Klan Dergi 2003-01

Klan News
- Yoga - Tai Chi - Beslenme - Meditasyon - Aikido - Salk - Zen - evre - Dou - Shiatsu - Kendo - Sanat
Bu sayda:
Gezgin Taocu :
David Verdesi Shen
yelerimize bu saydaki
armaanlarmz:
Zeytinbandan 2 kiiye
Doada Yoga ve
Festivadan 1 kiiye Yz
Cimnastii kurslar
ye olmak iin
TIKLAYIN !
Sudaki Ay / Gnostisizm
Dou Sanat / Zen Tarihi
Zen iiri / Japon Sava
Sanatlar / Farkndalk
evre / Taoizm
Xing Shin Zuang Fa
Dokkod / Fitoterapi
aman / amanizm
Bilinli Ryalar
Tasavvuf
Yaamn Soluu
Kabbala
Astroloji / Yoga Asana
Tanra Gelenei
Bilincin Doas
Bir Tas orba
Yaz Mevsimi iin
beslenme nerileri
Amk- Hayal (kitap)
haziran 2003
bir
Kullanm
KlanNewsa hogeldiniz.
KlanNews PDF teknolojisiyle hazrlanmtr.
Adobe Acrobat Reader 3.0 veya daha yeni srmn
bilgisayarnza (Mac ya da PC) kurduktan sonra Tantm
ikonuna ift tklayarak dergiyi okumaya balayabilirsiniz.
Adobe Acrobat Reader bedava bir program olup aadaki linkten indirilebilir :
www.klannews.com
Sayfalar evirmek iin Acrobat alet ubuundaki
oklar kullanabilirsiniz. Okumay kolaylatrmak iin ayn alet ubuundaki
Sayfa dmeleriyle mmkndr. PDF teknolojisi ile, sayfalardaki web
ya da e-posta adreslerine tklayabilirsiniz.
Sayfay ne kadar bytrseniz bytn yaz kalitesinin
azalmadn greceksiniz. Bu, PDF teknolojisinin okuma rahatl iin
salad bir olanak. Sayfalar yazcnzda bastnzda yazlarn
kalitesi sizi artacaktr. Resimler, dosya boyutlarn snrlamak zere
ekran znrlnde (72 dpi) tutulmutur.
Arama yapmak iin de Drbn (search/arama) ikonuna tklayabilirisiniz.
Btn teknik sorularnzn yantlar Acrobat Reader yardm mensndedir.
Bilgelik, Gelenekler ve Kiisel Geliim dnyasnda iyi yolculuklar...
KlanNews
KlanNews / Say 1 / Haziran 2003
KlanNews
Klan Yaynlarnn rndr.
Editrler:
Cem en / cemsen@klannews.com
Suavi Kendirolu / suavi@klannews.com
Yazarlar (alfabetik srayla):

Refik Algan, Do. Dr. Engin Beksa, Demir Demirkan,
lhan Ermete, Tijen naltong, Suavi Kendirolu, Hakan
Onum, Nimet zata, Cem en, mer Tecimer, Gne
Tokcan, Dr. David Verdesi Shen, Gler Uluay Yce
Dier katklar (desen, fotoraf vs.):
Suavi Kendirolu, zgr Taylan, F. Boucq,
Tijen naltong, Cem en.
nternet Uygulama: Nusret Kurar /
nusret@klannews.com
Tasarm ve sayfa dzeni: Suavi Kendirolu
Reklam: reklam@klannews.com
(Tel: 212 324 82 10)
letiim:
http://www.klannews.com
info@klannews.com
KlanNews sadece elektronik ortamda
yaynlanmaktadr. Yeni saylar siyemizden
indirebilirsiniz. Bunun iin cretsiz yelik ilemini
yapmanz yeterli olacaktr. (letilen dosyalarn
boyutlar bir disketin kapasitesini amayacak
ekilde hesapland) KlanNews cretsiz olup
serbeste oaltabilir, e-maille tandklarnza
gnderebilir ya da yazcnzda basabilirsiniz.
Yaz ve izimlerin telif haklar sakldr ve baka
bir yayn bnyesinde izinsiz kullanlamazlar.
Sistemimiz en son virs tarayclarla kontrol
edilmektedir ve sunucumuzdan indirdiiniz
dosyalar kesinlikle virs barndrmaz.
Bunun yannda, e-mail vs. yollarla ve bizden
baka kaynaklardan edindiiniz KlanNews
dosyalaryla ilgili sorumluluk kabul edilmez.
Teknik not :
Belge rahata okunabilmesi iin Adobe Acrobat Reader
5.0 veya yeni bir srmn bilgisayarnza kurulmu
olmas gerekmektedir. Bu program cretsiz olup PC ya
da Mac bilgisayarlarn ounda bulunmaktadr. Bu programa sahip deilseniz, bilgisayar dergileri ile birlikte
datlan hediye CD-Romlarda bulabilir ya da
www.klannews.com sitesinden indirebilirsiniz.
Da vardr ki sesi iki

kat arttrr, da vardr ki
yz kat arttrr.
Da kendine aks eden
o ses ve szden etkilenir
de, kayalarnn kalbinden
yzbinlerce saf sular,
kaynaklar szdrr.
Mevln
indekiler
(Balklara tklayn)
KlanNews
Merhaba! < Tklayn!

Sudaki Ay / lhan Ermete
Birlik unutuldu. Artk yerle gk arasndaki o usuz bucaksz genilikte kendini
skp kalm hisseder ademolu. Halbuki eskiden, ok eskiden beri kalplerine,
zlerine bakanlar birlii grdler...
Gnostisizm / mer Tecimer
Gnostisizm bilgi ile kurtulu retisidir. Gnosis szcnn etimolojisine
dayanan bu tanm, olduka tutarl olmasna karn...
Dou Sanat / Suavi Kendirolu
Dou ve Bat arasndaki farklar arasnda, sanatn ele aln, kullanm ve
retim metotlar da vardr. Estetik olma ve gzellikleri yaama sokma amacnn
dnda, sanatn baka etkileri de olabilecei Bat dnyasnda uzun zaman
unutulmutur.
Zen Tarihi (1) / lhan Ermete
Buddha'nn elindeki bir iekle balayan, gemiyle dalgal denizleri ap in'e
giden, bir maarada tam dokuz yl bekleyip Taocu dnceyle yourulduktan
sonra Japonya'ya varan Zen'in zaman iindeki yolculuu.
Zen iiri / lhan Ermete
Japon Sava Sanatlar / Suavi Kendirolu
Budo'nun douu, geliimi ve yntemleri ile eitli sava sanatlar
yaz dizimizin konusu olacaklar.
Farkndalk (1) / lhan Ermete
Budaclk, Taoculuk gibi gizemci retilerden psikoterapiye,
saaltmdan yaratcl artrmaya kadar birok alanda
kullanlan farkndalk uygulamas her derde deva bir
uygulama. Burada ve imdide yaamamz salayarak bize...
Radyasyonla Yaamak / evre / Suavi Kendirolu
Taoizm (1) / Gne Tokcan
Taoculuk, Konfyslk ve Budaclkla birlikte, in kltrn ve in'in
etkiledii Kore, Vietnam gibi dier Dou Asya kltrlerini biimlendiren
ve zaman iinde bu kltrn her alanna nfuz eden byk felsefe gelenei
ve retisinden biridir.
Gezgin Taocu David Verdesi Shen ile Sylei / KlanNews

Xing Shin Zuang Fa / David Verdesi Shen, Ph.D.
Taoizm 6000 yllk gemii ile ve 3500 yllk kaytl Qi Gong tarihi ile, insann
potansiyelleri ve bu potansiyellerin yaratlm olan evren ve bunun tesindeki
boyutlar ile olan ilikisini anlatan ve inceleyen insanln en eski almasdr.
indekiler
(Devam)
Dokkd / Miyamoto Musashi

Gelmi gemi en byk samuraydan Yalnzlk Yolu
Fitoterapi / Nimet zata
KlanNews
Yeryznde insanlar var olduundan beri bitkiler gerek gda,gerek tedavi

amacyla ve gerekse zehir olarak kullanlmaktadr.
aman / Demir Demirkan

Tekdze bir davul ritmi balad. Bedeni hareket etmeye balad. Ritimle bir
oldu. Yarg durdu. Dnce durdu. Yer yok oldu. Zaman yok oldu.
amanizm / Do. Dr. Engin Beksa

amanizm, teriminin kendisinden balayarak dini zelliklerine kadar pek ok
yn tam olarak kavranamam bir dini sistem olarak karmza kar.
Bilinli Ryalar / lhan Ermete

Bilinli ryalar? Szck anlamna bakldnda, bilinli ryalar terimi 'uyank
uyku' gibi birbiriyle elien iki szckten oluuyor gibi grnmekte...
Tasavvuf / Refik Algan

Tasavvuf kitaplarnn hemen hepsi bu szcklerin treyiine ait tartmalar ile
balamakla birlikte bu konuda ok kesin bir sonuca ulald bugn bile hala
sylenemez.
Yaamn Soluu / Hakan Onum

Amerikan Yerlisinin Duas / ev. Hakan Onum
Kabbala (1) / mer Tecimer
Kabbala, XII. yz yldan balayarak Yahudi gizemciliini tmyle etkisi altna
alm olan ezoterik bir akmdr. Her zaman temelde szl bir gelenek olan
Kabbala...
Astroloji / Gler Uluay Yce

Yoga (Gnee Selm) / Uma Yoga
Tanra Gelenei / lhan Ermete
20. yzyl Byk Tanra'nn ve onunla ilgili efsanelerin uzunca bir zamandr
gmlm olduu gemiten karlmasna sahne oldu. Bu kutsal kadna...
Bilincin Doas (1) / Cem en

Bir Tas orba / Tijen naltong
Birileri Yun Men ustaya sordu: Usta nedir en nemli kavram?
Usta yle yantlad: Yemek
Yaz Mevsimi in Beslenme nerileri / Tijen naltong

Amk- Hayal / Kitap Tantm / Suavi Kendirolu
Mektup
Merhaba !
KlanNews
Duyurumuza kulak verdiiniz ve gereken ilemleri yaparak

KlanNews'e ulatnz iin teekkr ederiz.
KlanNews, yeni bir oluum olan Klan Yaynevi'nin bir paras olarak
yaratlmtr. Klan Yaynevi, Dharma Yaynlar ba editr Cem en ve ekibinin Dharma Yaynlar'ndan bamsz olarak yarattklar yepyeni bir oluum.
Bu oluum, Suavi Kendirolu'nun da katlmyla oktandr tasarlanan cretsiz bir bilgi kaynann, KlanNews adyla hayata gemesini salad. Klan
Yaynlar, Temmuz ayndan itibaren yepyeni alanlara adm atarak sizleri de
kendisiyle birlikte bir "klan" olmaya davet ediyor.
KlanNews projesi, yazarlarn ortak hayallerinden dodu. Aratran,
reten ve paylamak isteyen bizler, bu paylam gerekletirebileceimiz
ortamdan yoksunduk. Konularmza uygun medya yokluu, bizi kendimiz
neler yapabiliriz? sorusuna gtrd. Cem en ve Suavi Kendirolu, ayr ayr
hazrladklar iki benzer proje sayesinde karlatlar ve fikirlerinden yepyeni
bir sentez dodu:
Bilgelik konularn paylamaya yarayacak bir e-yayn.
Yazarlar grubumuz, lkemizde kendi alanlarnda en yetkin isimlerden
oluuyor. ou yazarmz ayn zamanda uzun sreli dostlarmz ya da
KlanNews sayesinde tantmz, bununla birlikte ruhlar eski dost olan
kiiler.
stedik ki, lkemizde ilk defa, iinde bu konulara giri yazlar bulunan bir kaynakta ileri dzeyde bilgiler de bulunsun. Bu bilgiler ayn ortamda
gerektike, bilimsel, ruhsal, felsefi yaklamlarla ele alnsn. Basit bir giri
yazsnn yannda neredeyse tez niteliinde yazlar da kullanmaktan kanmadk. lkemiz insannn buna ak olduuna, dahas bunu hak ettiine
inanyoruz. Tekrarlardan kanmak ve ilerlemek ihtiyacmz da bu paylammza kattk.
Beklentimiz birlikte gelimek.
Bu nedenle eletirilerinizi de bekliyoruz.
Sayglarmzla,
KlanNews
Sudaki Ay
lhan Ermete
nsanla Evren
nsanla evren bir yapran iki yz
gibidir, birbirinden ayrlamaz. Ama gel
gr ki iki sevgili birbirine dman
olmu! nsanla evren sevgiyi brakm,
dmanlk iinde birbirini yemede.
nsanolu altnyla, gmyle,
madeniyle, suyuyla ve toprayla
dnyamz yeme, ime ve giymeyle
bitirmeye alyor. Sevgilisi olmas
gereken dnyay altst ediyor. Dnya
ve toprak ise insanolunu yiyor. Sanki
ikisi de dmanca birbirlerini yiyor ve
ikisi de doymak bilmiyor. Kimse bu
tersliin farknda deil.
nsanla evrenin dman deil
dost olduunu, iki sevgili olduunu anlayan, onlarda
bir yapran iki yzn gren kii uyumu, mutluluu,
i huzurunu bulur.
Ama oumuz kalc bir mutluluktan, i huzurundan uzaz. Kimimiz esiri olmuuz u dnyann,
kimimiz de efendisi olmaya abalyoruz. Halbuki
bakn eski zamanlarn insan nasl yaarm:
Bir zamanlarn gerek insan yaama drt elle sarlmaz,
lmden de korkmazd. Fazla keyiflenmeden gelir, sorun
karmadan da giderdi. Bir bakarsn gelmi, bir bakarsn
gitmi. Hepsi bu kadar... Nereden baladn unutmaz,
nereye gideceini renmeye almazd. Kendisine verilenle yetinip keyfini karmay, sonradan da uzatmadan
geri vermeyi bilirdi.
Taocu bilge Chuangtzu
Peki, ya modern dnyann modern insanlar olan biz?

Hemen hepimiz bunun tam tersi bir yaam srmedeyiz. Ne geliimiz yle rahat ne de gidiimiz huzurlu
oluyor bugnlerde. Hayat denilen kouturmacaya bir
kaptrdk m paamz pek yle keyfini de karamyoruz elde ettiklerimizin. Hayyam'n u rubaisinde
yaknd gibi, dnyaya geliimizden, gidiimizden
ama ne bilmiyoruz:
Hi istemedim, sald beni dnyaya
aknlm artrd hayat her anda
Ama ne geliten, bu kaltan bilmem
Hem istemeden gel, yine ek git oraya
Niye geldik, niye yayoruz bilmek istiyoruz. u hayatn neliini sorup bir
anlam bulmaya alyoruz. Aryoruz...
Hepimiz kendimizce bir eyleri aryoruz... Ama oumuz bulamyoruz.
Bulamyoruz da koca bir hayat yle
heba olup geip gidiyor. Aradklarn
bulamamann aclyla, burukluuyla
dolu bir yallk gelip kyor, sonra da
ufukta grnen lm.
Halbuki aranan uzakta deil!
Gidilecek, varlacak bir yer de yok.
Hepsi burada, hemen urackta.
Arayan, arad nisbette ayr dt. Aradn varmak istedii yere beraberinde tadndan, onun kazanc sadece
ektii zahmet oldu.
Bir tasavvuf ehli
Yaknda olduunu bilmezler de onu uzakta ararlar.
Ne kadar yazk!
Zen ustas Hakuin
Herkes kendinden kendine giden bir yolda

yrmede.
Herkesin yrd Yol birdir aslnda. Aslnda
yollar insann kendinden kendine gider hep. Baka bir
yere gtrmez yollar, insann kendinden gayrya kmaz... Yollar gitmez ama, yryeni dala, tala,
toprakla, suyla, aala kavuturur.
Yollar hep bir! nk buraya insann etle
kemikten, bala ayaktan fazlas olduunu, ruhumuzun
tenden teye, ben dediimiz eyin tesine
uzandn; dalara, rmaklara dokunduunu, bir ucunun gklerde olduunu, bir ucunun okyanuslara
daldn grmeye geldik. Evren bildiimizden,
yaamn znden, her yerden, her eyden ayr
olmadmz hatrlamak iin geldik. Olan hibir eyin
bizden ayr olmadn bilmeye geldik. Bizim
varmzdan baka var olmadn, evreninkinden
baka ben olmadn anlamaya geldik. Evrenle,
yaamla bir olduumuzu grmeye geldik.
Bunu grmek iin ne yapmal? Ne yana bakmal?
7
Sudaki Ay
Evren her yerde ama yol gitmeden bulunmaz evren. Yol

yrmeden dokunamazsn hayata... sonsuzlua.
Ama alan dalar, geilen ller, yrnen yol,
gidilen yer de deil asl olan. nemli olan yrmektir, gitmektir. Yoksa ha douya gitmisin ha batya, hi
farketmez. Gidilecek yer aslnda uzakta deil, hemen
urackta, ama... Hi geilmemi yollardan gemek,
hi kalnmam hanlarda konaklamak, kimsenin
gitmedii ssz sokaklarda yrmek, viranelerde
gecelemek, ve sonunda dlerden uyanmak gerek.
Sevgili okur, gel sen de u dnden uyan. Sen
bu dnyay yutamazsan, hak edemezsen, bilmi ol ki
bu dnya zaten seni yutar. Onun iin iyisi mi var sen
de u evrenle olan ilikini bir dorult. Evrenden ayr,
gayr olduun dncesini unut. Bir gece tek bana
ayra, imene git otur. Srtn bir aaca yasla, kaldr
ban bak gkyzne. Ve seyreyle...
Gh karm gkyzne
Seyrederim alemi
Gh inerim yeryzne
Seyreder alem beni
Nesimi
Su ve Ay
Ama insan kendinde alemi, alemde de kendini
grmeyi unuttu. Birlik unutuldu. Artk yerle gk
arasndaki o usuz bucaksz genilikte kendini skp
kalm hisseder ademolu. Ayr dld ya bir kere,
neler gelmez artk insann bana. Ruhundaki boluu
gklere uzanp zamanla mekann olmad bir te
dnyadan ald dermanla doldurmaya alr. Rahmet
dilemek iin ellerini semaya aar. Rahmet hep yaar
da gkten, bu ellerde durmaz artk.
Gkte rzgardan, yerde topraktan kopan insan
bir bana buldu kendini. Kalabalk iinde yalnzl
bildi insan. Sevginin ismini duydu da kendini bilemedi. Kavgalar, iddet, zorbalk artt. Yapmak yerine ykmak hakim oldu dnyaya. nsann ehveti, hrs hakim
oldu. nsan insanln unuttu. zn unuttu.
Oysa hem kendi hem de her ey olabilirdi
insan. Hem para hem de btn olabilirdi. Hem
Adem/Havva olabilirdi hem de su, toprak, ay, gne,
akan rmak, uan ku, esen rzgar olabilirdi. Gn
mavilii, suyun berrakl, denizin serinlii olabilirdi.
Sonsuzluk olabilirdi. En nemlisi... zgr olabilirdi.
Uan ku kanadnca zgr, akan seller diriliinde
zgr.
Tm bunlar olabilirdi insan, yle yaratlmt
nk. u koca evren insann kalbine sdrlmt.
Bakmad insan kalbine, bakmad zne. Grmedi

oradaki evreni. Baksayd dnyann gzelliklerini
grecekti orada; ab- hayat iip evrenin lmszlnde lmszln bilecek, gerek dirilii
bulacakt kendi iinde. Baksayd o da erecekti
gemiin haddesinden geip gelen iksirin, dalarn
doruklarnda biten otlardan yaplan merhemin srrna.
O da anlayacakt kularn, karncalarn dilini.
Topraktan gelen ifadan nasibini alacakt... Bakmad.
Halbuki eskiden, ok eskiden beri kalplerine,
zlerine, kendi doalarna bakanlar grdler. aman
g arksnda, rahip duasnda, dervi zikrinde,
mnzevi sessizliinde hep bunu syledi. Eski insann
efsaneleri, ykleri hep evrenle insann ayn zden
olduunu anlatt. Evrende ne varsa insanda da vard.
nsanda ne varsa evrende de vard. Evren gelip
insann gnlne smt. nsan evrene tamt.
Kalbine bakan, zn gren mistikler bunu hep bildiler, hep sylediler. Tantraclar evreni kendi ilerinde,
kendilerini de evrenin iinde grdler. Sufilere
greyse, grnte byk alem evrendi, kk alem
de insan; ama aslnda evren insann iinde sr
olmutu.
Dervi drt yana bakd, kendden gayr kimesne grmedi,
tek tenh hemn zidr. Veli yir gk grdi, kend vcudnun iinde sr olmu. Cemi yirde gkde her eya ki var
sadasn iitdi, z vcudndan gelr. Dervi fikreyledi,
aydur, bu aceb haldr? Bir zaman var idi ki ben yir ve gk
iinde idm. imdi bu yir ve gk benm imde grinr.
Aceb d midr yohsa hayal midr dir. Gzin ad grdi
indr, d degl, gnli ca geldi
Kaygusuz Abdal
Kendi iinde evreni grenler bilir ki, ne aalarn,

suyun, ne gkteki yamurun, ne yayladaki ceylann,
ne kuzunun kurdun, ne derviin, ne tccarn, ne manastrdaki ermiin, ne de hrszn uursuzun ruhu ayr
deil birbirinden. Hepsi birbirine dokunu-yor. Beden
de ruh da kiinin tesine uzanr nk, ben
dediimizden teye geer. Ruh tenden, candan uzaklara erer, eriir; sonsuzluk iinde erir.
Yalnzca evrenin merkezinde olduunuzu grn ve her
eyi, her varl kendi sonsuz bedeninizin birer paras
olarak kabul edin.
Laotzu
Zen ustalar evrenin ruhunun insann ruhunda yans8
Sudaki Ay
masn gzel bir gecede ayn sudaki yanssna benzetirler. Ay her varlkta, herkesin iinde bulunun buddha
doasnn simgesidir. Ayn yanss bir gldeki, havuzdaki suda grnr; su ne kadar dalgalanp krlsa,
para para olsa da hep yanstr ay. Evren bize ne
kadar ayr, blnm gibi grnse de, aslnda her
para btn yanstr. Her insan Tao'yu yanstr. Ne
yaparsa yapsn, kim olursa olsun Tao'luk gitmez
insandan.
Su bir kepeyle alndnda bile ay suyun iinde yansr. Su
kepeden kepeye aktarlrken ayn yanss kaybolmaz.
Zen ve kl ustas Yamaoka Tessh
Ayn su bir kaptan digerine getike ayn yanss kaybolmad gibi, ruh da bedene girmekle Tanrln
kaybetmez. Biimler deiir, zse ayn kalr. Su ay
hep yanstr.
Ama zihin her zaman ay yanstacak kadar
durgun olmaz. Zihni dingin olmayan, frtnal bir
deniz gibi alkantl olan insan, sudaki ay gremez.
Kendinde evreni bulamaz. Yaamda aradn bulamaz. Bulunan ancak hrslar, alklardr; doyurulamaz
alklar. Kaybedilense her ey. nsan alnda, doymayan alnda, evrenin dalarn, tepelerini zaptetmek, balarn yamalamak iin urar durur. Nedir
bu insandaki ehvet, hrs, bu doymak bilmezlik, bu
mutlulua ermezlik? Ta, topra tapular; topran
barn deler, altn, gm karp alr. Ama ne yapsa, ne etse ruhundaki boluu dolduramaz bir trl.
Halbuki erenlere bir hrka, bir lokma
yetiverir. Bedevinin ldeki skunetini, Hristiyan
ermiinin ortaa manastrnn bahesindeki derin
sessizliini, Tibetli lama'nn sarp dalarn tepesindeki
tapnanda buldugu i huzurunu buluverirler evrenle
birliklerinde.
Gkyz, yeryz ve ben birlikte yayoruz,
Her eyle ben birbirinden ayrlamaz bir birlik
oluturuyoruz.
Chuangtzu
Gkler, yer ve ben ayn kkteniz,
Evrendeki her eyle ben ayn zdeniz.
Zen ustas Sengchao
Zen rahiplerinin sudaki ay grmeleri gibi, sufiler de

damlada denizi grrler. Tanr'y ba sonu bilinmez
engin bir denize, varl ve insanysa o denizdeki dalgalara, kpklere benzetirler. Varlklar gelip geicidir,
biimden biime girer; denizin tayfunu da vardr gelgiti de. Ama dalgalar, su denizden ayrlmaz; alp
gtrsen bile bir gn elbet topraa d-ner, buu olup
ge aar, bulut olup geri yaar denize.
te o denize dalanlar her damlada denizi
grrler. Her sonluda sonsuz olan, her insanda
Tanr'y grrler. Bundandr ki, mistikler ezelden beri
ademle alemin birliini, insann tanrln
haykrdlar. Hindu mistikleri, Sen O'sun (Tat tvam
asi), Ben O'yum (Soham), Ben Brahma'ym (Aham
Brahmasmi) diye sylediler tanrlklarn. Sufiler, Ben
senim, sen bensin (Ene ente, ente ene) diye. Hallac
Mansur'un azndan, Enel Hak! feryad oldu kt
bu. Beyazd- Bistami yle syledi bu srr:
Cbbemin altnda Allah'tan bakas yok.
Ama insan inanmad Tanr'yla, evrenle bir
olduuna. Bu inanmay, bu kendini ayr bili insann
btn aclarnn, zntlerinin, hastalklarn, illetin
nedeni oldu. Bu aclarn kkeninde bilgisizliin,
cehaletin olduunu anlatt Buddha. Lao-tzu ie deil
de da bakmann gz kr ettiini syledi. Gurdjieff
insann bir eit uykuda, hem de ar bir uykuda
olduundan sz etti.
nsan evreni bu cehaletten grr, bu uykudan
bakar dnyaya. Gz grr, rak bilir. El uzanp dokunamaz da ayr sanr. Ses uzaktan gelince, duyulan ayr
bilinir.
Bat uygarl 17. yzyldan sonra gitgide
alat, biri iki grmeye balad. Doayla, evrenle
olan birliimizi grmez oldu. Mantk ve bilimsel yntem harika teknolojik gelimelere gtrd bizi. ok
gzel eyler buldu insanlk, ok yararl bulular, keifler yapld. Ama bizi doadan ve gitgide kendimizden
ayran bir ikilii de beraberinde getirdi bilim. Doayla
insan, bedenle zihin, dnceyle duygu, bilimin
gereiyle dinin gerei birbirini btnleyen, bire
varan deil kutuplaan, kart olan iftler olarak
grld; birbirinden ayr dnld, ayr sanld.
Kalbin birlediini kafa inkar etti. Bakp bir bilen
kalpten ok, krlnde iki bilen kafa nem kazand.
Evrenin usuz bucaksz ruhuyla insann
ruhunu birbirine balayan kalptir halbuki. Madde ile
mn kalpte birleir. Evren insana, mn maddeye
kalpte dokunur. Ondandr ki kendi zn arayanlar,
Yoga, Budaclk, Zen, Taoculuk, tasavvuf gibi yollar
yryenler, kalpte ararlar evrenin, yaratln srlarn.
Hele Zen ustalar hi uramaz uzun laflarla; nem
vermezler kelimeye, yazya, kutsal metinlere,
stra'lara. yle ki inli Zen ustas Hui-neng gibi kutsal stra'lar yrtp parampara edeni bile kmtr.
9
Sudaki Ay
Zen yolunda gidenler hep kalbe bakarlar.

Zen ustalar gelip kendilerine Zen'in srlarn
soranlara kalple kalbi gstermeye alrlar. Bir sufi
tarikat olan Bayrami Melamilerinde de gnlleri
Tanr'nn gereine aan mride kalbe bakc denir.
Mridin iradyla mridin kalp katl gider, kalpler
yumuar, yufka yrekli olunur. Alemlere sevgiyle,
akla dolunur.
Ama akl kalpten ayr dnce gerekler bilinmez olur. Akln sermayesi kelimeler, kavramlardr.
nk akl kavramlarla anlar, insan kelimelerle
dnr. Kalpse dorudan doruya bilir. Kalp hemen
bilir, bilmek iin yle uzun uzadya grmeye, laflara,
kelimelere ihtiyac yoktur kalbin. Kafaysa kolay ikna
olmaz, bolca kelime okumak, kant grmek, tank dinlemek isteyen bir yarg gibidir kafa. Ne kadar ok laf
duysa, ne kadar uzun dnse de, kafa sonunda emin
olamaz ou zaman. Onun iindir ki kafa gzyle
deil kalp gzyle grmektir tasavvufta asl olan.
Kalp gzyle grlsn ki ayrlk sans gitsin, birlik
hatrlansn.
Aslnda biliyorsunuz bunlar. Geceleri siz
uyurken gkler size gelip ruhunuza birlik nameleri
fsldar. Ruhunuz biliyordur mutlaka. Kafa bilmese de
ruh bilir. Evrenin ruhu o kadar sevgiyle dolu olsun,
kafann araya koyduu mesafeye aldrmadan insann
ruhuna dokunsun da, ruh bilmesin bunu...
Ama gece bildiini gndz olup uyannca geri
unutur insan. Krn deneini belledigi gibi o da aklna sarlr, kalbini bir kenara brakr. Halbuki aklla
kalbin birlemesi gerekiyordu. Ama akldan aldn
kalbe, kalpten aldn akla vurur insan ve ne
yapacan bilemez. O haliyle bir kendine bakar, bir
de koskoca evrene. Kendinin bir zerre kadar olduunu
grr de hayflanr. Bilmez ki hepsi kendi znedir.
nsan birlik trksn bir de evrenin kendisinden dinlemeyegrsn, ayrlk gider; can gibi sever
her eyi, akla dolar kalbi, o ak ki yerlere, gklere
smaz.
Ak... Nesnesi olmayan bir engin ak. Sunu
seviyorum, bunu seviyorum, demez bu ak. Sadece,
seviyorum, der. Ayrmadan, kayrmadan btne duyulan aktr bu.
Ak iinde eriyip gitmek varken?

mer Hayyam
Aktan bakanlar, ermiler, evliyalar ikileri birlediler.

Dinlerini, mezheplerini hep ak eylediler.
Ey akan ey akan, ak mezheb dindir bana
Yunus Emre
Hep kendi bildiler, kimseye ayr demediler.

Ayruk bana ben dimeyem, kimesneye sen dimeyem
Yunus Emre
Sufiler, Birlie ikilik smaz, dediler ve ikilii

ylece bir yana brakverdiler.
Ne Hristiyanm ne Musevi
Farisi ne de Mslman
Ne doudanm ne de batdan
kilii bir kenara koydum
ki alemin birliini grdm.
Mevlana gibi iki alemin birliini grenler her eyi

buldular hilikte. Biimsizlikte btn biimleri bildiler.
Gnlm btn biimleri alabilir, o Hristiyan'n manastr
olduu kadar, putlarn mabedi, hacnn Kbe'si, ceylanlarn
ayr, Musa'nn kanununun levhas, mminlerin
Kur'an'dr da.
Muhyiddini Arabi
Drt bir yandaki erenler, bilenler, srlar kefedenler

Zebur, Tevrat, ncil, Kur'an bir ksede erittiler, hep
birlik sylediler.
Sen sana ne sanrsan ayra da onu san
Drt kitabn mnisi budur eer var ise
dedi Yunus... Ama insan kendini baka sand, tesini

baka. Ayrlkta krlk vard. Yenik dt insan krlne, yenik dt ehvete, hrsa. Herkes kendi derdine dt. Alk bilindi. Evren insanda al bildi.
O gn baska iin yokmu ki,

Yetmi iki millet karm komuun ortaya,
Bir sr soy sop karm komuun.
Bense, ak soyuna bal domuum smsk.
Bu ayrlk, gayrlk neden diye sormu durmuum,
Bu Mslman'lk, bu gavurluk neden,
10
FESTVA DOAL YAAM SEMNERLER

HAZRAN 2003 PROGRAMI
nmzdeki yaz mevsiminde arlkl olarak hafta ii akamlar gerekletireceimiz
Doal Yaam Seminerlerinin tarihlerini ve ierik bilgilerini zetle aada sunuyoruz.
Seminerler hakknda detayl bilgi edinmek ve kayt yaptrmak iin aadaki
adresimizden bizi arayabilir veya www.festivaistanbul.com sitemizde SEMNER
blmne girerek bilgilere ulaabilirsiniz.
Tm etkinlikler FESTVA'nn Tevikiye adresinde gerekletirilecektir.
Seminerlere katlmak iin nceden kayt yaptrmanz rica ederiz.
3, 5, 10 ve 12 Haziran, aramba ve Perembe, saat 19.30-22.30
FZYONOM: Yzden Karakter Analizi (Widad Nash)

Mien Shiang, Taocu felsefede yz okuma sanat ve bilimidir. Feng Shui, Be Element ve
Akupunktur'un yansra Fizyonomi de eski in Geleneklerinin nemli ve ana bir parasdr. Taocu
felsefeye gre, yznz kim olduunuzu, karakterinizi, kiiliinizi, salnz, zenginliinizi, neler
yapabileceinizi, nasl yaam olduunuzu ve yaam srenizi gsterir. Tm bilgiler yzde yazldr.
Btn yapacamz bunlar deifre etmektir.
Katlm creti toplam drt blmlk seminer dizisi iin 200m TL +KDV
21 HAZRAN, Cumartesi, saat 14.00-16.00 - workshop
YZ ve BOYUN JMNAST (Feride Hug)

Doal Yntemlerle Genlein! Yznzden Yllarn zini Silin!
Tpk bedenimize uygulanan jimnastik almas gibi yz kaslarmzn da altrlmaya ihtiyac
vardr. altrlan kaslar, almann sreklilii ve kapsamna gre doal olarak deiim gsterir.
Kan dolam artar, kaslar hareketlenir, cildin ve lekelerin renginde alma ve sivilcelerde azalma
olur. Kaslarn hareketlenmesi ile yz kaslarnda belirgin bir sertleme ve ciltte gerilme meydana
gelir. Doal olarak cilt yzeyindeki krklklar ve sarkmalar azalr, daha diri ve gen bir grnm
elde edilir. Bu workshopta yz ve boyun blgesine kendi kendinize uygulayacanz 20 ana masaj
teknii retilecektir.
Katlm creti 50mTL + KDV
25 ve 26 Haziran, Caramba ve Perembe, 19.30-22.30
I CHING: Deiimler Kitab (Saniye Dld)

Okunuu i ing olan I Ching, Uzakdou'da binlerce yldr insanlarn yaamlarn ynlendirmede
klavuz olarak kullandklar ve halen de yaygn bir ekilde kullanlan bir retidir. Herhangi bir
konuda kararsz kaldnzda, yol gsterici olarak I Ching'e danabilirsiniz. I Ching'in temelini Yin ve
Yang oluturur. Bu iki temel kuvvet, birbirine zt ancak birbirini tamamlayan, iie olan dualiteyi
temsil eder. Yaamn en nemli unsuru deiimdir. Baz deiimler bizi mutlu ederken, bazlar bizi
zorlar ve ac ekeriz. Aslnda acya neden olan deiim deil, deiime kar gsterdiimiz direntir.
I Ching bize deiim konusunda yardmc olan bir aratr. in'de halen okullarda da retilen bu
reti yurdumuzda da baz iadamlar ve politikaclarn da dant bir klavuz olmutur.
Bu seminerde tm detaylar ile I Ching renilmektedir.
Seminerin sonunda katlanlar, kendi I Ching'lerine bakabileceklerdir.
BAVURULAR:
FESTIVA A.. Topaac Ihlamuryolu, Mine Apt 21/5, Tevikiye - Istanbul
Tel 0212-219 7545 pbx Fax 0212-219 7544 Email info@festivaistanbul.com
11
Gnostisizm
Gnostisizmin Olas Kkenleri ve Temel zellikleri

Derleyen: mer Tecimer
nostisizm bilgi ile kurtulu retisidir. Gnosis

szcnn etimolojisine dayanan bu tanm,
olduka tutarl olmasna karn, Gnostik dnce
dizgelerinin eitli zellikleri arasndan yalnzca tek
bir tanesini dikkate almaktadr. Ne var ki ele alnan bu
zellik, Gnostisizmin en temel niteliklerindendir.
Yahudilik, Hristiyanlk ve neredeyse tm pagan inan
dizgeleri, ruhun kurtuluunun Yce
Tanrsal Gce akl ve irade ile boyun
emekle, yani iman ve ibadet ile
salanacan ngrmlerdir.
Oysa Gnostisizmin dikkat
ekici farkll, ruhun kurtuluunun evren gizemlerinin
bilgisine sezgi ile ulamakla ve bu bilgiyi aklayan byl formlleri
renmekle salanacan
varsaymasdr. Gnostikler
bilen kiilerdir ve bilgileri
onlar tm varlklar arasnda
stn klmakta, bilgisizlere
oranla gemi ve gelecekte
temelden farkl bir stat sahibi
olmalarn salamaktadr.
Gnostisizm aslnda kolektif bir nitelendirmedir ve retileri birbirinden olduka farkl
olabilen ok saydaki idealist-kamutanrc mezhep
ve tarikatlar topluca belirtmek iin kullanlmtr. Bu
gruplar, sa'dan nceki dnemlerden yaklak V.
yzyla kadar etkin olmulard. Dnemin belli bal
dinlerinin, zellikle Hristiyanln, sylem ve
ilkelerini kendilerine uyarlamlard. Maddeyi tinin
bozulmu biimi ve tm evreni Tanrnn niteliksizlemesi olarak grrlerdi. Her varln temel
amacnn maddenin kabalndan syrlmak ve
Yaratc Tine geri dnmek olduunu retirlerdi. Bu
geri dnn Tanr tarafndan gnderilen bir
Kurtarc sayesinde balayacan ve kolaylaacan ileri srerlerdi.

Bu tanmlar ne denli yetersiz olsalar da,
Gnostik akmlarn eitlilii, belirsizlii ve karmakl daha anlaml ve tatmin edici bir tanm getirmeye
izin vermemektedir. stelik bir ok aratrmac,
Gnostik akmlara genel bir tanm getirme abasn
boa harcanacak emek olarak grmektedirler.
Kkenler Sorunu
Gnostisizmin
kkenleri
zerinde uzun sredir tartlmakta ve aratrmalar hl
srmektedir. Konu derinlemesine
aratrldka,
Gnostisizmin
kkenleri
gemite daha gerilere gitmektedir. nceleri Hristiyanln bozulmu bir tr
olarak deerlendirilmesine
karn, gnmzde Gnostik
akmlarn ilk izlerinin sa'dan
nceki yzyllarda olduu kantlanmtr. Hindistan dinleri ile balants
kantlanmaya allm, anavatan olarak Suriye
ve Finike belirtilmi, Mazdeizm ile ilikileri
aratrlm, Platon felsefesi ve Helen Gizem Dinlerinin
etkisinde olduu ileri srlmtr. Hristiyan
inanlarnn Helenletirilmesi biiminde de tanmlanmtr.
Son yzyllarda aratrmaclar Gnostisizmin,
Hristiyanlk ncesi Dou kkenleri zerinde younlamlardr. Berlin'de 1882'de yaplan Beinci
Oryantalistler Kongresinde Kessler, Gnostisizm ile
Babil dini arasndaki balantya dikkat ekmitir.
Ancak burada sz edilen zgn Babil dini olmayp,
Cyrus'un fethinden sonra ortaya kan senkretik Babil
12
Gnostisizm
inanlardr. Benzer yaklamlar Manicilik iin de ileri

srlmtr. 1889 Ylnda Brandt'n Manden Dini
(Mandiaische Religion) adl kitab yaynlanmtr.
Manden dini ylesine amaz bir biimde Gnostik
nitelikler gstermektedir ki, artk Gnostisizmin
Hristiyanlktan nce ve bamsz olarak varolduuna
kuku kalmamtr. 1897 Ylnda Wilhelm Anz,
Gnostik kuramlar ile Babilonya Astrolojisi arasndaki
benzerlikleri vurgulamtr. Dier taraftan Friedlander
1898 ylnda Gnostisizmin kklerini Hristiyanlk
ncesi Yahudilikte aramtr. Bir ok aratrmac
Gnostik retilerin kaynann Helen dnyasnda,
zellikle skenderiye'de bulunduunu ileri srmtr.
Joel, tm Gnostik dncelerin tohumunun Platon'da
bulunduunu kantlamaya kalkmtr. Bu yaklam
bir abart olarak grlse de, Gnostisizmin douunda
ve zellikle gelimesinde Helen etkilerinin varl
reddedilemez. Hermetik literatrde Gnostisizme
fazlasyla yakn den zellikler vardr. Bu bakmdan
Gnostisizmin kkenlerinin eski Msr'da olduu da
ska savunulmutur. Plotinus'un felsefesi ile
Gnostisizm arasndaki balant ise 1902 ylnda
Schmitd tarafndan ortaya atlmtr. Elde bulunan
Gnostik metinlerin hemen tmnn Kpti kaynakl
olmas, skenderiyeli Plotinus'un dncelerinin en
azndan Hristiyan Gnostisizminin gelimesine katkda bulunduunu gstermektedir. te yandan Helen
Gizem Dinleri ile ezoterik Gnostisizm arasnda da bir
ok benzerlikler vardr. Ancak Helen Gizem
Dinlerinin ne lde dorudan Helen dncesinin
rn olduklarn da bilmemiz bugn iin olas
deildir.
Gnostisizmin kkenleri hl koyu karanlkta
bulunmasna karn, bir ok aratrmacnn birleik
abalar bu sorunu ylesine aydnlatabilmitir ki, artk
u kesinlik tamayan sonucu sunabilmek olasdr: ilk
bakta Gnostisizm, ilkadaki tm dinsel dizgelerin
zensiz bir bileimi gibi grnse de, gerekte derinlerde olumu ve Gnostisizmin yaayp gelimesi iin
gerekli olan temel bir ilkeye dayanmtr; bu ilke,
felsefi ve dinsel ktmserliktir. Aslnda Gnostikler
kendi terimler dizgelerini hemen tmyle varolan dinlerden aktarmlar, ancak bunu bir yandan varoluun
zdeki ktl hakkndaki dncelerini aklayabilmek iin, dier yandan insanst bir Kurtarc ve
byl szler sayesinde bu ktlkten syrlmay
ngren amalar iin kullanmlardr. Dier dinlerden dn aldklar ne olursa olsun, sz konusu edilen
ktmserlik kesinlikle kendilerine zgdr.
Bu ktmserlik, bu evrendeki tm gzellikleri

ve soyluluu sayg ile dile getiren neeli Helen
dncesinden kaynaklanmamtr; ne de te
dnyadaki yarg ve cezalandrmalar iin ngrdkleri
ayrntl speklasyonlarn gndelik yaamlarn glgelemesine izin vermeyen ve evrenin Thoth'un nc
bilgelii altnda yaratlp gelitiini varsayan Msr
dncesi deildir bu ktmserlii aktaran. Dier
taraftan Gnostisizmin ktmserliinin kkeni, Ahura
Mazda'nn saltk stnln vurgulayan ve evrenin
yaratlnda Ahriman'a ancak ikincil bir pay tanyan
ran dncesi de olamaz; basit ve en saf anlamyla
Kamutanrcl yaayan ve evreni Tanr ile elikili
olarak deerlendirmekten uzak olan Brahma dncesi hi olamaz. Son olarak, Sami inanlar da deildir
ktmserliin kkenini ieren, zira Sami dinleri
lmden sonra ruhun kaderi hakknda fazlasyla
suskundurlar ve Baal, Marduk, Assur ya da Haddad
tapmlarnda uzun ve mutlu yaamann pratik bilgeliini sunarlar.
Tm evreni bir bozulma ve bir ykm olarak
deerlendiren bu su katlmam ktmserlik, bedenden kurtulmaya hummal biimde can atan ve
varoluun lanetli bysn bozacak gizemli szckleri renmek iin delice bir umut besleyen Gnostik
dncenin temeli olmutur. Gnostisizm, olsa olsa
Budizm ile ayn verimli toprakta yeermi olabilir;
ancak Budizm etik temellidir ve tm arzularn
sndrlmesi ile amacna ulamaya abalar.
Gnostisizm, sahte bir entelektellik ierir ve zellikle
sezgisel bilgiye gven duyar.
.. 539 ylnda Cyrus Babilonya'y fethettii
zaman iki byk dnce dnyas birbiriyle karlat
ve ran inanlar ile Babil'in eski uygarlnn bileiminden dinsel senkretizm ilk kez ortaya kt. yi ile
kt arasnda sre giden byk mcadele dncesi
ran Dalizminin ve Mazdeizmin ana fikriydi. Bu
temel inan ile ruhlar, cinler, melekler ve Devalar
gibi arac varlklar canlandran imgelem, Sami
inanlarnda teden beri yerleik olan iyimserlii
zedeledi. Dier taraftan astrolojiye olan sarslmaz
gven duygusu, gezegenler sisteminin dnya olaylar
zerinde kaderci bir etkisinin olduuna olan inan
Kalde yresinde varln inatla srdrd. Kutsal
Hebdomad diye de adlandrlan yedi gezegenin (Ay,
Merkr, Vens, Mars, Gne, Jpiter ve Satrn)
ihtiam, Babilonya'nn basamakl kuleleri ile binlerce
yl boyunca simgelendi ve deerini hi yitirmedi.
Gezegenlere tapnma sona erdi, ancak yine de geze13
Gnostisizm
genler, Archontes ve Dynameis biimlerine

brnerek, insanolunun ekindii kar konulmaz
gleri temsil etmeyi srdrdler. Uygulamada tanrsal niteliklerini yitirip, Devalar ya da kt cinler
haline dntler. Fethedenlerin inanlar ile
fethedilenlerin inanlar arasnda bir uzlama dodu:
Babilonya'nn yldz inanlar doruydu, ancak yldzlarn tesinde Ogdoadn sonsuz parlamakta
ve her ruh bu tek iyi Tanrya ulaabilmek iin
Hebdomadn rakip etkilerinden syrlmak zorunda
kalmaktayd. Ruhun, gezegen krelerini aarak
yukarlardaki cennete doru ykselmesi, rakip kt
glere kar verilen bir savam olarak deerlendirildi ve Gnostisizmin ilk ve nde gelen dncesi
biimine dnt.
Gnostisizm erken dnemlerde Yahudilik ile
karlat. Frat vadisinde bulunan gl, iyi rgtlenmi ve yksek kltr sahibi Yahudi topluluklarnn
varl dnlrse, Yahudilik ile Gnostisizmin bu
erken ilikisi pek doal kabul edilmelidir. Belki de
Gnostisizmin Kurtarc (Redeemer) dncesi
Yahudiliin Mesih dncesinden etkilenmi olabilir. Ne var ki, Gnostiklerin Kurtarcs Yahudilerin
Mesihinden ok daha fazla insanst nitelikler
tayordu. Gnostik Soter, iyi Tanrnn, bir IkKraln, bir Aionun dorudan belirmesi ya da
grnmesi idi.
Gnostisizm, yeni domu Hristiyanlk ile
karlatnda, hzla bu yeni inancn biimlerini
kendine uyarlamaya, terimlerini aktarmaya balad.
sa'y evrenin Kurtarcs olarak benimsedi;
Hristiyanln dinsel trenlerini uygulad ve kendini
sa inancnn ezoterik bir aklamas olarak gsterdi.
Hristiyanlk gelitike, Gnostisizm de gelimesini
srdrd; kendini Hristiyanln tek ve gerek biimi
olarak nitelendirdi. Ne var ki Gnostisizmin ezoterik
yaps onu bir sekinler inanc biimine sokmakta,
geni halk ynlarna yaylmasn engellemekteydi.
Gnostisizmi anlayamayan ve benimseyemeyen kitleler Hristiyanln daha hzl yaylmasn ve glenmesini saladlar.
Helenlemi skenderiye'de Gnostisizm, Babil
ve Yahudilerden ald Sami terimlerini terk etti,
Emanaton ve Syzygies gibi Yunanca terimlerle
doldu, giderek Neo-Platoncu dnceleri ieriine
ald. Eski Msr dini ise Gnostisizmi inan ve ilkeler
bakmndan ok, tren ve ibadet biimleri gibi dinsel
uygulamalar bakmndan etkiledi.
Tanrsal Ama
Gnosis, Yunanca'da Bilgi anlamna gelen bir
szcktr; insann tinsel kurtuluunu salayan bir bilinlenme tarzdr. lk Hristiyan dnrlerinden biri
olan skenderiyeli Clement, Gnosisi Tanr Bilgisi
olarak tanmlam ve tm olgun Hristiyanlar birer
Gnostik olarak kabul etmitir. Ne var ki, Clement'dan
sonraki yllarda Hristiyan Kilisesi, Gnosisi sa'nn
retilerinden bir sapma olarak deerlendirmitir.
Unutulmamaldr ki Gnostisizm, Hristiyanln ilk
dnemlerinde Akdeniz ve evresinde olduka
yaygnd.
Valentinusu Gnostikler, Gnosisi iki biimde
tanmlarlar. lki, Gnosisin bir z-bilgilenme (selfknowledge) yani insann kendini tanmas olduunu,
ancak ayn zamanda da insann iindeki ruhun tvbesi ve kurtuluu anlamna geldiini sylerler. Sonu
olarak Gnostikler, insann kendisini tanmasnn
dorudan kiinin kurtuluunu ve gnahlarndan arnmasn saladn dnrler. Ortodoks Hristiyanlar
ise, bu biimde tanmlanan Gnosisin Tanrya iman
etme yolunda sapkn bir inan olduunu ve kurtuluu
yalnzca kendini bilmenin salayamayacan ileri
srerler.
eitli Gnostik tarikatlar, Gnosisin ieriini
farkl biimlerde belirlerler, ancak tm insann
dorudan kendini kefetmesinin tanrsal olduunu,
zira Gnosisin kendini bilmek, Tanry bilmektir
tanmna odaklandn ileri srerler. Ortodoks
Hristiyanlar iin bu gr sapkndr, zira insann kendisi de Tanrnn yaratmnn paralarndan biridir ve
bu nedenle, dorudan Yaratc ile e tutulamaz.
Gnostik kitaplardan biri olan Philip ncili'nde,
Gnosise ulaan kiinin artk bir Hristiyan deil, bir
sa olduu yazldr. Elbette bu gr de, sa'nn tek
ve benzersiz olduuna inanan Ortodoks Hristiyan
retisine karttr. Tm bunlara ek olarak Gnostikler,
kendini sa ile bir tutan kiilerden beklenecei gibi,
Hristiyan Kilisesinin piskoposlarn yetkesi altnda
rgtlenme abasna da zellikle kar kmlardr.
Gnosisi deneysel dzeye karabilmek
amacyla Gnostik okullar, ritel ve meditasyon benzeri bir ok uygulamalar da kullanmlardr. Tinsel
zgrlemeye yalnzca insann kendini tanmas ile
varlabilecei dncesi, Ortodoks Hristiyanlk iin
sapkn olmakla birlikte, Budizm iin esastr.
Budistler, insann ektii aclarn kendi gerek
doasn bilmemesinden kaynaklandna inanrlar.
Bu aklama, Gnosisin Hindistan'dan Batya .S. bi14
Gnostisizm
rinci yzylda Budist rahipler tarafndan getirilmi

olabilecei olasln artrabilir, ancak bu gr
destekleyecek bir tarihsel kant yoktur. Bir ok ezoterik inan sistemi, insann z varlnn tanrsal
olduunu vurgulamtr. Gnostik akm, tm dnyadaki manevi dnce sistemleri zerinde byk etki
yaratmtr.
Gnosis, insann Tanry, O'nun gizlerini ve
yaratln gizemlerini tanmas arzusundan doar.
Gnostikler, nce kutsal metinler ile, mensup bulunduklar dinlerin kutsal kitaplar ile ie balarlar ve
ezoterik bir anlam ya da gizli bir mesaj ierip iermediklerini anlayabilmek iin bu metinler zerinde
ifre zercesine abalarlar. Gnostisizm bu anlamda
bir tr Hermetizmdir ve Gnostikler, dinsel anlatm
ve yazlarn, ilk bakta grldnden daha derinlerde, tmcelerin, szcklerin ve metin yapsnn iine
gizlenmi anlamlar ierdiklerine inanrlar.
Gnostikler, kkleri ve gizleri ele geirebilmek
iin maddenin zne ulamay hedeflerler. Bu onlarn
ktlk ile yz yze gelmelerini salar. Gnostikler,
kendilerinde ve dnyada rastladklar ktlk ile
mcadele ederler. Kendini tanmak yolundaki yanlglarn giderilmesi, evreni tanmaktaki yanlglarn silinmesine de yol aar. Yobaz ya da sofu deillerdir;
onlar, grnmez olsa bile, her zaman varolan aramaktadrlar. Kendilerini Tanr ile edeer tuttuklar
ileri srlrse de, bu doru deildir; Gnostikler yalnzca kendi ilerinde bulunduuna inandklar tanrsall aramaktadrlar. nsanolunun kendini
gerekletirmek adna, Tanrnn zaferine destek
olmas gerektiini ne srerler. Tanrnn gizemini
aydnlatmann deil, kendilerini aydnlatmann
arelerini ararlar. Bu aydnlanma yalnzca entelektel
dzeyde kalmayp, ayn zamanda aydnlanarak kutsallaan kiinin bedenine de odaklanmtr.
Gnostiklere gre, bir tr gizemci varoluuluk
olarak Gnostisizm, zgrln anasdr ve yaratc
tanrsalln destekisi olduunu aka ortaya koyar.
nsan, ktlkten kurtulmak uruna, yanlglarnn
stesinden gelmelidir. zetle insanolu kendi varlnn, kendi gururunun ve srekliliinin sorumlusu
olsa da, ktln kayna deildir. Gnostisizm,
Hermetizmin felsefi yansmasn oluturur; Evrenin
gizlerinin ardndaki arayn bir parasdr; mitlerle
zenginlemi, simgeler sayesinde gelimitir; sevgi ve
umutsuzluk arasnda bir sarka gibi gidip gelmektedir.
Gnostik yalnzca kendinin Tanrnn olu olmasn
arzular; oysa tutkulu simyac kendi yaptnn olu
olmay istemekte ve her eyi kendine sahiplenmektedir. nisiyasyon, varoluun bireysel bir biimidir ve
Gnostisizm, inisiyasyonun kolektif olarak ortaya
konuluudur zira Gnostik, gizemci inananlar topluluunun bir alt grubuna yedir.
Genellikle
Gnostisizmin
kkeninin,
Yahudiliin baz etkilerini tayan bir tr Paganlk
olduu dnlr. Kimi savlara gre Gnostisizm,
nce Babil'de ortaya km, oradan Kk Asya ve
Suriye'ye yaylmtr. lk Gnostik kitaplarn sa'dan
hemen nceki yllarda yazlm olduu sanlmaktadr.
Bu durum, baz uzmanlarn Hristiyanl
Gnostisizmin bir kolu olarak deerlendirmelerine yol
amtr. Bu kiiler sa'nn bir Essene olduunu,
Essenelerin de Gnostik olduklarn ileri srerler.
Onlara gre, ncil dnyann yaratln ve gelecek
olan kyameti anlatan ifreli bir metindir. Maniciler
gibi Gnostikler de iyi ve ktnn srekli bir ekime
iinde olduuna ve Adalet Egemeni figrnn tpk
sa gibi, yanlsamal bir bedende yaayan bir ruh
olduuna inanrlar. nsann zdeksel ve tinsel tarihini
yanstan Gnostisizm, dier tm dinsel inanlarla ayn
eski kkenleri paylamaktadr.
Gnosisin arannn balangcnda adaylar,
mthi bir umutsuzluk duygusu ve ayn zamanda
gl bir sevgi patlamas iine ekilirler.
Gnostisizmde inisiyasyon, iyilie ynelmek deil,
varolan ktln iyilie dntrlmesini, koyu
umutsuzluktan dayanmaya geii ilemektedir.
Gnostikler, politikaclarla dnyevi iktidar
paylamaya da kar karlar, byle bir uzlamay da
bir tr ktlk olarak deerlendirirlerdi.
Gerein dlerde varolduuna, bilinmezlerin
mitler tarafndan aktarldna inanrlard. Bu dnce
tarz sonucunda, gizemcinin kendini tanyabilmesinin
karsndaki engeller eytann ta kendisi olarak
grlrd. Meryem gizemcinin el dememiliini,
Havva diiliini ve armha gerilme ise sadomazoizmini simgelemekteydi. Ruh, cennetten
dm ve madde iinde tutsak kalmtr; Gnostikler,
bylece maddeyi de bir lde kutsallatrp, grnen
evreni grnmeyen evrene baml olarak
alglamlard. Gnostiklerin gerei aray, ruhun
dnn sorumluluunu stlenmek ve kurtuluunu
hazrlamakt.
Son yzylda Gnostiklere ait bir ok elyazmas
bulunmutur; bunlar arasnda zellikle Kumran'da
bulunan l Deniz Yaztlar ve Msr'da Nag
Hammadi'de bulunan Gnostik nciller nemlidir.
15
Gnostisizm
Baz aratrmaclar Templier valyeleri'nin de kimi

elyazmalarn Kuds'te bulduklarn ve bunlar kendileri iin sakladklarn ileri srmlerdir.
Gnmzde Gnostik szc (Yunanca'da
tinsel ya da tanrsal Bilgi anlamna gelen Gnosis
szcnden tremitir), Hristiyan Kilisesi tarafndan eskiden sapkn olarak deerlendirilen ve dier
dinsel akmlarn etkisini tadklar ileri srlerek
Hristiyan inancna aykr bulunan belgeler iin kullanlmaktadr. Bu yarg pek doru saylamaz zira
Hristiyan Gnostik belgeleri, ran ve Hindistan kkenli olabilecek gnostik yaklamlar da ierdii gibi
geleneksel Yahudi kaynaklarnn da etkisini tamaktadr. Kimi belgeler ise dorudan sa'ya atfedilen
felsefi mesajlardan olumaktadr. Gnostikler iin,
kendini tanmak, doay sevmek ve doal bilimlere
sayg duymak Tanrya giden doru yolu olutururdu.
Bu nedenle Hristiyan Gnostikler, sa'y bir tanr
olarak deil, Tanrya ulaan yolu gsteren bir insan
olarak kabul ederlerdi.
Gnostik nciller, Hristiyanlarn kutsal kitab
olan Yeni Ahit ile yaklak ayn dnemde
yazlmlardr. Ancak ada kamuoyu Nag
Hammadi'de bulunan elli iki papirsn evrimi ve
basm sonucunda bunlar son yllarda tanmak frsatn bulabilmitir. Bu elyazmalarnn ou .S. 350400 yllarndan kalmadr ancak aslnda bu
papirslerin yz yl nce yazlanlarn kopyalar
olduklar ortaya karlmtr.
Bu elyazmalarnn arasnda en eskisi olduu
sanlan ve Zrih'teki Young Vakfndan Profesr
Quispel tarafndan satn alnan Thomas'n ncili de
vardr. Dierleri Kahire'deki Kpti Mzesinin
maldr.
Nag Hammadi yazmalarnn gelimekte olan
Katolik Kilisesinin sapkn olarak grd Gnostikler
zerinde yapt basklar sonucunda, topraa
gmldkleri
sanlmaktadr.
O
dnemde,
Hristiyanln en byk rakiplerinden biri de
Gnostikler idi. Kilise kendini koruyabilmek amacyla
bu sapkn akm yasaklam ve Gnostik metinleri yok
etmitir.
Gnostikler ile Ortodoks Hristiyanlar, sa'nn

Diriliini (Resurrection) iki farkl ve kart biimde
yorumlarlar. Philip'in nciline gre Gnostikler,
insann varoluunu aslnda ruhun tutsakl biiminde
grrler ve dirilii ise gerei aklayan bir aydnlanma n olarak deerlendirirler.
Ortodoks gre gre ise Dirili, Havarilerin
tank olduklar biimde, sa'nn bedeninin ge ykselmesi ile tamamlanmtr. Bunun sonucu olarak
Kilisenin nderlii Havarilere ve onlarn izleyicilerine verilen bir ayrcalk olmaldr. Gnmzde bile,
Papann yetkisi Havarilerin nderi olan Aziz
Petrus'tan kaynaklanmaktadr. sa'nn diriliini bir
gerek olarak kabul etmekle Kilise, dinsel yetkeyi
kendinde tutma hakkn bulmaktadr, zira daha sonradan bir baka kii sa'ya dorudan ulama ayrcalna sahip olamayacak ve benzer bir iktidar eline
geiremeyecektir.
Gnostikler, dirili hakkndaki bu Hristiyan
yaklamn lgnlarn man olarak adlandrrlar,
zira bylesi bir bedensel dirilie inananlar, tinsel bir
gerek ile fiziksel bir olay birbirine kartrmaktadrlar. Gnostikler, kendilerine zg ayr bir Havari
geleneine sahip olduklarn ileri srerek Kilisenin
iktidarna ve otoritesine kar karlar. Hristiyan
Gnostikler arasnda sa'nn diriliini, yalnzca tinsel
bir yeniden dou olarak deerlendirenler de vardr.
Kaynaklar:
Encyclopedia Britannica
The Catholic Encyclopedia
www.newadvent.org/cathen/
The Gnosis Archive www.gnosis.org
G. C. H. Nullens, An Outsider's View of
Freemasonry www.nullens.org/
www.klankitap.com
Yaknda...
16
DOADA YOGA ve YEMEK KURSLARI / ZEYTNBAI OTEL / KAZDALARI
Zeytinba
w w w. z e y t i n b a g i . c o m
DOADA YOGA ETM

Uygulamal yoga eitimi, aalar altnda canl hint
mzii ile konsantrasyon ve meditasyon almalar,
kendi kendine masaj yapma ve derin dinlenme
teknikleri, baklk sistemini glendirecek yoga
prensipleri, vejeteryan beslenme,
3 gece iki kii TP 550 m.TL / 19 - 22 Haziran
DOADA YEMEK KURSU

Birlikte pazarlara gidip, baheden sebze ve ot toplayp
piirmeye var msnz? Akdeniz mutfandaki deneyimimizi sizlerle paylamak istedik,
3 gece iki kii TP 550 m.TL / 26 - 29 Haziran
Zeytinba - 8 oda, iki kiilik oda YP 150 m.TL
amlbel Ky Edremit
Yoga Kursu Program

Perembe Akam: Otele giri, akam yemei ve
programn tantm
Cuma sabah erken- ilk gn iin 7:00da kalk, du
aldktan sonra, saat 7:30 da meditasyon iin buluma,
bir saatlik temel yoga hareketleri ve nefes altrmalarndan sonra canl Hint mzii eliinde ilk
konsantrasyon ve ilk meditasyon denemesi (15 dakika).
Tecrbelerin ve duygularn paylalmas (15 dakika) bu zaman dilimleri katlmclarn isteklerine gre 5er
dk. uzayabilir.
9:30 kahvalt
Kahvaltdan sonra civar tanmak amacyla evrede
doa yry .Krlarda aa altnda gitar eliinde
20 dakikalk bir meditasyon
len yemeinden sonra , yogann tarihesi, oluum
nedenleri gndelik hayatmza olan yapc etkileri ve
soru cevaplar eklinde srecek bir sohbet. (1.5- 2 saat)
17:30da yoga dersi :Yoga hareketleri yani asanalar
nefes egzersizleri ve meditasyon
Akam yemei
Cumartesi: 1. gnn tekrar
Pazar sabah uygulamal yoga ve meditasyon derslerinden sonra kahvalty takiben otelden ayrlma...
Eitim ve sohbetlerin kapsam:

Beden ve zihin paralelliini glendirecek etkiye sahip
yoga hareketleri (asanalar)
Mzik ve yoga
Mistik yoga danslar, kaoshiki, tandava ve kiirtan
Duygu derinlii oluumuna yardmc olacak kollektif
mantralarn renilmesi ve birlikte sylenmeleri
Tm duyu ve motor organlarn tek bir yne teksif
ederek yaplacak konsantrasyon dans : Kiirtan Lalita
Marmik
Kendi kendine masaj yapma teknii, reflexoloji,
aura masaj
Derin dinlenme tekniklerinin renilmesi
Zihin renkleri ile yaplacak baz zel mantra ve
mudralar ile duygu ve dncelerin baka kanallara
kaydrlmas almalar
Salkl bir yaam iin baklk sistemini glendirecek ve koruyucu olabilecek yoga prensipleri zerine
konumalar ve de bunlar olabildiince uygulayabilme
Beden iindeki enerji akmlar ve nefes etkileimleri
omurga boyunca bedendeki enerji merkezleri ve farkl
salg bezleri ile olan ilikileri ve zihinsel eilimler ile
olan ilikisi:BO-ENERJ
Yoga retiminde eitmen talebe ilikisi
Yoga retiminde yaratl ve evrim gr
Dharma- z nitelik
Yoga programna katmak iin gelen kiilere program
sresince yoga sistemine gre tamamen vejetaryen
beslenmeye uyan yiyecekler sunulacaktr
Daha ayrntl bilgi ve tarihler iin Menend Kurtiz'e
aadaki kanallardan ulaabilirsiniz.
zeytinbagi@zeytinbagi.com
266 387 37 61-62 / 532 261 27 29
Adres : Zeytinbai amlbel Ky Edremit /
Balkesir
Dou
Sanat
Somut
ya da
levsel
Sanat
S u a v i K e n d i ro lu
Dou ve Bat
arasndaki farklar
arasnda, sanatn ele
aln, kullanm ve
retim metotlar da vardr.
Estetik olma ve gzellikleri
yaama sokma amacnn
dnda, sanatn baka etkileri
de olabilecei Bat dnyasnda
uzun zaman unutulmutur.
Bu yazda Dou sanatnn neyi
anlattn ve insan nasl
etkilediini ele alacaz.
Bunu yaparken yntemimiz,
teoriden yola kmak yerine,
sanatsal gelenek ve dallarla
snrl kalmayp bu sanatlarn
rnlerine dorudan bakmak
olacak.
Eski sanat, eski sanat

Eski uygarlklara geleneksel toplumlar dersek bunlar tarihsel izgide daha net bir yere oturtmu oluruz.
Bu uygarlklarda retimin tm ihtiyaca yneliktir.
Sanatsal retim bunun dnda kalmaz. Geleneksel
toplumdaki sanat eserlerinin ortak zellikleri unlardr :
- Sanatnn imzas yoktur.
- Spiritel bir prensibi grsel ya da iitsel klmaktadr.
- levseldir. Bu ilevlerin banda insan ruhsal olarak gelitirmek gelir.
Burada durup gnmz sanatyla olan
kartlklara dikkat ekelim:
- Gnmzde sanat kendi adyla tannmaktadr. Hatta sanatnn ad markalamtr. Geleneksel
olmak deil, bunun ztt sanat iin art puandr.
- Hibir prensibi tutarl olarak yaatmak
endiesi olmayp, yapay bir biimde tepkiseldir. Bu da
bir nceki noktann doal uzantsdr.
- levsellii bazen vardr, bazen yoktur. Bu
ilevsellik, moda olan estetik deerlere gre deiir.
Birinci durumdaki geleneksel anlay, ilkel
toplumlardan yakn adaki baz sanatlarn retimine kadar izleyebiliyoruz. rnein Dou tapnaklarndaki iilikte ve J.S. Bach'n mziinde.
Hemen hepsinin ortak abas evrensel ve insanst
bir bilgiyi yaatmaktr.
Bugn karmza kan pek ok teorik ya da
felsefi kavramn corafi ve tarihsel izini srmek d
grnlerindeki farkllklar nedeniyle kolay olmayan
bir itir. Oysa bu farkllklara daha dikkatli bakarsak
bulmacann paralar yerlerine oturmaya balarlar.
16
Dou Sanat
rnein Japon into dini (amanizmle ilikilendirilen

yerel japon dini), Taoculuk ve Hinduizm arasnda
dorudan gzlemlenmi bir balant yoktur. Oysa bu
sistemleri kuranlar ayn dnyay ve prensipleri paylatklarndan mesajlarn k noktalar da rtmelidir. Nitekim bir into tapnann kapsnn iki
yanndaki aslan figrlerinden birinin az ak,
dierininkiyse kapaldr. Bu Taoculuk'taki Yin ve
Yang benzeri bir ikiliin ifadesidir. Ayn figrlerdeki
iki ifadeyi artarda getirdii-mizde ise, aslanlarn
srayla A (sesli, etken ve nefes vererek) ve UM
(sessiz, edilgen ve nefes tutarak), yani AUM (OM)
dediklerini duyar gibi oluruz. Bu da, yukardaki
lemeden Hint inan geleneinin aktard prensiplerin baka uygarlklarca da gzlemlendiini ortaya
koyan bir ipucudur.
Sanatsal retim, tm gelenekleri apak balamakta ve teoriden mmkn olduunca arnm
biimiyle evrensel olan yaatmaktadr. Elbette ayn
geleneksel retimi bugnn modern sanat kriterleriyle
incelediimizde bu verilere ulamak mmkn
deildir. Salt estetikle ve zellikle Yunan etkisindeki
Bat estetiiyle bak, Dou sanatn anlalmaz klmakta, ona sadece ok eski oluu nedeniyle olsa olsa
antika deeri bimektedir.
Elbette Yunan estetii Bat uygarln her
zaman etkisi altna almamtr. Avrupa ortaann
feodal uygarlndaki sanat yukarda deinilen
geleneksel sanat retimini srdrmekteydi. Bu dnem
ve daha ncesinden kalan, kilise ve katedrallerden,
dolmenler vb. pagan antlara pek ok rnek, sanat
imzas tamaz ve evrensel kabul edilen prensipleri
dile getirirler. Antik Yunan'n Bat uygarlnn kkeni
olarak kabul ve estetiinin sanat ideali olarak
grlmesi ok daha ge bir dneme denk der.
Bundan nce Avrupa'yla snrl olan Bat, oryantal
akmlarla alveriini hi kesmemitir. Avrupa'nn,
dolaysyla Bat'nn kendi kkenlerini aramas ve suni
olarak bir resmi tarih yaratmas politik anlamda
Dou kaplarnn kapanmas ile ezamanldr.
Yakn gemite Kandinsky gibi modern
sanatlar bu farkllklara deinmilerdi. rnein
Kandinsky'nin 1912'de yaynlanan bir kitab Genel
Olarak Sanatta, zeldeyse Resimde Ruhsal Olana
Dair (Du Spirituel dans l'art et dans la peinture en
particulier) adn tar. inde, noktay, izgiyi, bunlar
arasndaki ilikileri ve ritimleri inceledii, yaamdaki

rneklerle badatrd kitabn u cmleyle bitiriyor:
Ve en nihayet inanyorum ki, bu anlay resimde,
Yeni Ruhsal Krallk'ta balam olan yaratl srecine
tamamen baldr. nk bu anlay Byk Ruhsal
an ruhudur.
amzda Bat ve Dou sanatlarn ilikilendiren bu kiisel aba ve grler marjinal kalmaktadrlar. Burada balantl gibi grnen eler Bat
Modern Sanat ve Geleneksel Dou Sanat olmakla
birlikte, insan yaamna katklar asndan aralarndaki ba son derece zayftr. Batl modern sanat
Amerika'y hep yeniden kefetmekte, bireysellik ve
zgnlk uruna geleneklere balanmay reddetmektedir. Bunun nedeni sanatya yaktrlan kimlik ve
bunun gerektirdii motivasyonlarda yatmaktadr.
Yaamlarmzda geleneksel anlamda sanata yer yoktur. Geleneksel uygarlklarda sanat snf bir toplum
snf deildi. Oysa snflar yok etmeye ya da
aralarndaki farkllklar dengelemeye ynelik modern
ideolojiler doal olmayan snflar retmilerdir : doktorlar snf, aydnlar snf, politikaclar snf,
sanatlar snf gibi. Bireyin bu snflara ait olabilmesi iin gereken koullar savunulan toplum ideallerinden son derece uzaktrlar. rnein sanat,
bohem yaayan ve saylardan korkan kiidir n
yargs olumutur. Sanat snfna girmek isteyen
birey belli ekilde yaamal ve davranmaldr. Birey
olmann ve toplumda ykselme ans elde etmenin
gerektirdii tavizlerden en nemlisi, doal yeti ve
kiilik zelliklerinin bastrlmasdr. Byle bir sistem
Leonardo da Vinci gibi ok ynl sanatlarn retimlerini aklamaya yetmez.
Sanatn levi
Sanatn dou ekli ve ilk rnleri moderni
artrmakla birlikte modern olan geleneksel
olann yzeysel bir grntsdr.
Grnrdeki ilevi kiinin kendini ifade etmesidir. Bunun iin tm yollar denenebilir. Eski sanatn
amac da bunu ierir ancak yntemler bellidir. Ama
sadece kendini ifadeyle kalmaz, kiinin geliimine
uzanr. Bu yaklam gnlk yaamn tm noktalarna
yansr. Endstriyel yaklam, estetik kriterlerle retmeyi srdrebilmek iin tasarm n plana getirmitir. ada tasarm anlaynda bir model
17
Dou Sanat
oaltlmak amacyla gerekletirilir. Seri retimin

gerekleri doal malzemeleri dlamay getirmitir.
nsan eli plastik vs. malzemeleri dorudan ve gereken
hzda ekillendiremediinden pek ok kii yaamak
iin yapt ite sanatsz kalm, meslekler yok
olmu ve kaybolan bir trn son rneklerinden oluan
bir sanatlar snf tremitir. Bu kopukluk, sanatsz kalan ve dolaysyla kendini ifade etmek ve ruhen
gelitirmek olanandan yoksun bireyi pasif konumuna getirmitir. Resim eitimi orta okulda biter ve
bazen mzeler gezilir. Oysa eski yaamda frnc
ekmeini, kundurac ayakkaby, marangoz bir evi
sanatla yaparlard. Mze gibi kavramlar modern Bat
sanat anlaynn sonularndandr.
Bunun olumsuz yan, yetitirdiimiz gen
bireylerin ok erken yata hangi snfa gireceklerinin
dayatmayla belirlenmesindedir. Modern toplumda bir
yola girersiniz ve ideal olan o yolda devam etmektir.
Oysa bugn sunulan yollar, doal yatknlklara ve
ihtiyalara uygun deildir.
Dou sanatnn (ve ortaa ve ncesi Bat
sanatnn) ilevselliine dnelim. Tapnaklarn ve
sunaklarn inasnda pek ok meslek grubu alrd.
Uygarlklarn bu gibi binalar etkileyici bir ekilde
ina etmenin de tesine getiklerini, uygulamalarda
yzyllar aan bir rehber izgi olduunu gryoruz.
Hkmdarlar kendilerinden nce yaplan bir tapna,
glerini kantlamak zere amak isteseler de, bu
binalarn yapm prensiplerini etkileyemezlerdi. Oysa
gcn ispat etmenin bir yolu da bir yapnn yalnzca
daha ihtiamlsn ina ettirmek olamazd. Piramitler,
katedraller, kubbeli yaplar vb. ruhban snfn daha
kkl bir gelenei aktarmakta kullandklar formlard.

Dsal olarak ihtiam olarak deerlendirilen formlara
iten bakarsak ilevleri belirginlemeye balar. Bize
yakn bir rnek seersek, kubbeli bir Bizans kilisesi
ya da bir stanbul camisine giren kiinin ilk yapaca
ey ban yukar evirmektir. Yeryznn dz
olduu dnlen ortaa Avrupas'nda olsun, tarmla
ilgili dnyevi yaamn hakim olduu Dou'da olsun,
bu nc boyuta alma bireyi dntrc bir sre
balatmaktadr. Tapnaklar hep yukary hatrlatr,
bunun da tesinde yukary yaatr ve fiziksel
olarak insann formunu, davrann etkiler, zihinsel
ve bedensel bir alma balatr. Bir tapnaa giren
kii, ait olduu inan sistemi ve birikimi ne olursa
olsun ban yukarya kaldrr, gzlerini, dolaysyla
da zihnini (ruhunu) ge yneltir. Bunun ne denli etkili bir ilev olduu apaktr. Birey ussal bir diren
gsterememektedir. Sanatn mesajlar akl szgecinden gemeksizin, ruhu etkilerler. Eski sanatta esas
olan bu etkileimdir. Tapnaklarn dzenli ziyareti,
tm dnya halklarnn nesiller boyu ana faaliyetlerinden olmu ve Taoculuk gibi uralardaki
bedensel egzersizleri andran bir almaya hizmet
etmitir.
Tapnak rnei yerine mzik, resim ve dans
da ele alabilirdik. rnein Hint mziinin akra
(enerji bedenindeki ana merkezler) bilgisini yaatmas
dikkate deerdir. Bizdeki mzikle tedavi geleneinde
makamlarn iyiletirici zellikleri, hastalklara ve ruh
hallerine gre snflandrlmtr. Sonuta sanatn
ilevinin, insann yerle ve kendisiyle balantsn
glendirirken ve bununla birlikte bedensel ve ruhsal
adan ykseltmek olduunu syleyebiliriz.
Fark nerede?
Halk danslar olsun, mzik olsun, geleneksel sanatlar,
teoriden rememi, yaamn kendisinden gelerek ve
gelierek varolmulardr. Geleneksel kelimesinin
deimez ve gemite kalan olarak alglanmas da,
modern olann kendini byle bir ztlkla tanmlamasndan ileri gelmektedir. Oysa Dou sanatnda
soyut ve somut ayrmna hibir zaman ihtiya duyulmamtr. Ayn ekilde ruh ve beden de ayr deildir.
Salt bu nedenle sanat, rn ve Ruh, i iedirler. Bu
bakmdan da eski sanat, spiritel ya da ruhsaldr.
18
Dou Sanat
Zaten ayrlmam bu iki varlk boyutunu birletirme

amac da gtmez.
Eski sanat rnleri yaamn iindedirler ve
mesajlar adalar iin apaktr. Shiva'nn Dans
figrlerini bugn ancak teorilere dayanarak anlayabiliyoruz. Oysa bu figrler gnlk yaamlarnda
insanlara ok iyi bildikleri ve anladklar ruhsal prensipleri hatrlatmaktaydlar. Ruhban snf dogmalar
bilir, halksa grrd.
Bu nokta da ie Ruh'u ya da en sembolik
anlamyla da olsa spiritel olan kartrmakla Dou
ve Bat arasndaki sanal izgiyi de kaldrm oluyoruz.
Ele aldmz gerek fark, insann gemite daha ruhsal ya da kendine yakn, gnmzdeyse daha maddi
ve kendi z varlna uzak oluundan douyor. Bu
adan tm toplumlarn byle bir srete yerlerini az
ya da ok aldklarn, btn insanlarn ve Dou olsun,
Bat olsun, kurduklar tm uygarlklarn bugn pek

ounun izini bulmak mmkn olmasa da ruhsal ve
ilevsel sanat gelenekleri olduunu syleyebiliriz.
Dou sanatn sunu niteliindeki bu yazy

deiik sanat gelenekleriyle ilgili yazlar izleyecek.
Bunlar ounlukla in, Japon ve Hint ierikli
olacaklar. Elimizdeki belgeler bu uygarlklarda
younlayor. Japon Uygarl derken daha ok
Zen etkisinde kalan sanatlar (ay Sanat,
kebana, Shodo vs.) ele alacaz. Kronolojik
geliim asndan Japon Sanat esasen, Hint ve
in'den sonra ele alnmaldr. Yine de Zen'in
dinsel dogmalar en aza indirgeme tutumu bizi
yaln sanat retimiyle ba baa brakacandan,
yaz dizimiz bu noktadan devam edecek.
Sumi-e
Frann hareketleri Ruhun hareketleridir.
Doay izerken Doa gibi hareket edin ve
kendi Doanz kefedin.
Zen resminin sadeliinde huzur bulun.
Shodo
Gzelyaz sanatnn, soyutu ve somutu,
maddeyi ve ruhu birletirdii, dncenin
olmad yerde, zihniniz ve bedeniniz gerekte
hi ayrlmadklarn hatrlarlar.
ince ve Japonca renenler iin de Kanjileri
renmenin ve hatrlamann en kolay ve zevkli
yolu gzelyaz sanatdr.
Frann Yolu (Tao of Brush)

Suavi Kendirolu
kendiroglu@e-kolay.net
www.geocities.com/kendiroglu
0212 - 288 7500 / 0535 - 239 5102
19
Zen Tarihi (1)

lhan Ermete
Buddha ve Budacln
Douu
Zen yolunu izleyenlere gre, Zen
retisi Buddha'nn elindeki bir
iekle balar. Ama Zen'e gelmeden nce Buddha'nn yaamna
ve aydnlanmasna ksaca deinmek gerekiyor.
Budacl
yaratan
Siddharta Gautama (.. 563483) bir Hint kralnn oluydu.
Onun kutsal bir kii olaca daha doumundan nce
birok iaretle belli oldu. Doacan ok uzaklardan
hissedip onu grmeye gelen yal bir Hindu ermii, bir
kehanette bulunarak Siddharta'nn byynce saraydan ayrlacan ve mnzevi yaam sreceini syledi. Babas tek olu olan Siddharta'nn gitmesini
nlemek iin saraynda ona istedii her eyi bulaca
bir yeryz cenneti kurdu. Siddharta bu sarayda her
trl zenginlik ve lks iinde, byk bir zenle yetiti.
En iyi retmenlerden ders alarak ilimde ilerledii
gibi okuluk, binicilik, gre gibi alanlarda da byk
bir baar gsterdi. Son derece duyarl ve kltrl bir
gen haline geldi. Gzel bir prensesle evlendi ve
ondan bir olu oldu. stedii her eye sahipti ve son
derece mutluydu.
mr boyunca saraydan hi kmayan
Siddharta sarayn dsndaki yaam merak ediyordu.
Babas
Siddharta'nn
yaamn
gereklerini
grdnde yal ermiin kehanetinde syledii gibi
kendisini terketmesinden korkuyordu, yine de
Siddharta'nn srarlar sonucunda onun bir geziye kmasna izin verdi. Ama Siddharta'nn gezisi boyunca
kt olan hibir ey grmemesini salamak iin emirler verdi. Tek grecei ey mutluluk iinde yaayan
bir halk, bayramlar, kutlamalar ve gzel eyler olacakt. Kt olan, zc olan her ey onun gzlerinden
zenle saklanacakt.
Siddharta bir sre bu grnte
mkemmel dnyada dolatktan
sonra hastalktan inleyen bir
adam, yallktan beli bklp
halsiz dm bir ihtiyar, ve sonra
da bir cenaze grd. Siddharta ilk
defa acyla karlayordu ve bu
onu derinden etkilemiti. Eer
sonunda ac, hastalk, yallk, ve
lm varsa yaamn gzellikleri
anlamn yitiriyordu. Siddharta sonra dnyann btn
sorunlarna ramen yznde derin bir i huzuru ve
dinginlik grlen bir gezgin rahiple (sannyasin)
karlat. Byk bir sayg duyduu bu rahipten ok
etkinlenmiti.
Siddharta tm insanlarn ektii temel aclara
bir are bulma istei duymaya balad. Saraydaki
mutlu yaamn brakarak bir gezgin rahip olmaya ve
yaamn sorunlarna kalc zmler bulmaya karar
verdi. Babasnn iddetle kar kmasna ramen
sonunda ailesini, sevdiklerini, ve sahip olduu her
eyi terkederek, bir ormanda mnzevi yaam srdrerek bilgelie erimeye alan bir grup ileciyle
(saddhu) birlikte yaayacakt. Uzun salarn kesti,
zerine eski psk bir giysi geirerek oru tutmaya ve
meditasyon yapmaya balad.
Bunun zerinden alt yl geti, Siddharta yllar
boyu oru tutmaktan sonunda neredeyse lecek kadar
zayf dmt. Kiinin arlklarla bir yere varamayacan anlayarak orucunu bozdu ve biraz yemek
yeyip su iti. Arad yant bulana kadar yolundan
dnmeyeceine yemin etti. Bir gece kutsal bodhi
aacnn altna oturarak aydnlanmaya eriene kadar
yerinden kalkmamaya karar verdi. Orada derin bir
meditasyona girdi ve sabahn ilk klaryla birlikte
nirvana'ya erdi.
22
Zen Tarh
Aydnlanmaya ulaan Siddharta, insann ektii btn aclarn kendi zihninden ve kendi yaptklarndan geldiini farketti. Bu aclara son vermek iin
arlklardan uzak olan orta yolda yaamak gerektiini anlad. Siddharta nirvana'ya erdikten sonra
uyanm olan anlamna gelen Buddha adn ald.
Buddha buldugu aydnlanma yolunu baka insanlara
anlatmaya balad. Buddha'nn retisi gerek, kalc
mutluluu ve i huzurunu arayan ok sayda kiinin
onu izlemesine neden oldu.
Zen retisinin Douu
Zen Budaclar Zen retisinin Buddha'yla baladn
sylerler. Buddha kendisini izleyenlerle her gn
retisi zerine konumalar yapyor, onlara retisini
anlatyordu. Akbaba Doruu denilen yerde kaldg bir
sabah, konuaca yere geldiinde 1200 kii oturmu
onun yapaca konumay bekliyordu. Buddha yerine
oturdu, ama bu defa yle uzun uzadya anlatmad
sylemek istediklerini, aklamalara girimedi, hibir
ey sylemeden ylece oturdu. Zaman geti ama
Buddha hl sessizdi. Sonunda elindeki iei
kaldrp gsterdi ve glmsedi, ama dudaklarndan
hibir sz kmad. Yalnzca bir kii, Buddha'nn en
yakn izdelerinden Mahakashyapa, onun anlatmak
istediini anlad ve glmsedi. Mahakashyapa o anda
aydnlanmaya ulamt. Buddha ona, Sevgili
Mahakashyapa, u anda sana ancak akn bir zihinle
ulalabilecek ruhsal hazineyi veriyorum, diyerek
elindeki iei Mahakashyapa'ya verdi.
Zen yolunda gidenler, Zen'in kkeninin ite bu
olay olduunu sylerler. Buddha'nn gizli retiyi,
Budacln en yce gereini dorudan doruya
Mahakashyapa'ya aktardna inanrlar. Bu Zen'de
ok nem verilen zihni (kalbi) zihinle aktarmak (ishin
denshin) ilkesinin ilk rnei olmutur. Bu ilkeye gre
Zen gerei szcklerle, tanmlarla, ya da kutsal
metinlerle deil, ancak ve ancak dorudan doruya
ustadan renciye, kalpten kalbe, zihinden zihine
aktarlabilir.
Buddha'nn lmnden Sonra Budaclk
Mahakashyapa Buddha'nn lmnden sonra yerine
geerek onun ilk ardl oldu ve Budacln yaylmasnda nemli bir rol oynad. Onun ve dier nde
gelen Budaclarn abalaryla Budaclk Buddha'nn
lmnden sonra Hindistan'da yaylmaya devam etti.
Mahakashyapa ve dier Budaclar, Buddha'nn szlerini, yapt konumalar yazya dktler ve bylece
Budacln kutsal metinleri olan stra'lar ortaya kt.
Zamanla Buddha'nn izdeleri onun retilerini farkl
biimlerde yorumlamaya baladlar ve deiik Budac
mezhepler dodu. Budaclk bugn de varln
srdren iki ana mezhebe ayrld: Theravada
(Hnayna) ve Mahyna.
Theravada Budacl ruhsal safla ulamak
iin dnya ileriyle uramaktan vaz geerek Buddha
ve onun ilk izdeleri gibi bir yaam tarz srdrmek
gerektiini savunuyordu. Mahyna Budacl ise
gndelik yaam iinde, yaamdan el, etek ekmeden
aydnlanmaya ulamann daha stn bir yol olduu
dncesi
zerine
kurulmutu.
Mahyna
Budaclna gre ideal insan olan bir boddhisattva,
yalnzca kendisi aydnlanmaya ulamakla yetinmeyerek, btn dier varlklarn aydnlanarak acdan
kurtulmas iin alan bir kiiydi. Bodhisattva'lar
dnyadaki btn varlklar nirvana'ya ulaana kadar
alacaklarna and iiyordu.
Budaclk Hindistan'dan in'e, Kore'ye,
Japonya'ya, ve daha sonra gney dou Asya'nn pek
ok yerine yayld. Mahyna Budacl, in'de
birka Budac okulun domasna yol at.
Budacln in'e Girmesi
Budaclk nceleri in'in Hindistan'a yakn blgelerinde yaylmaya balad, sonra ticaret yollar
boyunca in'in ilerine kadar girdi. in Budacla
kucak at ve 5. yzylda Budaclk in'de
Hindistan'da olduundan ok daha yaygn bir hale
geldi.
Budaclk 1. yzylda in'e geldiinde, bundan yaklak 600 yl nce ortaya km olan Taoculuk
ve Konfyslk yzyllardr in kltrnn
nemli bir paras haline gelmiti. Bu iki felsefe birbirini tamamlyordu. Taocu ve Konfys
dncenin in halknn iliklerine ilemi olmas,
yeni bir din olan Budacln kabul edilmesinde
nemli bir rol oynad. inliler Budacl kendi yaam
grleriyle, inan ve gelenekleriyle bir araya
getirdiler, bylece Budac dnce Taocu ve
Konfys felsefelerle birlesti ve in'e zg yeni
bir Budaclk ortaya kt.
in Budacl zellikle Taoculuktan byk
lde etkilendi. inliler Budacl ou zaman
23
Zen Tarh
Taoculuun yabanc bir biimi olarak gryorlard.

Budac stra'lar inceye eviren ilk rahipler, kavramlarn anlalmasn ve benimsenmesini kolaylatrmak
iin ou Budac terimi yaygn Taocu szcklerle
karladlar. rnein dharma (yasa) ve marga (yol)
szckleri inceye Tao (yol) olarak evirildi. Gitgide
daha az kuralc, yaamla daha iie bir in Budacl
dodu. Ch'an, ya da Japonca adyla Zen okulu da ite
bu dnemde ortaya kt.
lk Zen Piri Bodhidharma'nn in'e Yolculuu
Bodhidharma (460?-528?) in'de P'u-ti Ta-mo,
Japonya'daysa Bodai Daruma ya da ksaca Daruma
adyla tannr. Bir Brahman (din adam snfna ait bir
kii)
olarak
doan
Bodhidharma,
Kral
Simhavarman'n nc oluydu. Simhavarman
Buddha'nn 27. ardl bilge Prajnatara'y krallna
davet etti. Bodhidharma Prajnatara'dan eitim ald ve
babasnn lmnden sonra bir Budac rahip olarak
yaamaya balad. Ksa bir sre sonra aydnlanan
Bodhidharma, 40 yl boyunca ustas Prajnatara'nn
yannda kald. Prajnatara lmeden nce ondan in'e
giderek Mahyna Budacln yaymasn istedi.
Ustasnn
lmnden
sonra
Buddha'nn
Hindistan'daki 28. ardl olan efsanevi Bodhidharma,
Prajnatara'nn vasiyetini yerine getirerek yl sren
uzun ve zorlu bir gemi yolculuundan sonra 527
ylnda gney in'de bir kyya vard.
Liang Hanedan (502-557) dneminde hkm
sren mparator Wu Budacla gnl vermis,
Budacln in'de yaylmas iin byk abalar harcamt. Bodhidharma adnda nl bir Budac ermisin
in'e geldiini duyar duymaz onu sarayna davet etti.
Bodhidharma bu daveti kabul ederek imparatorun
huzuruna kt. Saray halk ve Liang Hanedan'nn
nde gelenlerinden oluan yzlerce kiilik bir kalabaln nnde imparatorla Bodhidharma arasnda u
konuma geti:
Hkmdarlm sresince Budac tapnaklar
yaptrdm, kutsal stra'lar oalttrdm, rahiplerin
Budacla gemelerini saladm, kaytlar tutturdum.
Bu yaptklarmn deeri nedir?
Hibir deeri yok! Bu beklenmedik yant
imparatoru son derece artr, nk o zamana kadar
duyduu Budac retiler, yapt iyi ilerin kiiye iyi
bir karma getireceini sylemektedir. mparator bu
defa yle sorar: Budacln kutsal ilkelerinin ilki
nedir?
Bodhidharma'nn yant yine artcdr:
Koca bir boluk, kutsal olan hibir ey yok!
mparator biraz kzgnlk biraz da can skntsyla, Peki, karmda duran bu kii kim? diye
sorar.
Bodhidharma, Bilmiyorum, diye yant verir.
Bodhidharma'nn Zen anlay kendine zgyd. Dier Budac mezhepler Zen'i zihni artarak buddha'la hazrlayan bir yntem olarak grrken,
Bodhidharma Zen'in buddha'lkla, buddha'ln da
zihinle ayn ey olduunu retiyordu. Ona gre
aydnlanma yle kutsal stra'lar okuyup ezberlemekle, Buddha'nn adn tekrarlayp durmakla, dua etmekle ulalacak bir ey deildi. Buddha'dan ya da btn
insanlarn aydnlanmas iin almaya yemin eden
bodhisattva'lardan medet ummak, Budac cennetten
gelecek yardmlara bel balamak bounayd.
Buddha'la alan kap kiinin kendi zihninden baka
bir yerde deildi. Kiinin tek yapmas gereken ey
kendi zihninin derinliklerine inerek buddha'la ulamakt. mparator Wu'nun rendii yaygn Budac
retiye gre, kii yapt iyi iler karlnda cennete girebiliyordu. Halbuki Bodhidharma'ya gre
yaplan iyi ilerin kiiye bir yarar yoktu, deerli olan
tek ey kazanlan bilgelikti. Kutsal olan bir ey de
yoktu, yalnzca kiinin zihninin derinliklerinde olan
grerek kendi zihninin buddha olduunu kavramas
vard. Bodhidharma'nn bu yaklam in'deki
Budaclk anlayna ve uygulamasna nemli bir
yenilik getirdi.
Bodhidharma mparator Wu'yla yapt konumadan sonra tek bir sz bile sylemeden saraydan
ayrld. Efsaneye gre Sar Irmak' (Huang-he) bo bir
bambu kam zerinde geti. Birka yl kuzeyde
kaldktan sonra gneye, Hunan Blgesi'ndeki Shaolin Tapna'na gitti. Bodhidharma tapnakta btn
gn oturup meditasyon yapmaktan bedenleri
zayflayp uyuuk hale gelmi rahiplere salk
kazandrmak ve onlar zindeletirmek iin
Yoga'dakine benzeyen solunum almalar retti.
Rivayete gre Bodhidharma onlara ayrca bir dizi
hayvan hareketi gsterdi ve bu hareketler in sava
sanatlarndan Shao-lin Kung-fu'nun temelini oluturdu.
Bodhidharma daha sonra tapnan yaknndaki Sung Da'nda bir maarada meditasyona ekildi.
24
Zen Tarh
Yz duvara dnk olarak oturdu ve tam dokuz yl

boyunca meditasyon yapt. Bu meditasyona dokuz yl
duvara kar oturmak (kunen menpeki) denir, Japon
St Zen rahipleri hl bu gelenee uyarak meditasyon yaparken duvara kar otururlar. Shao-lin
Tapna'nda bir maarada yllardr meditasyon yapmakta olan Hintli bir ermiin olduu haberi ok uzaklara kadar yayld. kan sylentiye gre, bu garip
bilge hibir ey yapmyordu, stra okumuyordu, kutsal kitaplar incelemiyordu, dua etmiyordu. Tek yapt yzn duvara dnm hi kmldamadan ylece
oturmakt. Bunun iin ona duvara bakan Brahman
adn taktlar. Pek ok kii Bodhidharma'dan Budac
retiyi renmek iin Shao-lin'e gitti, ama o gelenlerin hepsini reddetti, sessizce meditasyon yapmay
srdrd.
Sylenceye gre Bodhidharma bir defasnda
meditasyon srasnda uyuyakalnca kendine yle
kzm ki bir daha uyumamak iin gz kapaklarn
kesivermi. nanca gre ilk ay filizleri
Bodhidharma'nn topraa den gz kapaklarndan
bitmi. Bylece Zen rahiplerinin zihinlerini aan,
meditasyonda daha uyank olmalarna yardm eden
bir ey olmu ay. Bunun iin Zen'in tadyla ayn
tadnn birbirine benzedii sylenir. Zen sanatlar
Bodhidharma'nn gz kapaklarn kestii sylencesine
sadk kalarak onu hep kocaman gzl, gz kapaklar
olmayan birisi olarak izerler. Bir baka inanca gre
Bodhidharma meditasyon yapmak iin bagda kurmu halde o kadar uzun sre oturmu ki sonunda
bacaklarnn dizden aas krelip dm. Bunun
iin Japonya'da hacyatmazlara Daruma denir ve zerine Bodhidharma'nn yz izilir.
Shen-kuang Hui-k'o (Shink Eka, 487-593)
daha gen yatayken bir Budac rahip olur, kendi
kendine baz ruhsal deneyimler yaar. Yllar sonra
Bodhidharma'nn nn duyar ve onu grmek iin
yola kar. lk Zen piri olan Bodhidharma maarada
sessizce meditasyon yapmakta, kendisinden
Budacl renmek isteyenlerin hepsini reddetmektedir. O zaman 40 yanda olan Hui-k'o 528 ylnn
Aralk aynda, souk bir k gn Shao-lin'e varr.
Hui-k'o Bodhidharma'yla konumak ister, ama
Bodhidharma onun isteini geri evirir, yanna almaz
onu. Hui-k'o beklemeye karar verir, bkp usanmadan,
sabrla bekler. O gece hava iyiden iyiye sour, kar
yamaya balar. Hui-k'o karn altnda sabah olmasn
bekler. Kar Hui-k'o'nun dizlerine kadar ykselir,

souk iliklerine iler. Hui-k'o acyla alarken gz
yalar bile souktan yznde donar. Ama Hui-k'o
maarann nnde sabrla, hi kmldamadan bekler.
Gn aarrken Bodhidharma Hui-k'o'nun btn gece
soukta ayakta durup beklediini grnce ona acr,
ona ne aradn sorar. Hui-k'o bamszl aradn
syleyince, Bodhidharma ona daha yeterli olgunlua
varmadn syler. Hui-k'o bu yant zerine alamaya balar. Araynn ne kadar iten olduunu
gstermek iin eline keskin bir kl alr ve sol kolunu
dirseinden kesip Bodhidharma'ya sunar. O zamana
kadar herkesi reddeden Bodhidharma bunun zerine
Hui-k'o'yu rencilie kabul eder. Hui-k'o'yla
Bodhidharma arasnda su konuma geer:
Zihnim karmakark, saygdeger ustam ne
olur zihnimi yattrn.
Zihnini buraya getir, onu yattraym.
Zihnimi aryorum ama bulamyorum.
O zaman onu yattrdm.
Hui-k'o bu szleri duyduu anda birdenbire
aydnlanmaya ulat. Bundan sonra sekiz yl boyunca
Bodhidharma'nn yannda kald. Bodhidharma dokuz
yl meditasyon yapt sre iinde Hui-k'o'dan baka
renciyi daha kabul etti. Zen retisini onlara
aktardktan sonra Hindistan'a dnmeye karar verdi.
rencilerini toplad ve onlara, Artk buradan ayrlma zamanm geldi, sizlerin nereye vardnz grmek
istiyorum, dedi. rencilerinden Tao-fu, Bana gre
gerek olumlama ya da yadsmann stndedir, deyince, Bodhidharma ona, Sen benim derimi
almsn, dedi. Rahibe Tsung-ch'ih ise vard yeri
yle aklad: Benim anlayma gre, gerek yalnzca bir defa grlr, bir daha da grlmez.
Bodhidharma ona, Sen benim etimi almsn, dedi.
Tao-y anlayn, Drt unsur botur, be ktle yokluktan ibarettir. Bana kalrsa gerek diye kavranacak
hibir ey yoktur, diye ifade etti. Bodhidharma ona,
Sen benim kemiklerimi almsn, dedi. Sra Huik'o'ya gelince Hui-k'o yavaa dorulup yerinden
kalkt, hibir ey sylemeden saygyla ustasnn
nnde eildi, sonra yerine oturdu. Bodhidharma ona,
Sen benim iliklerimi almsn, diyerek en ok onun
ulat anlay beendiini belirtti.
Bodhidharma daha sonra pirlik simgesi olan
kseyle cbbeyi Hui-k'o'ya verdi, bylece Hui-k'o
in'deki ikinci Zen piri oldu. Bodhidharma'nn pirlii
25
Zen Tarihi
Hui-k'o'ya devrettikten ksa bir sre sonra ld

sylenir. Ama kaynaklarda bu konuda farkl bilgiler
verilmitir. Bazlarna gre Bodhidharma onu
kskanan birka rahip tarafndan zehirlenerek
ldrld ve Ting-lin Tapna'na gmld. Baz kaynaklarsa onun Hindistan'a geri dndn syler.
Ama btn kaynaklarn birletigi bir nokta var ki o da
Bodhidharma'nn ldnde ok yal olduudur. Bir
kaynaa gre ldnde tam 150 yandayd.
Bir efsaneye gre lmnden yl sonra,
inli bir devlet grevlisi bir da geidinde
Bodhidharma'yla karlar. Bodhidharma'nn elindeki
uzun sopann ucunda tek bir hasr ayakkab asldr,
adama Hindistan'a geri dnmekte olduunu syler.
Adam in'e dnnce grdklerini bir bir anlatr.
Anlattklar Bodhidharma'nn rencisi olan
rahiplerde merak uyandrr, bir zaman aralarnda
tarttktan sonra onun mezarn amaya karar verirler.
Mezarda yalnzca bir hasr ayakkab bulurlar, bu
Bodhidharma'nn sopasndaki hasr ayakkabnn br
tekidir.
Bodhidharma'nn in'e yapt bu yolculuun
btn uzak douyu derinden etkilemesi bazlarna
artc gelebilir. Yal bir adam Hindistan'dan in'e
gelir, grt imparatora kaba saba, beklenmeyen
yantlar verir, taa ki kolunu kesip sunana kadar
gerei arayan bir adamla grmeyi reddeder, sonra
da ona akla smayan eyler syler. Sonra
ayakkabsnn tekini sopasna asm yrrken grlr.
Ama Bodhidharma'nn retisi in ve Japonya'daki
Budaclardan, yazar ve sanatlara, devlet adamlarndan askerlere varncaya kadar herkesi etkilemitir.
kinci Pir Hui-k'o
Bodhidharma'dan sonra ikinci Zen piri olan Hui-k'o,
Budac retiyi yalnzca bir tek kiiye retti. Huik'o'nun karlat bu kii Chien-chih Seng-ts'an'd
(Kanchi Ssan; . 606). Seng-ts'an czam hastalna
yakalanmt. Hui-k'o ona, Sen czama yakalanmsn, benden ne gibi bir istein olabilir ki? diye
sordu. Seng-ts'an, Bedenim hasta olsa bile, hasta
birinin zihni sizin zihninizden farkl deildir, diye
yant verince Hui-k'o bu yanttan Seng-ts'an'n ruhsal
yolda ilerlemek iin gereken yetenee sahip olduunu
anlad ve onu rencisi olarak kabul etti.
Sylenceye gre Hui-k'o'yla Seng-ts'an arasnda u konuma geti:
Bu renciniz czama tutuldu, yalvarrm

ustam beni gnahlarmdan arndrn.
Bana gnahlarn getir, seni arndraym.
Seng-ts'an bir sre sessizce oturup dndkten sonra yle dedi: Gnahlarm aryorum, ama
bulamyorum.
O zaman seni gnahlarndan arndrdm.
Bu szler zerine Seng-ts'an gnahlarnn hepsinin yalnzca kendi kafasnda yaratt bir yanlsama
olduunu anlad ve hemen o anda satori'ye erdi. O
zamana kadar Budaclkta eski Hint retilerinin etkisi grlyordu. Kiinin aydnlanmaya ermek iin
nceki yaamlarnda ve imdiki yaamnda yapt
kt davranlarn sonucu olarak biriken kt karma'dan ve gnahlarndan arnmas gerektii inanc
hakimdi. Bunun iin de kiinin yllar yl meditasyon
yapmas, dua etmesi, iyi iler yaparak iyi bir karma
elde etmesi gerekiyordu. Halbuki Zen'de bunlara
gerek yoktu, buddha'lk yle uzaklarda deildi.
Herkes hemen u anda buddha'yd zaten, kiinin tek
yapmas gereken ey btn n yarglarn brakp kendisinin buddha olduunu fark etmekti. Seng-ts'an'n
hastal zamanla iyileti. Hui-k'o'yla karlatktan
iki yl sonra ondan pirlik simgesi olan kseyle cbbeyi
alarak nc pir oldu.
Hui-k'o pirlii Seng-ts'an'a devrettikten sonra
eskiden kalan kt karma'y demek iin bir kente
giderek frsat bulduka insanlara Zen retti. Kim
olduunu insanlardan saklayarak 30 yl boyunca orada burada gezip durdu. Kimi zaman meyhanelere,
kimi zaman baka dkkanlara gidiyordu. Bazen
sokakta vaazlar veriyor, bazen plerle birlikte
sokaklar temizliyordu.
Hui-k'o daha sonra bir tapnan kapsnda
vaaz vermeye balad. Zamanla halk tapnaktaki
rahibin vaazlarna gitmek yerine onun etrafnda
toplanr oldu. Buna son derece kzan rahip Hui-k'o'yu
aslsz bir retiyi yaymakla sulayarak bir memura
ikayet etti, memur da onu lm cezasna arptrd.
Hui-k'o eskiden kalma kt bir karma'nn bedelini
dediine inand iin kendini savunmaya gerek bile
grmedi. 593 ylnda 107 yandayken idam edildi.
Devam edecek
26
Zen iiri
Drt Uyurlar
Yal usta Fengkan uyuyor
sarlm kaplanna,
Shihte'yle Hanshan da
ylece yatyor onlarla.
Gamdan, kederden uzak hepsi,
dalmlar byk bir ryaya,
Ve yal bir aa sessizce
tutunuyor souk uurumun kenarna.
inli Zen rahibi Shao-mu (14. yzyl)
Bu iir nl Drt Uyurlar resminin zerine yazlm. Ressam
Mokuan Reien (.y. 1345) Zen eitimi iin in'e giden bir Japon
Zen rahibi. Yal Zen ustas Feng-kan, nereye gitse hep yannda
dolaan kaplan, nl mnzevi air Han-shan (Soguk Da) ve
arkada rahip Shih-te derin bir uykuya dalm uyuyorlar. Resim
Satori'ye, yani Zen aydnlanmasna ulaanlarn derin i huzurunu
ve sakinliini anlatyor.
27
Japon Sava
Sanatlar
Suavi Kendirolu
Japonya'nn Uzak Dou sava

sanatlar dnyasnda ayrcalkl bir
yeri vardr. Bu lkedeki sava
sanatlar, kta Asya'sndaki
benzerlerinden daha sonra
gelimilerdir ve tarihsel olarak bize
daha yakndrlar. Bat dillerindeki
Sava sanat deyimi, japonca Budo
kelimesinin karl olarak kullanlr.
Burada bir anlam kaymas vardr.
Bu noktaya yazmzda yeri gelince
deineceiz. Budo'nun douu,
geliimi ve yntemleri ile eitli sava
sanatlar yaz dizimizin konusu
olacaklar.
Budonun anlam
Bu kelimenin almn ele alrken japon (ya da in)
yazsnn bir zelliinden yararlanacaz. Kanji
denilen dnce-harfler (ideogramlar) japon yazsnn
temelidir. Budo kelimesi yanyana getirilmi iki kanjinin latin alfabesine uygun yazldr. Bu ve Do iki
ayr dnce olup anlamlar srasyla Sava ve
Yoldur. Bu iki dncenin birleiminden doan
Sava Yolu deyimini amay srdrrsek evirideki
hata payn azaltm oluruz.
Bu : Mzra brakmak, sava durdurmak.
Do : Ruhsal yol ya da iki nokta arasnda ulam
salayan yol.
Yukardaki aklamaya gre, Budo'yu sadece Sava
Yolu olarak evirmek bile bir yanlla neden olurdu. Bat'da savan nasl bir kiilik geliimi yolu olabilecei sorusu zaman zaman kafalar kurcalar. Oysa
bu kelimelere taklmadan nce ayn kelimelerin

kkenlerini (etimoloji) aratrmak daha aydnlatc
olur. Son aklamalarmzn nda Budo'nun derin
anlamnn bir Savamama Yolu, hatta Bar Yolu
olduunu anlarz. Hemen belirtmek gerekir ki, bazen
sokaktaki japon bile bu iki zt anlam gnlk dilde
kaynatrr. Bunun nedeni, bugn Budo'yu temsil eden
dallarn ok farkl dnemlerin etkilerini tamalardr.
Kimisi kkenlerine bal kalma iddiasndayken,
dierleri sporlamlardr. Bugn btn bu eilimler
Budo kelimesiyle zetlenirler.
Kkenler
Japon Sava Sanatlar teknik temellerini in'den
almakla birlikte, gemileri Japonya'nn ve japon
rknn efsanevi yaratllaryla ilikilendirilir. Kojiki
ve Nihongi adl kitaplar Gne Tanra'dan balayarak
ilgin bir kozmoloji (evrenbilim) ve efsane rgs
sunarlar. Kami ad verilen tanrlarn birbirlerini
dourmalar, mcadeleleri ve dnyann yaratl
Japonya'ya zg bir halde sunulur. Sava Sanatlarnn
doular da bu kaynaklardaki olaylara dayaldr.
Japon Kltr, yazdan sanata kadar her alanda in etkisi altnda kalmtr. Bir ada lkesi oluu ve
kendi ortaanda yzyllarca d dnyayla balantsn kesmi olmas, bu in'den ithal bilgilerin
yeniden sentezlenmesini dourmutur. Bugn in ve
Japonya arasnda paylalan her kltr parasna inJapon ikilii hakimdir. Sava sanatlar dahil her alanda bir in tarz, bir de Japon tarz seilir. Burada
ksaca, japon tarznn sadelik zerine kurulu
olduunu syleyebiliriz.
Gnmzde Budo dendiinde, tm Japon
Sava Sanatlar tarihinin anlaldn sylemitik.
28
Japon Sava Sanatlar
Bin yln belgelerle tandmz bu tarihe daha yakndan bakarsak, Budo gerekte sadece belirli bir
dnemi anlatr.
Bu tarih srayla Kobudo, Budo ve Shinbudo
balklarna ayrlr.
Kobudo : Eski Budo (Ko: Eski). 1603
Tokugawa ynetimi ncesi. Bujutsu, yani kelime
anlamyla gerek Sava Sanatlar dnemi.
Budo : 1603-1868 Tokugawa hanedanndan
Meiji dnemine kadar olan dnem. Sava Yolu'nun
douu ve gelimesi.
Shinbudo : Yeni Budo (Shin: Yeni) 1868'den
gnmze kadar. Sava Sanatlar'nn modernleerek
spor, kiilik geliimi vb. amalarla dnyaya ald
dnem.
Bat dnyas birka aratrmac ve yazar dnda bu tanmlara, en azndan uygulama bakmndan
kapal kalmtr. Pekok Batl sava sanat rencisi,
ele ald uran gerekte hangi dnemden etkilendiini ve amalarnn neler olduunu bilmez.
Sava Sanatlarnn imaj ve Budo kltr, sinema
ve televizyondan gelen kurgulardan etkilenmitir.
Yukarda da sylediimiz gibi, Budo tarihi
olduka zengindir. Ansiklopedik bilgileri burada
artarda sralamak yerine, daha sonraki yazlarda yeri
geldike bunlara deineceiz. lk yazmzda, Kobudo,
Budo ve Shinbudo atmosferini ve ruhunu sunmay
tercih ediyoruz.
Kobudo
1603 Tokugawa ogunluu ncesinde Japonya,
yzyllarca sren kargaann ve derebeyi ekimelerinin iindeydi. mparatorun birlik salayamad bu dnemin sonunda Tokugawa ailesi
derebeylerini kontrol altnda alm ve lkeyi mparator adna ynetmeye balamt. Bugn tandmz
sava sanatlar ve aralarnn doumu bu i sava
dnemine rastlar. Kobudo, yani eski Budo'nun yntemleri ve yaklam Bujutsu olarak ele alnabilir.
Jutsu genelde sanat, yordam anlamlarna gelir.
Savan kazanlmas iin strateji, yntem, ara ve
teknik gelitirmek Bujutsu kavramyla anlatlr. Ama
hereyden nce, etkili olmaktr. Dman ldrmek ya
da her ne pahasna olursa olsun etkisiz hale getirmek,

ierdii btn souklua ramen o yllarda gerekliydi ve bu yolda son derece ileri gidilmiti. 1200'lerin
en bandaki Mool saldrlar srasnda japonlar, Kta
Asyas savalarnn teknolojileriyle tantlar. Bu
dnemde japon silahlarnn tasarm ve malzemeleri
deiime urad. rnein Japon klcnn retim yntemleri ve silah olarak etkisi, tarihteki doruuna ulat
(japon samuray klc Katana'nn incelenmesine daha
ilerde bir yaz ayracaz).
1300'lerdeki Kamakura dneminde savalar
Zen'le ilgilenmeye baladlar. Yksek dzeyli askeri
kesimin Rinzai gibi tarikatlara girmesi Zen'in lkedeki konumunu salamlatrd. Zen rahiplerinin
Samuray'larla olan balar zaman zaman eletirilere
konu olmutur. Bu balarn Kobudo dnemi kapanp
Budo dnemi baladnda netletiini greceiz.
Kobudo, Budo ve Shinbudo tanmlamalarnn
o zamanlara ait adlar olmayp, tarih bilimi asndan
ve gnmzden geriye bakmakta kullanldn belirtmeliyiz.
Budo
1603'te Tokugawa ogunluu lkeyi mparator adna
ynetmeye balaynca kkl deiiklikler gerekleti.
savalar sona erdi ve byk ordulara gerek
kalmad. Yzyllarca sren g kavgasnn gerektirdii savaa endeksli geliim, yntem ve teknolojiler, greceli de olsa bir bar anda gereksizdiler.
Samuray snf hari tm snflar silahszlandrld.
Savalar yneten snf konumuna getirildi. ifti,
zanaatkr ve tccarlarsa dier snflar olutururken,
din adamlar bir snf olarak grlmedi-ler.
Btn politik hakimiyetlerine ramen, yzyllarn sava dinamii ve enerjisi Samuraylar hl etkilemeye devam ediyordu. Ancak baz ayaklanmalar
bastrmak dnda savaa gerek kalmamt. Bu
dnemde Geiko (antreman), Dojo (Yol'un renildii yer ya da kabaca antreman yeri), ve Ryu
(okul) kavramlar dodu. rnein gnmz
Kendo'sunun antreman zrh, eski sava zrhnn
estetik ve ada taklidi olmayp, ihtiyalara uygun
olarak 1700'lerde icat edildi.
29
Japon Sava Sanatlar
Artk savalarda krlmayan, bununla birlikte

saylar azaltlan ve kendilerini gelitirecek zamanlar
olan Samuraylar, gnlk askeri almalarnn dnda
da eitim almaya baladlar. Gzelyaz (Shodo), in
dncesi (zellikle Konfyusuluk), Satran
(Shogi), iir gibi uralar bir Samuray'n standart
eitiminin paralarydlar. Bu yllarda Zen Budizm
akm da sava kesimi etkisi altna almaya balad.
Baz tannm Samuraylarn, uzmanlklarn Zen
rahiplerinden aldklar eitimle ilerlettiklerini biliyoruz. Savay ilgilendiren ey lm korkusunu
zmekti. k noktasnda son derece karc bir yaklam da olsa bu yol baz kl statlarnn, japon
kltrnde ender olarak yaayan insanlara da verilen
Kami (tanrsal varlk) payesini edinmelerine kadar
vard. Ne de olsa lm ve yaam sorununu zebilmek tm insanlarn ortak araylarndandr. Dier
toplum snflarndan olanlarn (zanaatkr, tccar,
ifti) lm anlaylar kendi yaamlarna uygun
olarak farkllklar tayordu. Samuraylarn zel
durumlar, her an lmle yzlemek zorunluluundan
gelmekteydi.
Budo'da bu tip yaamsal sorunlarn zme
ulatrlmas, taktik adan etkili olutan bile nce
gelir. Gnmzde Budo almas denilince ne
yazk ki, bu dnemin deil de, daha nceki KobudoBujutsu dneminin ideallerinin arandn grrz.
Oysa Budo denilince Do yani Yol kavram
anahtar konumundadr. Yine de sanatlarn adlarn
oluturan son tak jutsu olarak kalmtr. Jujutsu,
Kenjutsu gibi...
Shinbudo
1868'e gelindiinde Meiji dneminin baladn, bu
dnemde Japonya'nn dnyaya aldn ve reformlarla deitiini grrz. 1900'n ilk yllarna
gelindiinde Japonya whisky ve piyano retmeye
balamtr. O dneme ait siyah beyaz belgesel filmlerde, tozlu sokaklarda geleneksel kyafetli japonlarn
yannda ftr apkallarn da yrdklerini gryoruz.
Bu hzl deiimin ve Batllamann paralelinde
Japonya kendi kltrne yabanclamaya balar.
niversite vb. kurumlar Batl modellere yaklarlar.

Nitekim 30 yl gibi ksa bir srede Japonya, uzun
sren bir ortaadan kp dnyann endstriyel devleri ile teknolojik savaa tutuacak kadar deiir. Bu
ortamda Budo silinmeye yz tutar. Yalnzca ykselen
milliyetilik sava sanatlarn askeri ortamlarda canl
tutmaktadr.
1868 Meiji reformlarna direnen gelenekilerin ayaklanmalar zaman zaman kanl bir ekilde
bastrlmtr. Bu sava tecrbesine sahip Samuray
aristokrasisinin baz yeleri sanatlarn yaatma
arayna girerler. Tm alanlarda Batl modellerin
etkisi altnda kalan lkede ve Budo dnyasnda spor
kavram bir k noktas olarak grlr. Spor o
dnem Avrupasnda da armlar olumlu, modern
ve idealist bir kavramdr. Sava sanatlarnn varlklarn srdrebilmelerinin tek yolu, kiilik geliimine
hizmet etmeye balamalar ve dnyaya malolmalardr. Srayla her branta komisyonlar kurulur.
Bunun en nemli rneklerini Jigoro Kano'nun Judo'su
ve Nakayama Hakudo'nun nderliinde ekillenen
Kendo oluturur. kinci Dnya Sava ncesinde bu
iki bran, komisyonlar tarafndan pek ok geleneksel
sanatn sentezlenmesiyle modernletirilir. Amalar
ve bunu gerekletirecek yntemler belirlenir. En bataki ama ulusa hizmet edecek bireylerin kiisel
geliimini salamaktr. Judo ve Kendo okullarda
zorunlu ders olarak okutulurlar. Gnmzde bu iki
ura devasa camialar haline gelmilerdir. rnein
Kendo dnya apnda 12-15 milyon kii tarafndan
allr. Bu modern sentezlerde, klasik sava sanatlar
teknik ve felsefi anlamda yol gstericidir. Ancak ruh
ve beden saln salamak, etkili olmann
nndedir. Bu tr Budo Japonya'da Shin Budo, yani
yeni Budo olarak anlr. Bu dnemde sanatlarn
adlarnda -jutsu son taks yerini -do son taksna
terkeder. Judo, Kendo, Aikido gibi. Burada Batl
uygulaycnn kendini koruma motivasyonunun
Yeni Budo idealleriyle rtmediini tekrarlamakta
fayda var.
30
Japon Sava Sanatlar
Sonu
Sava sanatlarna etkili olma kriteriyle baktmzda Kobudo'nun Budo'ya, Budo'nun da Shinbudo'ya
(20. yzyl) stn geldiini kabul ediyoruz. Ancak
lm ve yaam ayran ey yalnzca teknik deildir.
Japon savas bedenini glendirirken bunun bir
snr olduunu grerek, ruhun neredeyse sonsuza
kadar glenebileceini kefetmitir. Gnmz
Budo'lar bu ideali hl yaatmaktadrlar. te yandan
eski sava alanlarndaki tecrbenin artk kimsenin
elinde olmadn da kabul etmek gerekir. zellikle
bir Bar a peinde koan modern insann
ihtiyalar eskisinden ok farkldr. Onun kendi
yaamn ve lmn kavray Samuraylarla ayn
olamaz. Saylar binleri bulan farkl sava sanat
stilinin hocalar tarafndan (bilinli olarak) yeni aa
aktarlmay, bu ynde bir fedkrln sonucudur.
Tm eletirilere ramen, Shin Budo'nun hunharlk ve
lm nedir ok iyi bilen kiiler tarafndan kurulduu
unutulmamaldr.
Bundan sonraki yazlarda birer birer sava

sanatlarn ele alacaz. Kyudo, Kendo, Judo, Aikido,
Jodo, Ninjutsu vb. sanatn tariheleri, yntemleri,
felsefeleri ele alnacak. Zaman zaman da kategori
dna karak, kh Samuray'n gnlk yaamna, kh
japon klc Katana'nn yapmna veya sava
sanatlarnn sembolizmine gz atacaz.
Kendo
* K l c n Yo l u
lkemizde Kendo ve buna bal
branlarn (aido) dnya standartlarnda
alld bir ortam var. stanbul Kendo Kulb,
1999dan beri uzman eitimci kadrosu ve nitelikli
eitim programyla Japon kl geleneinin
lkemizdeki ncs olmutur.
almalarmz Avrupa Kendo Federasyonuna
(E.K.F.) bal olarak srdrlmekle birlikte,
etkinliklerimiz Dnya ve Japon Kendo
Federasyonlar tarafndan da tannmaktadr.
Sizleri gerek Budo atmosferiyle dolu olan
Dojomuza bekliyoruz.
Bilgi iin :
http://www.geocities.com/kendo_ist
E-mail : kendo_ist@yahoo.com
.K.K. bir Trkiye Kendo Komitesi yesidir (www.geocities.com/kendokomitesi)
Program
Pazartesi
aramba
Perembe
19:00-21:00
19:15-20:15
20:15-21:15
18:30-20:30
Kendo
aido
Kendo
Kendo
Cumartesi
11:00-13:00
Kendo & aido
Yer
Beyolu Spor Kulb: Bykparmakkap Tel Sk. Beyolu - st.

(Taksim-Galatasaray ynnde soldan 3. sokak)
stanbul Kendo Kulb

1999dan beri Klcn Yolunda...
31
Farkndalk
(1)
lhan Ermete
) szc (Not 1) 'her eyi iyiletiren',

Eski Yunancadaki panakeia (
'her derde deva' anlamna gelir. Panakeia farkndaln nemli bir niteliini
anlatmak iin ok uygun bir szck, nk farkndalk hemen her hastalk,
sorun ya da zorluk iin bir are.
arkndalk hemen her rahatszl iyiletirmeye,

her sorunu zmeye yardmc olabilecek bir uygulama. Bata Zen ve Budaclk olmak zere btn
gizemci retiler farkndaln gelistirilmesi gereken
ok nemli bir yetenek olduunun altn srarla izerken, bedensel terapi yntemlerinden psikoterapiye,
okltizmden tbba varncaya kadar birok baka sistemde de farkndaln yararlarn anlata anlata
bitiremiyorlar.
Farkndalk kavram karmza ounlukla
Zen, Budaclk, Yoga gibi gizemci retilerle ilgili
alanlarda kyor. Bununla birlikte, bu kavrama yalnzca gizemciliin bak asyla bakmak, farkndal
yalnzca gizemcilerin dnyasna ait bir kavram sanmak bir hayli snrlayc olabilir. nk farkndalk
gizemcilikten baka psikoterapiden tutun saaltma,
sanatsal yaratcl arttrmadan kolay doum yapmaya, okltizmden Taocu ve Tantrac sevimeye, bilinli rya grmeden sanat eitimine, eitli bedensel
ac ve arlar kontrol etmek ve eitli sorunlara
zm bulmaktan Kung-fu, Karate, Aikid, Kend
gibi sava sanatlarna kadar birok alanda son derece
etkin bir uygulama olarak kullanlmakta. Bu nedenle
bu yazda farkndalk konusuna geni bir bak asndan yaklaacaz.
Farkndal incelemeye balamadan nce,
gelin isterseniz tanmn yapalm: Farkndalk deneyimlenmekte olana bilinli olarak dikkat etme durumudur(Not 2). Bu tanmdaki farkndalk (awareness),
bilin (consciousness), ve dikkat (attention) szcklerinin aslnda ayr ayr anlamlar olmakla birlikte,
Budaclk, Zen, Yoga, T'ai-chi, Zen, tasavvuf, beden
terapisi, psikoterapi gibi deiik alanlarda bu ve bunlardan tretilen szckler farkndal ifade eden terimler olarak karmza kyor. Bunlarn arasnda en
sk rastlananlar, 'bilinlilik' ve 'dikkat.' rnein u
Zen anekdotu farkndaln, zihnini tek bir ie odaklaKlanNews / Say 1 / Haziran 2003
mann, youn bir dikkatin nemini ok iyi vurguluyor:

Adamn biri Zen ustas kky'ya gider ve Saygdeer
usta, ltfen benim iin Zen'in en derin bilgeliini anlatan
birka deyi yazar msnz? diye rica eder. kky derhal eline
fray alr ve kada 'Dikkat' szcn yazar. aran adam
Hepsi bu mu? diye sorar, Baka bir eyler daha eklemeyecek misiniz? kky bunun zerine kada Dikkat. Dikkat,
diye yazar. Adam biraz sinirlenerek, yi ama, der, bu
yazdklarnzda fazla bir derinlik ya da incelik gremiyorum
ben. kky bu defa yle yazar kada: Dikkat. Dikkat.
Dikkat. Adam biraz kzgn bir halde, Bu 'dikkat' szc de
ne anlama geliyor? diye sorar. kky onu nezaketle yantlar:
Dikkat demek dikkat demektir.
Farkndaln levleri
Farkndaln iyi bir ey olduunu az ok anladk,
peki ama bu farkndalk ne ie yarar? Farkndaln
deiik alanlarda deiik ilevleri olmakla birlikte iki
temel ilevi olduunu syleyebiliriz: Birincisi, bize ilk
elden deneyim yoluyla kendimizle ve evremizdeki
dnyayla ilgili nesnel bilgiler vermek. kincisi (ki bu
ilev de aslnda birinciyle iiedir), bedenimizde, zihnimizde, ve ruhumuzda btnle ulamamza
yardmc olmaktr.
32
Farkndalk
Farkndaln Birinci levi:

lk Elden Deneyimlerle Nesnel Bilgiler
Kazanmak
Kendine Yabanclama
imdi gelin nce farkndaln ilk ilevini ele alalm.
Biz insanlar kendimize, kendi doamza byk lde
yabanclam durumdayz. Bu yabanclamann
sonucunda kendimizde bir eylerin eksikliini
hissediyoruz, ama eksikliini hissettigimiz bu eyin
ne olduunu tam olarak bilemiyoruz. Kim ya da ne
olduumuz zerine pek az bir fikrimiz var. Tabii ki
nasl grndmz, snav ya da yetenek testlerindeki performansmz, baz eylerde baarl baz
eylerdeyse baarsz olduumuzu, baz insanlarn
bizi sevdiini, bazlarnnsa bizden holanmadn,
ve saire, ve saire birok ey biliyoruz. Ama bu bilgilerin kaynan hi dndnz m? Kendimizle ilgili
bildiklerimizin hemen hepsi kendi iimizden deil
dardan rendiimiz eyler. Bunlarn byk bir
blmn ailemizden, arkadalarmzdan, retmenlerimizden, kitaplardan, ve medyadan rendiklerimiz oluturuyor. Bu bilgilerin kendimizi tanmada ok
nemli olduu kesin, ama bu bilgilerin bizi ancak
belirli bir yere kadar gtreceini de gzden karmamak gerekiyor.
Yalnzca Dnceler Yoluyla Bilmenin
Dezavantaj
Bat felsefesinin Uzak Dou felsefesine gre eksik
ynlerinden biri, insan, dnyay, evreni yalnzca aklla ve mantkla anlamak zerinde srar etmesidir.
Hemen hepimiz aklla anlalan, dardan renilebilen bilgiye iimizden gelen, dorudan doruya
deneyimlediimiz bilgiden daha fazla nem veririz.
nk hepimiz her eyi dnceler yoluyla bilme,
dncelerle kavrama alkanlnn esiri olmu
durumdayz. Bu alkanln kkeninde yatan inan,
dncenin alglardan, igrden, duygulardan daha
gvenilir, daha tutarl, daha salam olduudur. Yunan
felsefesinin etkisiyle Bat'l dnrler alglarla bilme
ile dnceyle bilme arasnda bir ayrm yapmlardr,
onlara gre duyum ve alglardan oluan veriler zihnin
bilisel kavrayndan daha deersizdir ve ikinci derecededir. Ortaa dnrlerinden tutun on yedi ve on
sekizinci yzyl rasyonalistlerine kadar pek ok
felfese ekol, duyularmzdan gelen mesajlarn kark
ve belirsiz olduu ve onlar akla kavuturmak iin
akla, usa vurmaya gerek olduu grn savunmutur. Benzeri bir biimde, duygularn da dncelere
gre deersiz olduu kabul edilmitir. nk duygular, doas gerei, nceden bilinemez ve gvenilir
deildir, bunun iin de etkin bir biimde ilevde
bulunmamza engel olur. Halbuki akl nceden
bilinebilir ve kontrol edilebilir, bu nedenle aklla,
dnceyle yaplan hareketler daha kesin ve emindir.
Bu inanlar bize duygularmz dncelerimizle kontrol etmeye almamz gerektiini syler. Bunu yapmaya altmzdaysa ou kere kendimizi bir
duygu-dnce atmasnn iinde buluruz.
Gnmzde byk bir bilgi birikimine
sahibiz. Bilimde, teknolojide bir hayli ilerledik, stelik eski alara gre, ok uzaa gitmeye gerek yok
yzyl ncesine gre, bu bilgiler ok daha geni bir
alana yaylyor. Ama btn bu ihtiaml bilgi zenginlii iinde insanlk belki de gelmi gemi en mutsuz
dnemini yayor. Her gelen nesil dnyann ktye
gittiini sylyor. Peki neden? Bunun tabii ki birden
fazla nedeni var, ama nemli nedenlerinden biri
kendimize yabanclam olmamz. Hemen hepimiz
kendimizi dncelerle, szcklerle tanyp tanmlayabiliyoruz, ama iten gelen bilgiye, alglarmzn
sylediine, kendimize, bedenimize yabanclam
yasyoruz. te farkndalk bize iten gelen bilgelie
ulaabilmemiz iin bir yol ayor:
Kendi iine dnerek
Kendi doasn kendisi dorulayan,
Kendi doasnn doaszlk olduunu bulan kii
Bo szlerin tesine gemitir.
Zen ustas Hakuin
Eer yalnzca kendinizi kavramsal dnceden
kurtarrsanz, her eyin stesinden gelmi olursunuz.
Zen ustas Huangpo
Bizse ne yapyoruz, hep dnyoruz. Her

eyi dnerek zmeye alyoruz. Halbuki amanizmden tutun Uzak Dounun gizemci geleneklerine
ve tasavvufa varncaya kadar birok reti, bizi mutlulua, i huzuruna, aydnlanmaya gtrecek bilginin
yalnzca ve yalnzca iten gelen bilgi olduunu
sylyor srarla.
Budaclkta Farkndalk
1960'larda Bat'da ortaya kan nsan Potansiyeli
33
Farkndalk
hareketi ve New Age akmnda da ska deinilen

farkndalk kavram, byk lde Budaclktan etkilenmitir. Yine Bat'da yaygnlaan Uzak Dou
felsefeleri iinde de bu kavramn zerinde en ok
duran Budaclktr. Bunun iin Budaclk farkndalkla ilgili herhangi bir yazda temsilci konumuna getirilmeyi hak ediyor. Biz de burada farkndaln
gizemcilikteki yerini incelerken Budaclarn sati
kavramn ve vipassan tekniklerini inceleyeceiz.
Sati
Budaclkta farkndalk kavramna sati(Not 3) ad verilir.
Budacla gre, farkndalk almas yapmak
demek, soluk alp vermek, yrmek, yemek yemek
gibi her gn yaptmz edimler de dahil olmak zere
btn edimleri bilinli olarak gerekletirerek ve saf
gzlem yapma tutumunu yerletirerek derin bir bilgelie ulamaktr. Bu almaya ounlukla kiinin
bedeninin edimlerini izlemesiyle balanr. Daha sonra
farkndalk duyulara, dncelere, ve dnrken kullanlan sembollere yneltilir. Farkndalk almasnn
amac meditasyonla ayndr ve kiinin srekli olarak
meditatif bir zihinsel durum iinde olmas salanmaya allr. Ayn zamanda, bu uygulama hibir
nesne, duyum, ya da kavramn kalc olmadnn,
bunlarn hepsinin geici olduunun anlalmasna
yardmc olur.
Budacla gre farkndaln drt temeli
vardr, bunlara satipatthana, yani 'farkndal oluturmak' ad verilir. Bu drt yntem farkndaln
bedene, duygulara, zihne, ve zihnin ieriine
yneltilmesidir. Buddha bu yntemin tek basna kiiyi
nirvana'ya, yani aydnlanmaya gtrebileceini
syler. Bedene yneltilen farkndalkta, kii soluk alp
verii, duruu, btn edimleri srasnda zihninin
berrak olmas, bedenini oluturan drt unsur (toprak,
su, ate, hava), ya da lm zerinde younlar.
Duygulara yneltilen farkndalkta bir Budac zihnindeki holanma, kzgnlk, ihtiras, nefret, sevgi, efkat
gibi eitli duygular izleyerek btn bu duygularn
doas gerei gelip geici olduunu grmeye alr.
Zihne yneltilen farkndalkta, zihinde oluan btn
bilin durumlar izlenir. Zihnin ieriine yneltilen
farkndalkta ise, kii btn varlklarn neden-sonu
ilikisine bal olduunun, kendinden bir ze sahip
olmadnn, biim, duyumlar, alglar, zihinsel
oluumlar, ve bi-lincin kalc olmadnn farkna varmaya alr.
Vipassan
Sati ya da farkndalk kavramyla iie olan bir meditasyon yntemi de en temel Budac meditasyon
teknii olan vipassan'dr. Kavray, sezgi yoluyla
anlama gibi anlamlara gelen vipassan ounlukla
'kavray meditasyonu' olarak eviriliyor ama ocukluunu Rus igali altndaki Kars'ta geirmi olan
modern gizemci G.I. Gurdjieff'in (1877-1949) kendi
sistemine uyarlad bu teknie vermi olduu 'kendi
kendini gzlemleme' (self-observation) ad bu uygulamann esasn ok daha iyi aklyor.
Vipassan bir meditasyon yntemi olmakla
birlikte, yalnzca gnn belirli saatlerinde bir yerde
tek banza oturup bada kurarak yaplan meditasyonlardan nemli bir fark var. Vipassan yaamdan
kopuk, ayr bir meditasyon teknii deil, tersine
yaamla iie, yaamn her annda uygulanabilecek
son derece pratik bir teknik. Bu yanyla meditasyona
zaman ayramayacak kadar megul olanlardan yalnz
kalabilecekleri sessiz bir ortam bulamayanlara,
dzenli bir yaamlar olmad iin meditasyonu
dzenli yapamayanlardan rahata bada kuramayanlara ve baz zor meditasyon tekniklerini renemeyenlere kadar birok kii iin ideal bir meditasyon
teknii vipassan. Bu teknik yaamn gereklerinden
uzaklamay, yaamdan kamay amalayan bir
teknik de deil; yaamla, gnlk edimlerimizle, sevin ve zntlerimizle balantl; deneyimlerden
uzaklamamz deil tersine btn bu deneyimlerin
iine girmemizi salayan bir teknik.
En temel vipassan teknii, gn boyunca ite,
okulda, evde, zel yaamnzda, kalabalkta ya da yalnz banayken yaptnz btn edimlerin olabildiince farknda olmaktr. Vipassan'y yrrken,
otururken, ayakta dururken, yatarken, her zaman ve
her yerde yapabilirsiniz. Farknda olmaya altnz,
btn konsantrasyonunuzu vererek yaptnz bu
edimler, bir i yapmak, bir sz sylemek, alveri
yapmak, ev ileriyle uramak, ders vermek, bahe
sulamak, araba srmek gibi herhangi bir edim olabilir.
Yani vipassan'y ister ayakkabnz balarken, ister
yry yaparken, ister televizyon izlerken, ister i
yerinizde bir dosya hazrlarken, ksacas aklnza
gelebilecek her edimde alabilirsiniz. Bylelikle
farkndalk yetenei yalnzca oturup meditasyon
yaparken degil, gnlk yaamn her annda bilenmi,
gelistirilmi olur.
Vipassan'nn nemli bir zellii farkndaln
34
Farkndalk
ounlukla grme, dokunma, iitme, koklama, tad

alma gibi duyular zerine younlamasdr.
Dikkatinizi duyulardan gelen duyumlarn kafanzda
yaratt ikinci el dncelere, anlara, yorumlara
vermek yerine, pasif bir tutumla btn bu duyumlar
olabildigince ak bir zihinle, yargda bulunmadan,
yorum yapmadan, iyi-kt, doru-yanl gibi ayrmlara girmeden, karlatrma yapmadan, sulamalarda
bulunmadan, kmsemeden, kamaya almadan
tarafszca izlemelisiniz (Not 4). Deneyimlerinizi onlara
iyi-kt, doru-yanl, gzel-irkin gibi etiketler
yaptrmadan izlemelisiniz. Yalnzca bedeninizde ve
zihninizde olan bitenleri dorudan doruya deneyimlemelisiniz. Kavramlarn, grlerin, artlanmalarn,
yorumlarn dnyasnda yaamay olabildiince
brakp bedeninizin fiziksel gereklerini btnyle
deneyimlediiniz bir yaam srmelisiniz. Byle yapmakla, kendinize zmlemeniz gereken bir sorun
olarak bakmay bir kenara brakp iinizdeki kendinize has gzellii, glerinizi, ve yeteneklerinizi nasl
artrabileceinizi grebilirsiniz.
Vipassan meditasyonu bir kendini gelitirme
projesi deildir. Amerikal Budac rahibe Pema
Chdron vipassan'y kendimizi atp daha iyi bir ey
olmak iin kullanmayz, diyor ve ekliyor: Bu, u
anda olduumuz kiiyle arkada olmaktr. Maureen
Cook'un szleri de Chdron'un bu grne paralel:
Benim asl grevim kendimi deitirmek deil kim
olduumu tanmaktr. Bununla birlikte, yargda
bulunmakszn bir andan dierine tam olarak ne
yapyor olduunuzun derinden farknda olduunuz bir
zihin durumu gelitirmek, size gerek deiimin
kendiliinden ortaya kaca bir zemin hazrlar.
inde bulunduunuz anda iinizden gelen sesleri, meli, -mal'lar ya da geici hevesler tarafndan biimlendirilmemi sesleri duyarsnz. Canl olmann,
yayor olmann nasl bir ey olduunu hissedersiniz.
Bedeninize ve zihninize duyarl bir hale gelerek ince
eyleri ayrt etmeyi, benliinizin derinliklerini alglamay renir, bedeninizin bilgeliiyle uyum iine girersiniz.
npnasati ve Dier Solunum Farkndal
Teknikleri
Budaclktaki vipassan tekniinin temel uygulamalarndan biri de kiinin solunumu zerinde younlat npnasati'dir. Bir baka deyile, npnasati
solunum zerinde meditasyondur. npsati yapan
kimse, soluk alp verirken olabildiince uyank
olmaya alarak soluun getigi burun deliklerinde,

boazda, akcierlerde, gs kafesinde, diyaframda,
karnda oluan duyumlarn elinden geldii kadar ok
farknda olmaya alr. Kii bunu yaparken gnlk
olaylarn solunumunun nitelik ve niceliinde yaratt
kk ya da byk deiikliklerin de farkna varmaya
balar. Solunum bilinli olarak yaplr ve dikkatle
izlenir; bununla birlikte solunum Yoga'da olduu gibi
dzenlenmeye allmaz, yalnzca pasif bir tutumla
izlenilir. almann daha sonraki aamalarnda,
bilenmi olan farkndalk ve konsantrasyon yetenei,
dier zihinsel ve bedensel ilevlere yneltilir.
Benzeri solunum farkndal tekniklerine
Taoculuk, Hinduizm, ve slam tasavvufunda da rastlanr. Taocu isel almalar ve meditasyon almalarnda solunum nemli bir yer tutar. sel alma
(nei-kung) ya da isel iksir (nei-tan) ad altnda
toplanan enerjiyi beslemek (fu-ch'i), deri solunumu
(fu-hsi), enerjiyi bedende dolatrmak (hsing-ch'i),
enerjiyi eritmek (lien-ch'i), soluu tutmak (pi-ch'i),
fets solunumu (t'ai-hsi), fets beslemek (t'ai-shih),
enerjiyi uyum iine sokmak (t'iao-ch'i), enerjiyi yutmak (yen-ch'i) gibi Taocu tekniklerde, solunuma konsantre olarak isel enerjiye duyarl hale gelmeye,
bedendeki psikofiziksel srelerin farkndalnn
gelitirilmesine allr. Bu yolla ch'i denilen yaamsal enerji biriktirilir, bedende dolatrlr, ve daha latif
enerji biimlerine dntrlr. Ancak bu Taocu
almalarn Budac tekniklerden fark, edilgen bir
izleme yerine etken bir tutumla enerji akn kontrol
etme amacn tamasdr.
Hinduizmin bir kolu olan Yoga felsefesine
gre, btn yaayan canllar her soluk alta farknda
olmakszn So'ham, yani [Ben] O'yum,
mantra'sn yineleyip dururlar. Bu mantra ben lmsz Ruh'um, ya da ben Tanr'ym, anlamlarn tar.
Yoga'ya gre kii soluk verirken Ham'sah, yani
Ben O'yum, mantra'sn yineler. (Bu iki mantra'nn
ifade ettii, insann yaratcsyla bir olduu inanc,
tasavvuftaki Ene ente, ente ene, yani, Ben senim,
sen bensin, ifadesinde de aynen grlmektedir). Bu
mantra'nn doumdan lme kadar aralksz olarak
srdne inanlr. Yogin ya da yogini (Yoga alan
erkek ya da kadn) verdii her soluu Brahman'a, yani
Tanr'ya sunar ve karlnda aldg her solukta
Brahman tarafndan kutsanr. Bilinsiz olarak yinelenen bu mantra'nn anlamn anlayan, yani onun farkna varabilen bir yogin, ruhunu balayan btn
balardan kurtularak aydnlanmaya ular.
35
Farkndalk
Hinduizmdeki bu anlaya benzer bir inan

tasavvufta da karmza kar. Sufilere gre her
insann soluu bedenine ha sesiyle girip kar. Yani
insanlar bunun farknda olsalarda olmasalar da her
solukta zikir ekerler. Ama kii bunun farknda
olmadndan bu gerek anlamda bir zikir saylmaz,
uykuda sayklanan bir sz gibi yararszdr. Sufilerse
her an bu zikrin farknda olanlardr. Ayrca
Nakibendilerde Budac npnasati'yle ayn olan bir
teknik bulunur, hu der dem ad verilen bu teknikte,
kii her soluunu bilinli olarak alp vererek solunumunu izlemek yoluyla her an uyank olmaya, ann
farknda olmaya alr. Mutasavvf ehabettin
Shreverdi, Nefesine sahip olmayan nefsine sahip
olamaz, nefsine sahip olmayanlar da helak olanlardr, demitir.
Burada ve imdide Yaamann nemi
Vipassan ve npnasati gibi teknikleri yaammza
uygulayarak farkndalmz gelitirmemiz iin
burada ve imdide yaamamz gerekir. Zaten bu
teknikleri uygulamak demek burada ve imdide
olmak demektir. Hemen hepimiz ou zaman ya
gemite ya da gelecekte yaarz. Dardan
bakldnda burada, u anda bir eyler yapyormu
gibi grnrz, ama aslnda kafamzdaki dncelerimizde, hayali sorun ve endielerde, gemiteki
anlarda, gelecekle ilgili istek ve speklasyonlarda
yaamaktayzdr. u anda yaamay bilmeyiz ve yapmakta olduumuz eyden zevk alamayz. u andan,
yapmakta olduumuz iten memnun, honut
deilizdir, kendimizi yapyormu gibi grndmz
ie vermeyiz. oumuz yaammz hele u ilerimi
bir bitireyim de, bayram gelsin de, u skk dnemi
bir atlatalm da, u nezlem bir gesin hele, gibi szlerle geirip gideriz. Gerekten yaamay hayal ettiimiz
zamanlar nedense hi gelmez, umut ettiimiz mutluluk hep gelecekteki bir zamana ertelenir.
Bazlarmzsa u liseyi bir bitirsem, diye baladklar
ertelemeyi niversiteden bir mezun olaym, askerliimi bitireyim, bir ie gireyim de, hele bir terfi edeyim,
nce ocuklar bir bytelim, u emeklilik bir gelsin
de, diye srdrp gideriz de, sonra da artk bizi
topran ektiini syleyip aclarmzn, dertlerimizin dinmesi iin lm beklemeye balarz.
Gemii ya da gelecei dnmeden,
deitiremeyeceimiz bir gemi iin zlmekten ya
da asla kesin olarak bilemeyeceimiz bir gelecek iin
endielenmekten frsat bulup burada ve imdide olaKlanNews / Say 1 / Haziran 2003
bildiimiz zaman bile ounlukla kafamz bitmek

tkenmek bilmez dncelerle doludur. Halbuki
farkndaln gelitirenler bu balardan kurtulmu
olmann hafifliini ve zgrln yaarlar. Buddha
kendisine izdelerinin neden bu kadar neeli olduklarn, neden evrelerine k satklarn soran birisine
u yant vermitir:
Ne gemiten pimanlk duyuyorlar ne de derin derin gelecei dnyorlar. imdide yayorlar. Onun iin neeliler.
Aptallar gelecei derin derin dnerek ve gemiten pimanlk duyarak kesilmi yeil yapraklar gibi kuruyup
solarlar.
Tasavvufta gemi ve gelecek kaygsndan

kurtulmu, imdiki an yaayan sufiler ibn'l vakt yani
zamann olu diye anlrlar. Hayali'nin u dizeleri
de Buddha'nn yukardaki szlerini anmsatyor:
Harabat ehline dzah azabn anma ey zahid,
Ki bunlar ibn-i vakt olmu gam- ferday bilmezler
(Yoklua ulam olana cehennem azabndan sz

etme ey dervi,
Onlar ki zamann olu olmular, yarn iin kayglanmay bilmezler)
Gerek u ki biroumuz kendimizi gemite
yaamaktan ve gelecei dnmekten kurtaramyoruz. Halbuki zaman hi durmuyor, yoluna devam
ediyor. Anlar arkasna anlar parmaklarmzn arasndan akp giden sular gibi bizden uzaklap bir daha
geri dnmemecesine gemi denen okyanusa
karyor. Bizse burada ve imdide yaamann nemini kavramadan yaayp gidiyoruz. Ama gemite
yaayacak ya da gelecek iin endielenecek
zamanmz olmadn tam olarak kavrayanlar,
btnyle burada ve bu anda yayorlar. nl bir sufi
iirinden alnan u dizeler burada ve imdide yaamann nemini ok sade bir biimde ifade ediyor:
Ey gnl, imek dilersen cam- cem,
Verme mrn hebaya ey didem,
Dem bu demdir, dem bu demdir, dem bu dem!
(Ey gnl, imek dilersen birlik arabn,
Geirme mrn boa ey gzm,
An bu andr, an bu andr, an bu an!)
36
Farkndalk
(Birlik arabn imek, Tanr'ya kavumay simgeler.

Dem ise an, zaman, ve soluk anlamlarna gelir. Sufiler
Dem bu dem, saat bu saat, da derler.)
eitli Gizemci retilerde Farkndalk
almalar
Yukarda da ksaca deinildii gibi, farkndal
gelitirmeye ynelik teknikler yalnzca Budaclkta
degil btn gizemci sistemlerde vardr. rnein
Taocu almalardan biri olan ve son yllarda Bat'da
ok yaygn bir hale gelen T'ai-chi, bedensel farkndalk yoluyla farkndal arttrmay amalar. Yine
Taocu meditasyon tekniklerinden olan isel
glmseme, alt saaltc ses, mikrokozmik yrnge
meditasyonu gibi uygulamalar da isel enerjiye ve
bedenimizdeki enerji merkezlerine konsantre olarak
bedenimizdeki yaamsal enerjinin farkna varma,
duyarllmz gelitirme amacn tar.
Benzeri biimde, Hatha Yoga durularnn
(asana'larn) amalarndan biri de bedensel ve zihinsel farkndal artrmaktr. Yoga ve Tantra'da
prnyama ad verilen solunum ve enerji almalar
da, solunumun ve yaamsal enerjinin farkndaln
gelitirmeyi amalar.
slam tasavvufunda da birok farkndalk
almas vardr. rnek olarak Nakibendilerin kulland iki teknik verilebilir. Naki yolunun on bir
kelimesinden uyanklk (nigh dast), yani dikkati solunum zerine vererek akla gelen btn dnceleri
savuturmak, Allah'tan baka her eyi kalpten karmak, ve admlara bakmak (nazar ber kadem), yani
kiinin yrrken baklarn srekli olarak ayak ular
ya da yrd yer zerinde tutarak dikkatinin dalmasn nlemesi, tasavvuftaki farkndalk almalarndan yalnzca ikisidir. Yaptklar demircilik,
marangozluk, keecilik gibi eitli zenaatleri bir
tasavvuf eitimi olarak kabul eden ve kutsal sayan
Ahiler de, ilerini bir tr ibadet gibi yaparlar, btn
dikkatlerini yaptklar ie verirlerdi.
Farkndalk uygulamas, daha nce de belirtildii gibi, Gurdjieff'in sisteminde kendi kendini
gzlemleme (self-observation) olarak bilinmektedir.
Krishnamurti'yse buna seimsiz farkndalk der.
Don Juan'n Carlos Castaneda tarafndan
anlatlan retilerinde de gz bir noktaya odaklamadan gr alanna giren her eyi grme, doru
yrme biimiyle yrme, parmaklar kvrarak
dikkati kollara ekme gibi tekniklerin amac farkndal gelitirmek ve kiinin nagual'le dorudan
doruya balantya gemesini salamaktr. Castaneda

kendisiyle yaplan bir rportajda farkndalk zerine
unlar syler: Don Juan gibi bir amann istedii
farkndaln artrmaktr, yani, mmkn olan tm
insani alglarla alglayabilmektir...
Btn bu farkndalk almalarnn ortak
amac, kiiyi kendisine, yaad dnyaya yabanclamadan kurtarmak ve kendini bilmektir. Sonu
olarak yukarda sorduumuz peki ama bu farkndalk
ne ie yarar? sorusunun ilk yant udur: farkndalk
bizim ilk elden deneyim yoluyla kendimizle ve
dnyayla ilgili nesnel bilgiler kazanmamz salar. Bir
baka deyile, farkndaln ilk ilevi, dardan gelen
bilgiyi ieriden gelen bilgiyle dengelemek, gerektii
yerde dardan gelen bilginin yerine kendi iimizden
gelen bilgiyi koymaktr.
Notlar
(Not 1)
: Bu szck tp tanrs Aesculapius'un kzkardesi olan

tanra Panakeia'dan gelmektedir.
(Not 2)
: Buradaki tanm The HarperCollins Dictionary of
Philosophy sayfa 27'den deitirilerek yaplmtr. Bu
felsefe szlndeki tanmn asl yle: Farkndalk
Deneyimlenmekte olana bilinli olarak dikkat etme edimi.
Bununla birlikte, farkndalk bir edimi olduundan ok bir
durumu belirttii iin, edimin yerine durumu koymay
daha uygun grdk.
(Not 3)
: Budaclktaki sati kavram, ngilizceye genellikle
mindfulness olarak evriliyor. Mindful, dnceli, unutmaz,
anmsar gibi anlamlara gelmekle birlikte, mindfulness'n
Trkede tam bir karl yok. Bu nedenle sati karl
olarak farkndalk (awareness) szc kullanld.
Budaclkta kullanld biimiyle, hem mindfulness hem de
awareness farkndalk kavramn belirtiyor.
(Not 4)
: Vipassan'da kiinin kafasnn iindeki dncelerin
yapt geit trenini izledigi teknikler de vardr; bir plan
yapmanz, ileriniz iin endielenmeniz, bir tartmay
anmsamanz, ya da nemli birisine ne diyeceinizin
provasn yapmanz gibi dnceler zerinde de farkndalk almas yapabilirsiniz.
Yazmz,
Farkndaln kinci levi
ile devam edecek
37
evre
Gnlk hayatta radyasyon

Radyasyonun zararlarn 1986'daki ernobil kazasndan ancak aylar sonra anlayabildik. Bu konudaki bilinliliimiz o kadar ileri gitmiti ki, burnumuzun
ucunu evden darya kartp kartamayacamz ya
da gnl rahatlyla st iip iemeyeceimizi merak
santral kurulmasn yasaklam olmasdr. Byk

Britanya'da, ernobil kaynakl radyasyonlar yznden binlerce kiinin kansere yakalanaca tahmin
ediliyor. Ne yazk ki, bir bireyin radyasyona her kurban veriliindeki gibi, bu durumda da bulama
vakalar anonim snfna sokulacaklar. Yani nedeni
belirsiz snfna...
Havann ve sularn kirlenmesini hibir ekilde
kmsemek istemiyorum. Ancak radyoaktif kirlenme, insanln bugne dek tand kirlenmelerin
iinde dierleriyle kyaslanamayacak kadar byk bir
nem tayor. Schumacher, unlar sorgular:
Radyoaktif paracklarla dolu havay solunur klmak
neye yarar?
Toprak ve su bu kadar kirlenmiken havay korumak
neyi zer?
eder olmutuk. Baz kurumlar bizleri bilgilendirip

rahatlatmadklar iin eletirdik. Birok nkleer
santral ok daha yaknmzda bulunuyor. Ancak ernobil kazasndaki mesaj, herhangi bir nkleer kazadan
btn dnyann et-kileneceiydi. Kayna ne kadar
uzak olursa olsun Radyasyon, modern an getirdii
tehditlerden biridir. Kazadan on yl sonra dahi
Norveli tarmclar hayvanlarn korumak iin inanlmaz nlemler almak zorundalar. Burada zc olan,
Norve'in uzun zaman nce topraklarnda nkleer
Radyasyon Tipleri
Radyasyon (ma) ve n ayn doa olaynn iki
yandr. Biri tanecik, dieriyse elektromanyetik dalga
yaylmasn anlatr. kisi de madde ile karlatklarnda onu titretirirler ve bu etki maddeyi bozunuma
uratabilir. Tek tek hcreleri ldrmelerinin yannda,
DNA molekln de bozabilir ve hcre retimi
srecinde deiiklik yaratabilirler. yonlatrc nlar
(radyasyonlar) alfa, beta, gama (X n) ve UV dalga
boyunun bir blmnden oluurlar. Nkleer santral-
Radyasyonla
yaamak...
Derleyen : Suavi Kendirolu
38
evre
lardan yaylabilecek tehlikeli malar bu trdendir.

te yandan iyonlatrc olmayan, yani maddeyi
deitirmeyen mlar da evreyi etkilerler. rnein
enerji dalgalar bir ktle ile karlatklarnda sy arttrrlar. Gnmzde bilimadamlar bu nlarn da
insan saln nasl etkilediklerini sorgulamaktadrlar. Bugn bu iyonlatrc olmayan nlardan oluan
bir denizde yayoruz. Salkl bir beden hasta
hcreleri bulur ve onarr ya da yenileriyle deitirir.
Bu tip hcreler tespit edilmezlerse, rnein tmrlere
dnebilirler. Yine de baz etkileri gzlemlemek iin
krk yl gibi uzun sreler gerekecektir.
Garip Bir Risk Anlay
Birok nkleer teknoloji savunucusu risk faktrnden
bahseder. rnein yolda kardan karya gemeye bir
risk puan ya da ok ksa vadeli tehlike katsays
verilir. Otomobil kullanmak iki puanda, frn
yannda oturmak puan olabilir. Su imeye kadar
pekok gnlk faaliyete olaslk hesabna gre puanlar veren lobiciler nkleer kazalarn enderliini n
plana karmaya alrlar. Bu tip karsamalara otomobil endstrisinin ya da havayolu irketlerinin de
bavurduklarn gryoruz. Unutulan ey udur : bir
kaza gerekletii zaman olaslk faktr %100
olmutur. Ve esas nemlisi bunun sonulardr.
Benim su ierken boulmam elbette ktdr ancak bu
olay 100 bin kiiyi etkilemez. Bu savunmalarn ciddiyetsizlii ve tarafll apaktr.
Bu savunmalarn ardnda sosyal, ekonomik ve
stratejik karlarn mcadelesi yatar. Bu terazide
kamuoyu son derece hafif ekmektedir. Kamunun
bilgilendirilmemesi de ayr bir sorundur. rnein
ocuklar, zellikle de hcre blnmesi ok hzl ve
youn olan bebekler radyasyonlardan byklere gre
daha ok etkilenirler. Kadnlar beden ileyileri gerei
erkeklere gre 2,5 kez daha hassastrlar. Bu bilgiler
lobi szcs bilirkiiler tarafndan bilinli olarak
gzard edilmektedir.
Yaam alanmzda, iyerimizde eitli
radyasyonlara maruz kalrz. Bunlar yok etmemiz
mmkn olmasa da, yaay eklimizdeki ufak

deiikliklerle kendimizi byk lde koruyabiliriz.
Bir daha diimize giderken ya da oy kullanrken
farkl dnebiliriz.
Radyasyon Kaynaklar ve Gvenlik

Ev ii malar
Ev ortamnda bulunabilecek doal kaynaklardan
balcas Radon'dur. Bu element yeraltnda bulunur ve
yzeyde kokusuz, renksiz bir gaz halindedir.
Tehlikeleri yaanlan yere ve yap malzemelerine gre
deiir. ngiltere'nin baz blgelerindeki evlerde
grlen tipteki granit duvarlar, hele ev fazla izole ise
ve havalandrlmyorsa, ev ii radyasyonun, nkleer
santral personeli iin belirlenmi gvenlik snrnn iki
katna kmasna yol aabilir. ngiltere'de 100 bin evin
bu durumda olduu ve A.B.D.'deki evlerin %20'sinin
radon tuttuunu aratrmalarn sonucu olarak biliyoruz. Bu durum sigara imeyenlerdeki akcier
kanserinin birinci nedenidir. Amerika kaynakl bir
rapor bu gazn etkilerinin gnde yarm paket sigaraya
eit olduunu ortaya koymaktadr. Sigarada, Radon
gaz gibi alfa parac reten ve yayan Polonyum 200
ile trevleri bulunmaktadr. Burada sorun, doal
radyasyon kaynaklaryla bu kadar yakn temasta olutadr. Yeraltnda bulunan kaynaklar, endstri faaliyetleri sonucu yeryzne kmakta ve dinamitleme,
asitle eritme vs. teknikler sonucunda tozlaarak
dnyaya yaylmaktadrlar. Cam, seramik, tula,
imento, doal gaz, fosfatl gbre, kuyu suyu kaynaklarna gre belli miktarlarda radyasyon barndrrlar. Bu malzemelerin evinizde ylmalarn
engellemek, evinizin yap malzemesini ve konumunu
sorgulamak gerekir. Yukardaki ngiltere rneindeki
bir evde oturan birey u nlemleri alabilir:
1. Yer ve duvarlardaki atlaklar imento ve (eko)mastikle tkanmal.
2. Havalandrma, zellikle giri katnda hayati nem
tar.
3. Bodrum katnda havalandrma sistemi bulunmal ve
bu blmelerden evin iine alan kap bulunmamaldr.
39
evre
Tbb malar
Tbb alanda herhangi bir yerden alabileceimizin ok
stnde oranda radyasyona maruz kalrz. Bu alanda
kullanlan X nlar dnyada ylda 350-2000 aras
kansere neden olmaktadr (derleyenin notu: ultrason
teknolojisi bugn bu risklerin nne gemitir). Bu
sektrn neden olduu, hayati olmayan etkiler ve
bozunumlar konusunda saysal bilgi yoktur. te yandan krk bir bacak sz konusu olduunda kimse
rntgen istemem demeyecektir. Bu ilem srasnda
bir kadnn yumurtalklarnn da maya maruz
kaldn unutmamak gerekir. Eski ve yeni radyoloji
cihazlar arasndaki ma yayma oran sz konusu
olduunda 1-1000 aras bir farktan sz edilebilir.
Tedavi olduunuz salk kuruluunun makine
parkn yenileyip yenilemediine her zaman dikkat
edin.
1. Rutin ya da gstermelik adet yerini bulsun rntgenlerini engelleyin.
2. Diinize ya da doktorunuza alternatif tan metotlarn sorun.
3. ocuk sahibi olma yanda olan kadnlar adet
grmelerini takip eden 10 gn boyunca rntgen ektirmemeliler.
4. Hamilelikte, dlleme dneminde, mutlaka gerekmiyorsa rntgen ektirmeyin (bu alanda yeni ses
teknolojileri kullanlmakta)
5. ok gerekmedike ocuklar rntgen nlarna
maruz kalmamallar.
6. Rntgen filmlerinizi teknisyenden ya da dok-
Dier alanlar
ocuunuza aldnz fosforlu oyuncaklardan
fotoraf filmlerine pekok rn kendi balarna
tehlike arzetmezlerse de bunlarla evrili olmak riskleri arttracaktr.
Mikrodalga, televizyon, cep telefonunuz, bilgisayar ekranlar ayr ayr gvenli olduklar kantlanm olsalar da atalarmz byle bir ortamda
yaamyorlard. Elektrikli tra makinesi ya da sa
kurutma cihaznz yukardakilerin hepsinin toplamndan daha ok elektromanyetik alan retirler ve
beyninize yakn olarak kullanlmak durumundadrlar.
En iyisi bu tip teknoloji rn cihazlarn hayatmzdaki yerlerini sorgulamak, kullanmlarn kstlamak
ya da bir dzene koymak yerinde olacaktr.
Kullanlmayan video gstericisi trnden
cihazlarn da fiini ekmek gerekir. Btn bu cihazlar
almadklarnda bile elektromanyetik alan retirler.
Uzun ve salkl yaamak, salkl nesiller
yetitirmek paylalan bir sorumluluktur, srekli
abay gerektirir. Nkleer kaza ansnn ne olduunu
anlatan bir makalenin neden ille de bizi rahatlatacak
ekilde yazldn, bunu yazann bize neden yapc
tavsiye deil, fikr-i sabit alamaya altn da
dnmek gerekir. Nkleer kaza vs. olma ans
yzbinde bir olabilir. Ancak kaza olduktan sonra bu
ans oran yzde yze tamamlanmtr. imdi ne
yapacaz? dediimizde teknoloji rtkanlarnn
ortada olmadklarn grrz...
torunuzdan aln ve tarihlerini not edin. Sizde bulunmalar bir baka doktorun bunlarn yerine rntgen
ekimi istemesini ounlukla engelleyecektir.
7. Teknisyenin uygulad n dozajn sorun ve
akac yaklamlar ciddiyetle karlayn.
8. Boyas bile dklm eski cihazlarla karlarsanz, diinizde de olsanz, bedeninizin filmi ekilmeyen yerlerinin kurun levhalarla korunmasn
isteyin.
9. Mmknse, ayn sonuca daha az radyasyonla
varabilecek modern cihazlarla donanm kurulular
tercih edin.
40
Uzakdou reti ve Gizemciliinin Aykrlar
Taocular
(1)
Gne Tokcan
Konfyslk
T aoculuk,
ve Budaclkla birlikte,
in kltrn ve in'in etkiledii Kore, Vietnam gibi
dier Dou Asya kltrlerini
biimlendiren ve zaman iinde
bu kltrn her alanna nfuz
eden byk felsefe gelenei ve retisinden biridir.
Yz yllar boyunca Dou dnyasnda gelien bilim,
edebiyat, sanat ve felsefe alanlarnda yol at derin
etkinin yan sra bu corafyada yaayan insanlarn,
kiisel davranlar, yaklamlar, alglama ve bak
alar zerinde de byk lde etkili olmutur.
Tarihsel gemii ve geliimine bakldnda
ilk ortaya k dneminin sisler arasnda, drt bin yldan uzun bir sre iinde tarihte kaybolduu anlalmaktadr. Fakat byk olaslkla, ilk kkleri, doa
kltleri ve amanlara dayanmaktadr. Hatta
Taoculuun, amanik inanlarn sistemli bir hale
getirilmi ekli olduu da kabul edilir. Yakn zamana
dek, M.. 6. yzylda Lao Tzu tarafndan yazld
sanlan Tao Te Ching adl eser Taocu retinin ortaya
k olarak kabul ediliyordu. Fakat, yaplan aratrma ve incelemeler, Taoculuun bu tarihten ve eserden
nce de var olduunu, bu kitapta verilen ilkelerin,
daha nceki metinlerin bir araya getirildiini ve
kavramlarn ounun daha nceden yerlemi
dncelerden sz ettiini gstermitir (Not 1).
Tarihsel Kkenleri
Eski inliler, lmden sonra cann, ruh olarak yaamaya devam ettiine inanrlard. inliler atalar,
doaya ve ruhlara tapnmay, doa kltlerine inanyorlard, insanlar ve ruhlar arasnda iletiim kurulmas
ok yaygn bir uygulamayd. Bu tarzda gelien inan
sistemi zaman iinde bir Cennet ve Tanr inancna ve
Yin ve Zhou Dnemlerinde de var olan bir atalara
tapnma kltne dnerek geliti. Savaan Eyaletler
veya lkbahar ve Sonbahar Dnemlerinden itibaren

de, arkaik din, kltrel deiime bal olarak belirgin
bir biimde rasyonellemeye ve deiime urad.
Yzlerce ekol ortaya kt ve birbirleri arasnda bir
iletiim ve etkileim balad, zellikle Taocular,
Konfysler, Yin ve Yang Doaclar ve lmszlere nananlar gibi kollarn in'in kltrel tarihinde gl bir etkileri oldu.
Animizm ve ruhlara tapnmak, arkaik in'de
ilkel dinin en nemli zellii olmann yan sra
Taoculuun da temelinin dayand kltrel kk
oluturmaktadr. amanlar ve rahipler, ruhlarla konuma, onlar ktl kovmak iin arma, kader rzgarlarn aklama ve ruhlarn sylediklerini aktarma
becerisine sahip en gl dinsel figrlerdi. Yin ve
Shang dnemlerinde, kutsal metinlerde grlen ve
aman iin kullanlan ideogramn ruh iin kullanlan ideogramla belirgin bir benzerlik tad
grlr. Bu dnemlerde, amanlar, ruhlarla iletiime
gemek iin, ark ve dansa, by ve tlsmlara bavuruyorlard. Ayrca sunu vermek ve ruhlara dua etmek
iin yaplan trenleri yrten kiilerdi ve toplum
iinde olduka nemli ve yksek bir yere sahiplerdi.
amanlara inann Yin Hanedanl boyunca devam
ettii grlmektedir fakat rasyonalizmin glenmeye
balad lkbahar ve Sonbahar Dnemi boyunca
(M.. 770 - 476), her ne kadar amanizm toplum
iine derinlemesine kk salm olsa da amanlarn
toplum iindeki statlerinin giderek dt fark
edilir. Ama zellikle Chu Eyaletinde, ilkel amanizm
yok olmam ve halk tabakas arasnda varln
srdrmtr.
lkel amanln pek ok zellii ve yaklam
Taoculua da gemitir. Taocu tapnaklarda, Tapnak
Rahibi unvann tayan Tts Ustas bu unvann
amanik inanlardan miras almtr. Eski insanlar,
hastalklarn nedeninin hasta kiiyi kt, eytani ruhlarn ele geirmesinin neden olduuna bu nedenle de
41
Taoizm
bu kiinin iyilemesi iin amann tlsmlar, ilahiler ve

byclk yoluyla byl glerini kullanmasnn
gerektiine inanyorlard. Sonraki dnemlerde Taocu
metinlerde grlen Tlsml Su, dualar yoluyla kt
ruhlar kovmak gibi yntemler amanizm'e dayanan
eski dinin etkisini yanstmaktadr. Erken dnem
Taocu mezheplerinde de (Bir Avu Pirin ve Yce
Bar Gelenei gibi) gl bir amanik ba grlmektedir.
En nemli Taocu bilge mistikler ise, M.. 4.
ve 3. yzyllarda, Savaan Eyaletler diye adlandrlan
dnemde (M.. 401 - 221) ortaya kmaya balar. Bu
dnem, siyasi ve toplumsal alkantlar ve byk bir
entellektel karklkla dolu anlalmaktr. in, pek
ok bamsz prenslie blnmt ve bu prensliklerin yneticileri de halklarna bar ve refah salayacak bir siyasi felsefe aray iine girmilerdi, bylece
kendi gleri artacak ve topraklarndaki hegemonyalar da glenecekti. Ynetim sanat hakknda
pek fazla bilgisi olmayan yneticiler, Konfysler,
Yasaclar, Sofistler, Mantklar gibi deiik dnce
ekollerinde gelen eitimli kiilerin verdikleri nerilere nem veriyorlard. Bunun karlnda da
gvendikleri kiilere, prestijli pozisyonlar nerip
onlar zenginlik ve eitli dllerle onurlandryorlard.
Dier eitimli kiiler gibi Taocular da,
geleneksel bilgeliklerini yukarda da sz edilmeye
alld gibi daha nceki dnemlerin geleneklerinden miras almlard, fakat Konfysler ve
dierleri, kabul edilebilir siyasi be toplumsal sistemin
oluturulmas zerinde dururken, Taocular kiisel
mkemmellik, doann gizleri hakknda daha fazla
bilgi sahibi olmak ve tm var oluun temelini oluturduuna inandklar kozmik bir ilkeyle bir olmann
peinde kouyorlard. Zengin bir folklor ve
amanizm'e dayal bir dinin inan ve uygulamalarn
kk gren Konfyslk'ten farkl olarak
Taocular muhteem ve doa st olan vurgulayan
hikaye ve efsanelerden holanrlard. Chuang-tzu ve
Lieh -Tzu'nun kitaplarnda mkemmel kii (chih
jn), kavraya ulam kii (chn jn) ve bilgeler
(shng jn) gibi kavramlar geer. Bunlar, sihirli
eyler yapabilen, sadece hava ve iy suyuyla yaayabilen, kendilerini transa benzer bir duruma sokarak,
evrende dolaabilen ve insanlar hastalklardan kurKlanNews / Say 1 / Haziran 2003
tarp, felaketleri nceden haber verebilecek ve refah

salayabilecek derecede yksek seviyede bir mkemmellie ulam kiilerdir. Bu hikayelerin hepsi de
allegorik olabilir fakat pek ok Taocu bunlar gerek
olarak kabul etmektedir. Bu da lmszler (hsien)
denilen kiilerin, yani yoga, isel simya ve salk
almalar sonucu lmszl yakalamay baarm, bu sayede de gksel hiyerariye dahil olup, en st
dzeydeki tanrsal bir varlk altnda dnya zeridne
ruhsal bir denetime sahip olan kiilerin olduuna
inanlmasna ve bu kiilere ait kltlerin kmasna yol
amtr.
Feodal dnyann saray ortamndaki entrikalar,
ekimeler nedeniyle hayal krklna urayan ve
toplumsal koullar, insan davranlarn belirleyen bitmez tkenmez kurallar -ki bu kurallar onlara gre
ikiyzll gizlemek iin bir rt oluturmakta ve
kiinin kendini anlamasn engellemekteydieletirmekten geri duramayan ilk Taocular, insan
yaps kurumlar ile doada var olan dzen arasndaki
ztla dikkat ekmilerdi. Kyllerin kleletirilmeleri, bitmek tkenmek bilmeyen ve sadece ykm
getiren savalar, insanlarn srekli olarak mevki ve
g iin her eyi yapmay gze almalar onlara daha
da dehet verici geliyor olmalyd. Onlara gre insan
olu, tpk dier yaratklar gibi, doum, byme,
yalanma ve lmn oluturduu doal srele ve
evrenin ritmiyle uyum salamay renmeliydi.
zgrlk, bar ve kalc nee gibi kavramlara ancak
insan yaps deil doal kanunlara uyum salayarak
ulalabilirdi. Kiinin sahip olduu en nemli ey
yaamn kendisiydi. Bu en nemli varlklarn olabildiince uzun sre korumann ve sonunda bir tr
lmszle ulamann yollarn aramlard. Bunun
iin de erken dnemlerin mnzevilerinden itibaren,
zihni ve bedeni temizlemek ve daha doru, doal bir
ekle sokmay baarmak sessizce meditasyona oturmann, gerektiinde oru tutmann ve yoga benzeri
baz almalar yapmann nemini ve deerini
kavramlard.
Dnsel Yaklamlar ve
lk nemli Mistik Bilgeler
Taoculuun kklerine inilmeye kalkldnda,
Taoculuun, allmn dnda yaklamlar olduu,
dogmalarla pek ilgilenmedii ve her ne kadar zaman
42
Taoizm
iinde dinsel nitelikler kazanm, varln tapnaklar

ve bir rahip snf yoluyla bir din gibi srdrm olsa
da yce veya kutsal kabul edilen glerin gzne
girmek, bu tr glerin kutsamasn almak veya affn
istemekle seyrek olarak ilgilenen, bu tr konular pek
de dnmeyen veya endielenmeyen bir reti
olduu grlebilir. Bu nedenle de dn dnyasnn
ayrk otlar ya da dnce ve yaklam anlamnda
anaristleri olarak kabul edilebilirler. retinin
temeli, dorudan gzleme dayanmakta ve bu
gzlemin ierii sz konusu olduunda pragmatik
davranarak, sebep ve sonu arasndaki ilikiyi arayan,
bunu n plana karan bir yaklam izlemektedir.
Taocular deneycidirler, kant arar ve sorgularlar. Dnya ile inanlarn snarlar, inandklar her ey
her an sorgulanp tekrar mercek altna yatrlabilir.
Herhangi kesin bir iddiann olmamas, Taoculua
bal olan kiilerin houna gitse de, ruhsalln yaptrm gc olan bir otorite olmasn ve yeniden
doum, yaamdan sonras ve erk sahibi tanrlar gibi
eylerin aray iinde olan kiilerin kafasn kartrr.
Aslnda Taoculuk, bu tr unsurlar pek de umursamaz
ve kendi bak asn dorulamak iin bunlara ihtiyac yoktur.
Her ne kadar Taoculukta da yukarda saydmz kutsal, gizemli veya ruhsallkla ilgili unsurlar
yer alsa da, Taoculuun tarihi hakknda aratrma
yapanlardan bazlar bu unsurlarn, Taocular tarafndan normal halk tabakas arasnda yanda bulmak ve
in'de Budaclk ve slam gibi dier gl dinlerle
rekabet edip varlklarn srdrmek amacyla
eklendiini savunurlar. Tanrlara tapnma, yeniden
doum ve lm sonras te dnyadaki eitli dllere
inanla ilgili gelimi bir doktrin, insanlarn byk
ounluuna rahatlatc gelebilir fakat gerekte
Taocular bir cennet ve cehennem inancna bel balamamlardr. Hatta cennet ve cehennem ve dahas
yeniden doum hakknda bir kant olmadn da,
yeniden doum olsa bile, kiinin doumdan ocukluuna ve sonra yetikinlie, daha nceki yaamlarnda edindii bilgi ve beceri zerinde bilinli bir
denetime sahip olmadan her eye batan balamak
zorunda olduunu savunurlar.
Kimi zaman Batl aratrmaclar Tao'yu Tanr
kavramyla bir tutmular, bu ekilde aklamaya
almlardr. Fakat, Bat'da genel olarak kabul edilen
anlamyla Tanr kavram, Tao kavramndan olduka

farkldr. zellikle yaratc ve kurtarc Tanr kavram,
Taocu gre yabancdr. Tao, eylem, dnce, duygu
ve arzudan yoksun olarak grlr. Herhangi bir amac
yoktur. zellikle, insan ve Tanr arasnda zel bir
ilikinin kurulmas dncesi, Taocu bilgelerin bak
asna gre olduka gariptir. Taocu bak asna gre
her eyin deeri eittir ve insan formunda olmak ve
yaamn srdrmek bir nee kayna olsa da, bir
insann bu dnyadaki yaam sresi, sonsuz dnm
sreci iinde sadece bir andr.
Tao, varlklarn var olduu ekilde var olmaz,
mistik bilgeler Tao'yu var olmayan (wu) diye
adlandrrlar. Onlara gre bu var olmaytan, her ey
kmtr. Hatta, tm evren var oluunu ona borlu
olduu iin her eyden nce de var olduu kabul
edilir.
Kukucu Taocular, her eyi, imdi ve burada
yapmay deerlendirmeyi tercih ederler. Onlara gre
bilgelik, kiinin kendini gelitirmesiyle gelir; dine
hizmet ya da dua etmek, kiisel karakteri gelitirse de
bilgelie ulamann nihai amac deildir. Onlara gre,
ruhsalln dorulanmas, lm sonras yaama, tanrlara, dinsel trenlere ve tanrsal bir otoriteye inann
vaadiyle deil, bu yaamn ve bu zamann drst ve
kiisel bir biimde kefedilmesiyle mmkndr.
Taocular ruhsal dnyann babo, toplum kurallarna
uyma endiesi gtmeyen ksmn olutururlar. Tek
nemsedikleri gerein drst bir biimde aratrlmas ve Tao'nun dorudan deneyimlenmesidir.
Bilgeler, Tao'yu her eyin nihai doas olarak
tanmlamlardr, bu da Taocu felsefeyi anlamak iyi
bir balang noktas kabul edilebilir. Tao, bizim hayal gcmzn kavrayabileceinden ok daha
genitir. Gk ve yer arasndaki boluk ve ayn zamanda yine gk ve yerin kendisidir. Her eyden nce
vardr ve dnyann yok olmasndan ok sonraya dek
varln srdrecektir. Tao hakknda ok ey sylense
de bunlar, sadece baz benzetmeler olmaktan teye
gitmez. Tao'nun gerek doasn kavramak bizim iin
imkansz gibidir nk zihnimiz ikicil bir biimde
alr. Bizler kavramlarmz kartlklar ve ular
yoluyla ortaya koyarz. Adlandrlamayan ve
adlandrlan arasnda bi seim yapmak gerekirse, zihnimiz tanmlayabildiine doru eilim gsterir.
Tao'nun iinde ise var olmak ve var olmamak bera43
Taoizm
berdir, arada ayrm yoktur, Tao hem adlandrlan (var

olan) hem de adlandrlamayandr (var olmayandr).
Tm yaamn anasdr, fakat mitolojik bir tanra
anlamnda deil, evrene yaam verme srecinin bir
zeti gibidir.
Adlandrlamayan, adlandrlm olan dourmutur. Adlandrlamayanda dalizm yoktur nk
tarif edilemez. Dalizm ieren her ey, somut ve
anlalrdr ve somut her eyin de nedenleri ve kkenleri vardr. Kkeni olan hibir ey mutlak kabul edilemez nk ondan nce olan bir ey vardr. Ancak,
iinde dalizm barndrmayan eyin kkenleri yoktur
ve mutlak olarak kabul edilebilir. Taocular da bu mutlak olma durumuna boluk demilerdir. Bu, biraz
elikili gelebilir, gerek bir eyin boluktan ibaren
olduunu nasl kabul edebiliriz ki? Taocular rneklerini genellikle doadan alan kiiler olduklar iin
bolua rnek olarak vadi ruhu (gu shen) veya
krk (tuo yue) benzetmelerini kullanmay
sevmilerdir. Bir vadi, bo olduu iin yaam destekler, hayvanlar besler ve tarm iin verimli topraklar
salar. Nehirler, vadinin seviyesi alak olduu iin
buraya akarlar. Taocular, metali ileyenler, demirciler, seramikiler ve simyaclarla yani boluu kullanmay bilenlerle her zaman iin yakndan
ilgilenmilerdir. Kr altran ise, yaplm
olduu aa, apraz balar ve deri deil bunlarn
arasndaki boluktur. Bu genileyen boluk olmadan
krk ilev gremez. Taocular her eyin kayna
olarak sonsuz derecede byk bir boluun olduunu
sylemektedirler. Var olu, ancak var olmaytan kaynaklanr. Hilik, hiliin olmamasndan ncedir bu da
Tao'nun mantksal olarak balang noktasdr. Bu
anlalmazlk ve hilik de Tao'yu onlar iin karanlk
bir gizem haline getirir.
Taoculuk terimi ilk kez, Han Hanedanl
srasnda, dnemin geleneksel dnce ve kurumlarna ters den bir reti dizisini tanmlamak iin kullanlmtr. retileri ise iki temel kavramdan
yorumlamaktayd: Tao yani ve Yol ve Bu Yol'un
Etkililii yani Te.
Han Hanedanl dneminde itibaren, toplum
iinde dine ve dinsel inanlara kar gl bir eilim
grlmektedir, Konfyslk, dinsel bir karaktere
kavumu ve Budaclk in'e girmeye ve yaylmaya
balamtr. Bu dnemde ok yaygn olan Huang-Lao
dnce gelenei, farkl felsefeleri birletirerek,

geleneksel Ruh Klt, lmszlere nanma, YinYang kavram ve Kehanet Sistemleri gibi reti ve
dnce yaklamlarn kapsamtr. Bylece in'in
dnce alannn temeli, in kltrnn kklerinden
birini oluturan Taoculuun gelimesine hazr hale
gelmitir.
retinin Teorisyenleri
Tm bu yaklamlar ve retilerin temellerini atan ve
gelitiren Taocu mistik bilgelerin isimlerine kendi
yaadklar an edebiyatnda rastlansa da gerekte
yaam ykleri hakknda neredeyse hibir ey bilinmemektedir. Onlar hakknda hikaye ve efsaneler pek
ok eserde grlebilir, fakat retilerini anlayabilmek
iin zellikle iki kaynak ok nemli kabul edilmitir :
Chuang Tzu'nun Meselleri ve dnya zerinde hakl bir
n yapm olan ve Lao Tzu'ya yani Yal Bilge'ye
atfedilen Tao te Ching.
Bu iki eser de aslnda, Taocu deyilerin,
hikaye ve anekdotlarn birer antolojisi gibidirler ve
yazar olduklar sylenen kiilerin gerekte bu eserleri
tek balarna yazm olmalar olaslna pheyle
yaklalmaktadr, rnein kimi aratrmaclar, birden
ok Taocu yazarn Lao Tzu takma adyla, altnda
eitli anlamlar tayan 5000 kelimelik eseri yazdn
dnmektedir. Byk lde efsanelere dayanan
eldeki bilgilere gre, adnn anlam Yal usta demek
olan Lao Tzu, M.. 604'de Cheu eyaletinde domutur ki bu da Her Yer Eyaleti anlamna gelmektir. M..
145- 86 arasnda yaam olan in'li tarihi Ssu-ma
Ch'ien, lao Tzu'nun hayatnn da tpk Tao gibi gizemli olduunu belirtmitir. Efsaneye gre, Lao-Tzu, yal
olarak domu, annesi onu rahminde altm yl
boyunca tamtr. nana gre Kraliyet
Ktphanesinin arivcisiydi. ehir ortamnda
geirdii uzun yllar sonunda, grd tm
rmlk ve yozlama Lao Tzu'yu umutsuzlua
itmi ve huzuru ve skuneti aramak iin yola dmeye
karar vermitir. Kuzey bat kapsndan kmadan
nce, kapnn koruyucusu onu tanm, Lao Tzu da
Tao Te Ching adl manzum dzende yazlm eserini
okumu ve kapnn koruyucusu da bu szleri kalem
alm. Yine efsaneye gre, kapnn koruyucusu bu
szlerden ylesine etkilenmi ki, her eyi ve bu
yazlar ardnda brakp yolculuu esnasnda Yal
44
Taoizm
Usta'ya elik etmek istemi. Lao Tzu'yu bir daha

gren olmam. Bazlar onun Buda'ya dntne
kimileri de Buda olduuna inanmtr. Lao Tzu'nun
ortadan kaybolmas ve sonra tanrsal bir aamaya
eriip lszle ulamasyla balayan ve insanolundaki lmszlk potansiyeline duyulan inan
Taoculukta gnmze dek devam etmektedir.
Genellikle, Tao kelimesinin karl olarak
Yol kavram verilir. Ama Tao'yu, sonsuz, nihai
gereklii iaret eden seenekler veya daha geni
aklamak gerekirse, evrenin ileyiini ve insanlarn
doa ve birbirleriyle olan karlkl iliki ve eylemlerini yneten alternatif iliki veya kalplarn hepsi
olarak aklamak daha iyi olabilir. Yani, Tao, Yol
kelimesine ek olarak, seim(ler), iliki(ler) ve yntem(ler) kavramlarn da ifade eder.
Te ise, erdem veya doruluk, drstlk
olarak tanmlanmaktadr. Te, Tao'nun etkisi, yaamsal
gcnn neden olduu eydir; bir eye kendi eklini,
zelliini ve olma potansiyelini kazandrr.
Yukarda verilen seenekler aklamasndan
yola karak Te, Tao'ya veya bilgiye, kavraya uygun
olan alternatif iliki ve durumlarn farknda olmak
diye ifade edilebilir.
Lao Tzu'ya gre, En byk Te veya erdem
ise, hem alglay sreci hem de olaylara ve eylere
yaklam srasnda Tao'yu izlemektir:
Aydnln bilip
Karanln yitirmeyen
Olur gn altnda lt yerin
Yerin lt olan
Terk etmez eksiksiz Erdem
Ve o dner hiliin kaynana
Yceliini bilip
Alakln yitirmeyen
Gn altnda yerin vadisi olur
Yerin vadisi olan
Terk etmez eksiksiz Erdem
Ve o, dner adlandrlamayan zne
Tao te Ching, Blm 28.
Lao Tzu'nun Te'ye rnek vermek iin kulland

eylemsel yaklamlar zellikle etkileyicidir; ona gre
kullanrken sahip olmamay, alp ilerken hak talep
etmemek, ynlendirip, yol gsterirken ynetmemek
kiiyi gerek, doal Erdem'e gtrr :
Bir'i kucaklayarak kendini yaratp

Dalp gitmeden kalabilir misin
Tm gcn smsk bir araya getirirken
Bir bebek kadar yumuak olabilir misin.....
....
dourmak ve beslemek
yaratmak benim demeden
ilemek ele geirmeden
oaltmak ynetmeden
ite budur gizli Erdem
Tao te Ching, Blm 10
Yol dourur, erdem besler
evre biimlendirir etkiler yetkinletirir
Bu yzden bin bir tr
Sayg besler Yol'a
Deer verir Erdem'e
Yol'a beslenen sayg
Erdem'e verilen deer
Ad verilmeden kendi iindedir
Tao Te Ching, Blm 51
zellikle yumuak olann sert ve gl olan nasl alt

edebileceini anlayabilmek ve kabullenerek, teslim
olarak engellerin nasl alabileceini kavrayabilmek
en st dzeydeki Te'nin kapsamna girer :
Eksik olan tmlenir
Eri olan dzleir
Bo olan doldurulur
Eski olan yenilenir
Az olan verilir
ok olandan alnr
Bilge kii de byledir
Bir olan kucaklar, rnek olur dnyaya
evresine k samaz ve aydnlanr
Kendisine deer vermez ve yceltilir
Kendini vmez ve yarar verir
Kendini ne koymaz ve kalclar
nk savamayanla
Kim savaabilir ki bu dnyada
Eskilerin szdr, eksiini
Bo laf deil, bilgelik var bu szde
Tao Te Ching, blm 22
45
Taoizm
Ezecekler mi birini
Bytrler onu alabildiine
Zayf m drecekler birini
Glendirirler onu alabildiine
Yok edeceklerse birini
Gelitirirler onu alabildiine
Alacaklar m elindekini
nce ona bol bol verirler
Budur grmek grnmezi
Yumuak yener serti
Zayf yener gly...
Blm 36
Bakalarn bilmek bilgeliktir
Kendini bilmek ise aydnlanmak
Bakasn yenen gldr
Kendini yenense egemen
Halinden memnun olan zengindir
Nefsini yenen iradeli
Yerini korumay bilen kalcdr
lp de yok olmayan lmsz
Blm 33
Ksacas, Tao'yu anlayan ve ona uyan kiiler

Te'ye de sahip olurlar. Burada sz konusu erdem,
kusurlu davran veya alkanlklarn tersi olarak
grlen davran ve alkanlklar dizisinden ok, dier
insanlar da gl bir biimde etkileyebilen ve olaylar bilinli bir aba harcamadan biimlendiren isel
bir zelliktir.
Konfyslere gre, kii Te'yi bilinli
olarak gelitirmeliyken, Taocular, Te'nin Tao'nun kendi doasna uygun olarak doal, kendiliinden ifadesi
olduunu iddia ederler. Kii, ancak kendisi olarak
Te'sini gelitirebilir.
Tao, tm varlklarda olduuna gre, Te'nin,
her maddi varln Tao'ya ulamas olduu
sylenebilir. Tm yaratklarda Tao vardr. ster en ruhsal kii olsun isterse de en yozlam ey, her eyin
Tao'su vardr. Tm varlklarda yansyan bu Tao
Doas da Te yani doal erdemdir. Erdem, tao'nun
yansmas ve Tao da Erdem'in kaynadr.
Unutmamal ki, Tao, Boluktur ve Var Olmayan'dr,
fakat Erdem tm somut eylerde vardr ve Var olua
hkmeder. Ksaca sylemek gerekirse, Erdem ve Tao,
tek bir kategorinin iki durumu gibidir.
Burada, Taocularn Wu-wei diye adlandrdkKlanNews / Say 1 / Haziran 2003
lar bir durumdan sz etmek yerinde olur. Wu-wei

kavram, ok genel olarak hayatta bir eyi baarmak
istiyorsanz bunun iin en iyi yolun kendinizi doal
glerle uyumlu getirmek olduu olarak aklanabilir.
Buna rnek olarak da sklkla, akntyla beraber
yzmek verilir. Kimi zaman akntyla beraber hareket
etmek olaylar dzeltmenin doru yolu gibi gzkmeyebilir. Ama eer kii, nehirde rahat bir ekilde
seyahat etmek istiyorsa, aknt ynnde hareket
etmeyi semelidir, ona kar deil. Yaamnn doal
akna ters olmayan bu eylemsizlik ya da mdahale
etmeme durumunu baarmann sonucu ise kiinin,
yukarda bahsedilen Te yani kendiliinden, zorlamaszca, herhangi yapay veya insan yaps bir kurala
bal olmayan doal erdem durumuna ulamasdr.
Ksacas, wu-wei, gerekte hibir ey yapmamak
deil, doal gleri sezmek ve izlemektir, kiinin
olaylarn doal akna kar kendi benliini koymak
yerine bu doal ak izlemek ve kullanmaktr.
Eylemlerinde her zaman zorlamasz, kendiliinden
olmaktr.
Bu anlamda, wu-wei, olaylarn ve artlarn
doalarn veya ilkelerini anlamak ve kiinin eylemlerinde bunlarla uyumlu halde olmay baarmas
sanatdr. Bu anlay T'ai-chi Ch'uan gibi isel arlkl sava sanatlar yoluyla harekete de yansmtr.
Tao'ya ulam onu kavram bir kii bir tanrya dnebilir. Tao kendini tanrlarda ifade edip
gsterebilir. nsan ise, kendi iindeki Tao'yu gelitirip
Tao'ya ulaabilir, yani bir tanr olabilir. aslnda
Taocularn panteonundaki tanrlar nceleri insandrlar, lmszl yakalayp tanrlamtrlar. Herkes
kendi iindeki Tao'yu gelitirebilir, ve herkeste lmsz olma potansiyeli de vardr. Bu anlamda Taocu
panteon snrszdr.
Taocu retinin geliiminde Lao Tzu kadar
etkili olan bir baka ses de Chuang Tzu'dur. M.. 4 .
ve 3. yzyllarda yaad sylenen Chuang Tzu,
iirsel bir dille yazan mistikten ok bir hikaye
anlatcsdr. Her ne kadar Lao Tzu'nun dncelerini
gelitirmi olsa da sklkla hem onunla hem de
Konfys'n dnceleriyle ters der. ki kaln cilt
halinde yazd eserinde Taocu deerleri ve yaamla
ilgili seimleri vurgulayan hikayeler vardr. Eserinde
Lao Tzu ve Konfys arasnda geen hayali konumalar kullanmtr ve her zaman Lao Tzu, daha bilge
46
Taoizm
bir figr olarak grlmektedir. Chuand Tzu'nun hayat

hakknda da neredeyse hemen hibir ey bilinmemektedir. Gnmzde Honan adn tayan Mng
eyaletinde domu ve burada nemsiz bir resmi grev
yrtrken zgr ve bamsz olmak iin bu grevinden ayrlm. n yayldka kendisine nerilen daha
st dzey grevleri ise yine bamszln korumak
amacyla geri evirmi. Kendi eilimleri dorultusunda seimler yapm da olsa bir mnzevi olmak yerine,
evresi onun felsefesi ve byk bilgisine sayg duyan
arkadalaryla evrili olmutur, bunlardan en nls
de srekli olarak tartt mantk Hui Tzu'dur.
Tao'nun, eylerin doasnda kiilik bulmasnn
sonucu olan Te (erdem) anlay ok daha gelimi ve
aktr. Ayrca, doa ve doann iinde insann yeri
zerinde daha byk bir dikkatle durmutur. in
felsefesine getirdii ilgin ve yeni bir kavram da
Taocu srecin kendi iinde bir dnm olduudur.
Bu anlay Tai chi Ch'uan'n ana kavramlarndan da
birini oluturur. Yaamn srekli dinamik ve deiken
olduuna dikkat eker, yaam geicidir ve ona gre
refah ve itibar peinde komak bo eylerdir, bunlar
bizi dnyay, yaam grmek ve anlamaktan, anlamn
takdir etmekten al koyar. Tao'yu alglay biimi ise
Lao Tzu'yla dikkati eken bir yaknla sahiptir:
Tao'nun gereklii olsa da ne bir eylemde bulunur ne de
fiziksel bir ekli vardr. Aktarlabilir fakat ele anlalamaz.
Bulunabilir fakat grlemez. Temeli kendindedir, kk
kendindedir. Gk ve Yerden nce var olmutur. Tao, her
zaman kendiliinden var olmutur. Ruhlara ve gksel
yneticilere ruhsal glerini vermitir. G ve yeri yaratmtr.
Chuang Tzu'nun zellikle, grnt ve gereklik

arasnda gei ve deikenlik konusunda bir ilgisi
olduu grlr :
Ryasnda bir ziyafet gren kii ertesi gn gz ya dkebilir, ryasnda gz ya dktn gren kiiyse afakta
ava kabilir. Rya grdmz srada rya grdmz
bilmeyiz. Hatta ryalarmzda, ryalarmz bile yorumlayabiliriz. Ancak uyandktan sonra rya grdmz
anlarz. te o zaman byk bir aydnlanma gelir ve
yaamn byk bir rya olduunu anlarz...
Bir keresinde, ben Chuang Tzu, ryamda br kelebek

olduumu grdm ve bir kelebek olarak mutluydum.
Kendimden ok honut olduumun bilincindeydim ama
Chuang Tzu olduumu bilmiyordum. Birden uyandm ve
ben oradaydm. Ben m grdm kelebek olduumu
dmde yoksa ben olduunu dleyen bir kelebek miydi?
Tzu ve kelebek arasnda bir ayr olmas gerekir. (fakat biri
dier de olabilir). te buna eylerin dnm denir.
te bu tr elikili grlen dncelerle (paradokslarla), Chuang Tzu, bu dnyadaki pek ok eyin

anlamnn belirgin kartlklarla dolu olduuna dikkati
eker.
Taocu felsefe, in'de Chan (Zen) Budacl
ekolnn geliiminde de byk etki sahibi olmutur.
Taocularn ve Zen Budistlerin anlaylar arasnda
byk benzerlikler vardr.
Mkemmel insann zihni ayna gibidir. Nesnelere yanstmak iin ne ileri ne de geri eilir. Nesneleri yanstr fakat
hibir eyi sahiplenmez. Bu sayede de kendi gerekliine
hi zarar vermeden her eyle baa kabilir.
Bu, Zen'de de neredeyse ayn ekilde kullanlan bir

benzetmedir. Sadece, Zen Budistler iin bu, aydnlanmaya ulamak iin almas gereken bir gereklikken,
Taocular ve Konfysler iin tpk bir ayna gibi
sadakatle yanstlmas gereken gereklik iin bir benzetmedir.
Notlar
(Not 1)
: Bkz. James Ledge, The Texts of Taoism., s.1.
Elbette binlerce yldr varln

ve etkisini srdren byle bir reti ve
dnce sistemini bir ka sayfayla
tam olarak anlatmak pek olas deildir.
Bu nedenle bu satrlarn yazar, taoculuun
bir din anlamda geliimi, lmszler ve
lmszler klt, kartlklarn birlii diye
aklanabilecek ve artk ok nl olan
Yin ve Yang kavram, edebiyat,
bilim ve sanata etkisi, kehanet sistemi
(I Ching), dier nemli teorisyenler gibi
unsurlar bir sonraki yazda anlatmay
deneyecektir.
47
Gezgin Taocu
David Verdesi Shen
KNews : Hogeldin David.
David Verdesi Shen: Teekkr ederim.

Bize kendini tantr msn? Yani kimsin?
(Glmeler) Dur bir dakika bunlar zor sorular.

Aslnda her ne kadar akademik eitimim antropoloji
olsa da ben akademisyen olmayan bir karlatrmal
din aratrmacsym. Hayatmn son 12 yln tm
dnyadaki ama zellikle de
Tayland, in,
Endonezya, Tibet, Nepal, Hindistan'daki ruhsal ve
kltrel rnleri aratrarak geirdim. Ayn ruhsalln
deiik yerlerde geliimi ilgimi ekti. Benim iin
gerek Dou, Dou in ve tesidir. Elbette arada
kprler ve benzer dorular var. Ancak Tibet ve in
arasndaki izgi Dou ve Bat'nn gerek snr.
Hindistan'dan bu tarafa doru olan blgeye girmekle,
yaznn, alfabenin dnyasna girmi oluyorsunuz.
Nerede olursak olalm , temel elemanlar ayn.
Kim olduunun kkenine inmek, nerede bulunursak
bulunalm mmkn. rnein amanizm benim iin
ilgin bir deneyim oldu. Orta Amerika'da,
Meksika'da, Guatemala'da vs. deneyimler yaadm.
Gney Kanada'da kzlderililerle ve Brezilya'daki
Afrika
amanl-Hristiyanlk
karmyla
karlatm. On iki yldr aratrmalarm srdryorum. Farkl kltrlerden insanlarla birlikte oluyorum.
Benim iin aratrmalarm tam olarak
blme ayrlyor: 1. lk olarak benim ve insanln
ruhsallnn temeli olarak amanizm. 2. Bat
kltrnn ve ruhsallnn kkleri ki bu
Hindistan'dan Rusya'ya, Avrupa'ya kadar bir blgeyi
yani Avrasya'y kapsyor. Ve 3. Kendi bana bir ruhsallk olarak in ve Dou.
Trkiye'de aratrma yapmak iin mi yoksa
retmek iin mi bulunuyorsun?
Aratrmak benim ana konum elbette ve asla brakamayacam bir ey. Trkiye'ye aratrma yapmak
amacyla gelmesem de burada inanlmaz derecede
gelimi ve ruhsal bir slam ile karlatm. Uyanan
bir Trkiye ile karlatm. Bana gre Trkiye bir tr
karm kazan ve dnyann menkezinde bulunuyor.
Farkl retileri bir araya getirerek kendine zg bir
ey yaratma yeteneine sahip. Yani bir anlamda bir tr
Merkezi Krall dndryor. Yunan Uygarl'ndan
ve Orta Asya'ya kadar uzanan bir blgenin tam
merkezinde. Ruhsal bir merkezin tm zelliklerine
sahip. Cem, beni Trkiye'ye ardnda ilk nceleri

bu lkede akcas ne bulacam bilmiyordum.
Ancak lkenize geldikten sonra buradaki insanlardan
o kadar etkilendim ki hayatmn bir dnemini burada
geirmeye karar verdim. Trk insannda artk Bat
dnyasnda neredeyse yokolan eyler hl duruyor.
nsanlarnz ok hassas ve gerekler. Bunlar ruhsal
ilerleme iin ok nemli zellikler. Buras ayn
zamanda bakir topraklar. Konularmz burada olduka
yeniler. Amerika'da ve Avrupa'da halk olduka bozulmu durumda. Sizler ise bir tr gerek i disiplin aryor ve uyguluyorsunuz. Bunlar Yol'da ilerlemek iin
gerekli zellikler. Bu durum ise beni ok etkiliyor.
Ben bir misyoner degilim. Bu ruhsal bilgiler
gerekten retilemez ya da ikna iin kullanlamazlar.
inize doarlar. Araym yalnzlmn iinden kan
bir paylamdr. Kiminle mi? Benim gibi arayanlarla. Yani ben insanlar ikna etmeye uramyorum.
Ruhsallk byle bir ey deil. Yalnzca iinde gerekten bu ary duyan bir insan ruhsalla adm atar;
zaten onun da ikna edilmeye ihtiyac yoktur.
Burada Uzay Yolu dizisi aklma geldi. Oradaki
ekip Yldz Federasyonu'nun kurallar gerei,
ziyaret ettikleri gezegenlerdeki halklarn kaderini
etkileyecek eyler yapamazlard. Ne kadar yardma muhta olurlarsa olsunlar, onlar zorlamak
Galaksi yasalarna aykryd.
Evet, gerekten de byle. in'de bunun byle

olduunu rendim!
rnein Hindistan gezilerimde ve Bat'da her
zaman usta, retmen, guru ya da aydnlanm insanlar hakknda bir sr idealin varolduunu grdm.
rnein Hristiyanlkta insanlarn ikna edilmeleri
Hristiyanlatrlmalar, kurtarlmalar inanc vardr.
in'de ise durum byle deil. Orada bu tr eyler
konuulup durmaz. Tandm byk ustalardan hibir
tanesi ortalkta dolap ruhsallktan bahseden insanlar
deildi. Bir takm srlar ya da gizli retileri
olduundan deil, baka insanlarn yaamlarna ve
48
Sylei
inanlarna sayg duyduklar iin bunu yapmazlar ve

akcas gz nnde olmaktan holanmazlar. Kendi
adma ben de byleyim. Bu tr konularda konuup
durmaya pek gnll olduumu syleyemem. nk
ruhsal bilgilerin kiiye zel ve mahrem olduklarna
inanrm. Senin anlayacan insanlarn bu konuda
ikna edilmeleri gerektii fikri benim asla anlayabileceim bir dnce deil. Bu nedenle de iin en banda rencilerime bunu retmek istiyorum. Yapn,
ciddi olun ama bu konuda konuup durmayn.
Ben dier yolu setim ve bu yksek standartlar aradm. Yksek bir seviye srekli ama olarak
kalamaz. Bir takm sonulara ulalmas gerekir. Bu
szlerim, aptalca g peinde komak olarak alglanmamal. Bu seviyelere ulaan biri, elindekini gstermek hevesiyle hareket edemez. Elbette her usta size
bunun bir ama olmadn syleyecektir. Ancak
btn gerek retilerde, zihnin rettii eylere deil
sonulara baklr.
Byle ustalar var m?
Ben, bir Trk olarak tavsiye istiyorum. Yolumu

nasl seeceim? lkemizde son zamanlarda bir
retiler ve kurslar patlamas yaanyor. in
banda biri olarak tercih kriterlerim nelerdir?
Bu zor bir i. Ayn zamanda kolay yantlar da yok. Bir

reti ya da retmen aramaya baladnda yanlsamalardan ve hayallerden gemek zorundasn ki
amalarn belirgin hale gelsin. Ayn zamanda bu
sayede gerek retinin ne olduunu bulabilirsin.
Hatalarmz yapacak ve bylece baarya ulaabileceiz. Ruhsallkta ksa yol yoktur. Bir haftada sonu
semineri ile Kundalini'yi uyandramazsnz. Gerek
usta bulmak iin yola kp da bulan ok azdr. Ben on
iki yl dolatm. Hindistan da pek ok gz nnde
usta, in'de de sava sanats bulursunuz. Bunlara
sadece sizden ileri olduklar iin usta diyebilirsiniz.
Gerek ustay bulmak iin en yksek standart
isteyin ve taviz vermeyin. Ahlaki standartlar biraz
aldatcdr. Gerek usta paradoksal olarak bazen ahlki mkemmellik gstermeyebilir. Benim amdan bu
art da deildir. Buda'dan nce yaam bir ruhsal usta
olan Lao Tzu yle der : Eer herhangi bir ey
Tao'nun dna kabilseydi o zaman Tao da Tao
olmazd. Senin anlayacan herhangi bir eyde
pheden hibir iz bulamasaydnz, phe diye bir ey
olmazd.
Mesela gerek bir usta en azndan levitasyon
(yerekimini yenme) yapabilir. imdi doal olarak
byle ustalar olup olmadn ve karlap karlaamayacanz soracaksnz.
Burada iki ana yol var :
1) nanmak ve Semek. Taraflar ve sylediklerini dinlersiniz. Eskileri ve yaanmlklar rnek
verirler. Hmmm. Usta bunlara ulam der ve buna
inanmay seersiniz.
2) Bunlara metafor (sembolik anlatm, benzetme) derseniz i deiir.
Batllar bunlar genellikle metafor olarak
grrler ve bu standartlarda usta bulmalar kolaylam olur. Standartlar da biraz der.
Evet.
Birini benimle tantrabilir misin?
Byle bir istee Hayr derim.

Neden?
Ustayla karlamann yolu retilemez. Gerek bir

usta ile karylamak bir kader meselesidir. Bunca yllak aratrmalarmda usta arayan bir sr insanla
karylatm ama bunlarn iin de ok ok az gerek
bir usta ile karlama ansna sahip olabildiler. Ben
ansl bir insan olarak deiik seviyelerden ustalarla
karlatm. Ortak noktalar geri planda olmay
semeleriydi. Usta sizin en byk aknzdr.
Hayatnzn kadn gibi. Byle bir kadn paylar
msnz?
Bu sefer sen bana bir soru sordun.
Yantm, evet, onu paylaarak ustama hizmet
ettiimi dnrm.
Aslnda sana bir rnekle yant vermek isterim.

Ustalarmdan bir tanesi bir ka yllk derin bir inziva
iin Borneo taraflarnda bir adaya gitti. ki yl orada
yaad. Burada halen yamyam ve kafatas avcs
olarak yaayan yerliler var. Yerliler onu avlamaya
kalkmlar. Oklar ve mzraklar ustann zerinde
paralannca armlar ama saldrlarn da srdrmler. Sonunda usta oradaki byk bir aac bir anda
enerjisiyle yakvermi. Bunun zerine ustaya saldrmaya cesaret edememiler ama bu sefer de onu tanrlatrmlar ve adaklar adamlar. Ona hastalarn
getirmiler, yiyecek getirmiler. Onu o kadar rahatsz
etmiler ki, usta oradan ayrlmak zorunda kalm. Bu
insanlarn doas, insan boyutunu ve gerekliine ait
deil. Onlar tam anlamyla kutsalla ait. Bu nedenle
de aslnda gerekliin bu boyutunu yaamayan
toplum iin ve sradan insanlar iin bir tr tehdit gibi
alglanabilirler. Bu insanlara kar iki temel tepki
korku ya da tapnmadr. nc bir yaklam ise glerini kskanmak olabilir. Ve bu da onlarn holand
49
Sylei
bir ey deildir. Bu nedenle de yazl olmayan bir kural gerei, onlar bulabilecek insanlar yalnzca
kaderinde bunun varolduu insanlardr. Buna karn
bu insanlar bile seerler.
Bu araynn kiisel nedenleri neler?
ki ey: lm korkusu ve phe. Bir erken ocukluk

anmda duvar saatinin sarkacna bakp allak bullak
olduumu hissetmitim. Zaman kefetmi ve ok
korkmutum. Ve leceim gereini anladm.
lmn kanlmaz olduunu hissettim. lmn
kanlmazl ister istemez ruhumda ve bedenimde
lmsz olmak iin bir arzu yaratt.
kincisi ise phedir. Bunun tek gereklik
olduuna duyulan phe ve sonluluumuzdan kurtulmann bir yolu olamayaca kesinliine kar duyulan
bir phe. in en banda soru yoktur, lm ve zaman
karsnda baarl olacanza dair bir kesinlik vardr.
Zamanla bunun bu kadar da kolay olmadn
anlarsnz. Tabii ki bunun doal bir sonucu olarak da
bir insan olarak snrlarnz farkedersiniz. O zaman
nnzde yeni bir kap alr. ki seiminiz vardr:
Snrlarnz kabullenmek ve bundan korkmak ya da
bu snrlarla savap onlar altetmek.
Btn mistiklerin yaamak zorunda olduklar
bir bela olmutur bu. Senin anlayacan her mistik bu
snrlar grm ama her tr korkuya karn bunlar
amak iin dayanlmaz bir arzu duymutur.
Snrlarmz bizi insan yapan eyler olduklar iin ok
nemlidirler. Snrlarmz kabul etmek insanlmz
kabul etmektir. Snrlarmz bir kez anladk m o
zaman kim olduumuzu da anlamaya balarz.
Bu snrlar nelerdir? Kader rneini ele alalm.
ince'de Tien Ming denilen bir kavram vardr. Bu karma gibi bir eydir ama daha derin bir anlam tar. ki
farkl meyve aac farkl meyveler verecektir. Elma
aac armut vermez. Bu noktada kim olduunuzu
anlamak durumuyla karlarsnz. Bu uzun bir
yoldur. Drst olmalsnz. Kral gibi giyinmek kral
olmaya yetmez.
Bu, kesinlikle uzun bir sre. Byk bir
drstlk gerekiyor burada, slam gerekiyor yani
kabul, teslimiyet.
Bir kere bu berrakl kazannca o zaman kendi yolunu grmeye ve anlamaya balyorsun. Hangi
tr ruhsallk, hangi yol senin, bunu zamanla grrsn.
Senin ruhsallk yolun nedir?
lmszlerin Taoizmi ya da Taoizm'deki lmszlk

yolu. Bu Taoizmin en ileri dzeyidir ve tahmin edebilecein gibi en zorudur. Akcas bir gn bir lmKlanNews / Say 1 / Haziran 2003
sz olup olamayacam bilmiyorum. lmszlerle

tantm ve onlarn rencisi oldum. Bu da bana en
azndan denemem iin yeterli kararll kazandrd.
Fakat yalnzca nce kendi kltrm derinine
anladktan sonra in Ruhsal retisinin deerine
vakf olabildim. Ruhsallm elbette her zaman bir
Batl olarak yaayacam. inli olarak deil. Ustam
snav yapt zaman bazen bana bakar ve derki: Doru
yapyorsun ama bunu senin yapn tam olarak inli deil.
Bunda, Latin ve Yunan felsefelerinin etkisinde
yetimemin nemli bir yeri var elbette. Bu belki de
in'e bak ama inlilerde olmayan bir genilik
getiriyor, kim bilir? Dogmatik olmamay, farkllklar
ve bunlarn ardndaki birlii grerek seim yapmay
getiriyor.
Matrix hakknda ne dnyorsun?
lkemizde son gnlerde, bu filmin senaryosunu
herkes kendi tarafna ekiyor.
Bu filmde grdklerimiz eski fikirler. zellikle in

ve Hint retilerinden alnmlar. Oysa gerek
dediimiz ey, ryadan ya da hayalden daha inanlmazdr, daha vahidir. Aslnda ryalar ve hayaller bizi
gereklikle karlatrrlar. Bu yolla gerei deneyimleyebiliriz. Bir taocu iki evren arasndaki kapy
anca bu kapdan grnenleri seyredebilirsiniz.
Karanlk bir odada k belirir ya da kapal bir meknda frtna kopar. Gerein snrlar vardr. Tao unu
der:
te,
Dta,
Ne ite ne de dta.
Bu da bizi in felsefesinin ilk retisine
gtrr. Adlandrlabilen yol, Yol deildir. Yllar
boyunca, fantastik filmlerde bile grlmemi eyler
grdm. Gerek deneyimler olmadan bu tr eyler
hakknda konumak ya da bunlar idealize etmek
yanlsamaya yol aar ve ok tehlikelidir.
Baka hayatlar iin ne dersin?
Bu konuda tutarsz iddialar var. Hayal baka, gerek

baka. Gemi hayatlarnda aman ya da kral
olduunu syleyen insanlarla dolu ortalk. Ama
tuvalet temizleyicisi olana rastlamadm henz. Bir
eitmen olarak, insanlarn zor durumda kalmak
pahasna byle iddialarda bulunduklarn gzlemliyorum. Gzlerini asalard bu dnceleri ve iine decekleri durumu kabullenmezlerdi. Bu konuda
50
Sylei
paradoksal aklamalar var. Ama aslnda bu insanlarn

deneyimledikleri gerekte gemi yaamlar deil bir
takm arketipler.
in dilinde (gramer asndan) zaman yoktur. Yani gemi ve gelecek zamanlar ama yalnzca
imdiki zaman var. Bu dncenin sonucunda onlar
iin yaratltan iinde bulunduumuz u ana kadar
geen sre diye bir eyden bahsetmek mmkn
deil. in ruhsallnda, balang an ya da ilk
yaratl anndan u ana kadar gibi gornen sre birdir.
Evrende varolan her ey birdir. Bu anlamda da siz
hem u ana kadar olmu olan her eydiniz hem de u
an itibariyle u ana kadar olmu her eysiniz.
Bu nedenle, bu gereklii anlayacak bilin
dzeyine ulancaya kadar bu konularda konuma yalnzca yanl ynlendirmeye neden olan bir yanlsamadan baka bir ey deildir.
Peki gnmzdeki Bat ruhsall hakknda ne
dnyorsun?
Gemite gerekten de Bat'da ok kkl ruhsal

geleneklerin varolduunu biliyorum. Gnmzde
filozof olarak tandmz ya da adlandrdmz
gemite yaayan bu insanlar aslnda Grek terimi
aarsak Tanra A idiler. Ve ok tanrl Grek
inannda bu insanlar mucizevi insanlard (oysa
Taocu standartlara gre bu insanlar daha ilk aamalardaki insanlardr). Belki bu gelenekler gnmzde hala
yayordur ama tantm insanlar farkl birer yola
balydlar. Onlar dogmatik ve korkularla dolu bir
ruhsall izliyorlard. Olduka ilkel aklamalar
veriyorlard. Buna basit bir rnek vereyim. Roma
Kilisesinin kabul ettii Stigmata denilen bir olay
vardr. Baz kiilerin ellerinde ve ayaklarnda (sa
Peygamber'in armha gerildii zaman olduu gibi)
kendiliinden yaralar alr ve kanar. Ayn fenomen
in'de baz taocu almalar srasnda da olur. Ancak
bu bir hatann sonucu olarak deerlendirilir. Onlara
gre sz konusu olan bir kanaln patlamasdr.
Oradan darya kan akmamas gerekmektedir. Roma
Kilisesi bu durumun, o kiinin eytan tarafndan ele
geirilmi olduu anlamna geldiini yalnzca
birkanda bu lekelerin tanr tarafndan geldii syler.
Bu aklamann Taocu yaklamla karlatrldnda
ne kadar safa olduunu anlayabilirsiniz. Bu sadece
birok rnekten biri. Bat ruhsallnda olduka ilkel
aklamalarla karlatm.
Gerek ruhsalln etik, anlay ve bilgiyle
dorudan ilgisi yok.
Qi Gong eitmenisin. Nedir Qi Gong? Bunun
salk, ruhsallk vs. ile ilgisi nedir?
Qi Gong'dan bahsettiimizde 6000 yllk bir deneyimden bahsediyoruz. Bu kadar uzun sreyi kapsayan bir
eyi tanmlamak olanaksz gibidir. 4000 kadar Qi
Gong okulu olduu sylenir. Bunlar ok derin ve farkl olabilirler. Ama bunlarn tm de ayn temellere
sahiptir. Dtan baknca atan noktalar grrsnz.
Taoizm, Qi Gong'un mistik almdr. Qi Gong byk
bir tarih kitabdr. Baarlarn yksdr bu. 6000 ylda sonsuz yol, kural, anti-kurallara varlmtr. Tarihi
adan srekli gelien bir btne bakmaktayz. in'de
fizik ve ruhsal dnya, tp ve dier akn yntemler hi
ayrlmadlar. Bakalarn iyiletirmeye ynelik Qi
Gong'lar da vardr. Farkllama olmutur ama arada
duvarlar yoktur.
Sanrm u anda Trkiye'de bir seminer iin
bulunuyorsun. Bize biraz da bu seminerden
bahsedebilir misin?
Evet. Cem ile birlikte bir seminerler dizisi yapyoruz

yaklak bir yldr. Burada gerekten de ok baarl
bir grup renci var. Zaten benim Trkiye'ye yerleme nedenlerimden bir tanesi de buydu. Bir eitmen
iin en nemli eylerden bir tanesi de gerekten
anlayan ve yapan renci bulabilmek. Trkiye'de
halen rencimiz olan 2 farkl gruba Xing Shen
Zhuang Fa 3. Aama ve 2. Aama dersleri vereceim.
Bununla birlikte Ba Gua da renecekler. Temmuz
banda ise yeni balayacak renciler iin bir Xing
Shen Zhuang Fa 1. Aama semineri olacak.
Biz de o seminerde olacak ve izninle daha
sonradan okuyucularmzla paylamak iin
bir iki fotoraf ekeceiz.
Tabii ki. Ama her zaman izlemeniz yerine katlmanz

tercih ederim. nk dardan bakldnda yalnzca
garip hareketler grrsnz.
David bize zaman ayrdn iin ok teekkr
ederiz.
Asl ben bu gzel sohbet iin ok teekkr ederim.
www.klankitap.com
Yaknda...
51
Xing Shen Zhuan Fa

David Verdesi, Ph.D.
aoizm 6000 yllk gemii ile ve 3500 yllk

kaytl Qi Gong tarihi ile, insann potansiyelleri
ve bu potansiyellerin yaratlm olan evren ve bunun
tesindeki boyutlar ile olan ilikisini anlatan ve
inceleyen insanln en eski almasdr. lk balarda
amanizmin bir tr olarak balayan Taoizm, zaman
iinde ruhsal bir retiye, daha sonra bir dine ve
en sonunda da insann potansiyellerinin aratrlmasna ve gelitirilmesine ynelik bir bilime dnmtr.
in'de gelimi olan bu zel antropoloji
dnyann baka herhangi bir yerinde grlmeyen
zelliklere sahiptir. Bu bilimi anlamak iin tarihte
yeralm olan kritik dnm noktalarnn incelenmesi
gerekmektedir.
Bu geliim izgisinin daha iyi anlalmas iin
ksaca baz nemli kavramlara ve ilkelere bir gz
atalm. Xing Shen Zhuang Fa ile ilgili bu ilkeler, bana
bu sanatn ustalaryla yaptm 7 yllk alma
srasnda ANLAM konusunda verdikleri szl retinin bir zetidir. Bu aklamalar yalnzca felsefi birer
tartma deil, kiisel geliimde kullanlan birer ilke
ve yntem olduklar iin dikkatli bir ekilde incelenmeleri ve aa kmalar iin dzenli bir ekilde
uygulanmalar gerekir.
Xing: inde kavramsal ya da maddi belli bir
tr gerekliin barnabilecei fiziksel ya da metafizik
ereve
Varolan madde ya da kavram
Herhangi bir varl tanmlamay olas klan
bir tr varlk erevesi
Tanmlama ya da ama
Kiiselletirme
Bu olduumuzu u olmadmz sylememizi salayan farklln anlalmasna olanak
tanyan benlie biim veren ey.
Shen: Aklanmas daha g bir kavramdr.
Bilincin bir elementi ya da unsuru.
Mesajlar tayan ey
Bilgi ve bilgiyi alan
Ara
Ruhun kab
Ve ruhun ilevi
Shen'in ilevlerinden bir tanesi Wo olarak
adlandrlr. Wo, kendini ile tanmlayan anlamna gelmektedir.

Tanmlamay ya da kimlii olas klan ey
Shen kendisini gerek benlik ile deil dsal
gerekliklerle tanmlama eilimindedir ve bu sayede
Wo, bu tanmlamada gerekli olan maddeyi ve biimi
verir.
Shen, gereklikleri yaratma gcne sahiptir
ama kendini bu gerekliklerden yaratma yeteneine
sahip deildir. Bu nedenle de yaratt gerekler ile
birleip kendini unutma eilimindedir.
Zhuan, olgularn ve eylerin birliini anlatr.
Fa ise yntem, kural ve kanun anlamna gelir.
Xing Shen Zhuang, iki varln birlemesini
anlatr: Xing ve Shen. Yani belli bir biimi olmayan
ruh ile biimin birlemesidir. Bu anlamda belli bir
biimi olmayan LOGOS'un ya da bilginin bedenlenmesini ya da bir bedende domasn ifade eder.
Ayn zamanda, Wo'nun kendini yeniden zmseyerek Shen'e dnmesi ve bu sayede de farkl
gerekliklerde dolap kendi gerekliini yitirmekten, kendini unutmaktan kurtulmas anlamna
gelir.
Taocu geliimde, bu ilkeler aktarlan yntemlerin gerekletirilmeleri sayesinde ruhsallk iin bir
temel yaratmak amacyla kullanlrlar.
Xing Shen Zhuan Fa, calmas bir dizi egzersiz araclyla beden zerinde almaya balar. Bu
hareket serilerinin her biri zn ve biimin olumasn
ve birlemesini salayan bir tr kod ya da matematik
ve simya forml gibi ilerler. almann balang
aamasnda Xing, bedene; Shen ise farkndala
karlk gelir. Daha sonra ise Xing bir biim olur Shen
ise alglama.
Zamanla alma fiziksel snrlarn tesine
geip Fan Guan Huang Yuan yani kaynaa
dnebilmek iin geri getirmek olarak
adlandrlan, Shen'in denetlenmesini, uyandrlmasn,
farkndala sahip olmasn, maddenin snrlayclndan kurtulmasn ve gerek kendine
dnerek kendini bu gerek varlyla tanmlamasn
salayan bir ynteme dnr.
52
Xing Shen Zhuang Fa
Wo'nun yeni doan bu gc sayesinde bu gerek kimlik kendini yeniden biimler ve iinde yaadmz
varlk alanna adm atar. Bir anlamda kiinin gerek
kimlii ile yeniden domasn salar.
Xing Shen Zhuan Fann baz etkileri:

Beynin yar krelerini dengeler
Zihinsel ve duygusal ve bilinlilik durumlarn
denetlenmesini salar
Lenfatik sistemi dzenler
Beynin, bilinmeyen ilevlerini harekete geirir
Nronlarn yenilenmesini salar
Baklk sistemini glendirir
Derinin elektrik diren dzeyini deitirir
Kan dolamn glendirir
Kann kimyasnda olumlu deiiklikler salar
Hormonal dzeyde olumlu deiiklikler yaratr
Kemiklerin ve iliklerin canlanmasn salar

Stres dzeyini azaltr
Cinsel gcn artmasn salar
Koruyucu hekimlik asndan ok etkilidir
Hastalklarda nekahat dnemini hzlandrmaktadr
Sa dklmesine kar etkilidir
Ba dokularn glenmesini salar
Esneklik kazandrr
Sinslerin almasn salar
Solunumun glenmesini ve solunum yeteneinin
artmasn salar
Depresyon ve benzeri ruhsal rahatszlklarda iyilemeye nemli katklar bulunmaktadr.
Xing Shen Zhuang Fa (1)

Semineri
Eitmen: David Verdesi Shen, Ph.D.
Yer: stanbul
Tarih: 28 Haziran - 3 Temmuz 2003
Saatler: Hafta ii 18:30 - 22:30, Hafta sonu 10:00 - 18:00
cret: 350 USD
letiim: Cem en
seminer@klankitap.com
Tel: 0212 324 82 11
Detayl Bilgi iin : www.dharma.com.tr
53
Dokkd
Miyamoto Musashinin Yalnzlk Yolu
Franszcaya eviri ve yorum : Kenji Tokitsu
Trkesi ve D kaligrafisi : Suavi Kendirolu
Yalnz zlenecek Yol anlamna gelen

Dokkd, gelmi gemi en nl Japon kl
sanat ustas Miyamoto Musashi tarafndan
ve lmnden birka gn nce yazld.
Bugn bu risleden elimizde biri 19, dieri
21 maddelik iki versiyon var. 4 ve 20 no'lu
maddeler ksa versiyonda yer almyorlar.
1) nsan dnyasnn nesilden nesile aktarlan

Yoluna aykr hareket etmeyin.
12) Eviniz iin zel bir ballk duymayn.
Yo yo no michi o somuku koto nashi
13) Yediinizde lezzet aramayn.
2) Kendiniz iin zevk arayna girmeyin.
Mi hitotsu ni bishoku o konomazu
Mi ni tanoshimi o takumazu
3) Hibir durumda tarafl bir duyguya balanmayn.
14) Gelecekte de saklamak iin eski eya sahibi

olmaya almayn.
Yorozu ni eko no kokoro nashi
Suezue shiromono naru uruki dgu shoji sezu
Shitaku ni oite nozomu kokoro nashi
4) Kendinizi dnrken
hafif, dnyay
dnrken derin olun.
15) Alkanlk olmu inanlarla

hareket etmeyin.
Mi o asaku omi, yo o
nashi
fukaku omo
5) Hayat boyunca
agzllkten uzak durun.
16) Silah koleksiyonu yapmayn

ve amacnn dnda silah almas yapmayn.
Issh no aida yokushin
Hygu wa kakubetsu yo no dgu
omowazu
tashinamazu
6) Yaplanlardan pimanlk
duymayn.
17) Yolda ilerlemek iin

cannz fedadan kanmayn.
Waga koto ni oite kkai o sezu
Michi ni oitewa shi itowazu omou
7) yide de, ktde de bakalarn kskanmayn.

Zen-aku ni ta o netamu kokoro nashi
8) Ayrlklardan dolay zntye kaplmayn.

Izure no michi nimo wakare o kanashimazu
9) Hn ve ikyet, ne sizin iin ne de bakalar iin

iyi olamaz.
Ji ta tomoni urami kakotsu kokoro nashi
10) Ak duygusunun sizi ynetmesine izin vermeyin.

Renbo no michi omoi yoru kokoro nashi
11) Hibireyi dierlerinden stn tutmayn.

Mono-goto ni sukikonomu koto nashi
Wagami ni itari monoimi suru koto
18) Yallnz dnerek eya ve para sahibi

olmaya almayn.
Rgo ni zaih mochiyuru shory ni kokoro nashi
19) Buddha'ya ve Tanrlara saygl olun, ancak

onlarn yardmna gvenerek hesap yapmayn.
Busshin wa ttoshi, busshin o tanomazu
20) Kendi bedeninizden vazgeebilirsiniz ancak

onurunuzdan vazgemeyin.
Mi o sutetomo myri wa sutezu
21) Strateji yolundan asla sapmayn.

Tsune ni hyh no michi o hanarezu
54
Fitoterapi
(1)
N ime t z at a
eryznde insanlar var olduundan beri bitkiler

gerek gda,gerek tedavi amacyla ve gerekse
zehir olarak kullanlmaktadr. lk insanlar
evrelerindeki bitkilerin yararlarn ve zararlarn
gzlemleri sonucunda kefetmilerdir. lk nce besin
olarak yararlandklar bitkilerden zamanla tedavi
amacyla da yararlanmaya balamlardr. Deneyimleri
sonucunda zehirli etkilerini kefetmiler ve bu bitkileri
avclkta kullanmlardr.
Bitkilerin tedavi amacyla kullanm (fitoterapi) ne yeni kefedilmi bir tedavi yntemi ne de
alternatif tp deildir.
Derginin bu ilk saysndan itibaren bugne
kadar yeteri kadar bilinmeyen yada yanl bilinen
fitoterapi konusunu bir yaz dizisi olarak yazarak, bu
konunun doru olarak bilinmesi iin bilgilerimi
aktarp, siz okurlarla paylaacam.
Dnya zerinde 1.000.000 civarnda bitki
trnn bulunduu tahmin edilmektedir. Dnya
Salk Tekilatnn 91 lkenin farmakopelerine ve tbbi bitkileri zerinde yaplm yaynlara dayanarak
hazrlad bir aratrmaya gre tedavi amacyla kullanlan tbbi bitkilerin toplam miktar 20.000 civarndadr. Trkiye'de ise bu miktar en az 500 civarndadr.
Anadolu insan yontmata andan beri bitkileri tedavi maksadyla kullanmaktadr.(yaklak M..
50.000 yllar) Hakkari'nin hemen gneyinde yer alan
anidar Maaras'nda ortaya karlan Neanderthal
mezarlar iinde bulunan bitki rnekleri bu varsaymn
salam kantlardr.
Bitkilerin tedavi amacyla kullanlna ait en

eski yazl kaynaklardan biri inlilere aittir.M..
3217 ylnda imparator Shen Nung tarafndan yazlan
eser 300'den fazla drog (tedavi edici deere sahip taze
veya kurutulmu bitki ksmlar) iermektedir.
Ninova ehrinin kitaplnda bulunan M..
3000 yllarna ait Asur tabletlerinde ok sayda
bitkisel drog ve reete kaytldr.Bunlarn iinde
bugn de halen kullanlan bitkiler vardr.Smerlerden
kalan ve halen British Museum'da sergilenmekte olan
tabletlerden, bu kavmin birok bitkisel drogu bildiini reniyoruz.Yine bu tabletlerden Smerlerin ila
yapmnda kullanacaklar bitkileri glgede kuruttuklarn da okuyoruz.
Msrllarn M.. 3000 yllarnda bitkisel
kkenli ilalar kullanm olduklarn gsteren deliller
vardr.Eski Msr mezarlarnda bulunan yaz ve
ekiller bu kavmin nane, kini, nar, akasya, asma
yapra gibi bitkileri yetitirerek, ila yapmnda kullanm olduunu anlatyor. M..1550 senelerinde
yazlm olan Ebers papirs 1862 ylnda Teb
ehrinde bulunmutur. 700 civarnda bitkisel, hayvansal ve mineral drog ve 800'den fazla reete
kaytldr. Afyon, Banotu, Esrarotu, Adamotu,
Sinameki, Adasoan gibi gnmzde de kullanlan
droglara rastlanmaktadr.
Anadolu halknn ok eski devirlerden beri
yabani bitkileri ila olarak kullandklarn Hititlerin
baehri Hattua (Boazky) ta bulunan tabletlerden
reni-yoruz. Hitit tabletlerinde kaytl reetelerde
Adamotu, Adamotu, Banotu, Haha, Meyankk,
55
Fitoterapi
Safran, zerlik gibi Anadolu'da yetien bitkiler yannda d lke-lerden getirilen droglara da rastlanmaktadr.Bugn kullandmz haha kelimesi Hititlerin
kulland haika kelimesinden gelmektedir.Istanbul
Arkeoloji Mzesinde Hititlilerden kalma kil
tabletlerde bitkisel droglarla ilgili bilgiler vardr.
M.. 5. yzylda stanky adasnda doan
nl grek hekimi Hipokrat hekimliin babas olarak
kabul edilir.Tababeti filozofi ve dinden ayrp ilmi
esaslara balam bir hekimdir. Eserlerinde ok sayda bitkisel drog kaytldr. Hipokrat'n eserleri incelendiinde pelin, tarn, baldran, centiyane, ravent,
papatya, adasoan, maydanoz, haha, kukonmaz,
banotu, gzelavratotu gibi, gnmzde de kullanlmakta olan bitkilerin M.. 500 yllarnda Yunanllar
tarafndan ila yapmnda kullanlm olduklarn
reniyoruz.
morfolojik,farmakolojik ve toksikolojik zelliklerini

vermektedir.Bu eser 1500 yl kadar tedavi alannda ve
yazarlarnca ana kaynak olarak kullanlmtr.
980-1037 yllar arasnda yaam olan bn-i
Sina da Latince'ye Canon Medica adyla evrilmi
eserinde kargabken, banotu, baldran, kurtboan,
kenevir, kokulu yonca, haha ve kamala gibi droglardan sz etmekte,bu droglarla meydana gelebilecek
zehirlenmelerde kullanlacak panzehirleri vermektedir.
M.. 4. yzylda Midilli adasnda doan

Theophrastus botaniin babas olarak isimlendirilir ve
tbbi bitkiler hakknda eserler yazmtr.
Pontos kral Mithridates kendi adn tayan
antidot ile mehurdur.Uzun yllar Karadeniz dalarnda yaayan Mithridates zehirli bitkiler zerinde pratik
bilgiler edinmitir.Kral olduktan sonra, iinde 48 eit
drog bulunan Mithridaticum'u hazrlamtr.
2.yzylda yaayan Bergama'l Galenus
hekimlii kadar yapt ve kulland ila tertipleri ile
de tannmtr.Kulland ila tertiplerini kendisi
hazrlad iin Eczacln babas olarak kabul
edilmektedir.500 kadar bitkisel,hayvansal,mineral
drogun tarifini yapm ve etkilerini belirtmitir.
Anadolu tbbi bitkileri hakkndaki en eski ve
en nemli kaynak Adana civarnda Anazarba'da doan
Dioscorides'in eseridir.Greke olarak yazd eser latinceye Materia Medica ismiyle evrilmitir. 5 kitaptan oluan bu nl eserde 500 kadar tbbi bitkinin
Bu sayda sizlere fitoterapinin

tarihteki geliimini aktardm.
Bundan sonraki sayda bitkisel ilalar ile sentetik
ilalar arasndaki farklar,bitkisel ila
ekilleri,bitkilerin kullanmnda dikkat edilmesi
gereken hususlar ve tedavi ekillerini sizlerle
paylaacam.
56
lnlar
Bu 1/16 iln
Bu 1/16 iln
alan
alan
sizi bekliyor
sizi bekliyor
!!!
!!!
Bu 1/4 iln alan

sizi bekliyor !!!
reklam@klannews.com
Bu 1/8 iln alan
sizi bekliyor !!!
reklam@klannews.com
Bu 1/2 iln alan

sizi bekliyor !!!
reklam@klannews.com
57
Deneme
ModernTranslar
ModernTranslar
Demir Demirkan
Tekdze bir davul ritmi balad.

Bedeni hareket etmeye balad.
Ritimle bir oldu. Yarg durdu. Dnce
durdu. Yer yok oldu. Zaman yok oldu.
Dansa devam etti ama hareket yok
oldu. Ritim grnr oldu. evre ekil
deitirdi. Yava yava o sonsuz ve
mutlak boluu tekrar hissetmeye
balad. imdi btnlendi. Ne kadar
zaman getiini farketmedi, sadece bu
duygunun sonsuza kadar srmesini
istedi. Ritim deimeye balad.
Boluk darald, bedeni arlat. Yeri
hissetti. Gzlerini aralad. evre kalabalklamt.
Tabi diye dnd, Cumartesi gecesi... Kimler
burda bakalm? Ne giymiler? Kim daha gzel? Kim
daha zengin? Ben naslm? Ne i yapyorum? (Ne
yapyor olsam daha iyi olurdu?) Davranlarm ve
grnm beni tam olarak yanstyor mu? evreye
uygun muyum? Merve'yim ben, toparlanmam lazm,
yakmaz bana. Biraz nce hissettiklerimden eser
kalmad. ok iyiydi ama... Dans etmeye baylyorum.
Neredeyse bamls oldum. Ne diyorum ben yaa???
Dans etmeye baml olunur mu? Alkole uyuturucuya falan baml olur insan...
Dncenin yaratt gereklik giderek mutlak
gerekten uzaklayor. Btn toplumsal koullandrmalar bizi snrlyor. Sosyal yapnn iinde geerli
kabul edilebilir birey olabilmek gnn gerei. Bunu
ne kadar uzun sre yaar ve iletirsek, geri dn daha
da zorlayor. Toplumun gen bireyleri iin hl umut

var. Yallarmz hl korka dursunlar, eyvah ocuklarmz alkolle, uyuturucuyla, seksle telef olup gidecekler. yle iyi bir yerde okuyup gzel bir i bulsa...
Evlenir, yuva kurar, askere de gidip geldikten sonra
tamam artk rahat...
Evet. Rahat. Rahat rahat lmeyi bekler ondan
sonra da.
Alkoln, uyuturucunun, seksin, mziin,
dansn gc, bamllk yaratyor olmalarndan
gelmiyor aslnda. Bunlarn etkisiyle en azndan ksa
bir sre bile olsa, zihinsel koullandrmadan syrlp
mutlak gerei alglamak bamllk yaratyor. Anne
babalar demiyor ki: Olum bak toplum byle bir ey,
yapman ve yapmaman gerekenler var. Ama bunlar
toplumun sreklilii iin geerli. Sen gereklikten
kopma, u bizim amana git arasra. Bak ben geenlerde bir esrime yaadm bildiin gibi deil. Yani
gereklik neymi anladm. Aslnda ruhumuz o kadar
zgr ki...
Ne mutlu bize ki byle bir nasihat hi varolmad... Anne babann dedii yaplmaz ya. Ama
zaman iinde baka bir ey oldu. Toplum modern
amanlarn yaratt. nce ilkel insan grnml Rock
Starlar tredi. Her eye kar ktlar. Sahnelerde
delirmi gibi hareket ettiler. Gitarlar krp, yaktlar.
Garip sesler karp kaotik doalamalar yaptlar.
Aramzda ansl olanlar o esnada gittikleri yerlere
gtrdler. Dierleri ise onlar yok etmek iin davalar
atlar. Bir anlamda da baardlar. Sonra yine
iimizdeki boluktan doan ihtiya DJ'leri yaratt.
nsanlar yine mziin evresinde toplanmaya, koullandrmalardan farketmeden de olsa, ara sra syrlmaya devam ettiler.
Kuzey Avrupa'da tepelerin ii kazlp duvarlar
ta kaplanm ilkel tapnaklar var. Eski zamanda,
tren srasnda odann giriinde bendire benzer bir
58
Deneme
davul alnr, ve ieride de kabilenin aman diyelim, treni gerekletirirmi. Bilim adamlar yakn
zamanda ieriye mikrofonlar yerletirip, bu folklrik
davulu odann giriinde aldklarnda odada 120 Hz'
in resonansa girdiini tespit etmiler. Bu tesadfen o
odada olan bir ey deil, ayn deneyi evredeki dier
odalarda yaptklarnda sonu ayn kyor. 120 hz
demek, ses dalgas saniyede 120 kez bir devinim
yapyor demek. imdi, bir dans beat denince akla
ortalama 120 bpm tempoda bir loop gelir. 120 bpm
demek, 120 beats per minute, yani yarm saniyede
vuru demektir. Her loop bir ya da iki tane 4/4 lk
lden oluur (2 ya da 4 saniye). Her yarm saniyede
bir kick vuruu gelir. Bu kick vuruunun frekans
ortalama 120 Hz'dir. Her yarm saniyede bir 120 Hz
katlanr. Bu looplar ayn amanik trenlerdeki davulun alnd gibi arka arkaya dizildiinde tekdze bir
ritm ortaya kar. Ortalama bir dans parasnn klp
versiyonu 6-8 dakika arasndadr. Bu sreyi DJ dans
edenlerin mood una bakarak uzatp ksaltabilir. Yani
herhangi bir klbe gittiimizde bizim Avrupa'l

amann transna elik eden mziin etkisini yaratan
bir mzii dinleyebiliriz. Bu durumda DJ ler modern
amanlar, Club lar modern tapnaklar, yanp snen
klar modern tapnak mealeleri, mteriler ise tren
katlmcs kabile mensuplar olurlar. Genelde duyduumuz .. dans ederken btn haftann stresini atyorum kliesi geerlidir. Stres atmaktan daha fazlas
da olur bazen. Aramzda ansl olanlar Merve gibi ara
sra geree dokunurlar. Dierleri ise ..ne anlyorsununuz sabaha kadar o gmbrtde tepinmekten, gece
gece kimin eli kimin cebinde belli deil zaten....
demeye devam eder.
Not: Merve adnda, klplerde transa geen biri yoktur, varsa da ben tanmyorum. Gnmzn sevilen,
modern isimlerinden biri olduu iin kullandm.
www.klankitap.com
Yaknda...
ZENDOKAN - Erenky
Dojomuzda bykler ve ocuklar iin aikidonun yansra ok baarl hocalar ynetiminde Yoga ve Dans dersleri
de verilmektedir. zel ders olana vardr. cretsiz deneme dersi iin bizimle irtibata gein...
Adres: Badat caddesi, cami sokak no.17 Erenky , stanbul Tel: 0216.363 64 78
ZENDOKAN - Zincirlikuyu
Adres: Kore ehitleri cad. Yzba Kaya Aldoan sok. Gen Apt. No:11/B Zincirlikuyu, stanbul
Tel: 0212.216 24 39
ZENDOKAN - Ankara
Adres: Or-an sitesi , Meclis lojmanlar arkas, Trk-Japon Vakf spor salonu, (Oranium)
Tel: 0312.491 74 97
ZENDOKAN - Kocaeli
Adres: Tepecik Mah. Tepecik Sk. Hamzaolu Apt. No.1/a zmit
Tel: 0262.331 68 62
w w w . a i k i d o t u r k e y. o r g
59
AMANZM: Evrensel Dengenin Yolu

Do. Dr. Engin Beksa
amanizm, teriminin kendisinden

balayarak dini zelliklerine kadar pek
ok yn tam olarak kavranamam
bir dini sistem olarak karmza kar.
amanizm, genelde bilindii zere
Tunguz dilinde dini grevleri
stlenmi kiilerin tanm olarak
kullanlrken, Batl aratrmaclar
tarafndan tm sistemi belirtmek iin
kullanlmtr. Aslnda bu terim bu tip
dini sistemlerin ve yaam biimlerinin
tespid edildii toplumlarda ok
deiik biimlerde karmza kar.
Hatta sistemin kendi zgn ve temel
eylem ve prensiplerindeki baz ortak
niteliklere ramen ufak tefek yntem
ve inan farkllklar gsterdii de
gzlenmektedir.
amanizm genelde tm dnya zerinde baz ortak

ynleri dikkate alnarak genel bir uygulama biimi
varm gibi grnse de klasik anlamda amanizm'in
Avrasya'nn ve Amerikalar'n dini sistemi olduu
grlmekte olup, daha ok da Ger Karakterli
Toplumlar tarafndan uygulanan ve daha sonra bu tip
toplumlarn yeni sosyo-politik ve ekonomik deiimlerine bal olarak yeni biimlenmeler kazand bir
gerektir. Erken Avrupa, Afrika ve Okyanusya'nn
toplumsal ekillenmesi iinde Avrasya kkenli etkileimler alm topluluklar dnda, kendisine zg ve
amanizme benzer yntemleri olduu farkedilmektedir. Bu noktada btn bu yollarn temelinde varolan
iki prensip, amanizm'in ana eylemi daln halleriyle
yaanann tesinde var olan ekstatistik gle btnlemek ve maddeye hkmeden bu manevi oluumlarn ynelimini salamaktr. Yaam ve lm, aydnlk
ve karanlk, pozitif ve negatif glerin akmnn
dzenli bir biimde salanmas ve akm engelleyen
olumsuzluklarn eitli biimlerde engellenmesi
amanist yolun en nemli uradr. Dinin uygulaycs olan aman veya dier terimlerle belirtilen
din adam daha ok doann deiik gleri ve suretleriyle btnleerek bu mcadelenin uygulaycs
olarak, ktle kar durmaya veya ller ile
yaayanlar arasnda ba oluturmaya gayret eder.
Yaamn devamn salamaya alr.
amanlk, isteyen her kiinin hemen kazanamayaca bir zellik olup, daha ok doa st glerin ynlendirdii nitelik ve yeteneklerle kendisini
gsteren ve herkese verilmeyen yeteneklerle ve uzun
inisiyasyon ritleri ile kazanlan zorlu ve meakatlere
ak bir deneyim ile kazanlan ok nemli bir gler
btndr. Eski tarihlerde amanik Histeri veya
Arktik Histeri olarak tespid edilen amanik
yeteneklerin kazanlmasn gerektiren baz emareler
iin artk bu terimler kullanlmamaktadr. nk
amanik grevleri stlenmi kiilerin kendi toplumlarnn en nemli ve en zeki kiileri olduu ve
bedensel adan olduu kadar ruhsal adan da
60
amanizm
kusursuz olduu anlalmaktadr. amanlarn yalnzca

din adam deil ayn zamanda hukuku, doktor, tarihi ve sanat olarak ok ynl yetenekleri bnyesinde
toplayan kiiler olduklar da grlmektedir. Bu nedenle hem ruhsal seim hem de rsi kalt olgusu amanizmin uygulayclarnn kendi isteiyle ben amanm
deyemeyeceini ortaya koymu bulunmaktadr.
Bunun dnda kalan bu yolun uygulayclar iin de
Semavi dinler veya dogmatik dini yollardakinden
farkl bir inan ve uygulama yntemleri ve dini inan
sistemmleri olduunu bilmekte yarar vardr. Doa ile
tam bir btnleme gsteren ve tam anlamyla bir
doa ile kaynama ve btnleme ilkesi tayan bu
sistem iinde dini adamlar dnda kalanlarn zgn
bir sayg ve uyum prensipleri olduunu gz nnde
tutmak gerekir.
amanizmin doa st glerle donanm
insanlar dnda kalan kiilerinin gl halusinojenik
maddeler kullanmyla doa stne ulama
abalarnn bulunmas gereine karn, btnyle
amanizmi bu tip maddeler kullanmyla balantl
grmek de sakncaldr. Erken bir ekstatistik yol ve
yntem olan amanizm, gelmi gemi en posesif
uygulama ve metafizik g odaklarndan biri olarak
ayrcalklar tar.
amanizm zerine almalar yapm olan
aratrmaclarn genellikle atan grlerine ramen, genel olarak amanizmin insanln en erken
dini uygulamas olduu kans yaygn olarak kabul
edilmektedir. nsanln ilk sanatsal faaliyetleri kabul
edilen sanat eserleri iinde amanik bir eylemin mevcut olduu kans yaygndr. En erken sanat eserlerinden balayarak gelen baz kk objeler ile
amanizmin yakn ilikisini kabile toplumlarnn kullanmnda da grmek mmkndr. zellikle
gnmzden 20.000 yl ncesine tarihlenen maara
resimlerinde daha sonraki srelerde grdmz
aman tasvirlerine benzer tasvirler ile karlalm
olmas bu durumun en gzel kantdr. ncelikle
ulalmas ok g maara mekanlar iinde
karlalan bu tasvirler amanik uygulamalarn
gerekten ok erken bir uygulama alan olduunu
aikar bir biimde gzler nne sermektedir. Bir ok
hayvann zelliklerini temsil eden taklar ve
maskeleriyle dikkat eken bu tasvirler ve sembolik
eler amanizmin yaygn olarak geerlilik kazand
blgelerde bulunan amanik giysilerde aynen mevcut

bulunmaktadr. Bu durum aman ve yaad ortamn
doal ve doa st arasndaki geii sembolize eden
birer iaret olarak kozmoloji, din ve sosyal yap ile
ilikili bir ok dncenin de yansmalardr. Bu
hususta tam bir amanik g ve semboller dizgesi
yapsna brnen giysiler dnda kullanlan davul da
bir baka simge ve g odadr. Fakat giyisiler ve
taklarla davul da tm toplumlarn amanik belirleyicisi olmayp, giysilerin yeralmad ve davulun kullanlmad amanik uygulama alanlar da mevcutttur.
zellikle Gney Amerika'nn baz yrelerinde
yaayan amanlarn davul kullanmad ve geleneksel
bir giysilerinin de olmad ortadadr. Fakat g oda
oluturan taklar ve sembolik objeler bu toplumlarda
da karmza kmaktadr.
amanlarn tekil bir rnei olmamas ncelikle karanlk ve aydnlk glerle ilintili iki tip aman
olduu bilinmektedir. Bu amanlarn bir ksm dorudan iyi glerle ilintili olup, ktcl glerle ilikiye
girmedii tm veriler nda bellidir. En tehlikeli ve
tehtit edici olan karanlk glere kar topluluklar
koruyan ve ounlukla Kara aman olarak bilinen
bir tip amann varl ok ak gzlenmektedir.
Eldeki veriler amanlarn arasnda da g derecelerine
gre deien ve doast yetileriyle ekillenen zgn
bir hiyerarik yaplanmann mevcudiyetini gzler
nne sermektedir. Deiik g dereceleri ile kendisine zgn sembolleri olan bu yaplanma iinde
deiik doal semboller ve hayvan tasvirleri en nemli ynlendiricilerdir.
Kaynaka
Basilov B.H: Samanstvo u Naradov Srednei Azii I
Kazakstan. Moskva 1992
Dioszegi V-Hoppal V. : Samanis in Siberia. Budapest. 1978
Drury N. : Shamanism Dorset 1995
Eliade M. : Shamanism. Princeton. 1972
Halifax J. : Shamanic Voices. Harmondsworth. 1980
Harner M.: The Way of Shaman. New York.1986
nan A. : amanizm. Ankara.1972
61
Bilinli Ryalar ve Rya Yogas (1)

lhan Ermete
Sokrates: Diyelim ki tam u anda bize uyuyor mu uyank m olduumuz

sorulmu olsun, buna hangi kant gsterebiliriz?
Theaetetus: Dorusu Sokrates, bunun hangi kantla kantlanabileceini
bilmiyorum, nk bu ikisi birbirine benzemektedir.
Platon, Theaetetus
Byk bir kale iindeki yksek kemerli koridorda

gezinirken, kalenin grkemli mimarisini hayranlkla izledim. Her naslsa bu heybetli yapya bakarken rya grmekte olduumun farkna vardm! Berrak bi-lincimin nda,
kalenin zaten etkileyici olan ihtiam bana daha da harika
grnd, ve byk bir heyecanla havadaki kalemin hayali gerekliini kefetmeye baladm. Koridorda
yrrken, ayaklarmn altndaki talarn sertliini hissedebiliyor ve ayak seslerimin yanksn duyabiliyordum.
Bunun bir rya olduunun btnyle farknda olmama ramen, bu byleyici ve grmeye deer manzarann her
unsuru gerek gibiydi.
Kulaa ne kadar garip gelirse gelsin, rya grp
derin bir uyku uyurken, uyankken sahip olduum btn
yeteneklere sahiptim: her zaman olduu kadar net
dnebiliyordum, uyanklktaki yaammn anlarn
serbeste anmsayabiliyordum, ve bilinli olarak
dnerek istediim harekette bulunabiliyordum. Ama
bunlarn hibiri ryamn canlln azaltmyordu.
Paradoks olsun ya da olmasn, ryamda uyanktm!
Rya m gryorum? Bize ok tuhaf gelen,

inanamadmz bir olayla karlastmzda byle
deriz. Ya kendinizi gece yatanzda yatm rya
grrken bulur ve rya grdnz halde bunun
farknda olduunuzu anlarsanz ne yaparsnz? Evet,
rya gryorsunuz ve grdnzn bir rya
olduunu biliyorsunuz. Herhalde uyandktan sonra
yatanzda derin derin dnmeye balarsnz.
Kiminiz buna inanp inanmamak arasnda bocalarken
bazlarnz da bunun bir sanr (halsinasyon)
olduunu dnrsnz. Ama bu ne inanlmayacak
bir ey ne de bir sanr. Yaadnz bu deneyime bilinli rya ad veriliyor (Not1).
Bilinli Ryalar zerine Bilimsel Aratrmalar

Bilinli ryalar? Szck anlamna bakldnda, bilinli ryalar terimi uyank uyku gibi birbiriyle
elien iki szckten oluuyor gibi grnmekte. yle
ya hem bilinli olup hem de rya grmek de neme ne
bir sey? nsan eer bilinliyse uykuda deil demektir,
uykuda olmayan insan da rya gremez. Yok eer ille
de rya gryor, diyorsak o zaman o kii bilinli
deildir. Ryalarla ilgili aratrmalarda bulunan ve
fizyoloji, nroloji, psikoloji gibi eitli dallarda
uzmanlasm bilim adamlar da aynen bu sav ne
sryor, bilinli rya diye bir eyin olamayacana
inanyorlard. Taa ki Amerika'daki Stanford niversite'sinde psikofizyoloji alannda doktora almas
yapan Stephen LaBerge 1980 ylnda doktora tezini
sunana kadar! nk LaBerge ilk bakta elikili gibi
grnen bu durumun varln laboratuvar koullar
altnda yapt deneylerle kantlad.
Aslnda LaBerge Amerika'da yapt aratrmasn tamamlamadan yaklak alt yl nce, Keith
Hearne ngiltere'deki Hull niversitesi ve Liverpool
niversitesi'nde parapsikoloji dalnda doktora yapm
ve ayn konuyu, yani bilinli ryalar kendisine tez
konusu olarak semiti. ki bilim adam hemen hemen
ayn zamanda ama birbirlerinin almalarndan
habersiz olarak aratrma yapmlard. Bununla birlikte, Hearne bulgularn bilim dnyasna amakta
LaBerge'e gre isteksizdi. Bu nedenle bu konuda ilk
yazlar yaynlayan LaBerge oldu. Ayrca LaBerge
ngiliz Keith Hearne'nkinden daha fazla bulguya
sahipti. LaBerge'in baars aslnda o kadar da kolay
olmad. Birok tannm bilim dergisi onun yazd
makaleleri yaynlamay kabul etmedi. LaBerge baka
62
Bilinli Ryalar
zorluklarla da karlat ama her eye ramen almalarn srdrd.

LaBerge kendisinin de iinde bulunduu rya
deneklerinden oluan grubun yelerine Yunanca oneiron (), yani 'rya' szcn 'astronot'taki
gibi bir sonekle birletirerek oneyronot (ng. oneironaut) terimini tretti. Yani bu denekler ryalar aleminin astronotlar, bilinli ryalarn kaifleriydi.
LaBerge'in yapt deneylerde ilk karslat
sorunlardan biri ryasnda bilinli hale gelen kiinin
bunu bilim adamlarna nasl haber vereceiydi. nk
rya grdmz REM (hzl gz hareketleri)
srecinde, bedenin motor sistemi paralize olur, beyinden kaslara giden istemli hareket komutlar bloke
edilir. Yani rya grrken bilinli olsanz bile bunu
belli etmek iin elinizi kaldrarak ya da kafanz sallayarak iaret veremezsiniz. te bu nedenle LaBerge
rya grmekte olduunun farkna varan deneklerin
laboratuvarlardaki bilim adamlarna iaret verebilmesi iin de ilgin bir teknik gelitirmek zorunda kald.
LaBerge iaret vermek iin gz hareketlerini alglayarak kaydeden elektrooklogram (EOG) adl aletten
yararland.
Oneyronotlar rya grrken bilinli hale
geldiklerinde, gzlerini daha nceden kararlatrlm
bir srayla saa sola hareket ettiriyorlard. Bu rnein
sa-sa-sol-sa-sol-sa-sa-sol gibi karmak bir
srayd. Bylece denei izlemekte olan bilim
adamlar, onun bilinli hale geldiini anlayabiliyor ve
belgeleyebiliyorlard. LaBerge bir defasnda sol-solsol, sol-sa-sol-sol sinyalini kullanmt. Bu sinyal
kendi adnn ba harfleri olan SLnin Morse
alfabesiyle yazlm haliydi. LaBerge'in yapt bu
deneyleri daha sonra Kanadal Dr. Jayne
Gackenbach'n ve birok Amerikal bilim adamnn
aratrmalar izledi. Rya aratrmalarnda yeni bir
alan almt.
Uzak Dou Gizemci retilerinde
Bilinli Ryalar
Tibet Budaclnda Bilinli Ryalar ve Rya Yoga's
Yukarda szn ettiimiz aratrmalar bilinli
ryalarn varlna bilimsel adan somut kantlar
getiren ilk almalar olmakla birlikte, bilinli ryalar
birok kltrde ok eskilerden beri bilinmekteydi.
Bilinli ryalarla ilgili en eski yazl kaynaklara
dnyann ats Tibet'te rastlanr. Tibetli Budaclar
bilinli rya grmede ustalaarak rya yoga's (rmi
lam rnal 'byor) denilen bir teknii retmektedirler.

Budaclar yaamn, algladmz dnyann bir tr
rya olduuna inanrlar. Buddha, Elmas Stra'da
(Vajracchedika Stra) yle der:
Taraka timiraj dipo mayavawyayabudbudaj
Svapnaj ca vidyudabhraj ca evaj drastavyaj sajskrtaj
Tatha prakawayet tenocyate sajprakawayediti
Idamavocadbhagavanattamanah
Her ey bir ryaya, bir yanlsamaya
Bir ie, ya da bir yldrma benzer
Her ey byle grlmeli
Byle gzlemlenmelidir
Yaamn bir tr rya olduu dncesine

Hinduizmden Taoculuk'a, Budaclktan Zen'e ve
tasavvufa varncaya kadar birok gizemci retide
rastlyoruz. Bilinli rya grme sanatnn Tibetli ustalar, yaam denilen ryadan uykumuzda uyanabileceimize inanrlar. Budac felsefeseye gre, evrendeki
her ey srekli bir deiim sreci iindedir ve hibir
ey srekli ya da kalc deildir. Bir baka deyile,
algladmz her ey bir yanlsamadr (my). Bir
Tibetli Budacnn bu gerei kavramak iin yapabilecei eitli almalardan biri de bilinli ryalarn kullanld rya yoga'sdr.
Rya yoga's tekniini Tibetlilere reten kii,
8. yzylda Budacl Hindistan'dan Tibet'e getiren
efsanevi guru Padmasambhava ya da Tibet'teki adyla Guru Rinpoche'dir. Bununla birlikte, baz Tibetli
lama'lar bu retinin temellerinin gemii ok eski
zamanlara dayanan bir kutsal kitap olan ve kimin
tarafndan yazld bilinmeyen Mahamy Tantra'da
olduuna inanrlar. Bu kitapta anlatlan teknik Tibet'li
ustalar tarafndan gnmzde de retilmektedir.
Tibet retilerine gre, rmi lam rnal 'byor'u,
yani rya yoga'sn renmek isteyen bir Budac
rahibin yapmas gereken ilk ey, gn boyunca uyank
durumda alglad her eyin ryadaki grntler gibi
olduunu aklndan karmamaya almak ve uyank
durumu bir tr rya olarak grmektir. Bu grlerin
yerlemesiyle rahip ryasnda grdklerinin gerek
olmadnn farkna varabilme yetisini gelitirir.
Rahip daha sonra, uyanklktan uykuya geite bilinli
durumu korumaya ve ryalarn bilinli olarak grmeye alr. Bunu yapmak iin temel yntem
vardr.
63
Bilinli Ryalar
Birinci yntem, rahibin uyurken bilincinin

srekliliini salamak iin kararln kullanmasdr,
yani rahip kendisini bedeni uykuya dalarken zihninin
uyank kalmasna artlar.
kinci yntem zel bir solunum tekniini kullanarak bilinli kalmaktr. Rahip bir aslann yapt
gibi sa tarafna yatar. (Sufiler de sa tarafa yatmann kalbi yormamak ve rahat bir uyku iin gerekli
olduuna inanrlard. Hatta Osmanl devrindeki ok
atma msabakalar srasnda, kemankelerin, yani
okularn, gece uyurken sol taraflarna yatmalarn
nlemek iin gece boyunca balarnda bu i iin
grevlendirilmi kimseler durur ve sollarna yattklar
zaman kemankeleri uyandrrlard. Bununla birlikte,
Yoga'da bunun tam tersi, yani sol tarafa yatmak nerilir.) Rahip sonra baparmag ve yzk parmayla
boazndaki ah damarna bastrr, burun deliklerini
parmaklaryla kapatr, ve tkrnn boaznda
birikmesini salard.
Bilinli durumu korumann nc yntemi,
gznde canlandrmadr (visualization). Rahip
uykuya dalmadan nce kendisinin bir Tantrik tanr
olduunu gznn nne getirir ve belirli enerji
merkezlerinde (rtsa 'khor ya da Sanskrit dilindeki
biimiyle chakra), stnde kutsal heceler yazl olan
enerji damlalarnn (ya da toplarnn) olduunu
gznde canlandrr. Sonra bunlarn bedenindeki
belirli enerji kanallarndan geerek kalbine kadar
gidip orada birlemesini salar, rya grrken bunun
farknda olmay istediini kendisine anmsatan bir sz
syler, sonra kalbindeki enerji damlasn boazdaki
chakra'ya getirir. Rahip dikkatini Yoga'da vishuddha
chakra olarak bilinen bu enerji merkezine odaklar ve
orada parlak bir n olduunu hayal eder. Bu yolla
uyanklktan uykuya geite rahip bilincini yitirmez
ve daha sonra ryasnda grdklerini izlemeye balar.
Sonraki aamada, rahip grd ryalarn
ieriini bilinli olarak deitirerek zihnini olumsuz
unsurlardan arndrr. Rahip belirli Tantrik tanrlar
grr ve onlarla balantl olan simgeleri zihninde
tutar, bylece normal ryalardaki olumsuz ve
geliigzel unsurlarn yerine Budac simge ve grntler konur. rnein rahip uyankken yapt gznde
canlandrma (visualization) meditasyonunda tanr
Vajradhara'y zihninde canlandryorsa, ryasnda da
bu tanrnn simgesi olan krmz beyaz bir genin
gbeinin altnda durduunu zihninde canlandrr.
Rahip ryalarn artma almasn tamamKlanNews / Say 1 / Haziran 2003
ladnda bir sonraki aamaya geer. Bu aamada

rahip rnein ryasnda ate gryorsa, Ryada
grlen ateten ne zarar gelebilir ki? diye dnerek
gidip kendisini atee atar. Tibetli Budac bir rahip
bylelikle gitgide bilinli ryalarnda grd olaylara verdii tepkiler zerinde kontrol sahibi olur. Bu
alma sayesinde rahip ryasnda grdklerinin yalnzca kendi yaratt, hayal rn eyler olduunu
anlar, rya durumunun ya da ryann ieriinin bir
yanlsama (my) olduunun farkna varr.
Sonraki aama ryann ieriini deitirmektir. Rahip ryasnda kendi istedii eyleri grmeyi
renir ve ryalarnda buddha'lar, Budac tanrlar
grmeye ve bilincini bu grntlere uygun olarak
deitirmeye, yani ryasnda bir esit meditasyon
yapmaya balar. Daha sonra rahip ryasnda grdklerini bir baka duruma dntrmeyi renir, rnein
atei suya, kk eyleri byk eylere, tek para olan
eyleri ok paral eylere dntrr. Bylece okluk
ve birliin doasn kavram olur.
Kii bu admda ustalanca dikkatini kendi
rya bedenine yneltir. Bu rya bedeninin de ayn
ryasn oluturan dier nesneler gibi bir yanlsama
olduunu, kendi zihninin yaratt bir hayal olduunu
anlamaya alr. Ryada grlenleri oaltma almasnda, rahip ikinci bir rya bedeni yaratr, sonra
bundan bir ift yaratr. Bu almada ustalaan
rahipler bu bedenlerden istedikleri kadar fazla yaratabilirler. Rahip bylece ryalar zerindeki kontroln
gittike artrr. Rahip ryada farkl biimler alma
almas yaparak, rya grrken, uyankken yapt
almalara uygun grntleri yaratr, kendisini bir
Tantrik tanr haline getirir ve enerji damlalarn
bedeninde istedii gibi dolatrmay renir. Ayrca
amacna uygun olan Tantrik tanrlar yaratr, rnegin
eer lm yenmek istiyorsa tanr Yamantaka'y
(lm Yok Eden) ryasnda yaratr. Bu almada
boluktan yaratlan tanrlar, rahibin zihnini artacak
klar satktan sonra yeniden bolua geri dnerler.
Tibetliler bu almalarn sonunda ryalarnda istedikleri her eyi yaratabilir hale gelirler. Ama asl amalar
insan zihninin gerek doasn tanmak ve bu yolla
aydnlanmaya ulamaktr.
Tibet rya yoga'snn son aamas, bilinli
ryalar yoluyla rya durumunun doasn kavramada
ustalamaktr. Rahip bilinli rya grme tekniinde
iyice yetkinlik kazanarak ryasndaki grntlerin
zihinde nasl oluup nasl yok olduunu daha da
64
Bilinli Ryalar
derinden anlar ve uyankkenki yaamla bilinli

ryalardaki yaamn birbiriyle ayn olduunun farkna
varr. Uyankken deneyimlenen dnyadaki nesnelerin
doasnn da rya grlrkenki nesneler gibi gerek
olmadn, bir eit yanlsama ya da hayal olduunu
kavrar. Bu yolla uyankkenki alglarmzn ryalardaki grntlerden daha fazla gerek olmadn
kavrayan rahip, bildiimiz gereklige olan gl
balarndan kurtulur ve nirvana'ya, yani aydnlanmaya ulams olur. Tibetli Budaclarn yapt rya
yoga's almalarnn bir amac da ayn uyanklktan
uykuya geerken bilinlilii korurken olduu gibi,
kiinin bu dnyadan te dnyaya geerken, yani
lrken de bilinli durumunu korumasdr. Bu yolla
genedoum nlenmeye ve rahibin te dnyada
kalmasna allr.
Tantra'da Bilinli Ryalar ve Rya Yoga's
Bilinli ryalarla ilgili gizemci almalara
Hindistan'da da rastlanmaktadr. 8. yzylda
Hindistan'daki Tantraclar da bir eit rya yoga'snda
ustalamslard ve bu teknie svapna yoga deniliyordu. Budacl Hindistan'dan Tibet'e getiren
Padmasambhava da bu Tantrik Budac almasn
Hindistan'da renmitir. Tantraclarn uyguladklar
rya yoga'syla ilgili ok az ey bilinmektedir. 10.
yzyldan kalan bir Tantrac metinde bu teknikten sz
edilmektedir, bununla birlikte, Tantra bir szl
gelenek olduu, yani retiler guru'dan renciye
szl olarak gizlice aktarld iin, ayrca Tantraclar
her zaman anlalmaz iirsel simgelerle dolu bir dil
kullandklarndan, bu metindeki bilgiler pek aydnlatc deildir. Bu kutsal metindeki teknie gre,
kiinin ryalarn kendi kontrol almas iin uyanklkla uyku arasndaki geis srecini kullanmas
gerekir. Kii belirli meditasyon tekniklerinin
yardmyla, uykuya dalarken bilincini korur ve bylelikle bilinli ryalar grebilir.
Taoculuk'ta Bilinli Ryalar ve Rya Yoga's
Tibetli Budaclar gibi Taocular da gibi yaamn bir tr
rya olduuna, iinde yaadmz dnyann ryalar
alemine benzer yanlar olduuna inanrlard.
Taoculuk'un kurucularndan inli bilge Chuang-tzu,
sel Blmler (Nei-pien) adl eserinde yle yazar:
Bir zamanlar ben, Chuang-tzu, ryamda kendimin orada
burada nee iinde uan, kim olduumu bilmeksizin
yaamn tadn karan bir kelebek olduumu grdm.

Birdenbire uyandm ve tabii ki ben Chuang-tzu'ydum.
Chuang-tzu ryasnda kendisinin bir kelebek olduunu mu
grd, yoksa kelebek ryasnda kendisinin Chuang-tzu
olduunu mu?
Chuang-tzu, ayn eserinin baska bir yerinde de yle

der:
Rya grrlerken, rya grdklerini bilmezler. Hatta hl
rya grrken ryalarn yorumlayabilirler bile. Yalnzca
uyandktan sonra bunun bir rya olduunu anlarlar. ok
gemeden, byk uyan gelir; o zaman btn bunlarn
byk bir rya olduunu anlarz... Sen ve Konfys,
ikiniz de rya gryorsunuz. Ben sizin rya grdnz
sylerken, kendim de rya gryorum.
Bilinli ryalarn ve rya yoga'snn Tibet

Budaclnda olduu gibi baz Taocu ekollerde de
nemli bir alma olduu bilinmektedir. Rya yoga's
Budaclk ncesi Taoculuk'un be temel almasndan birisiydi. Rya bedeni fiziksel bedenin sahip
olduu birok snrlamaya sahip olmadndan uykunun meditasyon almas yapmak iin doal bir
zaman olduuna ve ryada yaplan bir saatlik meditasyonun uyankken yaplan bir aylk meditasyona
bedel olduuna inanlrd. Taoculuk'ta gerek rya,
ryada gezinme, ve gece almas ad verilen rya
yoga's almalar bulunmaktayd. Shui-hsien, yani
uyuyan mnzevi olarak da bilinen Taocu usta Ch'enpo'nun uyku almas (shui-kung) bunlarn arasnda
nemli bir yer tutard.
Taocular ayrca uykuyla lmn birok ortak
noktas olduuna inanrlard ve bilinli ryalardan
lme hazrlk almas olarak yararlanrlard.
Taoculara gre, boazda bulunan t'ien-t'u adl enerji
merkezi bilinli ryalarla balantldr (bu merkez
Yoga'daki vishuddha chakra'nn bedenin nne alan
tarafna karlk gelir). Rya yoga's alan Taocular,
uykuya dalarken bu noktaya konsantre olur ve
uyanklkla uyku durumlar arasndaki kpry bilinli olarak geerlerdi. Bilinli olarak rya grebilmek kiinin isel enerjisi (ch'i) zerinde byk bir
kontrol kazanmasna ve yaamla lm arasndaki
geiti bilinli olarak gemesine yardmc olan bir
teknik olarak grlyordu. Rya yoga's almalar
yapan Taocular, ayn zamanda ryalarnda baz
mucizeleri gerekletirmeye de alrlard; bunlarn
65
Bilinli Ryalar
arasnda umak, grnmez olmak, kendinin bir eini

(iftini) yaratmak, eitli biimlere girmek de vard.
Bu mucizeleri uykuda yapabilir hale gelerek ayn
byl gleri gerek yaamda uyankken de kullanabileceklerine inanyorlard.
Bat'da ve Tasavvuf'ta Bilinli Ryalar
Bilinli ryalarn varln bilenler yalnzca uzak
doulular deildi, bu ryalarn varl Bat'da da
Aristo'nun zamanndan beri bilinmekteydi.
Hastalklarna ryalarnda are bulmay uman
Yunanllar eski Yunanistan'n her yanna yaylm olan
binlerce rya yerine giderek rya grmeye alrlard. Kutsal saylan bu yerlerde tanrlarn hastaya
ryasnda grnerek tedavi olmas iin ne yapmas
gerektiini syleyecegine inanlrd. Bat'da modern
tbbn babas olarak bilinen Yunanl doktor
Hippokrates tarafndan kurulan hastane ve tp
akademisinin olduu Asklepion'da da, iinde hastalarn gece uyumalar iin odalar olan byle rya tapnaklar vard. .. 4. yzylda yaam nl Yunan
dnr Aristo Ryalar zerine (Peri Enhypnion)
adl eserinde, ogu zaman, kii uyurken bilinte,
kendini gstermekte olann bir rya olduunu
syleyen bir ey bulunur, der.
Bununla birlikte, Bat'da bir bilinli ryay
anlatan ilk yazl kayt .S. 4. yzyla aittir. Bu kayt
Aziz Augustine tarafndan yazlm olan bir mektuptur. Aziz Augustine lmden sonra yaamn olup
olmadn tartt bu mektubunda, Kartaca'l doktor
Gennadius'tan sz eder. Gennadius bir gece ryasnda
bir gen adam grr, adam Gennadius'u ilahi bir mziin duyulduu bir yere gtrr. Ertesi gece
Gennadius uyurken yine ayn adam grr, gen onu
yine ayn yere gtrr ve buray daha nce grp
grmedigini sorar. Gennadius buray grm
olduunu syleyince, gen adam ona bu yeri nerede
grdn sorar. Gennadius buna yant veremeyince,
buray uyankken mi yoksa ryasnda m grdn
sorar, bunun zerine Gennadius rya grmekte
olduunun farkna varr. Gennadius tanr Nod'un
Diyar'nda, yani ryalar alemindedir.
Bundan birka yzyl sonra, slam uygarlnn gelime dneminde, bilinli ryalarla ilgili bir
baka kaynakla karlayoruz. Bu 12. yzylda
spanya'da yaams olan ve Araplarn kendisinden
Byk eyh (eyhl Ekber) olarak sz ettikleri
Muhyiddini Arab'dir (1165-1240). Muhyiddini Arab
bilinli ryalar zerine u szleri sylemektedir: Kii

bir ryada dncelerini kontrol etmelidir. Bu farkndaln gelitirilmesi kiiye byk yararlar salar.
Herkes kendisini byle byk bir deere sahip olan bu
yetenein kazanlmasna vermelidir. (Not 2)
Muhyiddini Arab'den sz etmiken, sufilerin
ryalarla ilgili dncelerine de ksaca deinelim.
Tasavvufta aslolan ryaya deer vermemektir.
Ryalarla fazla ilgilenen mritlere, Ryay brak,
r'yete (Allah' grmeye) bak, denilir. Tasavvuf
inancna gre eit rya vardr: ilahi, meleki, ve
eytani ryalar. lahi ve meleki ryalar son derece
nadirdir. eytani ryalarsa kiiyi korkutan, bazen
tekrar tekrar grlen ryalardr. Bu ryalar tabir olunmaz, errinden Allah'a snlr. Bununla birlikte,
ruhunu arndrm olan kiiler ounlukla eytani rya
grmezler.
Sufiler ounlukla ryalarla uramaya hayalle, bo ilerle uramak gzyle baktklar halde,
ilerinden rya tabiri (yorumu) ilmini derinlemesine
inceleyenler ve bu konuda eserler yazanlar da kmtr. Bu eserlerin arasnda en nlleri, byk bilgin
Abdulgani bin smail En-Nablus'nin (1641-1731)
Ta'tir'l-Enm f Tabiri'l Menm' (Ryalarn Tabiri)
(ki bu slam dnyasnda rya yorumunda en ok kullanlan eserdir) ve Halvetilik tarikatndan Seyyid
Sleyman el-Hseyn'nin yazd Kenz'l Menm
(Ryalar Hazinesi) adl kitabdr. Necdettin Kbra
(1145-1220) ve Nakibendi tarikatna adn veren
byk mutasavvf Bahaeddin Nakbend (. 1389) de
rya tabiri ilmindeki bilgileriyle nldr. Tasavvufta
ryalarn onu gren kiinin iini yansttna inanlrd
ve rya tabirinin bal bana bir yetenek olduu
dnlrd. Ancak ryalar yalnzca eyhe ya da rya
tabiri yapanlara anlatlr, bakalarna anlatlmazd.
rnein eyh Aziz Mahmud Hdayi'nin (. 1628)
kurduu Celvetilikte derviler grdkleri ryalar
eyhlerine anlatrlard. Yukarda sz edilen nl sufi
seyhi Muhyiddini Arab ve Aziz Mahmud Hdayi
Efendi (1543/1544-1628) gibi baz sufilerin de bilinli ryalarla ilgilendikleri biliniyor.
Muhyiddini Arab'den bir yzyl sonra, nl
dinbilimci Aziz Aquino'lu Thomas (Thomas Aquinas,
1225-1274) bilinli ryalardan sz eder. Aziz
Thomas, Aristo'nun geni bilgi snflandrmas ve
evrenin yaps ile ilgili kuramlarn Hristiyanlk
retileriyle birletirmek amacyla yazd nl eseri
Summa Theologica'da yle yazar: ... yalnzca hayal
66
Bilinli Ryalar
gc serbest olmakla kalmaz, ayn zamanda saduyu

da ksmen serbest kalr; yle ki bazen uyuyan birisi
grdnn bir rya olduuna hkmedebilir ve varlklarla onlarn hayallerini birbirinden ayrabilir.
Aziz Thomas ayrca bilinli ryalarn zellikle
ryann sonuna dogru, kendine hakim kiilerde ve
gl bir hayal gcne sahip olanlarda ortaya ktn syler. Buradan bilinli ryalarn ortaa
Avrupa'snda bilinmekte olduunu anlyoruz.
Bununla birlikte, ortaada ryalara fazla deer verilmemekteydi, ryalarn Tanr'dan ok eytann ii
olduuna inanlrd. Halkn iinde bilinli ryalardan
sz etmek Engizisyon mahkemelerinde yarglanmaya
neden olabileceinden bu konuda fazla kaynaa rastlanmamaktadr.
19. yzylda, gndzleri in edebiyat profesr olarak alan Markiz d'Hervey de SaintDenys, gecelerini bilinli ryalarla ilgili yaptg deney
ve aratrmalara adamt. Saint-Denys 1867'de
baslan Ryalar ve Ryalarn Ynlendirilmesi adl
eserinde, yirmi yldan uzun sren aratrmalarnn
sonularndan sz etmitir. Saint-Denys bu kitapta bilinli rya grme yeteneini nasl gelitirdiini anlatr
ve ryalarla ilgili eski kuramlarla kendi deneyimlerine dayanarak ortaya att kendi kuramn aklar. Bu
kitabn orijinal basksnn bulunmas ok zordu, hatta
modern psikolojinin kurucusu Sigmund Freud (18561939) Dlerin Yorumu adl kitabnda btn
abalarna karn bu eserin bir kopyasn eline
geiremediinden sz etmitir. Saint-Denys'den baka, Cambridge niversitesi'nde alan bir bilim
adam olan Frederic W. H. Myers, ve Viyana niversitesi'nden Ernst Mach da bilinli ryalar deneyimlemi ve yazlarnda bu deneyimleri anlatmlardr.
Yine 19. yzylda yaam olan nl dnr
Friedrich Nietzsche (1844-1900) de grd bilinli
ryalardan sz etmistir.
Freud 1900 ylnda baslan nemli eseri
Dlerin Yorumu'nda bilinli ryalardan sz
etmemekle birlikte, eserin 1909 ylnda kan ikinci
basksnda unlar yazar: ... geceleri bir hayli ak bir
biimde, uyumakta ve rya grmekte olduklarnn
farknda olan ve bylelikle ryalarn bilinli olarak
ynlendirme yetisine sahip olan baz kiiler bulunmaktadr.
Bilinli ryalardan sz eden bir baka psikiyatrist de Hollanda'l Frederick Willems van
Eeden'dir. Van Eeden bilinli ryalarnda yapt
deneylerden birinde, bir kadehi eliyle vurarak krmaya altn, nce bunu baaramadn, ama az
sonra masaya baktnda kadehin krlm olduunu
grdn anlatr. Van Eeden krlan paralardan birini eline alp inceler ve sonra bunun yere arptnda
kard sesi duyup duymayacan grmek iin onu
pencereden darya atar. Cam paras yere arpnca
ses karmakla kalmaz oradaki iki sokak kpeinin de
korkup kamasna neden olur. (Bilinli ryalarda
neyin olup neyin olamayaca, ryay gren kiiye
baldr; rnein yukardaki olayda Van Eeden'in
kadehi nce kramamas byk olaslkla elini yaralamaktan duyduu korkudandr. Kii rya grmekte
olduu halde, uyankkenki yaamnda yapmamaya
artlanm olduu baz eyleri yapmakta glk ekebilir. Ama bu korkuyu duymayan birisi bu gibi bir eyi
kolaylkla yapabilir, rnein istedii eyi krp dkebilir. Bilinli ryalar kiinin istenci dorultusunda
gerekletii iin, Van Eeden masaya tekrar baktnda, biraz nce kramad kadehin krlm olduunu
grmtr.)
Yine Fransz biyolog Yves Delage, ngiliz
Mary Arnold-Forster, ve kitaplarn Oliver Fox takma
adyla yazan ngiliz Hugh Calloway de, 20. yzylda
bilinli ryalar deneyimleyen kiiler arasndadr.
Modern gizemci G.I. Gurdjieff'in yakn arkada, Rus
bilimci ve dnr P. D. Ouspensky (1878-1947) de
kitaplarnda yar-rya durumlar adn verdii bilinli
ryalardan sz etmitir. Modern psikoloji evrelerinde
bilinli ryalardan sz eden ilk makale 1936'da
Alward Emburry Brown'n Anormal Psikoloji
Dergisi'nde kan Rya Grenin Uyumakta
Olduunu Bildigi Ryalar adl makaledir. Bundan iki
yl sonra, bir Alman psikoloji dergisinde Dr. Harold
von Moers-Messmer'in ayn konudaki makalesi
yaynlanmtr. 1948'de Amerikal psikiyatrist Nathan
Rapport yi Ryalar! adl makalesinde bilinli rya
deneyimlerini anlatmtr. Daha sonra birok yazar
kendi deneyimlerinden yola karak bilinli ryalar
konusunda eitli kitaplar yaynlamtr.
Notlar:
(Not 1)
: ngilizcede bilinli ryalara lucid dreams deniliyor.
Lucid szc, akl banda, berrak, ak gibi anlamlara
geliyor. Baz kitaplarda lsid ryalar terimi kullanlyor. Biz
burada bilinli ryalar demeyi daha uygun grdk.
(Not 2)
: The Sufis, Idries Shah, Octagon Pres, s. 141
Devam edecek...
67
Tasavvuf ve Sufilik
Refik Algan
Tasavvuf kitaplarnn hemen hepsi bu

szcklerin treyiine ait tartmalar ile
balamakla birlikte bu konuda ok kesin
bir sonuca ulald bugn bile hala
sylenemez. Genel kan bu szcklerin
Sf, yani ynden tremi olduu
ynndedir. Bu aklama Sufi szc ile
ilgili bir kesinlik getirmekle birlikte Sfun
hangi Arapa kuralna gre nasl olup da
Tasavvufa dnt kesinlik kazanm bir
konu olarak grnmemektedir.
ier tarafta Tasavvufun, Greke Theosophia

szcnn, yani Tanr Hikmetinin bozulmu
biimi olduunu ileri srenler de kmtr. Sufiler,
Mslman olmayan baka rklardan, baka dilleri
konuan kiileri slam'a davet ederken, baka kltrler, diller ile iliki iinde iken bu szck deiime
urayarak ortaya km olsa bile Tasavvuf
Disiplini ya da Sufilik tmyle slam'a zg bir
yaklam iermektedir; yani, Tasavvuf szcnn
kkeni, treyi yolu ne olursa olsun bu disiplinin kaynan deitirmez. Ayrca bu szck yerine slam
Gizemcilii ya da Sufilik de kullanlsa bile, bu
disiplin kendisinden bir ey yitirmi olmaz.
Tasavvuf, Sufilik ya da slam Gizemcilii
nedir? Tarih boyunca yetimi byk Sufiler bu
soruya bilinli olarak ya dorudan yant vermekten
kanarak yandan yantlar vermi, insanlar artm
ya da Tasavvufun ne olmadna dair deinmelerde
bulunmulardr. Bu evrensel bir zelliktir, dier dinlerin gizemciliinde de bu zellik bir kural gibi ortaya
kar ve konunun ussal alann dnda bulunduunu
vurgulamay amalar:
Kim tasavvufu anlatyorsa, o sufi deildir.

Tasavvufun z, tasavvufu anlatamaz hale gelmektir.
Dvud el-Kebir
Bir konuyu anlatmak, zmlemek,
snflandrmak ussal bir etkinliktir; yukarda
grld gibi Davud el-Kebir de bize tasavvufun bir
ussal etkinlik olmadn sylemekte, tasavvufun
hl gereini vurgulamakta ve ussal olan ile hale ait
olan iki ayr boyut olarak gstermektedir. Bu noktada, Yukardaki cmlenin kendisi de ussal bir nerme
deil mi? Davud el-Kebir'in kendisi de bir biimde
tasavvufu anlatm olmuyor mu? diye sorulabilir.
Bakalar ile ortak bir iletiim alannda bulunabilmek
iin burada usun kendisi kullanlm olsa bile iaret
edilen boyutun us boyutu olmad kesindir. rnein,
doktordan reeteyi alrz. Reete ilacn kendisi
deildir, ama reetesiz de ilaca ulaamayz. lacn etkisini ise ancak bedenimize girince yaarz. Reete tek
bana ilacn etkisini bedenimizde ortaya kartamaz.
Bu terim ile ilgili baka tanmlara ya da deinmelere de bakacak olursak ou zaman dizgesellikten
68
Tasavvuf ve Sufilik
bilinli olarak kanldn ve znel yantlar verildiini grrz. Bu yantlar, yant veren kiinin
gemi deneyimlerine, o an iinde bulunduu makama gre deikenlik gsterebildii gibi karda kendisine konuulan kii ya da kiilerin gereksinimine gre
de eitlilik gstermektedir.
Ma'ruf el-Kerhi (200/815):
Tasavvuf, hakikatlere sarlp halkn elindeki eylerden midi kesmektir.
Amr bin Osman el-Mekki (291/903):
Tasavvuf, kulun zaman iinde, o zaman en uygun
eyle babaa olmasdr.
Ebu'l Hseyin Nuri (295/907):
Tasavvuf, nefse ait tm zevleri brakmaktr.
Sumnn el-Muhibb (298/910):
Tasavvuf, senin hereye sahip olmana karn hibir
eyin sana sahip olmamasdr.
Cneyd el-Badadi (298/910):
Tasavvuf, Allah ile ilikinin safldr.
Tasavvuf, Allah dndaki hereyden ilgiyi kesip
sadece Allah ile birlikte olmandr.
Tasavvuf, Allah'n seni senden alp kendisiyle diri
klmasdr.
Tasavvuf, bar olmayan bir savatr.
Tasavvuf, toplanp zikretmek; duyup vecde gelmek;
uyup eylemektir.
Ruvaym bin Ahmed (303/915):
Tasavvuf, nefsi Allah'n irade ettii ile babaa brakmaktr.
Hallac el-Mansur (309/921):
Sufi, Yaratc'nn Zat'n yle birler ki ne kimse onu
kabul eder ne de o kimseyi.
Ahmed b. Muhammed el-Ademi (309/921):
Ben ve Cneyd anlatk ki tasavvuf, insann i
dnyasnda gizli olan doann temizlii ve darya
yansyan ahlak gzelliidir.
Ebu Muhammed el-Ceriri (311/923):

Tasavvuf, adi yaratklar arasndan kp yce yaratklar arasna girmektir.
Tasavvuf, i halleri denetim altna almak ve edebe
uymaktr.
Ebu Amr Dimeki (320/932):
Tasavvuf, varln noksanln grebilmektir.
Tasavvuf, eksik olmaktan ar olan gzlemleyebilmek iin, eksik olan hereyden yz evirmektir.
Ebu Bekr Muhammed el-Kattani (322/933):
Tasavvuf, ahlaktan ibarettir.
Ebu Ali Ahmed er-Ruzbari (322/933):
nsan o kapdan kovulmu bile olsa, tasavvuf,
sevgilinin kapsnda kmektir.
Ebu'l Hasen Ali el-Mzeyyen (328/939):
Tasavvuf, Hakk'a boyun emektir.
Ebu Muhammed Abdullah el-Murtai (328/939)
Tasavvuf, gletirmek, zor olan semek ve bunu
gizlemektir.
Ebu Bekr Dulef e-ibli (334/945):
Tasavvuf, Allah ile birlikte kayglardan uzak bir
biimde oturmaktr.
Tasavvuf, yakc bir imektir.
Tasavvuf, bedendeki organlar denetim altna almak
ve ruhtan gelen uyarma ve sezgilere nem vermektir.
Tasavvuf, Allah'a yaknlamak ve O'nunla dost
olmaktr.
Ebu Sa'd bn'l A'rabi (341/952):
Tasavvuf, gereksiz ileri brakmaktr.
Ebu Bekir Tamestani (343/954):
Tasavvuf, straptr. Bu nedenle, rahat ve skunun
olduu yerde tasavvuf olmaz.
Ali bin Ahmed el-Benci (348/959):
Tasavvuf, isim deil, hakikat olandr.
Tasavvuf, zgrlk, yiitlik, ahlakta gzellik ve
cmertliktir.
69
Tasavvuf ve Sufilik
Ebu'l Hasen Ali bin Bndar (359/969):

Tasavvuf hem ite hem de dta halk n sraya
almay terk etmektir.
smail bin Nceyd (366/976):
Tasavvuf, kutsal buyruk ve yasaklar altnda sabr
gstermektir.
brahim bin Muhammed Nasrabazi (367/977):
Tasavvuf, Kitap ve snnete tmyle balanmak, sonradan kan kuku verici yenilikleri ve zevkleri brakmak, gzel ahlak ile bezenmek, dostlar ile ho sohbet
ederek onlara hizmet etmektir.
Muhammed bin Hafif (371/981):
Tasavvuf, kalbi beeri olmaya taklp kalmaktan
arndrmak, bedensel zevklerden ayrlmak, beeri
sfatlar silmek, benlik davasndan kanmak, kutsal
sfatlar ile bezenmek, hakikatin bilgisine balanmak,
btn insanlara iyilii nermek ve Allah'n elisine
tam olarak uymaktr.
Ebu'l Kaasm Ca'fer bin Ahmed (378/988):
Tasavvuf, Allah ile beraber iken hallerin gsterdii
yndr.
mam- Gazali (505/1111):
Tasavvuf, kalbi yalnz Allah'a balayp bakalarndan ilgiyi kesmektir.
bn Haldun (808/1405):
Tasavvuf, srarla tapnmay srdrmek, Allah'a
ynelmek, dnyann ss ve aldatclndan yz
evirmek, kalabalklarn nem verdii zevk, mal ve
ne arka evirmek ve tapnabilmek iin halktan
ayrlp yalnzla ekilmektir.
mam- Rabbani (1031/1621):
Tasavvuf, Yasa'nn yardmcs olup Yasa'nn nc
basama olan temizlii elde etmeye yarar.
Yukardaki rnekleri benzerleri ile oaltmak
mmkn. Tasavvuf Tarihi'nin en byklerinden
saylan Cneyd'e dnp ona atfedilen bir sze gre
de, Sufiliin rnei, Kur'anda ad geen peygamberlerde bulunmaktadr.
Sufilik, sekiz peygamberle gsterilen sekiz

nitelik zerine kurulmutur: Olunu kurban eden
Hz.brahim'in cmertlii; Allah'n buyruuna uyarak
sevgili cann teslim eden Hz.smail'in byun bkmesi;
kurt ve bceklerin verdii aclara, Esirgeyici Tanr'nn
kskanlna katlanan Hz.Eyp'n sabr; Allah'n
nsanlar ile gn sre ile iaret dnda baka bir
yolla konumayacaksn (K III/36) ve Rabbine gizli
bir arda bulunduunda (K 19:2) diye hitap ettii
Hz.Zekeriya'nn simgecilii; kendi lkesinde bir
yabanc olan ve aralarnda yaad kiilerden kendisini ayr gren Hz.Yahya'nn yabancl; bir tas ile
bir taraktan baka nesi varsa hepsini terk eden - daha
sonra da tas, avular ile su ien birisini grdnde,
tara da gene elleriyle san tarayan birini
grdnde atan - Hz.sa'nn Hac yolculuu;
Hz.Musa'nn sof giymesi; Cenab- Hakk'n kendisine
yeryznn tm servetlerinin anahtarlarn gnderip
de: Kendine eziyet etme! Al, bu servetlerin salayaca tm rahatlklardan yararlan! dediinde, Ya
Rab! Onlar istemiyorum, beni birgn a brak, bir
gn doyur diyen Hz.Muhammed'in fakirlii.
Hucviri, Kef el-Mahcub s. 39-40
Btn bu rneklerden grld gibi
Tasavvuf geleneinin bykleri bu konuda ak seik
ve btnsel, yarg koyucu bir dil kullanmaktan zellikle kanmlar, tasavvufun sadece belirli ynlerini
iaret etmeyi semiler; konuyu karlarndaki kiilerin anlaylarna brakmlardr. Ayrca, bu yantlarn
ve deinmelerin kendileri ile konuulan, soruyu soran
kiiler tarafndan da dolayl olarak belirlendiini
hibir zaman gz ard etmemek gerekir.
Tasavvuf, kesin tanm ve yarglardan bilinli
olarak kanr ve hereyi insann anlayna brakr.
nsann anlay deitike bu szlerden de yllar
iinde bambaka eyler anlamaya balar. Tasavvufun
herdem taze olmasnn gizi, bu farkl anlam katmanlarn iinde barndrmasndan ileri gelir.
Bu nedenle denir ki yle aacaksn ki
aarken kapatacaksn ve yine yle kapatacaksn ki
kapatrken aacaksn.
70
Yaamn
Soluu
Hakan Onum
Bilincin, uzay ve zamann maskesi olmadan yz
yoktu. Snrsz kapsamyla btn olaslklarn fokurdad bir rahim, ayrma ve farkllamalarn olmad
bir btn, adsz ve kimliksiz kendisiydi. ocuklar,
eitli adlar vermelerine ramen onu kendi dillerinde
tanmlayamadlar, ama yaratcln kaynann o
olduundan emindiler.
Bilin belirsizlikten belirginlie, boluktan
biime doru harekete gemek istedi, ince, ele gelmez
dokusu uyarld. Younlamaya balad, gitgide
skt, snr-szlktan tanmsz kklkte bir noktaya
doru bzlerek patlad. Baz ocuklar bu byk patlamay dnemler boyu, hereyin, yaamn, evrenin,
uzay ve zamann balangc olarak grdler.
lk an, o ilk an, geirilecek btn deiim ve
dnmlerin, sahnelenecek btn hareketlerin tohumu atld ve soluun ritmik dans balad. Ei benzeri
olmayan bir scaklktaki orba soumaya balad.
Soluk, yaamn dokusunu oluturmak zere kollarn
uzatarak uzay geniletmeye koyuldu. Onun ifadesi
olarak beliren karanlk madde kmeleri, bulutsular,
gkadalar, gneler, gezegenler ve zerlerindeki her
tr varlk canland, znden paralar tad iin
eitli dzeylerde bilinlilik kazand.
Bilin, ocuklarn, soluyan bir evrene dourarak grnr oldu. Paralarna ayrlp saysz yerzamana yaylarak btnle ulama servenine atld.
Bu yer-zamanlarn birisi de Samanyolu gkadasnn
bir d kolunda, bir gne sisteminde, zerinde yaam

oyununun olanca renkliliiyle sahnelendii Dnya
adndaki gezegen... Dnya'daki ocuklar, ilerine ektikleri yaam soluunu gerek annelerine ulama sevdasyla gzleyip incelediler. Yaamn, zerine
kurulduunun bilincine vardka soluu sanat ve bilim haline getirdiler ve ona eitli adlar verdiler. Eski
Msrllar ka, Araplar baraka, Eski Yunanlar pnma,
Trkler can, Hintliler prana, inliler i, Japonlar ki
dediler. Yaamn soluu btn varlklara flendi,
onlarn eti, kemii, ruhu oldu.
Sanatlar onu ilerine ekip yaptlarna
dntrdler. Bilimciler onun dilini anlamay ve onu
kullanmay ama edindiler, onun davranlarn
incelediler. Onun kutuplu davrandn grdler:
Yaamn soluu gk ile yerin, atele suyun, erkekle
diinin, uzakla yaknn, hafif ile arn, byk ile
kn dansn sergiliyordu. Canllk her yerde o
kadar ok renkliydi ki, yaamn soluunun btn
evreni srekli dokuduu belli oluyordu. Bilin yce
bir dokumac olmalyd.
nsanlar onu havakrede, mevsimlerde, deniz,
okyanus ve ktalarda, ormanlarda, bitki ve hayvanlarda, tarlalardaki rnde ve kendilerinde gzleyip nasl
ve niin sorularnn yantlarn arad. Bylece yaam
bilimleri ortaya kt. Onu d dnyada olduu kadar
kendi i dnyalarnda da gzlediler. Bunun iin bir
ksm i dnyalarna yolculuklar yapt, istenlerinin
gcn snad. Bunlarn sonucunda zihinleriyle,
71
Deneme
bedenlerindeki yaam soluunu etkileyebildiklerini

grdler. Dikkatin ynlendirilmesi ve solumann
dzenlenmesiyle bilinlilik arttrlabiliyor ya da
deitirilebiliyordu. Buradan yola karak bir bilin
bilimi gelitirilmeye baland. Bilincin ocuklar
annelerinden, kendilerinin yaratt zihin nedeniyle
koptuklarn farkettiler; btnlemeyi istediler. Bunun
iin zihinlerini boaltp yaamn soluunu dolu dolu
ilerine ektiler, nk yaamn soluu bilincin
hamuruydu. Bilin soluu yourup biim verebilirdi.
Bilincin ocuklar zgr irade yetilerinin gcn
idrak ettiler ve zihinlerini aradan kardlar.
O zaman, ite o zaman bir by gerekleti:
Kurgu yaamlar, ideolojiler, inanlar, khnemi bilgi
ynlar, n yarglar, ayrmclk, ikicilik ykld, srarla zerine baslan hayal zemin kayd gitti. Bazlar
kendilerini bolukta hissetti, tutunacak hibir ey yoktu, oka uradlar. Yokluk, karlarna ilk kez kan bir
zeban gibiydi. te imdi, uzun sreyle bo kavramlara dntrlm olan yaamn dans olanca plakl ve canllyla karlarndayd. Derinliine ie
ileyen bu deneyimin dile dklmeye, anlatlmaya hi
gereksinimi yoktu. Anlatlamazd da zaten, nk orada yarar - zarar, kazan - kayp, iyi - kt ayrmlar
yoktu. Orada duyulan ve duyann, grlen ve grenin
ayrlmad, yalnzca alglamann olduu bir btnlk, varlklarn bir arada tek bir yaam oluturduu
uyumlu bir dans vard. Sonradan sradan bilin haline
dnld zaman bu deneyim, bilin, kklerine mi
dnd, yoksa iyice yaklat m? diye dndrtecekti.
yle bir cokuydu ki, zihni uyarp yeniden ortaya
karan bunun gibi sorulara yer brakmyordu. Yaam
bir alg oyununa dnyor, isteyen istedii kimlie
brnebiliyor ve hzla bir dierine geebiliyordu.
Kimliklerin silinip gittii zaman tesi bir varoluta
yaamn soluu oluyordunuz. Byle olmann
zaman imdi idi. stediiniz her mekna gidebileceiniz, zamanla al veriinizi kesebileceiniz en
uygun, belki de tek ortam imdi ve burada idi. Zihin
aradan kalknca uyanyordunuz. Yzeydeki gerei

ap derine iniyor ve yaamn bylesiliini gryordunuz.
Soluk, ocuklarna bir anda kendisini sezdirdi.
Kiilikler, grntler kalc deil, deiimle akn, yolunuz stndeki hibir noktaya taklmayn, yaayp
sradakine gein, aslnda ne olduunuzu farkedeceksiniz, dedi. Haritalarn ve biimlerin hep deitii
sonsuz bilin okyanusunun snrsz yaratclnda
byk patlama ne ilk ne de hereyin bayd artk.
Yaratl mzikali srp gidiyordu. Ba ve sonu grebilen yoktu, oras ve buras, gemi ve gelecek zihnin
bir kurgusuydu, nk ocuklarn dledii trden bir
uzay-zaman da yoktu. Kavramlar silindi ve TEK
BR EYe dnt!...
Bilincin servenleri ocuklarn bylemeyi
srdryor ve grne gre daha da srdrecek;
ancak onun ruhunu anlamak yok mu? Ah, nereden
koydu bu bitmek, tkenmek bilmeyen ezel merak
bilin, biz ocuklarnn iine?
72
Amerikan Yerlisinin
Duas
Trkeye Uyarlayan: Hakan Onum
Ey! Yce Ruh,

Sen ki, esen rzgrlarda sesini duyduum ve
Btn dnyaya yaam soluu veren,
Duy beni.
Kk ve zayfm.
Gcne ve bilgeliine ihtiya duyuyorum.
Beni gzellikler iinde yrt,
Kzlms gnbatmn grmemi sala.
Yarattklarna sayg gstermemi sala ve
Sesini duyabilmem iin kulaklarm keskinletir.
Beni bilge yap ki,
Halkma rettiklerini anlayabileyim.
Her yaprak ve kayann iine gizlediin dersi
reneyim.
G istiyorum.
Ancak kardeime stn gelebilmek iin deil,
En byk dmanm olan kendimle savamak iin.
Beni, her zaman, btn masumiyetim ve
drstlmle Yanna gelmeye hazr kl ki, yzne
bakabileyim.
yle ki, yaamm gnbatm misali solduu zaman
Ruhum utan duymadan Sana varabilsin.
Native American Prayer

O! Great Spirit,
Whose voice I hear in the winds
And whose breath gives life to all the world,
Hear me.
I am small and weak.
I need your strength and wisdom.
Let Me Walk In Beauty,
And make my eyes ever behold the red and purple
sunset.
Make my hands respect the things You have made
And my ears sharp to hear your voice.
Make Me Wise
So that I may understand the things You have taught
my people.
Let Me Learn the lessons You have hidden in every
leaf and rock.
I Seek Strength
not to be greater than my brother,
But to fight my greatest enemy ? myself.
Make Me Always Ready to come to You
With clean hands and straight eyes.
So when life fades as the fading sunset,
My spirit may come to you without shame.
73
Etkinlik
Tai-chi Chuan Etkinlii

11 Mays 2003 Pazar gn Fenerbahe Parknda Sha Ertekin
ve Hakan Onum rencileriyle birlikte Tai-chi Chuan almas
yapt. Ak havada yaplan alma evreden ilgiyle izlendi.
Bunu izleyecek toplu almalar yaz aylarnda stanbulun her iki
yakasnda da srdrlecektir.
(Bilgi: Vadi Ruhu igong Organizasyonu)
Etkinliklerinizi
bu sayfalarda
duyurabilirsiniz.
Vadi Ruhu igong Organizasyonu

Hakan Onum
0 212 280 84 20
mho6@turk.net
www.geocities.com/vadiruhu2002
igong, Can Yetkinletirme Sanat:

Can Gelitirme
Kanal Altrmalar
Sekiz Brokar
Kendine Masaj
Alt Saaltc Ses
Aa Durular
Destek tedavi niteliinde eitli tbb igong programlar
Taici en (88 Kalplk Yang Stili)
iatsu (Zen ve Akupresr Okullar)
Zazen (Soto Okulu)
Feng ui, Yerleim Sanat
74
Kabbala
(1)
Yahudi Gizemcilii ve Kabbala

Derleyen: mer Tecimer
Kabbala, XII. yz yldan

balayarak Yahudi gizemciliini
tmyle etkisi altna alm olan
ezoterik bir akmdr. Her zaman
temelde szl bir gelenek olan
Kabbala, branice'de szck anlam
olarak da gelenek karln
tamaktadr.
Gizemci deneyimlerin ierdii
olas kiisel tehlikelerden
kanabilmek amacyla, Kabbala
retisine ve uygulamalarna
inisiyasyon mutlaka bir nderin,
yol gstericinin gzetim ve
denetiminde gerekletirilmelidir.
Her ynyle gizemci bir reti olan
Kabbala'nn, znde Tanr'nn Musa'ya
aktard ilh vahiy olan Torah'n
(Tevrat) yazl olmayan gizli bilgilerini
ierdii ileri srlmtr. Yahudiliin
temel ilkesinin Musa yasalarna uyum
olmasna karn, Kabbala'nn insana
dorudan Tanr'ya ulama yollarn
salad varsaylmtr. Bu bakmdan
Kabbala, bir oklar tarafndan tehlikeli
biimde kamutanrc (panteist) ya da
sapkn olarak nitelendirilen gizemci
yaklamlar ieren bir dinsel boyutu
Yahudilie katmtr.
Kken
Kabbala'nn kkeni S. I. yz ylda Filistin'de filizlenen Merkava (ya da Merkabah) gizemciliine kadar
geri gtrlebilir. Merkava gizemciliinde temel
ura, Eski Ahit'te peygamber Ezekiel'in dledii
ilh taht ya da araba (merkava) hakknda derin
dncelere dalmak ve bu sayede coku iinde

kendinden gemektir.
VII. ve XII. yz yllar arasnda uygulama alan
Filistin'den Babilonya'ya kayan ve youn biimde
Gnostik inanlarn etkisi altnda kalan Merkava
gizemciliinde asl ama, Tanr'nn tahtn ve gksel
dzeni dleyebilmektir. Gizemci Merkava yazmnda, coku iindeki ruhun ykselii, dman meleklerle dolu yedi kreyi ya da yedi gk katn amak
iin yaplan tehlikeli bir yolculuk olarak tanmlanmaktadr. Ruhun bu yolculuktaki amac, merkava'nn
zerinde bulunan ilh tahta ulamaktr.
Tzenu'im ad verilen Merkava uygulayclar, zel ahlk niteliklerine sahip olan az sayda
sekin kiilerdi ve srekli oru tutarak kendilerini
gizemci deneyimlere hazr tutmalar gerekliydi. Bu
sekinlerin yapaca baarl bir dsel yolculuk iin
her eyden ok mhr olarak tanmlanan baz
byl szlerin ve formllerin kullanm zorunluydu.
Bu byl szler, her bir gk katnn kapsnda bekilik yapan melekleri yattrmak iin gerekliydi. Hatal
bir mhr kullanm, nemli yaralanmalara, hatt
korkun lmlere yol aabilirdi.
Talmud'a gre, Merkava uygulamasna
kalkan drt kii arasndan biri lm, dieri delirmi, teki dinden km ve yalnzca Rabbi Akiba ben
Joseph gerek bir dsel deneyime nail olmutur.
Merkava uygulayclar kimi zaman Doast
Dnyann Gezginleri olarak da adlandrlrlard. Bu
gizemci akmn en eski iki yazmsal kayna; Rabbi
Akiba'ya ait olduu sanlan Kk ve Rabbi
Ishmael ben Elisha'ya ait olduu sanlan Byk
metinlerdir. Ayrca, Enoch'un Kitab ve Tanr'nn
olduka abartl antropomorfik (insan biimli) betimlemelerini ieren Shi'ur Qoma (lh Boyutlar) adndaki metinler de Merkava geleneine aittirler.
Sefer Yetzira
Kabbala geleneinde III. ve VI. yz yllar arasnda
ortaya km olan ikinci basamak Sefer Yetzira
75
Kabbala
(Yaratl Kitab) adl kitaptr. Sefer Yetzira, by ve

evrenbilim (kozmoloji) konusunda bilinen en eski
brani'ce eser olup evrenin, brani alfabesinin 22 harfi
ile Sefirot ad verilen 10 ilh rakamdan
yaratldn anlatmaktadr. Harfler ve rakamlar birlikte Tanr'nn evreni yaratrken kulland gizli bilgeliin 32 yolunu olutururlar.
Sefer Yetzira'nn, hatal olarak Hz. brahim'e
ait olduu da ileri srlmtr. Bu nedenle kimi
zaman kitabn ad Otiyyot de Avraham Avinu
(brahim Babamzn Alfabesi) olarak geer.
Yetzira, sonraki dnemlerde Yahudilii
derinden etkileyecek olan sefirot kavramn ortaya
atmtr. oul olan Sefirot szc branice'de
saylar anlamna gelmektedir. Szcn tekil biimi
Sefira ya da Sephiradr (yani ifre).
Yetzira'ya gre Sefirot, yaratc Tanr'nn kendini gsterdii on ayr oluum ya da g olarak
yorumlanabilir. En Sof ad verilen Bilinemeyen
Sonsuz Tanrdan yansyan on ayr aama bulunduu
ileri srlmektedir. Bylece her sefira, Tanr'nn ayr
bir yaratc niteliini ifade etmektedir. Kabbala'ya
gre her sefira'nn bir baka sefira ile olan balants
yaratln ritmini oluturmaktadr. Kabbala'da,
Sefirot'un gizemci yaps ve kesin ilevi en sk
tartlan konudur. Bu tr speklasyonlarn tmyle
sapknlk olduu yolundaki sert eletirilere karn,
sefira'lar Kabbalac gizemciliin temel ilkesini olutururlar.
Sefira'lar srasyla; keter'elyon (yce ta),
halhma (bilgelik), bina (zek), hesed (sevgi),
gevura (kudret), tif'eret (gzellik), netzah (sonsuzluk), hod (grkem), yesod (temel) ve
malkhut (krallk) olarak sralanrlar. Sefira'lara;
admlar, ilkeler, nitelikler, talar gibi baka isimler de
verilmitir.
On adet sefira'nn iindeki ilk drtl grup
evrensel elementleri (Tanrsal Ruh, Hava, Su ve Ate),
kalan altl grup ise ynleri (Sa, Sol, n, Arka,
Yukar, Aa) simgelemektedir. Sefirot ile birlikte
alfabenin harfleri, insan bedeninin eitli ksmlarna
denk gelmekte ve bylece insan yaratln mikrokozmosu biimine dntrmektedir.
Sefer ha-Bahir
Kabbala'nn bir dier nemli metni, XII. yzylda
ortaya kan Sefer ha-Bahir (Parlaklk Kitab) adl

eserdir. Bu kitabn, ezoterik Yahudi gizemcilii ve
genel olarak Yahudilik zerindeki etkisi derin ve
kalc olmutur. Bahir, yalnzca Sefira'lar yaratln
ve evrenin srekliliinin aralar olarak yorumlamakla kalmam, ayn zamanda Gilgul (ruh g) gibi
kavramlar da ortaya atarak youn bir gizemci simgecilik
katksyla
Kabbala'nn
temellerini
glendirmitir. Bahir, aslnda Eski Ahit'in geni kapsaml bir simgesel yorumudur ve dayand temel
motif, brani alfabesindeki harflerin ses ve biimlerinin gizemli anlamlardr.
Kitabn ilk olarak, XII. yz yln ikinci
yarsnda Fransa'nn Provence blgesinde ortaya kt sanlmaktadr. Oysa Kabbalaclar Bahir'in ok
daha eskiden kaldn ve ilk uygulamalarnn M.S. I.
yz ylda Rabbi Nehunya ben Haqana'ya ait olduunu
ileri srerler. Ayrca, kitapta yer alan baz ifadelerin
ise Tannaim ad verilen III. yz yl Yahudi bilginlerinden aktarldn savunurlar. Ortaadan kalma el
yazmalar zerinde yaplan nesnel bir deerlendirme
Bahir'in yazarnn, Doudan Avrupa'ya daha nceden
gelmi bulunan baz gizemci kavram ve metinleri
eserine eklediini ortaya koymutur.
brani'ce ile Aramice karm bir dille
yazlm olan Bahir, olduka dzensiz ve genellikle
bulmacams yapsna karn, youn bir gizemci
simgecilii Kabbala'ya ve Kabbala yoluyla da
Yahudilie baaryla sokmutur. ada Yahudi
aratrmac Gershom Gerhard Scholem, bu gizemci
simgecilii Kabbala'nn Yahudi dinsel dncesi
zerindeki en nemli etkisi olarak deerlendirmitir.
rnein Bahir, evrenin yaratlmas ve varln
srdrmesini gizemli bir biimde simgelendiren on
adet Tanrsal Oluumun bilinen en eski aklamasn iermektedir. Kendi iinde adet st ve yedi
adet alt belirtiye ayrlan bu on sylem (Ma'amarot),
Kabbala'daki nl Sefira'lar olarak tanmlanmtr.
Bahir, ayn zamanda, Kabbalac kuramlar
arasna Ruh G (Gilgul) kavram ile Tanrsal
yaratma gcn simgeleyen Kozmik Aa
dncesini de eklemitir. Ayrca ktlk kavramnn
da, Tanr'nn kendisinde bulunan bir temel ilke olduu
da Bahir'de belirtilir. Eserin son blm, Byk
Gizem (Raza Rabba) adl eski bir gizemci metinden
alntdr. Kabbalaclar, Bahir'in ierdiklerini buyruk
76
Kabbala
olarak kabul ederler; oysa Bahir bir ok Yahudi din

adam tarafndan sapkn olarak nitelendirilmektedir.
Sefer ha-Temuna
lk olarak XIII. yzylda spanya'da ortaya kan
Sefer ha-Temuna (mge Kitab), yazar bilinemeyen
bran'ce bir eserdir. Temuna, bran alfabesinde bulunan harflere mistik anlamlar ykler ve Tevrat'n insan
gz ile grlemeyen baz blmlerinin olduunu
ileri srer.
Temuna'nn en nemli katks Kabbala'ya
Kozmik Devirler (Shemittot) kavramn eklemesidir. Buna gre, her kozmik devir, kendine denk
den Tanrsal niteliklerle uyumlu ayr birer Tevrat
yorumu getirmektedir. Temuna'nn ierii, Tanr'nn
niteliklerinden kayra, yarg ve insaf tarafndan
ynetilen ilk Shemittot zerinde younlamtr.
Sonu olarak, sz edilen her devir ayr birer
Tevrat'a sahiptir ve henz yarg dnemini yaamakta olan insanlk, Tevrat' bir buyruklar ve yasaklar
dizisi olarak alglamaktadr. Tevrat'n Temuna tarafndan byle greli bir biimde yorumlanmas, XVII.
yzylda Osmanl topraklar zerinde ortaya kan ve
Mesihi bir akm olan Sabetayclk dncesini
kuvvetle etkilemitir. Sabetaycln temel kuram,
Tevrat'n ancak grnrde ortadan kaldrlmas ile
gerek amacna ulaaca biimindedir. Temuna'dan
kaynaklanan bu kuram, Yahudilii kesin kurallar olan
bir din olarak deil, her farkl devirde ayr kurallar
olan bir inan olarak grmektedir.
Sefer ha-Zohar
Baz Kabbalaclar tarafndan Tevrat'a rakip olacak
lde kutsallk atfedilen nl Sefer ha-Zohar
(Grkemin Kitab) da ilk olarak spanya'da ortaya kmtr. Genel olarak, yaratln gizemini ve
Sefira'larn ilevlerini anlatan Zohar ruh, ktlk ve
yaratl gibi konularda gizemci kavramlar
gelitirmektedir. ounluu Arami'ce olan ve XIII.
yzylda yazlm olan bu kitap, ezoterik Yahudi
Mistisizminin ya da Kabbala'nn klsik metni olarak
deerlendirilmektedir. Yahudi dininde, ezoterik
gizemciliin . S . I. yz yldan balayarak ilenmesine karn, Zohar geleneksel gizemci yaklamlara
XIV. yzyldan sonra yeni bir canllk ve hz
getirmeyi baarmtr.
Zohar, yedi ayr blmden olumaktadr. Bu

blmlerin en geni olan, Eski Ahit'in ilk be kitab
(Tevrat) ile Ruth ve Sleyman'n zdeyileri blmlerinde yer alan kutsal metinlerin isel (gizemci,
simgesel) anlamlarn ilemektedir. Zohar'da, tm
Simeon ben Yohai (M.S. II. yz yl) ve rencilerini
merkez alan olduka uzun vaazlar, ksa sylev ve
ykler yan yanadr. Zohar, yazar olarak Simeon'un
adn zellikle vermekteyse de, ada aratrmaclar
eserin byk bir blmnn Moses de Leon (12501305) tarafndan yazldna ikna olmulardr. Yine
de, elde bulunan metinde baz eski mistik yazlardan
alntlarn kullanld olasln gz ard etmemektedirler.
Luria Kabbalas
1492 Ylnda spanya'dan srlmelerinden sonra,
Yahudilerin dnyann sonu ve Mesih'in geliine dair
beklentileri giderek younlat ve bunun sonucu
olarak Kabbala'ya duyulan ilgi byk lde artt.
te byle bir manevi ortamda, XVI. yzylda
Kabbala'nn tartmasz merkezi durumuna, gelmi
gemi en byk Kabbalac olarak kabul edilen Isaac
ben Solomon Luria'nn yaad, Galile'deki Safed
kenti ulat.
Arslan (ha-Ari) lkabyla da anlan Luria,
1534 ylnda Osmanl topraklarnda bulunan Kuds'te
dnyaya geldi. Yaam hakknda temel kaynak, yazar
bilinmeyen Ari'nin Yaam (Toledot ha-Ari) adl bir
biyografidir. Luria'nn lmnden yaklak yirmi yl
sonra yazlan ve yaynlanan bu yapt, Luria hakknda
gerek ve hayal eleri rasgele bir araya getirmitir.
Toledot'a gre Luria'nn babas erkenden
lm ve annesi kk olu ile birlikte Msr'a, varlkl ailesinin yanna g etmitir. Luria, nceleri dinsel bir eitim alm ve Yahudi hukukunu (Halakha)
incelemitir. Henz ok gen iken, nl hukuku
Isaac ben Jacob Alfasi'nin Sefer ha-Halakhot adl
kitabna yorumlar kaleme almtr. Luria'nn
genliinde ticaret ile urat da bilinmektedir.
Ksa sre sonra Luria'nn tm ilgisi Yahudi
mistisizmi zerinde younlamtr. Bu dnemde her
eyden elini eteini ekip, amcasnn Nil zerinde bir
adada bulunan evinde yedi yl kadar yalnz yaamtr.
Erken dnem Kabbalaclarn inceledikten sonra,
zamanla tm aratrmalarn Zohar'a ynlendirmi,
77
Kabbala
dneminin en nl Kabbalacs olan Cordovero'nun

yaptlarn okumutur. Luria'nn ilk yapt, Zohar'n bir
blm olan Gizlilik Kitab (Sifra di-Tzeni'uta)
hakknda yazd yorum olmutur. Bu yorum,
tmyle klsik Kabbala'nn etkisinde olup, ileride
Luria Kabbalas diye anlacak olan zgn retisinden hi bir iz tamamaktadr.
1570 Ylnda Luria, Cordovero'nun rencisi
olmak iin Kabbalac akmn merkezi haline gelmi
olan Safed'e g etmitir. rencilii srasnda, kendisi de yeni bir sistemle Kabbala dersleri vermeye
balam ve etrafna ok sayda renci toplamtr.
Bu renciler arasnda, sonradan Luria'nn retilerini yazya dkecek olan Hayyim Vital en yeteneklisi
olmutur. Luria'nn Kabbala retisi yalnzca ezoterik
bir evreye ynelmiti, aratrma ve derslerine
herkesin katlmasna izin vermiyordu. Zamannn
ounu rencilerinin eitimi iin harcarken,
geinebilmek iin o dnemde de Safed'de olduka
canl olan ticaret uran da srdrmekteydi.
Luria'nn Safed'e geldii ilk gnlerde,
Cordovero'nun evresinde toplanm bulunan
Kabbalaclar, belirli ritelleri uyguladklar farkl bir
yaam tarz gelitirmilerdi. rnein, abbat (cumartesi) gnlerinde krlara karak Sabbath Kraliesi adyla kiiletirdikleri gn kutlarlard. Luria'nn geliiyle,
bu gezintilere Kavvanot (meditasyon) ve Yihudim
(birletirme) gibi yeni uygulamalar eklendi. Aslnda bu
riteller, ruhlarn Mesih'in geliine kadar iinde yaamaya mahkum olduklar kirli kabuktan (Kelipot), yani
bedenlerinden, manev olarak syrlmay salayan bir
tr gnahtan arnma eylemleriydi.
Luria'nn kiiliinin gl etkisi, Safed kentine youn manev bir atmosfer, Mesihi bir gerilim
ve bir yaratclk atei getirmiti. tenlikle dine
ballk ve dnyadan el etek eki Kabbalaclarn
yaam zellikleri haline gelmiti. Safed'de yaayan
herkes, Zohar'n yorumundan hareketle, Mesih'in
1575 ylnda Galile'de ortaya kacana inanmt.
Safed'de yaad ksa sre iinde - lmne
kadar geen iki yl sresinde - Luria, Yahudi misti-
sizmine yeni unsurlar ekleyen, ok ynl ve verimli

bir Kabbala dizgesi kurmay baard. Zohar'n ilk
blmnn bir yorumunu ieren olduka ksa bir metnin dnda, kendi retisini asla kaleme almad.
Luria, 1572 ylnn Austos aynda bir salgnda
yaamn yitirdi.
Bugn Luria Kabbalas diye bilinen, Luria'nn
lmnden sonra Hayyim Vital tarafndan derlenerek
yazya dklen ve Luria'nn retilerini ieren
olduka kapsaml bir koleksiyondur. Bu yapt, tm
Yahudi mistisizmini etkileyen yeni bir dnce akm
oluturmutur. Luria Kabbalas, bir yaratl kuram
ile buna bal olarak evrenin giderek yozlat
dncesini ileri srer ve zgn uyumu yeniden oluturmak iin pratik bir yntem nerir. Yaratl kuram
temel kavrama dayanmaktadr: ekilme
(Tzimtzum), kaplarn krlmas (Shevirat haKelim), restorasyon, tamirat (Tiqqun). Sonsuz (En
Sof) olan Tanr, yaratla yer aabilmek iin, yeni
oluan uzaya yaylan bir k biiminde, kendi iine
doru ekilmitir. Sonradan bu sonsuz Tanrsal Ik,
sonlu kaplarn iine hapsolmu ve gerilime dayanamayan kaplar krlarak, evrene ktlk ve uyumsuzluk yaylmtr. Artk dnyay ktlkten
arndrma ve hem kozmosu, hem de tarihi kurtarmak
iin mcadele etmek gereklidir. Tiqqun aamasnda,
Tanr'nn krall yeniden kurulacak, ilah parlaklk
kaynana geri dnecek, Tanrsal In en yksek formu olarak ilksel insan simgeleyen Adam
Kadmon yeniden doacaktr. nsanolu bu srete
nemli bir rol oynamaktadr. Zira dualar srasnda
uygulanan eitli kavannotlar ve szcklerin gizli
kombinasyonlarnn mistik sylenileri, ilksel uyumun yeniden kurulmasna ve Tanrsal smi yeniden
birletirmeye yneliktir.
Luria Kabbalas'nn etkisi byk olmutur.
Hem XVII. yzylda gelien Sabetay Sevi akm, hem
de XVIII. yzylda ortaya kan ar sofu ve gizemci
Hasidizm akm zerinde nemli bir rol oynamtr.
Devam edecek
www.klankitap.com
Yaknda...
78
Astroloji ve Tarihesi
Gler Uluay Yce
Evrenin sonsuzluu
ierisinde yer alan
gkcisimleri binlerce yldr
insan olunun ilgisini
ekmitir. Bunlar ierisinde
bulunduumuz mekanda bizi
etkiledii varsaylan Gne,
Ay ve Gezegenler acaba
gerekten ne kadar bizler
zerinde etkendir?
Gnein varl dnya zerinde mevsimleri oluturmakta, hayatn var olmasn salamakta, Ay'n dnya
zerindeki sularda yaratt gel-git olaylarda, bu
kk uydunun ne kadar byk etkisi olduunu
aka gstermektedir. Kuran daki bir ayette yldzlar yarattk size yol gstersin der. Yldzlar, eer
klar ile geceyi aydnlatp yol gsteriyorlarsa,
gndz yol gsterenimiz nerede? Burada anlatlmak
istenilen o muazzam gcn, evrenin sistemini en ince
ayrntsna kadar dnerek oluturduudur. yle ki
gkyzndeki yldzlar belli zaman dilimi iindeki
konumlar bize, gerekten evrensel srlar ve kendimiz
hakknda aydnlatc bilgiler verir. Sadece onlarn
dilinden anlamay renmemiz, bu konuda eitim
almamz ve hi bir zaman kadere mdehale
etmememiz gerektiini bilmemiz yeterlidir. Aksi taktirde evrenin sistemine mdehale etmi oluruzki, bu
affedilemez bir hatadr.
Astroloji, hereyden nce insann kendisini
tanmasnda yardmc olan bir alglama sanatdr.
Yzlerce yl nce Sokrat kendini tan, evreni
tanrsn demitir. Evren bir btndr, var olan her
ey bu btnn iinde gerekli olduu yerdedir.
Gne sisteminin ve zodyak halkasnn incelenmesi, M. 12. asra kadar uzanr. Astroloji, Isa'dan
drt bin yl kadar nceye rastlayan dnemde, douda
nehirler arasndaki lke olarak adlandrlan, Akatlar,
Babiller ve Smerlerin yaadklar Mezopotamya da

ekillenmeye balamtr. Smerler den kalan ta
yaztlarda, zodyak sembollerine rastlanmaktadr.
Astrolojinin, zaman ierisinde nce Hindistan ve in
de, sonra Msr ve Yunan medeniyetlerinde, daha sonrada Romallar ve Germen rknn hakim olduu blgelerde kullanldn grmekteyiz.
Astrolojinin balangc, din ve bilim ile ayn
zamandadr ve yaamn btnn kapsamaktadr. O
alarda insanlar, zerindeki tm varlklarla yer
krenin, gk krenin hareketlerine bal olduunu,
ayrca tanrlarn sonsuz uzay boluuna asl gk
cismleri arkasnda saklanarak, insanolunun
davranlarn gzlemleyip doa olaylarn ynettiine inanrlard. Bu olup bitenler dorultusunda,
dnemin insanlar tm dikkat ve ilgilerini bu olaylar
zerine younlatrarak gkyzyle balantl birok
mitolojiler dodu. Mitolojiler, hayali ve gerek hayvan figrleriyle sslendi. Astronomi biliminin ortaya
kmas, bir ekilde insan olunun ulaamad gk
krenin gizemiyle balantl, bilinalt korkular sonucudur.
Eski Babil ve Babil kulesini incelediimizde,
Astrolojinin bu lkedeki etkisini ak bir ekilde
grmekteyiz. Eski ehir 7 kat surlarla evrili ve her
sur bir gezegeni simgeleyerek onun rengini tamaktadr. Kule ise, piramit eklinde bir yap olup,
79
Astroloji
7 katldr ve her kat bir gezegeni simgelemektedir ve

kulenin en st katnda Gne yer alr. Rahiplerin
gzetiminde inaat yllarca sren Babil kulesi, dini
bir tapnak olarak kullanlmtr.
M. 2250' li yllarda Msrllar, Yahudiler,
Asurlular, ranllar, Finikeliler, Yunan ve Romallar
gk kreyi incelemelerine devam etmiler ve
Astrolojinin geliimine byk katklarda bulunmulardr. Daha sonraki yllarda ilk derlenmi yapt
olarak Nepecho-Petosiris, M. 150 dolaylarnda
Yunanistan da yaynlanmtr ve tm dnyaca kabul
grmtr. M.S 2 inci yzylda Yunanl Claude
Ptolemee gezegenlerin hareketini incelemi ve
dnyay; etrafnda devaml hareket halinde konsantre kristallerin bulunduu bir diske benzetmitir.
Astroloji ve astronomi, M.S. 100-180 ylllar arasnda
din savalarnn olduu orta a dneminde hristiyan
alemde ihmal edilmi, fakat bu dnemde de arap
dnyas tarafndan aratrmalar devam etmi ve
gelitirilmitir.
Daha sonraki dnemlerde; Germen, Celte ve
Slavlarn astroloji bilgileri artc dzeye ulamtr.
Byk g akmlaryla, bilgiler tm dnya ya ve
zellikle Italya, Fransa ve Almanya ya uzanmtr.
M.S. 1450-1650 yllar arasnda Almanya da
Wittenberg niversitesinde Philleppe Melachthon
astroloji dersleri vermitir. 1571-1630 yllar aras
Johannes Kepler evrenin uyumlu dngs tezini
savundu. Tarihte ise en byk yanky, Fransz kral
IX. Charles' n himayesindeki doktoru ve astrolou
olan Michel de Notre-Dame (Nostradamus) yaratmtr. Kehanetlerinde, Romen katolik kilisesinin
sonunu ifade ettii iin, yaynlar toplatlarak yasaklanmtr. Nostradamus a ait olan aratrmalar, 1781'
de tekrar toparlanarak gnmze kadar uzanan
kehanetler dizisi olarak yaynlanmtr.
Martin Luther (1483-1546) astroloji ile
ilgilenmi ve eitli almalar yapmtr.
Ayrca, Nicolas Copernic (1473-1543) yaynlad
De Revolutionibus Obrium Coelestium isimli
kitabnda, evrenin merkezine dnyann deil, gnein
olduunu aklad. 1608 ylnda teleskopun kefiyle
gk cisimlerinin daha rahat incelenmesi astronominin
geliimine hz kazandrrken, astroloji alanndaki tek
deiiklik ise Gne sisteminin merkezinde, Gnein
bulunduunun kabul edilmi olmasdr. lerleyen yllarda, bir ok niversitelerde astroloji blmlerine
rastlyoruz. Johann Wolfgang Goethe (1749-1832)
astroloji ile ilgili bir ok yaynyla dikkatleri ekti.
Astroloji, daha sonraki yllarda Hristiyan
kilisesinin basklaryla nemini yitirmeye balad ve

bir duraklama dnemine girdiysede, XVII. yzylda
Italya da Placide de Titis ve Fransa da Morin de
Villefranache almalara devam etmilerdir ve
gnmzde de kullanlan modern astorlojinin temeli
olan 26 ciltlik L'Astrogia Gallica Morin de
Villefranche tarafndan ortaya kmtr.
1910-1933 yllar arasnda pek ok nemli
aratrma eserleri yaynland. Zaman zaman rasyonel
dnce etkisiyle geri plana atlmaya allan astroloji, bilgisiz kiiler tarafndan, gerek d ve amancndan saptrlarak sokaa dt. Gnmzde, Avrupa
da ve Amerika da bulunan bir ok niversite ve yksek okulda blm olarak bulunan astroloji, hak ettii
yere tekrardan gelebilmesi iin, bu iin bilincinde olan
astrologlar tarafndan allmaktadr.
zetle sizleri, astrolojinin

k noktasna gtrerek gemite
gezdirdik. Bundan sonra devam edecek olan
yazmzda da astrolojinin ilevi,
yaama etkisi ve nasl kullanlabilecei
konusunda bilgiler vereceiz.
80
Surya Namaskara A (Gnee Selam A)

Surya gne anlamna gelmektedir, Namaskara ise herbirimizin iindeki kutsalln saygyla selamlanmasdr.
Tm Atanga Yogann temeli Gnee Selam A ve B serilerinin dinamik akna dayanr. Yoga almamz
Gnee Selam'la doar. Nefes ve harekerin bu dinamik birleimi ve kusursuz ak Atanga Yogay dier sistemlerden farkl klar. Gnee selam serisini alrken hareket ve nefes arasndaki ilikiyi farketmeye aln.
Samasthiti: Ayaklar bitiik,

bacaklar aktif olarak dik bir
ekilde durun. Omurganzn
uzadn farkedin. Nefesinizi
derinletirin.
1) Kollarnz banzn zerinde

birletirirken nefes aln.
Avu ileri birbirine deerken
akcierlerin havayla dolmu
olmas lazm. Baklar parmak
ularnda.
2) Nefes vererek gsnz

dizlerinize yaklarken, ikiye
katlann.
3) Nefes alarak, baknz

ufka doru yneltirken,
umurganz uzatn.
4) Nefes verirken tek bir

admda ya da zplayarak geriye
gidin.leriye bakarken aa
doru inin, arlk kollarda.
Bu hareket zor geliyorsa nce
dizleri yere koyup, daha sonra
gsnzle tamamen yere inin.
5) Nefes alrken kollarn

dmdz yapp, ayak parmaklarnz zerinde yuvarlann.
Dizler havada, ayaklarn st
yerde, parmaklar sivri.
6) Nefes verirken kalalar

geri itin. Omurganz, kuyrak
sokumunuzdan banzn
tepesine doru iyice uzatn.
Topuklar iyice yere bastrn,
diz kapaklarnz yukar baksn.
Baknz genital blgenizde
odaklayn.
Burada be nefes kaln !
7) Nefes alrken
zplayarak, ya da
yryerek ne gelin.
Omurganz uzatrken,
ufka doru bakn.
8) Nefes
verirken ikiye
katlann ve
gsnz
dizlerinize
yaklatrn,
baklarnz
ayak
parmaklarnzda odaklatrn.
9) Nefes alrken
kollarnz
kafanzn iyice
stnde, avu
ileriniz birbirine
deecek ekilde
birletirin.
Baklarnz
parmaklarnzda
odaklasn.
Samasthiti:
Nefes verirken
bir sonraki
gnee selam
hazrl iin
kollarnz yavaca indirin.
81
Bir an iin
zaman durdurun
ve nasl yaadnz
dnn.
Duru, nefes ve
younlama zerine
kurulu yoga,
tm bedeninize
yaylan yaam
enerjisiyle
retkenliinizin
artmasn, d etkenlere
kar zihin ve
bedeninizi koruyarak
salkl ve huzurlu
bir yaama
ulamanz salar.
Uma Yogann
yaam destei salayan
reti ve terapi
yntemleriyle
tanmakta
ge kalmayn:
Shivananda Yoga
ntegral Yoga
Ashtanga Yoga
Hatha Yoga
Tai Chi Chuan
Kung Fu
Meditasyon
EMF
Thai Yoga Terapisi
Refleksoloji
Grinberg Terapisi
Meeli Sokak, 12 4.Levent 80620 stanbul 0212 264 51 45 - 0212 264 51 01
Badat Caddesi No: 284 Canolu Apt, D: 9 Caddebostan
34728 stanbul 0216 363 44 94
www.umayoga.com - uma@umayoga.com
Tanra Uygarlnn Mirass:
Sonsuzlua Uzanan Kadn

Derleyen: lhan Ermete

gelecekte bir zaman
birileri bizi anmsayacak
7. yy. Yunan airi Sappho
Tanrann Miras
Son yllarda tarih ncesi zerine yaplan bilimsel
aratrmalar bat kltrnn gemiinde zengin bir
kadn bilgelii geleneinin yattn gsteriyor.
Arkeoloji alanndaki teknolojik gelimeler ve yaplan
birok kaz sonucunda gemile ilgili ok sayda yeni
bulgu ortaya karld. 20. yzyl Byk Tanra'nn
ve onunla ilgili efsanelerin uzunca bir zamandr
gmlm olduu gemiten karlmasna sahne
oldu. Bu kutsal kadna ait binlerce resim ve heykel,
ana tanraya sayg gsteren toplumlara ait kalntlar,
ve tanraya tapnlan kutsal yerler gnyzne kt ve
artk binlerce yldr gml kalm bir tarihe tanklk
ediyor.
Bu yeni arkeolojik bulgu ve kantlar gemile
ilgili birok temel kanya meydan okuyor, tarih ncesi ve eski tarihle ilgili nemli deerlendirmeler
yeniden gzden geiriliyor. Marija Gimbutas, James
Mellaart, Alexander Marshack, Jane Ellen Harrison,
ve William Irwin Thompson gibi birok nl bilim
adam, tanra kltn ve tanraya tapnmay temel
alan dinleri oluturan paralarn bir araya getirilmesi
zerinde alyorlar. Bu bilim adamlarnn almalar tarihi mirasmzn yalnzca insanlarn birbirleriyle yaptklar zalimce savalardan, iddet ve
ykmdan ibaret olmadn gsteriyor. Bu aratrmalarda Konya'nn umra ilesi snrlar iinde kalan
Neolitik kent atal Hyk'ten Minoa dnemi Girit
saraylarna kadar pek ok yerde tanra

dinlerine inanan, binlerce yl boyunca
bar iinde yasam toplumlarn izleri
bulundu. Bu toplumlarda kadnla
erkein yeri gnmzdekinden bir hayli
farklyd.
Tanra Uygarl
Arkeologlar ve baka dallarda aratrma
yapan bilim adamlar yeni bulgular
nda insanln gemiini yeniden gzden
geirirken beden, zihin, ve ruhun bir olduu eski bir
uygarln varln kantladlar. Tarihiler ve dinbilimciler Ta Devri'nde Avrupa ve Anadolu'da gelien
tanra merkezli bir kltre dikkat ekiyorlar. Bu eski
uygarln dinleri bilinen en eski dinlerdi. Arkeolojik
ve tarihsel kantlara gre, bu dinlerde tanralara
taplyordu, dinsel liderler kadnlar ve rahibelerdi,
sahip olunan mal ve mlk sonraki nesile babadan oula deil anneden kza geiyordu.
Bu en eski dinlerin kadn merkezli dinler
olmasnn bir nedeni vard. Kadn bylym gibi
grnen bir yetenee sahipti. Bu yetenek dourganlk,
yani bir insan yaratma yeteneiydi. O dnemlerde
erkein ocuk yapmadaki rol daha bilinmiyordu ve
kadnn ocuu tek bana yaratp dnyaya getirdiine
inanlyordu. Bunun iin eski insanlar kadn bedenini
kutsal sayyor ve ana tanraya tapyorlard. Kadnlar
bugn birok dinde rahiplerin ve din adamlarnn
stlendii dinsel ayin ve kutsal ritelleri ynetiyordu.
Bu en eski ayinler toprak zerine kuruluydu. Topraa,
yani yeryzne, Btn Varln Byk Anas olduu
iin sayg gsterilirdi. Birok dilde benzeri grlen
toprak ana deyii kadnn toprakla zdelesmi
olduunun kantdr. Ayn ekinler topran barndan
kt gibi yeni insan yaam da kadnn bedeninden
geldii iin, kadnlar tanrann bedenlenmi hali
83
Tanra Klt
saylr ve onlara sayg gsterilirdi. Kadn bedenine

dourgan ve tensel duyumlara duyarl olmas
nedeniyle ayr bir deer verilirdi. Kadn tanrayd,
btn yaamn gizemli kaynayd, yaamn simgesiydi.
Bu eski uygarlkta beden, zellikle de kadn
bedeni kutsal saylyordu, nk insanlar kendilerini
topran insan biimini alm hali olarak gryorlard.
Kendilerini bugn olduu gibi doadan ve birbirinden
kopmu, ayrlm bireyler olarak grmyorlard.
nsanlar evrelerinden ayr deildi. Herkes ayn
topraktan gelmiti, herkes kutsal birlii oluturan bir
parayd. Kutsal saylan topra ve evreyi korumakla insanlar kendilerini de korumu oluyorlard.
Kadnlarn yapt ayinler toprakla insan, doayla
birey arasndaki kutsal ban srekli olarak anmsanmasn, yeni nesillere retilmesini ve korunmasn
salyordu.
Kadn Ruhsall ve Kutsal Mzik
Tanra kltlerinin varl son 25 ylda yaynlanan
birok nemli eserle belgelenmi olmakla birlikte,
kadnn bu kltrlerde ruhsal yaamn koruyucusu
roln stlenmi olduu gerei malesef yeterince
bilinmiyor. Bu eski dinlerde hem tanra hem de onun
kutsal ayinlerini yapanlar kadnd. Bu toplumlarda
amanlar da ounlukla kadnlar arasndan kyordu.
Kadnlar bu en eski dinsel ayinlerde ya da amanik
saaltm ayinlerinde mzik alp ark sylyor ve
dans ediyorlard. Mzik ve ritm dinle, ruhsallkla
zdelemiti.
Ritmik mziin tanra iin dzenlenen ayinlerde ok nemli bir yeri vard. En eski kltrler ritmi
yaamn biimlendirici gc olarak gryor ve ona
sayg duyuyorlard. Bitkiler, hayvanlar, ve insanlar
ritmik bir a biiminde evrimletiler. Gnein gnlk
dngs alma ve dinlenme ritmlerini ortaya
kard. Gnein dngs mevsimleri ve byyp
gelimeyle yok olma dnglerini yaratyordu. nsan
topluluklar evrenin doal ritmlerini anlamak yoluyla hayatta kalmay baaryordu. Denizin gelgitle
alalp ykselmesi, suyun soukta donup scakta
erimesi, bitkilerin byyp meyve vermesi, hayvanlarn iftleme ve g zamanlar gibi dngsel paternleri nceden kestirebilme ihtiyac, en eski takvim
sistemlerinin ortaya kmasna neden oldu. lk
takvimleri yapanlarn kadnlar olduu zerine baz

kantlar bulunmaktadr. Kadnlarn menstrasyonu
ayn dngleriyle uyum iindeydi. Bu iki doal
dngnn gzlemlenebilir bir biimde birbiriyle paralel gitmesi kadnlarn doal dnyayla olan balarnn
daha gl olmasna, onlarn doaya daha duyarl
olmalarna neden oluyordu.
Mzik alan, ark syleyen, ve dans eden
kadnlardan oluan topluluklarn yaptklar gsteriler
en eski dinsel ayinlerden birounun nemli bir
parasn oluturuyordu. Def hem mziksel hem de
ruhsal adan bu ayinlerin merkezinde yer alyordu.
amanlarn da temel aralarndan olan ve en eski kutsal mzik aletlerinden biri olarak bilinen def, ilk
olarak .. 6. yzylda Anadolu'da bir tapnak duvarna izilmi resimde grlr. Mezopotamya'daki
Smer uygarlndan gnmze gelen en eski
metinlerde deften sz edilmektedir. Msr'dan
Hindistan'daki ndus Nehri vadisine, Kbrs'tan
Girit'e, Yunanistan'dan Roma'ya varncaya kadar rahibeler ve ana tanralara dua eden dier kadnlar,
yaamn sonsuz ritmik enerjisi olan tanralarna
sayglarn sunmak iin def almlardr.
Kutsal davullarn ve deflerin alnmasna
byk bir olaslkla insann kalp atn ve nabzn taklit ederek baslanmtr. Bizler annemizin karnnda
byrken annemizin kalp atlar ve nabz bizim ilk
deneyimimizdir, duyduumuz ilk ses, ilk ritm de bunlardr. Fiziksel varlmz annemizin bedenindeki
ritmlere verdiimiz tepkiler sayesinde biim alr.
Hibir baka duyum insanolu iin bu derece temel
deildir. Rahibelerin ald defin sesi bu yaratl
srecini taklit etmi, bireyleri toplumun, evrenin, ve
evrenin ritmleriyle birbirlerine balam, kaynatrmtr.
Sonsuzlua Uzanan Tanra
Yukarda sz ettiimiz tanralar daha sonralar
Klasik a'da Akdeniz kltrlerinde grlen tanralara dntler. Tanra Msr'da Hathor, sis, ya
da Sekhmet olarak biliniyordu. Smer, SuriyeFilistin, ve Kbrs kltrlerinde ona nanna, shtar,
Astarte, Astoreth, Anat, ve Aphrodite (Afrodit)
deniliyordu. Anadolu, Girit, Yunanistan, ve Roma'da
tanrann ad Cybele (Kibele), Rhea, Demeter,
Artemis, Ariadne, ya da Persephone'du. Btn bu ta84
Tanra Klt
rihi tanralar, Avrupa ve bat Asya'nn pek ok

yerindeki kltrlerin ana tanrann esitli biimlerine
tapt Paleolitik a'daki Byk Tanra arketipinden tremiti.
Bu ana tanra Musevilik ve Hristiyanlktaki
eril Tanr'nn diil kart olarak dnlmemelidir.
Ana tanra daha esnek ve akkandr, birok biime
girme yeteneine sahiptir. Ana tanra insan bilincinde temel olan bir eye hitap eden gl bir
mitolojik simgedir. Varln sonsuza kadar srdren
kadn arketipi olarak, ayn anda pek ok anlam tamaktadr, bu anlamlarn bazlar farkl ya da birbiriyle
elikiliymi gibi grnen anlamlardr. ou zaman
aklla kavramann tesine geen ve bilinli
dnceyle ulalamayan bu ok boyutlu imajlar insan
bilincinin derinliklerine uzanmaktadr. Bunlar bizim
ruhumuzun, psikemizin iinde yanklanr ve eitli
anlam dzeyleri arasnda gidip gelir. Bu imajlar
dnce ve duygularmzn bilind kaynadr.
Bu byk arketipler kaynana bilincimizin
anlayabilecei herhangi bir biime brnebilen bir
enerji ak olarak da bakabilirsiniz. Pek ok farkl
anlay dzeyi olduu iin tanra kendisini sonsuz
sayda biimde gsterir. rnein efkat kavram
annelerle zdelemitir ve kiinin yaam olduu
anne-ocuk ilikisi ne olursa olsun bu deimez. En
eski zamanlardan beri efkat, ocuklarn kendi canndan ve kanndan yaratan, onlar kendi bedeninin
svlaryla besleyip byten, kendini onlarn varlna
ve yetimesine adayan ana tanra arketipinin
ifadelerinden biri olarak karmza kar. Bizler
arketipin ald eitli biim ve ifadelerin derinliklerine indike, onu yaratan ilksel enerjilerle birleip
btnlemeye balarz.
Binlerce yl boyunca ruhsal adan doyurucu
grevi gren bu Tanrsal Dii nihai ruhsal rnei temsil etmitir. Ana tanrann mitolojisi insan deneyimini ve ruhsal bilgelii yanstan arkaik bilgileri iinde
barndran bir hazine olmutur. Bu kadn arketipi hem
kadnlarn hem de erkeklerin kendi ilerinde, ve
aileleriyle, toplumlaryla, evreyle olan ilikilerinde
kim olduklarn anlamalarn salamtr.
Tanrann Gzden Dmesi
Yazk ki ana tanraya inanan toplumlarn bar,
dengeli ve uyumlu yaam tarzlar varln gnmze
kadar srdremedi. Bundan be bin yl kadar nce

olan baz olaylar sonunda, tanra dini yok olmaya
balad. Bilim adamlar bu dnemde, yani tarih ncesi Avrupa'snda sava gebe kavimlerin yaptklar
byk aknlarla ilgili kantlar buldular. Kurganlar,
Aryanlar, ya da ndo-Avrupallar olarak bilinen bu
istilaclar, atlarn ektii sava arabalarna biniyor ve
kl kullanyorlard. Tanraya inanan bar toplumlar, intikam ve sava tanrlar olan kzgn frtna tanrlarna tapan Kurganlar'la baedecek gte degildi.
Bu aknc kabileler Avrupa'daki bar toplumlarn
zerine bir kabus gibi ktler ve ynetimi ellerine
geirdiler. Egemenlikleri altna aldklar kabilelere
kendi kat ataerkil toplum dzenlerini zorla kabul
ettirdiler. Bu istilalar byk toplumsal ve dinsel
karklklara neden oldu, toplum yapsnda byk
deiikliklere yol at.
Gnmzde erkeklerin baskn olduu, erkek
iddetinin hakim olduu, ve genelde hiyerariyle
otorite zerine kurulu toplumsal yapnn temellerinin
Kurgan kltrnde yattn syleyebiliriz. Kurgan
igali sonrasnda Avrupa ve Anadolu'daki uygarlklar
bir ortaklk ve ibirlii modelinden bir fetih ve bask
modeline dnt. Erkeklerin gnmzde evde baba,
devlette ynetici, kilisede peder, ve i dnyasnda
endstri
devleri
olarak
kontrol
ellerine
geirmeleriyle sonulanan sre Kurgan kltryle
balad. Bu kltrn zenginlemek iin izledii yol
retim yntemleri gelitirmek deil gitgide daha da
etkili hale gelen yok etme yntemleri gelitirmekti.
Bu insanlar Neolotik a'n kutsal tanraya inanlan
bar kltrlerini zalimce yok ettiler ve erkeklerin
stn sayld ataerkil bir sistemi zorla kabul ettirdiler. stilaclarn ataerkil dinlerinin zorla bu bar
kltrlerin gelenek ve inanlarnn yerine geiini
anlatan mitolojiler, tanralara ve lml kadnlara
tecavz eden tanrlar, ve yerel tanralarn yeni tanrlarla zorla evlendirilmesini anlatan yk ve mitlerle
doludur. Bu olaylar sonucunda tanrann kaderi
deiti, tanra klt unutulmaya mahkum oldu.
Zaman getike tanrann simgeleri eytanla ve kt
ruhlarla zdeleti, tanrayla ilgili eski inanlara kt
anlamlar yklendi. Bylece kadnn toplumdaki yeri
de gittike aalara itilmeye balad.
Artk ne kadn bedenine, ne de onun tanrayla ve toprak anayla olan zdeliinden gelen bil85
Tanra Klt
geliine sayg gsterilmiyordu. Tersine kadnla alay

edilmeye baland ve kadnlar gittike daha da
kmsenip reddedildiler. Bir zamanlar aman, kahin,
ve rahibe olarak sayg gren kadn, artk kk
grlyordu. Onun doal dnglere olan
duyarllnn getirdii igdleriyle sezgileri ve iten
gelen saaltm bilgisi hor grlmeye baland. bin
yl kadar nce belirgin bir bat kltrnn ortaya kmasyla tanra kltr iyiden iyiye kaybolmaya yz
tuttu.
Tanrann Srgne Gnderilmesi
Mitleri arptlp degistirilmi ve gc zorla erkek
tanrlarla paylatrlarak azaltlm olmasna ramen,
tanralar ok daha sonraki dnemlere kadar Akdeniz
kltrnden kmad. Girit ve Anadolu'da, Msr'da,
Hindistan'da, Yunanistan ve Roma'da insanlar esitli
tanralara tapnmaya devam ediyorlard. Frtna tanrsnn zaferini tamamlamas ancak baka bir byk
toplumsal karkln - Roma mparatorluu'nun
knn - sonrasnda gerekleebildi.
Roma mparatorluu'nu ykan arlk ve yolsuzluklar ayn zamanda Hristiyanln gelimesi iin
de uygun bir ortam hazrlam oldu. nceleri, bu yeni
din Roma'nn resmi dinlerine daha duyarl ve gl
bir alternatif olarak ortaya kt. Ama erken dnem
Roma kiliselerini yneten pederler gittike artan politik ve askeri glerini ana tanrann btn izlerini
yok etmek iin kullandlar. Hristiyanln nde gelen
temsilcileri, bekaret yemini eden ve tamam erkeklerden oluan bir rahipler snfnn hizmet ettii eril bir
Tanr'ya tapnlmasnda srar ettiler. Ana tanra kltlerinde kutsal saylan defin kadn ruhsallyla olan
derin ban farkettikleri iin bu algy yasakladlar.
Zaman getike, kadnlarn kilisede konumalarna
bile izin verilmemeye baland.
Musevilik, Hristiyanlk, ve slam gibi dinler
tanralar eskiden beri uyum iinde yaadklar
topraklardan srd, kadnlarn nemli dinsel trenleri
ynetmelerini yasaklad, mal ve mlkn babadan oula gemesini emretti. Sonraki yzyllarda ataerkil
toplum sisteminin ve kadnlara duyulan nefretin etkileri grlmeye baland. 5. yzyla gelindiinde tanra kltnn izleri byk lde silinmi, bir
zamanlar sayg gsterilen tanralar srgne gnderilmiti.
Tanralarn yava yava yok olmaya yz tutmasyla insanlarn toprakla, evreyle bir olma hisleri
yerini bir ayrlk hissine brakt. nsan ilk defa olarak
tanrlardan, topraktan, doadan, ve bir dierinden ayr
olduunu hissetmeye balad. Kendini bir bana buldu. Tek bana kald koskoca dnyada. Eskiden kutsal
saylan ve sayg gsterilen toprak zamanla etrafna it
evirip tapulanan, parayla alp satlan bir mlk haline
geldi.
Tanrlarla, toprakla, evreyle birlik hissini
kaybeden insan, gittike ikici (dalistik) dnce biiminin hakim olduu bir dnyada buldu kendini.
Tanraya inanan kltrlerde kutsal saylan beden,
yeryznden ve ruhtan ayr grlmezken, daha sonraki dinler bedenle ruhu birbirinden ayrp bedene kirli,
kt, saf olmayan bir ey olarak bakmaya balad.
Tanra dinlerinde insan tanra ve tanrlarn bir
paras olduu iin kutsal saylrken, Musevilik,
Hristiyanlk, Mslmanlk gibi dinler insann
gnahkar yaratll olduunu ileri srerek gnah ve
gnahkarlk kavramlarn yaratt. Artk insan tanrlarn bir paras deildi, insanla Tanr arasna kesin
bir izgi izilmiti. Bu dinler bedensel varolua
gvenmemeyi retti. Artk ruh bedenle bir deildi,
bedenin iine hapsolmu, bedenin kirliliinde kirlenmi bir eydi ruh.
Tanray Unutan Modern nsann Tek Yanll
Gnmzde insann dnyaya bak as, gereklii
alglama biimi degimi ve byk lde arpk,
dengesiz bir hale gelmitir. Tek yanll hat safhaya
gelmi olan bu szde modern bak as eril ilke zerine kurulmutur. Zihin bedenden, akl duyulardan,
logos eros'tan, kafa kalpten, ruh bedenden, ve insan
doadan stn tutulmaya balanmtr. Ortaya kan
bu ayrmn nitelii ok aktr. Kadnla zdelesmi
olan her ey - doa, yeryz, beden, madde - deerini yitirmi ve kontrol altna alnmtr. Bugn insanln karlat birok sorunun temellerini bu
ayrmda aramak pek de yanl olmaz. Bu tek yanl
bak as etkilerini ou zaman ruhsallk alannda da
gstermektedir. Erkekler ruhsal bir dnyaya ykselmeye, topraktan uzaklap ge doru gitmeye, toprakla zdelemi olan bedenin kontrol edilemez
drtlerinden, doum ve lmn karmakarklndan, ve doann kaotik glerinden kap kurtulmaya
86
Tanra Klt
almaktadr. Ruhsal araylar ou zaman kadnerkek, yer-gk, tanr-tanra arasndaki dengeyi salamak yerine, varolan dengesizlii daha da artrma
eilimi gstermektedir.
Bugn bat dnyas hl tanraya frtna tanrs tarafndan tecavz edilmesinin sonularn yaamaktadr. Byk dinler olan Musevilik, Hristiyanlk,
ve slam'n yaygn olduu kltrlerde erkeklerin
Tanr'nn suretinde yaratldna, kadnlarnsa byle
yaratlmadklarna, dolaysyla kadnlarn dinsel ve
ruhsal gce sahip olmamalar gerektiine inanlmaktadr. Bu ve bunun gibi inan sistemlerinin hakim
olduu kltrler tehlikeli bir dengesizlie itilmitir.
Kadnn kutsallktan uzak bir hale getirilmesi onlarn
her gn karlatklar eitsizlik ve iddete katkda
bulunmaktadr. Yalnzca bir tek eril Tanr'nn varlna izin veren bir evrenbilim (kozmoloji), kadnlar
snrlamakta ve onlarn birer insan olarak sahip olduklar potansiyele ulamalarn engellemektedir. Kendi
ruhlarnn feminen tarafndan kopartlan erkekler de
bundan byk zarar grmektedir, nk kadn (yin)
erkein zelliklerini (yang) tad gibi erkek de
kadnn zelliklerini tamaktadr.
Tanrann Mirasn Yaatmak:
Denge ve Uyuma Geri Dn
Tarih, yaayan bir mitoloji yaratma srecidir.
Tarihimiz ve mitolojimiz bizim dnya anlaymz,
yaama bak amz, ve dnyadaki yerimizi etkileyip
biimlendirir. Gereklii alglama biimimizi belirler.
Neyin kabul edilir neyin kabul edilemez olduunu
tanmlar. Bizim benlik hissimizi biimler. u anda var
olanlardan daha demokratik dinsel inanlar dorultusunda yzyllarca bar iinde yaam tanra
merkezli toplumlarla ilgili tarihimizi anmsamamz,
kadnlarla erkeklerin baskc ve ykc kltrel paternleri deitirmelerine yardmc olacaktr. Yeniden
kazanlan bu bilgi hem kadnlarn hem de erkeklerin
kendilerini ve kltrlerini deitirip gelitirmelerine
yardm edecektir.
Gnmzde toplumsal ve dinsel yaplarn
hzla kmekte olduu aka grlmektedir. Gittike
ciddileen evresel ve politik krizler, bir lkenin kendi snrlar iinde kalan kaynaklar tketme hakkndan
bir kadnn kendi bedeni ve yaam zerinde sahip
olduu kontrol hakkna kadar her ey, kltrel
varsaymlarmzn yeniden deerlendirilmesini zorunlu klmaktadr.

Gemii yeniden gzden geirmek demek
gelecei yeniden biimlendirmek demektir. Bugn
yeni bir toplumsal yap yaratmak zorunluluuyla kar
karya bulunuyoruz. Eer hayatta kalmak istiyorsak,
efkat ve saaltm, koruma ve gelitirme, btn
yaam kutsal sayma gibi bir zamanlar kadn-merkezli
dinsel sistemlerde grlen deerleri yeniden
yaammzn bir paras haline getirmek zorundayz.
Kltrn deimesi bireyin deimesiyle
balar. Batda Kutsal Kadn'n ve ana tanrann enerjisini yeryzne getiren ritellerin birou kaybolmu
olmakla birlikte, onun simgeleri ve mitolojileri
Hinduizm ve Tibet Budacl gibi baz uzak dou
dinlerinin tanra gelenekleri iinde korunarak
gnmze kadar gelmitir. Ayrca pagan dinleri de
tanra geleneklerini ksmen de olsa gizlice korumutur. Bu gelenekleri ve ruhsal uygulamalar birer rehber
olarak kullanmak yoluyla, Akdeniz tanralarnn eski
zamana ait simge ve mitolojilerini a kavuturabilir, Kutsal Kadn'n kayp yolunu kefedebiliriz. Bu
hem birey hem de toplum olarak dengeli ve uyumlu
bir duruma geri dnmemiz iin nemli bir adm olacaktr.
Kaynaklar
The Language of the Goddess, Marija Gimbutas, Thames

and Hudson, New York, 2001
When the Drummers Were Women, Layne Redmond,
Three Rivers Press, New York, 1997.
Discovering the Body's Wisdom, Mirka Knaster, Bantam
Books, New York, 1996.
The Alphabet Versus the Goddess: Male Words and
Female Images, Leonard Shlain, Arkana Books, New
York, 1999.
87
Bilincin Doas
(1)
Ce m e n
udac dnce, tm varoluu alt boyutlu bir

uzam-zaman olarak kabul etmektedir. Ancak
bunlar fiziksel birer boyut olarak alglamak, gerein
anlalmasn engelleyen bir yanlsamaya neden olabilir. Gene de yukardaki szlerim bu boyutlarn
gerek olmad anlamna da gelmemektedir.
Budaclarn evreni tanmladklar, alt boyuttan meydana gelen Yaam ark, tm insanlk iin geerli olan
alt bilin durumunu ifade etmek iin kullanlmaktadr.
Bilincin durumlar ve iinde yaanan zamanmekan ilikisi, bu alt boyutu gerek birer zamana ve
mekana dntrmektedir. Yani boyutlar tek balarna
gerek deillerdir ama onlar deneyimleyen insann
znel deneyimleri ile etkileime girerek geree
dnrler. Bunu yle anlatabilirim: rnein hava
scaklnn 35 derece olduunu dnelim ve Ar
Scak adn verdiimiz bir boyutun varolduunu kabul edelim. Ar scak boyutu, hava 35 derece
scakken aslnda bir anlam tamaz; ya da salkl bir insan 35 derece hava scaklnda Ar
Scak Boyutunun varlndan etkilenmez, hatta
bu boyutu alglamaz. Ama diyelim ki hastasnz ve ateiniz var. Bu durumda 35 derece
hava scakl ile bedeninizin ve zihninizin
iinde bulunduu huzursuzluk ile birletiinde
ortaya kan dayanlmaz scaklk duygusu, sizin
iin Ar Scak Boyutu olarak adlandrlabilecek bir boyutun gerek olmasn salar. te
Budac Yaam ark ile ifade edilen varoluun
alt boyutu bu anlamda gerek birer boyutturlar.
Bu boyutlar bir yandan znel
olarak varolmalarna karn bir yanKlanNews / Say 1 / Haziran 2003
dan da nesneldirler. nk btn insanlar yle ya da

byle bu boyutlarda yaamaktadrlar. Hatta Budac
dncede bu boyutlarn bizi, lm sonrasnda ok
daha gl bir ekilde etkilediinden bahsedilmektedir. Dnyadaki dier retileri incelediimizde o
retilerde de ad Yaam ark olmasa da, bu boyutlara ok benzeyen cehennemsi ya da cennetimsi
boyutlarn varl ile karlarz.
lmden sonra bir yaamn varolup varolmadn bilmiyoruz phesiz ancak lmekte olan bir
zihin, beynin lm iin geen birka saniyeyi, kendi
znel zaman anlay iinde milyonlarca yl gibi
alglayabilir. retilerin temelinde varolan inan,
lmmzn yaammz gibi olacadr. Dolaysyla
tm yaamn, biraz sonra daha ayrntl anlatmaya
alacam boyutlardan birinin, rnein cehennem
boyutunun temalaryla yaayan bir insan iin lm
nnda geen belki 10 saniyelik nesnel zaman, milyonlarca yllk znel zaman olarak alglanabilir. Bu
durumda dardan dnyann kendi evresindeki
dnne gre hesaplanan nesnel zaman
olarak ekilen igence aslnda 10 saniye gibi
nemsiz bir sre olabilir. Ama zihin bunu,
referans noktalarnn deimesi sonucunda
gerekten de milyonlarca yl srm gibi
alglad dayanlmaz ve ac dolu bir
ikenceye dntrebilir.
Bu nedenle retiler, bu yaam sresi
iinde, Yaam ark'n oluturan alt
boyutun dna kmann zmlerini
gelitirmeye almaktadrlar. Bu boyutlarn tesi Budaclar tarafndan Nirvana
olarak adlandrlmaktadr.
Varoluun alt boyutu hem Buda iin
88
Bilincin Doas
kanlmaz boyutlard hem de bizler iin kanlmaz

boyutlardr nk bunlarn insan ruhu ile, psikolojik
durumu ile dorudan ilikisi bulunmaktadr.
Budac bak asna gre varoluun alt boyutunu oluturan Yaam ark unlardan olumaktadr:
1. Cehennem Boyutu
(fke, nefret temas)
Cehennemsi bir ikence sahnesi ile resmedilir. Bir
yanda kzgn yalar kaynar ve igence eken insanlarn grntleri vardr. Dondurucu souk, alk vs.
gibi ac verici betimlemeler bulunur. Psikoloji bili-mi
asndan bakldnda bu boyutun, ok net bir ekilde
FKE ve ENDE duygularnn sembolik bir aklamas olduu anlalmaktadr. Bu boyuttan kurtulmamz salayacak olan efkat Bodhisatvas bu
resimde, elinde bir ayna ya da arndrc alevle
grlr. Bu boyuttaki acnn yalnzca istenmeyen
duygular bir aynada grerek ortadan kaldrlabileceini anlatr.
Nefret ve fke ancak cehennemin ateinin
verdii ac ile kyaslanabilir. Durum hepimiz iin de
byledir. fke ve nefret kendi ekiciliine, kendine
has tada sahip olan yakc bir atetir. stenmediimiz
duygular bu acnn gittike daha da artmasna neden
olur. fkenin ardnda byk bir korku, istenen eye
kar istenmeyen eyin konulmas bulunmaktadr.
nsan, istedii eye ynelme ihtiyac iinde istemedii
duygudan da uzak kalmaya alr; ancak ne yazk ki
bu, kendi denetiminin dndaki bir durumdur. yi
olma abas gittike byyen bir kart duygunun da
beslenmesine yol aar. Bu boyuttan kurtulmann tek
yolu sahip olduumuz duygularn tarafsz bir ekilde
gzlemlenmesidir. Duygular ancak bizler onlara taraf
olduumuzda, yanlarnda ya da karlarnda yer
aldmzda hayat bulmaktadrlar. Burada iki tr bilin durumundan bahsedebiliriz: Samsara Bilinci ve
Nirvana Bilinci. Samsara bilinci, szen, ayran, seen,
tercih yapan ve yarglayan bilintir. Nirvana bilinci
ise ayrmayan, yansz, btncl, kavrayan, ak ve
yarglamayan bilintir. Cehennem Boyutu'ndan kurtuluun yolu Samsara bilincinden Nirvana bilincine bir
gei yapmaktr. Bunun iin en etkili yollardan bir
tanesi ise farkndaln ama tarafsz farkndaln

gelitirilmesidir. Bu amala her retide meditasyon
ad verilebilecek bir takm almalar gelitirilmitir.
Bunlarn arasnda en bilinenleri Zazen, Viphasana,
Dhyana, Boluk zerine Odaklanma hatta modern
psikolojide Freud tarafndan gelitirilmi olan Serbest
arm yntemidir.
2. Hayvan Boyutu (cehalet temas)
Bu boyut, igdsel duyularn tatmin edilmesi, alk
ve seks ile anlatlmaya allr. Aptallkla sembolize
edilir. Bu boyuttan kurtulmamza yardmc olan bodhisatva, elinde bir kitapla durmaktadr. Bu da
dnceyi, konumay ve anlamaya almay, yani
hayvan doasnda eksik olan eyleri simgeler.
Acmzn bir dier kayna ise arzularmzn
tatminidir. Hepimiz arzularmz tatmin edilmedii
srece ac ekmeyi srdrrz. Ancak arzular asla tatmin edilmesi mmkn olmayan bir sonsuzlua sahiptirler. nsanlarn byk bir ksmnn gn iinde
zamanlarnn byk bir ksmn seks, alk, tketim
gibi bir ok arzu ve isteklerini dnerek geirdiklerini dnrsek bu durumun ne kadar ac verici
olduunu tahmin edebiliriz. Bu boyutun etkilerinin
ortadan kaldrlmasnn tek yolu ise arzularmz ve
isteklerimiz konusunda gerek bir anlay gelitirebilmektir. Yaammzn srebilmesi iin gerekli olan
ihtiyalar belirlenip geri kalanlarnn yalnzca bir fantezi olduklar ve gerekte zaten varolmayan bu fantezilerin yokluklar nedeniyle ac ektiimiz anlaldnda
bu ac kendiliinden ortadan kalkmaktadr.
3. A Ruhlar Boyutu
(tatmin edilemeyen istekler temas):
A ruhlar eski, tatmin edilmemi arzularn tatmin
edilmesinin peinde koarlar. Hayalete benzeyen
yaplar gemie taklp kalmalarn simgeler. Bu varlklar btn alklarna karn bu al imdiki
zamanda bir trl tatmin edemezler. Arzularnn yalnzca bir fantazi olduunu anlamamalar ektikleri
acnn srekli olmasn salar. efkat Bodisatvas bu
boyutta elinde ruhsal beslenmeyi sembolize eden
eitli nesnelerle dolu bir kase ile simgelenir. Mesaj
89
Bilincin Doas
aktr: Yemek ve iecek bu al ve susuzluu asla

geirmeyecektir. Bu al ve susuzluu geirecek tek
ey, Budalarn sunduu yarglamayan bir farkndalktr.
A Ruhlar ile simgelenen varolu boyutu hayvan boyutunu andrr ancak aradaki fark bu boyuttaki
isteklerin hayvani isteklerimizden ok gemiten beri
gelmekte olan isteklerimizden kaynaklanmasdr. Bu
boyuttaki varlklar incecik ve kupkuru boazlar ve
gazdan imi karnlaryla yzlerce yldr bir damla
yamurun dmedii lde yaayan hayaletimsi canllardr. Srekli alk ve susuzluk ekerler ancak bulabilecekleri bir krnt yiyecek bile kurumu
boazlarndan geerken inanlmaz bir acya ve karnlarnda dayanlmaz gaz sanclarna neden olur. Bu
varlklar bir yandan arzuladklar eyin gerek olmamasnn acsn yaarken bir yandan da arzularnn
gerekleme nnda meydana gelen dayanlmaz acy
da ekmektedirler. rnein gemiinde mkemmel
bir anne imaj bulunan bir ocuun ileri yalarda tpk
o mkemmel anneye benzeyen bir kadn ile birlikte
olamamasnn neden olduu ac gibi. Mkemmel anne
imaj ylesine gerek d bir imajdr ki, bu beklentiyi
karlayacak gerek bir insan asla varolamayacaktr.
Bu imaja benzer insanla bir araya gelindii anda o
insann zaten bu imaj olmad anlalmakta ve ac
daha da artmaktadr. Yani bu durumda hem arzunun
kendisi hem de arzunun tatmin edilmesi byk bir ac
vererek bir ksr dngye yol amaktadr. Yine bu
boyuttaki acnn ortadan kaldrlmasnn tek yolu
aydnlanm varlklarla simgelenen bir yarglamayan
farkndalk dzeyidir.
4. Tanr Boyutu
(duyusal mutluluk, zevk temas):
Hastalanmayan, mkemmel bedene sahip olan varlklarn, dansla ve elence ile yaadklar bir grnt
olarak sembolize edilir. Gelstalt'in tanmlad Zirve
ya da Doruk deneyimlerine benzer. rnein, orgazm
n, aln tatmin edilmesi n gibi kiinin varln
unuttuu zevk anlar. Bu dzey pek ok ruhsal retide insanlarn saplanp kalmamalar iin uyarld
bir dzeydir. nk insanlar dini deneyimin keyfini
ka olarak kullanrlar. efkat Bodhisatva's bu

boyutta, elinde bir flt ile sembolize edilir. Bu boyutun mziksel zevkini ve ayn zamanda bu boyuttaki
varlklar gerein bilgisine uyandracak, onlar
transtan karacak sesi simgeler. Burada iki ey
vardr: ilki istenmeyen eyden uzak durarak zevk
almak, ikincisi ise istenen ey ile birlemeye alarak
zevk almak. Mesela bir sevgili ile, ocukla,
arkadalarla vs. bir olma talebi gibi. Ancak bu birleme, dierlerinin istekleri ile att iin bencilce
alglanmaktadr. rnein ocukluklarnda ar
koruyucu bir anne baba nedeniyle tam olarak
geveyemeyenler, daha ileri yalarda rnein orgazm
nnda ego snrlarn tam olarak ortadan kaldramamaktadrlar. Bu gerilimin tam olarak da farknda
olmadklar iin srekli devam eden yalnzlk ve
yaltlmlk duygularn bir trl tam olarak kavrayamamaktadrlar.
oumuz bu boyutlarn varln ve zmszln farkettikten sonra yaamn daha derin anlamlarn bulabilmek iin ya ruhsal retilerin peinde
komaya ya da farkndalmz yeterince
gelimemise tketime ynelmeye balar ve bu
durumda da Tanr Boyutu olarak adlandrlan yeni bir
ac boyutuna kaplrz. Tanr boyutu, duyusal mutluluklardan, hazdan ve zevkten oluur. Bu boyutta isteklerin tatmin edilmesinin sonucunda meydana gelen
zevkte aclara zm aranmaya balanr. Bunun iin
de istenmeyen eyden uzak kalmaya ve istenen eyi
tatmin edip gerekletirmeye alrz. Ancak bu
dzeyde arzularmz ve isteklerimiz daima dier
insanlarn arzu ve istekleri ile atmaya balar.
Bunun yan sra tatminin kendisi bir tatminsizlie
dnr. Arzu, egodan kaynaklanmaktadr. Tatmin ise
arzulanan ey ile birlemeyi yani ego snrlarnn
ortadan kaldrlmasn iermektedir. Ego snrlar
ortadan kaldrlmad srece kii srekli olan bir birleememe, yalnzlk ve yaltlmlk durumunda
kalmaktadr. inde yaanlan durum bir tr trans
durumudur. Farknda olunmadan zevk nesnesi ile birleme abas vardr. Ruhsal retilerde yaanan zirve
deneyimleri bunun en belirgin rneklerinden bir tanesidir. Ruhsal reti ile ilgilenen insan bir an gelir her
90
Bilincin Doas
ey ile bir olma diye tanmlanan bir tr zirve deneyimi yaar; ancak bu deneyim kalc deildir ve ksa bir
sre sonra yeniden ayrlk, kopukluk, tekbanalk ile
hissedilen bilin durumu geri gelir. Kii, bu zirve
deneyimini kesintisiz hale getirmek iin byk bir
abaya giriir; ancak byle bir durumun kesintisiz
olmas yalnzca egonun ortadan kalkmas ile mmkn
olaca ve ego da tmyle ortadan kalkmad iin ac
srekli olarak devam eder.
5. Kskan Tanrlar Boyutu
(kskanlk, saldrganlk temas):
Bu alemdeki varlklar tanrlarn meyvalarn kskanp
srekli onlar almaya alrlar. Hayal krklnn
stesinden gelmek, durumu deitirmek ya da yeni bir
deneyimle birlemek iin aba sarfederler. Bu sayede
Tanr boyutuna ulamaya alrlar. Ancak, zevki tatmin etmek iin gerekli niteliklere sahip olmadklar
iin saldrgan ve zarar verici bir tavr sergilerler.
Buradaki efkat Bodisatvas, ayrm yapabilen, fark
anlayabilen uyankl simgeleyen alevden bir kl ile
gsterilir. Burada, egonun saldrgan doas bir sorun
olarak grlmez tam tersine ruhsal yolculukta gerekli
bulunur. Ancak buradaki arzu sakncal ve hayal krklna uratcdr. efkat Bodhisatva, buradaki varlklarn saldrganln, farkndaszln yok edilmesi
iin kullanmaya ynlendirir.
Bu varolu dzeyi Prometheus hikayesinde
tanrlarn bilgisini kskanp onu almaya alan ve
bylece tanrlamak isteyen bir insann durumu ile
aklanabilir. Kii, arzulad eye sahip olduuna ve
bunun sonucunda da mutlu olduuna inand insanlar
gibi olmaya alarak yeni bir ac kayna iinde bulur
kendisini. rnein Nirvana'y hedefler ama o durumu
deneyimleyecek ruhsal niteliklerden yoksun olduu
iin de buna asla sahip olamaz ve srekli bir
kskanlk ve istek durumunda ac eker. Sahip
olmay istediimiz eyi baka insanlarn sahip
olduunu dndmz her durum Kskan Tanrlar
Boyutu'nun kapsamna girer. Eer sahip olsak bizi
mutlu edeceine inandmz ama baka bir insann
sahip olduunu grdmz her ey, bu ister zenginlik, ister iyi bir e, ister gl bir sosyal konum, ister
salkl bir beden, isterse belli bir ruhsal durum olsun

bizde acya neden olur. Burada hissedilen saldrgan
kskanlk ayn zamanda bu varolu durumundan kmak iin ihtiya duyulan aratr. Eer bu saldrganlk,
ac arkndan kurtulmak iin gerekli olan disipline
dntrlebilirse bu durumda Kskan Tanrlar
Boyutu'nun hakimiyetine son verilebilir.
6. nsan Boyutu (ego):
Buradaki varlklar hem kendileri ile gerektiinden
fazla ilgilenip hem de kendilerinden saklanrlar.
Gelien ocuun sevmeyi renebilmek iin nefret
etmeyi renmesi gerekir. Kart duygular gereklidir.
Ancak gerek mutluluk dzeyine varabilmek iin ego
snrlarnn geici olarak ortadan kaldrlmas gerekmektedir. Eer hayvan boyutu arzular, tanr boyutu
ego snrlarnn ortadan kaldrlmas ile ilgili ise insan
boyutu ego ile ilgilidir. Bu boyutta kiinin kendini
aramas vardr. Narsistik bir durumdur. Buradaki
Bodhisatva, tarihi Budadr. Kimliini arayan bir
insandr. nsan boyutunun temelinde kendimizin
gerekten kim olduumuzu bilmememiz bulunmaktadr. Bu boyutta, ocuklar dier varlklarla ilikiye
gemek iin sahte bir benlik ya da kimlik yaratrlar.
Bu kimlik hayatmz boyunca devam eder. Ancak bu
boyut yalnzca hatal benlik deil ayn zamanda bu
sahte benlii ap gerek doamz anlamamz
salayacak olaslklar da barndrr. Gerek benliimiz ise boluktan baka bir ey deildir.
nsanolu ocukluundan balayarak bir kiilik gelitirme abas iinde olur. Kiilii onu bu
boyutta anlamlandran eydir. Kiiliini gelitirirken
dayanak noktas olarak evresinden gelen onaylamalar ve onaylamamalar kullanr. rnein belli bir
davran ekli iinden gelmesine karn eer bu
davran biimi evresi tarafndan kabul grmyorsa
bu durumda iinden gelmemesine karn evresi
tarafndan kabul gren davran kalbn benimsemeye balar. Bir ocuk, belli bir ortamda barp armak, atlayp zplamak isteyebilir ama eve yorgun
gelen bir anne baba bundan holanmaz. Bunun zerine ocuk sakin bir ekilde oturup kitap okuduunda
kabul grd bir davran kalbn benimser.
91
Bilincin Doas
Zamanla bir yetikin olduunda bunun bir uzants

olarak kendi gerek isteklerini ya da kiilik ifadelerini gizleyen ve yalnzca bakalar tarafndan kabul
greceine inand davran kalplarn sergileyen bir
bireye dnr. Gerekte sanata eilimli, glmekten
holanan bir kiilik, zaman iinde sakin duran, asla
elenmeyen, yalnzca akademik konularda konuan
bir insana dnebilir rnein. Artk bu alkanlklar
ya da gelitirilmi davran kalplar onun kiiliini
oluturmaya balarlar. Ancak zaman zaman derme
atma davran kalplarndan meydana gelen bu yap
her yerde ilememeye balad iin dalma tehlikesi
ile yzyze gelir. Bu durumda kii olabilecek en
byk aclardan bir tanesi ile karlar:
Anlamszlamak. Gnmzde insanlarn en byk
aclarndan bir tanesi anlamszlamaktr. ster sradan
ilerle isterse ruhsal bir disiplinle uraan insan olsun
gnmzde pek ok insann ortak sorusu udur: Ben
kimim? Benim bu yaamdaki grevim ne? Benim bu
yaamdaki anlamm ne? Bu anlamszlama korkusu o
kadar byktr ki, kiilik olarak adlandrlan ve
gerek olmayan bu yap kme tehlikesi ile kar
karya kalndnda insan yerine koyacak bir ey
bulamayp depresyona girer. Bu durumda bir psikiyatr devreye girer, gerekli tedavi ile sahte benlii yamar,
atsn yeniden atar ve insan yeniden sahte benlii
ile iler hale getirir. Ne yazk ki amzda gelitirilmi di-siplinler aslnda bu atnn zaten kmesi
gerektiini ve bu knt eer profesyonel bir destek
ile birlikte karlanrsa yerine gerek benliin geleceini farkedememektedirler. Buda'nn yks bu
konuda iyi bir rnektir.
Bu boyutlar her birimiz iin geerli olduu
gibi Buda iin de geerliydi. Hindistan'da kk bir
krallkta bir prens olarak doan Buda, ailesi tarafndan her tr acdan uzak bir ekilde yetitirilmeye
alld. yle ki Buda ileri yalarna kadar hasta bir
insan ya da solan bir iek bile grmedi. Bu tr bir
koruyucu ana-baba temasnn gnmzde gerekletiini dnrseniz eer ileri yalarda ana-baba
koruyuculuunu yitiren bir ocuun nasl bir psikolojik yara ile yaamak zorunda kalacan sanrm burada uzun uzun anlatmama gerek yoktur.
Buda belli bir yaa geldiinde bir gn kk

saraynn bahelerinin dna bir geziye kt ve burada yal bir insanla, hasta bir insanla, l bir insanla
ve aydnlanm bir insanla karlat. Yannda bulunan
hizmetkarndan yalln, hastaln ve lmn her
insan iin kanlmaz birer gerek olduunu anlayan
Buda ayn zamanda bu aclarn zerine kmak iin
aydnlanmaktan baka bir aresi olmadn da anlad.
Sarayna geri dndnde, hepimizin kendi ruhsal ya
da psikolojik yolculuumuzda farkl ekillerde yapmak zorunda olduumuz eyi yaparak tm gvenliklerini terketti ve sradan bir insan olarak sokaklarda
yaamaya balad.
Varoluun alt boyutunu yaamaya balayan
Buda, varoluun daha nceden deneyimlemedii baz
aamalarn da sokaklarda geirdii zamanda yaad.
Buda ilecilik, dinsel esrime deneyimleri gibi deneyimlerin ardndan orta yolda yrmeden sorunlarn
zemeyeceini anlayarak her eyi lml bir ekilde
yapt bir yaam tarz gelitirdi. Son olarak bir incir
aacnn altna oturup tm varolu boyutlarn deneyimledi. Bu deneyim srasnda sorun olan eyin bu
boyutlarla karakterize edilen alglama biiminden
deil, bu varolu biimlerine tutunmasndan kaynaklandn anlad. Ve tutunmann kendisinin gerek
deil yalnzca zihin olduunu, tutunan eyin zihninin
kendisi, bir yanlsama olduunu anladnda zihinin
kendisini zgrletirmi oldu. Bu zgrleme de
Nirvana'nn kaplarn aralad. Nirvana'ya ulatnda
artk sahte benliini yokedip yerine gerek benliini
koymay baard ve bunu aydnlanma nnda
syledii u szlerle aklad:
Yeniden doup durmak gerekten de ac vericiydi.
Ah! bana bu binay ina ettiren
(Arzular-Tutunma-Zihin) !
Artk seni gryorum.
Bana bir daha yeni bir bina yaptramayacaksn.
Kirilerin kt,
Kolonlarn sallanyor.
Zihnim snrsz zgrle ulat.
Artk tm aclarm sona erdi.
Devam edecek...
92
Bir tas orba

Neden bir tas orba?
Bu nasl bir ke ad? diyenleriniz olmutur. Ben de
baktmda, onca ciddi ierikli yaznn arasnda 'bir
tas orba' baln grseydim bunun bir aka olabileceini dnrdm. orba zerine ne yazlabilir ki?
orba orbadr ite diyenleriniz varsa, bir tas orbann insan yaamnda ne kadar nemli bir yeri
olduunu anlatmann zaman gelmi demektir:
Yvonne Young Tarr, The New York Times
Ekmek ve orba Kitab (The New York Times Bread
and Soup Book)'nda yle diyor: Bu ilkel yiyecekler, ilkel insanlarn ilk az tad lksleridir.
Maaralarda kaynayan orba ve iki ta arasnda
tlm budaydan kzgn kmrlerin arasnda
piirilen ekmek ilk medeniyetlerin gdas oldu. Dn
kadar uzak ve yarn kadar yakn, ekmek ve orba hl
bizleri doyuruyor ve rahatlatyor.
Hangi kltre bakarsanz bakn, orbayla ilikilerini gzleyerek yaam tarzlarn zmleyebilirsiniz. Bugnn Bat dnyasnda orba, barol
oyuncularndan biri deildir; hele de ev yapm orba.
Yemek kitaplarnda ilk yeri ou zaman baka yemek
gruplarna kaptrmasa da artk konserve kutularna
girmi olan orbay sttnz m yemeiniz hazr
demektir. Bizim kltrmzde de Batl yaam tarzn
benimsemi insanlar arasnda hazr, hatta instant
(kaynar su dk, kartr, i) orbalar tketilirken,
geleneksel yaam terketmemi olan evlerde orba,
hele de k aylarnda ve Ramazan'da, mutlaka sofradaki yerini alr.
ok geriye gitmeden Anadolu'ya baktmzda, sabahlar sofraya bugnk gibi peynir, zeytin,
ekmek, reel gibi kahvaltlklar deil, scak bir orba geldiini ve yannda da yufka ekmei bulunduunu
grrz. Belki biraz da peynir, o da inei olan ailelerin
sofralarnda. Tarlaya gidecek aile fertleri, ihtiya duyduklar enerjiyi tarhana orbasndan alr, ilerini stan, onlar belki de akama kadar tok tutan bu
mucizevi svya sayg duyarlard. Bugn hl baz
Tijen naltong
Canm orba, bol sebzeli, yemyeil,

Scak kasesinde hazr; kim deil?
Kim bu nefis eyi imek istemez?
Akam orbas bu, deil ki pekmez!
Lewis Carroll, Alice Harikalar Diyarnda
kylerde kn sabah kahvalts bir tencere orba ve
evdeki kadnlarn piirdii ekmekten ibarettir. Frn
ekmeinin geldii yrelerde eski ekmek imecesi gnleri kalmadysa da frn arabasnn ulaamad
kylerde ekmek piirmek hl kadnlarn asl grevleri arasndadr. Yer sofrasnn ortasna konan bir
tencere orbay tm aile fertleri kaklar. Herkes ayn
yemei paylar, yemek sessizlik iinde yenir, sofra
kaldrlr ve ie gidilir. Gnmz bat geleneklerinden
ne kadar farkl deil mi? nk artk ocuklar msr
gevrei yerken anne bir tost yiyebiliyor, baba kahvalty bir kahveyle geitirip evden kabiliyor.
Btn k tketilecek bir yiyecek olduu iin
de tarhana yapm her ailenin k hazrlklarnn banda gelir. Her yrede farkl bir yntem ve farkl
malzemelerle de olsa. Bolu'da kzlck katlr rnein,
Fethiye civarnda nohutlusu yaplr, nebolu'da
tarhana otu olmadan tarhana gzel olmaz,
Malatya'nn kuru tarhanas mehurdur. Taa Lbnan'a
kadar nereye gitseniz bir tarhana gelenei srp gitmektedir. Tm besleyiciliiyle ifa datr, doaldr,
salkldr.
Derdim sizi tarhanann yapmyla babaa
93
Bir Tas orba
brakmak deildi. O nedenle biraz daha uzaa, in'e

ve Japonya'ya gidip bir bakalm istedim. Pek ok
Dou lkesinde de orbann yeri ayrdr. Hastalklar
orbayla iyiletirilir in'de, sokak aralarndaki kk
'orbahane'ler evde yemek piirmeye vakti ve paras
olmayan yzlerce iiyi doyurur hergn. Zen
Vejetaryen Mutfa (Zen Vegetarian Cooking)
kitabnn yazar, rahibe, a Soei Yoneda yle der:
Shojin mutfa, mevsimleri ve doadaki hareketleri
yemek hazrlama yntemlerine ve malzemelere yanstr. Kii souk ve karl bir k gn dardan
geldiinde parmaklarn bir kase duman tten orbayla str. Ve yaz scanda taze yeillikler zerine
konmu souk erite harika bir yemektir. Ya da duru,
souk suda yzen beyaz tofunun tadn karabilirsiniz. Japonlar iin miso orbas (soya fasulyesinden fermente edilerek yaplan bir cins salayla
hazrlanan orba) en az bizim tarhanamz kadar
nemlidir.
Eski zamanlara gidip fakirlere a datan
ahaneleri ziyaret edebilseydik, genellikle gelenlerin
eline bir tas orba ve birka dilim ekmek tututurulduunu grrdk. Oliver Twist yetimhanede kald
dnemde biraz daha fazla orba alabilmek iin ne
dayaklar yemitir. Deprem gereiyle sarsldmz
son yllarda da evsiz kalanlara ilk piirilen yemeklerden biri orbadr.
orba bir nevi 'annedir' desem ok mu abartm olurum ? Bu kadar basit, bu kadar sade, bu kadar
kolay yaplan bir yemek bir insann iini bu kadar
stabilir, bu kadar sevin verebilir, bu kadar iyiletirebilir Bat dnyasna biraz hakszlk ettik galiba,
gnmz alkanlklarna baktk ama halk tbbnda
tavuk suyuna orbann en etkili ifa aralarndan biri
olduunu hatrlarken ne yazk ki genlerin artk
bykannelerinin bilgeliinden deil, eczaneden
ald ilatan medet umduunu sylemeliyiz.
te bu ke de sade, besleyici, doal, salkl
bilgiler, tarifler vermek zere tasarland. Kimi gn
Mevlevi Dergah'na urarz, kimi gn Amerikal
yerlilerin yemekle ilgili dncelerine bakarz.
stersek Japonya'ya uzanr, Zen Tapna'nda yeriz
yemeimizi, sessizce ya da bir Anadolu kylsnn
evine misafir oluruz. Mevsimlerin deiiminde o

mevsime ve gereklerine, sebzesine, meyvesine bakar,
size bu gzelim ifa kaynaklaryla yaplacak yemek
tarifleri veririz.
Yepyeni bir dergide buluuyoruz. Siz bizi, biz
sizi gelitirecek, hep birlikte byyeceiz. Ne olur
katkda bulunmak isterseniz bana yazn. Olur a, ninenizin bir ifal orbas vardr, anneniz doadan
toplad otlarla nefis bir yemek yapyordur, beslenmenizi deitirerek kendi kendinizi tedavi
etmisinizdir ve bu bilgileri dergi okurlaryla paylamak istersiniz. yleyse arzu ettiiniz bilgileri gnderin, uygun olanlar paylalsn. Hepimiz orba
kazanna bir malzeme katalm, kaynasn kazan.
Herbirimize den bir kase orbay da afiyetle,
kranla, sessizlik iinde yiyelim. Doyalm, ifa
bulalm, temizlenelim.
Sevgiyle,
Tijen naltong
inaltong@e-kolay.net
www.geocities.com/tijeninaltong
Birileri Yun Men ustaya sordu:

Usta nedir en nemli kavram?
Usta yle yantlad: Yemek
(Three Bowl Cookbook adl kitaptan)
94
Yaz Mevsimi iin

Beslenme nerileri
Tijen naltong
Be Element Kuramna gre yaz,

mevsimsel dngnn en geni
dnemidir ve ate elementi ile
tanmlanr. Yaz, maksimum aktivite
dzeyine ulam ve artk de
gemek zere olan fonksiyonlar
temsil eder. Baharda hissettiimiz
canlanma ve heyecan yerini daha
dingin, bazen de biraz miskin
devinimlere brakt, brakacak.
Ve belki buz gibi bir bardak su bile
sndremeyecek iimizdeki alevi.
Ate elementinin organlar kalp ve ince barsaklar,
atele zde tatlar 'keskin' ve 'ac' tatlardr. Ate elementi, yaammzda scaklk, renk ve tutkular yaratr;
ate olmadnda duygusal scaklmz da yitiririz.
Ancak fazla s kalbe zararldr. Scak havalardan
rahatsz olan kiilerde kalp rahatszl olabilir. Eklem
yerlerinin scak ve arl olmas, ate ve susuzluk,
kalp yanmas ve vcudu scak basmas atein vcudumuzda nerelerde yerletiini gsterir.Yaz aylarnda
vcut smz yzeye kp bizi serin ve canl tutmaya
alr. Fazla ate (scaklk) scak havalarda serinletici
ve hafif yiyeceklerle dengelenebilir. Yaz, ayn zamanda yln geri kalan ksm iin enerji yaratma ve bu
enerjiyi depolama zamandr. Enerji dzeyimizin
dk olmas bbrek enerjisinin dk olduu
anlamna gelir ve bu da k aylarnda yeterince dinlenmediimiz iindir. Byle bir durum sz konusuysa
kendinize dikkat etmeniz gerek, yoksa k aylarnda
souk algnlklarndan kurtulamazsnz.
Yaz mevsiminin tad keskin, ac tatlardr. Bu
tatlarn ykselmi kalp ssn dengelediine inanlr.
Ayrca bu tatlar yllarn kalp ve dolam sistemi
zerinde brakt tortular da temizler. Ate fonksiKlanNews / Say 1 / Haziran 2003
yonunu dzenleyen yiyecekler genellikler renklidir ve

ok miktarda gne alrlar. Yazn zellikle kan
miktarn ve kalitesini arttran yiyecekler (nk kanszlk vcutta birok dengesizlie neden olur, beyin,
dier yaamsal organlar ve kaslar kanszlkta ilevlerini yerine getiremezler) yemek gerekir. rnein
siyah zm, kays, barbunya, maydanoz, yeil
yaprakl bitkiler, tam pirin ve buday.
in Tbb'na gre kalp ruhun ve zihnin yneticisidir. Bu dnemde sakin ve gl bir zihin iin
sakinletirici eyler yemek gerek ki bu etkiyi limon,
pirin, yulaf, buday ve zellikle kalsiyum, magnezyum ve silikon ieren besinler (maydanoz, dereotu, nane, semizotu gibi), badem, susam, ayiei ve
kabak ekirdei, kuru incir, kuru baklagiller, kuru
kays, eftali, muz, hurma, avokado, kuru zm,
bezelye, marul, ilek, elma, havu, salatalk, karpuz
gibi meyve ve sebzeler gsterebilir. Barsaklarn iyi
almas ve bakterilerden korunmas iin yourt ok
yararldr. nk yourttaki bakteriler barsaklarda
fazla rafine gda (ve ar ila-zellikle de antibiyotikkullanm) tketiminden dolay azalan iyi huylu bakGeleneksel in Tbb'na gre
Be Element Kuram, dnyayla ilikimizi
aklayan yllk doa dngs modelidir.
Doada bulunan be elementin (aa, ate,
toprak, metal ve su) ilikisi uyum getirir ve
hereyi dzenler. Gne bir yln sonunda
turunu tamamlar ve ilk mevsimle birlikte
yeni turuna balar.
in'de 4000 yldr kullanlan Be Element
Kuram'nn temeli yl boyunca mevsimlerle
birlikte doann ve doada yaayan
canllarn geirdii deiimi izlemektir.
nsanlar doann kanunlarna uyup
yaamlarn mevsim ve evre deiikliklerine
gre dzenlerlerse salkl ve dengede
olurlar. nk hastalklar kadar hastalklarn
tedavisi de doadan gelir.
95
Beslenme
terilerin artmasna yardmc olur.

Yaz aylarnda salkl olabilmek iin nerilen
ot ve baharatlar ise yle: papatya ve nane aylar (s
giderici ve sakinletirici), dereotu, mercankk, kekik
(sakinletirici), fesleen (sakinletirici ve konsantrasyon arttrc), sarmsak (kalp ve dolam sistemi iin), az miktarda krmz biber (kalp ve sindirim
sistemi iin).
Kabul etmeliyiz ki endstrilemi toplumlarda
eski dnemlere gre ok daha fazla protein, ya ve et
tketimiliyor. Bu tr bir diyetten dolay vcutta
oluan ar sdan kurtulmak iin buzlu ieceklere ve
souk yiyeceklere sarlyoruz. Fakat uzun dnemde
vcudumuz bu beslenme tarzndan zarar gryor.
Eer i organlarmzn da d grnmz kadar
temiz ve salkl olmasn istiyorsak yaz aylarnda
soframzda buzlu iecek veya souk yiyecekler yerine
sebze, meyve ve salata gibi serinletici yiyeceklere yer
vermeliyiz.
Ate elementiyle zdeletirilen duygu sevintir. Bu durum, Be Element Teorisi'nin en dinamik
haliyse de isel zenginlie ancak sakin ve az hareketli
aktivitelerle ularz. Yazn ateiyle dolduumuzda da
bir sonraki mevsime hazrlanm oluruz. En gzel yaz
aktiviteleri bir gl veya deniz kenarnda oturup gn
batmn seyretmek, sessiz bir ormanda yry yapmak veya kafamzda hi bir ey olmadan uzanp dinlenmektir.
Tencerede ya stp soan ve sarmsa 2-3 dakika

kavurup taze fasulyeleri ekleyin. Fasulyeler
yumuayana kadar arada kartrarak kavurun.
Domatesleri ekleyip 1-2 dakika kartrdktan sonra
dier malzemeyi ekleyip hepsi yumuayana kadar
piirin. Servisini yaparken tabaklara birer orba ka
st kremas koyabilirsiniz. (4-6 kiilik)
Kabakl Bakla
3-4 halka halinde doranm krpe kabak
kg i bakla
2 yarm halka halinde doranm soan
4 di doranm sarmsak
3 orba ka zeytinya
deniz tuzu, taze ekilmi karabiber
1 orba ka doranm dereotu
Baklalarn kabuklarn bir bakla izin.
Yayvan bir tencerede ya stp soan, sarmsak, tuz
ve karabiberi koyup 3-4 dakika kavurun. Baklalar ve
biraz su ilave edip kapan kapatn ve orta sda 10
dakika piirin. Kabaklar ekleyin, atei ksp kabaklar
yumuayana kadar piirin. Servis yaparken zerine
dereotu serpin. (4 kiilik)
* Mevsimlerle Gelen Lezzetler'den alnmtr.

(Tijen naltong, Olak Yaynlar, stanbul, 2002)
Mutfakta Zen'den (Tijen naltong, Klan Yaynlar,
Temmuz 2003) iki yaz tarifi:
Taze Fasulye ve Semizotu orbas
250 gr doranm taze fasulye
250 gr doranm semizotu
1 su barda halanm tam pirin
2 orba ka zeytinya
2 doranm soan
4 di doranm sarmsak
2-3 kuba doranm domates
3 su barda su veya sebze suyu
deniz tuzu, taze ekilmi karabiber
Mutfakta Zen
(Tijen naltong, Klan Yaynlar)
Temmuzda kitaplarda
96
Kitap - Tantm
rengi yalnzca bir k oyunu... Mini mini kularn cvlts

bir hava titreimi... lemleri kaplayan bu k yalnzca
her eye nfuz eden bir dalgalanma... Ksacas her ey bir
zorunluluun, bir kanunun esiri. O an karmda sanki
Budha Gotoma belirdi. Hazin bir tebessmle ve sararm
ehresiyle bana Hi! Hi! Hi! diyordu.
ok derinlere daldm farkeden bir arkada:
- Yine neyin var? Dedi.
- Hi, dedim...
... Hindistan'dayz, Yokluk Tepesine gidiyoruz,
A'mk- Hayl
(Hayalin Derinliklerine Yolculuk)
Yazan : Filibeli Ahmed Hilmi
Kakns ve ule Yaynevlerinden km iki ayr
basks var. ule Yaynevi'nin basksnda,
aklamal giri blm daha zengin.
Jules Verne bir tasavvuf eri olsayd ne yazard? Nasl
yazard? O engin hayalgcyle nerelere giderdi?
Yantmz, Amk- Hayal.
Bu kitab baka bir yaptla kyaslamak istersek
aklmza hemen son gnlerin olay filmi Matrix
gelebilir. Matrix, bir klt film olmaya aday. Bunu
elbette zaman gsterecek. te yandan bu filmde ilenen fikirlerin yeni olmadklarn grmek iin yle pek
uzaklara gitmeye gerek yok. Yine de filmin hakkn
vermek gerek. lk blmn felsefi kurgusu o kadar
ileriydi ki, tasavvufusundan taocusuna kadar herkes
kendinden bir eyler buldu. Amk- Hayal ise, bir
Hollywood filminde bulunamayacak kadar gerek bir
paylam ieriyor. Bize son derece yakn bir trkesi
olan kitap, Aynal Baba adl bir stad ile bulumalardan ve her bulumada grlen ryalarn anlatmndan
oluuyor. Bu ryalarda Buddha'dan, Zerdte pek ok
rehber ve Peygamberle bulumalar ve retilerin birlii temas var.
Kitaptan alntlar yaparak sz yazara
brakalm. (Bu arada yazarn 1865-1913 yllar arasnda yaadn da belirtelim):
...Her taraf karanla bouldu. Sanki hakikat olanca
dehetiyle grnverdi gzme o an.
nsann gzlerini kamatran imenlerin yeil
dedi.
Ona uyarak yoluma devam ettim. Bir sre sonra
karmza bir da kt. Yksek, ok yksek bir dad. Bir
mddet yrdkten sonra daa ulatk. O srada gm
gibi parlayan bir dereciin kenarnda bir kulbe
grnd. Arkadam oraya doru gitmemi syledi.
Kulbeye gittim. inde gen bir adam vard:
- Ne istiyorsun, dedi. Fakat ben ne istediimi
bilmiyordum.
Arkadam cevap verdi:
- Yokluk tepesini grmesi iin getirdim. Ltfen
onun klavuzu olun!
Gen adam, memnun bir ifadeyle bana bakt. Elimden
tuttu ve: Gel! dedi. Bir aacn glgesinde oturduumuzda bana:
- Yokluk tepesine insanlarn binde biri, yzbinde
biri kabilir. Zira oraya ulamak iin insann kendine
hakim olmas lzmdr. Bir kimsenin kalbinde arzu ve
istek olursa yar yolda kalr. Oraya yalnzca canl
cenazeler kabilir. Sen kendinde byle bir g hissediyor musun? dedi.
Dayanksz ve sabrsz fakat iyi niyetl bir insan
olduumu, syledim.
- Yazk, dedi. Zaten insanlarn ou byledir.Hele
bir giriimde bulunalm, belki baarrz.
Beni tekrar elimden tutarak kulbeye gtrd ve:
- Bugn misafirimsin. Yarn sabah yola karz.
imdi vaktimizi ldrmemek iin biraz konualm
istersen? dedi.
smimi soru.
- Raci, dedim.
Bu insana byk bir sayg duymaya baladm. Ben de
skla skla ismini sordum.
- Buddha Gotoma Sakyamuni, diye cevap verdi.
Bu insann, insanolunun en byklerinden biri
olduunu, kitaplardan renmitim. Evet, Buddha'nn
huzurundaydm. Saygyla ayaa kalktm ve elini pmek
istedim. Engel oldu.
- Eer bunu benim iin yapyorsan, bil ki ben bir
hiim. Benim nazarmda vg de yergi de birdir. Kendin
iin yapyorsan, kalbindeki sevgi yeter de artar bile,
dedi.
97
Gelecek ay
KlanNewsta
bulumak zere...
www.klankitap.com
Yaknda...
www.klannews.com
Yeni say bilgileri, yazarlarmz, forum, ariv...

Klan Dergi 2003-01

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Klan Dergi 2003-01

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Klan News

Bilgelik, Gelenekler ve Kiisel Geliim dnyasnda iyi yolculuklar...

KlanNews / Say 1 / Haziran 2003

Yazarlar (alfabetik srayla):

Da vardr ki sesi iki

KlanNews / Say 1 / Haziran 2003

Merhaba! < Tklayn!

Gezgin Taocu David Verdesi Shen ile Sylei / KlanNews

KlanNews / Say 1 / Haziran 2003

Dokkd / Miyamoto Musashi

Fitoterapi / Nimet zata

Yeryznde insanlar var olduundan beri bitkiler gerek gda,gerek tedavi

aman / Demir Demirkan

amanizm / Do. Dr. Engin Beksa

Bilinli Ryalar / lhan Ermete

Tasavvuf / Refik Algan

Yaamn Soluu / Hakan Onum

Astroloji / Gler Uluay Yce

Bilincin Doas (1) / Cem en

Yaz Mevsimi in Beslenme nerileri / Tijen naltong

Duyurumuza kulak verdiiniz ve gereken ilemleri yaparak

KlanNews / Say 1 / Haziran 2003

Peki, ya modern dnyann modern insanlar olan biz?

Hem istemeden gel, yine ek git oraya

Herkes kendinden kendine giden bir yolda

Evren her yerde ama yol gitmeden bulunmaz evren. Yol

Bakmad insan kalbine, bakmad zne. Grmedi

Kendi iinde evreni grenler bilir ki, ne aalarn,

Zen ustalar evrenin ruhunun insann ruhunda yans8

Zen rahiplerinin sudaki ay grmeleri gibi, sufiler de

Zen yolunda gidenler hep kalbe bakarlar.

Ak iinde eriyip gitmek varken?

Aktan bakanlar, ermiler, evliyalar ikileri birlediler.

Hep kendi bildiler, kimseye ayr demediler.

Sufiler, Birlie ikilik smaz, dediler ve ikilii

Mevlana gibi iki alemin birliini grenler her eyi

Drt bir yandaki erenler, bilenler, srlar kefedenler

dedi Yunus... Ama insan kendini baka sand, tesini

O gn baska iin yokmu ki,

FESTVA DOAL YAAM SEMNERLER

FZYONOM: Yzden Karakter Analizi (Widad Nash)

YZ ve BOYUN JMNAST (Feride Hug)

I CHING: Deiimler Kitab (Saniye Dld)

Gnostisizmin Olas Kkenleri ve Temel zellikleri

nostisizm bilgi ile kurtulu retisidir. Gnosis

KlanNews / Say 1 / Haziran 2003

Kurtarc sayesinde balayacan ve kolaylaacan ileri srerlerdi.

inanlardr. Benzer yaklamlar Manicilik iin de ileri

Bu ktmserlik, bu evrendeki tm gzellikleri

genler, Archontes ve Dynameis biimlerine

rinci yzylda Budist rahipler tarafndan getirilmi

Baz aratrmaclar Templier valyeleri'nin de kimi

Gnostikler ile Ortodoks Hristiyanlar, sa'nn

KlanNews / Say 1 / Haziran 2003

DOADA YOGA ve YEMEK KURSLARI / ZEYTNBAI OTEL / KAZDALARI

DOADA YOGA ETM

DOADA YEMEK KURSU

Yoga Kursu Program

Eitim ve sohbetlerin kapsam:

KlanNews / Say 1 / Haziran 2003

Eski sanat, eski sanat

rnein Japon into dini (amanizmle ilikilendirilen

arasndaki ilikileri ve ritimleri inceledii, yaamdaki

oaltlmak amacyla gerekletirilir. Seri retimin