Avrupa Maceras Ve Bir Dnemin Sonu

Atina zeri Avrupa'ya k yapmaya altm 9 Ekim 1998 ve sonras, znde

modernist paradigmann bak asnn ahsmda yaanan iflasyd. ok s ve kukulu
zihniyet yapm tm dntrme abalarma ramen lke ii baarl bir zgrlk gcne
tam ulatramamamn ve bu ynde nmdeki engellerin bir anlamda beni zorunlu olarak
uygarln yetkin temsil gc olan Avrupa'ya k yapmaya zorlad aktr.
nder Apo Komployu Deerlendiriyor;
Atina zeri Avrupa'ya k yapmaya altm 9 Ekim 1998 ve sonras, znde modernist
paradigmann bak asnn ahsmda yaanan iflasyd. ok s ve kukulu zihniyet yapm tm
dntrme abalarma ramen lke ii baarl bir zgrlk gcne tam ulatramamamn ve bu
ynde nmdeki engellerin bir anlamda beni zorunlu olarak uygarln yetkin temsil gc olan
Avrupa'ya k yapmaya zorlad aktr. Bu gereklik bir anlamda da kendi zgcne
gvensizliin itirafdr. Yaanan tarih, zamansallk ve mekn olarak derin bir kmaz ifade
ediyordu.
Yaklak yirmi yllk (1979-1999) Ortadou'daki abalarm ok nemli gelimelere yol
amasna ramen, tpk Ortadou toplumunun kendisi gibi, iinde yuvarland krdm kalc
zme tamaya yetmedi. nmde beliren iki yoldan dieri olan dadaki savaa ynelmem bir
olanakt. Fakat hem ok gecikmi olmam, hem de silahl glerin kutsal olmas urada kalsn,
dejenere olmas halinde nasl arzulanann zdd sonulara yol atn grmem, bu alanda ksa ve
kolay bir zm umudumu adeta kreltiyordu. Bir de mevcut gler mevzilenmesinde kolay
zmden ziyade, vicdanlar krelten bir l ve ldr engeline taklm yaam alkanl, aslnda
ahlaki ve felsefi olarak da giderek bir eylerin yanl yrdn ortaya koyuyordu. Daa
ynelmem belki teknik-taktik anlamda dzeltmelere yol aabilirdi. Ama bunun nihai, stratejik bir
zme yol aabilecei kukulu grnyordu. Daha ok entelektel gcme gveniyor ve tarihi
rolm byle oynamam gerektiine dair srekli bir his ve ilham kayna tayordum.

Krt ve Ortadou toplumu olgusunda gerekli olann ok kan dkerek sorunlar zmek
yerine, kkl entelektel klara ihtiya olduuna dair kanm da hi yitirmedim. Bocalama bu iki
eilim arasndayd. Kan lleriyle entelektel r lleri bende adeta bouuyordu. Eer ok
ufak bir frsat grsem bile, entelektel politik ka arlk vereceimden kukum yoktu. zellikle
Filistin-srail sorunsalndaki kmazlar bana kr iddetin anlamszln daha da aklar nitelikte
geliince, iddet felsefesini yeniden zmlemek, gittike kanlmaz hale geliyordu. PKK'nin
yaad ve neredeyse nlenmesi zor, yozlam ete anlay bu ynl eilimimi glendiriyordu.
Bu gerekliin arkasnda ise, tm modern sorunlar ve zm yollarnn Avrupa kaynakl olduu
inanc, Avrupa zeri aray gereini dayatyordu. Adeta ikiye paralanyordum. Sonu olarak Atina
zeri giriime olanak verilmesi ve Trkiye ynetiminin Suriye zerindeki arlaan ynelimi bilinen
ka yol at.
Atina, Moskova, Roma ve tekrar Atina zeri Kenya-Nairobi'de sonulanan dehetengiz
macerann beni yeniden bir dou yapmayla kar karya brakt akt. Burada zmn, iyi
niyetimin, byk abalarmn savunmasn yapmak kiisel olarak fazla anlam ifade etmez. Ortaya
kan sonu sadece bir infaz da deil, bir armha gerilmedir. Bata belirttiim gibi, suu hemen
Trkiye ynetimine yklemek ve dnya sisteminin Trkiye'ye verdii rol derinliine ve tm tarihi
kapsam iinde deerlendirememek, direkt ve dolayl komplocu glerin dndkleri gibi
kendilerini gizleme anlamn da tayacaktr. Avrupa nsan Haklar Mahkemesine ynelik
savunmamda da, bu nedenle gnmzn nasl bir dnya sistemi olduunu aklamaya altm.
Bu savunmam, neredeyse hiyerarik toplum uygarl iinde erimi durumda bulunan Krt
varln, olgusunu tarih iinde ve tm ynleriyle ortaya koymay amalyordu. Bir sorunu doru
ortaya koymann zmn yars olduunun bilinciyle bu abay harcadm. Bu aba, son Irak
igalinde de grld gibi ngrlerimi ahane bir biimde dorulamakla kalmad; olas zm
olanaklarn da hem arttrd hem de ak hale getirdi.
Sistemin armha germe, Prometheusvari bir kayala ivileme yntemi, klasik veya
mitolojik alardaki sonuca pek benzemiyordu. Kapitalist dnya sisteminin kresel taarruzuna
kar halklarn da kresel demokrasi arayn glendirmek ve Krt sorununun zm yollarn
da yakalamak imkn dhiline giriyordu. zellikle mral Tek Kiilik Tutukevi srecim, tarih
boyunca allan rtmeye karn, hem felsefi hem de pratik bilimsel bir zmn sadece ahsm
ve Krt halk iin deil, tm insanlk iin k bulabileceini kantlyordu. Demek ki, tm gemiimi
sulamamn doru olmad, diri ve hakl bir zn mevcudiyetini koruduu da gerein dier bir
yanyd. O halde daha nceki savunma ve aklamalarm tamamlar nitelikte nemli baz hususlar
amam byk neme sahiptir. Teorik tespitlerimin Helen, Trk ve Krt olgularnda snanmas
daha da aydnlatc olacaktr.
a- Hatann temelinde devlet ve siyaset ile kaynaklandklar ada kapitalist sistem ve ona
alternatif olarak kan reel sosyalizme yaklam rol oynar. Genelde hiyerarik uygarl, zelde
onun en gelimi biimi olan kapitalist sistemi ve ona alternatif olarak doduu iddiasnda olan
reel sosyalist uygulamalar, inan yan ar basan bir biimde dogmatik olarak deerlendirmeyi
aamadm kabul etmek durumundaym. Srekli bilimsel sosyalizm kavramn kullanmam, ok
aba harcamama ramen, istenen yaratc sonucu dourmad. Genellemeci ve ezberci klf
yrtamad. Sistemlerin resmi tahlil dzeylerini aamad. Sosyalizme ilk admlar attmda
tesadfen elime geen Sosyalizmin Alfabesi adl kitab 1969'da okuduumda, kendi iimde yle
dediimi hatrlyorum: Muhammet kaybetti, Marks kazand! zde ne kadar farkl ideolojik
nderlikler olsalar da, benim amdan Marksizm'de de var olan dogmatik dzeyi aacak kadar bir
dnme yol aamad. Bir dogmac tarzdan dierine objektif olarak yuvarlanyordum.
phesiz Ortaan gl devrimci ideolojisi slam'la yenian kapitalizmini ama
iddiasndaki Marksist sosyalizm arasnda nemli farklar var. Fakat sorun bu gereklii somutluk
iinde deerlendirebilmektir. Bu da yetkin bir tarihsel bilinci art klar. Ancak dzeyimiz Semitik bir
tarih anlayn aamyordu. Kald ki, reel sosyalizme geit veren Marksizm'in temelde hiyerarik
toplum uygarln aamad, dolaysyla temel iddias olan snfl toplumu amas urada kalsn,
onun vahi bir biiminin domasna katk sunduu da aa kan dier bir yandr. Ortadou

toplumunda donuk olarak ekillenen kiilie tam bir Marksist cila vurmann, elikiyi zme gc
urada kalsn, doruyu yakalama gcne bile ulamayaca aktr. Ortadou zelinde, hatta
dnya genelinde yaanan geleneksel sa-sol veya yerlemi milliyeti-dinci sylemlerin son
tahlilde kapitalizmin ideolojik daarcnda yer bulacaklar ska yaanm bir gerekliktir. Reel
sosyalist sistemin 1990'lardaki kapsaml zlmesi buna en iyi rnektir.
deolojik dnm bu yllarda hzlandrmak gerekirken, artan tkanma etkenleri durumu
daha da arlatrd. Bir sz vardr: nsanlar ancak uurumun kenarnda kanatlanr, derler. Benim
iin de yaanan gereklik buydu. Sistemin tm acmaszlyla ve gerek zyle saldrs
karsnda, temel insanlk ve arkasndaki doal gereklii yakalamak, ancak kanatl dnmekle
mmknd. Biraz da bu yaand.
b- deolojik dnmm ve gelimem en ak sonularn phesiz ada siyaset, devlet
ve kaynaklandklar uygarlk zmlemesinde gsterdi. ocukluktan beri ykselmeyi hep devlet
katnda arayan bir yolculua ktmz samimiyetle itiraf etmeliyim. Devrimle devlet ykma
faraziyelerimiz bile, yine kendi devletimizi kurmaktan teye gidemiyordu. Tuzak buradayd.
'Devleti ideolojiler benim amdan artk zmlendikleri kadaryla tamamen bir kurtulu arac
olamazlard. Kapitalist, sosyalist, ulusal niter ve federalist demokratik snf devletleri hiyerarik
toplumun din, cins, etnisite, evre ve snf sorunlarn zmek urada kalsn, bu sorunlarn bizzat
kayna durumundadrlar. zm her bakmdan bu kaynan dnda aramak ve ta neolitik
toplumdan beri aklp kalm halklarn, bireyin ve tarih boyunca ailenin iine skm bulunduu
konumundan da banda ve lde hala direnen airet olgusuna, din cemaatlerinden kadnn bin
bir klfa brnm objektif direnme gerekliine, toplumun temel kurumlarn savunmaktan bireyin
yitik zgrln yakalamaya kadar ok ynl bir yeni yol arayna dayandrmak gerektii temel
bir neme sahiptir. evreyi, ekolojik dengeleri altst eden toplum ve snfl uygarlktan, bilimle sk
ibirlii temelinde ekolojik toplum arayyla k aramak ertelenmez bir grev durumuna
gelmitir.
Marksizm'in krkledii kle-serf-ii yceltmesini kabul etmeyen bir snf anlay da bu
arayn vazgeilmez bir eksenidir. Kullatrmay, serfletirmeyi, iiletirmeyi bir aalanma
olarak gren ve her koulda bizzat bu olgulamalara kar direnmeyi esas alan bir 'sosyalizm'
anlay aranmak durumundadr. yi kle, iyi serf, iyi ii olamaz. kategori de insanlktan,
zgrlkten d ifade eder ve zgrleme esas alnyorsa, bu olgulara srekli kar konulmas
gerekir. Dolaysyla bu olgulamaya kar direnen her toplumsal olguya daha bir ycelikle bakma
gerei vardr. Bu nedenle binlerce yllk da banda, llerde, orman kuytularndaki etnisitede,
ailenin ezilen cinsi kadnda yaanan muazzam direnmeler kleliin, serf ve iinin
direnmelerinden kat be kat daha eski, derinlikli ve ycelikli olgulardr. Yeni toplum, felsefe ve
uygulamalarmz bu esaslara dayandrmalyz. Binlerce yllk peygamber ve bilge gelenekleri,
Marksist, liberal ve ada direnilerden belki de binlerce kez daha zengin ierikli ve hacimli
sosyal olgulardr. Ancak kapsaml bir tarih-toplum zmlemesine konu olabilecek bu olgusal
yaklamlara dayal temel toplumsal ve doasal felsefeyi, kendi amdan en genel bir ifade olarak
demokratik ve ekolojik toplum olarak deerlendirdim. Bir zm hedefi olarak belirlemeye
altm.
c- Krt olgusu ve ona dayal zm araylarm da bu dnm nda yeni esaslar
temelinde ele alnmak durumundadr. Gerek klasik Ortadou slamik zm araylar, gerek
klasik Batnn ulusalc zm araylar baarl olma ansn oktan yitirmilerdir. slamiyet'in
kendisi, zellikle Snni resmi yorumuyla neredeyse 1400 yldr Krtlerin geleneksel kleleme
dzeylerine bir zamk gibi yapmaktan ve klelii daha da derinletirmekten te bir rol
oynamamtr. Clz kapitalist burjuvalama dzenleri gerek evre komularnda, gerek i
toplumsal bnyelerinde feodal dnemden daha geri bir imha ve inkra yol amaktan teye sonu
vermedi. Tm hiyerarik toplum dzenlerinin katmerleen klelik ve asimilasyon deneyimlerini
barnda yaayan Krt olgusuna zgrlk ve zmleyici yaklam, ideolojik dnm ve
geliim dzeyimde daha gereki ve umut var eden bir dzeye kavumu durumdadr. Ben buna

snfl uygarl douran Mezopotamya corafyasnda, bu uygarln alternatifinin de doaca

inan ve bilinci iinde yaklamaktaym. Birini douran, alternatifini de dourmak durumundadr.
Kapitalist dnya sisteminin motor gc ABD ve ngiltere'nin iki binli yllardaki aa
Mezopotamya hamlesini Demokratik Irak slogan altnda dzenlemelerini adeta kehanetimin
dorulanmasnn bir iareti olarak deerlendiriyorum. phesiz sistem bu topraklarn
demokrasisini bizzat dourmayacaktr; ancak ona vesile olacaktr. Zaten olmutur da. Bu gelime
bir tesadf deildir; AHM savunmamda ngrdm tarihsel sistem analizinin bir sonucu olarak
deerlendirilmek durumundadr. Ortadou toplumunda ve halklarnda tarihsel bir yenilik sz
konusudur. Be bin yllk snfl toplum uygarlndan, onun alternatifi demokratik halk uygarlna
temel atmayla kar karyayz. Tarih uzun uykusundan sonra bu topraklarda soylu bir insanlk
kna ilerlik kazandrma srecindedir. Krtler de adeta snfl uygarlktan intikam alrcasna, bu
yeni demokratik ve ekolojik ka kaynaklk etmenin kaderiyle balanm durumdadr. Bu nedenle
Krtlerin zm ne slamc ne de ulusal olabilir. slam feodalizmiyle Batnn ulusalc kapitalizmleri
Krtler asndan almas gereken olgular ve kategorilerdir. Her ey Krtlerin hem varolu, hem
de zgrlksel olgu halinde gelimelerini demokratik ve ekolojik topluma ebelik etmeyle ve
barnda onu dourmayla yz yze getirmitir. Nasl ki Zaros-Toros sisteminin kavisli eteklerinde
insanlk tarihinin en byk devrimi olan neolitik ky-tarm devrimi, ona dayal Smer Mezopotamya
snfl toplum ve kent devrimi giderek evrensel devrimler haline geldilerse, gnmzde de bunun
bir benzeri ile kar karyayz.
Yeni devrim, devleti ve snfl toplum uygarln hedeflemeyen, tersine onun alternatifi
olarak kendini hazrlayan ve gelitiren bir devrim olarak devletsizlemeyi, snfszlamay ve
bunlarla i ie, bilimle sk ibirlii iinde vazgeilmez bir yaam gerei olarak hayvanlar ve
bitkileriyle kendi ekolojik toplumunu yaratmay hedeflemektedir. Bu gereklerle devrimimize
Demokratik ve Ekolojik Devrim demek gereki olduu kadar, zgrlk niteliinin de bir gereidir.
Dnya kapitalist sistemin son iki yz yldr gerek bizzat yaratt, gerek zorla ayakta tuttuu
yaplanmalar amas; tmyle ona balanmay gerektirmedii gibi, kanl bir kar kmay da
zorunlu klmaz. Meru savunma hakkna her zaman bal kalmak ve gereini iler tutmakla
atekes iinde olmak ve ortak sorunlara siyasal yntemlerle birlikte zm aramak, strateji ve
taktik olarak ne bir sapma ne de bir teslimiyettir. Tersine, demokratik ve ekolojik dnmlere
yneliin gereki pratik yollardr. Krtler dier komularyla bu dnmlere bir srama
yaparken, objektif olarak evrensel anlam olan bir konumu ifade ediyorlar. Adeta Ortadou
toplumunun demokratik ve ekolojik yeniden kuruluunun peygambersel roln oynar gibidirler.
Tpk ziraatn ve hayvanlarla dostluun peygamberi olan Zerdt'n M.. 1000'lerde zirveleen
devrimde oynad rol gibi.
Bu srete kiiliimde yaanan, Krt olgusundaki zayfln kendini tmyle aa
vurmasdr. Ortadou'nun feodal toplumsal gerekliinden Avrupa'nn kapitalist toplumuna kadar
hkim ideolojik ve siyasal yaplar iinde daha fazla sonu almak, ar zorlanma ve krlma
olacaktr. ahsmda dile gelen belki de bir deil, binlerce defa gerekleen de budur. deolojik
dnmm bu maddi krlmalarn sonular olarak geliecekti. Aslnda dayatlan, lmlerden
lm been tavryd. Beklenen, hkim dnya-sistemlerin oka gerekletirdikleri derin
komplolarla nasl kaybettirildiimin bile anlalmayaca bir imha sreciydi. Mutlak ideolojik
egemenlik ve baz nemli pratik kazanmlar sz konusuydu. Dolaysyla sradan bir ideolojik
dnm kavramaya yetmezdi. Bu darbenin altndan kmak, ancak doa ve toplum nasl ise yle
anlamaktan geer. Doann ve toplumun dilini ve akln zmeden de bu i baarlamazd. Ana
hatlaryla zdm iflasa urayan paradigmann yerine, doa ve toplumun akl zne dayal
temel bak asna daha fazla yaklatma ilikin kanlarm gldr. Toplumun temel yasalarna
gre yaama gvenim, eskinin yzeysel gveni ve zayf ynlerine gre nemli gelime
salamtr. Artk ne gl inanlarla ne de gl pratik iradeyle yaama yol almak bana ekici ve
zmleyici gelmektedir.
Uygarlk tarihi boyunca hep rakiplerine diz ktrmek, kahramanlk yrylerinin simgesi
olmutur. Bu gereklik, kanl saltanat ve doymak bilmez smrcln dilidir. ldrmeyi fazilet

bilen, buna ak bir ideolojinin, ezilen ve smrlen insanln zgrlk ve eitlik ideallerine hizmet
edemeyecei nete aa kmtr. Bir toplumun zorunlu zgr yaam hakk dnda, znde de
tm hukuk sistemlerinde kabul gren meru savunma hakkna dayanmayan, rahatlkla egemen
smrc nitelik kazanabilecek zor teorileriyle ideolojik hesaplamay nemli bir kazanm olarak
grmek gerekir. Eskinin iddet ykl sosyalizm anlay zafere ulasa dahi, Sovyet Rusya
deneyiminde de grld gibi zlmeye uramaktan kurtulamayacaktr. Bir dneklik olarak hep
eletirilen ve sulanan bu tutum, aslnda zgr insanlk adna en nemli kazanm deerindedir.
deolojik dnmmde netlik kazanan, zor ieren tm hiyerarik toplum biimlerinden
kopu bir zihniyet devrimi deerindedir. Bu, devrimin doa ve toplumun zndeki akla
dayandrlmas, tkenmek bilmeyen bir zm gcne ulatrlmas anlamna da gelmektedir. Artk
kendine gvenen ve hkim kiilik paradigmamda kkl tkanmalara ve zm bulamama
endielerine yer yoktur. Byk aclar ve byk ktlkler, eer ldrmezlerse, byk gereklere
ve glendiren zgr yaama gtrr. Hkim dnya sisteminin, ona hizmet eden kiilik zelliklerini
iflasa gtrmesini ve bu ynl alternatifine yol amasn yeniden dou ve ideolojik devrim olarak
deerlendirmek dorudur.
***