Ronald Dworkinde Adalet Kavram

Murat Bayram1
zet
Dworkin adalet anlayn hukuk kuramna dair grleri ile birlikte ina etmektedir. O, hukuk felsefesindeki
sorunlar zmek iin hak temelli bir adalet anlay gelitirmeye almtr. Dworkin haklar temel alarak,
adalet sorununu hak sorununa indirgemi ve adalet ile hak arasnda derin bir ba kurmutur. Dworkinin
kuramnn btnn bir haklar savunusu olarak deerlendirmek mmkndr. Aslnda, Dworkin hak teorisini,
haklar ciddiye alarak adalet, zgrlk, eitlik kavramlarn yeniden yorumlamay denemitir. Dworkine gre,
bireyin devlet karsndaki en temel hakk eit ilgi ve sayg grme hakkdr. Btn haklar ve adalet ilkeleri bu
haktan tremektedir. Adaleti hak sorununa indirgeyen ve haklarn merkezine de eitlii yerletiren Dworkin,
eitlii hayata geirebilme adna bir takm dzenlemeler ortaya koymutur. Bunlar; ak artrma, kskanlk testi
ve sigorta modeli gibi dzenlemelerdir. Dworkin, ynetimlerin bu dzenlemeleri gz nnde bulundurarak
adaletin salanmasn savunmutur.
Anahtar Szckler: Adalet, eitlik, hak, sigorta modeli, ak artrma, kskanlk testi

Justice Concept in Ronald Dworkin

Abstract
Dworkin constructs his understanding of justice in cooperation with his views about theory of law. He tried to
develop a right-based understanding of justice to solve the problems of philosophy of law. Dworkin, who put
the rights at the center of his theory, reduced the justice issue to the rights issue, and made a deep connection
between them. Entire theory of Dworkin could be interpreted as a defense of rights. In fact, Dworkin tried to
reinterpret the concepts of justice, freedom and equality while taking the rights seriously. According to Dworkin,
the most fundamental right of the individual before the state is the right of equal share of respect and
resources. Dworkin, who is reducing the problem of justice to the problem of right and placing the equality in
the center of rights, puts a set of regulations forward to realize this equality. These regulations are auction, the
envy test, and insurance model. Dworkin advocated that governances should consider these regulations while
providing justice.

Keywords: Justice, equality, right, insurance model, auction, the envy test

Giri
Bu almada, ada Amerikan hukuk felsefecisi Ronald Dworkinin adalet anlayna ilikin
dnceleri ele alnmtr. Dworkin, hukuk felsefesi ve siyaset felsefesine farkl bak as
To cite this article: Bayram, M. (2015). Ronald Dworkinde adalet kavram, International Journal of
Humanities and Education, 1:1, 65-78
Aratrma Grevlisi; Bingl niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Felsefe Blm
E-posta: mbayram@bingol.edu.tr
1

International Journal of Humanities and Education

66

getirerek dneminin sorunlarn zme konusunda byk bir rol stlenmitir. zellikle
Dworkinin yaad dnemde Amerikada bireysel haklara youn bir ekilde mdahale
edilmekteydi, rnein; insanlar arasnda beyaz ve siyah ayrmcl yaplmakta ve beyazlara
siyahlardan daha ok hukuki haklar verilmekteydi. Bu da hukuk devleti, adalet, eitlik gibi
kavramlarn yeniden sorgulanmasna neden olmaktayd. Bireysel haklara nem veren
Dworkin, byle bir ortamda, artk gzden dmeye balayan adalet, zgrlk, eitlik gibi
kavramlar savunmaya ve bu kavramlar, ortaya kan yeni koullara gre yorumlamaya
almtr. Dworkin, zellikle rk ve renk ayrmcl zerinde younlaarak felsefesinin odak
noktasna adalet kavramn yerletirmitir. Adalet kavramn ise, datc adalet perspektifinde
deerlendirmitir. O datc adaletin nemli sorunlarndan biri olan kaynaklarn dalm
zerinde younlamtr. Dolaysyla kaynaklarn nasl datlmas gerektii sorunu
konumuzun odak noktasn oluturur.
Adalet
Adalet dncesi, kiilerin ve toplumlarn hayatnda byk bir etkinlie sahiptir. Adalet
zerindeki tartmalar, insanlarn toplum haline gelmesi ve bir ey zerinde, birden fazla
kiinin hakk olmas ile balar. Bu dorultuda adalet kavramnn nasl anlalmas gerektii
konusu gndeme gelmitir. Adalet kavram etimolojik kken olarak dilimize Arapadaki
adl kelimesinden gemitir. Bu kavram Arapa da hakkaniyet, doruluk, gibi anlamlarda
kullanlmtr. Trk Dili szlnde adalet; Herkese yasalar dhilinde hakkn vermek,
kiilere yasalar tarafndan verilen haklara ilimemek ve eitlik gibi anlamlara gelmektedir.
Grld gibi adalet kavram geleneksel olarak dilimizde; adil olarak hareket etmek, her
kiiye hak ettiini vermek, eitlii salamak gibi anlamlarda kullanlmtr. (een, 1981, s.
18)
Tarihte adalet kavram karmza ok farkl tanmlarla kmtr. Sokratese gre adalet, iyiyi
ktden ayrma bilgisidir. (een, 1981, s. 119) Platona gre adalet, herkesin kendi iini iyi
yapmasdr. (Platon, 2000, s. 112) Aristotelese gre ise, yasaya uymayan insann, hem
karc insann, hem de eitlii gzetmeyen insann adaletsiz olduu dnlyor. O halde
ak ki, yasaya uyan insan da eitlii gzeten insan da adaletli olacaktr. (Aristoteles, 2009, s.
91) nl Romal hukuku Ulpian adaleti, herkese payna deni vermek konusunda aba
harcanmas olarak tanmlamtr. Hugo Grotius da sze ballk ilkesini adaletin gerei sayar.
Kant adalet konusunu incelerken ayr ilkeye dikkati eker. Bunlar; erefli yaamak,

Bayram, M.

67

kimseye zarar vermemek, herkese payna deni vermektir. (Griz, 2013, s. 9-10) Dworkine
gre ise adalet, ahlak ve politik haklara ilikin doruyu ya da en iyi teoriyi bulma meselesidir.
Bu dorultuda Dworkin genel olarak iki adalet modeli tanmlar. Bunlar; doal model ve
yapsal modeldir. Doal model, insanlar tarafndan yaratlmamtr fakat insanlar tarafndan
fizik kurallar gibi kefedilmitir. Yani varolan adalet ilkelerini insanlar kefetmilerdir.
Yapsalc model ise adaleti, sezgilerini bamsz ilkelerin varlnn ipular olarak deil de,
daha ok bir heykeltran bulduu kemiklere en uygun hayvan yontmas gibi, yaplandracak
genel bir kuramn art koulan zellikleri (Dworkin, 2007, s. 199) olarak ele alr. Yapsalc
modelde somut olaylara gre adalet ilkeleri belirlenir ve uygulanr. Yapsalc model, doal
model gibi ilkelerin sabit olduunu kabul etmez. Yapsalc model daha ok adalet ilkelerinin
deikenliini savunur. Yani her toplumsal olaylara gre adalet ilkeleri deiir. Yapsalc
model, doal modele gre daha toplumsaldr. nk doal model, sabit ilkelere bal, somut
olaylardan uzak bir zellie sahiptir. Bundan dolay yapsalc model, bir toplumun kuram
olabilecek yapya olduka uygundur. Yapsalc model, adalet sorunlarnn grupa gzden
geirilmesinde, rnein hkm vermede, belli bireylerin olmaktansa bir toplumun kuram
olabilecek bir adalet teorisini gelitirmeye olduka uygundur. Yani adalet ilkeleri belli
bireylerin teorisi deil, toplumun genelinin kabul ettii ilkelerdir. Bu adan Dworkin
yapsalc modeli en iyi adalet teorisi olarak kabul eder. (Dworkin, 2007, s. 201-202)
Dworkin teorisini yapsalc modelin iine yerletirir. nk Dworkin, adalet teorisini evrensel
ilkelere, sezgilere balamaktan ok somut olaylar gz nnde bulundurarak oluturmutur.
Bu dorultuda Dworkin, adaletin farkl grnmleri olan eitlik ve datc adalet zerinde
younlamtr. Datc adaleti, kaynaklarn datm zerinde temellendirmitir. (Brown,
2009, s. 4) Baka bir ifadeyle adalet, temel siyasi kurumlarn, almalar gereken kararlarla
ilikilendirilmi ve bu anlamda kanun koyucular ile dier grevlilerin, maddi kaynaklar
ahlaki olarak savunulabilecek bir sonu erevesinde datmalar ve de sivil zgrlkleri
korumalarn talep etmesi olarak tanmlanmtr. (zkk, 2002, s. 104)
Dworkin yapsalc anlay ierisinde adaleti hak, eitlik erevesinde deerlendirmitir.
Haklar temel olarak deerlendiren Dworkin, adalet sorununu hak sorununa indirgemi ve
adalet ile hak arasnda derin bir ba kurmutur. Adaleti hak sorununa indirgeyen ve hakkn
merkezine de eitlii yerletiren Dworkin, sz konusu eitlii hayata geirebilme adna bir
takm dzenlemeler ortaya koymutur. Eitliin gerekletirilmesi yolunda olduka ilgin
dzenlemeler ngren Dworkin, Sovereign Virtue (Egemen Erdem) adl kitabnda, eitliin

International Journal of Humanities and Education

68

gerekletirilebilmesi iin yaplmas gerekenleri ayrntl bir ekilde aklamaya almtr.

(Trkba, 2003, s. 91-92)
Datc Adalet
Adaleti haklarla birlikte ele alan Dworkin asndan adalet ilkeleri, datc adalet ve sivil
zgrlklerle ilikilidir. Datc adalet ve sivil zgrlklerle balantl olan adalet ilkelerini
Dworkin, tek bir haktan tretmektedir. Buda eit ilgi ve sayg ilkesidir. Bu durumda gerek
adaletin gerekse haklarn temeli eit ilgi ve sayg hakkdr. Eit ilgi ve sayg hakk, bir
hak olmann tesinde her eye dayanak tekil eden, her eyin temelinde yer alan bir haktr.
Dworkin adaletin bir grnm olan datc adalet zerinde younlamtr. Datc adaletin
salanmas adna bir tr ak artrma dncesini kullanan Dworkin, eitli varsaymsal
senaryolar reterek bu senaryolarn sonularn analiz etmeye ve hedefe ulamaya alr.
Ak artrmann yaplma nedeni, kaynak eitliini merkeze alan bir sistemin hayata
geirilebilmesi iin balangta mevcut kaynaklarn eit bir ekilde datlmasn salamaktr.
Dolaysyla Dworkin varsaymsal bir durumdan hareket ederek teorisini temellendirir.(zkk,
2002, s. 101)
Bir grup insann denizde gemilerinin batmasyla, kimsenin olmad ve bol kaynaklarnn
olduu bir adaya derler. Kurtulmalar yllar sonra mmkn olabilecektir. Dolaysyla bu
insanlar bu adadaki kaynaklarn sahipsiz olduunu varsayarak kendi aralarnda eit
blnmesini isterler. Ayrca bu kiiler kaynaklar kullanmayp kuracaklar bir devlette ortak
olarak kullanmann aklc olabileceini fark etmezler. Bu nedenle tm kaynaklar kendi
aralarnda blrler. Ayn zamanda kaynaklarn eit ekilde blmesi iin kskanlk testi
diye bir lm kabul ederler. Blm yle ayarlanmaldr ki, blmden sonra kimse itiraz
etmemelidir. Nitekim itiraz edinilen bir blm kaynak eitliine uygun deildir. (Dworkin,
2000, s. 66-67)
Paylatrlacak kaynaklar farkl nitelikteki kaynaklar olduu iin eitlik ilkesine aykr
olabilir. rnein, tarlann bir taraf daha verimli dier taraf verimsiz olabilir, ya da ineklerin
st verimi farkl olabilir. Bu nedenle adadaki insanlar sorunu zmek iin bir tr ak
artrma ya da bir pazar sistemi uygulamak zorundadrlar. (Rosen ve Wolff, 2006, s. 331) En
yaln ve basit haliyle bile uygulamaya konulduunda, ou zaman baz kaynaklarn blnmesi
mmkn olmayabilir. Baz kaynaklarn paylatrlmas mmkn olsa bile, eit bir dalmn
sonunda, yine bakalarnn imrenmesi sz konusu olabilir. rnein, kk bir adadaki

Bayram, M.

69

arazinin alan asndan eit olarak blnm olmas da, eer bakalarnn payna den eit
paray imrenme sz konusu ise eitliki deildir. (Clayton ve Williams, 2004, s. 112) nk
alanlar eit olsa bile, birinin payna den toprak daha verimli, dierininki doal olarak daha
gzel olabilir. Ne yazk ki, dnyada var olan kaynaklarn neredeyse hibirini bu anlamda eit
blmek mmkn deildir. Bu anlamda mutlak bir eitlik esasnn da, sosyal adaleti tek bana
salayamayaca aka ortadadr. Hatta dalm ok daha kolay olan bir yiyecek
dnlebilir. Herkese eit miktarda datlm bile olsa, kendine eit bir paras den
yiyecei sevmeyen biri iin bu dalm, yine adil olarak tanmlanmayacaktr. nk bir
bakasnn elinde bulunan kendininkine tercih etmemek veya Dworkinin kskanlk deneyi
uyarnca dierininkine zenmemek, kaynaklarn eitlii salansa bile adalet iin yeterli
deildir. Eit dalm salanabilir ancak, bu eit dalmdan herkes ayn lde honut
olmayabilir. te bu durumda da ortaya beeniler, zevkler ve fayda gibi yine eitlik ve
yaratt haz, mutluluk ve refah bakmndan llmesi zor veya pek de mmkn olmayan
kavramlar ortaya kacaktr. Burada nemli olan nokta, dalm sonrasnda bir bakasnn
sahip olduklarn kendi sahip olduklarna tercih etmiyor olmann veya dierin sahip
olduklarna imrenmiyor olmann da adil bir dalm iin yeterli olmaddr. Bundan dolay
Dworkin bu varsaymsal durumda ortaya kabilecek her tr eitsizlii ve paylamdan sonra
bir memnuniyetsizlii engellemek iin ak artrma teorisini gelitirir. Dolaysyla ak
artma sayesinde herkes istedii kayna alabilecektir. Kimse itiraz etmeyecektir. (Arneson,
2005, s. 79-98)
Bylece Dworkin toplumun btn kaynaklarnn herkesin katld bir ak artrmaya
karld bir balang durumu tasarlamtr. Bu ak artrmada herkes eit alm gcne
sahiptir ve Dworkinin ifadesi ile herkesin elinde yz istiridye kabuu vardr. nsanlar bu
kabuklar kendi yaam planlarna en uygun kaynaklar almak iin kullanacaklardr. Adadaki
her kaynak satlmak zere listelenir. Ak artrmay yapan kii kaynaklara fiyat bier ve ak
artrmaya karr. Ak artrmaya kartt kaynan birileri tarafndan alnp alnmadna
baklr. Eer bu mmkn deilse ak arttrmay yapan kii fiyatlar aa seviyeye eker.
Sre byle devam ederek tm kaynaklar satlr. Dworkine gre, ak artrma ie yararsa
herkes bir bakasnn elindekileri kendininkilere tercih etmemi bir durumda olacak ve herkes
sonutan memnun kalacaktr. Aksi durumda ise insanlar bakasnn elindekileri tercih etmi
olacandan sonu baarsz olmu olacaktr. Datmn adil olduunun gvencesi ise,
kskanlk testi dir. Buna gre, ak artrma sonunda kimse bir bakasnn kaynak beini

International Journal of Humanities and Education

70

tercih etmeyince kskanlk testi baaryla geilmi olur. Buna gre baarl bir ak artrma
kskanlk testini geer ve herkesin kendi seimlerinin bedelini demesini salar. (Dworkin,
1981, s. 287-290) Dolaysyla bir adil dalm yaklamnn nndeki ilk iki hedef; datlacak
kaynaklarn gerek toplumsal deerini bilebilmek ve bu kaynaklar eit ekilde
databilmektir. Nitekim Dworkin bu ikili hedefe ulaabilmek iin iktisatlar tarafndan ska
kullanlan kskanlk testi ni (envy test) ve ak artrma (auction) modelini kullanmtr.
Ak artrma ie yararsa, herkes bir bakasnn elindekileri kendininkilere yelememi olmas
anlamnda sonutan memnun olacaktr. Bu snavdan geilirse, insanlar eitler olarak
deerlendirilmi olacaktr. Baarl bir ak artrma, kskanlk testini geer ve herkesin
seiminin bedelini demesini salar. (Dworkin, 2000, s. 285)
Dworkine gre kskanlk testi iki varsaym zerine kurulmutur. lki, ak artrma ile herkes
kazadan nceki hayatndaki bilgiye dayanarak, elindeki istiridye kabuklaryla zgr biimde
ideal yaam plann seer. kinci ise, tercihlere duyarl ak artrma sonucunda her kii elde
ettii kaynaklarla idare etmesini bilecektir. (Salam, 2008, s. 54) Kymlickaya gre
kskanlk testi, liberal siyasal ve toplumsal eitliki adalet grnn en savunulabilir
biimde anlatmdr. Eksiksiz bir biimde gerekletirildiinde Rawlsun kuramnn temel
amac (insanlarn ahlak bakmndan eitliine sayg gstermek, doal ve toplumsal koullarn
keyfiliini hafifletmek ve seimlerimizin sorumluluunu kabul etmek) gerekletirmi
olacaktr. Byle bir dalm plan, gelir dzeyinde bir para eitsizlie gz yumsa da adil
olacaktr. (Kymlicka, 2004, s. 78)
Bylece datm yapldktan sonra ada sakinleri, gndelik hayatlarna devam edecekler ve
eitli ekonomik ilikilere gireceklerdir ki, Dworkine gre bu noktada balangtaki eitlik,
eitli faktrlerin etkisiyle tekrar bozulmu olacaktr. nk herkes farkl yetenektedir. Buda
daha zekilerini daha avantajl yapar. Dolaysyla eitsizlii yaratan birok faktr vardr,
rnein farkl yetenekler, kiilerin hastalanmas, doal zararlar yani birinin tarlasna yldrm
debilir vb. birok ekilde eitsizlik ortaya kabilir. (Trkba, 2003, s. 93-94) Yani
datmdan sonra ans faktrnn etkisiyle tekrar eitlik bozulur. Dolaysyla kimse bakasna
den paydan kskanmad anlaldktan sonra, herkes kendi payna deni eitli ekillerde
kullanacaktr. Bazlar yeteneklerinden dolay aldklar kaynaklarn retimini oaltacak ya da
risk alp dierleri ile ekonomik ilikilere girip kaynaklarn daha fazla yapacaklardr.
Dolaysyla bazlar yeteneklerini kullanp daha ok zengin olacak, bazlar ise hem
yeteneklerini kullanmayacak hem de riske girmeyeceklerdir. Sonu olarak birka yl sonra

Bayram, M.

71

ans, yetenek, hrs gibi faktrlerden dolay eitlik bozulacaktr. (Rosen ve Wolff, 2006, s.
332)
Belli bir zaman sonra kiiler arasndaki eitsizlikleri dzeltmek iin tekrar balangtaki
istiridye datmna dnemeyiz. nk herkes balangta zgr iradesiyle bu oyunu oynad
ve eit bir dalm yapmlard. Dolaysyla kimse tercihleri neticesinde urad zararlarn
adaletsiz olduundan ikayet etmez. Dworkine gre burada asl zlmesi gereken ans ve
tercih faktrlerini incelemektir. Nitekim gelir zerinden sonradan oluan eitsizliklerin temel
faktrlerinin belirlenmesi, kimin sigortadan yararlanaca ya da toplanan vergilerin nasl
datlacann belirlenmesinde nemlidir. Dolaysyla Dworkin ak artrmadan sonra, adaya
den insanlar arasnda ki salanan kaynak eitliinin ans, yetenek gibi faktrlerin etkisini
zmeye alr. (Salam, 2008, s. 55-56)
Dworkin, yaklamnn daha gelitirilmeden bu noktada braklmas durumunda nemli
eksiklikler ierdiinin farkndadr. ncelikle, ak artrma sonrasndaki dnemlerde haset
yaratacak bir ortam ekillenecektir. Bazlar daha ok retecek, daha doru ticari kararlar
verecek, dierleri ise kendilerine daha az gelir getirecek ekilde alacaklardr. Bu farkllklar
doal olarak eitsizlikler yaratacak ve bunun sonucunda da haset oluacaktr. Kayna bu
trden olan eitsizlikler Dworkinin yaklam iin adaletsizlik tekil etmez. Fakat baka tr
eitsizlik kaynaklar vardr ki, Dworkin hibir adalet kuramnn onlar gz ard edemeyeceini
kabullenir. (Boroval, 2002, s. 83) rnein ak artrmadaki dalm sonrasnda bazlar
salkl kalrken dierleri hastalanacak, kimilerinin tarlalarna yldrm dp rnleri zarar
grrken dierlerinin tarlalar etkilenmeyecektir. Yani kiilerin kendi bilinleri dnda
gerekleen eitsizlikler Dworkinin konuyu daha ayrntl incelemesine neden olmutur.
Dworkine gre, byle etkenlerin ekonomik eitsizliklere neden olmas adalet adna
engellenmelidir. (Dworkin, 2000, s. 73-74)
Dworkin konuyu daha da aydnlatmak iin iki tr ans faktrn inceler. Birincisi, kiilerin
kendi baarszlklarndan dolay ortaya kan semeli ans(option luck) tr. kincisi ise,
kiinin seimlerinin dnda otaya kan kaba ans(brute luck) tr. Dworkin eitsizlikleri
engellemek adna sadece kiilerin kendi seimlerinin dnda dt kaba ans telafi
etmeye alr. Dworkin bunun iin sigorta sistemini getirir. Ona gre sigorta sistemi kiilerin
istemi dnda dtkleri ansszlklar telafi eder. Mesela, tarlaya yldrm dmesi ya da
canavarn koyun srsne zarar vermesi kiilerin istemi dnda gerekleen olaylardr.

International Journal of Humanities and Education

72

Bunlar sigorta sistemi ile telafi edilebilir. Fakat kiilerin isteyerek dt ansszlklar telafi
edilemez. (Dworkin, 2000, s. 73-74) Dolaysyla bu durumda herkes, yapt seimin
sonucuna katlanmakla sorumludur. nk bu onun seimiydi. Yani seimlik ansla alakaldr
ve seimlik ansn sonucunda ortaya kan kayplar sistem telafi etmeyecektir. rnein, bir
insann normal hayat standartlar iinde kanser olmas bir kaba anstr. Fakat ayn kii ok
fazla sigara imi ise semeli ansn kurbandr. Nitekim kendi istei ile bu duruma
dmtr. Bu nedenle kendi iradesi haricinde kanser olan kii salk sigortasndan
yararlanabilir. (Rosen ve Wolff, 2006, s. 333)
Baz durumlarda kiiler bilinli bir ekilde ve hesaplayarak belirli riskler alrlar. Bu riskleri
almann sonrasnda bireyler kazanr ya da kaybeder, ancak nemli olan nokta riskleri kendi
istekleriyle alm olmalardr. Bu tr durumlar Dworkin semeli ans olarak tanmlamt.
Ancak bazen de ans hi bizim yaptklarmza bal deildir. Bilerek aldmz risklerle
ilikilendirilemeyecek bu durumlarn da sonular bizi etkiler. Bu sonular gene iyi veya kt
olabilir, ama bizim tarafmzdan seilmi deildirler. Yrrken kafasna gkta paras
den, ya da yolda bulduu piyango biletine en byk ikramiye kan kii kaba ans ya da
tesadf denilebilecek durumla kar karyadr. Dworkin ans kavramyla ilgili yukardaki
ayrm yaptktan sonra u yargya varr: Bir adalet kuram tesadf sonucu oluan eitsizliklerin
giderilmesini salamal, ancak bireyin riske girerek kendi ansn kendisinin yaratmas sonucu
oluan eitsizlikleri meru grmelidir. Dolaysyla, eitlii amalayan, fakat kiilerin
sorumluluklarn gzard etmeyen adil bir dalma ulalmasnda, semeli ansa ve tesadfe
bal durumlarn belirlenmesi nemli bir rol oynar. (Boroval, 2002, s. 84)
Doal yetiler arasndaki farklar olan tesadfe bal olan durumlarla, semeli ansa bal
durumlar birbirinden ayrabilmek Dworkinin kuramnn esas hedeflerindendir. Bu ayrm
yapabilmek iin Dworkin ilgin bir ynteme bavurmutur. Ona gre sigorta fikrini ieren
bir kuramsal yaklam iki tr ans ayrabilecek tatminkar bir adalet anlayn mmkn klar.
(Dworkin, 2000, s. 74-83) Dworkinin varsaymsal sigorta (hypothetical insurance) diye
adlandrd modelde ak artrmaya katlanlar doal yetiler asndan zelliklerini
bilmeyeceklerdir. Ayrca ak artrma sonras balarna gelebilecek dier tesadfe bal
olaylar

hakknda

domayacaklarn

da
veya

bilgileri

olmayacaktr.

hayatlarnn

bir

Katlmclar

noktasnda

ciddi

rnein

sakat

hastalklara

doup

yakalanp

yakalanmayacaklarn bilmezler. Ayn zamanda, ak artrma sonrasnda elde ettikleri maddi

kaynaklarn deprem gibi bir olay nedeniyle yok olmas ihtimali de katlmclar tarafndan gz

Bayram, M.

73

nnde tutulacaktr. Bunun sonucunda her katlmc ak artrmaya katlmak zere elinde
bulundurduu parann bir ksmn, tesadfi olaylar sonunda stlenmek zorunda kalaca
maliyetlerin tazmini iin, sigorta primi olarak ayrmay seebilecektir. Sigorta yaptrma
olana bylelikle iki tr ans arasnda bir ba oluturulmasn salar. Sigortalama sayesinde
tesadfe bal olaylar semeli ans durumlarna eviririz. nk bu tr olaylara kar
kendimizi sigortalamak hepimizin bilinli ve hesapl tercihidir. Dworkinin varsaymsal
sigorta modeli bu ekilde tesadfleri kii sorumluluklarna balayarak adalet kuramnn
kapsayaca alana dhil eder. Bylece kaba ans, semeli ansa dnm olacaktr.
(Boroval, 2002, s. 85)
Doal yetiler asndan tartmay somutlatracak olursak, varsaymsal sigorta modeli
katlmclara sakat doma ya da ciddi hastalklara yakalanma durumunda tazminat elde etme
olana sunacaktr. Byle kt durumlarn gereklemesi halinde tazminatn denmesi iin
kullanlacak fon da bu olaslklara kar sigortalanmam ama salkl yaama ansna erimi
kimselerin dedikleri sigorta pimlerinden oluur. Ksaca sylemek gerekirse, Dworkinin
yaklam iyi tesadflerle karlaanlardan kt tesadflerle kar karya kalanlara, sigorta
primleri ve tazminat araclyla kaynak aktarlmasn adaletin gerei sayar.
Bylece kaynaklarn adil dalmn tanmlamak iin Dworkin, hipotetik bir sigorta
piyasasndan sonulanan ideal dalm belirtir. Bu piyasa, bilinmezlik peesi altnda iler,
bireylerin eit bteye sahip olduu ve istenmeyen kiisel zelliklere kar sigorta
yaptrdklarnda bilinmezlik peesi kiisel yetenekleri gizler fakat Rawlsun aksine bireylere
kendi amalar ve hrslarn hatrlamalarna izin verir. Bilinmezlik peesi kaldrldnda ve
yetenekler ortaya ktnda transferler tazminatlar eklinde yaplacaktr. Dworkin, refah
devletinin olabildiince byle bir hipotetik tazminatlar sonucunu taklit eder ekilde organize
olmas gerektiini dnr. (Kymlicka, 2004, s. 116)
Dworkin konuyu daha da aydnlatarak aklamaya alr. Ona gre, baz insanlar kumar
oynamay severler, bazlar ise bu riske girmezler. Yani her insann seimleri farkl olduu
iin ilk durumda kendi isteklerine gre kaynak alrlar. Yani riski sevenler zengin eden mallar
alr. Bazlar ise sadece rahatn bozmayacak mallar alr. Ak artrmann amac da buydu,
nk her insan farkl bir yetenektedir. Dworkine gre kumar oynayanlar yani riske girenler,
belli bir lde hasarlar sigorta sistemiyle telafi edilir. (Rosen ve Wolff, 2006, s. 333)
Dworkine gre kiiler kaynaklarn dalm srasnda, sigorta yaptrabilirler. Kiileri sigorta

International Journal of Humanities and Education

74

yapma tercihleri eittir. Eer bir kii sigorta yapmadan malna zarar gelirse kendi tercihi
sonucu dt bir olumsuzluktur. Eer baka biri sigorta yaptrd halde malna zarar
gelmezse bu onun tercihidir ve herhangi bir eitsiz dalm sonucu deildir. Dolaysyla
Dworkine gre ak artrmadan sonra gelir farkllklar bireyin tercihleri sonucunda olmusa,
yani seimlik ans etkili ise bunlar sigortadan yararlanamaz. (Rosen ve Wolff, 2006, s. 335)
Fakat buna karn kii, kaba ansn etkisiyle eitsiz bir duruma dmse, yeniden datm
hak eder. Mesela, ayn tr yaam eklini semi iki kiiden biri aniden kr olursa yeniden
datm yaplmas zorunludur. Burada ki krlk kiinin kendi iradesinin dnda dt bir
durumdur. Bu duruma kar Dworkin sigorta sistemiyle eitlii salanacan savunur.
(Dworkin, 2000, s. 76)
Bylece Dworkin, doutan engelli olanlarn dezavantajlarn telafi etmek iin sigorta
yntemini nermektedir. Bu neri Rawlsun balang durumu ve bilgisizlik rts
argmanlaryla benzerdir. Buna gre insanlar doal yeteneklerin dalm bakmndan hangi
durumda olduklarn bilmemekte ve olas dezavantajlara eit lde ak olduklarn
varsaymaktadrlar. Byle bir durumda insanlara sahip olduklar eit miktardaki kaynaktan ne
kadarn doal dezavantajlara kar sigortalanmaya harcayacaklar sorulmaktadr. te
Dworkin buradan yola karak, insanlarn demeye raz olduklar bu primler yoluyla, doal
yetenek dalmnda doutan eitsiz olanlarn dezavantajlarn telafi etmeyi amalayan bir
model ortaya koymaktadr. (Dworkin, 2011, s. 360)
Bu aklamalarn ardndan Dworkin, eit ilgi ve sayg hakknn sosyo- ekonomik alt
yapsn oluturacak olan kaynak eitliini salama amacyla iki ilke ortaya atar. Bunlar,
yetenee duyarszlk, hrsa ve tercihlere duyarllktr. Buna gre, kaynak dalmndaki
eitliin muhafaza edilebilmesi iin dalmn, insanlarn doutan getirdikleri yeteneklere ve
servete kar duyarsz, ahsi seimlere ve hrslara kar ise duyarl olmas gerekir. Eit ilgi ve
sayg hakknn sosyo-ekonomik alt yapsn oluturan kaynak dalmndaki eitlii salamak
iin dalmn doutan gelen yeteneklere ve servete duyarsz, bireysel seimlere ve kiisel
hrslara kar duyarl olmaldr. (Trkba, 2003, s. 94)
Dworkin kaynak eitliini piyasa dzeni ierisinde iki ekilde zer; birincisi, kaynaklarn
batan eit datlmas ve herkesin ald pay zerinde elde ettii kazanmlar adil olduunun
kabul edilmesidir. kincisi ise, kaynaklarn eit bllmesinin zorluundan dolay,
adaletsizliklerin ve hak edilmemi sonularn hukuki mdahalelerle onarlmaldr. Dworkin

Bayram, M.

75

adaleti iki piyasal bir ekonomik yap ile gvence altna almay dnmektedir. Bunlardan
ilki, her trl dei toku, ticari faaliyetin yapld serbest piyasadr. kincisi, piyasada oluan
ekonomik dengesizlikleri srekli yeniden kuracak sigorta piyasasdr. (Salam, 2008, s. 53)
Dworkine gre u anki kaynak dalm yle dengesizdir ki, var olan koullarda bir sigorta
sistemiyle bunun dzeltilmesi olduka zordur. Bu nedenle mevcut oyuna son verip katlar
yeniden datmak ve yeni oyunun adaletli olabilmesi iin srekli yeniden dzeltme yapmak
gerekir. (Trkba, 2003, s. 93) Bylece kaynaklarn eitlii; insanlarn yatrmlar ve
harcamalar konusunda farkl seimler yaptklar iin refah dzeylerinin de farkl olduunu
yadsmaz. Eer insanlar ayn zenginlik ve ayn kaynaklarla balang yaparlarsa da daha pazar
ilemleri sonucu bazlar dierlerinden daha zengin olabileceklerdir. Kaynaklarn eitlii
kavram, insanlarn yetenekleri ve kaynaklar bakmndan farkl olduunu kabullenir ve bu
nedenle pazarn nasl dllendirdiinin tesinde daha az yeteneklinin eitlenmesinin yollarn
arar. Bylece zenginlik, salk ve yetenek asndan doutan gelen, yerleik eitsizliklerin,
kaynaklarn yeniden datm yolu ile dengelenir.
Sonu ve Tartma
Dworkin, adaleti hak sorununa indirgemi ve sz konusu hakkn temeline de datc adaleti
yerletirmitir. O insanlar arasnda hakk gerekletirmek iin ynetimlere adaletin
gerekletirilmesi yolunda olduka ilgin dzenlemeler nerir. Dworkinin buradaki amac
avantajl ve dezavantajl durumunda olan kiileri eitlemektir. Bu amala Dworkin, birok
adalet modeli (refah eitlii, zevk eitlii, kaynak eitlii vb.) arasnda insanlar eitleyecek
olan kaynak eitliini savunur. nsanlarn tercihlerini ve zevklerini gz nnde bulunduran bir
datm adil deildir. nk insanlar farkl zevk ve yetenektedirler. Dolaysyla insanlar refah
asndan eitlenemez. Ancak insanlar kaynak asndan eitlenebilir. Dworkine gre kaynak
eitliindeki; ak artrma, kskanlk testi ve sigorta modeli adaletli bir yapnn
temelleridir. Eitliin salanmas adna ak artrma dncesini savunan Dworkin, eitli
varsaymlar retmi ve bunlarn sonularn analiz etmeye ve hedefe ulamaya almtr.
Ak artrma, kaynak eitliini merkeze alan bir sistemin hayata geirilebilmesi iin
balangta mevcut olan kaynaklarn eit bir ekilde datlmasn salamak amacyla
yaplmaktadr. Kskanlk testi ise; ak artrma sonunda kiilerin kendi kaynaklarn
bakalarnn kaynaklarna tercih edip etmediklerini aratrmak amacyla yaplr. Eer herkes
kendi kaynandan memnun ise dalm adil yaplmtr. Sigorta modeli ise; sonradan
oluacak eitsizlikleri telafi etmek iin yaplan kaynak datmdr. Buradaki eitsizlikler

International Journal of Humanities and Education

76

kiinin kendi istemi dnda dt eitsizliklerdir. Dolaysyla Dworkin, modern

toplumlarda adaletli bir yaamn kriterlerini ortaya koymaya almtr. Ancak Dworkinin
adalet teorisi bir varsaymdan teye geemez. nk ortaya koyduu adalet ilkeleri tamamen
varsaymsal bir durumdan hareketle oluturmutur. Varsaymsal durum ile modern-somut
toplum arasnda uurumlar vardr. Varsaymsal durumda uygulanabilir olan bir teori somut
olaylarda uygulanmayabilir. Bylece Dworkinin teorisi her ne kadar eitlik temelli bir yapya
sahip olsa da topik olmaktan kurtulamaz.
Kaynaka
Aristoteles, (2009). Nikomakhosa Etik, (S. Babr, ev.). Ankara: Bilgesu.
Arneson, R. (2005). Cracked Foundations of Liberal Equality, (Ed. Justine Burley).
Blackwell Publishing, 79-98
Boroval, M. (2002). Adalet, Eitlik ve Sorumluluk, stanbul: Toplum ve Bilim.
Brown, A. (2009). Ronald Dworkins Theory of Equality, London: Macmillan Publishers.
Clayton, M. Williams, A. (2004). Social Justice, Oxford: Blackwell Publishing.
een, A. (1981). Adalet Kavram, stanbul: Eren Basmevi.
Dworkn, R. (2007). Haklar Ciddiye Almak, (Ahmet Ulvi Trkba, ev.). Ankara: Dost
Kitabevi.
Dworkn, R. (2011). Justice For Hedgehogs, London: Harvard nivesity Press.
Dworkn, R. (2000). Sovereign Virtue: The Theory and Practice of Equality, Cambridge:
Harward University Press.
Dworkn, R. (1981). What is Equality? Part 2: Equality of Resources, Philosophy and Public
Affairs, Vol: 10, No: 4, Princeton University Press, 283-345
Griz, A. (2013). Adalet Kavram, Trkiye Felsefe Kurumu Seminerler Dizisi:11, Ankara:
Drdnc Bask.
Kymlicka, W. (2004). ada Siyaset Felsefesine Giri, (Ebru Kl, ev.) stanbul: Bilgi
niversitesi Yaynlar.
zkk, G. (2002). Ronald Dworkinde Adalet ve Haklar, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi
Arkivi 5, 98-106
Platon, (2000). Devlet, (Sabahattin Eybolu, M.Ali Cimcoz, ev.). 2.bask, stanbul: Kltr
Yaynlar.
Rosen, M. Wolff, J. (2006). Siyasal Dnce, (Sevda alkan, Hamit alkan, ev.).
Ankara: Dost Kitabevi.
Salam, R. (2008). Liberalizm, Adalet ve topya, 1.Bask, Ankara.
Trkba, A. U. (2003). Haklar Hakkaniyet, Btnlk ve Adalet: Dworkinin Adalet
Perspektifi, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi 9. 88-95.

Bayram, M.

77

Extended Abstract
Dworkin derives justice principles from just one right. He derives the source of justice that is
all rights and freedoms from a political principle which is stated like that government must
promote to its citizens equal concern and respect. The right of equal concern and respect
is in the basis of everything more than being a right. Dworkin derives two different rights
from equal concern and respect. The first one is the equality of treatment right. This
right means distribution of some opportunities and resources. The second one is being
treated equally right. This right does not mean the distribution of opportunities but to show
the same concern and respect to everybody equally. Equality is a popular and a mysterious
political ideal as well. People might be equal according to result of being unequal in some
rights. For example, people who have the same level of income will definitely have different
level of satisfaction. This situation, however, does not mean that equality is not worthless
ideally according to Dworkin. The question that must be answered is what kind of equality is
important for Dworkin. There are many equality definitions according to Dworkin. Which
one of those definitions is the best? According to him, this situation might be defined in
different types. For example, if one claims that people soul be equal in terms of income, he
or she will also claim a society as treating its citizens like they are equal when the society
has the same level of income. One who claims people might become happy when they are
equal, will claim a different theory. According to Dworkin the problem is that: which one of
those theories is the best one. Dworkin handles this question from distributive justice
perspective. He assumes that, a society must choose one of different alternatives in order to
distribute Money or other resources to citizens. He puts forward choosing the best alternative
that treats its citizens as being equal. If it is demanded to provide equality between citizens,
their lifes must be made equal or provide them the means for it. The most important one is
distributing resources equally. He produces a variety of presumptive scenarios, analyzes
results of those scenarios and tries to reach goal in order to provide distributive justice. Like
John Rawls, Dworkin also founds his justice theory proceeding from a presumptive
situation. The scenario goes like that, a group of people are isolated in an island where there
is nobody and no food because of sinking of their ship. They will be rescued only after years.
Therefore, they think resources in this island are ownerless and want them to be shared
between them equally. Following principles should be mentioned to share resources equally.

International Journal of Humanities and Education

78

Principles like auction, the envy test and insurance model should be applied. Firstly,
Dworkin tries to determine a situation in which nobody has the envy of others because of
sharing resources equally. However, it was understood that this situation would not be just
even though resources were distributed equally. Because distribution from a different box
may make people happier (benefit-welfare) or meet needs better. Therefore, making an
auction would be permitted by protecting the principle of not being jealous of others. Even
in the situation of equal distribution, the criteria of not being jealous of others would not be
enough for a just distribution. So, for Dworkin the only solution for this problem is auction
of remaining resources after the first distribution in which people are jealous of others.
According to him, justice will be established with a auction based trade. The reason of
auction is equal distribution of initial resources in order to establish a resource equality
based system. Dworkin investigates two chance factor to prevent future inequalities. The
first one is selective chance which resulted from persons own unsuccessful. The second
one is rough chance which is out of persons own choices. Dworkin tries to compensate
this rough chance to prevent inequalities. For this purpose he brings insurance system.
According to him, insurance system compensates unluckiness of people. For example, harm
of lightning to the field or attacks of a wolf to herd are a situation which occurs out of
control of persons. These situations may be compensated by the insurance system. However,
the unluckiness which are out of control of people cannot be compensated. So, Dworkin
tried to prevent unjustness of distribution of resources with the envy test, auction and
insurance model.