T.C.

MLL ETM BAKANLII

ORTARETM PROJES
LABORATUVAR HZMETLER

ZELTLER AYARLAMA

ANKARA, 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 04.09.2008 tarih ve 182 sayl sayl

Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
kademeli olarak yaygnlatrlan ereve retim programlarnda amalanan
mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir
(Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve
gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik

kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. STANDART ZELT HAZIRLAMA .............................................................................. 3
1.1. zelti Ayarlama ve nemi .......................................................................................... 3
1.2. zelti Ayarlamak in Kullanlan Standartlar ............................................................. 4
1.2.1. Primer Standart Maddeler ve zellikleri ............................................................... 4
1.2.2. Primer Standart Madde Hazrlama ....................................................................... 5
1.2.3. Sekonder Standart Maddeler ve zellikleri ........................................................... 6
UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 7
LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 8
RENME FAALYET2 .................................................................................................... 9
2. TTRASYON NCES HAZIRLIKLAR ............................................................................ 9
2.1. Volumetrik Analiz ve Koullar .................................................................................... 9
2.2. Volmetride Kullanlan Terimler................................................................................ 10
2.2.1. Titrasyon ve Geri Titrasyon ................................................................................. 10
2.2.2. Ayarl zelti ...................................................................................................... 10
2.2.3. Edeerlik ve Dnm Noktas ............................................................................. 10
2.3. ndikatr ...................................................................................................................... 11
2.3.1. ndikatrn Tanm .............................................................................................. 11
2.3.2. ndikatr eitleri ................................................................................................ 11
2.3 3. ndikatr Hazrlama ............................................................................................. 12
2.4. Volmetride Kullanlan Ara Gereler ....................................................................... 14
2.5. Bret Hazrlama .......................................................................................................... 15
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 16
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 18
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 19
3. STANDART ZELTY TTRE ETME ......................................................................... 19
3.1. Titre Etme ................................................................................................................... 19
3.2. Titrasyon Yaparken Dikkat Edilecek Hususlar ........................................................... 19
3.3. Edeerlik Noktas veya Dnm Noktas Tespiti ....................................................... 20
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 22
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 25
RENME FAALYET4 .................................................................................................. 26
4. TTRASYON SONRASI LEMLER YAPMA .............................................................. 26
4.1. Sarfiyat Okuma ........................................................................................................... 26
4.2. Bret Temizlii ........................................................................................................... 27
4.3. Hesaplama ................................................................................................................... 27
4.3.1. Volmetrik Faktr ............................................................................................... 27
4.3.2. Faktr Tespiti ....................................................................................................... 28
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 30
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 32
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 33
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 34
KAYNAKA ......................................................................................................................... 36
i

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD

524LT0009

ALAN

Laboratuvar Hizmetleri

DAL

Alan Ortak

MODLN ADI

zeltileri Ayarlama

SRE

Analizlerde kullanlacak zeltileri ayarlama ile ilgili bilgi ve

becerilerin kazandrld renme materyalidir.
40/24

N KOUL

Analiz zeltileri -2 modln baarm olmak

YETERLK

zeltileri ayarlamak

MODLN TANIMI

Genel Ama
Gerekli ortam salandnda tekniine uygun olarak zeltileri
ayarlayabileceksiniz.
MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

Amalar
1. Standart zeltileri hazrlayabileceksiniz.
2. Titrasyon ncesi hazrlklar yapabileceksiniz.
3. Standart zeltiyi titre edebileceksiniz.
4. Titrasyon sonras ilemleri yapabileceksiniz.
Ortam
Laboratuvar ortam, ktphane, nternet, bireysel renme
ortamlar vb.
Donanm
Hassas terazi, piset, erlenmayer, spatl, etv, , bret, beher,
bunzen beki, kat, kalem, rapor defteri, hesap makinesi,
Na2CO3, 0,1 N HCl zeltisi, primer standart veya sekonder
standart zeltisi, metil oranj, temizlik madde ve zeltileri
Modln iinde yer alan herhangi bir renme faaliyetinden
sonra verilen lme aralar ile kendi kendinizi
deerlendireceksiniz.
Modl sonunda kazandnz bilgi ve beceriler retmeniniz
tarafndan llerek deerlendirilecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci,
Laboratuvar almalarnda analiz yntemi seiminde zaman, maliyet ve analiz
sonularnn gvenilirlii tercih sebebidir. zeltilerle yaplan analizler, ksa srede
gereklemesi, maliyetinin dk ve sonularnn gvenilir olmas nedeniyle geni bir
kullanm alanna sahiptir.
Laboratuvarlarda kullanlan yntemlerin zelliklerine gre baz zeltilerin ayarl
zeltiler olmas gerekmektedir. Volmetride kullanlan zelti deriimlerinin tam olarak
bilinmesi hesaplamalarda kesin deriimin kullanlmas analiz sonularnn gvenilirliini
arttrmaktadr.
Belli kurallara gre hazrlanan zeltiler yaklak deriimlerde hazrlanr. Yaklak
deriimi bilinen zeltiler kesin deriimi bilinen zeltilerle ayarlanarak kesin deriimleri
bulunur. Kesin deriimi bilinen zeltilerle yaplan analiz sonularnn gvenilirlii yksek
olmaktadr.
Bu modldeki bilgiler nda analizde kullanacanz zeltileri ksa srede ve doru
olarak ayarlama bilgi, beceri ve deneyimi kazanacaksnz.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1
AMA
Gerekli ortam salandnda tekniine uygun olarak zeltileri ayarlayabileceksiniz.

ARATIRMA

evrenizdeki laboratuvarlarda sk kullanlan ayarl zeltileri aratrnz ve

arkadalarnzla tartnz.

1. STANDART ZELT HAZIRLAMA

1.1. zelti Ayarlama ve nemi
Laboratuvarlarda bir maddenin nicel olarak tayin edilebilmesi iin eitli yntemler
uygulanr. Bu yntemlerden birisi de volmetrik analizdir. Volmetrik analiz hacim
lmne dayanan bir yntemdir. Deriimi kesin olarak bilinen bir zelti ile deriimi
bulunmak istenen zelti titre edilir. Bir maddenin deriimi tam olarak bilinen bir zelti ile
edeerlik noktasna kadar reaksiyona sokulmasna titrasyon, yaplan ie (eyleme) titre
etmek denir.

Resim 1.1: Titrasyon

Btn volmetrik analizler iin ayarl zelti gerekir. Analizde kullanlan

zeltilerdeki herhangi bir yanllk analiz sonucunu tamamen etkileyeceinden ayarl
zeltinin hazrlanmas volmetrik analizin en nemli blmn oluturur.

Titrasyon ilemlerinde kullanlan maddeler ounlukla saf halde bulunmazlar.

rnein NaOH, havadaki CO2 ve su ile kolayca tepkimeye girdiinden amalanandan daha
az NaOH tartlmasna sebep olur.

NaOH CO 2 NaHCO3
Saf olmayan maddelerle ve deriimi kesin bilinmeyen zeltilerle hazrlanan
zeltilerin amalanan deriimleri (yaklak deriimleri ) ile gerek deriimleri farkl
olacaktr. Bu tr zeltilerin gerek deriimlerinin belirlenmesi ilemine zelti ayarlama
denir.
zeltiler ok saf ve belirli bir formlde tartlabilen maddelerin belirli bir miktar ile
tepkimeye sokulur. Harcanan zelti hacminden yararlanarak zeltinin gerek deriimi
hesaplanr. Bu ekilde deriimi kesin olarak belirlenen zeltilere ayarl zeltiler denir.

1.2. zelti Ayarlamak in Kullanlan Standartlar

zelti ayarlamada iki eit standart kullanlmaktadr:

Primer Standart Maddeler

Sekonder Standart Maddeler

1.2.1. Primer Standart Maddeler ve zellikleri

Volmetride, zeltiyi ayarlayabilmek iin kullanlan ok saf maddeye birincil veya
primer standart madde denir. Sodyum karbonat, sodyum oksalat, potasyum bikarbonat,
boraks, potasyum iyodat ve civa II oksit gibi maddeler primer standart madde olarak
kullanlr.

Resim 1.2: Primer standart maddeler

Primer standart olarak kullanlan maddeler kimyasal yaplar belli ve saf olan
maddelerdir. Saflklar, saklama ve daha sonraki tartma ileminde bozulmamaldr. Ayrca
kolay saflatrlabilen, saflk kontrol ilemleri kolay ve sonucu etkilemesi ynnden byk
mol arlna sahip maddeler olmaldr. Primer standartlarn saflatrma ilemlerinde
ktrme, kristallendirme ve sblimleme tekniklerinden yararlanlr. Ayrca ayarlama
ilemleri iin tartlan miktar, ayarl zelti sarfiyat 30-40 ml aras olacak ekilde olmaldr.
Baz primer standart maddelerle direkt ayarl zelti hazrlanabilmektedir.
Bir maddenin primer standart olarak kullanlabilmesi iin gerekli zellikler:

Maddenin bileimi tam olarak bilinmeli ve olduka saf olmaldr.

Ayarlanacak zelti ile hzl ve stokiyometrik bir tepkime vermelidir.
Oda scaklnda mutlaka kararl olmal, bir etvde kurutulabilmeli ve su veya
karbondioksit gibi maddeleri sourucu zellii olmamaldr.
Edeer arl, eer mmkn ise byk olmaldr nk kk tartmlardaki
hata oran byk tartmdakinden daha byk olur.

Aadaki tablo eitli primer standart maddeleri ve bunlarla ayarlanan ayarl

zeltileri gstermektedir.
Primer Standart
Sodyum karbonat
(Na2CO3)
Oksalik asit
(H2C2O4.2H2O)
Potasyum hidrojen ftalat
(KHC8O4 )
Benzoik asit
(C6H5-COOH)
klorr
(NaCl)
inko metali
(Zn)
Potasyum iyodat
(KIO3)

Mol Arl (gr)

Ayarlanan Ayarl zelti

106,00

HCl, H2SO4

126,06

NaOH, KOH, KMnO4

204,23

HClO4, CH3COOH

122,12

NaOCH3, LiOCH3

58,44

AgNO3

65,37

EDTA

214,00

Na2S2O3

Tablo 1.1: Primer standart maddeler ve ayarl zeltiler

1.2.2. Primer Standart Madde Hazrlama

Titrasyonda kullanlacak zeltiler, en iyi ekilde primer standart madde ile titre
edilerek ayarlanr. Bu amala ayarlanacak zeltinin zelliine gre kullanlacak primer
standart madde belirlenir. Primer standart saf katlarndan hazrlanr . Primer standart
maddeler zelti halinde bulunmazlar. zelti halinde olanlar kullanlacak olursa bunlar
sekonder standart madde olur.
5

1.2.3. Sekonder Standart Maddeler ve zellikleri

zelti ayarlamada ok saf madde yerine ayar belli baka bir zelti de kullanlabilir.
Kullanlan bu ayar belli zeltiye ikincil standart (veya sekonder standart ) denir.
rnein, ayarl bir asit zeltisi ile bir baz zeltisinin ayarlanmasnda asit zeltisi,
veya gm nitrat zeltisinin ayar belli sodyum klorr ile ayarlanmasnda sodyum klorr
zeltileri birer ikincil standart maddelerdir.
Ayarlama ilemlerinde ikincil standart kullanmak, birincil standarttaki kurutma ve
tartma gibi baz ilemleri iermediinden daha az zaman alr ve bu nedenle laboratuvarda
ayarl zeltiler bulundurulur. Bu zeltilerin zamanla bozulmamas, bulunduklar kaptan ve
gne ndan etkilenmemesi gerekir. Aksi halde ayarl olarak bilinen zeltinin deriimi
deieceinden bir ok hataya sebep olabilir.

Resim 1.3: Sekonder standart zeltiler

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki nerileri dikkate alarak ilem basamaklarn sras ile yerine getirip 0,1 N
HCl zeltisi ayarlamada kullanlacak primer standart madde hazrlaynz.
Uygulamada kullanlan ara gere ve kimyasal maddeler: Hassas terazi, Na2CO3 tuzu,
piset, erlenmayer,spatl, etv
lem Basamaklar

neriler

Kullanlacak primer standart maddeyi tespit

ediniz.( Susuz Na2CO3)

Laboratuvar nlnz giyiniz.

Laboratuvar gvenlik kurallarna
uygun alnz.
Kullanacanz primer maddeye
Tablo 1.1e bakarak karar veriniz.

Etvde 105 110 C' de 1 saat kurutunuz.

Etvn scaklk ve sre ayarn
yapmay unutmaynz.

Titrasyon yaplacak erlenmayere 0,1 0,2 gr

civarnda tartnz.

Hassas terazi tartm kurallarna

uyunuz.
Tartm on binde bir g (0,0001 gr
gibi) hassasiyetinde yapnz.
Tartm kaydetmeyi unutmaynz.

Saf su ile hacmi 100 mlye tamamlaynz.

stenilen hacmi gemeyiniz.

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlede verilen bolua uygun kelimeleri yaznz.
1.

zeltilerin gerek deriimlerinin belirlenmesi ilemine

2.

Bir maddenin deriimi tam olarak bilinen bir zelti ile edeerlik noktasna kadar
reaksiyona sokulmasna ..denir.

3.

Deriimi kesin olarak belirlenen zeltilere denir.

4.

Volmetride, zeltiyi ayarlayabilmek

.. standart denir.

5.

zelti ayarlamada ok saf madde yerine ayar belli baka bir zeltide kullanlabilir.
Kullanlan bu ayar belli zeltiye .. standart denir.

iin

kullanlan

denir.

ok

saf

maddeye

DEERLENDRME
Yukardaki teste verdiiniz cevaplar, cevap anahtar ile karlatrnz. Eksik
konularnz varsa bu eksikliin neden kaynaklandn dnerek arkadalarnzla tartnz.
retmeninize danarak tekrar bilgi konularna dnp eksiklerinizi gideriniz.

RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
Gerekli ortam salandnda tekniine uygun olarak titrasyon ncesi hazrlklar
yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Titrasyon nedir? Aratrnz.

Titrasyon ncesi hazrlklar nelerdir? Aratrnz.

2. TTRASYON NCES HAZIRLIKLAR

2.1. Volumetrik Analiz ve Koullar
Volmetrik analiz hacim lmne dayal bir yntemdir. Volumetrik analizlerde
numunenin belli bir miktar veya numune zeltisinin belli bir hacmi alnarak deriimi tam
olarak bilinen baka bir zelti (ayra) ile tepkimeye sokulur.
Volumetrik analizin en nemli stnl ayra ve rnek analize hazrlandktan sonra
analizin ok ksa srede tamamlanabilmesidir. Bir kimyasal tepkimenin volmetrik amala
kullanlabilmesi iin aadaki koullar tamas gerekir:

Tepkime stokiyometrik olmaldr: Kimyasal olay kesin bir ekilde ve tek bir
kimyasal denklemde tanmlanabilmelidir.
Tepkime hzl olmaldr: Eer tepkime yeterince hzl deilse uzun sre
beklemek gerekir. Bu da zaman kaybna neden olur. Tepkimenin yava olmas
ortamdaki dier maddeler ile istenmeyen baz tepkimelerin olmasna da neden
olabilir.
Tepkime tam olmaldr: Deriimi belli zelti eklendiinde tepkime en az
%99.9 orannda gereklemelidir. Aksi halde stokiyometrik ilikiyi kurmak
mmkn olmaz.
Uygun bir indikatr bulunabilmelidir: Kimyasal olayn sonucunu, yani
deriimi bilinen zeltiden ne kadar eklemek gerektiini, belirleyecek uygun bir
indikatr bulunabilmelidir.

2.2. Volmetride Kullanlan Terimler

Volmetride sklkla karlalan titrasyon, ayarl zelti, dnm noktas gibi
kavramlar aada verilmitir.

2.2.1. Titrasyon ve Geri Titrasyon

Bir maddenin, deriimi bilinen bir zeltinin belirli hacmi ile tam olarak tepkimeye
sokularak miktarnn bulunmas olaynn tamamna titrasyon, iki maddenin tepkimeye
sokulmas blmne ise titre etmek denir.
Btn titrasyonlar da deriimi bilinen ve bilinmeyen iki ayr zeltinin belirli
hacimleri tepkimeye sokulur. Tepkimenin tam olarak bittii noktann iyi belirlenebilmesi
iin deriimi bilinen zeltinin (ayracn) damla damla eklenmesi gerekir. Baz hallerde ise
belli hacimde deriimi bilinen zelti (ayra) numune zeltisi zerine eklenir. Ayracn
fazlas, aranan maddenin veya baka bir maddenin deriimi belli zeltisi ile titre edilir. Bu
ileme geri titrasyon denir. Bu durumda ayracn eklenen miktarndan geri titre edilen
miktar karlarak ilem yaplr.

Resim 2.1: Titrasyon

2.2.2. Ayarl zelti

Volumetrik analizde kullanlan deriimi tam olarak bilinen zeltiye ayarl zelti
denir. zeltinin deriiminin tam olarak hesaplanmas iin yaplan ileme ise o zeltinin
ayarlanmas denir.

2.2.3. Edeerlik ve Dnm Noktas

Bir titrasyonda ayarl maddenin titre edilen maddeyi tam olarak tkettii noktaya
edeerlik noktas denir.

10

Resim 2.2: Dnm noktas tayini

Bir titrasyonda edeerlik noktasn belirlemek iin kullanlan indikatrn renginin

tamamen deitii noktaya dnm noktas denir.

2.3. ndikatr
2.3.1. ndikatrn Tanm
Bir titrasyonda edeerlik noktasn veya ona en yakn noktay belirlemek amacyla
kullanlan maddelere indikatr denir.

Resim 2.3: ndikatr

2.3.2. ndikatr eitleri

ndikatrler ok eitli olmasna ramen genel olarak temel grupta incelenebilir.

Asit-baz indikatrleri: Hemen hemen tamam organik boyalar olup zayf asit
veya zayf baz zelliindedirler. Her indikatrn renk deitirdii pH aralklar
farkldr. Farkl pH aralklarnda kullanlabilir.
11

Aada baz indikatrlerin ad, asit ve bazdaki rengi ve kullanlaca pH aralklar

verilmitir:
ndikatrn Ad
Fenolftalein
Metil oranj
Metil krmzs
Brom timol mavisi

Bazdaki Rengi
Pembe
Turuncu
Sar
Mavi

pH Aral
8.0-10.0
3.2-4.4
4.4-6.2
6.2-7.6

kelme veya kompleksleme indikatrleri: kelme ve kompleksleme

reaksiyonlarnda kullanlan indikatrler farkl grupta incelenebilir.

Asitteki Rengi
Renksiz
Krmz
Krmz
Sar

zeltide renk deiimi meydana getiren indikatrler: Ortama

indikatr olarak ilave edilen madde ile ayarl zeltinin edeerlik
noktasndan hemen sonra zeltide renkli bir rn oluturmasyla titrasyon
sonucunu bildiren maddelerdir.
Dnm noktasnda farkl renkte kelek meydana getiren
indikatrler: Bu amala en ok kromat indikatr kullanlr. Ayarl
gm nitrat zeltisi ile klorr tayininde kullanlan kromat indikatr e
deerlik noktasndan hemen sonra ortamda farkl renkte (turuncu) ikinci
bir kelek oluturarak titrasyon sonunu bildirir.
Sourma (absorbsiyon) indikatrleri: Titrasyon sonunda ortamda
olumu olan kelein rengini deitiren indikatrlerdir. rnein, ayarl
gm nitrat zeltisi ile klorr tayininde kullanlan fluoressein indikatr
bu trdendir. E deerlik noktasndan hemen sonra ortamda olumu olan
beyaz renkli AgCl keleinin rengini siyaha boyayarak titrasyonun
bittiini gsterir.

Ykseltgenme ve indirgenme indikatrleri: Ykseltgenme ve indirgenme

(Redoks) reaksiyonlarnda kullanlan indikatrlerdir. Genellikle indirgen
maddelerdir. Edeerlik noktasndan hemen sonra ayarl zelti ile
ykseltgendiinde farkl renge dnebilen organik maddelerdir. Dikkat
edilecek nokta indikatrn indirgenme potansiyelinin analiz edilecek maddenin
indirgenme potansiyelinden daha kk olmasdr. Niasta zeltisi iyot ile
yaplan titrasyonlarda kullanlan bir indikatrdr. Difenil amin sodyum slfonat
da ykseltgenme ve indirgenme titrasyonlarnda sk kullanlan bir indikatrdr.

2.3 3. ndikatr Hazrlama

Sk kullanlan baz indikatrlerin hazrlanma aamalar aada verilmitir:

Fenolftalein (10 g/llik): bu belirtecin rengi, 8,3 - 10,0 pH blgesinde

renksizlikten krmzya dnr. 10 g/llik 2,5 g fenolftalein, % 95lik etil
alkolde zlr ve zelti ayn etil alkol ile 250 mlye seyreltilir.

12

Metil Krmzs (0,1 g/llik): 25 mg ince toz halindeki metil krmzs, 95 ml

0,05 N sodyum hidroksit zeltisi ve 5 ml % 95lik etil alkol karmnda
stlarak zlr, znme tamamlandktan sonra 125 ml % 95lik etil alkol
katlr, zeltinin tm 250 mllik bir ll balona aktarlr ve su ile iarete
kadar seyreltilir.
Metilen Mavisi (0,15 g/llik): 38 mg metilen mavisi, suda zlr ve su ile 250
mlye tamamlanr.
Metiloranj (0,4 g/llik): 0,1 g metiloranj 50 ml % 95lik etil alkolde zlr,
zeltinin tm 250 mllik bir ll balona aktarlr ve su ile iarete kadar
seyreltilir.
Perdelenmi Metiloranj (1 g/llik): 0,25 g metiloranj ve 0,15 g ksilen siyanol
FF 50 ml % 95lik etil alkolde zlr, zeltinin tm 250 mllik bir
ll balona aktarlr ve su ile iarete kadar seyreltilir.
Perdelenmi metiloranj belirtecinin rengi 2.9 -4,6 pH blgesinde krmzdan
yeile dnr.
Bromokresol Yeili (0,4 g/llik): 2,9 ml 0,05 N sodyum hidroksit zeltisi ve 5
ml % 95lik etil alkol karm hazrlanr. 0,1 g bromokresol yeili karma ilave
edildikten sonra stlarak zlr. znme tamamlandktan sonra zeltinin
tm 250 mllik bir ll balona alnr, 50 ml % 95lik etil alkol katlr ve
zelti su ile iarete kadar seyreltilir.
Bromokresol Moru (0,4 g/llik): 0,1 g bromokresol moru, 5 ml % 95lik etil alkolde znnceye kadar stlr. znme tamamlandktan sonra 20 ml %
95lik etil alkol ve 3,7 ml 0,05 N sodyum hidroksit zeltisi stlr. zeltinin
tm 250 mllik bir ll balona alnarak 30 ml % 50lik etil alkol katlr. yice
kartrldktan sonra su ile iarete kadar seyreltilir.
Bromofenol Mavisi (0,4 g/llik): 3,0 ml 0,05 N sodyum hidroksit zeltisi ile 5
ml % 50lik etil alkolde kartrlr. 0,1 g bromofenol mavisi karma ilave
edildikten sonra stlarak zlr. znme tamamlandktan sonra 50 ml %
95lik etil alkol katlr, zeltinin tm 250 mllik bir ll balona aktarlr ve
su ile iarete kadar seyreltilir.
m-Kresol Moru (0,4 g/llik): 0,1 g m-kresol moru, 50 ml % 95lik etil alkolde
zlr, buna 5,2 ml 0,05 N sodyum hidroksit zeltisi katlr, zeltinin tm
250 mllik bir ll balona aktarlr ve su ile iarete kadar seyreltilir.
Kresol Krmzs (0,2 g/llik): 50 mg kresol krmzs, 2.05 ml 0,05 N sodyum
hidroksit zeltisi ve 5 ml % 95lik etil alkolde stlarak zlr, znme
tamamlandktan sonra 50 ml % 95lik etil alkol katlr, zeltinin tm 250
mllik bir ll balona aktarlr ve su ile iarete kadar seyreltilir.
Dimetil Sars (2 g/llik): 0,5 g dimetil sars, 50 ml % 95lik etil alkolde
zlr, zeltinin tm 250 mllik bir ll balona aktarlr ve % 95lik etil
alkol ile iarete kadar seyreltilir.
2,4-Dinitrofenol (1 g/llik): 0,25 g 2,4-dinitrofenol suda zlr ve zelti su ile
250 mlye seyreltilir.

13

2.4. Volmetride Kullanlan Ara Gereler

Volumetri, hacim lm esasna dayandna gre l kaplarnn zel bir nemi
vardr. Bu aralarn tamamna yakn camdan yaplm olup ok zel durumlarda kuvartz
veya plastikten yaplm olanlar kullanlr.
Volmetride kullanlan l kaplarnn en nemlileri mezr, balon joje, pipet, piset ve
bretlerdir. Bunlardan balon jojeler 50,100,250,500,1000 ve 2000 mililitre hacimlerinde olup
her biri belli hacimleri ler. Pipetler ise iki ekilde olabilir. Bunlardan birinin ortas geni,
ular incedir. kincisi ise zeri numaralanm bir cam boru grnmnde olup 5
mililitrelikten byklerin az ksmlar daraltlmtr. Bretler, bir ucu ap kapatma
dmesiyle kapatlm, dier ucu ak ve zeri numaralanm bir cam boru grnmndedir.
Normal kullanmlar iin 25, 50 ve 100 mllik olanlar vardr.

Resim 2.4: Volumetride sk kullanlan cam malzemeler

Volmetride her kap l kab olarak kullanlmaz. Bir kabn l kab olarak
kullanlmas iin, aadaki koullar salamas gerekir:

Kaplar mutlaka kimyasal maddelere ve sya kar dayankl olmal ve zel

kullanmlar dnda mutlaka camdan yaplmaldr.
Camn kesiti dairesel veya zel durumlarda oval olmal, keli
olmamaldr.Kabn dar blgesinden geni blgesine gei keskin olmamaldr.
Cam zerindeki l iaretleri dzenli ve okunabilir ekilde olmal, silinebilecek
ekilde olmamaldr. aretler dairesel yzeyin tamamn veya en az yarsn
kaplamaldr.
Kabn zerinde hacmin hangi scaklk iin geerli olduu ve hata aral
belirtilmelidir.

14

2.5. Bret Hazrlama

Kullanlacak bret alnarak nce temizlik kontrol yaplr. Bret ierisine damtk su
konduunda kabn yzeyini muntazam bir ekilde slatrsa bret temiz, slatmazsa bret kirli
demektir. Bu durumda eitli temizleyiciler kullanlr.
Kirli bir bret nce musluk suyu ile ykanp alkalanr ve suyu aktlr. Bret ters
dndrlerek beherde bulunan ykama zeltisine daldrlr. Vakum yaplarak ykama
zeltisi musluun alt seviyesine kadar doldurulur ve musluk kapatlr. Bu vaziyette bir sre
bekletilir. Daha sonra musluk yavaa alarak ykama zeltisinin behere boalmas
salanr. Bundan sonra bretin ii ve d damtk su ile ykanr. Temizlik kontrol tekrar
yaplr. Bret kirli ise ilem tekrarlanr. Temizlenmi bret, sfr izgilerinin ok zerine
kadar damtk su ile doldurulur ve muhafaza edilir. ok yal bretler nce aseton veya
benzenle ykanp ondan sonra ykama zeltisi ile ykanr.
Permanganat konulan bretler MnO2 teekklnden dolay H2SO4 ile asitlendirilmi
FeSO4 zeltisi ile, gm nitrat konulan bretler de metalik Agden kirlendii iin HNO3 ile
temizlenir.

15

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki nerileri dikkate alarak ilem basamaklarn sras ile yerine getirip yaklak
deriimi 0,1 normal olan HCl zeltisi ile standard titre etmek iin breti hazrlaynz.
Uygulamada kullanlan ara gere ve kimyasal maddeler: 0,1 N HCl zeltisi, piset,
erlenmayer, bret, beher, primer standart veya sekonder standart zeltisi, metil oranj
indikatr
lem Basamaklar
Hazrlanm primer veya sekonder standart
madde zeltisini alnz.

neriler

Laboratuvar nlnz giyiniz.

alma ortamnz hazrlaynz.
Laboratuvar gvenlik kurallarna
uygun alnz.

zelti zerine metil oranj indikatr ilave

ediniz.

Temiz bir damlalk kullannz.

Uygun bret seerek temizleyiniz.

Bretin temizliine dikkat ediniz.
En son saf su ile temizlemeyi
unutmaynz.

16

 0,1 N HCl zeltisini alkalaynz.

zeltiyi alkalayarak homojen
hale getiriniz.
alkalarken kapan kapal
olmasna dikkat ediniz.

Breti ayarl 0,1 N HCl zeltisi ile alkalayarak

aktp aktmadn kontrol ediniz.
Breti zelti ile doldurmadan
musluunu kontrol ediniz.
Musluun karmadndan emin
olunuz.

Breti ayarl 0,1 N HCl zeltisi ile doldurunuz.

Breti zelti ile doldururken
bret yksekliini ayarlaynz.
Breti zelti ile doldururken
uygun bir huni kullannz.

Bretin u ksmnda kalan hava boluunu

ayarl 0,1 N HCl zeltisi ile doldunuz.
Titrasyona balamadan bretin
ucunda hava boluu olup
olmadn kontrol ediniz.
Hava boluu varsa musluu
hzlca ap kapatarak gideriniz.

Malzemeleri temizleyiniz.
Kullandnz malzemeleri
dikkatlice temizleyiniz
Malzemelerin krlabilir
malzemeler olduunu
unutmaynz.

17

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Yetersiz olduunuzu dnyorsanz retmenin
Aadaki sorularda doru seenei iaretleyiniz.
1.

Bir maddenin, deriimi bilinen bir zeltinin belirli hacmi ile tam olarak tepkimeye
sokularak miktarnn bulunmas olaynn tamamna ne denir?
A) Titrasyon
B) Geri titrasyon
C) ndikatr
D) Titre etmek

2.

Aadakilerden hangisi bir kimyasal olayn volmetri de kullanlabilmesi iin gerekli

koullardan birisi deildir?
A) Tepkime stokiyometrik olmaldr.
B) Tepkime hzl olmaldr.
C) Tepkime tam olmaldr.
D) Tepkime tam olmamaldr.

3.

Belli hacimde deriimi bilinen zelti (ayra) numune zeltisi zerine eklenir.
Ayracn fazlas, aranan maddenin veya baka bir maddenin deriimi belli zeltisi ile
titre edilir. Bu ilem aadakilerden hangisidir?
A) Titrasyon
B) Geri titrasyon
C) zelti ayarlama
D) ndikatr seme
Aadaki cmlelerde verilen bolua uygun kelimeleri yaznz.

4.

Titrasyonda e deerlik noktasnn bulunmasnda kullanlan ve bu noktada (veya buna

en yakn noktada ) zeltinin grnmn deitiren maddeye denir.

5.

Fenolftalein indikatr baz zeltilerinde .renk alr.

DEERLENDRME

Yukardaki teste verdiiniz cevaplar, cevap anahtar ile karlatrnz. Eksik

konularnz varsa bu eksikliin neden kaynaklandn dnerek arkadalarnzla tartnz.
retmeninize danarak tekrar bilgi konularna dnp eksiklerinizi gideriniz.

18

RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
AMA
Gerekli ortam salandnda tekniine uygun olarak zeltileri standart zelti ile titre
edebileceksiniz.

ARATIRMA

E deerlik ve dnm noktalarn aratrnz

3. STANDART ZELTY TTRE ETME

3.1. Titre Etme
Bir maddenin, deriimi bilinen bir zeltinin belirli hacmi ile tam olarak tepkimeye
sokularak miktarnn bulunmas olaynn tamamna titrasyon, iki maddenin tepkimeye
sokulmas blmne ise titre etmek denir.

3.2. Titrasyon Yaparken Dikkat Edilecek Hususlar

Hangi yntem uygulanrsa uygulansn, baarl bir titrasyon ilemi yapabilmek iin
btn titrasyonlarda aadaki hususlara dikkat etmek gerekir:

Bretin aktp aktmad kontrol edilmeli, aktyorsa bu giderilmelidir.

Analizin yaplaca kap hangi scaklk iin ayarlanmsa titrasyonda o scaklkta
veya ona yakn bir scaklkta yaplmaldr.
Bret ayarl zelti ile doldurulmadan nce mutlaka ayarl zelti ile birka kez
alkalanmaldr.
Titrasyona balamadan nce bret ayrala doldurulmal ve sfr noktas
ayarlanmaldr.

Resim 3.1: Bretin sfr ayarn yapma

19

Analiz sonunda brette kalan ayra, ana zeltiye eklenmeyip atlmaldr.

Titrasyonda kullanlacak kabn hacmi, titrasyon sonunda birikecei tahmin
edilen zeltinin hacminin en az iki kat olmaldr.
Ayarl zelti az kapal ve zeri etiketlenmi olarak saklanmal, scakta veya
gne nda braklmamaldr.
Ayarl zelti brete konmadan nce mutlaka alkalanmaldr.
Bretin u ksmnda hava kabarc kalmam olmasna dikkat edilmelidir.
Analize balamadan nce bretin ucundaki damla temiz bir kaba
dokundurularak alnmal, bu amala kat veya pamuk kesinlikle
kullanlmamaldr.
Analize balamadan nce hangi indikatrn kullanlacana karar verilmeli, bu
indikatr zamannda zeltiye eklenmelidir.
Ayra bretten damla damla aktlmal, bu srada zelti dzenli olarak
alkalanmaldr.
Titrasyon sonunda kabn eperleri su ile ykanmal, bretteki son damla
zeltiye aktlmaldr.
Titrasyona indikatrn rengi en az 15 saniye kalncaya kadar devam edilmelidir.
Analiz sonunda sarfiyatn okunmas, bretin eperlerindeki svnn akmasn
salamak iin 10-15 saniye sonra yaplmal, fakat kesinlikle daha sonraya
braklmamaldr. nk bretin aktmas veya baka sebepler analizin
tekrarlanmasn gerektirebilir.

3.3. Edeerlik Noktas veya Dnm Noktas Tespiti

Bir titrasyonda ayarl zeltinin titre edilen maddeyi tam olarak tkettii noktaya
edeerlik noktas denir. rnein kuvvetli bir asit ile kuvvetli bir bazn titrasyonunda pHn
7 olduu nokta edeerlik noktasdr. Demirin permanganatla titrasyonunda ise ortamdaki
demirin tamamnn permanganatla tepkimeye girdii nokta edeerlik noktasdr. Edeerlik
noktas belli bir stokiyometrik eitlie dayandndan teorik olarak hesaplanabilir. rnein,
demirin permanganatla titrasyonunun edeerlik noktas, aadaki eitlikte grld gibi
ortamdaki btn demirin her 5 molne edeer olan 1 mol permanganattr.

MnO4 5Fe2 8H Mn 2 5Fe3 4H2O

Resim 3.2: KMnO4 zeltisi

20

Dnm noktas ise, titrasyonda e deerlik noktasn belirlemek iin kullanlan

indikatrn renginin deitii noktaya denir. Edeerlik noktas ve dnm noktas ayn nokta
gibi grnmekle birlikte farkl noktalar da olabilir.
Ayarl bir asit zeltisi ile baz tayininde indikatr olarak ounlukla fenolftaleyn
zeltisi kullanlr. Damla damla asit ekleyerek yaplan analizde damlann dt noktada
krmz renk meydana gelir ancak bu dnm noktas deildir. nk alkalandnda renk
kaybolur. Titrasyona devam edildiinde yle bir nokta gelir ki asitin bir damla fazlas btn
zeltiyi krmz renge boyar. Bu noktaya dnm noktas denir.
Bu titrasyonda dnm noktas ile e deerlik noktas ayn deildir. nk fenolftalein
pH yaklak 8,5 iken krmz renge dner. E deerlik noktas ise pH 7 iken sz konusudur.

21

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki nerileri dikkate alarak ilem basamaklarn sras ile yerine getirip yaklak
deriimi 0,1 normal olan HCl zeltisi ile standard titre ediniz.
Uygulamada kullanlan ara gere ve kimyasal maddeler: Ayarlanacak 0,1 N HCl
zeltisi, erlenmayer, bret, beher, primer veya sekonder standart madde zeltisi, bunzen
beki veya stc.
lem Basamaklar

neriler

Hazrlanm primer veya sekonder standart

madde zeltisini bretin musluunun altna
getiriniz.

Laboratuvar nlnz giyiniz.

alma ortamnz hazrlaynz
Laboratuvar gvenlik kurallarna
uygun alnz.
Kullandnz ara gerelerin
temizliine dikkat ediniz.

Bretin musluunu anz.

Bret musluunu avu ierisine
alarak amaya hazrlannz.
Musluu kontroll bir ekilde
anz.

Bretten damla damla 0,1 N HCl zeltisi

ilave ediniz.

zeltinin damla damla akmasn

salaynz.
Damlann darya dmemesine
dikkat ediniz.

Her damla dtnde erlenmayeri

alkalaynz.
Damla dtke erlenmayeri
tarmadan yava yava sallaynz.

22

 zelti rengi, soan kabuu rengi olunca

HCl ilavesini durdurunuz.

Renk dnm olunca titrasyona

ara veriniz ve alkalamaya devam
ediniz.
Renk kaybolduysa titrasyona devam
ediniz, kaybolmad ise 10-15 saniye
bekleyiniz.

Asit sarfiyatn okuyup kaydediniz.

Erlenmayeri yavaa alkalamaya
devam ediniz.

Erlenmayeri alkalaynz.
Yaklak 70 o Cye kadar stnz.

Renk kalc ise zeltiyi 10 dakika

kadar stnz.
Bek alev iddetinin ar olmamasna
dikkat ediniz.

alkalayarak karbondioksit kn
salaynz.
Renk sarya dnm ise soutarak dnm
noktasna (krmz renge) kadar 0,1 N HCl
zeltisi ile titre ediniz.

Ara ara zeltiyi sallayarak CO2

kn kolaylatrnz.

Souturken titrasyon ssna kadar

soutunuz.

Krmz renk 20 saniye ierisinde

kaybolmam ise titrasyonu sona erdiriniz.

23

Tekrar krmz renk oluuncaya

kadar titre ediniz.
Sarfiyat okuyup kaydediniz.

 Malzemeleri temizleyiniz.
Kullandnz malzemeleri
dikkatlice temizleyiniz
Malzemelerin krlabilir malzemeler
olduunu unutmaynz

Sonular rapor haline getiriniz.

Deney srasnda aldnz notlardan
faydalannz.
Raporu ilem sranza gre yaznz.
Raporlarnz kuralna uygun ve
okunakl olarak yazmaya zen
gsteriniz.

24

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerde verilen boluklara uygun kelimeleri yaznz.
1.

Titrasyon ileminde iki maddenin tepkimeye girmesi blmne .. denir.

2.

Bret, ayarl zelti ile doldurulmadan nce mutlaka ayarl zelti ile birka
kezdr.

3.

Analiz sonunda brette kalan ayra ana zeltiye eklenmeyipdr.

4.

Titrasyonda kullanlacak kabn hacmi, titrasyon sonunda birikecei tahmin edilen

zeltinin hacminin en az .kat olmaldr

5.

Bir titrasyonda ayarl maddenin titre edilen maddeyi tam olarak tkettii noktaya
denir.
DEERLENDRME

Yukardaki teste verdiiniz cevaplar, cevap anahtar ile karlatrnz. Eksik

konularnz varsa bu eksikliin neden kaynaklandn dnerek arkadalarnzla tartnz.
retmeninize danarak tekrar bilgi konularna dnp eksiklerinizi gideriniz.

25

RENME FAALYET4
RENME FAALYET4
AMA
Gerekli ortam
yapabileceksiniz

salandnda,

tekniine

uygun

titrasyon

sonras

ilemleri

ARATIRMA

Titrasyondan sonra yaplacak ilemler nelerdir? Aratrnz.

Bret temizliinde kullanlan ykama zeltileri nelerdir? Aratrnz.

4. TTRASYON SONRASI LEMLER

YAPMA
4.1. Sarfiyat Okuma
Titrasyon tamamland anda sarfiyatn doru olarak okunmas ve kaydedilmesi
sonucun gvenirlii iin ok nemlidir. Bret ierisindeki zelti renksiz ise sv
meniskusnn alt seviyesi, renkli svlarda ise st seviyesi alnr. nk renkli svlarn
meniskusnn alt seviyesi grnmez. zellikle renksiz svlarn okunmasnda baz hatalar
yaplr. Bu, sv seviyesine bakan gzn sv ile ayn seviyede olmamasndan ileri gelir. Ya
gz svnn seviyesinden daha aadan bakar veya sv seviyesinden daha yukardan bakar.

Resim 4.1 : Bretin ayn seviyeden okunmas

Volmetrinin en ok hata yaplan yerlerinden birisi de bret okumak olduundan bu

husus ihmal edilmemeli, mllik taksimatn yzde birine kadar hassasiyetle okumaa gayret
edilmelidir. zelti alrken bret temiz bile olsa cidarnda ince bir film kalacandan, bunun
aaya inmesi iin birka saniye beklenmelidir.

26

4.2. Bret Temizlii

Bretlerin temizlii deney sonucunu etkileyeceinden zel bir nem tar. Bretin
kirlilik derecesine ve kirin kaynana gre temizlik srasnda eitli zeltiler kullanlr.

Saf Su le Temizlik

Temiz bir bret alndnda saf su ile ykanp alkalanr ve suyu aktlr. Btn ykama
ilemlerinde bretler en son saf su ile ykanarak kullanlr.

Sabunlu Su le Temizlik

Yaklak 5 g deterjan ya da 10 g sabun bir litre suda zlr. Yal lekeler tayan
bret, sabunlu su ile ykanr. Ykama ilemi iin bret fras kullanlr. Daha sonra sabunlu
su eme suyu ile temizlenir ve saf sudan geirilerek kullanlr.

Kromik Asit zeltisi le Temizlik

Yas lekeler kmam ise kromik asit zeltisi ile doldurulur. 1-2 dakika bekletilen
zelti bret ters evrilerek boaltlr. Gerek duyulursa kromik asit zeltisi 60 oCye kadar
stlr ve 1 dakika bret ierisinde bekletilir. eme suyu ile durulanr ve saf sudan
geirilerek kullanlr.
Ayrca pas gibi kmayan lekeler kral suyu ile temizlenir.

4.3. Hesaplama
Deneyde elde edilen veriler kullanlarak uygun bir yntemle sonular hesaplanr.

4.3.1. Volmetrik Faktr

Volumetrik analizde kullanlacak zeltilerin gerek deriimlerinin bilinmesi gerekir.
Bu ilem, birincil standart maddelerin analitik terazilerde duyarl ekilde tartlmasyla veya
ikincil standart bir maddeye kar ayarlanmasyla gerekletirilir. Ancak gerek ok duyarl
tartmlarn alnmas gerekse ayarlama ileminin gl nedeniyle yaklak deriimlerde
zeltilerin hazrlanmas tercih edilebilir.
rnein 0,1M deriimde 1 litre Na2CO3 zeltisi hazrlamak iin 10,599 g Na2CO3
tartmak gerekir. Ancak bu ekilde duyarl tartm yapmak yerine 10,5 g veya 10 g Na2CO3
tartarak zelti hazrlanrsa bu, yaklak deriimde bir zelti olur. Hazrlanan bu zelti,
ayarl bir asit zeltisi ile titre edilerek ayarlama ilemi yaplacak olursa bulunan yeni
deriime kesin (tam) deriim denir.
27

Bulunan kesin deriimin yaklak deriime blm volmetrik faktr verir.

Kesin Deriim
Volumetrik Faktr =
Yaklak deriim
Volumetrik faktr ile yaklak deriimin arpm kesin deriimi verir. rnein,
yaklak 0,2 normal deriimdeki bir asit zeltisi, ayarlama ilemi sonunda kesin deriimi
0,1982 N olarak bulunmusa, bu zeltinin volumetrik faktr,
0,1982
F=

= 0,991N olarak bulunur.

0,2

4.3.2. Faktr Tespiti

Analizde kullanlacak zelti yaklak deriimde hazrlandktan sonra ayarlanr.
Ayarlama ilemi ile zeltinin faktr belirlenerek kesin deriimi bulunur. Kesin deriim;
volumetrik faktr ile yaklak deriimin arpmna eittir. Buradaki temel dnce alnan
standart madde ile ayarlanacak zeltinin edeer gram saysnn eitliidir.
EGS= =edeer gram says
m= primer standart maddenin ktlesi
ne= primer standart maddenin e deer arl olarak alnrsa

standart= zelti olur. =m/ne olduundan

m

n e

F.N.V buradan m F.N.V.n e olur.

Burada standart maddenin ktlesini T (g) ile,

Harcanan zelti hacmini S (ml )/1000 ml olarak,
Standart maddenin (ne) edeer arln E ile
Yaklak deriimi N ile gsterirsek

Faktr(F)

T.1000
E.N.S

bants elde edilir.

Not: Normal zeltilerde birbirleri ile tam olarak tepkimeye giren maddelerin edeer
g saylar daima birbirine eittir. Buna gre:

EGSAyarlzelti EGSNumune olur. Her iki maddenin edeer g saylar bilinen ekilleri
ile yazlr ve dzenlenirse

28

eklinde yazlabilir.

EDA Numune
Dzenlenirse m (N.V) Ayarlzelti . EDA Numune olur

(N.V)Ayarlzelti

Hacim mlye evrilir, volmetrik faktr eklenir ve harf deiiklikleri yaplrsa

F.S.N.E
T.1000
eitlii elde edilir. Buradan F
elde edilir .
1000
S.N.E

Formlde ; T = Aranan madde miktar

F = Volmetrik Faktr
S = Titrasyon iin harcanan ayarl zelti sarfiyat ( ml ).
N = Ayarl zeltinin yaklak normalitesi ( EDTA iin 0,01 Molar)
E = rnein edeer arldr.

rnek: 0,1N HCl zeltisini ayarlamak iin primer standart madde olarak saf
Na2CO3tan 0,1045 g alnarak 250 mllik erlene konuyor. zerine 50 ml saf su eklenerek
zlyor ve 1-2 damla metiloranj indikatr ekleniyor. Renk krmz oluncaya kadar titre
ediliyor. Erlendeki zelti 10 dakika kaynatlyor (Renk kaybolmusa tekrar oluuncaya
kadar titretmeye devam edilir.). Titrasyonda harcanan asit zeltisinin hacmi 21,4 ml olarak
okunuyor. Buna gre bu asit zeltisinin faktrn bulunuz.
zm:
Verilenler: E=106/2=53
T=0,1045 g
N=0,1 normal
S=21,4 ml
Deerleri formldeki yerlerine koyarsak

T.1000
E.N.S

0,1045.1000
1,0853
53.0,1.21,4

olarak bulunur.

29

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki nerileri dikkate alarak ilem basamaklarn sras ile yerine getirip yaklak
deriimi 0,1 normal olan HCl zeltisi ile standard titre ediniz.
Uygulamada kullanlan ara gere ve kimyasal maddeler: Kat, kalem, rapor defteri,
hesap makinesi, temizlik madde ve zeltileri
lem Basamaklar

neriler
Titrasyonda kullanlan 0,1 N HCl asit Kullanlan toplam asit
hacmini kaydediniz.
hassas olarak okuyunuz.
Sarfiyat kaydediniz.

miktarn

Kullanlan toplam asit miktarn hassas

olarak kaydediniz.

Analiz sonunda brette kalan zeltiyi

lavaboya boaltnz.
Fazla maddeyi
dkmeyiniz.

Breti
ve
temizleyiniz.

analiz

saklama

kabna

malzemelerini
Breti
kskatan
kartrken
krlmamasna dikkat ediniz.
Breti uygun zelti ile temizledikten
sonra iine saf su doldurarak
bekletiniz.

Ayarl zeltiyi uygun ortamda saklaynz.

30

Ayarl zeltinin zelliine dikkat

ederek ortam seiniz.
Renkli ielerde saklaynz.

 Faktr hesaplama formlnde sarfiyat

lemleri dikkatli yapnz.
yerine koyunuz.
Na2CO3 edeer arln hesaplaynz ve Na2CO3n tesir deerliinin
formlde yerine koyunuz.
olduunu unutmaynz.

iki

Primer standart madde tartmn formlde Madde miktarn tartmdaki deeriyle

yerine koyunuz.
yerine koyunuz.
Yaklak
koyunuz.

deriimi

formlde

yerine Formlde yaklak deriimi yerine

koymay unutmaynz.
Hesaplamalar
yaparken
makinesi kullannz.

Hesaplamay yapnz.

hesap

Malzemeleri temizleyiniz.

Temizleme kurallarna uyunuz.

Cam malzemelerin krlabilir olduunu
unutmaynz.

Analiz raporu yaznz.

Deney srasnda aldnz notlardan
faydalannz.
Raporu ilem sranza gre yaznz.
Raporlarnz kuralna uygun ve
okunakl olarak yazmaya zen
gsteriniz.

31

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerde verilen bolua uygun kelimeleri yaznz.
1.

Bret ierisindeki zelti renksiz ise sv menisksnnseviyesinden okunur.

2.

Bret ierisindeki zelti renkli ise sv menisksnn seviyesinden okunur.

3.

Bretten sv seviyesini okurken sv ile gz .seviyede olmaldr.

4.

Volumetrik faktr ile yaklak deriimin arpm .. verir.

5.

Yas lekeler sabunlu su ile kmam ise . zeltisi ile ykanr.

DEERLENDRME

Yukardaki teste verdiiniz cevaplar, cevap anahtar ile karlatrnz. Eksik

konularnz varsa bu eksikliin neden kaynaklandn dnerek arkadalarnzla tartnz.
retmeninize danarak tekrar bilgi konularna dnp eksiklerinizi gideriniz.

32

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki cmlelerde verilen boluklara uygun kelimeleri yaznz.
1.

2.
3.
4.
5.
6.

Ayarl bir asit zeltisi ile bir baz zeltisinin ayarlanmasnda veya gm nitrat
zeltisinin ayar belli sodyum klorr ile ayarlanmasnda asit ve sodyum klorr
zeltileri birer .. standart maddelerdir.
KMnO4 ve I2 gibi zeltiler ayarlanarak .standart madde olarak kullanlr.
Bir titrasyonda ayarl maddenin titre edilen maddeyi tam olarak tkettii noktaya
.denir.
Bir titrasyonda e deerlik noktasn belirlemek iin kullanlan indikatrn renginin
tamamen deitii noktaya .denir.
E deerlik noktasnn iyi grlebilmesi iin titrasyon ..bir zemin zerinde
yaplmaldr.
Btn ykama ilemlerinde bretler en son ..ile ykanarak kullanlr.
Aadaki sorularda doru seenei iaretleyiniz.

7.

Bir maddenin primer standart olarak kullanlabilmesi iin aadakilerden hangisi

doru deildir?
A) Maddenin bileimi tam olarak bilinmeli ve olduka saf olmaldr.
B) Ayarlanacak zelti ile hzl ve stokiyometrik bir tepkime vermemelidir.
C) Oda scaklnda mutlaka kararl olmal, bir etvde kurutulabilmelidir.
D) Edeer arl byk olmaldr.

8.

Bir kabn l kab olarak kullanlmas iin aadaki koullardan hangisini

tamamaldr?
A) Kimyasal maddelere ve sya kar dayankl olmaldr.
B) Camn kesiti dairesel veya zel durumlarda oval olmal, keli olmamaldr.
C) Cam zerindeki l iaretleri dzenli ve okunabilir ekilde olmaldr.
D) Hata aral belirtilmemelidir.
Aadaki cmlelerden doru olanlara (D) yanl olanlara (Y) harfi koyunuz.

9.

( )Ayarl zelti brete konmadan nce mutlaka alkalanmaldr.

10.

( )Sourma (absorbsiyon) indikatrleri titrasyon sonunda ortamda olumu olan

kelein rengini deitiren indikatrlerdir
DEERLENDRME

Yukardaki teste verdiiniz cevaplar, cevap anahtar ile karlatrnz. Eksik

konularnz varsa bu eksikliin neden kaynaklandn dnerek arkadalarnzla tartnz.
retmeninize danarak tekrar bilgi konularna dnp eksiklerinizi gideriniz.

33

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI
1
zelti ayarlama
2

Titrasyon

Ayarl zeltiler

Primer birincil

kincil sekender

RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI

1

ndikatr

Pembe

RENME FAALYET 3N CEVAP ANAHTARI

1

Titre etmek

alkalanmal

Atlmal

ki

E deerlik noktas

RENME FAALYET 4N CEVAP ANAHTARI

1

Alt

st

Ayn

Kesin deriim

Kromik asit zeltisi

34

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1

kincil

Sekonder

E deerlik noktas

Dnm noktas

Beyaz

Saf su

10

35

KAYNAKA
KAYNAKA

DEMR Mustafa, Analitik Kimya Nicel, Devlet Kitaplar, Ankara, 2001.

DLAVER Sabahattin, SS Hazrlk, Kaya Yaynlar, stanbul, 1995.

GNDZ Turgut, Kantitatif Analiz Ders Kitab, A..Fen Fakltesi Gazi

Yaynlar, Ankara , 1999.

GNDZ Turgut, Kantitatif Analiz Laboratuvar Kitab, A..Fen Fakltesi,

Gazi Yaynlar, Ankara , 1999.

ENGN nci, Analitik Kimya, .. Eczaclk Fakltesi, stanbul, 1984.

36