Lystrada lk Hristiyanlar ve Lystrann Hristiyanlktaki Yeri*

Yrd. Do. Dr. Muammer ULUTRK**

zet
Trkiye, Hristiyanln en nemli ve kutsal saylan yerleimlerinden, birouna ev sahiplii yapt gibi, Hristiyanlk
tarihi asndan nemli olaylara sahne olmutur. Bunlardan biri de hi kukusuz Pavlusun yapt misyon yolculuklardr. On iki
Havariden biri olmayan ancak Yabanclarn Havarisi olarak kabul edilen Pavlusun hepsi de doudan balayp batya doru giden
misyon seyahati grlmektedir. Onun en nemli yolculuklarndan biri birinci yolculuudur (M.S. 45-49). Bu yolculukta Pavlus,
Antakya cemaati tarafndan Kbrs ve Anadoluya misyon faaliyetlerinde bulunmak iin grevlendirilmitir (Galatyallara Mektup
1:21). Pavlus, Barnabas ile beraber Selefkiye yoluyla Kbrs, Pisidya Antakyas, Konya, Lystra ve Derbede faaliyetlerine devam
etmitir. Konyada Pavlus ve Barnabas, Yahudilerin kkrtmalar sonucu tuzaa drlmek istenmi ancak onlar bunu erkenden
renip oradan Listra ve Derbe kentlerine kaarak misyon yolculuklarna devam etmilerdir (Elilerin leri 14:5-7). Bu
yolculuklarda Pavlus, kendisine srekli hizmet edecek olan Lystral Timoteos ve Hristiyanln ilk kadn ehidi saylan Thecla ile
tanmtr.
Timoteos, Konya ilinin snrlar iinde kalan bugnk Hatunsaraya yakn Lystra kentindendir. Yahudi olan annesi Evniki
ve bykannesi Lois imanl kiilerdir. Timoteos, ocukluundan beri Kutsal Yazlar bilen biridir ve onun Pavlusla ilk karlamas,
Pavlusun ncili yaymak iin kt ve byk zorluklarla karlat bu ilk yolculuu srasnda olmutur. Pavlus, ikinci yolculuu
srasnda Timoteosu ekibine katm ve bundan sonra birlikte almlardr. Yeni Ahitte bulunan iki mektup Timoteosun adn
tamaktadr.
Bu bildiride Pavlusun Konya ve Lystraya gelii, buradaki almalar, Azize Thecla ve hakknda sylenen Aya Thecla
efsanesi, Pavlusun Lystral mridi Timoteos ile Lystrada grlen dini yaplar hakknda bilgi verilmeye allacaktr.
Anahtar Kelimeler: Konya, Lystra, Gkyurt, Pavlus, Timoteos, Hristiyanlk
Abstract
Turkey witnessed major events in the history of Christianity as well as it host most of the important and sacred settlements
of Christianity. It is no doupt that one of them is the mission journeys of Saint Paul. Saint Paul, not one of the twelve apostles but
considered as Apostle of Foreigners, made three missionary journeys, all of them are from east to west. Saint Paul was appointed to
engage missionary activities in Cyprus and Anatolia by Antakya (Antioch) community (Galatians). According to 13 and 14
numbered sections of Acts of Apostles, Saint Paul continued his activities with Barnabass through the Seleucid in Cyprus, Pisidia
Antiochia, Konya, Lystra and Derbe. Saint Paul and Barnabass were tried to be trapped in Konya as a result of provocation of the
Jews but they learned that in advance. They fled to Lystra and Derbe and continued their activities there. (Acts of Apostles 14:5-7).
Saint Paul met Timothy (Timoteos) from Lystra, who would serve him constantly and Tecla, the first female martyr of Christianity.
Timothy is from Lystra near Hatunsaray which is within the boundaries of the province of Konya. His Jewish mother
Evniki and his grandmother Lois were believers. Timothy knew the Scriptures from childhood and He met with Saint Paul at the first
trip Saint Paul made to preach the Gospel and encountered great difficulties. Saint Paul included Timothy in his team during the
second voyage and then they worked together. Two letters in New Testament have the name of Timothy.
There are very few monuments, except a mound survived until today in Lystra, that can help to imagine the status of
Lystra during the years Saint Paul visit it. Gkyurt Village (Kilistra) ancient city, 12 km west of Lystra, hosts the most important
monuments of Christianity. Apocryphal writings called as Acts of Saint Paul and Thecla tell the adventures of Saint Paul and Thecla.
The great popularity in the first church shows that it was not written only in the language of the Greeks. They were translated to
Latin, Syrian, Armenian, Slavic, and Arabic languages. They tell how Saint Paul arrived Konya from Pisidia Antiochea, Saint Pauls
stay at Onesifors home, the Saint Pauls miraculous save Thecla who was condemned to be burned to death and etc. This work does
not seem impossible to contain historical realities.
Key Words: Konya, Lystra, Gkyurt, Saint Paul, Timoty, Christianity

Giri
Klasik alarda Konya, Roma mparatorluunun smrgesi olarak, Romal valiler
tarafndan ynetilmi, yerli halk Roma egemenlii altnda yzyllar boyunca kalm, Roma
mparatorluunun paralanmas ve Dou Romann Bizans ismiyle siyasal alanda boy
gstermesiyle Konya bir garnizon aracl ile yzyllar boyunca idare edilmitir. Pavlusun
Konyay iki defa ziyaret etmesiyle kutsallk kazanan ehir, Hristiyanlarca da ayr bir nem
kazanmtr. Antalya yoluyla Anadoluya kan Pavlus, nce Pisidya Antakyasna (Yalva) sonra
Ikoniuma (Konya) gelmitir. Bu devirde Hatunsaray, Lystra, Derbe, Laodika ve Sille de nemli
Bizans yerleim yerleridir.
Roma mparatorluunun hkm srd dnemlerde Anadoluda ok tanrl bir dini
anlay hkm srmekteydi. yle ki yalnzca Romada grlen yirmi sekiz bin tanr vard.1 Bu ok
* Bu metin, 02-04 Ekim 2011 tarihleri arasnda Konyada gerekletirilen Uluslararas Hatunsaray (Lystra) ve evresi,
Tarih, Kltr ve Turizm Sempozyumunda bildiri olarak sunulmutur.
**Batman niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Tarih Blm retim yesi

tanrl dini inan byk ounlukla Yunan dinin zelliklerini tamakta ve mitolojik eleri
bnyesinde barndrmaktayd.
sa sonras Hristiyanlarn ilk byk sknts, stefanos isimli cemaat yesinin Kudste
Yahudilerce ldrlmesi olayyla yaanmtr.2 Bu olaydan sonra ilk Hristiyan cemaatinden ou
sann salk verdii btn dnyaya gidin, ncili btn hilkate vazedin3 nasihati zerine Kuds
terk ederek Yahudiye, Samiriye, Kbrs, Fenike, Antakya, Selanik gibi uzak kentlere, ky ve
kasabalara dalm, Kudste sadece Havariler kalmt.4 Bylece Hristiyanlk, nc misyonerlerin
abalaryla Filistin bata olmak zere farkl corafyalarda kitlelerin youn ilgisiyle karlat.
Hristiyanl yaymak zere farkl lkelere dalan bu ncler, Yahudiler ve Romallar tarafndan
kovuturmalara uratldlar, yarglandlar. Bunlardan kimi ldrld, kimi de Filistini terk etmek
zorunda kald.
zellikle Pavlusun Hristiyanl yayma faaliyetleri, Roma politeizminin bunalm
sayesinde youn tevecch grmtr. Mevcut dini yap, tek tanr inancndan uzak olmasna ramen
Hristiyanln getirdii yeni inan unsurlar ilgiyle karlanmtr. Halkn yaylmakta olan yeni dine
ilgi ve katlm ise Roma ynetiminin tepkisini ekmitir. Roma devrinde Hristiyanl kabul etmi
halklarn, paganist kitlelerin ve yamaclarn youn saldrlarna dayanamayarak evresinde
bulunan ve saklanmaya elverili dalk kesimler setikleri grlmektedir. Bu ekilde kurulan sakl
kentlerden biri de Lystradr.
Pavlusun Lystraya geldii srada bu ehrin halk da ok tanrl bir inanca sahipti. lk
yzylda Romann byk basklar nedeniyle Lystra gibi birok merkez kapal bir kltr
oluturmulardr. Dardan gelecek saldrlara kar koruma planna gre ina edilmi, dini eleri
ieren yaptlarla dolu ehirler kurulmutur. Romann Hristiyanl kabul etmesiyle de bu ehirler
nemli dini merkez hviyetine brnmtr.
Romann basksndan kaan insanlardan bir ksm Lystrada yaamlardr. ehirde bulunan
kaya oymalarnn ise hangi dneme ait olduklar konusu tartma gtrr niteliktedir. imdiki ky
halk tarafndan Sandk Kaya olarak bilinen apel (kaya kilisesi) bu yaptlardandr. Hristiyanln
Lystraya ulap yayld zaman kaya oymacl deil ta binalar yaplmakta idi. Ayn dneme ait
birok kilise veya saraylar gsterili ta yaptlardan oluurken bu kilisenin tek para bir kayadan
oyulmu olmas ilgi ekmektedir. Gkyurt kynn halen yaayan halk Kilisra antik kenti zerine
yerlemitir.5
Arkeolojik almalar sonucu Lystrada Helenistik ve Roma anda (M.. II. yy-M.S. 3.
yy) yerleimin balad tespit edilmitir. Pavlusun seyahatleri srasnda urad Anadolu
kentlerinden Lystra, ayn zamanda nl Kral Yolu zerinde olup konion (Konya)-Pisidia
Antiocheia (Yalva) arasnda bulunmaktadr.
2002 ylnda yaplan kaz ve onarm almalarnda kazlan, boaltlan ve temizlenen her
nitede aknt ve dolgu sonucu ounluu krk paralar halinde Ge Hellenistik, Roma, Bizans,
Seluklu, Osmanl seramik paralar ele geirilmitir. Aknt ve erozyon sunucu dolan hacimlerde
yaplan temizlik almalar esnasnda moloz ve krk malzeme olarak eitli dnemlere ait paralar
elde edilmitir. Bu buluntular kronolojik olarak bulgu sras vermemekle birlikte dnem olarak
Hellenistik, Roma, Bizans ve Osmanl arlkldr.6 Kaz almalar esnasnda temizlii yaplan

(
1

Barnabas ncili, 152. Blm

El. ., 12:19
3
Markos, 16.15
4
Bkz. El. ., 6,7,8. bablar
5
Bkz. Nurettin zkan, Konya Meram Gkyurt ky Lystra Antik kenti Kurtarma ve Onarm almalar 2002-2003,
XIV. Mze almalar ve Kurtarma Kazlar Sempozyumu, 30 Nisan-2 Mays 2004, T.C. Kltr Bakanl Yaynlar,
Ankara, 2005, s. 217-221
6
zkan, s. 225
2

Smblini Kilisesinin bulunduu mevkiye halen yre halk Pavlusa nispetle Pauln adn
vermitir.
Resmi Hristiyan kaynaklarna gre, Lystraya gelen ilk Hristiyanlar Pavlus ve Barnabastr.
Kaynaklarda Konya doumlu olduu zikredilen Hristiyanln ilk kadn ehidi kabul edilen Azize
Thecla, Pavlusun Konya ziyaretinde Hristiyanl semitir. Yetmilerden biri olduu dnlen
Artemius Lystrada piskopos olarak grev yapmtr.7 Bu suretle kilise tarihine geen Konya, daha
sonralar patriklik makam olarak (Lykaonia)nn on drt byk ehrine hakim olmu ve 235
tarihinde burada bir meclis (Sen Sinod) toplanmtr. Konya Trklerin eline getiinde bir
bapiskoposluk merkezidir ve bu bapiskoposlardan biri de 18. Asrda VI. Kirilos adyla stanbul
Rum Patrikliine gemitir.8 Lystrada piskoposlar ikamet etmilerdir.9
1.Pavlus
Pavlus, yaygn olarak kullanlan bu adn dnda Saul ve Paul eklinde adlara da sahiptir.
Elilerin leri, stefann ldrlmesine ilikin Yahudi Yksek Kurulunun verdii lm kararn
onaylayan kiilerden birinin Saul10 yani Pavlus olduunu yazar. Vizyonu srasnda da bu ad
kullanr.11 Pavlus ad, onun Kbrstaki misyon faaliyeti srasnda zikredilir.12 Bunun ncesinde de
Barnabas ile birlikte olan Saul ad dikkati eker.13
Pavlusun Yahudi kkeniyle yakndan ilikili olan bu branice Saul ismi, byk ihtimalle
srailoullar tarihindeki mehur kral Saulun isminden hareketle ve snneti srasnda kendisine
verilmitir.14 Kbrsta misyon faaliyetlerini yrten Pavlusun, retilerine ilgi duyan Vali Sergius,
Pavlusun huzurunda Baryeu isimli bir Yahudi bycyle olan mcadelesi anlatlrken,
kendisinden Saul yani Pavlus eklinde bahsedilir. Buradan itibaren Elilerin lerinin sonuna
kadar Luka onun iin Pavlus ismini kullanr. Pavlus ismi, Pavlusun mektuplarnda da onun iin
kullanlan tek isimdir. Saul isminin yalnzca Luka tarafndan Elilerin lerinde kullanlmas,
Pavlusun bizzat kendisi tarafndan ise mektuplarnda hi kullanlmamas dikkat ekicidir. Bu
durum, Pavlusun yakn takipisi olan Lukann, birok konuda Yahudi geleneine kar adeta sava
am olan Pavlusa, Yahudi tarihinde nemli bir yer tutan ve ilk kral olan Saulun (aul) adn
vermek suretiyle, ona Yahudiler arasnda gl bir konum salamak abasndan kaynaklanm
olabilir. Zira Luka, Elilerin lerinde Pavlusu Hristiyanlk ncesi dnemde, Kudsteki
Yahudiler arasnda doruluu tartlr abartl bir konuma ykseltme gayreti iinde gzkmektedir.
Elilerin lerinde Pavlus, kendi doum yeri olarak, Ben Kilikyadan Tarsuslu bir Yahudi,
hi de nemsiz olmayan bir kentin vatandaym15 ve Ben Yahudiyim. Kilikyann Tarsus
kentinde dodum diyerek Tarsuslu olduunu syler. Soyu hakknda ise Doumumun sekizinci
gn snnet oldum. srail soyundan, Benyamin oymandan, zbez braniyim. Kutsal yasaya
ballk derseniz Ferisiydim16, Romallara Mektubunda da benzer bir ifadeyle Ben de brahim
soyundan, Benyamin oymandan bir srailliyim17 bilgisini verir. Buradan, onun Tarsusta
yaayan ve Yahudi Diasporasna ait olan bir ailenin ferdi olduu anlalr. eitli Yeni Ahit

W. M. Ramsay, Anadolunun Tarihi Corafyas, ev: P. Mihri, stanbul, 1960, s. 367

M. Mesut Koman, Konya ehrinde Selukilerden Evvelki Devirlere Ait Eserler zerine Baz Notlar, Konya Halk
Evi Dergisi, kinci Kanun, 1937, say 5, s. 351-352
9
Pauly Wissowa, Lykaonia, Real-Encyclopdie der classichen, eviren: Aziz Sayhan, Konya Ant Dergisi, c. 18, sy.
8, s. 2253
10
El. . 8:1,3 ; 9:1,4
11
El. . 9:1,4
12
El. . 13:7-8
13
El. . 13:4 ,8,9
14
Flp,3:5; www.newadvent.org/cathen/11567b.htm (eriim: 15.08.2011)
15
El. . 21:39
16
Flp, 3:5
17
Rom. 11:1
8

aratrclar, Elilerin lerindeki gen Saulun, stefann talann izlemesi18 ifadesiyle onun
bir Rabbi olduu ihtimalini artran ifadelerden19 hareketle onun muhtemel doum tarihini
hesaplamaya alrlar. Bu erevede onun muhtemelen MS ilk 10 yl ierisinde domu olduu
zerinde durulur.20
Pavlus, Kudste Gamaliel21 adnda bir Yahudi bilgininin dizinin dibinde byyp atalarnn
yasasyla ilgili sk bir eitim aldn syler.22 Geleneksel olarak Pavlusun ilk eitimini Tarsusta
yapt kabul edilir. Lukaya gre gen Pavlus, Kudse gelerek burada Hillel okulunun banda
bulunan ve Ferisi evrelerde arlkl yeri olan nl hoca Gamalielin (Byk Gamaliel ya da I.
Gamaliel)rencisi olmu, onun gzetiminde Kutsal Yasa eitimi almtr.23 Gelecek hakkndaki
speklasyonlardan etkilenen bir Yahudi olan Pavlus, Mesihin gelmesini drt gzle beklemitir.24
Hristiyanlar iin bir zorba olarak, havarilerin mesajn iitmi ve onlarn sebatndan ok
etkilenmitir. Bu konuda kendini sularken Kutsal Yasaya dayanan ballk adna kusursuz
olduunu ileri srer.25 Onun din deitirmesinin peygamberlerinki gibi hikaye trnden
sunulmasnn, iki ana hususu ierdii grlmektedir. Birincisi Tanrnn olu say ifas, dieri
Yahudi olmayanlara nasihat etme grevidir.26
Pavlus, Hristiyanla giriinden nce, sann cemaatini takibat altna alm ve bu maksatla
ama giderken, birtakm vizyonlar grdn ve akabinde de vaftiz olduunu belirtmiti. O, ne sa
ile tanm ne de onun havarilerinin sa ile bir tanklklar olmutu.27 Pavlus, amda bir sre
kaldktan sonra, Kudsteki cemaatle tanmak iin yaklak M.S. 38de Kudse ular ancak
buradakiler ondan ekindikleri iin, sann bir rencisi olduuna inanmazlar.28 Fakat cemaatin
ileri gelenlerinden biri olan Barnabasnn yardmyla sann rencilerinden bazlaryla tanr.29
Barnabas, rencilere Pavlusun am yolunda say nasl grdn, onun kendisiyle nasl
konutuunu ve Pavlusun amda sann adn nasl korkusuzca duyurduunu anlatr.
Barnabasnn araya girmesi neticesinde Pavlus, Kuds cemaati arasna havari sfat olmakszn
katlr ve Kudste girip ktklar her yerde onlarla birlikte bulunarak, cesaretle misyon faaliyetine
balar.30 Dili Greke olan Yahudilerle hararetli tartmalar yapar. Pavlusun misyon faaliyetinin
balang noktas ite tam burasdr. Ancak, Greke konuan Yahudilerin onu ldrmeyi
planladklarna31 baklacak olursa, Pavlusun Kudsteki bu ilk faaliyetlerinin ne kadar gayretke
olduu zannna varmak kolay olacaktr. Lukann yazdklarndan hareketle, kanaatimiz odur ki,
Pavlus bunu iki ama dorultusunda yapmtr: Birincisi, havariler arasnda etkin olduunu
kantlamak, ikincisi de amacn gerekletirmek uruna Kuds cemaati iinde kendine salam bir
yer oluturmak. Yahudilerin Pavlusa kar muhtemel bir suikastini renen havariler onu Tarsusa

18

El. . 7:58
El. . 8:1, 9:1-2
20
inasi Gndz, Pavlus Hristiyanln Mimar, Ankara Okulu Yaynlar, Ankara, 2004, s. 31
21
Clemente gre Gamaliel, Hristiyanla sonradan girmitir. Bkz. F.L. CrossE.A. Livingstone, Gamaliel, The
Oxford Dictionary of The Christian Church,Oxford University Press, New York, 1988, s. 548
22
El. . 22:2-3
23
El. . 22:3
24
1 Sel. 1:9
25
Flp. 3:6
26
Paul J. Achtemeier, Paul, Harpers Bible Dictionary, Harper-Row Publishing, San Francisco, 1985, s. 759
27
Tomas Michel, Hristiyan Tanr Bilimine Giri, Ohan Basmevi, stanbul, 1992, s. 6
28
El. . 9:26
29
El. . 9:27. (Elilerin lerinde, Pavlusun rencilerle tant ve onlara katld ifadesi yer alr ancak
havarilerden herhangi birinin ad zikredilmez. Biz bu hususu, Pavlusun Petrus haricinde zira kaytlarda bu vardrdier havarilerle tanmadna, grmediine bir delil gsterebiliriz. yle olmasayd Luka, renciler yerine mutlaka
havarilerin adn zikrederdi diye dnyoruz. Bunun dnda Pavlusun havarilerle birlikte bulunduuna dair
mektuplarnda da bilgi zaten yoktur.)
30
El. . 9:27-29
31
El. . 9:29
19

geri gnderirler.32 Bu arada, Kuds cemaatinden baz ncler Fenike, Kbrs ve Antakyada sadece
Yahudi olanlara Tanr szn duyurmaya devam ederler.33 Barnabas, Pavlusu Tarsustan alarak
Antakyaya getirir.34 Barnabasn bununla hedefinin, sa cemaatine yeni katlm bulunan byk bir
kitlenin eitilmesi olduu anlalmaktadr. Bu dnemde etkin bir rol stlendiini grdmz
Pavlus, anladmz kadaryla buradaki cemaatin nderlerinden biridir. Buradaki faaliyet artk
Antakya cemaatine, Hristiyanlk tarihinde ilk olarak Mesihiler-Hristiyanlar adnn verilmesine
sebep olmutur.35 M.S. 45den 48e kadar havariler ve Kuds cemaatiyle birlikte hareket eden
Pavlus, ncili duyurmak amacyla grevlendirilir.36 Buraya kadar Kuds cemaatiyle bir sorunu
bulunmayan Pavlusun, Antakyal Centile Hristiyanlarnn, bata snnet olmalarnn
gerekmeyecei yolundaki tavr sebebiyle37, Kuds cemaatinin sert tepkisiyle karlatn
gryoruz.
Baz aratrmaclar, Pavlusun Konya seyahatini 49-51 yllar arasna yerletirmilerdir.
Hatta Sir W. Ramsay daha da ileri giderek Pavlusun 49 yl ubat-Mays aylarnda Konyada
olduunu ileri srmtr.38 Konyaya gelen Pavlus ve Barnabas, Yahudilerin kkrtmalar sonucu
tuzaa drlmek istenir ancak onlar bunu erkenden renip oradan Lystra ve Derbe kentlerine
kaarak misyon yolculuklarna devam ederler.39 Pavlus, bu yolculuklar srasnda birok defa hapse
girdiini, defalarca lm tehlikesi atlattn; Yahudilerden be kez, otuz dokuzar krba yediini,
kez denekle dvldn, bir kez talandn, kez deniz kazasna uradn, denizde
mahsur kaldn, a, uykusuz ve giysisiz kaldn40 anlatmaktadr. Bir rivayete gre Pavlusun
yannda Barnabas deil, Pisidya Antakyassndan Konyaya gelirken yannda Demas ile
Hermogenes41 adnda onun grerine pek bal olmayan iki Hristiyan vard. Pavlusun ehre
yaklatn haber alan Onesiphoros adnda Konyal bir Hristiyan, oullar Simias ile Zenon ve
kars Lektray yanna alarak karlamaya kar. Onesiphoros, Pavlusu tanmadndan dostu Titus
tarafndan yaplan tarif zerine yolcular arasnda Pavlusu arar. Lystra ile Konyay balayan yol
zerinde bekleyen Onesiphoros, Titusun tarifine uyan ksa boylu, salam yapl, kavisli bacakl,
plak bal, kalar birleik, hafife kemerli burunlu bir yolcunun geldiini grr ve onu derhal
Pavlus olarak tanr. Pavlus, samimiyetsiz iki akirdi ile Onesiphorosun Konyadaki evine misafir
olurlar. Mtevaz bir yemekten sonra, Konya Hristiyanlarnn toplant yeri olan bu evde Pavlus
derhal vaazna balar. Konumasnn arlk merkezi, dnya zevklerinden uzaklamak ve Tanr
yolunda tam bir bekarlk hayat yaamann iyilii hakkndadr.42
Konya, Pavlus ve Barnabasn birok etkili konuma yaptklar ve ok sayda kiiyi
Hristiyan yapmay baardklar bir yer olmutur. Kilise rivayetlerine gre bu kiiler arasnda da en
nemlisi Pavlusun vaazlarndan ok etkilenen, Hristiyanln nc misyonerlerinden ve ilk kadn

32

El. . 9:30
El. . 11:19
34
El. . 11:25-26
35
El. . 11:26
36
El. . 13:3-4
37
El. . 15:1
38
Eyice, s. 8
39
El. . 14:5-7
40
2 Ko. 11:23-28
41
Demos ve Hermogenesin ilk Hristiyanlk yllarnda grlen gnostik felsefenin taraftarlar olduu anlalmaktadr.
Demas adna Koloselilere Mektup 4:14 ile Timoteosa kinci Mektup 4:10da, Hermogenese ise Timoteosa kinci
Mektup 1:15te rastlanr.Bunlarn gnostik grte olduklar gerek efsanedeki szlerden gerek Mukaddes Kitapta
haklarenda yazlanlardan anlalr. Gnosis felsefesi Hristiyanln ilk devsinde bilhassa Anadolu ve Msrda yaylm
bir gr olup, bunlar mukaddes kitaplardaki bilgileri yetersiz buluyorlar ve tanrsal eylerin esrarn ancak kendilerinin
anladn iddia ediyorlard. Gnostikler, eski dou dinlerinden alnan unsurlar, Musevi ve Hristiyan akideleri ile
kartrmlar ve ilka filozoflarnn grlerini de buna katmlardr. (Semavi Eyice, Aya Thecla Efsanesi ve Sanat
Tarihinde Aya Thecla, Konya Ant Dergisi, 1957, sy. 21-22, s. 7)
42
Eyice, s. 2
33

ehidi olacak olan Azize Thecla (Hagia Thecla)dr.43 Konyann Hristiyan devrinin ilk yllarnda
yazlan Thecla efsanesi, ksmen bu ehirde cereyan etmesi bakmndan, Konya ve evresinin dini
gemiini ilgilendiren bir kaynak saylabilir. Bu bakmdan burada Thecla efsanesinden sz etmeyi
uygun gryoruz.
Ailesi saygdeer insanlar olarak zikredilen Azize Thecla Konya blgesinde dnyaya gelir.
Annesi Teoklia zengin olmakla beraber putlara tapmaktadr. Azize kk yata iken ailesi onu
nemli bir kiilie sahip olan Tamiris ile evlendirirler. Thecla, Pavlusun konumalarn duyduu
zaman o kadar duygulanr ki gn boyunca evinin penceresinden Tanrnn kurtulu szlerini
dinlemekten baka hibir eyle ilgilenmez olur. O zamanlar 18 yalarndadr. Bu durumdan
endielenen annesi, kznn nianls Tamirise (baz versiyonlarda kocas) bu hale bir son vermesini
bildirir. Tamiris ve annesinin kendisini ikna iin syledikleri btn szler tesirsiz kalr. Gen kz hi
kprdamadan pencerenin nnde oturmaya devam eder. Sabr tkenen Tamiris nihayet,
Onesiphorosun kapsna dayanr. Burada sokakta rastlad Demas ve Hermogenese genleri ve
bakire kzlar aldatarak onlar evlenmekten uzaklatran bu ifal edicinin kim olduunu sorarak
hakknda kendisine bilgi verdikleri takdirde, onlar para ile mkafatlandracan syler. Demas ve
Hermogenes; onun kimin nesi olduunu biz de bilmiyoruz, ancak muhakkak olan bir ey varsa o
da udur ki, bu adam, ancak tam bekaretin muhafaza edildii takdirde lmden sonra hayat
bulunabileceini sylemek suretiyle, genleri kadnlardan, kzlar da erkeklerden
uzaklatrmaktadr derler. Bunun zerine Tamiris, iki adam evine davet ederek, onlara mkellef
bir yemek yedirir ve Pavlusun yayd fikirler hakknda daha geni bilgiler alr. Nihayet Demas ve
Hermogenes, nianlsn kaybeden gence Pavlusu ihbar ederek yakalatmasn ve bylece kz onu
tesirinden kurtarmasn tavsiye eder. Ertesi sabah, gn aarrken Tamiris, gerekli memurlar ve
kuvvetli bir muhafz kuvveti ile Onesiphorosun evine giderek, orada Pavlusa: Sen, Iconium
ehrini ve nianlm ifal ettin! der ve Pavlus Iconium valisi Proconsul Cestiliusun huzuruna
karlr. Kendisinin Tanr tarafndan insanlara doru yolu gstererek onlar kurtarmak zere
gnderildiini sylemek suretiyle savunmasn yapan Pavlus, ileride tekrar sorguya ekilmek zere
bir zindana kapatlr. Bu olaydan haberdar olan Thecla ise, gece bileziklerini vermek suretiyle
evinin kapsn atrr, derhal zindana koar, burada da zindancy, gm bir ayna vermek suretiyle
raz ederek, ieri Pavlusun yanna girer, onun ayaklar dibine oturarak bir taraftan Pavlusun
zincirlerini perken bir taraftan da onu dinler. Gen kzn ortadan kaybolmasndan telaa den ev
halk ve nianls, nce akn bir halde saa sola kouurlar, nihayet kap hizmetine bakan esirin bir
arkada, kzn gece gittiini sylemesi zerine, kapcy sktrrlar, Teklann zindana katn
renince hakikaten gen kz orada bulurlar. Durum aynen Proconsul Cestiliusa bildirilince,
Pavlusun huzuruna getirilmesini emreder. Fakat Pavlus gidince, kz ylesine teessre kaplr ve
kendisini yerden yere vurur ki nihayet onu da Cestiliusun karsna karrlar. Burada da gen kz
kendisine sorulanlarn hibirine cevap vermez, gzleri Pavlusun yzne akl olarak durur. Sabr
taan annesi nihayet barr: Bu ahlaksz yakn! bu adam tarafndan ifal olunan btn kadnlarn
dehet duymas iin bu kz sirkin ortasnda yakn. Btn yumuaklna ramen Cestilius, bu
iddetli karar verir. Pavlus ise nce denekle dvldkten sonra ehirden kovulacaktr. Hemen
hemen rlplak bir halde sirkin ortasna getirilen Thecla yine gzleri ile Pavlusu arar ve bulur.
Fakat Pavlus bu defa sann grnn alr. Kzn yaklmas iin lzumlu allar ehrin genleri,
gen kzlar getirirler. Cellatlar bunlar istif ederken Proconsul Cestilius, gen kzn metaneti
karsnda, alamaktan kendisini alamaz. Nihayet Thecla ynn stne karlr ve demetlere ate
verilir. Fakat o anda Tanrnn inayeti belirir. Birdenbire iddetli bir gk grlts duyulur ve ortalk
kararr, ayn anda balayan bir saanak ve dolu ya yalnz atei sndrmekle kalmaz, sirkin
sahnesi sel sular ile dolar, hatta selde boulanlar bile olur ve bylece gen kz da diri diri
yanmaktan kurtulur. Azizenin lmn izlemeye gelen birok kii orada can verir. Bunun zerine
Tanrya kreden Thecla hemen Pavlusun yanna giderek onunla beraber yolculuunda elik eder.
43

http://www.newadvent.org/cathen/14564a.htm, (eriim:24.09.2011)

Bylece azize, Pavlusun rencisi olur. Konyada kendilerine dzenlenmesi planlanan sz konusu
saldrdan kaan Pavlus, her eyini brakarak ailesi ile peine taklan dostu Onesiphoros, onun kars
ve ocuklar ile Konyadan Daphnee giden yol zerindeki bir mezar binasnn iine snr. Alt
gn burada oturduktan sonra nihayet ocuklar alktan ikayete balarlar. Pavlus, ocuklardan birine
pelerinini vererek gidip ekmek almasn syler. ocuk ehirde ekmek alrken, Theclaya rastlar,
arr ve sorar: Thecla nereye gidiyorsun? Gen kzn Pavlusu aradn bildirmesi zerine
ocuk: Gel seni onun yanna gtreyim der, o da senin iin alyor, alt gndr dua edip oru
tutuyor. Pavlusun yine Theclann ateten kurtulmas in Tanrnn merhametini yalvard bir
srada gen kz mezarn nne gelir. Mezarn iinde yaayan kk grup byk bir sevin duyar.
Be somun ekmekleri biraz sebzeleri ve sular vardr. Thecla ise, Pavlusa artk onun yanndan
ayrlmayacan, salarn kesip onun peinde dolaacan sylemesi zerine Pavlus iddetle kar
koyar: Zaman kt ve sen gzelsin, senin bana birinciden daha beter bir snamann daha
gelmesinden ve azminin krlmasndan korkarm demesi zerine gen kz kendisinin sadece vaftiz
edilmesini ister. Pavlus bunun da zaman geleceini bildirir. Onesiphorosu btn ailesi ile tekrar
Konyaya yolladktan sonra Pavlus yannda Thecla ile Antiocheiaya (Yalva) gider.44 Hikayenin
devamnda Theclann orada hayvanlarn nne atlmak suretiyle ldrlmek istenmesi, mucize
eseri kurtulmas, Konyaya dndkten sonra Seleukiaya (Silifke) gidii ve Hristiyanl
yaymasndan uzun uzadya sz edilir. Kimi rivayetlere gre ise Thecla Antakyada 90 yanda lr.
Yortusu Katolik kiliselerince 23 Eyll, Ortodoks kiliselerince 24 Eyllde anlmaktadr.45
Pavlus ve Iconiumdan Seleucia ad Calycadnuma giden Theclann, Hristiyanln I. yzyl
sonlarndan balayarak Cilicia ve Isauria kentlerinde yaylmasnda, nemli etkileri vardr.
Seleuciaya corafi olarak yaknl bilinen kentler gibi Corycus da Thecladan etkilenmi
olmaldr. Erken Hristiyanlk yazl kaynaklarnda, Theclann Corycusa gittiine dair bir bilgi
yoktur. Ancak, onun mnzevi bir yaam srd maarasn -rnein Olba gibi- evre kentlerden
gelenlerin ziyaret ettii ve kendisinden eitli skntlardan kurtulmak istedikleri iin dua etmesini
istedikleri bilinir. Corycuslular da Seleucia ad Calycadnum ve yakn evresini etkileyen Theclay
grm olmaldr. Azize Thecla, balangta yalnz Cilicia ve Isauria kentlerini etkilerse de sonraki
yzyllarda birbirinden farkl corafyalardaki btn Hristiyan mezhepleri tarafndan bir azize
olarak kabul edilir ve adna kiliseler yaplr.46 Kukusuz Tarsuslu Pavlusun ve Iconiumlu Azize
Theclann Cilicia ve Isauriann genel olarak hzla Hristiyanlamasnda byk etkisi vardr.
Iconiumlularn ve hatta kendi ailesinin din deitirmesine iddetle kar kt Azize Thecla,
Iconiumdan Seleuciaya gelerek buradaki bir maarada inzivaya ekilir. Theclann Seleuciada
yaad bilinen bu maara ve evresinde oluan dinsel merkez gnmzde eitli arkeolojik
kalntlarn bulunduu bir alandr ve Meryemlik olarak bilinir.47
Apokrif Pavlus ve Theclann leri adn tayan ve Pavlusun lerinin bir blmn
oluturan apokrif yazma, Pavlus ve Theclann servenlerini anlatr. lk kilisedeki byk
poplaritesi, sadece Grek dilinde yazlmadn gsterir. Latin, Suriye, Ermeni, Slav ve Arap
dillerine tercmeleri yaplmtr. Pavlusun Pisidya Antakyasndan Konyaya var, Onesiforun
evinde kal, yaklmak zere lme mahkum edilen Teclay mucizevi ekilde kurtar vs. anlatlr.
Bu eserin tarihi gerekleri iermesi imkansz grnmemektedir.48 Konyada ilk Hristiyanlk
yllarnda ortaya kt anlalan ve hakikaten cereyan etmi bir olayn hikayesi olarak dnlen
Aya Thecla efsanesinin slami devirde de yaayp yaamad tespit edilebilmi deildir. Yunancada
44

Eyice, s.4
http://kryptoxristianos.blogspot.com/2009/03/azize-Tecla.html (eriim: 01.09.2011)
46
Murat zyldrm, Corycus Piskoposluu ve VI. Yzyla Kadar Kristoloji Tartmalar, Olba Dergisi (KAAM),
Mersin, 2005, sy. XI, s. 4
47
Murat zyldrm, Seleucia ad Calycadnum ve Hristiyanln lk Yzyl, Olba Dergisi (KAAM), Mersin, 2004,
sy. X, s. 9
48
F. L. Cross-E.A. Livingstone, Acts of Sts. Paul And Tecla, The Oxford Dictionary of The Christian Church, Oxford
University Press, New York, 1989, s. 1049
45

bir kadn ad olan Theclann Theokleia (Tanrnn zaferi) adnn ksaltlm eklinden baka bir ey
olmad bilinir. Pavlusun lerini anlatan ve zamanmza kadar ayr para halinde gelebilen
yazlardan birincisi ve en deerlisi Pavlus ve Thecla hikayesi olarak tannr. eitli devirlerde ok
deiik dillerde muhtelif versiyonlar yazlm olan bu hikaye ok eski zamanlardan beri Hristiyan
yazarlar tarafndan biliniyordu. Hatta o kadar ki, ok deerli olduu kabul edilen bu yaz,
Hristiyanln resmi kitabna alnan yazlarn dnda kalmakla beraber, onlar takip eden en deerli
eser olarak grlyordu.49
Thecla efsanesinin ana nvesi tarihi erevesi tayin edilebilen en eski Hristiyan
yazlarndan biri olmaktadr. Dier taraftan bunu tertipleyen kimsenin Konya civarn iyi tand ve
buradaki yollar iyi bildii anlalmaktadr. Onesiphoros, Pavlusu karlamak zere Konyadan
ktnda Lystra yolunu takip eder. Bu tabiidir, zira Antiocheadan Konyaya gelen byk ana yol,
ancak ilk yzyln sonunda ina edilmitir.50
Pavlusa dnecek olursak, Lystraya gelir, doutan ktrm olan ve hayatnda hi
yryememi bir adam bir mucize gstererek yrtmeyi baarr. Bu mucizev olay karsnda ok
etkilenen Lystra halk Pavlus ve Barnabasa pagan tanrlarnn isimlerini verir, onlarn tanr
olduunu dnr ve kent kaplarnda kendilerini trenler ve kurbanlarla karlamak isterler. Bunu
duyan Pavlus ve Barnabas giysilerini yrtarak halkn arasna karr ve biz de sizin gibi insanz ve
size mjde getirdik bu gibi bo eyleri brakn ve her eyi yaratan Tanrya dnn diyerek
kendilerine kurban sunulmasn engellerler. Ancak, kente dardan gelen Hristiyan dmanlar
Lystra halkn kendi taraflarna ekerek Pavlusa tal saldr dzenlerler. Ald ar yaralara
ramen Pavlus, dinlenmeye ekilmeden Barnabas ile birlikte Derbeye giderek szleriyle birok
kiinin Hristiyan olmasn salarlar. Bu kent ilk yolculuunda uranan son kent olmutur. Buradan
tekrar geldikleri yola geri dner, dn yolunda da daha nce Hristiyanla girmi olanlarla bir kez
daha konuur ve onlar imanlarn korumalar ynnde cesaretlendirirler.
Daha sonra Perge ve Antalya zerinden Antakyaya geri dnerler. Derbe ve Lystra
Pavlusun ikinci yolcuunda da urad yerlerdendir. Buraya gelerek daha nce iman edenlerin ne
durumda olduklarn grmek isteyen Pavlus, Lystrada Pavlusun en byk destekilerinden biri
olacak Timoteosu da yanlarna alr ve yollarna birlikte devam ederler.
2.Pavlusun Lystral Mridi Timoteos
lk dnem kiliseleriyle ilgili en eski Hristiyan dokmanlarnda, havari haleflerinin rahipler,
piskoposlar, bakanlar, liderler, obanlar, retmenler ve peygamberler gibi deiik adlar tadklar
grlr. Bunlarn yan sra, Timoteos ve Titus gibi havari temsilcileri de mevcuttu. Havari kelimesi,
Yeni Ahitte daha geni bir anlama sahiptir ve havarilerin ynetimi altnda ncili vaz eden veya
onun yaylmasna katkda bulunan daha alt mritleri de ifade eder. Bunlar muhtemelen Barnabas,
Andronikus ve Yunia, Epafrodit ve kim olduu bilinmeyen iki Hristiyandr. Havari unvannn
neden Timoteos, Titus gibi dier hretli misyonerlere verilmedii belli deildir. Yeni Ahitte,
inde havari kelimesinin bulunmas sebebiyle kelimenin kapsamn genileten havariler ve
peygamberler tarznda kinayeli ifadeler de yer almaktadr.51
Lystral Timoteosun aslen Grek olan babas, Yahudi olan annesi Evniki ve bykannesi
Lois imanl kiilerdir.52 Timoteos, ocukluundan beri Kutsal Yazlar bilen biridir ve Timoteosu
kendisiyle birlikte gtrmek isteyen Pavlus, oralarda bulunan Yahudiler yznden onu snnet
ettirir. nk hepsi, babasnn Grek olduunu bilmektedirler.53
Timotes ad, Pavlusun Selaniklilere birinci ve ikinci, Korintlilere birinci ve ikinci,
Filipililere, Filimona, Koloselilere, Romallara ve branilere yazd mektuplarda geer. Bu
49

Eyice, s. 1-2
Eyice, s. 8
51
Bkz. Luk. 11:49; Yu. 13:16; Gal. 2:7; Ef. 3:5; Yah. 17
52
2 Ti. 1:5
53
El. . 16/3
50

mektuplarda Pavlusun, Timoteostan sevgili olum, kardeimiz, Rabbe sadk olan sevgili
ocuum, olum eklinde sz ettii grlr.
Pavlusun, Timoteosa Birinci Mektup ile birlikte, bu mridine yazd ayn ad tayan
ikinci bir mektubu bulunmaktadr.54 Elilerin lerinin 13 ve 14 numaral bablarna gre Pavlus,
Barnabas ile beraber Kbrs, Pisidya Antakyas, Konya, Lystra ve Derbede faaliyetlerine devam
etmitir.
Elilerin leri ve mektuplar, bu misyon yolculuklarnda Silvanus (Silas) ve Timoteosun,
Pavlusa elik ettiini belirtmektedir.55 Havari mektuplarndan 1. ve 2. Timoteosa yazlanlar doru
olarak kabul edenler, Pavlusun Romada ilk esaretinden sonra serbest brakldna ve onun douya
baka bir yolculuk yaptna inanmaktadrlar. Bu yolculuk esnasnda Pavlus; Troas, Efes, Milet ve
Giriti ziyaret etmitir. Timoteosa kinci Mektup 4:6-8e gre, lm bekleyen Pavlus tekrar
hapistedir. Bu yeni yorumlama, ikna edici nitelikte deildir. Bir rivayet Pavlusun Romadan tahliye
edildiini ve spanyay ziyaret ettiini ortaya koymasna karn, bu rivayet muhtemelen Romallara
Mektup 15:24 ve 28 numaral cmlelere dayanmaktadr.56
Pavlus Makedonyaya giderken, talebesi olan Lystral Timoteosu, yanl retilerin
yaylmasn nlemek iin Efesteki cemaatin yannda brakmtr. Buna gre Timoteos da, Efeste
misyon faaliyetleri yrten bir baka nemli misyoner olup Pavlus tarafndan kendisine son derece
nem verilen biridir. Pavlus, onun ok gen biri olduunu57 syler.
Pavlusun Timoteosa Birinci Mektubu Pavlus tarafndan Lystral Timoteosa yazlmtr.
Alt bbdan oluan mektubun Pavlusa ait olmad iddias mevcuttur.58 Pavlus, Timoteosa yazd
Birinci Mektubunda, bu skender ve meneyus adndaki kimse hakknda temiz vicdan bir yana
itmekle iman konusunda battlar ifadesini kullanr.59
Pavlusun Timoteosa kinci Mektubu Romadaki tutukluluu dneminde Pavlusun,
Timoteosa yazd son mektubudur.60 Birincisi gibi ona ait olmad sylenen mektup drt bbdan
oluur ve nasihat nitelii tar.
Pavlus, farkl ehir ve yrelerde yaayan taraftarlarna yazd baz mektuplarnda
Timoteostan vgyle sz eder. Pavlus, Timoteos ve Silas Amfipolis ve Apollonyadan geerek
Selanike gelirler. Pavlus her zamanki gibi Yahudilere giderek onlarla kutsal yazlar zerine tartr.
Buradaki Yahudiler Pavlusun geldiini renince halk kkrtrlar. Pavlus hemen uzaklatrlr ve
Timoteos ile Silas, Veriyada kalrlar. kisi, gelen buyruk zerine Pavlusun ardndan giderler.61
Kendisi Atinadayken, Selaniklilere yazd mektupta Timoteos iin tanr emektar
kardeimiz diyerek onu Selanike burada bulunan Hristiyanlarn karlatklar skntlar sebebiyle
imanlarn glendirip yreklendirmesini istedii iin gnderdiini62, misyon yolculuklarnda
Hristiyanl seenlerin dinlerini terk edip terk etmediini bilmek istediini63 syler. Timoteos
Selanikten dner ve iyi haberler getirir.64 Pavlus, Timoteosu durumlarn renmek zere
Filipililere gndermek niyetindedir. Timoteosun bakalar gibi kendini dnmeyen, deerini
kantlam biri olduunu ve Hristiyanln yaylmas iin onun kendi yannda hizmet ettiini
anlatr.65 Korintlilere kardeim diye nitelendirdii Timoteos ile birlikte selamlarn gnderir.66
54

Bkz. Yeni Ahit, 1. Timoteyusa Giri, s. 232

1 Sel. 1:1; 2 Ko. 1:19
56
Baird William R. Paul Harpers Bible Dictionary, Editr: Paul J. Achtemeier, Harper-Row Publishing Publishers,
San Francisco, 1985, s. 763
57
1 Ti:4:12
58
Annamarie Schimmel, Dinler Tarihine Giri, Krkambar Yaynlar, Ankara 1999, s. 162
59
Bkz. 1 Ti. 20
60
Yeni Ahit, kinci Timoteyusa Giri, s. 237
61
El. . 17:1-2; 17:13-15
62
1 Se. 3:1-3
63
1 Se. 3:5
64
1 Se. 3:6
65
Flp. 2:19-23 ve 1 ko. 4.17
55

Lystra ve Konyada kendisinden vgyle sz edilen Timoteosu kendisiyle birlikte gtrmek

isteyen Pavlus, baka bir mektubunda Timoteos iin imanda z olum ifadesini kullanr ve baz
kiilerin farkl retiler yaymamasn, masallarla ve sonu gelmeyen soyaalaryla uramamasn
tlemesi iin onun Efeste kalmasn salk verir.67 Mektuplara gre Timoteos, Makedonyada da
misyon grevine devam eder.68 Her grevinde iini baaryla yapar.69
3.Lystrada Hristiyanlktan Kalan Dini Yaplar
Kilise, Allahn ars ile davet edilmi mminler topluluu anlamna gelmektedir.70 Her
Hristiyan kilisesi, kendisinin apostolik (havarilere ait) olduunu ispatlamak, ilahi kurucusu ile
birletirebilmek iin balangcn (menei) dorudan saya veya onun havarilerine balamas
gereklidir. nk herhangi bir kilise, havarilerden birinin ahsi eseriyse direkt; nce kurulmu
apostolik bir kiliseden kmsa endirekttir.71 Kilisenin apostoliklii ile kilisenin ilk kurucularnn
ve ilk yelerinin kurduu kiliseyle gnmzdeki kilisenin ayn oluu ifade edilmektedir. Meru
silsilesiyle otoritesini havarilerden alan, sa-Mesihin temel tekilat olan kilise yneticisi ve
vaizlerinin bulunmasndan dolay apostoliktir. Havarilerin gelenek ve retilerinin zelliklerini
tayan kilise apostolik kilisedir.72 Buna gre Lystradaki ilk cemaatin kilisesi de apostoliktir.
Hristiyanlk ile ilgili en nemli antlar barndran yer ise Lystra antik kentidir. Kayalara
oyulmu sarnlar, kuleler ile kiliseler, inziva odalar ve manastrlarn Lystradaki basklar
neticesinde ayrlarak buraya gelen ilk Hristiyanlar tarafndan oluturulduu ynnde dnceler de
mevcutsa da aratrmaclar tarafndan biraz daha ge bir dneme, genel olarak M.S VIII.X.yzyllara tarihlendirilmektedir. Lystraya ulaan ve kent iinde de devam eden ta demeli Kral
Yolunun Pavlus tarafndan da kullanlm olabileceini sylemek yanl olmaz. Gnmzde
Smblini Kilisesinin bulunduu yerin ad Pauln Mevkiidir. Antik kentte sadece i ksmnn
deil, d ksmnn da at biiminde kayaya oyulmasyla ender rastlanan bir rnek olan Sandkkaya,
Smblini Kilisesi bata olmak zere kayaya oyulmu apeller ve yama evler dikkat ekmektedir.
Derbe ve evresinde Pavlusn abalar neticesinde Hz. sann retilerinin ne kadar hzl
yayldnn gstergesi olan genel itibariyle IV.-IX. yzyllar arasna tarihlendirilen yzlerce kilise
ina edilmitir. Bu nedenle blge gnmzde Binbirkilise adyla anlr.
Lystrada Pavlus sonras dnemden kalma yaplar unlardr:73
1. Ha planl apel: Konacak mevkiinde kyllerce Sandkkaya denilen ibadethane
2. Smblini kilisesi: Kyller tarafndan Pauln ad verilen mevkide bulunmaktadr.
3. Bayramhac Manastr kompleksi: Ky Konann 500 m. kuzeyinde dou-bat ekseninde
uzanan tf kayal mevkiye, Bayramhac mevkii denmektedir. Burada Dou apeli, Bat
apeli, mutfak, kiler vb. yaplar bulunmaktadr.
4. Bayramhac manastr kompleksine bal ve mevkinin batsnda yer alan meknlar: altl-stl
10 dolaynda mekn yer almakta olup grup yapda 1 apel, bu apele bal blmler u
ekildedir:
a. Kei odas: Yerden ykseklii 4. mt. olan dou-bat ynnde uzanan birbirine bal ve
i ie geilen iki mekndan oluur. ndeki meknn n ak bir giri olup ikinci odaya
kapyla girilir. Dikdrtgen plnl iki mekndan oluan konuta, nndeki kayaya oyulmu
sekemek eklindeki merdivenlerle klr.
66

2 Ko. 1:1
1 Ti. 1:1-4, 18
68
El. . 19:22
69
1 Ko. 16.10
70
Albert M. Besnard, Katolik Mezhebi, (Din Fenomeni iinde) eviren Mehmet Aydn, Din Bilimleri Yaynlar,
Konya, 1993, s. 137
71
Abdurrahman Kk, Ermeni Kilisesi ve Trkler, Aziz Anda Yaynlar, Ankara, 2003, s. 35; Ayr. Bkz. Annamarie
Schimmel, Dinler Tarihine Giri, Krkambar Yayn, 1999, s. 179-180
72
Abdurrahman Kk, a.g.e., s. 223
73
zkan, s. 217-224
67

10

b. Mezar Odas (kripta): Kei konutunun altnda, ayn tf kayaya, cephesi gneye ynelik
olarak yaplmtr.L plnl bir mezar odasdr.
c. Vaftiz Odas: apelin bulunduu kaya ktlesinin zemin katnda yer almaktadr. Yerden
ykseklii 1.60 m. olan ve batya bakan bir kapdan girilmektedir. Tavan ykseklii 1.85
m. olan karemsi plnl, sade bir odadr. Gerek apelin altnda yer almas ve gerekse
gneydou kesinde yer alan 0.28 m. yksekliindeki kaya, sekinin ortasnda, 0.30 m.
apnda bir ukurun bulunmas burasnn bir vaftiz odas olabilecei dncesini
glendirmektedir.
d. Kaya Mezar: Bu kaya mezarnn apelin kriptas olan mezar odasnn dibinde olmas,
dinsel adan ikincil derecede kiilerin gmld bir mezar olabileceini
dndrmektedir.
e. Snma ve saklanma odas: apelin kriptas olabilecei dnlen kaya mezarnn
bulunduu ana kayann kenarnda alan sekmeklerle klan nc kat mekndr.
f. Ve dier odalar bulunmaktadr.
5. Alisumas dann gneyindeki yap bugn kilise olarak bilinmektedir. Bir papaz okulu veya
rahip okulu olarak yapld sanlan binann sadece gney duvar ayakta kalabilmitir. Rahip
okulu olarak da bilinen kilise, olduka sarp bir yamaca yaplm ve d dnyayla balants
zor bir mekan seilmitir. Hristiyanln Bizans tarafndan resmi olarak kabulnden sonra
yapld tahmin edilmektedir. Binann kalntlar, resimler ve ilemeler daha modern bir
yap olduunu dndrmektedir.
Sonu
Lystra, Pavlusun gelmesiyle nem kazanan Anadolu kentlerinden biridir. Roma takibi
altnda kald ilk dnemlerden itibaren yeni Hristiyanlarn yerleimine sahne olmutur. Bu dinin
resmiyet kazanmasndan sonra Lystra; Pavlus ve Timoteos vastasyla kutsal kentlerden biri olarak
kabul edilmitir. Konya ile Lystra ve evresinde, kilise ve apokrif kaynaklarn verdii bilgilere gre
ilk Hristiyanlar; Pavlus, Timoteos, Thecla, Onisepheros ile oullar Simias ve Zenon ve
Onisepherosun kars Lektradr. Roma basksndan kaarak Lystraya gelenlerin ve burada
Hristiyanla girenlerin says hakknda bilgimiz mevcut deildir.
Lystrann Hristiyanlktaki nemi, evresindeki dini ve sosyal yaplar ve dier zelliklerine
bakarak, blgenin turizme kazandrlmas halinde kltr ve inan turizmi adna nemli bir ilev
stlenecei kanaatindeyiz.
Kaynaka
-Abdurrahman Kk, Ermeni Kilisesi ve Trkler, Aziz Anda Yaynlar, Ankara, 2003
-Albert M. Besnard, Katolik Mezhebi, (Din Fenomeni kitab iinde) eviren; Mehmet
Aydn, Din Bilimleri Yaynlar, Konya, 1993
-Annamarie Schimmel, Dinler Tarihine Giri, Krkambar Yaynlar, Ankara 1999
-Barnabas ncili, eviren Mehmet Yldz, Kltr Basn Yayn Birlii, Trz.
-F. L. Cross-E.A. Livingstone, Acts of Sts. Paul And Tecla, The Oxford Dictionary of The
Christian Church, Oxford University Press, New York, 1989
-F.L. CrossE.A. Livingstone, Gamaliel, The Oxford Dictionary of The Christian Church,
Oxford University Press, New York, 1989
-Mesut Koman, Konya ehrinde Selukilerden Evvelki Devirlere Ait Eserler zerine Baz
Notlar, Konya Halk Evi Dergisi, kinci Kanun, 1937, Say 5
-Murat zyldrm, Seleucia Ad Calycadnum ve Hristiyanln lk Yzyl, Olba Dergisi
(KAAM), Mersin, 2004, Say X
- Murat zyldrm, Corycus Piskoposluu ve VI. Yzyla Kadar Kristoloji Tartmalar,
Olba Dergisi (KAAM), Mersin, 2005, Say XI
11

-Nurettin zkan, Konya Meram Gkyurt ky Lystra Antik kenti Kurtarma ve onarm
almalar 2002-2003, XIV. Mze almalar ve Kurtarma Kazlar Sempozyumu, 30 Nisan-2
Mays 2004, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara, 2005
-Paul J. Achtemeier, Paul, Harpers Bible Dictionary, Harper-Row Publishing, San
Francisco, 1985
-Pauly Wissowa, Lykaonia, Real-Encyclopdie der Classichen, eviren; Aziz Sayhan,
Konya Ant Dergisi, c. 18
-Semavi Eyice, Aya Thecla Efsanesi ve Sanat Tarihinde Aya Thecla, Ant Dergisi, MartNisan 1957, Say 21-22
-inasi Gndz, Pavlus Hristiyanln Mimar, Ankara Okulu Yaynlar, Ankara, 2004
-Tomas Michel, Hristiyan Tanr Bilimine Giri, Ohan Basmevi, stanbul, 1992
-W. M. Ramsay, Anadolunun Tarihi Corafyas, eviren; P. Mihri, stanbul, 1960
-William R. Baird Paul Harpers Bible Dictionary, Editr: Paul J. Achtemeier, HarperRow Publishing Publishers, San Francisco, 1985
-http://www.newadvent.org/cathen/14564a.htm, (eriim:24.09.2011)
-www.newadvent.org/cathen/11567b.htm (eriim: 15.08.2011)

12