Aydnlk

13 Haziran 2014 Cuma

Yl: 2

Say: 120

iirin
yaam suyu

OKTAY
RFAT
100
YAINDA
4

lk Tamer

Bir daha almamak

zere kapansn!

10

zdemir nceden
Jamiryoya:
Benim olum bina okur...

Bar Doster

Yasin El Kad
ve derin balantlar

Aydnlk

13 Haziran 2014 Cuma

HALDUN UBUKU

halduncubukcu@hotmail.com

zdemir nceden Jamiryoya salvo

ve McCarthy'nin Ergenekon'u
iirimizin byk ustalarndan Oktay Rifat' 100. doum gnnde Ali Rza zkan'n yazsyla anarken,
bir yandan da zdemir nce'nin iirimizin hali kadar, iirin 'kullanmdaki' hali zerine ok sk itirazlarn tezleriyle rttrd "Benim olum bina
okur..." balkl mektup ve yazsyla umulur ki boyutlu ve
nitelikli bir de tartma balatm oluyoruz.
u doru: iir pop sanata daha ok malzeme olabilecek edebiyat tr. Peki geni anlamda popler sanat,
daha daraltlm ifadesiyle 'pop art' ki graffitiyi besliyor,
esin veriyor, k noktas oluturuyor; eh bu haliyle iir
havaileiyor. airin encam da buna dahil.
Bu aslnda o kadar olumsuz bir ey mi?
Tartmal.
Cahit Klebi, Glten Akn, Ceyhun Atuf Kansu zdemir nce'nin and adlarn yan sra da ihmale gelir
adlar mdr? Yaayan nice air cabas...
Ama te yandan "Cemal Sreyann iirle ilgili btn
yazlarnda tekerleme ve slogan vardr. Gze ve kulaa
ho gelir. Kolayca ezberlenirler ama ileri neredeyse
botur" yargs da fazla uta kalyor.
Slogan balon ve sivilce olabilir. ou zaman. Ama

"Kapital" metninden daha hzl, etkili olarak kitlelere hitap eder ve alar sloganlaryla da tanmlanr. 1879'da
"zgrlk, Eitlik, Kardelik", 1968 ve devamnda "Bamsz Trkiye" gibi.
zdemir nce ok deerli tezler srer, kart tezi dourma, kkrtma yetisinde olan tezlerdir. Sentez... Bakalm.
Sonu olarak zdemir nce mektup yazmsa alcs,
yine byk bir airimizi Attil lhan' anarak, ondan
dn ifadeyle kullanalm: "Knhne" varacaktr.
LK TAMERN ANIMSATTII O GNLER
ABD Senatosunda kzllara kar alan ve ban
gerici banaz senatr McCarthyinin ektii soruturma komisyonunun tutanaklarn byk usta lk Tamer yeniden anmsatrken bir kez daha anlald ki,
gericiliin tarihsel senaryosu hep ayn kmazdan ve
eblehlikten ibaret. Sadece zamana bal olarak zulme
urattklar sekin insanlar deiiyor.
Gericilik devrimcileri, gerek vatanseverleri, halkn
aydn ve sanatlarn hep ayn yntemlerle, iftiralarla,
hile ve tertiplerle, dzmecelerle mahkum etmek, toplu-

mun bilincinden yreinden yaltmak istemi.

McCarthy durumalarn okuduka kanlmaz olarak
Ergenekon sreci, ayn tertibin dier paralar Balyoz,
Casusluk vs. davalar akla geliyor.
Btn bu davalarda denler, teslim olanlar, ylgnlaanlar eksik olmaz. nsann doasnn yansy
McCarthy dneminde ABD'nin sekin aydn ve sanatlarnn nemli bir blm dkld. Teslim oldular, itirafla bile vardrdlar ii. Sistem parayla, rahat yaamla, atafatyla teslim ald.
Oysa bizim insanlarmzda dklen ok az sayda
kald. Yan ban alm, "emekliliin rahatn karacak"
komutanlar, retim yeleri, aydnlar... Delikanl sevdalarna kenetlenip, komplocularn hayal bile edemeyecekleri bir direnie saygnlk da katarak srdrdler.
Yine de McCarthy dnemine dair o iren ve alaka parlamento komite soruturmalar paralel bir metin
olarak Ergenekon, Balyoz vb. davalarnn da okunmas
oluyor.
Tarihin lamna da McCarthyler, iddia makamlar,
soruturma komiteleri, yarglar-soruturma komisyonlar dklyor

TRKYE SANATILAR
BRL KURULDU
6 Haziran Cuma gn Ankara'da "Tsak'a hayr"
kampanyas kapsamnda buluan Trkiye'nin deerli
sanatlar, aydnlar mcadelelerini bir st boyuta
daha rgtl ve etkili olmak zere tama karar aldlar. Bu karar erevesinde de "Trkiye Sanatlar
Birlii"(TSB)ni kurma kararn aldlar. TSB, edebiyatlarn, sinemaclarn, tiyatro opera balecilerin, ressamlarn ve heykeltralarn, hatta mimarlarn, yani
btn gzel sanatlar alannda, buna halk sanatlarn
da ekleyebiliriz; sanatlarn ve aydnlarn rgt
olacak. Kurumsallaacan, Tsak'a geit vermeyeceini ve baarya ulaacan umuyoruz.

Sadan-sola: CHP Milletvekili ve mzisyen Tolga andar, ahin ulcuou, Ahmet Yldz
ve eski CHP Milletvekili tiyatro eletirmeni Atila Sav.

Aydnlk
Sahibi Anadolum Gazetecilik Basm Yayn San. ve Tic. A.. Genel Mdr Celal Demirel
Genel Yayn Ynetmeni Mustafa lker Ycel
Sorumlu Mdr Murat imek Tzel Kii Temsilcisi Metin Akta

Reklam Servisi
Yayn Ynetmeni Haldun ubuku
halduncubukcu@hotmail.com

Reklam Gurup Bakan Saynur Okurolu saynur@aydinlik.com.tr

Reklam Mdr Kamile Karakadlar kamile@aydinlik.com.tr

Yazileri Mdr Damla Yazc

damla.yazici@msn.com

Sayfa Sekreteri

Hakan Uurluay

Katk sunanlar
Grsel Tasarm

rem Hal, Elif Korkut, Deniz Toprak

Hakan Uurluay, ener Soysal

Ynetim Yeri stiklal Cad. Deva kmaz No:3/3

Beyolu / stanbul
Tel: 0212 251 21 14 / 251 21 15 / 251 55 04
Faks: 0212 252 51 22

kitap@aydinlikgazete.com
Bask: Anadolum Gazetecilik Basm Yayn San. Tic. A.
Orureis Cad. Remzi zkaya Sok. No:16
Bahelievler / stanbul Tel: 0212 655 44 34

13 Haziran 2014 Cuma

Aydnlk

LK TAMER

Bir daha almamak zere kapansn!

Annem de sizin gibi
Pennsylvaniada
domutu, Mr. Walter.
Atalarm,
Washingtonun
askerlerine ekmek
piirmilerdi. Babam bir
kleydi. Ben, kendi
halkmn bu lkede
haklarna kavumasn
istediim iin
buradaym. Zenciler de
yurttalk haklarna
kavusunlar istiyorum.
Onun iin
karnzdaym. Kendi
halknn haklar uruna,
iilerin haklar uruna
azn aan, yiite
direnen, savaan btn
zencileri susturmak
istiyorsunuz. elik
iilerine grev
gzcl ettiim iin
buradaym bugn

BDde Senatr McCarthy nderliinde

balatlan cad av konusunu bu hafta kapatyoruz. Tertiplere teslim olmayan, onurlarn savunarak direnen Paul Robeson ile
Pete Seegern Amerikaya Kar Eylemleri Aratrma Komisyonunda verdikleri ifadelerden blmlerle...

Paul Robeson
BAKAN: Komnistlerin, aldklar pasaportlar ktye kullandklar anlalm bulunmaktadr. Bu kimseler, zgr dnya lkelerinden birine gideceklerini
syleyerek yurt dna kmakta, sonra da Demir Perde gerisinde dzenlenen konferanslara ve baka propaganda almalarna katlmaktadrlar.
ARENS: 2 Temmuz 1954de pasaport almak iin
bir dileke verdiniz mi?
ROBESON: Evet.
ARENS: Dilekenizi verirken, komnist olmadnza dair yazl bir ifade vermeniz istendi mi?
ROBESON: Evet. Hibir zaman byle bir ifade
vermeyeceimi syledim. Yurttalk haklarna aykr buluyorum bunu. Komnist Parti de, Demokrat
Parti ya da Cumhuriyeti Parti gibi yasal bir kurulutur. Komnist Parti derken, btn Amerikallarn, btn emekilerin onurlu bir biimde yaayabilmeleri iin kendilerini feda edenlerin partisini mi
sylemek istiyorsunuz? Szn ettiiniz parti, o parti mi?
ARENS: Komnist Partiye ye misiniz?
ROBESON: Seim gn sandk bana gelip
kime oy verdiimi de grmek ister miydiniz?
ARENS: Sanyor musunuz ki, sorumuza cevap verirseniz
ROBESON: Bir ey sandm yok. Anayasay hatrlatyorum. Ayrca, sanp sanmamam da sadece beni
ilgilendirir. Size ne?
BAKAN: Cevap verin.
ROBESON: Baylar, dnyada nereye gittimse, nPaul Robeson
hep zgrlk
arklar syledi

gilterede olsun, skandinavyada olsun, baka yerlerde

olsun, faizme kar verilmi savata nce komnistlerin ldklerini grdm; komnistlerin mezarlarna ok
elenk koydum. Su deil bu. Anayasa da bunu su
olarak tanmlamyor.
SCHERER: Tank sylev verirken yksek sesle konuuyor, ama Anayasa derken sesi pek hafif kyor.
ROBESON: Anayasay yksek sesle hatrlatyorum. Oyuncuyum ben, bir sr de dl aldm.

ROBESON: Btn bunlarn yasal olup olmadn sorabilir miyim?

BAKAN: Elbette yasal. Bu tatsz grevin yaplmas oybirliiyle kararlatrld.
ROBESON: Kiminle konuuyorum?
BAKAN: Bu Komitenin bakanyla.
ROBESON: Mr. Walter msnz siz?
BAKAN: Evet.
ROBESON: Pennsylvanial Walter m?
BAKAN: Evet.
ROBESON: Mecliste elik iilerini temsil eden
adam?
BAKAN: Evet.
ROBESON: Maden iilerini temsil eden adam?
Sahi, United States Steeli temsil etmiyorsunuz, deil mi? Byk bir yurtseversiniz.
BAKAN: Evet.
ROBESON: Btn namuslu yurttalar Amerikadan attrmak isteyen de sizsiniz, deil mi?
BAKAN: Yalnz sizin gibileri.
ROBESON: Benim gibi kara derilileri. Yalnz safkan beyazlar m tutacaksnz lkede?
BAKAN: Sizin gibileri defetmek istiyoruz.
ROBESON: Kara derililere yer yok mu yani?
BAKAN: Devam edin.
ROBESON: Anayasay hatrlatyorum. Bir bildiri hazrladm, okuyabilir miyim?
ARENS: O bildiriyi hazrlamanza hangi komnistler yardm etti?
ROBESON: Bildirimi okuyabilir miyim?
ARENS: Hangi komnistlerin yardmyla hazrladnz sylerseniz okuyabilirsiniz.
ROBESON: Anayasay hatrlatyorum. Bugn
niye burada bulunduumu siz de biliyorsunuz. Afrikadaki smrge halklarnn bamszl uruna savatm iin pasaport verilmiyor bana. Afrikada, bamszlk sava verenlerin arasnda onurlu bir adm
var. Bugn burada bulunmamn bir baka nedeni yurt
dnda yaptm konumalar. Evet, bu lkede Zenci halka edilen zulm, hakszl darda da dile getirdim. Bandung Konferansna bir bildiri yolladm. Bu

gibi almalarda bulundum. Onun iin karnzdaym. Komnist olduum iin yarglanmyorum aslnda,
kendi halkmn haklar uruna savatm iin yarglanyorum. Annem de sizin gibi Pennsylvaniada domutu, Mr. Walter. Atalarm, Delawarei geen Washingtonun askerlerine ekmek piirmilerdi. Babam
bir kleydi. Ben, kendi halkmn bu lkede haklarna
kavumasn istediim iin buradaym. Zenciler de gerek birer yurtta olarak kabullenilsin istiyorum. Yurttalk haklarna kavusunlar istiyorum. Zenciler yurttalk haklarndan yoksun klnm. Mississippide de
yoksun klnmlar, Alabamada da, Washingtonda da.
Onun iin karnzdaym. Kendi halknn haklar uruna, iilerin haklar uruna azn aan, yiite direnen, savaan btn zencileri susturmak istiyorsunuz.
elik iilerine grev gzcl ettiim iin buradaym bugn.
BAKAN: Bir dakika.
ROBESON: Btn bunlar samalktan baka bir
ey deil.
ARENS: Sheila Lind adl bir kadn tanyor musunuz?
ROBESON: Hatrlamyorum.
ARENS: Sizinle bir grme yapm. 1949da Daily Workerda yaymlanan bu grmede neler diyorsunuz, bakn: Polonyadan Sovyetler Birliine geerken, bir baka gezegene ayak basyormu gibiydim.
ROBESON: ok doru. Kimse adamn rengine
bakmyordu orada.
ARENS: Yazar, Rusyay pek sevdiinizi, savaa kadar her ylba oraya gittiinizi yazyor.
ROBESON: Her ylba gittim. Her gidiimde de
votka itim.
ARENS: Ben Davisi tanyor musunuz?
ROBESON: Evet, tanmaktan onur duyduum bir
kimsedir. En deerli Amerikan yurttalarndan biri.
ARENS: Yurtsever olduunu mu sylemek istiyordunuz?
ROBESON: Evet, yurtsever biridir. Sizlere hi
benzemez. Sizlerin yurtseverlikle ilginiz yok, asl
Amerikaya kar alanlar sizlersiniz. Kendinizden
utann.
BAKAN: Oturum kapanmtr.
ROBESON: Elbet kapanmal.
BAKAN: Yeteri kadar dayandm. Artk dayanamayacam.
ROBESON: Bildirimi okuyabilir miyim?
BAKAN: Okuyamazsnz. Oturum kapanmtr.
ROBESON: Bir daha da almamak zere kapanmal!

Paul Robesonun okutulmayan bildirisi

Amerikada yurttalk haklarnn durumunu
gsteren ac bir olaydr bu: Meclis yesi Francis Walter ile senatr arkadalarnn temsil ettii tutucu gler, beni konferans ve konser salonlarna, operalara, tiyatro sahnelerine sokmamlard; imdi, beni dinlemek iin bir soruturma komitesinin nne aryorlar. (...)
Benim Walter, Eastlandi, Dulles sorguya ekmem, onlarn beni sorguya ekmesinden daha
uygun olurdu; asl hesap vermesi gerekenler onlardr, ben deilim. Walter, zenci halk tarafndan
kullanlnca Anayasay bir kt paras sayan,
Yksek Mahkeme kararlarn tanmamay rknn kendine verdii bir grev bilen Eastland ile
etesinin Amerikaya kar eylemlerini niye ara-

trmyor? Beyaz Yurttalar Konseylerinin ve Ku

Klux Klann on be milyon Amerikalya alaka
saldrlarn destekleyen Eastland, nasl oluyor da
ulusal gvenliin tehlikede olduunu ileri srebiliyor? Dulles, sorumsuz sava politikasnn hesabn ne zaman verecek, pasaport almam ne
zaman salayacak?
...
Dulles, Eastland, Walter ve yardaklar, smrgelerin bamszl, Zenci Amerikallarn haklar, dnya barnn salanmas konularndaki
grlerime kar kyorlar. Ama ben bu grlerimi, Komitenin nnde olsun, baka yerde olsun, her zaman savunacam.
Amerikan halk, Bat dnyasnn sanat rn-

lerini, Gney Amerikann, Avrupann byk

arkclarn, oyuncularn, bale topluluklarn,
senfoni orkestralarn sevgiyle karlar, in kltrn, Afrika folklorunu da barna basar. Gnn birinde Walter da, deerli yabanc sanatlarn baarlarn grmemizi engelleyen parmaklklar yok etmek zorunda kalacaktr. imdi komedi filmlerindeki polis yntemlerini uygulamas, lkemize gelen nllerin parmak izlerini almas, bunu engelleyemeyecektir.
Waltern yabanc sanatlara yaptn, yabanclar bana hibir zaman yapmad. Dnyann birok lkesine arldm; ama pasaport alamaym yznden o lkelere gidemedim.
...

Benim yurt dnda ark sylemem, tiyatroda

oynamam, film evirmem ve konumam,
Amerikan halkna zarar vermez. lkemizin
adn kirleten Walter, Dulles ve Eastland gibi rklara deil, Amerikaya, gerek Amerikaya,
zencilerin, emekilerin, iftilerin, sanatlarn
Amerikasna darda ok dostlar kazandrdm
bugne kadar.
Yurt iinde olsun, yurt dnda olsun, bar iin,
halklar arasnda bir sevgi ba kurmak iin, smrgecilie son vermek iin, Zenci Amerikallarn haklarna kavumalar iin, sanat ve kltrn rahata soluk alabilmesi iin bundan byle de var gcmle alacak ve lkemize yeni
dostlar kazandracam.

13 Haziran 2014 Cuma

Aydnlk

Pete Seeger,
sanda torunu
Tao, solunda
Bruce
Springsteen
Lincoln
Antndaki
konserlerinde.

:
r
e
g
e
e
S
Pete benim
Oras da i!
bileceim

2009

TAVENNER: Doum yeriniz ve tarihiniz?

SEEGER: 1919da New Yorkta dodum.
TAVENNER: Mesleiniz?
SEEGER: eitli iler yaptm bugne kadar;
ama asl iim Amerikan folklorunu aratrmak,
halk arklar sylemek...
TAVENNER: Askerden dndkten sonra
birok yerde konser vermisiniz. Komnist
Partiyle ibirlii eden rgtlerin dzenledii toplantlarda ark sylemisiniz.
SEEGER: Bir ey syleyeyim, kendi dncelerim, inanlarm, seimlerde hangi partiye oy
verdiim, sadece beni ilgilendirir. Bu konudaki

sorularnz cevaplandrmayacam. Yakksz sorular bunlar. Byle yakksz sorular sormayn. sterseniz hayatm sorun, anlataym.
TAVENNER: Elimde Daily Workern 30 Nisan 1948 tarihli says var. 1 Maysta Komnist
Partinin Newarkta dzenledii toplantda ark syleyeceiniz yazl. O toplantda ark sylediniz mi?
SEEGER: Biraz nce bunun cevabn verdim.
BAKAN: Nedir cevabnz?
SEEGER: Syleyeyim. Hayatmda hibir
ihanete karmadm; sizlerle ayr grlere
sahip olduum iin buradaym. Kimseden

daha az yurtsever deilim. Yurdumu ok severim.

BAKAN: O kadar ok seviyorsanz biraz katkda bulunun.
SEEGER: Benim btn hayatm bir katkdr
zaten. sterseniz biraz daha aklayaym.
BAKAN: stemiyoruz.
SEEGER: Bana byle sorular sormaya hakknz yok. arklarm hakknda sorular sorun, cevap vereyim.
TAVENNER: arklarnz hakknda soralm yleyse. Bu yln Temmuz aynda Wingdale Lodgedaki yaz kampnda ark sylediniz mi?

SEEGER: Hangi arklar sylediimi sorun,

anlataym.
TAVENNER: Onu da soracam.
SEEGER: Ama o arklar kimlerin dinlediini soramazsnz.
TAVENNER: Komnist Partinin amalarndan biri de, sanatlardan yararlanmak. Siz de
Komnist Parti yararna konserler verdiniz
mi?
SEEGER: ark syleme frsat bulursam hi
karmam.
SCHERER: Sorumuzun cevab bu deil.
SEEGER: Beni dinleyenlerin siyasal inanlarna bakmam. Sylediklerim, haktan yana,
doruluktan yana arklardr; birletirici arklardr.
TAVENNER: Ben size baka bir soru sordum.
SEEGER: Ama ben ayn cevab veriyorum.
Baka cevabm yok.
TAVENNER: Elimde bir fotoraf var. Geen
yl ekilmi. 1 Maysta New Yorktaki geit trenini gsteriyor, n sradaki niformal siz
misiniz?
SEEGER: Pontius Pilate de saya, Sen Yahudilerin kral msn? diye sormutu. Ona
benziyor bu.
BAKAN: Sus!
SEEGER: Kim olduunu bakasndan renin.
BAKAN: Cevap verin.
SEEGER: Bu niformalnn kim olduunu mu
renmek istiyorsunuz?
BAKAN: Evet.
SEEGER: yi ya, bakasndan renin.
SCHERER: Bu cevaplar kabul etmiyoruz.
SEEGER: Oras sizin bileceiniz i.
SCHERER: Komitemizi aaladnzn farknda msnz?
SEEGER: Oras da benim bileceim i.

DUYGU KARAN

Umuda aklmlar
yk kitaplar ard ardna raflara yerleiyor. Bitmeyecekmi gibi. Bitmeyecek de. nk insan var olduu srece yks de hep olacaktr. Okunmaya deenler olacaktr, bir de elenecekler.
yle ya da byle herkes yaayacaktr bir yky.
Getiimiz gnlerde Kaynak Yaynlar, ncil alkan'n Umut Dlerin Kanadnda adl yk kitabn yaymlad. Bu durum aslnda uzun sredir yaynevini takip eden okurlar asndan bir sredir oluan meraka daha da netleen bir yant niteliinde; soru

Umut Dlerin
Kanadnda
ncila alkan
Kaynak Yaynlar
96 s.

u: Kaynak Yaynlar edebiyat da m yaymlyor artk? Cevap verelim: Evet, temkinli admlar atsa da ileride bu alana daha da younlaacann iaretlerini
veriyor yaynevi. Son olarak ncil alkan'n yk
kitab da bu gzel admlardan biri.
Daha nce ocuk kitaplar ile adn duyuran alkan, nceden yaymlanm iki yk kitabna daha
sahip. Yazarn farkl dallarda ald birok dl var,
dl alan yklerinden birka tanesi: Bengi (1999),
Bir Gn Mutlaka (2003), Kuru ncir (2006), Zrih Gl
ve Kular Park (2007).
Umut Dlerin Kanadnda kitabna gelecek olursak; yazar, her zamanki gibi birbirinden keyifli, bazen neeli bazen hznl ama smscak insan ykleriyle kucaklyor okurlarn. yk denince akla gelen usta kalemlerden ncil alkan, memleketimizin dousundan batsna uzanan farkl hayatlar ele alarak yaanan aile sorunlarn, yoksulluu, iilii, terr, gurbeti, savalar, gzler nne seriyor.
Bizden sesler korosu biraz anlayacanz. Bir ykde
ezberlenecek bir ey yoktur, ama ezberde kalan bir
duygu olacaktr illa. Onun peindeyizdir biraz okur
olarak. alkan'n yklerini tek bir duyguyla tanmlamak biraz zor olacak. Bu iyi midir? Size brakyorum.

Hznleri, endieleri, aclar, umutlar, sevinleri, d

krklklar, anlar, beklentileri, ayrlklar ve direnleriyle yaamn iinden gelen gerekleri yanstan,
memleket kokulu insanlarn her birinin iir tadndaki hayatlar...
Yazar, okuru Karyakal Aslnn hikyesinden
tutun da doulu Fado Ninenin Krte ezgisine kadar,
farkl kltrler, duygular ve yrelerle tantryor. Kh
glmseyecek kh alayacaksnz.
rnein; Bara zlem hikyesinde evki
umutsuzca Fadonun ykk, viran evine bakt. Evden
hl Fadonun acl ad geliyordu Kyde sahipsiz
kalan hayvanlarn ackan, susayan seslerine, kadnlarn atlar karyordu. Bu grntlere, seslere yrek dayanacak gibi deildi! Hele ocuklarn kirli ve solgun yzleri Korkudan bym gzleri, insann yreini yakyor, aresizlik boazn dmlyordu diyor ya bir bakma yazar, aramyor muyuz hepimiz ayn
eyi. Trkiye buras derdi babam yolda bir aksilii
grp eletirince ben, Trkiye buras. Nasl da gereimize iniyor ykler, nasl deitireceiz? Aryoruz da, bulabilecek miyiz?
yklerden daha fazla alnt yaparak tadn karmak niyetinde deilim, son sz olarak tek bir kelime yetecektir sanyorum: Buyrunuz.

Aydnlk

13 Haziran 2014 Cuma

BARI DOSTER

Yasin El Kad ve derin balantlar

kiyede bir Cumhuriyet Savcs soruturma dosyasn, terrist deil, hayrsever iadam olduu gerekesiyle, takipsizlik karar vererek kapatyor. ener kitabnda, byk gazeteci ve Cumhuriyet ehidi Uur Mumcunun terrn finansmanyla ilgili
aratrmalarna da gnderme yapyor. Suudi Arabistann terr rgtlerine verdii destei, Mumcunun
Rabta adl almasna dikkat ekerek aktaryor.
irketler, dernekler ve vakflarn dini akmlara mali
destek salayan temel kanal olduunu belirtiyor.

Kimin eli kimin cebinde

2000li yllarn
ortalarnda Maliyenin
takibine taklan, kara
para aklama zanls
olarak kaytlara geen
El Kadnn malvarln
dondurma karar da,
geen srede kalkyor.
Kresel lekteki
terristler, terre destek
verenler listesine
konulan bir kii
hakknda Trkiyede bir
Cumhuriyet Savcs
soruturma dosyasn,
terrist deil,
hayrsever iadam
olduu gerekesiyle,
takipsizlik karar vererek
kapatyor

slamc rgtlerin, yaplarn, gruplarn gerek

emperyalizmle gerekse parayla ilikileri nemlidir, derindir ve dikkat ekicidir. Gemite
zellikle ngiltere, gnmzde ise ABD, slamc hareketleri kullanmtr, kullanmaktadr. Bu rgtlerin, hele de Milli Gr hareketinin Almanya
ile ilikileri de bilinir. ABD, Sovyetler Birlii ve komnizme kar Yeil Kuak olutururken, Afganistanda Sovyet igaline kar, Msrda BAASa kar kulland yaplar, 11 Eyll 2001 saldrlar sonrasnda terrist ilan edip, Afganistan ve hemen
sonra da Irak igallerinin bahanesi, gerekesi, sebebi olarak sunmutur. Hem ieride, hem de
dnya kamuoyunda terre kar mcadele ederken ihtiya duyduu dmana bu sayede kavumutur. Kitle inasnda, kamuoyu imalinde, alg
ynetiminde, toplum mhendisliinde ok ie
yaramtr slamc rgtler. ABDnin szlnde dn
mcahit, zgrlk savas olanlar, 11 Eyll sonrasnda slamc terristler olarak kodlanmtr. Eklemek gerekir ki, ABD, yakn ilikileri olan Suudi Arabistan, Katar, Kuveyt, Birleik Arap Emirlikleri gibi
lkeleri de, akrtl kimi operasyonlarn ve baz
rgtlerin finansmannda kullanmaktadr. Suriyede
yaananlar bunun somut rneidir. ABD, El Kaide

Yasin El Kad
Nedim ener
Destek Yaynlar
391 s.

ve PKK gibi terr rgtlerine her trl destei verirken, zevahiri kurtarmak iin, dnya kamuoyunu
aldatmak iin, bu rgtleri terr rgtleri listesine almtr.

Yasin El Kadnn balantlar

Trkiyenin namuslu gazetecilerinden, gzpek aratrmaclarndan olan, kalem namusunun
bedelini de hapis yatarak ve hakknda alan davalarla deyen Nedim enerin yazd Hayrsever
Terrist! Yasin El Kad adl kitap, El Kadnn, 17 Aralk operasyonu sonrasnda bir kez daha gndeme
gelen st dzey balantlarn aratryor. ener, babakann Ona kefilim dedii Yasin El Kadnn, El Kaideci mi, yardmsever mi, yolsuzluk aktr m, yatrmc bir iadam m olduunun peine dyor.
El Kad ile ilgili raporlara, aratrmalara, bilgilere ulayor. ABDnin, 11 Eyll 2001 saldrlar sonrasnda
El Kaideye finansal destek salad gerekesiyle
Yasin El Kadnn malvarlnn tm dnyada dondurulmasn saladn, Birlemi Milletler Gvenlik
Konseyinin 28 Eyll 2001 tarihinde, 1373 sayl kararla, Yasin El Kady, El Kaide ve Taliban mensubu olan ya da bu rgtlerle balantl kii ve kurumlar listesine aldn anmsatyor. Trkiyede de
El Kadnn, 30 Aralk 2001de Bakanlar Kurulu kararyla Trkiyedeki malvarlklar dondurulan 131 kiiden biri olduunu vurguluyor. Buna ramen El Kadnn, Trkiyede irketler kurduunu, yatrmlar
yaptn belirtiyor. Hem de en ABD yanls hkmetin iktidarnda
enerin kitabnda, El Kadnn Trkiyedeki balantlar ve grd siyasi destek ayrntl olarak sralanyor. 2000li yllarn ortalarnda Maliyenin
takibine taklan, kara para aklama zanls olarak
kaytlara geen El Kadnn malvarln dondurma
karar da, geen srede kalkyor. 2001de ABD Hazinesinin kresel lekteki terristler, terre destek verenler listesine koyduu kii hakknda Tr-

ener, bir konudan, kiiden hareketle, Trkiyenin

gidiatnn da fotorafn ekiyor. rnein; Refah Partisiyle ad anlan Sleyman Mercmek ile zdeleen IHH Vakf ile El Kadnn bakan olduu Muvaffak Vakf arasndaki balanty gndeme getiriyor. El
Kaideye yardm etmekle sulanan kiilerin stanbul
balantlarn, hayli aktif bir El Kaideci olan Wael Jelaidann ilikilerini ortaya koyuyor. Babakann yakn
dostu ve danman Cneyd Zapsunun El Kad ile arasndaki para ilikisini anlatyor. Maliye Bakanlna bal
MASAKn (Mali Sular Aratrma Kurulu) El Kad ile
ilgili hazrlad ok gizli ibareli kapsaml raporun nasl smenalt edildiini hatrlatyor. MASAKn, savclklarn El Kad hakknda verdii takipsizlik kararna
itiraz etmediini ifade ediyor. Maliye Bamfettii
Hamza Kaar bakanlndaki bir ekip tarafndan hazrlanan raporda Muvaffak Vakfnn hayr ileri gerekesiyle toplad paralar El Kaideye aktardn belgeliyor. MASAK raporu ile hkmetin tutumunun elitiini, raporun hkmeti yalanladn yazan ener,
Hamza Kaara siyasi ve brokratik bask yapldn, mfettilerin, El Kadnn hesabnn olduu Albaraka Trkte inceleme yapma talebinin reddedildiini,
raporu hazrlayan ekipteki iki yenin geri ekildiini
anlatyor. Zaten ksa sre sonra da raporu hazrlayan
kurul bakan Hamza Kaar, bakan onayyla Maliye
Yksek Eitim Merkezi Bakan Yardmclna atanyor. Dahas, Yasin El Kad vergi barndan da yararlanyor. Maliye Bakan Kemal Unaktann talimatyla, maliye denetim elemanlarnca dzenlenen vergi raporlar deitiriliyor.

El Kadnn derin nfuzu

El Kad ylesine etkili ki, BM yesi olan Trkiye, onun
uruna, uluslararas sorumluluklarn dahi dikkate almyor. ABDye bamllkta rekor kran hkmet,
ABDnin terre destek vermekle sulad kiiye, kefil oluyor, arka kyor. El Kad, ticari faaliyetlerine devam ediyor, gayrimenkul satyor. O tarihlerdeki orta da, yine tandk bir isim. Son olarak babakandan ald Alo Fatih diye balayan talimatlarla gndeme gelen Mehmet Fatih Sara.
Kitapta, 17 Nisan 2013te El Kad ile gren Bilal Erdoan, C. Zapsu ve K. Unaktan ile birlikte, zal
ailesinin, lker ailesinin, Topba ailesinin kimi fertlerinin
de ad geiyor. Uur Mumcunun Tarikat, Ticaret, Siyaset adl almasndaki saptamalarn hakll bir
kez daha kantlanyor. Usame Bin Ladinin Suudi Arabistandaki ailesinin hem lkeyi yneten hanedanla,
hem de ABD ile olan yakn, derin ilikileri geliyor insann aklna hemen. Kitabnn sonunda Birlemi Milletlerin saptad El Kaide ile balantl kiilerin ve kurumlarn listesini de veren ener, El Kady anlatrken, gerekte, bir dnemi ve bir zihniyeti anlatyor.

13 Haziran 2014 Cuma

Aydnlk

SEMHA KAVAK

Hanedan zihniyetini slam'a sokan fesat: Emeviler

slam tarihi incelendiinde Emeviler dneminin dier dnemlerden olduka farkl olduu grlr.
Devlet-g ilikilerinin dnyevilemesinin bir rnei olan 90 yllk Emevi Devleti ayn zamanda grkemin ve slam devleti snrlarnn bymesinin de
adyd.
hsan zkes'in "Emevi Siyaseti / Dinin Saltanata
Dnmesi" adl kitab devlet-din ilikilerinin Emevi
Devleti dneminde ekilleniini masaya yatryor. Emevi devlet yneticilerinin yansra o dnem siyasetine etki eden baz ahsiyetleri de ele alan kitap, slamn devlet ve siyaset eliyle nasl bir zulm arac haline getirildiini gzler nne seriyor: "Zamanmz slam dnyasnn sorunlarnda, tarihin derinliklerinden
gelen bir zihniyetin izleri vardr. Emeviler, daha yedinci
asrda saltanata giden yollar din istismar talaryla
rmlerdir. Asrlardr dini tekelinde gren Emevi zihniyeti kendisini slam'n tek hamisi, dinsizliin ve dier din mensuplarnn da amansz dman olarak
gstermilerdir."
slamn bozulmasnn hanedan zihniyetinin devlet geleneine yerlemesiyle balad bilinen bir gerek. Babadan oula geen ynetim yalnzca devleti idare etmeyi deil, bu ynetimin gerekesini ve sorumluluk snrlarn da Allah'a balamay ngryordu.
slam vahyedilmeye balandnda Arap toplumunda kabilecilik olduka glyd. slamla birlikte bu g krld ve insanlar deerli klan eyin yesi bulunduu kabile deil, Allah'a ball yani takva olduu ne kt. Bu ise o gnlerde gl olan kabilelerin bilin altnda bir travma yaratt. Peygamberin
Haimoullarndan olmas, daha sonra Emevi Devletini kurmu olan meyyeoullarnn gcne gitmiti.
Bu sebeple "Hz. Muhammed'e kar olan Emeviler
onu getirdii dine kar olmaktan ziyade Peygamberliin Haimiler'den olan Hz.Muhammed'e gelmesine kar idiler. Nitekim Ebu Cehil: Haimiler bizden kendisine vahiy gelen bir peygamber var diyorlar.
Biz imdi kendi kabilemizden bir peygamberi nereden bulup karacaz, bizden bir peygamber gelmedike Haimilerin Peygamberine inanmayz diyordu.
Emeviler, Bedir Savanda ldrlen mrik yaknlarnn cn almak iin uzun vadeli bir strateji uyguladlar. lk hedefleri kendi politikalarn uygulamaya sokmak iin frsat grdkleri Hz. Osman'a destek verdiler. Hz. Osman halife olduktan sonra ise, gerei kadar sahip kmayp, ona kar muhalefetin nne gemediler. Hatta, Hz. Osman'n ldrlmesini
mslmanlar arasnda atma kmas nedeniyle frsat bildiler. Hz. Ali taraftarlaryla, Hz. Osman taraftarlarnn atmasnn devleti ele geirmeleri iin iyi
bir zemin olacan hesap ediyorlard.
Osman'n lmyle birlikte Emevilerin kkrtmalar
nedeniyle mslmanlar birbirlerine sava atlar. Sadece Sffn Savanda 70 bin kiinin ld belirtilir. Hz. Aie'nin kkrtlmas sonucu ortaya kan Cemel Vakasnda binlerce mslmann birbirinin kann dktn hatrlatan zkes, Cemel Vakas'n Emevilerin planlad iddiasnn da altn iziyor.

hsan zkes,
bugnn
Emevilerine
kar Meclis
krssnde de
mcadelesini
srdryor.

Allah'n Muaviye'ye verdii mlk:

saltanat
Hz. Ali'nin ehit edilmesi sonucundaki bask, tehdit ve riyalarla Hz. Hasan'n halifelii brakmasn salamlardr. Hilafeti tamamen gasp eden Muaviye,
nnde hibir engel kalmadan 20 yl tek hakim olarak ynetmitir. Bu srede Hz. Osman'n katillerini ce-

zalandrmay gndeme getirmemitir. Muaviye, iktidar ele geirmek iin her trl evreyle ittifak kurmann
tesinde Hz. Osman ile Hz. Ali taraftarlarnn aralarn germek iin her trl ihtilaf besliyordu.
zkes kitabnda bu taktikleri rneklemekte:
"Muaviye fitneyi ynetiyordu. Kendi lehine geliecek
her trl fitneyi organize ediyordu. Bu taktiklerle iktidar ele geirince acmasz yzn de gstermeye
balamt. nceki halife dnemlerinde biat'n rzaya dayal olmas gerektiini ne sren Muaviye tagallp ve hakk seyf (kl hakk) yoluyla ynetimi ele
geirmitir. Baa getikten sonra da yine kl zoruyla
mslmanlardan biat almtr."
Emeviler iktidarlarnn meruiyetini Allahtan aldklarn iddia etmilerdi: "Muaviye yapt baz konumalarnda 'Allah'n kendisini iktidara getirdiini'
sylyordu. Abdullah b. Mesade ile yapt konumada
"Halifelik, Allah'n bize verdii bir mlktr," dedi. Bylece haksz mal edinmek dahil birok eyi Allah'n kendilerini semesi olarak deerlendiren Muaviye, bu glerinin saltanat yoluyla devam iin elinden gelen her
eyi yapt. slamn kesinlikle izin vermedii eyleri yapmaktan ekinmedi. Kendisine biat zorla salatt gibi
olunun da iktidarn garantiye almak iin Kabede kan
dkmeyi bile gze ald. ktidarlar g, zlm ve aaa iinde geti; Muaviye, ipek elbiseler giyen, iki
alemleri yapan, algc olunu halife olarak yerine tayin etmitir. En kalc icraat olu Yezit'i yerine tayin
ederek devlet ynetiminde babadan oula geen bir
sistem oluturmasdr. Hilafet din ve kan zerinden
saltanata dnt."

Muhafzlarla rlen demir duvar

Muaviye, iktidarn korumak iin etrafnda demir
duvarlar rmeyi de ihmal etmedi. Daha nceki halifeler toplum iine karmaya zen gsterirken
Muaviye kendini halktan soyutlad ve halkn kendisine ulamasn engellemek iin zel muhafzlaryla korundu. Saln ileri srerek kendine zel oturma koltuu yaptrd ve hanedann saltanat koltuuna
kavuturdu. lk saltanat koltuu (taht) da onun zamannda konulmutur. Bylece, Muaviye zamannda saltanat iin gereken tm ihtiam ve alt yap tmyle oluturulmu oldu. Onun yerine geen Yezit'de
bu miras devrald
Emeviler'in hanedanlarn geleceini gvence altna almak iin kendilerine en byk engel grdkleri Hz. Ali'nin oullar Hasan ve Hseyin iin gelitirilen hile, bask, tehdit, riya ve rvet teklifleri de ki-

tabn zel ilgi eken sayfalarndan.

Emeviler'in mslmanlara uygulad zulmlere
ve yozlamaya kar duran Peygamber torunu
Hz.Hasan'a halifelik braktrlrken, asla boyun emeyen
Hz.Hseyin'le birlikte tm ailesinin ortadan kaldrlmas kukusuz slam tarihinin en kara sayfasdr.
Hz.Hseyin'e olan sevgiden ve ona biatlarn artmasndan endielenen Yezit'in Kerbela faciasnn yaratcs ve sormlusu olmas Emevi saltanatnn btn
niteliini tek bana bile yeterince tanmlamaktadr:
"Kerbela'da ehit edilenlerin says 72-87 arasndadr. Bunlardan 23' Hz.Hseyin'in yani peygamberin torunlar, ev halk ve akrabalar idi. Hepsinin kafas kesildi. Cesetleri ve kanlar kumlara topraklara
belendi. rlplak cesetler lde brakld. Onlarn ceset paralarn kurtlar dilerine taktlar, srtlanlar inlerine gtrdler."
zkes'in kitabnda Emeviler'in 90 yllk saltanatlarnda her trl hile, zulm, lks, israf, ksaca slamn
uygun grmedii ne varsa, bunlarn hangi gerekelerle yapldnn birok rnei yer alyor.
slamn bir iktidar arac grlmesi ve iktidarn da
ayn kabile zerinden devam iin saltanat ve onun
ngrdklerinin nasl dinsel manta oturtulduu bu
kitapta ayrntl olarak aklanmakta.
Hz.Osman'la balayan ihtilaflarn istismarnn
mslmanlar arasnda nasl bir kan davasna dntrldn ve bu kan davas zerinden nasl bir
iktidar devirildiini, islamn saltanata nasl dntrldn anlamak isteyenler Tekin Yaynlarndan
kan bu kitab okuduklar arasna eklemeliler
Bugnk saltanatlara benzerliine ne kadar aacaklardr acaba?

Emevi Siyaseti Dinin

Saltanata Dnmesi
hsan zkes
Tekin Yaynevi
312 s.

Daha nceki halifeler

toplum iine karmaya
zen gsterirken
Muaviye kendini
halktan soyutlad ve
halkn kendisine
ulamasn engellemek
iin zel muhafzlaryla
korundu. Saln ileri
srerek kendine zel
oturma koltuu yaptrd
ve hanedann saltanat
koltuuna kavuturdu.
lk saltanat koltuu
(taht) da onun
zamannda
konulmutur

Aydnlk

13 Haziran 2014 Cuma

BEYAZIT KAHRAMAN

bilimtoplumu@gmail.com

Cumhuriyet dntrlrken susacak msn?

Gezi Parknda balayan
sonra dalga dalga tm
yurda yaylan eylemler
hukuk dna km bir
ynetime kar direnme
hakknn kullanlmasdr.
Gezi direnii
genlerimizin
dayanma gcn,
inancn, hakszlklara
kar direnme gcn
ortaya koymutur.
Alnan oylarla her
istenenin
yaplamayacan
ortaya koymutur. Artk
AKP ve Babakan
halkmzn bu gcnden
korkuyor

Erol Erturul

rol Erturul, 1962de girdii Ankara niversitesi Hukuk Fakltesinde 1964-65 yllarnda
renci Dernei Bakanl yapt. Arhavi, Midyat, Manavgat, Koarl ve Elbistanda kaymaklk yapt. 1989da nsan Haklar Derneinin Aydn ubesini kurdu. CHPnin kapal olduu yllarda
SHPde politika yapmaya balad. Aydn Atatrk Dnce Derneini kurdu ve dokuz yl bakanln yapt. Cumhuriyet ve Szc gazetelerinde yazd. Yazlar Yurdumu Sevmenin Sorumluluuyla (CKK), Ah
Benim Sorunlu lkem ve Gerekleri Gr Artk Ey
Halkm adl kitaplarnda topland. Kaymakamlk Yllarm ve Avukatlk Yllarm adl iki an kitab da olan
Erol Erturul Aydnlkta da yazyor. Aydnda serbest
avukatlk yapmakta olan Erturulun son kitab
Cumhuriyetin Dntrlrken Susacak msn?
Uyum Yaynlar tarafndan yaymland.

Cumhuriyet'in
Dntrlrken
Susacak msn?
Erol Erturul
Uyum Yaynlar, 200 s.

Kutsal direnme hakk

n Erol Bey, lkemizin zor yllarnda eitli ilelerimizde kaymakamlk yaptnz. Sizin yazlarnz ve
kitaplarnz okuyanlar, deneyimli bir hukuku, yurtsever bir aydn olduunuzu bilirler. Son kitabnzda da
tekrar okunmas gereken ok nemli yazlar var. Kitabnz kimlere ve niin armaan ettiinizi aklamsnz. Bu aklamay bir de buradan yapar msnz?
AKP bir cemaatle anlaarak lkemizin vatanseverlerini, askerlerini uydurma sulamalarla cezaevlerine doldurdu. ok aclar ekildi. Cezaevlerinde yaamlarn, dardaki yaknlarn yitirenler oldu. Ama
yine de ylmadlar, sinmediler, susmadlar. Kitaplar yazdlar. Yanllar yksek sesle haykrdlar. Dardakilere
yol gsterdiler. Onlar sevgiyi, saygy ve vgy hak
ettiler. O nedenle bu kitap onlara armaan edildi.
n Devlet ya da devleti ynetenler adaletli davranmazsa halkn direnme hakk doar; direnme hakk, haklarn en kutsaldr diyorsunuz. Bunu neye dayandryorsunuz?
1789 Fransz Devrimi Haklar Bildirisinde Devletin amac insann doal ve kaybolmaz haklarnn korunmasdr. Bu haklar, zgrlk, gvenlik ve zulme kar direnmektir denmektedir. Ayn bildiride Ynetim
halkn haklarn inedii zaman bakaldrmak ve direnmek haklarn en kutsal ve devlerin en gereklidir tmcesi yer almaktadr. nl felsefeci John Locke direnme hakkn Eer devlet koruma grevinin
dna kar ve adaletsiz davranrsa, toplumun direnme
hakk doar biiminde aklamaktadr. ok rnek ve
ada bir anayasa olan 1961 Anayasasnn balang

blmnde Hukuk dna dm bir ynetime kar direnme hakkn kullanan Trk Ulusu denmektedir. Bu nedenle de direnme hakk kutsal bir haktr.
n statistikler, bizim toplumumuzun renim dzeyinin yaklak olarak drt ya da be yl olduunu
gsteriyor. Bu durumdaki bir toplum doru seim yapabilir, demokrasi retebilir mi?
Seimlerde en nitelikli ve en uygun kadrolarn greve getirilemediklerini gryoruz. Ancak, baka yol
yoktur. Demokrasinin olmazsa olmaz koulu seimlerdir. Gerek bir demokrasi iin seimler dnda ok daha baka eyler gereklidir. Demokrasi ounluun her istediini yapmas deildir. Demokrasi ounluk karsnda aznln haklarnn korunmasdr. Tek bir bireyin bile haklarnn gvence altna alnmasdr. lkemizde ise Babakan Erdoan ald oylarla her istediini yapabileceini sanyor.
Ona oy vermeyenleri nemsemiyor. Onun iin hibir eletiri kabul etmiyor. Kendisini eletirenleri, kendisine kar olanlar dman ve darbeci olarak gryor. Bu yaklam lkeyi blyor. nsanlar birbirlerine dman ediyor.
nce stanbulda Gezi Parknda balayan sonra
dalga dalga tm yurda yaylan eylemler hukuk dna km bir ynetime kar direnme hakknn kullanlmasdr. Ama birka aa, bir alveri merkezi ya da Topu Klasnn yeniden yaplmak istenmesi
deildir. Ama AKPnin ve Erdoann herkesin yaam
alanna el atmaya almas, kendi gerici ve blc
dncelerini ulusa dayatmaya almas, Cumhuriyeti dntrmek istemesidir. Bu nedenle Gezi olaylarnda ortak haykr Mustafa Kemalin askerleriyiz

Aydnlk

13 Haziran 2014 Cuma

DENZ YALIN

olmutur. Yaplan bir aratrma, Gezi eylemlerine katlan milyonlarca insann Babakann dayatmac tutumuna kar ve Cumhuriyetin kazanmlarn korumak iin eylemlere katldklarn gstermitir. Gezi olaylar,
genlerimizin dayanma gcn, inancn, hakszlklara kar direnme gcn ortaya koymutur. Alnan oylarla her istenenin yaplamayacan ortaya koymutur. Artk AKP ve
Babakan halkmzn bu gcnden korkuyor.

Milli Merkez
n Kurucularndan olduunuz Milli Merkez
nedir?
Milli Merkez bir siyasal parti, bir dernek deildir. Milli Merkezin tzel kiilii yoktur. Milli
Merkez, AKP ynetimine kar, Cumhuriyetimizin dntrlmesine kar, farkl siyasal
grlere sahip, ancak Atatrkte birleen insanlarn oluturduu yeni bir Kuvay Milliye hareketidir. Milli Merkez, ilk kez AKPnin yapmaya
alt gerici ve blc Anayasaya kar kamuoyu oluturmak ve bu giriime kar kmak iin kuruldu. Yurdumuzun drt bir yannda
yaplan etkinliklerle, oluturulan kamuoyu
ile baarl olundu ve gerici ve blc anayasa
karlamad. 23 Nisan 2013 gn Ankarada
yaplan bir kurultayla, o dnemdeki ad Milli
Anayasa Forumu olan ve grevi bu anayasaya kar kmak olan bu giriim Milli Merkez adn ald. Bu tarihten sonra da kuruluun
grevi yurdumuzun tm sorunlarna sahip kmak oldu.
n nsanlarmzn ocuklar dalara karlyor, analar alyorlar, ocuklarn geri istiyorlar.
Bunlar neden yaanyor?
PKK tm dnyann terr rgt olarak niteledii bir rgttr. Askerimizi, polisimizi,
insanlarmz ldren, yol kesen, hara alan,
uyuturucu ve silah satcl yapan bir rgte
baka ne denebilir. Bu rgtn Krt kkenli
vatandalarmzn ocuklarn zorla ya da
aldatarak daa kard bilinen bir gerektir.
ocuklar daa karlan anneler imdi cesaret
buldular ve bu rgte korkmadan kar kyorlar, ocuklarn geri istiyorlar. Diyarbakrda
bu annelerin eyleminde bir pankart ok dikkat ekiciydi. Savama, karde kan dkme
diye yazlyd bu pankartta. imdi de Diyarbakr
Bingl karayolunu kesiyorlar, kimlik denetimi yapyorlar, insanlarn zgrlklerini yok ediyorlar. Kendilerine engel olan devlet gvenlik grevlilerine de silahla karlk veriyorlar. lkemizi bu duruma getiren AKP ynetimi ve
Babakandr. Verilen dnlerle, alm sreci, anneler alamasn aldatmacalar ile lkemiz bu duruma getirilmitir. Ne ac ki Gneydouda devlet sindirilmi, ayrlk
rgt martlmtr. Krt kkenli vatandalarmzn sorunlar olabilir. Bu lkede
her kesimin sorunlar vardr. Bunlarn
zm silah alp daa kmak olamaz.
Cumhuriyet kurulduktan sonra lkemiz 35
Krt ayaklanmas yaad. Bu, bir yenisidir. Onlar nasl baarsz olduysa bu da baarsz olacaktr.

Nasl bir cumhurbakan

n nmzde cumhurbakanl seimi
var. Milli Merkezin bu konudaki yaklam nedir?
Cumhurbakanl Atatrkn koltuudur. O greve ada, aydnlanmac, demokrat, herkesi kucaklayan, partilerst birisi ya-

kr. Muhalefet partileri, bu greve yakan ve

uygun olan adlar deil, birilerinin houna gidebilecek adlar dile getiriyorlar. Milli Merkez,
bu greve saydmz nitelikleri tayan hukuku birisinin getirilmesini istiyor. Yolsuzluklara
ve rvete bulam, diktatr kafal olanlarn
Atatrkn koltuunda oturmalarna ulusumuz
katlanamaz.
n Deneyimli bir hukuku olduunuz iin
sormalym: Son yllarda hukuk ayaklar altna alnd. Ergenekon, Balyoz vb. davalarla yurtsever subaylar, gerek demokratlar, demokrasiye, hukuka aykr uygulamalar yazan aydnlar hapse atldlar. Ne dnyorsunuz?
Ergenekon ve Balyoz davalar kesinlikle hukuk davalar deildir. Bu davalar siyasal nitelikli ve uydurma kantlarla, gizli tank ad altnda
sulularn anlatmlar ile vatanseverlerin cezalandrldklar davalardr. Bu davalarn arkasnda yaylmac ve smrgeci gler vardr. Byle byk davalarn tek bana AKP tarafndan gndeme getirilmesi ve yrtlmesi
olanak ddr. Yaadmz gnlerde bu davalarn uydurma davalar olduu ve Cumhuriyetin ordusuna kar bir kumpas kurulduu
ynetim tarafndan da dile getirilir olmutur.
Ancak AKP ikiyzldr. Hem hakszl dile getirmekte ve hem de bu hakszl giderecek
hibir ey yapmamaktadr. Fakat korkunun
ecele bir yarar yoktur. Yakn zamanda tm vatanseverler zgrlklerine kavuacaklardr.
lkemizin en nemli sorunu AKPden kurtulmaktr. Gereklerin halkmza anlatlmas,
dorularn bkp usanmadan gsterilmesi
gerekmektedir. Son zm halkn direnme gcdr. Gezi olaylar ile ulusumuz bu gce sahip olduunu gstermitir.

Tekrar al Walker
975te yaymlandnda byk ses getiren ve o tarihten sonra Amerikan
edebiyatnn parmakla gsterilen yaptlarndan birine dnen Ragtime,
Trkiyede baka bir isimle ve yine Tomris
Uyarn evirisiyle baslmt.
E. L. Doctorowa byk n ve saygnlk
kazandran Ragtime, aslnda ABDnin bir
panoramasn sunuyor. zellikle yirminci
yzyln banda; 1900lerin ilk yllarndaki Amerikan yaplanmasn ve toplumsal
kesitlerini yanstmas asndan nemli
bir kitap. Doctorow, Amerikallar ve Amerikal olmaya uraanlar buluturan Ragtimeda edebi fotoraflk grevini stleniyor. Elbette byk bir kurgusal baaryla.

E. L. Doctorow

Akortsuz piyanoda caz paralar

ABDye arlan gmenler hz ve
umutla lkeye giri yaparken hemen her
yerden ykselen su ve kokumuluk,
Doctorowun anlatmnda dikkat eken
balca zellik. te taraftan ayakta durmaya
abalayan, kendi halinde ve yaanan hzl deiimi izleyen bir aile de bir kede duruyor. Bu arada Yeni Dnya sahnesinde
tandk isimler beliriyor: Freud, Houdini,
Emma Goldman, Henry Ford Hepsi bu
grltl, rahatsz edici ve bir o kadar da
ekici mekna girmek ve deyim yerindeyse
oral olmak iin srasn bekliyor. Tekrar kurulan bir lke, kalabalklaan ve her eyin
byk bir hzla yaanmaya balad yeni
hayatlar.
Ad geenlerin yannda anne, baba, ocuklar ve evin byklerinden oluan, kitap
boyu her eyin merkezinde bulunan ailenin hayatna giren Coalhouse Walker Jr.,
Doctorowun kurgusundaki siyahi piyanist. te tm hikye Walkern Yeni Dnya oyununun sahnesinde yerini almasyla ekilleniyor. Akortsuz piyanoda ald
caz paralar ve onun yksn renmeye
koyulan ailenin ilk tedirginlii ar ar
uzaklayor.
Walkern babasna yaplan rk saldrnn peinden gitmesi ve adaletin yerini bulmas iin avukat aray, kitabn br kahramanlaryla beraber hikyeyi daha da ekici klyor. nk dnemin Amerikasnn
artlarnda siyahi bir adamn adalet aramas
pek ok eyden daha zor. Mevzu, Houdininin ka, Emma Goldmann isyan ve

Ragtime
E. L. Doctorow
ev: Tomris Uyar
Yap Kredi Yaynlar, 270 s.

Walkern piyanoda ald ragler gibi kesik kesik ve bir o kadar da ritmik ilerliyor.

Devran dnecek!
Doctorow sadece Walkern hayatn ve
sulular bulma abasn anlatmyor. Ana
izgi bu ama en az onun kadar nemli olan
ve yer kaplayan ey, Amerikann o dnemlerinin sosyolojik, psikolojik ve felsefi bir resmini izmesi. Sz konusu resimde hep okuru yakalayan bir yan var, o da
insan ilikilerinin dnemin ruhuna uygunluu yannda yazarn kendi anlatm biimini
gelitirmesi. Bunu da Doctorowun, hem
edebi hem de tarihi aratrmaclna borluyuz herhalde.
Walkern adalet aray srasnda olup bitenler adalet o kadar da adil bir ey deil sonucunu karmamza neden olabilir.
Ama Doctorow olaya baka bir noktadan
bakyor: Yoksa adaletsizlik, bir kere baa
geldi mi, mantk yasalar ve akl yrtme
ilkeleri, uygarlnkine tam ters den
ayna-evren midir?
yle olabilir. Tabii unu da gz ard etmemeli: Walkern yaadklar, kurduu
ete ve babasnn bana gelenler sonras taknd tavr, o gnlerin siyah-beyaz ayrmndan te bir anlam tayor. Doctorow,
gnn birinde devrann dneceini, Walker
ve dier karakterler zerinden iliyor. Dolaysyla Doctorow Ragtimeda, zamann
ruhuna dokunup onu anlatrken kurgusuyla
bunu, o tarihlerdeki pek ok olumsuzlukla hesaplama adna ortaya koyuyor.

10

13 Haziran 2014 Cuma

Aydnlk

ZDEMR NCE

Benim olum bina okur

0 Mays 2014 tarihli Aydnlk Kitap ekinde
Jamiryonun Allahn seven defansa gelsin adl kkrtc bir yazs yaynland.
Bu yazy, kendime bir tr hakaret sayp,
nce Haldun ubukuya bir ileti gnderdim ve ardndan uzun bir yaz kaleme aldm. Bu yaz benim
web sitemde (ozdemirince.com) ve ayn zamanda
iirden adl iir dergisinde yaymlanacak.
Bu yaznn, Jamiryonun yazsyla dorudan ilgili blmn Aydnlk Kitap ekine gnderiyorum.

1. Haldun ubuku'ya mektup

Sosyal paylam
sitelerinde en ok
alntlanan airlerin
Nazm Hikmet, Cemal
Sreya ve Turgut Uyar
olmasna gelince.
Bu durum sz konusu
air iin ok iyi,
ne mutlu ama geriye
kalan airleri pek
rgalamaz. nk
sosyal paylam siteleri
poetika asndan
herhangi bir nemi haiz
deildir. Modadr!

30 Mays tarihli Aydnlk Kitapn Jamiryonun Allahn seven defansa gelsin yazs yznden ayrmtm.
ok gzel bir yaz ama onun da Trk dnce tarznn, Trk edebiyatnn illetleriyle malul yanlar var.
lkin Allahn seven defansa gelsin! tekerlemesinin mucizevi bir yan yok. Slogan! Sloganlar sivilceye ve balona benzer. Kolayca patlatlr.
mmet-i Mslman, can kurtaran yok mu?! haykrnn ii ondan ok daha dolu.
roni ve mizah iyidir, ama trajedi kalcdr.
Cemal Sreya, Trkn bu kolay damarn yakalamt: iir geldi kelimeye dayand demitir (demitir
ama Tamirci, Szck, Dize, kmaz ve Salar (iir
ve Gereklik)da canna okumutur) ama slogann iini dolduramamtr. Tpk iir Anayasaya Aykrdrda,
iir kapitalizme dmanda olduu gibi.
Necip Trk edebiyat da slogann ehvetine kaplm, bu laflarn ne anlama gelebileceini aklna getirmemitir.
Bu nedenle Jamiryonun yazsnn ilgili blmn nemsedim.
Sokak da fazla nemsenmemelidir. En aklllar bile,
Nzmdan bu yana gelememitir. Ece Ayhanla tiner
ekmeye almtr. imdi de Cemal Sreya ve Turgut Uyarla sentetik ekiyor. Rastgele bir dize bulup
duvara yazyorlar, slogan oluyor.
Jamiryo, lhan Berke giderek, yanl yapmtr. Ama
Melih Cevdetin Her iir, iir zerine eletirel grtr cmlesini de bulmutur. Benim Kendinizden nceki iire hayran olarak byk air olamazsnz lafm gibi.
Jamiryoya syle, benim toplam iirimden habersiz
olduu gibi Siyasetname, Canyelekleri Tavandadr, Zorba ve Ozan adl kitaplarmn tek dizesini okumam. Akl varsa, benim Mays 2014 aynda yaynlanan Elli Yl Sonra Karg ve Karadelikte Bir Yolculuk & Tersine ya da Sapkn Ayetleri hemen oturur okur.
Meydan okumadr: lk kitap ve son kitap! Sadece Trk iirine deil, dnya iirine de
"Tersine ya da Sapkn Ayetler"i yazarken Gezinin
iirini yazdm bilmiyordum. O iirlerden birini
sana gndermitim.
Genlik tek bana hdklktr! Genlik sadece idmanda ve yatakta ie yarar, ama ikisinde de yetenek ve teknik gerekir.
HHH
Akln varsa benim sitede (ozdemirince.com) yaymladm Sol Psikiyatri Klinii Deildir! balkl yazmn zerine balklama atlar ve onu Aydnlk Kitap
iin iktibas edersin.
Yazlmas gereken bir yazyd, onu da Tamirci yazd.
Benim siteyi iyi izleyin, ok malzeme var ve kar.
Selam ve sevgi ile,

zdemir nce

2. Eletri fasl
iir ii karmak bir itir. Biraz nce okuduunuz
airin i yazmda da belirttiim gibi, oluturucu elerinden herhangi birine indirgenemez.
Loncadan olmad belli olan Jamiryoyu eletirmeyeceim ama kaldrd toplar (futbol, basketbol
ve voleybol alanlarnda) gol yapmak iin kullanacam.
Cemal Sreyann byk bir iir dnr olduu sanlr ama yazlar alakalem yazlm metinlerdir. Neesiyle nlenen yazlarnda 50-100 yl nceki
bilgilerden ve kaynaklardan esinleniyordu. Daha
ok Fransadan
Cemal Sreyann iirle ilgili btn yazlarnda tekerleme ve slogan vardr. Gze ve kulaa ho gelir.
Kolayca ezberlenirler ama ileri neredeyse botur.

iir geldi kelimeye dayand, cmlesi neredeyse

yarm yzyl Trk iirini zehirlemitir. Bu konuda hangi yazm okumanz gerektii bu yazmn birinci blmnde belirtilmitir.
iir kapitalizme dman mdr ya da iir anayasaya aykr mdr?
kisi de sevimli cmlelerdir, ama o kadar.
iir kapitalizme dmandr da komnizme, sosyalizme dost mudur? Bunlar da dnmek gerekir.
Sosyalizme ve komnizme dman airler olduu
gibi, bu adamlarn yazd ok deerli iirler de vardr. nk uygulamal komnist toplumda kmazlar ve yolsuzluklar grmtr.
air olsa olsa ktye kullanlan iktidarlara kardr. Bartan, eitlikten ve kardelikten yanadr!
iirin karmak olmas kadar gemi dnemlerde airin durum ve konumu da karmaktr. Neredeyse
divan airlerinin tamam bir beyin, bir paann kap-

13 Haziran 2014 Cuma

Aydnlk

sna yamanmt. Methiye dzp padiahlardan

bahi alrlard.
Avrupada kitap satlaryla geinmeleri mmkn
olmad iin prenslerin, krallarn koruyan kanatlar
altnda yaarlard. Ya da soylu snftan, burjuvaziden
rantiye idiler, almaya gereksinimleri yoktu.
Krallk rejiminin dman, byk zgrlk Victor Hugo, kral X.Charlesdan eref denei alrd.
X.Charles, Victor Hugoya bir oyununun sansrlenmesine karlk eref deneini katna karmay
nermi ama Hugo kabul etmemiti.
iir kt ynetime, adaletsizlie, smrye, savaa
kardr.
iir (kt ynetilen) kapitalizme de, komnizme
de, sosyalizme de, feodaliteye de kardr.
Aln size salas bol, kalas geni bir iirsel slogan!
iir anayasaya aykrdr! da ok fiyakal bir laf! Cemalin bu cmleyi parlatt gnlerde muhalefet byk bir olaslkla anayasaya aykr yasalarn temizlenmesini istiyordu.
iir, anayasann niteliine gre, hem anayasaya
aykr hemi de anayasaya uygun olabilir.
Yani bu laf da, tutarl bir laf deil.
Sosyal paylam sitelerinde en ok alntlanan airlerin Nazm Hikmet, Cemal Sreya ve Turgut Uyar
olmasna gelince. Bu durum sz konusu air iin
ok iyi, ne mutlu ama geriye kalan airleri pek rgalamaz. nk sosyal paylam siteleri poetika asndan herhangi bir nemi haiz deildir. Modadr!
Sosyal paylam sitelerinde ta bandan beri benim de birka ak iirim yer almaktadr. Benim olduu iddia edilen metinlerin ounluu bana ait deildir.
imdi asl soruna geliyorum: Okura ve sosyal medyaya bakacak olursak, kinci Yeniye kadar Nzmdan baka air yoktur. Biraz Orhan Veli vardr. Ama
Fazl Hsn Dalarca, Melih Cevdet Anday, Oktay Rifat, Behet Necatigil vb. neredeler? Bu drt air de
Trk iiri saraynn oluturucu eleri deil midir?
kinci Yeniden sonra, sanki Trk iirinde, lhan Berk,
Cemal Sreya, Edip Cansever, Turgut Uyar ve Ece
Ayhandan baka air yok gibidir. Sanki kinci Yeniden
sonra iir yazlmamtr.
kinci Yeni varken Fazl Hsn Dalarca, Melih Cevdet Anday, Oktay Rifat, Behet Necatigil, Metin
Elolu da iir yazmaktaydlar. Kimilerine gre bu airler kinci Yeninin be airinden daha iyi airlerdir.
kinci Yeni dneminde iir yazmaya balayan Glten Akn (1933), Ahmet Oktay (1933), Kemal zer
(1935), Hilmi Yavuz (1936), zdemir nce (1936), Ataol Behramolu (1942) ve smet zel (1944) neredeler?
Sanki iir ve deerlendirme 1960larn banda
durmu, dkkann kaplar kapanmtr. Bu Trk
eletiri ve edebiyat tarihinin yz karas ve utanc deil midir?
u anda baz niversitelerde dilbilim ve filoloji
blmlerinde ders malzemesi olarak okutulan ve
dorusu edebiyatmzda rnei pek bulunmayan
"iir ve Gereklik", "Tabula Rasa", "Yaznsal Sylem
zerine" ve "iirde Devrim" adl kitaplarmdan alnt yaplmaz ama lhan Berkin, Cemal Sreyann,
Ece Ayhann ii bo slogan cmleleri iir iin l
alnr.
Gene kinci Yeni airlerinin iirleri gklere kartlr ama eletiri denen eylem 1950-2010 arasndaki
on yllk alt dilimin en nemli kitabn, gerekeleriyle birlikte henz saptamamtr. Bu yapld gn
iirin poker masasnda ok ey deiecektir.
68 gnlerinde Paris duvarlarna yazlan iirsel sloganlardan ka gnmze kalmtr? Arthur Rimbaudlu anl 68 ayaklanmalarndan sonra sosyal devlet yerle bir olmu, komnist partileri ve sol gerile-

mi ve iyi bir renci olan kapitalizm bu olaylardan

kendisi iin yararl dersleri karm ve sper liberalizm kartal kanatlaryla ykselie gemitir.
Kltr alannda ise yapsalcln ve postmodernizmin moderniteye kar azgn saldrs balamtr. Kazanan sa, kapitalizm ve liberalizm, sendikalarn
ve emeki snfn aleyhine gelime gstermitir.
Elbette iir u anda 70lerini sren ve 80lerine dayanm kuakla da bitmi deil. Daha sonras da var.
Jamiryoyu bu kadar hrpalamak yeter.
1789 Byk Fransz Devriminin gerisinde Aydnlanma filozof ve dnrlerinin payn kim yadsyabilir.
Gezi de bir parlamadr, ama Somada kendi kendine yanan kmrn kard yangna benzemez. Nasl ki insan beyni bilimsel bilgi ve bulgu salglamyorsa,
insan beyni nasl ki iir, roman, yk, resim ve mzik salglamyorsa, toplumsal patlamalar da insan beyninin ve ruhunun salgs deildir.
Gezi hareketinin gerisinde, aralarnda benim
5.000 sayfalk siyasal yazlarm olmak zere onlarca yazarn kitaplar ve yzlerce evirmenin evirileri vardr. En azndan nclerin kafasnda!...
Kydeki kitaplmda Marxn o kitab yok, yazlarmda birok kez anmmdr ama imdi binlerce sayfay kartrp bulamam. Yanl anmsyorsam
gnah boynuma, gerekirse dzeltirim, dzeltiriz.
Marx (yoksa Lenin mi?) toplumsal gelimelerle, deiimlerle sanatn ve edebiyatn deiimleri arasnda birebir bir rtme olmadn syler.
Sanat alannda bir patlamann, deiimin, dnmn olmas iin bir toplumsal patlamann olmas gerekmez. Bir sanat, kendi sanatnda ya da iinde eser verdii ortamda herhangi bir tkanma hissederse, biimsel olarak, ierik olarak o tkanmay
omuzlayp geer.

Memleketimden insan manzaralar

ve iirde devrim
rnein Nzm Hikmet o mthi Memleketimden nsan Manzaralar adl destans bayaptn Trk ve dnya iirinin iinde debelendii biim soruna bir bakaldr olarak girimiti. imdi bir alnt yapalm:
Nzm Hikmet kafasnda tasarlamakta olduu,
Bursa'ya geldiinden beri, mektuplarnda, konumalarnda, byk iirim diye and, baladn ya da
balamak istediini sylese de, tembellii yznden
bir trl balayamad iirine, 1941 Senesinde Trkiye'den nsan Manzaralar adn koyarak, ancak haziran aynn ilk gnlerinde balayabildi.
Tembellik szcn iir yazmamak anlamna
kullanyordu. Yoksa tembellik filan ettii yoktu. Resim alyor, yastk boyuyor, marangoz atlyesine gidip Suzan'a pudralk, Piraye'ye tahtadan yzkler oyuyor, kutular, tepsiler yapyordu.
Arada, Muhsin Erturulun evirecei filmler iin,
pekiler'e iki senaryo da yazmt.
1941 Senesinde Trkiye'den nsan Manzaralar
adl iirini, 17 Haziran 1941 tarihli mektubunda, Kemal
Tahir'e yle anlatyordu :
Gnde elli msra yazyorum. Alt ayda bitecek. 10.000 msra olacak. imdiye kadar program bozmadm. 650 msra yazdm. ekil meselesinde, cmle turnrleri, fiil ekilleri, kafiye meseleleri ile filan uramyorum. Bunlar mmkn
mertebe muhtevay rahata ve en iyi tarzda, en
tam tarzda -en orijinal, en yaplmam deil- versinler diye bir alet gibi kullanyorum. Mstakilen,
mcerret olarak ekil aratrmalarna artk elveda.
Muhteva, muhteva, muhteva. Muhtevay en uygun, en basit, en berrak bir tarzda kalplayan ekil. Dzgn, mum gibi parmaklara, en sk sk-

ya yapan, en przsz, en sssz eldivenler yarar. Ssl eldivenlerle parmaklarn gzelletirmek isteyen bilhassa irkin, kambur kumbur
parmakl zengin kadnlardr. hayatnda kambur kumbur olmu kadn parmaklar o kadar feci
ve hrmete ayandrlar ki onlara hibir eldiven
istemez. Yine tpk bunun gibi yle muhtevalar
vardr ki yegne eldivenleri kendi derileridir. ekli eldivenlikten karp deri haline getirdiimiz nispette, muhtevay n plana, esasa aldmz nispette muvaffak olacaz. Biliyorum bu gayet zor
itir. Bu zorluu halletmenin yegne aresi
muhtevadan ekle gitmektir. Tabii eklin muhteva zerindeki mukabil -fakat kemiyetteki - tesirini de unutmayarak.
Kemal kendimi tam formunda bir boksr, bir pehlivan, bir futbolcu, bir pilot filan gibi hissediyorum. Kendimi braksam gnde 100 msra da yazacam, fakat tutuyorum. 100 sene yaayacakmm gibi geldii halde, baka insanlar gibi lmek icap ettiine u
son gnlerde akl erdiremediim halde, dier taraftan, alt aydan evvel u baladm yazy bitirmeden
evvel bama bir hal gelecek diye de zaman zaman
rpermeler geiriyorum.
Nzm Hikmet ierikle iirde bir biimsel devrim
yapmay kafasna koymutu: Ne iir, ne roman, ne
yk, ne senaryo, ne tarih olan, ama btn bu trlerin baz elerine ieren bu benzersiz yapta, ad konulmam bir yeni trn ilk rnei diye baklabilirdi. Arlk iirde, younlatrlm anlatmdayd. Snfsal
konumlaryla birtakm kiiler izilip tarihsel olaylar zinciri iindeki yerlerinde yanstlyor, gerekirse bunlar tarihe gemi gerek kiilerle kar karya getiriliyorlard.
Memet Fuatn da zenle belirttii gibi, "Memleketimden nsan Manzaralar" bu bak as iinde deerlendirilmemitir. Bu konuyu "Ne Var, Ne Yok" adl
kitabmda enine boyuna ele aldm.
Bunun tersi, bir bakma Romantizm akmnda
olmutur. Romantizim feodalitenin yklp ulus
devletlerin kurulduu ve sanayi devriminin balad
yllarda olmutur. Yazarlar ve airler yeni balayan
a karsnda rkmler, vahi kapitalizmin vurgununu yemilerdir. Romantizm bir bakma liberalizm etkisindedir, bu canavara kar karken gemi alara dnerler ve kaynaklarn feodal dnemin bysnde ararlar. Ama yazarlar, airler, ressam ve mzisyenler bu tepki iinde yaptlarnn ierik ve biimini de deitirirler. Bu deiim ok byk bir atlmdr.
Nzm Hikmetin "Memleketimden nsan Manzaralar"nda yapt devrim sadece Ezra Poundun
"Kantolar"nda grlr.
kinci Yeniciler ne yazk ki Nzmn gerekletirdii devrimin farknda bile deillerdi. Bir ara Ezra Poundda bulam olan lhan Berk ne yazk ki birkan ortaklarla evirdii Poundun "Kantolar"n anlamsz sanm, peinde kotuu anlamsz iire rnek olarak gstermek gafletinde bulunmutur.
kinci Yeniciler Fransz iirinden yararlanyorlard
ama Lautramondun "Maldororun arklar" ile
Arthur Rimbaudun dzyaz iirlerindeki ieriksel ve
biimsel devrimlerin farknda bile deillerdi.
Jamiryo, iirde devrimi genlerin gerekletirebileceini ileri sryor ama bu ii Lautramond ile Arthur Rimbaud yirmili yalarda baarmlardr. Ama ikisi de dhi idi. Dilerim bizde de dhiler kar. Bu iki rnein dnda btn devrimleri olgun airler yapmtr.
2010 yllarnn Trk sanatlar aslnda Geziyi de
tetikleyen bunalmdan ister-istemez etkilenecekler.
Ama nce siyasal ve toplumsal verileri iyi deerlendirmeleri gerekir. Ve bu ii ancak Cumhuriyeti airler yapabilir.

11

Sosyal paylam
sitelerinde ta bandan
beri benim de birka
ak iirim yer
almaktadr.
Benim olduu iddia
edilen metinlerin
ounluu bana ait
deildir.
Ama Fazl Hsn
Dalarca, Melih Cevdet
Anday, Oktay Rifat,
Behet Necatigil vb.
neredeler?
Bu drt air de
Trk iiri saraynn
oluturucu eleri
deil midir?

12

13 Haziran 2014 Cuma

ALI RIZA ZKAN

YENLENN DEVRMCLNDE RN YAAM SUYU

A
D
N
I

A
Y
0
0
1
T
A
F

OKTAY R
Oktay Rifat iirimizin en
yeniliki ozanlarndan
olmakla birlikte, dier
yazn trlerinde de
eserler verdi.
Yaymlanm romanlar:
Bir Kadnn
Penceresinden (1976),
Danaburnu (1980) ve
Bay Lear (1982).
Oyunlar: Birtakm
nsanlar, Kadnlar
Arasnda, Atlarla Filler,
il Horoz ve
Yamur Skntsdr

ktay Rifat (Horozcu) Garip akmnn balatcs airden birisi olarak kaznmtr,
belleklerimize. Oysaki, Trk iirinde deneysellii en ok kullanan airlerin banda
gelir. Kendisini ne tematik ve ne de biimsel kalplarn ierisine tutsak alm, tersine yazn servenini tek
bana srekli yenilenme ve deneyimlerle zenginletirmitir.
Kltr dnyamzda saygn yeri olan bir ailenin yesidir, Oktay Rifat. Babas Samih Rifat evirmen, air
ve siyaseti olarak tannmakla birlikte, Trk Dil Kurumunun da ilk bakandr. Ali Fuat Cebesoy, ilk stikll Marmzn bestecisi Ali Rfat Bey, byk vatan
airimiz Nzm Hikmet ve daha pek ok aydn, asker
ve siyaseti Oktay Rifatn yakn akrabalardr. Aile evresinin ocukluundan itibaren Oktay Rifatn donanmna byk katklar olduunu sylemeliyiz.
Babas ve amcas Cevat Rifat ile ailenin pek ok yesinin Bektai derghlarna youn ilgisi, Oktay Rifatn
iirindeki halk damarn ve halk sylemin beslendii ana damardr. Vazife iiri, neredeyse Yunus
Emre ile iirimizde zirvesini bulan doa sevgisini iler:

VAZFE

Rengi zmden kara

Beli ineden ince
Bu ykle klr m
Yokulardan karnca
Nedir bu dnya hali
Nedir bu bozuk dzen
Dn kt yumurtadan
Bugn sevdal kumru
Kala gz arasnda
ahin kapar krlangc
Ceyln kanna girer
Su banda canavar
(...)
Oktay Rifatn Orhan Veli ile birlikte iir yazmalar da, onlarn yenilikilik anlay ile birebir rtyordu:

Oktay Rifat
Yap Kredi Yaynlar
74 s.

1950lere gelindiinde, bir yandan 2.

Dnya Savann kazananlar olarak emek
ve sosyalizm cephesi evrensel bir dnce
ve eylem akm haline gelirken, ABDnin devrald dnya egemenlii de, evrensel lekte
dnya halklarnn karsna en byk tehlike olarak belirmiti. Bu ortamda, 1968 eylemlerinin ncl sesleri gelmeye balarken,
tm dnyada zengin bir dnce hayat olutu.
Bu gelimelerin Trk iirindeki izdm
kinci Yenidir, dersek, sanrm yanl ifade
etmi olmayz. Edip Cansever, lhan Berk, Cemal Sreya, Turgut Uyar, Sezai Karako, Ece
Ayhan ve lk Tamer ile birlikte Oktay Rifat da kinci Yeni ierisinde grlr. iirinde yeni sesler ve yeni renkler arayan byk
usta, yenilenmenin devrimciliinde iirine yaam suyu vermitir:

KU VE BULUT
AKAM BALIIN KARNINDA BEKLYOR

Kuu amca!
Bizim kuumuz da var,
Aacmz da.
Sen bize bulut ver sade
Yz paralk.

Bir yamurla kyor rhtmna

skntnn, byk kayklarn
dnn gzlyordu,
akam baln karnnda bekliyor.
Fitili ttyordu servilerin
ve yazlar dallar arasnda.

Oktay Rifatn Garip iiriyle balants bununla snrl deildir. Kinizmi folklorik gelerle ssleyen, konuma dilinden iire yol aan, toplum ve erk basksna kar bireyin var oluunu seslendiren iir yazn dnyamzda coku ile tartlmtr.

(...)
Bir ty dyordu suya
karayelin dilerinden geirdii.

Halk iirinin inceliklerinden Bat tarzna

Mehmet Fuat, Oktay Rifatn iirine dair saptamalarda bulunurken, Trkenin halk sanatlarnda beliren inceliklerinden Batl iir anlay iinde yararlanm,
eine az rastlanr ustalkta nitelemesi bouna deildir
ve sonuna kadar hakldr. Aslnda Garip olarak balayan iir serveninde her air de kendi zgn yollarnda yrmlerdir. Bu adan baknca, Orhan Veli,
Melih Cevdet ve Oktay Rifat arasnda ilk yaynlanan
iirleri dnda kkl poetik balar yakalamak pek olanakl deildir. Orhan Veli sokakta kalm, buna karlk Melih Cevdet iirini evrensel bir teorik ereveye tamasn bilmitir. Oktay Rifatn da, kendisini Orhan Veliye daha yakn duyumsadn Pembe Yal
iirine ocukluk arkadan hi hesapta yokken konuk
etmesinden anlarz:

Akam baln karnnda bekliyor.

Oktay Rifatn iirde zenginlik araylar da nemli tartmalara neden oluyordu.
Ancak, Cemal Sreya 1976da bu tartmalara bir nokta koyar: Oktay Rifat'in iirsel konjonktr byk inip kmalar
gsteriyor. Her deii, bir ncekinin baz
ynlerden tam tersiymi izlenimini uyandryor okurda. Yalnz bunlarn kimlik deistirmeyle bir ilgisi yok. lhan Berk gibi her
deiite bir nceki dnemi yadsmyor, inkar etmiyor.
Oktay Rifat iirimizin en yeniliki ozanlarndan olmakla birlikte, dier yazn trlerinde de eserler verdi. Yaymlanm romanlar: Bir Kadnn Penceresinden
(1976), Danaburnu (1980) ve Bay Lear
(1982). Oyunlar: Birtakm nsanlar, Kadnlar Arasnda, Atlarla Filler, il Horoz
ve Yamur Skntsdr. Zabit Fatmann
Kuzusu oyunu ise, Ulvi Uraz tarafndan
sahnelendii bilinmesine karlk, metnin
kayp olduu sanlmaktadr. Ayrca Melih
Cevdet'le birlikte yazd Kskanlar adl
bir oyunu daha bulunmaktadr.

Rumelihisar'nda Orhan'n mezar

Ne gittim ne grdm gitmek de istemem
Taze ekmek bir para beyaz peynir
imdi olsa urackta rak ier
Denize mi bakar kim bilir.
Selim lerinin de dikkate almamz gereken saptamasna gre Oktay Rifat her iki air ile kyaslandnda daha glgede kalmtr: Oktay Rifat Melih Cevdet ve Orhan Veliden daha az seviyordum. Ancak
bu durum Oktay Rifatn iirine olumsuzluk veya ktmserlik olarak yansmamtr. Oktay Rifat kendisine ina ettii dn ve sanat dnyasnda evrensel yerini oktan belirlemitir nk.

Bayraklarn ektim

BZ VE ONLAR

Bayraklarm
ektim

13

Aydnlk

lerinden geenleri anlyorduk, sylemediklerini.

Yoksulsunuz, irensiniz, diyorlard,
Ne giysiniz var dolabnzda, ne iki trl yemeiniz, ne de paranz,
Sevginize karnmz tok, zgrlkse zgrlk bizim iin,
Srtmaya bile gerek duymadan arkalarn dnyorlar soframza.
Oysa biz aln terimizi blrz, yama ve har bilmeyiz.
Ttn kz iin icat ettik, srerken bir cgara iimi dinlensin diye.
kz bizsek, hani soluk alacak vakit nerde!
Bu yzden hor bakyorlar bize, kanmz itiklerinden.
Bencillik en byk bereket onlara,
Beylikleriyseen byk dolap.

izim: KKSAL FT

Yap Kredi Yaynlar, 100. doum ylna

armaan olarak ierisinde Oktay Rifat'n
kendi okuduu iirlerin de yer ald bir CD
ile birlikte farkl kitaplarndan seilmi iirlerini zenli bir almayla okura sunuyor.
Ayrca iir&CD kitab ile birlikte Yap Kredi Kltr Merkezinde 22 Hazirana kadar
srecek bir sergi dzenlenmi durumda.
Alt iir kitabndan Vazife, At, Elleri
Var zgrln, Bayraklarm ektim,
Nara Benzerdin, Yaz Yamuru gibi 16 iiri Bayraklarm ektim kitap toplamnda
bir araya getirilmi. Kitapta ayrca, Ahmet
Oktayn Oktay Rifat'la 70lerde TRT adna yapt nemli olduu denli, ufuk ac
bir syleinin metni de yer alyor.

ELLER VAR
ZGRLN
1.
ordu atlarmz
kouy
rerek
Kp
Durgun denize doru.
2.
Bu uu, gvercindeki,
zgrlk sevinci mi ne!
3.
pmek yasakt, bilir misiniz,
Dnmek yasak,
gcn savunmak yasak!
4.
rn ayrmlar aacndan,
Tutturabildiine,
Satyorlar pazarda;
Emein dallar krlm, yerde.
5.
ir, diyorlar,
edicid
Ik kr
zgrlk patlayc.
Lambamz bozan da,
zgrle kundak sokan da onlar.
Uzandk m patlasn istiyorlar,
Yaktk m tutualm.
Mayn tarlalar var,
Karanlkta duruyor ekmekle su.
6.
Elleri var zgrln,
Gzleri, ayaklar;
Silmek iin kanl teri,
Bakmak iin yarnlara,
Eitlie doru giden.
7.
Ben kafes, sen sarmak;
Dolan dolanabildiin kadar!
8.
zgrlk sevgisi bu,
nsan kaplmaya grsn bir kez;
Bir urba ki eskimez,
Bir d ki gerekten daha doru.
9.
Yiit srcleri tarihsel akn,
iler, evren kovannn arlar;
Bir kara somunun evresinde dndke
Dnyamza zgrlk getiren kardeler.
O somunla dorulur uykusundan akl,
Aarr o somunla bitmeyen gecemiz;
O gnele bamszla erer kii.
10.
Bu umut zgr olmann kaps;
Mutlu gnlere insanca aralk.
Bu sevin mutlu gnlerin ;
Vurur stmze usulca rkek.
Gel yurdumun insan grn artk,
zgrln kapsnda dal gibi;
Ardnda gkyz kardee mavi!

14

KANGURUCA AYDINLIK GNLER

13 Haziran 2014 Cuma

NHAT ZYALAN

Aydnlk

nihat.ziyalan@hotmail.com

Ben var
New Yorkta
55 milyon turistin
brakt para nereye
gidiyor? New York
imdiye dek grdm
en bakmsz kent. Yollar
delik deik, prlanta
deerindeki metrosu
sidik kokuyor, sosyal
gvence diye bir ey
yok. Metroda uyuklayan
o kadar ok ki! nk
vasfsz iiler iki ite
almak zorundaym.
Baka trl geinmek
ok zormu. Evlerinde
uyumak iin zamanlar
olmayan insanlar! yle
diyenleri ok grdm:
"Askerimiz baka
lkeleri kurtaracana
gelip bizi kurtarsn!"

ir zamanlar Ben Paris'teyken modas vard. arpk iktidarlar sayesinde her mahallede treyen milyonerler imdi her yerde. Manhattan'da bylesi Trklere rastlarsanz sakn
konumaya kalkmayn. D krklna urarsnz. Vitrinlere bakarken Amerikan ngilizcesi, babaa kaldklarnda "garnm akt gz!" Trkesiyle konuan arklar salamlar! Bastryorlar paray mihmandara "gtr beni al-veri merkezlerine!" Torbalar tama dertleri de yok, nk mihmandar her iin stesinden gelen biri. Ya da mihmandar o srada marka olan her
eyin listesini, fotoraflarn getiriyor otellerine, onlara bir semek kalyor. Mihmandar szn fiyakal bulmayp 'yaam kou' yaktrmasn seenler de var.
Benimkisi yle deil. Editrm "bize New York'u gezdir" dedii iin, gcmn yettiince yazya dkeceim
grdklerimi ve hissettiklerimi.
New York'ta metroyu kullanmay renen rahat
eder. Benim gibilerin taksi parasna gc yetmez. cretin stne vergisi de cabas! Hemen herkes srt antas tayor. Parklarda srt antasndan sandeviini,
suyunu karp kaynt yapanlar ok grdm. Lokantaya giderseniz, srf yediinizi deil, yzde sekiz
vergisini ve verginin iki kat garsona bahii hesaplamanz art. Aman ha benim gibi garson" demeyin, "sir" demek gerekirmi. Paris'te de "msy" demeyi renmitim. "Garson" dersem taba kafama
yermiim! Metro le gibi kokuyor, raylarn aras sanki plk. stasyonlara tuvalet yapmazsan ite byle trene doru ierler! (Tank olduum bir olaydr bu.)
rmcek a gibi rlm olan metro ulam kolaylatryor. ki buuk dolara kentin bir bandan tekine yolculuk yapabiliyorsun. Metrodan knca gidecein yere varmak iin bir yerine niadr dedirilmi gibi yrmek zorundasn.

Nihat ve Nedret Ziyalan

ya alyoruz. Bizi Manhattan Krfezi'nde gezdirecek olan feribota zamannda ulamak iin yara
yara giderken ben yarlacam neredeyse. Sol dizim pes etti. Karm kolumdan ekitiriyor. Bezgrlk Adasnn
yolu'nun cumartesi akamlarn gznzn
zgrlk heykeli
nne getirin, Manhattan'da boulur gider o kattiren kaktran kalabalkta yolumuzu bulma- labalk. stelik bol porsiyon insanlar sizi ezebilir!
Sora sora iskeleyi bulduk.
Seyyar satclardan kfte, sosis kokusu ykseliyor. Denizi grnce rahatladm. ocuklar bilet almam olsayd
haralar iftlikler ge, koyaklar yaylalar ge
ADRES SORANIN R
cayardm. Adam ba otuz
mays papatyalar sar, beyaz ve scak
dolar! Kuyrua eklendik. Gvenlik grevlileri ii sk tutuburdan dosdoru yr ilk kavaktan sola sap ular ltl krl bodur dallarn
ocukluu
tomurcuk
yazgs
ise
solmak
yor. Her trl anta, torba aratabelalara bakma kandrmasn vitrinler
bir
iek
tak
yakana
kalk
yoluna
devam
et
nyor. Ada vapurlarndan albulvara kadar uzan karya ge saa dn
merede
kald
ehir,
adres
sorduun
durak
m, hemen en st kata korda kl akam birden karna iner
tk. Hareket eder etmez deormandan
dnme
beton
cam
klnda
kumlar
ay buluta girecek bakarsan greceksin
nizi yzmde hissederek fehepsi
aklnda
tuz
buz,
un
ufak
ve
upuzak
gvez bulutlar onlar dokunma sular der
rahlayp, dlere daldm.
dal bir ara sokaa dehlizlerinde kaybol
karna da kacak orada duracaksn
Mikrofonda konumaya
sokan bittii an bil ki ehir de biter
sen gittin ben kaldm m, diyecek birden ses
balayan rehberimizin sesigzler ki aydnla alan pencereler
ne dlerimin arasndan kusa kol stnde nehir solda ssz bir limon
kararr ie dner imdi slanr adres
lak kesildim. Bizlere teekkr
birinden bir avu i yzp ge dierini
yunuslarla yzlm bir yaz akam gibi
stne teekkr yadrd
toprak bir yol uzanr gmtln iinden
tatl bir yorgunluk ve lk dolu bir nefes
adam. Ylda 55 milyon turist
ne dua ne slk al unut bildiklerini
da deil koca bir ah asl karnda duran
geliyormu New York'a. Bu
otur bir ta stne ufak ufak soluklan
alamak iin byle uzaa gitmez herkes
sayede ekonomi belini dooku baka bir taa yazl hikayeni
rultuyormu. Bir "stand up"
HAMD ZYURT
neyi en ok yaarsa onu brakr insan
Seni ok Severdim O Eski Ben Olsaydm
gibi konuuyor. Sanki ikinci bir
ordaki gam keder koy oyalasn seni
Bask: Books Factory, Poland 2014
google hazretleri. Krfezdeki yksek binalarn hangi ta-

SETM RLER

rihte kim tarafndan yapldn bir bir anlatyor. kiz

Kuleler'e sra geldiinde gzm yaard. "Mutlaka gidip grmeliyiz" dedi karm. Adamn renkli konumas deniz havasn yzmden, dlerimden
alamyor bir trl. zgrlk Heykeli hakkndaki
bilgiyi boca ederken, heykelin etrafndaki kalabalkla el sallatk. Bilgiyi bover, el sallamak gibisi var m?
zgrlk Adas'ndaki zgrlk Heykeli, Fransa'nn Amerika'ya, kuruluunun 100. yl armaan.
Bakr (oksitlendii iin yeildir) ve elikten yaplma antn ykseklii kaidesiyle birlikte 93 metre, mealeli eli 13 metredir. Tacnn 7 ucu 7 kta ile
7 denizi temsil etmektedir. Bir tklamayla google'dan renebileceim bilgiye kulam tkayarak dnmeyi srdrdm:
55 milyon turistin brakt para nereye gidiyor? New York imdiye dek grdm en bakmsz kent. Yollar delik deik, prlanta deerindeki metrosu sidik kokuyor, sosyal gvence diye
bir ey yok. Metroda uyuklayan o kadar ok ki!
nk vasfsz iiler iki ite almak zorundaym. Baka trl geinmek ok zormu. Evlerinde uyumak iin zamanlar olmayan insanlar!
yle diyenleri ok grdm: "Askerimiz baka lkeleri kurtaracana gelip bizi kurtarsn!"
Soma'daki maden g tatilimizi allak bullak etti. iddetli yamuru bahane ederek eve
kapandk. Gazetelerden durumun felaket boyutuna ulatn okuya okuya perian olduk. Her
zamanki gibi siyasilerin sl, kendilerine pay
karmaya kalkmalar bizi fkeye bodu. ounluun sevmedii bir babakanmz var.

13 Haziran 2014 Cuma

Aydnlk
BURAK DEMR

Nereye admn atsa olay karyor. apsz insanlarn eline kaldk.

Yemiim senin gvenliini

Soma vurgunu yetmiyormu gibi kiz
Kule'ler iin yola dtk. Oraya giderken
bir Japon kitapsna uradk. Birbirinden
gzel defterleri elledike sevgili Ferhan
ensoy aklma geldi. Onun iin her gzel
defter, bir oyun veya roman yazma vesilesidir. Defter hastas arkadam bylece anm oldum.
Elbette sora sora Wall Trade Center'e
-kiz Kule'lere- vardk. Sanki New York'un
btn polisi, turisti orada. Felaket yeri perdelenmi. Upuzun kuyrukta yerimizi aldk. Kimsede yaknma yok. Yava yava
ilerliyoruz. Bakalm perdelenmi yerde ne
greceiz? Biletli deil, bal. Ad konmu ban: be dolar elli cent. Zorunlu tutulmuyor ama yeniden yaplanmaya katkda bulunmak iin herkes can atyor. Belki de toplanan balarla ii bitirecekler.
At alan skdar' getikten sonra alnan
gvenlik nlemine glmsedim dorusu.
Sanki uaa biniyorsun. Didik didik arandktan sonra elektronik kapdan geiyorsun.
kiz Kuleler yerle bir edildikten sonra yemiim senin gvenliini!
Perdenin arkas bir ziyaret yeri sanki.
Temeli atlan yeni binayla kimse ilgilenmiyor. Felakette lenlerin ansna ikiz havuz yaplm. Havuzlar evreleyen elik
saca lenlerin adlar kaznm. Dnenip
duran su, adlar olanlarn dkt gzya sanki. Bugn hem kendileri hem de
Soma'da gk altnda lenler iin alyor! Rzgarn savurduu damlalar gzyam da nne katyor...
Eve dnerken karmla hi konumadk. Kalabaln nnde savrula savrula
metroya vardk. Saldrda yanp kavrulan
2.603 kiiyle Soma'da gk altnda len
yzden fazla madencinin att lklar
kulaklarmda uuldayp duruyor...

MoMA
(the Museum of Modern Art)
Mze kuyruunda sram beklerken,
ktlk yllarndaki ocukluum aklma
geldi. Ekmek almak iin frna gider ve ounca alamadan dnerdim. Kuyrukta hrpalandm yetmiyormu gibi anamdan da szl sopa yerdim. Daha ok turistten oluan bu kuyrukta herkes gleryzl. Kendilerini dlere daldracak
salonlara girmek iin ben dahil, kimse
itimiyor.
Moma alt katl. Bahe katnda film
enlikleri yaplyor. Mays ay Brezilya Sinemas'na ayrlm. Dier katlarda fotoraf sanat, heykel, resimler sergileniyor. Aklm 6. katta, GAUGUN: Metamorphoses.
Dier katlar da hakkn vererek, sindire sindire gezmeye altm. Jackson
Pollock, Max Ernst, Piet Mondrian, Fernand Leger, Orozco (selam Emiliano Zapata!) Joan Miro, Rene Magritte, Picasso, Frida Kahlo'nun daha nce grmediim resimlerini zmseyerek seyretmeye altm. Claude Monets'nin Water Lilies'lerine bir katn tamam ayrlm.

Paris'e 45 kilometre uzaklkta bir kyde

yapt ereveye smayacak byklkteki sulu boya resimler. ocuksu bir
glmseme yayan nilferler.
yi ki erkenden yola kmm. Altnc katta Gauguin'le yarm gnm geirdim. 1811-1895 1. dnem Tahiti'yi,
1895-1903 Polynesia'y onunla birlikte
yaadm. Grbz yerlilerle, tepeden trnaa mutluluk fkran kadnlarla koklatm. Onlarn gvdelerinde yan doay iime ektim. lk genliimden beri
sevdiim bir ressamn canl renkleriyle
dlerimi ykadm. Sekiz yllk bir dnemi yazd NOANOA adl defteri bana Orhan Peker'in spanyol Defteri'ni anmsatt.
Sanki altna izgili kat koymular gibi
satrlar dzgn ve ayn aralkta. Has
ressamn doru izgi ekmek iin yllarca
verdii aba geldi aklma. Resimli bir sayfas ak, caml bir kutuya kilitlenmi defter. Ama yannda bir bilgisayar ekran nar.
Dokunduka sayfalar deiiyor. Bylece
ilk sayfasndan itibaren izlemek mmkn. Franszca bilmediim halde (hangi dili tam anlamyla biliyorum ki?) hayran hayran evirdim sayfalar.
Sabah beni uurlarken yle demiti olum "Amerika'da her eyin iyisini bulmak mmkn. Yeter ki iste baba." Haklym.

St. John Katedrali

Et lokantas Dinozor'un stne yok diyordum. Orada yediim kaburgann ve
etin tad damamdan gitmemiti. Le
Mond'un yemekleri damamdaki tada
eklendi. Fransz mutfann New York'taki temsilcisi. Frnda somon, stne tatl. Elbette baln yannda arap. Hesaba
kartrmadklar iin rahatm. Olumun arkada Murat Eypolu film iine gnl vermi deerli biri. 2330 kilometre uzunluundaki Colarado Nehri'nin belgeselini yapyor. Para amac olmayan, iindeki sinema ateine kaptrarak giden biri.
Colombia niversitesi'nde 10 yl retim yelii yapan Murat, nmze
dt. niversitenin kampsnden geerek St. John Katedrali'ne gidiyoruz.
Merdivende trbanl iki kz Trke konuarak yanmzdan geerken glmsedik birbirimize. Kzlarn trbanl olmas
bana hi batmamt. nk siyasi bir
simge, dayatma biimi olarak trban takmamlard. Bir yaam biimi olarak
hayatlarndayd trban.
Katedral tanrnn dokunuuyla olumu gibi grkemli. Ayakkab karmadan,
gvenlike aranmadan ieri girdik. Geiin iki yanna konulmu dev kumbaralara para atarak bata bulunduk.
ok byk bir yap. Vitraylar renkli a
bouyor ortal. htiamna yakan iki
dev Anka kuu heykeli asl tavana. Kuun kanad renkli ampllerle donanm.
Her akam bir konser veriliyormu katedralde. Kularn altnda Japon davul orkestras. Belki davullar aldka kanatlar umak iin hareketleniyordur. Anlar
edindike New York'u sever oldum. Olum, gelinim ve dostlarla gzelleen bir
kent.

15

Bir byk airin gznden

bir byk air
alarcann 100. doum ylnda Kaynak Yaynlar iki baucu kitab yaymland. lki; Erhan Msrl tarafndan hazrlanan Fazl Hsn Dalarca Gnl, ikincisi ise Leyla ahin tarafndan hazrlanan Cemal Sreyada Dalarcadr.
Leyla ahinin airlii ve hem de Dalarca ile
Cemal Sreyay tanmas kitabnn niteliine sinmi. Papirs dergisinin nc ve en nemli dneminin ilk says olan Haziran 1966da Tek Bana Bir Okul Dalarca
dosyasyla yeniden edebiyat severlerin karsna kmtr. Sz konusu dosyada edebiyat
dnyamzn nemli adlarnn yazlar var: Doan Hzlan, Behet Necatigil, Mehmet Kaplan,
Nurullah Ata gibi. Doan Hzlan Tek Bana
Bir Okul Dalarca yazsnda onun iin: Bir eilim adam olmaktan ok bir lk adamdr o.
lk adam olduundan iki ayr uta olanlar bile
onun iirinin en aznda buluurlar, diyor. Dalarcann iiri iin ise Necatigil yle yazm: iirinde maara devri adamlarndan modern
an insanna kadar kiiolunun i ve d dnyasn, yurt ve dnya insann, ok cepheli davran ve atmalaryla iledii, soyut-somut haller zerinde derinletii, bunlar yaparken de arada biimi ihmal etse bile kendine vergi hayaller, benzetmeler, semboller hazinesinden kuvvet ald grlr.
Papirs dergisinin 1980 Bahar saysnda yaymlanan, 1972de yaplan nehir sylei tadnda bir konumayla devam ediyor kitap. Dalarcaya sorular Cemal Sreya ve Cengiz Bekta soruyor. Konumann ieriinde: Dalarcann
ocukluu, aile ilikileri, edebiyatla tanmas, askeri okula girmesi, ilk kitabnn basm maceras; Garipilere, dnemda airlere, Nobel dlne, iirlerinde ska yer alan temalardan Kurtulu Sava ve Mustafa Kemal Atatrke, ses
bayramz, dedii Trkeye bak ve birok
konuda ufuk ac ifadeleri okuru bekliyor. Yine
bu konumada Dalarcann sanata dair tespitleri nemli bir yer tutuyor. Dalarca: Benim
sanat alannda bir ilkem vardr. Karlnda bir
yaam verilmemi her ey yersizdir. Bu yzden
iirine yaamasn adayacak kadar bu ii sevenler
er ge baarya ulaacaklardr; bunu, bu adamay

Cemal Sreya'da
Dalarca
Leyla ahin
Kaynak Yaynlar
160 s.

yapamayanlar bence nleri ne olursa olsun, yarna kalamayacaklardr, diyor. iir anlay iin
ise: Kalemi elime aldm gnden beri, yalnz
kendimi yazmak, aramak istedim, demi. Evrensellik nedir sorusunu ise yle yantlyor: Evrensellik kendi yerelliini koruyarak yeryznn
btn elerini sevebilmektir. Daha da aklayaym, evrensellik, penceresi ak bir evdir, ya da
ok pencereli bir evdir.
Cemal Sreyada Dalarca Sreyann dzyazlar, gnlkleri ve
mektuplarnda Fazl
Hsn Dalarcann yer
ald blmlerle devam ediyor. Cemal Sreya, Dalarcann en
nemli yaptlarndan biri
olan ocuk ve Allah
iin Trk iirinin anayasasdr diyor. Gnlklerinde ise 26 gn ayrmtr Dalarcaya. Dalarca ile karlamalarn, onun iirine bakn, yeniden ele alnmas
gerektiini, onun iir sveninde Trkenin geirdii evreleri ve ksknlkler bile yer almtr bu ok nemli yazlarda. 388. Gnde yle
yazmtr: Dalarca artk benimle konumuyor.
Bugn aam sudan souk bakyor.
Mektuplardaki Dalarcann ierdii yazmalar Trk edebiyatnn en nemli mektuplarndandr.
On Gnn Mektuplar Cemal Sreya tarafndan ok ar bir ameliyat geirecek ei Zuhal Hanma yazlr. O buhranl gnlerdeki mektuplarda da kendisine yer bulur Dalarca. Kitabn
son blmn ise Papirste yer alan Dalarca iirleri okurunu bekliyor.
Doumunun yznc ylnda Dalarca iin
sayg duruu niteliinde bir kitap hazrlam Leyla ahin. Dalarcann yaamna, sanatna, dnya grne yakndan bakmak ve iirlerini yeniden hatrlamak iin ve tabii Cemal Sreyay
iirlerinin dnda da tanmak; onun dz yazlarnn, gnlklerinin, mektuplarnn yer ald; 99
Yz, Gvercin Curnatas, Gnler ve On Gnn Mektuplarn okumak adna da kaplar aralyor bu kitapla Leyla ahin.
Dnyaya baklar, poetikalar, iirleri pek de
birbirine benzemeyen bu iki byk airi tanmak,
onlarn dnyaya, iire ve birbirlerine baklarn grmek iin bir baucu kitab Cemal Sreyada Dalarca.

16

13 Haziran 2014 Cuma

Aydnlk

HALT PAYZA

EMNE SUPN

Gzel olmas iin

mavi yeterli
ylvia Plath, o kimi airlerin/yazarlarn getii yoldan geerek
intihar yeleyen solgun ve gzel kadn iin yazd Issz Sahil Gecelerinde, Betl Yenieri glgeler
grdn sylyor ve inanyor grd
glgelere: Glgeler grp / Glgelere
inanyorum / Mavilikler iinden yaratlm / Dingin sular bunlar
iirinin mavi bir rengi var Yenierinin,
dnp dolap maviye geliyor, baka
renklere de dyor yolu ama en ok
mavide soluk alyor.
Maviyse Gzeldi bir renkten dierine koulmu, mavide karar klnm iirleri ieriyor. Ban gkyzne evirmi,
bkmemek iin boynunu, mavi Denizlere bakm alamamak iin, mavi
nsanln Acsndaki dizede yazd gibi
Tek kii herkese kar yleyse direnmenin de rengi mavi. Tomadan sklan
kimyasallarla zehirlenmi basnl suya
kar direnen Krmzl Kadnn da rengi mavi. Gezinin ehitlerinin de
Aykrl bile yararc olarak nitelendiren Yenieri, aykrln da aykr bir ilev tayarak, ktnn karsnda ve iyinin yannda olmas gerektiini biliyor.
Bylelikle de yaznsalln ilevini Gzellik, hayatn kendisiyken, manasz
bir ngraktan ok daha fazlas olmaldr sanat olarak belirliyor. Niin ve kim
iin yazd sorularn kendisine sorduunda, Kesinlikle kendim iin deil
diye yantlyor, unlar sylyor; zellikle de iirin ok az insann ilgisini ekiyor oluu dnldnde bunu sylyor oluum ne kadar delice bir adm
atyor oluumun da habercisi aslnda.
Bir derdim var ve bu dertten yola karak yazyor oluum beni zayf klmyor. Yazdka ve kar koyduka glenen bir iradenin salamlna dayanyorum. iirin verdii meslek ahlakn dndmde bir harfin bile nemi vardr.
air ann tandr, bir tarih yazar gibi iiriyle tarihe notlar brakr, an anlar ve anlatr. Gecenin iinde bir obanyldz; bir duruu, bir ilevi, bir yol
gsterici olmak zorundadr air. Ama

Maviyse
Gzeldi
Betl Yenieri
Kurgu Kltr Merkezi
Yaynlar, 80 s.

asla Tanr ya da yalva deil. Ancak

bylelikle airin iiri bir anlam tayacak ve iir l domayacaktr. iir yaamn iinden doarak grmediimiz
yerlerden geerek gelir. Ona verdiimiz
deer aslnda hayatlara verdiimiz deerin ta kendisidir.
Kamburda unlar syler; Yeniliklerle
dolu yenilgiler / Gnmz kural? Be
yz yl ncesinden gelen sz / Nasl da
alml // Bir elmedir ki gkyznn
rtsnden piman / Aydnla susayan ruhudur / Azlarda biriken fke sakz olur // () Anlam kalr m eksik insanln / Hatralarna sarlr elbet / Kalan gnlere birer izgi / Birer sarka Yenieriye gre insanl devindirecek
tek g iirdir. Yenieri de iiri, dzyaznn nde bir yerlere yerletiriyor. Bu
sebeple kural tanmayan iire, kyafet
bimeye almak byk samalktr.
Maviyse Gzeldi de biimden ok
ierik nemlidir. iir salt biim deildir.
ster yksek sesle sylesin ister uysal
bir ekilde okuyucuyu nemseyen, doay, insan toplumu nemseyen air ierii de nemseyecektir. Bunun aksi ikiyzllktr.
Yenieri iirin lmszlne inanyor, iir ld diyenleri Genler siyasetle
ilgilenmiyorlar diyenlere benzetiyor.
Gezi direniiyle balayan sreci anmsatarak rzgrn tersine dndn
dnyor Betl Yenieri.
iir felsefesiyle, yazlan iir arasnda
bir btnlk olmas gerekir. Baka trl dnp, baka trl yazamazsnz.
iir; imgenin imgelemleri yeniden kurgulamas ise, iirin znn de, o imgelemleri kurgulayan imgenin somut dnce algs ile btnsellik tamas gerekir. Betl Yenieride grdm, iir felsefesinin, iirinden akn olduudur.
Yenieri, bundan sonra yazaca iirlerde, iir felsefesini anlatt kadar
keskin bir biimde, dzyazsal olarak deil dizelerle ortaya karmaldr. Dncelerini somut olarak ortaya koymakta ekimser davranyor. Daha iyi iirler beklemenin hakkmz olduunu dnyorum.

eminesupcin@gmail.com

lk Kii ve Dier
ykler
Ali Smith
ev: Handan Balkara
Everest Yaynlar, 173 s.

Kafa dengim

i okuduunuz bir kitapta kendinizi bulduunuz oldu mu?

Hatta abartp, Ahan da bu yazar benim kafa dengim! dedi-

niz mi?
Hi aklnzdan geti mi, sizin eyalarnzdan skldnz kadar, eyalarnzn da
sizden sklm olabilecei?
Hibir kafede otururken, yan taraftakilerin sohbetine kulak misafiri olup,
kendi iinizden onlara yantlar verdiniz
mi? Hatta sylemleri ile bazen dalga geip bazen de o yle deil byle olur canmcm, dediniz mi?
Hani yaknlarda bir yerde olsa gidip,
vadaaaa ben geldim deyip dn patlatacam, Ali Smithin. E yle ya, ben onu
tam kafa dengim buluyorum ama o
benden habersiz henz. (Aha! Henz de-

Ali Smith
dim. Yoksa bunu Hemen Allah (cc)ye
twit atp sormam lazm. Belki de o dedirtmitir(!) Belki de gnn birinde tanp, bir kafede kahve iip yan masadakilerin sohbetini birlikte tiye alabiliriz. Belli mi olur?)
Son zamanlarda ksa hikayeler ekiyor canm. Byle zamanlarda genelde
Anton ehova sarardm eskiden. Zaten
okumu olsam da bir daha okurdum. Damak tadna dknsen, gurme de deilsen lezzeti riske atmaz, bildiin lokantaya gidersin ya, onun gibi bir eydi
bu da. ehov ksa hikayelerin, Mauppasant uzun hikayelerin nehir ban tutmu
iki dev. Tm bereket oralardan, onlardan
akyor aalara, bu zamanlarn topraklarna. Gidip gidip nehrin kaynandan imek yerine bir de imdilerin ksa hikayecilerini tarayaym dedim. Elimde
tane ksa yk kitab var. lk okuduum

Ali Smithin lk Kii ve Dier ykleri.

Dayanamayp bir tanesinin daha kapan atm, iinden masallar fkrd, hemen kapattm. Onu sonra anlatacam,
ilkin Ali Smith.

Firari kazak
Kafa dengim demitim, sebebi keyifle anlatyor olmas. Okurken glmsyorsun, tpk onun yan masadakilere
kulak kabartp laf yetitirdii gibi ben de
ona laf yetitiriyorum. Baz yazarlar iledikleri konu ile okur arasna elik bir kafes rerler. Okur film izler gibi, bir perdeden seyredermiesine dahil olabilir
konuya. Ama bazlar okuru da iine
alr, interaktif bir hikaye kar ortaya. Okur
kendiliinden ben olsam ne yapardm
diye dnr. Ali Smithin kalemi tam da
bunu yapyor. Olaylara siz de dahil oluyorsunuz. Ksaca keyifli ve uuk yazyor.
yle byle uuk deil, bildiin uuk kak. Hikayenin birinde, sahibinden skld iin lkeyi terk eden bir kazak bile var.
stelik hava alanndan sahibine telefon
ediyor. Kazan sahibi telefonu ayor
ama ses gelmiyor. E, kazaklar konumay
bilmezler ki diye kendi yorumunu da ekletiriveriyor yazar. te tam orada sizin
i sesiniz devreye giriyor: Ne yani, kamay biliyor da konumay m bilmiyor?
Vay tyl ey deyip glmsyorsunuz.
Ve kazak konusu devam ederken, Angut bir kazak m diyor adam. Hayr Angora bir kazak diyor kadn.
Kitabn ilk hikayesi ksa ykler zerine aforizmalara dayanyor. Konuyla ilgili hangi yazar ne demi bir bir dkyor
ortaya. u ok bildiimiz Kafkann Ksa
yk, kendisine kafes arayan kutur tanmlamasndan tutun da Elizabeth Bowena, Henry Jamese varana kadar pek
ok yazarn ksa yk hakkndaki szlerine yer veriyor. Kendisine gelince Ali
Smith ksa yky, Zeusun kzlar
Nymphalara benzetiyor. Ve ksa yk ne
zaman bir Nymphaya benzer diye sorup
yantn da kendisi veriyor: Ekosu cevap
verdii zaman.
Her ksa yknn bir ekosu var mdr,
varsa bile ehov kalemi gibi yzyllar
aacak bir eko yaratabilir mi ve hatta
kendi ekosuna yant olabilir mi bilemiyorum. Bildiim Ali Smith de ksa ykde ok gl bir kalem.

13 Haziran 2014 Cuma

Aydnlk
ELF KORKUT

elifkorkut@ymail.com

ocuk / Gen

Abrakadabra!
ylere inanr msnz? Tanr(lar),
melekler doast yaratklar mdr,
yoksa doann kendisi mi? Bir eyi
fazlasyla dilerken; inanyorsak dua
yoluyla, inanmyorsak isteme gdmzle
ka defa yakardk etrafmza? Sevgilimizle aramzn dzelmesini isterken, istediimiz ii dnrken, okulda o notu almay
beklerken, para kazanmay dilerken kendimizden nasl geiyoruz?
Filmlerde kitaplarda grdmz byc sahnelerini hatrlayalm: Kaynayan dev
bir kazann nnde, geceyars bir ormanda, iine akla hayale gelmeyecek maddeler atarak, mantken hibir etki yapamacan dndmz karm yapan irkin bir cad... Katt her malzeme ile birlikte,
anlamadmz dilde bir eyler syler, bir
nevi dua... By sahnesini izlerken -rnein Gandalf'n yapt bylerde- esas bizi
etkileyen ve bynn tutacan bize dndren cadnn mimikleri deil midir? Ktlk peinde olan byc, dehet ifadesini taknarak byk haykrlarla, ayaa kalkp kollarn ge kaldrarak, nefret kusarak okur byl kelimeleri... Hi yemek yapma sakinliinde bir byc grdnz m?
Tm o teatral hava, bizim iten ie okuduumuz dualara, dileklere ne kadar benziyor?
ocukken izlediimiz ou film ve kitapta by mutlaka vardr. Konuan hayvanlar, arkada olunan robotlar, sper kahramanlar!... Bir de ocuk dilekleri vardr, kendimden hatrladm... Ailemin sal, o
yaadm hakszla beddua, lm korkusu, kt yaratklarn gelip beni almas endiesi... Gece yars, kck bedenin yorgan yastk arasnda kurduu hayaller... Bir
eyi gerekten istersen olur., Hakszlklar
mutlaka karln bulur, bu dnyada olmazsa teki dnyada, mutlaka... szleri gelirdi kulaklarma. Dnyadan midi kesip adalet iin baka dnyalar yaratmak... stedii
eyi kendi bana elde edemeyeceini dnp hac hocalara giden tayfalar...
Sonra derdim kendime, bir sper kahraman gibi zel bir gcm olsayd, ne olmasn isterdim? Peki by yapma kabiliyetim olsad ne yapardm? Bu kolay sorulara bile cevap vermek zorken, lambadan
kan cinden isteyecek 3 dileimiz hangi-

Kaynayan dev bir kazann

nnde, geceyars bir ormanda,
iine akla hayale gelmeyecek
maddeler atarak, mantken
hibir etki yapamacan
dndmz karm yapan
irkin bir cad
mizin var? Mutlu olmak, yalnzln glendirmekle olur belki bilinmez ama, insanlar
lrken alk adaletsizlik varken, yalnz
mutluluk nasl yaanr? 3 dilekle kim herkesi mutlu edebilir?

Yabancnn duas
Tevekkl... der kimi, tanrya dua edip
bekler, tm artlar olgunlatrdktan sonra. nsan der, aciz bir yaratk, tek bana
ne olacan bilemez her zaman, herey elinden gelmez, Allah bilir... Kimisi de der; Babam zengin,, bir arabam daha olsa.... nsan istemekten vazgemeyecek, yetememezliinden, arzularndan, hedeflerinden
asla dn vermeyecek. Bizi yani insan rkn
aciz yapan buysa dua ya da dilek kanlmaz o zaman hayatlarmzda. Oblomov bile
bir eyler istiyordu deil mi? Peki Yabanc?
Adalet istiyor kimi, tm insanlar iin eit
koullar... zgrlk diyor, insan zgr
olmal, hrln iinde gizlidir tm dilekler.
Mutluluk da oradadr, huzur da. Eit ve hr
olmal insan. Bir ii ne kadar hrdr? O
hr deilse patronlua hrlk diyebilir miyiz?
Hi dilemekten vazgemeyen insanlar,
ocuklar! By yapmann matemetii komik bir slupla yazlm, dostluk ve aile kavramlarnn yknn iskeleti olarak dokunmu kitap Kurbaa Bys var bu hafta
kede. Elimi istemsiz ona ynelten lacivertmor kapa ve gzel grafikleriydi sanrm.
inde farkl ve oturmu karakterlerin birbirleriyle diyaloglarn elenerek okuyacaksnz. Fantastik ykler, hereyin mmkn olduu dnyada dolamak rahatlama
hissi veriyor kiiye.
Dilekleriniz, bile bile inandnz masallar gibi hayallerden ibaret kalmasn. Gcnz, dileklerinizin ykn azaltsn.

Anne Kimdir?
Feyza Hepilingirler, Resimleyen: Yusuf Tansu zel,
Krmz Kedi Yaynlar, 64 s.
Zehra, Salih, Berkay ve Mustafa ayn mahallede yaarlar. Birlikte bahede oyun oynadklar bir gn, arkadalar zgr'le ilgili bilmedikleri bir ey renirler ve ok arrlar. Bu rendiklerini
zgr'le paylap paylamama konusunda kararsz kalan ocuklar acaba sorunu nasl zeceklerdir? ocuklara scack bir
ykyle 'anne'yi anlatan Anne Kimdir? ayn zamanda arkadalk, sevgi ve aile balarnn nemini dile getiriyor. yknn
sonundaki tiyatro oyunu ve etkinlik dosyasyla siz de arkadalarnzla tiyatro oyununu uygulayabilirsiniz.

Animasyon Sinemas ve Hayvan Karakterleri

Fatih Kalkan,
Baka Yerler Yaynclk, 192 s.
Bu almada; animasyon sinemasnn dnyadaki ve
Trkiye'deki tarihi seyri gzler nne seriliyor. lk animasyon film, kayp filmler, lkelere gre animasyon sinemas ve hayvan karakterleri. Bu kitapta animasyonlarda karmza kan 100'den fazla hayvan trnn
ve 300'den fazla karakterin analizi yapld. Hayvanlar
animasyon sinemasnda hangi grevlerde karmza
kyor? Animasyon tarihinde en ok karmza kan
hayvan tr hangisi? Btn bu sorularn cevab Animasyon Sinemas ve Hayvan Karakterleri nde.

Dostlar Arasnda Kk Felsefe Deneyimleri

Roger-Pol Droit, ev: smail Yerguz,
Say Yaynlar, 170 s.
lkeler uydurmak, dnyay bir kalp peynirle lmek, Beatles dinlemek iin bir sa stili semek... Kesin olan bir ey
varsa, o da aknlk olmadan felsefe olmayacadr. Peki
bu aknl nasl yaratrz? tane vr zvrla gerek srprizler yaratarak, dnyada atlaklar oluturarak, dnceyi
harekete geiren kk sesler kararak... Burada sz konusu olan her seferinde, tek banza veya arkadalarnzla birlikte yeni hayatlar, kimlikler, anlar ve iletiim alar yaratmaktr. Tm bunlar yapmadaki ama da kendi iinizde felsefeye temel oluturan baz sorular sormaktr.

Daha Neler!
Robert Ripley, ev: Alp Sanl,
Epsilon Yaynlar, 96 s.

Kurbaa Bys
C. J. Busby
Res: David Wyatt
Artemis Yaynlar, 152 s.

17

Selam ocuklar! Elenceli, inanlmaz ama gerek

hayvan hikyeleri okumaya hazr msnz?
Ta-tam! yleyse ;
"ster nan ster nanma" dnyasna ho geldiniz! Bu
kitap lgn izimler, tuhaflklar ve elbette gerek hayattan ilgin rneklerle dolu. Sayfalar evirdike ok
aracak ve
Bir yanza daha gireceksiniz!

18

13 Haziran 2014 Cuma

Aydnlk

Yeni kanlar

Sava

Cadbulan

indekiler

Kayp Sicil

Okur Postas

Noel Hediyesi

Chris Hedges,
ev: Zlal Kalkandelen,
Paloma Yaynlar,
192 s.

William Hussey,
ev:Ula Apak, thaki
Yaynlar, 304s.

Begm Atakan,
Cemre Narin,
Yap Kredi Yaynlar, 320s.

Soner Yaln,
Krmz Kedi Yaynevi,
412s.

Nalan Barbarosolu,
Alakarga Yaynlar,
224s.

O. Henry, ev:Leyla
smier zcengiz,
Remzi Kitabevi, 176s.

Eski bir sava muhabiri

olan Chris Hedges kendi
deneyimlerinden ve Homeros'tan Shakespeare'e,
Viktor Frankl'a kadar ustalarn muharebe edebiyatndan yararlanarak savan sadece cephelerdeki
insanlar deil toplumlarn
tamamn nasl batan kardn, politikalar yozlatrdn, kltr yok ettiini ve en temel insani arzular sapknlatrdn gsteriyor.

Cadlar ve emirlerindeki
hayvanlar Jake'in her admn takip ederken, o ryalarnda eski bir efsane
olan Cadbulan tarafndan
rahatsz edilir. Babas karldktan sonra en yaknlar tarafndan ondan gizlenmi korkun srlarla yzlemeye balayan Jake'in
hayat, artc gerekleri
rendiinde sonsuza kadar deiecektir. William
Hussey'den korkuyu, byy, maceray ve gizemi
bir araya getiren heyecan
verici bir roman.

Yemek yazar Cemre Narin ve Chicago Kendall

College'da alk eitimi
alan Begm Atakan'n Yap
Kredi Yaynlar'ndan kan
yemek kitab indekiler,
Mays aynda kitaplarda
yerini alyor. Bir yemek kitab olmann tesinde mutfak kltr, kent yaam ve
malzemenin nemine deinen indekiler, nohuttan
kaysya, hamsiden kinie
yzlerce malzemeyi kullanrken, 34 ana malzemenin barolde olduu tarifleri ieriyor.

Bilgileri-belgeleri ileride
Erdoan'a kar kullanmak
iin alp gtrdler dosyay. 17 Aralk Operasyonu
balaynca, bekledim; bakalm bizim dosya ve defterden de bilgiler ortaya serilecek mi diye!
Cemaat/paralel yap, o bilgileri Cumhurbakanl
seiminde mi kullanacakt?
kmasn hi bekleme,
otur yaz dedim. Kayp Sicil/Erdoan'n alnan Dosyas kitab byle ortaya
kt.

Nalan Barbarosolu, 90'l

yllardan bu yana ykleriyle olduu kadar yk
zerine yazlaryla da edebiyatmzn hep gndeminde oldu. Okur Postas, yeni yk kitab. Barbarosolu bu kitabnda daha
nce hi yaplmam bir
eyi yapyor: Edebiyat, gerek yazarlar kurgusal okurla buluturuyor... Yani srp
giden kurgu-gerek kartln tersine evirerek
hem artyor hem de az
bulunur bir okuma keyfi yaratyor.

O. Henry, yaamlardaki
kara mizah ustaca kullanan, sade anlatml, keskin
zekl bir gzlemcidir. Hikye anlay olarak tesadflere fazlaca yer vermekle eletirilmitir ancak
tutunamam insanlara kulak vermede ve sradan
hayatlarn karmaasndan
ders karmada gsterdii
baar tartlamaz. nl
yklerinden biri olan "Noel
Hediyesi"nin yan sra "Kont
ve Dn Konuu", "Ayarl Lamba", "Son Yaprak" da
bu sekide yer almaktadr.

D Pazar

Araf'ta Kalanlar

stanbul Terapisi

Uuan Etekler

stanbul Krmzs

Alparslan Erol,
Sokak Kitaplar
Yaynlar, 108s.
Gz kapaklarm arlayor,
yava yava zihnim bulanyor, gzlerim buulanyor.
Kalkyorum ayaa, bilinsizce ekiliyorum pencerenin nnden. Birka adm
attktan sonra dyorum
yere; yrmeyi yeni renen bir ocuk gibi. Etraf karanlk, korkuyorum! Bir k
aryorum o zifiri karanln
iende ama ararken
kendimi kaybediyorum bir
anda. Anszn bir ift gz
beliriyor karmda... Deniz
mavisi, umut ykl, gecenin
karanlnda ay gibi parlayan bir ift gz...

mit Sava,
Evrim Yaynevi, 470 s.
Bugne kadar inanlar ve
insanlar hep egemen snflar ve mezleri olan
ilahiyatlar ynlendirmeye
alt, ama sonu her trl inan edebiyatlarna ramen gnahlarn hayatn
her alannda daha ok artmasndan baka bir ie
yaramad. Arafta Kalanlar
kitab inananlar iinde son
derece gerekli ve lazm
olan ite bylesi bir sorgulamay yapyor ve inanlar bir btn olarak ameliyat
masasna yatrarak, inananlar gerek bir inan
ve inana gtrecek olan
yollarn kaplarn aralyor.

Nihan Azizlerli,
Destek Yaynlar, 136s.

John Berger,
Yves Berger,
ev:Beril Eybolu,
Metis Yaynclk, 44s.

Ferzan zpetek,
Can Yaynlar, 144s.

Doutan
Yalanc

"stanbul Terapisi" ile stanbul'un vicdanl ve terapik bir kent olduunu kefedeceksiniz Bir yanda i
daraltan grltl ve telal
stanbul, dier tarafta yreimize seslenen, yattrc stanbul. stanbul'u tanmak, Bizans'tan Osmanl'ya farkl stanbullularla tanmak, kentin 7 tepesini tanmak iin 7 gnlk bir gezinti. stanbul kaderleri ve vicdanlaryla bouan insanlarn aclarn
dindirebilecek mi? stanbul
Terapisi yorulan vicdan
sarabilir mi?

John Berger'n kaybettii

ei Beverly Berger'n ardndan, olu Yves Berger'le
birlikte yazd bir at: Uuan Etekler.
izimlerle desteklenen; bu
dnyadan "gemiten gelecee mesajlar tayan
bir koucu gibi geen" bir
kadna yazlm; sevgiliye,
dosta, yoldaa, alma arkadana, akl hocasna duyulan zlemin anlatld
bir mektup...

Ferzan zpetek, doup

byd ehir olan stanbul'u yllardr uzaktan
gzlemliyor.
Bu sevginin ve hznn roman olan stanbul Krmzs, sanatnn sinema
eitimi iin talya'ya gidiine kadarki stanbul yaantsndan izler tayor.
Mesafelerle llebilen
uzakln kiiyi bir ehre
ait olmaktan alkoyamayacan, nemli olann ehirde yaamak deil, ehri yaatmak olduunu gsteriyor.

Ian Leslie, ev:Erhan

Derya Kibarolu,
NTV Yaynlar, 288s.
Doutan Yalanc heyecan verici hikyelerle dolu.
1944'te, Anzio sahilinde
yaral askerler iin yaplacak en iyi yardmn onlara
yalan sylemek olduunu
kefeden gen bir doktorla tanacak, Saddam Hseyin'in zihnine girecek,
yalan makinesini alt eden
bir ajann ve televizyonda
bir milyon sterlin kazanmak uruna hile yapmaktan sulu bulunan bir adamn hikyesine tank olacaksnz.

13 Haziran 2014 Cuma

Aydnlk

Yeni kanlar

19

Ay Eve
Dnyor

Sonun Geldi
Sevgilim

Birinci Dnya
Sava

Hanerdeki
Parmak zleri

ran Merutiyet
Devrimi

Rousseau,
Kant, Goethe

Rafi Zabor, Ekslibris

Yaynlar, 615 s.

Tuna Kiremiti,
April Yaynclk, 234s.

Anthony Strachan,
Her Francis,
Say Yaynlar, 424s.

Selcan Ta,
Ka Kitap, 208s.

Bijan Cezani, Kaynak

Yaynlar, 328s.

Kendini en az kendi olduu zamanlara, bir dizi davransal kaydnn henz

gerektii ekilde gncellenmedii, konuan bir
ayyla nee iinde geirdii, renkli ama s ge genlik gnlerine indirgenmi
gibi hissediyordu. O anda
etrafndaki insanlarn hepsi -gr-nlerine baklrsatutturduklar yaam konusunda ustalamt ve o,
hl drt ayann stnde
bocalyordu.

Devrim lanetli bir medyatik. ehrin kenarlarnda

yalnz bir hayat sryor.
Gezegendeki en anssz
erkek olduuna inanyor. Bir
gn son kararn veriyor: Yeter. Tam intihar edecekken,
evinde televizyon olmayan son gzel kadna rastlayp k olacak. Kat kameralara mafyann kurunlar da eklenecek. Gerek belalarla tanma frsatn bu sayede yakalayacak Devrim. Bakalm frsat deerlendirebilecek mi?

Birinci Dnya Sava aslnda dnya siyaseti ve uluslararas ilikiler zerinde

kinci Dnya Sava'ndan
bile daha fazla etkili oldu.
zerinden tam 100 yl gemi olmasna ramen, bugn bu etkiyi zellikle Ortadou ve Balkanlar'da hissediyoruz. Hew Strachan,
drt yl boyunca 50 milyondan fazla insann lmesine yol at tahmin edilen
bu sava tm nemli ayrntlaryla ele alyor.

50 bin kiinin katili terrist

ba "Sayn" ve "Ba mzakereci", mral adas ise ziyaretgh! Stat talepleri,
zerklik naralar, ana dil
dayatmalar, lkenin olan
ekonomik zenginlikleri blgeye mal etme araylar,
artk sradan olaylar. Yce
Meclis'in ats altnda bile
aziz vatann bir parasnn
ad "Krdistan!" oldu. Trk
milleti; ok popler hle gelen "halanm kurbaa"
misali blnmeye altrlmaya allyor. Peki bu
mmkn m?

Merutiyet devrimi (19061911) ran tarihinde bir dnm noktasdr. Bu kitap,

Trkiye'de ran merutiyet
devrimi'yle ilgili yaymlanm ilk almadr. ran
Merutiyet Devrimi'nin gleri ve amalar nelerdi?
Merutiyet Devrimi'nde
emperyalist devletlerin
ran'daki nfuzlar ve rolleri nelerdi? Osmanl devleti'nin ran siyaseti...
ran Merutiyet Devrimi'nin
liderlerinden Settar Han'n
ldrlnn 100. yl ansna

Ernst Cassirer,
ev:Mustafa Tzel,
Bankas Kltr
Yaynlar, 200s.

Trkiye'de
Hemirelik Tarihi

Birlikte Yaamay
renmek

Muazzam Bey'in
Deersiz Hayat

Nuran Yldrm,
Ko niversitesi
Yaynlar, 347s.

Ayegl Komuolu,
h2o Kitap, 168 s.

Onur Gken, Okuyan

Us Yaynlar, 200 s.

Trk
Modernlemesinde
Dnsel
Dnmler

Yahudiliin
Kkenleri ve
Kresel Gc

Birlikte yaamay renmek, politik dostluu ina

edebilecek yegane proje
olarak sahiplenilmelidir. Bu
renme srecinde, ideal
bir yurtta ve bununla balantl toplumsal mhendislik projelerinin yetersizliinin, aresizliinin ve gereksizliinin sergilenmesi
ve kabul politik dostluk
iin samimi ve sahici bir
balang noktas olacaktr. Eitimin temel hedefi
demokratik bir oulluk
iinde bir arada yaamay
retmek olmaldr.

Biz kendi sradan yaantlarmzdan ikayet ederken, Muazzam Bey'in, adyla alay edercesine vasat ve
snk olan hayat ise bambaka bir yne girmek zereydi...
Onur Gken, dnyann
en ahane ismine sahip bu
ilk romannda, sradan hayatlar ve skc zorunluluklar iinde debelenen gnmz insann, zihinlerin
en derin ve karanlk kelerindeki hayallerin geree dklebildii bir dnyaya davet ediyor.

Balkan Savalarnda yaral

askerlerin bakmszlk nedeniyle kaybedilmesi Hilali Ahmer Cemiyeti'ni (Kzlay) kurslar ap hemire
yetitirmeye sevk etmitir.
Trkiye'de savalarla balayan hemirelik, Cumhuriyet'ten sonra modern
hastanelerde icra edilen
bilimsel hemirelie dnmtr. Elinizdeki kitap, Trk hemireliinin,
vatansever hemirelikten
bilimsel hemirelie gei
srecini anlatmaktadr.

A. alar Deniz,
Anahtar Kitaplar,
216 s.
Trk Modernlemesi tecrbesindeki dnsel dnmler, bu tecrbenin
nemli isimlerinden M.
emseddin Gnaltay'n dini
ve toplumsal grlerindeki krlmalar, devamllklar, bakalamalar ve ricaller erevesinde ortaya
konulmaya allmtr.

smail Tokalak
Ata Yaynlar
343 s.
Olaylarn kkenlerine inmeden ne inan sistemleri ne kltrleri ne de bugn
yaadmz dnyay anlamak mmkn deildir. Yahudilerin tarihi de dnya
tarihinin ve bugnn nemli
bir parasn tekil etmektedir. Bu gerei iyi anlamak;
kresel glerin kimler olduunu ve tarihsel srete
kapitalist sisteminin ileyiini de anlamaya yardmc
olacaktr.

nl Alman filozof Ernst

Cassirer bu kitapta, 18. yzyl kltrnn temel meselelerine ve dnce iklimine de k tutuyor. Yaam
tarzlar ve karakterleri bakmndan olduu kadar sluplar asndan da birbirlerine taban tabana zt
grnen Kant ve Rousseau arasnda aslnda nasl
derin bir fikri akrabalk olduu Cassirerin yorumlarnda aa kyor.

Kapatlmann
Patolojisi
Mustafa Eren,
Kalkedon, 345 s.
Kitap blmden oluuyor. lk blmde hapishane
kavramlar ele alnyor ve
Trkiye hapishanelerinin ve
mahpuslarnn genel tablosu karlmaya allyor.
Kitabn ikinci blmnde
ise mimari, yasalar, sylem
ve pratikteki deiim ve
dnmler dikkate alnarak Osmanl'dan gnmze hapishaneler tarihinin
dneme ayrlabilecei
savunuluyor. nc blmde ise kitaba adn da
veren "pataloji"ye dikkat
ekiliyor.

20

13 Haziran 2014 Cuma

GNE ZAYTEN

Aydnlk

gunesozayten@gmail.com

GRSEL KTAPLIK

GLGELER VE SURETLER

Yakn tarihimize bir bak

Karagz-Hacivat oyununu senaryonun iinde olduka baarl bir biimde kullanmaktadr. Bilindii gibi, Karagz-Hacivat oyunu, kurulu perdenin arkasndan gelen tek bir k kaynayla
sahnelenmektedir. Glge oyununa yer verilmesi,
filmin sylevine ait, rnein adadaki siyasi gerilimin perde arkasndan desteklendii ve korku, kskanlk gibi insanolunun kimi karanlk
ynlerinin, tm benliini ele geirdii vakit, bir
insana her eyi yaptrabilecei gibi kimi alt metinleri desteklemektedir.

Kuaklar arasnda yaanan atma

Temelinde insanlarn ve
toplumlarn birbirleriyle
empati kuramama
sebeplerini hmanist bir
ekilde sorgulayan bir
film Glgeler ve
Suretler
Bir yandan da Dervi
Zaim, Kbrsta
yaananlar kendi
zgn bakyla
yorumluyor

963 Kbrs Hayali(Karagz ustas) Salih ve

kz Ruhsar, Rum polislerin zorlamasyla kylerini
terk etmek zorunda kalmlardr. Rumlar, Trklerin younlukla yaad kyleri boaltmakta
ve onlar, byk ehirlere ge zorlamaktadrlar. Ancak Salih ve Ruhsar, en yakn ehir olan Mausaya
gitmek yerine, Salihin eskiden yardmcs olan Velinin yaknlardaki kyne gidip snrlar. Buras younlukla Rumlarn yaad bir kydr. Kydeki
Trklerin lideri konumunda bulunan Veli, aznlk
olarak yaadklar kyde bir atmann kmas durumunda say ve g stnlne sahip olan Rumlar tarafndan ezileceklerinin bilincinde olduu iin temkinlidir. Ky, Salih ve Ruhsar iin gvenli deildir. Veli,
onlar bykehire gnderebilmek iin Trklere kar gsterilen tavrlardan rahatsz olan komusu Annadan yardm ister. Anna, Salih ve Ruhsar arabasyla ehre gtrmeyi kabul eder. Ancak yolda denetimler skdr. Rum polisi, Annann arabasn durdurur. Salih ve Ruhsar, son anda kaarak ak arazide izlerini kaybettirirler. Bir maaraya gizlenirler, ortalk sakinletikten sonra, Salih neler olduunu renmek iin maaradan kar ve bir daha geri dn-

Glgeler
Ve Suretler
Yn: Dervi Zaim
Oyun: Osman Alka
Hazar Ergl
KKTC-Trkiye 2010, 115 dk.
DVD: Kanal D Home Video

mez. Tek bana kalan Ruhsar, kydekilere haber vermek ve babasn aramak iin kye geri dnmeye karar verir.

ki tarafn paranoyas
2010 yl yapm Glgeler ve Suretler, Kbrsl Trk
ynetmen Dervi Zaimin, memleketi Kbrsta ektii ilk film. Zaim bu filmde kamerasn, daha nce de
filmlerinde ele ald Kbrsn gemiine ve Kbrs sorununa eviriyor. Film, alt metinlerle dolu ok katmanl
senaryo yaps, etkileyici grntleri ve oyuncularnn baarl kompozisyonlaryla ne kyor. Glgeler ve Suretler, Dervi Zaimin 2005 ylnda Cenneti Beklerken filmiyle balad geleneksel sanatlar
lemesinin son filmi. Zaim, minyatr ustas Eflatunun
hikayesini anlatt Cenneti Beklerkenden sonra,
2008de Tuz Glnde ekilen ve hat sanatna gndermelerin yapld Nokta filmini ekmiti. ok ynl bir sorun olan Kbrs Sorununu ele ald Glgeler ve Suretler de ise, bu lemeyi Karagz-Hacivat,
yani glge oyunlar ile sonlandrd. Glgeler ve Suretler, Trk sinemasnda zellikle tarihi filmlerde fazla ele alnmam bir konuyu, Kbrs Sorununu ele alrken, hikayeyi hem Trklerin, hem Rumlarn perspektifinden hmanist bir ekilde aktaryor. Veli ve komusu Anna gibi yal kuak, yzyllardr bir arada yaamann getirdii bilin ve paylamlarla soukkanl
olmaya alrken, Annann olu Hristo ve Ruhsar gibi,
kydeki Trk ve Rum genleri ise, iinde bydkleri gerilimli ortamn bir sonucu olarak kar taraf tekiletirirler. ki tarafta da birbirine kar bir paranoya hakimdir.
Hayali Salihin perdesi, Kbrstr. Sahnede Karagz-Hacivat' oynatrken, onlara unlar syletir: nsanlar grnmez olsalard, neler yaparlard? alar rpar, ham yaparlard. sterlerse,
katliam bile yaparlard. Zaim, bir motif olarak

Kbrs, jeopolitik konumu ve zellikleri nedeniyle tarihin balangcndan beri, Dou Akdeniz zerinde sz sahibi olmak isteyen btn
emperyalist ve kapitalist glerin itahn kabartmtr. 20.yzyln son zamanlarndan itibaren
ise, ok uluslu irketlerinde gz koyduu bir yerdir. Btn bunlardan dolay, zellikle son yz yldr adada bir trajedi yaanmtr. 1960larn adadaki atmosferini yanstan Glgeler ve Suretler, bunun dnda hem Trklerde, hem Rumlarda kuaklar arasnda yaanan atmay da
ele almaktadr.
Zaim, filminin oyuncu kadrosunu, tamamen Kbrsl Trk ve Rum sanatlardan oluturmu. Filmde Veli karakterini Osman Alka, babasn kaybeden ve Rumlara kar kontrol edilemez bir fkesi olan Ruhsar ise gen oyuncu Hazar Ergl canlandryor. Filmin barolndeki Alka ve Erglye, Popi Avraam, Settar Tanren, Bura Glsoy, Erol Refikolu, Constantinos Gavriel, Pantelis Antonas, Ahmet Karabiber, Ekrem Ycelten, Cihan Tarman, Thomas Nikodimou ve Andreas
Makris elik ediyorlar. Filmin grsellii ise, zellikle deinilmesi gereken ayr bir konu Filmde
mavi,sar ve yeilin tonlar, filmin yer yer lirik, yer
yer gerilimli atmosferini pekitirecek bir ahenkle
kullanlm. Ayrca Kbrsn doas gz alc... Bunun dnda, zellikle i mekanlarda ve gece sahnelerinde arlkl tek bir k kayna kullanlm.
Bu da filme grsel olarak klasik Bat resmindekilere benzer bir his katyor. Ayrca filmin bir motif olarak ele ald glge oyunlaryla da grsel adan bir uyum salamasna neden oluyor. Film, resmi tarihi gereklerden ok, yaln hmanist bir ykyle Kbrs gereini sunuyor. Olaylarn gelimesi
sonucu, ok yaydan kyor ve Trklerle Rumlar arasndaki uurum iyice derinleiyor. Film, gsterili bir sylevden uzak, yaln ve dokunakl bir anlatma sahip. Temelinde insanlarn ve toplumlarn
birbirleriyle empati kuramama sebeplerini hmanist bir ekilde sorgulayan bir film Glgeler
ve Suretler Bir yandan da Dervi Zaim, Kbrsta
yaananlar kendi zgn bakyla yorumluyor.
Film, 22. Ankara Uluslararas Film Festivalinde En yi Film, En yi Ynetmen, En yi Kadn
Oyuncu(Popi Avraam), En yi Yardmc Erkek
Oyuncu(Settar Tanren), En yi Sanat Ynetimi, En yi Kurgu ve Jri zel dln, 47. Antalya Altn Portakal Film Festivalinde ise, En yi
Kurgu ve Sinema Yazarlar dln alm.
Grsel Kitaplk kesinde, geen hafta olduu
gibi, zaman zaman sinemaya, zellikle de Trk
sinemasna dair yaynlanan nitelikli kitaplar deerlendireceiz. Haftaya grmek zere

13 Haziran 2014 Cuma

Aydnlk
MUTLU CANKAY

21

Hayatta kalann sululuu

ene 4034. Mercatoria Hkmdarlnn uzak bir kesindeki Nasqueron'da Yava Kahinler Tarikat'na dahil
olan Fassin Taak, kadim rk Ahali'yi aratrmaktadr. Yaklaan igal sylentisi, askeri kkeni olmamasna ramen Fassin Taak'n eriflik
Oculas tarafndan binba yaplarak milyarlarca yllk bir srrn peine dmesine sebep olacak olaylar serisini balatacaktr...
Iain M. Banks'n Cebircisi thaki Yaynlar'ndan kt. Banks, metnini aarken animalist
imalar kullanm, insanlar belli koullar altnda
hayvan beden paralar insanlara entegre edilebiliyor. Klan Bantrabal (Yava kahinler)'n lideri
ve Fassin'in amcas olan Slovius'un bir aybal olmas, aslan yzl bir suikasti gibi rnekler verilebilir. Bu uzak gelecek romannda Descratesi bir tahakkm hakim, insanlarn hafzalar
silenebiliyor, insan bedeni zerinde ok gelimi bir anlay mevcut. Genetie olan hakimiyetleri anne karnnda istenilen zelliklerin yerletirilmesini salamakta. lerleyen teknoloji, yeni
ve dehet verici ikencelerin icat edilmesine neden olmu. nsan mr bin yln zerine km
bu sayede k hznda yolculuk insanln galaksiye yaylmasn salyor: Yolculuklar solucan
delikleri araclyla yaplyor.

Galaksiye yaylmann anahtar

Kurgusunu milyarlarca yllk bir galaksi tarihine yayan yazar, en eski ve bilge rk olarak gaz
devlerinde yaayan Ahali'yi metninin nemli bir
paras olarak kullanm. Nasqueron'un bulut
katmanlar arasnda yaayan Ahali ve onlar
aratran Kahinlerin ilikileri deniz biyologlarnn memelilerle olan ilikilerinin sofistike bir uyarlamas olarak dizayn edilmi. Ahali'nin sosyal
dinamiklerine sert Darwinist ve Freudyen imalar hakim olmakla birlikte, kaytsz yaplar sosyal eletiri olarak alnmalarna neden olabilir. nsan merkezci ahlak anlay ve yararclk , Ahali'nin sosyal dinamiklerini tartrken kar karya geliyor. Milyarlarca yl yaayan bir rkn genlerinin 100 yllk sre boyunca kle, av ve yemek olarak snflandrlmas tm bu tartmasnn ortasndaki motif. Ahali'nin sahip olduu
teknoloji ve askeri g bir sr.
gal kuvvetlerinin bandaki general/rahip
Luseferous (Lucifer imas), katksz bir sadist. Bir
diktatr olan Luseferous zerinden anal sadistik
bir saaltm yapan yazar Freudyen elere fazla arlk vermi. Akc diliyle, hiyerari, militarizm
ve kaytszlk eletirisi yapan yazar gemie gidi gelilerle yksn kurmu. Yenilikilik ve
gelenekilik tartmasn Yava Kahinlerdeki dinamikleri deitirmeye alan Fassin Taak
zerinden ileyen yazar, kimi yerde Orwellyen
tezatlar kullanm. Kahin hiyerarisinde Fassin'in
yaratt dalganlanma ile sorgulanan tartma
sonunda, yenilikilik yceltilmi.
Fassin'in gemiindeki bir olay "hayatta kalann sululuu " sergilemesine neden olurken
kurgu iinde yer kaplayacak olan Saluus'un da
okura tantlmasna hizmet ediyor. "Ciddiyet Okulu" bir askeri akademi olarak yasal bir ikence
odasndan farksz. Ordudan metin boyunca ska sz edilmesine karn gl militarizm eletirileri ve kimi yerde mizahi dokundurmalar d-

nda kurgu iin yer kaplamamakta.

gal kuvvetleri yaklarken

Yapay zeka bir tabu ve gemite yaanan byk bir "etnik temizlik" sonucu kurulan eriflik Oculas yeni bilinlerin devreler arasnda uyanmamasn salamak iin gereken tm nlemleri alyorlar. Kimi yerde mota mot eviriler gz arpsa
da metnin geneli son derece baarl. Polis iddeti
sorgusu ve acmasz uygulamalarn detayl tasvirleri
anarist imalar iermekte. Ahali listesi "Cebirci" nin
peindeki Fassin'in teden gelen ajan olmasna
dair yaplan imalar ve kurgu oyunlar gibi sonunda bir motife balanmayan kurgudaki delikler belli yerlerde ciddi tutarszlklar olumasna neden olmu. Rehavetteki uygarlk "Ahali", toplumsal yaklam ima etmekte. Yava ve Hzl ahali kyaslamas, tketim toplumu atf ve eletirisi olarak okurun karsna karken beden ve ruh ikilii grnn tm metne hakim olduu gzden kamyor. Konformizm uyarlarn Ahali zerinden yrten yazar, Platocu bir imayla "Gerek"i hegemonya dini olarak kurgulam. Bilimsel kuku ve
merakn dinleerek ana akm inan haline gelmesi
gl bir tezat olarak kullanlm. Ahali yesi Oazil zerinden anarist argmanlar yrten yazar,
Saluus karakterini yryen bir "d" olarak kurgulam. Saluus'un babas ile olan ilikisi zerinden
klasik psikanalitik saaltm yaparak doyumsuzluu ve oral fiksasyonu aklamaya alm.
rndan km bir hedonist olan Saluus bir kadn avcs.
Ar bir sosyal Darwinizmin Mercatoria hiyerarisine hakim olmas, yazarn elitizm ve oligarik tahakkm kurgulad seferberlik koullarnda toplumsal mterek ve bireysel zgrlklerin ihlal edilmesine neden olan aznln hkmn vurgulad baarl eler. Uzay
giysisi/mekiinden k douma benzeten

yazar, ayrlk gerginlii imas yaparken yaam

ve uzay benzeterek nihilist bir argman olarak
kullanm. Ythyn rkn lme tapan uzay boluundan ceset toplayan bir rk olarak dizayn
eden yazar, "Thanatos" atfnda bulunuyor. Savatklar baka bir rk tarafndan yenilip genetik maniplasyona tabi tutulan Ythyn, son derece hznl elerle bezenmi. Kadercilik bu
rk zerinden eletirilirken ibret motifi olarak okurun karsna kyor. Cotard Sendromuna sahip bir yldz gemisi yapay zekas, canl ve kadim bir rk olan Bulutular (yazarn bitkisel kkenli olduunu iddia ettii zeka sahibi bir nebula
tr) gibi son derece taze ve kimi yerde fazlasyla desteksiz motifler metni canlandryor. "Makinedeki hayalet" atf yapan Banks, metninin tmnde binlerce yl sren cmleler kullanm.
Bala ve virglleri yar otomatik cephanesi gibi
kullanan yazar kimi zaman bir sayfann te biri
tutan cmleler kuruyor. Kurgudaki boluklar ve
yzlerce sayfada kurduu motifi saniyeler iinde ok da ikna edici olmayan bir ekilde datmas okurda hayal krkl yaratabilir. Geneli ortalamann zerinde olan kitap sadece bilim
kurgu hayranlarnn ilgisini ekecektir.

Cebirci
Iain M. Banks
thaki Yaynlar
736 s.

gal kuvvetlerinin
bandaki general/rahip
Luseferous (Lucifer
imas), katksz bir
sadist. Bir diktatr olan
Luseferous zerinden
anal sadistik bir
saaltm yapan yazar
Freudyen elere fazla
arlk vermi. Akc
diliyle, hiyerari,
militarizm ve kaytszlk
eletirisi yapan yazar
gemie gidi gelilerle
yksn kurmu

22

BABL BALII

13 Haziran 2014 Cuma

M. SALH KURT

mustafa.salih.kurt@gmail.com

Thomas Ott'un karanlk dnyas

Hayal gcnn olmad yerde korku da yoktur.
Arthur Conan Doyle, A Study In Scarlet
eride braktmzn yln, genel okur kitlesinin gznden ksmen kard nemli atlmlardan biri de butik yaynclk yapmak zere yeni kurulan Flaneur Comicsti. Ellerindeki
imknlarla, kurulduklar andan itibaren gnl verdikleri ilere, zel bir beeniyle ve en nemlisi okuru da
hafife almayan bir zenle yola koyulmulard. Yaymlamak zere seimleri ve bask kaliteleri bir hayli
gz dolduruyordu ve sayca henz az yaynlar bulunsa
da salam admlarla ilerlediklerini syleyebiliriz. Fransz izgi roman sanats ve senarist Jean Pierre Gibratn Erteleyii ve ardndan Reinhard Kleistn Johnny
Cash zerine biyografik efsane izgi roman almasyla yayn hayatlarna balamlard. Ardndan Levent
Cantekin editrlnde, yerli yazar ve izerlerin izgi ykleriyle derlenen (Zeynep zatalayn almasna zellikle dikkat) Deli Gck-Zifirname enfes bir
bask kalitesiyle okurlara sunulmutu. Hemen ardndansa bir okur olarak beni, asl mest eden almalarn ortaya koydular; Thomas Ottun btn klliyatn, sertifikal snrl sayda (btn ciltler 666 adet basld, yeni bir basks olmayacak, elimde 551 numaral
basklar bulunuyor ve koleksiyon deerinin farkna vararak, tkenmeden edinmenizi neririm) kaln kapakl
olaanst bir baskyla bizlere sundular.

Alacakaranlk
ok ynl bir sanat olan Thomas Ottun yazsz, yalnzca izimlere dayal yk anlatm formunda kulland sanat teknii de bir hayli farkl. Kretuar yardmyla, kazyarak (scratch-art) izimlerini ekillendiriyor. Bu amala ncelikle kara kalem hazrlad izimlerinin izini siyah bir scratchboard zerine aktardktan sonra, adi maket ba veya kretuar yardmyla kazyarak bir nevi aksini aa karyor. Bu tekniin tam anlalabilmesi iin internet zerinden birka arama yaparak, birka video izlemeniz olas. Elbette bu teknik iin, ncesinde Frans Masereel, Lynd Ward gibi olaanst sanatlar da anmamz gerekir. Ottun panellerindeki detaylarn byle bir tekniin iinde eritilerek ekillendirildii grmek
ise ayrca hayranlk uyandrc.
Ottun yklerinin karanlk bir ton tadn syleyebiliriz. Gemi dnemin Alacakaranlk Kua furyasyla da balantl, zaman zaman EC Comics ekoln de anmsatan ve tuhaf kurgu akmyla da (weird fiction) i ie olduu rahatlkla gzlemlenecektir.
Burada araya girerek Ottun yklerinin, ECnin dorusal ve basit yapda, tek katmanl ierii bulunan yklerinden daha fazla eyi ierdiini de belirtelim.
ECnin erken dnem rneklerinin aksine, Ottun
hibir metin kullanmamasna karn, kurgu ilerleyiinde ve anlatmnda zellikle 1940 ncesi tuhaf kurgu yazarlarnn ziyaret ettii katmanlarn derin izleri
(bkz. Lord Dunsany, Poe, Machen, Kafka, Blackwood vb.) belirgindir. ykleri ounlukla artc bir sonla biter. Bu tutumuyla O. Henryyi fazlasyla artrr. Karakterlerine kar acmaszdr ve kafkaesk bir
aresizlii hissettirmekten zevk alyor gibidir.

Kretuar
Flaneurn izgi roman sanatyla ilgilenenlere armaan gibi sunduu klliyat 3 cilt halinde
elimize ulayor. Bunlardan ilki Numaralar

73304-23-4153-6-96-8 tek, uzun bir yky ieriyor. Bir gardiyann, bir mahkumun infazyla zerinde birtakm saylar bulunan bir kat parasn bulmas ve saylarn hayatyla kesimeleri zerine, esasnda oka da ilendii iin fazla bir iz brakmayan, ounlukla nceden tahmin edilebilir
yksyle karlayoruz. yky bir ember haline getiren tutumununsa, batan kararlatrlm
bir dngye dahil edilmesi ise havada kalarak, hayal krklna yol aabiliyor. Ancak benzer kurgularn aksine Ottun daha derli toplu bir yk sunduunu ve salt gizemin, okuru itekleyen sinir bozucu tekmesine snmadn da belirtelim. Dier
iki cilt Cinema Panopticum ve R.I.P. ise ksa yklerden oluuyor. zellikle Cinema Panopticumda

Ottun szsz anlatmda zirveyi neredeyse yakaladna tank oluyoruz. Gregor Samsaya selam
akan Otel yks ak ara favorim. Ayn ekilde 1940 ncesi tuhaf kurgunun yumruunu tm
gcyle tayan R.I.P. iindeki Ykama Gn yks ise bir baka favori. Ykm gibi gereklik,
inan ve umut ykmn szlm ve konsantre halde grselletiren anlatmyla karlamann mmkn olduu gibi, Elveda! yksndeki gibi panellerin hareketten neredeyse uua getii, olaanst zorluktaki yaratmlarnn sadece grsel anlamda zevkine varmak da mmkn. zellikle izgi roman sanatyla yakndan ilgili okurun, basklarn tamam tkenmeden koleksiyonlarna katmalar tavsiyesi ve haftaya grmek dileiyle

Numaralar,
R.I.P.,
Cinema
Panopticum
Thomas Ott, Flaneur Comics,
143, 191 ve 103 s.

Aydnlk