Professional Documents
Culture Documents
Teimuraz jojua
qarTuli mxedroba
mefe Tamaris epoqaSi
meomris biblioTeka #25
Tbilisi
2008
vaJa kiknaZe
recenzenti:
istoriis mecnierebaTa
doqtori, profesori
vaJa kiknaZe
istoriis mecnierebaTa
doqtori, profesori
Tamaz beraZe
istoriis mecnierebaTa
doqtori, profesori vaJa kiknaZe
Stabis
Zalebis
13
19
amasobaSi Tbiliss ambavi movida, rom abu baqri rans iyo mosuli da
qarTvelebis winaaRmdeg gamosalaSqreblad emzadeboda.
mas Tan hqonda baRdadis xalifas mier gamogzavnili droSa, niSani
mahmadianTa sayovelTao mxardaWerisa.
abu baqris mravalricxovani armia koaliciuri xasiaTisa iyo.
xalifas droSis qveS idgnen ara mxolod iranidan moyvanili
samxedro SenaerTebi, aramed samxreT kavkasiis sxvadasxva kuTxeebidan
mosul TurqTa sabrZolo danayofebic.
saqarTvelos samefo kari abu baqris ranSi mosvlas srul
mzadyofnaSi daxvda.
Tamarma laSqari mTeli saqarTvelodan Sekriba: hereTidan, kaxeTidan,
qarTlidan, mesxeTidan, Toridan, SavSeTidan, klarjeTidan, taodan,
somxeTidan, afxazeTidan, svaneTidan, odiSidan, guriidan, raWidan,
Takveridan, margveTidan da sxva.
Tamaris laSqarSi iyvnen osTa razmebi da yivCaReTidan qiriT
moyvanili sabrZolo danayofebi.
qarTuli samxedro SenaerTebi Tbilisis samxreTiT, mtkvris marjvena
napirze, mdinareebis _ algeTis, qciisa da debedas qvemo welze
dabanakdnen.
laSqars saTaveSi Caudga daviT soslani. masTan iyo saxelovani
gorgaslian-daviTiani droSac.
samxedro eqspediciaSi uSualo monawileobas iRebda qveynis pirveli
ministri, Wyondidel-mwignobarTuxucesi, anton glonisTavisZe, romelic
jvriT xelSi win uZRvoda laSqars.
qarTuli samxedro SenaerTebi mtkvris marjvena napirs qvemoT,
samxreT-aRmosavleTisaken dauyvnen.
laSqarma saqarTvelos sazRvari gadalaxa da 1195 wlis 1 ivniss
cixe-qalaq Samqoris maxloblad dabanakda.
uSualod Samqoris kedlebTan iyo dabanakebuli abu baqris laSqaric.
2 ivnisis, gamTeniisas daviT soslanma qarTuli sabrZolo danayofebi
ise ganalaga, rom laSqris marcxena kidem Samqoris velis CrdiloeTiT
mdebare mtkvars miaRwia, marjvena kidem ki _ Samqoris velis samxreTiT
aRmarTul mTas.
ieriSi qarTvelebma daiwyes. daviT soslanma laSqari Suaze gahyo.
aqedan, pirveli dajgufebis amocana iyo cixe-qalaq Samqorze cru
ieriSis dawyeba, mowinaaRmdegis yuradRebis mipyroba, misi ZiriTadi
Zalebis am mimarTulebiT koncentrireba, brZolis maqsimalurad
gaWianureba, bolos ki, meore dajgufebasTan erTad, gadamwyveti ieriSis
mitana abu baqrze.
gansxvavebuli amocana hqonda meore dajgufebas, romelic saerTod
unda garideboda pirveli dajgufebis brZolis adgils, flangidan an
zurgidan moevlo cixe-qalaqisaTvis da maSin, roca abu baqris Zalebi
21
mTlianad
qarTvelTa
pirveli
dajgufebis
winaaRmdeg
iqneboda
koncentrirebuli, meore mxridan dasxmoda mters.
gegmis Tanaxmad, pirvelma dajgufebam amirspasalar zaqaria
mxargrZelis meTaurobiT, pirdapir cixe-qalaq Samqorisaken aiRo gezi,
mis kedlebTan axlos daikava pozicia da karibWeze ieriSis mitana
winambrZol razms daavala.
moieriSe danayofs saTaveSi Caudga zaqaria varamis Ze mxargrZeli.
cixe-qalaqis SesasvlelTan sisxlismRvreli Setakeba daiwyo.
amasobaSi, qarTvelTa meore dajgufebam, romelsac uSualod daviT
soslani xelmZRvanelobda, moxerxebuli manevri ganaxorciela, cixeqalaq Samqors Soridan mouara ise, rom es ukanaskneli qarTul
mxedrobas xelmarjvniv darCa, gadalaxa mdinare Samqoris wyali, Semdeg
mkveTrad Semobrunda da cixe-qalaqisaken gaiWra.
qarTvelTa mier dasaxuli gegma Tavdapirvelad warmatebiT
xorcieldeboda, Tumca Semdeg erTi gauTvaliswinebeli ambavi moxda:
daviT soslanis samxedro SenaerTebma mTagoriani da qvaRorRiani
reliefis gamo, cixe-qalaqisaken swrafi gadaadgileba ver moaxerxes da
am monakveTis gavlas imaze bevrad didi dro moandomes, vidre es gegmiT
iyo gaTvaliswinebuli.
daviT soslanis gauTvaliswinebelma dayovnebam kinaRam mTeli
brZolis bedi gadawyvita.
zaqaria mxargrZelis mier cixe-qalaqis karibWesTan gagzavnili
winambrZoli razmi TandaTanobiT daiRala, danayofis meTaurs zaqaria
varamis Ze mxargrZels cxeni moukles, mis mxardamxar mebrZoli
didebulebis umravlesobam ki, Wriloba miiRo.
winambrZoli razmi ganadgurebis safrTxis winaSe aRmoCnda.
maSin
zaqaria
mxargrZelma
ZmasTan,
msaxurTuxuces
ivane
mxargrZelTan erTad, gadawyvita, aRar dalodeboda daviT soslanis
SenaerTebis gamoCenas da sakuTari danayofebiT Cabmuliyo brZolaSi.
swored am kritikul momentSi, mxargrZelebma Soridan SeniSnes, rom
daviT soslanis SenaerTebs ukve gadalaxuli hqondaT gzis Znelad
savali monakveTi da brZolis velisaken moiCqarodnen.
maT win amayad mofrialebda mravalomgamovlili gorgasliandaviTiani droSa.
mxargrZelebma swrafad Seafases Seqmnili viTareba da dauyovnebliv
gadavidnen Setevaze.
abu baqris laSqris erTma nawilma qarTvelTa ieriSs ver gauZlo,
poziciebi miatova da ukandaxeva daiwyo.
Tumca, aTabagis samxedro SenaerTebis meore nawili kvlavindeburad
inarCunebda sabrZolo poziciebs da medgar winaaRmdegobas uwevda
mxargrZelebs.
brZola didxans aRar gagrZelebula.
22
33
ganmartebiTi leqsikoni *
agaraTa cixe (igive kojris cixe, azeulas cixe) _ istoriuli cixesimagre qvemo qarTlSi, gardabnis raionis daba kojris ganapiras.
mdebareobda Tbilisidan istoriul qalaq samSvildisaken mimaval gzaze.
iyo saqarTvelos mefeTa sazafxulo sadgomi.
aTabagi _ qveynis mmarTveli an maRali saxelmwifo moxele Sua
saukuneebis maxlobel aRmosavleTSi. Turqul-mahmadianur sivrceSi
Tavdapirvelad ewodeboda sulTnis memkvidris aRmzrdels, xolo
mogvianebiT _ ama Tu im damoukidebeli an naxevraddamoukidebeli
politikuri erTeulis mmarTvels. saqarTveloSi aTabagis wodebas
atarebda qveynis erT-erTi umaRlesi saxelmwifo moxele, ministri anu
veziri. misi ZiriTadi movaleoba iyo taxtis memkvidris aRzrda da
saufliswulo mamulebis marTva. XIII saukunis dasawyisSi Sedioda
vezirTa pirvel sameulSi mandaturTuxucessa da amirspasalarTan erTad.
mogvianebiT aTabagebma TandaTanobiT Seaviwroves mwignobarTuxucesWyondidelebi da Tavad iqcnen qveynis `vazirTuxucesebad~ anu pirvel
ministrebad.
airarati _ istoriuli provincia somxeTis respublikaSi, qalaq erevnis
samxreT-dasavleTiT. misi centri iyo Sua saukuneebis somxeTis erT-erTi
dedaqalaqi dvini.
albaneTi _ erT-erTi uZvelesi saxelmwifo aRmosavleT amierkavkasiaSi.
moicavda axlandeli azerbaijanis teritorias da daRestnis samxreT
nawils. Sedioda Semdegi provinciebi: hereTi, kambeCiani, Saqi, yabala,
Sirvani, darubandi, gardmani, rani, xaCeni, sivnieTi da sxva. V saukuneSi
albaneTis dasavleTi provinciebi _ hereTi (amJamindeli kaxeTis
aRmosavleTi nawili da saingilo) da kambeCiani (mermindeli qiziyi)
qarTlis samefom daipyro da adgilobrivi mosaxleobis gaqarTvelebas
Seudga. XI saukuneSi albaneTSi masiurad Camosaxldnen mravalricxovani
Turqulenovani tomebi, rasac adgilobrivi mosaxleobis TandaTanobiTi
gaqroba mohyva. albanelebis erTma nawilma Tanamedrove azerbaijaneli
xalxis CamoyalibebaSi miiRo monawileoba, meore nawili ki qarTvelebs,
somxebsa da daRestnelebs Seerwya.
amberdis cixe _ istoriuli cixe-simagre somxeTis respublikaSi, qalaq
erevnis Crdilo-aRmosavleTiT. mdebareobda bijnisis cixidan qalaq
anisisaken mimaval gzaze. iyo amberdis provinciis centri.
amilaxori _ samxedro uwyebis maRali moxele Sua saukuneebis
saqarTveloSi. iyo amirspasalaris TanaSemwe. eswreboda da saTaTbiro
xmiT sargeblobda saveziros sxdomaze. mas eqvemdebarebodnen sxva
samxedro moxeleebi: meabjreTuxucesi da mejinibeTuxucesi. darbazobis
dros
pativiT
gaTanabrebuli
iyo
meWurWleTuxucesTan
da
msaxurTuxucesTan.
34
41