Gven, U. Z. ve Ergur, A. (2014).

Dnyada ve Trkiyede mzik sosyolojisinin

yeri ve geliimi, Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 29. Say, 2014/2, s.1-19

Dnyada ve Trkiyede Mzik Sosyolojisinin Yeri ve Geliimi

Uur Zeynep Gven*, Ali Ergur**
zet: Bu makalenin ana amac mzik sosyolojisinin dnyadaki ve Trkiyedeki yeri
ve geliimini incelemektir. ncelikle, dnyada mzik sosyolojisinin tarihsel geliimi
ile alann kapsam ve snrlar belirtilerek, Trkiyede modernleme sreci ile imlenen
mzik sosyolojisi alannn douu, alann belirginlemesindeki toplumsal arka plan
ve erken dnem almalar analiz edilmitir. Kentleme, g, kreselleme gibi sosyolojik olgular ile kltr endstrileri ve yeni iletiim teknolojilerinin, mziin toplumsal kullanmn hangi alardan dntrdnn incelendii makalede, daha sonra
mziin retimi, almlanmas ve tketiminin karmak yapsnn sosyolojiye hangi
alardan konu olduu aratrlmtr. Belirtilen erevede, Trkiyede mzik sosyolojisi alannda ortaya konulan eserlerin, allan alanlarn genel deerlendirilmesi ve
gncel tartmalarn ortaya konulmas hedeflenmitir. Bu anlamda, makale mziin
toplumsal bileenlerini ve ilevlerini incelerken, mzik sosyolojisi tarihini gn na
karmay amalamaktadr.
Anahtar Kelimeler: Mzik Sosyolojisi, Mzik Kltr, Toplumsal Tarih,
Modernleme, Toplumsal Deime

The Position and the Development of Sociology of Music in the World

and in Turkey
Abstract: The main objective of this article is to explore the position and the development of sociology of music in the world and in Turkey. To begin with, following
an evaluation of the historical development, the content and the limitations of this
field, the article analyzes the emergence of sociology of music in Turkey marked by
the modernization process, its social background and the early works. Examining the
ways in which many social phenomena such as urbanization, migration, globalization
along with culture industries and new communication technologies altered the social
uses of music, the article further checks up on the means through which the complex structure of the production, reception and consumption of music is subjected to
sociological analysis. Within this framework, this article aims to put forth the major
works within sociology of music, an overview of the areas of study as well as the current issues and debates in Turkey. In this sense, this article intends to go through the
social components and functions of music while shedding light onto the history of
sociology of music.
Keywords: Sociology of Music, Music Culture, Social History, Modernization, Social
Change
Yrd. Do. Dr., Yeditepe niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Sosyoloji Blm.
Prof. Dr., Galatasaray niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Sosyoloji Blm, aergur@
gsu.edu.tr.
*

**

Sosyoloji Dergisi, 2014/2, 3. Dizi, 29. Say

Mzik Sosyolojisinin Geliimi ve Kavramsal Snrlar

Mzik sosyolojisi, mzik ve toplum arasndaki karlkl, ok boyutlu ve
ok anlaml ilikiyi inceleyen sosyolojinin alt dallarndan biridir. Bir sanat dal
olarak mziin toplumsal bileenlerini; siyaset, din, ekonomi, kimlik, cinsiyet
ve gndelik hayat pratikleri gibi alanlar ierecek ekilde, paral ve dinamik
kltrel rntlerini incelemeyi hedeflemektedir. Bu sayede, hem mziin
hangi toplumsal koullar erevesinde yaratlp bir eser ya da rn olarak ortaya konulduunu anlayabilmek hem ortaya konulan mzik zerinden toplumun iinde bulunduu koullar hakknda yorum yapmak ve karsamalarda
bulunmak mmkn hale gelmektedir.
Mzik sosyolojisi, mziin retimi, temsili, almlanmas ve tketimi, mziin ekonomi politii, toplumsal kullanm ve ilevlerini kapsamakta, sosyoloji alanndaki farkl kuramsal yaklam ve aratrma yntemlerinin kullanld
incelikli bir aratrma alanna iaret etmektedir. Bir toplumda hangi toplumsal snf, etnik ya da cinsiyet gruplar hangi mzik trlerini tercih etmektedir?,
Bir kentin hangi blge ya da semtlerinde, ne tr konser vb. mzik aktiviteleri, hangi sebeplerden tr daha fazla yer almaktadr?, Mzik endstrisi
hangi mzik trlerini, sanatlar ya da eserleri, hangi kanallar araclyla,
ne tr yntemlerle pazarlamaktadr? eklinde formle edilebilecek sorular
araclyla, bir yandan, sosyolojinin kentleme, kapitalizm, g, toplumsal
tabakalama gibi alanlarn kapsayan makro-sosyolojik bir perspektif iermektedir. Dier yandan ise, Gndelik hayatta kurulan toplumsal ilikilerde mzik beeni ve tercihlerinin rol nedir?, Bir konsere gidildiinde mzisyen ve
dinleyici arasndaki etkileim dzeyi nedir?, Ergenlikten gen yetikinlie
geerken, toplumsal aidiyet grubu belirlemede genlerin mzik tercih ve kullanmlarnn rol nedir? gibi sorular ise, alann sembolik etkileimcilik ve
dramaturjik yaklam gibi bir toplumda yz yze kurulan iliki ve etkileimler
kapsamnda mikro-sosyolojik perspektifine iaret etmektedir.
Dnyada Mzik Sosyolojisi
Trkiyede mzik sosyolojisinin geliimini incelemeden nce, dnyada bu
alann douu ve geliimine ilikin genel bir deerlendirme, lkemizdeki almalar anlamlandrmak iin elbette yararl ve gerekli gzkmektedir. Mzik
sosyolojisi, sosyoloji biliminin grece gen alt dallarndan biridir. Mzik
tarihinin insanlk tarihi kadar eski olduu kabul edilmekle beraber, mziin
toplumsallna ilikin almalar olduka yakn bir dnemde ele alnmaya
balanmtr. Fransz htilali bata olmak zere dnya toplumsal tarihinin akn deitiren siyasi devrimler, Endstri Devrimi, kapitalizmin ykselii, hzl
kentleme ve toplumsal hareketler sebebiyle sosyoloji bilimine duyulan ihtiya, ok gemeden toplumsal deimenin nemli bir bileen ve taycs olan

Gven, Ergur / Dnyada ve Trkiyede Mzik Sosyolojisi

sanat ve mzik alannn nemini akla getirmitir. Nitekim sosyolojinin kurucu isimleri arasnda yer alan Max Weber, daha getiimiz yzyln balarndan
itibaren, mzik sosyolojisinin douuna ilikin temel kavram ve dnme biimlerini ortaya koymas bakmndan byk nem tekil eder.
Weber, Mziin rasyonel ve sosyal temelleri (1958) balkl eserinde,
harmoni, melodi, notalama sisteminde ve mzik aletlerinin retiminde standartlama bata olmak zere, Batl ve modern toplumlarda kapitalizmin ykseliine yol aan esiz bir unsur olarak belirledii rasyonelleme kavramnn,
mziin kullanm ve toplumsal ilevinde de merkezi rol oynadn gsterir.
Ayrca, ayrntl bir ekilde, teknik, ekonomik ve toplumsal ilikilerin modern
mziin ve mzik aletlerinin ekillenmesindeki etkisini ortaya koyar. Weberin mzik analizinde toplumsal snf, merkezi bir rol oynamakla beraber,
ekonomi ve kltr alann, hatta iklim faktrn bile sosyo-mzikal incelemelerine dhil etmitir (Turley, 2001, s. 635). Aslnda Gney Avrupada icat
edilen piyanonun, iklimin daha souk olmas sebebiyle daha ev merkezli, ev
ii hayat nem tayan kuzey Avrupa lkelerinde daha abuk benimsenmesi
ve yaylmasn bunun en belirgin rnei olarak vermektedir. Antik dnemden
modern dneme geii kapsayan uzun sre boyunca mzikteki mistik ve zor,
bir baka deyile, irrasyonel elerin elimine edilmesi, Weberin tarih ve sosyoloji alanlarn birletirdiini de ortaya koymaktadr (Botstein, 2010, s. 183).
Sosyolojik dnce tarihinin en nemli erken dnem Alman dnrlerinden
Georg Simmel de, tonal ve atonal mziklerin konserlerinin yer ald evreye
dikkat ekerek (Simmel, 1980, s. 31) mzik-d dnyada/alanda (extra-musical world) mziin temsili zerinden mziin toplumsal anlamn sorgulamtr. Ayrca, mzik cemaatleri (musical community) ve beeni kamular (taste
groups) zerine eilerek bugnk dinlerkitle analizlerinin de tohumunu atmtr (Etzkorn, 1964, s. 101-17).
Dnyada mzik sosyolojisinin geliimine bakldnda gnmze dein
gelmi gemi en etkili mzik sosyolou olarak kabul edilen Frankfurt Okulu
dnrlerinden Theodor W. Adorno n plana kmaktadr. 1944 ylnda,
yine ayn ekolden bir baka dnr Max Horkheimer ile beraber yaynlad
Aydnlanmann diyalektii eserinde kltr endstrisi kavramn analiz etmitir.
Buna gre, mziin, standartlam, birbirinin ayn ve tandk (familiar) melodi ve kalplar araclyla kitlelerin zevk ve beenilerini nasl maniple ettiini ve bu durumun nasl aamal bir yabanclama ve eyletirmeye yol atn
ortaya koymutur (bkz. Adorno ve Horkheimer, 1979 [1944]). Mziin feti
karakteri ve dinlemede gerileme ile sahte-bireyselleme mzik sosyolojisi
literatrne katt temel kavramlarn banda gelmektedir. Ciddi mzik ve
hafif (popler) mzik olarak belirledii iki alan arasndaki ayrm ve oluturduu sekiz temel dinleyici tipolojisi de sonraki onyllarda yaplacak dinlerkitle

Sosyoloji Dergisi, 2014/2, 3. Dizi, 29. Say

analizlerine zemin hazrlamtr (bkz. Adorno, 1991; 1994; 2002). Bununla beraber, Adornonun yaklam, fazla deterministik ve elitist olmas ya da
kavramsallatrmalarnda baz eksik ynler olduu dorultusunda zellikle
son birka on ylda eletirilmitir. Buna rnek olarak, Gendron (1986, s. 26)
standartlam retim biimi anlamnda ortak ynleri bulunmakla beraber,
mzik eserlerinin (textual artifact), araba gibi dier sanayi rnlerinden (functional artifacts) incelikli ve farkl balamlarda kullanlabilme olana bakmndan ayrlmas gerektiini vurgular. Cook (1996) ise, Adornonun grlerinin
kullanm deeri ve tketici ihtiyac ilikisi bakmndan geerliliini bir lde
koruduunu, ancak artk pazarlama ve reklamn bizatihi sylem ve ileyi olarak deerinin mzik eserlerinin de dahil olduu kitle rnleri kadar n planda
olduunu syler. Bu eletirilerle ilgili, yalnzca Trkiyedeki eserlerin incelendii makalenin nc blmnde de, Trk sosyal bilimcilerinin Adornonun
kavramsallatrmalarna ynelik eletirilerine deinilecektir.
Erken dnem mzik sosyolojisinin ardndan, alann temelini oluturan artk yerli yerine oturmu kavramlar nda, 1950lerin balarndan itibaren
mutlak estetik ve sanat balamnda deerlendirildiinde de mzik olgusunun
toplumsal evre ve kltrden bamsz olmayacana vurgu yapan eserler (bkz.
Silbermann, 1955; Supii, 1960) ortaya konulmaya balanmtr. Elbette
mzik sanatnn toplum iinde konumlandrlma giriimi, mziin performans, temsil, datm ve tketimine ilikin snflayc kavramsal almalarn
(bkz. Besseler, 1959; Ratcliffe, 1961; Attali, 1977; Becker, 1997) nn amtr. Buradan mzik sosyolojisi alannn gnmzde de ierii derinleerek genileyen dinlerkitle zmlemeleri berraklamaya balamtr. zellikle,
toplumsal aktrn sahip olduu ekonomik, sosyal ve kltrel kapitallere gre,
sanat ve mzik alanndaki beeni ve tercihlerini de ekillendirdii dncesi,
Fransz dnr Pierre Bourdieu (1977; 1984) ile belirginlemitir.
Popler kltr ve medyann etki analizleri erevesinde, 1970lere doru
gelindiinde, mzik sosyolojisi, artk iletiim bilimleri ve kltrel almalar
alann da ieren disiplinleraras bir mecra halini almtr. Bir toplumun yapsna ayna tutan mzik beeni ve tercihlerinin analiz edilmesi giriimi bir
yandan da, yalnzca toplumsal snf deil, genlik almalar ile de ba kurup
(bkz. Johnstone ve Katz, 1957), ilerleyen onyllarda medya etkisini de kapsamna katan almalara yn vermitir (bkz. Bontinck, 1994). Mzik sosyolojisinin bu genileyen kapsam, Birmingham Kltrel almalar Okulu dnrleri ile beraber dinleyici zmlemeleri, feminist kuram (bkz. McRobbie,
1999), altkltr almalar ve medya analizleri ile ilikilenmitir. Medya ve
mzik ilikisi, 2. Dnya Sava yllarndan itibaren propaganda arac olarak
kullanlmasndan balayarak, kitle iletiim teknolojilerinin byk bir ivme ile
gelitii 90l yllarn sonunda itibaren ise, kresel a dhilinde, gndelik ha-

Gven, Ergur / Dnyada ve Trkiyede Mzik Sosyolojisi

yatn her anna nfuz etmeyi baarm sosyal medyadaki kullanm ve ilevini
kapsayan ok sayda bilimsel aratrmaya konu olmutur (bkz. Wangerme,
1971; Malm, 1993; Jones, 2000).
Mzik altkltrleri konusunda mihenk ta eser olarak deerlendirilen
Hebdigein Altkltr: Tarzn anlam (1979) almasnn ardndan, ilerleyen dnemlerde yalnzca mzik altkltr deerlendirmelerine (bkz. Jenks,
2005) deil, artk altkltr kavramnn mzik kltrlerini etraflca aklamada yetemedii aamada yerini alan yeniliki kavramlara da rastlanmaktadr.
Mzisyen ve dinleyicilerin kentin belirli bir alannda etkileimlerini ifade eden
musiciking (Small, 1998), lokal ya da translokal mzik sahnesi (music scene)
(Bennett ve Peterson, 2004), mikromzikal sahne (Slobin, 1993), minr mzik (Cler ve Messina, 2007) bunlardan yalnzca birkana rnektir. 1960l
yllardan itibaren yalnzca kavramsal ve metodolojik almalar deil, toplumsal hareketler ve egemen ideolojilere kart-kltrlerin, zellikle rock ve dier
protest trler ile toplumsal olan mzikle ifadeleri alann alma sahalarndan
biri haline gelmeye balar (bkz. Frith, 1978). Rock mzie ilikin toplumsal
zmlemeler ise yalnzca altkltr incelemeleri deil popler mzik almalarnn da bir paras olagelmitir. Popler mzik almalar ise 1950lerden
itibaren mzik sosyolojisi kapsamna girecek ekilde, Tin Pan Alley dnemi
incelemesinden popler kltr imgeleri haline gelen Beatles, Elvis Presley gibi
mzisyenlerin sosyolojisine evrilip, pop mziin piyasas, ileyi ve etki alanna uzanan almalarla devam etmitir (bkz. Riesman, 1950; Tagg, 1982; Lull,
1992; Inglis, 1996). 1980lerden gnmze ise mzik sosyolojisi alannda,
kuramsal ve metodolojik yaklamlarn sorgulanmas, yeniden ele alnmas ile
devam etmekle kalmam, kreselleme, okkltrllk ve postkolonyalizm
ekseninde mziin toplumsal izdm incelenmeye devam edilmitir (bkz.
Stokes, 2004; Kroier, 2012). Ezamanl olarak, g olgusunun ya da farkl
tezahrleri olan zgl snf atmalarnn sonular ile balantl olarak, kent
yaamna uyum salamadaki skntlarn ifade bulduu, punk, grunge, hiphop gibi mzik trlerinin kltrel erevesini aratran almalar dnya apnda bilim insanlarnn ilgisini ekerek mzik sosyolojisinin farkl disiplinler
ile olan etkileimini giderek arttrmtr.
Mzik Sosyolojisi: Alann Snrlar
Mzik sosyolojisi getiimiz yzyl bandan itibaren, mziin toplum
iindeki anlaml yerine duyulan ilgi ve meraktan balayp kendi kuramsal altyap ve metodolojisini olutururken, mzik ve toplum ilikisini sorgulamann
getirdii disiplinleraraslk sayesinde, felsefe, psikoloji, antropoloji, mzikoloji, iletiim alan gibi sosyal ve beeri bilim dallarnn aratrma kapsamna
girmitir. Amerikal etnomzikolog John Blackingin (1973) insanolunun ne

Sosyoloji Dergisi, 2014/2, 3. Dizi, 29. Say

kadar mziksel olduu sorusunu1 aklda tutarak, zellikle mzii konu edinmi; mzik zerinden bir toplumu ve kltr anlamlandrmaya ynelik disiplinlerden etnomzikoloji, mzikoloji ve mzik sosyolojisi arasnda aslnda ne
kadar esnek snrlar olduu grlebilir.
Etnomzikoloji, mzik hakknda kavramsallatrmalar, mzie ilikin
davran ve tavrlar ile mziin bizatihi kendisini ieren analitik dzeyi
kapsayan modeliyle (Merriam, 1964, s. 32) mzikolojiden ayrlr grlmektedir. Mzikolojinin, Guido Adler ile amalar, yntemi ve sistemletirilmesinin
ardndan, gnmzde bu disiplin yalnzca Bat mziinin teknik zellikleri
ya da tarihinden ibaret olmaktan uzaktr. Dahas, sistematik mzikoloji, etnomzikoloji, tarihsel mzikoloji gibi alt dallar sunmaktadr. Bir baka deyile,
gnmzde artk her iki disiplinde de, tpk mzik sosyolojisinin asl amac
olan mzik-toplum-kltr ilikisini anlamlandrmak hedefler arasnda nemli
bir yer tutmaktadr.
Mzik antropolojisinin, etnomzikoloji ile kimi zaman ayn anlamda kullanlmas dikkat ekebilir. Bu durum, antropoloji biliminin kklerinde izi
bulunan, Bat-d, modern-olmayan, tekinin kltrnn merak edilip aratrlmas ile ilikilidir. Buradan hareketle balangta, literatrde (bkz. Seeger,
1958; Merriam, 1964; Myers, 1992) Batnn sanat mzii ve popler mzikleri dnda kalan, geleneksel ve yerel olann yer ald mzik kltrlerinin
incelendii bir alan olarak yer almaktayd. Ancak gnmzde, artk etno
nekinin anlam ieriinde dnmler olmas; antropoloji biliminde de tekinin uzakta olmad, farkl kltrlerin bir arada yaad dncesi, tam da
kreselleen okkltrl kent yaam sylemi ile yeniden ekillenmekte olan
sosyoloji alan ile kesimekte, etnomzikoloji alann mzik sosyolojisi alanna
daha da yaknlatrmaktadr.
Ayn anda hem kltrn bir bileeni olarak mzik, hem kendi yaps ve i
dinamikleri olan mzik kltr incelemeleri, mzik sosyolojisinin kapsamna
girmektedir. Gnmzde, etnomzikolojinin douundan var olan Bat-d,
yerel ya da krsal olann mzik kltrne duyulan ilginin aksine, mzik sosyolojisinin kapsamnda, niceliksel ve niteliksel aratrma yntemleri kullanlarak
gerekletirilen sosyolojik saha almalar ile bileenleri incelenen, endstriyel, modern, kentlemi toplumlardaki mzik kltrleri yer almaktadr. Buna
ek olarak, mzik sosyolojisi alan, kurumsal bir mzik eitimi gemii, besteleme ya da performans becerisi, mzik tekniklerinde uzmanlk, mzik tarihine
vkf olma gibi n koullar art komadndan, sosyoloji yapan bilim insanlarnn mzii aratrmas; mzik zerinden toplumu anlama almasn ifade
etmektedir. Bu durumda, aratrlan mzik kltrnn niteliklerine ve hangi
amala, hangi a(lar)dan ele alndyla balantl olarak, mziin kendisine
1

Eserin de ad olan orijinal soru u idi: How musical is man?

Gven, Ergur / Dnyada ve Trkiyede Mzik Sosyolojisi

ilikin analizlerin yer alma boyutu ve snr deikenlik gsterebilmektedir.

Burada snr belirlerken dikkat edilmesi gereken bir husus, almann mzik odakl olmasndaki nemdir. Yani, siyaset, kimlik, g, etnisite, toplumsal
hareketler, snf vb. alanlardan hangisi zerinden ina edilirse edilsin, yaplan
toplumsal zmlemelerde mzik kltrnn nemi; belirli bir kltr iinde
bahsi geen mziin nemi, nitelikleri ve bileenleri zerinde vurgu olmaldr. Bir baka deyile, sosyolojinin bir baka alt dalnda, sz gelimi siyaset
sosyolojisi veya toplumsal cinsiyet alannda alma yapan bir bilim insannn,
aratrmas srasnda karsna km bir mzik kltrnden bahsetmesi ya da
almasnn ieriinin bir ksmn buna ilikilendirmesi elbette bu almay
mzik sosyolojisi alannda yaplm bir alma klmamaktadr.
Trkiyede Mzik zerine Dncenin Tarihesi
Trkiyede mzik sosyolojisi alannda almalarn sosyolojik eser klliyat
iinde grece yakn bir tarihe ncelenebilir ve sayca snrl oluu, Trkiyede
mzik ve toplum ilikisinin neminin kavranmasnn da ge gerekletii anlamna gelmemektedir. Aksine, mzik ve toplumsal deime zerine dncenin tohumlarnn erken Cumhuriyet dneminden nce atlmaya baland sylenebilir. Gerek getiimiz yzyl bandan beri devlet iinde ve devlet
eliyle, ierik, teknik ve ideolojik olarak dnen mzik eitimi ve mziin
kullanm amalar, gerek tarihsel olarak onyllarla ifade edilerek yenilik ve deimelerin saptanabilecei hem ana akm hem alt kltr mzik trleri, alanda
ncelikli belirleyen olarak modernleme kavramna iaret etmektedir.
Trkiyede modernleme srecinin, Cumhuriyet dneminden nce Tanzimat Dnemi uygulamalaryla batllama eilimi ile belirginleip var olan
geleneksel yaplarn zlmesiyle balad dnlmektedir (bkz. Ahmad,
1994; Zrcher, 1995; Mardin, 2002). Modernleme srecinin mzik alanndaki yansmas kapsamnda, 1826 ylnda Sultan II. Mahmutun Mehterhaneyi lavedip yerine Batl saiklerle kurumsal nitelii oluturulan Muzika-y
Humaynu kurmas nemli dnm noktalarndan biri olarak kabul edilmektedir. 1924te Muzika-y Hmayn, Riyaset-i Cumhur Musiki Heyetine
(bugnk Cumhurbakanl Senfoni Orkestras) evrilecektir. Bu kkl deiiklii takip eden ilk ylda nl talyan opera bestecisi Gaetano Donizettinin kardei Guiseppe Donizettinin repertuar oluturmak ve eitim vermek
amacyla kurumun bana getirilmesi ile mzikte modernleme srecine hz
katmtr. 1797de III. Selim dneminde sarayda ilk operann sergilenmesine kadar ncelenebilecek batya yzn dnme, ge Osmanl dneminde
Klasik Trk Musikisi icraclarndan Hac Arif Bey gibi isimlerin, daha ksa,
grece daha rahat anlalr ve aklda kalc bir form olan arkya ynelmesi,
zellikle gayrimslim tebaadan kadn temsilcilerin yaygnlatrd kanto tr

Sosyoloji Dergisi, 2014/2, 3. Dizi, 29. Say

ile kamusal ve elenceye dnk mzik performanslarn tantmas cumhuriyet

dneminde kltr, sanat ve mzik alanlarndaki batllama projesine temel
hazrlamtr.
Modern cumhuriyetin temel ilkelerinden birinin, ulus-devlet iinde milli
musiki inas olduu gz nnde bulundurulduunda, Cumhuriyetin kurucu
kadrosunda yer alan ideologlardan, Trkiyede sosyolojinin de kurucu ismi
olarak kabul edilen Ziya Gkalpin, Trk hars ve Bat medeniyetinin birletirilmesine yapt vurgu nem kazanmaktadr (Gkalp 1997 [1923]). Halk
trklerinin derlenmesi ve Bat teknii iinde armonize edilmesi, hem halk
kltr hem Batnn sanatna nem vererek milli musikinin yaratlmas bu
kapsamda yer almaktayd. te bu erken Cumhuriyet dneminde Trkiyenin
mzik evreni, bir yandan, bizatihi bu modernleme projesinin iinde yer alm besteci ve mzikbilimciler (bkz. Saygun, 1936; 1938; 1981) tarafndan
deerlendirilmitir. Dier yandan ise, Anadoludaki halk mzii trklerini
derleme ve inceleme almalar ile hem Trk mzikbilimcileri (r. Sarszen, 1962; Gazimihal, 1975) hem Trkiyeye davet edilen dnemin etnomzikologlar (r. Paul Hindemith ve Bela Bartok) tarafndan gerekletirilerek,
mzik ve beraberinde mziin toplumsal anlam zerine eserler konulmaya
balanmtr. Klasik Trk Mzii, Trk Halk Mzii, ada Trk Mzii,
askeri mzik ve popler mzikler, farkl trler zerinden mziin toplumsal
izdm ile ilgilenen Rauf Yekta, Muammer Sun, Yaln Tura, Filiz Ali, lhan
Usmanba, Blent Aksoy, inuen Tanrokur, Gltekin Oransay gibi mzikbilimciler2 iin 20. yzyln ilk yarsndan itibaren toplumsal zmlemelere
olanak salamtr.
Erken Cumhuriyet dneminin batllama ve modernleme ile imlenebilecek mzik evreni, ilerleyen onyllarda batnn mzik kltrleri ve altkltrlerini takip etme, model alma ve uyarlama ile sreklilik gstermi ve bu dorultuda mziin toplumbilimsel zmlemelerine konu olmutur. 1950lerden
nce tango ile balayp, 1955ten itibaren Trk rock gruplar ve ezamanl olarak, dnemin popler yabanc paralarnn Trke ark sz yazlarak yeniden
dzenlendii aranjman dnemi ile beraber zellikle n plana kan popler
mziklerin, toplumun farkl katmanlarn etki altna almaya muktedir oluu,
ilerleyen dnemlerde Trkiyede mzik sosyolojisi almalarn, dnya mzik
sosyolojisi literatrne yaknsatarak popler mzik almalarna balang
oluturmutur. Dorudan sosyolojik almalar olmamakla birlikte, Trk Pop
Mzii Tarihine ilikin derlemeler (bkz. Dilmener, 2003; Meri, 2006) ya da
dnya apnda popler mziklerin Trkiyede hangi yap, ilikiler ve kanallar araclyla anlam bulduuna dair denemeler (bkz. Dorsay, 2003) de alan
Burada ad geen deerli aratrmaclar, tarihsel zmlemede rnek tekil etmesi asndan
seilmi olup, alana katk salam baka pek ok deerli bilim insan da bulunmaktadr.

Gven, Ergur / Dnyada ve Trkiyede Mzik Sosyolojisi

akademi dna tamaya yardmc olmutur. Aslnda, Trkiye mzik tarihi

de, toplumsal tarih ile paralellik gstermekte ve almalar bu ynde ekillendirmektedir. Bununla beraber, Trkiyede niteliksel veya niceliksel aratrma yntemleri ile saha almas, gzlem, literatr taramas, karlatrmal
deerlendirme vb. teknikler ile retilmi, bir baka deyile mzik sosyolojisi
alannda ortaya koyulmu bilimsel eserlerin says, Trk sosyolojik dnce
tarihi iinde, bilimin dier alt dallarna kyasla sayca az olmakla kalmamakta,
daha ziyade 1980lerden gnmze uzanan dnemde kaleme alnm olmalar
dikkat ekmektedir. Bu ifadeyi ayrntlandrmadan evvel, bir nceki blmde belirttiimiz alann snrlar ve disiplinlerarasln gzden karmadan,
burada sosyoloji alannda verilmi eserlerden bahsedildiini hatrlamakta
fayda vardr. Bu anlamda, makalenin son blm bu eserlerin kapsamna
deinmeyi amalamaktadr.
te yandan, Trkiyede mzik sosyolojisi alanna ilikin almalara,
mzik zerine dnlerek yazlm eserleri yaynlayan yaynevlerinin katks
byktr. Bu konuda, Pan Yaynclk, konu, kapsam ve eitliliindeki genilik ile dikkat ekmektedir. Erken dnem Cumhuriyet mzik sahnesi (bkz.
Tahirova, 2010), rehber niteliinde almalar (bkz. Aktze, 2010), Klasik
Mzik (bkz. atr, 1998), Trk Mzii (bkz. Aksoy, 2008), Halk Mzii (bkz.
Bagz, 2008), aznlk mzikleri (bkz. Duygulu, 2006), gncel mzik (bkz.
Reigle ve Whitehead, 2008), geni bir perspektiften mzik tarihi, mzik eitimi ve metotlar ile mzikoloji alanlarnda nemli eserleri okuyucuyla buluturmutur3. Hem Trke hem ngilizce dillerinde (makam zerine ngilizce
bir eser iin bkz. Aydemir, 2010) yaynlara yer veren Pan Yaynclk, ayrca
Pierre Lasserrein Nietzschenin mzik zerine dnceleri4 gibi eserlerin (Lasserre, 2007) de Trkeye kazandrlmasna katkda bulunmutur.
Benzer bir katky gerekletiren bir dier yaynevi de, on eser ieren
Mzik Bilimleri Dizisi ile Balam Yaynlardr. Bu kapsamda yer alan Edip
Gnayn 2006 ylnda yaynlanan Mzik sosyolojisi: Sosyolojiden mzik kltrne bir bak eseri, mzik sosyolojisinin dier bilimlerle ilikisine bakan,
sosyolojik terimleri aklayarak mziin nasl ele alnabileceine dair yorumlar
getirmektedir. Mzik sosyolojisi alannn isminin bizatihi getii bu ilk eserden sonra, yakn bir zamanda bir baka yaynevinden kan Musiki inklabnn
sosyolojsi (Ayas, 2014) eseri de, toplumbilim alanna yaplan vurguya bir rnek
tekil etmektedir. Ayn ekilde, mzik eitimi, mzik bilim ve biyografi kitaplar (bkz. Reinhard, 2007) dnda piyano eserleri ve partiturlar da yaymlayan
Burada anlan eserler, yalnzca sz konusu yaynevinin Trkiyede mzik sosyolojisi alannn
tantmna dorudan ve dolayl yoldan katksn aklama amacna uygun olarak, temsili ve betimleyici rneklendirmeler ile tamamlamak iin tesadfen seilmitir. Yaynevinden kan, yukarda sralanan alanlarn her birinde yer alan birbirinden deerli eserleri bulmak mmkndr.
4
Pierre Lasserre, Les Ides de Nietzsche sur la musique, Paris, Mercure de France, 1905.
3

10

Sosyoloji Dergisi, 2014/2, 3. Dizi, 29. Say

Sun Yaynevi de bu katkda nem tekil etmektedir. Ayrca Yap Kredi Yaynlar (bkz. Wicke, 2006) bata olmak zere dier pek ok yaynevi5 de mzik ve
toplum ilikisine deinen eserlere yer vermitir.
Ayrca, sosyolojik almalar ve akademik yaynlar, alan dndan da okuyucularla buluturan Toplumbilim dergisi de 1999 ylnda mzik zel says
kararak mzik sosyolojisi alanna da giren makaleleri okuyucuya ulatrma
hedefini gerekletirmitir. Ulusal dergicilik alannda ise, rnek vermek
gerekirse, Opus, Andante, Musiki Dergisi (on-line), Musikiinas gibi dergiler
sanat mzii arlkl olarak eitli toplumsal zmlemelere yer vermektedirler.
lkemizde mzik zerine dnmenin ne ifade ettii, bu alana duyulan
ilgi, alann kapsamnn ve konuya yaklamn nitelik ve yaygnlndaki
dnmleri genel bir deerlendirme yukarda yer almaktadr. te yandan,
lkemizde mzik sosyolojisi alanndaki eserlerin daha ziyade 1980li yllardan
itibaren berraklamaya balad grlmektedir. lkemizde mzik sosyolojisi
alanndaki bu eserlerin ve gncel tartmalarn deerlendirilecei nc
blmden nce lkemizde mzik sosyolojisinin belirginlemesinin arka
plannda yer alan toplumsal etmenleri ele alalm.
Trkiyede Modernlemenin Mzikteki Yansmalar
Bir nceki blmde bahsetmeye baladmz Trkiyede mzik sosyolojisi veya mzik zerine dnme gelenei, sinyallerinin verildii 18. yzyln
ardndan, 19. yzyl balarndan itibaren izlenebilen bir modernleme sreci
kapsamnda anlam kazanmtr. Zira mzikteki yapsal deimeler, toplumsal
dnm sreciyle yakndan ilgilidir. Mzik zerine felsefi, sosyolojik ve
mzikolojik almalar, deimenin olduu tarihsel dnem iinde ortaya
kmaya balamlardr. Dier yandan modernliin en nemli zelliklerden
biri olan rasyonellemenin, mzikteki dnm anlama, kavramsallatrma
ve kuramlatrma hedeflerini gzeterek sistemli bir dnsel etkinlik haline
gelmesine dorudan katkda bulunduunu iddia edebiliriz. Bu anlamda,
ncelikle modernleme srecini hazrlayan etmenlerin toplumsal altyapda ve
mzikte dnmlere yol am, ardndan Cumhuriyet dnemi ile beraber
hzlanarak mzik sosyolojisi alannn erevesini belirlemeye balamtr.
Trkiyede mziin retimi ve almlanmasndaki anlaml deimeler, Osmanl mparatorluunun siyasi anlamda gerileyie getii, bununla birlikKabalc Yaynlarndan dilimize kazandrlan Norbert Eliasn Mozart: Bir dahinin sosyolojisi
zerine (2000); iviyazlarndan evirisi kan James Lullun Popler mzik ve iletiim (2000);
Ayrnt Yaynlarndan A. J. Racynin Arap dnyasnda mzik, tarab kltr ve sanat (2003);
Dost Kitabevinden T. Henry Youngn Punk: Bir altkltrn oluumu (1999); Agora Kitaplndan Edward Saidin Mzikal naklar (2005); Cem Yaynevinden Faruk Yenerin u essiz
mzik sanat (1990), Trkiyede mzik sosyolojisi alann zenginletiren hem zgn hem eviri
eserleri kazandran yaynevlerinden birkana rnek olarak verilebilir.

Gven, Ergur / Dnyada ve Trkiyede Mzik Sosyolojisi

11

te ticari ve kltrel bakmdan kayda deer bir hareketlilik iine girdii 18.
yzyl balarndan itibaren gzlemlenir. Bu dnem, ykselen Avrupa uygarl
karsnda srekli kaybeden imparatorluun politikalarn, kurumlarn,
yapsn ve yaltmc tavrn gzden geirdii bir srecin balangcdr. 18. yzyl
boyunca deien bir gndelik yaam kurgusu sz konusudur. En azndan en
nemli liman kentlerinde ve dokuma merkezlerinde olumaya balayan bu
eilim, sosyolojik anlamyla modernleme olarak tanmlanabilir. Buna gre,
dnyayla daha ok temas kuran, ticari hareketliliin biimledii yeni bir kent
yaamnn ortaya kmaya baladn belirtebiliriz. Doal olarak, yabanc dil
bilmeleri ve ticaret yaamnn iinde bulunmalar nedeniyle gayrimslimler,
bu srecin nemli aktrleri olmulardr (zkaya, 1985, s. 146). Kukusuz, bu
Bat Avrupada gzlemlenen younlukta bir ticaret yaam deildir. Hatta Avrupa sanayi glerinin retim fazlalar iin pazar arama abalarnn bir sonucu
olarak clz Osmanl ticaret yaamnn greli canlanmasndan bile bahsedilebilir (Karal, 1983, s. 478). Ancak ticaret yaam, sektrel dengesi olmayan,
zaman iinde dalgalanmalar gsteren, uzun vadede imparatorluun, ykselen
Avrupa sanayi gleri karsnda kaybetmesine neden olan bir belirsizlik iinde olmutur. Merkantil bir iktisad siyaset gtmeyen ancak ticaretin nemini
kmsemeyen Osmanl Devleti, sermaye birikimini mmkn klacak bir
retim biimini ortaya karamamtr (Timur, 1989, s. 39). Ancak, younluu ne kadar kstl olursa olsun, 18. yzyldan itibaren, ticari hareketliliin,
estetik eitlilii, bireysel ynelimleri ve yeniliki etkileriyle yeni bir mzik
anlaynn ortaya knda pay olduunu ifade edebiliriz. Mzikteki bu
dnm, ayn zamanda 18. yzyldan itibaren olumaya balayan orta snfn
(Karpat, 2006, s. 237) beenileri tarafndan da ynlendirilmitir.
Ticaretin belirleyici etkinlik haline geldii her tarihsel-toplumsal deneyimde grld gibi, hzlanan ve karmaklaan bir toplumsal yaamn gzlemlenmesi, modern kavramnn ierdii zelliklerin aamal olarak ortaya
kmasn mmkn klmtr. 18. yzyl, getirdii siyasi gerilemeye ters ynl
bir ekilde sanat ve kltr yaamnda yeniliklerin olduu bir dnem olarak
adlandrlabilir. zellikle mziin 18. yzylda olgunluk aamasna vard
ifade edilebilir (Uzunarl, 1983, s. 562). Buna gre, gndelik yaamn
gitgide karmaklat kentlerde kltr balamnn estetik ara ve ifadeleri
de zamanla daha rasyonel, standartlam, dolaysyla mmkn olduu kadar basit aralarla kurulmaya balamtr. Bununla birlikte, yinelenen ritim
kalplarndan ziyade virtoziteye olanak veren ezgi younluunda bir art
gzlemlenmitir (Feldman: 2002, s. 122-128). Dier yandan dnyev ve hazc bir yaam anlaynn yine ayn dnemde yaygnlamaya baladn saptayabiliriz. Divan airi Nedmin mzikteki edeeri olarak tanmlanabilecek
Tambur Mustafa avuun birok eserinde byle bir dnyev tavrn izlerine

12

Sosyoloji Dergisi, 2014/2, 3. Dizi, 29. Say

rastlamak olasdr. Bylece bilinen saylar alt yz civarndaki makamdan

kullanmda kalanlar hem sayca ok kstl hale gelmi hem on iki tonlu eit
tampere sisteme (Bat Avrupada gelien rasyonellemi, standartlam, piyano
algsna temel olan, bugn dnya apnda kullanlan ses sistemi) mmkn
olduunca uyum salayabilenler olmutur. Hatta zaman iinde makamlarn
tanmlar, mikro-tonlarn nanslarnn silinmesi pahasna yeniden yaplmaya
balanmtr. Bu ekilde 19. yzyl sonlarnda, Rast, Hicaz, Nihavend gibi popler makamlarn artk piyanoda alnabilen bir hale geldiini gzlemlemekteyiz. Bu gelime, bir bakma makamlarn ierdii mikro-tonal inceliklerin
dinleyicinin alglaynda nemsizlemesi anlamna gelir. Modernleme srecinin gerektirdii rasyonelleme ve standartlamann en arpc kantlarn bu
dnmde saptayabiliriz. Kukusuz, bu popler eilimin yan sra, makam
mzii geleneini btn kuramsal donanmyla yeniden retmeye alan bir
damar mevcut olmutur; ancak genel toplumsal eilimin, rasyonelleme ve
poplerlemenin dzletirici etkisi altnda biimlendii bir gerektir. Dier
yandan, geleneksel makam mziinin szl aktarma (mek) dayal eitim
ve retim dzeninin, modernleme srecinde, yazl mzik anlaynn alan
kazanmasyla ksmen terk edilmeye balandn saptayabiliriz. Mek ynteminin olumlu yanlarnn yan sra kimi olumsuz zellikleri de vard. Modernlemeci eilimlerin vurgulad olumsuz boyutlarn banda eski eserlerin
unutulmasyd. Behar, birok bestekrn bu sorunun farknda olduunu, buna
gre nlemler alm olduklarn, dolaysyla kayp repertuar konusunun bu
kadar nemli olmadn vurgular. Modernleme srecinde notann nem kazanmas, teknik eitim ve repertuar eitimi ayrmnn ortaya kmasna yol amtr (Behar, 2006, s. 145). 18. yzyldan itibaren, mzii yazyla kaydetmek
ynnde eitli denemeler yaplm, nce harf temelli, daha sonra porte
zerine yazlan notalama sistemleri aamal bir yaygnlama sreci yaamtr.
Makam mziinde notaya geiin, mzisyenler asndan eitli yararllklar
sunmas, onlarn benimsenmesi ve yaylmalarnda rol oynamtr (bkz. Ayangil, 2008). Ancak notaya gei yalnzca bir ilevsellik meselesi deil, ayn zamanda makro-sosyolojik srelerin mziin estetik ve pragmatik boyutlarna
yansmasdr. Siyasi glerin belirginlemesi ile notalama sistemleri arasndaki
iliki, karlatrmal bir bak asyla Karakayal tarafndan tartlmtr (bkz.
Karakayal, 2010). eitli notalama sistemleri arasnda uzlatrc giriimler
de, modernliin nemli zelliklerinden biri olan yazl kltrn mzik alannda yaygnlamasna kant olarak gsterilebilir. Kevserinin hem notalama
hem tarihsel mirasn aktarm konularndaki giriimleri zikredilmeye deerdir
(Ekinci, 2012, s. 18).
Toplumsal dnm, estetik kalplar biimlendirerek kendine yeni ifade
biimleri amtr. Bu dnm, mzik zerine dnmeyi doal olarak tetik-

Gven, Ergur / Dnyada ve Trkiyede Mzik Sosyolojisi

13

lemitir. Trkiyede mzik sosyolojisi ve ona temel tekil eden dn rnlerinin yaygnlamasn salayan en gl dinamik, modernleme srecidir (bkz.
Berkes, 2004). Bu sre yalnzca lkemizdeki sosyal bilimcilerin deil, yurtdndaki aratrmaclarn (bkz. Signell, 1976) da ilgisini ekmitir.
Trkiyede mzik alanndaki dnmlerin ve bunlar zerine bir dn
geleneinin olumas, nemli lde kentleme olgusuna baldr. Modernleme, genel anlamyla kltrel bir olguysa, kentleme onun sonucu veya ona bal bir sre olarak daha sosyo-ekonomik bir erevede ortaya kmtr. Kentte
ynn kaybetmi, ne kyl ne kentli olabilen honutsuz geni kitleler, bu acl
deneyimlerini ifade edebilecek kltr kanallarna gereksinim duymaktaydlar.
Krsal mzik, kentin dinamik ortamnda ve bu tutunma abalar iinde yeterli
gelmiyor, mevcut kent mzikleri de, gmenlerin anlam dnyasna uzak
kalyordu. Bylece daha sonralar Arabesk olarak adlandrlacak olan, karma
bir mzik slbu biimlenmeye balamtr. Krsal mzikten esintiler tamakla
birlikte, ayn zamanda makam mzii ve Avrupa mziinden unsurlar da
ieren, yapsal ve ezgisel anlamda kark, kente tutunmaya alanlarn mruz
kaldklar keskin elikileri barndran bu yeni mzik, gecekondu blgelerini
(enformel yaplama alanlar) merkezlere balayan minibsler (enformel ulam aralar) araclyla yaygnlamtr. Arabeskin en belirgin zelliklerinin
banda makam sistemini kullanp ondan sapmalar gsteren ezgi yaps tretebilmesidir (Karakayal, 2002: 256). Krdan kente gn alan genileyip
genlerin kente nfuz etme oranlar arttka Arabesk mzik de srekli biim
deitirerek yaygnlk kazanmtr.
Trkiyede Alanda Odaklanlan ve Gncel Tartmalar
Tm dnyada zellikle 1980lerden sonra ivme kazanan toplumsal dnmler, yalnzca mzik sosyolojisi alanndaki gncel tartmalar deil, yakndan iliki iinde olduu sosyolojinin dier alt dallarndan sanat sosyolojisi,
gndelik hayat sosyolojisi, kent sosyolojisi gibi alanlarn da temel aratrma
eksenini yeniden biimlemitir. zellikle 1950lerden beri hzla artan kyden
kente g olgusu, kanlmaz olarak mziin ekonomi-politii, kent hayatndaki ilevi ve farkl mzik altkltrleri araclyla tezahrn balca aratrma konular arasna yerletirmitir.
Bu toplumsal dnm paralelinde mzik, kltr ve toplum ilikisi balamnda, Trkiyede aratrmaclar ve sosyal bilimciler, 1980li yllarn bandan
itibaren, mzikoloji, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, iletiim bilimleri, mzik
eitimi, radyo, televizyon ve sinema anabilim dallarnda gerek zgn saha almalarna dayanarak gerek kavramsal ve ontolojik sorunlar ele alan bilimsel
tartmalara yer vererek mzik sosyolojisi literatrne katkda bulunan eserler
ve tezler ortaya koyulmutur. Bu blmde, dnyada mzik sosyolojisinin de-

14

Sosyoloji Dergisi, 2014/2, 3. Dizi, 29. Say

ien odak ve kapsamyla paralellik gsteren, lkemizde yaynlanm eserlere

ve bilimsel almalara yer verilerek mzik sosyolojisi alanndaki gncel aratrma konularna genel bir deerlendirme getirilecektir.
Disiplinleraras Kuramsal Eserler
Trkiyede mzik sosyolojisi alannda, makale boyunca deinilen Trkiyede modernleme sreci zerinden mzik okumalar 1980lerden gnmze
srmeye devam etmektedir (bkz. Yener, 1982; Aksoy, 2008; Ayas, 2014). Yine
son otuz ylda da toplumsal tarih ve mzik tarihinin paralelliini inceleyen
eserler (bkz. Mimarolu, 1987; Kaygsz, 1999; 2000; Say, 2006; Selanik,
2011) alana tarihsel altyap salayarak katkda bulunmutur. Ariv, hatrat ve
eitli belgelerin incelenerek, gemi dnem mzikleri (bkz. Aksoy, 2003) ve
toplumsal yapnn ortaya konulmas nem arz etmi, toplumsal olana deinerek analizlerini gerekletiren mzik eletirmenlerinden de benzer katklar
gelmitir (bkz. lyasolu, 2007).
Mzik ve toplum ilikisini kuramsal adan ele alan eserler arasnda, antropoloji (bkz. Kaplan, 2005) ve felsefe penceresinden ele alnan mzik (bkz. Ko
ve Yldrm, 2003) alann disiplinleraras yaylmna iaret etmektedir. Mzik
sosyolojisi alannda kuramclarn yeniden yorumlanmas ve zgn deerlendirmeler ile bezeli eserler ve denemeler (bkz. Oskay, 2003; Ergur, 2002; 2009)
alann 1990larn sonundan itibaren zgn yaplanmasn salamlatrmtr.
Popler Mzik almalar
Popler mzik almalar, sanat mzii ve halk mzikleri dnda kalan pek ok farkl mzik trn ve tarzn barndran mzik sosyolojisinin
en geni alma sahalarnn banda gelmektedir (bkz. Middleton, 1990).
Dnya apndaki bu durum Trkiyeye de yansmtr. Ancak, belirgin olarak 2.Dnya Sava sonrasnda Amerika ve kta Avrupas temelli toplumlarn sava travmasnn izlerini hzl ve mmkn mertebe anlk olarak silmeye
ya da unutturmaya ynelik gndelik hayat kurgusu iinde elence ve dans
unsurlarn kullanan jazz mziin be-bop, swing gibi alt trleri ve rock and
roll trlerinden evrilen pop mzik ve rock mzik trleri zerine almalar
farkllk gstermektedir. zellikle, ortaya klar, mzikal nitelikleri, anlam
ve etkileriyle yine makalede daha nce deinilen modernleme projesinin
uzantlar olarak deerlendirilmektedir. Buna en iyi rnek Anadolu rock zerine yaplan almalardr. Bu tr dnda, Hafif Bat Mzii balnda Trk
pop mzii ve 1950lerin sonundan itibaren her on ylda bir biim deitirerek tm toplumunun yapsn ve kent hayatn dntren i g olgusu
zerinden Arabesk mzik zerine yaplan almalar ile lkemizin popler
mzik alanndaki farkl konu ve inceleme alanlar dikkat ekmektedir.

Gven, Ergur / Dnyada ve Trkiyede Mzik Sosyolojisi

15

1990larn sonunda, mzik sosyolojisi alannda, popler mzik almalarnn pek ok farkl mzik trnn toplumsal kimlik oluturmadaki etkilerine
deinir nitelik kazand grlmektedir (bkz. Erol, 2002). nceleyen birka
on yldan beri, mzik gruplar, artk dikkat eken bir toplumsal grup nitelii kazanmaya balamtr (bkz. Tireli, 2007). Ayrca, dnyada rock mzik
sosyolojisi alannda eserlerin yansmalar, lkemizde de zgn almalar
ortaya koyulmaya balanmas da yine ayn dneme rastlamaktadr. Geriye
dnk Anadolu-Rock dnemi deerlendirmesi (bkz. Canbazolu, 2009), buradan siyaset ile mzik arasndaki iliki (bkz. Kutluk, 1997), alt kltr analizi balamnda rock mzik (bkz. Akay ve ark., 1995), rock mziin kent ve
mekn kullanm ile ilikisi (bkz. Yazcolu, 2010) bu alandaki eserlere rnek
tekil etmektedir. 1990larn sonlarna doru ivme kazanan bir baka mzik
altkltr incelemesi ise hip-hop tr olmutur. Bu tre ilikin de hem yurt
dndan gelen aratrmaclarn almalar (bkz. Solomon, 2005), hem yurtd ile karlatrmal (bkz. alar, 1998) analizler yer almaya balamtr.
Bir nceki blmde alt izilen, 1950lerden balayarak her on ylda hzla
art gstermi kyden kente g ve uyum sorununun ifadesi olarak Arabesk
mzik kltr, Batdan esinlenerek oluan punk, rock, hip-hop mzik kltrlerinden farkl olarak bu corafyaya zg ve eitli toplumsallklar okumaya elverili zel bir kltrdr. Bu bakmdan, mzik altkltrleri denilince
Arabesk, Trkiye mzik sosyolojisi tarihinde, yalnzca mzik sosyolojisi (bkz.
Gngr, 1993; Yarar, 2008; Stokes, 2009; zbek, 2012) deil, g sosyolojisi,
kent sosyolojisi gibi dier alt dallarda alma yapan sosyal bilimciler tarafndan da en sk ele alnan/deinilen mzik kltrlerinin banda gelmektedir.
G, kreselleme, btnleme gibi olgular analiz etme olana veren ve yine
1990l yllarn sonundan itibaren dikkat ekmeye balayan trk bar incelemeleri de alma konular arasnda yerini almtr. Pop mzii ise, zellikle
1990l yllarn bandan itibaren toplumsal etki alannn belirginlemesiyle
aratrmaclar iin popler kltr ve kitle kltr teorileri ile medya ve iletiim almalar literatrnden beslenmeye elverili yeni bir alan olarak gze
arpmaya balamtr (bkz. Stokes, 2010; Karakayal, 1995).
Mzik altkltrleri, dnya mzik sosyolojisinde de, makalenin ilk blmnde belirtildii zere, altkltr kavramndan ziyade, scene kavram ile
ifade edilmeye balanmasndan itibaren, ana akm dnda (underground) ya
da arada kalan farkl mzik trleri de 2000lerin bandan itibaren sosyolojik
analizlere konu olmaya balamtr. Tekno ve dans mzii (bkz. Kutluk, 2003;
Arcan, 2012) metal mzik (bkz. Hecker, 2012), alternatif mziin toplumsal izdmleri (bkz. Gven, 2013), 2000lerin bandan beri yaygn olarak
gerekletirilen ve genlik gruplarn incelemeye olanak veren ak alan mzik
festivalleri (bkz. Yazcolu ve Frat, 2007) de allan konular arasna gir-

16

Sosyoloji Dergisi, 2014/2, 3. Dizi, 29. Say

mitir. Bu anlamda mzik ve tketim politikalar n plana kmaya balayan

konular arasna girerken, nceki onyllardan beri dikkat ekmekte olan konser
programlar stratejileri de bu balamda bir yan alan olarak belirginlemeye
balamtr. Dahas, henz gncel analizleri devam eden, geleneksel olandan
etkilenerek yeni bir biim alan kolbast ya da melez tekno karakterli apai
dans rnekleriyle, kamusal alanlarda bileke mzikli kolektif elence olgusu
da yeni aratrma konular olarak ortaya kmaktadr. Tm bu erevede, dinlerkitle analizleri ile mzikal zevk, beeni ve tercihlerin incelenmesi de genellikle popler mzik almalar kapsamnda ilerlemektedir.
Teknoloji, Medya ve Mzik likisi ncelemeleri
Alann temel aratrma odaklarndan biri haline gelen mzik ve medya
ilikisi de, MTV ile balayan mzik televizyonlarnn (bkz. elikcan, 1996)
incelenmesi, lkemizde de 1990larn sonundan itibaren dikkat ekmekteydi. Bugn ise, medya ile dolaymlanm bir dnyada gerekletirilen mzikal
pratikler ile internet bata olmak zere yeni iletiim teknolojilerinin mziin
toplumsal ilevlerine olan etkisi 2010lu yllarn bandan beri n plana km
aratrma sahalar olarak grnmektedir. Gnmzde mzik, toplum, kltr
gibi anahtar kelimelerle arandnda hem Trke hem ngilizce zetlerine eriilebilen, 1980lerin balarnda gnmze Trkiyede niversitelerde ortaya
konulmu zgn yzlerce yksek lisans/doktora/sanatta yeterlilik tezi de, deien tartma konular ve mzik ile toplum arasndaki ilikinin deien formu
ve ieriini yanstr niteliktedir.
Trkiyede bir nceki blmde rneklerle ayrntlandrlan mzik
sosyolojisi alannn deien ehresi, alanda kavramsal yaklamlarn dnm
gnmz dnyasnn, zellikle sanayi-sonras kapitalizmin iledii, iletiim
teknolojileriyle ve kresellemeyle imlenmi toplumlarnda, mziin bizatihi
kendisini dntren bir takm unsurlara ve zelliklere de iaret etmektedir.
Bu anlamda, ncelikle dnya mzik literatrndeki nemli yeri ve etkisinden
bahsettiimiz kltr endstrisi kavram, gnmzn kreselleen dnyasnda,
mzik endstrisini; retim ve pazarlama yntem ve ilikilerini yeniden ekillendirmitir. letiim teknolojilerindeki gelimeler mziin temsil ve tketim
eklini deitirdiinden, dijital mzik formatlarnn tm dnyada giderek yaygnlamas sonucunda, mp3 formatnda sktrlm mzikler mziin ulalabilirliini ve tanabilirliini kkten deitirmitir. Elbette bu lkemizde plak
irketlerinin mziin toplumsalln belirledii (bkz. Atasoy, 2003) dnemlerden farkl, daha bireysel, daha hzl ve kresellemenin de etkisiyle dnyayla
ezamanl ilerleyebilen mzikal pratikleri ve yaplar ortaya karmtr.
Gnmzdeki byk sermaye gruplarnn mzik retiminde etkili olan
bir gce sahip olduklar aktr. Bununla birlikte, biliim teknolojisi, mziin

Gven, Ergur / Dnyada ve Trkiyede Mzik Sosyolojisi

17

byle bir kapitalist etkinlie dnmesini salamann yan sra, paylamn

demokratiklemesini de mmkn klmaktadr. Kreselleme sreci, mziin
retimi, paylam ve tketimini kkten deitirmekte olan pratikleri
ivmelendirmektedir.
Kreselleme ve Dnya Mzii ncelemeleri
Trkiyede mzik dnyas, zellikle 2000li yllardan itibaren kreselleme srecinin birbirine zt hareketlerinin etkisi altna girmitir. Kreselleme, bir yanyla standartlatrc kltr rnleri oluturan ve dnya apnda
yayan bir kapitalist sistem, dier yanyla enformasyon alar zerinden kltr
karlamalarn mmkn klan, bylece demokratikletirici hareketleri tetikleyen bir etkileim alandr. Bu nedenle, kresellemeye bu iki zt hareketin
birbirinden ayrlmaz bir ekilde i ie gemi btnl olarak bakmak daha
doru olur. Mzik konusunda kresellemenin bu ikili doas nemli bir arlk arz etmektedir. Bir yandan kresel sermaye balantl mzik endstrisinin
biimlendirdii bir beeni ve tketim btn, dier yandan kltrel zgllklerin enformasyon rejimi iinde saysz bileim kurabilme olanaklar ortaya
kmaktadr. Dier bir deyile, kreselleme sreci, mzii bir yandan standartlatrmakta ve salt ticariletirmekte, dier yandan birbirinden farkl kltrel zgllklerin yeni bileimler ina edebilmelerini mmkn klabilmektedir. Standartlama, zellikle popler mzik alannda retimde, datmda
ve tketimde, eseri bir metya dntrp ticari bir sreci dhil etmektedir.
Ancak bu standartlamay salayan kresel alar, ayn zamanda kendini ifade
etme olanaklar kstl kltrel zgllklerin karlamasna olanak da salamaktadr. Bylece kresel dzlemde hem st dzeyde standartlam rnler
olarak popler mzik (rnein dnyann her yerinde ayn ark ve arkclarn
seviliyor ve tketiliyor olmas) tketimi sz konusuyken, dier yandan, saysz kltr bileimiyle ortaya kan melez biimler, mzikte yeni ufuklar aar
grnmektedir (rnein New Yorklu bir caz topluluunun Trkiyede Roman
mzisyenlerle ortak konser vermesi ve albm yaynlamas). Bu tr bileimler,
ounlukla ulus-devlet snrlar iinde grnmez olmu yerel mziklerin, birer
zgllk olarak kendilerini ifade edebilmelerini, stelik kresel lekte baka
mzik slplaryla buluabilmelerini mmkn klmaktadr.
Byle bir kreselleme ve okkltrllk sylemleri hkimiyetinde, etnomzikoloji alannda da olduka problematik bir alan tekil eden, etnik mzik
yerine de ikame edilen dnya mzii kavram da (bkz. Deirmenci, 2010)
sosyolojik incelemelerin konusu haline gelmitir. Ayn erevede zellikle Sufi
mzik kltr aratrmalar (bkz. Binba, 2001; Feldman, 2002) Trkiyenin
Osmanl mparatorluu dneminden itibaren zellikle gelenek ve ritellerin
sosyolojik ve antropolojik zmlemelere tabi tutulmasna olanak salamtr.

18

Sosyoloji Dergisi, 2014/2, 3. Dizi, 29. Say

Elbette mzik kltrlerinin bu deien yaps ister popler mzik ister aznlk
mzii ya da protest bir mzik tr olsun, dinlerkitle analizlerini mzik sosyolojisinin odaklarndan biri klmtr.
Kresellemenin bu demokratikletirici etkisini de mutlak anlamda zgrletirici ve demokratikletirici olarak deerlendirmek doru olmaz. Zira yerel
snrlarnn dna tap kresel dolama giren her kltr bileimi, yeterince
popler olduu zaman kltr endstrisi tarafndan ierilme tehlikesiyle kar
karyadr. Ancak, bu srete sreklilik arz eden zgllkler kltr endstrisince metlatrld zaman, yeni bileimleri ve yeni demokratik eilimleri
yaratan diyalektik bir zellikte ortaya ktnn altn izmeliyiz.
Deerlendirme ve Sonu
Getiimiz yzyln zellikle ikinci yarsndan itibaren gnmze kadar
hzla deien ve karmaklaan dnyann siyasi, ekonomik ve sosyal yapsna paralellik gstererek eitlenen alma alanlaryla mzik sosyolojisi, artk
sosyolojinin dikkat ekici, zgn ve incelikli alt dallarnn banda yer almaya balamtr. Belirli bir mzik kltr zerine yaplan sosyolojik analizler,
hem kuaklararas hem kuak-ii kltrel katlm, zevk, beeni ve tercihlerin
gstergeleri olarak demografi, kent ve g sosyolojisi bata olmak zere kent,
aile, toplumsal cinsiyet alanlarn da kapsayacak nitelikte olup, bir toplumun
yapsn ve dnmn incelerken esiz veriler salamaktadr.
Trkiyedeki mzik sosyolojisi alannn douu ve geliimi ortaya koyulurken, tpk lkemizde sosyolojinin douunu tarihsel olarak incelerken genellikle benimsenen yaklamlardan biri olan dnyada ortaya kn hareket
noktas olarak alma, alandaki dnyada ve lkemizde deien tema ve balca
eserlerin kronolojik ve tematik olarak sunulduu bu makalede de kullanlan
yaklamlardan biri olmutur. Hem dnya apnda hem lkemizde, alana
ilikin disiplinleraras kuramsal almalar balangcndan itibaren antropoloji, tarih, felsefe, psikoloji, iletiim gibi dier sosyal bilimlerin de sosyoloji
ile ne kadar geni bir kesiim alan olabileceini kantlar niteliktedir. Makale
boyunca hem mzik kltrn ayrntsyla inceleyen, hem o kltr daha
geni toplumsal yap iine konumlayarak analiz eden balca eserlere yer ayrlmtr. Bu balamda, Trkiyede dnya ile paralellik gsteren temalar bulunduu grlmekle beraber, zellikle mzik sosyolojisinde nemli yer tutan
popler mzik almalar kapsamnda dnyadan farkl olarak Anadolu-rock
ve Arabesk trleri dikkat ekmitir. Hatta Arabesk Trkiyede mzik sosyolojisi alan dndan da aratrmaclar iin en ok ilgi oda haline gelmi konu
balklarndan biri konumundadr.
Trkiyede mzik sosyolojisi alannn geliimi incelendiinde, bugn, mzii ve mzikle ilikili kltr temel aratrma konusu ve sahas alarak sosyolo-

Gven, Ergur / Dnyada ve Trkiyede Mzik Sosyolojisi

19

ji yapan sosyal bilimciler iin, makale boyunca deerlendirilen nceki dnemlerle karlatrldnda, alan iinde her zamankinden daha ok disiplinleraras
dalmn mevcut olduu dikkat ekicidir. Kentleme, g, kreselleme gibi
temel sosyolojik olgular bata olmak zere, piyasa ve retim ilikileri ile tketim rntleri, mzik evreni iinde karmak toplumsallklar oluturarak,
mziin toplumsal ilevini, her zamankinden daha paral, okanlaml, daha
hzl nfus eden, ayn anda hem dnen hem dntren bir ilev olarak
belirlemitir. Bu sebeple, bu makale erevesinde, toplumsal tarih ile paralel
ekillenen mzik tarihi balamlarnda toplumsal deime ve dnmler ana
hatlaryla ele alnarak sunulmaya allan bu genel deerlendirme, Trkiyede
mzik sosyolojisinin geliiminin hzlanacana dair ipularn vermektedir.
Mzik sosyolojisi alanna ilikin deerlendirmeler ile bu makalenin lkemizde
sosyoloji yaznna katkda bulunmas, bir boluu doldurmas ve gelecek daha
kapsaml almalara balang tekil etmesi mit edilmitir.

Gven, U. Z. ve Ergur, A. (2014). [Extended Abstract] The position and the development of sociology of music in the world and in Turkey. Turkish Journal of
Sociology, 2014/2, 3/29, pp.20-27

EXTENDED ABSTRACT
The Position and the Development of Sociology of Music in the
World and in Turkey
Uur Zeynep Gven*, Ali Ergur**
This article aims to shed light onto the emergence, development and different areas of study of sociology of music, a relatively recent subfield of sociology in Turkey and elsewhere around the world. Sociology of music propounds
the reciprocal, multifaceted and fragmented relationship between music and
society from a macro-sociological point of view in terms of politics, economy,
religion or gender related issues while simultaneously concentrating on, for
instance, day-to-day interactions among the audience of a particular music
genre, thus seizing upon a micro-sociological point of view.
Following the parallelism between social history and music history, the
first part of the article starts with an overview of the theoretical background
of this field in the world. Tracing back to the prominent contributions of the
first two generations of the founders of sociology, namely Max Weber, Georg
Simmel and Theodor W. Adorno, and then addressing to more contemporary
approaches, especially from the United States of America, Continental Europe and England, the article puts forth the main concepts and changing areas
of study especially within the second half of the last century. These constitute
mainly political economy of the production, representation and consumption
of music, sociology of taste and audience analyses, popular music studies, musical subculture studies and the like. After pointing out the content and the
limitations of this field, the main focus shifts onto the interdisciplinary nature
and the flexible boundaries between ethnomusicology and sociology of music.
Regarding the vast intersection point between sociology and other branches of
social sciences such as philosophy, anthropology, psychology, communication
studies, in terms of the analysis of the impact of music, sociology of music
distinguishes itself notably by its capacity to unfold the cultural aspects of a
given music culture within an industrial, modern, developed or a developing
society. Therefore, in order to deem a research as a study within the field of
Asst. Prof. Dr., Yeditepe University Faculty of Arts and Sciences Department of Sociology.
Prof. Dr., Galatasaray University Faculty of Arts and Sciences Department of Sociology,
aergur@gsu.edu.tr.
*

**

Gven, Ergur / Sociology of Music in the World and in Turkey

21

sociology of music, the main focus needs be on the music as part of a culture
or on the music culture itself as part of a given society.
The article then focuses on the emergence of sociology of music in Turkey.
The emergence of this field especially marked by the impact of the modernization process in Turkey, dating back to The Tanzimat Period (1839-1871)
during the late Ottoman Empire period, designates the pivot of the early
themes and mentions the early contributors such as Muammer Sun and Ilhan Usmanba, including many musicologists and ethnomusicologists as well.
The article also mentions the major publishing companies, nationwide music
magazines and music critics that helped to spotlight the significance of music
as an indicator of a changing society. The interest in the impact of changing,
modernizing, and so to speak, westernizing music of the early Republican
period leaves its place to a more well-structured sociological line of questioning which incorporates the analysis of a rapidly changing society especially
in terms of urbanization and migration. This is also one of the main reasons
why the main body of the literature on sociology of music in Turkey begins
to crystallize particularly during the late 70s due to the peak of rural exodus.
Moreover, this is the decade when arabesk started to become a cornerstone for
this field in Turkey.
The second part of the article offers an overview at the outcomes of the
modernization process of Turkey and its irreversible implications both on musical and social structures. Along with the consequences of rationalization and
standardization process in Turkey, this part accentuates the maqam system
and the meshque method as a distinctive music teaching technique, and the
prevailing westernized systems of the following decades. Starting from these
transformations onwards, the third part of the article presents the main focus
and the current issues of this field in Turkey under four major topics.
First, stating some examples on certain theoretical and critical works as
well as on the interdisciplinary studies within sociology of music, this part
provides a basis for the genuine grounding of this field in Turkey. The second subpart is dedicated to a comprehensive outline of the popular music
studies in Turkey. In addition to the existing common grounds of the worldwide popular music studies, excluding art and folk music, Turkey embodies unique topics such as the socio-cultural analysis of Anatolian rock and
Arabesk music. The latter has become a much studied area, especially since
the early 1980s. This is mainly because of the huge impact of its relation to
migration and urbanization theories. The flourishing music scenes and musical communities especially due to gentrification and urban renewal policies
from the late nineties onwards has also become a new area of study for music
sociologists as well. Popular music studies have always largely been accompa-

22

Turkish Journal of Sociology, 2014/2, 3/29

nied by audience analyses, and Turkey is no exception for this situation. The
third part draws attention to an inevitable relation between technology, media
and music, where accessibility, mobility and increasing digitalization led to a
major change of the production and consumption of music. This interrelated
domain reveals another significant interdisciplinary area of study for social
scientists. Final subpart exposes another recent and quite problematic issue;
world music studies, with its highly interdisciplinary nature, suggesting a delicate balance between anthropology and sociology of music. Here, Sufi music
seems to be the center of attention in questioning the dichotomies of local and
global aspects of music cultures.
The article finalizes with a reflection on the particular contribution of
the studies in Turkey (i.e. Anadolu rock and arabesk culture) to sociology of
music literature and with a general evaluation of the changing content of the
field. Presenting a wide range of topics which also concern many other fields
of sociology, from urban sociology or sociology of migration to sociology of
taste, the article elucidates its everlasting interdisciplinary nature, and puts
across various different social components of music that have been and still
are subjected to sociology. This article, presenting both chronologically and
thematically an overview of sociology of music in the world and especially in
Turkey is meant to fill a gap in this field, hoping to constitute a starting point
for the upcoming studies and more detailed analyses.
Keywords: Sociology of Music, Music Culture, Social History, Modernization, Social Change

Gven, Ergur / Sociology of Music in the World and in Turkey

23

Kaynaka | References
Adorno, T. W. (2002). Essays on music. Londra: University of California.
Adorno, T. W. (1994). Introduction la sociologie de la musique. Genve: Contrechanps.
Adorno, T. W. (1991). The culture industry. Londra: Routledge.
Adorno, T. W. ve Horkheimer, M. (1979). Dialectics of enlightenment. Londra:
Verso.
Ahmad, F. (1994). Modern Trkiyenin oluumu. Y. Alogan (ev). stanbul: Sarmal.
Akay, A. (1995). stanbulda rock hayat: Sosyolojik bir bak. stanbul: Balam.
Aksoy, B. (2008). Gemiin musiki mirasna baklar. stanbul: Pan.
Aksoy, B. (2003). Avrupal gezginlerin gzyle Osmanlda musiki. stanbul: Pan.
Aktze, . (2010). Mzii anlamak: Ansiklopedik mzik szl. stanbul: Pan.
Attali, J. (1977). Bruits: essai sur lconomie politique de la musique. Paris: PUF/
Fayard.
Arican, T. (2012). Dance culture in Turkey: A case study in Ankara and Istanbul,
International Review of the Aesthetics and Sociology of Music 43 (1), 209-225.
Ayas, G. (2014). Musiki inklabnn sosyolojisi. stanbul: Dou Kitabevi.
Atasoy, A. (2003). Unkapan: Sesin yayld yer. stanbul Dergisi, stanbul ve
Mzik Says, 45.
Ayangil, R. (2008). Western notation in Turkish music, Journal of the Royal Asiatic
Society 18 (4), 401-447.
Aydemir, M. (2010). Turkish music makam guide. stanbul: Pan.
Bagz, . (2008). Trk. stanbul: Pan.
Becker, H. (1997). Art worlds, Berkeley: University of California.
Behar, C. (2006). Ak olmaynca mek olmaz: Geleneksel Osmanl/Trk mziinde
retim ve intikal, stanbul: Yap Kredi.
Bennett, A. ve Peterson, R. (2004). Music scenes, local, translocal, and virtual. Nashville, Tennessee: Vanderbilt University.
Besseler, H. (1959). Das musikalische Hren der Neuzeit. Berlin: Akademie.
Berkes, N. (2004). Trkiyede adalama. stanbul: Yap Kredi.
Binbas, . E. (2001). Music and Sama of the Mavlaviyya in the fifteenth and sixteenth centuries: Origins, ritual and formation. A. Hammarlund ve ark. (Ed.). Sufism,
music and society in Turkey and the Middle East iinde (s. 67-81). stanbul: Swedish
Research Institute.
Blacking, J. (1973). How musical is man?. Washington: University of Chicago.
Bontinck, I. (1994). Mass media and new types of youth music: Methodological
and terminological problems. International Review of the Aesthetics and Sociology of
Music 25 (1/2), 165-174.
Botstein, L. (2010). Max Weber and music history. The Musical Quarterly, Vol.
93, 183-191.
Bourdieu, P. (1977). Outline of a theory of practice. Cambridge: Cambridge University.
Bourdieu, P. (1984). Distinction: A social critique of the judgement of taste. Cambridge: Harvard University.

24

Turkish Journal of Sociology, 2014/2, 3/29

Canbazolu, C. (2009). Kentin trks: Anadolu pop-rock. stanbul: Pan.

Cler, J. ve Messina B. (2007). Musiques des minorits, musique mineure, tiers-musical. Cahiers dethnomusicologie, identits musicales, Vol. 20, 243-271.
Cook, D. (1996). The culture industry revisited: Theodor W. Adorno on mass culture.
Maryland: Rowman & Littlefield Publishers.
alar, A. S. (1998). Popular culture, marginality and institutional incorporation
German-Turkish rap and Turkish pop in Berlin. Cultural Dynamics, 10.3, 243-261.
elikcan, P. (1996). Mzii seyretmek. Ankara: Yansma.
Deirmenci, K. (2010). Homegrown sounds of Istanbul: World music, place, and
authenticity. Turkish Studies, 11.2, 251-268.
Dilmener, N. (2003). Bak bir varm bir yokmu. stanbul: letiim.
Dorsay, A. (2003). Ne urup eker arklard onlar. stanbul: Remzi.
Duygulu, M. (2006). Trkiyede ingene mzii. stanbul: Pan.
Ekinci, M. U. (2012). The Kevser Mecmuas unveiled: Exploring an Eighteenth
century collection of Ottoman music, Journal of the Royal Asiatic Society 22 (2), 199225.
Elias, N. (2000). Mozart: Bir dahinin sosyolojisi zerine. Y. Tkel (ev.). stanbul:
Kabalc.
Ergur, A. (2009). Mzikli akln defteri. stanbul: Pan.
Ergur, A. (2002). Portedeki hayalet: Mziin sosyolojisi zerine denemeler. stanbul:
Balam.
Erol, A. (2002). Popler mzii anlamak. stanbul: Balam.
Etzkorn, P. (1964). Georg Simmel and the sociology of music. Social Forces,
Vol.43, No.1, 101-107
Frith, S. (1978). Sociology of rock, Londra: Constable.
Feldman, W. (2002). Music in performance: Who are the whirling dervishes?. V.
Danielson (Ed.). The Garland encyclopedia of world music: The Middle East (6. Cilt)
iinde (s. 107-111), New York: Routledge.
Feldman. W. (2002). Ottoman Turkish music: Genre and form. V. Danielson (Ed.).
The Garland encyclopedia of world music: The Middle East (6. Cilt) iinde (s. 113-128),
New York: Routledge.
Gazimihal, M. R. (1975). Trk vurmal alglar. Ankara Kltr Bakanl: Milli
Folklor Aratrma Dairesi.
Gendron, B. (1986). Theodor Adorno meets the cadillacs. T. Modleski (Ed.), Studies in entertainment: Critical approaches to mass culture iinde (s. 18-36), Bloomington IN: Indiana University.
Gkalp, Z. (1997). Trkln esaslar. stanbul: nklap.
Gnay, E. (2006). Mzik sosyolojisi: Sosyolojiden mzik kltrne bir bak. stanbul: Balam.
Gngr, N. (1993). Arabesk: Sosyokltrel adan arabesk mzik, 2. Basm. Ankara: Bilgi.
Gven, U. Z. (2013). stanbul mzik altkltrleri Balamnda Hipsterlar ve yeni
toplumsallklar. VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitab, M. Tuna (Ed.). Cilt 1,
181-188.

Gven, Ergur / Sociology of Music in the World and in Turkey

25

Hecker P. (2012). Turkish metal: Music, meaning and morality in a Muslim society, Londra: Ashgate.
lyasolu, E. (2007a). Zaman iinde mzik. stanbul: Yap Kredi.
lyasolu, E. (2007b). 71 Trk bestecisi. stanbul: Pan.
Inglis, I. (1996). Ideology, trajectory and stardom: Elvis Presley and The Beatles.
International Review of the Aesthetics and Sociology of Music 27 (1), 53-78.
Jenks, C. (2005). Subculture, the fragmentation of the social. Londra: Sage.
Johnstone, J., ve Katz E. (1957). Youth and popular music: A study in the sociology of taste. American Journal of Sociology 62 (6), 563-568.
Jones, S. (2000). Music and the Internet. Popular Music 19 (2), 217-230.
Kaplan, A. (2005). Kltrel mzikoloji. stanbul: Balam.
Karakayal, N. (1995). Doarken len ben: Hafif mzik ortamnda ciddi bir proje
olarak Orhan Gencebay, Toplum ve Bilim, no. 67, Gz, 1995, 136-156.
Karakayal, N. (2010). Two assemblages of cultural transmission: Musicians, political actors and educational techniques in Ottoman Empire and Western Europe,
Journal of Historical Sociology, 23(3), 343-371.
Karal, E.Z. (1983). Osmanl Tarihi, VIII. Cilt, Ankara: Trk Tarih Kurumu.
Kaygsz, M. (1999). Mzik Tarihi. stanbul: Kaynak.
Kaygsz, M. (2000). Trklerde mzik. stanbul: Kaynak.
Karpat, K.H. (2006). Osmanlda deiim, modernleme ve uluslama, Ankara:
mge.
Kutluk, F. (2003). Club kltrnde DJ ve clubber jargonu. Popler Mzik Yazlar, Say: 1, 87-95.
Kutluk, F. (1997). Mzik ve politika. Ankara: Doruk.
Ko, T. ve Yldrm V. (2003). Mzik felsefesine giri. stanbul: Balam.
Kroier, J. (2012). Music global history and postcoloniality. International Review of
the Aesthetics and Sociology of Music 43 (1), 139-186.
Lasserre, P. (2007). Nietzschenin mzik zerine dnceleri, . Usmanba (ev.).
stanbul: Pan.
Lull, J. (2000). Popler mzik ve iletiim, T. bla (ev.). stanbul: iviyazlar.
Malm, K. (1993). Music on the move: Traditions and mass media. Ethnomusicology, Vol.37, No.3, 339-352.
Mardin, .(2002). Trk modernlemesi. (Makaleler 4) 10. Bask. stanbul: letiim.
McRobbie, A. (1999). In the culture: Art, fashion and popular music. Londra:
Routledge.
Meri, M. (2006). Pop dedik: Trke szl hafif bat mzii. stanbul: letiim.
Merriam, A. (1964). The anthropology of music. Illinois: Northwestern University.
Middleton, R. (1990). Studying popular music. Philadelphia: Open University.
Mimarolu, . (1987). Mzik tarihi. stanbul: Varlk.
Myers, H. (1992). Ethnomusicology. Londra: W.W. Norton & Company.
Nettl, B. (1978). Some aspects of the history of world music in the 20th century:
questions, problems and concepts. Ethnomusicology 22 (1), 123-136.
Oskay, . (2003). Mzik ve yabanclama. stanbul: Der.

26

Turkish Journal of Sociology, 2014/2, 3/29

zbek M. (2012). Popler kltr ve Orhan Gencebay arabeski, 10. Bask. stanbul:
letiim.
zkaya, Y. (1985). XVII. yzylda Osmanl kurumlar ve Osmanl toplum yaants,
Ankara: Kltr ve Turizm Bakanl.
Racy, A.J. (2003). Arap dnyasnda mzik, tarab kltr ve sanat, S. Aygn
(ev.). stanbul: Ayrnt.
Ratcliffe, H. (1961). Social and economic position of the performing musician.
The World of Music, 3, 61-64.
Reinhard, K. (2007). Trkiyenin mzii, I. Cilt. S. Sun (ev.). stanbul: Sun.
Reigle, R. ve Whitehead, P. (2008). Spectral world musics. stanbul: Pan.
Riesman, D. (1950). Listening to popular music, American Quarterly 2 (4), 359371.
Said, E. (2005). Mzikal naklar, G. aal-Gven (ev.). stanbul: Agora Kitapl.
Sarszen, M. (1962). Trk halk musikisi usulleri. Ankara: Resimli Posta Matbaas.
Say, A. (2006). Mzik tarihi. Ankara: Mzik Ansiklopedisi.
Saygun, A. A. (1936). Trk halk muskisinde pentatonizm. stanbul: Numune Matbaas.
Saygun, A. A. (1938). Yedi Karadeniz trks ve bir horon. stanbul: stanbul Konservatuar.
Saygun, A. A. (1981). Atatrk ve muski. Ankara: Sevda-Cenap And Mzik Vakf.
Seeger, C. (1958) Prescriptive and descriptive music writing. The Music Quarterly
XLIV (2), 184-196.
Selanik, C. (2011). Mzik sanatnn tarihsel serveni. Ankara: Doruk.
Signell, K. (1976). The modernization process in two oriental music cultures:
Turkish and Japanese. Asian Music 7 (2), 72-102.
Silbermann, A. (1955). An approach through sociology. Chicago Review 9 (2),
28-33.
Simmel, G. (1980). Essays on interpretation in social science. Manchester: Manchester University.
Slobin, M. (1993). Subcultural sounds, micromusics of the West. NY: Wesleyan University.
Small, C. (1998). Musicking the meanings of performing and listening. Middletown, CT: Wesleyan University.
Solomon, T. (2005). Living underground is tough: Authenticity and locality in
the hip-hop community in Istanbul, Turkey. Popular Music, 24.1, 1-20.
Stokes, M. (2010). The republic of love: Cultural intimacy in Turkish popular music.
University of Chicago.
Stokes, M. (2009). Trkiyede arabesk olay, H. Erylmaz (ev.), 2. Bask. stanbul:
letiim.
Stokes, M. (2004). Music and the global order. Annual Review of Anthropology,
Vol.33, 47-72.
Revue
desthtique

Gven, Ergur / Sociology of Music in the World and in Turkey

27

Music
ve Trkiye
misine
lam.
rum
Kurumu.
,
Weber, M. (1958). Social and rational foundations of music. IL: Southern Illinois
University Press.
Wicke, P. (2006). Mozarttan Madonnaya popler mziin bir kltr tarihi, S. Dalaman (ev.). stanbul: Yap Kredi.
Yazcolu, E. T. (2010). Contesting the global consumption ethos: Reterritorialization of rock in Turkey. Journal of Macromarketing, 30.3, 238-253.
Yazcoglu, E. T., ve A. Firat, F. (2007). Glocal rock festivals as mirrors into the
future of culture. Research in Consumer Behavior, 11, 101-117.
Yarar, B. (2008). Politics of/and popular music: An analysis of the history of arabesk music from the 1960s to the 1990s in Turkey. Cultural Studies, 22.1, 35-79.
Yener, F. (1990). u essiz mzik sanat. stanbul: Cem.
Yener, F. (1982). Trklerde opera, Atatrk Trkiyesinde mzik reformu yllar. stanbul: Flarmoni Dernei.
Young, T.H. (1999). Punk: Bir altkltrn oluumu. H. Dorul (ev.). Ankara:
Dost.
Zrcher, E. J. (1995). Modernleen Trkiyenin tarihi. stanbul: letiim.