Uluslararas Spor Bilimleri Dergisi / Cilt: 1 Say:1

Journal of International Sport Sciences / Volume: 1 Issue: 1

2015
www.sportresearches.com

SPOR YAPAN VE YAPMAYAN ORTARETM RENCLERNN STRES VE

SALDIRGANLIK DZEYLERNN NCELENMES
INVESTIGATION OF STRESS AND AGGRESSION LEVEL OF HIGH SCHOOL
STUDENTS IN TERMS OF SOME VARIABLES
1

Vedat ULUIIK, 2Kadir PEPE

Burdur USO Anadolu Lisesi

Mehmet Akif Ersoy niversitesi Beden Eitimi ve Spor Yksekokulu, Burdur
vedat151515@gmail.com
1

ZET

Bu aratrmann amac ortaretim rencilerinin stres ve saldrganlk dzeylerini spor yapma durumlarna gre
incelemektir. Aratrmaya Burdur il merkezindeki farkl ortaretim kurumlarnda renci olan toplam 365
renci katlmtr. rencilerin stres dzeylerinin belirlenmesinde Odaba (2006) tarafndan gelitirilen
alma yaamnda stres lei kullanlmtr. rencilerin saldrganlk dzeylerinin belirlenmesinde Buss ve
Perry (1992) tarafndan gelitirilen Saldrganlk lei kullanlmtr. Aratrmada elde edilen verilerin
istatistiksel analizlerinde SPSS 22.0 program kullanlmtr. Aratrmann sonunda rencilerin saldrganlk
dzeylerinin spora katlm biimi ve ilgilendikleri spor tr, gre istatistiksel olarak anlaml farkllk gsterdii
tespit edilmitir (p<0.05). Aratrmaya katlan ortaretim rencilerinin stres dzeylerinin ilgilendikleri spor
trne gre istatistiksel olarak anlaml farkllk gsterdii tespit edilmitir (p<0.05). Buna karlk rencilerin
stres dzeylerinin spor yapma biimlerine gre anlaml farkllk gstermedii belirlenmitir (p>0.05). Sonu
olarak ortaretim rencilerinde spora katlmnn ve stres ve saldrganlk oluumu zerinde etkili olduu
sylenebilir.
Anahtar kelimeler: Ortaretim rencileri, spor, stres, saldrganlk

ABSTRACT

The purpose of this study is to examine stress and aggression levels of high school students in sport making
sitution. Totally 365 students, taking education at different education institution in Burdur city center,
participated to study. Stress at Working Life scale developed by Odaba (2006) was used to identify students
stress levels. Aggression Scale developed by Buss and Perry (1992) was used to identify students aggression
levels. SPSS 22.0 for Windows program was used in statistical analysis of data obtained from research. In the
end of research, it was established that students aggression level is represented significant difference as their,
participation type of sport and interested sport type (p<0,05). It was established that students stress level is
represented significant difference as their, interested sport type (p<0,05). It was found that participation type of
sport does not affect students stress level (p>0,05). As a result, it may be said that participation to sport in high
school students have affects on stress and aggression level.
Keywords: High school students, sport, stress, aggression

JEL CODES: L83, I10, I31

GR
Son yllarda genler arasnda grlen saldrgan davranlarn kayg verici dzeylere ulat
bilinmektedir (1Pekince, 2012). zellikle lise rencilerinde saldrgan davranlar sergilenme
dzeyinin artmas okuldaki eitim abalarn olumsuz ynde etkilemekte, saldrgan
davranlar genler arasndaki istenmeyen davranlar arasnda da n sralarda yer almaktadr.
Bu durum lise rencilerinde grlen saldrgan davranlar sonucunda ortaya kan iddetin
nne geilebilmesi, gelecein teminat olan gen bireyleri saldrganlk ve onun
olumsuzluklarndan uzak tutmak iin, saldrganlkla ilgili aratrmalar yaplmasn ve ilikili
olan faktrlerin belirlenmesini zorunlu klmaktadr (Bayram, 2012).
1

Bu alma, Vedat Ulukn yksek lisans tezinden tretilmitir.

Gnmzde genler arasnda sklkla grlen dier bir psikolojik sorunun stres olduu
sylenebilir. Genler arasnda strese neden olan birok unsur bulunmakla birlikte, yaplan
aratrmalarda gnmz genlerinin olduka stresli bir kiilik yapsna sahip olduklar
belirtilmektedir. Erylmaz (2009) tarafndan yaplan aratrmada, zellikle lise yllarnda
genlerin iinde bulunduklar geliim dnemi nedeniyle bedensel, toplumsal, bilisel ve
psikolojik bir deiim ierisinde olduu belirtilmitir. Bu srete genlerin algladklar stres
dzeyinin artt belirtilmi, bu nedenle genlerin stresle baa kabilecek stratejiler
gelitirmeleri gerektii vurgulanmtr.
En temel tarifi ile hareket olarak tanmlanan spor, insanlarn hem bireysel hem de grup
halinde yaptklar sosyal bir olgu olup (Aytan, 2010), bireyin organik, fiziksel, zihinsel,
motorsal ve sosyal adan geliimini destekleyen bir yapya sahiptir (lmez, 2010). Bunun
yannda sporun insanlarn salkl yaamalarn salamak, insanlarn mutluluk ve moral
dzeylerini ykseltmek, dinamik ve ada bir toplum yaratmak, ahlakl ve erdemli nesiller
yetitirmek gibi fonksiyonlar bulunmaktadr (Kk, 2012).
Spor etkinliklerine katlm ile insanlarn arkada evreleri genilemektedir. Bunun yannda,
sosyalleme asndan ele alnd zaman spor etkinlikleri insanlara saygnlk kazanma,
mcadele etmeyi renme, dzen ve disiplin edinme, saldrganlk duygularn azaltma ve
rakibe saygl olma gibi davran becerilerini kazandrmaktadr (Bulgu, 2013). nsanlarn
spora katlmlar ile sz konusu sosyal zelliklerini gelitirmeleri, insanlarda sosyal
sorumluluk duygularnn gelimesine katk salamaktadr. Bylece insanlarn sosyalleme
sreleri tamamlanm olmaktadr (ahan, 2008). Spora katlmn insanlarn psikolojik
salklar zerine de birtakm faydalar bulunmaktadr. Bunlarn banda duygusal zelliklerin
gelimesi, psikolojik salamln korunmas, kiisel uyum dzeyinin gelimesi ve saldrgan
davranlarn azaltlmas gibi unsurlar gelmektedir. Literatrde spora katlmn psikolojik
yararlar zerine yaplan aratrma bulgular da bu gr desteklemektedir (Peluso &
Andrade, 2005; Salar, Hekim & Tokgz, 2012; Duman ve Kuru, 2010).
Literatrde yer alan aratrma bulgular deerlendirildii zaman, genlerde spora katlmn
saldrgan davranlarn ve alglanan stres dzeyinin azaltlmasna katk salayaca
sylenebilir. Ancak byle bir sonuca ulaabilmek iin ortaretim rencileri zerinde spora
katlmn stres ve saldrganlk zerine etkilerinin deerlendirildii aratrmalara gereksinim
vardr. zellikle lkemizde konu ile ilgili yaplan aratrmalar incelendii zaman, ortaretim
rencilerinde spora katlmn stres ve saldrganlk zerine etkilerini ele alan almalarn
snrl olduu grlmektedir. Bu nedenle yaplan bu aratrmada, spor yapan ve yapmayan
ortaretim rencilerinin stres ve saldrganlk dzeylerinin incelenmesi amalanmtr.
Stres Kavram
Stres kavramnn kkeni Latincedeki estrictia szcne dayanmaktadr (Gl, 2001).
nsanlarn psikolojik, fizyolojik veya biyokimyasal adan baz durumlara kar gelitirdikleri
davranlar stres olarak tanmlanmaktadr. Stresin ortaya kmas genellikle insan
organizmasnn dengesini bozan bir durumun meydana gelmesinden kaynaklanmaktadr.
nsan organizmasnn dengesini bozarak stres oluumunu tetikleyen unsurlar olduka geni bir
yelpazede deerlendirilebilir. Sz gelimi, insanlar psikolojik (duygusal adan gerilimler
yaamak, ailevi sorunlar yaamak, i ve d atmalar yaamak gibi nedenler), fizyolojik
(travma yaamak, scak veya soukta bulunmak gibi durumlar) veya sosyal ierikli (evresel
etkenler, kltrel adan deiiklikler) nedenlere bal olarak stres yaayabilirler (Balcolu,
2005).
2

Stres oluumuna neden olan unsurlar farkllk gsterdii iin insanlarda grlen stres tr de
strese neden olan unsurlara gre farkllk gstermektedir. nsanlarda eitli travmalara veya
aniden ortaya kan hastalklara bal olarak oluan ksa sreli stres algs akut stres olarak
tanmlanmaktadr (Grel ve ark., 2010). Genellikle akut stres yaayan bireylerde stres
oluumu bir ay gibi ksa bir srede yatabilmektedir (zgen & Aydn, 1999). Eer bireyin
yaad veya alglad stres belirli aralklarla tekrar ediyor ise bu stres trne episodik
stres ad verilmektedir. Tanmdan da anlalaca gibi bu stres trnde stres nbetler halinde
tekrarlamaktadr. Episodik stres yaayan bireyler genellikle huzursuz, bakalarna dmanca
yaklaan ve i ortamnda baz psikolojik sorunlar yaayan bir yapya sahiptirler. nsanlarda
stres oluumuna neden olan unsurlarn sreklilik arz etmesi (yoksulluk, mutsuz evlilikler,
istenmeyen ilerde almak vb.) kronik stres oluumunu tetiklemektedir. Kronik stres akut
ve episodik strese kyasla daha uzun sren ve insanlarn yaamnn ayrlmaz paras haline
gelen bir olgudur (Saram, 2012). Kronik stresin uzun sryor olmas insan organizmasnda
kalc hasarlara, biyolojik ypranmalara ve organizmann hastalklara kar savunmasz hale
gelmesine neden olmaktadr (Yavuz, 2005).
Strese neden olan unsurlar eitli salk sorunlarn ve psikolojik bozukluklar beraberinde
getirse de, baz durumlarda stres oluumunun faydalar da bulunmaktadr. Dier bir ifade ile
stres oluumunun faydal sonular ortaya karmas da mmkndr. rnein, evlenmek, nl
olmak veya terfi etmek iin stres yaamak insanlara olumlu sonular kazandrmaktadr. Bu
adan ele alnd zaman stres zararl bir olgu olmaktan kmakta, insanlar baar iin
gdleyen bir olgu haline gelmektedir. Ayrca olumlu stres sayesinde insanlarda korku,
endie, kayg ve huzursuzluk hali de engellenmi olmaktadr (tar, 2012).
Saldrganlk Kavram
Latince ad (doru) ve gradi (adm) szcklerinden meydana gelmitir. ngilizcede
agression olarak ifade edilen saldrganlk kavram (Karaylmaz, 2006), anlam olarak
saldrganlk Ktlk ya da ypratma amacyla bir kimseye kars dorudan doruya silahl ya
da silahsz bir eylemde bulunma, bireyin kendi dnce ve davranlarn dtaki direnmelere
karsn, zorla karssndakine benimsetme abas eklinde tanmlanmaktadr (Kaya, 2010).
Literatrde saldrganlk kavramna ilikin dier tanmlar u ekilde sralamak mmkndr;
Saldrganlk insann karsndaki bireye kar stn gelmek, onu ynetmek, bir ii bozmak,
boa karmak iin dmanca, incitici, hrpalayc, ac/ar verici davran biimi olarak
tanmlanmaktadr (Bayram, 2012).
Saldrganlk bedensel ve ruhsal adan bakalarna zarar vermek amacyla yaplan kzgnlk,
fke ve nefret dolu ykc davranlar btndr (Abay & Tulu, 2000).
Saldrganlk bir canlnn dier bir varla zarar vermesi eklinde tanmlanabilir. Saldrgan
davran biimleri eyay frlatp atmaktan bir insan yaralamak, kendi bedenine zarar vermek,
bir kiiyi tehdit etmek, birini toplum nnde kk drmek, bir bakasna kfr etmeye ya
da onu yok saymaya kadar uzanan geni bir alanda ele alnabilir (olakolu ve Solak, 2014).
nsanlarda saldrganla neden olan birok bireysel, rgtsel ve evresel unsur bulunmakla
beraber, saldrgan davranlarn temelinde nrolojik unsurlarn da yatt belirtilmektedir
(Ylmaz, 2013). Genel olarak saldrganla neden olan unsurlar aada sralanmtr;

Saldrgan davranlar kk yalarda sergileniyor ise bunun temelinde yatan en nemli

unsur ailedir. zellikle anne-baba tutumu ve ebeveynlerin ocuklarna ynelik
3

yaklamlar bazen ocuklarda saldrgan davranlara neden olabilmektedir (Eran ve

ark., 2009).
nsanlarn televizyon ve internet gibi kitle iletiim aralarnda ve sosyal medyada
iddet ierikli grntlere maruz kalmalar saldrgan davranlarn ortaya kmasna
neden olmaktadr (Bayram, 2012).
Alkol gibi insan salna ve beyin yapsna zarar veren maddelerin kullanm zamanla
bireyde saldrgan davranlar sergileme eilimini arttrmaktadr (Bayram, 2012).
Toplumsal yaam ierisinde insanlarn eitli nedenlerle engellenmeleri farkl
saldrganlk davranlarnn ortaya kmasna neden olmaktadr (Dervent, 2007).
ocukluk ve genlik yllarnda aile ve akran ilikilerindeki sorunlar nedeniyle ortaya
kan zorbalk (Totan & Yndem, 2007) zamanla saldrganlk davranna
dnebilmektedir (Karata & ztrk, 2009).
nsanlar arasnda iletiim konusunda yetersiz olan ve empatik beceri dzeyi dk
olan insanlar zamanla saldrgan davranlar sergilemektedirler (Solak, 2011).
Hormonal yap saldrgan davranlar sergilenmesine neden olabilmektedir. Sz gelimi
erkeklerde testesteron hormonu saldrgan davranlar tetiklerken, kadnlarda strojen
hormonu saldrgan davranlara neden olan testesteronu ntralize etmektedir (Dervent,
2007).
Kiinin kendisini bask altnda hissetmesi saldrgan davranlar sergileme eilimini
arttrmaktadr (Kabak, 2009).
Alglanan sosyal destek dzeyi saldrgan davran oluumunu tetikleyebilmektedir.
zellikle yurt dnda yaam ve algladklar sosyal destek dzeyi dk olan
ocuklarda ve genlerde saldrgan davranlar sergileme eilimi yksektir (Kesen ve
ark., 2007).

Uygulanma biimine gre saldrgan davranlar baz snflara ayrlmaktadr. Kii karsndaki
bireye zarar verme niyetinde olmadan saldrgan davranlar sergiliyorsa buna ama ynelimli
saldrganlk denilmektedir. zellikle sportif msabakalarda rakibin saysn nlemek iin
yaplan fauller ama ynelimli saldrganla rnek gsterilebilir (Dervent, 2007). Eer
saldrgan davran sergilemekle kardaki kiiye ac ektirmek amalanyorsa bu saldrganlk
trne dmanca saldrganlk ad verilmektedir (Sayar & Balan, 2010). Bir kiinin rnek
ald kiilerde gzledikleri saldrgan davranlar kendi hayatnda uygulamaya balamas
sosyal rol olarak saldrganlk eklinde tanmlanmaktadr. Bazen popler veya nl bir kii
olmak iin de birey sosyal rol olarak saldrgan davranlar sergileyebilmektedir (Dervent,
2007). nsanlarn genellikle beklenti veya hayalleri gereklemedii zaman ortaya koyduklar,
hatta kendilerine zarar verdikleri davranlar ykc saldrganlk, kiiyi zen veya
fkelendii zaman aniden ortaya kan saldrganla tepkisel saldrganlk, insanlarn
karlarnda bulunan kiilerin dmanlk veya fkelerini kazanmadan sergiledikleri saldrgan
davranlara ise edilgen saldrganlk ad verilmektedir (Bostan & Klcgil, 2008).
MATERYAL ve METOT
Evren ve rneklem
Aratrmann evrenini Burdur il merkezindeki ortaretim kurumlarnda renim grmekte
olan ortaretim rencileri oluturmaktadr. Aratrmann rneklemini ise Burdur il
merkezinde bulunan Burdur Spor Lisesi, Burdur USO Anadolu Lisesi, Burdur Mesleki ve
Teknik Anadolu Lisesi, Burdur Mehmet UZAL Sosyal Bilimler Lisesinin 1, 2, 3 ve 4.
snflarnda renim grmekte olan rencilerden tesadfi rneklem yntemiyle seilmi 365
renci oluturmutur.
4

Verilerin Toplanmas
Aratrmada veri toplama yntemi olarak literatrde geerlilik ve gvenilirlii daha nceki
almalarda test edilmi olan anket ve lekler kullanlmtr. Kiisel bilgi formu ve lekler
izin alnan okullarda bizzat uygulanmtr. Toplam 450 adet anket formu datlm, bunlarn
ierisinden 85 tanesi eksik ya da hatal bulunarak aratrma sonularna dahil edilmemitir.
Kullanlan veri toplama arac 3 blmden olumaktadr. Bunlar;

Kiisel Bilgi Formu

Stres lei
Saldrganlk lei

Kiisel Bilgi Formu: Aratrmada kiisel bilgi formu olarak 14 sorudan oluan anket
kullanlmtr. Kullanlan ankette rencilerin demografik zelliklerine ilikin bilgilerin tespit
edilmesini amalayan 14 soru bulunmaktadr.
Stres lei: Aratrmaya katlan ortaretim rencilerinin stres dzeylerinin
belirlenmesinde, Odaba (2006) tarafndan gelitirilen alma yaamnda stres adl
almasnda kulland stres dzeyini belirlemeye ynelik 10 ifadeden oluan stres lei ile
toplanmtr. Bu ifadeler 5li likert leine gre hazrlanm ve hibir zaman=1, nadiren=2,
ara sra=3, sk=4, ok sk=5 eklinde puanlanmaktadr (zdeveciolu ve Yaln, 2010).
Katlmclarn alm olduklar puanlarn artmasna paralel olarak stres dzeyleri de
artmaktadr. Buna karlk dk lek puan stres dzeyinin de dk olduunu
gstermektedir.
Saldrganlk lei: Aratrmaya katlan ortaretim rencilerinin saldrganlk dzeylerinin
belirlenmesinde, Buss ve Perrynin (1992) tarafndan gelitirilen Buss-Perry Saldrganlk
lei kullanlmtr. lein Trke geerlilik ve gvenilirlik almas Madran (2013)
tarafndan yaplmtr. lekte toplam 4 alt faktr bulunup, bu alt faktrlere ilikin balklar
ve soru numaralar u ekildedir;
Fiziksel saldrganlk: 13., 8., 2.,11.,25.,16.,29., 22. ve 5. maddeler
Dmanlk: 20., 24.,3., 26.,10.,15., 7. ve 17. maddeler
fke: 19., 28.,1.,18., 9., 23. ve 12. maddeler
Szel saldrganlk: 27., 6., 21.,14. ve 4. maddeler (Madran, 2013).
statistiksel Analiz
Elde edilen verilerin analizinde SPSS 22.0 for Windows paket program kullanlmtr.
Aratrmada normal dalma uymayan parametreler iin Non-parametrik testler
kullanlmtr. Buna gre; karlatrma analizlerinde Mann-Whitney U testi ile Kruskal
Wallis testi kullanlmtr. Ayrca leklere ilikin ortalamalar iin tanmlayc istatistik,
demografik deikenlerin dalm iin de frekans analizi kullanlmtr.

BULGULAR
Aada yer alan Tablo 1, 2, 3, 4 ve 5de aratrmaya katlan ortaretim rencilerine ait
tanmlayc bulgulara yer verilmitir.
Tablo 1. Katlmclarn Cinsiyetlerine Gre Frekans ve Yzdelik Dalmlar
Cinsiyet
f
%
Bayan
153
41,9
Erkek
212
58,1
Toplam
365
100,0
Katlmclarn %41,9u bayan, %58,1i ise erkeklerden olumaktadr.
Tablo 2. Katlmclarn Ya Gruplarna Gre Frekans ve Yzdelik Dalmlar
Ya gruplar
f
%
14 ya
72
19,7
15 ya
73
20,0
16 ya
54
14,8
17 ya
89
24,4
18 ya
77
21,1
Toplam
365
100,0
Aratrmaya katlanlarn %19,7si 14 ya, %20si 15 ya, %14,8i 16 ya, %24,4 17 ya ve
%21,1i 18 ya grubundadr.
Tablo 3. Katlmclarn Snf Dzeylerine Gre Frekans ve Yzdelik Dalmlar
Snf dzeyleri
f
%
9.snf
125
34,2
10.snf
59
16,2
11.snf
68
18,6
12.snf
113
31,0
Toplam
365
100,0
Katlmclarn %34,2si 9.snf, %16,2si 10.snf, %18,6s 11.snf ve %31 12.snfta eitim
grmektedir.
Tablo 4. Katlmclarn Spor Yapma ekillerine Gre Frekans ve Yzdelik Dalmlar
Spor yapma ekli
f
%
Yapmyor
143
39,2
Okul takmnda
38
10,4
Kulpte
22
6,0
Okul takm/ kulp
48
13,2
Serbest zaman amal
114
31,2
Toplam
365
100,0
Katlmclarn %39,2si spor yapmamaktadr. Buna karn %10,4 okul takmnda, %6,s
kulpte, %13,2si okul takm/kulpte ve %31,2si serbest zaman amal spor yapmaktadr.

Tablo 5. Katlmclarn Yaptklar Spor Trne Gre Frekans ve Yzdelik Dalmlar

Spor tr
f
%
Takm
129
70,5
Ferdi
54
29,5
Toplam
183
100,0
Katlmclarn %70,5i takm, %29,5i ise ferdi olarak spor yapmaktadr.
Aada sunulan Tablo 6, 7 ve 8de aratrmaya katlan ortaretim rencilerinin
saldrganlk leinden elde ettikleri puan ortalamalar, sporla ilgilenme durumlarna ve
ilgilendikleri spor dalna gre saldrganlk dzeylerine ilikin bulgulara yer verilmitir.
Tablo 6. Katlmclarn Saldrganlk leinden Elde Ettikleri Puanlara likin
Tanmlayc statistikler
Faktrler
N
En dk
En yksek
X
Ss
Fiziksel
365
1
5
2,49
,860
Szel
365
1
5
2,65
,847
Dmanlk
365
1
5
2,64
,830
fke
365
1
5
2,67
,830
Tablo incelendiinde katlmclarn fiziksel saldrganlk puanlarnn orta dzeyinde altnda
olduu, szel, dmanlk ve fke puanlarnn ise orta dzeyde olduu grlmektedir.
Tablo 7. Katlmclarn Spor Yapma ekillerine Gre Saldrganlk leinin Alt
Boyutlarndan Elde Ettikleri Puanlarn Karlatrlmas
Faktrler

Spor yapma ekli

N
X
Ss
X2
P
Yapmyor
143
2,34
,866
Okul takmnda
38
2,71
,819
Fiziksel
Kulpte
22
2,99
,657 17,269 ,002*
Okul takm/ kulp
48
2,52
,798
Serbest zaman amal
114
2,49
,884
Yapmyor
143
2,65
,869
Okul takmnda
38
2,67
,763
Szel
Kulpte
22
2,93
,683
6,138
,189
Okul takm/ kulp
48
2,73
,816
Serbest zaman amal
114
2,56
,885
Yapmyor
143
2,55
,819
Okul takmnda
38
2,63
,848
Dmanlk
Kulpte
22
2,95
,702
5,851
,211
Okul takm/ kulp
48
2,61
,816
Serbest zaman amal
114
2,69
,861
Yapmyor
143
2,63
,838
Okul takmnda
38
2,78
,869
fke
Kulpte
22
3,03
,701
6,806
,147
Okul takm/ kulp
48
2,66
,875
Serbest zaman amal
114
2,63
,803
*p<0,05 dzeyinde anlaml fark
Tablo incelendiinde katlmclarn spor yapma ekillerine gre fiziksel saldrganlk puanlar
arasnda istatistiksel olarak anlaml farkllk olduu (p<0,05), szel, dmanlk ve fke
puanlarnda ise istatistiksel olarak anlaml farkllk bulunmad grlmektedir (p>0,05).
7

Fiziksel saldrganlk puanlarndaki farkllk, kulpte spor yapan katlmclarn fiziksel

saldrganlk puanlarnn dier tm katlmclardan yksek olmasndan kaynaklanmaktadr.
Tablo 8. Katlmclarn Yaptklar Spor Trne Gre Saldrganlk leinin Alt
Boyutlarndan Elde Ettikleri Puanlarn Karlatrlmas
Faktrler
Spor tr
N
X
Ss
Z
P
Takm
129
2,55
,865
Fiziksel
-,545
,586
Ferdi
54
2,58
,760
Takm
129
2,60
,856
Szel
-1,549 ,121
Ferdi
54
2,76
,654
Takm
129
2,60
,826
Dmanlk
-1,437 ,151
Ferdi
54
2,76
,795
Takm
129
2,59
,812
fke
-2,049 ,040*
Ferdi
54
2,81
,735
*p<0,05 dzeyinde anlaml fark
Katlmclarn fiziksel, szel ve dmanlk puanlar yaptklar spor trne gre istatistiksel
olarak anlaml farkllk gstermezken (p>,05), fke puanlarnda yaplan spor trne gre
istatistiksel olarak anlaml farkllk vardr (p<0,05). Ferdi sporlarla uraan katlmclarn fke
puanlar daha yksektir.
Aada sunulan Tablo 9, 10 ve 11de aratrmaya katlan ortaretim rencilerinin stres
leinden elde ettikleri puan ortalamalar, sporla ilgilenme durumlarna ve ilgilendikleri spor
dalna gre stres dzeylerine ilikin bulgulara yer verilmitir.
Tablo 9. Katlmclarn Stres leinden Elde Ettikleri Puanlara likin Tanmlayc
statistikler
N
En dk
En yksek
X
Ss
365
1
4
2,80
,632
Tablo incelendiinde katlmclarn orta dzeyde stres seviyesine sahip olduklar
grlmektedir.
Tablo 10. Katlmclarn Spor Yapma ekillerine Gre Stres leinden Elde Ettikleri
Puanlarn Karlatrlmas
Spor yapma ekli
N
X
Ss
X2
P
Yapmyor
143
2,86
,658
Okul takmnda
38
2,69
,632
Kulpte
22
2,97
,500
4,476
,345
Okul takm/ kulp
48
2,78
,570
Serbest zaman amal
114
2,76
,642
Tablo incelendiinde katlmclarn spor yapma ekillerine gre stres dzeyleri arasnda
istatistiksel olarak anlaml farkllk bulunmad grlmektedir (p>0,05).
Tablo 11. Katlmclarn Yaptklar Spor Trne Gre Stres leinden Elde Ettikleri
Puanlarn Karlatrlmas
Spor tr
N
X
Ss
Z
P
Takm
129
2,69
,599
-3,099
,002*
Ferdi
54
2,98
,582
*p<0,05 dzeyinde anlaml fark
8

Katlmclarn takm ve ya ferdi spor yapma durumlarna gre stres dzeyleri arasnda
istatistiksel olarak anlaml farkllk bulunmaktadr (p<0,05). Ferdi spor yapan katlmclarn
stres dzeyleri takm sporu yapan katlmclardan daha yksektir.
TARTIMA ve SONU
Aratrmaya katlan ortaretim rencilerinin fiziksel saldrganlk puanlarnn orta
dzeyinde altnda olduu, szel, dmanlk ve fke puanlarnn ise orta dzeyde olduu
belirlenmitir. rencilerin spor yapma biimlerine gre saldrganlk dzeyleri incelendii
zaman, katlmclarn spor yapma ekillerine gre fiziksel saldrganlk puanlar arasnda
istatistiksel olarak anlaml farkllk olduu, buna karlk szel, dmanlk ve fke
puanlarnda ise istatistiksel olarak anlaml farkllk bulunmad tespit edilmitir. Fiziksel
saldrganlk puanlarndaki farklln, kulpte spor yapan katlmclarn fiziksel saldrganlk
puanlarnn dier tm katlmclardan yksek olmasndan kaynakland tespit edilmitir.
lgilenilen spor trne gre katlmclarn saldrganlk dzeyleri incelendii zaman, ferdi
sporlarla uraan katlmclarn fke puanlarnn takm sporlar ile ilgilenen rencilerden
daha yksek olduu tespit edilmitir.
Herhangi bir spor kulbnde sporcu olan rencilerin spora dier biimlerde katlan
rencilerden daha fazla saldrgan olmalarnn temelinde yaptklar sporun doasnn yatt
dnlebilir. nk spora dier biimlerde katlan renciler ile kyasland zaman kulp
sporcularnn genellikle malar kazanma, msabakalara ferdi olarak katlyorsa iyi derece
elde etmek iin abaladklar bilinmektedir. Bu durum kulp sporcularnn daha fazla atlgan,
saldrgan ve baar iin hrsl olmalarn da beraberinde getirmektedir. Literatrde yer alan
eitli aratrma sonularnn da bu dnceyi destekledii grlmektedir (Solak, 2011). Buna
karlk ortaretim rencilerinde spora katlm biimlerinin saldrgan davranlar zerinde
etkili olmadn tespit eden aratrma sonular da bulunmaktadr (Krmolu ve ark., 2008;
Salar, Hekim & Tokgz, 2012). Bu nedenle ortaretim rencilerinde spora katlm
biiminin saldrgan davranlar hangi lde etkilediine dair yeni aratrmalar yaplmasna
gereksinim vardr.
Aratrma bulgular ile paralellik gsteren benzer bir almada dzenli olarak spor yapan
ortaretim rencilerinin fiziksel saldrganlk dzeylerinin dzenli spor yapma alkanl
bulunmayan akranlarndan daha yksek olduu belirlenmitir (Atay, 2013). Yine ortaretim
rencileri zerinde yaplan aratrmada spor yapma alkanl bulunan rencilerin
saldrganlk dzeylerinin spor yapmayan rencilerden daha yksek olduu tespit edilmitir
(Ylmaz, 2013). Aratrma bulgular ile paralellik gsteren dier bir aratrmada, ferdi spor
dallar ile ilgilenen sporcularn ykc saldrganlk, edilgen saldrganlk ve genel saldrganlk
dzeylerinin takm sporu yapan bireylerden anlaml dzeyde daha yksek olduu sonucuna
ulalmtr (Gner, 2006).
Ferdi spor dallar ile ilgilenen rencilerin fke dzeylerinin takm sporu yapan rencilerden
daha yksek olmasnn temelinde spor dallarnn karakteristik zelliklerinin etkili olduu
dnlebilir. Takm sporlarnda bir oyuncu tarafndan yaplan basit hatalar dier oyuncular
tarafndan telafi edilebilirken, ferdi spor yapan sporcularda sporcu msabakada baarl
olabilmek iin sadece kendisi ile mcadele etmektedir. Bundan dolay ferdi spor dallar ile
ilgilenen sporcularn saldrganlk dzeylerinin takm sporlar ile ilgilenen sporculardan daha
yksek olmasnn beklenen bir sonu olduu sylenebilir. Literatrde yer alan baz aratrma
bulgularnn da bu dnceyi destekledii grlmektedir (Tutkun ve ark., 2010).
9

Aratrmaya katlan rencilerin stres seviyelerinin orta dzey olduu belirlenmi,

rencilerin spor yapma ekillerine gre stres dzeyleri arasnda istatistiksel olarak anlaml
farkllk bulunmad tespit edilmitir. lgilenilen spor trne gre stres dzeyleri
deerlendirildii zaman, ferdi spor yapan katlmclarn stres dzeylerinin takm sporu yapan
katlmclardan daha yksek olduu tespit edilmitir.
Ortaretim rencilerinin stres dzeylerinin ilgilendikleri spor dalna ve spora katlm
biimlerine gre farkllamamasnn temelinde spor katlmn psikolojik rahatlamaya katk
salamasnn yatt dnlebilir. Literatrde yer alan eitli aratrmalarda da spora
katlmn genel olarak psikolojik sal olumlu ynde etkiledii ve stres oluumunu en aza
indirdii tespit edilmitir. Spora katlmn takm veya ferdi spor olmasnn da psikolojik
yapy benzer ekilde etkiledii belirtilmitir (Salar ve dierleri, 2012; Peluso ve Andrade,
2005). Ancak yaplan bu aratrmada takm sporlar ile kyasland zaman ferdi spor dallar
ile ilgilenen rencilerin stres dzeylerinin yksek olmasnn temelinde, ferdi spor dallarnda
baarnn tamamen sporcularn bireysel becerilerine bal olmasnn, bu durumun da ferdi
spor dallar ile ilgilenen sporcularda stres oluumunu daha fazla tetiklemesinin yatt
dnlebilir.
Sonu olarak, ortaretim rencilerinde spora katlm biiminin, takm veya ferdi spor
dallar ile ilgilenme durumunun saldrganlk dzeyini etkileyen bir unsur olduu
belirlenmitir. Kulp sporcularnn fiziksel saldrganlk dzeylerinin dier rencilerden daha
yksek olduu sonucuna ulalm, bu sonucun ortaya kmasnda kulp sporcularnn
performans geliimine ve msabaka kazanmaya ynelik olarak spor yapmalarnn etkili
olduu dnlmtr. Ferdi spor dallarndaki sporcularn fke puanlarnn takm sporu yapan
rencilerden daha yksek olduu belirlenmi, bu sonucun ortaya kmasnda ferdi spor
dallarnda msabakalarda yaplan hatalarn telafisinin zor olmasnn, baar iin gerekli olan
her trl sorumluluun sporcunun kendisine ait olmasnn yatt, bu unsurlarn da
beraberinde stres oluumunu arttrmasnn etkili olduu dnlmtr. rencilerin spora
katlm biimlerine gre stres dzeylerinin benzerlik gstermesinin temelinde ise spora
katlmn her durumda stres oluumunu azaltan, psikolojik yapy salamlatran bir olgu
olmasnn yatt dnlmtr.
KAYNAKLAR
Atay, E. (2013). Impact of sports and social activities participation on aggression level.
International Journal of Academic Research, 5(5B), 169-173.
Aytan, G. C. (2010). Ortaretim rencilerinin sosyallemelerinde sporun etkileri.
Yaymlanmam doktora tezi, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Ankara.
Bayram, Y. (2012). Spor yapan ve yapmayan 14-18 ya grubu rencilerin saldrganlk
tutumlarnn incelenmesi. Yaymlanmam yksek lisans tezi, Dumlupnar niversitesi
Salk Bilimleri Enstits, Ktahya.
Balcolu, . (2005). Stres kavram ve tarihsel geliimi. . . Cerrahpaa Tp Fakltesi Srekli
Tp Eitimi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi, 47, 09-12.
Bostan, G., & Klcgil, E. (2008). Beden eitimi ve spor yksekokulu rencisi olan ve
olmayan ankara niversitesi rencilerinin saldrganlk boyutlar. SPORMETRE Beden
Eitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 6(3) 133-140.
Bulgu, N. (2013). Spora katlmda toplumsal fayda: Kazakistan Ahmet Yesevi niversitesi
rencileri rnei. Hacettepe niversitesi Trkiyat Aratrmalar Dergisi, 18, 25-45.

10

olakolu, F. F., & Solak, N. (2014). Ortaretim rencilerinin cinsiyet ve okul trne gre
saldrganlk dzeyleri ile empatik eilim dzeylerinin incelenmesi (orum ili rnei).
International Journal of Social Science, 26, 57-66.
Dervent, F. (2007). Lise rencilerinin saldrganlk dzeyleri ve sportif aktivitelere katlmla
ilikisi. Yaymlanmam yksek lisans tezi, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri
Enstits, Ankara.
Duman, S., & Kuru, E. (2010). Spor yapan ve spor yapmayan trk rencilerin kiisel uyum
dzeylerinin belirlenmesi ve karlatrlmas. Nide niversitesi Beden Eitimi ve Spor
Bilimleri Dergisi, 4(1), 18-26.
Eran, E. E., Doan, O., & Doan, S. (2009). Beden eitimi ve spor yksekokulu
rencilerinin saldrganlk dzeylerinin sosyodemografik adan deerlendirilmesi.
Cumhuriyet Tp Dergisi, 31, 231-238.
Gl, N. (2001). Stres ynetimi. G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi, 21(1), 91-109.
Gner, B. . (2006). Takm sporlar ve bireysel sporlar yapan sporcularn saldrganlk
dzeylerinin incelenmesi. Yaymlanmam yksek lisans tezi. Ondokuz Mays
niversitesi Salk Bilimleri Enstits, Samsun.
Grel, E.., Pehlivanolu, B., & Bayrak, S. (2010). Akut stres ile kan akkanl arasndaki
iliki: cinsiyet ve menstrel dng evrelerinin etkisi. Trkiye Klinikleri Cardiovascular
Sciences, 22(3), 311-317.
tar, E. (2012). Stres ve verimlilik ilikisi. Akademik Bak Dergisi, 33, 1-21.
Kabak, F. (2009). Ergenlerde spora katlmn saldrgan davranlar zerine etkilerinin
incelenmesi. Yaymlanmam yksek lisans tezi. ukurova niversitesi Salk Bilimleri
Enstits, Adana.
Karata, H., & ztrk, C. (2009). Sosyal bilisel teori ile zorbala yaklam. Dokuz Eyll
niversitesi Hemirelik Yksekokulu Elektronik Dergisi, 2(2), 61-74.
Karaylmaz, A. (2006). Amatr kme futbolcularn saldrganla iten psiko-sosyal nedenler
(Zonguldak sper amatr ligi rnei). Yaymlanmam yksek lisans tezi, Sakarya
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Sakarya.
Kaya, E. . (2010). 18-25 ya aras iitme engelli sporcularn stres ve saldrganlk
dzeylerinin incelenmesi. Yaymlanmam yksek lisans tezi, Erciyes niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits, Kayseri.
Kesen, N. F., Deniz, M. E., & Durmuolu, N. (2007). Ergenlerde saldrganlk ve fke
dzeyleri arasndaki iliki: yetitirme yurtlar zerinde bir aratrma. Seluk niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 17, 353-364.
Krmolu, H., Parlak, N., Dereceli, ., & Kepolu, A. (2008). Lise rencilerinin
Saldrganlk Dzeylerinin Spora Katlm Dzeylerine Gre ncelemesi. Nide
niversitesi Beden Eitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(2), 147-154.
Kk, S. (2012). Ortaretim rencilerinin kiilik zellikleri ile spora katlmlar
arasndaki ilikilerin incelenmesi. Yaymlanmam yksek lisans tezi, Karadeniz Teknik
niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Trabzon.
Madran, A. D. (2013). Buss-Perry saldrganlk leinin Trke formunun geerlik ve
gvenirlik almas. Trk Psikiyatri Dergisi, 24(2), 1-6.
Odaba, Z. (2006). alma yaamnda stres. Yaymlanmam yksek lisans tezi, Marmara
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, stanbul.
lmez, E. (2010). Grme engelli bireylerin sosyalleme srecine sporun etkisi.
Yaymlanmam yksek lisans tezi, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits,
Ankara.
zdeveciolu, M., & Yaln, Y. (2010). Spor tatmininin sporcularn stres ve saldrganlk
dzeyleri zerindeki etkisi. Nide niversitesi Beden Eitimi ve Spor Bilimleri Dergisi,
4(1), 63-76.
11

zgen, F., & Aydn, H. (1999). Travma sonras stres bozukluu. Klinik Psikiyatri, 1, 34-41.
Pekince, H. (2012). Ergenlerin saldrganlk dzeyleri ile sosyal aktivitelere katlmlar
arasndaki ilikinin incelenmesi. Yaymlanmam yksek lisans tezi, nn niversitesi
Salk Bilimleri Enstits, Malatya.
Peluso, M. A. M., & Andrade, L. H. S. G. D. (2005). Physical activity and mental health: The
association between exercise and mood. Clinics, 60(1), 61-70.
Salar, B., Hekim, M., & Tokgz, M. (2012). 15-18 ya grubu takm ve ferdi spor yapan
bireylerin duygusal durumlarnn karlatrlmas. Mehmet Akif Ersoy niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 4(6), 123-135.
Saram, H. (2012). sal ve gvenlii kapsamnda hemirelerin karlat risk ve
tehlikelerin i stresi dzeyleri zerine etkisi. Yaymlanmam yksek lisans tezi, Dokuz
Eyll niversitesi Salk Bilimleri Enstits, zmir.
Sayar, K., & Balan, F. (2010). Koruyucu psikoloji: ocuk eitiminde duygusal rehberlik.
stanbul: Tima Yaynlar.
Solak, N. (2011). Spor yapan ve yapmayan ortaretim rencilerinin saldrganlk dzeyleri
ile empatik eilim dzeyleri arasndaki ilikinin incelenmesi - orum ili rnei.
Yaymlanmam yksek lisans tezi, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits,
Ankara.
Soysal, A. (2009). yaamnda stres. imento veren Dergisi, Mays Says, 17-39.
ahan, H. (2008). niversite rencilerinin sosyalleme srecinde spor aktivitelerinin rol.
KMU BF Dergisi, 10(15), 260-278.
Totan, T., & Yndem, Z. D. (2007). Ergenlerde zorbaln anne, baba ve akran ilikileri
asndan incelenmesi. Ege Eitim Dergisi, 8(2), 53-68.
Tutkun, E., Gner, B. ., Aaolu, S. A., & Soslu, R. (2010). Takm sporlar ve bireysel
sporlar yapan sporcularn saldrganlk dzeylerinin deerlendirilmesi. Spor ve
Performans Aratrmalar Dergisi, 1(1), 23-29.
Yavuz, R. (2005). Stres ve kiilik. . . Cerrahpaa Tp Fakltesi Srekli Tp Eitimi
Etkinlikleri Sempozyum Dizisi, 47, 39-43.
Ylmaz, S. (2013). Spor yapan ve yapmayan ortaretim rencilerinin empatik eilimleri ile
saldrganlk dzeyleri arasndaki ilikinin incelenmesi (stanbul ili bayrampaa ilesi
rnei). Yaymlanmam yksek lisans tezi, Yeditepe niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits, stanbul.
EXTENDED ABSTRACT
Today there is an increase in aggressive behavior of the secondary school students. In this
case, it found during secondary school to gain young people's society, minimizing the
psychological problems, some measures must be taken to improve the existing psychological
characteristics.
Violence, superior against individuals come across the people to manage it, to ruin a business,
to frustrate hostile, hurtful, toll, pain / behavior is painful (Bayram, 2012). Stress; people and
the environment as a result of the interaction of emotions in the face of danger was motivated
by the move, often finding deals is a psychological phenomenon that occurs with requests
such restrictions. Besides stress, affecting the entire organism and usually a case of
uncontrollable normally (Soysal, 2009).
Sports do not only on physical appearance, it is also important for the protection of resilience
(Yazarer et al, 2004). Because people's participation in sports not only physical and social
aspects, but also to contribute to the development of psychological (Salar et al, 2012). Sports
12

to eliminate negative energy accumulated in the human body. Done some research, sport
participation of stress, anger, aggression, was determined to be an effective way of preventing
such violent behavior (Peluso & Andrade, 2005).
The aim of this study is to examine aggression and stress levels of high school students in
terms of some variables. In the study, it was used survey method that especially in education
and social sciences frequently used. The secondary school students participated in this study
in Burdur city. The sample of the research selected to Sport High School, Burdur USO High
School, Burdur Vocational and Technical High School, Burdur Mehmet UZAL Social
Sciences High School 1, 2, 3 and 4th grade in Burdur city center. and selected by the random
Total 365 high school students participated in this study.
To determine the stress levels of students was used "the working life stress" scale developed
by Odaba (2006). These statements are prepared according to a Likert scale 5s and "never =
1, rarely = 2, sometimes = 3, often = 4, frequently = 5" is scored as (zdevecioglu & Yalcin,
2010). In parallel to increasing stress levels of the participants have received their score
increases. In contrast, lower scores indicate that the lower the level of stress. In determining
the level of aggression of secondary school students participating in the study, Buss &Perry
(1992) developed by '' Buss-Perry Aggression Scale 'is used. Turkish validity and reliability
study of the scale by Madre (2013). There are four sub-factor scale. This sub factors, physical
aggression, hostility, the anger and verbal aggression (Madran, 2013). In the analysis of the
obtained data were used SPSS 22.0 for Windows software. Non-parametric tests were used
for the parameters do not meet the normal distribution study. Accordingly, gender, type of
sports (team / individual), depending on the state of sports equipment in schools is the
comparison of stress and aggression level, Mann-Whitney U test was used, and the KruskalWallis test was used for comparison of other parameters. Furthermore, the average for the
descriptive statistics on the scale, the frequency analysis is used for distribution of
demographic variables.
As a result, secondary school students in sports participation form, learning common type of
school, parents' educational level, gender, age, students of the team or the family's economic
income with individual sport participation was found to be a factor that affects the aggression
and stress levels. In contrast, the number of siblings and aggression and stress levels of
students learning seen sporting school in case it is determined that there is no significant
effect on it. The resulting research findings are supported by the results of various studies in
the literature. However, the findings of secondary school students has not proved sufficient to
explain the stress and aggression level in this research. Because the students since childhood
socio-cultural environment in which they live, attitudes towards families raising children, they
have next to it students with stress and aggression that may affect other cognitive abilities are
taken into account. Therefore, secondary school students in although some demographic
variables were determined to be useful for stress and aggression explanation, although
secondary school students to the aggression and extensive research to better understand the
causes that affect the stress levels are needed.

13