindirip koturur. leri
bulanan hizmetilerin azndan btn yedikleri, Lokmndan ise sadece scak
su kar. Lokmn, Behey gafiller, yarn Allahn huzurunda ben etmedim, ben
demedim, ben yapmadm demeyle kurtulamazsnz, orada scak su iirir
kotururlarsa her ey aa kar der. [ 45.93]
39.
Sarho olduu bir an btn denizi ieceini bahse giren efendisi, daha
sonra Lokmndan bu iddiadan nasl kurtulacan sorar.
O da bahse girenlere nce nehirlerin denize dklmelerinin engellenmesinin
gerektiini, nk efendisinin elbette dklen nehirleri deil, yalnz denizin
suyunu imekle ndn syleyerek, efendisini kurtarr. [93]
40.
Lokmn Msr karalarndan idi. Bir gn mevlsna bir koyun boazlad,
mevls eyitti: Bu koyunun eyce yirinden iki para et getr. Pes Lokmn dahi
koyunun dili ile kalbin alp getiirdi. Mevls hayli zaman tefekkr itdi. Bir koyun
daha boazlatd ve eytdi: Yaramaz yirinden iki para etin yabana brak.

Lokmn dilin ve yrein yabana brakd. n mevls grdi, eytdi: Kim ne acab
ii iledin, eysin istedm dilin ve yrein getiirdn, yaramaz brak didm yine
dilin ve yrein brakdun didi didi. Lokmn eytdi: Dilden ve yrekden tayyib
yokdur, kaan tayyib olsalar; ve bunlardan habis dahi yokdur, kaan habis
olsalar. [227]
41.
Lokmn, efendisinin bir koyun kesip, en iyi iki parasn getirmesini istei
zerine, dil ve kalbi getirmi. Bir sre sonra yine ayni ilemi yaptrp en kt iki
para getirmesini istemesi zerine yine dil ve kalbini getirmi. Efendisi, Sana
en iyi iki para getirmeni syledim, dili ve kalbi getirdin. Sonra kt iki para
getir dedim, yine dili ve kalbi getirdin?. Lokmn da, Onlar iyi olursa onlardan
daha iyisi; kt olursa da daha kts olamaz demi. [93,267]
42.
Lokmn bir cemat ile hiknetden sz sylerdi. Bir gii geldi. Meer
Lokmn bilrdi, ytdi: Sen ol del misin ki benmle fln yide koyun gder
idik? Eytdi: Beli, olam. Eyitdi: Pes bu mertebeye neden irdn?. Eyitdi:
Andan iridm ki sylesem, gerek syler idim ve gerekmez sz sylemez
idim. Lokmn ok sylemezdi ve dym tefekkr iinde idi, ve derin nazarlu idi
ve gndz uyumazd ve adam grdgi yirde bevl itmez idi ve ayblu i ilemezdi
ve ok glmezdi ve olancklarndan nicesi hrata intikal itdi, Lokmn Hakm
sabr idb alamad, anun szlerinden ki kurnda hikyet olnur. Bazs oldur
kim oluna nasihat itdi. [227]
43.
Lokmn, tarlaya susam ekmesini isteyen efendisine ramen arpa ekmi.
Baharda tarlada susam yerine arpa filizlendiini gren efendisi, Ben sana
tarlaya susam ekmeni sylemitim, sen ise arpa ekmisin deyince Lokmn,
Arpa ekmitim, susam bitmi demi. Efendisi, Nasl olur diye hayretini ifade
edince, Efendim, nasl olur da bu dnya tarlasna ktlk eken hrette iyilik
bier? Sen bu dnyada ktlk ekiyorsan, hrette nasl iyilik biip cennete
girebilirsin?! demi. [93. 263. 267]
44.
Bir gn Lokmn gndz ortasnda yurd, gkten bir n geldi kim, Y
Lokmn, dilermisin kim, Tanr seni bir yiizinde halife kla kim, demiler iinde
adi eyesin ve hak buyurasn. Pes Lokmn ol ne cevap virdi ve eyitti: Eer
Tanrm beni erkl klursa sal ihtiyr klam ve bely kabul klmayam. Pes,
feriteler bir tinile Lokmna iittre eyittiler kim, Y Lokmn, kadl niin
kabul klmazsn? Lokmn eyitti: Anun in kim, halife ve hakm yollarm
dvarrana yrr ve menzilleriin katra indedr; her kim dnyay hiret
zerine yilerse dnya elinden ka ve ahiret dahi eline girmeye. [190.263]
45.
Lokmna, Allahn vekili olarak yeryznde hkmetmek ister misin?
demiler. Allah bu hususta beni kendi halime brakrsa bama bel alamam.
Eer emrederse bastne derim demi. [263]
46.
Lokmn, hastasn muayenesi srasnda, raflardaki ielerden iinde zehir
olan kaynamaa balam. Lokmn, Zehiri hastaya versem lr, cann almaya
benim ne hakkm var diye dnerek, Senin derdinin derman yok demi.
Buna zlen hasta ehri terk ederek bir maaraya snm. O srada maaraya
giren bir ylann kustuunu grm. Hasta, Nasl olsa leceim, hi olmazsa
bunun zehiri ile hayatma son vereyim dncesiyle ylann kard kusmuu
yemi, uykuya dalm. Uyandnda hastalndan hibir iz kalmam. ehre
dnerken karlat obana olay anlatm. oban koyunlardan birini saarak
stn adama iirmi. Hasta Lokmn Hekime bandan geenleri anlatm.
Lokmn, belirli miktarda alnan zehrin il olabileceini, arkasndan iilen stn
ise ona panzehir olduunu sylemitir. [239]

Btn vcudu banlarla dolan biri tedavilerden fayda grmeyince Lokmn

Hekime gitmi. Lokmn, Senin derdinin aresi yok demi. aresiz kalan hasta
kendini ldrmeye karar vermi. Mezarlktan geerken kapa ak bir mezarn
iine girip uzanaca srada rm bir ylan grm. lmek arzusuyla ylan
yemi ve kendinden gemi. Uyandnda iyilemi. ehre dndnde Lokmn
Hekime giderken onu uzaktan gren Lokmn, Ylan yedin iyiletin demi.
Adam da Madem areyi biliyordun neden sylemedin deyince, O zaman sana
mezardaki ylan ye deseydim, yemezdin demi. [zbekistanl Burhaneddin
Semer- kantldan]
47.
Lokmn Hekim hazrlad ilalar ieler iinde rafa dizermi. Bir hasta
geldii zaman da hangisinin faydal olacan ilalara sorarm. Faydal olann
iesi sallanrm. Bir gn bir hasta geldiinde Lokmn ilalara sormu. Ama
ielerin hibiri sallanmam. Bunun zerine Lokmn Hekim, Senin hastalnn
devas yok elimden bir ey gelmez demi. Hasta mitsiz bir ekilde oradan
km, kendini dalara vurmu, leceim diye dalarda deli gibi dolamaya
balam. Bu arada bir ta zerinde beyaz renkte peynir gibi bir ey grm.
Nasl olsa leceim diye hi dnmeden yemi. Ama gnden gne iyi olmaya
balam, nk derdinin ilac yedii o eymi. yi olunca da Lokmn Hekimin
yanma gelmi ve Bak sen derdimin ilac yok diyordun, krlarda dada yediim
bir eyle iyi oldum demi. Lokmn da Ben nerede bulaym kara ylan,
kara koyunun stn. Kara ylan kara koyununu stn emsin, ta
stne kussun, sen de onu yiyesin, iyi olasn demi. [238]
48.
Lokmn Hekim bir gn bir hastas iin il yapmak zere krda ieklerle
konuurken, bir iek dile gelmi: Aradn ila bendedir. O ila olarak falanca
eczanededir demi. Lokmn Hekim bunu iitir iitmez hemen belirtilen
eczaneye komu. eri girer girmez raflara bakm. inde iein syledii ila
olan kutu sallanm. Lokmn sallanan kutuyu alarak, hastasn ifaya
kavuturmu. [267]
49.
Lokmn Hekim, tedavi iin gelen hastalar muayene etmez, raflarda
bulunan ielerine bakar, hastann derdine derman olan ilacn bulunduu
ieler titreyerek kendini belli edermi. [267]
50.
Yaz gn tarlada kan-ter iinde alan kylleri gren Lokmn Hekim,
bunlarn hastalanp kendisine bavuracaklarn dnrken, kyllerin ie ara
verip yourt yediklerini grnce, Bunlarn neden hasta olmadklarn anladm,
yourt yiyerek hastalklardan korunuyorlar demi. [239, 267]
51.
Dnyadaki btn bitkiler Lokmna Falan derde reyim, ben u illete
iyi gelirim diye konuurlarm. Bu yolla rendii ila formllerini defterine
kaydetmi. Eksik bir ey kalmasn diye okurken Azrail, Allahn irdesine aykr
olduu gerekesiyle bir kanat vuruuyla defteri yakn. Lokmnn elinde yank
birka sayfa kalm. imdi insanln elindeki tp bilgisi diye ne varsa o birka
sayfadan ibretmi. [120]
52.
Lokmn Hekim btn hastalklarn ve lmn aresini bulunca bunlardan
bir kitap oluturmu. Adanada Misis veya Amasyada Kun Kprsnden
geerken Cebrail gelmi. Kitaba vurarak lmn aresinin yazl olduu sayfay
suya drm ve Artk lme are bulamayacaksn diyerek uzaklam. Bu
yzden rman sulad arpa tarlalar, ifal saylr ve arpa suyu da ifa niyetine
iilirmi. [1 I, 156, 234. 244. 246]
53.
Lokmn Hekim ab- hayat ve hayatn srrn bulmu ve bunlar bir kitaba
kaydetmi. Bir gn bir kprden geerken Cenab Hak Cebraile, Git bunun

kitabn Frat nehrine at, de- ini. Cebrail emri ald ya, hemen Lokmnn
yanma vararak kprde Ya Hakim, sen hekimsin. Cebrail imdi nerededir?
Sualine Lokmn hesaplam ve dnm, Cebrail ya benim veya sen, derken
Cebrail kolunun altndaki kitaba vurmu. Frata drm ve Hakkn emri yerini
bulmu. [263]
54.
Lokmn her gn yapt tecrbeleri bir kitaba yazar, not edermi. Bir ok
aratrmalar sonunda lmn de aresini bulmu ve srlarn deniz kenarnda bir
kayann stne oturup defterine kaydetmeye balam. Fakat eser tam bitecei
zaman Allah tarafndan bir rzgr km, defteri denize uurmu. htiyar
Lokmn ancak birka yapra kurtarabilmi. te bugnk hekimlerin hekimlii
de orada yazl imi. [133, 263]
55.
Lokmn Hekim lmszle areyi bulmu. Bunu bukada yazm,
ancak nehir kenarndan geerken suya drm. Bu su arpa tarlalarn
sulam. Bunun iin arpa suyu imek shh saylmakta ve faydas
grlmekteymi. [263]
56.
Lokmn ihtiyarlnda kitabm alp bir kaya binip, lme are aramaya
giderken yan banda bir adam peyda olur. Lokmn, Bu yata tek bana
nereye gidiyorsun?. lme are aramaya. lme are var m?. Yok, yok!
Ama aramak ta m yok?. Bak hele u kitabna ne kadar mrn kald? Yoksa
sen Azrail misin? der demez Azrail, bir kanat darbesiyle kay devirir, Lokmn
boulur, kitap suya der. Dalgalar kitabn ancak birka sayfasn sahil-i
selmete ulatrabilir ki btn hekimliimiz de orada yazl imi. [135]
57.
Bir gn Lokmn Hekim krlarda dolarken bir bitki ona seslenmi, Ey
Lokmn, bende lmszln srr var deyince bitkinin yanna gitmi, suyunu
karp bir ieye doldurmu. Sonra lmszlk srrn elimde bulunduruyorum.
Bunu ben mi isem, yoksa baka birine mi iirsem? Acaba bir bakasna
iirecek olsam, insanln hayrna bir i yapm olur muyum? Ben iecek olsam,
dnya ve insanlk benden ne fenalk grebilir? Kendim kadar gvendiim biri
var m ki? diye dnrken lmszlk srrm bizzat kendisi imeye karar
vererek, ieyi eline alm. Tam bu srada, o zamana kadar grmedii bir ku
meydana km, ieyi Lokmn Hekimin elinden kapp bir aa zerine
konmu. lmszlk srrn imek ve sonsuz hayata kavumak isteyen ku;
ieyi gagasyla krm, yudumlamak isterken, boaz delinmi aatan dm,
iede kalan sv da dklm. Lokmn Hekim kuu yerden ald zaman,
boaznn delinmi olduun grm ve lmszlk suyunun kaybolduunu
anlam.
58.
Lokmn Hekim lme are bulmak iin kitaplarn alarak dalara iek
toplamaya giderken, nne kan kprnn zerinden geerken, Cenb- Hak
Cebrail, Lokmn Hekim lme are bulmak iin kprn zerinden geiyor.
Hemen git elindeki btn kitaplar suya at diye emreder. Cebrail hemen kpr
zerinde Lokmn Hekimin nn keserek, Dur nereye gidiyorsun? Ecel
derdine derman buldum, u kar ki dadan ieklerini toplamaya gidiyorum.
yleyse u anda Cebrail nerede bulunuyor, bil bakalm?. Lokmn Hekim
cevap verir, Gkleri aradm, gklerde bulamadm. Yerleri aradm, yerlerde
bulamadm. Yerle gk arasnda su zerinde kurulmu bir kpr zerinde bir
insanlar konuurken buldum. yle ise Cebrail sensin demesi ile Cebrail hemen
kolunu vurarak Lokmn Hekimin btn kitaplarn suya drm. Lokmn
Hekimin elinde sadece birka yaprak kalm. Baka bir rivayete gre; Lokmn
Hekimin elinde bulunan lmszlk formln, bir balk kaparak sulara

kartrm. lmszlk suyunu gagasnda getiren bir karga, azn aarak, arpa
tarlasna drm. Kargann boaznda kalan bir damla su yznden, mr
uzun olmu. [267]
59.
Hkmdarn hastalanan kzna yaplan tedaviler fayda vermeyince, son
are olarak Lokmna ba vurmularsa da o bir sonu alamam. Saraydan
ayrlrken hkmdara, Kznz temiz haval bir yerde yllanm eyin bir
araya gelmesiyle iyileebilir demi. Bahar geldiinde aresiz kalan baba hasta
kzn Haruniyede ki Dldl Dann tepesine Tanrnn ltfuna braklmasn
kabul etmi. Ertesi gn, dada srsn otlatan bir oban kz baygn bir halde
grm, acdndan orada bulduu bir kaplumbaann kabuu iine yal
keisinden sad st koyarak uzaklam. Bir ylan gelerek stn bir ksmn
imi, arta kalana da zehirini aktp kaybolmu. Bir ara uyanan kz yanndaki
st imi ve ksa zamanda iyilemeye balam. oban, her sabah kzn
uykuda olduu sralarda oradan srsyle geerken st brakyormu.
Yaptndan piman olan hkmdar dadan kzn almaya gittiinde kznn
sapasalam bir halde grnce sevinten ne yapacan arm. Kz olaylar
anlatt srada oban oradan geiyormu. St kendisinin braktn syleyince
hkmdar kzyla onu evlendirmi. Lokmn Hekime kznn iyiletiini
sylediinde Lokmn, Temiz da havas, yz yllk kaplumbaann kabuu, yz
yandaki keinin st ile ifal ylann zehirini ben nereden bulaym? demi, [i
i]
60.
Lokmn Hekim le Bergamadaki byk doktor/gavur doktor (Galenos)
hangisinin dnyann en byk hekimi olduu konusunda iddialamlar. Lokmn
demi ki, kimiz de birer zehir ve panzehir hazrlayalm. Herkes hasrmn
verdii zehiri kendi panzehiri ile nlemee alsn demi. Lokmn, Byk
doktora nce senin hazrladn zehiri ben ieyim demi. Gavur doktor
Hazrl yok deyince? O halde nce ben hazrlayacam zehri sana vereyim
demi. Hemen havanda krnz bir maddeyi dvp bir kese iine koyup bir dala
asarak krk gn beklemesini sylemi. Her gn oradan geen Gavur doktor
kesedeki zehirin ne olduunu dnrm. Zehiri ieceine birka gn kala
korkusundan lm. Lokmn Hekim keseyi boalttnda kiremit tozu olduu
grlm. O zaman Lokmn demi ki: Dnyada en byk ldrc zehir
vehimdir. Evhamn lmden baka aresi yoktur. [Mestan Yapcdan
derlenmitir]
61.
Lokmnn, darack bir odas vard. Btn gece azap ve straplar iinde
kvranrd. le scanda da gider gnee yatard. Aptaln biri bu iki ayak
basm kadar kk olan bu oda sana nasl kfi geliyor diye sordu. O da ah
ekerek ve alayarak: bu lecek bir insan iin ok bile diye cevap verdi. [67]
62.
Bir gn Lokmn Hekim, Oltudan Ardanua doru giderken Dikmede iri
yar tun gibi doksanlk bir ihtiyara rastlar. Lokmn Hekim memleketinizde
doktor var m? siz hep byle din misiniz? diye sorar. htiyar cevap olarak: Biz
yazn yaa, kn taa oturmayz. Yazn dere suyu, kn pnar suyu imeyiz.
Kzlck orbas ile pancar a yer, srt st yatarz demi. [139]
63.
Lokmn gnn birinde lmszln aresini bulma sevdasn kaplm.
Dalar aa aa, krlar dolaa dolaa, diyar diyar gezerek yolu Diyarbakra
dm. Urum (Urfa) kapsndan ieri girmi, zerzevatlar (sebzeciler)
meydanna gelmi. Orada, gz yn yn duran patlcanlara deince, Hayret
demi, Bu patlcanlar yiyen halk, nasl oluyor da hastalanmyor?
Biraz daha yrm, dalar gibi st ste yl karpuzlar grnce Ha, demi,

Yemekten sonra bu karpuzlardan bol bol yiyorlar, sebebi bu demi. [39.94]

64.
Lokmn Hekim Allahtan lmn aresini sormu. O da sylemi. Ama
Allan demi ki: Bu ilalarla insanlar diriltirsin ama rzkn vereceksin, rzk veren
benim. Dirilttiklerinin karnn nasl doyuracaksn? O da demi ki: Ben dirilteyim
gerisi kolay. Lokmn Hekim deniz kysna gitmi. Boulan adamlar diriltmi.
Yanndaki adamlara demi ki kazanlarla yemek yapn, bunlarn karnn
doyuraym yemekler pimi. Dirilttii kimselere yiyecek verecekken bir balk
denizden bam uzatm. Lokmndan yiyecek istemi. O da yanndakilere bir
kepe orba vermelerini sylemi. Bala orba vermiler, biraz sonra balk
tekrar ban uzatp orba isteyince yine vermiler, kazan yemek bitmi
baln karnn doyuramamlar, bunun zerine Lokmn Hekim hatasn anlam,
Aman Allahm, ben hata ettim. Rzk vermek sana mahsustur. [238]
65.
Lokmnn olu hastalanm, Lokmn aresini bulamam, olu lm,
hastaln merak eden Lokmn olunun cesedini yararak, midesinden bir ur
kartm. Bunu olundan bir yadigar dnerek cebinde tam, bir dere
kenarnda otururken, oradaki yarpuzlardan (Yabani nane) cebindeki urun
eriyerek yok olduunu grm ve nanenin ifal etkisi o zamandan beri
bilinmekteymi (Dou Trkistanda). [238]
66.
Lokmn Hekimin babas da hekimdi. lmeden karsna bir defter
vererek, Doacak ocuumuz byk bir hekim ve bilgin olacak. Bu defteri
zaman gelince ona verir der. Bir sre sonra kadnn bir olu olur ve adn
Lokmn koyar. Okuma anda bir trl okuma-yazmay skemez. Evin geimin
salamak amacyla odunculuk yapar. Bir gn yine odunlarn satm, yorgun
argn eve dnerken krda bir inleyen insan bal, ak ylan gvdeli bir yaratk
grr. ok korkar. Ylan, Ey insanolu, benden korkma. Ben ylanlarn
padiahym, bana yardm edersen bir gn bunun karln mutlak derim der.
Lokmn, onu kucana alr, tarif ettii yerlerden geerek bir maara nne
gtrr. Ylann mrldand baz szlerden sonra maarann kaps alr. Esiz
gzellikte olan bu maaray bekleyen karaylan ahmeran sarayna gtrr.
Ksa bir tedaviden sonra iyileir. Krk gn sonra Lokmn eve dnmek isteini
syleyince ahmeran, grdklerini kimseye sylememesini tembihler ve
lmmn insan elinden olacan biliyorum. ldm duyduunda sana
yapacaklarn anlataym. Sakn unutma dediklerimi aynen yapacaksn der.
Meresinin hangi hastala iyi geleceini, illarn nasl hazrlanacan bir bir
anlatr. Lokmn eve dndkten sonra bambaka bir insan olmutur. Btn
zamanm okumaya, yazmaya ve renmeye ayrmaktadr. Aradan uzun bir sre
geer. ahmeran sarayndaki billur suda evreni izlerken, birden gz Tarsus
beyinin gzeller gzeli kzna taklr. Ona tutulur, yamadan imeden kesilmitir.
Gnn birinde de, kzn hamama gittiini grr ve hemen hamama gider. slak
mermerler zerinden kayp der. Hamamc ve kzn hizmetkrlar ahmeran
gbek tanda ldrrler. ahmerann ldrldn duyan Lokmn Tarsusa
gelir. Bu srada Tarsus beyi resiz bir hastala yakalanmtr. Vezirinin bakt
fala gre, Bey, ahmerann gzlerini ve cierini yerse iyileecektir. Vezir,
ahmerann olaanst gcn bildiinden, bey olmak amacyla ilc kendisi
hazrlamak ister. Lokmn da il hazrlamak isteyince Bey bu ii ona verir.
ahmerann dedikleri aynen yaparak, nce onu e blerek kaynatr. Paralar
kaynarken, her biri, hangi hastala iyi geleceini sylemektedir. Bu srada,
Lokmnn yanna gelen vezir hasta olduunu syleyerek, insanlara olaanst
gler veren parann suyunu ister. Hangi parann hangi hastala iye gelecei
konusunda yanl bilgiler verir. Lokmn kt niyetini anlar ve kuyruk suyundan

vererek onu ldrr. Gvdenin ikinci suyunu kendi ier. Hazrlad illa Beyi
iyiletirir. Lokmn saraydan ayrlp, krda yrrken birden bitkiler dile gelerek
hangi hastala ifa olduklarm sylemee balar. O da duyduklarn defterine
kaydeder. nl Hikmetl-Lokmn kitab byle meydana gelir. [9. 11.47, 158.
196, 226]
67.
Dadan topladklar odunlar ehirde satan arkada, bir gn ormanda
ii balla dolu az tala kapatlm bir kuyu bulmular. Bal bitirinceye kadar her
gn bir miktar ehre getirip satmlar. Sonunda, kuyunun dibindeki bal almas
iin aaya indirdikleri ineni dier arkadalar paray e taksim etmemek iin
orada brakmlar. Darya kamayan delikanl yorgunluktan uyuya kalm.
Ryasnda anahtarla bir kapy atn grm. Uyandnda gerekten de
orada bir anahtar ve kap varm. Anahtarla kapy am. Yer altndaki btn
hayvanat orada imi. Ylanlarn olan ldrecei srada ahmeran ylanlar
durdurmu ve yanna alm. Yedi sene yer altnda yaayan ocuk, annesini
zledii iin ahmerandan izin istemi. ahmeran, Olum, benim lmm
senin elinden olacak, bu sebepten seni brakamam demise de ocuun
yalvarmalarna dayanamayp kabul etmi ve bir yzk vererek, sktnda bu
deliin azna gelerek yz yala demi. Bir sre sonra, aresiz derde tutulan
devrin hkmdarna hekimler bir ey yapamam. Sonunda bir hekim tedavi
edebileceini sylemi ve herkesin soyunup sarayn nnden gemesini
istemi. Bu istei yerine getirilmise de hekim aradn bulamam ve baka
gelmeyen olup olmadn sormu. Yedi senedir evinden uzak kalm birinin
olduu sylenince hemen onu bulup elbisesini karttnda ocuun ylanlarla
yedi sene beraber olmaktan srtnn ylan alas grnce, Sen padiahmzn
derdine deva bulacaksn. Sana krk gn msaade demi. Otuz dokuz gn bir
ey yapamayan delikanl nihayet kuyunun bana gelip yz yalam.
ahmeran peyda olmu, Demedim mi olum, lmm senin elinden olacak.
Neyse, kader byleymi. Beni kesin, belimi kaynatp suyunu padiaha iirin.
Sakn kuyruumu hibir ey yapmayn, o zehirlidir. Kafam da kimseye verme,
kaynatp suyunu sen i demi. Olan ahmerann dediklerini aynen yapm,
padiah iyilemi; olan da ylann kafasn kaynatp suyunu itikten sonra
herkesin bildii mehur hekim Lokmn olmu. [42]
68.
69.
70.
Lokmn Hekim oluna, Ormanda veya aalk altna yatp uyuma,
ekmeini ekerle ye, byklerin szlerini dinle, demi. Bir zaman sonra, olan
uzun bir yolculua km. Yolda yal bir zat ile tanm ve seyahati beraberce
yapmaya karar vermiler. Aalar sk bir ormana geldiklerinde, yal zat, ok
yorulduklar iin, Olum u aacn altna yatarak biraz dinlenelim demi O
srada olann aklna babasnn, Aa altnda yatp uyuma nasihati gelmi.
Dedeye dnerek, Babam aacn altnda yatma derdi, demi. Baban sadece
bunu mu sana nasihat etti olum. Byklerinin szlerini dinle, ekmeini ekerle
ye de demitir, ben senin bynm, neden aacn altnda yatmyorsun? Bu
sz karsnda delikanl, aacn altnda yatmaya mecbur olmu. Biraz sonra
aatan inen bir ylan uyumu olan tam sracakken, dede ile atlarak ylan
ldrm. Olan uyandnda yannda l ylan grnce, Grdn m dede,
babam aa altnda yatma demiti. Ben daha aa altnda yatmam demi.
Yolculuktan geri dndkten sora bandan geenleri babasna anlatm.
Babasnn dier nasihati olan Ekmeini ekerle ye sznden bir ey
anlamam ki, babasna sormu, Her zaman ekeri ben nereden bulaym da

ekmekle yiyeyim baba?. Lokmn Hekim glerek, Olum ben sana ekerle
ekmek ye demiyorum. Yemek yiyecein zaman iyice karnn acksn. Acktn
zaman sadece ekmek yesen bile, sana eker gibi gelir. Karnnn doyduunu da
hissedince, hemen sofradan kalk. Karnn tam doyurma, demi. [267]
71.
Bir gn Lokmn Hekim oluna bir uval buday teslim ederek
deirmene gtrmesini ve yolda uval derse oradan geen adamlara
seslenerek Lokmn Hekimin olu olduunu, yardm etmelerini sylemesini
tembihlemi. Bir sre gittikten sonra hakikaten uval eein srndan dm.
ocuk oradan geen bir adama seslenmi, Amca ben Lokmn Hekimin
oluyum, yardm edin de u uval eee ykleyelim. Adam, Ben Lokmn
Hekim, mekim tanmam, yazn dere suyu, kn gze suyu imem. Senin ock
hatrn iin yardm ederim, demi ve yere den uval eein srtna
yklenmesine yardmc olmu. Olan deirmenden dnnce, babas sormu,
Yolculuk nasl geti?-. uval eein zerinden yere dt. Oradan geen bir
adama bana vardm etmesini syledim. Adam, ben Lokmn Hekim, mekim
tanmam, yazn dere suyu, kn gze suyu imem dedi. Lokmn Hekim
glmseyerek, Olum ben Lokmn Hekimim ama. o adam benden daha
Lokmn Hekim imi. [267]
72.
Lokmn, mrnde kars ile bir defa cinsi ilikide bulunmu ve bir ocuu
olmu. Kocasnn bu durumuna tahamml edemeyen kars, bir gn olunu
yanma ararak, Git babann yanna de ki, bana bir karde yap ne olur
babacm. ocuk babasnn yanna giderek annesinin sylediini aynen syler.
stein karsndan geldiini anlayan Lokmn Hekim, oluna. Oul, sana karde
lzmsa, bana da can lzm . 1267]
73.
Adamn biri nefes darlna tutulmu. Lokmn Hekime komu:
Gsm tutuluyor, ne yapaym? demi. Lokmn da, Arpay kaynatarak
suyunu i. Lokmnn tavsiyelerini uygulayan hastann hemen gs alm.
[267]
74.
htiyar bir kadnn tek olunun gzleri kr olmu. Gzlerinin almas iin
Lokmn Hekime gitmelerini isteyen ocuk, Gzlerimin kr olduunu Lokmn
Hekime aktardnda, onun ilk sylediini aklnda tutmasn istemi. Olunun
istei zerine ihtiyar anne Lokmn Hekime giderek, durumu anlatm. Lokmn
Hekim, Ah o elleri olmasayd demi. Eve dnen ihtiyar kadn, Lokmn
Hekimin syledii ilk sz oluna aktarnca ocuk annesine ellerini skca
balamasn sylemi. Bir hafta sonra ocuun gzleri alm ve gznn
yaralan iyi oln. [267]
75.
Bir gn adamn biri Lokmna. Senin olun neden altna iiyor? Madem
sen byk bir hekimsin, neden bunun nne geemiyorsun? demi. Lokmn
Hekim, Ben oluma ata binme dediim ve defalarca ikaz ettiim halde yine
binmeye devam etti. Baa kamayacam anlaynca, sidiin nerede gelirse
orada atndan in ve ihtiyacn gider dedim. Yine szm dinlemedi, at zerinde
iken sidii geldiinde inat edip iemiyor ve sidik damarlar dmleniyor.
Yataa yatt zaman altna slyor. [267]
76.
Lokmn Hekim bir gn hastalanm. Ailesine kendisini pamuklara
sarmalarn sylemi, bunun zerine btn vcudunu pamuklara sarmlar. Yz
sene pamuklar iersinde kalm. Sonra Allahn emri ile Cebrail, Lokmn
Hekime can \ imi. Bir daha hi hastalanmadan yllarca yaam. [267]
77.
Lokmn Hekim bir gn ba sulamaya gitmi. Karsna bir adam karak,
su vermemek istemi. Lokmn Hekime ileri geri kt szler sylemesi

zerine, Allah senin beln versin diye beddua etmi. Hastalanp, yataklarna
den adam uzun zaman tedavi edilememi. Nihayet Lokmn Hekime
gtrmler. Hastay tanyan Lokmn, Seni affettim, Allah ifan versin demi.
Aradan birka gn getikten sonra hasta iyileerek ayaa kalkm ve bir daha
bakalarnn ktlk yapmamaya yemin ederek, Lokmn Hekimden zr
dilemi. [267]
78.
Lokmn Hekim arkadalaryla birlikte bir gn bir hamamn nnden
geiyorlarm. Hamamdan gebe bir kadn km. Lokmn yannda bulunan
arkadalarna, Yarm saat sonra bu kadn lecek demi. Arkadalar
armlar. Gerekten yarm saat sonra gebe kadn lerek, cenazesini
kaldrmak iin tellallar barmaya balamlar. Lokmn Hekim ile arkadalar
kadnn evine gitmiler. Lokmn, hastann karnna uvaldz batrr ve biraz
sonra kadn canlanr, ayaa kalkar. Lokmn Hekim, kadnn lmediini
syleyerek. Hamile hamamda ok fazla kaldndan, ocuu ieride bunalm.
Bu yzden anasnn cierine el atm. Nefesi kesilen da kadn baylm.
uvaldz kadnn boluundan ocuun eline soktum. Eli acyan ocuk elini
anasnn cierinden ektiinden anne rahatlayarak kendine geldi demi. Gebe
kadnlarn hamamda fazla kalmas doru deildir. [267]
79.
Devrin padiahn gzel bir kz varm. Kzn hi dar karmazm. Kz
gnlerini pencere nnde yoldan geenleri seyrederek geirirmi. Bir gn
yoldan geen bir delikanlya ak olmu, gnden gne erimeye balam. Kznn
bu hale gelmesi padiah ok zm, Lokmn Hekimi getirterek, kzn derdine
bir are istemi. Muayenede Lokmn. kzn sevdaland iin bu hale dtn
tespit etmi. Bir kuzu kestirip gzelce kzarttrdktan sonra sofraya koymu. Bu
srada kz, Ben Dal Yusufa yandm, sen niye byle yandn ay kuzu der.
Bylece kzn, Dal Yusuf adl birine ak olduunu anlar. Padiaha bu durum
aktarlnca, kzn sevgilisinin yanma gitmesine izin verir. ki gn sonra Dal Yusuf
un babas, oluna haber yollayarak, olunu kendi setii bir kz ile
evlendireceini bildirince delikanl lkesine gitmeye mecbur olur. Kz sevdiinin
yerini tespit eder. Ve gerdek gecesi, olann evinin bahesindeki servi aacna
salarndan kendini asar. Sevgilisinin akna dayanamayan Dal Yusuf da
sevgilisinden habersiz kendisini baka bir aaca asar. ki sevgili sabaha kadar
aalar zerinde lmle peneleirler. Sabah, onlarn durumunu grenler
padiaha haber verirler. Aalardan indirilen sevgililer Lokmn Hekime
gtrerek tedavi ettirilir. Aileler yaptklarna piman olurlar ve bu iki genci
evlendirirler. [267]
80.
Lokmnn babas lmnden sonra yaplmasn istedii baz eyleri
oluna vasiyet eder. Babasnn lmnden sonra Lokmn Hekim krlarda
babasnn istedii iekleri toplayarak bir terkip hazrlayarak babasnn
vcuduna dker. Lokmn Hekim dktke, mezarn ierisinden Dk!, dk!
diye bir ses iitilmi. Bu ameliyatn yaplmasndan birka hafta sonra Lokmn
Hekimin babas dirilmi. [267)
81.
Lokmn lrken talebesine vasiyet etmi: Ben lnce vcudumu iyice
ufak paralara ayr ve bir kavanoza doldur, zerime u sudan dk ve bir
gbrelie gm. Dokuz ay sonra karrsnz. lnce, talebesi vasiyetini yerine
getirmi. Lokmnn kars da ok sabrszm. Her gn gbreliin etrafnda
dolar, talebesine daha ka gn var diye sorarm. Aradan yedi sekiz ay
gemi, bir gn sabr tkenen kadn frsatn bulup kavanozu gbreden
karm. Lokmnn uzvu teekkl etmi vaziyetteymi. Kadn kavanozun azn
anca Lokmnn u szleri iitilmi: Biraz daha! Biraz daha!. [133j

82.
Lokmnn olu bir gn at zerinde ardan geerken ii gelmi.
Kalabalk yannda attan inerek bir kenara idrarm boaltm. Bu durumu
grenler Lokmn Hekime giderek, olunun densizliinden dert yanmlar.
Lokmn Hekim glerek, Ben olumun yerinde olsam atan inmeden ierdim
demi [267]
83.
Lokmna Bu kadar uzun sren hayatnda dnyay nasl grdn? Diye
sorduklarnda, Dnyay iki kapal han olarak grdm. Birisinden girdim,
birisinden ktn demi. [2671
84.
Lokmn Hekim etrafnda bulunan kimselere drt tte bulunmu,
bunlardan ikisini unutacak, ikisini de unutmayacaksnz. Unutmayacaklarndan
biri Allahn var olduu, dieri ise lmn varldr. Unutacaklarnz ise,
bakalar tarafndan sana yaplan ktlkler ve bakalarna yaptnz
iyiliklerdir. [2671
85.
Bir adam ok ar hasta imi. Btn hekimlere bakld halde, tedavi
olamam. Sonunda Lokmn Hekime gelmi. Lokmn, ameliyatla hastann
karnndan bir kurt karm. Hekimlerin daha nce hastaya verdikleri btn
ilalar kurda yedirmi ve kurt iyice bym. Daha sonra kurdun zerine limon
skmaya balam. Limon sklan kurt erimi. imdiye kadar ektiin btn
ileleri bouna ekmisin. Hekimlere verdiin paralar ve aldn ilalar bouna
gitmi. Devaml olacak limon yese idin, hemen iyi olurdun demi [2671
86.
Lokmn Hekim zamannda byk bir kuraklk olmu. Ekinler kurumu,
dalar plak kalm, sular kesilmi, toprak susuzluktan atlam. Btn
hayvanlar kuraklk yznden eitli hastalklara tutularak lmler. Halktan da
lenler olmu. Halk yamur yamas iin gnlerce beklemi. Nihayet Lokmn
Hekime gitmeye karar vermiler. Lokmn Hekim, gelenlerden bir miktar
zeytinya istemi. Zeytinyalarn flara dolduran Lokmn Hekim bir
meydanda oturarak Ya, ya diye bararak halka datm. O, Ya dedike,
yamur yamaya balam. Zamanla yamur sel halini alm. Yamur isterken
sellere kaplan halk, bu sefer de yamurun durmas iin Lokmn Hekime
durdur mbarei demi. Bu sefer de torbasnn iini fndk ve fstkla
doldurup, sokakta oynayan ocuklara Yama, yama, yama! diye bararak
datmaya balam. Biraz sonra yamur kesilmi. [267]
87.
leceine yakn Lokmn Hekim kzn yanma ararak, Kzm, ben
ldmde, vcudumun arlnn misli sarmsak alarak iyice ezin. Etimi
kemiimden ayrarak, oynak yerlerime ezdiiniz sarmsa iyice doldurun.
Btn vcudumu da sarmsak ezmesi ile kapatn. ldm kimseye sakn
sylemeyin. Allahn izni ile yirmi drt saat sonra dirileceim, der ve lr.
Vasiyeti zerine kz, babasnn dediklerini aynen yapar. Biraz sonra kap
vurularak Cebrail insan klnda ieriye girer, Lokmn Hekimin nerede
olduunu sorar. Kz babasnn evde olmadn syler. Cebrail, kz doru
sylemesi iin ok sktm. Sonunda kz. babasnn ldn itiraf eder. O
anda Cebrail ortadan kaybolur. Bir gn sonra dirileceini syleyen Lokmnn
dedii k- nam. Eer kz, babasnn ldn Cebraile sylemeseymi,
dedii saatte dirilecekmi. [267]
88.
Lokmn Hekim zamannda, bir suluyu yer alt hapsine mahkm ederler.
Durumuna dayanamayan mahkuma Lokmn Hekimi gtrrler. Lokmn Hekim
hkmlnn bulunduu zindana gider. lm halinde bulunan mahkmun nne
her gn bir tane halanm koyun kellesi aslmasn syler. Bir ay sonra Lokmn
Hekim tekrar hkmlnn bulunduu kuyu nne gelerek hastann durumunu

gzden geirir. Kuyuya bu anda bir ip sarktlr. Hkmlnn bu ipten tutunarak

dar kmas sylenir. pten tutmaya alan mahkumun gcnn olmad
grlr. Lokmn Hekim, fazla miktarda pamuk getirmelerini syler. Hemen
pamuk getirilir. Hkmlnn sana ve soluna pamuk doldurulur. Bu ilem
devaml tekrarlanarak mahkum kuyudan karlr. Piirilmi koyun kellesi krk
gn daha hkmlnn nne aslr. Krk gn sonra hkml ayaa kalkar.
Bundan sonra, koyun kellelerinin bir ok derde deva olduu sylenir. [2671
89.
Lokmn Hekime hastalar geldiinde, raflardaki ila dolu ielerden
hangisi hastaya iyi gelecekse sallanmaya balarm. Bir gn, hastay muayene
srasnda, iinde zehir bulunan ie sallanm. Zehir iesinin sallandn gren
Lokmn Hekim, hastay tedavi edemeyeceini belirterek evine yollam. Her
muayene ayni eyler olunca, Bu hastann aresi budur diyerek zehri hastaya
verir. Hasta tamamyla iyi olur. O zaman Lokmn Hekim, Zehir de bir ilatr
demi. [267]
90.
Lokmn Hekim ldkten sonra, olu babasnn bu nasihatlerini dinlemek
ister. Bir zaptiyeyi dost edinen olu, cemiyetin nefret ettii alak bir adamdan
bir miktar bor para alr. Bir kuzuyu paralayp kzarttktan sonra bir uvala
brakr, evine getirerek bir adam ldrdn karsna syler ve beraberce
cesedi gmerler. Bir sre sonra olu karsn dver. Hiddete gelen kars
kocasnn bir adam ldrerek evlerine gmdn ihbar eder. Dost zaptiye
ocuu kadya gtrrken, alacakls yolunu keserek parasn ister, mahkeme
idama mahkum eder. Babasnn nasihatlerinin doruluunu gren Lokmn, son
istei olarak evinde gml cesedin karlmasn talep eder. stei kabul
edilerek evine gidilir. Bir torba ierisinde ceset yerinde, kzartlm kuzu ktn
gren ilgililer ocuktan zr dilerler. Babasnn nasihatlerinin doruluunu
grdnden bir daha insanlara gvenmez, inanmaz olur. [267]
91.
Bir iftira yznden, devrin padiah Lokmn Hekim ile olunu zindana
atar. Bir torba badem ekirdei veya bir torba fndkla yz sene zindanda
gnlerini geirir. Lokmn Hekim vasiyetlerini geyik derisi zerine yazarak,
zindann bir duvarna asar. Bu vasiyetler arasnda yz sene sonra kendisini ilk
nce badem ya ile ykamalarn, pimi koyun kellesi koklatlmasn ve on yedi
yalarnda kz ile sarlmasn ister. Lokmn Hekim zindan ierisinde
sabilecei kadar oyuk aarak buraya yerleir ve badem tanelerin yiyerek
gnlerini geirir. Bu ileye olu dayanamayarak birka sene sonra lr. Aradan
yllar geer. Devirler deiir. Padiahlarn biri gelir, biri gider. Lokmn Hekim
zindanda unutulur. Zamann birinde devrin padiahnn boaznda bir ur kar.
Ba vurmadklar hekim ve ila kalmaz bu illetin ortadan kalkmas iin. Padiah
bu hastal her geen gn biraz daha fazlalar. lkenin btn tabipleri bu illete
are bulamazlar. Saray kiilerinden birka Ah Lokmn Hekim, imdi senin
yerindi. Sen olsaydn padiahmzn bu illeti iyi olurdu. diye sylenirler. Lokmn
Hekimin zindanda olduu renilince, hemen zindana koulur, Lokmn Hekimin
sa, fakat kalbi yava yava att grlr. Vasiyetindeki ilemler yapldnda
Lokmn Hekim canlanarak padiahn huzuruna karlr. Padiahn boazndaki
illeti gren Lokmn Hekim, tedavisinin, Padiahn on be yandaki olunu
kesilerek kanndan boazndaki bu illete srerseniz hemen iyi olur. der.
Lokmn Hekimin b teklifine ilk nce zlen padiah, cannn sal ve
lkesinin selmeti iin olunun kesilmesine raz olur. Saray ortasnda ayr bir
yer hazrlanarak, Padiahn olu kesilmek zere getirilir. Lokmn Hekim
padiahn gen olunun yanma sokularak, kendisini kesmeyeceini,
korkmamasn ve ban arkasna boynuna srd zaman gc yettii kadar

barmasn gizlice syler. Feryat ve figanlar sarayn duvarlarndan yank

yapmaya balar. O anda olunun kesildiini zanneden padiahn boaznda
iddetli bir acma feryad ykselir. Feryadn arkasndan, yllardan beri ekilen ve
bir trl aresi bulunamayan illetin dar kt grlr. Derdim boazmdan
dar kt, olumu kesmeyin diye barr. Lokmn Hekim ile padiahn olunun
karlkl olarak oturduklar grlr. Bu sahneyi bilerek hazrladn ileri sren
Lokmn Hekim, Padiah bu ekil feryat etmeseydi, boaznda bulunan ur dar
kmazd der. Lokmn Hekim padiah tarafndan mkafatlandrlr. Uzun yllar
padiahn yannda kalr. Hastalarn ifaya kavuturur. [267]
92.
Lokmn Hekim ailesine bir sandk brakarak, Ben ldkten sora bu
sand amadan satn demi. Lokmnn lmnden sonra sand satn alan
kii kapan atnda, iinde bir kemik zerinde yazl u ibareyi bulmu:
Ayan scak tut ban serin, kendine bir i bul dnme derin [252,263, 267]
93.
Lokmn Hekime kr ve sar biri Lokmn Hekime rak olur. Aradan
gnler, aylar ve yllar geer. Bir gn Lokmn Hekim ameliyat yaparken, ra
hocasnn kusurunu grerek nasl yaplmas gerektiini anlatr. Daha sonra evine
giderek bir anak ste kr gzleri ile bakar. O anda anaktaki stn bir kk
derya olduunu ve daha byk deryalar aramasnn art olduunu gaipten
gelen ses fsldar. rak, memleketinden ayrlarak baka lkelerde tecrbesini
artrr. Nihayet memleketine dnerek, hocas olan Lokmn Hekimle imtihan
olmak ister. Lokmn Hekim eitli otlardan zehir yaparak, rana iirir. rak ta
daha nceden hazrlad panzehirle zehirin etkisini giderir. Bylece birbirlerinin
byk hekim olduklarn etraflarna daha ispat ederler. rak, gemite yapt
densizlikten dolay, Lokmn Hekimden af diler. Lokmn Hekim gururlanan
rann bu hareketini affeder. [267]
94.
Sleyman peygamber Lokmndan hikmet dersleri alrken merak
ettiinden, Uzun yaamann srlar nedir? diye sormu. Lokmn da Uzun
yaamann be art vard: Az taam, az kelm, az intikam ve ok sabrdr. Hz.
Adem, Nuh ve dier peygamberler bin yan stnde yaadlar. Bu kadar ok
yaamak arzu ettiler, lm korkusu akllarna bile gelmedi. Ben bile bugn bin
yan stndeyim. Az yemek yerim, hibir zaman tka basa karnm doldurmam,
gzm sofrada kalkarm. Vcudumun hcrelerini yemekle zehirlemem.
Dilerimle mezarm kazmam. Az konuur z konuurum. Bo yere nefes
tketmem. Az selmdan murat nefse hkim olmaktr. Karma bile ancak ylda
bir selm verir, ona bir evlt balarm. Bo yere selm vermem. ntikama
gelince: Bana ktlk edenlere kin beslemem, tanr onlarn cezasn verir,
intikam atei beni hibir zaman yakmamtr. Sabr etmee gelince, herhalde
benden sabrl bir kimse yoktur. Baban Davut her gn rsn banda demir
dver zincir yapard, ben alt ay onu seyrettim, ne yapyorsun diye sormadm.
Bir gn grdm ki o zincirlerden kendine bir zrh yapm ve onunla harp
meydanna indi. O vakit ne yaptn anladm. Uzun yaamann srlarn
Lokmndan renen Sleyman Peygamber bu sayede yz be yama kadar
yaad, kocamad, bunamad. lm korkusu iine dt zaman bir maaraya
ekildi ve orada ld. [136]
95.
Diyr- Rmda, iinde Lokmnn da bulunduu bir kervan soyulur.
Kervandakiler, Lokmna Soygunculara biraz nasihat etsen belki mallarmzn
bir ksmn geri verirler demiler.
O
da cevaben, Mallardan ziyde bunlara israf edilecek nasihate yazk
demi. [93, 263, 267]

96.
Lokmn Hekim her uzvun bir huyu olduunu pek iyi bilirmi. Lokmn
Hekim ameliyat yaparak hastasnn karnndaki derdini keser ve o esnada dar
kan barsaklara, Haydi ieri girin der. Onlar da Lokmnn szne, Peki
diyerek sknetle girerler. Lokmn yaray diker ve hastasn da ayaa kaldrr.
Bu ameliyat renen talebesinden bir muavini, hocasn Lokmn Hekimin
bulunmad bir srada yine byle bir hastasnn karnn aar, derdini karr. O
srada dar kan barsaklara: eri giriniz der. Bir trl girmezler, tpk
ustas Lokmn Hekimin syledii gibi syler, lkin onun szn dinlemezler.
Barsaklar da darda dururken hocas Lokmn Hekim gelir. Muavini byle
aalam grnce ne yaptn sorar. O da: Tpk sizin gibi atm. Atm,
hastann kamndaki derdi kardm. Dar kan barsaklara tpk sizin dediiniz
gibi ieri giriniz dedim. Girmediler. Tekrarladm, lkin o tarafl olmadlar. Ben
sokaym dedim, dinlemediler. cevabn verir. Lokmn barsaklara sert bir dil ile
Haydi bakaym, abuk ieri girin deyince barsaklar bu emri dinleyerek ieri
girerler. Yardmcs, bunu grnce arr. Sonra Lokmn Hekim, Geen gn
benim ameliyat ettiim hastann barsaklar sz dinleyen takmdand. Bu
seninkiler sz dinlemeyecek kadar aksi, onu iyi anladmdan benimkiler tatl dil
ile dediimi yaptlar, bu da ancak sert bir dil ile mutavaat gsterdi. Tedavi
ettiin her bir uzvun byle bir huyu vardr. Onu da anlamak lazmdr. der. [263]
97.
Lokmn Hekim lme kar su bulur. Ba, orta, son. Kendi vcuduna
gre kalp yaptrr ve rana beni kesip paralayacaksn, kalba dkeceksin. Bu
sular sra ile kullanarak beni tecessm ettireceksin diyor. ra da bunu
yapyor. Eti dkyor, kalba koyuyor. Fakat nc su dklp gidiyor. Allah bu
suyun kullanlmamas iin iesini drterek krdryor. te bu su arpa tarlasna
aktndan arpa suyunu ifal sayarlar. Lokmn Hekime otlar ben filan hastala
yararm diye sylerlermi. Stleenin stmay kestiini bulmu. [2451
98.
Lokmn Hakmin zamannda puta tapan bir padiah hklim srmede.
Bnun Sdk ve Sduk adl iki veziri var. kisi de inanm kii. Padiah, bunlarn
inancn duyunca onlardan kurtulmak iin, ikisini de Lokmna gnderiyor. Bir
mklm var, gidin, sorun; cevabn getirin diyor. Bunlar Lokmna gidip
padiahn sorusunu arz ediyorlar. Cevabn Padiaha bildirmek zere dndkleri
zaman Padiahn emriyle bunlar snrdan ieriye sokmuyorlar. Onlar da dnp
Lokmna gidiyorlar. Lokmn, onlara yldz bilgisini, rya yormay, hastalara ila
yapmay vs. retiyor. Gidin diyor, meydana bir sayvan (glge yapan ey)
kurun, kitaplarnz koyun, halka ila satn, ryalarn yorun, yldzlara bakn,
buna karlk da para alp hayatnz idme ettirin. [2131
99.
Lokmn her gn yapt tecrbeleri bir kitaba yazar, not edermi. Bir ok
aratrmalar sonunda lmn de aresini bulmu ve srlarn deniz kenarnda bir
kayann stne oturup defterine kaydetmee balamtr. Fakat eser tm
bitecei zaman Allah tarafndan bir rzgar km, defteri denize uurmu,
ihtiyar Lokmn ancak birka yapran kurtarabilmi.
100.
Lokmn Hekimlikte o kadar ilerlemi ki hastasn grmeden kapdan
uzatt bir iple muayene etmee balam. Gelen hasta ipi koluna balar
Lokmn da ieride telin hareketine gre tehisini kor ve ilacn gnderirmi.
Halk vaziyetten phe etmee balam ve Lokmn imtihana karar vermiler.
Bir gn hasta yerine a bir kedinin ayan tele balamlar. Lokmn ieriden
barm. Buna san eti yedirin!. [133. 263. 2671
101. Lokmnn hocas bir gn mhim bir ameliyat yapmak zere bir hamam
hazrlatm, hastas ile beraber ieri girmi fakat Lokmn ieri almam.

Merakn yenemeyen Lokmn da hamamn kubbesinden ameliyat seyretmee

karar vermi. Hocas hastann kafatasn am, beyin zarlar arasndaki bir
bcei oynar durur ve hastay rahatsz eder bir ekilde grm. Hoca, bcein
engelli ayaklaryla zara skca tutunduunu grnce bcei almakta tereddde
dm. Kafatasn kapatmak zereyken, Lok- mn yukardan barm: Ate
ister! Ate gster!. Hocas denile- ni yapnca, ateten korkan bcek kam.
Hasta da kurtulmu. [133]
102.

Hz. Sleyman, Lokmndan hikmet dersleri alrken merak edip sordu:

Uzun yaamann srlar nedir?

Uzun yaamann be art vardr: Az taam, az kelm, az selm ve ok

sabr.

Bunlar nasl olur?

Hz. Adem, Hz. Nuh ve dier peygamberler bin yan stnde yaadlar. Bu
kadar ok yaamak arzu ettiler. lm korkusu akllara gelmedi. Ben bile bugn
bin yan stndeyim. Az yemek yerim. Hibir zaman tka basa karnm
doldurmam, gzm sofradan kalkarm. Vcudumun hcrelerini yemekle
zehirlemem. Dilerimle mezarm kazmam Az konuur z konuurum. Bo yere
nefes tketmem. Az selmdan murat nefse hkim olmaktr. Karma bile ancak
ylda bir selm verir, ona bir evlt balarm. Bo yere selm vermem.
ntikama gelince: Bana ktlk edenlere kin beslemem, Allah onlarn cezasn
verir, intikam atei beni hibir zaman yakmamtr. Sabr etmee gelince,
benden sabrl kimse yoktur. Baban Davud her gn rsn banda demir dver
zincir yapard, alt ay onu seyrettim, ne yapyorsun diye sormadm. Bir gn
grdm ki o zincirlerden kendine bir zrh yapm ve onunla harp meydanna
indi. O vakit ne yaptn anladm. Benim btn tecrbelerim sabr ile elde
edilmitir. Bir hikmet syleyebilmek iin bazan bir ylda binlerce tecrbe
yaparm.
Uzun yaamann srlarn Lokmndan renen Sleyman Peygamber, bu
sayede yz be yana kadar yaad, kocamad, bunamad. lm korkusu iine
dtnde bir maaraya ekildi ve orada ld. [134]
104. Hz. Sleyman bir gn Lokmn olmak sevdasna dm. Adamlar ona
ln ortasnda bir kale tarif etmiler, orada ancak hekimlik srrn renirsin
demiler. O da kalkm kaleye gitmi, fakat ierde hi kimseyi bulamam.
Nihayet bir siyah ylana rast gelmi ve sormu, Lokmn olmann srr nedir?
Ylan da, u ta kaldr grrsn, demi. Sleyman ta kaldrm, esmer ve
beyaz olmak zere iki kme un grm, bunlar alarak dnm. Frncsna
ikisinden de ayr ayr ekmek yapmasn sylemi. Ekmekler pimi, tam o anda
kapya bir fakir gelmi ve dilenmi. Frnc bu adama acm. Sleyman esmer
ekmei ne yapacak diye hepsini dilenciye yedirmi, beyazlan da gtrm.
Biraz sonra dilenci ehirden uzaklam, amma yrd yollardaki otlar dile
gelmi ve biz u derdin devasyz diye konumaya balamlar. Fakir Lokmn
oluvermi. Sleyman ise vaziyeti renince Lokmn yanma aln, ne yapalm
Allah hekimlii bize ksmet etmedi demi. [133]