FARMAKOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER

(GÜN SONU ÖZET BİLGİLER)

1. Genel farmakolojideki bazı önemli tanımlar: - Tetrasiklinlerin kalsiyum içeren dokularda
toplanması
• Disintegrasyon: Uygulanan katı farmasötik şeklin
bütünlüğünü kaybetmesi, yani ufak parçacıklara 6. REDİSTRİBÜSYON:
ayrılmasıdır.
• Genel anestezikler, benzodiazepinler ve barbitüratlar
• Di ssol ü syon : Ufak parçacıklara ayrılan ilaç gibi lipofilitesi çok yüksek ilaçlar için geçerlidir.
molekülünün absorbe edileceği yüzeye ulaşabilmesi için
• R e d i s t r i b ü s y o n ; bir etkinin sonlandırılması
mide-barsak sıvısı içinde bir miktar çözünmesidir.
mekanizmasıdır. Metabolizma ya da atılımla hiçbir
• C m a x : İlacın oluşturduğu maksimum kan ilişkisi yoktur.
konsantrasyonudur. 7. ÖN İLAÇLAR:
• Tmax: İlacın maksimum kan konsantrasyonuna ulaşma • Ön ilaçlardan en önemlileri kortizon ve
süresidir. prednizondur.
• İyon tuzağı: Bir ilacın pH farklılığı nedeniyle belli • Kortizon ve prednizon hiçbir zaman lokal olarak
kompartmanlarda toplanmasıdır. kullanılmaz. Çünkü etki ortaya çıkartamaz.
• Tolerans: Bazı ilaçlar uzun süre devamlı kullanıldıkları • Aynı steroid preparatları karaciğer yetmezlikli
zaman, başlangıçtaki dozun etki şiddetinin giderek hastalarda da aktif metabolitlere dönüşemeyecekleri
azaldığı ve etki süresinin kısaldığı görülür. Aynı için kullanılmamalıdır.
etkiyi devam ettirebilmek için dozu gittikçe artırmak
8. OKSİDASYON:
gerekir. Bu duruma tolerans denir.
• Mikrozomal enzimlerin büyük çoğunluğu sitokrom
• Taşiflaksi: Toleransın çok çabuk gelişen şekline P450 (CYP) enzimleridir, bunlara monooksijenazlar
denir. Toleranstan farkı, ilacın dozu artırılırsa da da denir.
etkisinin değişmemesidir. • Bu enzimler sadece karaciğerde değil, vücutta pek
• Terapötik indeks: LD50 / ED50 veya TD50 / ED50 çok yerde hücrelerin düz endoplazmik retikulumu
üzerinde yerleşmiştir.
ile hesaplanır. Bir güvenirlik ölçü birimidir.
• Bu enzimlerin aktif noktasında bir demir iyonu
2. Presistemik eliminasyona uğrayan en önemli ilaçlar: bulunur. Fe iyonu, +2 ile +3 arasında gidip geldiği
• β-blokörler için; bu enzimler indüksiyona ve inhibisyona
uğrayabilirler.
• Narkotik analjezikler ve antagonistleri
• Seks hormonu ilaçlar • CYP enzimleri arasında ilaçların yıkımından en fazla
sorumlu olan izomer; CYP3A4‛dür.
3. Enterohepatik sirkülasyona uğrayan en önemli
ilaçlar:
• Steroid yapılı ilaçlar
• Morfin Enzim İnhibisyonu Yapan Enzim İndüksiyonu Yapan
• Dijitoksin İlaçlar İlaçlar
• Kloramfenikol
ü Simetidin
4. DAĞILIM: ü Eritromisin ü Barbitüratlar
ü Ketokonazol ü Rifampin
• Dağılımı belirleyen primer parametre plazma ü Kloramfenikol ü Fenitoin
proteinlerine bağlanma oranıdır. ü Metronidazol ü Karbamazepin
• Bu bağlanma en fazla albüminle olur. ü Amiodaron ü Sigara dumanı
• Bağlanmanın en önemli özelliği nonselektif ve reversibl ü Sekobarbital
olmasıdır.
• Plazma proteinlerine bağlanan ilaçlar genelde lipofilik
ve zayıf asidik yapıdadırlar. 9. Psödokolinesteraz tarafından parçalanan ilaçlar:

• α1-asit glikoprotein, lipoproteinler ve γ-globülinler • Asetilkolin

ilaçları bağlayan diğer plazma proteinleridir.
5. SEKESTRASYON:
• Vücuda alınan bir ilacın, belli bir hücre veya dokuya
afinite gösterip o dokuda birikmesidir.
10. BİYOYARARLANIM:
• En önemli sekestrasyon örnekleri;
- Glikozidlerin kas yapılarda toplanması
- Klorokinin retina gibi melanin içeren dokulara
afinitesinin olması
- İyodun tiroid bezi içinde birikmesi
- Griseofulvinin keratinize dokularda toplanması
• Atropin / Skopolamin
• Süksinilkolin / Mivakuryum
• Ester yapılı lokal anestezikler
• Remifentanil
• Absolü (mutlak) biyoyararlanım: Diğer ilaç uygulama
yollarının İV ilaç uygulaması ile kıyaslanması esasına
dayanır. Yapılan şey EAA (oral, sublingual, rektal, İM)
/ EAA (İV) oranının hesaplanmasıdır. Her zaman İV ile
kıyaslanır; çünkü, İV uygulamada biyoyararlanım %100
kabul edilir. Yani ilacın tamamının sistemik dolaşıma
 FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 205

katıldığı düşünülür. Halbuki diğer veriliş yollarında • Glutamat ve aspartat (Na-K-Ca kanal reseptörleri)
mutlaka kayıp mevcuttur.
• 5-HT3 (Na-K kanal reseptörleri)
• Relatif biyoyararlanım: Burada kıyaslama İV ile
yapılmaz. İki tane aynı veriliş yolu kıyaslanır. Yani 17. İlaçların etki mekanizmaları
EAA (rektal) / EAA (rektal) veya EAA (İM) / • Reseptörlere bağlanma
EAA (İM) gibi. Peki fark nerede? Hasta grubunda.
Normal bir hasta ile diyabetik bir hastada ya da • Enzim inhibisyonu
genç bir hasta ile yaşlı bir hastada ilacın davranışı
kıyaslanabilir. • Enzim aktivasyonu
• Biyoeşdeğerlik: Farmasötik eşdeğer olan iki • İlacın antimetabolit olması
müstahzarın, aynı molar dozda verilişinden sonra • Transmembranal aktif transport sistemlerinin
biyoyararlanımlarının ve böylece terapötik etkilerinin inhibisyonu
hem etkililik hem de güvenlilik bakımından aynı
olmasını sağlayacak derecede benzer olmasıdır. • Transmembranal iyon kanallarını açan/kapatan
ilaçlar
11. Birçok önemli nörotransmitter dekarboksilasyon
reaksiyonu ile sentezlenir ve bu reaksiyonun • Yerine koyma esasına dayanan ilaçlar
kotransmitteri piridoksin (B6)‛dır. Piridoksin olmazsa • Vücutta normalde inaktif durumda bulunan bir
nörotransmitter sentezi gerçekleşemez. maddeyi açığa çıkaran veya aktif hale getiren
ilaçlar
12. İlaçların metabolizmasında genel sıra; önce Faz I
reaksiyonuna uğramak, daha sonra Faz II reaksiyonuna • Farmakolojik etki; kullanılan ilacın fiziksel veya
uğramaktır. Bu durumun önemli bir istisnası vardır. kimyasal nonspesifik bir özelliğine bağlı olabilir
INAH önce asetillenir (faz II), sonra da hidrolize
uğrar (faz I). 18. G PROTEİNLERİ İLE KENETLİ
13. İlaçların kinetik davranışları: RESEPTÖRLERİN SUBTİPLERİ
• Birinci derece kinetikle vücuttan atılan ilaçların G-Proteini Efektör (enzim) Etki
t1/2‛leri konsantrasyondan bağımsızdır.
• Sıfırıncı derece kinetiğe uğrayan ilaçların t1/2‛si Stimülasyon
Gs Adenilat siklaz
konsantrasyon artışı ile birlikte uzamaya başlar. (cAMP ↑)
14. Presistemik eleminasyon: Gi Adenilat siklaz İnhibisyon (cAMP )
• Sublingual uygulamada ilacın sistemik dolaşıma
ulaşmak için karaciğerden geçmesi gerekmediği Stimülasyon
Gq Fosfolipaz C/A2
için, ilaç karaciğerdeki presistemik eliminasyondan (IP3 ve DAG ↑)
korunmuş olur.
Stimülasyon
Golf Adenilat siklaz
• Rektal uygulamada ise superior hemoraidal ven (cAMP ↑)
nedeniyle ilaç az da olsa karaciğere uğrar. Dolayısıyla
rektal uygulamada ilaç az da olsa presistemik Gt Fosfodiesteraz cGMP ↓
eleminasyona uğramış olur.
Go - İnhibisyon
15. Transdermal fentanil uygulama endikasyonu; terminal
dönem kanser hastalarındaki ağrı tedavisidir.
16. İyon Kanalı Özelliğindeki Reseptörler:
• Nikotinik asetilkolin reseptörleri (Na-Ca kanalı)
• GABA ve glisin (Cl kanalı)
206 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ
19. İKİNCİ HABERCİLERİ OLUŞTURAN
ENZİMLER VE ETKİLERİ
İkinci
Enzim Etki
haberci
Adenilat
cAMP siklaz
Protein kinaz A aktivasyonu
Fosfolipaz
Diaçilgliserol C
Protein kinaz C aktivasyonu
İnozitol Fosfolipaz Sarkoplazmik retikulumdan
Trifosfat C Ca salınımı
Guanilat
cGMP Siklaz
Protein kinaz G aktivasyonu
Ca / kalmodulin‛e bağlı
Ca - adenilat siklaz ve protein
kinaz aktivasyonu
20. AGONİST VE ANTAGONİST:
• Agonist; reseptöre bağlanıp (+) veya (-) etki ortaya
çıkartan maddedir. Potens değeri pD 2 ile ifade
edilir.
• Antagonist ise reseptöre bağlanıp hiçbir etki
ortaya çıkartmayan maddedir. Potens değeri pA2 ile
ifade edilir. pA2 değeri kompetetif antagonizmanın
potens değeridir. Nonkompetetif antagonizma için
tariflenmiş herhangi bir potens değeri yoktur.
21. Parsiyel Agonizma:
• Parsiyel agonistlerin tipik özelliği şudur; eğer tek
başına bir kişiye parsiyel agonist verirsek agonist
etki elde ederiz. Eğer bir kişiye hem full agonist
hem de parsiyel agonisti birlikte verirsek, parsiyel
agonist full agonisti antagonize etmeye başlar.
• En önemli parsiyel agonist örnekleri:
- β-blokör olan pindolol, asebutolol …
- Opiyat antagonisti olan nalorfin, nalbufin …
- α-blokör olan fentolamin ve ergot alkaloidleri
- Anjiotensin reseptör blokörü olan saralazin
- Östrojen reseptör blokörü olan tamoksifen
- Serotonin reseptör blokörü olan metizerjid
22.Kompetitif antagonizmanın iki tane önemli özelliği
vardır;
• Birincisi, antagonistin reseptöre bağlanması
reversibldir.
• İkincisi, olay bir yarışmadır. Yarışmanın esası hız değil
miktardır. Yani sinaptik kavşakta hangi maddenin
miktarı daha yüksekse yarışı o kazanır.
• Kompetitif antagonizmanın grafiğine bakarsak;
grafiğin birinciye paralel olarak sağa kaydığını
görürüz. Çünkü aynı etkiyi elde etmek için agonistin
konsantrasyonunu artırmak gereklidir. Ancak dikkat
etmek gerekir ki, maksimum etki yine elde edilebilir.
Çünkü agonist bütün reseptörlerden kompetitif
antagonisti kovar ve reseptörlerinin tamamını ele
geçirir.
23. Nonkompetitif antagonizmanın iki tane önemli özelliği
vardır;
• Birincisi, antagonistin reseptöre bağlanması
irreversibldir.
• İkincisi, isminden de anlaşılacağı gibi yarışma söz
konusu değildir. Yani sinaptik kavşakta agonistin
miktarını artırmak, reseptörleri tekrar ele
geçirebileceğiniz anlamına gelmez.
• Nonkompetitif antagonizmanın grafiğine bakarsak
eğer; antagonist yokken elde edilen eğriden
antagonistin dozu artırıldıkça giderek uzaklaşılır.
Çünkü antagonistin kapattığı reseptörler kaybedilmiş
reseptörlerdir.
24. Kimyasal Antagonizma:
• Agonistin, antagonistle kimyasal olarak birleşmesi
sonucu etkisiz hale gelmesi olayıdır.
25. Fizyolojik Antagonizma:
• Bir maddenin etkisinin, ayrı bir reseptör ve
mekanizma aracılığıyla ters yönde etki yapan
diğer bir ilaç tarafından azaltılması veya ortadan
kaldırılmasıdır.
OTONOM SİNİR SİSTEMİ
26. Gözdeki Kaslar:
• Gözde üç tane kas vardır. Radial, sirküler ve siliyer
kaslar.
• Radial kaslar sempatik egemenlik altındadır ve gözde
midriyazis ortaya çıkartır. Sempatik sistem, radial
kaslarda ortaya çıkardığı konstrüksiyon ile midriyazis
oluşturur. Yani midriyazis bir konstrüksiyon
olayıdır.
• Sirküler kaslar parasempatik egemenlik altındadır ve
gözde miyozis ortaya çıkartır. Parasempatik sistem,
sirküler kaslarda ortaya çıkardığı konstrüksiyon ile
miyozis oluşturur. Yani miyozis de konstrüksiyon
olayıdır.
• Miyozis de midriyazis de konstrüksiyon olayıdır.
Kaslar farklı olduğu için sonuçlar farklıdır.
• Siliyer kaslar tek tip innervasyona sahip değildir.
Hem sempatik hem de parasempatik innervasyona
sahiptir.
27. Ter Bezleri:
• Otonom sinir sistemi açısından iki tane önemli ter
bezi vardır; ekrin ve apokrin.
• Her iki ter bezinde de lifler sempatiktir.
- Ekrin ter bezinde lifler sempatik olmasına rağ-
men, nörotransmitter asetilkolindir. Dolayısıy-
la, karşısındaki reseptör de muskariniktir.
- Apokrin ter bezinde lifler sempatiktir ve nörot-
ransmitter de noradrenalindir. Dolayısıyla karşı
taraftaki reseptörler de α-reseptörleridir.
28. Kardiyovasküler sistem: Sempatik egemenlik altındadır.
Peki kardiyovasküler sistemde yani damar sisteminde
hiç parasempatik egemenlik yok mu? Tabi ki var. Dış
genital organların erektil yapılarındaki damarlarda
belirgin parasempatik egemenlik vardır. Bu yüzden
de ereksiyondan parasempatik sistem sorumludur.
Gastrointestinal sistem: Parasempatik egemenlik
altındadır.
29. Otonom Sinir Sistemi Anatomisi:
• Sempatik Sinir Sistemi: Medulla spinalis‛de
T 1-L 3 arasındaki spinal sinirlerde uniblok olarak
yerleşmiştir. Birinci sıra nöronlar kısa, ikinci sıra
nöronlar ise uzundur.
 FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 207

• Parasempatik Sinir Sistemi: SSS‛de tek bir yerde
yerleşimli değildir (III. kafa çifti (Mezensefalon),
VII, IX ve X. kafa çifti (Medulla oblongata) ve
omuriliğin sakral kısmı. Birinci sıra nöronlar uzun,
ikinci sıra nöronlar ise kısadır.
30. NÖROTRANSMİTTERLER:
• Sempatik sistemin reseptörü α ya da β‛dır.
Dolayısıyla nörotransmitteri noradrenalindir (NA).
Adrenal medulla istisnadır; adrenal medulladan
nörotransmitter olarak büyük oranda adrenalin
salınır.
• Parasempatik sistemde ise organ düzeyinde
reseptör muskariniktir. Dolayısıyla nörotransmitter
asetilkolindir.
• Tüm otonom gangliyonlar (ister parasempatik, ister
sempatik), adrenal medulla ve nöromusküler kavşakta
reseptörler nikotinik olduğu için nörotransmitter
asetilkolindir.
31. Botulinum toksini;
• Presinaptik nöronda bulunan veziküllerin
membranındaki sinaptobrevin proteinini parçalar ve
dolayısıyla veziküllerin hareket etmesini önleyerek,
asetilkolinin (Ach) sinaptik aralığa salınımını bloke
eder.
32. Asetilkolin sentezinde hız kısıtlayan basamak; kolinin
presinaptik nöron içine reuptake‛idir. Hemikolinyum
bu reuptake‛in spesifik inihibitörüdür. Vesamikol ise
asetilkolini vezikül içine taşıyan proteini inhibe eder
ve sonuçta asetilkolinin veziküllerde depolanmasını
engeller.
- Bu up-take‛i gerçekleştiren oluşum, presinaptik
nöron hücre membranında bulunan sitoplazmik
amin pompasıdır.
ü Sitoplazmik amin pompasını kapatmak;
noradrenalinin presinaptik nörona girişini
engelleyeceği için katekolaminerjik
aktiviteyi artırır. Bu pompayı kapatan en
önemli maddeler;
ð Trisiklik Antidepressanlar (TAD)
ð Kokain
ð Amfetamin
- Presinaptik sinir içine giren NA; veziküler amin
pompası ile vezikül içine sokulur.
ü Veziküler amin pompasını kapatmak;
noradrenalinin vezikül içine girmesine
engel olduğu için katekolaminerjik
aktiviteyi azaltır. Bu pompayı kapatan en
önemli madde;
ü Rezerpin
• Sinaptik aralıktaki noradrenalin bazen plazmaya
kaçak yapar. Plazmadaki noradrenalin endotel
hücresi içine bir re-uptake‛e daha uğrar ve etkisi
sonlandırılır (uptake-2 = ekstranöronal up-take).
- Bu pompayı kapayan en önemli maddeler;
ü Glukokortikoidler / Mineralokortikoidler
ü Fenoksibenzamin
ü Teofilin
36. PARASEMPATİK VE SEMPATİK
SİSTEMİ ETKİLEYEN MADDELER

PARASEMPATİK SEMPATİK
33. MUSKARİNİK RESEPTÖRLERİN
YERLEŞİMİ Re-uptake‛i
Hemikolinyum TAD
bloke eden
LOKALIZASYON
Hız kısıtlayıcı
M1 SINIR DOKUSU Kolinin re-uptake‛i Tirozin hidroksilaz
basamak
M2 KALP
Hız kısıtlayıcı
DÜZ KAS, GLANDLAR, ENDOTEL, SINIR basamağı bloke Hemikolinyum Metitirozin
M3 eden
DOKUSU

M4 OKÜLER Depolanmayı
Vesamikol Rezerpin
inhibe eden
M5 SSS (SUBSTANTIA NIGRA/HIPOKAMPUS)
Salınımı aktive
Latrotoksin Latrotoksin
eden
34. Katekolamin sentezindeki enzimler:
Salınımı bloke Botulin toksini Nöron blokörleri
• Tirozin hidroksilaz: Noradrenalin sentezinde hız
eden Magnezyum Magnezyum
kısıtlayan basamaktır. α-metiltirozin bu enzimi
bloke eder.
• Dopamin β-Hidroksilaz: Noradrenalini sentezleyen
enzim budur (noradrenalin dopaminden oluşur) 37. Asetilkolinin tüm sistemler üzerindeki etkileri şu şekilde
ve plazma düzeyi sempatik aktivitenin iyi bir formüle edilebilir: Damar düz kaslarında ve sfinkter
göstergesidir. kaslarında gevşeme, diğer düz kaslarda kasılma ve
• Feniletanolamin N-Metiltransferaz (PNMT): Bu tüm dış salgılarda artış.
enzim esas olarak adrenal medulla ve beyinde bulunur.
Bu enzimi steroidler aktive eder. 38. Parasempatomimetiklerin Endikasyonları:

35. Noradrenalinin Etkisinin Sonlandırılması • Paralitik ileus (tonüs ve peristaltizmi artırdıkları

• Sinaptik aralıkta etkiyi oluşturan NA‛nın
eliminasyonunda en önemli mekanizma; NA‛nın
salındığı presinaptik nörona geri alınmasıdır (up-
take-1 = nöronal up-take).
için) (Betanekol)
• Mesane atonisi ve nörojenik mesane bozuklukları
(miksiyon regülasyonu sağladıkları için) (Betanekol)
• Reflü özefajit (alt özefagus sfinkter basıncını
artırdıkları için) (Betanekol)
208 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

• Miyastenia Gravis (asetilkolinin etkinliğini artırdıkları • Süksinilkolin

için) (Neostigmin) • Dijitaller
• Glokom (miyozis yaptıkları ve Schlemm kanalındaki - Önce taşikardi, sonra bradikardi ortaya
düz kasları kastıkları için) (Pilokarpin) çıkartan ilaç;
• Kinidin
• Atropin, fenotiyazinler ve benzodiazepinlerle olan
zehirlenmelerin tedavisi (antikolinerjik etkileri 41. Hareket hastalığının tedavisinde kullanılan iki ilaç
engelledikleri için) (Fizostigmin) • Antihistaminikler (H1 reseptör blokörleri)
39. Bazı önemli parasempatomimetik ilaçlar (dimenhidrinat, meklizin, buklizin, siklizin)

• Betanekol: • Skopolamin
- Nörojenik mesane ve reflü özefajit tedavisinde 42. Atropin zehirlenmesi:
kullanılır.
• İlk ortaya çıkan belirti ağız, boğaz ve cilt
• Pilokarpin: kuruluğudur.
- Dış salgılar ve ter bezleri üzerine belirgin • En spesifik bulgu ani başlayan görme bozukluğudur
etkiler oluşturur. (yakın görme bozulur).
- Hem dar (miyozis oluşturduğu için) hem de • Zehirlenme tedavisinde kolinerjik bir madde olan
açık açılı glokomda (Schlemm kanalındaki fizostigmin kullanılır.
düz kasları kasarak aköz humörün drenajını
artırdığı için) kullanılır. 43. Parasempatolitiklerin Kullanım Kontrendikasyonları:

• Arekolin: • Dar-açılı glokom

- SSS‛de öğrenme ve bellek ile ilgili M1 • Prostat hipertrofisi
reseptörlerinin selektif agonistidir. • Reflü özefajit
• Oksotremorin: • Sıcak ortam ve ateşli hastalıklar
- SSS‛de bazal gangliyonlardaki M1 reseptörle- • Mide ve barsak atonisi (ileus)
rinin agonistidir. Bazal gangliyonlarda koliner-
jik aktiviteyi artırdığı için deneysel Parkinson 44. Tropikamid:
tablosu ortaya çıkartır. • Sikloplejik ve midriyatik etkisi en kısa süren
• Sevimelin: parasempatolitiktir. Sikloplejik ve midriyatik etkisi
- Sjögren sendromlu hastalardaki ağız en uzun süren atropindir.
kuruluğunun tedavisinde kulanılır.
45. Α VE Β RESEPTÖRLERİN YERLEŞTİĞİ
• Neostigmin:
DOKULAR VE ETKİLERİ
- Pür periferik etki ortaya çıkartır.
- Miyastenia gravis tedavisinde en fazla Doku Etki
kullanılandır. α1 Vasküler düz Konstrüksiyon
- Kürar ve benzeri kompetitif nöromusküler kaslar Kontraksiyon (→midriyazis)
blokörlerin etkisini reverse etmek (geri Gözde radiyal kas Kontraksiyon
çevirmek) için de kullanılır. Pilomotor düz kas Konstrüksiyon
Sfinkterler Glukojenoliz / glukoneogenez
• Takrin/Rivastigmin/Donepezil/Galantamin: Karaciğer Kontraktiliteyi artırır
- Alzheimer hastalığı tedavisinde kullanılan Kalp
santral etkili kolinesteraz inhibitörleridr. α2 Bazı vasküler düz Kontraksiyon
• Ekotiofat / İzoflurofat: kaslar Lipolizin inhibisyonu
Yağ hücreleri İnsülin salınımının inhibisyonu
- Açık-açılı glokomun tedavisinde lokal olarak Pankreas Renin salınımının inhibisyonu
kullanılırlar. Böbrek Agregasyon
40. Önce bradikardi, sonra taşikardi ortaya çıkartan üç Trombosit
ilaç; β1 Kalp (+) inotrop ve kronotrop
• Atropin Böbrek Renin salınımı
Yağ hücreleri Lipoliz
β2 Vasküler ve diğer Relaksasyon
düz kaslar Glukojenoliz / glukoneogenez
Karaciğer Glukagon salınımı → İnsülin
Pankreas salınımı
İskelet kası Potasyumun hücre içine
Mast hücreleri alımının ↑ ve tremor
Histamin salınımında
inhibisyon
β3 Yağ hücreleri Lipoliz
β4 Miyokard ve SA (+) inotrop ve kronotrop
nodül
 FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 209

46. Darifenasin / Solifenasin: ü Bronkodilatatör etkisi en uzun sürenlerdir.

• Glandlar ve düz kaslardaki M3 reseptörlerinin - Salmeterol / Pirbuterol / Prokaterol:
selektif blokörüdür. ü En yüksek selektif β2 agonistidirler.
• Üriner inkontinans tedavisinde kullanılırlar. • VAZODİLATATÖRLER (β2 agonistler): Nilidrin
47. KUVARTERNER AMİN TÜREVLERİ • Vazodilatatör etkilerini belirgin olarak çizgili kas
damarlarında ortaya çıkartır. Cilt damarlarında
• İpratropium / Oksitropium / Tiotropium:
gevşeme oluşturmadığı için Raynaud fenomeninde
- Bronşlara selektiviteleri oldukça yüksektir. faydalı değildir.
Bronkodilatasyon oluştururken mukosiliyer • KARDİYOSTİMÜLANLAR:
aktiviteyi bozmazlar. Bu da atropine belirgin
bir üstünlüktür. - Prenalterol / Ksamoterol / İbopamin:
- Glikopirolat: ü β1 üzerinden kalbi stimüle ederler
- Tükürük salgısını inhibe edici etkisi en güçlü ü Oral kullanılabilir.
olan antikolinerjiktir. • TOKOLİTİKLER (uterus gevşetici): Ritodrin.
• Hiyozin-N-butilbromür: ü Bu etkileri β2 reseptörleri üzerinden
ortaya çıkartır. Prematür doğumların
- Safra kanallarına en güçlü etki gösteren
engellenmesinde kullanılır.
antispazmodiktir.
54. Tamsulosin:
48. İzoproterenol:
• Kompetitif α1A blokördür.
• Diğer katekolaminlerden farklı olarak sadece
• Benign prostat hiperplazisinin semptomatik
COMT tarafından inaktive edilir, MAO tarafından
parçalanmaz. tedavisinde kullanılır.
55. Labetolol:
49. Efedrin:
• Hem α1 hem de β reseptörleri bloke ettiği için
• Mikst (hem direkt hem de indirekt) etkilidir.
feokromasitomanın semptomatik tedavisinde en
• Amfetaminlerde olduğu gibi hem zihinsel hem de etkili ilaçtır.
atletik performansı artırır.
56.Yalancı nörotransmitter etkisi ortaya çıkartan iki
• Şiddetli taşikardi ortaya çıkartır.
önemli ilaç:
• Etkisine çok çabuk tolerans gelişir (taşifilaksi). • Guanetidin • Metildopa
50. Dört önemli amfetamin: 57. Depolarizasyonla blok ortaya çıkartan ilaçlar:
• Metilfenidat (Hiperkinetik çocuk hastalığı tedavisi) • Nikotin
• Fenfluramin (İştah azaltıcı etkisiyle obezite • Süksinilkolin
tedavisi) • Lityum
• Hidroksiamfetamin (Pür periferik etki) 58. Gangliyon blokörlerinin etkileri:
• Kloramfetamin (Deneysel serotonin eksikliği)
• Hipotansiyon
51. α-adrenerjik reseptör blokörlerinin etkileri: • Ereksiyon (parasempatik) ve ejekülasyon (sempatik)
• Hem arteriyollerde hem de venüllerde vazodilatasyon güçlüğü
yaparlar. • Parasempatik sistemin etkilerini ortadan kaldırır
- Midriyazis
• Hem venodilatasyon yaptıkları hem de postürel
- GİS‛de tonüs ve motilite azalması
homeostazı bozdukları için şiddetli ortostotik
- Dış salgı bezlerinin salgısında (anhidroz ve
hipotansiyon ortaya çıkartırlar.
kserostomi) ve mide asit salgısında azalma
• Vazodilatasyona bağlı olarak su ve tuz retansiyonu - İdrar retansiyonu
ve taşikardi ortaya çıkartırlar.
• Miyozis
• Apokrin ter bezlerinin salgısında azalma
• Burun tıkanıklığı
• Ejekülasyon inhibisyonu
• Sedasyon
52. Tolazolin:
• Pulmoner kan basıncını düşürdüğü için yenidoğanda
görülen pulmoner hipertansiyonun tedavisinde
kullanılır.
53. β-Agonist Aminler
• BRONKODİLATATÖRLER:
- Terbutalin / Salbutamol:
ü Esas olarak bronkodilatatör olmalarına
rağmen tokolitik olarak da kullanılabilirler.
- Salmeterol / Formeterol:
210 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

SANTRAL SİNİR SİSTEMİ • 5-HT1E:

FARMAKOLOJİSİ - Korteks ve putamende bulunur.
• 5-HT1F:
- Korteks ve hipokampusta bulunur.
59. NÖROTRANSMITTERLERIN
SINIFLANDIRILMASI • 5-HT2:
- Davranış üzerine olan etkilerde rol oynar.
Ø Asetilkolin - Damar (vazokonstrüksiyon) ve trombositlerde
Ø Noradrenalin / Adrenalin (agregasyon) bulunur.
Amin yapılı
Ø Serotonin
nörotransmitterler • 5-HT3:
Ø Dopamin
Ø Histamin - GİS‛de bulantı ve kusma ile ilgili reseptördür.
• 5-HT4:
Aminoasid yapılı Ø GABA Ø Glisin
- GİS‛de miyenterik pleksuslarda bulunur.
nörotransmitterler Ø Glutamat Ø Aspartat
• 5-HT5 / 5-HT6 / 5-HT7:
Nükleotid yapılı Ø ATP - Beyinde bulunur.
nörotransmitterler Ø Adenozin
63. NMDA reseptör antagonistleri:
Ø Hipotalamohipofizer • Magnezyum
hormonlar (ADH, Oksitosin, • Fensiklidin (Deneysel şizofreni)
ACTH, GH,TRH, GnRH) • Dizosilpin (Hipoksiye bağlı nöron harabiyetinin
Ø Endojen opioid hormonlar azaltmak için kullanılır)
(Enkefalin, Endorfin, • Ketamin (İV genel anestezik)
Peptid yapılı • Biperiden (Antiparkinson etkilidir)
Dinorfin)
nörotransmitterler • Riluzol (ALS‛li hastalarda nöron harabiyetini azaltmak
Ø Taşikininler (SP, CGRP,
için kullanılır)
Nörokinin A, Nöropeptit Y)
• Memantin
Ø Barsak hormonları (VİP,
Kolesistokinin, Gastrin, 64.Benzodiazepin ve Barbitüratların Etki
Mekanizmaları:
İnsülin, Somatostatin)
• GABA-A reseptörlerine bağlanarak klor kanallarını
açarlar ve hücre içine (-) yük girmesine neden
60.Presinaptik nörondan nörotransmitterin salınmasını olurlar.
sağlayan, aksiyon potansiyelinin plato fazında
hücre içine giren Ca++‛dır. Bu Ca++‛yı presinaptik • B e n z o d i a z e p i n ler; GABA-A reseptöründe α
nörona sokan Ca kanalları; N tipi voltaj bağımlı yavaş
++ ve β subüniti arasına bağlanırlar ve GABA‛nın
Ca++ kanallarıdır. kendi reseptörüne bağlanımını artırırlar. Yani
benzodiazepinlerin etki gösterebilmesi için ortamda
61. Dopamin reseptörleri: GABA bulunması şarttır.
• D1 reseptörü • Barbituratlar GABA-A reseptöründe direkt klor
- En çok nigrostriatal yolakta bulunur kanalına bağlanırlar. GABA‛dan bağımsız olarak
klor kanallarını açarlar.
- Lokomotor sistemle ilgili fonksiyonları vardır
• Sonuçta her iki ilaç grubu da hücre içine klor girişini
• D2 reseptörü artırır ve hiperpolarizasyona neden olur. Böylelikle
- Mesolimbik ve mesokortikal yollarda bulunur
aksiyon potansiyelinin oluşumu inhibe olur. 65.
- Ekstrapiramidal sistemle ilgili fonksiyonları Hipnosedatif ilaçların farklı özellikleri
vardır
• D3 reseptörü
- Limbik sistemde bulunur Benzodiazepinler Barbitüratlar
- Emosyonel ve kognitif süreçlerle ilgili
♦ GABA bağımlı etki ♦ GABA‛dan bağımsız etki
fonksiyonları vardır
♦ Büyük oranda ön-ilaçtırlar ♦ Ön-ilaç değildirler
• D4 reseptörü ♦ Enzim indüksiyonu ♦ Enzim indüksiyonu
- Şizofreniden sorumlu diğer reseptör olarak yapmazlar yaparlar
♦ Antitussif değildirler ♦ Öksürük oluştururlar
tarif edilmektedir
♦ Analjezi yapmazlar ♦ Hiperaljezi yaparlar
• D5 reseptörü ♦ Anksiyolitik ve hipnotik ♦ Anksiyolitik ve hipnotik
olanları farklıdır olanları aynıdır
62. Serotonin reseptörleri: ♦ Daha az bağımlılık ve ♦ Daha fazla bağımlılık ve
• 5-HT1A: tolerans tolerans
♦ Daha az uyku bozukluğu ♦ Daha çok uyku bozukluğu
- Anksiyolitik etki gösterir. ♦ Terapötik aralıkları daha ♦ Terapötik aralıkları daha
• 5-HT1B: geniş dar
- Presinaptik inhibitördür. ♦ Solunum / KVS depressan ♦ Solunum / KVS
etkileri daha az depressan etkileri daha
• 5-HT1D: ♦ Kas gevşetici etkileri fazla
- Migren patogenezinde rol oynar. Beyindeki AV daha güçlüdür ♦ Antikonvülzan etkileri
şantları kapatır. daha güçlüdür
 FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 211

66.Hem anksiyolitik hem de hipnotik etkili • Bu nedenle karaciğer ve böbrek bozukluklarında

benzodiazepinler tercih edilen kas gevşeticilerdir.
• Diazepam Pankuronyum:
• Midazolam
• Sadece nöromusküler kavşaktaki nikotinik
67. BENZODİAZEPİNLER: reseptörleri bloke etmekle kalmaz, kalpteki M 2
reseptörlerini de bloke edip taşikardi oluştururlar.
• Flurazepam: Bu etkiyi en belirgin olarak Gallamin oluşturur ancak
- Eliminasyon yarı-ömrü en uzun artık kullanılmamaktadır.
benzodiazepindir. (Goodman and Gilman‛s) • En uzun etkili nöromusküler blokördür.
• Diazepam: Rokuronyum:
- Benzodiazepinler içinde antikonvülzan ve
antiepileptik etkisi en güçlüdür. Status • Kompetitif blokörler içerisinde etkisi en çabuk
epilepticus‛da kullanılır. başlayandır.

• Klordiazepoksit: Mivakuryum:
- Anksiyolitik etkisi en uzun olan • Kompetitif blokörler içerisinde en kısa etkilisidir.
benzodiazepindir.
73. Süksinilkolin klorür:
• Alprazolam:
• Tüm kas gevşeticiler içerisinde etkisi en çabuk
- Panik bozukluklarında kullanılabilir (İmipramin
başlayan ve en kısa sürendir (çünkü plazmada
ve SSRI‛da aynı amaçla kullanılır).
psödokolinesteraz enzimi tarafından parçalanır)
• Midazolam: • “Uzamış apne” gelişimine neden olabilir.
- En kısa etkili benzodiazepindir.
- Plazmada atipik psödokolinesteraz bulunan
- Hem hipnotik (genel anestezi indüksiyonu)
hem de anksiyolitik (anestezi premedikasyonu) kişilerde görülür.
olarak kullanılır. - Tedavisinde akrabalık ilişkisi olmayan donörden
- Belirgin olarak anterograd amnezi ortaya alınan taze kan transfüze edilir.
çıkartır. • Malign hipertermi oluşturabilir.
68. Flumazenil: 74. Tiokolşikozid:
• Selektif benzodiazepin reseptör antagonistidir. • Glisinerjik reseptörler üzerinde, GABA-A
GABAA ve GABAB reseptörlerini eşit oranda bloke reseptörlerinde agonistik etkisi vardır.
eder.
- GABA-A reseptör antagonisti pikrotoksin
• Yüksek doz benzodiazepin alanlarda etkiyi revers ve glisin antagonisti olan strikninin yaptığı
etmek için ve hepatik ensefalopatinin derinliğini konvülsiyonu önlerler.
azaltmak için kullanılır. 75. Baklofen:
69. Porfırıa‛da kontrendike ilaçlar • Presinaptik GABA-B reseptörlerini aktive eder.
• Barbitüratlar Böylelikle inhibisyonu güçlendirir.
• Karbamazepin
76. Dantrolen sodyum:
• Griseofulvin
70. Zopiklon / Zolpidem / Zaleplon: • Sarkoplazmik retikulumdan kalsiyum salınımını ve
dolayısıyla kas kasılmasını önler. Kas düzeyindeki
• Atipik benzodiazepin agonistleridir. etkisiyle, çizgili kasları gevşetir.
• Fizyolojik uykuyu en az etkileyen
hipnosedatiftir. • En önemli kullanım yeri malign hipertermi ve malign
nöroleptik sendromdur.
71. Kompetitif nöromusküler blokörlere karşı duyarlılığın
arttığı durumlar:
77. FENOTİYAZIN TÜREVLERİNİN
• Miyastenia Gravis ETKİLERİ
• Hipokalemi, hiponatremi, hipokalsemi, Klorpromazin Tioridazin Flufenazin
hipermagnezemi
• Kollajen doku hastalıkları Ø En hipotansif Ø En Ø En
Ø En sedatif kardiyotoksik antiemetik
• Antibiyotikler (aminoglikozidler, polimiksin B,
Ø En Ø Pigmenter Ø En
linkozamidler, tetrasiklinler) hepatotoksik retinopati antivertigo
• İnhalasyon anestezikleri Ø Ejekülasyon Ø En güçlü
• Lokal anestezikler ve sınıf I antiaritmikler inhibisyonu fenotiyazin
• Verapamil gibi kalsiyum kanal blokörleri Ø Antiemetik etki
• Lityum ∅
• Hipotermi Ø Antikolinerjik
etki çok güçlü
• Asidoz
Ø Ekstrapiramidal
72. KOMPETETİF NÖROMUSKÜLER BLOKÖRLER: yan etkisi en az
olan fenotiyazin
Atrakuryum bezilat / Cisatrakuryum bezilat:
• Plazmada non-enzimatik olarak (Hoffman
eliminasyonu), yani spontan parçalanırlar.
212 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

78. Şizoafektif bozukluklarda kullanılabilen ilaçlar: - Ekstrapiramidal yan etki oluşturan tek
• SSRI / Nöroleptik antidepressandır.
• Amoksapin • Maprotilin / Oksaprotilin:
• Sülpirid - NA re-uptake‛ine en selektif antidepressan
79. Haloperidol: ilaçlardır.
• Antikolinerjik etkisi yoktur. • Mianserin / Mirtazapin:
• Ekstrapiramidal yan etkileri en fazla olandır.
• Maninin akut tedavisinde de kullanılır - 5-HT ve NA otoreseptörlerini bloke ederek, bu
nörotransmitterlerin salınımını artırır.
80. SELEKTİF NÖROLEPTİKLER
• Sulpirid • Pimozid • Paroksetin:
81. Klozapin: - 5-HT re-uptake‛ini en güçlü bloke eden
antidepressan ilaçtır.
• D1, D3 ve özellikle D4 reseptörlerinde belirgin blokör
- Aktif metabolit oluşturmaz.
etkisi bulunmaktadır.
• Negatif semptomları olan dirençli şizofrenilerde en - SSRI‛lar içerisinde en belirgin kesilme sendromu
etkili ilaçtır. yapabilendir.
• Serotonerjik reseptörlerden en belirgin olarak 5- • Sitalopram:
HT2A ve 5-HT2C reseptörlerine karşı antagonistik
etki gösterir. 6 ve 7 numaralı reseptörleri de bloke - 5-HT re-uptake‛ine en selektif olan antidepressan
eder. ilaçtır.
• Az sedasyon oluşturandır.
• Ekstrapiramidal yan etkileri en az (kuetiapin gibi) 85. ANTİDEPRESSANLARIN EN FAZLA VE EN
olandır. AZ OLUŞTURDUKLARI ETKİLER:
• En önemli yan etkisi agranülositoz oluşturmasıdır.
• Olanzapin ile birlikte antikolinerjik yan etkisi en çok En antikolinerjik Amitriptilin
olan antipsikotik ilaçtır.
En kardiyotoksik İmipramin / Amitriptilin
82. Lidokain endikasyonları:
Venlafaksin / Trazodon /
• Dijital intoksikasyonu En az antikolinerjik
Fluvoksamin
• Trisiklik antidepressan intoksikasyonu
• Akut MI sonrası Paroksetin / Venlafaksin /
En az hipotansif
83. SSS‛de depresyon oluşturmasına rağmen prokonvülzan Reboksetin / Fluoksetin
etkili ilaçlar: Doksepin / Amitriptilin /
En hipotansif
• Antipsikotikler Tripitramin / Nefazodon
• Antidepressanlar
En sedatif Mirtazapin / Doksepin / Trazodon
• Antihistaminikler
• Opiyatlar En konvülzan / ajitatif Bupropion / Maprotilin
84. ANTİDEPRESSAN İLAÇLAR
En fazla seksüel
SSRI‛lar
• İmipramin: disfonksiyon
- Endikasyonları;
ü Çocukluk çağı depresyonu
86. Maklobemid:
ü Okul fobisi
ü Enürezis noktürna • Selektif MAO-A inhibitörüdür.
ü Panik bozuklukları • Etkisi daha çabuk başlar (10 gün içinde).
• Atipik depresyonda kullanılır.
• Amitriptilin:
• Antikolinerjik yan etkisi yoktur.
- Antikolinerjik etkisi en fazla olan antidepressandır.
• Tüm MAO inhibitörleri kan basıncında belirgin
• Klomipramin: yükselme (intrakraniyal kanama) ve baş ağrısı
- Anti-obsesyonel etkisi en güçlü olan antidepressan oluşturabilir.
ilaçtır.
87. Lityumun etki mekanizmaları:
• Desipramin: • İnozitol Monofosfataz enzimini inhibe ederek
- NA re-uptake‛ini en güçlü bloke eden antidepressan serbest inozitol oluşumunu engeller ve sinyal iletimini
ilaçtır. yavaşlatır.

• Protriptilin: • Lityum moleküler olarak sodyuma çok benzer ve

- En uzun etkili antidepressandır (t1/2 = 80 saat).
• Amoksapin:
- Loksapinin (bir dopamin reseptör blokörü)
metabolitidir ve kendisi de bir DA reseptör
blokörüdür. Böylelikle hem bir nöroleptik hem de
antidepressandır.
aynı Na+ gibi hücre içine girer ve Na+ yerine
aksiyon potansiyeli oluşturur. Ancak hücre içinde
etkisini oluşturduktan sonra tekrar hücre dışına
kolay atılamaz. Hücre sürekli uyarılmaya bağlı olarak
depolarizasyon durumunda kalır.
 FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 213

88. Diabetes İnsipidus benzeri tablo oluşturan en önemli • Fosfodiesteraz enziminin inhibisyonuna bağlı cAMP
ilaçlar ve cGMP düzeyini artırırlar.
• Lityum • Psikostimülan etki oluştururlar, ancak bellek
fonksiyonları üzerinde herhangi bir fasilitasyon
• Demekloksiklin oluşturmazlar.
• Metoksifluran • En fazla teofilinde olmak üzere pozitif inotrop ve
• Alkol kronotrop etki gösterirler
89. Guatrojen etki oluşturan nonendokrin ilaçlar: • Teofilin, bronş düz kaslarını gevşetir.
• Barbitüratlar 96. Striknin:
• Lityum • Post-sinaptik glisin-A reseptörlerini inhibe eder.
• Fenilbutazon • Konvülsiyon yapıcı ilaçlar içinde en az seçici
• Sülfonamid ve türevleri olandır.
• Sodyum nitroprusiat 97. Minimum Alveolar Konsantrasyon (MAK):
• Amiodaron • 100 kişinin %50‛sinde genel anestezi oluşturan
90. Hem Grand-Mal hem de Absens nöbetlerinde dozdur. Genel anesteziklerin potensini gösterir.
kullanılabilen ilaçlar: • En güçlü genel anestezik madde metoksifluran, en
zayıf genel anestezik madde ise N2O‛dir. Fluran
• Valproik asid
soyadlıların en zayıfı ise desflurandır.
• Klonazepam
• Lamotrigin 98. İNHALASYON GENEL ANESTEZİKLERİ:
• Zonisamid • Halotan:
91. T tipi kalsiyum kanal blokörü antiepileptikler: - En kardiyotoksik ve en hepatotoksik olandır
(çocuklarda hepatotoksik değildir).
• Etosüksimid
- En fazla malign hipertermi oluşturan genel
• Valproik asid anesteziktir.
• Trimetadion
• Zonisamid • Metoksifluran:
- En güçlü genel anesteziktir.
92. Coombs testi pozitifliği ve otoimmün hemolitik anemi
- Diabetes insipidus oluşturur.
oluşturan iki dopa soyadlı ilaç
• Levodopa • Enfluran:
• Metildopa - Epileptiklerde kontrendikedir.

93. Bromokriptin: • İzofluran:

• Bir ergot alkaloididir. - Güçlü vazodilatasyon yapar.
• Hiperprolaktinoma tedavisinde de kullanılır. • Desfluran:
• Postsinaptik D2 reseptör agonistidir. - Buhar basıncı çok yüksektir.
• Eritromelalji ve retroperitoneal fibrozis yapabilir. - Fluran soyadlıların en zayıfıdır.

94. Parkinon tedavisinde dopaminerjik etkili ilaçlar en • Sevofluran:

belirgin olarak bradikineziyi antikolinerij ilaçlar ise en
belirgin olarak tremoru düzeltirler.
95. Kafein / Teofilin / Teobromin (Metilksantinler):
• İnhibitör özellikteki adenozin reseptörlerini bloke
ederler.
- Bugün için bilinen en iyi inhalasyon genel
anesteziğidir.
• Azot protoksid/Nitröz oksid (N2O):
- Güçlü analjeziktir.
- Kas gevşetici etki ortaya çıkartmaz.
214 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

- Malign hipertermi tetiklemez. • Dibukain:

- Boşluklarda birikici özelliği vardır. - Gravimetrik etki gücü yönünden lokal
anesteziklerin en güçlüsüdür.
- Diffüzyon hipoksisi (Fink fenomeni) yapabilir.
106. Opiyatların µ1 ve sigma reseptörleri analjezide rol
99. İNTRAVENÖZ GENEL ANESTEZİKLER: oynamaz.
• Ketamin: 107. Morfinin Etkileri:
- Dissosiyatif anestezi oluşturur. • Spinal ve supraspinal analjezi oluşturur.
- Analjeziktir. • Solunum depresyonu (KİBAS tablosu) geliştirir.
- Kan basıncı ve kalp hızını artırdığı için şoklu • Antitussif etkilidir.
hastada iyi bir tercihtir.
• B u l a n t ı - k u s m a oluşturur (kemotrigerzonu
- Dış salgıları artırır. uyararak).
• Propofol: • Miyozis oluşturur
- Ayaktan müdahalelerde kullanılır. • Hipotermi yapar.
- Antiemetiktir. • Histamin salınımına yol açar (hipotansiyon ve
- Gebe anestezisinde iyi bir tercihtir. bronkokonstrüksiyon).
• Konstipasyon oluşturur.
• Etomidat:
- Koroner hemodinamiyi iyi korur. 108. Opiyatların Kontrendikasyonları:
- 11 β-hidroksilazı inhibe eder. • Kafa travması
• Konvülsif hastalıklar
• Midazolam:
- Anterograd amnezik etkisi oldukça fazladır. • KOAH ve kor-pulmonale
- Hem anestezi premedikasyonunda hem de anestezi • Hipovolemi
indüksiyonunda kullanılır. • Adrenal yetmezlik
• Gebelik
100. Kafa içi basıncı azaltan anestezikler:
• Prostat hipertrofisinde
• Propofol
• Etomidat 109. OPİYATLAR:
• Tiopental • Meperidin; doğum ağrılarını, uterus kontraksiyon
kuvvetini düşürmeden geçirmesi nedeniyle obstetride
101. NÖROLEPT ANALJEZİ: tercih edilir.
• Fentanil + droperidol • Metadon; morfin bağımlılığının tedavisinde kullanılır.
102. NÖROLEPT ANESTEZİ: Bu ilacın kesilmesi ile en geç başlayan ve en uzun
• Fentanil + droperidol + nitröz oksit süren, ancak opiyatlar içerisinde en hafif abstinens
sendromu oluşur.
103. Lokal anesteziklerle duyuların kaybolma sırası şu
• Remifentanil; plazmada psödokolinesterazlar
şekildedir:
tarafından parçalandığı için en kısa etkili opiyattır.
• Ağrı Bu nedenle sadece İV infüzyonla kullanılır.
• Sıcaklık
• Levometadil; en uzun etkili opiyattır.
• Dokunma
• Propriosepsiyon • Loperamid; antidiyareiktir.
• Motor 110.Parsiyel agonist etkili opiyatlar (Daha az bağımlılık
ve solunum depresyonu riski taşırlar):
104. ESTER YAPILI LOKAL ANESTEZİKLER:
• Nalorfin
• Prokain:
• Nalbufin
- Etki gücü en zayıf, en kısa etkili, en fazla
allerjik reaksiyona yol açan LA‛dır. • Pentazosin
• Kokain: • Butorfanol
- Vazokonstrüksiyon oluşturan tek LA‛dır. • Buprenorfin
• Benzokain • Tramadol
• Tetrakain 111. Narkotik antagonistler (Naloksan/Naltrekson):
• Narkotik analjezik zehirlenmesinde kullanılırlar.
105. AMİD YAPILI LOKAL ANESTEZİKLER:
• Mü reseptörlerine yüksek afiniteleri nedeniyle
• Lidokain: respiratuvar depresyon ilk düzelttikleri bulgulardan
- Her tip lokal anestezide uygulanabilir. birisidir.
• Prilokain: • Bağımlılık yapmazlar.
- Methemoglobinemi oluşturur. • Etkilerine tolerans gelişmez.

• Bupivakain:
- En kardiyotoksik LA‛dır.
• Ropivakain:
- En uzun etkili LA‛dır.
 FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 215

KARDİYOVASKÜLER SİSTEM • Hipertiroidi

FARMAKOLOJİSİ
112.İdiopatik hipertrofik subaortik stenozda dijital ve
nitrat kontrendikedir. Tedavide β-blokör ya da kalsiyum
kanal blokörü kullanılır.
113. Dijitaller; esas olarak sistolik ve düşük debili konjestif
kalp yetmezliğinin tedavisinde kullanılırlar (Diastolik
ve yüksek debili kalp yetmezliğinde dijital kullanmak
kontrendikedir).
114. Dijital pozitif inotrop etkilidirler. Bu etkiyi Na+-
K+-ATPaz pompasını inhibe edip, Na+-Ca++ exchanger
sistemini çalıştırdıkları için intrasellüler Ca düzeyini
artırarak gerçekleştirirler. Ayrıca sarkoplazmik
retikulumdan da Ca++ salınımını da artırırlar.
• Yenidoğan ve bebekler
• İhtiyarlık: Yaşın ilerlemesiyle birlikte dijitalin
kontraktilite etkisi belirgin olarak azalır, ancak
aritmojen etkisi belirgin olarak artar. Bu nedenle
dozu yükseltmek gerekir. Bu da toksisite riskini
belirgin olarak artırır.
120. En önemli diskromatopsi örnekleri:
• Sarı-yeşil; Dijital
• Kırmızı-yeşil; Etambutol
• Mavi; Sildenafil
121. Levosimendan:
• Troponin C‛ye bağlanarak, miyofibrilleri Ca++‛a karşı
daha duyarlı hale getirir. Yani hücre içinde daha düşük
kalsiyum konsantrasyonu ile güçlü kasılma meydana
getirir.

115. DİJİTALİN KALP ÜZERİNE • ATP duyarlı potasyum kanallarını açarak vazodilatatör
etki gösterir. Preload ve afterload‛u azaltır.
ETKİLERİ
• Akut konjestif kalp yetmezliği olan hastalarda
SONUÇ ETKİ kullanıldığında mortalite ve morbiditeyi azaltır.

Sinüs ritmi Azalır 122. Asetazolamid Kullanım Endikasyonları:

• İdrar alkalinizasyonu
Atriyum eksitabilitesi Azalır • Metabolik alkaloz tedavisi
Ventrikül eksitabilitesi Azalır
• Glokom tedavisi (aköz humor salınımını azaltır)
• Absens nöbetleri
Atriyum iletim hızı Yavaşlar
Yavaşlar • Yükseklik hastalığı
Ventrikül iletim hızı
Purkinje iletim hızı Yavaşlar 123. Akut pulmoner ödem tedavisi:
AV düğüm iletim hızı Yavaşlar • Oturur pozisyon
• Oksijen
Sinüs düğümü otomatizması Azalır
• Furosemid
Purkinje lifi otomatizması Artar
• Morfin (venöz dönüşü azaltır)
• Vazodilatatör
• Aminofilin
116. DijitaliN EKG üzerine etkileri:
124. Testosteron reseptör blokörleri:
• ST segmenti ve T dalgası depresyonu (Glikozidlerin • 3S (Simetidin/Spironolakton/Siproteron asetat)
etkisine en duyarlı segmentlerdir). • Flutamid
• QT intervalinde kısalma
125. Adrenerjik nöron blokörleri:
• PR intervalinde uzama
• Rezerpin
• QRS kompleksinin süresi toksik dozlarda dahi • Guanetidin
değişmez. • Guanadrel
• Bretilyum
117. Dijital Kullanım Kontrendikasyonları: • Bethanidin
• İdiopatik hipertrofik subaortik stenoz (IHSS) • Debrisokin
• Yüksek debili kalp yetmezliği
126. β-Blokörlerin KVS Üzerine Genel Etkileri:
• Kalp blokları
• MI • (-) inotrop / kronotrop / dromotrop etki
• Semptomlu WPW sendromu • Otomatisite inhibisyonu
• Akut miyokarditler • Renin salınımında azalma
118. Dijital Duyarlılığını Artıran Faktörler: • Hafif ve orta dereceli KKY‛si olan (ejeksiyon
fraksiyonu < %35) hastalarda; kronik -blokör
• Hipokalemi: Dijital duyarlılığını artıran en önemli kullanılması ventriküler fonksiyonları iyileştirir.
faktördür ve dijital intoksikasyonlarında çok sık • Anjinalı hastalarda egzersize toleransı artırırlar
görülür. (normal kişilerde azaltırlar).
• Hiponatremi / Hipomagnezemi
127. β-Blokörlerin kullanım endikasyonları:
• Hiperkalsemi
• Asidoz: • Hipertansiyon
• Miksödem • Angina (stabl ve unstabl) (Kalpte nonselektif bir
• Kaşeksi depresyon yaparlar. Dolayısıyla miyokardın O 2
tüketimini düşürürler).
119. Dijital Duyarlılığını Azaltan Faktörler:
• Kalp yetmezliği
• Hiperkalemi • Supraventriküler taşiaritmi (Negatif dromotrop ve
• Hipokalsemi kronotrop etkisi nedeniyle)
216 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

• Akut MI tedavisi ve infarktüs sonrası (artmış basıncını düşürürken refleks taşikardi oluşturmazlar
katekolamin düzeyi nedeniyle) profilaksi tedavisinde (bu nedenle labetolol feokromasitomada en iyi
kullanılırlar. ilaçtır).
• Dissekan aort anevrizması 131.Deksmedetomıdıne: Özellikle postoperatif ve yoğun
• İdiopatik subaortik stenoz (Diastolik disfonksiyona bakım ünitelerinde sedasyon oluşturmak için kullanılır.
bağlı kalp yetmezliği oluşturur. Dijital ve nitratların
kullanılması kontrendikedir. β-blokörler ve kalsiyum
kanal blokörleri tercih edilirler). 132. ANTİHİPERTANSİFLERİN
• Fallot tetralojisi (Nonselektif olanlar kullanılır.
METABOLİZMA ÜZERİNE ETKİLERİ
Çünkü vazokonstrüksiyon oluştururlar. Periferik Glukoz
vasküler direnç artırılmış olur) (Çömelmenin yaptığını Lipid regülasyonunda
regülasyonunda
medikal olarak yapar). bozulma
bozulma
• Mitral kapak prolapsusu
β-blokörler + +
• Kronik açık-açılı glokom (Siliyer epitelden / Diüretikler
vazodilatasyona bağlı ekstravazasyonla oluşan humör
aköz miktarını azalttıkları için) Kalsiyum + -
kanal
• Migren
blokörleri
• Sosyal fobi / Panik anksiyetesi ACE - -
• Esansiyel tremor inhibitörleri
• Portal hipertansiyon (Portal hipertansiyonda
damardan geçen kanın debisindeki artışla
hipertansiyon vardır. Damarı kasınca içinden geçen
kan miktarı ve dolayısıyla portal basınç düşer. Yani 133.VAZOSELEKTİF KALSİYUM KANAL BLOKÖRLERİ:
nonselektif olanlar tercih edilmelidir). • Nimodipin:
• Hipertiroidi (Periferde T4‛ün T3‛e dönüşümünü bloke - Serebral damar yataklarına selektivitesi olduğu için,
ettikleri için) serebrovasküler bozukluklarda kullanılır. En kısa etki
128.T4 → T3 dönüşümünü bloke eden en önemli ilaçlar: süreli kalsiyum kanal blokörüdür.
• Amlodipin:
• Propiltiourasil
- En uzun etki süreli kalsiyum kanal blokörüdür.
• β-blokörler
• Steroidler • Nizoldipin / Nikardipin:

• Amiodaron - Vasküler selektiviteleri en yüksek kalsiyum kanal

blokörüdür (kalbi en az etkileyen).
129.Kardiyoselektif (β1) olanların non-selektif β-
blokörlere bazı üstünlükleri vardır: 134. KVS ile ilgili teratojenik ilaçlar:
• ACE inhibitörleri
• KOAH‛lı hastalarda daha az bronkokonstrüksiyon • Anjiotensin reseptör blokörleri
oluştururlar. • Oral antikoagülanlar
• Diyabetli hastalarda daha güvenilirdirler. • Statinler (HMG CoA Redüktaz İnhibitörleri)
• Hamilelerde uterusta kasılma oluşturmazlar. 135. SLE benzeri sendrom oluşturan en önemli ilaçlar:
130. Labetolol / Karvedıolol / Medroksalol / Busındolol: • Prokainamid
• Hidralazin
• Hem α1 hem de β blokörüdürler.
• Penisilamin
• Bu ilaçlar β1 reseptörlerini de bloke ettiklerinden, kan • INAH
 FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 217

136. Sadece arteriyolleri gevşeten ilaçlar: 145. ANTİTROMBOSİTİK İLAÇLARIN GENEL ETKİ
• Kalsiyum kanal blokörleri MEKANİZMALARI
• Hidralazin • TxA2 sentezinin azaltılması
• Minoksidil - Trombositlerde fosfolipaz A2 inhibisyonu:
• Diazoksid Steroidler
- COX inhibisyonu: NSAİİ
137. Fosfodiesteraz inhibitörü ilaçlar:
- Tromboksan sentetaz inhibitörleri: Dazoksiben,
• Sildenafil (fosfodiesteraz 5)
Niktindol
• Metil ksantinler
• Amrinon/Milrinon (fosfodiesteraz 3) • Trombositlerde cAMP düzeyinin artması
• Pentoksifilin - Dipiridamol
• Papaverin • Trombositte Gi ile kenetli ADP reseptör blokajı
• Dipiridamol - Tiklopidin / Klopidogrel
138. Erektil impotansta kullanılan ilaçlar: • Glikoprotein IIb/IIIa reseptör blokajı
• Sildenafil - Absiksimab / Eptifibatid /Tirofiban
• Papaverin
• Alprostadil
OTAKOİDLER
• Yohimbin
139. Antiaritmik ilaçlar ya aksiyon potansiyeli süresini 146. NÖROTRANSMİTTERLERİN
uzatır, ya da aksiyon potansiyeli süresini kısaltır. METABOLİTLERİ:
Aksiyon potansiyeli süresini kısaltanlar IB, II ve IV‛dür. Vanilin Mandelik Asit/3-Metoksi 4-
Diğerleri (IA, IC ve III) aksiyon potansiyeli süresini Noradrenalin
Hidroksi Fenil Etilen Glukol
uzatırlar. Aksiyon potansiyeli süresini en fazla uzatan
Dopamin Homovanilik Asit
ilaçlar Grup III antiaritmiklerdir.
Serotonin 5-Hidroksi İndol Asetik Asit
140. Pulmoner alveolit ve fibrozis oluşturan ilaçlar: Asetilkolin Yok
• Bleomisin GABA Süksinik Semialdehit
• Busulfan
Glutamat Glutamin
• Metotreksat
• Tokainid Histamin Metilimidazol Asetik Asit
• Amiodaron
• Penisilamin
• Nitrofurantoin 147. NÖROTRANSMİTTER SENTEZ
141. Antiaritmiklerin EKG‛deki Etkileri: İNHİBİTÖRLERİ
• PR intervalini en fazla uzatan; Histidin dekarboksilaz
Tritokalin
- AV düğümün iletkenliğini en fazla baskılayan enzimini inibe eder
adenozindir. Metildopa/Benserazid/ Dopa dekarboksilaz enzimini
Karbidopa inibe eder
• QRS kompleksinin süresini en fazla uzatan;
Tirozin hidroksilaz enzimini
- Na kanallarını en güçlü bloke eden, dolayısıyla Metiltirozin
inibe eder
depolarizasyonu en fazla baskılayan
Kolinin re-uptake‛ini bloke
flekainiddir. Hemikolinyum
eder
• QT intervalini en fazla uzatan;
Triptofan hidroksilaz enzimini
- Aksiyon potansiyeli süresini en fazla uzatan Klorfenilalanin
inibe eder
amiodarondur.
142. Nitrat Kullanım Kontrendikasyonları:
• Hipertrofik obstrüktif kardiyomiyopati (IHSS) 148. HİSTAMİN SALINIMINA ETKİLİ
• Siyanotik hastalıklar
MADDELER:
• Kor pulmonale
Histamin 48-80 maddesi (En güçlüsü)
• KIBAS Atropin
salınımına yol açan Kürar
• Glokom
eksojen maddeler Morfin
143. LDL reseptörlerinin sayısını artıran ilaçlar:
Histamin Endotelin (En güçlüsü)
• Statinler salınımına yol açan
• Kolestiramin endojen maddeler
• Dekstrotiroksin
144. Heparin intoksikasyonunda protamin kullanılamayan
kişilerde en iyi alternatif;
• Toluidin mavisi • Heksadimetrin
218 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

149. NÖROTRANSMİTTERLERİN SSS‛DE 155. OTAKOİDLERİN İŞTAHA ETKİSİ:

EN FAZLA BULUNDUĞU YERLER:
İştahı azaltan otakoidler İştahı artıran otakoidler
Noradrenalin Locus Coreuleus
Histamin Nöropeptit Y
Asetilkolin Nuc. Basalis Serotonin
Serotonin Raphe Nucleusu
Histamin Hipotalamus
156.Eğer bir otakoid damarda vazokonstrüksiyon ortaya
Dopamin Nigrostrial Yol çıkartıyor ise trombositte agregasyon ortaya çıkartır.
GABA Vazodilatasyon ortaya çıkarıyorsa antiagregan
Herhangi bir özel lokalizasyon yok etki oluşturur. Bunun iki tane istisnası vardır; yani
Glutamat vazodilatasyon ortaya çıkartmasına rağmen trombositte
agregasyon ortaya çıkartan iki tane otakoid vardır;
• PAF
150. Antihistaminik = Antikolinerjik + Sedasyon • PGE2
151. Antihistaminiklerin endikasyonları: 157.SEROTONERJİK SİSTEM ÜZERİNDEN ETKİ
• Mevsimsel allerjik rinit ve ürtiker GÖSTEREN İLAÇLAR

• Antiemetik (Prometazin). Bu etki dopamin D2 reseptör • Triptanlar (Sumatriptan/Naratriptan/

blokajına bağlıdır. Rizotriptan):
• Hareket hastalığı tedavisi (Dimenhidrinat, Meklizin, - 5-HT-1B ve D reseptör agonisti etkileri ile
Buklizin, Siklizin) beyindeki arteriyovenöz şantları kapatır.
- Migren baş ağrısının akut atak tedavisinde
kullanılır. Profilakside yeri yoktur.
152. LOKAL ANESTEZİK ETKİ: • Metizerjid:
LA ilaçlar dışında LA β-blokörler (en fazla bu - 5-HT2 reseptörlerine parsiyel agonisttir.
etki ortaya çıkaran iki etkiyi ortaya çıkartan - Migrenin profilaktik tedavisinde kullanılır,
ilaç grubu vardır Propranololdür) akut atakta kullanımı yoktur, hatta nöbeti
şiddetlendirebilir.
H1 reseptör blokörleri
(en fazla bu etkiyi ortaya - Retroperitoneal fibrozis sık oluşturduğu bir
çıkartan Difenhidramindir) yan etkidir.
• Pizotifen:
- Migren profilaksisinde kullanılan 5-HT2
reseptör blokörüdür.
153. ANTİHİSTAMİNİK İLAÇLAR • Siproheptadin:
(H1 RESEPTÖR BLOKÖRLERİ) - H1, 5-HT2 ve Ach antagonistidir. ACTH
Birinci Jenerasyon İkinci Jenerasyon salınımını azaltır.
♦ Karbinoksamin ♦ Astemizol - Histamin ve serotonini inhibe ettiği için iştahı
♦ Difenhidramin ♦ Terfenadin artırır.
♦ Dimenhidrinat ♦ Loratidin - Mide karsinoidlerinin tedavisinde kullanılır.
♦ Antazolin ♦ Setirizin
♦ Klorfeniramin ♦ Akrivastin • Ketanserin / Ritanserin:
♦ Prometazin - Vazokonstrüktör etkili iki reseptör olan 5-HT2
♦ Meklizin / Buklizin / ve α1 reseptörlerini bloke ettiği için, güçlü
Sinarizin vazodilatasyon oluşturur.
♦ Hidroksizin
- Raynaud sendromunun tedavisinde kullanılan en
Kan-beyin bariyerini Kan beyin bariyerini güçlü ilaçlardır.
geçebilirler ve sedasyon ortaya geçemezler ve sedasyon
çıkartırlar ortaya çıkartmazlar • Buspiron:
- SSS‛de 5-HT1A reseptörlerini aktive eder ve
anksiyolitik etki ortaya çıkartır.
154. Mast hücresi stabilizatörleri:
• Ondansetron / Granisetron / Dolasetron /
• Mast hücrelerinde membran stabilizasyonu Tropisetron:
oluşturarak histamin salınımını engellerler. Salınmış
olan histamin üzerine hiçbir etki ortaya çıkartmaz. - 5-HT3 reseptörlerinin blokajı ile antiemetik
En önemlileri; etki oluşturur.
- Disodyum kromoglikat (Kromolin Na) • Metoklopramid:
- Ketotifen - 5-HT4 reseptör agonisti ve 5-HT3 reseptör
- Nedokromil antagonistidir.
- Hem antiemetik etki hem de mide boşalmasını
hızlandırıcı etki oluşturur.
 FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 219

• Sisaprid / Renzaprid: - Abortus oluşturmak için kullanılır. [Mifepriston (RU

- 5-HT4 agonistidir. 486) da aynı amaçla kullanılır].
- Hem mide boşalmasını hızlandırırlar hem de alt - En sık oluşturduğu yan etki; sulu diyaredir.
özefagus sfinkter basıncını artırırlar. • Alprostadil:
- Belirgin kardiyotoksik etkileri vardır.
- PGE1 analoğudur.
- İki tane önemli kullanım endikasyonu vardır:
158. RENİN SALINIMINI ETKİLEYEN ü Direkt olarak korpus kavernozumlara enjekte
FAKTÖRLER: edilerek erektil impotans tedavisinde
kullanılabilir.
Renin salınımını inhibe
Renin salgılatan faktörler ü Duktus arteriyozusu açık halde tutmak için
edenler
kullanılır.
♦ Makula densa‛da ♦ Anjiyotensin-II
• Epoprostenol:
özellikle klor ve sonra ♦ Adenozin
sodyum ♦ Potasyum - PGI2 analoğudur.
konsantrasyonunun ♦ ADH
azalması ♦ Kan basıncı artışı - Vazodilatatör ve antiagregan etki için kullanılır.
♦ Afferent arteriyollerde ♦ α-agonistler • İloprost:
vazodilatasyon ♦ β-blokörler
♦ Sempatik uyarı (1- (Propranolol) - PGI2 analoğudur.
agonistler) ve α-blokörler ♦ Metildopa ve - Ekstrakorporal dolaşıma alınmış olan kanın
♦ Prostaglandinler (cAMP Klonidin (santral pıhtılaşmasını önlemek ve trombosit kaybını azaltmak
üzerinden) sempatolitik etki
için kullanılır.
♦ Renal arter stenozu ile)
♦ Direkt vazodilatatörler ♦ PAF • Latanoprost/Bimatoprost/Travaprost/Unoproston:
♦ Loop diüretikler ♦ ANP
♦ Genel anestezikler ♦ NO - PGF2α analoğudur.
♦ Kan volümünde azalma - Glokom tedavisinde kullanılır.
♦ Karaciğer sirozu
162.Tromboksan sentetaz inhibitörleri niktindol, dazoksiben
ve anagreliddir. Sulotroban; tromboksan A2 reseptör
antagonistidir.
159. Stres hormonlarının düzeyini artıran maddeler:
• Nikotin 163. Lökotrien Reseptörleri:
• Anjiotensin II • sisLT1: LTD 4 ve E 4 reseptörüdür. Zafirlukast,
montelukast, pobilukast, pranlukast ve ibudilast bu
160. OTAKOİDLER ÜZERİNDEN ETKİLİ BAZI ÖNEMLİ reseptörün blokörüdürler. Bronşiyal astım, psoriasis,
MADDELER: inflamatuvar kolon hastalıkları ve pulmoner fibrozis
tedavisinde kullanılır.
• İkatibant / Deltibant:
• sisLT2: LTC4 reseptörüdür.
- Bradikinin reseptör blokörleridir.
• BLT: LTB4 reseptörüdür.
• Bosentan:
- Endotelin reseptörlerinin (ET-A ve ET-B) 164. Proinflamatuvar etkili otakoidler:
blokörüdür. • Histamin
• Bradikinin
• Fosforamidon:
• NO
- Endotelin dönüştürücü enzim inhibitörüdür. • Endotelin
• Lexiphant: • PAF
- PAF blokörüdür. • Lökotrienle
• Kapsazepin; NONSTEROİDAL ANTİİNFLAMATUVAR
- Substans P reseptör blokörüdür. Lokal olarak İLAÇLAR
uygulandığında sadece ağrı duyusunu ortadan
kaldırır. Diğer duyuları etkilemez.
• Aprepitant: 165. ASETİLSALİSİLİK ASİTİN DOZ
- NK (Nörokinin) 1 reseptör antagonistidir. BAĞIMLI ETKİLERİ
Kemoterapi ile indüklenen bulantı ve kusmanın
tedavisinde kullanılır. Oral kontraseptif Düşük doz Terapötik doz
kullanan hastalarda dikkatli olunmalıdır.
Antiagregan Antiagregan etkisi azalır
Çünkü oral kontraseptifin etkinliğini azaltır ve
Kanama zamanını uzatır Protrombin zamanını uzatır
istenmeyen gebeliklere neden olabilir.
Ürik asit atılımını azaltır Ürikozürik
• Leptin:
- Nöropeptid Y blokörüdür. Terapötik doz Toksik doz

161. PROSTAGLANDİN ANALOĞU İLAÇLAR: Respiratuvar Alkaloz Metabolik Asidoz

• Mizoprostol:
- PGE1 analoğudur. 166. Asetaminofen (Parasetamol):
220 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

• Anti-inflamatuvar etkisi yoktur. Sadece analjezik - Aldığımız aminoasidler insülin salınımını artırır.
ve antipiretik etkisi bulunmaktadır. İnsülin salınımını glukozdan bağımsız olarak
artıran aminoasid lösindir.
• Antitrombositik etkinliği zayıftır.
- GİS‛den gastrin, sekretin, kolesistokinin gibi
• Gastropatik etkisi yoktur. hormonlar salınır. Bunlar da insülin salınımını
• Ürik asit itrahını etkilemez. Ürikozürik ilaçların artırırlar.
etkinliğini azaltmaz. • Vagus uyarılır ve insülin salınımı artar.
• Asit-baz dengesini değiştirmez.
• Barsak hormonları: Gastrik inhibitör polipeptid,
• Akut karaciğer nekrozu yapar. gastrin, sekretin, kolesistokinin ve glukagon like
- Bu etkiden N-asetil-p-benzokinonim metaboliti peptid-I gibi hormonlar glukoza bağlı insülin salınımını
sorumludur. artırırlar.
- Zehirlenmenin tedavisinde N-asetilsistein
• β-adrenerjikler de insülin salınımını artırır.
(vücutta glutatyona dönüşür) kullanılır.
171. Streptozosin/Pentamidin/Alloksan/Takrolimus:
167. Fenilbutazon / Oksifenbutazon:
• Selektif olarak Langerhans adacıklarında β hücrelerini
• Antiinflamatuvar etkisi en güçlüdür. Bu nedenle parçalarlar.
sadece ankilozan spondilit tedavisinde kullanılır.
• İrreversibl DM tablosu oluşturabilirler.
• Kemik iliği depresyonu yapar.
• En fazla su ve tuz tutulumuna yol açar, kalp yetmezliği 172. İnsülinin etkileri:
olan bir kişide kontrendike olan nonsteroiddir. • İnsülin anaboliktir. Bütün besin öğelerini hücre içine
168. İndometasin: çeker. Glukozu hücre içine çekip glikojen olarak
depolar veya glukozu Crebs siklusuna sokar ve ATP
• Vazokonstrüktör etkilidir. sentezi için kullanır.
• Kronik paroksismal hemikraniya‛nın spesifik • Hücre içine giren glukoz, glikolitik yol ile yıkılır.
ilacıdır. Glikolitik yol enzimleri insülin tarafından stimüle
• Patent duktus arteriyozus (PDA) tedavisinde edilirken, glukoneogenez enzimleri inhibe edilir.
kullanılır.
• İnsülin glikojen sentezini artırır, glikojen yıkımını
• En sık oluşturduğu yan etki; frontal baş ağrısıdır inhibe eder.
• Gebelikte, psikiyatrik bozukluklarda ve epilepside • Aminoasidleri hücre içine çeker. Orada protein
kullanılmamalıdır. sentezinde kullanılmasını sağlar. Özellikle dallı
zincirli aminoasidlerin (valin, lösin, izolösin) hücre
169. GUT TEDAVİSİNDE KULLANILAN içine alınmasını artırır.
İLAÇLARIN ETKİ MEKANİZMALARI • Lipogenez ortaya çıkartır. Yağ asitlerini hücre içine
Ürik asit çeker. Lipogenezde kullanır.
Antiinflamatuvar Ürikozürik
sentez - Hormon duyarlı lipoprotein lipazı inhibe eder.
etki etki
inhibisyonu Endotel bağımlı lipoprotein lipazı stimüle eder.
Kolşisin + - - Lipidleri hücre içinde biriktirir.
Allopürinol - + - • Sadece lipogenez yapmakla kalmaz. Kolesterol
sentezinde hız kısıtlayıcı basamak olan HMG CoA
Probenesid - - +
redüktaz enzimini de stimüle eder ve kolesterol
sentezini artırır.

HORMONLAR • Potasyumu da hücre içine çeker. Potasyumu hücre

170. İnsülin Salınımını Artıran Faktörler:
• İnsülin pür anabolik bir homondur. Yani karbonhidrat,
lipid ve proteinleri alır, hücre içine çeker ve korur.
• Yemek yediğimizde;
- Karbonhidrat, yağ ve protein alırız. Besin
öğeleri alınınca insülin salınımı artar.
içine sokan en önemli güç, insülindir.
• Fosfatı da hücre içine çeker. Dolayısıyla kanda fosfat
düzeyi düşer.
• Aminoasidleri hücre içine çeker. Özellikle dallı zincirli
aminoasidleri kullanır. Yani lösin, izolösin, valini hücre
içine çeker ve korur.
173. İnsülin preparatları:

• Glulizin:
- Etkisi en çabuk başlayan ve en kısa sürendir.
• Protamin çinko insülin:
- En uzun etkilidir.
• Glargine:
- En az hipoglisemi oluşturan insülindir.
174. İnsülin Preparatlarının Yan Etkileri:
• Hipoglisemi:
- En sık görülen yan etkidir.
• Lipodistrofi: Lipoatrofi ve lipohipertrofi şeklinde
görülür.
• Allerjik reaksiyonlar ve görme bozuklukları (birden
bire gliseminin düşürülmesi ile gözde osmotik
dengenin bozulması sonucu) oluşturur.
175. SÜLFONİLÜRE TÜREVLERİ:
• Pankreas β hücrelerinde; ATP bağımlı K+ kanallarını
bloke edip (dışarıya K+ çıkışı azalır), insülin salınımını
artırırlar.
• Kronik uygulamada hedef hücrelerde i n süli n
duyarlılığını artırırlar.
• Serum glukagon düzeyini düşürürler.
• Glukozu normal düzeyinin de altına indirip hipoglisemi
ortaya çıkartabilirler (Biguanidler hipoglisemi
yapmazlar).
• Laktat düzeyini azaltırlar (biguanidler ise laktat
düzeyini artırır).
• Antilipolitik etkilidirler (biguanidler ise
lipolitiktirler).
• Tolbutamid: En kısa etkilisidir. Kısa etkili olduğu için
yaşlılarda en güvenlisidir.
• Klorpropamid: En uzun etkilisidir. ADH ile etkileşir
ve onun etkisini potansiyalize eder. DI tedavisinde
kullanılır.
• Klorpropamid ve tolbutamid; disulfiram benzeri
reaksiyon oluştururlar.
• Teratojeniktir.
176.BİGUANİD TÜREVLERİ (Metformin / Buformin /
Fenformin):
• Karaciğerde glukoz üretimini azaltırlar ve insülinin
yağ ve kas dokusunda etkisini artırırlar.
• Laktik asidoz oluşturabilirler.
• B12 vitamin eksikliği oluşturabilirler.
• Ketonüriye neden olabilirler.
• Teratojeniktir.
177. MEGLETINIDLER (Repaglınıd / Nateglınıd):
• ATP bağımlı K kanallarını bloke edip (sülfonilüreler
gibi) insülin salınımını artırırlar.
178. Troglıtazon / Rosıglıtazon / Pıoglıtazon:
• Nükleer peroksizom prolifatör-aktive reseptör-γ‛nın
(PPARγ) selektif olarak agonistleridir.
• Hedef hücrelerde insülin duyarlılığını artırırlar.
• Etki gösterebilmesi için vücutta insülin bulunması
şarttır.
179.α-GLUKOSİDAZ İNHİBİTÖRLERİ (Akarboz /
Mıglıtol / Voglıboz):
FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 221
• Disakkaritler alınınca α-glikozidaz enzimi tarafından
monosakkaritlere parçalanır ve monosakkaritler
vücuda absorbe edilirler.
• Akarboz α-glikozidazı bloke eder. α-glikozidaz
bloke olunca disakkarit monosakkaride çevrilemez.
Disakkarit vücuda absorbe edilemez. Atılır gider.
• Tip I diyabette insülinle beraber, tip II diyabette
ise tek başına veya başka bir oral hipoglisemik ilaçla
beraber kullanılabilir.
• Kendisi hipoglisemi yapmaz ancak özellikle
postprandiyal hiperglisemiyi önler.
180.ALDOZ REDÜKTAZ İNHİBİTÖRLERİ (Tolrestat /
Alrestatin / Sorbinil):
• Glukozdan sorbitol oluşumunu inhibe ederler.
• Diyabetik nöropati ve retinopati gelişimini önlemek
amacıyla kullanılırlar.
181. STEROİD SENTEZ İNHİBİTÖRLERİ:
• Metirapon:
- 11β-Hidroksilazı inhibe eder.
- Hipofiz bezi normalse 11-deoksikortizol
salgılanması artar. Bu durum hipofizin ACTH
salgılamasını test etmek için kullanılır.
• Aminoglutetimid:
- Kolesterolün pregnenolona dönüşümünü
inhibe eder. 20,22-Desmolaz enzimini bloke
eder. İlk reaksiyonu kestiği için, aldosteron,
kortizol, androjen sentezini keser. Yani medikal
adrenalektomi yapar.
• Amfenon B:
- 11/17/21-Hidroksilaz enzimlerini bloke eder.
• Mitotan:
- Adrenal bezi parçalar. Kimyasal adrenalektomi
ortaya çıkartır. Deneysel Addison tablosu
ortaya çıkartmak için kullanılır.
• Ketokonazol:
- Seks hormonları ve steroid hormon sentezini
inhibe eder.
- 3β-hidroksisteroid dehidrogenaz, 11β-
hidroksilaz, 17,20 liyaz ve kolesterol yan
zincirinin ayrılmasını sağlayan enzimleri inhibe
eder.
• Siproheptadin:
- Asetilkolin, serotonin ve histamin salınımını
bloke eder. Serotonin ve histamin blokörü
olduğu için iştah normal derecede artar. Çünkü
serotonin ve histamin iştahı azaltır.
- Hipofizden ACTH salınımını inhibe eder.
• Trilostan:
- 3β-hidroksisteroid dehidrogenaz enzimini
inhibe eder.
182. STEROİD RESEPTÖR BLOKÖRLERİ
Mifepriston (RU 486):
• Progesteron ve glukokortikoid reseptör blokörüdür.
• Düşük yaptırmak için kullanılır. Bu amaçla misoprostol
ile birlikte kullanılabilir.
222 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

189. ANTİ-ANDROJENİK İLAÇLAR

183. TİROİD HORMONLARININ BİFAZİK
ETKİLERİ Danazol:
• Normal fizyolojide SSS‛de nöronlardan FSH ve
Fizyolojik Konsantrasyon Hipertiroidi (yüksek doz) LH salınır. LH periferden testosteron oluşturur.
Testosteron; reseptörlerine bağlanır ve etki
Protein sentezini artırır Protein yıkımını oluşturur. Ayrıca SSS‛ye gider ve nöronlardaki
Osteoblastik aktiviteyi (katabolizma) artırır reseptörleri etkiler. Gonadotropin salınımını azaltır.
artırır Kemik yıkımını artırır
(-) feed back etki oluşturur.
İnsülinin etkisini artırır Antiinsülinik hormonların
etkileri artırır • Danazol; zayıf androjenik bir maddedir. Periferde
testosteron gibi reseptörleri uyarır. SSS‛ye de
geçer. Testosteron reseptörlerini orada da uyarır.
184. TİROİD PREPARATLARI Gonadotropin salınımını keser. Androjenik, buna
• Levotiroksin sodyum: karşılık antigonadotropik bir maddedir.
- T4 (Tiroksin) preparatıdır. • En önemli kullanım endikasyonları endometriyozis ve
- Etkisi liyotironinden daha uzun sürer, ancak geç idiopatik trombositopenik purpura‛dır.
başlar. Siproteron asetat:
- Rutin tedavide kullanılır.
• Testosteron reseptörlerinin kompetitif blokörüdür.
• Liyotironin sodyum:
• Hipofizden LH ve FSH salınımını inhibe eder.
- T3 (Triiyodotironin) preparatıdır.
- Etkisi levotiroksinden daha çabuk başlar. Ancak Spironolakton:
eliminasyon yarı ömrü daha kısadır. • Aldosteron reseptör blokörüdür.
- Miksödem koması gibi acil durumlarda tercih
edilir. • Aynı zamanda testosteronun sentezini ve reseptöre
bağlanımını da inhibe eder.
1 8 5 . Tiyoüre türevleri içerisinde etkisi e n ç a b u k
başlayan, en kısa süren, süte ve plasentaya en az Simetidin:
geçen propiltiourasildir. Bu nedenle hamilelikte ilk • Dihidrotestosteronun reseptöre bağlanmısını da
tercihtir. En önemli yan etkileri agranülositoz ortaya inhibe eder.
çıkartmalarıdır.
Jestonoron:
186. Paratiroid hormonun etkileri:
• Androjenlerin hedef hücrelere girişini bloke eder.
• cAMPüri
• Hidroksiprolinüri Ketokonazol:
• Fosfatüri
• Seks hormonlarında sentez inhibisyonu ortaya
• Bikarbonatüri
çıkartır.
187. D vitaminin etkileri:
Flutamid / Nilutamid / Bikalutamid:
• Barsaktan Ca++ / fosfat ve magnezyum emilimini
artırır. • Testosteron reseptör blokörüdür.
• Böbreklerden Ca ++ / fosfat reabsorpsiyonunu • GnRH analogları ile birlikte metastatik prostat
artırır. kanserinde kullanılırlar.
• Kemiklerde hem osteoklastik hem de osteoblastik
aktiviteyi artırır. Eskimiş kemik dokuyu yıkar ki oraya Finasterid:
yeniden taze kemik dokusu yerleşebilsin. • 5α-redüktaz enziminin inhibitörüdür.
• Hematopoetik kök hücrelerin farklılaşması 190. Aromataz İnhibitörleri:
ve olgunlaşmasında rol oynamaktadır. Bu
nedenle D vitamini eksikliğinde bu olgunlaşma • Aromataz enzimi östrojen sentezi sırasında
gerçekleşemeyeceği için anemi ortaya çıkmaktadır. androstenedionun östrona ve testosteronun
östradiole dönüşümünü katalizler.
• Hücresel ve hümoral immünitenin düzenlenmesinde
• Bu enzimi inhibe eden ilaçlar hem premenopozal hem
rol oynar.
de postmenopozal kadınlarda östrojen oluşumunu
azaltırlar.
188.BİFOSFONATLAR (Etidronat / Alendronat /
Pamidronat / Klodronat): • İlerlemiş meme kanseri ve metastazlarının tedavisinde
selektif aromataz inhibitörlerinin terapötik değeri
• Kemik yapım ve yıkımını ve osteoklast aktivitesini vardır.
azaltırlar.
• Steroid yapıda olanlar; formestan, eksemestan, 4-
• Kemik dokusunda hidroksiapatit‛e bağlanırlar ve asetoksiandrostenedion, noretisterondur.
osteoklastların yaptığı kemik rezorpsiyonunu inhibe
ederler. • Nonsteroid selektif aromataz inhibitörleri ise
• Bugün osteoporoz tedavisi ve engellenmesinde anastrozol, vorozol ve letrozoldur.
kullanılan en etkili ilaçlardır. 191. Klomifen sitrat:
• Paget hastalığında ilk tercihtir.

• Hipotalamusta, östrojenin negatif feed back
mekanizma ile FSH ve LH salınımını kestiği östrojen
reseptörlerini bloke eder. Östrojen reseptörüne
bağlanamaz, FSH ve LH‛ın salınımını kesemez. FSH
ve LH salınımı artarak devam eder. Dolayısıyla santral
düzeyde gonadotropik etki ortaya çıkartır.
• Periferdeki östrojen reseptörlerinde de aynı blokaj
etkisini ortaya çıkartır ve antiöstrojenik etki
yapar.
• Gonadotropin düzeyinin artması overlerin aşırı
şekilde stimülasyonuna neden olur. Overler büyürler
ve kistler oluşur. Her bir siklusta birden fazla follikül
aynı zamanda olgunlaşabilir ve bunun sonucu multipl
ovülasyon olur.
• En önemli kullanılış yeri kısırlık tedavisidir.
• Sıcak basması, görme bozukluğu, bulantı ve kusma
yapabilir.
• Ovaryen hiperstimülasyon sendromu‛na yol açabilir.
• Karaciğer hastalıklarında ve over kisti olanlarda
kontrendikedir.
192. Tamoksifen:
• Hedef hücrelerdeki östrojen reseptörlerinin
parsiyel agonistidir. Agonistik etkinliği, kemiklerde
ve lipoprotein metabolizmasında belirgindir.
• Pre ve postmenapozal dönemdeki östrojen reseptörü
pozitif metastazlı meme kanseri olgularının palyatif
tedavisi için ve ayrıca mastektomiden sonra adjuvant
olarak kullanılır.
193.GnRH ANALOGLARI (Buserelin / Goserelin / Histrelin
/ Löprolid / Nafarelin / Triptorelin):
• Bu ilaçlar suprafizyolojik dozlarda sürekli
uygulanırsa ilk 1-2 gün gonadotropini stimüle eder,
ancak daha sonra desensitizasyon gelişir. Sonuçta
antigonadotropik etkinlik görülür.
• Gonadotropin inhibisyonu ile, kadınlarda overlerden
östrojen ve progesteron salınımını durdururlar ve
“tıbbi overektomi” yaparlar. Erkeklerde aynı şekilde
spermatogenezi ve testosteron salınımını inhibe
ederler. Yani “tıbbi orşiyektomi” geliştirirler.
• Sonuç olarak “tıbbi kastrasyon” oluştururlar.
FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 223
194. GnRH RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİ (Setroreliks
/ Ganireliks):
• Gonadotropin salgılatıcı hormon antagonisti özelliğine
sahip sentetik dekapaptitlerdir.
• Over stimülasyonu yapılan kadınlarda prematür LH
piklerini engellemek için kullanılırlar.
195. Somatrem:
• GH preparatıdır.
• Cücelik tedavisinde kullanılır.
• Epifizleri kapananlarda ve büyüyen intrakraniyal
kitlesi olanlarda kullanımı kontrendikedir.
196. Oktreotid:
• Sentetik somatostatin analoğudur. Farmakolojik etki
kalıbı somatostatin gibidir.
• Gastroenteropankreatik endokrin tümörler (karsinoid
sendrom, gastrinoma, glukagonoma, VİPoma) ve
akromegalinin tedavisinde kullanılır.
• Kolesistokinin salgısını süpresse ettiği için safra
kesesi tembelliğine bağlı safra taşı insidansını
artırır.
197. ADH PREPARATLARI:
• Desmopressin:
- V2 reseptörler üzerindeki etkisi; V1 reseptörleri
üzerindekinden daha güçlüdür.
- DI tedavisinde kullanılır.
- Plazmada, faktör VIII ve von Willebrand
faktörü düzeyini artırdığı için, hemofili ve von
Willebrand hastalığı tedavisinde kullanılır.
• Felipressin:
- Lokal vazokonstrüksiyon oluşturmak için
kullanılır.
- Özefagus varis kanamalarında kullanılır.
- Ayrıca lokal anesteziklerle beraber
vazokonstrüksiyon yapmak için de kullanımı
vardır.
• Terlipressin:
- Özefagus varislerinin kanamasını durdurmak
224 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

için kullanılır; halen bu endikasyonda en etkili artırmaz.

ilaçtır.
• Kanserojenik etki:
• Vazopressin: - Antineoplastikler kanserojenik etkiler
- Böbrekteki etkiler için kullanılır. oluşturabilirler. Özellikle alkilleyicilerde bu
- Etki süresi kısa olduğu için diabetes insipidus etki tipiktir. En sık gelişen neoplazi AML‛dir.
tanısında kullanılır.
• Bulantı ve kusma:
• Lipresin: - En sık görülen yan etkidir. En fazla bu etki
- DI tedavisinde kullanılır. Nasal sprey olarak sisplatinle ortaya çıkar.
kullanılır - En az oluşturan antineoplastikler ise bitkisel
kaynaklılardır.
• Allerjik reaksiyonlar:
ANTİNEOPLASTİKLER - Asparajinaz, sisplatin ve melfalan, ürtiker,
anjiyoödem ve anafilaksi gibi tip I allerjik
198. GENEL YAN ETKİLERİ: reaksiyonlara neden olurlar.

• Kemik iliği süpresyonu (miyelosüpresyon): • Diğer toksik etkiler:

- Lökositlerin yarılanma ömrü, trombositlerden - Nefrotoksisite àSisplatin,metotreksat
daha kısa olduğu için ilk olarak lökopeni ortaya
çıkar. Bunu trombositopeni izler. Eritrositlerin - Kardiyotoksisite àDoksorubisin,
yarılanma ömrü diğer kan hücrelerinden daha daunorubisin,
uzun olduğu için en son anemi ortaya çıkar. siklofosfamid, 5-FU
- En az miyelotoksisite oluşturanlar; asparajinaz, - Hepatotoksisite à Metotreksat, 5-FU,
vinkristin, bleomisin, sisplatin. 6-MP
• Hızlı çoğalan diğer normal hücrelerin inhibisyonu: - Periferik nöropati à Vinkristin, sisplatin
- Gastrointestinal kanal mukozasında hızlı çoğalan
- Psikonöropati à Vinblastin, 5-FU,
hücreleri inhibe ederler. Özellikle ağızda ülser,
metotreksat
stomatit, mukozit tablosu yaparlar. En çok
metotreksat ile görülür. - Akciğer toksisitesiàBleomisin, busulfan,
- Kıl foliküllerinin hızlı çoğalan germinatif metotreksat
hücrelerini yok ettiklerinden alopesi yapar. Bu
etkiyi en fazla siklofosfamid oluşturur.
199. ANTİNEOPLASTİKLERİN
- Gonadlarda germinal ve endokrin hücrelerde
çoğalmanın bozulmasına yol açarlar. Erkeklerde
ETKİLEDİKLERİ ENZİMLER
spermatogenezi, kadınlarda oogenezi ve her iki
cinste seks hormonu üretimini bozarlar. En çok Topoizomeraz Topoizomeraz Ribonükleotid Adenozin
alkilleyicilerle ortaya çıkar. I II redüktaz deaminaz

•• Teratojenik etki: İrinotekan Etopozid Hidroksiüre Pentostatin

- Gebelik sırasında kullanılmaları kesin Topotekan
teratojeniktir. Ancak gebelik öncesi bir
dönemde kanser kemoterapisi görmüş olmak,
çocuğun deformiteli doğma insidansını
 FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 225

konsantrasyonu
200. ANTİNEOPLASİTKLERİN DÖNEME
Hesaplanan bu hacim, genellikle ilacın gerçekte dağıldığı
ÖZGÜLLÜĞÜ
fizyolojik sıvı kompartmanlarının toplam hacmine karşılık
G1 S G2 M gelmez. İlaçların sekestrasyona uğrayıp, çeşitli dokularda
birikmesi nedeniyle; ilacın plazmadaki konsantrasyonu,
Asparajinaz Antimetabolitler Bleomisin Vinkristin vücutta varolan gerçek miktarına oranla daha küçük bulunur.
Hidroksiüre Etopozid Vinblastin Bu nedenle formülden de anlaşılacağı gibi sanal dağılım hacmi
İrinotekan Paklitaksel çok daha büyük bulunur.
Topotekan
Bazı ilaçların sanal dağılım hacmi (büyükten küçüğe doğru):
Desipramin – İmipramin – Digoksin – Propranolol – Diazepam
…… - Heparin
201. Biyoyararlanım; İlacın etken maddesinin müstahzardan
absorbe edilerek etki bölgesine ulaşma oranı ve
hızıdır. İlaç molekülü, müstahzar (tablet, draje vb.), 203. SİTOKROM P450 ENZİM
fizyolojik ve patolojik faktörler gibi pek çok faktör İNDÜKSİYONU VE İNHİBİSYONU YAPAN
biyoyararlanımı etkilemektedir. Biyoyararlanımın iki İLAÇLAR
temel öğesi bulunmaktadır:
Enzim İnhibisyonu Yapan Enzim İndüksiyonu Yapan
• İlacın absorbsiyon derecesi İlaçlar İlaçlar
• İlacın absorbsiyon hızı
• Alkol (akut etki ile) • Etilalkol (kronik etki)
Bu iki öğenin kan konsantrasyonu-zaman eğrisine • Simetidin • Barbitüratlar
yansımasını temsil eden 3 parametre üzerinden
• Eritromisin vb. • Rifampin
biyoyararlanım ve biyoeşdeğerlilik değerlendirilir:
• Ketokonazol • Fenitoin
• Cmax • Kloramfenikol • Karbamazepin
• Tmax • Metronidazol • Sigara dumanı
• Eğri Altındaki Alan (EAA) • Amiodaron • Polisiklik aromatik
• Sekobarbital hidrokarbonlar
Absolü (mutlak) Biyoyararlanım: • Lahana
• Açlık
İlacın doğrudan doğruya sistemik kan dolaşımına verildiği • Oral kontraseptifler • Proteinden zengin gıda
iv uygulamalarda EAA‛ın %100, yani biyoyararlanımın tam • CO / NO • Griseofulvin
olduğu kabul edilir. Fakat iv uygulama dışındaki veriliş • Greyfurt • Tolbutamid
yollarında (im, oral, rektal, inhalasyon vb.), ilacın sistemik • Kırmızı Şarap • Klofibrat
dolaşıma geçmeden önce uğrayacağı kayıplar nedeniyle • Kinidin • Glutetimid
EAA genellikle iv uygulamaya göre daha küçük olur. iv yol • Fluoksetin gibi bazı
haricinde herhangi başka bir veriliş yoluyla elde edilen • SSRI‛lar
EAA‛ın, iv uygulamayla elde edilen alanla karşılaştırılması • Siprofloksasin
absolü (mutlak) biyoyararlanımı verir.
Mutlak biyoyararlanımın formülü:
EAA (oral) / EAA (iv)
204. KONJUGASYON REAKSİYONLARINA
ÇEŞİTLİ İLAÇ UYGULAMA YOLLARININ ÖRNEKLER
BİYOYARARLANIM ORANLARI Konjugasyon
Enzim Örnek
iv % 100 tipi

Transdermal % 80 - 100 Morfin, irinotekan,

Glukuronosil- asetaminofen,
Glukuronidasyon
im % 75 – 100 transferaz diazepam,
dijitoksin, digoksin
Subkutan % 75 – 100
INH, sulfonamid,
Rektal % 30 – 100 N-asetil
Asetilasyon klonazepam,
transferaz
dapson vb.
Oral / İnhalasyon % 5 - 100
GSH-S-
Glutatyon Etakrinik asid
transferaz
202. Dağılım Hacmi:
Salisilik asid,
Absorbsiyon sonucu kana giren ilaç molekülleri, genellikle Asetil CoA
Glisin nikotinik asid,
kapillerlerden damar dışına geçmek suretiyle ekstravasküler glisintransferaz
kolik asid,
sıvıda dağılırlar. İlaçların kandan dokuların içine yayılmasına,
dağılım denilmektedir. İlaçların vücutta dağıldığı varsayılan Asetaminofen,
Sülfat Sülfotransferaz
hacmi veren parametre, sanal dağılım hacmidir. iv olarak metildopa
verilen ilaç dozunun, belirli bir denge zamanından sonra
Dopamin,
plazmadaki ilaç konsantrasyonuna bölünmesi ile bulunan Metilasyon Transmetilaz
adrenalin, histamin
değer; sanal dağılım hacmidir (Vd).
Vd = Verilen ilaç dozu / Plazmadaki ilaç Su konjügasyon Epoksit redüktaz LTA4
226 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

205. G PROTEİNİ İLE ÇALIŞAN 209. KATEKOLAMİN SENTEZİ

RESEPTÖRLER
1 2 3 4
Efektör Etki Reseptöre örnek
L-Fenilalanin →Tirozin→Dopa→Dopamin→NA →Adrenalin
β-adrenerjik, D1-
Adenilat Stimülasyon 1.Tirozin Hidroksilaz: Hız kısıtlayan basamaktır. α-
Gs 5, Histamin H2,
Siklaz (cAMP ↑) metiltirosin, aluminyum ve NA‛in kendiside bu enzimi
glukagon
bloke eder.
α2-adrenerjik, 2.Dopa Dekarboksilaz: Pridoksin bağımlıdır.
Adenilat İnhibisyon
Gi D2-3-4, 5-HT1, 3.Dopamin β-Hidroksilaz: Bu enzim vezikül içinde bulunur.
Siklaz (cAMP ↓)
opioidler, M2-4 NA‛i sentezleyen bu enzim sinir ucundan NA ile birlikte
salınır.
α1-adrenerjik,
Stimülasyon 4.Feniletanolamin N-Metiltransferaz (PNMT): Bu enzim
Fosfalipaz 5-HT2, M1-3-
Gq (IP3 ve DAG özellikle adrenal medullada bulunur. Bu enzimi steroidler
C/A2 5, Histamin H1,
↑) aktive eder.
bombesin

210. Parasempatomimetik İlaçların Yan Etkileri:

206. ŞELAT OLUŞTURAN İLAÇLAR • Diyare, aşırı terleme, hipersalivasyon, rinore,

lakrimasyon ve miksiyon gibi tüm dış salgılarda
• Tetrasiklinler artış
• Kinolonlar • Peptik ülser
• INH (Alüminyum ile)
• Görme bulanıklığı
• Azitromisin
• Bronkospazm → Solunum güçlüğü
• Kinin / Kinidin / Klorokin
• Hipotansiyon, bradikardi ve kalp ileti sisteminde
• Klindamisin yavaşlama
• Klorpromazin
• Koroner yetmezlik
• Prednizolon

207. Preklinik Test Fazları: 211. ANTİKOLİNERJİK İLAÇLAR

• FAZ I: Normal gönüllülerde ve spesifik bazı
popülasyonlarda (renal veya karaciğer yetmezliği
olanlar vb.); güvenirlik, metabolizma ve ilaç
etkileşimleri açısından değerlendirme yapılır.
• FAZ II: Seçilmiş kısıtlı sayıda hastalarda terapötik
efikasi, doz aralığı ve kinetik açısından değerlendirme
yapılır.
• FAZ III: Seçilmiş geniş hasta grubunda güvenirlik
ve efikasi açısından değerlendirme yapılır. Bu fazda
diğer ilaçlarla ve plasebo karşılaştırma yapılır.
Bu aşamadan sonra ilaç hakkında ruhsat için
başvurulur.
• FAZ IV: Bu aşama ilaç piyasaya çıktıktan sonradır.
İlaç tedavisi alan hastalarda yan etkileri ve ilaca ait
ilave endikasyonları belirlemek için yapılır.
1. Belladon alkaloidleri (tersiyer aminler):
Atropin, Skopolamin
2. Sentetik belladon alkaloidleri (tersiyer
aminler): Tropikamid,
Homatropin, Oksifensiklimin, Flavoksat
3. Kuvartener amin türevleri: İpratropium,
Propantelin, Hiyosin-N-
butilbromür, Glikopirolat, Metantelin
4. Selektifler: Pirenzepin
5. Santral antikolinerjikler: Biperiden,
Benztropin, Triheksifenidil
212. KATEKOLAMİNLER

•Adrenalin ve β
208. EMZİREN KADINLARDA KULLANILMASI
KONTRENDİKE OLAN İLAÇLAR •Noradrenalin α ve β1-3

• Altın Bileşikleri •İzoprotrenol β

• Lityum •Dopamin D1 = D2 > β1 > α
• Amiodaron
• Antineoplastik ilaçlar •Dobutamin 1

• Kloramfenikol
• Ergotamin • Dipiverfin
• İndometasin (konvülsiyon yapar) • Fenoldopam
• İyodürler (öksürük şurubları) • Etilnoradrenalin
• Penisilamin
• Tetrasiklinler
• Yüksek doz A ve D vitamini
 FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 227

213. 217. NÖROMUSKÜLER BLOKÖRLERİN BAZI

ÖZELLİKLERİ:
Adrenalin NA İzoproterenol Dopamin
Kardiyak
Otonomik
Total muskarinik Histamin
↑ gangliyonlara
Periferik ↓↑ ↓↓ ↑↓ reseptörlere salınımı
↑ etki
direnç etki

İsokinolin
Ortalama kan ↑ deriveleri
↑↓ ↓↓ ↑↓
basıncı ↑
Atraküryum Yok Yok Hafif
Koroner Kan
↑↑ ↑ ↑ ↑ Doksaküryum Yok Yok Yok
Akımı
Metokürin Zayıf blokör Yok Hafif
Renal Kan
↓ ↓ ↓↑ ↑↑ Mivaküryum Yok Yok Orta
Akımı
Tübokürarin Zayıf blokör Yok Orta

214. Katekolaminlerin metabolik etkileri: Steroid

deriveleri
• Hiperglisemi:
- Karaciğer ve çizgili kaslarda glikojenolizde Orta derecede
Panküronyum Yok Yok
artma blokör
- Glikojenoliz ve glukoneogenez Pipeküronyum Yok Yok Yok
• Lipoliz:
Roküronyum Yok Hafif blokaj Yok
- Hormon duyarlı lipoprotein lipazı stimülasyonu
- Lipolizi inhibisyonu Rapaküronyum Yok

• Kan laktat düzeyinde yükselme (= metabolik Veküronyum Yok Yok Yok

asidoz)
Diğer ilaçlar
• Hipokalemi / fosfatemi:
Kuvvetli
- Potasyum ve fosfatın hücre içine alınması Gallamin Yok Yok
blokör
• ACTH ve GnRH salgılanımında artış
Süksinilkolin stimülasyon stimülasyon Hafif
215. Katekolaminlerin Yan Etkileri:
• Akciğer ödemi (katekolaminler; pulmoner kapiller
filtrasyon basıncını arttırırlar)
218. ALFA RESEPTÖR BLOKÖRLER
• İskemiye bağlı böbrek yetmezliği
α2
• Hipertansif ensefalopati ve subaraknoid kanama α1 Selektifler Non-selektifler
Selektifler
• Katekolaminler fosfat ve potasyumun hücre içine
girişini arttırdıkları için, bunların infüzyonu akut Prazosin
Yohimbin Fenoksibenzamin
hipokalemi yapabilir. Tamsulosin
Korinantin Fentolamin
Labetolol (+ β-
• Tremor, terleme, anksiyete, taşikardi, palpitasyon Rovolsin Ergot
blokör)
ve başağrısı Tolazolin
Terazosin
Dapiprazol (oftalmik)
Doksazosin
Katekolamin
Katekolamin Duyarlılığını
Duyarlılığını
Arttıranlar:
Azaltanlar: 219. Gangliyon blokörlerinin etkileri:
• TAD ve Kokain • Metabolik / • Sempatik ve parasempatik sistemi bloke ederler ve
• Adrenerjik nöron respiratuvar asidoz tüm otonom kontrol sistemlerini bozarlar.
blokörleri (akut dönem) • Hipotiroidi • Hipotansiyon
• MAO inhibitörleri • Adrenal kortex
• Ereksiyon (parasempatik) ve ejekülasyon (sempatik)
• Steroidler yetmezliği
güçlüğü
216. • GIS‛de tonüs ve motilite azalması (atoni) = Paralitik
ileus
• Gözde kolinerjik kontrol kaybına bağlı siklopleji ve
midriyazis
• Dış salgı bezlerinin salgısında (a n h i d r o z ve
228 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

kserostomi) ve mide asit salgısında ↓. • Tardif diskinezi: Aylar veya yıllar sonra oluşur.
İrreversibldir.
• Kalpte genelde taşikardi oluşur.
225. Haloperidol‛ün Kullanıldığı Endikasyonlar:
• İdrar retansiyonu
• Huntington koresi
220. DOPAMİN RESEPTÖRLERİ • Tourette sendromu:
• Maninin akut tedavisinde
D1 reseptörü: En çok nigrostriatal yolakta bulunur. Lokomotor
sistemle ilgili hareketlerin başlatılmasında rol oynar. • Psikiyatri acilleri
• Ballismus
D2 reseptörü: Striatumda ve mesolimbik yollarda bulunan
ana dopaminerjik reseptördür. Ekstrapiramidal sistemle ilgili • Otizm
motor etkilerde rol oynar.
D3 reseptörü: Daha çok limbik sistemde yerleşmiştir. 226. ANTİDEPRESSAN
Emosyonel ve kognitif süreçlerde önemli rol oynarlar. İLAÇLARIN ENDİKASYONLARI VE
D4 reseptörü: Şizofren hastalarda bu reseptör sayısı KONTRENDİKASYONLARI
artmıştır.
Farklı Kullanım Kullanım
Endikasyonları: Kontrendikasyonları:
Ê İrritabl barsak
221. BENZODİAZEPİNLERİN VE sendromu UEpilepsi (özellikle bupropion
Ê Migren ve maprotilin)
BARBİTURATLARIN ÖZELLİKLERİ
Ê Kronik ağrı sendromu UGlokom
Benzodiazepinler Barbituratlar Ê Nöropatik sendromlar
Ê Fibromyalji UProstat hipertrofisi
GABA bağımlı etki GABA‛dan bağımsız etki Ê Peptik ülser
UTüm kalp hastalıkları
Büyük oranda ön-ilaçtırlar Ön-ilaç değildirler
Enzim indüksiyonu Enzim indüksiyonu yaparlar
yapmazlar Öksürük oluşturur
Antitussif değildir
227. NA RE-UPTAKE‛İNE DAHA SELEKTİF
Hiperaljezi yapar
Analjezi yapmaz
OLAN ANTİDEPRESSANLAR
Daha fazla bağımlılık ve
Daha az bağımlılık ve tolerans • Protriptilin
tolerans Antikonvülsan etkileri daha • Desipramin
Kas gevşetici etkileri daha güçlüdür • Maprotilin
güçlüdür
• Reboksetin
• Nortriptilin
• Lofepramin
222. BARBİTURATLARIN
İNDÜKLEDİKLERİ ENZİMLER
228. DOPAMİNERJİK ETKİLİ İLAÇLAR
1.Sit p-450: Barbituratlar; D ve K vitamini, steroid
hormonlar ve oral kontraseptif‛lerin yıkımını arttırırlar. Dopamin Prekürsörü Levodopa
2.ALA sentaz: Sonuçta porfirin sentezinde artma oluşur.
Porfiria variegata ve akut intermittan porfiria‛da Bromokriptin
kullanılmaları kontrendikedir. Lizurid
DA Reseptör Pergolid
3.Glukuronil Transferaz
Agonistleri Kabergolin
4.Aldehit Dehidrogenaz Kinagolid
Apomorfin

2 2 3 . Malgn Hipertermi‛de; r i y a n o d i n ismi verilen DA Salınımını Amantadin

reseptörlerde bir mutasyon vardır. Sarkoplazmik Arttıranlar
retikulumdan aşırı bir Ca salınımı olmaktadır.
MAO-B İnhibitörü Selegilin
224. Antipsikotik İlaçların Ekstrapiramidal Yan Etkileri:
COMT İnhibitörü Tolkapon / Entakapon
Bu yan etkiler oluşum sırasıyla şu şekildedir:
• Akut distonik reaksiyonlar: Okülogirik kriz ve
belli bir kas grubunda kas spazmları (→ tortikolis, 229. Fenitoin‛in Yan Etkileri:
opistotonus) ile seyreder. Özellikle gençlerde ve ilk • Gingiva hipertrofisi
1 hafta içinde oluşur. • Hirşutismus
• Parkinsonizm • Osteomalasi
• Akatizi (motor hareketlilik) • Megaloblastik anemi: Bu ilaç folik asid kullanımını
arttırır ve folik asid eksikliği oluşturur.
• Perioral tremor (Rabbit sendromu)
• Yaygın LAP:
• İnsülin salınımında azalma ve diyabetojenik etki
 FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 229

• ADH salınımında azalma Striknin: Postsinaptik olarak Glisin-A reseptörlerini

• En erken oluşan yan etki; nistağmus‛tur. bloke eder.
236. Serotonin için:
230. İNJEKSİYON YOLUYLA KULLANILAN
LA‛LER Vücutta En Fazla Bulunduğu Yer:

Prokain GIS‛deki enterokromafin hücreleri (vücuttaki toplam

Prilokain serotoninin %90‛ı burada bulunur).
İnfiltrasyon anestezisinde
Lidokain Kanda En Fazla Bulunduğu Yer:
kullanılanlar:
Bupivakain
Kloroprokain Trombositler

Bupivakain SSS‛de En Fazla Bulunduğu Yer:

Epidural ve Spinal anestezide
Lidokain
kullanılanlar: Raphe çekirdekleri
Tetrakain
237. Anjiotensinin etkileri:
Lidokain
İntravenöz bölgesel anestezi
Etidokain • Güçlü vazokonstrüksiyon
• Uterus, GIS, bronşlar‛da kasılma
• En güçlü aldesteron salınımı
231.KOMBİNASYON ANESTEZİLERİ • Hücre proliferasyonunu arttırıcı (mitojenik) ve
DENGELİ ANESTEZİ: kardiyak – vasküler hücrelerde hipertrofi (kardiyak
konsantrik hipertrofi - damar lümeninde daralma)
Nitröz oksid + bir narkotik (Fentanil) + Tiopental +
Nöromusküler blokör • Dipsojenik (su içmeyi arttırıcı) etki
NÖROLEPT ANALJEZİ: • Sempatik stimülasyon
Fentanil + nöroleptik bir ilaç droperidol (= İnnovar)
238. NO‛nun etkileri:
NÖROLEPT ANESTEZİ:
• Vazodilatasyon ve venodilatasyon
Nitröz oksid + fentanil + droperidol
• Tüm düz kasları ve sfinkterlerde gevşeme
232. Morfinin Etkileri: • Ereksiyon
• Agregasyon ve adhezyonda inhibisyon
• Spinal ve supraspinal analjezi
• Respiratuvar depresyon ile CO2 birikimi oluşturur. • Sitoprotektif ve sitotoksik etki
CO2 birikimi sonucunda serebral vazodilatasyon ve • Pro-inflamatuvar bir maddedir.
BOS basıncında ↑
• Antitussif etki
• Bulantı-kusma 239. ARAŞİDONİK ASİD YOLLARI
• Santral etki ile myozis Enzim Oluşan Ürün
• Hipotermi
• Histamin salınımı ile periferde vazodilatasyon • Siklooksijenaz (COX) PG, TxA2
• Histamin salınımına yol açtığından LT, Lipoksin, Hepoksilin,
bronkokonstrüksiyon • Lipooksijenaz (LO)
Trioksilin
• Konstipasyon
• Monooksijenaz (Sit. Epoksit
233. AGONİST- ANTAGONİST p450)
OPİYATLAR • Non-enzimatik İzoprostan
• Nalorfin
• Nalbufin • N-açil hidrolaz Anandamid
• Pentazosin
• Butorfanol
• Buprenorfin 240. Dijitalin Kardiyak Etkileri:
• Pozitif inotrop etki
234. • Ufak dozlarda (parasempatomimetik etki) sinüzal
• Katekolaminerjik nöronların SSS‛de en fazla bradikardi yaparlar.
bulunduğu yer; locus coeruleus‛dur (LC) • Yüksek dozlarda ise sempatomimetik etki ile
• NA‛in beyinde en fazla bulunduğu yer; ventriküler taşikardi oluştururlar.
hipothalamus‛dur. • Negatif dromotrop etki = EKG‛de P-R uzaması).
• Adrenalin‛in en fazla bulunduğu yer; medüller • Sistolik basıncı yükseltir
retiküler formasyon‛dur.
• Diyastolik basıncı düşürür
235.Tetanoz toksini: İnhibitör nöronlardan presinaptik
• Ventriküler ekstrasistol (bigemini) ve daha yüksek
olarak glisin ve Ach salınımını inhibe eder.
konsantrasyonlarda ventriküler taşikardi ve
fibrilasyon oluşur.
230 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

241. DIÜRETİKLER İÇİNDE 245. ANTİARİTMİK İLAÇLARIN

SINIFLANDIRILMASI
Natriüretik etkisi en fazla olan: Furosemid
IA Kinidin / Prokainamid / Dizopiramid / İmipiramin
Natriüretik etkisi en az olan: Osmotik diüretikler
IB Lidokain / Fenitoin / Meksiletin / Tokainid
En potent diüretik: Bumetanid
IC Flekainid / Enkainid / Propafenon / Lorkainid /
En az potent diüretik: Klorotiazid–Triamteren
Moricizin

II Propranolol / Asebutolol / Esmolol / Atenolol /

Metoprolol
242. RESEPTÖR SELEKTİVİTELERINE
GÖRE BETA-BLOKÖR SINIFLANDIRMASI III Amiodaron / Sotalol / Bretilyum / Dofetilide /
Ibutilide
Non-selektifler β1-selektifler
IV Verapamil / Diltiazem / Bepridil
Propranolol Nadolol Metoprolol
Pindolol Atenolol
Labetolol Nebivolol
Asebutolol 246.ROSIGLİTAZON / PIOGLİTAZON / TROGLİTAZON:
Esmolol / Celiprolol
• Nuklear peroksizom prolifatör-aktive reseptör-
γ’nın (PPARγ) selektif olarak agonistleridir. Hedef
hücrelerde insülin duyarlılığını arttırırlar.
243. ACE İnhibitörlerinin Kullanım Endikasyonları:
• Diyabetik nefropati ve retinopati tedavisi (anti- 247. GLUKOKORTİKOİDLER
proliferatif etkilerinden dolayı)
Orta
• Skleroderma renal krizi ve glomeruloskleroz Kisa Etkililer Uzun Etkililer
Etkililer
• Akut MI ve MI sonrası proflaksinin rutin tedavisi
Kortizol Prednizon Betametazon (25/ 0)
• Sol kalp yetmezliğinin proflaksisi (1 / 1) (anti- (4 / 0.8) Deksametazon
• Hipertansiyon inflamatuvar etki Prednizolon (25 / 0)
/ su tutucu etki) (4 / 0.8)
• Sol ventriküler hipertrofisi olanlarda, ventriküler Kortizon (0.8 / Triamsinolon
kitleyi en belirgin azaltırlar. 0.8) (5 / 0)
244. Sodyum Nitroprusiat:
• Vücutta NO ve siyanür iyonu salar.
• Siyanür oluşumu nedeniyle; laktik asidoz ve tiyosiyanat
oluşumu nedeniyle; hipotiroidizm oluşturabilir.
• NO salınımı nedeniyle methemoglobinemi oluşturur. Bu
nedenle KOAH‛lı ve siyanotik hastalarda kullanılması
kontrendikedir (nitratlar gibi).
 FARMAKOLOJİ’ DE ÖNEMLİ BİLGİLER 231

KARACİĞERDE
İDRARLA ATILAN 250. SEFALOSPORİNLERIN
METABOLİZE EDİLEN
ANTİBİYOTİKLER
ANTİBİYOTİKLER SINIFLANDIRILMASI

β-laktamlar Eritromisin / Klindamisin 1. KUŞAK 2. KUŞAK 3. KUŞAK 4. KUŞAK

Aminoglikozidler Kloramfenikol
Kinolonlar Rifampin Sefazolin Sefoksitin Sefotaksim Sefepim
Vankomisin / Teikoplanin Metronidazol Sefaleksin Sefaklor Sefpodoksim Sefpirom
Polimiksin INH Sefadroksil Sefprozil Seftibuten
248. Sefradin Sefuroksim Sefdinir
Sefalotin Lorakarbef Sefditoren
Sefotetan Seftizoksim
Seforanid Seftriakson
249. MONOKLONAL ANTİKORLAR Sefmetazol Sefoperazon
Sefamandol Seftazidim
Alefacept Anti-CD2 Psöriyazis Moksalaktam

Efalizumab Anti-CD11 Psöriyazis

Rituximab Anti-CD20 (B- B hücreli

İbritumomab lenfositte bulunur) non-hodgkin
Tositumomab

Anti-IL2 (Anti-CD25) Akut organ

reseptör antikorlarıdır rejeksiyon
Daklizumab proflaksisi
Basiliximab / T-hücreli
mikozis
fungoides

Gemtuzumab Anti-CD33 AML

Alemtuzumab Anti-CD52 B hücreli KLL

Epidermal growth Kolorektal

faktör reseptörü ve epitelyal
Cetuximab (EGFR) kanserler
(ErbB-1)
antagonizması

EGFR HER-2 / Metastatik

Trastuzumab neu (ErbB-2) meme
antagonizması kanseri

Anti-TNF-α RA (mtx ile

İnfliximab kombine),
Adalimimab crohn

Anti-TNF-α ve β RA (mtx ile

kombine),
Etanercept JRA,
psöriyatik
artrit