You are on page 1of 13

LOJİSTİK YÖNETİMİ

DERS NOTLARI
İÇİNDEKİLER
Lojistik Yönetimi Temel Kavramlar
Depo Yönetimi
Kargo Yükleme Problemleri
Ulaştırma Modelleri
LOJİSTİK YÖNETİMİ

DERSİN AMACI personel ulaştırması ile ilgili dalıdır" diğeri ise


Lojistik planlama ve kontrol süreçlerini tanımlamak "bir operasyonun detaylarının ele alınmasıdır"
ve etkin bir lojistik planlama için gerekli şeklindedir.
matematiksel modelleme tekniklerinin
kullanılabilirliğini sağlamak. Ana Britaniccaʼda yapılan tanım diğerlerinden biraz
daha farklıdır, "iş dünyasında malzemelerin ve
DERSİN KAZANIMLARI bazen insanların organize hareketleri.
•Lojistik, Bu terim önceleri askeri bir terimken sonraları
•Tedarik Zinciri Yönetimi, aşamalı olarak yayılarak iş dünyasındaki eylemleri
•Matematiksel Modelleme hakkında bilgi sahibi de kapsamıştır”
olunacak, lojistik işletmelerin sevk ve idaresi Cambridge sözlüğünde lojistiğin tanımı "bir
yetkinliğine erişilecek organizasyonun başarılı ve etkili olabilmesi için
karmaşık bir eylemin dikkatli organizasyonu"
DERSİN İÇERİĞİ olarak verilmiştir.
• Lojistik Yönetimi Temel Kavramlar
• Depo Yönetimi SOLE (Society of Logistics Engineers - Lojistik
• Kargo Yükleme Problemleri Mühendisleri Birliği) tarafından yapılan tanım:
• Ulaştırma Modelleri “Lojistik; ürünlerin ömrü boyunca, verimli
• Stok Modelleri kaynak kullanımını sağlamak amacıyla, lojistik
elemanlara gerekli ilginin sürekli gösterilmesi
GİRİŞ sonucu, herhangi bir anda gerekli müdahaleleri
Bütün işletmeler materyallerin bir yerlerden başka yaparak daha etkin kaynak harcaması
yerlere taşınmasına sebep olurlar. Üreticiler, yapılmasıdır.” (www.sole.org)
tedarikçilerden aldıkları hammaddeleri ürüne
dönüştürerek müşteriye sunarlar; perakendeciler, CLM (Council of Logistics Management- Lojistik
toptancılardan aldıkları malları müşterilere sunarlar; Yönetimi Konsülü) tarafından yapılan tanım:
bir televizyon haber servisi, dünyanın dört bir “Lojistik; hammaddelerin, üretilmekte olan
yanından derlediği haberleri izleyicilerine sunar. maddelerin ve bitmiş ürünlerin ve bunlarla ilgili
Bütün bu işlemlerin gerçekleştirilmesi Lojistik bilgilerin ilk noktadan kullanım noktasına kadar,
kavramının sorumluluğundadır. Lojistiğin farklı müşteri isteklerine uyması hedeflenerek, akış
kesimler tarafından yapılmış farklı tanımları vardır. ve stoklanmasının, maliyet unsuru göz önünde
Bu lojistiğin çok geniş bir alanda uygulamaya konu bulundurularak planlanması ve uygulanmasının
olması dolaysıyla farklı alanların kendi bakış açıları sağlanmasıdır.” (www.clm1.org)
ile tanımlamaları söz konusudur.
Kısaca tanımlarsak, Lojistik; tedarikçilerden
LOJİSTİK sağlanan materyallerin organizasyona,
Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan Türkçe organizasyon içerisinde işlem birimlerine ve
sözlüğün gözden geçirilmiş altıncı baskısında bitmiş ürünlerin müşteriye akışından sorumlu
lojistik; "savaşta ya da askeri bir yürüyüşte yol, fonksiyondur.
haberleşme, sağlık, ikmal gibi hizmetleri sağlayan
strateji bölümü; logistik (mantık)" olarak LOJİSTİK SİSTEM
tanımlanmıştır. Aynı kurum tarafından 10 yıl sonra Lojistiğe sistem olarak yaklaşıldığında; lojistik
hazırlanan aynı Türkçe sözlüğün internetten de faaliyetler olarak değerlendirilen operasyonlardan
erişilebilen elektronik versiyonunda; lojistik "geri en az üçünün sevk ve idare edildiği sistemleri
hizmet; geri hizmetle ilgili" şeklinde ifade "lojistik", bu şekilde en az üç operasyonu yöneten
edilmiştir. veya kontrol edenleri ise "lojistikçi" olarak
adlandırmak daha doğru olacaktır.
Oxford Üniversitesinin hazırladığı Oxford Advanced
Learner's Dictionary of Current English isimli Bu yaklaşımla sadece ulaştırma faaliyetlerinden
sözlükte lojistik, logic kelimesinden türemiş bir sorumlu olanlara "nakliyeci", sadece depolama
kelime olarak değerlendirilmiştir. Logic kelimesinin yapanlara "ambarcı" ve sadece satın alma
anlamının bütünlenmesi maksadıyla bu kelimenin işleminden sorumlu olanlara "tedarikçi" gibi sıfatlar
açıklamaları içinde lojistiğin anlamı; "ikmal, verilmesi gerekirken ancak bu üç faaliyetin aynı çatı
dağıtım, personel ve malzemenin değiştirilmesi altında yürütülmesi halinde bir lojistik
mesela silahlı kuvvetler için" olarak verilmiştir. operasyondan söz etmek mümkündür.

Çok yaygın kullanılan bir diğer sözlük olan


Webster sözlüğünde lojistik için iki tanım
bulunmaktadır. Bunlardan biri "askeri bilimin satın
alma, tedarik, bakım ve askeri malzeme, tesis ve

Hazırlayanlar: Sadık Ali Eren - Ömer Ertaş 2


LOJİSTİK YÖNETİMİ

LOJİSTİK İŞLETMESİ
Kara, hava, deniz, demiryolu, nehiryolu, boru hattı Lojistiğin Rolü
veya kombine taşımacılık gibi bütün taşıma Dı! Organizasyon içerisinde i!lemler Dı!
Tedarikçi Mü!teri
türlerinde, sevkıyat, dağıtım, depolama,
gümrükleme ve sigorta hizmetlerini gerçekleştiren "ç "ç Mü!teri
Tedarikçi
aktif bir işletme ağına sahip olan ve anahtar teslim
lojistik hizmeti veren organizatör bir kuruluştur.

Lojistik İşletmesi Faaliyet Alanları


Gelen Giden
Materyal Yönetimi
•Uluslararası ve dahili taşımacılık Lojistik Lojistik
•İhracat-ithalat işlemleri ve gümrükleme
•Taşıma türünün belirlenmesi ( kara / deniz / hava /
Lojistik
demiryolu/ nehiryolu / boru hattı/ kombine)
•Taşıma yönetimi ve taşıyıcı seçimi Tedarik Zinciri Aktiviteleri
•Taşıma sözleşmesi ve kapsamının belirlenmesi Ba!langıç Üçüncü "kinci sıra Birinci Birinci "kinci sıra Üçüncü Son
tedarikçi sıra tedarikçi sıra sıra mü!teri sıra mü!teri
•Taşıma belgelerinin hazırlanması tedarikçi tedarikçi mü!teri mü!teri

•Uluslararası yasal mevzuat ve uygulamalar


hakkında danışmanlık hizmeti
•Dağıtım
•Depolama ve antrepo hizmetleri
Organizasyon
•Elleçleme … …

•Sigortalama
•Ambalajlama, barkod ve etiketleme
•Operasyon ve sevk yönetimi Tedarik Zincirlerinin Faydaları
•Lojistik maliyet planlaması • Tedarik zincirlerinin birçok faydası vardır. Bunlar
•Tersine lojistik faaliyetleri (iade ürünler, tamir, vs.) aşağıdaki gibi özetlenebilir.
•Fabrika içi destek, montaj hattı vs. süreçler • Üreticiler, müşteri yerleşim yerlerine göre en iyi
•Stok yönetimi yerleşim yerlerinde işlemlerini gerçekleştirebilirler.
•Hizmet pazarlaması • Üreticiler üretimle ilgili işlemlere daha çok
•Müşteri ilişkileri yönetimi odaklanabilirler.
•Raporlama • Üreticiler yüksek miktarda bitmiş ürün stoğu
•Talep yönetimi tutmak zorunda kalmazlar.
•Lojistik performans değerlendirme • Toptancılar yüksek miktarda sipariş verdiklerinden
•Banka işlemleri ve mal bedeli tahsilat, vb. fiyat indirimleri elde edebilirler.
•Vergi mevzuat ve işlemleri • Toptancılar, birçok tedarikçiden mal alarak
•Bilişim teknolojilerini kullanarak tüm üniteler perakendecilere seçme imkânı sağlarlar.
arasında koordinasyon ve iletişimin sağlanması. • Toptancılar perakendecilere yakındırlar ve
siparişler kısa zamanlarda teslim edilir.
Materyal-Tedarik Zinciri • Perakendeciler az stok bulundururlar, çünkü
Materyal: Ürün ürütmek üzere taşınan her şey. toptancıdan makul sürede temin edebilmektedir.
Somut ( hammadde) ya da soyut (bilgi) olabilir. • Organizasyonlar belirli tip işlemlerde
uzmanlıklarını geliştirebilirler
Te d a r i k z i n c i r i : m a t e r y a l l e r i n b a ş l a n g ı ç
tedarikçisinden son müşteriye kadar ulaşmasını Tedarik Zinciri Yönetiminin Bileşenleri
sağlayan bir seri aktivite ve organizasyonların
Bile!en Yakla!ım
bütünü
Mü#teriler Mü#terilerin Ne !stediklerinin Belirlenmesi.
Tahminleme Talebin Miktar Ve Zamanlamasının Tahmini.
Talep-Tedarik Çevrimi
Tasarım “Mü#teri !stekleri, Üretim, ... Zaman” Uyumlandırılması.
Mü!teriler
Süreçler Kalitenin Kontrolü, !# Programlama.
Envanter Talep Ve Envanter Maliyetlerinin Uyumlandırılması.
Satınalma Tedarikçilerin Ve Destek Faaliyetlerin De"erlendirilmesi.
Ürün tedariki Ürün talebi
Tedarikçiler
Yerle#im Tesislerin (Fabrika, Depo, Da"ıtım Merkezi) Yerle#imi.
Lojistik Malzemelerin En !yi Hareketi Ve Depolanması !çin Karar
"!lemler

Di#er çıktılar Di#er girdiler

Hazırlayanlar: Sadık Ali Eren - Ömer Ertaş 3


LOJİSTİK YÖNETİMİ

Lojistik Aktiviteleri istenilen yerde, istenilen zamanda, beklenen kalite


Lojistik; materyallerin tedarik zinciri boyunca ve fiyat düzeyinde ve istenilen kaynaklar yardımı ile
taşınması ve depolanmasından sorumludur. Bunu elde edilmesidir. Bu tanım doğru olmakla birlikte
gerçekleştirebilmek için bir takım aktiviteleri yoruma açıktır. İnsanların “istenilen” kelimesine
yerine getirmesi gerekir. Bu aktiviteler aşağıdaki yükleyecekleri anlamlar yoruma açıktır. Farklı
gibi sıralanabilir. şartlar altında, lojistik tamamen farklı performans
ölçütleri ile değerlendirilir. Örneğin bir mektup
•Satınalma postalayacağınız zaman, bazen hızlı gitmesini
•İçe doğru taşıma bazen ucuz gitmesini, bazen güvenli gitmesini,
•Teslimat bazen de belli çok özel bir zamanda ulaşmasını
•Depolama isteyebilirsiniz. Dolaysıyla yöneticiler lojistiği bütün
•Stok kontrol bu değişik çeşitli istekleri karşılayabilecek yeterli
•Sipariş yönetimi esneklikte tasarlamalıdırlar.
•Materyal yönetimi
•Dışa doğru taşıma Lojistiğin Finansal Performansa Etkisi
•Fiziksel dağılım yönetimi Lojistik işletmelerin finansal performansı üzerinde
•Geri dönüşüm, iade ve hurda yönetimi de önemli bir etkiye sahiptir. Bunu görebilmek için
•Yerleşim öncelikle Varlıkların Getirisi (VG) kavramını tekrar
•İletişim hatırlayalım. VG, karın toplam varlığa oranı olarak
İçinde bulunulan şartlara bağlı olarak birçok başka bilinir. Bu ölçüt mevcut kaynakların nasıl etkin
aktivite de lojistik aktivitesi olarak değerlendirilebilir. kullanıldığının bir göstergesidir ve yüksek değeri iyi
Örneğin satış tahminleri, üretim çizelgeleme, işletme performansını işaret eder. Varlıklar mevcut
müşteri ilişkileri yönetimi, vb. (nakit, stok vb.) ve sabit (tesis, ekipman vb.) olmak
ü z e r e t a n ı m l a n ı r l a r. M a t e r y a l a k ı ş ı n ı n
Lojistiğin Amacı hızlandırılması stok miktarını azaltır. Bu da daha
Lojistik bir tedarik zinciri boyunca materyallerin düşük mevcut varlığa sebep olur. Buna ilaveten
akışından sorumludur. Bu fonksiyon aynı zamanda sabit varlıkların da azalmasına sebep olur ve
tedarik zinciri yönetimi olarak da adlandırılmaktadır. böylece karın artmasını sağlar.
Bazı insanlar lojistiğin sadece bir işletme
içerisindeki taşıma işlemleri ile ilgilendiğini, tedarik Lojistiğin VG üzerindeki etkisi
zinciri yönetiminin ise ilişkili olunan bütün işletmeler
arasındaki taşımayı kapsadığını söyleseler de, bu Stoklar Mevcut
Varlıklar
pratikten ziyade kavramsal bir tartışmadır. Aslında Varlıklar
iki terimde yaklaşık olarak aynı fonksiyonu Tesis Sabit
çağrıştırmaktadır. Ekipman Varlıklar

Varlıkların
Mü!teri Satı!lar Getirisi
Bu görüş Lojistik ve Taşıma Enstitüsü (ILT – tatmini
İngiltereʼdeki ana kurum) tarafından
desteklenmektedir. Aşağıdaki iki tanım ILT "!lem Kar marjı Kar
maliyeti
tarafından yapılan tanımlardır.
Ürün Fiyat
Özellikleri
Lojistik: kaynakların zaman ayarlı olarak
konumlandırılması ya da toplam tedarik zincirin
stratejik olarak yönetimi Mevcut varlıklar: etkin bir lojistik daha düşük stok
seviyesinden dolayı mevcut varlıkları azaltacaktır.
Tedarik Zinciri: Müşteri tatminini sağlama amacına Stoğa yapılan yatırımın azalmasından dolayı diğer
yönelik planlanan bir dizi faaliyetler faaliyetlere ayrılacak nakit miktarı artar ve böylece
borçlanma ihtiyacı azalır.
Genel olarak söylemek gerektiğinde; lojistiğin •Sabit varlıklar: tesis, ekipman vb. kapsar. Lojistik
amacı yüksek müşteri memnuniyetini sağlamaktır. bu varlıkları yoğun kullanır.
Bunu da yüksek kalitede servisi düşük ya da kabul •Satışlar: Lojistik sayesinde daha cazip ya da daha
edilebilir bir fiyattan sunarak sağlayabilir. kolay bulunabilir ürünler yaparak satışların
artması ve daha yüksek pazar payının elde
Bu denge müşteri algı değeri olarak adlandırılabilir. edilmesi mümkündür.
Lojistik bir ürünün istenilen zamanda istenilen •Kar payı: Etkin bir lojistik daha düşük işlem
yerde olmasını sağlayarak ona değer katar. Bu maliyetine sebep olacağından daha yüksek
değer katma işlemi yer faydası ve zaman faydası kar payı oluşur.
olarak bilinir. Dolaysıyla lojistiğin amacı en yüksek •Fiyat: Lojistik ürünlerin algılanan değerini
müşteri faydasını yada müşteri algı değerini yükseltebilir. Bir ürünün daha kolay
sağlamaktır. Lojistiğin amacı; istenilen materyalin, ulaşılabilir olması teslim zamanlarının az

Hazırlayanlar: Sadık Ali Eren - Ömer Ertaş 4


LOJİSTİK YÖNETİMİ

olması ürünü daha cazip kılar. Bu da Lojistik Yönetiminde Mevcut Eğilimler


müşterinin ürüne ödemeye düşündüğü Gelişen teknoloji ve artan müşteri tatmini çabaları
değerin artmasını sağlar. gibi bir çok faktör lojistik yönetiminde bazı eğilimleri
öne çıkarmaktadır. Bunlardan bazıları:
Lojistiğin Gelişimi • Küreselleşme
Nakliye ve lojistik üzerine çalışmalar yeni değildir. • Tedarikçi sayısının azaltılması
Örneğin 1850ʼlerde bir ekonomist olan Yale • Belli bir alanda yoğunlaşma
Üniversitesi rektörü Henry Adams, nakliye • Dış hizmet alımı
ekonomisi isimli bir ders açılmasını önermiştir. • Erteleme
1850ʼde Londraʼda Demiryolu Ekonomisi isimli bir • Üreticiden tüketiciye servis
kitap yayımlanmıştır. Ancak lojistik konusunun • Direkt teslimat
şirket üst yönetimleri tarafından ilgi görmesi • Diğer stok azaltma yöntemleri
1950-60 yılları arasında olmuştur. Modern lojistik • Çevresel yaşam kalitesine özen gösterme
yönetiminin doğuşu 1960ʼlarda Peter Drucker
tarafından sağlanmıştır. Druckerʼın lojistik ile ilgili Lojistik Aktivitelerinin Özeti
söylediği şu söz çok manidardır: Dahili Fiziksel Da#ıtım
Ta"ıma Depolama Harici Ta"ıma
Stok Kontrol Geri Dönü"ler
“Bizim dağıtım konusunda bildiğimiz Napolyonʼun Ayrı"tırma
Alı"
Afrika hakkında bildiğinden daha azdır. Orada Birle"tirme

olduğunu ve büyük olduğunu biliyoruz, ama işte


hepsi bu kadar.”
Belirgin önemine karşın lojistik yönetimi gereken Tedarikçiler !"lemler Mü"teriler

ilgiyi henüz görmüş değildir. İşletmeler genellikle


çabalarını üretime yoğunlaştırırlar, maalesef
malzemenin ya da ürünün taşınması ile fazla Lojistik Stratejileri
ilgilenmezler. Ancak birçok faktör işletmeleri tedarik Birçok firma birden fazla lojistik strateji izlemesine
zincirlerini daha etkin yönetmeye rağmen, lojistik stratejileri aşağıdaki beş şekilde
cesaretlendirmekte ya da zorlamaktadır. Bunlardan özetlenebilir:
bazıları aşağıdaki gibi özetlenebilir: • Saldırganlar: Yerel pazara hizmet etmek üzere
üretim tesisleri kuran ve bunları kendi bölgelerinden
•Müşteriler daha bilgilidir ve daha düşük fiyat, daha getirdikleri malzemeler ile yürütenler (örneğin,
iyi servis ve daha yüksek kalite istemektedir. 1970ʼlerde Sony ve Nissan)
• Artan rekabet kızışmaktadır. İşletmeler bu yarışta • Göçmenler: Malzeme tedarikini birçok ülkeden
ayakta kalabilmek için her türlü fırsatı temin edip bitmiş ürünü birçok ülkeye satanlar
değerlendirmelidirler. (örneğin, günümüzde Avrupaʼdaki Sony)
•Tedarik zincirlerinde değişim gücü vardır. Örneğin, • Koloniciler: Küresel anlamda çok düşük lojistik
Wal-Mart, Tesco, Toys-R-Us ve McDonaldʼs ihtiyacına sahip yüksek oranda yerelleşmiş düşük
gibi çok büyük perakendeciler üretim ihtiyacına sahip şirketler (örneğin Coca-
tedarikçilerinden kendilerine özgü lojistik Cola)
hizmeti vermelerini istemektedirler. • Dışarıdan Ulaşanlar: Bir tek yerel merkezden
•Perakende sektöründe, 24 saat açık hizmet, üretim yapan ancak malzeme teminini dünyanın
çevrimiçi satış, ev teslimatı, ya da telefondan her yerinden sağlayan şirketler (örneğin, Gray
satış gibi değişimler yaşanmaktadır. Computers USA)
•Serbest bölge gibi alanların mevcudiyeti • Baronlar: Küresel pazarda satış yapan şirketler
uluslararası ticareti gittikçe artırmaktadır. (örneğin, Mercedes-Benz)
•İletişimdeki gelişmeler; EDI (electronic data
interchange), EFT (electronic fund transfer),
e-ticaret vb. uygulamaların artmasını
sağlamıştır.
•Birçok işletme ikincil işlerini dış kaynak kullanımı
(outsourcing) yöntemi ile karşılamaya
başlamış ve kendi öz işlemlerine
yoğunlaşmıştır. Lojistik üçüncü taraflar için
iyi bir işlem alanıdır.
•Yöneticiler tedarik zinciri yönetiminin stratejik
değerini anlamaya başlamışlardır.

Hazırlayanlar: Sadık Ali Eren - Ömer Ertaş 5


LOJİSTİK YÖNETİMİ

TAŞIMA
Taşıma dar anlamda bir nesnenin (eşya, ürün, yük, PAZARLAMA ÇEVRESİ
veya mal) bir yerden bir başka yere nakli demektir. • Makro Çevre: Pazar ve rekabet yapısı ekonomik,
politik, doğal, teknolojik, sosyo-kültürel, demografik
Geniş anlamda taşımacılık, müşteri ihtiyaçlarının çevreler.
giderilmesi amacıyla üretilen malların ihtiyaç • Mikro Çevre: İşletme kaynakları ve özellikleri,
duyulan bölge ve merkezlere zamanında pazarlama taktik ve Stratejileri
ulaştırılmasıdır.
LOJİSTİK ÇEVRESİ
Bu yönüyle taşımacılık, ulaştırma sürecinin • Taşıyıcılar, taşıma operatörleri
yanında yükün taşınması için gerekli evrakların • Acentalar
( yük, araç, sürücü, gümrük, vb. ) hazırlanmasından • Depo ve antrepo işletmecileri
müşteri deposuna teslimine kadar, çeşitli hizmetleri • Sigorta şirketleri
de içeren daha kapsamlı ve karmaşık bir sektör • Gümrük müşavirleri vb.
haline gelmiştir.
LOJİSTİK HİZMET SAĞLAYICI İŞLEVLERİ
Temel Taşıma Türleri
•Demiryolu
•Karayolu
•Havayolu
•Denizyolu
•Boru Hattı

Lojistik Yönetiminin Temel Dinamikleri


3 PL ve
Lojistik Ta!ımacılık Tedarik Zinciri Freight
Yönetimi Forwarder

Pazarlama Hizmet Toplam Kalite


CRM
Yönetimi Yönetimi
Dış Ticarette Lojistik Organizasyonu
Depolama Da"ıtım Gümrükleme Sigorta

Uluslararası E-Lojistik
Belgeler Incoterms ve Bili!im

Lojistik Yönetiminin Beş Doğrusu

Do!ru Yer Do!ru Miktar

LOJ"ST"K YÖNET"M"N"N
5 DO#RUSU

Do!ru Fiyat
Do!ru Zaman

Do!ru Kalite

LOJİSTİK İŞ ÇEVRESİ

YASAL ÇEVRE
•Ulusal ve uluslararası kuruluşlar
•Yasal düzenlemeler,
•İlgili bakanlık ve müsteşarlıklar
•Gümrükler vb.

Hazırlayanlar: Sadık Ali Eren - Ömer Ertaş 6


LOJİSTİK YÖNETİMİ

DEPO YÖNETİMİ
Depo: Ürünlerin hammadde aşamasından üretim
ortamına, oradan da tüketim merkezlerine
dağıtımına kadar olan bütün bir faaliyetler dizisinin
gerçekleştirilmesinde stratejik rol oynayan ara
noktalardır.

Antrepo: Mal ve eşyaların miktar, kalite ve


özelliklerinin incelenip kıymet tespitinin yapıldığı ve
uygun şartlarda korunmalarının gerçekleştirildiği,
gümrüklü sahalarda kurulan ve 4458 sayılı gümrük
kanunu ile gümrük yönetmeliğinin ilgili
maddelerinde belirtilen özellikleri taşıyan yerleri Depolarda Yangın Söndürme Sistemleri
ifade eder. Raf sistemleri için en önemli ve uygun yangın
söndürme sistemi “Sprinkler sistemi”. Yangını
Depolar büyümeden söndürmeye yönelik tasarlanan
sistemin en büyük avantajı insan müdahalesine
gerek olmaksızın otomatik olarak devreye girmesi.
Bu nedenle de depolama sistemlerinde yangın
tehlikesini en aza indirgeyen raf içi sprinkler
sistemi, yaygın bir şekilde kullanılıyor.

Depolama (Raf) Sistemleri


I. Yüksek İrtifalı Depolama Sistemleri
Sırt Sırta (Back to Back) Raf Sistemi
İkili Derinlikte (Double Deep) Raf Sistemi
Depo işlemleri Tek Paletli Raf Sistemi
İçine Girilebilir (Drive İn/ Through) Raf Sistemi
Giydirme Raf Sistemleri (silo)
Kayar raf / Arkadan İtmeli (Push back) Sistemler
Hareketli (Mobile Rack) Raf Sistemleri
Otomatik Depolama Sistemleri
Dar Koridorlu Depolama Sistemleri
Askılı Konveyör Depolama Sistemleri
Konsol kollu raf sistemleri

II. Düşük İrtifalı Depolama Sistemleri


Kutulu Raflar İçin Kayar Raf Sistemleri
DEPOLAMA İŞ SÜREÇLERİ Mezanin Tip Raf Sistemleri ( Platformlu)
Sipariş Hazırlama Raf Sistemleri

Hazırlayanlar: Sadık Ali Eren - Ömer Ertaş 7


LOJİSTİK YÖNETİMİ

sDOĞRUSAL PROGRAMLAMA göstermiştir. Aynı araştırma iç boya talebinin 2


DP, kıt kaynakların alternatiflere dağıtılmasını tondan fazla olamayacağını da söylemektedir. İç
sağlayan bir matematiksel programlama modelidir. boyanın satış fiyatı ton başına 2000 YTL ve dış
boyanın satış fiyatı da ton başına 3000 YTLʼdir.
Sanayi, tarım, ulaştırma, insan kaynakları, sağlık Fabrikanın karını maksimize edebilmesi için günlük
sistemleri, portföy yönetimi vb. bir çok alanda üretilmesi gereken boya miktarlarını hesaplamayı
uygulamaları mevcuttur. sağlayan DP modelini geliştiriniz.

Diğer yöneylem araştırması tekniklerinde olduğu ÇÖZÜM: X1, Dış boya miktarı ve X2, İç boya
gibi DP de bir çok matematiksel işlem miktarını göstersin
gerektirmektedir. Bu işlem karmaşıklığını aşmada Maks Z= 3x1+2x2
mevcut DP paket programlarından istifade edilebilir. x1+2x2 ≤ 6
2x1+x2 ≤ 8
DP MODELİN KURULMASI -x1+x2 ≤ 1
x2 ≤ 2
Bir DP modelinin kurulabilmesi için aşağıdakilerin
x1,2 ≥ 0
belirlenmiş olması gerekir:

• Problemin değişkenleri, TAMSAYILI DOĞRUSAL


• Probleme ilişkin kısıtlar PROGRAMLAMA
• Ulaşılmak istenen amaç TDP, karar değişkelerinin tamsayılı değer almak
zorunda olduğu DP modellerine denir. Bir çok
DP MODELİN VARSAYIMLARI alanda oluşan gerçek hayat problemleri için TDP
•Orantılılık daha uygundur. Örneğin, sandalye üreten bir
•Bölünebilirlik işletmede 3,5 ürün gibi bir üretimden söz edilmez.
•Toplanabilirlik Üretim miktarı ya 3 olur ya da 4 olur. Dolaysıyla
•Kesinlik benzeri işletmelerde optimal üretim miktarını
belirlerken TDP kullanmak daha mantıklıdır. Karar
DPʼNİN GENEL GÖSTERİMİ değişkenlerinin sadece bazılarının tamsayı olmak
Maks (Min) Z = c1x1+c2x2+……+cnxn zorunda olduğu modellere de karma tamsayılı
doğrusal programlama (KTDP) modelleri denir.
a11x1+a12x2+……+a1nxn ≤ b1
a21x1+a22x2+……+a2nxn ≤ b2 TDPʼNİN GENEL GÖSTERİMİ

Maks (Min) Z = c1x1+c2x2+……+cnxn
……………………………………………………………
am1x1+am2x2+……+amnxn ≤ bm a11x1+a12x2+……+a1nxn ≤ b1
x1 , x2 , xn ≥ 0 a21x1+a22x2+……+a2nxn ≤ b2
…………………………………………………………
DPʼNİN MATRİS GÖSTERİMİ am1x1+am2x2+……+amnxn ≤ bm
Maks (Min) Z = CX x1 , x2 , xn ≥ 0 ve tamsayı

AX ≥ B ÖRNEK: CENGİZ A.Ş.


X≥0 Hakkı Cengiz A.Ş., 200 yıldan bu yana ahşap
ÖRNEK: Dugu Özkan A.Ş., konutlar için iç ve dış doğra işleri ile uğraşmaktadır. Firma son 30 yılıdır,
boyası üreten bir fabrikaya sahiptir. Boyaları mutfaklar için yemek masası takımı üretmektedir.
üretmek için A ve B olmak üzere iki tür hammadde Firma ailelerin büyüklüğüne göre küçük, orta ve
kullanılmaktadır. Bir günlük üretim için A büyük olmak üzere üç farklı takım imal etmektedir.
maddesinden 6 ton ve B maddesinden 8 ton temin Bu üç farklı takımın satış gelirleri ve kullanılan
edilebilmektedir. İç ve dış boya türlerinin ton başına hammadde ve işçilik miktarları aşağıdaki tabloda
ihtiyaç duydukları hammadde miktarları aşağıdaki verilmiştir. Firma bu üretim dönemi için 15000m3
gibidir: hammadde temin edebilmiştir. Mevcut işgücü ise
1000saatʼtir. Firma pazarlama politikası gereği her
Tablo 4.1. Ürünlere ilişkin bilgiler üründen en az 20 adet üretmek zorundadır.
Büyükağaç A.Ş. Üretim bilgileri
İÇ BOYA DIŞ BOYA
Birim Kar (TL) Hammadde (m3) İşçilik (saat)

HAMMADDE A 1 2 Küçük 93 60 5

HAMMADDE B 2 1 Orta 135 80 7

Yapılan pazar araştırması, iç boya talebinin dış Büyük 154 110 8


boya talebini 1 tondan fazla aşamayacağını
Hazırlayanlar: Sadık Ali Eren - Ömer Ertaş 8
LOJİSTİK YÖNETİMİ

ÇÖZÜM: X1, küçük, X2, orta ve X3 büyük takımı


Ürün Taşınabilecek Hacim Kar
göstersin Miktar (Ton) (Ton Başına) (TL/Ton)
Maks Z= 93x1+135x2+154x3
60x1+80x2+110x3 ≤15000 1 2400 2 100
5x1+7x2+8x3 ≤ 1000
x1 ≥ 20 2 1200 1.5 70
x2 ≥ 20
x3 ≥ 20 3 600 3 85
x1,2 ≥ 0 ve tamsayı
4 900 3 110
KARGO YÜKLEME PROBLEMLERİ Şirket talınacak ürünlerin hepsini taşımak istemekle
Sınırlı hacim ve ağırlık kapasitesine sahip gemiye birlikte geminin kargo taşınabilecek 3 bölümü vadır.
geliri maksimize edecek şekilde en uygun Bu bölümlerle ilgili kapasiteler;
yüklenmesiyle ilgilenir.
Kargo Bölümü Ağırlık Kap. Hacim Kap.
DP MODELİ STANDART FORMU Ön 1500 7000
Maks(Min) Z= C1X1 + C2X2 + .... + CnXn Orta 3000 7000
a11X1+ a12X2 + .... + a1nXn ≤ b1 Arka 2000 7500
a21X1+ a22X2 + .... + a2nXn ≤ b2
am1X1+ am2X2 + .... + amnXn ≤ bm Aynı bölümde birden farklı tipte ürün
X1 ≥ 0 j=1,2,3,......,n taşınabilmektedir. Bununla birlikte dengeyi
i=1,2,3,......,m sağlamak amacıyla ön kargonun ağırlığı arka
kargodan en çok %10 fazla yada az olabilmektedir.
ÖRNEK: Burcu Kurt Bilgisayar Anonim Şirketi Ayrıca orta bölümde taşınacak kargonun ağırlığı da
bilgisayarlar için 3 farklı modelde bilgisayar kasası gemideki tüm ağırlığın en az %40ʼı en fazla %60ʼı
üretmektedir. (x,y,z modelleri) Herbir kasanın olmalıdır. Şirketin karını maksimum edebilmesi için
üretimi için iki ayrı makinede işlem gerekmekte ve en uygun yükleme planını veren DP modelini
her bir makina haftada 6000 dk. çalışabilmektedir. kurunuz ve çözünüz.
Bilgisayar kasalarının üretimi için makinalarda
harcanan süreler aşağıda verilmiştir. ÇÖZÜM: Xij= i bölmesine yüklenen j ürünü müktarı
i=1,2,3 j=1,2,3,4
x y z Maks Z= 100.(X11+X21+X31) + 70.(X21+X22+X32)
Makina 1 8 4 5 + 85.(X13+X23+X33) + 110. (X14+X24+X34)
Makina 2 1 5 4
Kar 12 9 6 Eldeki ürün ksıtları
X11 + X21 + X31 ≤ 2400 1.Ürün
Öte yandan depolama alanı kısıtı nedeniyle haftada X12 + X22 + X32 ≤ 1200 2.Ürün
1500ʼden fazla bilgisayar üretilememektedir. Şirket X13 + X23 + X33 ≤ 600 3.Ürün
yaptığı bir anlaşma nedeniyle her hafta en az 300 X14 + X24 + X34 ≤ 900 4.Ürün
adet x kasa üretmelidir. Şirket ürettiği tüm bilgisayar
kasalarını satabilmekte ve her bir kasadan şu Ağırlık Kısıtları
karlılığı elde etmektedir: 1.ürün 2.ürün 3.ürün 4.ürün

Şirketin karını maksimum yapacak üretim X11 + X12 + X13 + X14 ≤ 1500 Ön
programını veren DP modelini veriniz. X21 + X22 + X23 + X24 ≤ 3000 Orta
X31 + X32 + X33 + X34 ≤ 2000 Arka
ÇÖZÜM: max Z= 12X1 + 9X2 + 6X3
Hacim Kısıtları
Kısıtlar: 2X11 + 1.5X12 + 3X13 + 3X14 ≤ 7000 Ön
8X1 + 4X2 + 5X3 ≤ 6000 Mak. 1. kısıtı 2X21 + 1.5X22 + 3X23 + 3X24 ≤ 7000 Orta
X1 + 5X2 + 4X3 ≤ 6000 Mak. 2. kısıtı 2X31 + 1.5X32 + 3X33 + 3X34 ≤ 7500 Arka
X1+X2+X3 ≤ 1500 Depo alanı 1. ksıtı
X1≥ 300 X tipi kasa kısıtı Denge Kısıtları
X1, X2, X3 ≥ 0 Ön Kargo Arka Kargo
(X11+X12+X13+X14)≥ %90.(X31+X32+X33+X34)
ÖRNEK: Ömer Ertaş kargo şirketi İstanbulʼdan (X31+X32+X33+X34)≥ %110.(X31+X32+X33+X34)
İtalyaʼya gemi ile kargo taşımacılığı yapmaktadır. (X21+X22+X23+X24≥%40.(TOPLAM AĞIRLIK)
Şirket sorumlusu İtalyaʼya gidecek 4 ayrı tarım (X21+X22+X23+X24)≤%60.(TOPLAM AĞIRLIK)
ürünü için gemiye yükleme planını elde etmek TOPLAM AĞIRLIK=
istemektedir. Taşınacak ürünler ile ilgili bilgiler X11+X12+X13+X14+X21+X22+X23+X24+X31
+X32+X33+X34 Xij ≥ 0 ; i=1,2,3 j=1,2,3,4
aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Hazırlayanlar: Sadık Ali Eren - Ömer Ertaş 9


LOJİSTİK YÖNETİMİ

ŞEBEKE MODELLERİ min Z= 20X12 + 18X13 + 30X24 + 18X25 + 24X27


Birçok optimizasyon problemleri şebeke ağ + 23X35 + 35X36 + 14X48 + 22X411 + 18X57 +
yapısında gösterilerek analiz edilebilir. Şebeke 13X67 + 13X78 + 17X69 + 15X79 18X711 +
dallarla birlikte birbirine bağlanan düğümlerden 14X810 + 26X812 + 10X910 + 20X1012 + 12X1110
meydana gelir. Şebeke modelleri ile aşağıdaki + 24X1112
durumlara çözüm bulunabilir.
1) En kısa güzergahın belirlenmesi (En kısa yol KISITLAR:
algoritması) 1) X12 + X13= 1
2) Maksimum akışın belirlenmesi (Max. Akış 2) X12 - X24 - X25 - X27= 0
Modeli) 3) X13 - X35 - X36= 0
4) X24 - X48 - X411= 0
EN KISA YOL MODELLERİ 5) X25 + X35 + X57= 0
Başlangıç düğümü ile bitiş düğümü arasındaki en 6) X36 - X67 - X69= 0
kısa yolu bulmayı amaçlar. Başlangıç düğümünün 7) X27 + X57 + X67 - X79 - X78 - X74= 0
başlangıca göre uzaklığı sıfırdır. 8) X48 + X78 - X810 - X812= 0
lss=0 9) X69 + X79 - X910= 0
lj=min[li+lij] j≥i 10) X810 + X910 + X110 - X1012= 0
11) X411 + X711 + X110 - X1112= 0
ÖRNEK: Zeynep Bostancı İnşaat Şirketi Edirne ve 12) X812 + X1012 + X1112= 1
Gaziantep arasında yapılması planlanan yeni bir
otoyol için karayolları genel müdürlüğüne fizibilite Xij= 0-1
raporu hazırlamaktadır. Bu hat üzerinde bulunan 12
il ve bu iller arasında oluşturulabilecek mümkün MAKSİMUM AKIŞ ALGORİTMASI
güzergahlar ve bu yolların yapılma maliyetleri Kaynak noktasından hedef noktasına
a ş a ğ ı d a v e r i l m i ş t i r. E d i r n e y i G a z i a n t e p ʼ e gönderilebilecek en büyük akış miktarını
bağlayacak en az maliyetli güzergah belirlenmek belirlemeye çalışır. Petrol boru hattının maks. akışı
istenmektedir. bir şehirde iki nokta arasındaki maksimum akış
örnek verilebilir.

ÖRNEK: Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı


Coşkun Altınsoy, Dikmenʼdeki doğalgaz dağıtım
merkezinden Konutkentʼe göndermek istemektedir.
Dikmen-Konutkent arasındaki doğalgaz şebekesi
hatların 1 snʼde maksimum taşıma kapasitesi ile
birlikte aşağıdaki şekilde verilmiştir.
Dikmenʼden Konutkentʼe gönderilebilecek
maksimum doğalgaz miktarı saniyede kaç birim
metreküptür?
ÇÖZÜM:
l1= 0
l2= l1+l12= 0+20= 20
l3= l1+l13= 0+18= 18
l4= l2+l24= 20+30= 50
l5= min [l2+l25; l3+l35: 20+18; 18+23]= 38
l6= l3+lj36= 18+35= 53
l7= min [l2+l27; l5+l57; l6+l67: 20+24; 38+18; maks Z = X37 + X57 + X67
53+13]= 44 Xij= i düğümünden j düğümüne taşınan gaz miktarı.
l8= min [l4+lj48; l7+l78: 50+14; 44+15]= 57
l9= min [l6+l69; l7+l79: 53+17; 44+15]= 59 Kısıtlar:
l10= min [l8+l810; l9+l910; l11+l1110: 57+14; X12-X24-X25= 0
59+10; 62+12]= 69 X13-X34-X36-X37=0
l11= min [l4+l411; l7+l711: 50+22; 44+18]=62 X24+X34-X45-X46=0
l12= min [l8+l812; l10+l1012; l11+l1112: 57+26; X25+X45-X56-X57=0
69+20; 62+24]=83 X36+X46+X56-X67=0

X12≤5 X34≤3 X45≤2 X56≤3 X67≤6 X13≤7


X36≤1 X46≤2 X57≤9 X25≤3 X37≤2 X24≤2
Xij≥0
Xij= i düğümünden j düğümüne giden yol

Hazırlayanlar: Sadık Ali Eren - Ömer Ertaş 10


LOJİSTİK YÖNETİMİ

MAKSİMUM AKIŞ ALGORİTMASI Ürün Birim Kar Hacim


1. Şebeke dallarının akışının başlangıçta sıfır L256 76 12
olduğu kabul edilir. Xij=0 L345 135 22
2. Hedef ve kaynak arasında aşağıdaki akış L121 102 18
özelliklerine sahip bir yol bulunur. J65 65 9
K344 157 32
Ûij-Uij-Xij > 0 Q567 154 28
Ûij: Kullanılmamış kapasite
Uij: Mavcut Kapasite ÇÖZÜM: 76X1 + 135X2 + 102X3 + 65X4 + 157X5
Xij: o dalın akışı + 154X6

fk= min {Ûij} Hacim Kısıtı


kʼıncı yolun akışı=kullanılmamış kapasitelerin 12X1 + 22X2 + 18X3 + 9X4 + 32X5 + 28X6 ≤ 83,34
minimumuna eşittir.
3. Bütün yollar için mümkün akışlar belirlenir. ULAŞTIRMA MODELLERİ
4.Toplam Akış bütün yolların mümkün akışlarının Ulaştırma modelleri malların kaynaklardan (fabrika)
toplamına eşittir. hedeflere (depo) taşınmasıyla ilgilenir. Buradaki
k amaç bir taraftan hedefin talep gereksinimleri ve
Q= Σ fk (Toplam Akış) kaynakların arz miktarlarında denge sağlanırken
k=1 diğer taraftan da her bir kaynakta her bir hedefe
yapılan taşımaların toplam maliyetini minimum
kılacak taşıma miktarını belirlemektir. Modelde
verilen güzergah üzerindeki taşıma maliyetlerinin
aynı güzergah üzerindeki taşıma miktarıyla doğru
orantılı olduğu kabul edilmektedir.

AKTARMA MODELLERİ
Orjinal ulaştırma modelleri iki tip düğümden oluşur.
Bunlar arz ve talep düğümleridir. Kaynak
düğümlerde sadece çıkan akışlar ve hdef
düğümlerden sadece hedef girişler vardır. Oysa
gerçek hayat problemlerinde bazı düğümlerde
1. YOL: 1-2-5-7 4. YOL: 1-2-4-5-7 (Merkez) hem gelen hem de giden akışlar olabilir.
Û12=5-0= 5 Û13=7-2= 5 Bu tip merkezler aktarma merkezleri olarak
Û25=3-0= 3 Û34=3-0= 3 adlandırılır. Bu tür problemlerin çözümü de aktarma
Û57=9-0= 9 Û46=2-0= 2 modelleriyle mümkündür.
f1= min {5,3,9}= 3 Û67=6-0= 6
f4= min {5,3,2,6}= 2
2. YOL: 1-2-4-5-7
Û12=5-3= 2 5. YOL: 1-3-6-7
Û24=2-0= 2 Û13=7-4= 3
Û45=2-0= 2 Û36=1-0= 1
Û57=9-3= 6 Û67=6-2= 4
f2= min {2,2,2,6}= 2 f5= min {3,1,4}= 1
5
3. YOL: 1-3-7 Q= Σ fk= 3+2+2+2+1= 10
Û13=7-0= 7 k=1
Û37=2-0= 2
f3= min {7,2}= 2

ÖRNEK: Soner Yavaş Lojistik AŞ. toptancılardan


aldığı ürünleri bayilere dağıtmaktadır. Dağıtım işleri
için kullandığı tırların kapasitesi 83,34m3ʼ tür.
Firmadan dağıtımını yapması istenen firmalara ait
bilgiler aşağıdaki gibidir. Firmanın gelirini
maksimize edebilmesi için hangi ürünleri tercih
etmelidir?

Hazırlayanlar: Sadık Ali Eren - Ömer Ertaş 11


LOJİSTİK YÖNETİMİ

ÖRNEK: Esra Karakurt Gıda yurt dışından muz ÖRNEK: Andaç Semerci Otomotivʼin Edirne, İzmir
ithal etmektedir. İthal ettiği muzlar İstanbul ve İzmir ve Bursaʼda 3 fabrikası ve biri Malatya diğeri
limanlarına gelmektedir. Can Gıda muzların yurt içi Diyarbakır olmak üzere 2 ana dağıtım deposu
dağıtımını yaparken ulaştırma maliyetlerinden vardır. Önümüzdeki 3 aylık dönemde fabrikaların
tasarruf etmek amacıyla yurt içinde yetişen tarım kapasiteleri Edirne için 1000, İzmir için 1500 ve
ürünlerini illere dağıtıp boş dönen kamyonları Bursa için 1200 arabadır. İki ana dağıtım
kullanmak istemektedir. Bu kamyonların standart deposunun talep miktarları ise yapılan ÖTV
güzergahları vardır. Bu güzergahlar ve birim ürün indiriminden dolayı artmış ve önümüzdeki 3 aylık
nakletme maliyetleri ve şehirlerin haftalık arz ve dönemde Malatyaʼda 2300, Diyarbakırʼda 1400
talepleri aşağıdaki gibidir. Karakurt Gıdaʼnın olmuştur. Fabrikalar ile depolar arasındaki
minimum maliyetle taşıma maliyeti planını uzaklıklar aşağıdaki gibidir.
çıkarınız.
Malatya Diyarbakır
İst. Trab. Erz. Ank. Diya. Mer. İzm. Arz Edirne 1000 2690
İzmir 1250 1350
İstan. - 25 - 15 - - - 500 Bursa 1275 850
Trabz - - 30 - - - - -
Arabaları taşıyan nakliye şirketi her araba için KM
Erz. - - - - 40 - - - başına 0.08 para birimi almaktadır. Firma en az
taşıma maliyeti ile depoların talebini karşılamak
Ank - - - - - - - -
istemektedir. DP modelini geliştiriniz.
Diyar. - - 30 35 30 - - -
ÇÖZÜM:
Mers. - - - - 20 - - - Malatya Diyarbakır
İzmir - - - 40 50 45 - 750
Edirne 80 215
İzmir 100 138
Talep - 250 150 350 200 200 - - Bursa 132 68

Edirne 80 215 1000

İzmir 100 108 1500

Bursa 102 68 1200

2300 1400

MinZ= 80X11 + 215X12 + 100X21 + 108X22 +


102X31 + 68X32

Arz Kısıtları:
X11 + X12 ≤ 1000
X21 + X22 ≤ 1500
X31 + X32 ≤ 1200

Talep Kısıtarı
X11 + X21 + X31 ≤ 2300
X12 + X22 + X32 ≤ 1400
Xij ≥ 0
Amaç Fonsiyonu:
MinZ= 25X12+15X14 + 30X23 + 40X35+ 30X56 +
20X65 + 40X74 + 50X75 + 45X76

Kısıtlar:
X12 + X14 ≤ 500 İstanbul Çıkış
X12 -X23 ≥ 250 Trabzon
X23 + X53 - X35 ≥ 150 Erzurum

Hazırlayanlar: Sadık Ali Eren - Ömer Ertaş 12


LOJİSTİK YÖNETİMİ İ

ÖRNEK: Gökmen Emekder Bilgisayar firması


Eskişehir, Afyon, Çankırı ve Malatyaʼdaki 4
Fabrikasından elektronik, multimedya ürünü
üretmektedir. Yoğun olarak ihracat yapan şirketin
Samsun, İzmir ve İskenderun limanlarında depoları
bulunmaktadır. Şirket önümüzdeki günlerde
üretimini bitirecek DVDʼlerin ihraç edilmek üzere
limanlara göndercektir. Fabrikaların üretim
miktarları, depoların talep miktarları ve birim başına
taşıma maliyetleri aşağıdaki gibidir.

Samsun İzmir İskendrn Arz

Eskişehir 625 390 830 600

Afyon 650 310 690 1250

Çankırı 320 690 750 300

Malatya 550 1200 400 750

Talep 700 1000 1200

Firma taşıma maliyetlerini en az kılabilmek için


hangi fabrikadan hangi depoya ne kadar mal
göndermelidir?

You might also like