Teoryang Kognitib Ayon sa pananaw ng teoryang kognitib, ang
pagkatuto ng wika ay isang prosesong dinamiko kung saan ang
nag-aaral ng wika ay palaging nangangailangang mag-isip at gawing may saysay ang bagong tanggap na impormasyon, alamin ang pumapailalim na tuntunin at mailipat ang mga ito upang makabuo ng orihinal na pangungusap. Habang isinasagawa ang prosesong ito, malimit na nagkakamali sa pagpapakahulugan ng mga tuntunin ang mag-aaral ng wika o di kaya namay naiilapat nang mali ang mga ito. Dahil dito, malimit nagaganap ang mga kamalian sa paggamit ng wika. Ayon sa mga kognitibist ang pagkakamali ay isang palatandaan ng pagkatuto at eksperimentasyon at hindi ito kagyat at tuwirang iwinawasto. Ang pagkakamali ay tinatanaw ng mga kognitibist bilang isang integral na bahagi ng pagkatuto. Nakatuon sa mga mag-aaral ang mga pagkaklaseng batay sa teoryang kognitibist. Nakapokus ito sa patuklas na pagkatuto sa pamamagitan ng mga dulog na pasaklaw at pabuod. Sa dulog na pabuod ginagabayan ng guro ang pagkatuto sa pamamagitan ng ilang tiyak na halimbawa at ipasusuri niya ang mga ito upang makatuklas sila ng isang paglalahat. Ang dulog na pasaklaw naman ay kabaligtaran ng dulog na pabuod. Kung ang dulog pabuod ay nagsisimula sa mga halimbawa patungo sa paglalahat o pagbubuo ng tuntunin, ang dulog pasaklaw naman ay nagsisimula sa paglalahad ng tuntunin patungo sa pagbibigay ng mga halimbawa. Ang teoryang kognitibist ay palaging nakapokus sa kaisipang ang pagkatuto ay isang aktibong prosesong kaisipan. Sa ganitong pananaw, tungkulin ng guro ang paglalahad ng mga bagong impormasyon kung saan ang mga impormasyong itoy maiuugnay ng mga magaaral sa kanilang dating kaalaman. Sa pagkatuto ng wika, kailangang himukin ng guro ang mag-aaral na mag-isip nang may kamalayan at pag-usapan ang wika upang mapag-ibayo ang kanilang kakayahan sa paggamit nito. Ang teoryang kognitibist at teoryang innative ay magkatulad sa maraming aspekto. Parehong pinanghahawakan ng mga teoryang ito na ang mga tao ay ipinanganak na may likas na kakayahan upang matutuhan ang isang wika (Page at Pinnel, 1979). Ang tanging pagkakaiba ng dalawang teoryang itoy may kinalaman sa implikasyon sa
pagtuturo. Pinaniniwalaan ng mga innativist na hindi kailangang
suportahan ang bata sa pagtatamo ng wika dahil likas niya itong matutuhan. Samantalang sa kampo ng mga kognitibist, kailangan ang pagtuturo at mga kaligiran sa pagkatuto na magpapabilis sa pagkatuto ng wika. Bilang isang guro, kailangang may sarili kang paniniwala tungkol sa kalikasan ng mga bata at kung paano sila natututo. Mahalaga ang kabatiran sa mga teorya dahil ang mga ito ang magsasabi ng mga tamang gawain sa pagtuturo. Ang paglilinaw ng iyong posisyon hinggil sa mga teoryang itoy hindi ang isa-isang pagbabanggit ng ngalan ng teorya o pagsasaulo ng mga paliwanag hinggil dito. Ang mahalaga ay ang sarili mong paniniwala hinggil sa kung paano natuto at kung paano nakapagtatamo ng wika ang mga bata.