MEHMET PEHLVAN

MEDEN USUL HUKUKU

&1. MEDEN USUL HUKUKUNUN YARGI ETLER NDEK YER VE BLMLER
A.Yargsal Faaliyet(Yarg)
Yarg,yasama ve yrtme kuvvetlerinin yannda nc kuvveti-erki- oluturur.Yarg yetkisi,Trk
milleti adna bamsz mahkemelerce kullanlr.
Yargsal faaliyet,ekli ve maddi anlamda olmak zere anlamda ifade edilir. ekli anlamda-biimselyarg, faaliyette bulunan makamdr. Yani mahkemelerin her trl faaliyeti yargsaldr.Ancak mahkemelerin
personel ileri,yaz ileri gibi idari ileride vardr bu sebepten ekli tanm eksiktir. Maddi anlamda yargsal
faaliyet ise: maddi hukuk kurallarnn,bamsz mahkemelerce (hakimler) tarafndan belli bir olaya
uygulanmasdr. Yarg denilince akla, maddi anlamda yarg gelir.
B.Yarg eitleri(Kollar)
Hukuki nitelikleri bakmndan bir btnlk oluturan(yargsal) iler,belli bir yarg eidinde toplanr
ve bunlar hakknda o yarg eidine zg yarglama usul uygulanr.
Trk yarg sistemini drt blmde ayrmak mmkndr. 1)Anayasa yargs 2) dari Yarg 3)Adli
Yarg 4)Uyumazlk Yargs
I-Anayasa Yargs
Anayasa Mahkemesinin , anayasa mahkemesi ve yce divan sfatyla bakt ilerdeki faaliyeti yargsal
faaliyettir. Ve bu faaliyetlerinde zel yarglama usul uygulanr.
Anayasa yargsnn konusunu,Kanunlar,KHK ile TBMM Tznn anayasaya uygunluunu
denetlemek ve anayasayla gvence altna alnm TH birinin kamu gc tarafndan ihlali iddiasn
anayasaya ikayetlerini incelemek(bireysel bavuru) oluturur.
II-dari Yarg
dari yarg,idari makamlarn kamu hukuku alanndaki faaliyetlerinden doan uyumazlklarn
zmlenmesi ile megul olur. Yani idari yargnn konusu,idari makamlarn idare hukuku alanndaki
uyumazlklar ve davalardr.
dari yarg ikiye ayrlr:
1-Genel dari Yarg
dari davalar,askeri hizmete ve kiilere ilikin idari ilem ve eylemlerden doan uyumazlklar
dndaki tm idari davalar genel idari yarg koluna girer.
Genel idari yarg ilk derece mahkemeleri: dare ve Vergi Mahkemeleri ve Blge dare
Mahkemeleridir. Yksek Mahkeme: ise Dantaydr.
idari yarg,kendi grevine giren davalarda uygulayaca yarglama usul YUKtur.
2-Askeri dari Yarg
Asker kiileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilikin idari ilem ve eylemlerden doan uyumazlklar
ilk ve son derece mahkemesi olarak zmlemek grevi Askeri Yksek dare Mahkemesine aittir.
III.Adli Yarg
Adli yarg,dier yarg eidi dnda kalan byn yargsal faaliyeti kapsar ve en geni uygulama alan
olan bir yarg koludur.Adli yarg alanndaki en yksek mahkeme Yargtaydr.
Adli yarg iki ayr blmden oluur. 1) Ceza Yargs 2) Medeni(hukuk) yargs
1-Ceza Yargs
1.a. Genel Ceza Yargs: Ceza yargsnn konusu, ceza mahkemelerinin ceza hukuku alanndaki
yargsal faaliyetidir.Uygulayacaklar yarglama usul CMKdr.
1.b. Askeri Ceza Yargs: Askeri ceza yargs,askeri mahkemelerin askeri ceza hukuku alanndaki
yargsal faaliyetlerini dzenleyen yarg eididir.
2-Medeni Yarg(Hukuk Yargs)
Medeni yargnn konusu,hukuk mahkemelerinin zel hukuk alanndaki yargsal faaliyetleridir.
Medeni yarg ekimeli Yarg ve ekimesiz Yarg diye ikiye ayrlr.

Sayfa 1

MEHMET PEHLVAN

BURADA KONU KESLEREK, MEDEN YARGININ DER YARGI ETLERNDEN FARKI

ANLATILACAK.ONDAN SONRA EKMEL YARGI VE EKMESZ YARGI ARASINDAK
FARKLAR KISACA NCELENECEKTR.
C.Medeni Yargnn Dier Yarg eitlerinden Fark
I.Medeni Yargnn Anayasa Yargsndan Fark
ki yarg eidi arasndaki fark,konularnn farklldr. Anayasa yargsnn konusunu,Kanunlar,KHK ile
TBMM Tznn anayasaya uygunluunu denetlemek ve anayasayla gvence altna alnm TH
birinin kamu gc tarafndan ihlali iddiasn anayasaya ikayetlerini incelemek(bireysel bavuru) oluturur.
Medeni yargnn konusu ise,zel hukuk alanndaki uyumazlklardr.
II.Medeni Yargnn dari Yargdan Fark
1.Genel Kural
dari yargnn konusu,idarenin idare(kamu) hukuku alanndaki faaliyeleriyle ilgili uyumazlklardr.
Oysa Medeni yargnn konusu, zel hukuk alanndaki uyumazlklardr. Fakat,istisnai olarak,idarenin istisnai
olarak baz hallerde zel hukuk kiisi gibi zel hukuk kurallarna gre ilem,eylem veya szleme yapmas
mmkndr.
2.dari Yargnn Grev Alanna Girmeyen Baz Davalar
2.a. zel Kanun Hkmlerine gre dari Yargnn Grev Alanna Girmeyen Baz Davalar
-Kamulatrmayla ilgili baz davalar,maddi hatalara kar davalar ancak adli yargda alr. ptal istemi idari
yargda alr.
-mar Kanununa gre alan bedelin indirilmesi davas,
-hakimin hukuki sorumluluuna ilikin davalar,
-bilirkiinin hukuki sorumluluuna ilikin davalar,
-cra ve iflas dairesi grevlilerin kusurlarndan doan tazminat davalar,
-Tapu Sicilinin tutulmasndan doan zarardan dolay devlete kar alan tazminat davalar,
-devlete ait aralarn verdikleri zararlara ilikin sorumluluk davalar,
-sular hakknda kanuna gre alan davalar,
-sosyal sigortalar ve genel salk sigortas kanuna gre alan davalar,
-milli mdafaa mkellefiyeti kanuna gre alan davalar,
-orman snrlamasna itiraz davalar,
-olaanst hal kanuna gre alan davalar,adli yargda alr.
2.b. zel Hukuk kiilerine kar alan davalar: Gerek kiilere ve zel hukuk tzel kiilerine
kar idari mahkemelerde idari dava almaz;idari davalar idareye kar alr.
2.c. dare Tarafndan alan davalar,idare davalarnda idare davac olamaz.
III.Medeni yargnn Ceza Yargsndan fark
Dier yarg kollarndaki farklarda olduu gibi burada da fark konudur. Ceza yargsnn konusu, devletin,
cezay gerektiren fiillerden tr cezalandrma hakkn tekil eder.
D.EKMEL YARGININ EKMESZ YARGIDAN FARKI
ekimeli yarg ile ekimesiz yarg arasndaki fark belirten en nemli lt, ekime(uyumazlk)
yokluudur.Buna gre,ekimeli yarg;taraflar(ilgililer)arasnda ortaya km bulunan bir uyumazlk
hakknda karar verilmesi talebi ile alan davalarla megul olur. Buna karlk,ekimesiz yargya tabi
ilerde,ortada ilgililer arasnda kural olarak bir ekime yoktur.Yani ekimesiz yargda mahkemenin,ilgililer
arasnda mevcut bir uyumazlk hakknda karar vermesi mmkn deildir. Mesala: ergin klnma,evlenmeye
izin verilmesi, evlenme srelerinin ksaltlmas,adn deitirilmesi gibi istemler ekimesiz yarg ileridir.
Baz durumlarda uyumazlk sz konusu olsa dahi ekimesiz yargya giren iler vardr. Bunlar:
lgililerin zel hukuk kiilerine kar ileri srebilecekleri sbjektif haklarn bulunmad iler,uyumazlk
konusu olsalar bile, subjektif hakkn yokluu ltne gre ekimesiz yargya tabidir. Mesala velayetin
kaldrlmas,vasinin grevden alnmas gibi.
Hakimin kendiliinden harekete gemesi gereken btn iler, kendiliinden harekete geme
ltne gre ekimesiz yargya tabidir. Mesala,boanmadan sonra meydana gelen yeni bir durum nedeniyle
ocuklar hakknda durumun gerektirdii yeni tedbirlerin alnmasna karar verilmesi gibi kamu yararnn ar
bast baz hallerde ,Cumhuriyet Savclarna hukuk davas ama yetkisi tannmtr.
Sayfa 2

MEHMET PEHLVAN

E.YARGI YOLU TRAZI VE UYUMAZLII

Bir dava,ait olduu yarg eidinden baka bir yarg eidine dahil olan mahkemede alrsa daval
buna itiraz edebilir.Bu itiraza yarg yolu itiraz denir.
Yarg eitlerinin grev alanlar hakknda,iki ayr yarg kolundaki mahkeme arasnda olumlu veya
olumsuz uyumazlk kabilir.Buna da yarg yolu uyumazl denir.
&2. EKMEL YARGININ NTEL VE NEML
ekimeli yarg,zel hukuk alanndan doan ve mahkemelerin nne gelen uyumazlklarn hangi
mahkemeler tarafndan hangi usullere gre incelenip karara balanacan dzenleyen yarg koludur.
Kiiler,hukukun kendilerine tanm olduu haklara bir tecavz olmad bunlara uyulduu srece
bakalar ile uyumazla dmezler.Derler ise,uyumazl ancak devletin mahkemelerine bavurarak yani
dava aarak zerler. Hakkn tesisi iin dava amak dndaki tek istisna tahkim yoludur.Taraflar
aralarnda anlaarak bir hakem tayin edebilirler.
ekimeli yarg,kiiler lehine yeni haklarn domasna hizmet etmez. Mahkemenin karar,
uyumazl (ekimeyi) sona erdirir.Yani,karar, hakkn kurucusu deil,belirticisi olur.

BRNC BLM
MAHKEMELER
&4.MAHKEMELER TEKLATI
Mahkemelerin kuruluu kanunla dzenlenir.Yarg sistemimizde mahkemeler 3 dereceli hale
getirilmitir. 1-lk Derece Mahkemesi 2-stinaf(blge adliye) Mahkemesi 3-Yargtay
A.lk Derece Mahkemesi
zel ve Genel olmak zere ikiye ayrlrlar.
I.Genel Mahkemeler
Buradaki genel(grevli) mahkemeler terimi,zel mahkemeler teriminin kart olarak kullanlmaktadr.
Bakaca iler(davalar),belirli kii ve i gruplarna gre snrlandrlmam olan,bilakis, aksi yazl olmadka
medeni usul hukukuna giren her trl ie bakan mahkemelere genel mahkemeler denir.
Genel mahkeme tabirinin kart olarak,belirli kiiler arasnda kan uyumazlklara veya belli eit
uyumazlklara bakmak iin kurulmu olan mahkemelere zel mahkemeler denir.
Asl olan,bir davann genel mahkemede grlmesidir.Yani zel mahkemede baklacana dair zel
hkm bulunmayan her dava,genel mahkemede grlr.
Adli yarg ilk derece mahkemelerini iki grup olarak gstermitir: sulh hukuk ve asliye hukuk
mahkemeleri ve zel kanunlarla kurulan dier hukuk mahkemeleri. Sulh hukuk mahkemeleri,HMK ile
dier kanunlarda belirtilen grevleri yerine getirir. Asliye hukuk mahkemeleri,sulh hukuk mahkemeleri ile
zel hukuk ilikilerinden doan her trl dava ve iler ile kanunlarn verdii dava ve ilere bakar.
II.zel Mahkemeler
Belirli kiiler arasnda kan uyumazlklara veya belli eit uyumazlklara bakmak iin kurulmu olan
mahkemelere zel mahkemeler denir.Mesala Mahkemeleri,Kadastro Mahkemeleri,cra Mahkemeleri.
zel mahkemelerin baktklar iler genel deil zel ve istisnai niteliktedir.
zel mahkemelerin kuruluu mutlaka ayr bir kanun hkmyle dzenlenir.Ancak zel olarak
dzenlenii tabii hakim ilkesine aykr dmez.
Bir yerde zel mahkeme kurulmamsa o yerdeki zel mahkemenin grev alanna giren iler genel
mahkemeler tarafndan baklr. zel ve Genel mahkemeler arasndaki iliki bir grev ilikisidir.
B.BLGE ADLYE (STNAF) MAHKEMELER
I.Blge Adliye(istinaf) mahkemesi tekilat
stinaf mahkemeleri,blgelerin corafi durumlar ve i younluu gz nnde tutularak belirlenen yerlerde
kurulur.Ancak mahkemelerin, faaliyete geecekleri tarih ise henz belli deildir.
stinaf mahkemeleri,bakanlk,bakanlar kurulu,daireler,blge adliye mahkemesi,cumhuriyet
basavcl ,blge adliye mahkemesi adalet komisyonu ve mdrlklerden oluur.En az hukuk ve en az
iki ceza dairesi bulunur.
Sayfa 3

MEHMET PEHLVAN

II.stinaf Mahkemelerinin Grevleri

Genel olarak grevleri unlardr: 1-Adli yarg ilk derece mahkemelerince verilen ve kesin olmayan hkm
ve kararlara kar yaplacak bavurular inceleyip karara balamak; 2-Kanunla verilen dier grevleri
yapmak.
Kanunda istinaf mahkemesi hukuk dairelerinin grevleri de yle belirtilmektedir:
1)Adli yarg ilk derece hukuk mahkemelerinden verilen ve kesin olmayan hkm ve kararlara kar yaplan
bavurular inceleyip karara balamak;
2)Yarg evresi ierisinde bulunan adli yarg ilk derece hukuk mahkemeleri arasndaki yetki ve grev
uyumazlklarn zmek;
3) Yarg evresindeki yetkili adli yarg ilk derece mahkemesinin bir davaya bakmasna fiili veya hukuki bir
engel kt veya iki mahkemenin yarg snrlar kapsamnn belirlenmesinde tereddt edildii taktirde,o
davann istinaf mahkemesi yarg evresi iinde baka bir hukuk mahkemesine nakline veya yetkili
mahkemenin tayinine karar vermek;
4) Kanunlarda verilen dier grevleri yapmak.
C.YARGITAY
Yargtay,adli yarg alanndaki en yksek mahkemedir. Adliye mahkemelerince verilen ve kanunun
baka bir adli yarg merciine brakmad karar ve hkmlerin son inceleme mercii Yargtaydr.
I.Yargtay Tekilat
Yargtayn kuruluu ve ileyii kanunla dzenlenir.Bu kanun Yargtay Kanunudur. Yargtayn i
rgtlenmesi ve yargtay kanununun uygulanmasn salamak amacyla Yargtay Ynetmelii
oluturulmutur.
Yargtay 23 hukuk dairesi ve 15 ceza dairesinden olumaktadr. Her dairede bir bakan ve yeteri
sayda yargtay yesi bulunur.
Hukuk daireleri, daire bakan ve drt yenin katlmas ile toplanr,ii grr ve salt ounluk ile
karar verir.
Hukuk Genel Kurulu,tm hukuk dairelerinin bakan ve yelerinin katlmasyla oluturulan kurula
HGK denir.
II.Yargtayn Grevleri
1)Yargtay,istinaf mahkemeleri faaliyete geinceye kadar ilk derece mahkemelerince verilen nihai kararlar ve
hkmleri son merci olarak inceleyip karara balar.
2)Yargtay,kanunlarda gsterilen belli davalara ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.
3)Bundan baka,Yargtay kanunlarla verilen dier ileri de grr.

&5. MAHKEMEDE ALIAN KLER

A.Hakimler
I.Hakimlerin Bamszl ve Teminat
Hakimlerin bamszl,onlarn gerek yrtme gerek yasama organna bal olmadklar,bu organlardan
bamsz olduklar;bu organlarn hakimlere emir ve talimat veremeyecei,genelge gnderemeyecei ve
tavsiyelerde bulunamayaca anlamna gelir.Hakimlik teminat ise,hakimlerin bamszln korumaya
ynelik kurumlardan biri ve fakat en nemlisidir.
Hakimler,grevlerinde bamszdrlar ve Anayasaya,Kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani
kanaatlerine gre hkm verirler. Hukukumuzda hakimlerin bamszln korumak iin kabul edilmi olan
ilkeler unlardr:
-Hibir organ,makam,merci veya kii,yarg yetkisinin kullanlmasndan mahkemelere ve hakimlere emir ve
talimat veremez,genelge gnderemez,tavsiye ve telkinde bulunamaz.
-Grlmekte olan bir dava hakknda Yasama Meclisinde yarg yetkisinin kullanlmas ile ilgili soru
sorulamaz,grme yaplamaz ve herhangi bir beyanda bulunulamaz.
-Hakimlerin atama,terfi,disiplin,yer deitirme gibi btn zlk ileri hakknda karar verme yetkisi, tam
bamsz olan HSYKYA aittir.
-Hakimlerin btn zlk ileri,mahkemelerin bamszl ve hakimlik teminat esaslarna gre kanunla
dzenlenir.
-Hakimlerin basna kar bamszl sz konusudur.
Hakimlik teminat,hakimlerin kiisel bamszldr.Hakimlerin bamszlnn salanmas in
hakimlere kiisel teminat tannmaldr ki ,hakim, her trl maddi ve manevi kayg ve etkilerden uzak olarak,
grevini Anayasaya ,kanunlara ve hukuk kurallarna uygun olarak vicdani kansna gre yapabilsin.
Sayfa 4

MEHMET PEHLVAN

Hakimlik teminatnn unsurlar unlardr: Hakimler azlolunamaz; Hakimler kendileri istemedike 65

yandan nce emekliye sevk edilemezler ; Hakimler,bir mahkemenin veya kadronun kaldrlmas sebebiyle
de olsa aylk ve deneklerden ve dier zlk haklarndan yoksun klnamazlar ; Anayasaya gre, Hakimler
idari grevleri ynnden Adalet Bakanlna baldrlar. ; Hakimlerin corafi teminat yoktur. ; Hakimlere
dier devlet memurlarndan farkl olarak,yeteri kadar aylk ve denek verilmesi olduu kansndayz.
II.Hakimlerin Sorumluluu
Hakimlerin sorumluluu e ayrlr:
1)Hakimlerin Disiplin Sorumluluu: Hakimler hakknda disiplin soruturmas yaplmas ve onlara
disiplin cezas verilmesi yetkisi,HSYKya aittir.
2)Hakimlerin Ceza Sorumluluu: Hakimlerin grevden doan veya grev srasnda iledikleri
sulardan dolay yaplacak soruturma ve kovuturma hakknda HSK 82-92 m. ; hakimlerin kiisel
sularndan dolay yaplacak soruturma iin HSK 93.m .
3)Hakimlerin Hukuki Sorumluluu: Hakimler,yarglama faaliyetleri srasnda hukuka aykr
davranlarda bulunurlarsa,devlet aleyhine tazminat davas alabilir.
B.Adliye Memurlar
Yaz ileri mdr,Zabt katipleri ve mbairlerdir.

&6.HAKMN DAVAYA BAKMASININ YASAK OLMASI VE REDD -m.33-

Hakimin tarafsz kalamayaca varsaylan veya tarafszlndan kuku duyulabilecek hallerde,

hakimin kendi mahkemesinin yetki ve grevine giren belli bir davaya bakamayaca kabul edilmitir.Buna
hakimin davaya bakamamas ve reddi denir.
Hakimin davaya bakamamas(yasak olmas) kanunda snrl halde saylmtr. Ancak hakimin reddi
hali snrl sayda deildir.
A)Hakimin Davaya Bakmasnn Yasak Olmas
I.Hakimin davaya bakmasnn yasak olduu haller
Hakimin davaya bakmasnn yasak olduu haller,kanunda snrl olarak belirtilmitir.Bu hallerde
hakimin davaya bakmas yasaktr;taraflar talep etmese bile hakim kendiliinden ekinmek zorundadr.
I.Hakimin Davaya Bakmasnn Yasak Olduu Haller
-Hakim,kendisine ait olan veya dorudan doruya veya dolaysyla ilgili bulunduunu davalara bakamaz.
Mesala hakim,kefili olduu bir alacak hakknda,alacaklnn asl borluya at davaya bakamaz.
-Hakim,aralarnda evlilik ba kalkm olsa bile einin,kan veya kayn hsml ynnden stsoy ve
altsoyunun,nc dereceye kadar kan veya kayn hsml ynnden yansoy hsmlarnn veya aralarnda
evlatlk ba bulunan kimselerin ve nianlsnn davalarna bakamaz.
Hakim ile taraflardan birinin kanuni temsilicisi arasnda m.34teki gibi bir yaknlk bulunmas
halinde de,hakim davaya bakamaz.
Hakim ile taraflardan birinin iradi temsilcisi arasnda yakn hsmlk bulunmasna gelince,hakimin
yakn hsm olan avukat,vekil sfatyla mahkemeye kabul edilmez.
-Hakim,iki taraftan birinin vekili,vasisi,kayym veya yasal danman sfatyla hareket etmi olduu davalara
bakamaz.
II.Hakimin ekinmesi usul m.35Hakimin,yukardaki hallerde davaya bakmas yasaktr;kendiliinden davaya bakmaktan ekinmek
zorundadr.Taraflar da her zaman -m.34teki sebeplerden birine dayanarak- hakimin davaya bakamayacan,
bu nedenle ekinmek zorunda olduunu ileri srebilir.
Hakim ekinme kararrn kendisi verir.Hakimin ekinme sebebinin doduu tarihten itibaren yapm
olduu btn ilemler,st mahkemenin kararyla iptal olunabilir.Bu hakimin vermi olduu hkm ve
kararlar ise,her halde iptal olunur. Yapt ilemler ve verdii kararlar iptal edilen halim,bunlarn sebep
olduu yarglama giderlerini demeye mahkum edilir.
aylk yarglamann yenilenmesi sresi getikten sonra artk,davaya bakmas yasak olan bir
hakimin vermi olduu hkmn iptali istenemez.
B)Hakimin Reddi
Hakimin tarafsz bir ekilde devaya bakamayaca baz hallerde,hakim ya kendi kendini reddeder
veya taraflardan biri hakimi reddedebilir. Hakimin reddi sebepleri az veya ok takdire baldr.Bunun iin,
ret sebeplerinin varl baka bir hakim tarafndan aratrlp tespit edildikten sonra,hakimin reddi talebi
kabul edilir.
Sayfa 5

MEHMET PEHLVAN

I.Ret Sebepleri
Hakimin tarafszlnda pheyi gerektiren nemli bir sebebin varl halinde,taraflardan biri hakimi
reddedebilir. nemli Sebebin tanm verilmemitir.
-Hakimin,davada iki taraftan birine nasihat vermi veya yol gstermi olmas,
-Hakimin,davann taraflarndan biri veya bir nc kii karsnda,kanunen gerekmedii halde grn
aklam olmas,
-Hakimin davada tank veya bilirkii olarak dinlenmi yahut hakem veya hakim sfatyla hareket etmi
olmas red sebebidir.(Mesala davay karara balayan hakim,sonradan st derece veya yksek mahkeme
yeliine tayin edilmi ise,o karar hakkndaki kanun yolu incelemesine katlrsa reddedilebilir.
-Davann,hakimin drdnc derece yansoy hsmlarna ait bulunmas ret sebebidir.
-Dava srasnda hakim ile taraflardan biri arasnda dava veya dmanlk bulunmas ret sebebidir.Bu
dava,grlmekte olan davadan nce karara balanm ve karar kesinlemi ise hakimin reddi istenemez.
II.Hakimin Reddi Usul
Hakim ret sebeplerinden birine dayanarak kendini reddedebilecei gibi,taraflardan biri de hakimi
reddedebilir.
1.Taraflardan birinin hakimi reddetmesi: ki taraftan herhangi biri hakimi reddedebilir.
a)Hakimin reddi zaman:
Hakimin reddi sebebini bilen tarafn ret isteini en ge ilk durumada bildirmesi gerekir.Aksi halde ret istei
dinlenmez. Davadan nce renmise,ilk durumada ; Dava srasnda renmise,renildiinden sonraki ilk
durumada ret talep etmelidir.
b)Ret talebinin yaplmas:
Hakimin reddi talebi dileke ile yaplr.
Hakimi ekinmeye davet,hakimin reddi hkmndedir.
Ret dilekesinde,ret isteinin dayand durum ve olaylarla delillerin aka gsterilmesi ve varsa belgelerin
ret dilekesine eklenmesi gerekir.
c)Ret talebinin incelenmesi
Hakimin reddi dilekesi,hakimin mensup olduu mahkemeye verilir.hakim bir hafta iersinde dosyay inceler
ve ret sebeplerinin yerinde olup olmad hakkndaki dncesini yaz ile bildirerek dosyay inceleyecek olan
st mahkemeye gnderilmesi iin yaz ileri mdrne teslim eder. ANCAK,baz hallerde hakim kendisi ret
talebinin geri evirilmesine karar verebilir.
aa-Ret Talebinin Geri evrilmesi u hallerde olur:
Ret istei sresinde yaplmamsa,
Ret sebebi ve bu sebebe ilikin inandrc delil veya emare gsterilmemise,
Ret talebinin davay uzatmak amacyla yapld aka anlalyorsa.
bb-Ret talebinin yetkili merci tarafndan incelenmesi
Toplu mahkemede bir hakim hakkndaki ret talebi,reddi istenen hakim katlmakszn mensup olduu
mahkemece incelenir.Reddedilen hakimin katlmamasndan dolay mahkeme toplanamyor veya mahkeme
tek hakimden oluuyorsa, ret talebi o yerde asliye hukuk hakimlii yapan dier bir mahkeme veya hakim
tarafndan incelenir.
bb.1 Ret talebinin kabul edilmemesi(reddi)
Ret talebini inceleyen yetkili merci,ret talebini usul veya esas ynnden kabul etmez reddine karar
verirse,reddi istenen hakim dosyaya bakmaya devam eder. Hakimin reddi talebi kt niyetle yapldnn
anlalmas halinde para cezasna hkmolunur.
bb.2 Ret talebinin kabul
Ret talebini inceleyen yetkili merci,ret talebinin doru olduu kansna varrsa,ret talebinin kabulne karar
verir.Ret talebinin kabul edilmesi ve bu karara kar kanun yoluna bavurulmas halinde,reddi istenen
hakimin o davaya bakmas yasa devam eder.
bb.3 Ret talebine ilikin kararlara kar kanun yollar
Esas hkm bakmndan istinaf yolu kapal olan dava ve ilerde hakimin reddi talebiyle ilgili merci kararlar
kesindir. stinaf yolu ak olan dava ve ilerde ise,red talebi kararlarna kar,tefhim veya teblii tarihinden
itibaren bir hafta iinde istinaf yoluna bavurulabilir.
Esas hkm bakmndan temyiz yolu kapal olan dava ve ilerde istinaf mahkemesi bakan ve yelerinin
reddi talebiyle ilgili istinaf mahkemesi kararlar kesindir.Esas hkm bakmndan temyiz yolu ak olan dava
ve ilerde ise,istinaf mahkemesi bakan ve yelerinin reddi talebiyle ilgili kararlara kar,tefhim veya teblii
tarihinden itibaren bir hafta iinde temyiz yoluna bavurulabilir.
d)Hakimin reddedilmesinin sonular(etkisi)
Reddedilen hakimin ret talebinden nce yapm olduu ilemler kural olarak geerlidir.Ancak istinaf
mahkemesi; yetkili mercin,ret talebine ilikin kararn uygun bulmayarak kaldrrsa veya ret talebinin
Sayfa 6

MEHMET PEHLVAN

kabulne ilikin karar u.gun bulursa,ret sebebinin doduu tarihten itibaren reddedilen hakim tarafndan
yaplm olan ve ret talebinde bulundan tarafa itiraz edilen esasa ilikin tm ilemler,davaya daha sonra
bakacak olan hakimce iptal olunur.
2.Hakimin Kendini Reddetmesi(ekilmesi)
Bir hakimin bizzat kendisi de reddi gerektiren sebepleri bildirerek davaya bakmaktan ekilirse,ret
talebini inceleyen merci bu ekilmenin yerinde olup olmadna karar verir. ekilmesi,yetkili merci
tarafndan kabul grlen ekilme talebine kar,taraflar bu karar kanun yoluna gtrlebilir.

MAHKEMELERN GREV VE YETKS

Grev,bir davaya o yerdeki hukuk mahkemelerinin hangisi tarafndan baklacan belirtir.Yetki ise,davaya
hangi yerdeki grevli hukuk mahkemesi tarafndan baklacan belirtir.
Mahkemelerin grev ve yetkileri kanunla dzenlenir.Bunun bir anayasal ilke olarak kabul
edilmesinin nedeni,bir kimsenin kanunen tabi bulunduu mahkemeden baka bir merci nne karlmasn
nlemektir.

&8.GREV (m.1-4)

Grev,bir davaya o yerdeki hukuk mahkemelerinin hangisi tarafndan baklacan belirtir. Grev
tespit edilirken nce,o davann genel mahkemelerin mi,yoksa zel mahkemelerin mi grevine girdii
aratrlr. zel mahkemelerin grevi,genel mahkemelerin grevinden nce gelir. Ak kanun hkm ile zel
mahkemelerde grlecei belirtilmemi olan btn davalar,genel mahkemelerin grevine girer.
Genel Mahkemelerin grevi,dava konusuna gre belirlenir.Dava konusunun malvarl yahut ahs
varl hukukuna ilikin bir hak olup olmamasna gre bir ayrm yapmak yararl olur.
A.MALVARLII HUKUKUNDAN DOAN DAVA VE LERDE GREV
I-Ana Kural
Konusu para ve para ile llebilen bir ey(mal,hak) olan davalar,malvarl hukukundan doan davalardr;
alacak davalar,tanr veya tanmaz mal davalar gibi.
Dava konusunun deer ve miktarna baklmakszn malvarl haklarna ilikin davalarda grevli mahkeme,
aksine bir dzenleme bulunmadka,asliye hukuk mahkemesidir.Burada asl grevli olan mahkeme asliye
hukuk mahkemesidir zel bir kanunla belirtilmedike malvarl hukukundan doan uyumazlklara asliye
hukuk mahkemesinde baklacaktr.
II-Ana Kuraln stisnalar
1)Sulh Hukuk Mahkemesinin grevli olduu davalar ve iler
Malvarl davalarnda asl grevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi olmakla birlikte, kanunlarda
aksine hkm bulunmas sebebiyle baz dava ve iler sulh hukuk mahkemesinde grlr.Bu davalar ve iler
unlardr:
a)Kira ilikisinden doan tm uyumazlklar: Kira ilikisinden doan alacak davalar da dahil
olmak zere,tm uyumazlklar konu alan davalar,sulh hukuk mahkemesinde grlr. Bu erevede rnein:
kira szlemesine dayanan her trl tahliye davalar,taraflar arasnda yaplan kira szlemesinin geerli olup
olmad gerekesiyle alan davalar; yalnzca kira bedelenin tespitiyle snrl olmakszn kira
szlemesinden kaynaklanan tm tespit davalarnda grevli mahkeme sulh hukuk mahkemesidir.
b)Paylatrma ve ortakln giderilmesi davas: Tan ve tanmaz mal veya hakkn
paylatrlmasna ve ortakln giderilmesine ait davalar sulh hukuk mahkemelerinde grlr.
c)Yalnz zilyetliin korunmas ile ilgili davalar: Tanr ve tanmaz mallarda yalnz zilyetliin
korunmas ile ilgili davalar sulh hukuk mahkemesinde grlr. eer dava yalnz zilyetlie deil hakka da
dayandrlyorsa grevli mahkeme,asliye hukuk mahkemesidir.
d)ekimesiz yarg ileri: Kanunlarda aksine ak bir hkm bulunmadka ekimesiz yarg
ilerinde genel grevli mahkeme sulh hukuk mahkemesidir.ekimesiz yarg ilerinde genel grevli
mahkeme haline getirilmitir sulh hukuk mahkemesi
e)HMKnn ve Dier kanunlarn sulh hukuk mahkemesini grevlendirdii dava ve iler:
HMKnun ve dier kanunlarn sulh hukuk mahkemesini veya hakimlerini grevlendirdii dava ve ileri de
sulh hukuk mahkemesi grr.

Sayfa 7

MEHMET PEHLVAN

2)zel Mahkemelerin Grevli Olduu Dava ve ler

eitli kanunlarda yer alan hkmlere gre,malvarl hukukundan doan baz dava ve iler zel
mahkemelerde grlr;zel mahkemelerin grevine giren davalar ileride incelenecektir.
B.AHISVARLII HAKLARINA VE ALE HUKUKUNA LKN DAVA VE LERDE GREVL
MAHKEME
Bir davann konusunun malvarl veya ahs varl hakk olduu,o hakkn niteliine gre belirlenir.
Davacnn dilekesinde,dava konusunun para ile llemeyen bir ey olduunu belirtmesi bunun mahkemece
esas alnmasn gerektirmemektedir.Mahkeme,dava konusu hakkn niteliini resen incelemek ykmldr.
ahs varl haklar,mali bir deere sahip deildir;elden ele gemeye elverili deildir,bakasna
devredilemez ve paraya evrilemezler.
Burada asl grevli olan mahkeme asliye hukuk mahkemesidir,aile mahkemesinin veya sulh
mahkemesinin grevi istisnadr.stisna olduu iin de zel bir kanun hkm ile aka aile mahkemesinde
veya sulh mahkemesinde baklaca bildirilmeyen ve konusu para ile llemeyen bir ey olan dava ve iler
aile mahkemesinde veya sulh hukuk mahkemesinde grlemezler.
RNEN:Maddi ve manevi tazminat davalarnda,derneklerin feshi davalar,nfus kayt dzeltme davalar
grev itibariyle asliye hukuk mahkemesinde grlr.
C.MALVARLII VE AHISVARLII HUKUKUNDAN DOAN DAVA VE LER DIINDA
KALAN DAVA VE LERDE GREV
HMK. m.2 kanunlarda aksine bir hkm bulunmadka dier dava ve iler bakmndan da asliye
hukuk mahkemesinin grevli olduu belirtmektedir.
D.TESPT DAVALARINDA GREV
Tespit davas eda davasnn ncs durumunda olduundan mahkemelerin grevine ilikin olarak
grm olduumuz kurallar,tespit davalar iinde geerli.Genel grevli mahkemesi,asliye hukuk
mahkemesidir.
Yalnz kira ilikisinden doan tm tespit davalar sulh hukuk mahkemesinde grlr.
E.GREV KURALLARININ NTEL
Grev kurallar,kamu dzenindendir ve mahkemenin grevli olmas dava artlarndandr. Bu
nedenle,mahkeme,davann her safhasnda grevli olup olmadn kendiliinden inceler ve grevsiz olduu
kansna varrsa kendiliinden grevsizlik karar verir.
Grev kurallar kamu dzenine ilikin olduundan,yetki kurallarndakinin aksine,taraflar szleme
ile grevli mahkemeyi deitiremezler.
F.MAHKEMENN GREVL OLUP OLMADIINI NCELEMES
Mahkeme,grevli olup olmadn davann her safhasnda kendiliincen inceler ve grevsiz olduu
kansna varrsa grevsizlik karar verir.
Taraflar da,davann her safhasnda grev itiraznda bulunabilirler.Grev itiraz,kural olarak daval
tarafndan yaplr.Ancak,davacnn da bu itiraz yapmasna hukuken bir engel yoktur;nk ,davac davasn
yanl grevli mahkemede am olduunu sonradan fark edebilir ve mahkemenin veya kar tarafn bu
konudaki davrann beklemeden,davasnn bir an nce grevli mahkemeye gnderilmesini salamak zere
itiraz etmesinde hukuki menfaati bulunmaktadr.
Mahkeme,grev hakknda dosya zerinden karar verebilecei gibi n inceleme durumasnda
taraflar dinledikten sonra da karar verebilir.
Mahkeme,balangta kendisini grevli grm ve yarglamaya devam etmi olmasna ramen,
ilerleyen aamalarnda konuyu daha yakndan inceledikten sonra bu kez grevli olmad kanaatine varacak
olursa,yarglama srasnda da kendiliinden grevsizlik karar vermesi mmkndr.
st mahkemeler de kendi incelemeleri srasnda,hkm veren mahkemenin grevli olup olmadn
kendiliinden incelemekle ykmldr.
Grev kurallarna aykrlk,hkm kesinleinceye kadar davay gren ilk derece mahkemesi gerek
st mahkeme tarafndan kendiliinden gzetilir ve taraflarca daileri srlebilir;hkm kesinletikten sonra
ileri srlemez. Yani,grevsiz mahkemenin verdii karar,bu nedenle geersiz saylamaz ve ayn nedenle
hkme kar yarglamann yenilenmesi iadesi istenemez.
Mahkeme yaplan grev itirazn reddederse,davann esas hakknda incelemeye balanr. Grev
itiraznn reddine ilikin karar,nihai karar olmad iin yalnz bana kanun yoluna gtrlemez;ancak esas
hkmle birlikte kanun yoluna gtrlebilir.
Sayfa 8

MEHMET PEHLVAN

G) GREVSZLK KARARI
Mahkeme ,yapaca inceleme sonucunda,grevsiz olduu kansna varrsa,grevsizlik karar
verir.Mahkeme,grevsizlik kararnda grevli mahkemeyi bildirmeli ve dava dosyasnn grevli mahkemeye
gnderilmesine karar vermelidir.
Mahkeme,grevsizlik karar ile davadan elini eker;yani, grevsizlik nihai karardr.
HMK 341 hkme gre miktar veya deeri belli bir miktar gemeyen davalarda grevsizlik karar
kesindir;geen davalarda ise grevsizlik kararna kar kanun yoluna gidilebilir.
H) GREVSZLK KARARI ZERNE YAPILACAK LEMLER
Grevsizlik karar veren mahkeme,grevsizlik kararnda dava dosyasnn grevli mahkemeye
gnderilmesine karar vermekle yetinir;dava dosyasn kendiliinden grevli mahkemeye gndermez.
Taraflardan birinin,iki hafta iinde,grevsizlik karar veren mahkemeye bavurmas gerekir;aksi halde dava
almam saylr.
ki haftalk sre: grevsizlik karar verildii anda kesinse,grevsizlik kararnn bildirildii andan
itibaren balar. Eer kesin deilse, yani kanun yolu aksa ve fakat sresi iinde kanun yoluna gidilmemi
olduundan kesinlemise ,iki haftalk sre, kesinleme tarihinden itibaren balar. Veya kanun yoluna
gidilmi ancak grevsizlik kararna kar ret talebi kabul edilmemi ve grevsizlik karar kesinlemise,red
kararnn tebliinden itibaren balar.
Bir mahkemenin verdii grevsizlik karar,kanun yoluna gidilmeden kesinlemise,bu grevsizlik
karar kendisine -grevli olduu iddiasyla- dosya gnderilen mahkemeyi balamaz.Bu mahkeme de
grevsizlik karar verebilir. Bu(ikinci mahkemenin verdii) grevsizlik karar da usulne gre kesinleirse, o
zaman iki mahkemenin arasnda olumsuz bir grev uyumazl km olur. Bu olumsuz grev uyumazl
yarg yeri belirlenmesi yolu ile giderilir ve grevi mahkeme,st mahkemece belirtilir. BUNA KARILIK
kanun yoluna gidilmesi sonucu kesinlemise,kesinleen grevsizlik kararnda grevli olduu bildirilen
mahkeme dosyay grevsiz olduu gerekesiyle grevsiz olduu kansna varsa bile grevsizlik karar
veremez.,davay grmek zorundadr.
Kendisine dosya gnderilen grevli mahkeme,davay grmeye balar.Bu ekilde balayan dava
grevsiz mahkemede alm olan davann devamdr.Bu nedenle grevli mahkemede yeniden har
alnmaz;zamanam veya hak drc sre,grevsiz mahkemede davann ald zamana gre hesaplanr.
ki hafta iinde grevsizlik kararn vermi olan mahkemeye bavurulmazsa,grevsiz mahkemeye
alm olan davann almam saylmasna karar verilir. Davac altm gn ek sre iinde davasn yeniden
aabilir.

&9.YETK (m. 5-20)

A)GENEL BLG
Yetki,bir davaya hangi yerdeki grevli hkm mahkemesi tarafndan baklacan belirler. Yetki,
grevden farkldr.Yetkide,dava konusunun nitelii deil,yer bakmndan bir davann hangi mahkeme
tarafndan grlecei sz konusudur.
Her mahkemenin yarg yetkisi,belli bir corafi blge ile snrldr;buna o mahkemenin yarg evresi
denir.
B)GENEL VE ZEL YETK KURALLARI
Yetki kurallar,byn davalar ve baz davalar iin olmak zere ikiye ayrlr. Btn davalar iin
uygulanan yetki kural ve bu mahkemeye de genel yetkili mahkeme denir. te,baz dava veya dava eitleri
iin kabul edilen istisnai nitelikteki yetki kurallarna da zel yetki kurallar denir.
baz davalarn mutlaka belli bir yer mahkemesinde almas ngrlmtr ki,bu halde kesin yetki
sz konusudur.Kesin yetki hallerinde,genel yetki kaldrlm olup,dava yalnz bu zel ve kesin yetkili
mahkemede alabilir.
I-Genel Yetki (m.6)
Genel yetkili mahkeme,davalnn yerleim yeri mahkemesidir.Yani her dava,davann ald tarihte
davalnn yerleim yeri saylan yer mahkemesinde alr. Dava aldktan sonra daval yerleim yerini
deitirirse,bu deiiklik,mahkemenin yetkisini engellemez.
1)Gerek Kiilerin Yerleim Yeri
Gerek kiilere kar dava almasn,gerek kiilerin Trkiyede yerleim yeri olup olmamasna gre
ikiye ayrarak incelemek gerekir.
Sayfa 9

MEHMET PEHLVAN

a)Trkiyede Yerleim Yeri Olanlara Kar Dava Almas

aa)Davalnn Yerleim Yeri Mahkemesi
Trkiyede yerleim yeri olan gerek kiiye kar dava,onun dava ald tarihte yerleim yeri saylan yer
mahkemesinde alr.Bir kimsenin yerleim yeri,onun srekli kalmak niyetiyle oturduu yerdir.
Davalnn yerleim yeri tespit edilemezse; Nfus ve Vatandalk Hizmetleri Genel Mdrlnn tuttuu
kaytlar resmi kayt olduundan,nfus mdrlklerindeki kayrlarn yetkili mahkemenin belirlenmesinde
esas alnmas gerekir.
bb)Boanma Davalarnda Yetkili Mahkeme
Boanma davalar iin iki yetki kural vardr: 1-Elerden birinin yerleim yeri mahkemesi; 2- Elerin
davadan nce son defa alt aydan beri birlikte oturduklar yer mahkemesi. Davac bu iki yetkili mahkemeden
birini seebilir ve davasn orada aabilir.
b)Trkiyede Yerleim Yeri Olmayanlara Kar Dava Almas
aa) Genel Bilgi
Trkiyede yerleim yeri olmayanlara kar alan dava,zel yetki halleri dnda,genel yetkili mahkeme
davalnn Trkiyede mutad meskeninin bulunduu yer mahkemesidir.
bb) Trkiyede Yerleim Yeri Olmayanlara Kar Alacak Malvarl Haklarna likin
davalarda Genel Yetki
Trkiyede yerleim yeri olmayan daval Trkiyede oturmakta ise,bu davalara davalann Trkiyede
bilinen(mutad) meskeninin bulunduu yer mahkemesinde baklr. Daval,Trkiyede oturmuyorsa,dava
konusu mal da Trkiyede deilse,o kiiye kar m.9a gre Trkiyede dava almaz.
cc) Trkiyede Yerleim Yeri Olmayanlara Kar Alacak ahsvarl Haklarna likin
Davalarda Genel Yetki
Trkiyede yerleim yeri bulunmayan Trk vatandalarnn,kii hallerine ilikin davalar,yabanc lke
mahkemesinde almad veya alamad taktirde Trkiyede yer itibariyle yetkili mahkemede;byle bir
yetkili mahkeme bulunmamas halinde ilgilinin Trkiyede sakin olduu yer mahkemesinde;Trkiyede
sakin deilse,Trkiyedeki son yerleim yeri mahkemesinde;o da bulunmad taktirde Ankara,stanbul veya
zmir Mahkemelerinden birinde grlr.
2)Tzel Kiilerin Yerleim Yeri
Tzel kiilerin yerleim yeri,kurulu belgesinde aksine hkm bulunmadka,ilerinin yneltildii
yerdir o yer de merkezdir.
3)Davallarn Birden Fazla Olmas Halinde Genel Yetkili Mahkeme
a)Davallarn Birinin Yerleim Yeri Mahkemesinin Yetkili Olmas
Bir davada daval says birden fazla ise dava,birinin yerleim yeri mahkemesinde alabilir.(m.7). Bu kuraln
istisnalar vardr: aa-Ortak yetkili bir mahkeme bulunmas; bb- Davann srf davallardan birini kendi
mahkemesinden baka bir mahkemeye getirmek amacyla almas
4)Genel Yetki Kurallarnn Nitelii
Genel yetki,kural olarak btn davalar iindir.Ancak,kesin yetki halleri genel yetkiye istisnadr.Yani,
bir dava iin kesin yetki kural varsa,p dava genel yetkili mahkemede alamaz.
Bunun dnda(yani kesin yetki halleri dnda) ,bir dava iin zel yetki kural bulunsa bile,davacnn
genel yetki ile zel yetki arasnda bir seim yapma hakk vardr.
Taraflar yetki szlemesi ile yetkili olmayan bir mahkemeyi yetkili klarsa,taraflarca aksi
kararlatrlmadka,dava sadece szlemeyle belirlenen mahkemede alacandan genel yetkili
mahkemenin yetkisi ortadan kalkar.
II-zel Yetki Kurallar(m.8 vd)
zel yekili mahkemeler,ilikin olduklar davalar ile herhangi bir ekilde ilgilidir.Mesala,dava konusu
tanmaz o mahkemenin yarg evresi iindedir veya dava konusu szleme orada yerine getirilecektir.
zel yetki kurallar kural olarak kamu dzenine ilikin deildir,ancak,kamu dzenine ilikin olan
zel yetki kurallar kesin yetkidir. zel yetki kurallar unlardr
1)Szlemeden Doan Davalarda Yetki (m.19)
Buradaki szlemeden maksat,konusu mal varl hakk olan borlar hukukuna ilikin
szlemelerdir.Konusu,ahs varl haklarna ve Miras Hukukuna ilikin szlemeler buraya(m.10) dahil
deildir.
Sayfa 10

MEHMET PEHLVAN

Szlemeden doan uyumazlklarda,szlemenin ifa edilecei yer mahkemesinde dava alabilir.

Taraflarn szlemenin yerine getirilecei yer hakkndaki ak veya zmni isteinin anlalmad hallerde,ifa
yeri TBK m.89a gre belirlenir.
Szlemelerden doan davalar hakkndaki yetki kurallar,kamu dzenine ilikin olmadndan kesin
yetki kurallarndan deildir.Bu sebepten yetki anlamas yaplabilir.
2)Kar Davada Yetki (m.13)
Alm bulunan bir davada,davalnn da kendi alaca iin ayn mahkemede ve ayn dava
dosyasnda davacya dava amasna,kar dava denir.Kar dava,asl dava ile birlikte ayn mahkemede
grlr.
3)ubenin Bulunduu Yer Mahkemesinin Yetkisi (m.14)
Kural olarak ube merkezden hukuki olarak bamsz deildir.ubenin ilemlerinden dolay,merkeze
kar,ubenin bulunduu yer mahkemesinde de dava alabilecei kabul edilmitir.
ubenin bulunduu yer mahkemesinde de yetkili olduu kuralnn baz istisnalar mevcuttur.ubenin
ilemlerinden domu olsa bile,aadaki davalar ubenin bulunduu yerde alamaz,merkezin bulunduu
yerde alabilir:
-flas Davas
-zel hukuk tzel kiilerininkendi ilerine ilikin olmak zere yelerine kar ve yelerinin bu sfatla
birbirlerine kar aacaklar davalara,zel hukuk tzel kiisinin yerleim yeri saylan yer mahkemesinde
baklr.Bu yetki kesindir.
4)Sigorta Szlemesinden Doan Davalarda Yetki (m.15)
Kanun,sigorta szlemesinden doan davalar iin baz zel yetki kurallar koymutur
a)Zarar(mal) sigortalarnda: Sigortann konusu tanmaz ise,tazminat davas o tanmazn olduu yerde alr.
Tanr mal ise,maln,bir yerde devaml kalmas art ise(fabrikadaki makine gibi) dava maln bulunduu yer
mahkemesinde, bir yerde devaml kalmas art olmayan malda ise(araba) dava tehlikenin doduu yer
mahkemesinde alabilir.
b)Can Sigortalarnda: Can sigortalarnda sigorta ettiren,sigortalnn veya lehtarn leh ve aleyhine alan
davalarda onlarn yerleim yerindeki mahkeme,kesin yetkilidir.
c)Mali Mesuliyet sigortasnda yetkili mahkeme,sigortacnn merkez veya ubesinin veya sigorta szlemesini
yapan acentann bulunduu veya kazann meydana geldii yer mahkemesidir.
5)Geici olarak Oturulan Yer Mahkemesinin Yetkisi (m.8)
Memur,ii,renci,asker gibi bir yerde geici olarak oturan kiilere kar alacak baz davalar
iin,belli artlarn varl halinde,davalnn geici olarak oturduu yer mahkemesi de yetkilidir. Bunun iin
gerekli artlar, o yerde uzunca bir zaman devam edebilecek olmalardr. Bu kiilere kar yalnz alacak ve
tanr mal davalar geici olarak oturduklar yerde alabilir. Bu yetki,kesin yetki hali deildir.
6)Haksz Fiilden Doan Davalarda Yetki (m.16)
Haksz fiilin ilendii yer mahkemesi,
Zararn meydana geldii yahut zararn gelme ihtimalinin bulunduu yer mahkemesi,
Zarar grenin yerleim yeri mahkemesi haksz fiilden doan davalarda yetkilidir.Bu yetki kural
kamu dzenine ilikin yetki kural deildir.
7)ekimesiz yarg ilerinde yetki(m.384)
Kanunda aksine hkm bulunmadka,ekimesiz yarg ilerinde,talepte bulunan kiinin veya
ilgililerden birinin oturduu yer mahkemesi yetkilidir.
8)Miras ile ilgili davalarda yetki (m.11)
Miras(tereke) ile ilgili davalar,miras brakann son yerleim yeri mahkemesinde grlr.Miras
brakann son yerleim yeri mahkemesinin yetkisi kesin yetkilidir.stisna olarak,miras ile ilgili baz davalar,
baka bir yerdeki mahkemede alabilir.
Aadaki davalarda, len kimsenin son yerleim yeri mahkemesi kesin yetkilidir:
a) Terekenin paylalmasna, yaplan paylama szlemesinin geersizliine, lme bal
tasarruflarn iptali ve tenkisine, miras sebebiyle istihkaka ilikin davalar ile miraslar arasnda terekenin
ynetiminden kaynaklanan davalar.
b) Terekenin kesin paylamna kadar miraslara kar alacak tm davalar.

Sayfa 11

MEHMET PEHLVAN

Aadaki davalarda ise,yetki kesin deildir:

Terekede bulunan bir mal hakknda almak istenen istihkak davas, terekenin yazm ve tespiti
zamannda mal nerede bulunuyorsa, orada da alabilir.
Miraslk belgesinin iptali ve yeni miraslk belgesi verilmesine ilikin davalarda, miraslarn her
birinin oturduu yer mahkemesi de yetkilidir.

9)Tanmazn Aynndan Doan Davalarda Yetki (m.12)

Tanmaz zerindeki ayni hakka ilikin veya ayni hak sahipliinde deiiklie yol aabilecek
davalar ile tanmazn zilyetliine yahut alkoyma hakkna ilikin davalarda, tanmazn bulunduu yer
mahkemesi kesin yetkilidir.
rtifak haklarna ilikin davalar, zerinde irtifak hakk kurulan tanmazn bulunduu yer
mahkemesinde alr.
Bu davalar, birden fazla tanmaza ilikinse, tanmazlardan birinin bulunduu yerde, dierleri
hakknda da alabilir.
Buna karlk,tanmazn zerindeki ahsi haklara ilikin davalar m.12 hkmne tabi deildir.
10)Dier Kanunlardaki zel Yetki Kurallar (m.5)
Dier kanunlar terimi Anayasa ile Uluslararas szlemeleri kapsar ekilde,geni anlamda
kullanlmtr.
III.Yetki Kurallarnn Nitelii
1)Kamu Dzenine likin Yetki Kurallar
Kanun,kamu dzenine ilikin kesin yetki kurallar iin, taraflarn zerinde serbeste tasarruf
edemeyecekleri konular deyimini kullanmaktadr. Bir yetki kuralnn kamu dzenine ilikin olup
olmad,onunla ilgili kanun hkmndeki ifadenin mutlak olup olmamasna ve o yetki kuralnn konulu
amacna gre belirlenmektedir.
Kesin yetki hkm bulunan bir dava,yalnz kesin yetkili mahkemede alabilir. Kesin yetki itiraz ilk
itiraz deildir,her zaman yaplabilir,mahkeme de yetkisizliini baka bir mahkemenin kesin yetkili olduu
her zaman kendiliinden gzetir.Kesin yetki,dava artlarndandr.
2)Kamu Dzenine likin Olmayan yetki Kurallar
Kesin yetki halleri dndaki tm kurallar kamu dzenine ilikin deildir.Eer yetki kamu dzenine
ilikin deilse,taraflar yetki szlemesiyle baka bir mahkemeyi de yetkili klabilir.Burada yetki itiraz ancak
ilk itiraz olarak ileri srlebilir. Yani yetki,dava art deil sadece dava engelidir.
C.TARAFLARIN YETKSZ MAHKEMEY YETKL KILMASI
Kamu dzenine ilikin yetki hallerinde,taraflar ak veya zmni bir anlama ile yetkisiz bir
mahkemeyi yetkili klamazlar.
Buna karlk,kamu dzenine ilikin olmayan yetki hallerinde,taraflar ak veya zmni bir anlama ile
yetkisiz mahkemeyi yetkili klabilirler. Bu iki ekilde olur: 1- yetki szlemesi, 2-davalnn aslnda yetkisiz
olan mahkemenin yetkisine itiraz etmemesi ile olur.
I-Yetki Szlemesi(m.17-18)
Tacir veya kamu tzel kiisi olmak kouluyla,taraflarn,belli bir uyumazlk iin kanunen yetkili olmayan bir
mahkemeyi yetkisiz klmak iin yaptklar szlemeye,yetki szlemesi denir. Yetki szlemesi,usul
hukukuna ilikin bir szlemedir.
Yetki Szlemesi iki ekilde yaplr: 1-Ayr bir szleme olarak; 2-Mevcut szlemeye yetki art olarak
koymak kouluyla yaplr.
1)Yetki Szlemesinin Caiz Olduu Haller:
-Yalnzca tacirler veya Kamu Tzel kiileri yetki szlemesi yapabilirler
-Taraflarn zerinde serbeste tasarruf edemeyecekleri konularla kesin yetki hallerinde yetki
szlemesi yapamazlar.
2)Yetki Szlemesinin ekli: Yetki szlemesi,yazl olarak yaplmaldr.Yetki szlemesinin,adi yazl
ekilde yaplmas gerekir. Bu yazl ekil,geerlilik artdr.
3)Uyumazln Belirli ve Belirlenebilir olmas: Yetki Szlemesi ile yetkili klnan mahkemenin hangi
uyumazla bakacann yetki szlemesinden aka anlalmas gerekir.
Sayfa 12

MEHMET PEHLVAN

4)Mahkemenin veya Mahkemelerin Belli Olmas: Yetki szlemesi ile bir veya birden fazla mahkeme
yetkili klnabilir. Uyumazlk konusunda olduu gibi,szleme ile yetkili klnan mahkemenin veya
mahkemelerin de belli olmas gerekir.
II-Davalnn Yetki tiraznda Bulunmamas
Yetkinin kamu dzenine ilikin olmad hallerde,yetki itiraz ancak ilk itiraz olarak ileri srlebilir. Daval,
davann banda yetki itiraznda bulunmamsa,artk mahkemenin yetkisine itiraz edemez ve davann ald
mahkemenin yetkisini kabul etmi saylr.
D)YETK TRAZI
I-Yetki tiraznda Bulunma Sresi
Yetki itiraz,davann banda yaplr. Buna gre:
Yazl yarglama usulnde,yetki itiraz ancak cevap sresi(iki hafta) iinde ileri srlebilir. Bu sre hak
drc niteliktedir.
Basit yarglama usulnde de,yetki itiraz esasa cevap sresi iinde yaplabilir.
II-Yetki tiraznn Yaplmas
Yetki itiraz,yazl olarak yaplr. Daval yetki itiraznda yetkili olan mahkemeyi;birden fazla yetkili
mahkeme varsa setii mahkemeyi gstermek zorundadr.Daval yetki itiraznda yetkili mahkemeyi
gstermemise,yetki itiraz reddedilir.
III- Yetki tiraznn ncelenmesi
Mahkeme yapaca incelemede ilk itirazlar inceler.lk itirazlar kural olarak dosya zerinden incelenir
ancak hakim gerekli grd halde mahkeme duruma yaparak da karar verebilir.
Davac davalnn yetki itirazn kabul ederse,mahkeme dosyann yetkili mahkemeye gnderilmesine karar
verir.
IV- Yetki tiraznn Reddi
Yetki itiraz usulne uygun deil ise,mahkeme,yetkisiz olsa bile yetki itiraznn reddine karar verir. usulne
uygun yaplan yetki itiraz mahkeme tarafndan incelenir,yetkili olduu kansna varrsa,yetki itiraznn
reddine karar verir. Bu karar kanun yoluna gtrlemez,ancak esas hkmle birlikte kanun yoluna
gtrlebilir.
V-Yetkisizlik Karar
Mahkeme verdii yetkisizlik kararnda yetkili mahkemeyi de gsterir. Mahkeme,yetkisizlik karar ile
davadan elini eker;yani,yetkisizlik karar nihai bir karardr.
VI-Yetkisizlik Karar zerine Yaplacak lemler
Mahkeme yetkisizlik kararnda dava dosyasnn yetkili mahkemeye gnderilmesine karar vermekle
yetinir;dava dosyasnn kendiliinden yetkili mahkemeye gndermez.Taraflardan biri iki hafta iinde
yetkisizlik karar veren mahkemeye bavurarak dosyann yetkili mahkemeye gnderilmesini talep etmesi
gerekir.
ki haftalk sre,karar kesin olarak verilmi olmas halinde bu tarihten; sresi iinde kanun yoluna
bavurmayarak kesinlemise kararn kesinletii tarihten ; kanun yoluna bavurulmusa,bu bavurunun
reddi kararnn teblii tarihinden itibaren balar.
Taraflardan biri,iki hafta iinde,yetkisizlik karar veren mahkemeye bavurarak,dava dosyasnn
yetkili mahkemeye gnderilmesini istemezse, mahkeme davann almam saylmasna karar verir.
Almam saylan davasn,tekrar har demek suretiyle yeniden aabilir.
Kanun yolu incelemesi sonucu kesinleen yetkisizlik karar,davaya ondan sonra bakacak olan
mahkemeyi balar. Fakat, bir mahkemenin yetkisizlik karar kanun yoluna gidilmeksizin kesinlemi ise, bu
yetkisizlik karar dosya kendisine gnderilen mahkemeyi balamaz.Bu hkm,yetkinin kamu dzenine
ilikin olduu haller iindir,kamu dzenine ilikin yetki deilse kesinlememi yetkisizlik karar ile baldr
mahkeme.
E)YETKNN KAMU DZENNE LKN OLDUU HALLERDE YETK TRAZI
Yetki kamu dzenine ilikin olduu hallerde,yetki itiraz ilk itiraz deildir;dava artdr.Mahkeme her
aamada kendiliinden yetkili olup olmadn inceler ve yetkisiz olduu kansna varrsa yetkisizlik karar
vermek zorundadr.
Sayfa 13

MEHMET PEHLVAN

&10. YARGI YER BELRLENMES (m.21-23)

A)YARGI YER BELRLENMES GEREKTREN HALLER
Yarg yeri belirlenmesi gerektiren haller m.21de saylmtr:
-Davaya bakmakla grevli ve yetkili mahkemenin davaya bakmasna herhangi bir engel karsa.:
-ki mahkeme arasnda yarg evrelerinin snrlarnn belirlenmesi konusunda bir tereddt ortaya
karsa.
-ki mahkeme de grevsizlik karar verir ve bu kararlar kanun yoluna bavurulmakszn kesinleirse.
-Kesin yetki hllerinde, iki mahkeme de yetkisizlik karar verir ve bu kararlar kanun yoluna
bavurulmakszn kesinleirse.
B)YARGI YER BELRLENMES USUL
Yarg yeri belirlenmesi iin st mahkemeye bavurulur. Yarg yerinin belirlenmesi isteini kapsayan
dileke,doruca st mahkemeye verilecei gibi,dava dosyasnn bulunduu mahkemeye de verilebilir.
nceleme,dosya zerinden yaplaca gibi gerekli grlrse duruma yaplarak incelenebilir.
st mahkemenin yarg yeri belirlemesi kararna karn kanun yoluna bavurulamaz.
&15.STNABE
A)GENEL BLG
Bir davada mahkemenin yarg evresi dnda bir ilem yaplmas gerekirse,davaya bakan mahkeme,
o ilemin yaplmas iin baka bir mahkemeden yardm ister;buna istinabe denir. stinabe, mahkemeler
arasnda hukuki yardm demektir.
Mahkemenin istinabe yoluna gidebilecekleri haller kanunda gsterilmitir.
B)TRK MAHKEMELER ARASINDA HUKUK YARDIM (STNABE)
Hangi hallerde istinabe yoluna gidilecei zel hkmlerde belirtilmitir. stinabe talebinde,yaplmas
istenen ilem aka gsterilmelidir;mesala, yarg evrenizde oturan tank Ann u vaka hakknda ifadesine
bavurularak,dzenlenecek ifade tutanann gnderilmesi. gibi.
stinabe olunan mahkeme,kendisinden istenilen ilemi yetkisi dahilinde yapmak zorundadr.
C)TRK MAHKEMELER LE YABANCI MAHKEMELER ARASINDA HUKUK YARDIM
Bu durum devletleraras anlamalara gre belirlenir.
D)NAP TAYN
Naip tayini toplu mahkemelerde sz konusu olur.Toplu mahkeme,kendi yarg evresi iinde ve fakat
mahkeme binas dnda yaplacak bir ilem iin toplu olarak oraya gitmeyip,yelerinden bir hakimi o ilemi
yapmakla grevlendirir,bu yeye naip hakim denir. Naip tayini yalnz toplu mahkemelerde olur oysa istinabe
tek hakimli mahkemelerde de olur.stinabe kendi yarg evresi dnda yapamad ilemler iin mahkemece
bavurulur;naip tayini kendi yarg evresindeki bir i iin bavurulan yoldur.

KNC BLM
DAVA
&17.GENEL BLG
ekimeli yargnn konusu davalardr.
Dava,bir bakas tarafndan sbjektif hakk ihlal edilen veya tehlikeye sokulan veya kendisinden
haksz bir talepte bulunulan kimsenin,mahkemeden hukuki koruma istemesidir.
Mahkemeden hukuki koruma isteyen kimseye davac denir.
Dava,davacnn subjektif hakkn ihlal eden veya tehlikeye sokan veya davacdan haksz bir talepte
bulunan kimseye kar alr;bu kimseye de daval denir.
Dava hakk,Anayasa ile teminat altna alnmtr.Ancak,dava hakk hukuki yarar ile snrldr.
Davacnn dava amakta hukuki yararnn olmas dava artdr.

Sayfa 14

MEHMET PEHLVAN

&18.TARAFLAR
Bir davada davac ve daval olmak zere daima iki taraf vardr. Bir davada verilen hkm,yalnz o
davann taraflarn bakmndan kesin hkm tekil eder.
Bir davada birbiri ile uyumazlk halinde olan iki taraf yoksa,o zaman dava deil,ekimesiz yarg i,
sz konusudur.
Bir davann taraflar,davac tarafndan dava dilekesinde gsterilir.
A)TARAF EHLYET
I-GENEL BLG
Hak ehliyeti bulunan her gerek ve tzel kii,davada taraf olabilme ehliyetine de sahiptir.Yalnz gerek ve
tzel kiilerin taraf ehliyeti vardr.
II-GEREK KLERN TARAF EHLYET
1)Her gerek kiinin taraf ehliyeti vardr
Her gerek kii,yaad srece taraf ehliyetine sahiptir.Taraf ehliyeti,ocuun sa olarak btnyle
doduu anda balar.
2)lm ile taraf ehliyeti son bulur
a)lm Kiiye Kar Dava Alamaz
Dava tarihinden nce lm olan kiiye kar dava alamaz.
Tarafn yanl veya eksik gsterilmesinin kabul edilebilir bir yanlgya dayanmas halinde,hakimin kar
tarafn onayn almakszn taraf deiiklii talebinin kabul edilebilecei dzenlenmitir.
b)lm kii adna dava alamaz
lm kiinin taraf ehliyeti olmadndan,dava tarihinden nce lm olan kiiye dava alamaz.
Vekil,mvekkilinin ldn bilmeden dava am olsa bile,dava taraf ehliyeti yokluu nedeniyle reddi
gerekir;miraslar bu davaya devam edemezler;miraslarn ayr bir dava amas gerekir.
3)Dava aldktan sonra taraflardan birinin lmesi
Dava devam ederken taraflardan birinin lmesi halinde,len kiinin taraf ehliyeti son bulur.Bu
nedenle,davaya len tarafa kar veya onun tarafndan devam edilmesine imkan yoktur.
Yalnz leni ilgilendiren,miraslara gemeyen haklara ilikin davalar,tarafn lm ile konusuz kalr
ve devam edilmez. Yalnz len taraf ilgilendirmeyen,miraslarn malvarl haklarn etkileyen davalar,
tarafn lm ile konusuz kalmaz.Bu davalara,len tarafn miraslarna kar devam edilir;buna mecburi
dava arkadal denir.
len taraf daval ise,davac,davay davalnn miraslarnn hepsine kar birlikte devam ettirebilir.
III-TZEL KLERN TARAF EHLYET
Tzel kiiler,hak ehliyetine sahiptir;bu nedenle taraf ehliyetine de sahiptir.
1)zel hukuk tzel kiileri
Dava,tzel kii adna veya tzel kiiye kar alr.
Tzel kii adna,tzel kiinin organ tarafndan dava alr.Tzel kiinin organ olmayan yeleri ve
ortaklar,tzel kii adna dava aamazlar.
2)Kamu tzel kiilerinin taraf ehliyeti
Kamu tzel kiileri taraf ehliyetine sahiptir.
Kamu tzel kiilerinin banda Devlet bulunur.
IV-TZEL KL BULUNMAYAN TOPLULUKLARIN TARAF EHLYET DE
YOKTUR
1)Adi Ortakln Taraf Ehliyeti Yoktur
Adi ortakln,tzel kiilii olmad iin,taraf ehliyetide yoktur. Bu nedenle,adi ortakla ilikin
davalarda,adi ortakl oluturan kiilerin taraf olarak hep birlikte hareket etmeleri gerekir.
Adi ortaklk tarafndan alacak davalarda,elbirlii mlkiyeti kurallar gereince btn ortaklar
tarafndan birlikte almas gerekir.
Adi ortakla kar alacak davalar iin ise;
a)davann konusu paradan baka bir ey ise,davann btn ortaklara kar birlikte almas gerekir
Sayfa 15

MEHMET PEHLVAN

b)davann konusu para alaca ise,ortaklar bu bortan mteselsilen borlu olduundan ortaklardan herhangi
birine kar almas yeterlidir.
2)Miras Ortaklnn taraf ehliyeti yoktur
Miras birden ok ise,terekenin taksime kadarki durumuna miras ortakl denir.Fakat,miras
ortaklnn tzel kiilii olmad iin taraf ehliyeti de yoktur.Miraslarn davac ve daval olmalar
durumuna gre ayrarak incelenmeli:
Davac olduklar duruma gre; Btn miraslar,elbirlii mlkiyeti gereince, birlikte dava amalar
gerekir.Ancak acil durumlarda,bir miras yalnz bana,dier miraslarn sonradan katlmas kouluyla,
dava aabilir
Daval olduklar duruma gre: davann konusu paradan baka bir ey ise,davann btn miraslara kar
birlikte almas gerekir.Davann konusu para alaca ise,miraslar bu bortan mteselsilen borlu
olduundan miraslardan herhangi birine kar almas yeterlidir.
V-BR DAVADA TARAFLARIN TARAF EHLYETNE SAHP OLMALARI DAVA
ARTLARINDANDIR
Davada taraflarn taraf ehliyetine sahip bulunmalar dava artlarndandr.Bu nedenle,davann
taraflarndan birinin taraf ehliyetine sahip olmad mahkemece kendiliinden gzetilir ve dava esasa
girilmeden reddedilir.
Taraf ehliyeti noksanl giderilebilir.
B)DAVA EHLYET
Dava ehliyeti,kiinin kendisinin veya yetkili klaca bir temsilci aracl ile bir davay takip etme
ve usul ilemlerini yapabilme ehliyetidir.
Fiil ehliyetine sahip olan btn gerek ve tzel kiiler,dava ehliyetine de sahiptir.
I-GEREK KLERN DAVA EHLYET
1)Tam dava ehliyetine sahip olanlar
Ayrt etme gcne sahip,ergin ve kstl bulunmayan her gerek kii tam dava ehliyetine sahiptir.
Tam dava ehliyetine sahip olanlarn bizzat kendisi dava aabilir ve takip edebilir.Dava tarihinde
ergin olan bir kii adna,velisi velayeten dava aamaz.
2)Snrl Dava Ehliyetine Sahip Olanlar
Ayrt etme gcne sahip kkler ve kstllar kural olarak dava ehliyetine sahip deildir.Bu nedenle,
ayrt etme gcne sahip kkler ve kstllar kanuni temsilcileri tarafndan temsil edilir.Baz istisnai hallerde
bu AEG sahip kkler ve kstllar dava ehliyetine sahiptirler. Bu istisnalar:
-Kiiye sk skya bal haklarn kullanm
-Kendisine sulh mahkemesi tarafndan bir meslek veya sanatla urama izni verilen vesayet altndaki
kimse,bu meslek ve sanatn gerei olarak yapt ilemlerle ilgili alacak ve borlar iin alan davalarda
dava ehliyetine sahiptir.
-Ayrt etme gcne sahip kkler ve kstllar,tasarruf hakk kendilerine braklm olan serbest mal
ve alacaklar iin alan davalarda dava ehliyetine sahiptirler.
3)Dava Ehliyeti olmayanlar
Ayrt etme gcnden yoksun olan kiilerin fiil ve bundan dolay dava ehliyeti yoktur. Bu kiiler,taraf
bulunduklar davada kanuni temsilcileri tarafndan temsil edilir.
4)Kanuni Temsilcisinin Dava Ehliyeti Olmayan Taraf Davada Temsil Etmesi
Dava ehliyeti olmayan kii adna kanuni temsilcisi tarafndan dava alr.Bu halde,dava dilekesinde
davac taraf olarak dava ehliyeti bulunmayan kiinin,temsilcisi olarak da kanuni temsilcisinin ad,soyad ve
adresi yazlr.
Kanuni temsilci,taraf deildir;taraf kanuni temsilci tarafndan temsil olunan kk ve mahcurdur.
Kanuni temsilciler Veli,Vasi,Kayymdr.
5)Dava Ehliyeti Dava artdr
Dava ehliyeti,dava artlarndandr.Bu nedenle mahkeme,taraflarn dava ehliyetine sahip olup
olmadklarn kendiliinden gzetmek zorundadr.
a)Dava Ehliyeti olmayan kiinin dava amas: Dava ehliyeti olmayan kiinin dava amas halinde
mahkeme,davay hemen reddedemez. Davacnn kanuni temsilcisine,davaya onay vermesi iin uygun sre
vermesi gerekir. Onay verirse,dava ehliyeti noksanl giderilmi olur.
Sayfa 16

MEHMET PEHLVAN

b)Dava Ehliyeti olmayan kiiye kar dava almas: Bu halde,dava dilekesi,davalnn kanuni
temsilcisine teblii edilir;davalnn kanuni temsilcisi yoksa,nce davalya bir kanuni temsilci atanmas
yoluna bavurulur.Dava ehliyeti olmayan kiiye kar yaplan usul ilemleri geersizdir.
II-TZEL KLERN DAVA EHLYET VE DAVADA TEMSL
1)Genel Bilgi
Tzel kiiler dava ehliyetine de sahiptir.Tzel kiiler davay yetkili organlar araclyla takip
ederler.Tzel kiilerin organlar davada kanuni temsilci durumundadr.
2)zel hukuk tzel kiilerinin dava ehliyeti ve temsili
a)Tzel kiilerin dava ehliyeti vardr
b)Tzel kiiler organlar aracl ile dava takip ederler
3)Kamu tzel kiilerinin dava ehliyeti ve temsili
Kamu tzel kiileri,medeni haklar kullanma ehliyetine sahip olduklarndan,bunlarn dava ehliyeti de
vardr.Kamu tzel kiileri de,taraf bulunduklar davalar yetkili organlar araclyla takip ederler.
a)Devletin taraf bulunduu davalar: hazine avukatlar tarafndan takip edilir
b)Ayr kamu tzel kiilii olan genel mdrlklerin ve kamu kurumlarnn taraf bulunduu davalar: hukuk
mavirlikleri ve buna bal avukatlar araclyla takip ederler.
4)Dava ehliyeti dava artdr
Tzel kiilerin dava ehliyeti de dava artlarndandr.Bu nedenle,mahkemenin, tzel kiilerin taraf
bulunduu davalarda,tzel kiinin yetkili organ veya temsilcisi tarafndan temsil edilip edilmedii
kendiliinden gzetmesi gerekir.
Tzel kiiyi temsil yetkisi olmayan bir kii tarafndan tzel kii adna dava amas halinde
mahkeme,davay hemen reddedemez. Tzel kiinin yetkili organ veya temsilcisine davaya onay vermesi iin
uygun sre vermesi gerekir. Onay verirse,dava ehliyeti noksanl giderilmi olur.
C)DAVA TAKP YETKS
Dava takip yetkisi,talep sonucu hakknda hkm alabilme yetkisidir.Bu yetki,kanunda belirtilen
istisnai durumlar dnda madd hukuktaki tasarruf yetkisine gre tayin edilir. Kural olarak,taraf ehliyeti ve
dava ehliyeti bulunan kiinin,dava takip yetkisi de vardr.
Dava takip yetkisi,dava artlarndandr.Bu sebeple davay aan tarafn takip yetkisinin bulunup
bulunmad,yarglamann her aamasnda taraflarca ileri srlebilir ve mahkemece kendiliinden gz nne
alr.
D)TARAF SIFATI(HUSUMET)
Sfat,dava konusu hak ile taraflar arasndaki ilikidir.Taraf ehliyeti,dava ehliyeti ve davay takip
yetkisi,davann taraflarnn kiilikleriyle ilgili olduu halde,taraf sfat dava konusu subjektif hakka ilikindir.
Bir davada taraf olarak gsterilen kiiler,taraf ve dava ehliyetine ve davay takip yetkisine sahip
olsalar bile,bu kiilerden birinin o davada gerekten davac veya daval olmak sfat yoksa,dava konusu
hakkn esasna ilikin bir karar verilemez.Dava sfat yoksunluundan(husumetten) reddedilir.Mesala: bir
alacak davasnda davac olma sfat o alacan alacaklsna aittir.Alacak davas,o alacan alacaklsndan
baka bir kii tarafndan alrsa,davacnn davac sfatna sahip olmadndan dolay reddedilir.
Kanmzca,sfat dava art deildir.usul hukukunun sorunu olmayp maddi hukuk sorunudur.Bu
durumda dava usulden deil esastan reddedilir.
&19.DAVAYA VEKALET
A)GR
Davada taraflarn temsili iki ekilde olur: 1)Kanuni temsil, 2)radi Temsil
Kanuni Temsil: dava ehliyeti olmayanlarn davada kanuni temsilcileri tarafndan temsil edilmesidir.
radi Temsil:Taraflarn iradelerine dayanan temsildir.Kanun buna,davaya vekalet demektedir.
B)VEKL TUTMAK ZORULU DELDR
Trk hukukunda,bir davann takibi iin vekil tutma zorunluluu yoktur.Bu nedenle dava ehliyeti olan
herkes,davay kendisi aabilir ve takip edebilir.
Sayfa 17

MEHMET PEHLVAN

C)DAVADA VEKL OLABLECEK KLER

I-EN AZ AVUKAT BULUNAN YERLER
Avukatlk kanununa gre,en az avukat bulunan yerlerde,baroda yazl avukatlar vekil olarak dava takip
etme bakmndan bir tekele sahiptirler.Baroda yazl avukat olmayan kiiler,vekil sfatyla mahkemeye kabul
olunmaz.
II- AVUKAT BULUNMAYAN YERLER
En az avukat bulunmayan yerlerde,avukatlardan baka,ancak o yerin bal bulunduu baroda tutulan zel
listeye yazlm olan dava takipileri vekil olarak dava takip edebilirler.
III-H AVUKAT VE DAVA TAKPS BULUNAMAYAN YERLER
Davaya vekalet deruhte etmesine kanunen imkan bulunmayan bu gibi kimseler mahkemeye kabul olunmaz
IV-KADASTRO LERNDE VEKL OLABLECEK KLER
Avukat ve dava takipileri dnda,davada menfaatleri zt olmamak artyla,kar ve koca birbirlerini vekil
tayin edebilirler.
V-TZEL KLERN DAVADA TEMSL
Tzel kii organlarnca ve avukatlarca temsil edilebilir.
D)DAVAYA VEKALET EHLYET OLMAYAN KLERN TAKP ETMES
Borlar kanuna gre vekil tayin edilen kiiler,vekaletnamelerinde dava amaya yetkili olsalar dahi,
vekil sfatyla dava aamazlar ve takip edemezler.
I-DAVAYA VEKALET EHLYET OLMAYAN KNN DAVA AMASI
Davaya vekalet ehliyeti olmayan bir kii vekil sfatyla dava aarsa,o kiinin davaya vekalet ehliyet
olmadndan mahkeme,davay esasa girmeden reddetmekle ykmldr.Reddetmeden nce mahkeme,
davacya,bu davaya onay verip vermediini bildirmesi iin uygun sre verir. Onay verilmezse,mahkeme
esasa girmeden davaya vekalet ehliyeti yokluundan davay reddeder.
II-DAVAYA VEKALET EHLYET OLMAYAN KNN AILMI BR DAVAYI TAKP
ETMES
Yarglama srasnda taraflardan birinin avukat olmayan bir vekil tarafndan temsil edilmesini
meyyidesi,davann reddi deildir. Bu halde,davaya vekalet ehliyeti olamayan vekil mahkemeye kabul
olunmaz.
E)VEKALETN VERLMES
I-GENEL BLG
Temsil yetkisi veren kiiye mvekkil denir;kendisine temsil yetkisi verilen kiiye de vekil denir.
II-VEKALETNAME
Davaya vekalet verilmesi,tek tarafl bir hukuki ilemdir ve vekalet verenin tek tarafl bir irade beyan ile
olur.Davaya vekalet verilmesi yalnz bana bir szleme deildir.
Umumi(genel) bir vekaletname,vekile dava ama veya mvekkiline kar alm olan davada
savunmada bulunma yetkisini vermez. Vekile bu yetkinin verilmesi ya umumi vekaletnamede zel bir dava
takip etme yetkisiyle ya da ayr bir dava vekaletnamesiyle salanmaldr.
Dava vekaletnamesi iki ekilde verilir:
-zel Dava Vekaletnamesi: Yalnz belli bir davann takibi iin verilen vekaletnamedir.Vekil,zel dava
vekaletnamesi ile mvekkilini baka davalarda temsil edemez.
-Genel Dava vekaletnamesi: Mvekkilin am olduu ve aaca mvekkile kar alm ve alacak
btn davalar takip etmek iin verilen vekaletnamedir.
III-VEKALETNAMENN EKL
Kanun,vekaletname iin bir ekil art aramaktadr.Fakat,bu ekil art,vekaletname iin geerlilik artdr.
-Noterlerin onaylad,
-Kadastro ilerinde sulh hakimi tarafndan onaylanm vekaletnameler,
-Kamu Kurum ve kurulularnn yetkili amirleri tarafndan onaylanm temsil belgeleri,
-Yabanc lkelerdeki Trk konsolosluu tarafndan onayl vekaletnameler geerlidir.
Sayfa 18

MEHMET PEHLVAN

F)VEKALETNAMENN MAHKEMEYE VERLMES

I-VEKALETNAMENN MAHKEMEYE VERLMES YKMLL
Avukat, at veya takip ettii dava ve ilerde, noter tarafndan onaylanan ya da dzenlenen vekletname
asln veya avukat tarafndan onaylanm aslna uygun rneini, dava yahut takip dosyasna konulmak zere
ibraz etmek zorundadr.
Vekil araclyla takip edilen davalarda,geerli bir vekaletname bulunmas ve bunun mahkemeye verilmesi
dava artdr.
II-VEKALETNAMENN MAHKEMEYE VERLMEMES HALNDE YAPILACAK
LERMLER
1)Alm bir davay vekil sfatyla takip etmek isteyen kiinin vekaletini vermemesi
Vekletnamesinin asln veya onayl rneini vermeyen avukat, dava aamaz ve yarglamayla ilgili
hibir ilem yapamaz. stisnas ise: gecikmesinde zarar doabilecek hllerde mahkeme, verecei kesin
sre iinde vekletnamesini getirmek kouluyla avukatn dava amasna veya usul ilemlerini yapmasna izin
verebilir. Bu sre iinde vekletname verilmez veya asl taraf yaplan ilemleri kabul ettiini dilekeyle
mahkemeye bildirmez ise dava almam veya gerekletirilen ilemler yaplmam saylr.
Vekletnamesiz ilem yapmasna izin verilen ancak hakl bir sebep olmakszn sresi iinde
vekletname ibraz etmeyen avukat, celse harc ile dier yarglama giderleri ve kar tarafn urad zararlar
demeye mahkm edilir. Bunu ktniyetle yapan avukat aleyhine, ceza ve disiplin soruturmas almasn
salamak zere, Cumhuriyet basavclna ve vekilin bal olduu baro bakanlna durum yazyla
bildirilir.
2)Vekaletnamesiz Dava Almas
Vekletnamesinin asln veya onayl rneini vermeyen avukat, dava aamaz.Mahkeme,
vekaletnamesiz dava aan vekilin imzasn tayan dava dilekesini reddetmek zorundadr.stisnai olarak:
gecikmesinde zarar doabilecek hllerde mahkeme, verecei kesin sre iinde vekletnamesini getirmek
kouluyla avukatn dava amasna izin verilir. Bu sre iinde vekletname verilmez veya asl taraf yaplan
ilemleri kabul ettiini dilekeyle mahkemeye bildirmez ise dava almam saylr.
G)DAVAYA VEKALETN KAPSAMI
I-DAVAYA VEKALETN KANUN KAPSAMI
Davaya veklet, kanunda zel yetki verilmesini gerektiren hususlar sakl kalmak zere, hkm
kesinleinceye kadar, vekilin davann takibi iin gereken btn ilemleri yapmasna, hkmn yerine
getirilmesine, yarglama giderlerinin tahsili ile buna ilikin makbuz vermesine ve bu ilemlerin tamamnn
kendisine kar da yaplabilmesine ilikin yetkiyi kapsar.
II-VEKLE ZEL YETK VERLMESN GEREKTREN HALLER
Aka yetki verilmemi ise vekil; sulh olamaz, hkimi reddedemez, davann tamamn slah edemez, yemin
teklif edemez, yemini kabul, iade veya reddedemez, bakasn tevkil edemez, haczi kaldramaz, mvekkilinin
iflasn isteyemez, tahkim ve hakem szlemesi yapamaz, konkordato veya sermaye irketleri ve
kooperatiflerin uzlama yoluyla yeniden yaplandrlmas teklifinde bulunamaz ve bunlara muvafakat
veremez, alternatif uyumazlk zm yollarna bavuramaz, davadan veya kanun yollarndan feragat
edemez, kar taraf ibra ve davasn kabul edemez, yarglamann iadesi yoluna gidemez, hkimlerin fiilleri
sebebiyle Devlet aleyhine tazminat davas aamaz, hangileri hakknda yetki verildii aklanmadka kiiye
sk skya bal haklarla ilgili davalar aamaz ve takip edemez.
H)DAVANIN BRDEN FAZLA VEKL LE TAKB
Mvekkil davann banda birden fazla avukata vekalet vermi ise,sorun yoktur,bu vekillerden her
biri davay yalnz bana takip edebilir.
Dava iin birden fazla vekil grevlendirilmi ise vekillerden her biri, vekletten kaynaklanan
yetkileri, dierinden bamsz olarak kullanabilir. Aksi yndeki snrlamalar, kar taraf bakmndan
geersizdir.
J)DAVAYA VEKALETN SONA ERMES
Davaya vekalet,davann sonulanmas ve hkmn icra edilmesi ile son bulur.Bu,davaya vekaletin
normal sona eriidir.
Sayfa 19

MEHMET PEHLVAN

I-VEKLN STFASI
Vekilin,vekaletten istifa etmesi ile davadaki vekalet grevi son bulur. Vekilin istifas sebebiyle yarglama
baka gne braklmaz.
Vekilin istifasnn, mahkeme ve kar taraf bakmndan hkm ifade edebilmesi iin, bu konudaki beyann
dilekeyle bildirilmesi veya tutanaa geirilmesi ve gerektiinde ilgilisine yaplacak tebligat giderinin de
pein olarak denmesi zorunludur.
II-VEKLN AZL
Avukatn azledilmesi sebebiyle yarglama baka bir gne braklamaz.
Vekil ile takip edilen davada, vekilin azli hlinde veklet veren, davay takip etmez ve iki hafta iinde bir
baka vekil de grevlendirmez ise tarafn yokluu hlinde uygulanacak hkmlere gre ilem yaplr.
Bir tarafn vekilini azlettii mahkemeye ve kar tarafa bildirilmedike,azil mahkeme ve kar taraf hakknda
hkm ifade etmez;yani sonu dourmaz.
&20. DAVA ARTLARI
Dava artlar,bir davann esas hakknda incelemeye geebilmesi iin gerekli olan artlardr.
B)DAVA ARTLARI KAVRAMI
Mahkemenin,davann esas hakknda yarglama yapabilmesi iin varl veya yokluu gerekli olan
hallere,dava artlar denir.
Mahkeme dava artlarndan birinin bulunmadn tespit edince,davann esas hakknda inceleme
yapamaz;davay dava art yokluundan reddetmekle ykmldr.
Dava artlarnn bulunup bulunmad davada hakim tarafndan kendiliinden gzetilir;taraflar bir
dava artnn noksan olduu davann grlmesine muvafakat etseler bile,hakim davay usulden reddetmekle
ykmldr.
B)DAVA ARTLARININ ETLER
Mahkemeye,Taraflara ve Dava Konusuna ilikin olmak zere dava artlar e ayrarak incelenebilir.
I-MAHKEMEYE LKN DAVA ARTLARI
1)Trk Mahkemelerinin Yarg Hakknn Bulunmas
a)yarg hakknn lke ynnden snrlar: Trk mahkemelerinin yarg hakk,Trkiye
Cumhuriyetinin corafi snrlar ile snrldr.
b)yarg hakknn kii ynnden snrlar: Btn gerek ve tzel kiiler Trk yarsna tabidir kural
olarak.Ancak bu kuraln istisnas mevcuttur:
-Yabanc devletlerin yarg muafl
-Diplomatik temsilcilerin yarg muafl
2)Yarg Yolunun Caiz olmas:Adli yarg yolunun caiz olmas,dava artdr.Yani, davann adli yarg koluna
ait bir dava olmas gerekir.
3)Mahkemenin Grevli olmas:Grev dava artdr.
4)Kesin Yetki hallerinde mahkemenin yetlili olmasI: Kesin yetki kurallar mahkemece kendiliinden
gzetilecei ve bu nedenle dava art olduunda tereddt yoktur.
II-TARAFLARA LKN DAVA ARTLARI
1)Davada iki tarafn bulunmas: Bir davada birbiriyle elien iki taraf yoksa,o zaman dava deil,ekimesiz
yarg ii sz konusu olur ve ekimesiz yargya buna ilikin kurallar uygulanr.
2)Taraf Ehliyeti
3)Dava Ehliyeti
4)Dava Takip Yetkisi
5)Kanuni Temsilcinin Gerekli Nitelie Sahip Olmas
6)Davaya vekalet ehliyeti ve geerli vekaletnameler
7)Davacnn Yatrmas Gerekli Gider Avansnn Yatrlm Olmas
8)Teminat Gsterilmesine ilikin kararn yerine getirilmesi

Sayfa 20

MEHMET PEHLVAN

III-DAVA KONUSUNA LKN DAVA ARTLARI

1)Davacnn,dava amakta hukuki yararnn bulunmas
Davacnn,bir davay amakta hukuki yarar bulunmaldr.Yani davacnn mahkemeden hukuki
korunma istemesinde,korunmaya deer bir yarar olmaldr.
Dava amakta hukuki yarar olmayan kii,devletin mahkemelerini gereksiz yere uratrlmamal.
Hukuki yarar dava ald anda var olmaldr;ilerdeki bir yarar yeterli deildir.
2)Ayn davann,daha nceden alm ve halen grlmekte olmamas
Ayn konuda,ayn taraflar arasnda,ayn dava sebebine dayanarak daha nce bir dava alm ve bu
dava grlmekte ise,ayn konunun yeni bir dava konusu yaplmas mmkn deildir.
3)Kesin Hkm bulunmamas
Dava konusu uyumazln,daha nce bir kesin hkm ile zmlenmemi olmas dava artdr.
IV-ZEL KANUNLARDAK ZEL DAVA ARTLARI
zel kanunlarda belirtilmi,spesifik,durumlardr.
C)DAVA ARTLARININ NCELENMES
Dava artlar,dava almasndan hkmn verilmesine kadar var olmaldr.Davann ald anda var
olan bir dava art sonradan ortadan kalkarsa,o zaman dava,dava art yokluundan reddedilir.
Fakat bu,dava art noksanl, mahkemece, davann esasna girilmesinden nce fark edilmemi,
taraflarca ileri srlmemi ve fakat hkm annda bu noksanlk giderilmise, balangtaki dava art
noksanlndan tr, dava usulden reddedilemez.
Mahkeme, dava art noksanln tespit ederse davann usulden reddine karar verir. Ancak, dava
art noksanlnn giderilmesi mmkn ise bunun tamamlanmas iin kesin sre verir. Bu sre iinde dava
art noksanl giderilmemise davay dava art yokluu sebebiyle usulden reddeder.
Mahkeme, dava artlarnn mevcut olup olmadn, davann her aamasnda kendiliinden aratrr.
Taraflar da dava art noksanln her zaman ileri srebilirler.
Dava art noksanlndan reddedilen dava,noksanlk giderildikten sonra yeniden alabilir ve daval
bu yeni davaya kar kesin hkm itiraznda bulunamaz
D) DAVA ENGELLER(LK TRAZLAR)
lk itiraz halleri:
a) Kesin yetki kuralnn bulunmad hllerde yetki itiraz.
b) Uyumazln tahkim yoluyla zmlenmesi gerektii itiraz.
c) blm itiraz.
Yukarda saydm ilk itiraz halleri dava art deildir;nk hakim tarafndan kendiliinden
gzetilemez.Daval bu konuda bir itirazda bulunursa,hakim bu ilk itiraz inceler,yerinde grrse ilk itirazn
eidine gre gerekli karar verir.ilk itirazlarn hepsi cevap dilekesinde ileri srlmek zorundadr; aksi hlde
dinlenemez.lk itirazlar, dava artlarndan sonra incelenir.lk itirazlar, n sorunlar gibi incelenir ve karara
balanr.
Dava artlar ve dava engelleri arasndaki farklar: 1) hakimin kendiliinden gzetmesi; 2)biri davann her
safhasnda resen gzetilir dieri ancak davann banda cevap dilekesinde yaplabilir.

&21.DAVA ETLER
A)MAHKEMEDEN STENEN HUKUK KORUNMAYA GRE DAVA ETLER
I-EDA DAVALARI-m.105,1Eda davasnda davac;davalnn bir ii yapmaya,bir eyi vermeye veya bir ii yapmamaya yahut
yapamamaya mahkum edilmesini ister.
Davacnn,eda davasn amakta hukuki yarar bulunmas gerekir.Eda davas almasnki hukuki
yararn bulunmas iin davalnn davacnn hakkn inkar etmi olmas art deildir.Daval,davacnn hakkn

Sayfa 21

MEHMET PEHLVAN

tanr ve fakat yerine getirmezse,davac, icraya konulabilecek bir hkm elde etmek iin de,davalya kar
dava aabilir.
Eda davasnn konusu,hem kiisel haklar hem ayni haklar olabilir.Burada,davalnn olumlu veya
olumsuz bir edaya mahkum edilmesi istenir.
Eda davasnn kabul halinde verilen hkm,iki hususu ieriri: 1)Davann dayand hakkn veya
hukuki ilikinin var olduunun tespiti; 2)Davacnn istedii edann yerine getirilmesi hususunda davalya
yneltilmi bir emir. Yalnz tespit hkm ile yetinilmez,eda hkmne de yer verilir.
Eda Davasnn reddi,bir tespit hkmdr.Bu tespit hkm de kesin hkm ve kesin delil tekil eder.
II-TESPT DAVALARI-m.1061)Genel bilgi
Tespit davalar,bir hakkn veya hukuki ilikinin var olup olmadnn tespitine ilikin
davalardr.Tespit davas yolu ile,mahkemeden bir hakkn veya hukuki ilikinin varl veya yokluu yahut bir
belgenin sahte olup olmadnn belirlenmesi talep edilir.
2)Tespit Eda Davasnn ncsdr
Bu tespit ilevi,eda davalarnda da vardr.Bu sebepten eda davasnn ncsdr
3)Tespit Davasnn artlar
Tespit davasnn dinlenebilmesi iin,dier genel dava artlarndan baka,u iki artn da bulunmas
gerekir: 1) Tespit davasnn konusu yalnz hak veya hukuki ilikiler olabilir; 2) Davacnn bir hakkn veya
hukuki ilikinin var olup olmadnn hemen tespit edilmesinde hukuki yarar bulunmaldr.
a)Hak veya Hukuki liki art
Hukuki ilikiden maksat,bir kii ike dier bir kii veya eya arasnda somut bir olaydan doan hukuki
ilikidir.Soyut hukuki ilikilerin tespiti iin tespit davas alamaz.
b)Hukuki Yarar art
Hukuki ilikinin hemen tespit edilmesinde,davacnn korunmaya deer meru bir hukuki yararnn bulunmas
gerekir.Bunun iin artn birlikte varl olmaldr
-Davacnn bir hakk veya hukuki durumu gncel bir tehlike ile tehdit edilmi olmal,
-Bu tehlike nedeniyle,davacnn hukuki durumu tereddt iinde olmal,
-Yalnz kesin hkm etkisine sahip olan bir hkm bu tehlikeyi ortadan kaldrmaya elverili olmaldr.
c)Hak,Hukuki liki ve Hukuki Yarar Dava artdr
4)Tespit Davas eitleri
a)Mspet Tespit Davas
Bir hakkn veya hukuki ilikinin mevcut olduunun tespiti iin alan davaya,mspet tespit davas denir.
b)Menfi Tespit Davas
Daval tarafndan varl iddia edilen bir hak veya hukuki ilikinin mevcut olmadnn tespiti iin alan
davaya,menfi tespit davas denir.
5)Tespit Hkm
Tespit davasnda yalnz tespit hkm verilir,ayrca eda hkm de verilmez.
III-BELRSZ ALACAK VE TESPT DAVALARI -m.107Davann ald tarihte alacan miktarn veya deerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin
kendisinden beklenemecei veya bunun imkansz olduu durumlarda,alacakl,hukuki ilikiyi ve asgari bir
miktar ya da deeri belirterek belirsiz alacak davas aabilir.
Alacak davann miktar biliniyor yahut tespit edilebiliyorsa,byle bir dava alamaz.her davada
olduu gibi bunda da hukuki yarar aranmaktadr.Hukuki yarar,tespit etmenin objektif olarak imkansz olmas
gerektiidir.
IV-NA DAVALAR(YENLK DOURAN DAVALAR)
1)Genel Bilgi
nai dava ile davac,var olan bir hukuki durumun deitirilmesini veya kaldrlmasn veya yeni bir
hukuki durumun yaratlmasn ister.Bu nedenle inai davalara yenilik douran davalar da denir.
Sayfa 22

MEHMET PEHLVAN

2)nai Dava Bir nai Hakka Dayanr

Davac,inai dava ile bir yenilik doran hakkn kullanr ve bu inai hakkna dayanarak
mahkemeden,bir hukuki durumun deitirilmesine veya kaldrlmasna veya yeni bir hukuki durumun
yaratlmasna karar verilmesini ister.
3)nai Davalarda Verilen Hkm
a)nai Davann Reddi: Mahkeme inai davann reddine karar verirse,bu rete karar inai bir
hkm deildir;bilakis bir tespit hkmdr.
b)nai Davann Kabul: Mahkeme inai davann kabulne karar verirse,bu kabul karar inai
niteliktedir.nk bu kabul karar ile,yeni bir hukuki durum yaratlr veya mevcut hukuki durum deitirilir
veya ortadan kaldrlr.
4)nai Dava eitleri
a)Gelecei etkili inai davalar: Kural olarak,inai tesir gelecee etkilidir,gemie etkili deildir.
(evlenmenin butlan davas,derneklerin feshi davas,boanma davas)
b)Gemie etkili inai davalar: stisnai olarak inai karar,geriye yrtlr.(nesebin reddi
davas,tenkis davas)
B)DAVA KONUSU HAKKIN NTELNE GRE DAVA ETLER
1)Ayni Davalar:-istihkak davalar2)ahsi Davalar-alacak davalar,tahliye davalar3)Karma DavalarC)DAVA KONUSU MALA GRE DAVA ETLER
1)Tan Davalar: Tan davalar terimi,tanmaz davalarnn kart olarak kullanlmtr. TMK.
989 dzenlenmitir,tan mal terimi
2)Tanmaz Davalar: Konusu olan mal,tanmazdr.
D)DAVA KONUSUNUN AYN HAK VEYA ZLYETLK OLMASINA GRE DAVA ETLER
1)Hakka Dayanan davalar
2)zilyetlie dayanan davalar
E)TALEP SONUCUNUN NCELNE GRE DAVALAR
I-TERDTL(KADEMEL) DAVALAR -m.1111)Genel Bilgi
Terditli davada,davac, ayn davalya kar birden fazla talebini, aralarnda aslilik-ferlik ilikisi
kurmak suretiyle ,ayn dava dilekesinde ileri srebilir.
Bunun iin, talepler arasnda hukuki veya ekonomik bir balantnn bulunmas arttr.Davac,ilk nce
asl talep hakknda karar verilmesini ister;yardmc talebini ise,asl talebinin reddedilmesi ihtimali iin yapar.
2)Terditli Davalarn eitleri
a)Taleplerin Dayand Vakalarn Ayn olmas
Bu halde,asl talep ile feri talebin dayand vakalar ayndr;yalnz hukuki sebebi deiiktir.
b)Taleplerin Dayand Vakalarn Deiik Olmas
Bu halde,asl talep ile feri talebin hem dayanaklar vakalar,hem de bunlarn hukuki sebepleri deiiktir.
3)Terditli Davalarn ncelenmesi
Terditli davada mahkeme,ilk nce asl talebi inceler.Bunu yerinde bulursa yardmc talebin
incelenmesine gerek yoktur.
II-SEMLK DAVALAR-m.112Seimlik dava,ancak seim hakknn borluya ait olmas halinde mmkndr.Seim hakk borluda
ise,alacaklnn bor konusu eylerden yalnz biri iin dava amasna imkan yoktur.Bu halde,alacakl borluya
kar aaca davada seimlik olarak talepte bulunmak zorundadr.
Sayfa 23

MEHMET PEHLVAN

Seimlik borlarda, seim hakk kendisine ait olan borlu veya nc kiinin bu hakk
kullanmaktan kanmas hlinde, alacakl seimlik dava aabilir.
Seim hakknn alacaklda olmas durumunda alacaklnn seimlik dava amasna imkan yoktur.
Seimlik mahkmiyet hkmn cebr icraya koyan alacakl, takibinin konusunu, mahkmiyet hkmnde yer
alan edimlerden birine hasretmek zorundadr. Ancak, bu durum, borlunun, dier edimi ifa etmek suretiyle
borcundan kurtulma hakkn ortadan kaldrmaz.
III-DAVALARIN YIILMASI-m.110Davac,davalya kar olan birbirinden bamsz birden fazla asli talebini ayn davada
birletirebilir;yani birden fazla davasn ayn dava dilekesi ile aabilir;buna davalarn ylmas denir.
Terditli dava ile davalarn ylmasn ayran zellik,davalarn ylmasnda ileri srlen talepler
rasnda,aslilik ve ferilik ilikisi yoktur;taleplerin tamam,birbirinden bamsz taleplerdir.
Davann,ayn davac tarafndan ayn davalya kar almas gerekir.
Dava ylmas olarak dava edilen taleplerin tamamnn ayn yarg eidi iinde yer almas,yani ayn
yarg dalna ve ayn yarglama usulne tabi olmas ve taleplerin tm iin ortak yetkili mahkemenin
bulunmas gerekir.
IV-MTELAHK DAVALAR(haklarn yarmas)
Bu davada tek bir talep vardr ve bu ynyle dier davalardan ayrlr.
Mtelahik davay normal bir davadan ayran zellik: Normal davada talep neticesini hakl gsteren
bir hukuki sebep bulunduu halde,mtelahik davada birden fazla hukuki sebep vardr.Ayn talep neticesinin
birden fazla hukuki sebebe dayanmas,haklarn yarmas halinde sz konusu olur.
Hakim,davac iin daha elverili olan hkmi kendiliinden gzetip uygulamas gerekir.
V-KISM DAVA
Davacnn,alacann imdilik belli bir kesimi iin at davaya ksmi dava denir.
in nitelii gerei,ksmi dava alabilmesi iin,talep konusunun blnebilir olmas gerekir;aksi
taktirde ksmi dava alamaz
Bir davann ksmi dava olarak nitelendirilebilmesi iin,alacann tmnn ayn hukuki ilikiden
domu olmas ve bu alacan imdilik bir kesiminin dava edilmesi gerekir.
Davac,dava sebebi olarak gsterdii vaklardan doan alacann yalnz bir kesimini istediini(dava
ettiini) aka bildirmelidir.fazlaya ilikin haklarm sakl tutuyorum gibi ifade kullanlmas yeterlidir.
Ksmi davann almas mmkn olan hallerde davacnn,yarglama giderlerinden tasarruf etmek
iin,ksmi dava amasnda korunmaya deer bir hukuki yarar vardr.
F)TALEP SONUCUNDAN YARARLANACAK LGLLERE GRE DAVA ED OLARAK:
TOPLULUK DAVASI

Dernekler ve dier tzel kiiler, statleri erevesinde, yelerinin veya mensuplarnn yahut
temsil ettikleri kesimin menfaatlerini korumak iin, kendi adlarna, ilgililerin haklarnn tespiti veya
hukuka aykr durumun giderilmesi yahut ilgililerin gelecekteki haklarnn ihlal edilmesinin nne
geilmesi iin dava aabilir.

&22.DAVA AILMASI
A)GENEL BLG
Bu balk altnda,asliye hukuk mahkemelerinde uygulanan yazl yarglama usul incelenecektir.
B)DAVANIN AILMASI
Dava bir dileke ile alr.

Sayfa 24

MEHMET PEHLVAN

I-DAVA DLEKESNN ER-m.119-

a)Mahkemenin ad. : Davann ald mahkeme aslnda grevli veya yetkili olmasa
bile ,dava dilekesi grevlidir
b) Davac ile davalnn ad, soyad ve adresleri: Davacnn ve davalnn ad,soyad veya
adresi yazlmamsa hakim,davacya bir haftalk kesin sre verir;bu eksikliin bu sre ierisinde
tamamlanmamas halinde,dava almam saylr.
Davalnn adresi bilinmiyor ise,davac,dava dilekesinde davalnn adresini yazamaz bu halde,dava
dilekesi davalya ilanen tebligat yolu ile yaplr.
c) Davacnn Trkiye Cumhuriyeti kimlik numaras: Dava dilekesine yazlmamsa,hakim
davacya eksii tamamlamas iin bir haftalk kesin sre verir,eksiklik bu sre iinde tamamlanmaz
ise dava almam saylr.Davalnn T.C Kimlik numarasn bildirmeye gerek yoktur.
) Varsa taraflarn kanuni temsilcilerinin ve davac vekilinin ad, soyad ve adresleri:
Dava dilekesine yazlmamsa,hakim davacya eksii tamamlamas iin bir haftalk kesin sre
verir,eksiklik bu sre iinde tamamlanmaz ise dava almam saylr.
d) Davann konusu ve malvarl haklarna ilikin davalarda, dava konusunun deeri:
Dava dilekesinin bu blmne,anlalr biimde ksaca davann konusunun yazlmas gerekir.Dava
konusu para deil de,para ile llebilmesi mmkn olan bir husus ise,davac dava dilekesinde
dava konusunun deerini,para olarak gstermek zorundadr.Dava dilekesinde deer
gsterilmemise,bu deer mahkemece davacya tespit ettirilir.Davacnn deeri tespit etmekten
kanmas halinde,dava dilekesi ileme konmaz.
e) Davacnn iddiasnn dayana olan btn vakalarn sra numaras altnda ak
zetleri: Vaklarn olu tarihlerine gre bir sra iinde dava dilekesine yazlmas gerekir.Bu husus
davalnn cevap vermesini ve mahkemenin davay inceleyip karar balamasn kolaylatrr. ddia
edilen vakalarn ak ve somut olarak ortaya konulmas gerekir.
Davacnn,dilekeler aamasndan sonra yeni vakalar iler srmesi,davay deitirme olup,ancak
davalnn rzas veya slah yolu ile mmkndr
Hakim,davacnn dava dilekesinde bildirdii vakalara bal olup;bildirilmeyen vaklar
kendiliinden inceleyemez ve onlar hatrlatabilecek hallerde dahi olamaz. .Kanunumuz,vaklara
dayandrma ilkesini benimsemitir.Bu ilkeye gre,dava dilekesinde talep sonucunun dayana olan
ve bu talep sonucunu hakl gstermeye elverili bulunan btn vakalarn gsterilmesi gerekli ve
yeterlidir,hukuki sebeplerin bildirilmesi zorunlu deildir.
f) ddia edilen her bir vakann hangi delillerle ispat edilecei: Dava dilekesinde
delillerim unlardan ibarettir diyen ve bu ekilde delillerini hasretmi olan davac,sonradan baka
delil gsteremez.
g) Dayanlan hukuki sebepler: Davac,dava dilekesinde hukuki sebeplerinin zetini
bildirmelidir.Fakat bu,dava dilekesinin zorunlu bir unsuru deildir.Yani,gsterilmemi olmasnn
bir meyyidesi yoktur.
) Ak bir ekilde talep sonucu: Dava dilekesinin talep sonucu blmnde davac,neye
karar verilmesini istiyorsa onu ak bir ekilde yazar.
Esasen,talep sonucu dava dilekesinin en nemli bir unsurudur ve talep sonucunu iermeyen bir
dileke,dava dilekesi olarak nitelendirilemez.
Mahkeme,davacnn talep ettiiden fazlasna hkm veremez.Bu nedenle davac,nelerin hkm
altna alnmasn istediini,ak ve noksansz bir ekilde dava dilekesi blmnde bildirmelidir.
h) Davacnn, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzas: mzann el yazs ile
olmas gerekir.

Sayfa 25

MEHMET PEHLVAN

II-DAVA DLEKESNDE KANUN EKSKLK BULUNMASI

Dava dilekesinde aada saydm hususlarn bulunmamas halinde,hakim,eksiklii
tamamlamas iin davacya bir haftalk kesin sre verir.Davac sresi iinde eksiklii
tamamlarsa,davaya devam edilir;aksi takdirde dava almam saylr.
Davac ile davalnn ad, soyad ve adresleri,
Davacnn Trkiye Cumhuriyeti kimlik numaras.
Varsa taraflarn kanuni temsilcilerinin ve davac vekilinin ad, soyad ve adresleri.
Ak bir ekilde talep sonucu.
Davacnn, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzas.
III-DAVA DLEKESNN MAHKEMEYE VERLMES
Davann tek bir davals olmas halinde,dava dilekesi iki nsha olarak,tevzi brosu,n bro
veya tevzi iiyle grevlendirilen yaz ileri personeline teslim edilir.Bir nsha dosyaya,bir nsha
davalya gnderilir.
Harca tabi davalarda harlar kanunu hkmlerince harlar pein olarak yatrlr.
Dava her zaman alabilir.Adli tatilde de,her trl dava alabilir.Dava,fiziksel ortamda
mesai saati,elektronik ortamda ise saat 00:00a kadar alabilir.
Tevzi ilemi tamamlandnda,dosya hangi mahkemeye gnderilmi ise,o mahkemenin esas
kaydndan numara alr ve sistem tarafndan ayn anda tevzi formu doldurulur.
Mahkeme kalemi,dava dilekesinin bir nshasn tebligat masrafn pein olarak davacdan
aldktan sonra davalya teblie gnderir.Bu tebliin ilevi,dava dilekesine cevap verilebilmesini
salamaktr.
IV-DAVANIN AILMA ZAMANI
Kanun,davann,dava dilekesinin kaydedildii tarihte alm saylacan ve dava dilekesinin
kaydnn esas ve usullerinin ynetmelikle belirleneceini dzenlemitir.
Dava,dava dilekesinin tevzi edilerek UYAPa kaydedildii tarihte alm saylr.
V-TENSP TUTANAI
Mahkeme davann almasndan sonra,dilekeler aamasnn banda alan dosya iin bir tensip
tutana dzenler.Tensip tutananda yer alacak hususlar hakimin takdirindedir.
C)DAVA AILMASININ SONULARI
Maddi hukuk bakmndan ve usul hukuku bakmndan sonular yaratr.
I-DAVANIN AILMASININ MADD HUKUK BAKIMINDAN SONULARI
1)Zamanamnn Kesilmesi: Dava konusu alacak(hak) iin zamanam kesilir.
2)Hak drc srenin korunmas
3)Baz ahs varl haklarnn malvarl hakkna dnmesi
4)yi niyetin kt niyete dnmesi
5)Davalnn mtemerrit olmas

Sayfa 26

MEHMET PEHLVAN

II-DAVANIN AILMASININ USUL HUKUKU BAKIMINDAN SONULARI

1)Mahkemenin davay inceleme zorunluluu doar:Dava,dava artlarn iermese bile
hakim,davay incelemesiz brakamaz,davay usulden reddetmek veya esastan inceleyip karara
balamak zorundadr.
2)Dava artlar Davann Ald Tarihe Gre Belirlenir: hakim kendiliinden dava artlarn
gzetmekle ykmldr.
3)Dava.ald Tarihteki Duruma Gre Karara Balanr: Dava tarihinden sonra doacak haklar
hkm verilemez
4)Derdestlik: Davann derdest olmas demek,grlmekte olmas demektir. Derdestlik,bir dava
artdr.Derdestlik nedeniyle almam saylmasna karar verilmesi iin artn birlikte bulunmas
gerekir: 1) ayn davann iki kere alm olmas; 2)birinci davann grlmek olmas; 3)birinci dava
ile ikinci davann ayn dava olmas
5)Davay Geri Alma Yasa: Davac,davalnn rzas olmakszn davasn geri alamaz. Davay geri
almak,davadan feragat etmekten farkldr.Davay geri alan,hakknn znden feragat
etmemektedir,sadece davasn geri almakta ve onu ileride tekrar aabilme hakkn sakl tutmaktadr.
Davann geri alnmas ile,dava hi almam saylr ve dava almas ile doan sonular gemie
etkili olarak hi domam saylr;mesala zamanam kesilmemi saylr.
6)ddiay Geniletme ve Deitirme Yasa
a)Genel Bilgi
Dava almasnn sonularndan biri de,davacnn,dava srasnda dilekelerin alnp verilmesinden
sonra,iddiasn geniletmesinin ve deitirmesinin yasak olmasdr.stisna olarak davalnn rzas
olmadan davac,iddiasn geniletemez ve deitiremez.
Davac,verdii cevap dilekesinde,dava dilekesinde ileri srd iddialarn serbeste
geniletebilir veya deitirebilir.Cevaba cevap dilekesinde yaplan geniletme veya
deitirme,yasak kapsamna girmez.
n inceleme aamasnda ise ancak kar tarafn ak muvafakati ile iddia veya savunmalarn
geniletebilir yahut deitirebilirler. n inceleme durumasna taraflardan biri mazeretsiz olarak
gelmezse, gelen taraf onun muvafakati aranmakszn iddia veya savunmasn geniletebilir yahut
deitirebilir. n inceleme aamasnn tamamlanmasndan sonra iddia veya savunma geniletilemez
yahut deitirilemez.
b)ddiay Geniletme veya Deitirme Saylan Haller
Bu haller talep sonucunu geniletmek veya deitirmek veya dava sebebini geniletmek veya
deitirmek zere olur.
c)ddiay Geniletme veya Deitirme Yasann istisnalar
Davalnn ak muvafakat olduu hallerde davac davay deitirebilir veya geniletebilir.
Daval,davann deitirilmesine muvafakat etmezse davac,davasn slah ederek(m.176 vd) davay
deitirebilir.
d)ddiay Geniletme veya Deitirmenin Yasak olmad Haller
Bu hallerde,davann deitirilmesi iin,davalnn rzasna veya slah yoluna bavurmaya gerek
yoktur. Bu haller:
-Talep edilenden baka bir eye de hkm verilen haller
-Kendiliinden aratrama ilkesinin uyguland davalar
-dava almasndan sonra doan olaylar
-belirsiz alacak davasnda alacan miktar veya deerinin tam olarak belirlenmesinin mmkn
olmas
-tarafta iradi deiiklik
Sayfa 27

MEHMET PEHLVAN

e)ddiay Geniletme veya Deitirme Saylmayan Haller

aa)Hukuki sebeplerin deitirilmesi,iddiay deitirme deildir.
bb)Talep sonucunun daraltlmas,iddiay deitirme saylmaz
cc)Davacnn sonradan ileri srd husus,dava dilekesinde bildirdii vakann delili niteliinde
ise davann geniletilmesi saylmazlar ve ak muvafakat veya slah yoluna gidilmesine bal
deildir.

D)DAVA DLEKESNDE FAZ STENMES

Davacnn,dilekenin talep sonucu blmnde faiz talebini aka belirtmesi gerekir.

&23.DAVAYA CEVAP (m.125-135)

A)Genel Bilgi
B)DAVALININ CEVAPLARI(savunma biimi)
I-DAVALININ DAVAYI KABUL ETMES
Daval,davay hakl buluyorsa,onu kabul edebilir.Bunu cevap dilekesi ile yapabilecei gibi,daha
sonra dayapabilir.
Davann tamamen kabul edilmesi ile,dava son bulur.
Daval,davay ksmen kabul ederse,davalnn kabul etmedii blm iin davaya devam ediliri.
II-DAVALININ DAVA DLEKESNDEK VAKIALARA KARI KOYMASI
1)Davalnn Dava Dilekesindeki Vakalar nkar Etmesi
Daval,davacnn dava dilekesinde bildirmi olduu vakalar inkar edebilir.Bu inkar ksmen de olur
tamamen de olabilir.
Vakalarn tamamnn inkar halinde,bakaca savunmaya gerek kalmadan,davann reddi istenir
Daval,dava dilekesindeki vakalar ksmen inkar ederse,inkar edemedii vakalarn davacya talep
sonucunda hakl gsterecek nitelikte olmadn bildirir.
2)Dava Dilekesindeki Vakalarn Davay Hakl Gsterecek Nitelikte Olmadnn Bildirilmesi
Daval,dava dilekesindeki vakalar inkar etmemekle beraber,bu vakalarn davacnn talep
sonucunu(davasn) hakl gsterecek nitelikte olmad iddia edebilir.Bu halde daval,dava dilekesindeki
vakalarn her biri hakknda(ayn sra numaras altnda) aklamada bulunur ve bunlarn hangi nedenlerle
davacnn talep sonucunu hakl gsterecek nitelikte olmadn bildirir.
III-DAVALININ KEND LEHNE KARI VAKIALARI LER SRMES(savunma
vastalar)
Daval,dava dilekesinde bildirilmemi olan,kendi lehine kar vakalara dayanarak,davann reddini
isteyebilir.Bu halde daval,dava dilekesinde davac tarafndan ileri srm olan vakalar tartma konusu
yapmaz;bilakis,kar vakalara dayanarak davacnn iddia ettii hakkn mevcut olmadn veya dava konusu
yaplamayacan ileri srer.
Davalnn ileri srd kar vakalara davalnn savunma vastalar denir.Bu savunma vastalar da
maddi hukuka ve usul hukukuna dayanan savunma vastalar olmak zere ikiye ayrlr.
1)Maddi Hukuka Dayanan Savunma Vastalar
a)Defiler: Defi,davalnn borlu olduu bir edimi zel bir nedenle yerine getirmekten kanmasna
imkan veren bir haktr. Defiler ile itirazlar arasnda u nitelik fark vardr: tirazda hak hi domamtr veya
son bulmutur;fakat,defi de hak vardr ancak daval zel bir nedenle o hakk yerine getirmekten kanabilir
rnein: zamanam defi.
b)tirazlar: tirazlar,bir hakkn doumuna engel olan veya o hakk sona erdiren vaklardr.
Sayfa 28

MEHMET PEHLVAN

2)Usul Hukukuna Dayanan Savunma Vastalar

Bu savunma vastalar: lk itirazlar ve Dier Usuli itirazlardr.
a)lk tirazlar: Bunlar dava engeli olup,davann banda bildirilmezse,bir daha ileri srlemez.
b)Dier Usuli tirazlar: Bunlar,dava artlarnn bulunmadna ilikin itirazlar olup,daval
tarafndan yarglamann her aamasnda ileri srlebilir.
C)CEVAP DLEKES
Davalnn davaya verdii cevaplar ieren yazya cevap dilekesi denir.
I-CEVAP DLEKESNN ER
a) Mahkemenin ad.
b) Davac ile davalnn ad, soyad ve adresleri; daval yurt dnda ise alan dava ile ilgili ilemlere esas
olmak zere yurt iinde gsterecei bir adres.
c) Davalnn Trkiye Cumhuriyeti kimlik numaras.
) Varsa, taraflarn kanuni temsilcilerinin ve davac vekilinin ad, soyad ve adresleri.
d) Davalnn savunmasnn dayana olan btn vakalarn sra numaras altnda ak zetleri.
e) Savunmann dayana olarak ileri srlen her bir vakann hangi delillerle ispat edilecei.
f) Dayanlan hukuki sebepler.
g) Ak bir ekilde talep sonucu.
) Davalnn veya varsa kanuni temsilcisinin yahut vekilinin imzas.
II-CEVAP DLEKESNDE KANUN EKSKLERN BULUNMASI
Mahkemenin ad.
Davac ile davalnn ad, soyad ve adresleri; daval yurt dnda ise alan dava ile ilgili ilemlere esas
olmak zere yurt iinde gsterecei bir adres.
Davalnn Trkiye Cumhuriyeti kimlik numaras.
Varsa, taraflarn kanuni temsilcilerinin ve davac vekilinin ad, soyad ve adresleri.
Eer cevap dilekesinde bu husularn eksik olmas halinde bunun giderilmesi iin hkim tarafndan
bir haftalk sre verilir; eksikliin bu sre zarfnda da giderilmemesi hlinde cevap dilekesi verilmemi
saylr.
III-CEVAP DLEKESNN MAHKEMEYE VERLMES
Daval, cevap dilekesini, davann alm olduu mahkemeye verir.Harca tabi deildir.
Cevap dilekesine davac says kadar rnek eklenir.
Cevap dilekesi, hakime verilir,hakim de mahkeme kalemine havele eder.Cevap dilekesi,havale edildii
tarihte verilmi saylr.
Cevap dilekesinin rnei mahkeme tarafndan davacya tebli edilir.Davacya teblii iin gerekli posta
giderlerini demekle ykmldr.
Daval,kar dava amak istiyorsa,kar davasn cevap dilekesinde amak zorunda deildir.
Daval,cevap dilekesinde ilk itirazlar dahil btn iddia ve savunmasn bildirmek zorundadr.

D)CEVAP SRES

Davaya cevap bir sreye tabidir.Daval bu sre iinde cevap dilekesini vermelidir.

I-KANUN CEVAP SRES K HAFTADIR

Yazl yarglama usulnde,cevap sresi kural olarak iki haftadr.Bu sre,dava dilekesinin davalya teblii ile
balar.
II-CEVAP SRESNN UZATILMASI
Cevap dilekesinin iki haftalk srede hazrlanmas ok zor ve olanakszsa,mahkeme,iki haftalk sre iinde
bavurulmu olmas kaydyla,ileri srlen gerekleri uygun grrse,davalya,bir defaya mahsus olmak
zere,bir ay gememek zere ek bir sre verebilir.
E)CEVAP DLEKES VERLMESNN SONULARI
I-Daval Davann Esasna Girilmi Olur
Sayfa 29

MEHMET PEHLVAN

II-Savunmay Geniletme ve Deitirme Yasa

1)Genel Bilgi
Cevap dilekesi verilmesinin en nemli sonucu,davalnn,dava srasnda belli bir aamadan sonra,
savunmasn geniletmesinin ve deitirmesinin yasak olmasdr.Daval,davacnn al muvafakati olmakszn
savunmasn geniletemez veya mahiyetini deitiremez.
Savunmay geniletme ve deitirme yasa,davann balangcndaki dilekeler aamasnda ve
istisnai olarak,davacnn n inceleme durumasna gelmemesi halinde n inceleme aamasnn
tamamlanmasndan sonra balar.
2)Savunmay Geniletme Saylan Haller
a)Defiler: Daval,cevap dilekesinde bildirmedii defileri sonra ileri srerse,bununla savunmasn
geniletmi olur
b)Vaklarn geniletilmesi ve deitirilmesi savunmay geniletmedir
c)tirazlarn ileri srlmesi savunmay geniletme deildir.
3)Savunmay Geniletme Yasann stisnalar
Savunmay geniletmenin yasak olduu haller ancak davacnn muvafakati ve slah yoluyla olur.
4)Savunmay Geniletmenin Yasak Olmad Haller
a)Mahkemenin kendiliinden incelenmesi gereken hususlar
b)Sonradan doan savunma sebeplerinin ileri srlmesi
5)Savunmay Geniletme ve Deitirme Saylmayan Haller
a)Hukuki Sebepler
b)Savunmaya Zmnen Dahil Olan Vakalar
c)Cevap veya kinci Cevap Dilekesindeki Vakalarn Delili Niteliindeki Vakalarn leri Srlmesi
F)SRESNDE CEVAP DLEKES VERLMEMESNN
Daval,cevap dilekesini sresinde vermemise vakalarn tamamn inkar etmi saylr.

Sayfa 30