Büyüklerin Dilinden Tasavvuf

Byklerin Dilinden
Tasavvuf
"..Alemlerin rabbi olan Allaha hamdolsun.
Salat ve selam efendimiz Muhammede,
ehl-i beytine
ve btn ashabna olsun.."
Bismillahirrahmanirrahim
*
Henz erginlik ana girmemitim.
Ak deryasna daldm m, 30-40 gn hi bir ey yiyemezdim;
istekten kesilirdim, gnlerce ala susuzlua katlanrdm.
Bir gn babam bana kt,
'Olum, dedi, ben senin bu halinden birey anlamyorum;
bunun sonu nereye varacak?
Bu davranlar seni felkete gtrecek.'
Ben ona u cevab verdim:
Baba!
Seninle benim babalk ve evltlk ilikimiz neye benzer bilir misin?
Bir tavuun altna tavuk yumurtalaryle kark bir de kaz yumurtas koymular.
Vakti gelip de civcivler kt zaman
bunlar hep birlikte analarnn arkasna der giderler,
yolda bir gl kenarna raslarlar.
Kaz yumurtasndan kan civciv hemen kendisini suya atar,
bunu gren ana tavuk, eyvah yavrum boulacak der.
rpnmaya balar. Halbuki kaz yavrusu nee iinde suda yzmektedir.
te seninle benim aramdaki fark da byledir.
{ ems-i Tebrizi (ks) }
Hastalanmtm.
Hastaln iddetinden baylmm.
Artk ldm sanmlar.
Bu srada irkin grnml bir topluluk grdm. Bunlar bana eziyet etmek istiyorlard.
Gzel grnml, ho kokulu bir adamn da beni onlardan korumaya altn grdm.
Sonunda onlar alt edip benden uzaklatrd. Kimsin? dedim. Ben "Yasin suresi"yim,
seni savunuyorum, dedi. Ayldm.
Baktm, rahmetli babam ba ucumda oturmu alayarak "Yasin suresi"ni okuyor.
Sureyi tamamlamt.
Ben de grdklerimi ona anlattm.
{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }
Henz kkken Arabn byklerini yere serip, Rabia ve Mudar kabilelelerinin

erafnn boynuzlarn krdm. Resulullah'a ne kadar yakn olduumu, yannda nasl bir yere
ulatm bilirsiniz. ocukluumda beni barna basar, yatana alr, vcudunu bana srer,
koklard. Lokmay inedikten sonra bana verirdi. Ne sylediimde bir yalan, ne yaptmda
bir ktlk bulmutur. Allah, stten kesildii andan itibaren meleklerin byklerinden birini
ona arkada etmiti; O melek, ona gece gndz yceliklerin yolunu, alemin gzel ahlakn
retirdi. Ben de yavrusu devenin ardndan nasl giderse onu ylece takip ederdim;
hergn huylarndan birini retir, ona uymam isterdi.
Her yl Hira dana ekilirdi onu ben grrdm benden bakas da grmezdi. O gn slam
Rasulullah ve Hatice'nin evinden baka hibir evde yoktu; ben de onlarn ncsydm.
Vahyin ve risaletin nurunu grr, nbvvetin kokusunu duyardm.
O'na vahiy geldii zaman, eytann feryadn duydum da "Ya Rasulullah! Bu feryad nedir?"
dedim. "Bu kendisine kulluk edilmesinden midi kesen eytandr. Benim duyduumu
duyuyor, grdm gryorsun. Ancak sen nebi deilsin, vezirsin ve hayr zeresin" dedi.
Kureyin ileri gelenleri ona geldiinde onunla beraberdim. "Ya Muhammed, sen atalarndan
ve ailenden hi kimsenin yapmad byk bir iddiada bulunuyorsun, biz senden nebi ve
Rasul olduunu bilmemizi salayacak bir ey gstermeni istiyoruz. Eer yapmazsan, seni
sihirbaz ve yalanc biliriz." dediler.
O, Allah phesiz her eye kadirdir; eer Allah sizin iin bunu yaparsa hakka iman ederek
ehadet eder misiniz?" dedi. Evet dediler. stediinizi size gstereceim, hayra
dnmeyeceinizi de biliyorum. inizde Bedir'de kuyuya atlacak, Hendek'te hiziplere
ayrlacak kimseler var. dedi.
Sonra "Ey aa, eer Allah'a ve ahiret gnne iman ediyor ve benim Allah'n Rasul
olduumu biliyorsan, Allah'n izniyle kknle beraber skl ve nmde dur." dedi. O, onu
hak ile gndermiti, aa kkyle birlikte sklecekti. iddetli bir gk grltsyle kuun
kanatlarn rpmas gibi ksa bir anda sklp geldi ve titreyerek Rasulullah'n nnde durdu.
En yksek dal Rasulullah'n zerine, baz dallar da benim omuzlarma geldi. Ben
Rasulullah'n sandaydm. Kavim bunu grd zaman-kibirlenip bbrlenerek- "Ona emret
tekrar gelsin fakat yars orada kalsn" dediler.
O da bunu emretti. O da daha artc bir ekilde daha iddetli bir sesle yarm olarak geldi ;
neredeyse Rasulullah'a sarlacakt. -inkar ve kibir dolu olarak- "tekrar bu yarsna emret te
geldii gibi br yarsna dnsn" dediler. Rasulullah, o yarya emretti ve o da dnd.
"Allah'tan baka ilah yoktur, ben sana iman edenlerin ilkiyim ya Rasulullah" dedim. "Szn
yceltmek, nbvvetini tasdik etmek iin Allah'n emriyle bu aaca yapacan yaptn ikrar
edenlerin de ilkiyim" dedim.
Kavmin hepsi birden; "Hayr, sihirbaz ve yalancdr. Sihrinin artcl bu ii kolaylatrd.
Bu iinde ancak bunun gibiler sana inanabilir, (beni kastediyorlard)" dediler.
Ben, Allah yolunda olan, knaycnn knamasna aldr etmeyen, simalar sddklarn simas,
szleri iyilerin szleri olan bir toplumdanm. Onlar geceyi ibadet ve tefekkrle mamur
ederler, gndzn yol gsteren iaretleri olurlar. Onlar, Kuran'a smsk sarlmlardr; Allah'n
kanunlarn, Rasulnn snnetlerini diriltirler, kibirlenmezler, byklk taslamazlar, kyanet
etmezler, bozgunculuk yapmazlar. Bedenleri amelde, kalpleri cennettedir.
{ Ali (kv) }
eyh Muhammedi bin Kaid el-Evni anlatyor:

eyhin yannda idim. O'na birok mesele sordum. Bir defasnda da unu
sordum kendilerine:
ini ne zerinde te'sis ettin? Cevap verdiler:
Doruluk zerine. Hayatmda hi yalan sylemedim. ocukluumda, okul
amda dahi yalan sylemedim. Kklmde bir arefe gn, sr gtmee
gitmitim. Sr bana dnerek;
Sen, bunun iin yaratlmadn ey Abdlkdr. Beni nasl olsa bir gden bulunur,
sen ilim ve fazl iin yaratldn ...dedi.
Hemen, korku ve dehet iinde eve dndm, evin damna ktm, insanlar
Arafat'ta vakfede grdm. Hemen anneme kotum dedim ki;
Anne beni Allah'a bala,
Badat'a gitmeme izin, ver, orada ilim tahsil etmek ve
salih kiileri ziyaret etmek istiyorum...
Annem sebebini sorunca, durumu kendilerine anlattm. Alad ve kalkp
babamdan kendisine miras kalan 80 dinar getirdi, krkn kardeime ayrd,
kalan krkn da bir kese iinde, boynuma takt.
Bana, doruluktan anlayacama dair t verdikten sonra izin verdi ve:
Haydi olum, Allah yolunu ak etsin, yzn bir daha grmek bana nasip
olmayacak...
...deyip beni gz yalar iinde uurlad.
{ Abdulkadir Geylani (ks) }
Onlardan lahn seven yok;

Ancak dirhem sevgisine bulatrarak severler.
Bu yzden:
u marifetin kuludur,
u Cennetin,
u da cehennemin kuludur, denir.
ok ok az mstesna.
Onlar
Vehim trnden olmakszn
Onunla sarhoturlar
Onlar Allah'n kullardr,
onlar bilemez Ondan baka hi kimse.
Nimetin kullar deildirler.
*
unu bil ki, veysiler denilen bir zmre vardr. Bunlarn eyhe ihtiyac yoktur.
Zira baka bir aracya hacet kalmadan nbvvet bunlar kendi kucanda terbiye etmitir,
tpk Veysel'i terbiye ettii gibi. Geri o zahiren Peygamberler Efendisini grmemiti.
Ama onun tarafndan terbiye ve irat edilmiti. (Risalet ocanda) nbvvetten terbiye
grm ve hakikatle dost olmutu. Bu makam o kadar ulu ve ycedir ki, kolay kolay kimseyi
oraya ulatrmazlar. Bu devlet kime yz gsterir ki? "Bu Allah'n dilediine bahettii bir
ltufdur." [MADE 5.54]
{ Feridddin Attar (ks) }
*
Bunun zerine (Meryem), onu (ocuu) iaret etti.
(Onlar) dediler ki:
Beikte olan bir sabi (bebek) ile biz nasl konuuruz?
{ Meryem 29 }
teden bir kafile gelmi, sucularn gondermilerdi,

vard koasn sald,
a... mjde
bu bir gulam dedi
ve tuttular onu ticaret iin gizlediler,
Allah ise
biliyordu
ne yapacaklar
Deersiz bir baha ile onu bir ka dirheme sattlar,
hakknda rabetsiz bulunuyorlard
Msrdan onu satn alan ise haremine dedi ki:
Buna guzel bak, umulur ki bize faidesi olacaktr,
yahud evlad ediniriz,
bu suretle
Yusufu orada yerletirdik;
hem de ona
hadisatn mealini istihraca dair ilimler oretelim diye,
yle ya
Allah, emrine galibdir,
velakin
insanlarn ekserisi
bilmezler.
Vakta ki kvamna irdi
(ergenlik an at)
biz ana bir hkm ve bir ilim bahettik

ve ite
muhsinlere
byle karlk veririz.
{ Yusuf 19-22 }
Nefislerin bir ksm iyi 'ocuktur'

ve ebeveyninin szn dinler, onlara itaat eder.
Allah' raz etmek ebeveyni raz etmekten geer.
Allah Teala yle der: 'Bana kret diye ...', Kastedilen, zel yndr.
've anne babana kret ...', Bu ise sebeplilik yolunu dikkate almak demektir.
Nefislerin bir ksm asidir; bunlar sz dinlemez ve itaat etmezler.
Hani Rabbin meleklere,

Ben kuru bir amurdan, ekillendirilmi balktan bir beer yaratacam.
Onu dzenleyip iine ruhumdan flediim zaman, onun iin hemen sayg ile eilin demiti.
{ Hicr 28 , 29 }
O (Allah) ki, yeryznde olanlarn hepsini sizin iin yaratt.

Sonra (kudret ve iradesiyle) ge ynelip, onlar da yedi (kat) gk olarak dzenledi.
Ve o, Almdir (hereyi en iyi bilendir).
{ Bakara 29 }
Ve Rabbin meleklere:
Muhakkak ki Ben yeryznde bir
halife
klacam. demiti.
(Melekler de): Orada fesat karacak ve kan dkecek birisini mi yaratacaksn? Biz Seni, hamd
ile tesbih ve seni takdis ediyoruz. dediler. (Rabbin de): Muhakkak ki ben, sizin
bilmediklerinizi bilirim. buyurdu.
{ Bakara 30 }
Rabbin meleklere:
Muhakkak ki Ben, tnden (nemli topraktan, balktan) bir
beer
yaratacam. demiti.
Bylece onu sevva ettiim (dzenlediim) ve onun iine ruhumdan flediim zaman,
derhal ona secde ederek yere kapann!
{ Sad 71 , 72 }
nsan evvel emirde beden deil ruhtur

ve ruhun, erkek ve kadnla itiraki yoktur.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
"..Nefs, ilahi flemeyle, dzenlenmi beden arasnda (berzah olarak) ortaya kmtr. Miza
kendisine etki eder ve nefisler derece derecedir. nk ilahi fleme ynnden bir
derecelenme sz konusu deildir. Derecelenme kabiliyetlerde olabilir. yleyse onun bir yn
doaya bir yn ilahi ruha dnktr..."
Sizi yeryznde halifeler klan O'dur.

Artk kim inkr ederse,
o zaman onun kfr kendi aleyhinedir.
{ Fatr 39 }
"De ki: Ben sadece sizin gibi bir beerim.."
{ Fussilet 6 }
Verdii eylerle sizi imtihan etmesi iin sizleri yeryznn halifeleri klan
ve sizi derece bakmndan birbirinizden stn yapan O'dur. phesiz ki,
Rabbin azabi sr'atli olandr. O, ok affeden ve cok merhamet edendir.
{ Enam 165 }
..Bu, ruh iin dikilmi bir elbisedir. Melekler de, buna kavuamaz. Melekler de maddedir.
Meknldr. Nasl olduu anlalabilir. Bu bilgilerden insann nasl (Halfe-i Rahmn) olduu
anlalr. Bir eyin sureti, onun halifesidir, vekilidir. Bir ey onun suretinde yaratlmazsa, onun
halifesi olamaz. Halife olmaya yakmayan, emanet ykn tayamaz. Sultann hediyelerini,
ancak onun vastalar tar. Ahzab suresinin (Emaneti gklere ve yere ve dalara bildirdik,
yklenmek istemediler Ondan ekindiler Onu insan yklendi) mealindeki 72 ayetinde
anlalyor ki, insandaki kemaller, Vucub mertebesinin kemallerinin suretleri, grntleridir.
nsandaki kemallerin, Vucub mertebesindeki kemallere yalnz isimleri benzemektedir. Bunun
iindir ki, hadis-i erifte, (Allahu teala, Adem'i kendi suretinde yaratt) buyuruldu. nk
insann nefsinde bulunan her ey, birer surettir, grntdr. Bu suretlerin hakikati, asl,
Vucub mertebesindedir. nsann halife olmasnn incelii buradan anlalmaktadr; nk bir
seyin sureti, o eyin halifesidir, vekilidir..
{ mam- Rabbani (ks) }
Ve cnn (Cinlerin Ademi); onu, daha nce semmun ateinden yarattk.

{ Hicr 27 }
Ve meleklere, deme secde edin. demitik. blis hari, hemen secde ettiler. O cinlerdendi.
Bylece Rabbinin emrini (yapmayarak) fska dt. Hl onu ve onun zrriyyetini (neslini),
onlar sizin dmannz (olduu halde), Benim yerime dostlar m ediniyorsunuz? Zalimler iin
ne kt bir bedel.
{ Kehf 50 }
Ve senden nce (de), gerekten yemek yiyen ve arlarda dolaan
resllerden baka resl gndermedik.
Ve sizin bir ksmnz bir ksmnza
sabrediyor musunuz
diye fitne (imtihan) kldk.
Ve Rabbin, en iyi grendir.
{ Furkan 20 }
Firavun Musa'ya:
Biz seni ocukken yanmza alp bytmedik mi?
Hayatnn birok yllarn aramzda geirmedin mi?
Sonunda yapacan da yaptn (bir adam ldrdn).
Sen kafirsin!
dedi.
{ uara 19 }
Ey oulcuum,
ryan kardelerine anlatma!
O zaman sana tuzak kurarlar.
Muhakkak ki; eytan,
insana apak dmandr.
{ Yusuf 5 }
Bir adam, hileyle kuazlar tuzaa drmek, onlara yemek satmak iin tuzak kurar;
buna dzen derler.
Fakat bir padiah, kendindeki hnerden haberi bile olmayan deersiz, acemi doan tutup
elinde bileinde besleyip terbiye etmek, yceltmek, ona avlanmay belletmek iin tuzak
kurarsa buna dzen demezler.
phesiz Biz insan,

karmak olan bir damla sudan yarattk.
Onu deniyoruz.
Bundan dolay onu iiten ve gren yaptk.
Biz ona yolu gsterdik;
ya kredici olur
ya da nankr.
{ nsan 2 , 3 }
*
(Nuhun (a.s.) olu)
Beni sudan koruyacak bir daa snacam
dedi.
(Nuh (a.s.), ona)
Bugun Allah'n emrinden kurtaracak hibir g yoktur,
sadece O'nun esirgedikleri kurtulabilir
dedi.
10
Ve ylece
ikisinin arasna dalgalar girdi de
boulanlardan oldu.
{ Hud 43 }
(Yakup as) yle dedi:
Onunla gitmeniz muhakkak ki; gerekten beni mahzun eder.
Ve ben, siz ondan gfilken, onu bir kurdun yemesinden korkarm.
{ Yusuf 13 }
*
Bir de gmleinin zerinde yalan bir kan getirdiler
{ Yusuf 19 }
Mjdelendii eyin (Kz babas olduu) ktlnden kavminden gizlenir.
Onu zelillikle tutsun mu yoksa onu topraa m gmsn? Verdikleri hkm ne kt deil mi?
{ Nahl 59 }
"..(Kabil) Seni mutlaka ldreceim dedi.
O da (Habil) , Allah sadece takv sahiplerinden kabul eder. dedi.
Gerekten, eer sen, beni ldrmek iin elini bana uzatrsan, ben seni ldrmek iin elimi
sana uzatacak deilim. Muhakkak ki ben, lemlerin Rabbi olan Allahtan korkarm.
{ Maide 28 }
*
O zaman ona (Firavuna), yumuak sz syleyin.
Bylece o, tezekkr eder (anlar) veya hu duyar.
{ Taha 44 }
szlerek kanat rpan kular grmyorlar m?
Onlar Rahmn'dan bakas tutmuyor.
{ Mlk 19 }
Hlbuki sizi de
yaptklarnz da
11
Allh yaratmtr!
{ Saffat 96 }
attn da, sen atmadn
ve lkin Allah att..
{ Enfal 17 }
Dikkat edin,
btn iler Allah'a dner.
{ ura 53 }
*
Ben kederimi ve hznm
yalnzca Allah'a arz ederim.
{ Yusuf 87, 94 }
Ben, sizin Rabbiniz deil miyim?
{ Araf 172 }
*
"..Hakkn sureti (veya ilahi suret), emir veya yasakla muhatap olmamay gerektirir.
Bunun nedeni, ilahi suretin azizliidir. Sz konusu izzet, doas gerei insana yaylm,
insan (zerinde yaratlm olduu) sureti ynnden iinde ve dnda gnahkr ve asi
olmutur.
nk insan, emir, yasaklama ve zorlamay kabul etmeyenin suretine gre yaratlmtr.."
"..blis 'Ben ondan daha iyiyim' derken Topraktan yarattndan sana daha yaknm' demek
istemitir. Halbuki blis, Allah'n dem'i yaratrken -Adem'in kendisine gre yaratld ilahi
suretin kemali nedeniyle- iki elini kullandn bilmiyordu ve bliste veya meleklerde bu
konuda bilgi yoktu. Bu nedenle hepsi itiraz etmi, melekler ve blis kendilerinden aktarlan
szleri sylemilerdir. O halde insann gnahkar olmas yaratl zelliinden kaynaklanrken
itaatkrl yaratl gayesinden kaynaklanr.."
12
*
"nsanlarn hepsi Allahn yli [ailesi-ev halk] gibidir.
{ sav }
*
"..yle buyurdu: Ey Nuh! Muhakkak ki o, senin ailenden deildir.."
{ Hud 46 }
Gerekten biz "nsan" en gzel bir srette yarattk.

Sonra onu, esfeli safiline (en sefil hale, nefsinin karanlklarna) iade ettik (evirdik).
{ Tin 4,5 }
*
Kabuu krlan sedef znt vermesin sana, iinde inci vardr.
Allah sana duyurduun eyi anlamay nasip etsin, bilmelisin ki: Gybet, duyduunda zlecei
ekilde nc ahs hakknda konumaktr ve mminlere haramdr. Hakkn ise gybeti
yaplamaz, nk O, ''duyan ve grendir.'' Gerekte ve O'nu bilenlerin nezdinde i byledir.
Allah kendilerinden beenmedii eyleri kullarna aklamtr. ''Bir ksm iman eder, bir ksm
kafir olur.'' yleyse Hak da gybet etmez ve gybeti yaplmaz.

'Hak her eye yaratln verdi ve sonra aklad'
yitirilmi bir eyi gremezsin, yleyse zlmek beyhude!
Hzn yitirilen iin gerekleen bir haldir
Artk onu tama, nk o yaratklarn zelliidir
13
Hzn terk, bir makam deil, haldir ve kalplerin harap olmasna yol aar.
Onun drlnde ise, arif olann dndakiler iin ilahi bir tuzak vardr.
nk hzn makamndan sadece niteliklerin kendinden
olumsuzlanmas makamna yerletirilen kimse kabilir.

"..Halkn zahirdeki halini grp znt duyma.."

Sus, susma zevkine var, susma hnerini elde et,
edebiyat yapma, hnerlerle dolu lflar brak!
Her ak, ak avcsndan bir ok yemitir... Kan alar, kan yutar, fakat yaras grlmez...
Ah o gnle dadlk, tayalk eden Tanr glgesi, ah;
gnei, iki dnyaya da glge salmad gitti.
Gnei de zerre gibi oynatr, g de; her eyi birbirine katar,
her eye yeniden yeniye gzelliinden bir sermaye verir.
"man edip salih amellerde bulunanlar baka; onlar iin kesintisi olmayan bir ecir vardr."
{ Tin 6 }
Dilsiz ol, yalanc olma.
{ Ali (kv) }
Skntlar gizli tutmak, mrvvettendir.
{ Ali (kv) }
14
"..."Allah zatn sfatlarla gizlemitir. Sfatlarn da ilerle rtmtr.

lim, irade ile olur.
radeyse hareketlerle ortaya kar.
Sanat yapan saklad.
Sanat irade ile belirdi. O gizlilii iinde sakldr.
Nimetleri yer yznde zahirdir. Kudreti aktr.
Hi bir ey ona benzemez. O grr ve iitir."
bn-i abbas hazretleri burada marifet srlarn aklyor.
Bunlar hibir yerde grmek mmkn deildir; bu gibi szlere kolay rastlanlmaz.
Bu byk insana peygamber S.A. yle dua etmitir:
-yarabbi sen onu dinde fakih yap, tevil yollarn ona ret..
Allah bizi onlarn hayrna erdirsin; onlar arasnda toplasn..."

Senden korktuum halde bu benim seninle ferahlk ve sevincimdir.
Ya bir de senden emin olduum halde ferahlk ve sevincim nasl olacaktr?
{ Byezid-i Bestm (ks) }

Hadiste, yce Allahn Ademi kendi suretinde yaratt belirtilir. nk zat, sfatlarla, sfatlar
fiillerle, fiiller olu ve eserlerle rtldr. Olularn kalkmasyla fiillerin tecellisine mazhar
olan tevekkl eder. Fiil perdesinin kalkmasyla sfatlarn tecellisine mazhar olan raz olur,
teslimiyet gsterir. Sfat perdelerinin almasyla zatn tecellisine mazhar olan da vahdette
fena bulur. Artk ne yaparsa yapsn, ne okursa okusun mutlak muvahhit olur.
Rahman Rahim olan Allahn adyla O halde fiiller tevhidi sfatlar tevhidinden ncedir.
O da zat tevhidinden nce gelir. Rasulullah (s.a.v) secdede syledii u dua ile bu tevhid
mertebesine iaret etmitir:
- Azabndan affna snrm. Gazabndan rzana snrm. Senden sana snrm.
{ Abdurrezzak Kaani (ks) }
man plaktr,
Elbisesi Takva,
Ss Utanmak,
15
Meyvesi ise lim'dir..
{ sav }
*
"Yce Allah bir ayette yle buyuruyor: "Yes'eluhu men fi's Semavati ve'l ardi klle yevmin
huve fi e'n / Gklerde ve yerde bulunan herkes, O'ndan ister. O, her an yaratma (i, durum)
halindedir." (Rahman, 29) Ardndan yce Allah yle buyuruyor: "Senefruu lekum eyyuhe's
Sekalan / Ey nsan ve cin! Sizin de hesabnz ele alacaz." (Rahman, 31)
Demek ki yce Allah, bizden bize vakit ayracaktr, bizim durumumuzu ele alacaktr.
nk lemin maksad biziz, bakas deil.
Biz, lemin, ilh nefhayla frlm ruhuyuz.
lem, yce Allah'n ekil verdii, yaratln gzel kld, zlman varoluunu tamamlad,
sonra iine kendi ruhundan bir ruh fledii, bitiikliini, yekpareliini paralad, varln
aydnlatt, zlmanliini datt bir cisimdir.
Bylece lem hamdu senalar getirmeye balamtr.
O halde bizler halifeleriz, felekler bizim iin dnmekte, ruhanler ve melekler bizim iin
inmektedir ve Allah, her an bizim iin bir i, durum halindedir.
O halde i, durum (a'n), isteyenlerin isteidir.
nk hibir varlk yoktur ki, Allah'tan istekte bulunmasn,
ama istek bakmndan her birinin mertebesi farkldr."
Eer gerekte sulu deil de ber isen yalnz Allahtan sana yardm etmesini iste. Asla kendine
kendinle yardm etmeye kalkma ki Allah seni nefsinle ba baa brakmasn.
Zunnn-i Msr (ks)
*
"..o (sa), Kendisinden bir ruhtur.."
{ Nisa 171 }
16
"..snn durumu, dem'in durumu gibidir.."

{ Ali mran 59 }
"..Hak btn bir alemi yaradl kusursuz olmakla birlikte ruhtan yoksun bir ceset olarak
yaratt. Dolays ile alem, cilsz bir ayna gibiydi.."
"..lahi hkmnn an gerei, O hibir zaman, flenen lahi Nefes olan lahi Ruhu kabul
etmeyecek bir mahal hazrlamamtr.."
"..Allah Hz. sa hakknda yle demitir: 'Topraktan ku sureti yarattnda..' Kast edilen
yaratl suretidir. 'O da Allah'n izniyle ku olurdu.' Burada Allah sureti yaratlma izafe
ederken onun ku oluunu da Hakka izafe etmitir. Seni yaratmas hakknda ise yle
demitir: 'Onu tesviye ettiimde...' Bu ayet 'Topraktan ku sureti yarattnda... ayetinin bir
benzeridir. Sonra yle der: 'Ona kendi ruhumdan flediimde..,' Bu ise 'O da Allah'n izniyle
ku olurdu' ayetine benzer.."
"..Emr, alem aynasnn cillanmasn gerekli klnca, dem bu alem aynasnn cils ve bu
suretin ruhu oldu.."

Usanm bezmisen gel de Tanr arabndan bir kadehik i;
insan sarsan, harekete getiren arabmdan Uhud Da bile oynar, dalp uar.
ylesine araptr ki direksiz dayaksz ge vurur,
iersen onun bir yudumundan canmda ne cokunluklar var, anlar, bilirsin.
O arap, iine tesir eder, akln arttrr, gzn gnln aydnlatr da
o vakit u erpe benzeyen cismindeki inciyi grrsn.
ylesine sarhoum, ylesine yklmm ki topra sudan ayrt edemiyorum.
Bu evde de hibir kimseyi bulamyorum ben; belki de vardr,
hele gel de bak, ayksn, belki bulursun sen.
Yalnz unu biliyorum ki meclis senin yznden kurulmu;
bundan baka ne arab biliyorum ben, ne kebab.
zden cann da cannn canna cansn sen; grnte gnein de gneisin sen.
Meshsin de o yzden afsunun ho; ihapsn da o yzden eytanlar yakyorsun.
Huyumu gzelletir, nk arapsn sen;
17
gzel kokulu bir hale getir beni, nk glsuyusun sen.

Seher yelisin, sineklere azapsn ama yeillii gldrrsn.
Eer ihtisap memuruysan, muhtesipsen gel de
pazardaki saysz sarholar gr.
Gh ekmek isteyenler gibi bir eyler istiyorlar; gh hastalar gibi cevap veriyorlar.
imek gibi gln pek tez gemede; o yzden de bulutun karanlna hapsolmu gitmisin.
Gel, lmsz padiahn meclisine gir de
havuzlar gibi saraklarn dndn seyret.
Gzel bir llsin sen, fakat madendesin; pek gzelsin sen, fakat perde ardndasn.
Padiaha doru uarsan, bir akdoansn; mezarla uar gidersen kargasn, kuzgunsun.
A baht gen, devleti taze kii, ellerini rp da genliim, ah genliim, genliim de.
Kimsecie bir ey syleme; seni sktran olursa, Tanr dorusunu daha iyi bilir de, sus.
*
Bu kadar klfetler ierisinde, varln gsteren yalnz Allah Tealadr.
Korku ve Hzn kafi bal olduunda yrekten gnahkara

Mahabbet onu gtrr, takvaya ve pisliklerden arnmaya.
{ Zunnn-i Msr (ks) }
Allah bu topluluun ruhlarn umutla sulamtr. Eer onlar Allah zikrederlerse,
kendi nefislerini unuturlar ve Allahtan baka hibir eyi hatrlamazlar.
"Allah'm, Beni krn ok Yapan, Zikrini ok Eden,
Nasihatine Uyan, Tavsiyelerini Gzeten Eyle."
{ sav }
18
"...Size sorduk, bize cevabn syleyiniz?"...

"Acaba olumsuzlayan neyi olumsuzlamtr,
olumlayan neyi olumlamtr?..."

" Mihnet zamannda Allah demeye balar, skntn geti mi Nerede ona yol ? dersin..."
Bir kere gnlden de olduk, akldan da olduk, candan da olduk. Sevgili geldi, biz artk aradan
ktk gittik. Gnl de, akl da, can da onun oldu.
Yokluktan yz evirdik, varla yneldik. Niansz olan, izi bulunmayan bulduk. Nian
aramaktan, iz aramaktan vazgetik.
Senin bulunduun yerden, senin havandan gelen tozu, topra istiyorum. Olur ya, belki
ayaklarnn bast yerden, gzlerime, rzgar toz getirir. Canm cefaya da sevinir, neelenir.
Zira ben cefadan da senin vefa kokunu alrm.
Peygamberler avama ve havass'a, eyhler ise sadece Havass'a gnderilir.

ylesine bir Sevgilidir ki..
O'nun adn andn m tekrar tekrar anmak gerektir artk.
*
Celal'inden sana geleni inkar ederek
O'nu sadece Cemal'inde bilme.
Kabzda inkar ederek sadece bastn kabul etme.
Her halde sabit kadem ol,
19
O'nu ztlarda mutala et ki

bilgin kemale dnsn
{ Ahmet El Alevi (ks) }
Yazk sana, ey chil!

Nefsini kadere tirzla megul etmek yerine, Allah'a du ile megul et.

O'ndan, fiillerine rz gstermeni nasip etmesini iste.
Dier hallerde de kretmeni nasp etmesini talep et.

Sana acrm; benim sert konumam seni zyor; biliyorum. Ama yanlyorsun.
Aramzda dmanlk yok. Yalnz u var ki, ben gerei sylyorum.
Seni emir dnda grmem beni byle syletiyor. Byklerin sz seni skyor.
Haklsn; gurbet ilinde gezen, hak sze az dayanr.
Fakirlerin pek az engin gnll olur. En ufak de gnl koyarlar.
Benden bir ey iitince kabul et. Allah'tan bil.
Ben de bir letim. Syleten O'dur. Beni aradan kar, O'nu gr.
Bir kuru ta bile konuturmak O'nun kudreti dhilindedir.

Nefs, kul ile Rabbi arasnda bir perdedir. Nefsini tanyan, Allaha da, yaratklara da mtevazi
davranr. Nefsini tanyan, ondan saknr. Onu tand iin Allaha kreder. Bilir ki, Allah ona
nefsini, srf kendisinin dnya ve ahiret iyiliini istedii iin tantmtr. Arifin zahiri
Allaha kr ile, btn da Ona hamd ile meguldr. Zahiri ykselmekte, btn
toparlanmaktadr. Neesi iindedir, kederi dndadr. Bu, srf halini gizlemek iin byledir.
Arif, mminin aksine bir hal iindedir. Zira mminin kederi kalbinde, yani iindedir, sevinci
ise yznde, yani dndadr. Nefsini bilen, btn hallerinde mminin aksi bir halde bulunur.
Mmin, hal sahibidir. Hal, deiikliklere urar. Arif ise makam sahibidir.
Makam deiikliklere uramaz, sabittir.
20
*
"..Sfatlara nispet edilen hakikatler.. Hakkn seni yerletirip
O'nun bilen, kudret sahibi, irade eden, diri vb. gibi
birbirinden farkl ya da benzer veya kart isim ve sfatlar sahibi olduunu rendiin
her eydir.."
*
Nefsini anlayan iman sahibinin hli, irfan sahibine benzemez.
man sahibi bir hle sahiptir, o hlle avunur.
Hlbuki hl daima deiir. O, bunu pek anlayamaz.
rfan sahibi makam ehlidir; makam ise sabit olur.
man sahibi, hlinin deimesinden korkar, iman zevale erecek diye zlr.
Bu sebeple kalbinin hzne boulduu olur. Bu arada dtan gler yz gsterdii de olur.

Et-Temkin:
Telvin halinde yerleiklik kazanma demektir bize gre.
Bazlarna gre ise vusul ehlinin halidir.
"..Hakkn her iki eli de, sa eldir.

Birlik anlamna dnp deriz ki; Kulun iki eli de sa eldir. Tevhide dnp deriz ki: Onun iki
elinden birisi sa el, dieri sol eldir. Bazen cem halinde ve cem'ul-cem halinde olurum,
bazen, fark ve farku'l-fark halinde olurum. Btn bunlar, gelen tecellinin hkmne baldr.."
21
Kalp meleklerin geit yeridir.

Sr ise daima Hakk'a nazrdr.

Salikin zeki, basiretli, ilerin sonunu grebilen ve onlarn geri gitmesi hakknda
tefekkr edebilen bir kiilie sahip olmas gerekir.
O, zahiri hallere aldanmamaldr.
Zira tasavvuf ehli hallere ynelen salikin kendisine o halleri veren zattan gafil olacanda
ttifak etmitir.

rfan sahipleri, hep Allah'n Zat' ile olmaktadrlar;
sfat ve isim tecellilerinin zuhuru olan geici eylere uymazlar.
*
"..Mertebeler ve mekanlar deiir, haller bakalar, fakat varlk tektir."
*
Sevgilimin akna tutulduum ilk zamanlar feryatlarm
komularm uyutmuyordu
imdi feryatlarm azald
akm artt
zira ate alevlendii zaman duman kalmaz
22
*
Tevekkl, bir eyin olmas ile olmamas arasnda fark gzetmemektir.
{ Cafer-i Huldi Hazretleri (ks) }
*
Bir kimseye manev hllerden biri geldiinde, din emirleri yerine getirerek
o hlin kalmasn, gitmesini, aasn veya stn istemezse,
ona rza makam verilmi saylr.
Muvafakat ona nasip olmu olur ve kulluk, onun bulunduu hl demektir.
*
Nefis, kuvvetlere sarlma zelliinde olduu srece
kuvvetlerin ekimesinden de hali olamaz.
Fakat perde aldnda ilmel yakinden daha stn bir hal elde eder ki
buna ryet (grme) ve mahede (gzlemleme) denir.
*
iddet gstermeksizin kuvvetli, zayflk gstermeksizin yumuak ol.
Kim verirse, hayat ve fayda verir. Kim engellerse, zarar verir ve ldrr.
Allah'n bir kimseden engellemesi, cimrilik deil, inayet, koruma ve cmertliktir.
Fakat engellenen kimse bunun farkna varmaz. O zarar grdn (zanneder),
nk o, en-Nafi'in kendisinden esirgedii eyde bulunan yararn bilemez.
Men edilen kii, lnn iradesi olmad gibi, iradesi ilemedii iin lr.
23
te, Allah'n engellemesi, zarar ve ldrmesi budur.

nk nimet veren, ihsan eden Allah'tr.
*
Sen nazlanrsn, sevgilin de nazlanr. Bylece iki taraf da nazlanrsa ayrlk meydana kar.
Fakat sen, sevgiliye naz etmez de, niyaz edersen; yani yalvarr, yakarrsan, bu yalvarp
yakarmadan, yzlerce buluma, yzlerce kucaklama elde edersin.
Gurura kaplmann, byklk taslamann kann dkmezsen, o kan coar da seni boar.
Yr git de nazn bulankln gider. nk nee, hep arlktan, duruluktan meydana gelir.
*
Kainattaki tasarrufu hakknda Allah ithama kalkma.
Onun tasarrufunda acele etmesini isteme.
Ona cimrilik isnadnda bulunma.
Onun katndan gelen her eyde hayr vardr.
Onun tasarrufu ile btn batl yollar kapanr.
Ancak kendisine giden yol ak kalr.
*
Belki birdenbire bir inayet yetiir. Ben byle beklenilmeyen inayetlerin klesiyim.
24
Onlara ne oluyor da
zikirden yz evirenler oldular?
Aslandan kaan rkek yaban eekleri gibi
{ Mddessir 49 - 50 - 51 }
*
1. ve al es selseti : ve (kii) de
2. ellezne hullif : geri braklan kiiler
3. hatt : hatta
4. iz dkat aleyhim : onlara dar gelmiti
5. el ardu : yeryz
6. bim rahubet : geni olmasna ramen
7. ve dkat : ve dar geldi
8. aleyhim : onlara
9. enfusu-hum : nefsleri
10. ve zann : ve anladlar
11. en l melcee : snak olmadn
12. min allhi : Allah'tan
13. ill : ...den baka
14. ileyhi : onlara, kendilerine
15. summe : sonra
16. tbe aleyhim : onlarn tvbelerini kabul etti
25
17. li yetb : tvbeleri kabul edilerek yeniden Allah'a dnsnler diye

18. inne allhe : muhakkak ki Allah
19. huve et tevvbur rahmu : O tvbeleri kabul edendir, rahmet nuru gnderendir
{ Tevbe 118 }
*
Az ye , az konu , az uyu.
Halkn iine fazla girme , hizmetini bitirince hemen kenara ekil.
Yalnzla al, tek bana kalmay sev. Kalp huzurunu her eye tercih et.
Herkese efkat gzyle bak. Kimseyi kk grme.
Halkla ekime. Kimseden nefsin iin bir ey isteme. Kimseyi kendine hizmet iin arma.
Dnyaya ve dnya ehline gnl balama. Gnln daima mahzun, gzn yal olsun.

Allah Hz. Musa'ya yle vahyetti: '' Bir Ku gibi ol; o ku aalarn ularndan yer, saf sulardan
ier, gece knce de benimle nsiyet etmek iin bana asi olanlardan ekinerek ve kaarak
bir maaraya snr..''

nanmayan bir gnl, iinde ku bulunmayan bir kafese benzer.
*
Bana can da sensin, cihan da sen ne yapaym can, ne edeyim cihan?
Bana, benimle yryp giden haznesin sen; ne iim var krla, ziyanla?
Bir solukta araba dostum; bir solukta kebapla eim
mademki u ykk devrandaym, zamann dnyle ne iim var benim?
Btn halktan rktm, katm; herkesten kurtuldum gitti; ne gizliyim, ne
grnmedeyim ne yapacakmm varl, ne edecekmiim mekn?
26
Sana kavumuum, seninle bulumuum; mahmurum, yaratklarla iim yok

sana av olmuum gitmi; ne yapaym oku, yay artk?
Irman ta dibindeyim; ne diye gidip de su arayaym
sze gcm m yeter? u akp giden rma nasl veyim, ne diyeyim ki?
Varlm yok; yk ykacak yeri ne yapaym?
Kurt, oban oldu bana, obann ykn ne diye ekeyim?
A ak, ne de hosun, ne de sarhosun; elinde de kadeh
ne kutlu yerdir oturduun, anlatn yer, ne mutludur seni gren can gz.
Senin yznden her zerre bir dnya oldu; senin yznden her katre can kesildi
senin izini bulan, ne yapacakm ad san?
"..Senin esas musibetin; nefsini dinlemen, onu bertaraf edememen,
dnya hayatna nefsinin gzyle bakman ve kendine onu adeta bir vezir tayin etmi
olmandr.."

Kendini bilmeyen kimse, bakasnn daha da cahilidir.
Bakasn bilen ise kendini daha iyi bilir.
Kendini bilen ise Rabbini bilir.

Tembelim, kervann iinde ge kalkan biriyim, amma vakitli-vakitsiz,
btn yolculuklarm da sanadr.
Geceleyin herkes sustu.
Sen de O'nun huzuruna kman, O'na mnacatta bulunman,
O'nunla manen buluman iin, abdest al; acele hazrlan;
nk sesler, grltler halvet yerinin huzurunu karr.
27
*
Andolsun ki sizi biraz korku ve alkla, bir de mallar, canlar ve
rnlerden eksilterek deneriz. Sabredenleri mjdele.
{ Bakara 155 }
O, yaptndan sorumlu olmaz, onlar ise sorumlu tutulacaklardr.
{ Enbiya 23 }
O, bunun sonularndan endie edecek deil
(her ii adil, her hkm mutlak hikmettir).
{ ems 15 }
u anda; nasl, niin, neden dikenliinden kendini kurtarabilirsen
O'na kavuursun.
Bu hayatta kim bakasnn suunu balarsa, Allah da onun gnahn ahirette balar.
Kim ii zorlatrmaya bakarsa, Allah da onun iini zorlatrr.
Kim affederse , Allah da onu affeder.
Kim hakkn sonuna kadar alrsa , Allah da ondan hakkn sonuna kadar almak ister.
Bu mmete glk karana , Allah da glk karr.
" Bunlar size iade edilen amellerinizdir ." yleyse gzel huylara balannz ! nk yarn
Allah, bugn O'nun kullarna davrandnz gibi size davranacaktr.
nsan nasl davranrsa Allah da onlara yle davranr !
*
"..'Allah kaza ve kaderini uygulamak istediinde akllar insanlardan alr.
Kaderini uyguladktan sonra ibret alsnlar diye akllarn onlara dndrr.'
Gafil ve cahil insann durumu genel nezdinde yerleik olandr.."

Allahn takdirini Onun aleyhine delil yapmayn.
28

"..ayet geri dndrlselerdi, men edildikleri eylere mutlaka geri dnerlerdi.
Ve muhakkak ki; onlar gerekten yalancdrlar.."
{ Enam 28 }
"Kaln kaldnz yerde (bayalnzla)! Ve Benimle konumayn!"
{ Mminun 108 }
*
Yerini bilmeyene kader yerini retir.
Akl aradm bende bulmadm
bhe klmadm sendedir ya Rab
Kalbi yitirdim, aray geldim
Muttali oldum sendedir ya Rab
{ Abdlehad Nuri (ks) }
*
Gkleri ve yeri yaratan, sizin nefslerinizden eler kld
ve hayvanlardan da eler kld. Orada sizi oaltr, yayar.
O'nun benzeri bir ey yoktur!
Ve O, (es Semi) duyandr, ( el Basir) grendir.
{ ura 11 }
*
Senin bu dnya hayatnda denemeye tbi tutulman
29
ve musibetlere maruz kalman kanlmazdr.

O halde Allah'tan, o musibetlerle birlikte sana sabr, tahamml
ve kadere rza gsterme gcn de vermesini iste.

Ey Rabbimiz, ey ltuf, ey kerem sahibi Rab,
Sen acmazsan kim acr bize?
Doru yola gtrmek de elinde, kt yola saptrmak da;
bundan bakas zaten aldatma, aldanma.
Kader'e man eden Kederden emin olur
{ sav }
*
Dedik ki: Ey dem! Sen ve ein, cennette yerlein.
Oradan (oradaki yiyeceklerden) dilediiniz yerden bol bol yeyin.
Ve bu aaca yaklamayn yoksa zalimlerden olursunuz.
...
Muhakkak ki Ben yeryznde bir halife klacam.
{ Bakara 35 , 30 }
"..Allah'n izni olmadka hibir benlik iman edemez.."
{ Yunus 100 }
"Ki O, beni yaratt. O bana hidyet eder. "

{ uara 78 }
Ve kendi yaratln unutup Bize misal getirdi:
"Kemiklerimiz ryp dalm haldeyken kim onlara can verecek?" dedi.
De ki: "Onu ilk defa ina eden (Yaratan), ona hayat verecek.
30
Ve O, btn yaratlar En yi Bilendir."

{ Yasin 78 ,79 }
*
Ey evlat!
Allah'a kul ol. Kader geldii zaman susmay det edin.
Bu hlde, nice hikmetler sezeceksin.
Hekim Calinos'un bir ra vard. Ona zahmeti hayli ok iler yaptrd.
rak sesini karmad, alacan ald. Bunu duymadn m, hekim oldu.
Btn bilgileri ezber etti.
Yaptn hezeyan karsnda ilh hikmetler sana varmaz.
Her eye muteriz ol, Hakla nizaya koyul, sonra da hikmet bekle! te bu olmaz.
Allah'm! Bize uymay nasip et. Mnazaay braktr. Dnyada iyilik ver. hirette de iyilik ver.
Bizi ateten sakla. (el-Bakara, 2/201)

Medresemiz aktr,
muderrisimiz ululuk sahibi,
bizse bilgi elde etmeye urasan talebeleriz.
*
Allah seni kendi yaratklarndan rktt zaman iyi bil ki,
O sana kendisiyle ns ve dostluk kapsn amak istemektedir.
{ bn Ataullah skenderi (ks) }
31
"..nsan aceleci yaratlmtr. Mmkn bir varlk olmas bakmndan, hakikatinin verdii
yoksunluktan korkar. Bu nedenle dayanaca meyledecei eye ynelir.."

Varlk lemi relerle dopdolu ama Tanr, sana bir pencere amadka hibir ren yoktur.
Dnyann btn sebeplerini toplayp kanaat urganyla baladm, doruluk mancnna
yerletirdim ve ylece onu bir daha mitlenmeyecek ekilde mitsizlik denizine frlattm,
ondan sonra rahat ve huzura kavutum.
*
Raslullah (s.a.v.) Efendimiz yle buyurdular:
- Her birinizin duas makbul olur; ama aceleci olmamak art ile
Acelesi:
- Dua ettim; kabul olunmad demesidir.
Bu Hadis-i erifteki: Acele kelimesi tefsir edilirse u manay verebiliriz:
- Acele eden, yalnz ihtiyacn dnyor ve asl ihtiyac vereni unutuyor, demektir. Ki bu;
anlay azl manasna gelen marifet noksanldr.
in hakikatini bilen irfan sahibi acele etmez. nk onun dncesi yaratcsdr; Allahtr.
{ Ahmed er Rufai (ks) }
Kul duaya balad m da kendisi gizlice min der.
Duadan kime zevk verirse o, onun min deyiini bilir;
o kiinin dn da, iini de incir gibi tatl, gzel bir hale getirir.
32

O padiah dua etmi bana, kendi duasn gene de kendisi kabul etmi,
bu haberi duydum da utancmdan elden, ayaktan oldum, yerlere serildim.
*
llet nedir?
llet Hakk'n kuluna sebepli
ya da sebepsiz olarak uyardr.
Bu uyar, ltfn ta kendindendir.

Bela'nn en by, bela'nn nerden geldiini bilmemektir.
{ Safer Dal (ks) }
*
Bilakis bir babalar ve analar topluluundanm
Onlar lah'a aittir; durumlarn incelediinde
Tpk aralar vastasyla eya yapan bir sanatkar gibi
Fiil marangoza nispet edilir, aralara deil
Yaratklarn Rabbi de bizi ite byle yaratt
Var edenin birliini sylerken ahs hakldr
Nedenleri ispat edite de kii hakldr
Aralara baktnda, uzar gider
Zat'a varncaya kadar 'ondan, ondan' kalb
Yaratan'a baktnda ise -ki o bizi var etmi
Onun birliini ifade ederiz, topluluu deil:
Ben tek hakikat olarak domuum, yalnz bama
Btn insanlar ise nedenlerin ocuklardr
33
Alan sensin, veren sensin, klan sen.

Ne verdinse o dur, dahi nemiz var.
{ Aziz Mahmud Hdai (ks) }
lahi!
Bana nimet verdin, kretmedim.
zerime bela gnderdin sabretmedim;
kretmediim iin verdiin nimeti almadn,
Sabretmediim iin belay srekli klmadn.
lahi!
Senden Ltuftan baka ne gelir?
{ Hasan- Basri (ks) }
Alasa k bel-y hicr ile nln olup

Gzlerinden akan anun ya yerine kan olup
(Ak dediin ayrlk ateiyle alamaldr, o derece ki
gzlerinden ya yerine kan akmas gerekir.)
Geh cef kh gubrndan urunsa kisveti
Geh bel vadisini get eylese ryn olup
(Ak ya cefa dann tozlaryla giyinmelidir, ya da lde giyinmeden dolamaldr.
lk msrada Ferhatn, ikinci msrada ise Mecnunun resmini iziyor Fatih Sultan Mehmed)
Her ne denl cevrler grse veflar eylese
Her ne denl glseler hline ol giryn olup
34
(Her ne kadar eziyet grse, istrab grse, herkes ona alay ederek glse de
an vefas artmal, ak sadakattan ayrlmamaldr.)
Rz- ak ikr etmee takat bulmasa
Snesinde nvek-i dil-dzlar pinhn olup
(Akn srrn ak etmek aybtr, zaten ak da bunu yapmak istemez ama buna gc yetmese
bile sinesine yedii oklar sebebiyle rahat nefes alp onu da yapamamal, istese de o srr
verememeli.)
Dilberinden rahme er olmazsa ol dil-hasteye
Kimseler derdine dermn edemez imkn olup
(Eer sevgilisinden bir lutfa kavumazsa onu hibir ila iyi edemez.)
Gam beyabanna her gn eylese seyr sefer
Her gece mihnet-ser-y firkate mihmn olup
(An hem gecesi hem gndz eziyet olursa kayda deer olur.)
Verseler mlki cihnn tac u taht- devletn

Avn kyun terkin etmez bana sultn olup
(Dnyann tacn, tahtn, saltanatn tamamn bana verseler ey sevgili,
senin kynn evresini terk edip de o tac bama alp bahtiyarlk taslamam.)
{ Avn (ks) }
( Fatih Sultan Mehmet Han Hz )
Her kim bana ayar ise

Hak Tanr yar olsun ona
Her kancaru varr ise
Ba u bahar olsun ona.
Bana au sunan kii
ehd eker olsun ii
Kolay gele mkl ii
35
Eli erer olsun ona.

Ac dirliim isteyen
Tatl dirilsin dnyada
Kim lmm ister ise
Bin yl mr olsun ona.
Her kim diler ben har olam
Dman elinde zar olam
Dostlar ad u dman
Dost mauk yar olsun ona.
Ardmca talar atan
Hak tahta adrsn onu
nme kuyu kazan
Gller nisar olsun ona.
Her kim diler ise benim
Ol dostumdan ayrldm
Gzlerinden hicap gitsin
Dizar yan olsun ona.
Bu Muhlis olu Paa'nn
Gldn istemiyenin
Aladm istiyenin
Gzm pnar olsun ona.
{ Ak Paa (ks) }
Akn odu cierimi Yaka geldi yaka gider

Garip bam bu sevday eke geldi eke gider
Firkat kar etti canma Gelsin aklar yanma
Ak zencirin dost boynuma Taka geldi taka gider
Blbl eder zar efgan Ak oduna yand bu can
Benim gnlcm hemen Hak'tan geldi Hakk'a gider
Arifler durur szne Gayri grnmez gzne
Erefolu yar yzne Baka geldi baka gider
{ Erefolu Rumi (ks) }
36
Cismim, canm, nem varsa Senindir;

hkm de Senin, ferman da!
Nerede olursan ol, ne halde bulunursan bulun; sevmeye, ak olmaya al.
Sevgi mlkn, lken oldu mu, boyuna ak olursun; mezarda da, maherde de,
cennette de ak olursun; sonu gelmez ya; boyuna ak olursun.
"..Allahm Ztnda iyi edepli olmay bize nasip eyle.
Hele seme kullarna kar edebimizi hi bozma. Sebeplerle ilgilenmek ve onlara dayanmak
hlini bizden uzak kl. Tevhid hlimizi senin iin sabit eyle. Sana tevekklmz tam olsun.
Seninle zengin olalm. Her derdimizi sana ama duygusunu bize nasip eyle. Szmzle,
iimizle bizi belaya atma onlar iin bizi sorguya ekme. Bize kereminle muamele et.
Hatalarmzdan ge ve msamaha ile karla.
min!.."

Allahn sana dnk rahmetine bakmalsn!
Rabbinin hkm karsnda sana sabr emretmi, sonra Bizim gzlerimizin nndesin
ifadesini buna eklemitir. Yani seni zse de zmese de, bize gre senin hakknda en yararl
ile hkm veririz. Sen bizim gzlerimizin nndesin ifadesiyle kastedilen budur. Yani sen
bilmediin ve unuttuun bir haldesin. Artk hangi kul olmak istersen yle ol! Maksadna gre
deerlendirileceksin.
*
Ben sizin O'na ortak kotuunuz eylerden korkmam,
37
ancak Rabbim bir eyi dilemi ise, o baka.

Rabbimin ilmi her eyi kuatmtr. Hl t almyor musunuz?
{ En'am 80 }
Ve muhakkak ki O'dur, gldren ve alatan.
{ Necm 43 }
"Ve asan at!"
Bunun zerine (asasn atnca) onun ylan gibi hareket ettiini grnce,
arkasna bakmadan geri dnp kat.
"Ya Musa! Korkma, muhakkak ki Ben(im),
Benim yanmda (huzurumda) resller korkmazlar."
Ancak zulmedenler hari.
Ama kim ktl iledikten sonra iyilie evirirse,
o zaman muhakkak ki Ben, Gafr'um
Rahm'im.
{ Neml 10 , 11 }
Allah, Hz. Musann asas hakknda yle buyurur: 'Elindeki nedir ey Musa? Asamdr der.
Sonra Onu yere at, ey Musa, diye buyurur, o da atar. Bir de ne grsn, asa bir ylan olmu
srnyor Musa (as.) ondan korktuunda -ki insanlarn ylandan korkmas ylann insana
verdii zarar nedeniyle doaldr- ondan kam ve Musa Allahn bu iteki muradn
anlayamamtr. Anlasayd, korkmazd. Bunun zerine Allah yle buyurur: Onu tut ve
korkma. Biz onu nceki haline dndreceiz' Yani, daha nceki gibi asa olacak veya sen onu
yine asa greceksin. Ayet yoruma aktr. nk onu ilk haline dndreceiz ayetinde geen
zamir, Hz. Musann gznde ylan olarak grnen halinde asa deil ise, zamir dnecek yer
bulamaz. Sana iyilik edip sonra ktlk yapan biri bir hediye gnderdiinde, ona yle dersin:
Bana kar tavrn deiti, sen bana iyilik yapan deildin. Hlbuki her iki durumda da onun
ayn kii olduu bilinir. Buna ramen ona yle denilir: Senin karnda daha nce iyilik yapt
ilk haline dnd. eklinde ise deimez. Fakat senin karnda fiili deiir.
*
Vehmin tasallutuna urayan adamn durumu,
iki yksek duvarn stne bir kar enindeki tahtay koyup
38
bir duvardan dierine gemek isteyen ahsn haline benzer.

Bu adam iki duvar arasna koyduu tahtann stne ktnda altna bakar ki
ok yksekte olduunu anlar. Ve hep haylinde imdi derim diyerek hayl kurar.
Artk yle bir hle giriftar olur ki o ykseklikten yere arp verir.
Halbuki bu adam daha nceleri bir parmak kalnlndaki bir nesnenin stnde o
yksekliklerde yrrd. Ve onun dmesi vak deildi.
Vehim, olmam bir eyi olmu gibi kabullenmektir.
Bu adam mevhum dmeyi hayline sokup sonunda gerekletirdi.
Mridlere araz olan haller de bu blmdendir.

nanan kimselerin elbette inanlarnn kuvvetli olmas gerektir ki, dadan aabilsinler. Yedi
bal aslan grsnler, kulana yapsnlar, nan kuvveti ve gn ak ile gam
ekmesinler.
nan ve ak insanlar kahraman yapar, btn korkular giderir.

Yer sarsnts, kzn bacandan olsayd, btn yeryzn titretirdi. Halbuki bir ehir alt st
olurken, teki selmette kalr. Hakkn szn dinle. Kudret Allah'n elindedir.

Ey Rabbimiz,
ben ocuklarmdan bir ksmn
senin hrmetli beytinin yannda,
ekin bitmez bir vadiye yerletirdim.
Onlar birtakm rnlerden rzklandr.
Umulur ki krederler.
{ brahim 37 }
"..Allah'n zatndan baka herey
berzahta bir hayal ve uup giden bir glgedir;
ara vermeden sonsuza dek sren suretten surete bir deiimdedir.
Hayal de bundan baka bir ey deildir;
bu yzden alem hayelle zuhura geldi.."
39
1. vellezne kefer : ve kfirler

2. a'mlu-hum : onlarn amelleri
3. ke serbin : serap gibidir
4. bi katin : dz arazide
5. yahsebu-hu : onu zanneder
6. ez zam'nu : susuz kalan, susam olan
7. men : su
8. hatt : olduu zaman, olunca
9. iz ce-hu : ona geldii zaman, ulat zaman
10. lem yecid-hu : onu bulamad
11. ey'en : bir ey
12. ve vecedallhe (vecede allhe) : ve Allah' buldu
13. inde-hu : yannda
14. feveffhu (fe veff-hu) : bylece ona tam olarak dedi
15. hisbe-hu : onun hesabn
16. vallhu (ve allhu) : ve Allah
17. seru : seri, abuk
18. el hisbi : hesap
{ Nur 39 }
40
"..Ve Allah, tuzak kuranlarn en hayrlsdr."

{ Enfal 30 }
"..Sadece Allaha ynelmek gerekir. nsanlar sebeplere dayandklar srada
Allah onlara azap eder, nk sebepler her zaman yitip gidebilecek olgulardr.."

nsan idrakinin akl olarak bilinen ikinci ve tamamlayc bir boyutu vardr.
Akli kuvvenin misallerin (imge) tesini grmede greceli bir kabiliyeti vardr.
Eer hayalin grevi Hakk'n tecelisine ait imgelerde O'nu fark etmekse,
akln grevi bu misallerin asla hak olamyacan kavramaktr.
O'nun benzeri hibir ey yoktur.

Bu alem, bir ryadr, zanna kaplma sen, ryada bir el kesilse bile zarar yok.
Ryada ban kesilse de hakikatte yine ban yerindedir, mrn de uzun olur.
Ryada kendini ikiye biilmi grsen bile kalktn m vcudun da salamdr. Bir hastalnda
yoktur. Hasl ryada vcudunu noksan grmekten ne kar?
Yzlerce paraya ayrlsan bile ne korkacaksn ki?
eer sizler m'min iseniz, (yalnzca) Ben'den korkun.
{ Ali mran 175 }
Korkunun sebebi zat deilse, ona itibar edilmez.

Varlklar gelir, lah isimlere ayna olur, grnr ve yiterler.

Ey dayanlan, gvenilen er, bir da gibi ban kaldr da gnein ilk sana vursun.
Baksana o oturakl yce dan tepesi de seher gneini bekleyip durmada.
41

z zet Sensin, lemse tortudur; Sen, pek, hem de pek byksn; lemse kck bir ey.
Sen Tek Bir eysin, dalarsa yzlerce; o kadar da ar ama onlar yerlerinden kaldrveren
Sen deil misin. Bu dnynn sonu snr var o leminse ne kys var ne sonu.
Bunu gren ge ad Hakkn verdii zevkle evkle perdeleri yrtt gitti.
O akn derdi perdeleri yrtar hatt yeri g bile deler geer.
Sen yok oldun, kalmadn m, o vakit gelir, grnr.
O zaman anlarsn ki ortada Senden baka kimsecik yok.
{ Sultan Veled (ks) }

Zuhru perde olmutur zuhra,
Gz olan delil ister mi nura.
{ Aziz Mahmud Hdai (ks) }

Hamd, eyay (eyleri) yokluktan ve yokluun yokluundan zhar eden Allah'adr.

"..Suret gelii bakmndan hak iken gidii bakmndan batldr.
Binaenaleyh suret ortadan kaldran-ortadan kaldrlan eyin kendisidir.
Bu nedenle Hakkn grlemeyeceini syleyenler doru sylemitir,
nk Hak kaybolmaz ve gitmez.
yle ki: Suretler bizim suretlerimiz ise biz kendimizi grm oluruz.
Biz ise batl deiliz.."

Glgeler senin gznden kaydolduunda, Glge sahibi gzne grnr olur.
{ Seyyid Abdlkadir Belh (ks) }

Deli bu akn cnm iline
Beni brkad bu halkn diline
42
Gzlerimden ya ile kan aktr

ll yam dilemezem siline
Zr aktka gzmden kanl ya
Ho teselller gelir ben kuluna
Ho yarar ka gz ya
Kim ki ksa gznden biline

Hakk'tan gelen lutuf, gaflette olan kiiyi yle artr ki,
o Hakk'n kahrn dnmemek cinayetini iler de daima gleceini zanneder.
tekine gelen kahr da ona mitsizlik verir. O zavall ye'se kaplr, bunalma girer.
O kahrn arkasndaki ltfu dnemez.
Alem Adem, Adem de Alem iindedir.
{ Hac Bekta Veli (ks) }

"..Yaratlm bir ey olan hayal
akln imkansz sayd bir gce ve imkana sahip iken
o yaratlm yaratan hakknda ne dnrsn ?.."

O ki, sizi topraktan yaratt. Sonra bir nutfeden, sonra bir alakadan (rahim duvarna asl bir
damladan). Sonra sizi bir ocuk olarak karr ki sizin en kuvvetli anza ulamanz, daha
sonra da yalanmanz iin. Ve sizden bir ksm, ihtiyarlamadan nce vefat ettirilir. Ve (bir
ksmnzn da) belirlenmi bir sreye ulamanz iin. Ve umulur ki siz bylece akl edersiniz.
{ Mmin 67 }
"..Kafirler onunla alay etmek istediler, yanna geldiler dediler

"-Sen peygamber misin ya Muhammed?".
"-Evet Allah'n resulym. Sizi Hakka ve necata aryorum."
43
"-Nasl peygambersin? Hani senin paran? Sen yetimsin?''

...sanki bi kabahatmi gibi.
Halbu ki cenab peygamberin yetim olmasnda byk esrar ilahi vardr..
Allahu teala ve takeddes hazretleri daha annesinin karnndayken,
cenab peygamberin pederi olan Hz Abdullah'n ruhunu kabzeyledi.
Sonra dnyaya terif buyurdular, bir mddet sonra da alt yanda Hz
Amineyi kaybetti..
Peygamber anadan babadan hr yetim kald.
Bunun srr u idi.. Melekler sordular bunu cenab hakka..
"-Yarabbi habibim mahbubum Muhammedim (s.a.v.) dedin,
anadan babadan hr yetim braktn,
hem babadan yetim hem anadan ksz oldu.
Bundaki sr nedir?" dediler.
Cenab Hakk buyurduki "- Eziyet cefa grd vaktta,
anas babas sa olsayd onlara seslenecekti.. Onlar aldm ki bana
seslensin" dedi Cenab hakk celle ve tekaddas hazretleri...
He imdi bu bi kabahatmi gibi peygambere gelip diyorlar ki senin
okuman yazman yok mektebe gitmedin ders grmedin hocadan,
nasl peygamber olursun?., halbuki okumak ve yazmak kasann
anahtarna benzer kasada bulunan defineyi almak iin anahtar lazmdr.
lim renmek iin bi adamn tahsil etmesi lazmdr. lmi tahsil anahtar
gibidir, ilmin cevahiri kasadadr. Peygamber cevahire malik olmu..
peygamber (s.a.v) Allah mektebinde okumu., ve peygamberin hocas
Allahu Subhanu ve teala olmu.."
{ Muzaffer Ozak (ks) }
Hz Allah brahim Aleyhisselam efendimizin maln mlkn daha ok
verdi, evladn da ldrtmedi, kendini de yakmad..
Yalnz!.. denedi.. mtihan etti.
O da teslim oldu,
bin tane canm olsa yarabbi sana feda dedi...
dedi ama!...
Allah'a ak olann gnl boyle olacak..
44
o zaman kolay..
{ Safer Dal (ks) }
"..Rya, i konumasndan kurtulmu, diman durumu sahih, miza da mutedil ise, bu rya
Allah'tandr. Genellikle bu gibi bir rya, tabir edilmez. nk yansma, asln sureti ile zahirin
yansmasdr. Peygamberlerin ounluunun ryas byledir. Bu, Hz. Halil brahim'in (a.s.)
ryasn yorumlamay ve zahirini benimsemesinin sebebidir. Kalbi Hakkn yerletii yer
haline gelen kimsenin kalbine genellikle baka bir ey yansmaz; bilakis, bu zellikteki bir
kimsenin ryasnn kayna/(memba) ve ilk yansma kalbinden dimanadr. Halil (a.s.) birinci
hale alt, Hak ise, onu kalbi Hakk kuatan kimsenin makamna ulatrmak istedii iin,
ilahi kalbinden dimana kan ey, bir tek yansma olmutur.."
{ Sadreddin Konevi (ks) }
brahim'den korku gittii
ve ona mjde geldii zaman,
Lut kavmi konusunda Bizimle ekisip-tartsmalara giriyor(du).
Dorusu brahim, yumuak huylu,
duygulu
ve gnlden ynelen biriydi.
Ey brahim,
bundan vazge !
nk, Rabbinin emri gelmitir
ve gerekten onlara geri evrilmeyecek
bir azab gelmitir.
{ Hud Suresi 74 , 75 , 76 }
Ey iman edenler!
Size hayat verecek eylere sizi ard zaman,
Allahn ve Reslnn arsna uyun
ve bilin ki Allah, kii ile kalbi arasna girer.
Yine bilin ki, Onun huzurunda toplanacaksnz.
{ Enfal 24 }
Onlar m'min olmuyorlar diye kendini helk edeceksin.
{ uara 3 }
Gidin Ysuf'u ve kardeini aratrn. Allah'n rahmetinden mit kesmeyin.
45
nk kfirler topluluundan bakas Allah'n rahmetinden midini kesmez.

{ Yusuf 87 }
"..Allah kii ile onun kalbi arasna girer
ve siz mutlaka onun huzurunda toplanacaksnz."
{ Enfal 24 }
Fakat kendini mstani gren kimse..
Sen ona ilgi gsteriyorsun!
{ Abese 5 , 6 }
"te siz (m'minler) bylesiniz, siz onlar seversiniz ve onlar sizi sevmezler.."
{ Ali mran 119 }
"Ey kendini isteyeni reddeden gfil !
Sen, yalnz seni talep edeni ara. O'na talip ol. Yalnz seni seveni sev.
Yalnz seni zleyenle megul ol. Aziz ve Celil olan Allah'n u kelamn hi iitmedin mi ?"
'..Allah onlar sever, onlar da Allah' severler.' - Maide 54
*
Nefs, kendi kendine muhalif olandr. yleyse muhalefet eden, edilenin ta kendisidir.
Bu ise alacak ilerdendir. Kastettiim, burada bir meakkatin bulunmasdr. Muhalefet
edilen baka bir nefs olsayd, buradaki gle almazd.

Bakalarna acdn kadar kendine acmyor musun? Gnein kavurucu sca altnda kalm
birini grnce, hemen onu glgelendiriyorsun veya btn bedenini saran bir derde tutulmu
birisini grdn zaman, ona acyarak alyorsun! Kendi derdine ne kadar sabrlsn, bana
gelen belaya ne kadar da tahammllsn! Nefsin herkesten deerli olduu halde, kendine
alamak sana neden zor geliyor! Gece inecek bela endiesi, seni nasl uyank tutmuyor?
Allah'a isyan etmen, seni O'nun kahr uurumuna yuvarlamtr.
46
O halde kalbindeki boluk derdini kararllkla, bandaki gaflet uykusunu da uyanklkla tedavi
et. Allah'a itaatkr ol, O'na zikriyle nsiyet et, O'ndan yz evirdiin halde onun sana nasl
yneldiini bir dn! O seni fazl ile brm, affna aryor. Sen ise O'nu brakp bakasna
gidiyorsun. Bu yce ve gl olan Allah ne de kerimdir !
{ Ali (kv) }
En alacak i, sz konusu inkarc gruptan birine
kendinle ilgilen dediinde, yle yant vermesidir:
'Ben Allah'n dinini koruyorum
ve ona dknlmden hareket ediyorum.
Allah hakknda gayret imandandr... vb.'

Ona kavumak ancak Onun dndakileri terk etmekle mmkn olur.

"Bu kalp sevdii eylerin tammn terketmedike, her gittii yerden kesilmedike, btn
mahluklara kar zhid olmadka shhat ve felah bulamaz, dzelemez.
Terket ki, terkettiin eyden daha hayrls sana verilsin. Hz. Peygamber'den (sallallahu aleyhi
ve sellem) yle rivyet olunmutur:
"Allah rzs iin her kim bir eyi terkederse, Allah ona terkettii eyden daha hayrlsn
verir."

Allah yle buyurur: "sevdiklerinizden infak edinceye kadar iyilie ulaamazsnz".
Abdullah b. mer, bu ayetin gereini yerine getirmek amacyla tatl satn alr,
onu sadaka olarak verir ve yle derdi: "En ok tatly severim".
nsan iin sevimli olan ey, onun nefsidir. Nefsini Allah yolunda infak ederse,
onun karln ve bedelini elde eder. nk bir eyi yok eden kimsenin yok ettii eyin
deerini demesi gerekir. Hak kulun nefsini yok etmesini istemitir, nk insana
sevdii eyleri infak etmesini emretmitir. O'nun yannda nefse bedel olarak
cennetten baka bir ey yoktur. Bu nedenle baka bir ey bulamadnda Allah' bulursun,
nk Allah, kendilerine boyun eilen eya bulunmadnda bulunabilir. nsann nefsi ise,
btn eyadr ve o yok olmutur. yleyse nefsin bedeli zikrettiimiz eydir (Allah).
47
Sadakann deerinin ne kadar yksek olduuna baknz.!

nsan aceleci olarak yaratld. Size yetlerimi gstereceim.
Artk Benden acele istemeyin.
{ Enbiya 37 }
*
-Kimi sevsem aramz alyor. Ya lyor, ya kayboluyor.
Yahut aramza dmanlk giriyor. ou zaman malm kayboluyor,
Param elimden ckyor. Bu yzden dostlarmla bozuuyorum.
Ey Allah'n sevgili kulu, Allah Gayyurdur.
Sevgisine kimsenin ortak olmasn istemez;
sevgilisine baklmaya bile raz olmaz.
Allah, bulunan sevgisini ister.
Kendi sevdii kulu bakasna vermez.
Hal boyle iken
sen bakasna balanyorsun
"Ey Peygamber, sana Allah ve sana uyan m'minler yeter" ayeti o vakit nazil oldu.
Hicret zamannda btn eshap gizlice Mekkeden karak Medineye geldiler.
Yalnz merl Faruk serbest hicret etti.
yle ki: Klcn kuanarak yayn omuzuna ast, oklarn eline ald.
Kureyin reisleri, Kabenin avlusunda halka halka oturmaktayken haremi erife gitti.
Beyti erifi yedi defa tavaf etti ve iki rekat namaz kld. Sonra: "Yzleriniz kara olsun" diye
Kurey reislerine beddua ederek yanlarndan geerken "Anasn alatmak ve evladn ksz,
karsn dul brakmak isteyen kimse u vadinin te tarafnda bana kavusun" deyip Mekkeden
kt ve Medineye hicret etti. Arkasna kimse dmedi...
{ Ahmet Cevdet Paa }
48
Hak onu terbiye etmi, halk da onu yalnz brakmt.

Ay tutulmu, kaderi silinmiti.
Kimse ona bakmyor, aldrmyordu.
Sevenleri onu terk etmi, arkadalar ona fke besliyorlard.
Allah dilerse bu, onun iin bir arnma
ve temizlenme vesilesiydi,
ki her eyi bilen
ve her eyden haberdar Allahn yardmyla
varoluunu gerekletirsin.
*
"..yleyse bedenin temizlii ibadet ve temizlenme maksadyla suyla ykanmak,
batnn -ki kalptir- temizlii ise, dostluu kazanmak iin [yaratklardan] yz evirmekle
gerekleir. Hakka ancak yaratklardan yz evirmekle dostluk kurulabilir.
nk onlara Hak ile deil, kendi nefsinle bakyordun."

"...gnl ancak doruluuna kesin olarak inand eyle serinler."

Tanr'ya dayanmak, kazanta da olmaz, kazantan vazgeite de.
Dayanmak, ancak gnlde tam bir inantr, tam bir gven.
Dayanan ocua benzer denmitir; anasnn memesinden baka hibir ey tanmaz.
Dayanan da byledir ite... Ulu ve Yce Tanr'dan baka ona hibir yer-yurt yoktur.
Senin Allah'a hsnzan besleyip de, Allah'n sana iyilikle muamele etmemesi
hi mmkn deildir.
49
Bir Yahudinin, Tanr yzn ulu etsin Aliye

"Eer Tanrnn korumasna gveniyorsan kendini bu yapnn stnden at" demesi,
Mminler emrinin ona cevab
Tanry ululamay bilmeyen bir inat, bir gn Murtazaya dedi ki:
Peki yksek bir yapnn damndasn... ey akl banda olan,
Tanrnn koruyacan biliyorsun deil mi?
Murtaza, evet dedi... o koruyucudur, ganidir...
bizim varlmz, bizi ta ocukluumuzdan adamlmza kadar hep o korur,
o grp gzetir!
Yahudi, peki dedi... mademki yledir, kendini bu damdan aaya at...
Tanrnn koruyuculuuna tamam ile gven! Kendini aaya at da
ben de adamakll inandn anlayaym,
gzelim inann, deliliyle greyim!
Mminler emiri ona dedi ki:
sus, defol git de bu cret yznden cann belaya satamasn!
Kulun, iptilalara derek Tanry snamas hi yarar m?
A nadan, a budala, kulun ne haddi vardr ki edepsizlie kalkp Tanry snamaya girisin?
Snama Tanrya yarar... O, kullarn her an snar durur. Bu snamayla da iimizde
gizlediimiz inanlarmz bize apak gsterir. dem, bu sula, bu hata ile Hakk snadm
dedi mi hi? Padiahm, senin hilmin nereye kadardr? Onu grmek istedim gibi bir sz
syledi mi hi? Ah, bu mecal kimde var, kimde? Senin akln am, pek sersemlemisin...
zrn gnahndan beter! Gk kubbeyi ycelteni snamak ha! Sen, bunu ne bilirsin ki? A hayr,
erri bilmeyen, sen kendini sna, bakasn deil!
Kendini snadn m bakalarn snamadan vazgeersin.
eker paras olduunu bildin mi, eker yaplan ve satlan yere layk olduunu da bilirsin.
Seni; eksiinle, kusurunla, gnhnla, sevbnla, hakikaten sevenin;
hata iledin, yanl yaptn diye seni terk etmeyenin sadece 'Allah' olduunu bilseydin,
bakalarna kulluk etmekten vazgeerdin...
50
*
Seven sevdiine kar 'kskan' diye nitelenir, Bu durum, Allah' seven hakknda olabilecek
en doru haldir. Bu makam, imam ibli'nin makamyd ve onu buna gnlnde sevgilisinin
bykl ve kendi deerinin kkl (hakkndaki inan) sevk etmiti. Bu esnada ise,
sevenlerin nazyla bu yce mertebeye kendisini layk grmemiti. nk sevenler, ilahi
mertebede naz sahibidir. Bunun istisnas, gayret ve kskanlk zelliiyle nitelenen
sevenlerdir. Onlarn zerinde Hakkn bykl hakim olduu iin, naz bilmezler. yleyse
onlar, gizleme zelliiyle nitelenmilerdir. Bunun nedeni ise, kskanlk ve gayrettir. Gayret,
sevginin zelliklerinden biridir. Onlar, lemde 'sevenler' olarak gzkmezler. Peygamberin
makam buydu. Hz. Peygamber sahabeden Saad' kskan diye niteledikten sonra, kendisini
'ondan daha kskan' diye nitelemiti. Bylece onun kskanln belirtirken mbalaa
kalbn getirmi, kendisini ondan daha kskan saymtr. Bununla birlikte sevgideki
cokusunu, kklerle oynama, mizah yapma, elerine, sahabesine ve ocuklara sevgi
gstermekle sevgisini gizlemiti. Btn bunlar, gayret kapsamndadr. Ayette (Peygamberin)
'Ben br beerim' dedii aktarlr. Halbuki kendisini 'sevenlerden' saymamtr. Bunun zerine
doas kendisini bilememi, onun kendisi iin altn veya onu tercih ettiini grdnde,
kendisiyle birlikte olduunu zannetmiti. Halbuki doa, peygamberin bu davrannn
Sevgilisinin emrinden kaynaklandn anlamamt. Bu balamda yle denilir: Hz.
Peygamber Aie'yi, Hasan' ve Hseyin'i severdi. Cuma gn onlar yerde elbiseleri yerlere
sarkm halde oynarken, hutbeyi brakr ve onlarn yanna iner, srtna alr, sonra hutbeyi
tamamlard. Btn bunlar, saygnl zedelenmesin diye, Sevilene kar duyulan kskanlk
kapsamnda olduu gibi en yce mertebeyi yceltmek amacyla gerekte iin olmas gerektii
haldir de. te yandan bu sayg, lemden ortaya kmaz. Bu nedenle Allah kendisini seven
kullarnn kalplerine kskanlk perdesini ekmitir,
Seven Allah olunca, bu zellik yle tecelli eder: Hz. Peygamber hadisin devamnda
'Allah ise benden daha kskantr' der. Bu balamda Allah, kskanl nedeniyle taknlklar
yasaklamtr. Bylelikle onu sevdiklerini iddia eden sevenlerin bu sevgideki durumlar ortaya
kar. Allah bir yalancnn onu sevdii hakknda doru bir iddiada bulunmasn kskanr.
Burada ise, iki iddiay ayrt edecek bir terazi yoktur. Bu nedenle Allah taknl yasaklar.
yleyse kim O'nu sevdiini iddia ederse, O'nun snrlarnda durur. Bu durumda, doru szl
yalancdan ayrlr. Binaenaleyh hepsi, Allah ile var olur. Bu nedenle Allah sevdiine kar
kskantr ve btn fiilleri -eksiklik kula nispet edilmesin diye- kula deil,
kendisine izafe etmitir.
51

O'nun sebep yakclna hayranm!
Baz insanlar, gerekte sevilenin Allah olduunun farkna varamazken bazlar bunun
farkndadr. Farkna varanlar, ariflerdir. Onlar, canlarn, ailelerini ve arkadalarn sevmi
olsalar bile, gerekte sadece Allah' sevmilerdir. yle ki salih insanlardan birisinin yle
dedii bize aktarld: 'Mecnun Kays, Allah' sevenlerdendi. Leyla'y ise bu sevgisine perde
etmiti. O, aka tutulanlardand.' Bu szn doruluunu Leyla'ya syledii u sznden
karttm: 'Benden uzak dur, nk seni sevmek, beni senden uzaklatrd.' Onu kendisine
yaklatrmad ve getirtmedi. Sevginin bir zellii de, sevenin sevgiliye kavumay istemesidir.
Bu davran, sevgiyle eliir. Sevenin bir zellii, sevilen anszn geldiinde, baylmas,
dmesi ve dehete kaplmasdr. Burada seven sevdiine yle der: 'Benden uzak dur!'
Halbuki Mecnun, dehete kaplmam ve kendinden gememitir. Bu davranyla -bana
gre- o arifin Mecnun hakknda syledii szn doruluu ortaya kar ki, bu, uzak bir ihtimal
deildir. Allah'n kullar arasnda gizledikleri vardr. Buradan sevenler, sevgilinin zikrine ve
kelamna ynelirler. Kuran Allah'n kelamdr ve o bir zikirdir. Dolaysyla sevenler, hibir eyi
Kuran okumaya yelemezler, nk onlar, Kuran okurken kendilerinden geerler. Sanki
konuan onlar deil Allah'tr! Bir ayette 'Onu komu edin, belki Allah'n kelamn duyar'
denilir. Halbuki okuyan peygamberdi. Kuran ehli, Allah'n ehli ve sekinlerdir.
Onlar, seven klardr.
- Ne kadarsa, ister az olsun ister ok olsun hepsi Ak- lahi'dir.
Hatta platonik aklar da, ve sair, bir kadnn bir erkee olan ak da, bu da
Ak- lahi'dir.
Fakat sevdii ona perde olmutur.
Birgn o perde aralanacak, Matluba, Maksuda ve Mauk-u Hakiki'ye nail
olunacaktr.
ki sevsin, sevgi hissiyat bulunsun.
Sevilsin.
Sevmek kolay, sevilmek gctr.
Ak olursa o ak ateiyle yanarsa,
bir gun mutlaka maukuna erecektir..
52
Ak olup,
akn gizleyip
ve iffetini koruyup len
ehid olur.
{ sav }
Kendine bir arlk veren kimsenin hibir arl yoktur.
(Ey Habibim) Onlar grdnde bedenleri (grnleri) houna gider.
Konuurlarsa, szlerini dinlersin.
Onlar (birbirine) dayandrlm keresteler (uursuz bedenler) gibidirler!
Her yksek sesli seslenii kendi aleyhlerine sanrlar!
Onlar dmandr, onlardan korun!
Allh onlar ldrsn (anlasnlar hakikat neymi)!
Nasl da dndrlyorlar!
{ Munafkun 4 }
inde sevgiliden baka hibir ey bulunmayan u gnlme yemin ederim

senin sevmediklerini ben de sevmem.
Hz brahim'in dininden olmayan birisi kendisine misafir geldiinde, ibrahim ona yle demi:
'Allah' birle ki, sana ikramda bulunaym, seni konuk edeyim.' Adan 'Bir lokma yemek uruna
m dinimi ve atalarmn dinini terk edeceim?' diyerek ayrlp girmi, Allah brahim'e yle
vahyetmi: 'brahim! Adam doru syledi! Adam yetmi senedir bana irk kouyor iken ben
onu rzklandrdm. Sen bir lokma uruna dinini ve aralarnn dinini terk etmesini istiyorsun.'
brahim hemen adama yetierek, zr dilemi, kendisine yemek yedirmek zere geri
dnmesini rica etmi. Mrik 'Sana ne oldu?' diye sorunca, ibrahim yle karlk verdi:
'Rabbim beni senden dolay azarlad ve bana yle dedi: 'Ben beni inkar etmesine ramen
yetmi yldr kendisini rzklandryorum, sen bir lokma uruna dinini ve atalarnn dinini terk
etmesini istiyorsun.' Bunun zerine mrik yle demi: 'Benim gibi bir adam iin mi btn
bunlar oldu? yle birine ibadet etmek gerekir.' Sonra mslman olarak brahim ile birlikte
geri dnm. Sonra, brahim'in cmertlii yanna gelen Allah'n btn yaratklarna yaylmt.
Bu konuda kendisine soru soranlara 'Ben cmertlii Rabbimden rendim, grdm ki,
53
Rabbim dmanlarn bile zayi etmiyor, ben de onlar zayi etmedim' demitir. Bunun zerine
Allah ibrahim'e 'Sen benim gerek dostumsun' diye vahyetti.
Hz. Peygamber 'Kii dostunun dini zeredir,
her biriniz kiminle dostluk yaptna baksn' buyurur.
..Yedirendir, kendisi yedirilmeyendir..

{ Enam 14 }
Bil ki, kalb yani, Allah arif olann (yani, nsan- Kmilin) kalbi (katksz
rahmetten verilen ilahi bir ba olduundan) ilahi rahmettendir ve ilahi rahmetten
daha genitir. nk bylesi bir kalp kendi ierisine Hakk sdrr. Hakkn rahmeti
ise genel anlaya gre Hakk kapsayamaz. Ve bu anlaya gre Hak rahme edendir,
rahmet olunan deil. Byle olunca, Ona rahmet olunmas szkonusu deildir.

Allah O'dur ki
O'ndan baka ilah yoktur;
yle Melik (sahip olan)
ki Kuddus (her trl temiz),
selamete eritiren, emniyyet veren,
iman edilen,
emin olunan;
Mmin, gzetici koruyucu olan;
Mheymin, Aziz (her eye galib),
Cebbar olan (dilediini zorlayarak da yapabilen),
Mutekebbir (byklkte esiz ihtiam sahibi),
ok uzaktr Allah,
mriklerin irk kotuklar eylerden.
{ Hasr 3 }
*
54
"..Kemal eksiklik kabul etmez. Zekt ise maldan eksilmedir.

Bu nedenle hayvan, insanlk zelliiyle kemale erdiinde ona zekt dmemitir.
nk eya kemali aramak iin yaratlmtr ve insandan baka kamil yoktur..."
"..tecellilerin bakalamalarnda da inanlar ve mertebeyi dikkate aldk,
zat dikkate almadk.
te yandan, tenzihte zat dikkate aldk, mertebe ve inanlar deil.
Varln asl -ki o Haktr- itibarlara konu olduu gibi, bu hakikat, baz varlklara,
hatta genel olarak var olanlara yaylmtr. Biz de, onlarda bazen akli,
bazen de din durumlar nedeniyle farkl durumlar dikkate aldk.
Kleye baknz! O bir insandr ve onun kemali vardr. Bir klede mal olma zelliini,
onu satan alan kiide ise ticareti dikkate alsaydk, kleyi bir kymetle deerlendirir
ve onu zekt verilen bir mal konumuna indirirdik. Zekt ise, onun deerinden alrdk.
Hakk'n kamil oluuna baknz!
O, yaratlmn herhangi bir niteliini kabul etmez.
Fakat misal mertebesinde ortak duyuyla snrlanm gzlere tecelli ettiinde,
hkmler bu zel tecelliyi takip eder.
Bu balamda Allah, 'Acktm beni doyurmadn, susadm su vermedin, hastalandm ziyaret
etmedin' der.
Nispetlerin ortadan kalkmas ynnden kendisine baktnda ise Allah yle der;
'O'nun benzeri yoktur'
Baka bir ayette, 'Allah lemlerden mstanidir' der.
Delilden mstani olan, aklnn iddeti nedeniyle kendisine delildir..."

Her halde hem benim rabbim hem sizin rabbiniz olan Allah'a dayanmm,
hi yerde debelenen yoktur ki peremini O tutmu olmasn,
phe yok ki rabbim
doru bir yol zeredir.
{ Hud 56 }
55
"..hayvann btn yapt iler ve bilgileri, bir tedbir veya dnmeyle gereklemez;
hayvan kendisinden ortaya kan eyleri bilme yaratlndadr (Ar, rmcek.. vb ).."
"..nsan ise yle deildir, nk insann elde ettii herhangi bir bilgiyi ancak,
fikir, tedbir ve dnme gcyle elde ettii bilinir.."
"..Allah Adem'e ki o insandr,
musavvire, mfekkire ve akletme glerini tahsis etmitir.
nsan bu gler sayesinde hayvandan ayrr.."
"..Dilerse seni kemal suretinde yaratr ve alemde halifesi yapar.
Dilerse hayvan suretinde yaratr.."
"..Hayvan insan ile halife insan- kamili ayrt ettik, nk Allah Teala
'Ey insan ! Seni kerim Rabbine kar kkrtan nedir, o seni yaratm dzenlemi
ve itidal vermitir' buyurur.."
"..Adem'in halifelii hakknda 'Yeryznde bir halife yaratacam' demi,
Adem'i ve oullarn kastetmi,
sonra da meleklerine Adem'e secde etmelerini emretmitir.."
"..insan- kamil tesviye,
itidal,
ruhun flenmesi
ve 'ol' sznden meydana gelmitir.."
"..Halife olmayanlar da Allah tesviye etmi, ruhundan flemi,
halbuki ona 'ol' dememitir.." (Halifelik Kemline eritirmemitir)
"..'Ben yeryznde bir halife yaratacam.' Her korkudan onun vastasyla eman bulunur.
Allah insana itaat edicilik zellii vermi, blgelere hakim klm, yalan ve uzakta hkm
verdirmi, onu varln kendisi yapm, kendisine secde ettirmekle ikramda bulunmutur.
nsan-halife, pak bir ruh ve ynetici imamdr. Bir onunla ift olmu, dtaki var oluu okluu
ortaya kartmtr. Alemdeki her para delalet itibaryla onun benzeri olsa bile insan bir
glge deildir ve bu nedenle halifelik insana mahsus kalm, peygamberlik zelliiyle ayrcalk
kazanm, eriat olan hkmleri eriat klm, tabi olmu ve kendisine tabi olunmutur. Bu
zellikleriyle insan kendisiyle akdin gerekletii kimse olduu gibi emanetin ve ahdin
taycs olmutur. O hkm vermi, insanlar hkmn uygulamak zere zorlam, bu
sayede fayda ve zarar ortaya km, ilk zarar gren ise daha nce belirtildii zere bizzat
kendisi olmu, zarar snrl kalmam, Hakka eziyet ve hakaret etmitir. Sonra kalbini vermi,
56
Onun kendisinin rabbi olduunu bilmi, O'nu sevmi; kendisiyle niza ettiinde veya gpta
ettiinde, Onu kzdrm ve fkelendirmi, ardndan Allah ona hidayet etmi, raz olmu, onu
semiti. lahi suretin gc olmasayd insan inayete mazhar olmayaca kadar Hakka dn
nedeniyle de feta diye isimlendirilmezdi. nsan arzu ve gayesini izale etmek zere (lh)
cmertlik vastasyla zuhur etmi, gayesinin ortadan kalkmasyla hastal iyilemi, i nizama
kavumu, ay yrngesine yerlemitir..."
"..nsan Allah'n kulu, leminse rabbi (idarecisi)dir. Bu yzden onu (Adem'i/insan) halife,
soyunu da halifeler klmtr. Nitekim lemde insandan baka hibir varlk rablk
iddiasnda bulunmamtr. nsann bu iddiada bulunmasnn nedeni de iinde bulunan
baz glerdir.
Yine lemde insandan baka hibir varlk kulluk vasfn nefsinde bu kadar salam bir yere
oturtmamtr. Varlklarn en dk menzilinde bulunan talara, aalara dahi kulluk
etmitir. Yani rububiyet boyutu itibariyle insandan daha aziz, kulluk boyutu itibariyle
insandan daha zelil bir varlk yoktur.."
"..Nefs, ilahi flemeyle, dzenlenmi beden arasnda (berzah olarak) ortaya kmtr.
Miza kendisine etki eder ve nefisler derece derecedir. nk ilahi fleme ynnden bir
derecelenme sz konusu deildir. Derecelenme kabiliyetlerde olabilir. yleyse onun bir yn
doaya bir yn ilahi ruha dnktr..."
"..Bedenler, kendilerine Allaha izafe edilmi Ruhtan flenmi nefslere aittir.
Gne nnn youn cisimlerdeki parlakl nerede, cilal cisimlerdeki yansmas nerede!.."

Muhakkak ki Allah bir sivrisinei, hatta onun stnde olan da misal vermekten ekinmez.
Fakat iman edenler, onun Rablerinden bir hak olduunu bilirler. Kfirler ise: Allah, bu
misalle ne demek istedi? derler. Onunla birounu dallette brakr, birounu da onunla
hidayete erdirir. Ve onunla fsklardan bakasn dallette brakmaz.
{ Bakara 26 }
Yoksa sen onlarn ounluunun, iittiklerini yahut akllarn kullandklarn m sanyorsun?
Onlar ancak en'am (koyun - sr - deve) gibidirler; belki onlar tuttuklar yol itibaryla daha
sapmlardr (insan olmaktan) !
{ Furkan 44 }
Hz. Peygamber 'syleyen veya iman eden' dememi, bilgiyi zikretmi ve yle buyurmutur:
'Allah'tan baka ilah olmadn bildii halde len kimse cennete girer.' Allah' birleyen
57
herkesi Allah cennete sokacak -bakasn deil-, nebiler ve mminler de iman sahibi byk
gnah sahiplerine efaat edecektir. nk nebiler hayr getirmek zere gnderilmilerdir ve
bu hayr imanla ilgilidir. Peygamber gnderilmeyen veya fetret dneminde bulunduklar iin
iman etmeyen muvahhitlerden her biri tek bana bir mmet olarak diriltilecektir.
Kendilerine peygamber gnderildii halde Yaratcnn birliini bilmekle birlikte peygambere
iman etmezse, cehennemliktir. Byle bir insan ateten Yaratcsnn kartmasyla kabilir
(efaatle deil). nk atete ebedi kalmak, nassn bildirdiine gre, hangi tarzda tevhide
ularlarsa ulasnlar tevhit ehli iin sz konusu deildir. Cehennemde sadece Allah'a irk
koan veya bir kukudan veya hakk verilmi teorik bir aratrmadan kaynaklanmadan
Allah'n niteliklerini reddedenler (muattl) kalabilir. yleyse cehennemde sadece teorik
aratrma gcne sahip olduklar halde aratrmay yapmayan takliti mrikler ve muattl
olan kalabilir.

Peygamber Efendimiz, Miraca ktnda, Cehennemde etraf atele evrildii halde
atein kendisini yakmad bir adam grd. Cebrail (A.S.)a bunun sebebini sordu.
Cebrail (A.S.); O Hatemdir. Cmertlii sebebiyle Hz. Allah, ondan atein yakmasn
menetti. diye karlk verdi.
{ smail Hakk Bursevi (ks) }

Hz. Aie (radyallahu anh) anlatyor: "Dedim ki Ey Allah'n Resl, bnu Cd'an chiliye
devrinde sla-i rahimde bulunur, fakirlere yedirirdi. O bundan fayda grecek mi?
Reslullah (aleyhissaltu vesselm) u cevab verdi: "(Hayr) iyiliklerin ona bir faydas
olmayacaktr. nk o bir gn bile "Ya Rabbi kyamet gn gnahlarm bala"
dememitir."
{ sav }
"..Allah onun cann bu esnada 'dnya ve ahiret cezas olarak ald.' Bunu ise 'korkanlar iin bir
ibret yapt. O halde Firavun'un iman, can ekien kimsenin imanna benzemez. yle biri,
kesin olarak dnyadan ayrlacandan emindir. Boulma ise, yle deildir, nk Firavun,
mminler iin denizin ekilmi olduunu grm, imanlar nedeniyle byle olduunu
anlam, kesin olarak leceine inanmamt. Aksine ona hakim olan inan, hayatta kalmayd.
Onun durumu, lm anndaki kiinin durumu gibi deildir. Bu nedenle de 'imdi tvbe ettim'
58
demitir. Firavun inansz lenlerden de deildi.

Onun durumu Allah'a kalmtr!
Allah ise kendisine yle demitir: 'imdi seni bedeninle kurtaracaz ki, geridekilere bir ayet
olasn.' Yunus'un kavminin durumu da yleydi. te bu, (ism-i) mevsul (kavuma) edatyla
betimlenen imandr ve zamiri uzak olduu iin hviyetin nne getirilmitir ki
hviyet tevhidine katlsn.."

Sonra ona (cehenneme) maruz kalmay en ok hakedenleri,
elbette en iyi Biz biliriz.
Ve sizden biriniz (bile hari olmamak zere hepiniz),
ill (muhakkak) ona (cehenneme) urayacaksnz.
(Bu), senin Rabbinin zerine (ald) kesinlemi bir hkmdr.
Sonra takva sahiplerini kurtaracaz.
Ve zalimleri, diz st km olarak brakacaz.
{ Meryem 70-71-72 }
Rabbinin diledii hari (onlar), (Cehennemin) gkler ve yer durduka o atete
ebed kalacaklardr. nk Rabbin, dilediini diledii gibi yapar.
{ Hud 107 }
"..Ve rahmetim her eyi kuatt.."
{ Araf 156 }
"..dnya karktr: Nimet azapla karktr. Yine, zikrettiimiz bu duruma gre cennet
btnyle nimet, cehennem de, btnyle azap olmu, karm ortadan kalkmtr. Bylece
ahiretin yaratl, dnya yaratln kabul etmez. te bu, dnya ve ahiret yaratl arasndaki
farktr. u var ki ilahi gazap mddetini tamamlayp gazab gemi rahmete katldklarnda,
cehennem, yani iindeki kimseler hakkndaki hkm rahmete dner. Bu rahmetin sureti,
onun suretidir. Bu suret deimez; deiseydi azap grrlerdi. Allah'n izni ve
grevlendirmesiyle, nce stten ikinci felein hareketi, 'azab kabul eden her yerde' izhar
ettii azapla onlar hkm altna alr. Burada 'azab kabul eden her yerde dedik', nk
cehennemde azab kabul etmeyenler de vardr.
Azabn sresi tamamlanncaya kadar -ki bu sre krk be bin senedir- cehennemliklere azap
edilir. Orada yirmi bin sene kesintisiz ve ara verilmeden azap grrler. Sonra Rahman,
onlara bir uyku gnderir ve bu uykuyla kendilerinden geerler. Bu durum 'orada ne lr ne
de dirilirler' ayetinde dile getirilir. Hz. Peygamber cehennemlikler hakknda yle der: 'Onlar
cehennemde ne lr ne de dirilirler.' Burada, cehennemliklerin kendilerinden getii bu
59
vakitteki hallerini kastetmitir. Bu durum, dnyevi aclardan aln iddeti ya da ar

zntnn etkisiyle baylann durumuna benzer. On dokuz bin sene byle kalrlar. Ardndan
aylrlar. 'Allah onlarn derilerini baka derilerle deitirmitir.' Orada on be bin sene azap
grrler. Sonra tekrar baygnlk gelir. Bu baygnlkta ise on bir bin sene kalp ardndan tekrar
aylrlar. 'Allah onlarn derilerini azab tatmalar iin bakasyla deitirmitir.' Bylece
ac bir azab, yedi bin sene duyarlar. Sonra, bin sene daha baygn kalrlar ve tekrar aylrlar.
Allah onlara bir zevk ve rahat verir. Bu durum, yorgun uyuyup uyanan kimsenin haline
benzer. Btn bunlar, Allah'n 'gazabn gemi' ve 'her eyi kuatm' rahmetinden
kaynaklanr.
Bu esnada, Hakkn kendisiyle her eyi 'rahmet ve bilgi olarak kuatm olduu' el-Vsi
isminden rahmetin hkm ebedileir. Dolaysyla artk bir ac duymazlar ve bu hal onlar
hakknda srer gider. Cehennemlikler, bu hali ganimet bilip yle derler: "Unutulduk, artk
kendimizi akla getirmekten korktuumuz iin herhangi bir ey istemiyoruz. Allah bize yle
dedi: 'Kaln kaldnz yerde! Ve Benimle bir daha asla konumayn' ve Bylece susarlar. Onlar
orada artlr ve kendilerinde azaptan sadece azabn yinelenecei korkusu kalr. Azabn bu
kadar, cehennemlikler hakknda srekli kalan ksmdr ki o da korkudur.
Baka bir anlatmla sz konusu azap duyusal deil, psikolojik (nefs) bir azaptr.
Cehennemlikler baz zamanlarda bu azaptan kurtulur. Onlarn nimeti, Allah'n kalplerine
'geni rahmet sahibi olduunu' bildirmesiyle, duyusal azaptan kurtulmu olmaktr. Allah
yle der: 'Siz bizi unuttuunuz gibi biz de bugn sizi unutacaz.' Bu olgu nedeniyle
cehennemlikler, aclar hissetmediklerinde yle derler: 'Unutulduk.' 'Onlar Allah'. Allah da
onlar unutmutur' veya 'Bugn de ayn ekilde sen unutuluyorsun!' ayeti bu anlama
gnderme yapar. Bunun anlam, 'cehenneme terk edilirsin' demektir. nk unutmak
(nisyan), terk demektir. Kelime (tns), hemze ile (tnse) okunduunda, geciktirilme
anlamna gelir. yleyse cehennemliklerin nimetten pay, azabn gereklemeyiiyken
azaptan paylar ise, gerekleme korkusunu yaamalardr. nk Allah'n bildirmesi yoluyla
onlar adna bir gvence sz konusu deildir. Baz vakitlerde ise, azabn gereklemesi
korkusundan perdelenirler. Bu meyanda bazen on bin, bazen iki bin, bazen alt bin sene
azabn gerekleme korkusundan perdelenebilirler. Bu belirtilen miktarn dna kmazlar.
Her ne zaman bir perdelenme gerekleir, onlar adna bu kadarlk zamann olmas
kanlmazdr. Allah er-Rahman isminden onlar nimetkndirmek isterse, o vakitteki ve iinde
bulunduklar azaptan k esnasndaki hallerine bakarlar. Bylelikle bu bakma lsnde
nimetlenirler. Bu baklar bazen bin, bazen dokuz bin, bazen be bin sene srebilir ve sre
artar veya eksilir, her halkarda, onlarn bu halleri cehennemde byle srer. nk onlar
cehennemliktir.
Btn bu zikrettiklerimiz, Muhammedi makamdan tevars edilen sev ilimdendir.
60
'Allah hakk syler ve doru yola ulatrr.'.."
*
"..Allah 'hibir canl yoktur ki, Allah onun pereminden tutmasn.
Rabbim dosdoru yol zerindedir' buyurdu.
Bylece, ycesiyle-dyle btn hareketliler, kul olarak ve hor bir ekilde
bu ayetin hkmne girer. nsanlar ise, bu ayeti anlamada ya alndaki eli gren keif sahibi
veya [grmedii halde ayete inanan] mmin olmak zere
ikiye ayrlr.
nsan ve cinlerin dnda btn canllar (dabbe) genel olarak bu hkme girmiken,
insan ve cinlerden sadece salih kimseler bu hkme girer.."

"Gklerde ve yerde ne varsa, ister istemez kendileri de glgeleri de
sabah akam Allah'a secde eder"
{ Rad 15 }
"Allah yerlere ve gklere isteyerek
veya istemeyek geliniz buyurdu.
Onlar
isteyerek geldik
dediler."
{ Fussilet 11 }
Hace Abdlhalik- Gucdvani kuddise sirruhu hz buyurdur ki ;
Aman ya Rabbi! Her an yokluk aleminden varlk alemine katar katar yz binlerce kervan gelip
durmakta ! Hele her gece, btn ruhlar, btn akllar, o usuz bucaksz derin denizde batar,
yok olurlar.
Yine sabah vakti, o Allah'a mensup ruhlar ve akllar, balklar gibi denizden ba karrlar.
61
Kokularndaki lezzetten, gzelliinden, gzel huylarndan, yle; gelin demelerinden

canlar kapya gelmiler.
Yoklua yzlerce kul resmi izer, bayrak sahibi padiah resmi izer,
eit eit resimler yapar, onun gzelim hayalleri gnle ho gelmede, gzel gelmede.
O ihtiyac olmayan gzel, bu hayalleri bir gn gerekletirir de yol yitiren o ekiller
yaay lemine gelirler.
"..Grn baka bir durumu verse bile, gerekte ilahi ve kevni (var olan, lem) varlkta da
durum byledir. lemdeki her ey dil bakmndan teslim olmutur (mslmandr) nk
herkes lh emre ynelmitir. Kendisine ol' denilip de, bu emre direnen hi kimse yoktur.
Her ey, diren olmakszn, bu emrin sonucunda meydana gelir. Bundan baka bir ey
dnlemez! Hac, ancak (szlkte teslim olan kii anlamndaki) bir mslmandan meydana
gelebilir. Hz. Peygamber Hakim b. Hizam'a, Gemite yaptn iyilikler nedeniyle mslman
oldun' demiti. Halbuki onun daha nce yapt iyilikler, cahiliye dneminde ve Hz.
Peygamberin peygamberliinden nce olduu iin Allah katndan belirlenmi iyilikler deildi.
Yine de Allah, mmknn hakikatinin gerei olan asl boyun eme'nin etkisi nedeniyle,
onlar geerli saymtr. Bu yorumuyla mmknn lh emre boyun emesi,
genel teslimiyet' demektir.."

"..Peremlerinin Allahn elinde olduunu grrcesine inansalard,
bir an bile Allaha isyan etmez ve dier yaratklar gibi gece ve gndz tesbih ederlerdi.."
"..Btn insanlar ve cinler ayetin hkmne girseydi, hi kukusuz, hepsi doru yolda,
baka bir ifadeyle 'Rab' olmas bakmndan Allah'n yolunda olurdu. Allah yle der:
'Her ey Allah'n vgsn tebih eder' Alnlarn (perem) eline vermeyen -ki bunun anlam
emir ve yasaklarnda iradelerini Allah'n iradesine brakmaktr- insanlar ve cinler hakknda
ise, korkutmak ve tehdit amacyla 'Sizin iin bo olacaz". Bu nedenle 'nimet verdiklerinin
yoluna" demitir. Burada, bu hale ulatrd kimseleri kast eder. Sz konusu olanlar btn
lemler [insanlar ve cinlerden baka btn yaratklar], insanlarn arasndan ise
peygamberler, nebiler, veliler, salih mminler olduu gibi cinlerden de byle olanlardr.
Dolaysyla Allah, doru yolu ancak peygamber, nebi, z sz bir kimseler, ehit ve iyi
insanlar gibi
nimet verdiklerine ait yapmtr. Allah, 'her canlnn alnndan tutmutur.'.."
62
"..Rabbini mahade ediinde ve Ona baknda peremlerin Allahn elinde bulunduunu,

kendi pereminin de eldeki peremlerden biri olduunu gren kiiden bu kefe ramen
Yaratanna kar bir byklk ve izzet tasavvur edilebilir mi?.."

Ben onlar ne gklerin ve yerin yaratlna ne de kendilerinin yaratlna ahit tutmadm;
ve hibir zaman yoldan saptranlar yardmc edinmi deilim.
{ Kehf 51 }
"..Allah, 'herkesin peremini tutandr', 'dostdoru yola ulatran',
'gnahkarlar cehenneme srkleyen', 'btn ilerin kendisine dnecei kimsedir.'
Artk 'O'na ibadet et ve tevekkl et.'.."
Sevgi her seyin tabi olduu bir sultandr.

Babam veya amcam -hangisiydi hatrlamyorum- yle bir olaya tank olduunu anlatmt:
Bir avc bir orman gvercini avlam. Ardndan, avcnn yakalad gvercini tanyan hr bir
ku gelmi. Gvercine baktnda, avcnn onu kesmi olduunu grm. Bunun zerine
yukar doru umaya balam. Onlar ise, kendisine bakyormu. Sonunda gzden
kaybolmu. Sonra kanadarn kapatp, ban yere doru evirmi ve yere dene kadar
kendini brakm ve onlarn gzlerinin nnde lm. Bu, bir kuun davrandr.
Efendisini sevdiini iddia eden bir sevgilinin davran nasl olabilir?

"..Allah, bize bu sevgiden bol nasip vermi, fakat bizi sevgiye kar glendirmitir.
Sevgi ve muhabbet hakknda yle eyler bilirim ki, zannma gre, onlar gn zerine
konulsalard gk paralanrd, yldzlarn zerine konulsalard, dklrlerdi, dalarn zerine
konulsalard yrtlrlerdi. Bu, benim muhabbet hakkndaki tecrbemdir.
Fakat Hak beni muhabbette glendirdi ve bu g varis olduum kimseden gelir.
O, sevenlerin bakandr. Sevgide kendimde yle srlar grdm ki, kimse onlar niteleyemez.
Bu balamda sevgi, tecelli lnce, tecelli mrifet lsndedir. Kim muhabbette erir ve
63
hkmleri kendinde gzkrse, byle birinin sevgisi, doal sevgidir.

Ariflerin muhabbetinin ise grnrde bir izi yoktur, nk marifet,
muhabbetin izlerini siler.."

Eer hak onlarn hevalarna tbi olsayd, gkler ile yer ve onlarda bulunanlar elbette
fesada urard. Hayr, biz onlara an ve ereflerini getirdik;
fakat onlar kendi ereflerine srt evirdiler.
{ Muminun 71 }
"..Allah, ilahlk ilikisinin otoritesi ortaya ksn diye, sz konusu eylere ibadet edenlerin
ihtiyalarn kskanlk gerei yerine getirmitir. nk onlar sz konusu eylere ta ya da
aa olduu iin deil, kendi inanlarnda Allah olduu iin tapnmt. yleyse insanlar,
ilah'a tapm, O'ndan baka mabud (taplan) grmemilerdir. Bu nedenle kyamet gn onlar
ibadet ettikleri eyleri aramakla ykml tutacaktr. nk bu,
kullarn yapt hakszlklardandr. Bu nedenle Allah onlar -ibadetleri bakmndan deilbu bakmdan 'bedbaht' diye isimlendirir.."

Bilmelisin ki btn mrikler kfirdir. nk mrik, irk kotuu ve kendisini ilah edindii
ey hakknda arzusuna uyar, lah'n mutlak birliinden yz evirir
ve lah'n birliine gtren ayet ve delilleri incelemekten onlar gizler.
te, zahirde ve btndaki bu rtme davran nedeniyle de, kfir (rten) diye isimlendirilirken
Allah ile birlikte ilahl Allah'tan bakasna nispet ettii iin de mrik diye isimlendirilmitir.
Bylelikle mrik, iki nispet kabul etmitir. te mrik ile kfir arasndaki fark budur.

Ve onlara:
nsanlarn inandklar gibi siz de iman edin.
Denildii zaman: O beyinsizlerin mn ettii gibi mi iman edelim? dediler.
Gerekten onlar, kendileri sefih deiller mi?
Fakat bilmezler!
{ Bakara 13 }
..Allah, bozgunculuk yapanlar,
dzeltmeye alsanlardan ayrt etmesini bilir..
64
{Bakara 220}
Bir bedevi gelerek Reslullaha yle dedi: "Ya Reslallah! Cennette elbiselerimizi bizler kendi
ellerimizle mi dokuyacaz? "Bu sul zerine oradakiler gldler. Reslullah (s.a.v.), "Niin
glyorsunuz? Chil olan bir lime sul sorabilir" buyurdu.
Sonra o ztn sulini yle cevaplandrd: "Hayr ey Arab.
Fakat oradaki elbiseler Cennet meyvelerinin arasndan kar."
{ sav }
..haliniz Peygamber'i zyor,
o da size bir ey sylemeye utanyordu.
Allah gerei sylemekten ekinmez..
{Ahzab 53}
"Resulullah aleyhissalatu vesselam'a gelmitim. Kapy aldm. "Kim o?" buyurdular.
"Benim!" dedim. (Beni almak zere) kt ama:
"Ben! Ben!"
diye syleniyordu. (Belliydi ki kendimi tantma tarzm) beenmemiti."
{ sav }
Birgn byk stdmn huzrunda, sofrada hizmet ediyordum.
Kendilerini sevenlerden, eyh Keml yemee balarken, huzrlarnda yksek sesle Besmele
ekdi. Bu hl, kendilerine ok tadsz gelip siddetle men etdiler ve (Bir dah, bizimle berber
yemekde bulunmamasn ona syleyiniz!) dediler.
Kibirlerinden Allah isterse (inaallah ) demediler.
Allah da onlara insanlarn acizliini gsterdi.naallah szn terk ettiklerini sylemeden
maksadm, insanlarn yrek katln ve marurluunu sylemektir.
Yoksa arzi bir halet olan inaallah sylemeyi unuttuklarn anlatmak deildir.
Hey gidi nice inaallah diliyle sylemeyen vardr ki can inaallah la e olmutur.
Az syledim, dikkat etdim kalbini krmamaa,
65
Bilirim zlrsn, yoksa szm okdur sana.

Allah'n ahlak ile ahlaklannz.
{ sav }
..gerei syler..
{ Ahzab 4 }
"..ac bile olsa sana gerei syleyen, Allahn dostlarnda bulunmasn ho grmediin
eylerde sana az msaade eden kiileri se, onlarn gzleri seni geree gtrr, hakszlktan
geri kor. Takva ehliyle gerek kiilerle dost ol. Onlarn seni fazla vmene sebep olmalarna
msaade etme, nk fazla vlme insan kibre gtrr, faziletten drr.."
{ Ali kv }
"..Ben seni eitli bilgisizliklerden dolay, kendini alim bilmemen iin daha nceden knadm
ki, bildiin bir eyle karlatnda onu byk saymayasn. nk alim bir kimse bildiini,
bilmedikleri eyler karsnda pek az grr. Bu yzden kendisini cahil bilip, neticede ilim
tahsil etmede daha ok aba gsterir; daima onu ister, ona ilgi duyar, onu arar durur. lim
ehlinin karsnda mtevaz olup ona ynelir. Susmaya sarlp, hata yapmaktan ekinir, ondan
utanr. Bilmedii bir meseleyle karlatnda da onu inkr etmez; nk nceden nefsi
kendi cehaletine ikrar etmitir. Cahil kimseyse btn cehaletiyle birlikte kendisini alim sayar;
reyini yeterli grr; daima alimlerden uzaklar; onlar ayplayp durur; onunla muhalefet
edenleri, hata ettin diyerek dlar; bilmedii her eyi sapklk sayar; bilmedii bir meseleyle
karlatnda onu inkr ve tekzip eder; cehaleti yznden: Ben onu byle bilmiyorum, byle
olduuna inanmyorum, byle olduunu sanmyorum, bu sz de nereden kt? der durur.
(Bu szlerle onun batl olduunu sylemek ister.) Btn bunlar kendi grne (yersiz
olarak) itimat ettiinden ve kendi cehaletini pek az tandndan ileri gelir. Bylece, bilmedii
konularda yanlgya dt iin, srekli cahilliklerle babaa kalr ve (yeni) cahillikler arar;
hakk inkr edip, cehalet iinde arp kalr; ilim talep etmekten bbrlenerek kanr.."
{ Ali kv }
Bizim yolumuz ilim, irfan yoludur.
limden gitmeyen yolun sonu karanlktr.
{ Hac Bektai Veli (ks) }
66
"Bilgisizlik", dinin zdddr. nk din ilim demektir."

"..ve doru yola iletir.
{ Ahzab 4 }
Ve Allahn izni olmakszn, bir kimsenin (bir nefsin) mmin olmas (mmkn) olamaz.
Ve (Allah), akl etmeyen kimselerin zerine ceza (azap) verir.
{ Yunus 100 }
"Ey Allah'n Rasul", dedim, "cahiliye devrinde yaptm hayrlar var: Dua, kle azad etme,
sadaka vermek gibi, bana bunlardan bir sevab gelecek mi?"
"Sen" dedi, "zaten, daha nce yaptn bu iyiliklerin hayrna Mslman olmusun."
{ sav }
"Ey Allann Resul, phesiz ki Abdullah b. Cdan, cahiliye dneminde akrabasna iyi
davranr ve yoksullar doyururdu. Bunlar ona bir fayda verecek mi?" Resulullah buyurdu ki:
"Hayr bir fayda vermeyecek. Zira o hibir gn:
"Rabbim, sen ceza gnnde benim hatalarm affet." dememiti.
{ sav }
"Ademolunun kalbi Cebbar (olan Allahn) parmaklarndan iki parmann arasndadr.
stedii gibi evirir evirir."
{ sav }
Allah bir adam hakknda bir ey murat ederse o kii akl, gr ve basiret sahibi de olsa
Kaderin bana toplayaca btn sebepler karsnda her trl hileyi yapacak gte de olsa
onu cehaletle aldatr, kalp gzn kr eder, kl eker gibi bandan akln ekip alr. Nihayet
irade ettii hkmn icra edince, gerisin geriye akln iade eder ki ibret alsn.
{ sav }
Allah kazasn yerine getirmek istedii zaman kiinin akln bandan alr ve o kii bu halde
67
iken, o ii iler. Sonra Allah akln iade eder ve bu defa kii yaptna piman olur ve "niye ben
bunu yaptm" der. Bylece Allah'n kazas yerine gelmi olur."
{ sav }
Ey kalpleri eviren Allahm! Kalbimi dinin zerine sabit kl!
{ sav }
"lim sabit, Hal gidicidir"
mit kesmelerinden sonra yamuru indiren

ve rahmetini yayan, O'dur.
Ve O, Vel'dir (dost),
Hamd'dir (hamdedilen).
{ ura 28 }
De ki: Ondan ve btn skntlardan sizi Allah kurtarr.
Sonra siz ortak kouyorsunuz.
{ Enam 64 }
Gemiye bindikleri zaman, dni O'na halis klarak Allah'a dua ederler.
Fakat, onlar karaya karp kurtardmz zaman, onlar hemen irk koarlar.
{ Ankebut 65 }
Onlar (denizde,) bir dalga glgelikler gibi kapladnda, dini Allah'a has klarak ona
yalvarrlar. Allah onlar kurtarp karaya karnca, onlardan bir ksm orta yolu tutar. Bizim
yetlerimizi ise ancak son derece kaypak, son derece nankr olanlar inkar eder.
{ Lokman 32 }
(brahim) dedi ki:
Rabbinin rahmetinden, saptmlardan baka kim mit keser?
{ Hicr 56 }
Arifler, daha balangta Allah Teala'ya mracaat ederler,
68
avam ise (dier eylerden) mit kestikten sonra Allah'a mracaat eder.
{ Ebu Muhammed Cehri (ks) }
*
Bektai ,ceviz aac altna oturdu. Dedi ki Yarabbi ne acayip ilerin var,
bu koskoca aadan ufak bir ceviz, bu ince ottan ise dev bir kabak bitiyor..
Bu kaban bu aacta, bu cevizin bu otta olmas lazm
derken, O srada yukardan kafasna bir ceviz dm...
Estagfirullah ya rabbi demi,
Ne oldu ya?
Mazallah ya kabak aada olsayd...
Mektepte okuyan kazand ama her okuyan kazanmad..
almaya kan zengin oldu ama her calan olmad...
Akl lazm ama akl her eyi halletmez...

Hi kukusuz akln bir snr vardr; dnen bir meleke olarak bu snrda durur,
alglayan, kabul eden bir meleke olarak deil.
Byle iken akl, neden snrnda durmaz ki?!
lsn bilen bir insan helak olmaz.

Bu dnyann st kendini akll zanneden delilerle, alt da llerle doludur.
Bu gerei hi unutmamak lazmdr.

Muhakkak ki senin Rabbin elbette gzleyendir. Fakat insan, ne zaman Rabbi onu imtihan
edip,
bylece ona ikram eder ve onu ni'metlendirirse, o zaman: Rabbim bana ikram etti. der.
Ve fakat,
ne zaman onu imtihan edip, bylece onun rzkn ll verirse (daraltrsa), o zaman:
69
Rabbim bana ihanet etti. der.

{ Fecr 15 }
"..cisim, cisimlerin ve onlarn tad anlamlarn varlk esas, mizann hkmne baldr.
Bylece mizan ve zamann zerindeki her ey, el Hakim isminin talep ettii
ilahi lden meydana gelmitir.."

94. Eer gne bir hlde olsayd.
I da bir minvalde olurdu.
95. Hi kimse; bunun, onun olduunu bilmezdi;
z'le kabuun fark olmazd.
96. Hak'kn Nr'u tanma ve dnme nedir, bilmediinden,
Deiim ve bakalam da olmaz.
97. lemi batan baa Hak'kn nurunun aydnl bil!.
Hak onda akl itibriyle gizlidir.
98. Sen sanrsn ki, lem kendiliinden devam ediyor...
Kendi ztiyle srekli kimdir.
99. Akl sahibi ve derin dnceli kimse,
Ba dndren nelerle karlar neler!..
100. Akln bu gereksiz derin dnceleri yznden.
Biri felsefeye dald, bir bakas hulla sapt...

{ Mahmud ebsteri (ks) }
"..Ancak Rabbinin merhamet ettii kimseler mstesn
ve zten de bunun iin halketmitir onlar.."
{ Hud 118 , 19 }
"..varl vereni (Hak), mmknlerin dizilii snrlamaz.
yleyse O'ndan meydana gelen (a'yan- sabite'ye dnk) nispet, tektir.
Bu durumda balang, srekli ve daimidir. Mmknlerden her biri,
balangta ncelik sahibidir. Sonra, mmknler birbirlerine nispet edildiklerinde,
-Allah'a gre deil- birbirlerine gre ncelik-sonralk (ilikisi) ortaya kar.
Bu durumda teorik aratrmaclar (ehl-i nazar), mmknlerin diziliini dikkate alrken biz,
onlarn Allah'a dnk nispetlerini dikkate alrz. Btn alem, bize gre,
bilhassa Allah ile snrlanmtr . Allah ise, snr ve snrlanmadan mnezzehtir.
70
O halde, O'nunla snrlanan bu tenzihte O'na tabidir.

Hakkn ilk oluu, alemin de ilk oluu demektir, nk alem olmakszn Hak iin ilk olmak,
kendisine nispet edilemeyecek ve betimlenemeyecek bir eydir.."

Ben bu birlik dediim yokluktur anlarsan szm
kilik bu varln komaz varasn aslna
Sen bu yokluktan kaarsn bir iit yokluk nedir
Bir mcella ayinedir Dost yzn grmeklie
Bir gnl aldysan binlerce can ihsan ettin; bir bedeni yaraladysan binlerce melhem verdin.
Ayaklarna nasl sarlmayaym; balarn tacsn Sen.
Ellerini nasl pemeyeyim; elin, kolun var, her eye gcn kuvvetin yeter Senin.
Sabr, hi yz ekitmeden acy yudum yudum iine sindirmendir.
{ Cneyd-i Badadi (ks) }
"..Avu ii kadar dar yerde de kalsan, geni sahalara da ksan,
her ikisi de sana gre musavi olmal.."

Biliyorsun ki senin sabrn, ancak Allahtan gelmektedir.
Senin zatndan ya da evrenden ya da kendi gcnden deil.
Nitekim Allah yle buyuruyor; Sabret; sabrn ancak Allahtandr." (Nahl-16/127)

eytanlarn sesleri, kt kiilere obanlk eder; Pdiahn sesiyse erenleri korur.
Bylece de birbirine uzak olan bu iki ses, birbirine karmaz;
tatl denizden ac denize bir katrecik bile gitmez.
71
*
Cenab- Hak, yzbinlerce kimya, ila yaratt; ama insanolu sabr gibi bir iksir grm deil.
Raslullh (s.a.v) Efendimiz, Cebrl (a.s)a sordular:
Yakbun Ysufa olan hicrn ne dereceye varmt?
Cebrl (as) da:
Evldn kaybeden yetmi annenin toplam hicrnna! cevbn verdi.
Raslullh (s.a.v) Efendimiz:
O hlde onun sevb ne kadardr? diye sordular.
O da:
Yz ehd sevbdr. nk O, Allha bir an bile s-i zan beslemedi. dedi.
{ sav }
Gz yalarn dker, kalp hznlenir; ama biz rabbimizin raz olduundan
baka bir ey sylemeyiz. Allaha yemin ederim ey brahim! Biz senin ayrlndan
dolay zlyoruz. (Hadis) Sad Ona: -Ya Rasulullah bu nedir? Dedi. Buyurdular ki:
-Bu Allahn kullarnn kalplerine yerletirdii rahmettir.
Allah ancak merhametli kullarna merhamet eder.
O halde lye alamak mubahtr; barp armadan, feryat etmeden.
Bunlar kz karde olarak sana aktaryorum ki, gnah olmadn
ve sorguya ekilmeyeceini bilerek gz yan aktp yreini ferahlatsn.
Eer sevabn Allahtan umarak sabredersen, ecrini Allah verecektir
ve byk bir dul kazanacaksn.

Ebu Musa Hazretlerinden rivayet edilen bir hadis-i erifte Peygamberimiz (s.a.v.)
yle buyurmutur: Bir kulun ocuu ldnde Allah-u Tel Hazretleri meleklerine:
Kulumun ocuunu mu aldnz? diye sorar. Onlar da: Evet derler. Mevla Tel tekrar:
Onun kalbinin meyvesini mi aldnz? buyurur. Onlar da Evet derler. Bunun zerine Mevla
Tel: Kulum ne dedi? diye sorar. Onlar da: Sana hamdetti ve istirc etti.
(Yani: Biz Allahtan geldik ve sonunda ona dncleriz, dedi.) derler. Bunun zerine
72
Allah-u Tel: Kuluma cennette bir kk bina edin ve ona

Beyt-l Hamd (Hamd evi) ismini verin. buyurur.
{ sav }
eddd b. Evs (r.a.)den rivyete gre, Raslullah (s.a.v.):
stifar etmenin en gzelini sana reteyim mi? buyurdu ve:
Allah'm, sen benim Rabbimsin. Sen varsn, senden baka lh yoktur. Beni sen yarattn.
Ve ben senin kulunum. Gcm yettii kadaryla ezelde sana verdiim sz zerine
ve emirlerine uygun bir hayat tarznda sebat edeceim. lediim gnah ve hatalardan dolay
sana snyorum. Bana ikram ettiin nimetlerini itiraf ve ikrar ediyorum. Gnahlarmn da
varln itiraf ve ikrar ettiim gibi. Bunca nimetlerine kar ilediim bunca gnah
ve kusurlarmdan dolay sana iltica ediyorum, beni afvet y Rabb. Hakikat odur ki,
gnahlar baka afveden yoktur, ancak sen varsn. Senin afvn vardr. Senin sonsuz merhamet
ve afvna snyorum ey merhametlilerin merhametlisi!"
{ sav }
"Kalbin krelmesinin sebebi,
Rabbinden uzun sre uzak kalmas nedeniyle,
unutma, gaflet ve perdelerin zulumtdr.
Gafletin sebebi, emr-i lhnin hakikatini
bilmemektir. Bu cehlin sebebi; kibir, kin, haset,
cimrilik, kendini beenme, gybet, iftira ve yalanclk
gibi ktlenen zulmn sfatlarn onu kaplamasdr.
Aalarn aasna (esfel-i sfiln) inmesinin
sebebi, ite bu sfatlardr."

Allah, nebisine (s.a.v) dnyay sememi, bilakis Onu bir fakr olarak semitir.
Hak, dnya nimetlerini Nebisine (s.a.v.) vermeye raz olmad,
Nebi (s.a.v.) de kzna ve vasisine Ali (r.a.) sunmaya raz olmad.

Onlarn (kfirlerin), bu dnya hayatnda (gsteri ve vnmek iin) infk ettikleri eylerin
durumu, kendilerine zulmeden bir kavmin, "kavurucu, dondurucu souk bir rzgarn isabet
ederek, bylece helk ettii" ekininin durumu gibidir. Allah, onlara zulmetmedi, fakat onlar,
73
kendi kendilerine zulmediyorlar.

{ Ali mran 117 }
"Allah, insanlara merhamet etmeyene rahmette bulunmaz."
{ sav }
Muhakkak ki Allah, insanlara (hi)bir eyle (asla) zulmetmez.

Lkin insanlar, kendi nefslerine zulmederler.
{ Yunus 44 }
Mminleri kurtarmamz zerimize haktr.
{ Yunus 103 }
Nefsin gaye olarak kurtuluu istememe niyeti yoktur; ancak, kurtulua giden yol ona
ar gelir. Helak olmay bir niyet olarak tamaz, ancak, kiiyi helke gtren eyleri hafife
alr. Daima anlk hazlar ve rahat, gelecekteki dim haz ve rahata tercih eder.
{ Haris el-Muhsib (ks) }
Ey dostum!
Sana hitap ediyorum, Allaha yemin ederim ki, asl maksadm benim nefsimdir.
Senin dikkatini ekiyorum, hemcinslerimi kast ederken kinayeli olarak
kendimi hedef alyorum. Nefse srekli hatrlatmada bulunmaya ara vermemek gerekir.
nk nefis zelildir. Bu erdemi btnyle iselletirerek ilahi pay elde etmeye kendiliinden
eilim gstermez.

Meayihten baz zatlar, u fikirdedir:
- Nefsin tezkiyesi, ancak kalbin safiyeti bulmasnn bir sonucu olarak hsl olur..
nk: Bir kimse, her eyi brakp nefsinin temizlenmesi ii iin urarsa...
Ki... bunu tam ve kemalli bir ekilde elde edemez...
Olmas mmkn olsa dahi...uzun bir zamana baldr ki, mr yetersizdir..
Amma, bir kimse, nefsinden ok kendini kalbinin safiyetini elde etmeye verirse...
bunu ksa bir sre iinde elde eder...
Nefis de, kalbe tabi olarak hemen slah olup temizlenir... Tezkiye halini bulur...
74

Akln hususiyeti neticeyi dnmektir. Nefis ise akibeti dnmez.
Konumaclardan kimisi kalbiyle konuur, kimisi srryla konuur ve kimisi de
nefsiyle, hevasyla ve eytanyla konuur. Mminin adeti nce tefekkr etmek,
sonra konumaktr. Mnafk ise nce konuur, sonra dnr. Mminin lisan aklnn ve
kalbinin tesindedir. Mnafn lisan ise aklndan ve kalbinden ndedir.

Ey kardeim! man senden ekip alacak bir iddiada bulunma! Sana ait nefsini himaye etmeye
de kalkma. Onu himaye etmeye kalkarsan, bari huzur ve -senin deil- Hakk'n nefsi olduu
hakkndaki bir bilgiyle onu himaye etmelisin. Byle yaparsan Rabbin seni dllendirir. nk
bu davrannla doru szl, (bakasn tercih etmek anlamnda) isar derecesini tercih eden
birisin. Allah katnda bu derecenin gerektirdii ykseklii renmi olduuna gre, ona gre
amel etmelisin.

"..Boyuna Allah aklarn ara, her ne syleyeceksen, onlardan rivayet et.."
Akl, ancak hakka uymakla kmil olur.
{ Hseyin (ra) }
Akl, gzetilmesini istediin her eyi kalbin korumasdr.
{ Hasan (ra) }
Akl...
Akl: Bir ok manalara gelir... Ksaca u tarif yeterlidir:
- Akl, kalbde bir nurdur. Hak ve batl o sayede ayrd edilir..
Hak yolcusu her mrid, akln kullanmaldr.. Byle yapt takdirde olgun bir kimse olur...
Halim selim olur.. Ar bir zillete varmadan yatkn olur... Kendi durumunu anlad iin,
ar bir stnlk taslanmaz.
75
Bundan sonradr ki: Btn hareketlerini kontrol edebilir ve mazbut bir kimse haline gelir..

Nefsinle mcahede Rabbnla grg getirir
{ sav }
Hak ardr, tatldr; batl ise hafiftir, helak edicidir.
{ Ali (kv) }
"..Fitne (karmak), (adam) ldrmekten daha iddetlidir (ktdr).."
{ Bakara 191 }
Sizinle aralarnda anlama bulunan bir kavme snanlar veya, sizinle savamaktan veya
kendi kavimleri ile savamaktan gsleri daralm olarak size gelenler hari (onlar
ldrmeyin). Ve yet Allah dileseydi, elbette onlar sizin zerinize musallat ederdi, o zaman
sizinle mutlaka savarlard. O halde eer sizden uzak durur (geri ekilir), artk sizinle
savamazlarsa ve size bar teklif ederlerse, o taktirde Allah, onlarn zerine (saldrmanz iin)
size bir yol klmad.
{ Nisa 90 }
"...bn-i Abbas (r.a.)'tan nakledilen:

-Mrikler, necasetin ayndr; kpekler gibi, cmleye gelince...
Bu ve emsali nakiller azdr. Din byklerinin oundan nakledilmitir ki,
hepsi de tevile ve tevcihe hamledilir.
Onlar, necasetin ayn nasl olabilirler ki, Resulullah (sav) Efendimiz,
bir Yahudinin evinde yemek yemi ve bir mrikin kabndan da abdest almtr.
Hazret-i mer Faruk dahi Nasrani bir kadnn kabndan abdest almtr..."
"... -Bunlar, necasetlerden saknmazlar, dediine gelince...
Bu mana, bugnlerde ehl-i slm'n pek ounda mevcuttur.
Bu cihetten, ehl-i imann avam ile kffar arasnda fark kalmamtr.
76
Eer necasetten saknmamak; bir ahsn necasetine sebep olsayd, o zaman i zorlard.
Halbuki slm'da zorluk yoktur..."
Allah, din hususunda sizinle savamayan ve sizi, lkenizden karmayanlara iyilik etmenizi,
onlara kar insafla, adaletle muamelede bulunmanz (men etmez ) nehyetmez; phe yok ki
Allah, adaletle muamele edenleri sever.
{ Mmtehine 8 }
Ey man edenler ! M'minlerden bakasn, kfirleri dost edinmeyin.
Kendi aleyhinize Allah'a apak bir delil klmak m istiyorsunuz?
{ Nisa 144 }
Sonra elbette biz daha iyi biliriz cehenneme girmeye daha layk olan.
{ Meryem 70 }
Hakka uyana da muhalefet edene de merhamet et.
nk bu durumu taksim eden O dur.
Kafir, mmine merhamet ettii zaman,
Allah, onun azabn hafifletir.
Mumin kafire merhamet ettii zaman, Allah onun dln eksiksiz verir.

Umut iin apak menziller ortaya kmtr.
Meyveleri yaklaan kimsenin eline sarkm
Yaknlk dallarndan meyvelerini derle
Sakn sradan dallardan bir ey derleme
Zinhar, onlar seni itidalden karmasn
Orta yolu takip et, hakikatleri apak grrsn
77
*
Varlk hikmetini inceleyenlerin nc ve byklerinden olan Ebul Hamid mam Gazli'den
rivayet edildii zere: Varlktaki birbirine olan bu mnasebeti nesnenin hakiktini inceleyen
hikmet ehl aratrdnda o hikmeti kef eder. Gazli de varlklar arasnda mnsebetten
bahseder ve o mnsebetler hakknda gr bildirirdi. Bir gn imam Gazali Kuddus'ta bir
gvercinle kargann birbirine bitiik olarak durduklarn grd. Ve onlar birbirinden
korkmadan nsiyet ediyorlard. Buna binen Gazal "Karga ve gvercin yanyana
durmalarnda bir mnsebet vardr" dedi. Ondan sonra eliyle onlara iaret edince
birbirlerinden ayrldlar. Onlar ayrldklarnda her birisinin topal olduklar grld.
"te bunlarn yanyana olularnn hikmeti topallklardr" dedi.

Yaratan (yarattn) bilmez mi?
Ve O; Ltif'tir, Habr'dir (haberdar olandr).
{ Mlk 14 }
"..Evet, bu adam inanmtr, fakat inan nedir, onu bilmez. ocuk da ekmee inanmtr
amma inand nedir, onu bilmez ya, tpk onun gibi ite. Bitkiler de byledir. Aa,
susuzluktan sararr-solar, kurur;
fakat susuzluk nedir, bilmez. nsann varl bir bayraa benzer. nce bayra dikerler; sonra
akl, anlay, kz, fke, yumuaklk, ltfedi, korku, umut gibi saysn ancak Tanrnn bildii
sonsuz huylardan meydana gelmi ordular, her yandan, o bayran altna gnderirler.
Uzaktan bakan, yalnz bayra grr; fakat yakndan bakan, bayran altndaki topluluu da
grr. Yni gaflette olan, ancak u bedeni grr, bilense baknca onda ne inciler-mcevherler
var, ne anlamlar var, anlayverir..."
"..Cehennemin ateini sndren nur, ancak dnyada kazandn
ve beraber gtrdn iman nurudur. O nur, hem isyan eden, hem de itaat edende vardr.
Ama isyan eden ondan faydalanamaz.."

Sufinin marifetindeki nur takvasndaki nuru sndrmez.
78
{ Ser-i Sakati (ks) }
"Takva marifetin kr,

alakgnlllk izzetin kr,
sabr msibetin krdr."
{ Abdullah bn Cella (ks) }
..onlar melekleri yaralamaz. Babalar Adem hakkndaki sulama nedeniyle
onlara satamadklar gibi meleklerin karsnda saygl davranrlar. stelik Hakkn
mertebesini tercih edip doru bilgiye ulamalar nedeniyle
melekleri mazur sayarlar..

Ms, kavminden, belirlediimiz yere gitmek iin yetmi adam seti.
Onlar sarsnt yakalaynca (bayldlar).
Ms, Ey Rabbim! Dileseydin onlar da beni de bundan nce helk ederdin.
imdi iimizden birtakm beyinsizlerin iledikleri gnah sebebiyle bizi helk m edeceksin?
Bu, srf senin bir imtihanndr. Onunla dilediin kimseyi saptrrsn,
dilediini de doruya iletirsin. Sen, bizim velimizsin.
Artk bizi bala ve bize ac. Sen, balayanlarn en hayrlssn dedi.
{ Araf 155 }
Hz. Peygamber yaralandnda yle dua etmekteydi : "Allah'm ! Kavmime hidayet et,
onlar bilmiyor." Bylece Hz. Peygamber insanlar iin Rabbine mazeret sunuyordu. O bir
beer olduunu ve beeriyet hkmlerinin bazen kendisine baskn geldiini bildii iin de
Rabbine yle dua ederdi : "Allah'm ! Bir insan olduumu bilirsin, bir insan gibi raz olur,
bir insan gibi fkelenirim " Yani kendim iin kzar, raz olurum. " Allah'm !
Kime beddua edersem, bedduam onun adna rahmet ve rza vesilesi yap. "

"..Ey urada duran, dinle:
Fena ey, yaratklar Yaratana (CC) kar grmektir.
Tabiatn melek sfatna brnmesidir.."
79
*
Muhakkak ki Allah bir sivrisinei, hatta onun stnde olan da misal vermekten ekinmez.
Fakat iman olanlar, onun Rab'lerinden bir hak olduunu bilirler. Kfirler ise:
Allah, bu misalle ne demek istedi? derler.
(Allah) onunla birounu dallette brakr, birounu da onunla hidayete erdirir.
Ve onunla fsklardan bakasn dallette brakmaz.
{ Bakara 26 }
Biz, bu ilahi vahyi kullarmzdan setiklerimize miras olarak bahettik.
Onlardan bazs kendilerine zulmeder, bazs ara yolu tercih eder,
bir ksm da Allah'n izniyle iyilikte ba ekenlerden olur.
Bu en byk fazilettir.
{Fatr 32}
Sabah akam, Onun Vechi'ni (Zatn) isteyerek Rabbine dua edenlerle beraber
nefsini sabrl tut. Dnya hayatnn ziynetini dileyerek gzn onlardan evirme!
Kalbini zikrimizden gfil kldmz ve hevasna (heveslerine) tb olan kimselere,
iinde haddi am olanlara itaat etme!
{ Kehf 28 }
Eee, katr boncuuyla inci birdir. Zaten o eek,
inciyle denizin varlndan da phe eder.
"..Gzlerinizi an, akllln alameti, dnyaya aldanmamaktr.."
diledii kimseyi dallette brakr

ve
O'na ynelen-dnen kimseyi
Kendine ulatrr (hidayete de erdirir).
80
{ Rad 27 }
Allah, dilediini Kendisine seer
ve
O'na yneleni, Kendisine ulatrr.
{ ura 13 }
Bu dnya evi Alim ve Aziz Allah n takdir ettii lde ,tutarsz gereklerle
ve perdelerle rtldr. Allah te dnyay yaratm ve bizi oraya doru gtrmektedir.
Yalanc iddialarn, sahte davalarn kabul edilmedii bir yurttur oras.

..ayet kul kendi izzetini Allah Teala'ya sunarsa,
Allah da kendi izzetini onun zerine koyup kula iade eder;
kul, Allah'n izzetiyle aziz olsun, diye..
{ Seyh Ebu Hasan Harakani (ks) }
"..Krallarn kapsnda nbetiler vardr, Allahn kapsnn avlusunda ise bahiler datlr.."

Azazil olmasayd anna marur ve mstekbir,
Der divan- Mevla'dan acep matrud olur muydu.
{ bn Atullah El-skender (ks) }
*
Kendine gel de hayaline kabiliyetim var diye gururlanma,
bu yoldan hakikate ulaacan umma. Sava hayalinden kimse korkmaz.
Savatan nce yiitlik yoktur; bunu bil, kfi.
Put da, sava hayaline kaplr, aklndan Rstemler gibi yiitlikler geirir.
Hamam duvarna yaplan Rstem resmine her ham kii saldrabilir.
Fakat duymadan meydana gelen bu hayal, gz nne geldi mi put kim oluyor?
81
Rstem bile ciz kalr.

Birisinin elinde krk kuruu vard. Her gece birini denize atard.
Bu suretle de nefsine iyice eziyet etmek, yavalkla onun can ekimesini uzatmak isterdi.
Mslmanlarla savaa gider, onlar dmandan yz dndrseler bile o geri dnmezdi.
Bir kere daha yaralanr, onu da balard. Belki yirmi kere bedeninde mzrak ve ok krlrd.
Bu suretle savaa savaa nihayet kuvveti bitti, yere dt.
Aknn doruluuyla doruluk makamna ulat.
"..Ve onlar ki Allah yolunda ldrlenlerdir,
o taktirde onlarn amelleri boa karlmaz."
(Allah) onlar hidayete erdirecek
ve onlarn hallerini slh edecektir.
Ve onlar,
kendilerine tarif ettii cennete dahil edecektir.
{ Muhammed Suresi 4 ,5 ,6 }
Allah'n nimetlerine kar nefisten daha kafiri (nankr) yoktur.
nsana en yakn ey ise nefs'idir. Dolaysyla nefisle cihat,
dmanla cihattan daha byk bir itir. nk insan kendi nefsiyle cihat etmedikten sonra,
dmanla cihada kamaz. Dmanla cihat gsteri, duyurmak ve kahramanlk gdsyle
yaplabilir. Nefisle cihat ise, ameller iinde oru gibi, sadece Allah'n bilebilecei gizli bir itir.

Allah'n grdn bilmiyor mu?
{ Alak 14 }
Allah'tan bakasna tapanlara (ve putlarna) svmeyin;
sonra onlar da haddi ap
dmanlk haliyle bilgisizce Allah'a sverler.
Bylece biz her mmete kendi ilerini czip gsterdik. Sonunda dnleri Rablerinedir.
Artk O ne yaptklarn kendilerine bildirecektir.
{ Enam 108 }
Bilmediini bilmeyen kimse iki cehalet sahibiyken bilmediini bilen kii,
82
tek bir cehalet sahibidir.

"Allah'n en ok gazap ettii kimse, dmanlkta ar gidendir."
{ sav }
(Hasan Hseyin efendilerimize)
Ey Abdulmuttalib oullar ! "M'minlerin emiri katledildi" diyerek
mslmanlarn kann aktmaktan, almaya kalkmaktan saknn.
Sakn, benim iin katilimden bakasn ldrmeyin. Biraz bekleyin, bakn;
ayet onun darbesinden lrsem, darbesine kar kendisine bir darbe vurun,
adam ibret verici bir ekilde eziyet ederek ldrmeyin. ldrdkten sonra,
cesedine de eziyet etmeyin. Ben, Resulullah'n yle dediini iittim:
"ldreceiniz kuduz kpek bile olsa, cesedini ibret verici bir ekle sokmaktan saknn."
{ Ali (kv) }
Ey man edenler!
Allah yolunda sefere ktnz zaman,
mmini kfirden ayrmak iin iyice aratrn.
Size selam veren kimseye,
dnya hayatnn menfaatini gzeterek,
Sen mmin deilsin
demeyin.
Allah katnda ok ganimetler var.
slma ilk nce girdiiniz zaman siz de yle idiniz.
Sonra Allah size ltufta bulundu.
Onun iin, iyice aratrn.
phesiz ki Allah, yaptklarnzdan haberdardr.
{ Nisa 94 }
Allah' unutan kimseler gibi olmayn !

Bylece Allah da onlara, kendi nefslerini unutturdu.
te onlar, onlar fask olanlardr.
{ Har 19 }
83
Hayvanlarnza, onlar yormadan gzelce binin ve (kullanmadnz zaman da) gzel bir
ekilde brakn, dinlendirin. Onlar yollardaki ve sokaklardaki konumalarnz iin
krs edinmeyin. Nice binilen hayvan vardr ki srtna binenden daha hayrldr
ve Allah Tely ondan daha ok zikretmektedir.
{ sav }
nefslerinizi temize karmayn.
O, kimin takva sahibi olduunu iyi bilendir.
{ Necm 32 }
Asl Sabr mecburiyetten deil, zzet ve Celal sahibi Allah'n
ezelde takdir etmi bulunduu
ve mahlukattan hibir kimsenin bozamayaca kaza ve kadere,
kendi gnl rzasyla uymaktr.

"..Padiahn cinsinden deilim, haa bunu iddia etmiyorum. Fakat onun tecellisiyle,
onun nuruna sahibim... Nice kiiler var ki suret, onlarn yolarn kesti. Surette kastettiler,
Allaha attlar... Ahmetin (s.a.v.) mmetler zerindeki hakkn bil, ban puta secde
etmekten, bunu bilesin diye kurtuldu. Sylersen bu puta tapmadan kurtulmann krn
syle de Tanr, seni batn putundan da kurtarsn.
O, nasl, ban putlardan kurtardysa sen de o kuvvetle gnln kurtar.."
Allah'n kazasndan raz olan kimsenin kazann gereinden de raz olmas art deildir.
Kaza Allah'n hkm ve honut olmamz emrettii eydir. Onun gerei ise
hakknda hkm verilen eydir ve dolaysyla ondan honut olmamz art deildir.
Yce ari (kanun koyucu-Hz Peygamber sav) bize kaza ve kadere raz olmamz emretmitir,
takdir edilene, hkme balanana deil.
Bu ise Hak tealay semektir, setiini deil.
unu diyemezsin: Allahn benim iin takdir ettii gnahlara raz oldum.

Kafeslerden kurtulan ruhlar, Allahya lyk ve halka rehber olan peygamberlerdir.
84
Onlarn sesleri, kafeslerin dndan ve din makamndan gelir:

Sana kurtulu yolu ancak budur, bu! Biz bu darack kafesten bununla kurtulduk.
Bu kafesten kurtulmann bundan baka aresi yok!..

Herkes dnyada olduka dert ve elemden kurtulamaz.
Sen, o dert ve elemden cez ve korku da msn; yoksa sabr- cemlde misin?
Yhd dert iinde dermn gece karanlnda gn bulanlar gibi sen de gn buldun mu?
Hasta gnln sa; yediin yrekte ya olup her da st b oldu mu?
{ Niyz-i Msr (ks) }
Hi kaynar m kazan
evre yann ate eylemeyince
{ Yunus Emre (ks) }
Ak krbayla oynuyor; bense onun elinde bir ieye benziyorum;
ieyi ayaklar altna att, krd; kimsenin aya yaraland m?
Hayr.
*
"Allah'a kulluktan baka yaklama yolu yoktur !"
Dedi ki: Yl says olarak yeryznde ne kadar kaldnz?

Dediler ki: "Bir gn ya da bir gnn biraz kadar kaldk,
sayanlara (Hesap tutan Melekler) sor."
Buyurur:
85
"Ancak az (bir sre) kaldnz, eer gerekten bilseydiniz!"

{ Mminun 112 ,113 ,114 }
Ey iman edenler!
Nefslerinizin sorumluluu, zerinizedir.
Siz hidayette iseniz,
dalletteki kimse size bir zarar veremez.
Hepinizin dn Allah'adr.
O zaman yapm olduunuz eyleri size haber verecek.
{ Maide 105 }
nsan nnden ve ardndan takip eden melekler vardr.
Allahn emriyle onu korurlar. phesiz ki, bir kavim kendi durumunu deitirmedike
Allah onlarn durumunu deitirmez. Allah, bir kavme ktlk diledi mi, artk o geri
evrilemez.
Onlar iin Allahtan baka hibir yardmc da yoktur.
{ Rad 11 }
Eer onlarn yz evirmesi sana ar geldiyse, haydi gcn yetiyorsa yerin iine (inebilecein)
bir delik,
ya da ge (kabilecein) bir merdiven ara ki onlara bir mucize getiresin!
Allah dileseydi, elbette onlar hidayet zerinde toplard.
O halde cahillerden olma!
{ Enam 35 }
Cahil insan muhali talep ederek yle der: stememeyi istiyorum.
Hlbuki insan hakikatinin (gerei olan) gerek tlepkrlk onun yle demesini gerektirir:
Senin istediini istiyorum

Allaha ortak koanlarn Allah katnda ve Resl yannda bir ahdi nasl olabilir?
Ancak Mescid-i Haramn yannda kendileriyle antlama yaptklarnz bakadr.
Bunlar size kar drst davrand srece, siz de onlara drst davrann.
nk Allah, kendine kar gelmekten saknanlar sever.
{ Tevbe 7 }
Fitne ortadan kalkp din yalnz Allah'n oluncaya kadar onlarla savan.
Eer vaz geerlerse bilin ki dmanlk ancak zalimlere kardr.
{ Bakara 193 }
86
Gemiye bindikleri zaman dini Allaha has klarak Ona dua ederler.
Onlar kurtarp karaya kard zaman ise bir de bakarsn ki, Allaha ortak kouyorlar.
{ Ankebut 65 }
O, hanginizin daha gzel amel yapacan snamak iin lm ve hayat yaratandr.
O, mutlak g sahibidir, ok balayandr.
{ Mlk 2 }
"Allah, bir kimseyi ancak gcnn yettii eyle ykml klar.
Onun kazand iyilik kendi yararna, ktlk de kendi zararnadr..."
{ Bakara 286 }
Ve Allah, sizi bir ey bilmiyor halde annelerinizin karnndan kard.
Ve sizi, iitme hassas, grme hassas ve idrak etme hassas (sahibi) kld.
Umulur ki; bylece kredersiniz.
{ Nahl 78 }
Allah ki yedi g ve yerden de onlarn benzerlerini yaratandr.

Emir bunlarn arasndan iner durur ki, Allah'n her eye g yetirdiini ve
Allah'n ilmiyle her eyi kuattn bilesiniz.
{ Talak 12 }
(O yol) gklerin ve yerin sahibi olan Allah'n yoludur.
Dikkat edin, btn iler Allah'a dner (dnmyor mu ?).
{ ura 53 }
Onlar muhtelif yorumlar hlinde aralarnda ilerini paraladlar.
Her grup kendi kabul ettikleriyle honuttur.
{ Mminun 53 }
De ki: Bize fayda ve zarar vermeyen Allah'tan baka eylere mi dua edelim?
Bizi Allah'n hidayete erdirmesinden sonra, yeryznde eytanlarn kandrp,
akn brakt, arkadalarnn da hidayet iin bize gel diye ard kimse gibi mi olalm ?
De ki: Muhakkak ki, Allah'n Hidayeti, o hidayettir ve biz lemlerin
Rabbine teslim olmakla emrolunduk.
{ Enam 71 }
87
Ey mutmain olan nefs! Dn Rabbine (Allah'tan) raz olarak ve Allah'n rzasn kazanm
olarak! Artk gir (Halk brakp, Hakka; Zatma dnen !) kullarmn arasna. Ve gir Cennetime.
{ Fecr 27, 30 }
Ey iman edenler! Siz kendinizi dzeltin.
Siz doru yolda olursanz, yoldan sapan kimse size zarar veremez.
Hepinizin dn Allahadr. O zaman Allah, size yaptklarnz haber verecektir.
{ Maide 105 }
yleyse sen yzn Allah' birleyen (bir hanif) olarak, Allah'n ftratna evir ki
O insanlar bu (ftrat) zere yaratmtr. Allah'n yarat iin hi bir deitirme yoktur.
te dimdik ayakta duran din (budur).
Ancak insanlarn ou bilmezler.
{ Rum 30 }
Yoksa sarlara sen mi iittireceksin?
Veya krleri ve apak dallette olanlar sen mi hidayete erdireceksin?
{ Zuhruf 40 }
Ben, Muafa bin mrn'dan iittim O da Sfyn- Sevr'den yle dediini iitmi;
insanlar memnun etmek, ulalamayan gayedir.
{ Bir-i Hafi (ks) }
Resulllah S.A.V. Efendimiz yle buyurdu:

- Mana yolunda ki seferinize devam ediniz,
zira ferdiyet makamna varanlar, msabakay kazandlar.

Ey Irak halk! Benim gnlm sizden soudu. Babam Ali'nin salnda bunca muhalefetler
ettiniz, bir gn onu gamsz brakmadnz. Nihayet babam ldrdnz.
Bana da bunca zahmet verdiniz; zerime hcum eylediniz; beni yaraladnz.
Henz yaram iyilemedi. Malm yamaladnz. Ey Irak halk! Eer siz Ehli beyt'i
peygambere eza kldnzsa da Allah hyanette bizimle sizin aranzda hakim ve kafidir.
u halde ben Muaviye'ye biat ettim. Sizin biatnzdan bizar oldum.
88
{ Hasan (ra) }
Sizin aklnza ok eyler gelir. Aleyhimde her trl sz sylediniz. Sanki aramzda bir
dmanlk vardr. Beni hi istemezsiniz. Her eyimi dilinize dolar, sayar dkersiniz. erefim
aranzda sanki pay edilmitir. Her biriniz bir yerimi yrtar oldunuz. Ama unutmayn, o eref
benim deildir. Sahibi byktr. Zaten varlmda hi bir eye sahip olmadm. Eer varlm
olsayd, hepsini size vermekten ekinmezdim. Elinize aldnz eyleri toplamak da benim iin
imknszdr. Siz de bunu biliyorsunuz. Her eit eyleri sylemektesiniz; buna karlk size bir
i etmek haddim deil. Niin bu dmanlnz?
Size yalnz t vermekteyim. Onu da Allah iin yapmaktaym. Kuvvetim O'nundur.
tlerimi dinlerseniz, sizin iin iyi olur. Benim iin olacak olmu demektir.

yet Allah dileseydi, irk koamazlard. Seni onlarn zerine muhafz yapmadk.
Sen, onlara vekil de deilsin.
{ Enam 107 }
phesiz sen sevdiin kimseyi doru yola iletemezsin.
Fakat Allah, diledii kimseyi doru yola eritirir.
O, doru yola gelecekleri daha iyi bilir.
{ Kassas 56 }
Gklerin ve yerin gayb Allah'ndr, btn iler O'na dndrlr;
yleyse O'na kulluk edin ve O'na tevekkl edin.
Senin Rabbin yaptklarnzdan habersiz deildir.
{ Hud 123 }
Mminler ancak o kimselerdir ki, Allah anld zaman yrekleri rperir.
O'nun ayetleri okunduunda imanlarn arttrr ve yalnzca Rablerine tevekkl ederler.
{ Enfal 2 }
Eer onlar yz evirirlerse, de ki: "Bana Allah yeter. O'ndan baka ilah yoktur.
Ben O'na tevekkl ettim ve byk arn Rabbi O'dur."
{ Tevbe 129 }
Bylece biz seni, kendisinden nce nice mmetler gelip-gemi olan bir mmete
(eli olarak) gnderdik; sana vahyettiklerimizi onlara okuyasn diye.
Oysa onlar Rahman'a nankrlk ediyorlar. De ki: "O, benim Rabbimdir,
O'ndan baka ilah yoktur. Ben O'na tevekkl ettim ve son dn O'nadr."
89
{ Ra'd 30 }
Eer azmedersen artk Allah'a tevekkl et.
phesiz Allah, tevekkl edenleri sever.
{ Al-i mran 159 }
Andolsun, biz sizi biraz korku, alk ve bir para mallardan, canlardan
ve rnlerden eksiltmekle imtihan edeceiz. Sabr gsterenleri mjdele.
{ Bakara Suresi 155 }
Yeryznde olan ve sizin nefislerinizde meydana gelen herhangi bir musibet yoktur ki,
Biz onu yaratmadan nce, bir kitapta (yazl) olmasn. phesiz bu, Allah'a gre pek kolaydr.
yle ki, elinizden kana kar znt duymayasnz ve size verdikleri dolaysyla
sevinip-marmayasnz. Allah, byklk taslayp bbrleneni sevmez.
{ Hadid Suresi 22-23 }
Birey hakknda ihtilfa derseniz,
artk onun hkm Allah'a aittir.
te bu Allah,
benim Rabbimdir.
O'na tevekkl ettim.
Ve O'na ynelirim.
{ ura 10 }
Ey mutmain olan nefs! Dn Rabbine (Allah'tan) raz olarak ve Allah'n rzasn kazanm
olarak! Artk gir (Halk brakp, Hakka; Zatma dnen !) kullarmn arasna. Ve gir Cennetime.
{ Fecr 27-30 }
Allah'm ancak seninle sabaha erdik, ancak seninle akama vardk. Ancak seninle yaar ve
ancak seninle lrz. Diriltmek de sana mahsustur. Var ancak sanadr.
{ sav }
Seni senin iin seven herkese gven. nk bu , sahih bir sevgidir. Allah'n kullarn sevmesi
de bu kabildendir. Onlar kendileri iin seviyor, kendisi iin deil.
90

Senden istifade ettii eyden dolay seninle arkadalk edene itibar etme.
nk bu arkadalk senden umduu eyi elde ettikten sonra biter.
Bazen ayrlmak istediinde nimete kar nankrlk dahi edebilir. Ondan sakn.
Allah iin seninle arkadalk edene gven, itibar et. Allah iin arkadalk ettiinin belirtisi
sana nasihat etmesi ve akland zaman hakk kabul etmesidir. ayet kabal varsa dahi ,
bunun, ona veya sana mutlaka bir faydas vardr.

...Ya Rabb, beni bala [gafr]!.. Yani, beni rt; ve benden dolay rt!
Ve senin, Allahn kadrini hakkyla bilmediler [Enam Suresi, 6/91]
sznde kadrin bilinmedii gibi, benim de makamm ve kadrim bilinmesin!
..Ve ana-babam da rt.. ki ben onlarn sonucuyum; ve onlar akl ve tabiattr ..
Ve benim evime.. yani kalbime ..giren kimseyi de mmin olarak rt..
yani nefslerin ieriden syledikleri olan kalbime gelen
ilahi haberleri tasdik edici olarak gireni rt. Ve akllar olan ..mmin erkekleri..
ve nefsler olan ..mmin kadnlar.. da rt.
Ve karanlk rtlerin arkasnda gizlenen ve gayb ehli olan
..zalimlerin ancak helakn artr...

Sana eziyet verenle asla megul olma, Allah'la mesgul ol, O onu senden uzaklatrr.
Nitekim onu sana tahrik eden de O'dur, ta ki davandaki samimiyetin anlalsn.
Bu konuda halkn ekseriyeti hataya dm ve kendilerine eziyet edenlerin skntlaryla
uramlar, boylece hem eziyet srp gitmi, hem de buna gnah eklenmitir.
ayet Allah'a rucu etselerdi, O bunu kendilerinden giderir, ilerinde onlara kifayet ederdi.
{ eyh Kasm el Hassasi (ks) }
Allah indirilmi eriat seti.
Bunun nedeni, onda ahiret hayatn ve dnya yararlarn genel anlamda iermesidir.
Dnya hayatndaki iyiliin sreklilii iin konulmu akli yasalar ise
Allah'a yaklamay salayc zelliklerden yoksundur.

Allah'n kullar arasnda uygulanacak hkmleri ve eriat tatbik etmek zere peygamberleri
91
nlerine geirip vekil ve halife atad imamlar da vardr. Bunlar, iki ksma ayrlr: Bir ksm
Hakk'a uyarak adil davranr ve kendileri iin belirlenmi eriat amazken dier ksm
gnderilen eriat kabul etmekle birlikte Hakk'n onlar davet ettii kullanm yerlerine
uymazlar. Bunun yerine Hakk'tan yz evirirler. Bu imamlar, (eriat Kabul ettikleri iin) adil
ve (ve gereine uymadklar iin) zalim olduklarn bilirler. Byle insanlar, d grn
itibaryla, 'galip gelen' ve 'tartan' kimselerdir. Allah ise belki dnerler ve tvbe ederler diye
kendilerine mhlet verir. Bu mhlet vaktinde eriatta belirlenmi hakikate kar galibiyet
onlaraym gibi grnr. Sz konusu hakikat, Allah'n halife kldklarnda grmekde raz
olduu hakikattir.
Bazen de eriattaki hak ve hakikat onlara galip gelir. Bu durum, byle bir yneticinin
karsna hakka ve doru yola aran bir kavgacnn bulunmasyla gerekleir.

Gruplarn her biri tekisinin mezhebinin batl olduunu sylerken uluhiyet her ikisinin de
isabetli olduuna hkmetmektedir. Bu gruplarn ihtilaf etmelerinin sebebi, dnce
erevesine hapsolmu olmalar, akln snrlarnn dndaki makamlara, yani Velayet ve
Nbuvet alanlarna tanamamalardr.

"Eer Rabbin dileseydi, insanlar tek bir toplum klard.
Fakat onlar bir trl ihtilaftan kurtulamazlar."
{ Hud 118 }
l iken dirilttiimiz ve insanlar arasnda onunla yryecei nur verdiimiz kimse,
karanlklar iinde olup, ondan kamayacak kimse gibi midir?
Bylece kfirlere, yapm olduklar eyler ssl gsterildi.
{ Enam 122 }
Doruluk kendisinde bilfiil var olmadka insan 'sadk' adn alamaz. Bilfiil var olduunda ise,
onun iin 'zevk' haline gelir ve sadk olmas da onun doruluk halidir. Allah es-Sadk diye
isimlendirilmi, bu nedenle onlara sorar: Acaba onlarn doruluklar Allah'n es-Sadk diye
isimlendirilmesini salayan ilahi nitelik midir, deil midir? yle ise, bu kez, (bu ismin gerei
olan) hkmleri bilfiil uygulamalarn ister. Bu durumda (doruluk g anlamna geldii iin),
hibir ey doru iken onlar yenemez ve onlara kar koyamaz. Bylelikle Allah 'onlarn
duymas ve grmesi olduu kadar' doruluklar haline de gelir.
92
Ki iliki ayndr. Bu makam, salamca oturtulmaz ve bu hal insandan meydana gelmezse,

ilahi bir nitelik olan doruluk burada bulunmaz.

Bilin ki, insan herkese iyilik yapsa da yalnzca tavuuna ktlk yapsa yine iyilerden olamaz.
{ Fudayl Bin yaz (ks) }
Denildiine gre drt melek hergn kendi aralarnda karlkl olarak konuuyorlard.
Biri: "Keke u yaratklar yaratlmam olsayd."
Dieri: "Keke onlar yaratldklar zaman neden yaratlm olduklarn bilmi olsalard."
Bir dieri: "Keke onlar neden yaratldklarn bildiklerinde bildikleriyle amel etselerdi."
Drdncs de: "Keke onlar bildikleriyle amel etmedikleri zaman yaptklarndan dolay
tevbe etselerdi." der..
Bunun zerine de Hak Tel da onlara, kullar kendileri iin deil, kendisine ibadet etmeleri
ve O'nu birlemeleri iin yarattn aklad.
{ bn Ataullah el-skender (ks) }
Dvan mnandan iyi, mnan dvandan gzel;
can, yzn sana tutmutur, dualar kblesisin Sen.
Cemaat vardr, dnya ile hiret arasnda dner. Cemaat vardr,
cennetle cehennem arasnda kalr. Cemaat vardr, yaratlanla Yaratc arasnda kendisini
kaybeder. Zhidlik hlinde isen dnya ile hiret, korku sahibi isen cennetle cehennem,
irfan sahibi isen yaratlanla Yaratc arasndasn.
Bir defa Hakk'a dner, sonra kullara bakarsn.

Hafz Ebu Nuaymn Delailn-Nbvve kitabnda zikrettii bir rivayette Cebrail, Hz.
Peygamberi alm ve onu iinde ku yuvas gibi bir eyin bulunduu bir aaca gtrm.
Birinde Peygamber, dierinde ise Cebrail oturmu. Yakn semaya ulatklarnda ise ikisine
birden Refrefin grnts yakut ve inci olarak sarkm. Cebrail baylm, Peygamber ise
bulunduu halde kalm ve hali deimemi. Hz. Peygamber,
bilgide Cebrailin benden stnln rendim demitir. nk Cebrail, grdn
anlam, ben ise onu bilmiyordum. yleyse Cebrailin kalbinde meydana gelen azamet,
93
kendisine bakt eyin bilgisinden kaynakland. Cebrailin kalbi bu azamet zelliiyle

nitelenen eydir. yleyse Azamet grnenin deil grenin halidir. Grlenin hali olsayd,
kendisini gren herkes onu yceltirdi. Halbuki i byle deildir.
Sahih bir hadiste yle denilir: Kyamet gn, ilerinde mnafklar da bulunduu halde Allah
bu mmete tecelli eder ve Ben sizin rabbinizim der. Onlar bundan kanr ve kendisine sayg
gstermez, kendisini tanmadklar iin Onu inkr ederler. Onlarn bildii alamete gre tecelli
ettiinde ise, kalplerinde Onun byklk ve heybetini bulurlar. Bu nedenle Azamet benim
rtmdr ifadesi hakknda, azametin kendisini bilenlerin akllarna giydirilen rt olduunu
syledik. Allah onu bir rt (rida) yapt, fakat elbise saymad. nk rtnn tek nicelii
varken elbise farkl niceliklerden oluur ve -gmlek gibi- birbirine eklenir. zar da ridaya
benzer. Burada alvar dememitir. alvar, ekli farkl ve bileik bir elbiseye gre mutlak
birlie daha yakndr.

"..hkmdar sradan bir insan suretinde insanlarn arasnda arda pazarda yrdnde,
insanlar hkmdar olduunu bilmediklerinde ilerinde sayg duygusu uyanmaz. Hkmdar
tanyan biri onunla karlatnda, hkmdara sayg ve onun deerini bilme duygusu iini
kaplar. Bu durumda ona etki eden ey hkmdar hakkndaki bilgisidir. Bu nedenle
hkmdara sayg gsterir, karsnda edepli davranr ve karsnda eilir. O insan tanyp
hkmdara yaknln bilenler ise onun ancak bir hkmdar karsnda byle saygl bir
davran sergileyeceini bildikleri iin, o kiinin hkmdar olduunu anlarlar. Bu durumda
btn gzler kendisine ynelir, sesler kslr, hkmdara yer alr ve onu grmek ve hrmet
etmek zere birbirleriyle yarrlar. Acaba bu etkiyi onlarda meydana getiren ey hkmdar
hakkndaki bilgiden baka bir ey midir? Hlbuki daha nce grm olduklar suretiyle
hkmdara sayg gstermemilerdi. nk o esnada hkmdar olduunu bilmiyorlard.
Hkmdarn hkmdar olmas, onun suretinden baka bir eydir. Hkmdarlk kendisine biat
etmi insanlar zerinde hkm sahibi olmasn salayan nispi bir mertebe ve rtbedir.."

Firavun adamlarna: Musay gryorsunuz ya, sizin dininizi bozacak diyor.
Hz. Ebubekir gittii evde namaz klarken alyormu. Ev sahibi gelmi demi ki:
Burada namaz klma ve alama, ocuklarmn ahlak bozulur.
u dnya ezelden ezele kalm, mptezelden mptezele,
sanma padiahm bu dnya dzele, meer ki Mehdi ka.
Bu sz syleyen zat erif, Sultan Ahmet Firuz Aa Camiinde yatyor.
94
{ Gnenli Mehmet Efendi (ks) }

imdi sen de Rabbinin keremine bak ki biz hir zamanda geldik.
Zamanlardan sonuncusu, ilk devirlerden daha stndr.
Hadste Ahirnes Sbikun denmektedir.
Bizleri gemiteki iyilere kat. Onlara verdiini bize de nasip et.
Onlara zatn vermitin; bize de ver!
min

Amcamz Ebu Mslim el-Havlani onlarn byklerindendi. Geceleyin kalkar,
uykusu geldiinde yannda bulunan bir sopayla vurduu ayaklarna yle derdi:
'Bineimden daha ok sizi dvmek lazm! Muhammed'in ashab,
Muhammed sayesinde bizi getiklerini mi zanneder? Vallahi
kendilerinden sonra da adamlar geldiini renmeleri iin onlarla yaracam.'
Onlardan byk bir grupla karlatk ve kitaplarmzda zikrettik.
Onlarn hallerinden kitaplara smayacak eyler grdk.

Ad san bilinmeyen silik bir kii olmaktan ayrlma.

Dnya'nn nn, erefini, mevkiini ben yle anlayp kavradm ki;
senin kapnda kul kle olmak, btn Dnya'ya sultan olmaktan daha byk bir mutluluktur.
{ Sleyman Tevfik (ks) }

Kfr olsa da, mn olsa da, her dilek,
Dost'a kavumaa engel olurlar hep!
95
rfan sahibi olmaya bak.

Marifet lemine geen insan, Hakkn yaknlk bayra altnda bulunur; ilmi ve srr,
Onun kaza ve kaderinde deveran eyler. Gsz durumda kendi hareketi olmadan
ileri evrilir, hareketi olmadan hareket ettirilir. Kendi istei olmadan skna erdirilir.
Hulsa o kul, haklarnda: Biz onlar saa ve sola eviririz. (el-Kehf, 18/18)
Buyrulan zmreye dhil olur. O kullarda bir acizlik olunca, hemen hareket kudreti verilir.
Hareket kudretle olur. Gszlk annda teslim olmak ve sessiz durmak icap eder;
Hakkn kudreti o zaman yetiir. Varln varsa hareket edersin; yoksa skna gmlr
beklersin. Beklemen de olmaz. Hkmde hareket vardr; bilgide ise sessizlik

O (CC) btn emellerin nihayetidir. Btn iler Ona (CC) dner.

Sadk sevgi sahibi, herhangi bir eye sahip olmaz. Her eyini sevgilisine brakr.
Sevgi ve dnyalk toplamak, bunlarn ikisi, bir kalbe smaz. Hak Tely seven de byle olur.
Mademki yalnz Onun sevgisini kalbinde tayor, o halde nefsini, maln, sonunu,
Ona brakr, ne kendisine ne de bakasna setii bir ey olur. man sahibi bilir ki,
kendisinin ve bakasnn sahibi Allahtr. O hlde ne ister?
Bir ey yaplacaksa Hak Tel en iyisini yapar...

Biz mest olmuuz; bamz dnmede, bakalarnn yaptklar ilerle bizim ilgimiz yok.
Dnya alt st olsa, yaklsa, yklsa umurumuzda deil.
...
Yeter ki senin akn kaybetmeyelim. Yeter ki senin akn ebed olsun!
Ey sfatlar beliren, zat can gibi gizli olan,
zatna and olsun ki btn dileim,
btn isteim
ancak Sensin benim.
96
*
Sfiler hirete nisbetle akll,
dnyya nisbetle delidirler.
Kalp asndan akll,
nefis asndan delidirler.
Onlar hakir grmeyin.
Onlara eziyet etmeyin.
Onlara zulmetmeyin.
Onlara yardm eden
onlardandr.
M'minin zaferi ge gelir.

M'min,
kendisine zulmedeni yere sermedike,
ona kar zafer kazanmadka,
onun cenzesini, malnn talan edildiini,
mevksinin dmanlarnn eline getigini,
yasaklarnn ciz olduunu grmedike
lmez..
*
"..Allah, emir ruhuyla kendisine izafe ettii ruhu ayrt etmi, emir ruhunu destekleme ruhu
yapm, ("..Onlarn kalplerinin iine mn yazd. Ve onlar, Kendinden bir ruh ile destekledi.."
Mcadele 22") kendisine izafe ettii ruhu ( "..Onu dzenleyip iine ruhumdan flediim
zaman.." Hicr 29 ) doaya flenen Hakkn kelimesinden ibaret ruhun varlk sebebi yapmtr.
Bylece ocuun babasna duyduu sevgi gibi sevgi duymutur..."
97

Allah ve Onun Resl iin nasihat (t) verdikleri (sadk kaldklar) taktirde
zayf ve gsz olanlarn ve hasta olanlarn ve infk edecek (verecek) bir ey bulamayanlarn
da
zerinde bir gnah yoktur. Muhsinlerin zerine (aleyhlerinde) bir yol yoktur.
Ve Allah; Gafurdur (mafiret eden), Rahmdir (rahmet nuru gnderendir).
{ Tevbe 91 }
Btn Alemle oturan -alemin kendisi farknda deilken- Hak'tr.
Sradan insanlarn -mmin olduklarnda- bu konuda bilebilecekleri nihai ey,
Allah'n kendileriyle beraber olduunu bilmelerinden ibarettir. Fayda
insann Allah'n kendisiyle birlikte olduunu bilmesinde deil,
kendisinin Allah ile birlikte olduunu bilmesindedir.
Gerekte de durum yledir. O halde her kim Hak ile olursa,
Hakk' mahede etmesi kanlmazdr. Kim O'nu mahede ederse,
onda bilgi meydana gelir ki, ilahi ihsan bu demektir:

Akn i damlasndan insan topra kil haline geldi.
Cihanda bylece yzlerce fitne ve bunalm ortaya kt.
Ruhun damarna, yzlerce ak neteri (bisturi) vuruldu.
Alnan kandan bir damla damtld ve adna gnl dendi.
Zikir, zikrettii Zattan bakasn tamamen unutmaktadr. Daha dorusu Zikir,
El Malik'i ceseden ve ruhen talep etmektir. Zikir ok byk bir ihsandr m'minlere.

katre asl olan denize kavutu mu
gnein hararetinden de kurtulur, yelden, topraktan da.
zahiri, denizde yok olur ama zt yok olmaz, ebedileir iyileir.
kendine gel ey katre da piman olmakszn varln ver.
ver de bir katreye karlk usuz bucaksz denizi bul.
kendine gel ey katre de bu erefi bul, denizin avucuna d,
o avuta telef olmaktan emin ol.
byle bir devlet, kimin eline dmtr
98
bir deniz bir katreyi dilemekte istemekte

Allah hakk iin, Allah hakk iin abuk sat ve satn al.
bir katreyi ver, incilerle dolu denizi elde et.
Allah hakk iin, Allah hakk iin hi geciktirme.
bu sz, ltuf denizinden gelmede
ltuf bile bu ltuf iinde kaybolur
imdi iinde bir k elde etmelisin ki u ikil yknden kurtulasn,
emin olasn, iinde byle k bulunan kiinin gnlnde, beylik, vezirlik gibi
dnyyla ilgili dnceler parlasa bile bir imek gibi akp geiverir.
Hani dnya ehlinin gnlnde de Tanr korkusu, erenlerin lemini zleyi gibi
grnmeyen dnyyla ilgili dnceler parlasa bile bir imek gibidir bunlar, akar-gider.
Tanr ehli olanlarsa tmden Tanrya vermilerdir kendilerini;
Tanrya tutmulardr yzlerini; Tanryla oyalanrlar; Tanrya dalm-gitmitir onlar.
Dnya hevesleri, erkeklii kalmam adamdaki istek, gibi bir yz gsterir,
fakat durmaz, geer-gider. Dnya ehli de ahret hallerinde tam bunun tersinedir.
Gnl yolu korkun bir lden geer;
yrekli bir er, erkek bir Rstem olmayan kii nerden varacak oraya?
Oraya varacak kiinin gnl, dman ykan, bedenini besleyen bir gnl olmamal;
kendini ykp alt eden, Sevgiliye k olan bir gnl olmal.
Her eyine dman olmadka, btn aza ve cevarihlerine aykr olmadka, varlndan,
duruundan, kalkndan, gznden, kulandan, elinden, dilinden, iinden, gcnden,
aklndan, fikrinden ve sana ruh verilmeden nce sende olanlardan, ruh verildikten sonra
sende meydana gelenlerden ayrlmadka ruhanilerin zmresine katlamazsn. nk
bunlarn hepsi Rabbinle senin aranda perdedir.
Srf ruh, srrn srr, gaybn gayb olduun;
sr leminde her eye farkl olduun, hepsini dman, perde ve karanlk grdn zaman
srlara ve lednni ilimlere mazhar olursun.
99

Bilmelisin ki, lem ancak Allah karsnda yoksul ve hor olabilir.
yleyse Allah'tan bakasnn karsnda zelilleen ve bakasna muhta olan,
ona bel balayan ve ona eilen herkes, putperesttir. Muhta olunan ise, put (vesen)
diye isimlendirilirken, muhta olan, onu ilah diye adlandrr. Putlarn en grnmezi,
heva, arzu gc iken en kesifi, tatr. (Putlar latiftik ve kesiflikte) bu ikisinin arasnda sralanr.
Bu nedenle mrikler, ilahlnda lah' birlemeye davet edildiklerinde yle demilerdir:
''Bu tuhaf bir itir." ...

45.
MECLS
Bu konuma
sabah zeri medresede yapld.
Konuma
tarihi: Hicr 16 Recep 545, Mild 1150.
Raslullah
(s.a.v) Efendimiz yle buyurdu:
Bir
kimse ki, kendi gibi yaratlma dayanr, o melundur.
Melun:
Lanete uram, herkesin nefretini celbeden kimse,
demektir.
**
*
Hayret. ou kimseler, bu lanet halkasna takld, hayret. Halkn ou ayn yolda. Allah'a
dayanan, bir tane denecek kadar az. Bir kimse, Allah'a dayanrsa kopmaz halkaya yapm
olur. Her kim ki, kendi gibi bir yaratlma dayanr, o elini suya ak daldrp kapal eken
gibidir ki, eline bir ey girmez. Yazk sana, kullar sana ne kadar yardm edebilir? Onlar yardm
edecek olsa, bir, iki, gn, bir ay, bir sene veya iki sene yardm eder. O da dnyada. hirete
gidince hepsi senden yz evirir. Sana, Hak'la sohbet gerekir. Btn ilerini O'na smarla. O,
senden yz evirmez, dnya ve hirete dair ihtiyacn vermekten imtina etmez. Allah' tevhid
etmi olan bir iman sahibi iin ana, baba, ev halk, dost, dman, mal, hret ve herhangi bir
100
eye gvenmek yoktur; onun iin cmle eya yoklua gmldr. Bu hli benliine sindiren
zt, Hakk'a dayanr ve O'nun iyiliine gvenir. Ey altnna ve gmne gvenen, yaknda
onlar elinden kacak, sana cezas kalacak. Onlar harcadn yerler sorulacak. Onlar vaktiyle
bakasnn elindeydi, sonra sana geldi. Sebebi, onlar Hak yola sarf edesin; Mevl'nn yolunda
sana yardmc olsunlar. Hlbuki sen, onlar zne put kldn.

"Kaytszlk mertebesine yetiemeyen kimse, kaytl ve snrl bir Hakk tasavvuruna ular.
Bu durumda, kendisinin var ettii bir Yaratc'ya itibar etmi olur."

"..Onlarn anlmasyla inen rahmet ise iliklerde mahede edilir ve etkileri de darlardan
zuhur eder. Bu rahmet, onlarn ailelerinden ve memleketlerinden ayrlmalar; sahillerde,
llerde, yollarda ve vadi ilerinde, dalarda ve tepelerde yaamalar; dnya ve dnya ile
ilgili haberlerle ilikilerini kesmeleri sebebiyle; onlar anldklarnda, haberleri aktarldnda;
Allah ile olan halleri, sylemeleriyle, nsiyetleriyle ve halvetleriyle kantlandnda; insann
iinde hissettii incelik ve gnl krkldr. te bu anma esnasnda, dinleyenlerin
gnllerinde Rablerine kar bir hasret duyulur, ns yaygsnda, Onunla sylemenin ve
Onunla tek kalmann lezzeti hissedilir. Allahn onlar iin semi olduu gzel hallere ulama
arzusuyla; alamaktan gzleri yaarr ve bu kutsal ve esiz zelliklerin kalplerinde tecelli
etmesine sevinirler. te bunlarn hepsi, onlar anldklarnda Allah katndan gnllere
indirilmi olan rahmettir.."

Alayamyorsan, niin alayamyorum diye ala.

mitsizlik denizine dalar da kendinden midini kesersen
bu denizden inci mi, mercan m elde ederek ba gsterirsin.
Sret tlsmn kr da can gzn a, a da gr;
kudretim, saltanatm, douyu da tutmu, baty da.
Can gzn atn m grrsn ki gayb sksi gelmi, sana selm vermede;
ahdimi tutmu, arap kadehini sunuyor.
101
Dn sevgilimin hayali, gnln evresinde dnp dolayordu.

eri gir de dedim, yznn nuruyla iimi, i lemimi aydnlat.
Ey padiahlar padiah, ey benim sultanm, sultanlarmn sultan benim,
ey akl banda olan canm atelere atanm.
Ey baharyla mrm yeerten, benim canm da ettiim ilere arp kald, herkesin can da.
Ey gkyznde meleklerin can, ey denizlerde balklarn tespihi,
her gzellikte, her gzel yzde senden bir tat, bir tuz var.
Her ulunun ulusu sensin, her peygamberin delili sen.
Hem hkm yrtrsn, hem adalet sssn,
hem benim aresiz derdime aresin sen.
"..Kul, tati sayesinde cennete,

taatindeki edebi sayesinde Allah Teala'ya ular."
{ Abu Ali ed-Dakkak (ks) }
Hi kimse kendi ameliyle cennete girmez.

Sen de mi ya Resulallah! dediklerinde de,
Evet ben de; meer ki Rabbim beni rahmetinin kucana alm olsun.
{ sav }
Arifin bak, gr, Allah'adr, zhidinse kendi meline;
Zahit, ne yapaym der; rifse, bakalm, Allah ne yapacak der;
O, kendini unutmutur, hatt varl kalmamtr;
Allah'da yok olup gitmitir,
Arifin dilei, gayreti, Rabbinedir;
Zhidinse nefsine,

O ahslarn dorulukta derin izleri vardr.
Onlar Himmet vastasyla ldrrler.
Himmet doruluk demektir.
102
"..kendini mstani gren kimse..

Sen ona ilgi gsteriyorsun!"
{ Abese 5 , 6 }
"..A'ma'da idi.."
{ sav }
"El An yledir."
{ Ali (kv) }
"te siz (m'minler) bylesiniz, siz onlar seversiniz.."
{ Ali mran 119 }
"..hangi tarafa dnerseniz dnn, Allahn Vechi (Zat) ite oradadr.."
{ Bakara 115 }
"..Onlar grdnde bedenleri (grnleri) houna gider.
Konuurlarsa, szlerini dinlersin.."
{ Munafkun 4 }
Gz amad ve snr amad.
{ Necm 17 }
"Yaradlan severiz Yaradandan tr."
{ Yunus Emre (ks) }
Sabah akam, Onun Vechi'ni (Zatn) isteyerek Rabbine dua edenlerle beraber nefsini sabrl
tut. Dnya hayatnn ziynetini dileyerek gzn onlardan evirme! Kalbini zikrimizden gfil
kldmz ve hevasna (heveslerine) tb olan kimselere, iinde haddi am olanlara itaat
etme!
{ Kehf 28 }
Onlar tek bana kaldklarnda, alayanlardandrlar. Kendileriyle iliki kurulduunda ise,
103
son derece utanga olduklar grlr. renildiklerinde (konutuklarnda),

hikmet ehli olduklar anlalr. Kendilerine bir ey sorulduunda,
ilim ehli olduklar fark edilir. Cehaletle kmsendiklerinde,
tepkileri hilim erbabnnki gibidir.
Onlar fark ettiinde, sanki utancndan ieri kaan bakirelermi gibi olduklarn sanrsn.
Onlarn gnllerindeki mahabbet, zerlerinde nurun parldad suretlerin gzellii ile
harekete gemektedir. Kalplerinin zeri aldnda, onlarn kalplerinin yumuak ve krk,
zikirle nurlu, sevgili ile sylemekle mamur olduunu grrsn. Kalplerini Ondan gayrsyla
megul etmezler. Ondan bakasnn etrafnda da dolamazlar. Allah mahabbeti, sadrlarn
doldurduundan, Ondan bakalarnn ve ns ehli olmayanlarn kelamna itahlar yoktur.
nk, Allah ile sylemede gerek lezzet vardr.
Gerek ve sdk kardeler, hayl, vekarl, veral, takval, marifet ehli ve dindar olanlar;
vadileri, llerde kaybolmadan amlar, hibir zaman Haktan ayrlmadan,
yaygn ahlaki bozulma ve rmeye sabrla gs germiler, ve batl karsnda daima Hakka
snmlardr. Ve onlara delili (el-hucce) Hak aklam ve gerek yolu da O gstermitir.
Bylece onlar, tehlikeli yollar reddetmiler ve yollarn en iyisine suluk etmilerdir.
Yryznn direkleri (el-Evtd) ite bunlardr. Onlarn (varl ve dualar) sebebiyle,
ilahi balar datlr, (maddi-manevi) fetihler olur, (yamur ve rahmet) bulutlar oluur,
(yeryzndeki) azab kalkar ve tm mahlkat (yaam nedeni olan) suya kavuur.
Allahn rahmeti hem bizlerin hem de onlarn zerine olsun!

Binlerce kez ahdettim, deliliin ban kamayaym dedim;
senin yznden ahdimden dndm; gene seninle karara geldim.
Fazlasn elde etmek iin mide dtm;
ekinciyim, gideyim, buday alaym da ekeyim dedim.
Dnya ilerinin balanp zlmesi gayb eliyle olur;
i byleyken ne tamahlara dtm; sen syle, ne ilere giritim.
Kaza, kader byk altndan glmek, adam maskaraya almak istedi mi,
topal kpee haydi der, u avma yeti.
Fakat acd m da adama otur der, dileini benim dileime tapr,
vazge istekten, dilekten.
104
Avlanmak gerekse, sana gzel mi gzel bir av benden

btn can avlarn sana sa olarak saarm.
Ne tuzamdan usan gelir sana, ne kadehimde vebal vardr;
ne de bana eit bir gzel bulunur ei, rnei olmayan bir dostum ben.
Sus, daha sylersem, onu bir ho versem
gnl gvercinim ilk uuunda oraya varr.
Tebrizli emseddin, yldzn parlamasna sebep oldu;
gne gibi yz, yeil damn ycesinde parlayp duruyor.
Bir adam Raslullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e gelerek: 'vah benim gnahlarma,
vah gnahlarmdan dolay bama geleceklere..' diyerek halinden ikayet etti.
Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem:
'u cmleyi syle' buyurdular. Adam syledi, bir daha syle, bir daha syle' buyurarak
3 kez tekrar ettirdiler. Adam tekrar etti. Bunun zerine Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem:
"Kalk, gnahlarn baland" buyurdular."
O istifar cmlesi yledir:
"Allahmme mafiratke evsau min znb, ve rahmetke erc 'indi min 'amel"
"Allah'm, Senin afvn benim gnahlarmdan ok daha genitir.
Rahmetin ise benim iin amelimden ok daha mit vericidir"
{ sav }
Gnl penceremden bir bak, gne gibi bir vur oraya da gk,
o ayn vefas yok demesin.
Boyum yay gibi bkld gamdan, onun iin eri br anlattm,
fakat senin aknda ok gibi dosdoruyum, ite budur doru sz.
Allah yle ok zikredin ki, t -insanlar- size mecnun/deli desinler.
105
{ sav }
Doruluk, can vermektir. Kendinize gelin de bu hususta ileri gein. Kur'an'dan
"Erler vardr ki Allah ile ettikleri ahdi bozmadlar, ahitlerine dorulukla sarldlar"
yetini okuyun!
Madem ki bu beden, ruha bir alettir,
u halde bu hakiki lm deildir.
Nice ham kiiler vardr ki grnte kanlarn dktler.
Fakat nefisleri diri olarak o tarafa kat.
Aleti krld ama yol kesen diri kald. Bindii at kanlar sat ama nefis diri.
At ld, yolu almad. Ancak ham, kt, perian bir halde kalakald.
Her kan dken ehit olsayd ldrlen kfir de kutlu bir ehit saylrd.
Nice ehit olmu gvenilir kiiler de vardr ki dnyada lrler,
ehit olmulardr, fakat diri gibi yrr gezerler.
"..lmden korkan kimse, ondan kurtulamaz;

hayat seven ise, ebedi yaay elde edemez."
{ Ali (kv) }
Halk Allahn izni ile brak, yine Onun emri ile arzularndan ge.
Bir ayet-i Kerimede yle buyrulur:
- Eer inanyorsanz, Allaha gvenin....
Kendini Allahn fiiline, iradesine terket. Saydklarmz yaparsan,
ilahi emirlere bir kab olursun.
Halk brakmak; onlarn elinde hibir iyilik veya ktlk olmadna ve
olamayacana inanmakla olur. Btn kuvveti Allahtan grp,
halkn elinde mevcut olan bir ey grmeden Allahn kudretini tasdik etmekle mmkn olur.
Kendini brakmana gelince:
Hakk'a teslim olman ve sebepleri bir yana atmanla olabilir.
Kendinden hibir hareket grme, gcne kuvvetine marur olma.
Bu halinde kendini hor grp, znden nefret etme.
106
Hakka teslim ol;

Onun emirlerine gre hareket et. unu iyi bil ki, her eyi evvel ahir yapan Allahtr...
Sen ana karnnda bilinmez bir nesne iken, O besledi ve bu aleme getirdi.
Ve yine sen, beikte her eyden habersiz yatarken esirgeyen O oldu.
te o eski hallerini dn ve Hakka gven.

Cahil ba gz ile bakar. Akll kii akl gz ile grr. rfan sahibi ise kalp gz ile
O, cevher ve limdir. Halk tm ile bir lokma gibi yutar. Halkn cmlesini i lemine gmer.
O irfan sahibin katnda Haktan gayri her ey yok olur. O anda o kul yle der:
Evveli O, hiri O, zahiri O, batn yine O ...

Halk, nefsini grmende, Nefsin de Rabbn grmende sana perdedir.
Halka bakarsan nefsini, nefsine bakarsan rabbini gremezsin

"..Ona gre her ey Zattan ibarettir ve mahluk yoktur. Ve sanki Hak hibir ey halketmedi.
Varlkta Zatndan bakas yok. Bu anlaya sahip olan kalb vahid olan Hak iin tektir.
Seven ve sevilen O'dur. Talib ve matlub odur. Zakir ve mezkur yine O...
O'ndan bakasn gremez..."

Bizi akta ara, ak bizde. Gh ben onu verim, gh o beni ver.
O sedef gibi denizler iinde bir azn at m,
Ben ve biz denizini bir katre gibi ier, siler smrr.
Kalpleri ile hak yola girenler, Hakkn ztndan gayri her eye kar kr, sar ve dilsiz olurlar.
O kullarn yannda yalnz O vardr. Allah yolcularnn vereni, alan, yardm edeni, etmeyeni,
zarar vereni ve faydal olan hep O dur. Onlarn yannda kabuksuz i vardr. Safa stne
safa onlarda vardr. Gzellik stne gzellik onlarn elinde bulunur.
te bundandr ki, onlarn kalbinden, Allahn ztndan gayri her ey kar.
Bu k, yalnz Hak iin olur, bakas iin deil..
107

Kul, hamd lemlerin rabbi Allahadr der. Bunun anlam,
'Hamd, lemlerin rabbi Allahadr' ifadesiyle kulun Allahla beraber olmas demektir.

Gzlere grnmeyen, gizlenip duran o gzelden bir can kokusu alrsan,
Ondan bir iz, bir eser bulursan yzlerce dnyaya bile samaz olursun.
"Dmanla karlamay arzu etmeyin"
{ sav }
Kfirlik savamaya geldi, inan barmaya;

fakat ak, sava da atee vurdu, bar da.
Ak gnl denizinden ba verir, azn aar da
timsah gibi iki dnyay da yutuverir.
Ak ne hiledir, ne dzen;
gh tilkileip gh kaplanlamaz o.
Aktan yardm stne yardm geldi mi, can kapkaranlk,
dapdarack bedenden kurtuluverir.
Ak daha balangcnda bile batan baa aknlktr;
akl aka kar arr; can aptallar gider.
Kimin gnlnde bu aktan bir eser yoksa stne bir bulut ek onun;
nk o, Aya dmandr ancak.
Ne de kuru aatr bu bahede yetimeyen aa;
108
ne de hor, hakirdir aacn glgesinde bulunmayan aziz.

Esiz inci bile olsa bu aktan bakasndan kesil gitsin;
nk bu aktan baka ne akraba vardr sana, ne baba.
Her gn bu dertten daha da beter bir hale gelmeyen,
klar mezhebinde lm hastalna tutulmutur.
Kimin yznde o renkten bir rnek, bir eser grrsen, gerek olarak bil ki o,
u bildiin insanlarn cinsinden deildir.
Hangi kamn belinde Ak Kemerini grrsen sk skya barna bas onu,
nk o ekerkam dengidir ancak.
A Tebrizli Tanr ems'i, seni tuzaa ektiler;
mnkirler var solda sada, saknmaya da imkn yok.
"..Nerede olursanz olun, Allah sizin hepinizi biraraya getirir.
Muhakkak ki Allah hereye kaadirdir."
{ Bakara 148 }
Biz avam kalabal ile d olmayz; lkin bir gnl ehli grdk m neemiz artar.
Seni, kimseye muhta olmadan tek bana yaratan o esiz varlk,
seni sevd iinde tek bana brakmaz..
Kendi iine kapanp hayller, dnceler meydana getirdiin evde, yni senin gnl evinde,
seni yalnz brakmamak iin, sana yzlerce gzel yzl e, dost belirtir.
Ey iman edenler! Sizden kim dininden dnerse,
bilsin ki Allah yaknda yle bir toplum getirir ki,
Allah onlar sever,
onlar da Allah' severler ;
109
mminlere kar yumuak ,

kfirlere kar da onurlu ve iddetlidirler;
Allah yolunda mcahede eder, hibir knaycnn knamasndan da korkmazlar.
Bu, Allah'n bir ltfudur, onu dilediine verir. Allah, geni ihsan sahibidir,
her eyi ok iyi bilendir.
{ Maide 54 }
Aktr benim dinim ve imanm!

Keke benim canm, senden bakasn tanmasayd;
uyank olan, manalar bilen canm, senden baka hi bir ey bilmeseydi!
Ne kimseyi reddetseydim, ne tereddde dseydim, ne de tereddtsz "evet" deseydim;
tehlikesiz, tuzaksz, ersiz psz kendi denizime dalp gitseydim!
Yznden baka ne grrsem, gzmn nuru azalyor! Ey benim kirpiklerimin perdesi;
kimseye yol vermeyin, yabanc bir hayali ieri sokmayn!
Akn gzelliklerinden, canm inceldi, pek nazik bir hal ald!
Ondan baka her eyden bktm; ben, can da istemiyorum, gnl de istemiyorum!
Nerede benimki, nerede o?
Bir an bile olsa, benden yzn evirme!
evirme de, senin derdinden atelerle dolu gnlmn duman,
gkyzn yakp yandrmasn, ne var ne yoksa birbirine katmasn!
Sustuum zamanlar, senin gl bahenden reyhanlar toplarm;
feryada balaynca, ah edince de, alem reyhanmn kokusu ile dolar!
Sana kar ben kim oluyorum? Adn koyduun deersiz bir klen!
Fakat, sen benim neyimsin? Sen, benim sultanmsn, padiahmsn!
Ey feryadmdan da, efganmdan da canma daha yakn olan sevgili;
feryadm da senden geliyor! Belki de, benim feryadm sensin!
110
Allah'n sevgisine layk seviyeye gelmi kiinin nazarnda varlk yoktur .

Yalnz Allah vardr. O kader ve ilim vadisinde Rabbi ile beraberdir.

Baa holuk veren her ey, sevgilinin bir kokusudur;
gnl hayretlere dren her ey, sevgiliden gelen bir ktr!
kbahar gelince toprakda ve topraktan ba kaldran her eyde grdn o cokunluk
nedendir, biliyor musun?
Benim ak meyhanecim, yeryzne bir yudum ak arab dkt de, ondan!..
Kimi duygusuz, donmu grrsen, bil ki, bu dnyaya, bu dnya iine ak olmu,
kendini ona vermitir! Sen, onun iine bakma; sen, benim iime bak!
Yeryznn btn srlar, ilkbahar mevsiminde kendini gsterir, meydana kar!
Benim baharm gelince de, benim srlarm gnlden ba kaldrr, yeerir!
Yeryznn gl baheleri, yeryz dikenleri ile rtlr!
Halbuki, benim gl bahem alnca, benim dikenim kalmaz!
Sonbaharda sararp solanlara, hasta olanlara ilkbahar bir erbet iirir;
fakat benim ilkbaharm gelince, benim hastalm bagsterir!
Souk souk esen sonbahar rzgar nedir, bilir misin? Senin inkarnn nefesidir!
lkbahar mevsiminde esen ho kokulu tatl rzgar nedir? Benim imanm, ikrar nefesimdir!
..Her gnl ki, sevgilinin, o gzel dudaklarnn hasretiyle yklm,
harab olmutur. O, bahar mevsiminde balarda, bahelerde, rmak
kenarlarnda neden dolasn dursun? Kck dallar, birbiri ardnca
Hakk'a secde etsinler diye, rzgar, aacn dal etrafnda dnp
dolamakta..
Dnyay arayp tarasan sevdasz bir ba bulamazsn;
fakat bu sevda dnyada grlmemitir, ei, benzeri yoktur.
111
Btn sevdalar bu sevdann hasretini ekerler;

nk bunun yzlerce kolu kanad var, onlarnsa bir tek kanad bile yok.
Allah indirilmi eriat seti.
Bunun nedeni, onda ahiret hayatn ve dnya yararlarn genel anlamda iermesidir.
Dnya hayatndaki iyiliin sreklilii iin konulmu akli yasalar ise

Ey oul!
mn salamlatrrsan mrifet vdisine,
sonra ilim vdisine,
sonra nefisten ve halktan fn olma vdisine,
sonra ne nefis ne de halkn yer almad "vcut" vdisine ularsn.
O zaman hznn gider. Hakk'n muhfazas sana hizmet eder;
himyesi seni kuatr; muvaffakiyeti her tarafn sarar.
Melekler etrfnda yrr. Ruhlar sana gelerek selam verir.
Cenb- Hakk seninle halka vnr. O'nun nazar seni gzetip kollar,
kurbiyetine, nsiyetine ve mnctna eker.

Ben otuz senedir Hak ile konuuyorum.
Halk ise, halk ile konuuyorum zannediyor.
{ Bayezid- Bistm (ks) }
Sizin iinizden hayra davet eden bir cemaat olsun ve mrufla emretsin,
ve mnkerden nehyetsin te onlar, onlar felha erenlerdir.
{ Ali mran 104 }
Allah'a davet eden
112
ve salih amel (nefs tasfiyesi) yapan ve:

Muhakkak ki ben teslim olanlardanm. diyenden daha gzel szl kim vardr?
{ Fussilet 33 }
De ki: Benim ve bana tb olanlarn, basiret zere Allah'a davet ettiimiz yol,
ite bu yoldur. Allah' tenzih ederim.
Ve ben, mriklerden deilim.
{ Yusuf 108 }
Hakkn daveti O'nadr (Kendisinedir: Allah'adr).
O'ndan bakasna davet ettikleri (eyler), onlara bir eyle icabet etmezler.
Onlar ancak suya, azna suyun ulamas iin avucunu am kimse gibidir.
O, ona ulaacak deildir. Ve kfirlerin daveti, dalletten baka bir ey deildir.
{ Rad 14 }
Raslullah (s.a.v.) sadaka kabul etmezdi. Bir gn Ensar'dan birisi, bir tabak hurma getirmiti.
Adama, "Sadaka mdr? Hediye midir?" diye sordu. Adam, "Sadakadr" cevabn verince,
Raslullah (s.a.v.) taba doruca Suffa Ehline gnderdi.
{ sav }
"Hz Enes diyor ki :

Hz Peygamber zamannda iki karde vard,
biri Peygambere gelir dieri ise kazanla megul olurdu,
kazanla megul olan
Kardeini Peygamberimize ikayet etti,
O da :
-ne biliyorsun belki onun hatrna rzkn kazanyorsun ?

dedi "
{ sav }
"..Belhde mthi bir ktlk vard. nsanlar yiyecek bir ey bulamyorlard. Bu yzden kimsenin
113
yz glmyordu. akk-i Belh, arda neeli bir kleye; Ey kle, herkes znt iindeyken,
senin neene sebep nedir? deyince, kle, Niin zleyim. Benim efendim zengin bir
kimsedir. Beni a, plak brakmaz ki! dedi. akk-i Belh, bu sze at ve; Aman y Rabbi!
Az bir dnyl olan u zenginin klesi byle neeli. Halbuki, sen btn canllarn rzklarna
kefil oldun. Biz niin gam ve keder iinde olalm. deyip dny megliyetlerinden elini
ekti.."
''..Acknca kpek oluyorsun; kzgn, geimsiz, kt damarl kesiliyorsun...
Fakat doyunca da bir le kesiliyorsun; duvar gibi hi bireyden haberi olmayan,
aya bulunmayan biri olup gidiyorsun.. Bir soluk le oluyorsun, bir soluk kpek..
Arslanlarn yolunda nasl yelip yortacaksn..''
Sevgiliye kavumak, ele geer mi acaba?
Yksek dalar ve korkun tehlikeler var arada!
Hak yaknl dehet verir.
ayet bir dehet duymuyorsan,
sakn Onun yaknlndan dem vurma,
sonra yalanc olduunu yzne vururlar.
Kullarn iiyle gnln elendirmektesin.
Onlarn sana gelip el pmelerini bekliyorsun.
Onlar gelip bir eyler versinler diye kapda bekliyorsun.
stediini yerine getirmedikleri zaman znt duymaktasn.
vlnce yzn glyor.
Ktln syleyen olursa yzn buruuyor...

Sevenin bir zellii de sevgilisi karsnda
nefesinin olmaydr.
Sevgilisi karsnda rahat edemez
nk her nefes sevgilisini gzetir,
sevdii eylerin nerede olduunu aratrr
ve onlar yerine getirmeye alr.
Srekli sevdiini raz edecek hususlarda
114
gayret gstermekle ilgilenir.

Sevgilinin raz olaca ey ise bilinemez
ve bu nedenle seven rahat deildir !
Sevenin nefesi yoktur...
Yani, gl ve sknty izale edecek
teneffsle rahatlayamaz.
Sevgisinde drst olann zellii budur ...

Esasen tutalm yrekleriniz ta kesildi, kulanza, gnlnze kilitler vuruldu.
Szmz kabul edecek yahut etmeyeceksiniz,
biz buna aldr etmeyiz.
Aldr ettiimiz ey Tanrya teslim olmak, fermann yerine getirmektedir.
Bize o kulluu o buyurdu
bu sz sylememiz, kendiliimizden deil ki,
Canmz, onun emrini yerine getirmek iin,
bunun iin yayoruz, bunun iin yaratldk.
Kuma tohum ek dese bile biz ekeriz.
Ne de hrsn var! Beni yemeksiz, uykusuz brakrsn; istediklerimi vermezsin!
Benden yz evirirsin ki, mihraba yneleyim de, el ap Sana yalvaraym!
Bazan, suyu, azmda zehirden de ac bir hale getirirsin! Korkun hadiseleri karma karr,
dm koparrsn! Bazan da, derdinle beni eritir, su edersin!.. Benim hacca gitmemi istersin;
o takdirle beni, llere srersin! Sonra, nme ekiyalar drr, yolumu keser,
devemi de, varm youmu da Araplara pay edersin!.. Bazan kuraklk verir,
meyvelerimi, ekinlerimi kurutursun; bazan da, yamur yadrr, hepsini de sellere verir,
siler sprrsn!..
Edepli, terbiyeli bir hal taknsam,
"Yr; sen, rind deilsin, mest deilsin! Edepli olmak, sana benlik vermi!" dersin!
Nefse uyup edepsizlik etsem, bu defa da bana, tutarsn,
edep ve terbiyeye ait hikayeler anlatmaya koyulursun!..
Uzlet dnsem, inzivaya ekilsem; "Rahibe benzedin; Mslmanlk'ta rahiplik yoktur!"
dersin!
nsanlarla lfet etsem, sohbet etmeye koyulsam,
dilimin srmesi ile beni, dostlara dman edersin!..
Tevekkl yoluna dsem, yalnz Sana gvensem, sebeplere srt evirsem;
115
"Sebeplere tutunmak yolumuzdur!" dersin!

Sebeplere yapsam, sebepleri elimden karmaya balar;
"Onlarda i yok!" demeye kalkarsn!
Hikmetinden sual olunmaz: Hereyi yok edersin; sonra tutar,
yok ettiklerinin yzlerce fazlasn verirsin!
K mevsimlerini yollar, ardndan ilkbaharlar getirirsin, yeryzn yeertir,
kurumu topraklara can verirsin!
Bu tecellilere, bu rabban cilvelere kar ne yaplr?

Kullarn verdii ile yetinmektesiniz. Hakkn vergisi sizi ilgilendirmiyor.
Bu durumda Hak katnda sizin bir sznz bile iitilmez. yiler de sizi dinlemez. Ta ki tevbe
edesiniz
ve bu tevbenizde de ihls sahibi olasnz. Yapmamay kararlatrdnz yanl ii bir daha
yapmadnz takdirde sznz dinlenir, hatanz balanr. Bundan sonra kadere uymalsnz.
Allahn vermi olduu hkmlere boyun emelisiniz. Bu hkmler aleyhinize bile ksa, yine
ho karlamanz gerekir. Gerekirse, zillete atlrsnz, aziz de olabilirsiniz. Zengin olmanz da
mukadder olabilir, fakir de olabilirsiniz. Afiyet de gelir, hastalk da Hepsi Onun emri ile
olur. Allah, yaptnn hesabn vermek zorunda deildir.
Sana sevimsiz olan, Onun iin sevimli olabilir.
"..Ayette 'emaneti tamaktan ekindi ve korktular'denilir.

Yani emanetin hakkn demekten korktular ve kendilerini emanetten uzak tuttular.
nsan ise arz ve sunum eklinde ortaya kan emaneti stlendi. Bunun nedeni
onun zerinde yaratlm olduu suretin gcdr. Bu ynyle insan nefsine kar zalimdir.
Bu durum 'Sizden zalim olanlara byk azap tattrrz? ayetinde belirtilir,
insan kendisine sunulmu olan vekillii kabul etmekle nefsine zulmettiinde
Allah ona Ebu Yezid'e sylemi olduu eyi tattrr. Allah Ebu Yezid'e yle demi:
'Kullarma benim suretimle grn.' Yani halife olarak grn!
'Kim seni grrse, Beni grm demektir.' Bir adm attnda baygnlk gelmi.
Bunun zerine Hak yle demitir:
'Sevgilimi bana dndrn, onun benden ayrlmaya gc yok!'
Demek ki emir ve grevlendirmeyle gerekleen veklette glk ve darlk bulunurken,
arz ve sunumla gerekleen veklette nasl bulunmasn ki?.."
116

..Ey cemaat! Size Halk' anlatyorum.
O'nu iyi bilin. O'nun huzurunda
edepli olun.
Kalbiniz, O'ndan uzak kald mddet
edepli ve terbiyeli olun..
Dnyada nerde bir kapal kap varsa anahtar Sensin;
Ak Senin talebendir, kap amay Sen rettin ona.
Gnlleri temiz sfler iin meclis dzp komusun;
sonra da sflere sal etmeyi, halk armay belletmisin.
Sflerin arasndan o sevgili sfyi de semisin,
halvete mutlak Sevgili olmay retmisin ona.
Dnyada nerede kapal bir kap varsa anahtar sensin.
Ak, senin talebendir. Gnl kaplarn amay ona sen rettin.
Gnlleri temiz sfiler iin meclisler kurmusun.
Sonra da sfilere sla etmeyi, halk manev sofraya armay retmisin.
O sfiler arasndan o sfiyi semisin. Ona gizlice gerek sevgilinin srrn retmisin.
Derken bir bakasn aramsn, onu da imtihan iin ayrla atmsn.
Ak srlarn renmek isteyenleri belalara uratmsn.
Aka denlerin yars yalvararak yakararak ak olur,
yars da nazlanr, niyaz nedir bilmez.
Bunlarn dilekleri makbul olmutur. brlerine de ak, dua etmeyi retmitir.
Onun ltuf suyu nnde atein diz kp yalvardn gr!
O Eflatun'un hikmetleri gibi yzlerce deva retmededir.
117
Cefa ile dolu olanlar, gnllerinde kafirlik varken,

tutarlar vefal olanlarn kulaklarn eker, cefa retirler.
Onlarn gzlerinde gizli tesirler, grnmez ateler vardr.
Demirlere bile saf, parlak, tertemiz olmay onlar retirler.
Allah'n yle kullar vardr ki, Allah kendilerine tecelli ettiinde, onlar kendisine eker,
leme dndrmez ve kendisiyle megul eder. Bu durum, pek ok kez gereklemitir.
Fakat peygambere vris olann yetkinlii, yaratklara dnmeye baldr. Geri Eb Sleyman
ed-Drn'nin 'ulasalard dnmezlerdi' ifadesi seni rahatsz edebilir. Fakat onun kastettii,
doal arzularna, nazlarna ve kendisinden Allah'a dnd eye
tekrar dnen kimseler hakknda geerlidir.

"..Bunu anlamak iin ldkten sonra bir kere daha dnyaya gelmek,
bir daha yaamak lzm."
Hakk grmek, vehmettii bir eyden insann geride kalmasn salar,
bu vehim; Allah'n ona rablktan pay ayrd ve rabliin onun nitelii olduu ve
herhangi bir ekilde rububiyette ayann bulunduu hakkndadr.
yleyse insan zikretmekle bu vehimden geride durur. Allah yle der:
"Rabbinin ismini zikret ve namaz kl". Yani kulluk makamna geri dn.
Rablii Allah'a brak! yle bir kul btn ynlerden felaha erer.

Kukusuz, yaratklarmn iindeyken kendim ile kulum arasnda bir kap atm:
O kapdan ben kuluma, kulum da bana bakar. Yaratklar ise, bunun farknda deildir.
Yaratklarn dilleriyle onunla konuurum, onlar ise bunun farknda deildir.
Kulum, (bilgiyi) benden basiretle alr, insanlar ise bunu bilmez.
Onlar, kulumun kendileriyle konutuunu zanneder, hlbuki o benden bakasyla konumaz.
Onlar, kulumun kendilerine cevap verdiini zanneder,
hlbuki o, benden bakasna cevap vermez.
Nitekim bu niteliin sahibi biri yle der:
118
Ey insanlar uyuduundaki gece arkadam!

Gndzde onlarn arasnda benimle sohbet eden!

A gzel yzl gece, sen Habe ehlinin en ycesisin, en ulusu
Seninle neeliyiz biz; boyuna ho olsun vaktin, ho olsun.
Akn harcmz bizim; zlemin gnlmzde
bamza el koy; ekme elini bizden, ekme elini.
A gzellik, a iyilik gecesi, sradn, kalktn m, can da srar, kalkar
saysna kattn m alt olur, alt.
Alt ynm de senin yznle, senin kutlu baknla
yedi ge de gzellik verir, alm verir; alm verir, gzellik verir.
Sana dilsiz, dudaksz szler syleyeceim.
Btn kulaklardan gizli olan eylerden bahsedeceim.
Sana anlatacam btn bu szleri herkesin iinde syleyeceim,
fakat, senin kulandan baka hi bir kulak, bu szleri duymayacak, anlamayacak.
Kendimi, tek bana bir mahluk olarak grmedike, amelimi ihlasl olarak grmedim.
{ Hasan Harakani (ks) }
nsanlar grecek diye ameli terketmek riydr. nsanlar grsn diye amel etmek ise irktir.
hls'a sarl ki ikisinden de kurtulasn.
{ Fudayl bin yaz (ks) }
Kim Allaha kavumak isterse, Allah da ona kavumak ister.
119
{ sav }
Kim Allah katndaki derecesini renmeyi severse,
Allah'n kendi yanndaki derecesine baksn.
bhesiz ki Allah kula,
kulun kendisine verdii deeri verir.
{ sav }
Cennet ve cehennemi yaratmam olsa bile, zzet ve Cell sahibi Allah, korkulmaya
ve mit beslenmeye lyktr. Srf zatn ve rzasn taleb ederek Ona itaat ediniz.
zerinizde ne Onun ltuf ve ihsannn dncesi bulunsun, ne de azabnn endiesi.
Ona kulluk; emirlerine boyun emek, yasaklarndan kanmak ve takdirlerine kar
sabrl olmakla mmkndr. Ona dnnz. Bir daha ilememek zere gnahlarnza
tvbe ediniz. Onun huzurunda alaynz. Hem gzlerinizin yalar, hem de kalp gzlerinizin
yalar ile Onun iin tevazu gsteriniz. Onun huzurunda kendinizi hakir grnz.
Alamak, bir ibadettir. Alamak, tevazuda mbalaa demektir. Sana dnyada da, ahirette de
Onun muhabbeti gerek. Onun sevgisi gerek. Onun muhabbetini kendin iin en mhim ey
addet. Muhabbet, yani Allah sevgisi, sana behemehal lzm. Sana faydas dokunacak yegane
ey odur. Her insan, seni gene kendisi iin, kendi menfaati iin arar, ister.
zzet ve Cell sahibi Hak ise seni bizzat senin iin murad eder, senin iin taleb eder.
Kimin ki umudu korkusuna galip ise, o zndk olur. Kimin de korkusu umuduna galip ise,
o da Allahn rahmetinden mit kesmi duruma (kfirlie) der. Yani mmin, ayn derecede
hem Allahtan korkmal, hem de onun rahmetine umut balamaldr. Peygamber Efendimiz
yle buyururlar: Eer mminin Allah korkusu ile, Onun rahmetine olan midi tartlsa,
ikisi birbirine denk gelir. Hakka talip olan kimse, Onun cennetini istemez.
Cehenneminden korkmaz. Bilakis, sadece Onun cemlini ister, Ona kavumay diler.
Ondan, sadece yaknln bekler. Ondan uzak kalmaktan ise korkar, endie eder.
Kul, dnyann, ahiretin ve Allahtan baka btn varlklarn sevgisini silip att ve kalbi,
Allahn ltuf, minnet ve yaknlk evinde karar kld zaman, Allah onu her eit rzk kazan
ve endiesinden muaf klar. Kalbini byle eylerle megul olmaktan kurtarr.
Allah onu kendisinden baka hibir kimseye muhta etmez.

Bu anlam bilen muhakkiklerden biri yle demitir :
"Bu dein zerine otur, ama sakn uzanma (yaylma).
nk Onun, bizim iimizdeki celali,
Huzurda edebsizlik etmemizi engeller."
120
Tpk Onun cemali ve almas karsnda rpermemiz,

heybete kaplmamz,
edebsizlik etmemize engel olmas gibi.
"..gerekli aba sarfedildikten sonra ulu huzura yarar ekilde kusuru itiraf
etmek gerekir.." ... "..Eer kusurlarn senden "trediini" grmezsen, o kusurlardan dolay
nefsini yadrgamazsan.." ... "..edebli olmay gerektirmeyen Tevhd Tevhd deildir.."
lenilen gnahn gnah olduuna inanmak ve onun bir kabahat olduunu bilmek tattir.
Daha gnah ilerken iine ibdet karyor demektir. Bu ibdetin karmas affa sebebtir.
Bir de o gnaha istifar ve tevbe edilirse, tat taraf kuvvetleniyor gnaha galebe ediyor.
Gnah gnah bilmek ve ilerken gnah olduuna inanmak ilemenin sonunda nedamete
(iin yanmasna) sebep olur. te bu haller gnahlar ykayan en iyi hallerdir. Allah'n aff
ve Rahmeti ok vsidir (geni, bol, kuatc). Allah'a doru bir kar gidene Allah'n rahmeti
bir arn gelir. Bir arn gidene bir kula gelir. Yryerek gidene koarak gelir
mealinde Hadis-i Kudsi vardr.
Esnemeyi gidermeye alnz.
{ sav }
d, tesir etmeyeceini bildiin bir kimseye verme, ey akn.

Elinden dizgini karm olan zavallya, olum yava sr denmez."
{ adi irazi (ks) }

Hak Tel'ya ve kullarna kar edebinizi taknnz! inize yaramayan laflar bir yana atnz.
121
Lzumsuz eylere karmay bir zt yle tarif eder: Geziyordum, bir gen grdm;
sk bir ekilde yer kazyordu. Ona kendimce yle dedim: Bu ar ii brak; hafif ilere bak.
Bu szmn cezasn ok ar dedim. Alt ay gece namazna kalkamadm.
Bu benim iin ok ar bir ceza oldu.

Kiinin kalbi bedeni ile beraber namazda hazr olmadka
Allah o namaza bakmaz.
{ sav }
"..Kendi i alemine ve kendisiyle birlikte namaz klan meleklere imamlk ettiinde
- ki sahih bir hadiste belirtildiine gre, namaz klan kiinin arkasnda melekler
namaza durduklarndan, namaz klan herkes imamdr - bu kii iin resul rutbesi hasl
olur ve bu rtbe Allahn vekili olmaktr [niyabet]. Semi Allahu limen hamideh ( Allah,
kendisini veni iitti ) dediinde, kendi nefsine ve arkasndaki meleklere, Allahn iitmi
olduunu haber verir ve kendisiyle birlikte orada bulunanlar, Rabbena ve lekel hamd (Ey
Rabbimiz, hamd sana mahsustur) karln verirler. nk hi kukusuz Allahu Teala,
kulunun diliyle, Semi Allahu limen hamideh buyurmutur (Hadis). yleyse namazn
rutbesinin yceliine ve namaz klan nereye gtrdne bir bak!.."
"..El parmaklarn rkde amak ve secdede birbirlerine yapdrmak snnetdir.

Bunlara da dikkat etmelidir. Parmaklar ak yhud bitiik bulundurmak sebebsiz,
bo eyler deildir.."
"..Ayakda iken, secde yerine, rkde iken ayaklara, secdede burun ucuna
ve otururken iki ellere vey kucana baklr. Bu sylediimiz yerlere bakp da,
gzler etrfa kaymaz ise, nemz, cemiyyetle klnabilir.
Yan kalb de, dny dncelerinden kurtulabilir.."
"..Bu grup, hayvan veya bitki veya canszda abes bir hareketin olamayacan bilir.
Hkmdarlarn avclk yapmas ve ihtiyac olmad halde sadece dinlenmek,
oyun ve elence iin avclk yapanlarn davranlar da
122
anlamsz hareket ksmna dahildir.."
Btn amacn yemek, imek ve arzularnn tatmini olmasn. Bunlarn hepsi ama deil,
Yce Allaha (C.C.) ulamak iin birer aratr. Btn hedefin sana en ok gerekli olana
ulamak olmal. Sana en gerekli olan ise Yaratanndr. Onu ara. Her eyin bir bedeli olur.
Dnyaya Ahiret, yaratlmlara ise bedel Yaratandr. Dnyay kalbinden atarsan yerini Hak
alr. Yaadn gn mrnn son gn bil, ilerini ona gre ayarla. Bu duygu sana yeter.
Haberiniz olsun ki Allah katnda en deerliniz

en ok Takva sahibi olannzdr.
{ Hucurat 13 }
Dnyann dn ve her eyin hareketi bir disiplin ve korkunun eseridir.

Eer bir eyden korkmuyorsan onu bilmiyorsun demektir. Korku ilmin ta kendisidir.
Korkmayan bilgi sahibi deildir. Korkan, korktuu eyin limidir. Allah korkusu olmayan iin
ne burada, ne de tede selamet vardr. nsan, Allah' bildike korkar.
Bilmemise neden korkar?

" nsanlar ktla maruz kaldlar. Resulullah (sav) bir cuma gn hutbe verirken bir bedevi
kalkp: "Ey Allah`n Resul, malmz helak oldu, horantamz a kald, bizim iin Allahà dua
ediver!" dedi. Bunun zerine Aleyhissalatu Vesselam ellerini kaldrd. Biz gkte bir bulut
gremiyorduk. Nefsim elinde olan Zatà yemin olsun, daha ellerini geri ekmeden semada
dalar gibi bulutlar peydah oldu. Derken daha minberden inmemiti bile ki, sakalndan
yamur damlalar dklmeye balad. O gn, ertesi gne kadar yamur yad. Daha sonraki
gnde de yad, onu takib eden gnde de yad, hatta mteakip cumaya kadar ya devam
etti. yle ki, o bedevi veya bir bakas kalkp: "Ey Allah`n Resul, binalarmz ykld,
mallarmz suda bouldu, bizim iin Allahà dua ediver (artk yamur kesilsin)" dedi.
Aleyhissalatu Vesselam ellerini kaldrp: "Allahm etrafmza yadr, zerimize olmasn!" diye
123
dua ettiler. Eliyle bulutlara doru hangi istikametteki buluta iaret etti ise, bulutlar orada
ald. Btn Medine buluttan temizlendi." Bir rivayette de de yle denmitir: "Allahm,
(yamur) etrafmza yasn, zerimize deil! Allahm,dalarn ve tepelerin zerine, vadilerin
iine, aa biten yerlere olsun!" Hz. Enes der ki: "Bulut hemen ekildi, biz de kp gnete
yrdk."
{ sav }
" Ben Resulullah (sav)` ciddi bir ekilde, kk dili grnecek derecede gldn
grmedim.
O, sadece tebessm ederdi. (Buhari`nin bir rivayetinde u ziyade mevcuttur: "Resulullah
(sav) bir bulut grecek olsa bu yznden bilinirdi. Ben (bir seferinde): "Ey Allah`n Resul,
halk bir bulut grecek olsa, yamur getirebilir midiyle sevinir, halbuki sen bir bulut
grdnde zldn yznden okuyorum, sebebi nedir?" diye sordum. Bana u cevab
verdi: "Ey Aie! Bunda bir azab bulunmad hususunda bana kim te`minat verebilir? Nitekim
gemite bir kavm rzgarla azaba uratlmtr. O kavim azab grdkleri vakit "Bu
grdmz, bize yamur getirecek bir buluttur" demilerdi.) "
{ sav }
" Resulullah (sav) ufuk- semada bir bulut belirtisi grd m ii terkeder, namazda idiyse
ksa keser ve u duay okurdu: "Allah`m, bunun errinden sana snrm." yamur balarsa:
"Allah`m, bol yamur, faydal yamur (ver)" derdi. "
{ sav }
Kullar iinden ancak limler Allah'tan (gereince) korkar.

{ Fatr 28 }
Allah tanklk etti muhakkak ki O,

ilh yoktur Ondan baka.
Ve Melekler ehadette bulundu,
ve
lim sahipleri de..
{ Ali mran 18 }
Alemlerin Rabbi olan Allah'n tevhidine ilimle erilir.
124

"Allah, kalp tarlasn marifet ve ilme karargah klmtr. Marifetullahn ve ilmin karargah
kalptir. an yce olan Allah, gece ile gndz arasnda bu kalbe yz altm defa nazar eder.
Eer Allah onu ilme ve marifete karargah yapmam olsayd
muhakkak ki dalr ve parampara olurdu.."

Bizim ilimlerimiz lafzlardan, insanlarn azlarndan, defterlerin ilerinden ve sayfalarndan
devirilmi deildir. Aksine bizim ilimlerimiz, vecdin hakimiyetinin ve varlkla fena bulma
halinin galip gelmesi esnasnda kalbe yansyan tecellilerden kaynaklanmaktadr. Bu esnada
anlamlar misalle veya misalsiz, inilerin meydana geldii huzura gre belirginleir. Bunlarn
bazs sohbet babnda, bazs yarenlik etme babnda, bazs karlkl konuma babnda, bazs
da karlkl konuma babndan olmadan gerekleir.

"..Byk veli Ebu Ali Dekkaka (k.s.), nsan hepsiyle amel etmese de
Salihlerin szlerini dinlemesinin ve gzel hallerini okumasnn ona bir
faydas olur mu? diye sorduklarnda, Hazret u cevab vermitir:
Evet olur. Bunun iki faydas vardr: Birincisi, velilerin szleri o kimsenin
kalbini kuvvetlendirir, lm duygularn harekete geirir, gnlnde gzel
eylere kar bir arzu meydana getirir. kincisi, kibrini krar, benliini
ykar, bo davalar kalbinden atar. Ona ayna olur, halini gosterir. nsan
kr deilse, kendini grr..
"..insann iinde, kalbinde Allaha doru bir sevgi, bir evk, bir ak uyandrma, bir istek
uyandrmaktr maksadmz.. O istei uyandrdn m, canlar kendiliinden o tarafa doru
koacaktr..

"..Gnein klar gzn grmesi iin ne hassalar varsa
ilmin de basiret iin ayn zellikleri vardr.
Belki ilmin basiret iin olan zellikleri
Gnein gzlerin grmesi iin olan hususiyetlerinden daha kmil ve stndr.."
125
Allah ilmi sadece sevdiine,

hali
sevdiine ve sevmediine verir.
nk ilim sabit,
hal gidicidir.
Bilgisi eksik olan imei gne sanr.

..nsanda ylesine bir sevgi, ylesine bir dert, bir istek, ylesine bir zleyi,
bir umu vardr ki yz bin dnyaya sahip olsa dincelmez, rahatlamaz.
u halk, bir ie-gce koyulmu, bir zenaate, bir al-verie girimi, bir sanat,
bir mevki sahibi olmu, bilgi elde etmi, yldz bilgini olmu, daha da baka bilgileri
renmitir
amma hi de rahata kavumamtr; nk dilenen, istenen ey elde edilmemitir.
Sevgiliye dil-rm-gnl huzru, can rahat derler ya; gnl onunla rahatlayor, huzura
kavuuyor demek; bakasyla nasl esenleir, nasl rahata kavuabilir ki? Btn bu holuklar,
dilekler,
merdivene benzerler. Merdiven basamaklar, oturup kalnacak yer deildir,
geilip gidilecek yerdir.
Ne mutlu o kiiye ki daha abuk geip gider, daha abuk uyanr,
anlar da uzun yol ksalr ona; merdiven basamaklarnda harcatmaz mrn.."
"..lim sfat varl vacib, varl caiz ve varl muhal olan her eye
balants bulunduundan tr, sfatlarn en kapsamlsdr. lmin dndaki
hibir sfat, varl vacib, varl caiz ve varl muhal olan eylerin
tamamna taalluk etmez. Belki ilmin dndaki sfatlar ya varl caiz olan eylere
126
veya varl vacib ve caiz olanlara balants olur.

Ey Aziz!.
lim iin iki eref vardr.
Bu ereflerden birincisi; ilmin kendisi itibariyle,
kincisi; bilinen eyler ynyledir.
Bunlarn aklamas:
lmin kendisi itibariyle olan erefi, eyden dolay hsl
olmaktadr.
1- ilmin, eyann nefs-ul emir (realite)de bulunduklar hakiktlarna seni
ulatrmas,
2- Bilmek istediin eylerle alkal sende bilgisizlik varsa ilim o
bilgisizlii senden gidermesi,
3- lim, zanni, pheli, ilmi gereklerle ters den bilgileri ve gaflet
edilen meselelerdeki gafleti izle etmesi itibariyle, ilmin bizzat kendisinde
byk bir eref vardr.
Bilinen eyler ynyle ilimdeki erefe gelince..
O erefi ma'lumu elde etme itibariyle hsl olan ereftir.
Yani, ma'lumatlarn bir ksm, baz ksmlarna nazaran daha erefli ve
stn olduu gibi, baz ilimler de bazsndan daha stn olur.
Mesel;
Hak'kn Sfat ve Fiillerini bilmekten tr
Hak'k bilme vasf kendisinde bulunan ahsla
Zeyd'in evde olmakln bilmekten tr kendisinde
Zeyd'in evde oluunu bilme vasf..
Bulunan ahs arasnda eref bakmndan ok byk fark vardr.
Nasl ki bu iki malum arasnda eref bakmndan hibir mnasebet yoktur..
Aynen yle de o iki ilmin arasnda da eref cihetinde hibir alka mevcd deildir,
yle ise bu ikinci eref malumdan ilme arz olan stnlk ve erefdir.
Allah Teal, Kurn- Kerm'in birok yerinde alimlerden vgyle
bahsetmektedir. Birok yette de kendisini ilimle vasflad gibi, kullarn
da ilimle vasflyor. O yetlerden biri de mevzunun balangcnda zikr
ettiimiz Al-i imrn Sresinin 18. yetidir. Bu yette Allah Subhanehu
kendisini Melekleri ve insanlar ilimle vasflamtr. Zira ahidlik bir eyi
grp onu itiraf etmektir. Dolaysyla buradaki itiraf da ancak bilmekle
oluur. yle ise bilinmeyen bir mevzuda ahidlik yaplmaz.
127
Bu yetin iaretiyle yle bir netice zuhura gelmektedir.

Hakiktte Tevhd Ehl ancak Ulem'dr.
Ve byle olduunu bu yetle Allah Subhanehu Celle, bil'ire ile bizlere bildirmektedir.
Tevhid kendisine ulaabilen makamlarn en ereflisidir.
Tevhidin tesinde hibir makam yoktur. Fakat ikilik vardr.."

Tenzih edicinin amac, ilimdeki sonradan olmakl (ilmi Zatdan ayrarak) ilme
ilikilendirmektir.
Eer ilmi Zata bir eklenti olarak ortaya koymasayd, bu meselede kendi akl gcn
en st dzeyde kullanm olurdu. Ama, Zata deil ilme ilikilendirdi.
Ve byle yapmam olmakla, kef ve uhud sahibi olan
gerekleyici (muhakkik) ehlullahtan ayrld.
"..Bilginin deerini Allah' bilenler bilebilir.."
Allah Teala alemdekilerin bir ksmna gsterdii hakikatleri herkese gsterseydi

Gafur olmayaca gibi alemde kimse kimseden stn olmazd. nk stnlk
- hangi konuda olursa olsun - bilgi fazlalyla gerekleebilir.

Allah mahlukat, varlk mertebeleri kemale ersin ve varlk iinde marifet tamamlansn
diye yaratmtr. Yani marifetle ilgili taksimatn varl tekaml etsin diye. u halde kullar,
kendisini bilip tansnlar diye yaratmtr. nk baz mehur rivayetlerde de vurguland
gibi O bilinmeyen bir hazineydi. Yoksa kendisi zatnda tekaml etsin diye deil. Allah,
bundan mnezzehtir, ycedir. O, kendini kendisiyle biliyordu. Marifet mertebelerinden
olmak zere kainatn da O'nu bilmesi kalmt. Bylece marifet kemal bulacakt. Bu
yzden mahlukat yaratt ve onlara kendisini bilmelerini emretti.
Ve bu yzden varlk kadim(ncesiz) ve hadis (sonradan olma) eklinde blnmektedir.
Eer kainat yaratmasayd, varlk mertebeleri tamamlanmayacakt. Bu gerei iyi anla.
128

"..Allah ve ahiret ile ilgili bu ilmin peinden gitmekten perdelenme ! eriat ilimlerini ise,
bilhassa renilmesi farz klnan konulardan, gerek duyduun lde ren!
Srekli olarak dnya ve ahirette 'benim ilmimi artr' diye dua et !"

limlerde kl krk yararlar, kendilerine ilikisi olmayan eyleri gyet iyi bilmilerdir;
ve o ilimlerde onlara tam bir ihta hsl olmutur;
ve mhim olan ve hepsinden daha ok ona lzm bulunan
kendinin kendiliini bilmez.
"Dilenci evine, gelirse sultan, ey hoca, sen bu ie ama hemn!"
A fakih, Allah iin olsun, Ak bilgisini ren !

"..Hi kimse Hakk' bilemedi. Bu itibarla insanlar biribirinden farkl
ve mertebeleri deiik oldu.."

Allah' bilmek, Allah'n sabit kldklar kimseler hari, ayaklarn kayd kaygan bir zemindir.
Ahitlerle tespit edilen snrlarn sahiplerinden,
vaat ve tehditlere inanan kimselerden bakas iin sebat yoktur !

Nihayet bir kul (olan Hzr) buldular bizim kullarmzdan ki, biz ona, bir rahmet
ve katmzdan gizli bir ilim retmitik. Musa ona: Sana retilenden, bana,
rde ulamama yardmc olacak bilgi retmen iin sana tbi olabilir miyim ? dedi.
{ Kehf 65, 66 }
129
"..Bana kar son derece ak ve geni davranrd. Bu da ona kar duyduum heybeti ve
saygy arttrrd. ok ak davrand zamanlarda kendisine kar edep tavrn korumama
hayret ederdi. Bu yzden aklk ve rahatlk durumundan derhal kulluk haline geri dnerdi. O
zaman da ben ak ve rahat davranrdm. Eer dnrsen ey dostum! Bunun altnda acaip
bir sr yatar. nallah bu srra vakf olursun.."

Bazen kimi guruplar uluhiyeti mutlak olarak onlara nispet etme anlayndan syrlarak
gizli yn dnmeye balam ve bunlara, srf bizi Allaha yaklatrsnlar diye kulluk
ediyoruz, demilerdir. Bylece onlar perdeler ve vezirler gibi grmlerdir.
Allaha snrz bu tr anlaylardan Eer bu guruplar , bu yn onlarn nefsinde grebilmi
olsalard , uluhiyete bir d varln ahsnda kulluk sunmazlard. Bilakis
uluhiyetin kendisine kulluk ederlerdi.
Bizim dediimizin z udur: Kulluk sunulan mutlak varlk uluhiyettir, varlklar deil.

Bilmelisin ki, Hakka hrmet, eyhe hrmetten getii gibi Hakka saygszlk
eyhe saygszlktan geer. Onlar, Hakkn perdedarlardr. Onlar, mritlerin kalplerindeki
halleri korur. yleyse uyulmas gereken eyhlerden birine elik edip ona hrmet etmeyen
kimsenin cezas, kalbinde Hakk bulmaktan mahrumiyet, Allah'tan gaflet ve konumasnda da
edepsizliin gzkmesidir. Hakkn kalpte bulunmas, sadece edepliler iin mmkndr. Bu
kap, edeplilerin dndakilere kapaldr.
Bir mrid iin eyhe hrmetsizlikten daha byk bir mahrumiyet yoktur.
- Eb Abdullah! Seninle iimiz var! Sana bir ey sylyorum, akln sylediime yatmyor,
ta ki Hzr gelip 'Falancann dediini dorula' diyor. Benden duyup ekingen davrandn her
konuda byle bir olay nasl tesadf edecek ki?' Cevap verdim: -Tvbe kaps ak !
Yant verdi: -Tvbe kabul edilmitir.
"..Yokluk aleminde az sz sylemeye ahdettim amma dikensiz gl kim grm?
130
Karde, tank ol, biz bu gln dikeniyiz; bu eit diken olmakla da vnlr, arlanlmaz
bundan.."
Ey man edenler ! Allaha kar takva sahibi olun ve sadklarla beraber olun.
{ Tevbe 119 }
Ve kim, Allah'a ve Resl'e itaat ederse, o taktirde ite onlar,
Allah'n kendilerine ni'met verdii neblerle (peygamberlerle) ve sddklerle
ve ehitlerle ve salihlerle beraberdirler. Ve ite onlar ne gzel arkadatr.
{ Nisa 69 }
Bunun uzerine Firavun:
Soylular!
dedi,
Ben sizin iin benden baka bir ilah bilmiyorum!
Bunun iindir ki, sen ey Haman, benim iin (tula) ocan tututur,
bal piir ve
bana yle yksek bir kule yap ki,
kp Musa'nn u tanrsn bir goreyim!
nk ben o'nun u onmaz yalanclardan biri olduunu sanyorum!
{ Kasas 38 }
ey Musa Seni Zatm iin setim.

{ Th 41 }
Yunus Hak tecellisin senin yznde grd,

are yok ayrlmaya, n sende grnd Hak
{ Yunus Emre (ks) }
"..Varlk ve ilim mertebeleri/vcd-ilm, her zamanda bu grevi tamamlamak ve o devirde

alemin nizmn korumak iin belirlenmi ve atanm kmil ile kim olur ve devam eder; binaenaleyh, bilen kiiye gre, vakann byle gerekletiinde hi bir kuku yoktur. Kukusuz
131
semav kitaplarda ve kmillerin diliyle bu konuda pek ok ikzlar tekrarlanmtr.

Bunlardabirisi, Hakkn Tevrat'taki u ifadesidir: "Ey Ademolu! Eyay yarattm, seni ise
kendim iin yarattm." Bunun bir benzeri, Hz. Musa'ya hitaben syledii u ifadesidir: "Seni
kendim iin setim." Btn kmillere ynelik olarak da yle sylemitir. "Gklerde ve yerde
olan her eyi, kendisinden olmak zere, size amade klmtr." (Casiye, 13); sz konusu
nimetler, defalarca saylmtr. Basiretli hi bir kimse, bu konuda herhangi bir gr ayrlma dmemitir. Sena edenin edilene yapt vg, onu tarif ve vgnn yapld ynden
kendisini tandna dair bir iddiay tayp, kesin delil/hccet-i balia de Allah'a ait olduu
iin,Hak, irdesinin dier e'nlerinin kemlini izhra taalluku gibi, hccetinin cemlini izhr
etmek istemitir; istenilen kmil marifet, buna baldr. nk Hakkn, nefsindeki her eyle
birlikte, kendisine dair bilgisinin sbtu, ilmin kemli ynnden ve thmetin ortadan
kalkmas iin bir hccettir; fakat bu hccet, her mertebede ve o mertebenin mensubu oan
veya bu mertebeyle ve iinde zuhur eden herkeste, bizzat burhan ortaya koyan Hakta zuhur
ettii tarzda, tamamlanncaya kadar "bali/kesinlik" zelliine sahip deildir. Allah Tela'nm
u yetini hatrlaynz: "Bylelikle insanlarn Allah'a kar resullerden sonra bir hccetleri
olmasn." (Nisa, 165) Hz. Peygamber de yle buyurmutur: "Allah, mazeret sahibi olduu
srece hi kimseyi kyamet gnnde cezalandrmaz." Yani, Allah'n delili, o kimse zerinde
gerekleip, sabit oluncaya kadar Allah kimseyi cezalandrmaz. Bu balamdaki baka bir ifde
de, Hz. Peygamberin u hadisidir: "Kendisine mazeret sunulmasn Allah kadar hi kimse
sevemez. Bundan dolay da resulleri gndermi, kitaplarn indirmitir.".."
"..btn ilahi isimleri kendinde toplayan Allah isminin mazhar olmas ynnden
(sav) yaratklarn en kamilidir.."
"..Allah'a hamd olsun ki; bunu bize hidayet eyledi. Allah bize hidayet eylemeseydi;
kendiliimizden bunun yolunu bulamazdk. Rabbmzn resulleri gerei getirdi.."
{ Araf 43 }
"imdi asan yere brak!" Fakat (Musa) asasnn ylan gibi hzla hareket ettiini grnce
(korkuyla) arkasna bakmadan dnp kat. "Ey Musa, korkma!" (dedi, Allah,)
"nk, Benim Katmda Resuller iin korku yok !
{ Neml 10 }
"Ve asan at!" Bunun zerine (asasn atnca), onun ylan gibi hareket ettiini grd.
132
Arkasna bakmadan dnp kat. "Ey Musa, (geri) dn! Ve korkma, muhakkak ki sen
emniyette olanlardansn!"
{ Kassas 31 }
"..Onlara kutuplar dedik, bunun nedeni, sabit olmalardr. Ayrca bu makam, yani kulluk
makam, onlarn zerinde dner. Onlarn kutup olduunu sylerken, emirleri altnda bir grup
var da, onlar da bu grubun reisleri ve kutuplardr demek istemedik. Onlar, byle bir eyden
mnezzeh ve ycedir! Gerek kullua ulatklar iin, ilerinde asla bakanlk sevdas yoktur.
Hakkn ii, ne gemitir. Dolaysyla, onlara her ne gelir ise, kulluu tam olarak yerine
getirdikleri iin o emre balanmalar gerekir. Bylece, kulluk makamnda efendilerinin
emrine balanarak emri yerine getirirler.."
eriat tarikat yoldur varana.

Hakikat marifet andan ieri...
Yunus Emre (ks)
Sadk kiinin zerresi da, damlas deniz, az ok ve kabuu z olur.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
fe
: bylece, artk
iz
: olduu zaman
sevveytu-hu : onu sevva ettim, dzenledim
ve nefahtu : ve fledim
f-hi
: onun iine
min rh : ruhumdan
fe
: hemen, derhal
ka
: (yere) kapann
lehu
: ona, onun iin
scidne: secde edenler
{ Sad 72 }
133
Onun cismine deil de ruhuna inanacaz. Onun rhu ok yksektir. Nasl yksektir?
Yce Allah'tr.
Bu srdan bilmeyip klan inad
Sucd eylemeyen eytan deil mi
eytan insanlardaki rhu bilemedi. Hz. Adem'e flenen rhu bilemedi. Secde etmedi.
nat etti. Merdut oldu. Allah onu lnetledi.
Nefaht fihi min ruh. Bu ayet kime geldi? Sana bana geldi.
yle ise niye isyan ediyorsun? Ezelde bel dedik. imdi niye isyan?
Nefaht fihi min ruh hitab

Olunan suret-i insan deil mi
{ Abdurrahim Reyhani (ks) }
nsan iin meydana gelen her Bilgi ''Hatrlamadr''

ve Allah ehlinden bakalar Bilmenin Hatrlama olduunu fark etmez.

"..arifler, lemdeki kibirli ve zorbalara -onlarn d varlklar bakmndan deil, kendilerinde
ortaya kan nitelik nedeniyle- tevazu gstermilerdir. nk onlar her eyde Hakk grr.
Hatta karlama esnasnda selamlamada eilirken de durum byledir. Bazen rifler,
selamlarken kardelerine eilirler ve nnde eilinen ahs da buna sevinir. Mutluluu ise,
kendisini bilmeyiinden kaynaklanr. nk bu cahil insan, onunla karlaan arifin nnde
eilmesinin ve rk etmesinin kendisinin hak ettii ykseklikten kaynaklandn zanneder.
Yabanclarn geneli ise, farknda olmakszn, bilgisizlie bilgisizlikle karlk vererek, adet ve
rf olarak bu davran yapar. Arifler ise, karsnda eilmek gereken Hakkn ceberrutunu
mahede ederek bunu yapar. nk onlar, sadece Allah' grr.
air Lebid yle der:
Dikkat ediniz! Allah'n dndaki her ey btldr.
Btl olan, hi kukusuz, yokluktur. Varlk, tmyle gerektir.
134
O halde rk eden insan, var olan bir hakikate rk etmitir.

Onun btn ise yokluktur. Bu ise, yaratlmn d varldr.
yle sorabilirsin: Rk eden de varlktr.' unu deriz: Haklsn!
nk Hak ile ilikilendirilen ilahi isimler, farkl derecelere sahiptir.
Bir ksm dierlerine dayanrken bir ksm dierleri zerinde hkm sahibidir.
Bir ksm ilgi bakmndan daha genel ve lemde dierlerine gre daha etkindir.
Btn lem, ilahi isimlerin mazharlardr. Bir ismin ihatas altnda bulunan isim,
zerinde egemen olan isme rk eder.
Bunun sonucu ise, rk eden ahsta ortaya kar. Bylece (kullarn birbirine rk ediinde
gerekte)
Hak Hakka rk etmi olur. Baknz!
Hakkn sevinmesi, tenezzl, armas ve glmesiyle ilgili sahih hadisler vardr.
Bu nitelikler 'kendisine benzeyen hibir eyin olmad' ya da
'kullar zerinde kahredici' gibi byklk niteliklerinin sahibi olan karsnda nerededir?
yleyse bu nitelikle rk eden kimse, gerekte rk etmitir.
Byklenen ise yine bu nitelikle byklenmitir.
te vellerden rk edenlerin rklar, bu ekildedir."
De ki: O, sizin stnzden veya ayaklarnzn altndan zerinize bir azap gndermeye
veya sizi blk blk birbirinize katp (dman edip), sizin bir ksmnzn iddetini,
bir ksmnza tattrmaya kaadirdir.
Bak, yetlerimizi nasl aklyoruz.
Umulur ki bylece onlar idrak ederler.
{ Enam 65 }
De ki: Eer Rahmnn ocuu olsayd,
o zaman Ona kul olanlarn ilki ben olurdum.
{ Zuhruf 81 }
" Kim Allah Tel Hazretlerinin rzs iin bir derece tevz gsterirse (alak gnll olursa),
Allah onu bu sebeple bir derece ykseltir. Kim de Allha bir derece kibirde bulunursa,
Allah da onu bu sebeple bir derece alaltr, bylece onu esfel-i sfilne
(aalarn aasna) atar.
135
{ sav }
Sizin btn kazanlarnzdan, paralarnzdan, altnlarnzdan, bankalarnzdan,
bir kiiye gleryz gstermek daha kymetlidir.
Gnenli Mehmet Efendi (ks)
Aie diyor ki:
Allahn kullarndan, konuma ve sz asndan Fatma kadar Resulullaha benzeyen bir
kimse grmedim. Resulullahn yanna geldiinde, Resulullah (s.a.a) onun elinden tutarak
onu pyor, ona ho geldin diyor ve onu kendi yerinde oturtuyordu. Peygamber (s.a.a) de
Fatmann yanna gittiinde, Fatma ayaa kalkarak Hazrete ho geldiniz deyip elinden
tutarak onu pyordu.
{ sav }
"Ve ( Yusuf as ) anne babasn tahtn stne kartt. Ona secde ederek eildiler.."
{ Yusuf 100 }
Hamd (vme ve vlme),
lemlerin Rabbi Allah'a.
{ Fatiha 2 }
"..zahidin Allah'n dndaki her eyden kma iddias kuru bilgisizliktir.
Onun zahirlii sadece hallerdeki yer deitirmeden ibarettir
ve bilgisizlii nedeniyle bunun farknda deildir.
Zahidin bilgisizlii, lemin Allah'tan Allah'n lemden ayr olduunu kendisine zannettirir
ve bu nedenle Allah'a kamak ister. Bu ka mevhum bir kamadr
ve onun nedeni eyay zevk yoluyla bilmemek ve yle ayetleri duymaktr:
'Allah'a kan'
Ayetin anlam doru, fakat buradan hareketle Allah'a kaan insann akl
bu ayetin ardndaki dier ayette sylenene varmamtr. Bu ayette
'Allah karsnda baka ilahlar kabul etmeyin' denilir.
nsan buradaki tamamlamay anlarsa, 'Allah'a kan' ayetinde kastedilenin
bilgisizlikten bilgiye kamak olduunu renir.
Gerekte var olan tektir. nsann ilah zannettii eye ilahl isnat etmesiyle ortaya kan
varlk, ne mmkn ne vaciptir, bir imknszdr.
te ayette emredilen kamann anlam budur
136
ve ilahln o eye nispetinden Allah'a kamak gerekir.

Bunu anla!"
Ve onlara: Bu ehirde yerlein ve ondan dilediiniz yerden yeyin, af dilediinizi syleyin

ve kapdan secde ederek girin.
denilmiti.
Sizin hatalarnz mafiret edelim ve muhsinlere daha da arttralm.
{ Araf 161 }
"..Bana anne ve babana kret!
Dn, Banadr."
{ Lokman 14 }
..Ahkaf suresinin onbeinci ayetinde mealen, (nsanlara, analarna babalarna ihsan
etmelerini syledik) buyuruldu. Lokman suresinin ondrdnc ayetinde mealen, (Bana ve
anana babana kr et!) buyuruldu.
Byle olmakla beraber, btn bu iyi iler, hakiki varla kavumak yannda bo, faidesiz
kalrlar.
Slk konaklarn gemek yannda lzumsuz, bo eylerdir.
(Ebrarn iyilik olarak yapdklar, mukarrebler yannda gnah olur) szn iitmisinizdir.
{Bu sz, eyh Ebu Said-i Harraz sylemidir kaddesallahu sirrehulaziz.}
Farisi beyt tercemesi:
Her ne ki guzeldir, Allah sevgisinden baka,
Hepsi cana zehrdir, eker gibi de olsa!
Allahu tealann hakk, btn mahluklarn haklarndan daha nce
gelir. Onlarn haklarn gzetmek de, Onun emri iledir. Yoksa, Onun
hizmetini brakp da, bakalarna hizmet etmek kimin elinden gelebilir?
Bunun iin, bakalarna hizmet etmek, Ona olan hizmetlerden biri olur.
Fekat, hizmetler arasnda ok fark vardr. Tarlay srenler ve ekini
bienler de, padiahlara hizmet etmekdedir. Fekat, sarayda olanlarn
yaptklar hizmetlerin erefi bakadr. Bunlarn yannda, tarlay srmek ve
ekini bimek gibi eyler sylemek, su bile olur. Her iin karl, o iin
137
kymetine gre llr. Tarla srenler, sabahdan akama kadar ter iinde
alr. Buna karlk, az birey alr. Mukarrebler yani sultana yakn
olanlar ise, her saatde yzlerce lira alrlar. Byle olmakla beraber,
bunlarn bu paralarda hi gzleri yokdur. Gzleri, gnlleri hep
sultandadr..
Sana birisi bir ayakkab hediye etse ona elli defa teekkr edersin,
o ayakkaby giydiin aya verene ne kadar teekkr ediyorsun.
Kul bir ie, bir tedbire giriir amma takdir gler de a gaflet uykusuna dalm adam der,
bu ii ona ulamakla, ona kavumakla baarmaya al.
nk kavuup bulumakla bir kerpi, bakarsn bir kk olur,
kuma paralar birbirine eklenip birlemekle elbise kesilir.
Zenginlii O'ndan iste; defineden, maldan isteme.
Yardm O'ndan dile; amcadan, daydan dileme.
Sonunda btn bunlardan olursun; kendine gel de bir dn;
o zaman kimi aracaksn, kimden ne isteyeceksin?
Bu solukta da O'nu ar, O'ndan iste, geri kalann brak.
Brak da dnya mlkne miras ol.
"Allah her sanaty ve sanatn (birlikte) yaratmtr."
{ sav }
"Fakirlik, hastalk ve lm olmasayd eer,
insanolunun kibirden ba eilmez olurdu."
138
Ya, kuru, yeil, krmz, renk ve koku gibi

Alemde mevcut olan her ey,
Allah'n Sanatna ve Allah'a Aktr.
"Ne vakit ki o dalardan byk burnun yere srterse, kiiliini hatrlarsan, bir katre neyden
geldiini, aczini bilirsen Allah'n kudretini tasdik edersin. Veyahutta senin malik olduun o
hazineye vakf olursan, sen bir hazineye maliksin, o hazineye malik olduunu bilirsen
o vakit uyanrsn uykudan. nk btn insanlar uykudadr, ld vakit uyanrlar. Kimisi
dnya sarhoudur saat be saat sonra aylr. Kimisi de gaflet sarhoudur
kafas teneire vurduu vakitte aylr. Bir de bakar ki elinden her ey km,
hibir ey onun deilmi meerse. Vcudu dahi onun deilmi.."
'Allah' zikrettiren dert, O'nu unutturan maldan ve shhatten daha hayrldr.
Allah ehlinden genelin kr terk etmesi, dorudur. Ancak
'Nimete kr, nimet verene perdedir' diyen kimse hakikatler hakknda bilgi sahibi deildir.
Byle bir ey, geerli olamaz. yleyse nimete kreden herkes, zorunlu olarak
onlar verene de kreder. Baz insanlar ise, sadece sebebi grrken
baz insanlar da nimet veren Allah' grr.
Kimi insanlar ise, hem Allah' hem sebebi grr.

kretmek avlanmaktr, nmeti balamaktr.
kr sesini duydun mu nmetin oalmasna hazrlan.
Allah bir kulu sevdi mi snar, bellara uratr.
Sabrederse onu seer, krederse de akrn arasnda sekin bir hale getirir onu.
Kimi kullar vardr, kahr yznden krederler. Allah'a;
kim kullarda vardr, Ltfu yznden krederler Allah'a;
Bunlarn her biri de hayrldr; nk kretmek panzehirdir; kahr ltfa dndrr.
139
krn terki, kapal ve zor bir makamdr.

nk Allah kredicilik ile ve kendisinden dolay bize krettii (amelin) artmasn istemek
zelliiyle nitelenmitir. Dolaysyla (Hakka ait bir zellik olduu iin) bundan kurtulmak
gtr. Kul O'nun tecelligah haline gelir ve (iinde bulunduu) vakti de Hakkn kreden ve
kredilen olup fiilleri yaratlmlardan olumsuzlarsa, kreden iken kr terk etmi olur. Bu
durumda ya Hakk mutlak anlamda kredici, kulu ise kr olmayan kimse diye grr; ya da
Hakk kulun yerine getirdii kre gre kul ile kredici olarak grr. Byle biri, bir adan,
krn terk edeni iken bir adan kr ile nitelenendir. Bu durum, kullardan ortaya kan
btn fiillere yaylmtr ve bu, ihsann kaynandan etin bir mahededir.

eyhinin hkmnden tamamen km bir mridin eyhine bir ey sunma hakk yoktur.
Byle bir ey yapsa, eyh tarafndan kabul edilmez, nk mrit irtidat ettii iin
thmete mazhardr ve eksiktir.
Kendisi eksik olduu halde kamili nasl temizleyebilir ki?
Mrit, kendisinde meydana gelmi bir ktlk ya da
onun adna gerekleen bir kesintiden dolay utanma duygusundan kaynaklanarak
eyhinden ayrlabilir.
Mridin bu durumu, (geriye dnme imkan olan boanma) 'ric boanma' haline benzer.
nk mrit iinde eyhine kar saygy korumaktadr.
Bu utanma, mridin eyhten ayrlp ya da eyhin kendisine edep retmek iin
srgn cezasyla cezalandrdnda mridin baz eylere akirt olmasyla ilgilidir.
Bu nedenle mrit hata etmitir.
Bu hata karsnda eyhiyle bir araya gelmekten utanarak onu terk eder.
Mrit eyhiyle karlatnda, utanp yolunu deitirir. eyh mride yetiir
ve kendisini tutup yle der: 'Evladm! Seni masum grmek isteyene elik etme!'
Byle bir durumda eyhe ihtiya vardr. Bylece mridin utanc kaybolur
ve eyhinin hizmetine dner.
Mrit 'ric boanma' halindeyse, eyhinin hkmnden km saylmaz (mrtet).
Dolaysyla, daha nce belirttiimiz gibi, bu durumda mridin eyhiyle ilikisinin
batn yorumu, eksiin kamili ykamas rneine benzer.

"..eyhlerden bir grup daha vardr. Onlarda bir savrukluk vardr
ve bu ekilde (hkmlere kar) koruyucu deillerdir. Onlarn halleri kendilerine braklr
ve kendileriyle arkadalk yaplmaz. Onlarda harikulade vb. umulabilecek olaylar gzkse
bile, eriat karsnda saygszlk var iken, buna itimat edilmez. nk Allah'a giden yegne
yolumuz, O'nun eriatdr. Allah'n eriatndan baka Allah'a giden bir yol olduunu iddia
140
eden insann sz yalandr. Binaenaleyh hali doru olsa bile,

edebi olmayan eyhe uyulmaz.."

DRDNCS:
En yksek derece buna verilmi
ve melekut aleminde kendisine:
- "AZM"
Ad verilmitir.
te Hazter-i Nebi (SAV) bu byk zatn ann tarif ederken
yle buyurmutur:
- "Bir kimse renir retirse... Ayrca bildii, rettii ile amil olursa
melekut aleminde ona, AZM ismi verilir."
Bu zat, alim-i billah'tr.
Mertebeler llrse en yksek derece onun olduu ortaya kar.
Dinin hikmet ynn en iyi bilen odur.
Allah- Teala (CC) birok bilinmeyen ilimleri onun kalbine yerletirmitir.
Hi kimsenin eriemiyecei srlar ona sezdirmitir.
Bu saf ve temiz kul, Allah (CC) tarafndan seilmi, sevilmi ve Hakk'a
(CC) cezbedilmitir.
lhi hikmetleri zld kapya yalnz bu insan yetimitir.
Hidayet yollar buna aktr. Bunda istidat ok byktr. Ve btn srlar
anlamak kabiliyeti vardr. Bunda bilgi sonsuz, hikmet lszdr.
Bu zat, Allah (CC) yolunda bir ahtr. Hak yola o arr, ktlkleri onlara
o gsterir, kyamet gn efaati, dnyada temiz, Allah (CC) indinde
hereyi makbul ve merguptur.
Dorudur, doruluu tastiklidir. Resul (AS) ve Nebilerin (AS) vekilidir.
te Peygamberler (AS), bunlar vekil etmitir.
ite son had buraya kadar...
nsanolunun son dura bu makama varr.
Buradan te Peygamberlik balar. Sana bu insan lazm.
Bunu ara, bulunca muhalefet etme, szlerine darlma,
uzak kalmaktan holanma. Onu sev ve szlerine balan, her
nereye varsan byle birini ara ve zihninde onu gezdir.
unu bil ki: O ne sylerse selamet ondadr.
Helak, bataklk bakadadr.
Allah'tan (CC) onu iste, yol bundan bakaya varmaz.
141
Himmet bakalarnda yoktur.

Yolunu bu lkeye vardrmayan
kurtulamaz.
Ama Allah (c.c.) baka trl emretmi ise
bir ey denemez.
Allah'n (c.c.) doru yolu gsterdii kimselere
kimse amaz..."
Ey cahil! lerini bilgi ile yrt. Bilgisiz ite hayr yoktur. Bilginin olmad yerde ne iman,
ne de ikan olur. ren ve al. Bunu yaparsan, dnya ve hiretin kurtulmu olur. lim tahsil
edip amel etmeye dayanmayacak kadar sabrn yoksa nasl kurtulabilirsin? Sabrl
ve anlayl ol. lmin hepsini birden kavraman kabil deildir.
Btn varln ilim yoluna harcarsan ancak bir para renebilirsin.
Byklerden birine ilmi nasl tahsil ettii ve tahsil yolunu nasl bulduu soruldu.
Cevap verdi: Kularn erken kalkmas, devenin tahamml, domuzun hrs, kpein
yaltaklanmas zerimde derin tesirler yapt. Onlar grdm, bir hayvan olduklar hlde
yaptklar ie baktm. Ben de insanm, onlarn hareketinden ibret aldm. Ku gibi erken
kalktm. lmin btn arln ektim. lme kar bir ihtiras duydum.
lim sahiplerinin kapsnda gnlerce yalvardm.
Ey ilim talep eden, iit bu szleri. O byk ztn kelmn iyi dinle.
Bilgi ve kurtulu istiyorsan byle yap. lim hayat, ilimsizlik lmdr. lmi ile mil olana ve
bilgiyi retmek iin sabredene lm yoktur; maneviyat lmez.
Hak Tel'nn ilim sfatna iltihak eyler. Hayat onunla devam eder.
Allah'm, bize bilgiyi ve ihls nasib eyle.
min!

Mekkede ricalden (adamlar) birisi olan Msrl Abdlkerim el-Vahi, be yz doksan dokuz
senesinde bana yle demiti: Msra gitmek zere Ciddeden gemiye binmitik. Gece
olmu, denizin ortasna gelmitik. Gemidekiler uyumutu. Topluluktan biri ihtiyacn
gidermek zere ayaa kalkt, aya kayd ve denize dt, dalgalara kapld, kaptan sustu ve
142
konumad. Sakin bir rzgar vard ve geminin kaptan henz iin farknda deil iken adam su
stnde kageldi ve gemiye girdi. Byk bir ku kendisine elik ediyordu. Gemiye geldiinde,
ku utu ve kyn yaknndaki bir direin zerine kondu. Sonra onun gagasn adamn
kulana doru uzattn grd, konuur gibi yapt ve tekrar utu. Kaptan kendisine bir ey
sylemedi. Gndzn bir vakit kaptan adam ald ve ikramda bulunarak kendisinden dua
istedi. Adam yle karlk verdi: Ben dua istenilen o topluluktan deilim. Bunun zerine,
dn bana gelenleri grdk dediinde, adam yle dedi: Kardeim zannettiin gibi deil.
Denize dp dalgalara kapldmda, leceimden emindim. Sizden yardm istememin de ie
yaramayacan anladm ve Allahn takdirine teslim olarak yle dedim: Bu Aziz ve Kadir'in
takdiridir. Baktm ki, bir ku beni tutmu ve dalgalarn arasndan kaldrm, grdnz
zere gemiye gelinceye kadar dalgalarn zerinde tuttu. Ben de Allahn fiili karsnda
hayrete derek kua bakyor ve u szleri sylyordum: Bu ne haldir! Allahn benim
kurtuluuma ve yaamama vesile yapt bu ku da nedir byle? Ku yukardan gagasyla
kulama uzanarak, bana yle dedi: Ben senin, bu Aziz ve Kadir'in takdiridir' sznm ve
bu adla isimlendirildim. yleyse sz konusu kuun ad, bu Aziz ve Kadirin takdiridir'
eklindedir. te bu, daha nce de iaret ettiimiz gibi, Allahn kelimelerden melekler
yaratm olmasyla ilgilidir.

Bu durumda ahiret yolunda kendilerinden istifade ettiimiz eyhlerimiz arasnda
szn ettiimiz mmetlerden de kimseler vardr.
rnein Fas ehrinde bir duvarn zerinde bir oluk grdm. Oluktan yere su akyordu,
tpk Ka'be'nin oluu gibi. Onun ibadetini fark ettim. Onunla birlikte bu ibadeti yerine
getiririm diye kendimi zorladm.
Bunlardan biri de kendi glgemdir. Glgemden iki ibadet trn aldm, ki bu iki ibadeti
yerine getiriyordu. Bunun gibi bir ok rnek vardr.
Hayvanlara gelince; onlardan da eyhler vardr, dedik.
Onlardan gvendiim eyhlerimiz arasnda at vardr. Ki atn ibadeti ok ilgintir.
ahin, kedi, kpek, pars ve balans da bu eyhlerdendir. Ne kadar uratysam,
onlarn ibadetlerini onlarn dzeyinde yerine getirmeye g yetiremedim.
Sadece kimi zaman onlar dzeyinde bu ibadeti yapabilirken, kimi zaman da yapamadm.
Ama onlar her an bu dzeyde ibadetlerini gerekletirirler. stelik benim
kendilerinin efendileri olduuma da inanarak beni ayplyor, knyorlard.
Onlara zg ibadeti yerine getirme hususunda eksik kaldm grdklerinde
bana kar sert davranrlard. Hatta bazlar bana fkeleniyordu.
yle ki bu fkesi Allah'n dinine ilikin gayretini perdeleyecek dzeyde olurdu.
Bunun sebebi de onlarn ibadeti ile ilgili eksikliimdi. Asiliim ve Allah'a kar sergilediim
kt muamele yznden zerlerindeki efendiliim de kaybolurdu.
zerlerindeki itaatim de zail olurdu.
143
Ben de onlar bu hususta mazur grr ve

ihlaslarndan dolay onlarn ihlasn teslim ederdim.
nk Hz. Ebubekir (r.a) halife olduu zaman yle demitir:
"Allah ve resulne itaat ettiim srece bana itaat edin. Eer isyan edersem,
bana itaat etmeniz gerekmez."
Hi kukusuz Ebubekir (r.a) gerei sylemitir.
Ey dostum!
Kpek, srngen ve yrtc hayvan mmetlerinden biri sana eziyet ederse
veya bitki mmetinden bir odun ya da yaprak seni incitirse yahut zerine tkezlemen,
bir duvardan zerine dmesi veya bir ocuk yahut bir adamn bir eyden dolay
sana atmas sonucu bir tatan sana eziyet iliirse ve ta sana ynelirse fkelenme,
insafl davran ve iinde bulunduun o hal ekseninde kendi nefsine bak.
Allah'n nefsi denetleme ve srekli olarak huzurda tutma hususunda
emrettii adalet terazisini onun iin kur. O zaman mutlaka kendinde sana yneltilen
ve bu esasa gre gerekletirdiin ibadetle ilgili bir kusur veya arlk bulacaksn.
te bu kusur ya da arlktan dolay hayvandan, bitkiden veya tatan eziyet grmsndr.
Allah'tan balanma dile, tevbe et, ihlasl ol ve bir daha bu kusur ve arl
ilememeye azmet. Eer bu balamda saknrsan, seni inciten bu varlk,
seninle konuacaktr ve buna da sen keramet adn verirsin.
Oysa bu gerekte keramet deildir.
Sadece bu gerein farkna varmandan, tevbe etmenden
ve varlklarla uyum mekanna kap snmandan ibarettir.

Canl da olsa l de olsa, dnyada ve ahirette bilgi insandan ayrlmaz ve her halde bilgi
senindir.
Bir vakitte aleyhinde olsa bile iin sonunda o senin lehinedir.
Bilgiden dolay sana belalar gelirse, endielenme!
Bu durum, onunla amel etmediin iin bilginin erefinden kaynaklanr.
Baka bir ifadeyle bilgiden dolay deil,
bilginin gereini yerine getirmediin iin bana bela gelmitir.
Kurtulduunda ise seni elinden tutar, menziline gtrr. Onun menzili, bilinendir.
Bildii de haktr. Bilgi, miktarnca seni Hakk'a (ve hakikate) ulatrr.
Cahillerden Olma!
144
Ey evlat! eklini deitirme. Hakk sev. zerine eitli bela oklar bile yasa sesini karma,
sevgi ve muhabbet hline devam et. Frtna seni yerinden kaydrmasn. Yaan yamur seni
karmasn. Atlan oklar seni incitmesin. ini ve dn halkn giremedii bir makama kar.
Orada dnya olmasn Orada hiret olmasn Mevhum haklar orada aramaya kalkma. Kt
nazlarn o yerde isteme, orda znt duyma, ekil arama. Hakktan baka eyin olacan
umma. Halkn zahirdeki halini grp znt duyma. Ailenin geim sknts seni derde
sokmasn. Eline dnya mal az geince zlme, eklini deitirme. ok olursa hlini irkin
etme. O makam byktr. Sakn o makama karsan vlme bekleme. Ktleyenlere
darlma. Hepsini bo gr. Zaten oraya yerli olursan bu iler kendiliinden olur. Ve sen
tam bir yoklua gmlrsn. Eer elde edersen bulunduun o hle, insan ve cin,
cmle yaratlmlar iinden bir tanesi bile akl erdiremez. Zaten akl bunlar idrkten cizdir.

Bir kr, beni kr yarattlar, mzrum dese
u krm, mzrum demesiyle krlk ondan gider mi hi; gnn yzn,
gzellerin yzlerini grebilir mi hi?
Krn, topaln, mzrum demesi, kendisine fayda vermez, kendinden zahmeti gidermez.
u kfirler kfr iindeler ya, kfr zahmeti iindeler, amma bir bakarsak grrz ki
o zahmet de ltfun ta kendisi. nk o, esenlik zamannda Tanry unutur,
zahmete dt m anar. u halde cehennem, kfirin tapnadr, mescididir.
nk Tanry orda anar; hani zindanda, hastalkta, di arynca anarlar ya, onun gibi.
Zahmet geldi mi, gaflet perdesi yrtlr, Tanry ikrar eder, szlanmaya, alamaya koyulur;
yrabbi, ey merhametli Tanrm demeye balar. yileti mi, gene gaflet perdeleri gerilir nne;
nerde Tanr der; bulamyorum, gremiyorum ki; neyi arayacakmm?
Zahmet, meakket vaktinde grdn, buldun ya; fakat imdi grmyorsun.
Mdem ki skntya dnce gryorsun, sknty musallat eder sana da Tanry anarsn.
Cehennemlik, esenlikte Tanrdan gaafildi, onu anmazd bile.
Cehennemdeyse gece-gndz Tanry anar.
Tanr, lemi, g, yeri, Ay, gnei, dolaan yldzlar, iyiyi, kty, halk, kendisini ansn,
kulluk etsin ona, noksan sfatlardan ar olduunu sylesinler diye yaratt ya;
Mdem ki kfirler, esenlikte anmyorlar;
yaratllarndan maksat da onu anmalar;
yleyse onu anmalar iin cehenneme atlrlar.
nananlara gelince:
Onlara sknt vermeye hcet yok; onlar, bu esenlikte o skntdan gaafil deiller;
o sknty, o zahmeti boyuna nlerinde grmedeler;
akll ocuk gibi hani. Akll ocuu bir kez falakaya yatrrlar, yeter; falakay unutmaz o.
Fakat ahmak ocuk unutur; bu yzden de onu her solukta falakaya yatrmak gerek.
145

"..Bilgi renmek isteyen insan, sorulan eyin kendisini deil, Allah' aramaldr.
Bilgi renmek isteyen, Allah karsnda byle bir bilince sahip olmaldr. Soran kii,
sorusunu artrr, nk sorulan Allah'tr. Byle bir bilince sahip olmazsa, hocadan bakasn
grmedii gibi bilgiyi de sadece hocasndan grr ve 'Allah en iyisini bilir' deyiiyle
talebeyi Allah'a dndremez. Ayrca ona kendisinden Allah'a dnecei bilgiyi syleyemez.
Mslim'in Ebu Hureyreden aktard hadise gre, Hz. Peygamber (s.a.v) buna iaret etmi
ve yle demitir: "nsanlarn mallarnn okluunu soruturan kimse, ister az ister ok
sorsun, zor bir ey istemitir."
Allah kullarnn insanlardan deil kendisinden istemelerini istemitir. Hemcinslere sadece
Allah'tan nasl isteneceini renmek iin sorulmaldr. Dince belirlenmi takvann anlam
budur. Allah yle buyurur: 'Allah'tan korkunuz' (takva). Yani takva yoluyla kendisine
rettiim kimsenin size rettiiyle Allah'tan korkun. "Allah size retir." Konu bilgi veya
bilgi dnda dnyevi bir konu olsa da, reten Allah'tr. Nitekim Allah kendisine
vahyettiinde ya da kendisiyle konutuunda Hz. Musa'ya (a.s) yle demitir:
"Hamuruna kattn tuzu bile bana sor!"
Allah yle der: "Rahman Kuran' retti" Ayetin iari yorumuna gre, Allah bulunduu,
yerletii ve indii her kalbe Kuran' retmitir. "nsan yaratt ve ona beyan retti"
Bylece insanlara kendilerine indirileni aklam olursun. Burada Allah retimi bakasna
deil, kendisine tamlama yapmtr. Btn bunlar Hakkn yaratklarn kendisinden
bakasndan birey istemesini kskanmasndan kaynaklanr. Bylece Allah, kullarn
ellerinde birey bulunmayan hemcinslerinden birey istemek skntsndan kurtarr.."

Ve daha nce sana kssa etmi olduumuz (bahsettiimiz) resllere
ve sana bahsetmediimiz resllere de (vahyettik).
Ve Allah, Hz. Musa ile kelimelerle (hitap ederek) konutu.
{ Nisa 164 }
lem alr, yaayan, iiten, konuan, bilen, dileen, konuan, gl bir lem hline gelir.
Kuranda da bildirildii gibi: De ki: herkes kendi yaratlna gre hareket eder.

Konuan, sesi ve harfiyle sana seslenen kimse deildir. Konuan, sahip olduu anlamlar
sana ulatrma gcne sahip kimsedir. u halde varlk bizimle konumaktadr, deme. Bu,
146
senin anlamandr, varln konumas deildir. Biz ise konumasndan sz ediyoruz,

senin anlamandan deil. Bunu bil.

O Yaratan, var edendir. (Har 23) . Bu ayetlerde grld gibi, O dan
sonra yer alan isimler, O nu ve alemde zel olarak meydana getirilmesi istenen
hadiseleri aklamaktadr. Dolaysyla isimlerin tm O nun tercmandr.

lim ehli, Zt ehlidirler.

Haberiniz olsun! Gklerde kim var, yerde kim varsa hep Allah'ndr.
Allah'dan bakasna tapanlar dahi,
Allah'a ortak kotuklarna uymu olmuyorlar, ancak zanna uymu oluyorlar.
Ve yalandan baka bir ey sylemiyorlar.
{Yunus 66}
"..Sapk kimsenin sapmasnn nedeni, uluhiyeti ilah olmayana nispet etmesidir.

O sz konusu mabuda ibadet ederken uluhiyet srrna ibadet etmitir ve bu da sadece
yce Allaha ait bir niteliktir. nk yce rabbimiz bu srrn etkisini o mabuda
yanstmamtr. "lahnz tek bir ilahtr. Ondan baka ilah yoktur." (Bakara Suresi 163).."

"yle denebilir: 'Alemlerden mstani zat Allah'n ardndadr.' Buna yle yant veririz:
zannettiin gibi deildir. Allah, zatn ardndadr. Allah'n ardnda ise, varlacak bir yer (ve
hedef) yoktur. nk zat, kendi mertebesi olmak bakmndan, her eyde mertebeden nce
gelir. yleyse Allah'n ardnda bir hedef yoktur."

"..Tektir, say olmadan.."
{ Ali (kv) }
147
"..lah hakikat, ii grmek olan gz tarafndan mahede edilmekten ycedir.

Varln, gzlemleyen gz zerinde bir etkisi vardr. Fani olduu iin olmayan ey, yok
olduunda ve baki olduu iin daima var olan da, bak olduunda, o zaman kesin delil
gnei gzlerin idrkinin zerine doar. Ve mutlak cemalde gerek ve mutlak mnezzehlik
gerekleir. Bu, birleme ve varlk gzdr, duru ve donu makamdr. Burada saylarn
bir olduunu grrsn; ama mertebelerde bir seyre km olarak. Bu yolculukta saylarn
objeleri belirginleir. Bu makamda birlikten sz eden kiinin aya kaymtr. nk birin
vehmi mertebelerde yolculua ktn ve mertebelerin farkllna bal olarak farkl
isimlerle anldn grmtr. Bu yzden saylarn ancak bir olduunu dnr. Bu yzden
birlikten sz eder. Oysa say ismiyle zahir olduu zaman zatyla zahir olmaz; kendine zg
mertebesi hari. Bu mertebe, vahdaniyet makamdr. Bu makamn dndaki bir mertebede
zatyla zahir olduunda , ismiyle zahir olmaz. O zaman bu mertebenin hakikatine uygun bir
isimle anlr ve ismiyle fena bulur. Ama zat ile bak kalr. Bir dediin zaman, bu ismin
hakikatiyle baka her ey yok olur. ki dediin zaman, bu mertebede bir zatn varlyla
zahir olur, ismiyle deil. Ve ismi de zatnn bu mertebesinin varlyla eliir.
Kefin ve ilmin bu daln insanlarn byk ksmndan gizlemek gerekir. nk yksek
seviyesi nedeniyle ona btnyle dalmak uzak bir ihtimal ve dalp da mahvolmak yakn bir
ihtimaldir. Dolaysyla bu hakikatlere dair marifete sahip olmayan, bu inceliklerin nerelere
kadar uzandndan habersiz, sadece ehl-i tahkik olan arkadann dilinden dklen
sahneyi alglayp tesine geemeyen, bunun zevkine varamayan bir kimse "Ben yukar dan
aaya denim, yukardan aaya den benim." diye bilir. Bu yzden bu keif ve ilim
daln gizliyoruz, saklyoruz.
Hasan el-Basr (r.a.), bu yolu bilmeyen kimselerin vkf olmamalar gereken bu gibi
srlarla ilgili konumak istedii zaman Ferkad es-Subh, Malik b. Dinar gibi bu zevke
varm kimseleri arr, kapsn dier insanlara kapatrd.."

Biz aktan sudur ettik
Ak zerine yaratldk
Aka doru yneldik
Aka verdik gnlmz

Zunnn vefat etmi olduu hastalna tutulunca soruldu: -Ne arzularsn?.. yle dedi:
-lmmden nce, bir anlk da olsa, Onun hakknda (yeni bir) marifeti arzularm.
148
{ Feridddin Attar (ks) }

Ak iinde yanp ykldlar ardlar yollar.
Ah bir bilseydim, bir bilebilseydim.
Hangi kalbe sahipler acaba biliyorlar m?
Ah gnlm bir bilseydi, bir bilebilseydi.
Hangi yollara dtler, nasl atlar dalar.
Sen sa salim mi gryorsun onlar?
Ya da helak olmu yok olmu gibi mi onlar?
Hayrete dstler o aklar getiler kendilerinden.
Ak iinde yanp ykldlar, ardlar yollar.

Derken (brahim) yldzlara bir bakt da
Ben gercekten hastaym. dedi.
{ Saffat 88, 89 }
".."Her kim..iyi olan islerden yaparsa..." ktlklerden arnarak ve gzelliklere
brnerek salih ameller ilerse mumin olarak... hakiki imanla inanm biri olarak
bunlar gereklestirirse korkmaz... elde ettii kemalattan bir eyin eksilmesinden,
bulunduu mertebede asli istidadnn gerektirdii hakknn kslmasndan korkmaz.."
Allah insana kesin bir dille " Rabbim ! Bilgimi artr. " (Taha 114)
diye (tamahkarln bilgiye ynlendirmesini) emretmitir.
Bu emre kar kanaatkar olan cahil ve saygszdr !

Cbir (r.a.) rivayet ediyor:
Bir bedevi gelerek Reslullaha yle dedi:
"Ya Reslallah! Cennette elbiselerimizi bizler kendi ellerimizle mi dokuyacaz?"
Bu sul zerine oradakiler gldler.
Reslullah (s.a.v.), "Niin glyorsunuz? Chil olan bir lime sul sorabilir" buyurdu.
Sonra o ztn sulini yle cevaplandrd:
149
"Hayr ey Arab. Fakat oradaki elbiseler Cennet meyvelerinin arasndan kar."
{ sav }
"lme aldanma.
lim cehaleti ortadan kaldrr ama mutluluu, saadeti salamaz.
lme, imann elik etmesini sala, o zaman Nur stne Nur olur."
lim ilim bilmektir

lim kendin bilmektir
Sen kendini bilmezsin
Ya nice okumaktr
{ Yunus Emre (ks) }
ayet kul ahlk- hamidenin mertebelerini bir bir gzel ahlkla kat ederse,
Allah'n onu koruduunu yle tefekkr etmeli.
1. Sabr ile telalanmaktan,
2. krle nankrlk etmekten,
3. Adil olmakla zlm ilemekten,
4. Uyanmakla uyuya kalmaktan,
5. Hatrlamakla unutmaktan,
6. Dikkatli olmakla gaflette bulunmaktan,
7. Ayklkla sarholuktan,
8. mid var olmakla umidsizlikten,
9. Gleryzl ve geni olmakla eki suratl ve skntl olmaktan,
10. Cmert olmakla varlk klesi olmaktan,
11. Unsiyetle heybetten,
12. Cemali temaa ile Celalden,
13. Mutedil olmakla Cemala takl kalmaktan,
14. Visalle arzularla yetinmekten,
15. Hatalardan geri dnmekle yerinde kalmaktan
hep Allah'n onu koruduunu mlhaza etmeli
150
Bilgi olarak varl ihata ettim,

bizim iin yoktur Kalbimizde
Allah'tan bakasna dair bilgi
Bilmeyen insanlar benim sevgimi takip etse bile
Sana hakikatlerin mahiyetinden sormazlar.
{ Muhyiddin ibn Arabi (ks) }
Ey iman edenler! Cuma gn namaza arld zaman,
hemen Allah' anmaya koun ve alverii brakn.
Eer bilirseniz
bu sizin iin daha hayrldr.
{ Cuma 9 }
"..Allah'tan baka lh olmadn
bil.."
{ Muhammed 19 }
"..Bil ki
O her eye hakkyla gc yetendir."
{ Enam 17 }
"..Biliniz ki,
Allah hakkyla iitendir, hakkyla bilendir."
{ Bakara 227 }
"..Biliniz ki,
kalpler ancak Allah anmakla huzur bulur."
{ Rad 28 }
"..biliniz ki
Allah her eyi hakkyla bilendir."
{ Ahzab 54 }
Eksik bir ilim bu ak nasl dourabilir.
Evet, naks bir ak doar; amma cemadata ve mahluklara kar.
151
Alim midir ol ilmine layk ameli yok

Cahil midir ol satar aka iki cihan
Mucize syleyen bir papaanm ben, dediklerim bo laf deil
Felekle konuamam, onun kalbi temiz deil
Kalbi temiz olmayana gnl ehlidir diyemem
Gnl ehillerinin birbirlerini bilmemesi insafa sar bir ey deil
Felek alak ve dnya kymet bilmez ise de
nciye benzeyen szmn deerini gene dnce bilir
Mana hazinesinin anahtar elime geti
Aleme bol bol mcevher datsam ziyan deil
Nefinin temiz gnl iirin levhi mahfuzudur
Dostlarn'ki gibi kitap dkkan deil
{ Nefi (ks) }
Dnyada hkm bilgiye deil sze aittir. 'Srlarn ortaya karlaca gnde hkm ise'
sze deil bilgiye ait olacaktr.
eyleri bilmek, tek bir bilgidir

okluk bilinendedir, bilgide deil
E'ari grr ve zanneder ki
Zatnda ve niteliklerinde oalmaktadr.
Hakikat ise, kukusuz, sylediini reddeder
Onun fikrinden ve ihsanlarndan olsa bile.
Hak daha parlaktr, gizlilik yoktur
Kendi hakikatinde ve isimlerinde tektir
"..Yolculuk mecazdir. Kalbin madd yolu yoktur. Yol tabiri, yolcuya anlatmak iin kullanlr.
152
Yoksa ne yol var, ne de yolculuk. Hepsi bir an iidir. Hakk'a varma arzusu akla gelince, yol
grnmeden varlm olur. Menzil alnr, yol katedilir. Kap almadan eve girilir.."
Gkyz damna dayadn merdivenin gizli oluu, ne nekesliinden,

ne dzeninden; yle icap ediyor da ondan gizledin o merdiveni.
Emniyetli kiilere, iyi erlere o merdiveni gsterdin,
gkyzne kervan gitmede dedin
Sus a gnl, artk syleme, artk srlarn aratrma onun,
nk sen onun srlarn bilmezsin, fakat o bilir senin gizlediin her eyini.
ten ie bundan daha tatl bir ekerkam arama;
nk zaten bu ekerkamnn kabuundan bile dudaklarn bala dnd, eker kesildi.
Ey Tebriz Padiah emseddin, Tanr tapsndan, her an senin o kran ho mu ho,
gzel mi gzel ay yzne her an aferinler gelmede.
"..hkmdar sradan bir insan suretinde insanlarn arasnda arda pazarda yrdnde,
insanlar hkmdar olduunu bilmediklerinde ilerinde sayg duygusu uyanmaz. Hkmdar
tanyan biri onunla karlatnda, hkmdara sayg ve onun deerini bilme duygusu iini
kaplar. Bu durumda ona etki eden ey hkmdar hakkndaki bilgisidir. Bu nedenle
hkmdara sayg gsterir, karsnda edepli davranr ve karsnda eilir. O insan tanyp
hkmdara yaknln bilenler ise onun ancak bir hkmdar karsnda byle saygl bir
davran sergileyeceini bildikleri iin, o kiinin hkmdar olduunu anlarlar. Bu durumda
btn gzler kendisine ynelir, sesler kslr, hkmdara yer alr ve onu grmek ve hrmet
etmek zere birbirleriyle yarrlar. Acaba bu etkiyi onlarda meydana getiren ey hkmdar
hakkndaki bilgiden baka bir ey midir? Hlbuki daha nce grm olduklar suretiyle
hkmdara sayg gstermemilerdi. nk o esnada hkmdar olduunu bilmiyorlard.
Hkmdarn hkmdar olmas, onun suretinden baka bir eydir. Hkmdarlk kendisine biat
etmi insanlar zerinde hkm sahibi olmasn salayan nispi bir mertebe ve rtbedir.."

u oyunda, u hay-huy iinde, aramzda ay yzl bir bey dnp duruyor.
153
Geri hrszlamacasna yzn gizliyor halktan; fakat o gzelim yz nerden gizlenecek?

O usta byc gzn baladysa gel, rman suyuna dal, suda ara onu.
Sen, nerde, nerde diyorsun ya; o da ban nerde, nerde demek ister gibi her yana dndrp
durmada.
Ak mahallesinden bir sestir geliyor; nerde, nerde demeyi brak da u mahalleye dal.
"..bir maksad olsa bile maksat peinde kouturup seirtmekten,
yitik bir eyle karlamaktan dolay cokuyla kahkaha atmaktan ycedir.."
Ya Rabbi! Bizi, Seni bilme nimetiyle rzklandr.
Ey Gavs- zam!
Kim ilimden sonra Benden ryeti (Beni grmeklii) isterse,
hakikat o, ryet ilmiyle mahcbdur,
yani ryet ilmi ara yerde perdedir.
Kim de ryetin ilimden bakas olduunu zannederse,
hakikat o, RYETULLAH ile aldanmtr.
Sonra Rabbim buyurdu ki:
Ey Gavs- zam!
Beni gren kimsenin,
artk her hl ve krda sormaya ihtiyac kalmaz.
Beni grmeyen kimseye ise, sormak fayda vermez.
Bylesi sz ynnden perde arkasnda kalmtr.
Yani sz, onunla ryetullah arasnda perde olmutur.
154
"..Hz. Ali (kv)nin yle dedii rivayet edilir:

byyp Rabbimi tanmadan, kk yata lp cennete girmek beni sevindirmezdi.."
{ mam- Gazali (ks) }
"..Allah bana be yz doksan drt ylnda Fas'ta srlarndan birini verdi. Ben de
aklanmayacak srlardan olduunu bilmediim iin onu ilan ettim. Bunun zerine Sevgili'den
azar iittim. Susmaktan baka bir cevabm olmad. Bununla birlikte unu da syledim:
'Hakknda bir gayretin var ise, srr emanet ettiin kiide onu korumay kendin stlenmelisin.
nk onu Sen gizleyebilirsin, ben deil! Ben o srr yaklak on sekiz kiiye sylemitim.'
Bunun zerine bana yle dedi: 'Ben bunu stlenmem.' Sonra ben Sebte'de iken bana o srr
onlarn gnllerinden ekip aldn syledi. Arkadam Abdullah b. Hadim'e yle dedim:
'Allah bana yle yaptn bildirdi. Kalk, Fas'a gidelim, bana sylenen haberin durumunu
grelim.' Yola ktk. Toplulukla karlatmda, Allah'n o srr kendilerinden ekip aldn ve
gnllerinden sildiini grdm. Onlar bana srr sordu, ben de sustum. Bu, bu konuda
karlatm en garip ilerdendi.."
O sa elindeki nedir, ey Musa?

{ Taha 17 }
"..'nanmyor musun' dedi.."

{ Bakara 260 }
"Allah'tan kork ve fetvalar bilmekle ilim iddiasnda bulunma.

nk ilim, ancak ilmi billhtr (Allah bilmektir) "
{ Muhasibi (ks) }
Allah peygamberinin (kulunun) diliyle Semi Allah limen hamideh der.
{ sav }
(brahim:)
155
Bu ii, belli ki, u yapmstr,

putlarn en irisi yani.
Ama en iyisi, siz kendiniz onlara sorun;
tabii, eer
konumasn biliyorlarsa!
Bunun uzerine
birbirlerine dnp,
ilerindeki sese
kulak verdiler:
Dorusu, asl zalim olan sizlermisiniz!.
Ama ok gemeden
yine eski dsnce tarzlarna dndler
ve (brahim'e:)
Bunlarn konuamadklarn kendin de pekala biliyorsun!
dediler.
{ Enbiya 63, 64, 65 }
Sonra, Allah, ona, kardeinin cesedini nasl gmeceini gstermek iin yeri eeleyen bir karga
gnderdi. "Yazklar olsun bana, bu karga gibi olup bylece kardeimin cesedini gmmekten
aciz mi oldum?" dedi. Sonra da piman olanlardan oldu.
{ Maide 31 }
"Ve kendi ciltlerine (uzuvlarna): Niin bizim aleyhimize ahitlik ettiniz? dediler.
(Onlar da) dediler ki: Bizi, hereyi syleten Allah syletti.."
{ Fussilet 21 }
"..Hz. Peygambere 'de ki, ben bir insanm' demesi emredildi.
Hz. Muhammed insandr, Hak ise insan olamaz. Ayetlerde geen bu gibi btn ifadeler
byle deerlendirilebilir. Bunlar zorunlu olarak Hakka ait saydnda ise, kelam,
zel bir mertebe ynnden Allah'a ait olur. Bu zel mertebeyi zat diye ifade edebilecein gibi
ilahi isim diye de ifade edebilirsin.
Allah el-Mtekellim [konuan] olmas bakmndan 'ey Muhammed! Allah duydu' der.."
156
Kurandan inzal olan her ayetin bir zahiri bir de batni anlam vardr. Her harfinin bir snr
ve her snrn bir balangc vardr. (sav) O zaman anladm ki zahiri anlam tefsir, batni anlam
da tevildir. Snr ise; anlayn, szn manas ile ilgili olarak ulaabildii son noktadr.
Balang ise; bu anlamlarla ilgili olarak ykselip muttali olunan, her eyi bilen, Melikin
mahedesidir. Nitekim nc muhakkik mam Cafer b. Muhammed es-Sadktan (a.s) yle
rivayet edilir: Kukusuz Allah, kelamnda kullarna tecelli eder. Fakat siz Onu gremezsiniz.
Rivayet edilir ki, mam Sadk (a.s) bir gn namaz klarken baylr, ayldktan sonra kendisine
bunun sebebi sorulunca der ki: Ayeti durmadan tekrarlyordum, sonunda onu bizzat
konuandan dinledim.
Demedim mi sana, gitme oraya;

Seni tanyan, bilen benim ancak;
u yokluk serabnda yaay kayna benim ancak.
Kzsan da, bin yllk yola gitsen de
Sonunda gene bana gelirsin; varacan yer benim ancak.
Demedim mi sana, dnya hallerine, dnya ekillerine rz olma;
Senin rz olacan otan, ekillerini dzen benim ancak.
Demedim mi sana deniz benim, sen bir balksn;
Karaya, kurulua gitme; ar duru denizin benim ancak.
Demedim mi sana, kular gibi tuzaa gitme;
Gel, kanatlarna uu gcn veren benim ancak.
Demedim mi sana yol kesenler var, seni souturlar;
Buz gibi ederler; havandaki ate de benim, sslk da benim ancak.
Demedim mi sana, kt huylar verirler sana;
Beni kaybedersin; halbuki senin ar duru kaynan benim ancak.
Demedim mi sana; kulun ii gc hangi sebeple dzene girer acaba? deme;
Sebepsiz, cihetsiz yaratc benim ancak.
Gnlnde bir k varsa bil bakalm, nerede evinin yolu;
lhi huyluysan eer, bil ki ev sahibin benim ancak.
Onlarn sylediklerine sabret, kulumuz Davud'u, o kuvvet sahibi zat hatrla.
O, hep Allah'a ynelirdi.
Sana davaclarn haberi ulat m? Mabedin duvarna trmanmlard.
157
Davud'un yanna girmilerdi de Davud onlardan rkmt.

Korkma! Biz, iki davacyz. Birimiz dierine hakszlk etmitir. Aramzda adaletle hkmet.
Zulmetme ve bizi hak yola ilet dediler.
Bu, kardeimdir. Onun doksan dokuz dii koyunu var. Benimse bir tek dii koyunum var.
Byle iken "Onu da bana brak" dedi ve tartmada beni bastrd.
Dedi ki: dorusu senin bir koyununu kendi koyunlarna istemesiyle sana zulmetmi
ve zaten yaknlarn ou da birbirlerine ayn eyi yaparlar. Ancak iman edip, erdemli
davrananlar bunun dndadr. Onlar ise sayca ne kadar az!"
Davud, biz, kendisini snadk zannederek hemen rabbine istifar etti,
eilerek yere kapand, Allah'a dnd.
Biz de o zannettii eyi kendisine baladk.
phesiz yanmzda onun bir yaknl ve gzel bir dn yeri vardr.
{ Sad 17, 21, 22, 23, 24, 25 }
lim hakknda niye bu kadar ok beyanatta bulunduk.

Zira, lmin makam hakknda kendilerinde cehaletin glib geldii
ve heva- nefsin kendileriyle oyun oynad adedleri saylmayacak kadar kimseler
bu zamanda tremeye baladlar.
Hatt onlar; ilmin perde olduunu sylerler.
And olsun!..
Onlar, sylemi olduklar bu eye inanyorlarsa farknda olmadan
doru sylemilerdir.
Evet!. lim, kalbi gafletten, cehaletten ve ilmin ztt eylerden engelleyen
byk bir perdedir. yle ise, ilim hakikte ulamaya kesinlikle engel deildir.
Ancak,
limle gururlanlmad mddete.
lim ne erefli bir sfattr ki; Allah Subhaneh bizlere, ondan lezzet ve
hz almakla ihsanda bulundu. Nasl olur da insan ilimden tr sevinmez.
lim, yle bir sfattr ki onu elde etmek iin her ey terk edilebilir.
lim iin iki yce eref vardr. yle ki:
1- Allah Teal, kendi Ztn ilimle vasflamtr.
2- Kur'an'da Enbiy ve Melekler ilimle vlmeye mazhar olmulardr.
Dolaysyla Ulem, Enbiy'nn varisleridir.
Ey Aziz!.
Allah Teal, bizleri ilimde Enbiyya varis klmakla bize en byk nimetle ihsanda
158
bulunmutur.
Bu ihsana nail olmamz da Allah Rasl Aleyhisseltu Vesselam
yle beyn etmitir:
Enbiy ne bir dinar, ne de bir dirhem miras brakmlardr.
Onlarn brakt miras, ancak ilimdir. Kim ilme nail olursa
byk bir nasibe, yksek bir dereceye ular. (Tirmizi)
Ey insanlar!.
Allah ve Rasl'nn bizler hakknda kullandklar ismi niin deitirip yerine Arif diyorsunuz?
Bu yaptnz, nefsin yaratlnda asi olan muhalefet etme zelliinden peyda olmaktadr.
Zira nefis Allah'n emir ettiklerine muhalif hareket etmek zere yaratlmtr.
Ve sen hal "lim" demekten kanp "Arif" istimal etmekte srar ediyorsun..
Allah'a muhalefet etmekten hsl olacak mahrumiyetten Allah'a snrz.

"..Bunlar kendilerinde genel-maddi bir keramet zahir olduunu fark ettikleri
anda, ondan kanp Allah'a snrlar. Allah'tan bu kerameti normal adetlerle
rtmesini dilerler. Ki halkn genelinden, kendilerini ayrcalkl klan bir farkllkla
belirginlemesinler. lim hari. nk ilimle temayuz etmek istenen bir seydir.
limle temayuz etmek insanlk iin yararldr. lim kerametlerin en ycesidir.."


"..Allah' bilmek
bilgisizlie dnmeyecei gibi kuku da ona bulamaz."

"..Halin mahiyetini bilmeyen sufiler, halin bilgiden stn olduunu syler. Halbuki Allah
adamlarnn bykleri, bu dnyada hallerden saknr. Haller, en byk perdelerdir. Bu
nedenle sufiler halleri vergi (mevhibe), makamlar kazanlan eyler saymlardr. Byklere
gre ise, dnya her zaman alma yeridir, yoksa (vergi olan) hal yeri deildir. nk
almak, senin dereceni ykseltirken, hal sahibinin vaktini boa harcar ve bu nedenle
ykselemez. Hatta hal, salikin (kazanm yoluyla elde ettii) makamnn dnyadaki erkenpein sonularndandr. Bu nedenle haller vergiler olmutur. Kazanlan eyler olsayd, hi
159
kukusuz, onlar sayesinde ykselme gerekleirdi.

Hal dnyada deil, ahirette stn olacaktr. Bilgi ve makam ise, hem dnyada ve hem de
ahirette stndr. Allah peygamberine bilgisinin arttrlmasn istemeyi emredip yle
demitir: Rabbim bilgimi artr! (Taha:114) Halbuki halindeki bir art istemeyi emretmedi.
Halin stn olduunu kabul eden kimse bilginin stnln bilip bilgiden de gvenilir bir
zevki olsayd, hi kukusuz, kendisini bilenleri ereflendirdii konuda Allaha uymu olurdu.
Sz konusu kii Allahn kendisini ve sekin melek ve kullarn niteledii bu zellikten mahrum
kalp bu dereceye ulaamam olduu iin, halin bilgiden stn olduunu iddia ederek
kendini savunmaya kalkmtr. Byle bir insan -Allaha hamdolsun- hem bilgiden
ve hem de halden eksiktir.
Doru hal sahipleri, bilginin hale gre stnln bilenlerdir. Onlar, bilginin peindedir.
nk hal onlarla yaratl gayeleri arasnda bir engeldir. Bu nedenle, halden (hal peinde
komaktan) uzak dururlar. Halin engel olduunun kantlarndan birisi udur: Hal sahibi haliyle
mutlu olsa bile, lm annda ondan yz evirip ondan uzaklatn ve hal sahibi olmamay
dilediini grrsn. nk hal, Allaha yaklatran bir ey deildir. Dnya ise, (Allaha)
yaklatran sebeplerin bulunduu bir yerdir. Ahiret ise yaknlk yeridir. Gerek bilgin, her
nitelii kendi yerinde hkm sahibi yapar. Halin hkm ise ahirettedir. Bilgi ise, hem
dnyada hem de ahirette, ksaca her yerde hkm sahibidir.
nk onun stnl eksiksizdir.."
"..Kemal ehli
btn makamlar ve halleri idrak etmiler
ve celalin de cemalin de tesine gemilerdir, bylece onlarn ne sfat ne de vasf yoktur.
Ebu Yezid'e "Bu sabah naslsn" diye sorulduunda, "benim sabahm ve akamm yok; sabah
ve akam sfatlarla kaytlanm olanlara aittir, benimse sfatlarm yok.".."
Naslsn, nicesin, nelik-nitelik de kim oluyor ki senin kadrini bilsin, anlasn.

Nelikten-nitelikten mnezzeh olan padiahtan baka kim senin kadrini bilebilir?
A gzelim, lem seninle aydnlanmtr, senin nla dolmutur, fakat senin hakkn
yeryz bilsin, yahut gkyz seni anlasn, bu pek uzak bir ey.
160
u mavi perdeyi oynatan bir yel var, fakat esip duran hava deil bu,
bir yel ki onu ancak Tanr bilir.
Bilir misin, kim diker gam hrkasyla nee hrkasn?
Bu hrka, kendisini dikenden ne diye ayr sanr kendini?
Aynann gnlnde parlayan ne, bilir misin? O ne hayaldir,
ancak gnl tertemiz kii bilir onu.
..(Tevhit Mertebesinin) Sahibine, ayet isim verilmek istenirse,
Abdu'l-Vahid [Bir'in kulu] denilir,
sfat verilmek istendiinde ise
Abdu'l-Ehad [Mutlak Bir'in kulu] denilir.
Asl vel, halinde tam yoklua varan ve Hakkn varln mahedeye dalandr.
Onun nefsinde, bir seme kudreti yoktur.
Ve onun benliinde
Hakla beraber ikinci bir varlk, karar klamaz.
O, birok kerametle teyid edilmi olmasna ramen, hepsinden beridir.
Hi biri ile ilgisi yoktur.

Akn i damlasndan insan topra kil haline geldi.
Cihanda bylece yzlerce fitne ve bunalm ortaya kt.
Ruhun damarna, yzlerce ak neteri (bisturi) vuruldu.
Alnan kandan bir damla damtld ve adna gnl dendi.
Sen kymetce iki cihann tesindesin; ne yapaym kendi kadrini bilmiyorsun.
Kendini ucuza satma; nk sen ok ar deerdesin.
161
"..ruhan sr bulunmad iin ekmek isteyemeyen l ile

ruh tad iin ekmek isteyebilen canly grmekle perdelenip
sakn yle bir hkm verme:
'Canl olmay salayan ruhun kendi cinsinden olmayan bir eyi istediini gzlemliyoruz.'.."

"..Allah- Teala'nn (CC) sfatna kar arif olmakta
dnya ve ahirette cismin alaca tad vardr. Ama O'nun (CC) zatna kar irfan duygusunda,
br alemde mukaddes ruhun alaca haz vardr.."
"..Bu, kurudan yatan meydana gelen ruh (-u hayvan) deildir ki.
Bu can, ekmekten kuvvetlenen, yahut kh yle, kh byle bir hale gelen can deildir..
"..ruh, bedene bal kaldkca, o mukaddes makama dnen kalb oluyor.
Kalbin dnmesi, nefsin ve ruhun da dnmeleri demektir.
Ruhun maksada dnmesi, kalbin dnmesinde yerletirilmitir.."
"..Ar, madde leminin en by, en geniidir. Fakat, meknl olduundan,
meknsz olan ruha gre, hardal dnesi gibi kalr.."
..insann hakikati felekten olumu deildir.
Bilakis o, flenilen ruhtandr
ve bu ruh mekanszdr.
Dolaysyla felein zerindedir..

..Kendi varl,
bakasndan istifade ile var olann hkm,
162
bizce,
hibir eydir.
Arif kii iin Allahtan baka dayanak kesinlikle yoktur..
"..ruh zatn yaratandan haz alr

Yeterlilik ynnden ise kendi zatndan
Duyu Rabbini grmekten haz alr.
Nimetleri duyumsamaktan habersizken
Allah en byktr, byk olan ise benim rtmdr
Nur benim dolunaym, ziya ise benim parlaklmdr.."

"Seni kendinden var edip sana seni gsteren,
sana kendinden ihsan eden Allah mnezzehtir !"

"O insanln hakiki yn (ve nefahtu fhi min rh); yle bireydir ki,
ona gre, ne cisim, ne de cismani olmak var.. Onun varl;
Hakk'n (CC) zatna kar bir mahrem tekil etmez."

"..Baz kimseler beikteyken, yani henz bebeklik alarnda konumutur. Biz ise daha
fazlasn grdk ve dini bir vecibeyi yerine getirmek zere anne karnnda konuanlara ahit
olduk. Annesi hamileyken haprm, Allah'a hamd etmi, karnndaki ocuk orada
bulunanlarn duyaca ekilde 'yerhamukillah (Allah sana merhamet etsin)' diye cevap
vermiti. Benzer bir misal daha verirsek, benim Zeynep adndaki kzm henz bir yanda veya
daha kk bir bebekken annesinin ve dedesinin huzurunda akalamak maksadyla
kendisine yle bir soru sormutum: 'Kzm! Eiyle cinsel ilikiye girip boalmayan bir adamn
ne yapmas gerekir?' Kzm 'Boy abdesti almas gerekir' deyince, oradakiler verdii cevaba
ard.
O sene kzm annesinin yanna brakarak ayrldm ve annesine de hacca gitmesi iin izin
verdim. Ben de Irak'tan Mekke'ye doru kmtm. Arafat blgesine geldiimde, bir
163
cemaatle yola karak am rkn tarafnda ailemi aryordum. Kzm henz annesini emerken
beni grd ve yle bard: 'Anneciim,
u adam benim babam, geliyor!' Annesi de bana bakt ve benim onlara doru yneldiimi
grd ve kzna yle diyordu: 'te baban, ite baban!' Days bana bard. Ben de onlara
doru gittim. Kzm beni grnce, gld ve bana doru atlarak 'babacm, babacm'
demeye balad. Bu ve benzeri hususlar beikte konumayla ilgilidir.."

"O Allah ki, yedi g ve yerden de onlarn benzerini yaratt.
Emir, bunlarn arasnda durmadan iner; sizin gerekten Allah'n hereye g yetirdiini
ve gerekten Allah'n ilmiyle hereyi kuattn bilmeniz iin."
{ Talak 12 }
"586 ylnda bir yerde toplanmtk. Toplantda filozof bir kii de vard.
Bu adam. Mslmanlarn inand ekliyle nbvveti inkr ediyordu.
Nebilerin gsterdikleri mucizeleri kabul etmiyor ve hakikatler deimez diyordu.
Mevsim kt. Ortada yanar vaziyette bir mangal duruyordu. Nbvveti inkar edip
yalanlayan bu adam dedi ki: Avam diyor ki, brahim (a.s) atee atlm
ve ate onu yakmam. Oysa ate doas gerei yanma zelliine sahip cisimleri yakar.
brahim Halil'in (a.s) kssasnda sz edilen ateten maksat, Nemrut'un
ona ynelik fkesi ve kinidir. Yani fke atei kastedilmitir.
brahim'in (a.s) atee atlmas ise, Nemrut'un fkesinin onun zerinde olmas anlamndadr.
Bu atein onu yakmamas da, zorbann fkesinin ona etki etmemesi demektir.
nk brahim (a.s) gsterdii delillerle onu bir ey yapamaz hale getirmiti.
Ik saan gk cisimlerinin batmasn gstererek, eer ilah olsalard batmazlard,
demi ve bunu bir delil olarak onun nne koymutu Adam szlerini tamamlaynca
mecliste bulunanlardan ve makama (ari'nin doruluunu kantlamak maksadyla delil
gstermek dnda, keramet gstermeyi terk etme makamna) sahip olan biri dedi ki:
Eer sana Allah'n sylediinin doruluunu gstersem, atein aslnda brahim'i yakacan,
Allah'n serin ve selametli ol diye emretmesi zerine onu yakmadn ispat etsem,
hemen imdi burada kendime ait bir keramet gstermek iin deil, ama brahim'i
savunmak iin bu olay kantlasam, ne dersin? nkrc adam dedi ki: Byle bir ey olamaz.
Dedi ki: u yakc ate deil mi? Evet, dedi. Dedi ki: Bu atein yakmayacan kendi zerinde
greceksin. Sonra mangaldan bir para ate alarak inkrcnn kucana att. Ate elbisesinin
zerinde bir sre durdu, adam eliyle evirip duruyordu. Atein yakmadn grnce
hayretten dona kald. Sonra br atei mangala att ve dedi ki: Elini yaklatr atee.
Elini uzatnca, ate elini yakt. Ona dedi ki: te o olayda byle olmutur. Ate memurdur,
emir zerine yakar, emir zerine yakmaz. Allah dilediini yapar Bunun zerine bu inkrc
filozof Mslman oldu ve hatasn kabul etti."
164

Tahakkm nedir? Tahakkm (kendini gstermek), velinin mertebesini gstermek zere,
istedii eye kalkmasdr. Bunu grd ve kendini skan bir nedenle yapar.

Zeyd b. Erkamdan rivyete gre Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:
Allahm, fayda vermeyen ilimden, huu duymayan kalpten, doymayan nefisten
ve kabul olunmayan duadan sana snrm.
{ sav }
Allah'a kar meydana gelen gayrete itibar edilmez. nk bu cehalettir,

marifetin olmaydr. Adamlarn niteliklerinden biri deildir. Ayn zamanda
Allah'a dua etmekle de elimektedir. Farknda olmadan Allah'a kar edepsizlik yapmaktr.
Uzakln aynsnda grlmeyen vuslata itibar edilmez.
Sa'd Ibnu Ebi Vakkas (radiyallahu anh) anlatyor: "Resulullah (aleyhissalatu vesselam), ben
yannda otururken, bir grub insana ihsanda bulundu. Ancak onlardan benim daha ok
holandm birine hibir ey vermedi. Ben: "Falanca ile aranzda ne var (ona niye vermedin)?
Allah'a kasem olsun, ben onu mu'min gryorum!" dedim. Resulullah (aleyhissalatu
vesselam): "Mslman (gryorum de!)" buyurdu. Sa'd (dayanamayp) bu kanaatini kere
soyledi. Resulullah (aleyhissalatu vesselam) da her seferinde ayn ekilde karlkta bulundu.
Sonuncu sefer unu ekledi: "Ben, nazarmda daha sevgili olana hibir ey vermezken, yz
st atee deceinden korktuum insan kurtarmak iin ona ihsanda bulunurum (ihsanda
bulunmam sevgime l degildir)"
{ sav }
*
Allah lafz, mutlak olarak ve olduu gibi ilhi zatn ismidir.
165
Ki bu da zatn sfatlarla muttasf olmas veya muttasf olmamas itibariyle deildir.

Rahman, herkese hikmetin gerektirdii ekilde varlk ve kemal baheden demektir.
Varlklarn varolularnn banda sahip olduklar kabiliyetler de bu ismin kapsamna girer.
Rahm ise, son itibariyle insan trne zg manevi kemali baheden anlamna gelir.
Bu yzden Ey dnya ve ahiret Rahman! ve Ey ahiret Rahimi! denilmitir.

Rahman ismi, Allah ismi hari btn gzel isimleri kapsar.

Eer kii tam insan yani ekil ve mana ynnden nsan- Kamil olmak isterse,
Rahmandan Rahime yol bulmas gerekir. Bunun da kaps, yolu Ehlullahn eiidir,
gayrs yoktur.
{ Mahmut Ustaosmanolu (ks) }

"Allah'a ve Resulne, Resulnn getirdiklerine, mcmel ve mufassal olarak, bize ulasn,
ulamasn kesin bir ekilde iman ettik. Bu akideyi taklidi olarak anne ve babamdan aldm.
Caizlik, helallik ve vaciplik ile ilgili olarak akli dncenin hkm nedir, bilemezdim o
zamanlar. Ben, buna dair imanma dayal olarak amel ettim. Ta ki nereden ve neden iman
ettiimi bilinceye kadar. Allah gzlerimi, basiretimi ve hayalimi at. Bu yzden mesele benim
iin dorudan mahede dzeyine ulat. Taklide dayal olarak tahayyl edilen ve vehmedilen
hkm de mevcuttu. Derken tab olduumun, yani Hz. Muhammed'in (s.a.v) deerini bildim.
Btn Nebileri mahede ettim. cmali olarak iman ettiklerimin tmne muttali oldum.
Nitekim grp bizzat mahede etmemden elde ettiim ilim nceki imanmla atmad. Bu
yzden ne sylyor ve ne yapyorsam Nebinin (s.a.v) szne dayanarak sylyorum,
yapyorum, kendi ilmime, bizzat gzlemime ve mahedeme dayanarak deil. man ile
gzlem arasnda bir denge kurdum. te tabi olma balamnda ok deerli bir tutumdur bu."

"..Rahmn ismiyle tahalluk alan ierisinde, herhangi bir ayrm yapmakszn
Allah'n yaratt btn varlklara merhamet gstermek de bulunmaktadr.
Burada dinin aka yermi olduu baz durumlar ve ahslar bu kapsama girmez.
Bu nedenle brahim (as), "Keremi Rabbimden rendim" demitir.
Allah, samimiyet ve ciddiyete ulatrandr.."
166
"..Allah Teala'nn "Rahmetim ise her eyi kapsamtr. leride onu zellikle,
ktlkten saknanlara, zekatn verenlere ve ayetlerimize inananlara yazacam."
[Araf 156] demesi, Rahim isminin sonucudur.."
Kimi zaman ayetlerin anlam boyutlaryla ilgili yazlanlardan algladm bir ok eyin
mahiyeti karsnda arp kaldm. Bunlar, zahirlerini kast ederek zahir hkmlerle
tevil etmek mmkn deildir. Bu yzden ok azn tevil ettim. Ki; bunlar anlamann imkan
olduu bilinsin ve zahirlerini aabilen biri kt zaman benzerleri iin bunlar delil olarak
alglasn. nk, bu gibi ayetlerin tevilinde bir takm zorluklarla karlamak kanlmazdr.
Zorlama yorumlar terk etmek bir erdem gstergesidir.
nk, bu kullar arasnda kendisi iin kolaylk ngrlen kimselere kolay gelir.

"..Meryem bakire olduu ve asla kendisine bir erkek yaklaarak herkesin bildii cinsi
mnasebet gereklemedii halde, nasl ki sa'y dourdu ise, hurma aac da alanmakszn
ve ancak silkelenme ile taptaze hurma verdi.."
yi bilin ki, onlar Rablerine kavuma konusunda phe iindedirler.
yi bilin ki, O, her eyi kuatandr.
{ Fussilet 54 }
De ki: O, sizin stnzden veya ayaklarnzn altndan zerinize bir azap gndermeye
veya sizi blk blk birbirinize katp (dman edip), sizin bir ksmnzn iddetini,
bir ksmnza tattrmaya kaadirdir.
Bak, yetlerimizi nasl aklyoruz. Umulur ki bylece onlar idrak ederler.
{ Enam 65 }
Ey iman edenler. Seslerinizi (fikirlerinizi) O Nebi'nin sesinin (bildirdiklerinin) stne
ykseltmeyin! Birbirinize hitap ettiiniz gibi (lubali ekilde) yksek sesle O'na hitap etmeyin!
(Yoksa) siz farknda olmadan yaptklarnz boa gider!
{ Hucurat 2 }
167
De ki: Eer Rahmnn ocuu olsayd,

o zaman Ona kul olanlarn ilki ben olurdum.
{ Zuhruf 81 }
"..ah damarndan daha yakn.." { Kaf 16 }
"..Nereye dnerseniz Allahn yz ite oradadr.." { Bakara 15 }
"..yi bilin ki, O, her eyi kuatandr." { Fussilet 54 }
Her okuyan Kur'an'n nzuln hissetmez. nk ruhu kendi tabiatyla meguldr.

Kur'an, bu kimseye tabiat perdesinin gerisinde iner. Bu yzden
ondan lezzet almak suretiyle etkilenmez.
Nitekim Resulullah (s.a.v) Kur'an okuyan baz topluluklar hakknda yle buyurmutur:
"Onlar, Kur'an okurlar, ama Kur'an grtlaklarndan aaya inmez."
{ Abdrrezzak Kani (ks) }
Birisi dedi ki: Bunca bilgiler belledim, bunca anlamlar elde ettim;
insanda lmsz olarak kalan anlam nedir, hangisidir; bir trl bunu bilemedim,
bir trl ona yol bulamadm.
Mevln (ks) buyurdu ki:
Eer sadece szle bilinseydi varl yok etmeye, bunca zahmetler ekmeye ihtiya kalmazd.
ylesine almak gerek ki sen kalmayasn da o lmsz olarak kalacak eyi bilesin.
nsann daima terakki (ykselme, ilerleme) yolunda bulunduu

pek hayret edilecek eylerdendir. Lakin perdelerin pek latif ve ince oluu,
suretlerin birbirine benzeyii bunu anlamaya engel olmaktadr.
168
nsan alemdeki son varlk cinsidir (yaratl srasna gre). yle ki,
alemde alt cins, her cinsin altnda trler ve trlerin altnda da trler vardr.
Birinci cins melek, ikinci cins cin,
ncs maden, drdncs bitki, beincisi hayvandr.
Bylece mlk tamamlanm, dzenlenmi ve dengeye kavumutur.
Altncs ise insan cinsi olmutur. nsan bu memleket zerinde halifedir.

Bu iin ardnda Allah lneti var, o ie karlk da vade vefa olarak Allah rahmeti var.
Kfirler inatlamada maymun tabiatldrlar. Tabiat, ite, gnlde bir fettir.
nsan ne yaparsa maymun da yapar; maymun her zaman insandan grdn yapp durur.
O, Bende onun gibi yaptm sanr. O inat mahlk aradaki fark nereden bilecek?
Bu emirden dolay yapar, o, inat ve sava iin. nat kiilerin balarna toprak sa!
Sevgilinin gamn ekmek iin sevgilinin yanmda bulunmas gerek;

yahut da gnlmde bir sabr, bir karar olmal.
Bir derde can vermeli; fakat bir dert de nedir? Binlerce dert olmal.
Sevinen dmanlar ok; fakat derdimi dert edinen bir tek dost gerek bana.
Dman kimmi, dost kim? Bunu anlamak iin ldkten sonra
bir kere daha dnyaya gelmek, bir daha yaamak lzm.
Her hakikatin herkese gre bir tanm vardr, benzerlikler aldatmamaldr ;
insan saptran ey benzerliklerdir.

Her kim akln, nazari dncesini ve kendi delilini eriata hakim klmaya kalkarsa,
kendine kar samimi davranmam demektir. yle bir insann en byk znts
ahiret hayatnda ortaya kacaktr. Orada perde kalkar ve manaya tevil ettii rivayetin
hakikatini mahsus olarak grr. Allah da ahirette kendisine dair bilginin hazzndan onu
mahrum brakr , bunun yan sra znt ve acs daha da katmerlenir. Sz konusu insan
dnya hayatnda zahiri ifadeyi manaya tevil edip zahirin gsterdii ve delalet ettii anlam
reddederek verdii hkmdeki cehaletini gzleriyle grr.
169
Binaenaleyh bilgisizlik hsran en byk hsrandr !

"Bize gre rastlant olamaz. nk btn i Allah'a aittir.
Allah ise herhangi bir eyi rastlant olarak yaratmaz. Allah her eyi doru bir bilgi, irade,
bilinmeyen bir takdir ve kazaya gre meydana getirir. Dolaysyla, herhangi bir olayn
(veya varln) O'nun bilgisinde meydana gelmi olmas gerekir."

Bil ki sar ve dilsizin kula, fetlerden bir fettir... ne sz dinlemeye kabiliyeti vardr,
ne de bellemeye. Belletilmeden syleyen Allahdr, nk onun sfatlar,
sebeplerden ayrdr.
Yahut dem gibi
ana ve dad hicab olmakszn Allah telkini ile syler.
Yahut da Allah belletmesiyle Mesih gibi doar domaz konuur.
Douundaki zina ve fesat thmetlerini reddetmek,
zinadan domadn anlatmak iin dile gelir.
Beeri bedenlerden ilk ortaya kan, Adem idi.
Adem, bu cinsin ilk babasdr.

"..Melekler nurlara, cinler rzgarlara,
insanlar ise bedenlere flenmi ruhlardr.."

" Ve andolsun ki; sizi Biz yarattk.
Sonra size suret (ekil) verdik..."
{ Araf 11 }
Zamandan ok uzun bir vakit geldi geti ki nsan anlr bir ey deildi.
{ Dehr 1 }
170
"Bir rivayette Hz. Peygamber 'Adem su ile toprak arasndayken ben peygamberdim'
demitir. Yani ben peygamberken Hz. Adem henz mevcut deildi. Hz. Peygamber bunu
bildirmitir, nk ayette 'Peygamberlerden misak aldmzda...' denilir. Misak Adem'in
bedeninin varlndan nceydi. Adem var olup Allah onun srtndan oullarn zerreler gibi
karttnda, onlar kendilerine kar ahit tutmutur. Bu durum Kuran- Kerim'de zikredilir.
'Onlar da ahit olmulardr.' Bu ise ikinci misaktr. Birinci misak Allah'n peygamberlerinden
alm olduu misaktr..."

O zaman ki; Biz, neblerden onlarn misaklerini almtk. Ve senden ve Hz. Nuhtan ve
Hz. brhmden ve Hz. Musadan ve Meryemolu Hz. sadan
ve onlardan ar bir misak aldk.
{ Ahzab 7 }
"..Hz. Peygamber yle buyurur: dem su ve toprak arasnda iken ben peygamberdim.
Bylece Hz. Peygamber bu konuda bir bilgiye sahip olduuna iaret etmektedir.
Allah beer bedenleri yaratmazdan nce -ruh iken- kendisine mertebesini bildirmitir.
Nitekim Allah bedenlerini yaratmazdan nce demoullarndan sz almt.."
"..lk var olan insan ruhu ise, Hz. Muhammed'in ruhu,

ilk insan bedeni Adem'in bedenidir.."
...Adem ruhlarn babas olduu gibi Muhammed (a.s.) ruhlarn Ademidir..

..Sen Ey Muhammed ! Ruhlarmz ynnden babamzsn..

klara kazadan, kaderden korku yok;
nk sen kaderi sarho etmi, kazaya uratmsn.
Canmz senin neenle derisine smyor, nk bu cana canlar katan gzellii
171
bizim iin getirmisin sen.

A Tebrizli ems, cefalar ettin amma u kadar biliyorum ben:
Her cefa ile de yzlerce vefalar ettin sen.
Benzerlerin bulunduu bir eyde
derecelenmenin bulunmas kanlmazdr

"..Bil ki, Allah'n her Velisi, her ne alrsa alsn, eriatna bal olduu Nebinin ruhanyeti
araclyla alr ve ahit olduu eylere bu makamdan ahit olur. Fakat Velilerin bazs bunu
bilir, bazs da bilmez ve, "bana Allah bunu syledi", der. Oysa bunu syleyen, dediimiz
ruhanyetten bakas deildir..."
"..Allahn peygamberi peygamberlii Cebrailden kendi kendine deil, Rabbi sayesinde ald
gibi arifler de lemdeki eylerin dilleri ve hareketleri sayesinde Rablerinden gelen eyleri
byle alr. Baka bir ifadeyle onlar da nefislerinin araclyla deil, Rableri vastasyla alr.
nk kendisinde Rabbini gren kimse, hi kukusuz ki, bakasnda da Onu grr. Nitekim
Allah ehli tevekkl sahibi hakknda yle der: 'Kendisi hakknda tevekkl edebilen kimse,
bakas hakknda da tevekkl edebilir..."

(Veliler) "..Kendilerinden (ruhlar aleminde, bezm-i Elest) sz alrken Hakkn Rabln
kabul ettiini unutanlara (bu sz) 'hatrlatanlardr.'. Kendisiyle kavga etmek arzusuyla
-ki bu da Hakkn takdiriyle gerekleir- kar kanlara kar dindalarna
'yardm edenlerdir.'.."

Keif ve Hakkn retmesiyle hakikatleri renen insan en kamil kiidir.
O mertebeden aadaki kamildir. Onlarn dndakiler
ya mmin veya akli dnce sahibi olanlardr.
Onlarn kemale girmesi sz konusu deildir.
Byleyken mkemmmellikte ( ekmeliyet ) nasl yerleri olabilir ki ?
Bunu bilmelisin !
172
Arif kendi nazari / teorik dncesi ve aklna gre deil ,

eriata gre Allah'a ibadet edendir.
Akl , Yaratan snrlarken eriat ve keif snr kaldrr ki doru olan budur.

yle bir itiraz yneltilebilir: 'Hz. Peygamber beni peygamberlerden stn tutmaynz'
buyurur. Buna yle yant veririz: Biz onu stn tutmuyoruz, bilakis Allah onu stn
tutmutur. nk bu bizimle ilgili deildir. Kur'an, peygamberleri zikrederken 'Onlar Allah'n
hidayet verdii kimselerdir, sen de onlarn hidayetlerine uy!' buyurur: Bu dorudur, nk
Allah onlarn hidayetleri demitir. Onlarn hidayetleri, Allah'tandr ve Hz. Peygamber'in
eriatdr. Baka bir ifadeyle, vekilin mesabesindeki nceki peygamberlerin kendisiyle
geldikleri dini uygulama hususunda kendi eriatna uy. 'Onda ayrma gitmeyiniz.' Allah Hz.
Peygamber'e ynelik olarak 'onlara uy' dememitir. 'Onda ayrma gitmeyiniz' ayetinde ise
eriatlarn birliine dikkat eker. Baka bir ayette 'brahim'in milletine (dinine) uyunuz'
buyurur ki, millet din demektir. u halde Hz. Peygamber dine uymakla memurdur. Din ise
Allah katndandr, bakasnn katndan deildir. Hz. Peygamber'in u ifadesine baknz! 'Musa
yaam olsayd bana uymaktan baka yapacak bir ey bulamazd.' Bylece Hz. Peygamber
uymay kendisine izafe etmi, ona ise peygamberlere deil dine ve peygamberlerin
hidayetine uymak emredilmitir. nk en byk imam hazr iken her hangi bir vekilin
hkm olamaz. Artk hkm, imamndr. Byk imam bulunmadnda vekiller onun
yasalarna gre hkm verir. u halde (Hz. Peygamber), grnr ve grnmez olarak hkm
sahibi en byk imamdr.

Hz. Peygamber yle der: 'Kyamet gn insanlarn efendisiyim, vnme yok!' Bu ifadeyle Hz.
Peygamber vnme amac tamay reddetmi, sonra vgnn bulunduu mertebeyi
zikretmi, Hz. Peygamber o mertebeye tercman olarak onun diliyle konumu, bu nedenle
efaat ve makam- mahmud mertebesini zikretmitir. yleyse vnme -bize deilmertebeye aittir. Binaenaleyh kadrini ve deerini bilen bir insan, helak olmaz.
Allah'a hamd olsun!
173
Allahm! Gazabndan rzana, azabndan affna, senden Sana snrm.

Senin kendi nefsini vdn gibi ben Seni vemiyorum.
{ sav }
ki dnyada da ei grlmemi bir dolunaya m, gerekten de canm ei
grlmemi bir aka tutuldu.
Canmda mal mlk hevesi yok; onun akyla varn younu att; nesi varsa
ona sat dkt.
stek gemileri ycelik, devlet denizlerinde akp gideli bir gn bile durmadan
hep onu gezdirmede; ne mutlu ona.
Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Davud'u hatrlayp da ondan sz ettii zaman yle
derdi:
"O, insanlarn en ok ibadet edeni di."
{ sav }
Eb'd-Derd radiyallahu anh'dan: (Allah Resul sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu:)
"Davud'un duasndandr. O yle derdi: 'Allahm! Senin sevgini, seni sevenlerin sevgisini, beni
sevgine ulatracak ameli senden diliyorum. Allahm! Sevgini kendi nefsimden daha sevimli
kl! Malmdan, oluk ocuum ve souk sudan bile daha sevimli kl!'
{ sav }
Akn derdi btn dertlerden ayrdr. Ak, Allah srlarnn usturlabdr.

Ak ister geici olsun, ister gerek; sonucu, bizi geree ulatrr. Ak anlatmak iin ne
sylersem syleyeyim, asl ak belirdi mi szlerimden utanrm. Akl, ak anlatmada, amura
saplanm eek gibi kalr. Ak, kl yine ak anlatr. Gnein varlna delil, yine gnetir.
"..Eb Ali Sina yarm filozoftur. Tam filozof Eflatun'dur ak davas eder
insaf et ki makbul olasn! Bu naklolunmu szlerdendir.
174
Gerektir ki babuluundan vaz geesin!.."

"..Bu ciltte bu blmn banda say ve saylanlar konusuna ulanca uyudum. Ryamda Hz.
Peygamber'i grdm. nndeydim. Birisi -kendileri de duyacak ekilde- bana 'Sayda
okluun en az katr?' diye sorunca ben de 'Nahivcilere gre , fakihlere gre ikidir'
dedim. Bunun zerine Hz. Peygamber 'Onlar da yanlm, tekiler de' dedi. Ben de 'Nasl
sylemeliyim?' diye sorduumda yle buyurdu: 'Say ift ve tektir. Allah yle buyurur: 'ifte
ve teke yemin olsun! Hepsi say olduu halde, onlar ayrmtr.' Sonra mbarek eliyle be
dirhem karp zerinde oturduumuz hasrn zerine att. ki dirhem ayr, dirhem ayr
dt. Bana 'Soru sorana hangi sayy sorduunu sormak gerekir: ifti mi, teki mi?' dedi.
Sonra elini ikinin zerine koyarak 'Bu ift saylarda okluun en azdr.' Sonra elini n
zerine koyarak 'Bu da tek saylardaki okluun en azdr' dedi. Sonra yle ekledi: 'Bu
meseleyi sorana byle cevap vermek gerekir. Gerek bizce byledir.' Uyandm. Uyandmda
ryay grdm gibi buraya kaydettim. Baka konularla ilgili ve Hz. Peygamber ile benim
aramda geen pek ok mesele (burada) zikrettiimin dndadr. Onu ryamda grdm iin
son derece sevinmi ve mutlu olmutum. Hatrladm kadaryla uyandmda, (hurmalarn)
kesilmesi hadisinde yasaklamann doruluu da vard. nk o, giderken konuuyordu. Ben
peygamberden daha gzel muallim grmedim. Sonra bu blm yazmaya baladm..."
Hz. Peygamber yle buyurur: inizden birisini, yatana uzanmken bir hadisim kendisine
geldiinde 'Bana Kuran okuyun' dediini grmeyeyim. Allah'a yemin olsun ki,
hadis Kuran gibidir veya daha fazlasdr.'
Burada 'daha fazla' derken hadisin mertebesini yceltmek amac tar.
nk Kuran- Kerim kendisiyle Allah arasndadr ve bu araclkta Cebrail vardr.
Hadis ise Allah'tan Peygamberine ular.

" Mescidi spren siyah bir kadn (mm Mihcen) vard. ldnde sahabe
Peygamber Efendimiz'e haber verme ihtiyac duymayarak namazn klp, defnetmilerdi.
Bir gn Raslullah (s.a.s.) onu grememi ve kendisini sormutu. Sahabe ldn ve
defnettiklerini syleyince Raslullah (s.a.s.): "Bana haber vermeli deil miydiniz?" diye
serzenite bulundu ve kendisine onun kabrini gstermelerini istedi,
gidip kabrinde cenaze namazn kld. "
175
{ sav }
Nimetlerine, ihsanlarna nail olunca, Allaha kret; ltfunu grdn kiiye de teekkr et,
onu an ! te bu yzdendir ki, Cenab- Hak; ' Peygambere salevat getirin ! ' buyurdu. nk
Hazret-i Muhammed (sav) mminlerin dnp bavurduklar, mstesna ve emsalsiz varlktr.
Evet, nasl ki hayat bu kinattan szlm bir hlsadr. Ve uur ve his dahi hayattan
szlm, hayatn bir hlsasdr. Akl dahi uurdan ve histen szlm, uurun bir
hlsasdr. Ve ruh dahi, hayatn hlis ve sfi bir cevheri ve sabit ve mstakil ztdr.
yle de, madd ve mnev hayat- Muhammediye (a.s.m.) dahi, hayat ve ruh-u kinattan
szlm hlsat'l-hlsadr ve risalet-i Muhammediye dahi (a.s.m.) , kinatn his ve uur
ve aklndan szlm en sfi hlsasdr. Belki madd ve mnev hayat- Muhammediye
(a.s.m.) , srnn ehadetiyle, hayat- kinatn hayatdr. Ve risalet-i Muhammediye (a.s.m.),
uur-u kinatn uurudur ve nurudur. Ve vahy-i Kur'n dahi, hayattar hakaikinin ehadetiyle,
hayat- kinatn ruhudur ve uur-u kinatn akldr.
Evet, evet, evet! Eer kinattan risalet-i Muhammediyenin (a.s.m.) nuru ksa, gitse,
kinat vefat edecek. Eer Kur'n gitse, kinat divane olacak ve kre-i arz kafasn,
akln kaybedecek, belki uursuz kalm olan ban bir seyyareye arpacak,
bir kyameti koparacak...
{ Bediuzzaman Said Nursi (ks) }

Gzszlerin yanllarla dolu szlerini duydun mu,
hi unutmadn elest demindeki szlere dal,
kulan o szleri duysun, onlarla neelensin.
"..Hakka ortak koan bu insanlar doa perdesinin baskn geldii kimselerdir. Bunun nedeni
ise asl itibaryla insann grd bir Rabbin szn dinlemek, O'na itaat etmek ve ibadet
etmek alkanlnda olmasdr. Halbuki doa perdesi bu ibadet edilen mabudu insana,
grnmez hale getirmitir. Bu durumda doann hakim olduu insan, grd ve mahede
ettii varlklardan bir ksmn ilah edinir. Bunlar ya gksel alemden -yldzlar gibi- ya da aa
alemden -unsurlar gibi- veya onlardan treyen eylerden ibarettir. Bylece insan (asl
itibaryla) itiyad olduu zere grerek ve nefsinin dinginlemesiyle ona ibadet eder ve ilah
edinilen o eyi : Hakk grdn ve kendisinden Hakka daha yakn olduunu zannederek
176
kendisini de Allah'a yaklatrsn diye ona hizmet ve ibadet eder. Nitekim Allah puta tapan
insanlarn, yle dediini bildirir: ''Biz onlara ibadet etmiyoruz.", Yani ilah edinilen putlara
tapmyoruz. "Sadece, bizi Allah'a daha ok yaklatrsnlar diye tapyoruz.", Mrikler tapnma
gerekesini 'zlfa' kelimesiyle pekitirdiler. Onlarn bu inanlar teorik aratrmaya ve
itihada dayanrken; sonra,
indirilmi ilahi eriatlarn sahiplerini grrler.."

"..Hakkn idrak edilemeyii bakasn bildii ekilde akln abas bakmndan
alglayamamaktr; idrak edilmesi ise Hakkn cmertlii, ihsan ve ba sayesindedir.
Nitekim mahede ehli arifler, teorik dncesi bakmndan akln gcnden olmakszn,
O'nu bilmitir."

"..Allah bugn yaratklarn gzlerini asayd, denizin ate olarak kaynadn grrlerdi. Fakat
Allah, her eye g yetiren ve her eyi ihata ettiini renmemiz iin, dilediini gsterir,
dilediini gizler..."

"..Yce gne, can vere gelmitir; her nefeste boaldka doldururlar.."
Ve da grrsn, onu hareketsiz sanrsn.

O, bulut gibi hareket eder.
Her eyi salam yapan Allahn Sanatdr.
Muhakkak ki O, yaptklarnzdan haberdardr.
{ Neml 88 }
Geceyi ve gndz, Gnei ve Ay yaratan Odur.
Hepsi feleklerinde (yrngelerinde) yzerler.
{ Enbiya 33 }
fakta (ufuklar - dta) ve enfslerinde (bilinlerinde)
iaretlerimizi onlara gstereceiz, t ki O'nun Hak olduu kendilerine aka belli olsun!
177
Rabbinin her eye ahit oluu yetmez mi?

{ Fussilet 53 }
"..Bir zerreyi kesersen, iinde bir gne ve gne etrafnda dnen gezegenler bulursun.."
Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks)
Zerre klln aynasdr
{ sav }
"..Havada dolaan szl harfler var olduktan sonra onlara lm ulaamaz; yazl harfler byle
deildir; nk yazl bir harfin veya bir kelimenin ekli deiiklie urayabilir ve yok olabilir,
nk onlar deiiklii ve yok oluu kabul eden bir yerde bulunurlar.
Szl ekiller ise, deiiklii ve yok oluu kabul etmeyen bir yerde bulunurlar. te bu
nedenle, szl harfler iin "beka", daimlik ve ebedlik sz konusudur. Dolaysyla hava,
gkyz btnyle lemin szyle dopdoludur. "Kef" sahibi kimseler onlar daim duran
suretler olarak grrler.."

"..Ben yle gryorum: Bu i pek acayip bir i.. her ey gzden kaybolmada; ama
kimsecikler knhne eremiyor.. hi bir zerrenin brnden haberi yok.."
{ Feridddin i Attar (ks) }

"Kfr ehlinden birinin "el-Medinetu'l Fadla" adn verdii kitabn grdm. Kitap
Meranetu'z-Zeytun'da bir adamn elindeydi. Daha nce bu kitab grmemitim. Kitab
adamn elinden aldm ve iinde neler olduunu grmek iin ap baktm. lk olarak gzlerim
adamn u szlerine takld: "Bu blmde, lem iin, Allah'tan aa olmayan bir ilah nasl
belirleyebiliriz, konusunu ele almak istiyorum." Hayret ettim.
Hemen kitab sahibine frlattm."

klarn arasna akll biri gelmesin ; hele o kzl kaftanlnn klarna yaklamasn bile .
Aklllar uzak olsun klardan ; uzak olsun klhan kokusu seher yelinden.
Bir akll gelirse yol yok ona;
Bir k gelirse yzlerce merhaba ona.
178

Utanc brak, i eriyle uzla; savatan vazge, kadehi-sara al eline.
Kimin nabz, akla atmyorsa Feltn bile olsa onu eek say.
Aktan kanad olmyan ba, kuyruktan da geri bil.
Muhammed aleyhisselm, Allah telnn mahbbu olduu iin,

Onun izinde giden, mahbbluk derecesine ykselir. nki, muhib [yan
ak], sevgilisinin ahlkn, almetlerini kimde grrse, onu da sever.
Seyyid Burhneddin (k.s.) ifde buyururlar idi:
Ahman biri, onun konumas esnsnda
"Bize rneksiz sz lzmdr" dedi.
Hz. Seyyid buyurdular ki: "Sen rneksiz olarak gel, t ki sz rneksiz olarak dinleyesin.
" Sonuta sen kendinin rnei deil misin?
Senin bu ahsn, senin glgendir. Biri ld zaman, filan gitti derler.
Eer o, bu ise, u halde nereye gitti?
Bundan dolay zhirinden btnna dell getirmeleri iin, zhirin, btnn rneidir.
Grnen her bir ey kesfettendir. Nitekim nefes, souun kesfet ve katlnda gzkr.
Nebye, Hakkn kuvvetini gstermek ve da'vete tenbih etmek vcibdir.
Yoksa bir kimseyi istidd makmna ulatrmak, o nebye vcib deildir.
nk o Hakkn iidir; ve Hakkn iki sfat vardr: Kahr ve Ltufdur.
Nebler her ikisine de grnme yeridirler.
M'minler ltuf grnme yeri ve kfirler kahr grnme yeridirler.
179
Tasdk edenler, kendilerini neblerin kapsnda grrler.

Kendi seslerini onlardan iitirler ve kendi kokularn onlardan bulurlar.
O neblerden hi biri kendisini inkr etmez. mmete derler ki, biz siziz, siz de bizsiniz.
Bir kimse, bu el benimdir der. Asl ondan hid istemezler. nk onun birleik parasdr.
Ancak eer filn benim olumdur derse, ondan hid isterler. nk o ayrlm paradr.
Bir irfan sahibi hakikaten arif olduu zaman, bir itikad ile kaydlanmaz..

Biz, tek cmleden fikre kar kyoruz. nk fikir, karklk ve doruluktan uzaklama
seklinde sonu verir. Geride tek ey kalyor, o da ilme ancak keif ve varlk yoluyla
ulalmasdr. Fikirle megul olmak perdedir.
Bizden bakalar buna kar kar. Ama Allah'n tarikatnn ehli olanlardan hi kimse buna
kar kmaz. Tersine kar kanlar, hallerle ilgili zevkleri olmayan ekil ulemasndan oluan
nazar ve istidlal ehli olanlardr.
Eer Eflatun-i ilahi gibi filozoflarnkine benzer hal zevkleri olsayd, byle davranmazlard.
Eflatun gibiler ise pek nadirdirler. Onun da tpk keif ve vcut ehlinin ks yerine benzer bir
k yerinden hareket ettiini grrsn.
Mslmanlar iinde ondan holanmayanlarn bu tutumlarnn nedeni, felsefeye nispet
edilmi olmasdr. nk bu Mslmanlar felsefe kelimesinin anlamn bilmiyorlar. Hukema,
gerek anlamda Allah' bilen, eyleri ve bu bilinen eylerin menzillerini kavrayan kimselerdir
() Filozofun anlam "hikmeti seven" demektir. nk "sofiya" Yunancada hikmet demektir.
"Filo" ise sevgi demektir. Dolaysyla felsefenin anlam, hikmet sevgisidir. Akl olan herkes
hikmeti sever.
Ancak fikir ehlinin ilahi hakikatlerle ilgili yanllar dorularndan daha fazladr. ster filozof
olsun, ister mutezili olsun, ister eari olsun, ister nazar ehli gruplarndan birine mensup
olsun. Dolaysyla filozoflar sadece isimlerinden dolay yerilmi deildirler.
Bilakis, kiisel grlerine hkm verdikleri iin, ilahi ilimler alannda yaptklar hatalardan,
Resullerin (a.s) getirdikleri bilgilere muhalif eyler sylemelerinden dolay yerilmilerdir.
180
nk bozuk fikirleri nbvvet ve risaletin aslna dair yanl kanaatlere sahip olmalarna
sebep olmustur. Neticede dayandklar temel yznden mesele zihinlerinde karmak bir hal
almstr.
Eer hikmeti sevdikleri srada, onu Allah'tan isteselerdi, fikir yoluyla hikmet elde etmeye
kalkmasalard, her hususta doruyu bulabilirlerdi.
Felsefecilerin dnda kalan mutezililer ve eariler gibi Mslman fikir ehline gelince, bunlar
slami gemie sahiptirler, onlar hakknda verilecek hkm de Mslmanlklar ynndedir.
Sonra kendi anlaylarna gre islamdan uzaklamaya baladlar. Bu yzden temelde isabetli,
ama tevillerine gre akladklar teferruatlarda ise hataldrlar

Bir irfan ehli, kendi hakikatine arif olsa, bir itikada uyup, dierlerine uymamazlk etmez. Yani
Arif-i Billah, itikadnda heyula gibi olup, heyula ise, her ne suret olursa olsun kabul edip,
cmlesine mahal ve mekan olur. Ve haddizatnda kendinde ne bir bakalama ne de bir
deime vaki olmaz.
Ve hangi surete brnrse burunsun, yine zatnda kendi asl zerinedir. Arif-i billah her trl
itikad kabul edip, herhangi bir itikadla mukayyed olmayp, ilahi bilgideki yeri zere olan
itikadnda. daim ve sabittir.Bununla beraber, cmle itikadlar da cmi ve havi olup,
cmlesinin aslna vakf olarak, btn itikadlar kapsamna alr. zn bildii ey, dtan hangi
surete brnse. gaflet etmeyip ve bir suret ile de kaytlanmayp, her yzde mahede edici
olur...

"Bir gn senin ( Fahreddin Razi )aladn grm. O ve orada bulunup aladna tank olan
bakalar, alamann sebebini sormular. Sen u cevab vermisin: Otuz seneden beri
inandm bir mesele vard. Biraz nce karma kan bir delil sayesinde bu meselenin
benim inandm gibi olmadn anladm. Bu yzden alyorum. imdi oluan kanaatimin de
nceki gibi olmasndan korkuyorum!.. Bu senin szndr. Akln ve fikrin mertebesini bilen
bir kimsenin skunet bulmas veya rahat etmesi imkanszdr. zellikle Allah bilme
hususunda. Kiinin Allahn mahiyetini gzlemle, ilmi nazarla bilmesi imkanszdr.
Allah, akln fikri ve nazaryla kendisini bilmesinden mnezzehtir"

"..insan bir eyi ancak Allah'n verdii glerden biriyle bilebilir. Bunlar duyular ve akldr. O
halde insan, verisinde duyuyu taklit etmelidir. Duyu ise, bazen yanlrken bazen iin
181
kendiliindeki duruma uygundur. Ya da, zorunlu bilgisinde veya inceleyiinde insan, akln
taklit eder. Akl ise, fikri taklit eder. Fikir bazen doru bazen bozuktur. Bu durumda fikir
gcnn eyay (doru bir ekilde) bilmesi de tesadfe kalmtr. O halde, sadece taklit
vardr. Durum sylediimiz gibi olunca, akll insan Allah' bilmek istediinde, kitaplarnda ve
peygamberlerinin dilinde kendisinden bildirdii haberlerde Allah' taklit etmelidir. Eyay
renmek istediinde ise, glerinin verisiyle onlar (hakkyla) renemez. O zaman,
ibadetlerini oaltmaya almaldr. Ta ki Hak onun 'duymas ve btn gleri' haline gelir.
Bu durumda insan, btn ileri Allah ile bilir, Allah' da Allah vastasyla bilir. nk taklit,
zorunludur. Allah' Allah ile ve btn ileri O'nunla bildiinde, bu konuda bir bilgisizlik veya
kuku veya tereddt ortaya kmaz. Kukusuz kulana girecek ekilde dikkatini ektim.."

Bilmelisin ki, gerekte reten ve muallim olan Allah'tr. Btn lem bilgi alan ve ihtiya
sahibi bir talebedir. Onun kemali budur. Bu nitelikte olmayan kimse, hi kukusuz, kendisini
bilmemi demektir.Kendini bilmeyen ise, hi kukusuz, rabbini de bilmemitir. Bir eyi
bilmeyen o eye hakkn veremez. Bir eye hakkn vermeyen ise, hi kukusuz, hkm
bakmndan bilgi elbisesinden soyutlanm demektir. yleyse stnlk ve erefin bilgide
olduu aktr. Onu bilen ise bilgisine gre davranr: Bilgisi Hakka kar bir eyi yapmay
gerektiriyorsa,onu yapar; yaratklara kar bir amel yapmasn gerektiriyorsa, onu yapar.
yleyse bilen insan, bir erilik ve engebenin grlmedii beyaz ve dz bir alanda yryen
kimsedir.

"..en garip ilerden birisi Hakkn insan vastasyla gizlenmesi ve artk grlmeyiidir. Bilinmek
iin de insan vastasyla zuhur eder ve bylece bilinir. Bu sayede insan perde olma halini ve
zuhuru kendinde toplar: insan izhar eden-gizleyen, keskin-kr kltr. Hak bu durumu ondan
grr, nk bu zellikte onu yaratmtr. nsan da kendinden bunu grr, nk kendinden
habersiz kalmaz. Ayn zamanda insan kendisine ulalamayacan bildii eye ulamak
isteyendir. yleyse insan, kendisinden gereklemesini irade etmedii bir fiili bir kimseye
emrederken Hak gibidir. Bu durumda Hak, Mriddir ve deildir. yleyse Hak bizim
gzlerimizin sedefi olmasayd, biz O'nu bilmenin sedefi olmazdk. Sedefte inci oluur. yleyse
inci ve sedef varlkta oluurlar ve varlk O'ndan bakas deildir. Fakat bu durum bize gizli
kalmtr. Bu gizlenme bir koruma gzlenmesidir. Sonra bizi izhar etmi ve bize bizimle
tannmtr. Allah bizi kendisini tanmak zere bize ynlendirmitir. Biz kendimizi tanynca,
kendisini bilmeye perde olduk. yleyse i inciyi rten sedefin dna kmam olsa bile
zaman zaman kar.."
182
Hak'tan btn isimlerin kmasn salayan ba isim, byk insandr (insan- kebir). O ise,
insan- kmildir, isimlerin ba insan olduuna gre, sufilerin yolunda isimlerin bann da
onunla aklanmas yerindedir. nk Allah Adem'e kendi (Adem'in) ztndan btn isimleri
zevk yoluyla retmi ve tmel bir ekilde ona tecelli etmitir. Bu dununda ilahi mertebedeki
her isim dem'de ortaya km, dem de Yaratcsnn btn isimlerini kendi ztndan
renmitir.

Allah indirilmi eriat seti. Bunun nedeni, onda ahiret hayatn ve dnya yararlarn genel
anlamda iermesidir. Dnya hayatndaki iyiliin sreklilii iin konulmu akli yasalar ise

"..lahi mertebe, srekli tecelli etmektedir. Onun bizden perdelendii dnlemez.
Bu kalp, vlm eri hitap ynnden tecelliyi kabul etmediinde -nk o esnada
bakasn kabul etmitir- bakasn kabul etmesi pas, kir, kilit, krlk ve toz diye ifade edilir.
Aksi halde, Hak sana bilginin kalpte bulunduunu bildirmitir. Fakat onun bilgisinde
Allah'tan bakas vardr. Bununla birlikte Allah' bilenlere gre kalp, gerekte Allah' bilir."

Kul var olmayan grmekle nitelendii gibi
Hak yokluk halinde bizi grme niteliine daha layktr.
O bizi (bilmek anlamndan farkl olarak) gz grmesiyle (de) grr.

Hibir cevher araz var olmadka var olamaz. Araz da nedir?
Bir an iin varlk sahasnda grnen, iki zaman iinde baki kalmayan bir ey!
{ Mahmud ebusteri (ks) }

"..kef ehline gelince, onlar Allahn her Nefeste tecelli ettiini ve tecellide tekrar
olmadn grrler. Ve yine onlar, her tecellinin yeni yaratl ortaya kardn
veya (bir nceki) yaratl ortadan kaldrdn mahede yoluyla grrler. mdi,
yaratln fens tecellinin ortadan kalkmas iken, yaratln beks da, bir sonraki
183
tecellinin yaratl ortaya karmasdr. yleyse, anla!

Hamd, eyleri yokluktan ve yokluun yokluundan izhar eden Allah'adr.
Biz yle deriz: Cevher, Haktan baka deildir.

Ve cevher olarak adlandrlan her ne kadar Hak ise de, kelamclar, bu cevherin, kef ve
tecelli ehlinin mutlak kld Hakkn ta kendisi olmadn zannederler. (Yani, cevherin
ayn baka, Hakkn ayn bakadr deyip, iki ayn isbat ederler.) mdi, ite bu, Onun
Latif olmasnn hikmetidir.

Allah'tan baka her ey Allah'tan olduuna gre , her ilmin asl ilahi ilimdir.

Oktur, hedef dahi odur; Yaylar dahi aknca..
{ Abdulkerim Ceyli (ks) }

Allah sana yardm etsin, bilmelisin ki, hakikat unu gerektirir:
Nur olmasayd, bilinen veya hissedilen veya tahayyl edilen hibir ey idrak edilemezdi.
Nura verilen isimler, glerin deimesi nedeniyle, deiir. Bu isimler sradan insanlarda
glerin isimleriyken ariflere gre idraki mmkn klan nurun isimleridir. Duyulanlar idrak
edildiinde, bu nur duyma (gc) diye isimlendirilirken grlenler idrak edildiinde 'grme'
diye isimlendirilir. Dokunulanlar idrak edildiinde bu kez dokunma (gc) diye isimlendirilir.
Ayn ey tahayyl edilenler iin geerlidir. yleyse bu nur, dokunma duyusunun kendisidir,
ondan bakas deildir. Bu nur, koklama, tat alma, tahayyl etme, ezberleme, akletme,
dnme, tasavvur etme (glerinin) ayndr.
yleyse idraki mmkn klan her ey, bu nurdur.

"..Bu kaynaktan tadan kimse, taayyn eden eyin hakikatinin Hakkn ztndan nasl zuhr
184
edip, tekrar Hakka drlmesini ve onun ilahi iktidar ile mmknn kabul arasndaki
hadisliini kesin olarak renir; mmkn, aydn bir gz ile kesif cisim arasnda glge gibidir,
glge ise, gnein nn kesif cismin karanlyla birlemesinden meydana geldii iin nr
ve karanlk arasnda berzhtr. nk o, kesif cisimden daha parlak kabul eder. te bu
aydnlanma, ayn anda nrun kesif cisimle birlemesi ve glgenin ondan meydana gelmesidir.
Buna gre birleme zaman, hamd zaman; hamd zaman ise, doum zamandr. Bunda, ne
gecikme ve ne de ne gemek sz konusudur. Buradaki ncelik ve sonralk, akl dzeyinde
sz konusu olabilir. Ayn ey, glgenin cisimde drlmesinde de geerlidir.."

Hak Teala glgeyi zahir klmadan nce, mmkn varlklara tecelli etmeseydi, bu glge,
varlkta ayn zahir olmayan mmkn varlklar gibi (yoklukta) kalrd. ..Sonra, gnei glgeye
delil kldk.. Ve gne, daha nce szn ettiimiz, Allahn Nur smidir. Ve his, glgenin
varlnn gne yoluyla olduuna tanklk eder. ..Ondan sonra, glgeyi Kendimize kolaylkla
ektik [Furkan Suresi, 25/46]. Onu Kendisine ekmesi, Kendi glgesi olmasndan dolaydr.
Nasl ki Ondan zahir olduysa, btn her ey yine Ona dner.

"..Delil kendisini koyan birini gsterir, yoksa koyann hakikatini gstermez. yleyse sebir
(ayrtrma) taksim ve kadim kelamnn verisinden sonra, grdmz yegne ey, senin
perdelerin ta kendisi olmandr. Bu nedenle perdeler perde olmu, onlar grememiiz.
Bununla beraber onlar 'nur ve karanlktr'. O, bizi kendisiyle zhir ve btn diye
isimlendirdiin eydir. Bize Allah'tan saknmay emrettin. Allah perdenin kendisi olmasayd,
mrik olurduk. Onun zerinde ez-Zhir isminden karanlk ve el-Btn isminden nuran bir
perde vardr. Bizim birleyenler olduumuz ortaya kt gibi senin de perdenin kendisi
olduun sabittir. Biz senden senin vastanla perdelendiimiz gibi sen'de bizden
zuhurunda perdelendin.."

Keif, keif sahibinin bildiini her surette renmi olmasn gerektirmez.
Aksine (kefen bildii) o eyi Hakkn irade ettii lde bilir. Hakkn diledii ondan gizlenir,
diledii ise onun tarafndan renilir. Baka bir ifadeyle keif sahibinin gz,
gzken her surete nfuz etmez..

Hakkn haremine dahil olmak dilersen; mlke, melekta, ceberta bakma..
185
nk ; mlk limin eytan, melekt rifin eytan, ceberut ise, geree vakf olann
eytandr. Her kim onlarn biriyle raz olsa, derghtan tard olunmutur; Allah'n katnda
byledir.
Yani ; Zat- lah'ye yaknlk hakkn kaybetmitir..

slam [Mslmanlk] ancak nefs sayesinde yerine getirilebilir.
Nefs ise, Hakk' gremeyecek ve O'nu mahede edemeyecek ekilde krdr.
Bu nedenle Allah nefsi, hakikatleri alglamakla sorumlu tutmamtr.
Dikkat ediniz! Kula kalbiyle iman etmek emredilmitir. Yoksa, iman ettii eyi
nitelik bakmndan alglamakla sorumlu tutulmamtr. O'nun grevi, sadece uymak
ve yeni adet kartmaktan uzak durmaktr. O halde nefse teslim olmak yeterlidir,
onun baka bir ykmll yoktur.
{ Hakim Tirmizi (ks) }
Allah'n geni arznda, Arif'lerin iman sradan insanlarn imannn tersidir.

Kur'an'a gre iman sahipleri, "Gayba iman ederler",
Gayb genel anlamda Allah, melekler, ve Ahiret Gn ile zdeleir.
Arifler de gayba iman ederler fakat onlar iin gayb alemdir.
Varlk aleminde Allah'tan gayrsn mahade etmezler.
Alemin ne olduunu bilmezler nk alemi, alem olarak mahade etmezler.
Tpk dier insanlarn Allah'a iman edip grmedikleri gibi arifler aleme iman ederler fakat
alemi grmezler.

Ey sevgilim! Kimse yok idiyse
'Ol' dediinde, duymazdk bu emri
Hangi eyi kabul ettin O'ndan?
Olmay m, yoksa 'sen olmay' m?

Kmus- Kadir-i mutlak iidr
Bu srr anlayan arif kiidr
186
Neden gz grben kulak iidr

Ayak yrr tutar eller nedendir?
{ Aziz Mahmud Hda (ks) }
*
Mttakilerden olunuz. irk zahirde de bulunur, batnda da.
Zahirdeki irk, putlara tapmaktr. Batndaki irk ise,
Allah' brakp insanlara dayanmak, gvenmek ve zarar da, fayday da onlardan bilmektir.

Kim insanlardan bir ey istiyorsa, Allah (c.c.) Hz.lerini tanmad iin istiyor.
man, marifeti ve yakini zaif olduu iin istiyor.

Gklerde ve yerde olanlar, O'ndan isterler. O hergn (her an)
bir e'n (ayr bir tecelli, yeni bir i) zerindedir.
{ Rahman 29 }
Kullarn elinde bulunana gz diken kimsenin sz yaclktan hali kalmaz;
dereceli konuur, nabza gre erbet verir.
Onun iin hakik sebepleri grmek mmkn deildir.

Bir kimsenin muhta ve muzdarip olduunu grrsen ve sen de onun ihtiyacn
ve skntsn giderecek gce sahip isen, o zaman senin malnda onun da hakk
olduunu bilmen gerekir. nk, Allah onun hakkn veresin diye onun durumunu
sana gstermitir. Eer o hakk vermezsen, o zaman sorumlu olursun.

Dilenciye yedir, iir. nk o, senden dilenmesi sebebiyle seni, kullarna
yediren ve iiren hakkn menziline karmtr.
187

''Sadaka, Alcnn (Dilencinin) Eline Dmezden nce Rahman'n Eline Der.''
{ sav }
Gzel bir sz ve mafiret,
arkasndan eza gelen (baa kaklan) bir sadakadan daha hayrldr.
Allah
Gani'dir,
Halm'dir.
{ Bakara 263 }
"..Ey evlat! Zenginle fakiri ayrt etme "...
" Peygamber (sav) Efendimiz, fakirlerin hlini yle anlatr:
"Sabrl fakirler, Rahmann arkadalardr".."

Ey insanlar! Sizler, Allaha muhta fakirlersiniz.
Ve Allah ki, O; Ganidir (zengin, ihtiyac olmayan), Hamddir (hamdedilen).
{ Fatr 15 }
"Alemde mutlak gzel, ayplanan ya da irkin yoktur, nk eylerin iinde bulunduu ynler
ve konumlar onlar belli bir kayt altna sokar. Bunun kayna kaytszlk deil de kaytl olmak
olduundan, yani varolu kaytl olmay gerektirdiinden."

Onlarn bir belirtisi de her eyin gzeline bakmaktr. Dillerinden ancak iyilik dklr. Bu
konuda, birinci ve ikinci tabakayla ortaktrlar. Birincisi, Hz. sa'dan rivayet edilen u olaya
benzer: Hz. sa, bir domuz grm ve yle demi: 'Selametle ge.' Sebebi sorulduunda
yle yant vermi: 'Dilimi iyi sze altryorum.' kincinin rnei ise udur: Hz. Peygamber bir
le hakknda yle buyurmutur: 'Dileri ne kadar da parlak!' Hlbuki yannda bulunanlar 'Ne
fena kokusu var' demilerdi. Hz. Peygamber, belirli bir tarzda ylanlarn ldrlmesini
emretmi ve 'Allah ylan ldrmede bile cesaret sever' buyurmu olsa bile, Mina'da
maaradayken kendisine el-Mrselat sresi nazil olmu -ki da gnmze kadar Mrselat
adyla bilinir, ben de teberrken oraya girmitim- anszn bir ylan km, sahabe ylan
188
ldrmeye kalkm, Hz. Peygamber ise onlar engellemi ve yle buyurmutur: 'Allah onu
sizin ktlnzden sizi de onun ktlnden korumutur.' Bylece Hz. Peygamber,
emrettii halde ylan ldrmeyi kt diye isimlendirmitir. Bunun bir rnei, ksas
ayetindedir: 'Ktln cezas, onun gibi bir ktlktr.'
Allah ksas ktlk diye isimlendirmi ve affa tevik etmitir.
Verilen rnekte ise Hz. Peygamber'in gz, ldeki en gzel eye ilimitir.

Hakk, Muhammedi suretlerde ve Muhammedi gozle grmekten sz etmek istiyoruz. Hakkn
grlebilecei en tam ve doru grme derecesi budur. Bu mertebe Allah'a hibir eyi ortak
komayana aittir.

Sa'd Ibnu Ebi Vakkas (radiyallahu anh) anlatyor: "Resulullah (aleyhissalatu vesselam), ben
yannda otururken, bir grub insana ihsanda bulundu. Ancak onlardan benim daha ok
holandm birine hibir sey vermedi. Ben: "Falanca ile aranzda ne var (ona niye vermedin)?
Allah'a kasem olsun, ben onu mu'min gryorum!" dedim. Resulullah (aleyhissalatu
vesselam): "Mslman (gryorum de!)" buyurdu. Sa'd (dayanamayp) bu kanaatini kere
soyledi. Resulullah (aleyhissalatu vesselam) da her seferinde ayn ekilde karlkta bulundu.
Sonuncu sefer unu ekledi: "Ben, nazarmda daha sevgili olana hibir ey vermezken, yz
st atee deceinden korktuum insan kurtarmak iin ona ihsanda bulunurum (ihsanda
bulunmam sevgime l degildir)"
{ sav }
"..Elhamdlillah Al Klli Hal.."

(Her hal zere Allah'a Hamdolsun)
{ sav }
Ey dnyay bilmez! Dnyann iini bilseydin onun kt eylerini almaya bakmazdn.
Onun btn bir derttir; gelse insan yorar, gelmeyecek olsa zer. Hakk'a kar irfan sahibi
olsaydn, her eye O'nun emri ile bakardn. Lkin O'na kar cahilsin. Ne Rasl (s.a.v) Efendimizi, ne de dier nebileri iyi tanyorsun. Hele O'nun vel kullarn hi bildiin yok.
189
Sizin bana itaatte gstereceiniz sabr, sizin iin, bana isyanda gsterilecek sabrdan daha
kolaydr. Gnah terketmeniz, cehennem atei karsnda benden zr dilemenizden daha
kolaydr. Dnya azab, sizin iin hiret azabndan daha hafiftir. Ey demolu! Benim hidayete
ulatrdklarm hari, tmnz sapk yolda kalrsnz. Yine benim koruduklarm hari hepiniz
gnahkrsnz. yleyse bana tvbe ediniz ki size merhamet edeyim.
{ Hadisi Kutsi }
Allah bir kutsi hadiste yle der: 'Beni zikretmenin benden bir ey istemekten
alkoyduu kimseye dua edenlere verdiimden daha hayrlsn veririm.'

Halk ve btn varln O'na brak. Hakk'a, sana yaplan ilerde itirazc olma.
Allah yolcular, Aziz ve Celil olana kar herhangi bir talepte bulunmazlar.
O'nun arzusuna kar herhangi bir arzu izhar etmezler.

"..lhi isimlerin zikrine, Allahn kullar zerinde tasarruf kastyla deil,
hlis olarak Allahn vechi iin devm edip ve l yurik bi ibdeti rabbih ehad (Kehf
,18/110) yni "...Rabbna ibdette hibir kimseyi ve hibir eyi ortak tutmasn"
yksek emrine uyarak Hakk'a ibdete nefsi ortak etmemelidir.."
{ Ahmed Avni Konuk (ks)

Hz. Mevln (ks) ~ Fh M Fh erhi }
Bir Mslman, arkadana, hidayetini arttracak veya onu tehlikeden kurtaracak hikmetli bir
szden daha iyi bir hediye veremez.
{ sav }
Ebu Hureyrenin (r.a.) naklettiine gre:
Allah Resul (a.s.) yle buyurmutur: Allaha ve son gne (Ahiret gnne) iman eden,
ya hayr sylesin, yahut sussun.."
{ sav }
190
Allah yolunda sadk olan, ilk defa Hakkn arzusuna tbi olur.
Halktan iittii her sz onu skar.
Onlarn hi bir eyini grmek istemez.
Dnyann zerresini bile grmek arzu etmez. Yaratlm olanlara hi bir ilgi ile bakmaz.

Doruluk kendisinde bilfiil var olmadka insan 'sadk' adn alamaz. Bilfiil var olduunda ise,
onun iin 'zevk' haline gelir ve sadk olmas da onun doruluk halidir. Allah es-Sadk diye
isimlendirilmi, bu nedenle onlara sorar: Acaba onlarn doruluklar Allah'n es-Sadk diye
isimlendirilmesini salayan ilahi nitelik midir, deil midir? yle ise, bu kez, (bu ismin gerei
olan) hkmleri bilfiil uygulamalarn ister. Bu durumda (doruluk g anlamna geldii iin),
hibir ey doru iken onlar yenemez ve onlara kar koyamaz. Bylelikle Allah 'onlarn
duymas ve grmesi olduu kadar' doruluklar haline de gelir. Ki iliki ayndr, Bu makam,
salamca oturtulmaz ve bu hal insandan meydana gelmezse, ilahi bir nitelik olan doruluk
burada bulunmaz.
Syle ey dostum! Bu gn t veren birinin dostu var mdr?

Bu hususta bir beyit sylemitim:
Kusurlar aratrma ve tahkike baladmdan beri,
Canllar iinde bir dostum kalmad

Birok eyler yaptm;
nce Allah kendime muallim edindim
ve kendi kendime dedim ki:
Eer Rabbin sana yetmiyorsa, yerde ve gklerde sana yetecek baka bir ey dnlemez
Sonra dilimi onun zikriyle megul ettim. Bedenimi onun hizmetine verdim. Bir zam
yorulunca dierine dndm ve bylece btn zam onun hizmetinde kullanmaya gayret
ettim.
191

Madem ki gayretle aradn dikkatle baktn, bu ie adamakll sarldn. Elbette
bulursun. Bir ie ciddi bir suretle sarlan yanlmaz demiler. Ey iyi
bahtl, anszn atl gelir, seni smsk kucaklar. Sen kendinden geer,
dostlarndan ayrlrsn. Bu iten haberi olmayan da te sana
riyakar, ite sana mnafk! der..
"Sen benim gnlmde olduka, Yemen'de de olsan benim yanmdasn.
Eer sen benim gnlmde deilsen, yanmda da olsan Yemen'de saylrsn!
Senin gnln bende olmadktan, benimle beraber bulunmadktan sonra seninle beraber
oturmuuz, bir arada dp kalkmz, bunun bir faydas yok. Benimle oturup kalkyorsun
ama gnln benimle deil. Madem ki bylesin, bunun hi bir faydas yok!
Mustafa, gece yars ay ikiye bler; Ebulehep, kininden sama sapan sylenir!
sa ly diriltir; Yahudi, hiddetinden sakaln yolar.
Kpein sesi ayn kulana girer mi? Hele o ay, Allah has olursa..
Padiah, sabaha kadar musiki lemi yapar, su kenarnda arap ier,
kurbaalarn seslerinden haberi bile olmaz.
"..eyh Ebubekr'in (Sellebf) de hrka vermek deti yoktu. Onun kendi eyhini de gremedim
ki, onda var m yok mu anlayaym. Ancak ben de, bu istekle Tebriz'den ktm ama
bulamadm. Geri lem bo deil, belki bir eyh vardr. Hatta derler ki, filn eyh hrka verdii
mridinin haberi olmadan ona hrka balad; mal, mlk verdi ve ld. Ben eyhimi
grmedim, ancak u kadar rendim ki, kendisinden bir sz nakledene gcenirmi. En ok
incindii kimseler, kendisinden sz nakledenlermi. Byle bir kimseyi de grmedim ki, o
makamda olsun da kendisinde bu sfat bulunsun. Sonra eyhin kendisi iin yz bin yllk yol
olan bir kimseye de rastlayamadm. Ancak Mevln' yi bu sfatta buldum. imdi Halep'ten
tekrar dncmde de, o yine bu sfatta idi.
192
Bana deselerdi ki: Baban seni ok zlemi, mezarndan kalkm Telbair kyne bir admlk
yerde seni grmek iin bekliyor. Seni grp tekrar mezarna dnecek. Gel! Artk baban
grmeye gel! Hayr, olsun! Ne yapaym, derdim. Halep'ten bir adm bile dar kmazdm.
Ben ancak Mevln iin geldim.."
"..Hoca Ebubekr (Sellebaf) bizim pirimizdir. Gel ki sana pck vereyim. Eer u saatte onu
Kadya gtrseler bizim lehimizde syler. Ona bizden dinlediklerini anlatr. Kendisine, Niin
buna tanklk ediyorsun? derlerse, u cevab verir: Ben ademoluyum. Babam bir yanllk
yapt, eytan onun ynn kesti. Sen de benim yoldalm kabul etmezsen alalrsn, lanete
urarsn. Meer bizim gzlerimiz krm. O sizden uzak olsun, deyiniz. Bir hadis vardr.
Ulu Allah, varlklar, onlarn niteliklerini yaratmay, geimlerini, yaant srelerini belirtmeyi
bitirdi, anlamndadr. Bu dorudur ama Kuran'da da, O her gn yeni bir haldedir,
anlamna gelen bir yet vardr ki, bunun, sz geen hadise uygun dmesi iin aklanmas
gereklidir. Burada, o her gn kulunun haliyle ilgilenmektedir, yani ezelden ebede; balangc
olmayan zamandan, sonsuzlua kadar byledir. Nasl ki kul da hep onun halindedir. O da
bylece kulunun halinden ayrlmaz.
Dn gece iki kere sizi andm. Bana bir yufka yreklilik, bir alama hali geldi. Hoylu
Muhammed bana, emseddin, ben Sadettin'in yannda idim Ku-ran'daki, 'Cinleri ve
insanlar yarattm ki, bana kulluk etsinler,' anlamna gelen yeti yorumluyordu. dedi. Ondan
sordum: Bu Allahnn hi bir niyaz dilei yok mudur? Diyorlar ki, hi dnyaya gelmeseydim bu
yaratlan varlklarn bana gre bir yaban eei kadar deeri olmazd. u halde bu nasl
dileksizlik olur; ona ne demeli? Bu yzden de, sylediklerin geree uygun dmyor.
Sadettin gld. Ona dedim ki: Bu ie glmek gerektiini bildiim iin ben de glyorum.
Bana, Bu gece bizimle birlikte kal, dedi. Burada ne yapalm? dedim. Beynimi
kurutuyorsun, mridleri de kuru kafal yetitiriyorsun, daha ne olsun! dedim. Bari gideyim
bir orba ieyim. Git! dedi. Karar verildi. O istiyordu ki, senin bir zndk olduuna fetva
versin. Ona ne gveniyorsun?
(M. 107) Ne diyorsun? dedim. Bana, sen kfrdesin diyenin nnde ayaa kalkarak el
balamak gerektir. O, zahirde grnd gibi deildir. Ben de, byle sanyor ve korkuyordum
ki, nce beni ahnenin nne karr astrrlar. Bu ondan deildir, o bizimledir. Eer bana
gelirse koyver gitsin, dedi. Ama ben korkmayan ancak Allahdr, diyemedim, verir,
anlamaz, sorar: Allah nasldr?.."
..ne zaman niyaz elimi srlar bilen Cenab- Hakkn dergahna kaldrsam
193
o (Bostan Glistan Eserinde anlatt bandan geen bir olaydaki) ssl put aklma gelir
ve kibrimin uzerine toprak serpilir.
Anlarm ki niyaz (dua/sesleni) elimi kendi kuvvetimle kaldrmyorum.
Demek ki gnul adamlar ellerini kendi iradeleriyle kaldrmyorlar.
Gaybden ipin ucunu bir eken vardr.
Kaza ve kaderin anahtar kimsenin elinde deildir.
Kadir-i Mutlak ancak
Allahtr.
Doru yolu tutmu gidiyorum diye gururlanma.
nk elinden tutarak doru yola seni
O sevk etti..
{ Sad-i irazi (ks) }
lerin en zoru, irfan sahibi olduktan sonra, avam tabakas ile oturmak ve onlarla
konumaktr. Bir lkede belki bin kadar irfan sahibi olur, ama ilerinden ancak biri
konuabilir. O da peygamberlerin gcne sahiptir. Ona elbette peygamber gc lzm olur,
nk halkn her cinsi ile oturur ve akl erenine, ermeyenine anlatr. Her eit m'min ve
mnafkla oturur, konuur.
Bu hl byk glk getirir. Ama o, sabra devam eder. Mahfuz olduu iin onlarn ktl o
irfan sahibine zarar vermez. Allah Tel ktle girmemesi iin o irfan sahibine yardm
eder.
nk o, kullara iyi eyleri tebli ederken Hakk'n emrine uyar. Nefsi, istei, ahs dncesi
ve iradesi ile konumaz. O, konumak iin manen zorlanr, bu yzden ktlkten esirgenir.
Allah Tel'ya arif olmak dilersen, halkn kymetini gnlden sil. Evet, onlardan gelecek
iyilii de, ktl de... O'na kar ancak byle yaknlk elde edebilirsin.

Bir gece Msr'da bir gen ile ihtiyar murakabeye oturmular, diye
duymu, bunun uzerine oraya gitmi, defa kendilerine selam vermi
(hal hatr sormu) ama cevap alamam ve:
-Allah akna, selamm alnz, demitim. Bunun zerine gen
ban kaldrd ve:
-Ey bn Hafif! Dnya az bireydir ve bu azdan da geriye az bir ey
kalmtr. Bu azdan ok nasib (ve azk) almaya bak!
Ey bn Hafif! Selam vermek iin bo zaman nasl buldun? ve tekrar ban
nune edi. O srada a ve susuzdum ama alm da susuzluumu da
unutmutum. Btn varlm onlara kaptrmtm. Bekledim ve le
namazn onlarla beraber eda ettim.
194
{ Ebu Abdullah Muhammed B. Hafif (ks) }

Ehliyet sahibi kimselerle oturmak bir nimettir. Ayar ile oturmak, beladr ve skntldr.
Hele nifak ehli arasnda oturmak...
Sana her an iin vazife olan, Hak yaknln dnmek ve daima onu murakabe etmek...
Hakkn ve halkn hakk olan nefisten istemek... Nefsin yapmas vacip olan eyi yaptrmak...
Dnya ve hiretin hayrn bilmek dilersen, bunun yolu, Hak Tel'nn seni iyi bildiini
dnmek ve nefsi amele komaktr, derim. Nefisten, Allah'n emirlerini yapmasn iste.
Yasaklarndan kamasn talep et.
fetler geldii zaman, onu sabra altr. Kaza ve kaderin hkm gelince raz olmay ona ret.
Nimet geldiinde ise kr bellet. Bunlar yaparsan, Hak yolda nne kan mniler zail olur,
Hak yoldaki sohbetin iyi bir istikamete girer. Yolunda iyi arkada bulur, yardmcya rastlarsn.
Ve yle bir hazineye kavuursun ki, hangi yne dnsen o seni takip eder. Artk o hazineye
erdikten sonra aldrma, nerede olursan ol. nk sen, yitirdiini ayn yerde bulursun. lim,
hikmet, kader, ins, cin, melek, sana hizmeti olur. Allah'tan korktuun iin her ey senden
ekinir. Allah'a itaat ettiin iin her ey sana itaat eder.
Allah'tan korkan kimseden her ey korkar. Allah'tan korkmayan, her eyden rker. Allah'a
hizmet edene herkes hizmet eder. Allah, hi bir kulun yaptn karlksz brakmaz. Ne
edersen onu bulursun.
Nasl olursanz idarecileriniz de yle olur.
Allah'm, bize keremle, ihsanla, hatalarmzdan gemekle muamele eyle...
Dnya ve hirette bize ltuf ver. Dnyada iyilik ihsan eyle, hirette yine iyilik ver.
Ve bizi ate azabndan koru. (el-Bakara, 2/201) min!

O'ndan gelen eyler yznden hezeyana kaplma. Dnya ve dnyada zuhura gelenler Hak'tan
gelir. Yaratlmlar ve onlarda dnp duranlar, O'nun tecellisi ile oldu. man sahibinin kalbi,
bunlarn hepsinden beri durur. nk onlar Hak'tan memnun ve vazifelerini yapan olarak
grr. Hele o iman sahibi, bir de kalbini sebeplerden temizlerse, sebeplerin glne ve
ayal derdine uradkta Hak'tan yardm grr; onlarn skntl hllerine dayanmak iin kuvvet
bulur. lerini kendiliinden grrlerken o kalbini hibirine vermez. Yaratan'na balar.
O'ndan bir an dahi ayr olmaz. Hlinde deiiklik istemez. nk verilen bir hkm var; o
deimez. Ksmet biilmitir, eksilmez, artmaz. Bu yzden eksilmesini veya artmasn talep
etmez. Ksmetinin ge kalmasn ve sratle gelmesini de beklemez. nk o, her eyin tayin
edilmi bir vakti olduunu bilir. Bu hli isteyen kiiler, asl akl sahibidirler. Artma, eksilme,
195
ge kalma ve er gelme gibi eyleri dileyenler ise akldan noksan olanlar; delilerdir. Allah'tan
honut olan kimse, btn hlinde O'na uyar; bu uyarl bakalarna yaplan ilerde de
gsterir. Allah Tel'dan raz olan anlayl olur ve O'nun cmle ilerini sever, mrnn bir
miktar uymaz yolda gemi dahi olsa, kalann O'nunla devam ettirme yolunu arar ve O'nun
diledii yolda geirerek tketir. Hak Tel onun anlatlan hlini sever ve her ard an,
Rabbin benim der.

Ey cemaat! Ksmet kaplarn braknz. Mevl kapsna dnnz. Ksmetiniz o kez sizi aramaya
koyulur. Allahtan banza akl isteyiniz. Dnya, Allah sevgililerine dnd zaman onlar,
dnyaya hitaben; Git, bizden bakasn aldat, biz seni tanrz ve yaptklarn grdk derler.
Bizden bir ey bekleme.
Seni gndereni biliyoruz. Bize nme. Senin paran gzeldir. Ssn hotur. Fakat ii boalan
puta benzersin. Maln da byle. Kuru aatan ibaretsin. Sende mna yoktur, deyip kovarlar
onu.

Alacanz dnyada durur; vakti gelince alrsnz. Onu almamak kimsenin haddi de deildir.
Gelecek ey vakti gelince sahibine glerek gelir. Nasibi olmayan bir eyi isterse,
o ey onun akln alr. Ksmeti olmadan istemek, isteneni kendisi ile alay ettirmektir.
Hakkn emri olmadan bir ey istemek de byledir.

Cenb- Hak, ruhlara "Elest (Rabbiniz deil miyim)?! gecesinde
kdem srlarn gstermitir. Akllara, " [Ahitlerini] aldnda" meclisinde ahdini takrir
(kabul ettirme) ltflarn bahetmitir. Hatrlara, sermediyet/sonsuzluk meclisinde
"Onlar ahit tuttu" ferahln (bast) ihsan etmitir. "Elest" hitbyla ezel yurdunda srlara
yaknlamtr. Onlara muhabbetinin kselerini kurbiyet sakisinin elleriyle sunmutur...
Onlar dnyya dndklerinde balarnda hl bu arbn sarholuu bulunur.
Gzlerinde o cemlin suretinin izleri olur. Kalp gzbebeklerinde ise o canibin
imekleri parldar. Vh size kar cierimin yangnlarna! Nasl leceksiniz!
Siz Rabbinizi tanmyorsunuz !
196
..Silleyi ak edince sofinin kellesinden rrak diye bir ses kt.

Sofi, hey asi kaltaban diye bard. Ona iki yumruk vurmak, sakaln, byn
yolmak istedi ama vazgecti...
Halk da hastadr, hummaldr, aresizdir.
eytann ivasyla byle sille vurur durur. Hepsi de susuzlar incitmeye haristir.
Birbirlerinin kafasn noksan grrler. Ey susuzlarn kafasna vuran,
bunun cezasn kendi kafanda grmyor musun?...
Ey hava ve hevesini hekimlik sanp zayflar tokatlamaya kalkan!
Sana bu ilatr diyen, seninle alay etmi, sana glmtr. O, Ademe de
budaya klavuzluk ettiydi ya! Ey Tanr yardmn dileyen Adem ve Havva,
ila iin bunu yiyin, Ebedi olarak yaarsnz demiti ya! eytan, Ademin
ayan titretti, srtrd, onun kafasna vurdu. Fakat o sille dnd,
eytann kafasna geldi, ona ceza oldu. eytan, Ademi adam akll
srtrd ama Ademin arkas Tanr idi, elini tutan Hakt
Adem bir dad, ylanla dolsa ne kar? Tiryak madeniydi, ona hibir
zarar gelmedi. Sende tiryakten bir zerre bile yok, kurtulacan nasl
umuyor, nasl aldanyorsun? Nerede sen de Halilcesine Tanrya
dayanma, nerede sende Kelimdeki keramet? Nerede o Tanrya
dayanma ki klcn smaili kesmesin, nerede o keramet ki Nilin
dibini ana cadde yapasn? Kutlu bir adam, minareden dse
elbisesine rzgar dolar, onu yere yava indirir, kurtulur.
Ey gzel adam, o bahta inanmyorsan neden kendini yele veriyorsun
ya? Bu minareden Ad gibi yz binlercesi tepesi stne dt, balarn da
yele verdiler, canlarn da. Bu minareden tepesi stne den milyonlarca
kiiye bak. p ustunde oynamay bilmiyorsan ayaklarna kret,
yeryznde yr. Kendine kattan kanat yapp dadan umaya
kalkma. Bu sevdada niceler bandan oldu..
O ahslarn dorulukta derin izleri vardr. Onlar Himmet vastasyla ldrrler.

Himmet doruluk demektir.

"Kt arkadalar terket. Onlara sevgi duyma, slihleri sev. Yaknn bile olsa, kt arkadatan
uzak dur. Uzak bile olsa, iyi arkadalarla berber ol. Kimi seversen, seninle onun arasnda bir
yaknlk hsl olur. Bu bakmdan, sevgi beslediin kimsenin kim olduuna iyi bak."
197

Mmin, iyi huylu (ve yumuak bal olduu iin kendisine sylenenleri inkr etmeyip)
aldanan biridir. Fcir ise, kt huylu ve ok aldatc kimsedir!
{ sav }
Neden senin mrn alan, seni Hakk'tan habersiz brakan uykuya ve nefis hrszna
incinmiyorsun, kzmyorsun da, sana doru yolu haber veren gsteren dostlara inciniyor,
kzyorsun ?
"..Ey urada duran, dinle: Fena ey, yaratklar Yaratana (CC) kar grmektir..."
"Nefsin kt hllerine kaplrsan, halka karamazsn ve onlarn hlini bilemezsin. ayet yalnz
halk grr, teye geemezsen, Hlk bilemezsin. Nefis olduka, Hakka kar irfanl
olamazsn. Halka taptka ilh marifet srrna ermen kabil deildir. Dnyaya daldka, hireti
unutursun. hireti dnp kaldka, onu yaratandan gafil olursun. Mlk ve mal sahibi bir
arada kalamaz. Nasl ki, dnya ile hiret bir arada sevilemez. Ayn ekilde Yaratan ile
yaratlm bir tutulamaz.."
"Ey, kalbi ile insanlara ynelen ! Marifetullah Hak'tan gelir. O'nun mahlukatndan gelmez.
Aziz ve Celil olan Allah' tanmak, Allah'n ahkamn tasdik edip sdk ile tatbik ettikten ve
yaadktan sonra hasl olur. Allah' tevhidden ve yalnz O'na gvenip dayandktan sonra hasl
olur..."
"Nefsini kabul etme; Hakk' tanrsn. nk nefsin kendisi iin Hakk' inkar etmeni istiyor.
nkar ve tanmamaya nce nefsinden bala; onu yola koyarsan sonras kolay olur. Ve yava
yava aradn bulursun. mann kuvvet bulur. man kuvvet bulduka, ktlkler senden uzak
olur. man zayfladka kt eyler evine dolar. yle zaman gelir ki, evden bir ktl kapya
atmaya gcn yetmez, iman kuvvetin tam olsayd, onlar giremezdi.."
"Ey urada duran, dinle: Fena ey, yaratklar Yaratana (CC) kar grmektir. Tabiatn melek
sfatna brnmesidir. Bir zaman sonra bu da yok olur; ilk yaratl eklini bulursun. te o
zaman suyunu Hakk (CC) verir. Varlnda filizlenen ekenei o eker. Eer bunu istiyorsan
slam ol; Hakka (CC) balan. Sonra bu yolumuzu arzu et. Daha sonra ilahi ilimleri renmeye
koyul. Marifet yollarn bundan sonra ara. Bundan vcut bul; var ol, varln onunla olsun.."
"Lanet etmek yerinde olmaz. Ne kimseye lanet ne de bir eye eziyet yakmaz. Bunlar, iyilerin
198
huyundandr. Bunun sonu ok kymetlidir. Kimse iin kt dil kullanmayann hayat emniyet
iindedir. Dnyas selamet, ahireti ise azkldr. Glk grmez. nk kendisi kimsenin
ktln istememitir. Kullarn saygs, Allahn (CC) rahmeti onun iin olur.."
"Kendine ktlk edilse bile kimseye beddua yakmaz. Kendisine yaplan her kt sz veya
kt ie karlk olarak beddua etmek hi de iyi saylmaz.
Beddua etmemeyi adet haline getiren en yce makamlara erer. Huyunu bununla bezeyen
dnyada sevilir, halkn kalbinde sevgisi olur. Herkes davetine icabet eder. Halk arasnda
efendi olarak bilinir.."
"Ktlklere bakmamak ve duygular korumak. Bunlar, iman sahibinin en bata yapmas
gereken itir. Bunun mkafat dnyada da grlr. br alemde ise elde edecei gzelliin
sonu yoktur. nsanlar iin en zor i budur. Allah (CC) bizleri bu yolda baarya ulatrsn. Bu
gzel huylar yapmay bize ihsan eylesin. Kalbimizden kt isteklerin kmasna bizim iin
yardmc olsun.."
"Bu dargnln neden? Duan kabul olmad diye Allaha m (CC) darlacaksn? Duan kabul
eder, ama biraz ge kalabilir. Ge kalnca darlmak yerinde bir i olur mu?
Bazen iitiliyor:
- Doruyu istedim vermedi, istediimi vermiyor, hem de:
- Duann yaplmas lazm. diye emir veriyor. diyorsun:
- Bu szn yerinde deil, hataldr.
phesiz senin Hakka (CC) darlman, baz iine gelmeyen hadiselerden ileri geliyor. Nefsin
baz eylerden holanmyor. Onun (CC) emrini yerine getirebilmek iin iin gleiyor
Haliyle nefis darlyor; sen de ona uyarak Hakk (CC) thmet altnda brakyorsun.
D alemine ait bir ey olursa dua et. Sabrl ol. lah emirlere uymaya bak. Hakka (CC)
darlma. Nefsin isteini yerine getirmeye bakma. Onun boynunu edir. Bo eylere uyma;
nk bo eyler insan Allah (CC) yolundan alkoyar. Allah (CC) iin iyi dn. Onun (CC)
szlerini dorula. Ve bylece iin sonunu bekle.
Eer birisini mutlaka ktlemen gerekse nce kabahati kendinde gr. Daima isyan bayran
elinde tutan nefsini itham et; onu ktle. Nefse darlman Hakka (CC) darlmandan daha
iyidir. Nefsine:
199
- Zalim
Demen Allaha (CC) zulm isnad etmenden daha uygundur.
- Eer krederseniz ve iman sahibi olursanz Allah (CC) size niin azap etsin?
unu da nefsinin kulana oku:
- Allah (CC) hibir eyde insanlara zulmetmez, lakin insanlar kendilerine zulmederler.
Bunlara benzer birok ayet-i kerime ve Hadis-i erif vardr; onlar ara, bul, oku.
Allah (CC) iin nefsine hasm ol. Nefse kar bir ilahi asker ol. nk ilahi kuvvetlerin en byk
dman nefistir. Hz. Resul (SAV), Hz. Davuda (AS) yaplan bir hitab bize bildirmitir. Onun
burada sylenmesini yerinde buluyoruz:
- Ya Davud (AS); hevan, nefsini brak. nk saltanatm iinde nefis ve hevadan baka
benimle ekien yoktur.
ayet ithamlarna devam edersen yine sana verilecek hkm u olur:
- Sen kfirsin, hakikati gizliyorsun.
nk Allaha (CC) zulm isnadnda bulunmu oluyorsun. Halbuki Allah (CC), kullarna
zulmetmez. Zulm szn de kabul etmez. Bu szn Hakk (CC) iin kullanlmas muhaldir;
olamaz. Sebebine gelince, btn mlk Onundur (CC). Zulm ancak bakasnn hakkna
tecavz vaki olunca olur.."

Baz bykler yle der: Doruluun tamsa bize yana, yoksa uzak ol. Bu sz ne kadar
gzeldir. Sabr, ihls, doruluk, anlattm makam iin esastr. Beni isteyip geliyorsun. Ben de
sessiz duruyorum. Hlini anlamaz gibi tavr taknyorum. Bir nevi iki yzllk yapyorum.
Btn irkinliine ramen yumuak konuuyorum. Sen de kendini bir ey sanp ferahlyorsun.
Nefsini bytyor, kendini beeniyorsun. Yazk, anladn gibi deil.

Ay yzl olan dilbere ulamak iin ne yapmal? Ona ak olan kiinin ok iyi huylu olmas,
200
insan olmas gerek. Kt huyla gzele varlmaz.

Ey benzeri olmayan gzel! Salarn elime ver. Ak kuyusuna dene ip uzatmak gerektir.
Ak gzel bir ehirdir. Gzeller ehridir. Fakat bu ehirde yabanclarn, huysuz,
ahlaksz insanlarn ne ii var? Byle bir ehri kt insanlardan korumak iin akl hisar,
iman burcu lazm!
O size t veriyor, umulur ki bylece dsnp tutarsnz.

{ Nahl 90 }
Sen nefsine, kt arzularna taptka , velilerin derecesine kmay isteme...

Halbuki onlar yalnz Mevlaya kulluk ederler. Senin istediin dnya, onlarnki ise
ukba...
Sen yalnz bu dnyay grrsn, onlar yerin, gn sahibini grrler.
Sen halkla nsiyet edersin, onlar daima Hak la olurlar...
Senin kalbin, yerdekilere bal; onlarn kalbleri ara baldr.
Sen grdn tuzaa drmek istersin, onlara gelince, senin grdklerine iltifat
etmezler. Yalnz yaratan grrler ve Onun emirlerine uymaa bakarlar.
O, Allah dostlar, bulacaklarn Hakla buldular, ereceklerine erdiler. Sana gelince; zavall bir
halde, ehvetine uydun kaldn.. Yalnz dnyay ve arzularn grdn.
Halbuki onlar; halk, arzularn, temennilerini brakarak bu yola girdiler. Yksek
derecelere bu sayade erdiler. Onlar bu makama, yaptklar, ibadet, taat, sena
gtrd. Bu da onlara Allahn ihsandr, ki istediine verir.
Onlar; ibadete, taata; Allahn yardm ve verdii kolaylkla, bkmadan usanmadan
kotular.
badet onlara ruh oldu... Manevi bir gda oldu.
Onlar, bu hale devam ettiklerinde dnya balarna bela oldu. Bir felaket halini ald.
Fakat onlar bunu duymadlar. Kendilerini cennet evinde grdler. Onlar her eyin
evvelini aradlar, imdiki haline aldanmadlar. Hak Taala onlar evvelden niin
yaratt ve neyi anlattysa onu renmee altlar.
Yer onlarn hrmetinde durur. Sema onlarn duas ile alr. lm, onlarn karar ile olur. Bu
salahiyeti onlara mevla vermitir.
Padiah onlar yerin dzeni iin yaratmtr, yer yzn onlarla bezetmitir. Onlar
hep birden dalar gibidirler. Hakka giden yollar bunlar arasndan almtr.
Mal, mlk gaye edinip, bunlardan kaana merhamet yoktur.
201
Onlar, yeryzndekilerin hayrlsdr. Yer, gk baki kaldka onlara selam ve

sayglar olsun...
Siz, amellerinizle Allaha kar deta vnyorsunuz. Halbuki Allahn nazarnda sizin
o amellerinizin bir sinek kanad kadar deeri yoktur. Meer ki gerek halvet,
yalnzlk anlarnzda ve gerekse btn dier hallerinizde Allaha kar hep ihlasla, itenlikle
hareket etmi olasnz.

Yr, irkin ilerde bulunma ki bizim iyiliklerimiz bile o gzel sevgilimizin huzurunda
irkin grnmektedir.
Halbuki sen ettiin hizmeti ona lyk sandn da crm bayran onun iin ycelttin.
Sana onu anmaya, Onu armaya izin verdiler de o yzden gnlne gurur dt.
Kendini Allah ile konuur grdn.
Halbuki niceler vardr ki bu phe yznden ondan ayr der.
Geri padiah seninle beraber yerde oturur ama sen kendini tan, haddini bil de daha iyi,
daha edepli otur!
Szgelii bir insann "eer ona unu demeseydim, u olurdu." "eer ben olmasaydm, oluk
ocuk helak olurdu." demesi bu trden bir iddiadr ve bu, uluhiyet mertebesinin en
aasdr. Hatta bu tarikattaki bir eyh yle demitir: "Eer benim himmetim falancaya elik
etmeseydi, mutlaka helak olurdu." Bu szlerin tm uluhiyet srr hastalndan kaynaklanan
illetler ve marazlardr. Bu szleri syleyenlerin, bu iddiada bulunanlarn her biri iddiasnn
orannda ceza grecektir. Ya en byk cezaya arptrlr, ya da nasip eksilmesine urar. Ama
mutlaka ceza grr. Bu yzden bize gre fena (yokluk) anlay zere kalmak en ycedir.
Bizden nceki kuaktan arkadalarmz bu hakikatin farkna varamadlar. Ey dostum! Sen
bunu bil!

Senin iinde bulunduun kara lkede bir muradn yerine gelmese, bir altn iten olsan;
202
onlara tekrar kavumak iin sebepleri kovalarsn. Bu anlarda Hakk'a varmaya tam istidat
sahibi isen kalbin, Yaratan'na balanr, hlinden memnun olursun. nk geride braktn
her eyin daha iyisini vereceini Hak vaat etmitir. Ey tevhid, ilim ve takva hlinden yaya
kalanlar,
siz neredesiniz, kt hllerden iyiye dnme arzusu nerede?

Yokluuna dn; nk yokluk senin kadimliinin niteliidir ve Allah onda
senden razdr. Hakka itaat edip de len kimse lmemitir.

Senin halka dnk bir zahirin, hakka dnk bir batnn vardr.
Hak ne zaman senin zahirinde zuhur ederse, halk nezdinde ki saygnln ortadan kalkar.
Bu senin iin mutluluktur. nk seni hak ile ba baa brakm olurlar.
Kul Hakkn nezdinden ayrldnda, ona hizmet edilir ve sayg gsterilir.
Hakkn yanna girdiinde, ok zel kiilerden baka kimse onu bilmez,
sayg gstermez.

Hak onu terbiye etmi, halk da onu yalnz brakmt. Ay tutulmu, kaderi
sinmiti. Kimse ona bakmyor, aldrmyordu. Sevenleri onu terk etmi, arkadalar ona
fke besliyorlard. Allah dilerse bu, onun iin bir arnma ve temizlenme vesilesiydi, ki
her eyi bilen ve her eyden haberdar Allahn yardmyla varoluunu gerekletirsin.

Sabra al. Sabra tam alan, hline raz olur. Fni varln sabrla iyiletirir. Fena -yoklukhlin tam olunca, kt ey bulamazsn. Her ey iyi olur. Ho grdn eyleri versin, bu
hlin kr olur. Uzak kaybolur, yaknlk gelir. irk kaybolur, tevhid lemi alr. Halk arasnda
zararl ey bulamazsn. Her eyi hakktan bildiin iin halkn faydasn da bilemezsin. Birbirine
zt olan iki eyi semen kabil olmaz. Bu lemde her ey ayndr ve eittir. Btn kaplar bir
olur.
Gzne tek yn grnr; o da, Hakk Tel.
Bu lemi halkn ou bilemez.
203
urackta oturmuum, zaman zaman kendimde yle bir ilahi kuvvet hissediyorum ki,
elimi uzatp semay yerinden koparp avucuma alaym, ayam yere vurup topra yerin
dibine geireyim, diyorum. Bazen de dnp kendime bakyor, yzm Allah'a eviriyor ve:
"Bende mevcut olan u beden ve tabiatla beraber bu kadar saltanat ne ie yarar", diyorum.

man kalplerin amelidir.

Halkn sava da ocuklarn sava gibidir. Tamam ile mnasz, esassz ve hor ! Hepsi sopadan
kllarla savarlar. Hepsi faydasz bir eyle urap dururlar. Hepsi, bu bizim Burakmz
Dldl yryl atmz diye bir sopaya binmitir.
..Dnyada yarm ekmei olann,
oturmak iin bir de yuvas bulunann iyi
bir hali vardir.
O, kimseyi dilemez, istemez.
Kimse de onu istemez, dilemez.
Byle bir kiiye: Nee ile yaa! de!
nk, o isteklerden, arzulardan kurtulmu, mutlu olmutur.
Onun kendine gre ho bir alemi vardr..
Hz. Ebu Hureyre radyallahu anh anlatyor:
Resulullah aleyhissalatu vesselam'a bir adam geldi ve:
Ey Allah'n Resul, helak oldum! dedi.
Aleyhissalatu vesselam:
Seni helak eden ey nedir? diye sorunca:
Orulu iken hanmma temas ettim dedi.
Bunun uzerine Resulullah'la aralarnda u konuma geti:
Azad edecek bir kle bulabilir misin?
Hayr!
st ste iki ay oru tutabilir misin?
Hayr!
204
Altm fakiri doyurabilir misin?

Hayr!
yleyse otur!
Biz bu minval zere beklerken,
Aleyhissalatu vesselam'a
ierisinde hurma bulunan bir byk sepet getirildi.
Soru sahibi nerede? diyerek adam arad.
Adam:
Benim! Buradaym! deyince, Aleyhissalatu vesselam:
u sepeti al, tasadduk (Sadaka olarak dat) et!
dedi.
Adam:
Benden fakirine mi? Allah'a yemin ediyorum, Medine'nin u iki kayal
arasnda benden fakiri yok!
cevabn verdi.
Bunun zerine Resulullah gldler
ve:
yleyse bunu ehline yedir!
buyurdular."
{ sav }
Necid ahalisinden sa karmakark, fakir bir kimse, Resulullaha (a.s.m.) geldi. Uzaktan sesi
glkle iitiliyor, fakat ne syledii anlalmyordu. Nihayet yaklat. Meer slmn ne
olduunu soruyormu...
Resulullah (a.s.m.) ona:
Bir gn bir gece iinde be namaz, diye buyurdu. Adamcaz:
Bu namazlardan baka klacam namaz var m, diye sordu. Resulullah:
Hayr! Olmayacak. Kendiliinden nafile olarak namaz klarsan o ayr, cevabn verdi.
Bundan sonra Resulullah (a.s.m.) ona:
Bir de ramazan orucu, dedi. Adamcaz yine:
Bundan baka oru tutacak mym, diye sordu. Resulullah:
Hayr, olmayacak. Kendiliinden nafile oru tutarsan o ayr, diye buyurdu.
Resulullah (a.s.m.) ona zekt da syledi. Adamcaz yine:
zerimde bundan baka sadaka olacak m, diye sordu. Resulullah (a.s.m.):
Hayr, olmayacak. Kendiliinden sadaka verirsen o ayr, diye buyurdu.
Bunun zerine Necidli fakir:
Vallahi bundan ne fazla ne de eksik bir ey yapacam, diyerek arkasn dnp gitti.
Resulullah da (a.s.m.):
205
Eer doru sylyorsa kurtuldu gitti!

Cennetlik bir adam grmek isteyen u adama baksn, buyurdu.
{ sav }
Allah sizden hafifletmek ister.
Zira insan zayf olarak yaratlmtr.
{ Nisa 28 }
nsanlardan ylesi de vardr ki,

Allahn rzasn kazanmak iin kendini feda eder.
Ve Allah, kullarna Rauftur (ok efkatlidir).
{Bakara 207}
Sizler snfa ayrlm olacaksnz.
Kiminiz doruyu bulmulardan olacak.
Ah! ne (mutlu) kimselerdir doruyu bulmu olanlar!
Ve kiminiz ktle batmlardan olacak.
Ah! ne (mutsuz) kimselerdir ktle batm olanlar!
nde olanlar ise,
ne kanlar olacak.
te onlar,
Allaha yaklatrlm olanlardr.
{ Vaka 7 - 11 }
O halde bizden gl ve yetkin kimse, kendisiyle Rabbi arasndaki by genel topluluk sr
perdesini yrtp, kendisinin deil Rabbinin uluhiyetini mahede eden ve ona kulluk eden
kimsedir. Bunu gerekletirince alemin en gls ve en iddetlisi olur. nk bu en byk
perdeyi kaldrmtr.

..ne ilan et,
206
ne de gizle;
ikisinin arasnda bir yol tut..
{ sra 110 }
"..Boyuna Allah aklarn ara, her ne syleyeceksen, onlardan rivayet et, onlarn szlerini
syle. Akn, aklarn yznden artar, onlarla e-dost oldun mu, ll duzenli bir hale
gelirsin. A karde, cinsinden
bakalaryla oturup kalkma da din konana yol al.."
"..Sz-sohbet pazarm ne de kesatlat.
Szlerimin ve sohbetlerimin ne talibi var, ne de alcs.
nk onlar, nefsinin ve hevasnn peinde gidenlere gda olmuyor.
Onlar doyurmuyor.."

"..Dilbere ait srlarn, bakalarna ait szler iinde sylenmesi daha hotur.."
Brak, pek konuma, ilh kudret senin konuma zamanlarn yazmtr; ona bak.
Konuman gerekse konu. O kuvvet dilerse seni konuturur. Hakknda olacak bir i varsa,
sebepler nne kar. orap sk gibi ilerin durmadan alr. Hak'la sohbet ehli olmaya
bak. O'nunla sohbet, tam manasyla sessizliktir. O yle bir sessiz lemdir ki, her sz orada
alr. lem bununla donatlnca konuma balar. Allah dilerse, konuursun. Dilemezse eski
hlin devam eder. hiret lemine geinceye kadar konumayanlar vardr.
Bilinmez, belki sen de onlardan biri olursun.

Ya Allah! Dediim zaman, niin aryorsun dedi.
ayet armasam, bu sefer, arsana, diyor.

Dediler idi bana kim ak kitabn okuma
Fala bakaym dedim ol sayfa ald yine
207
Terziye smarladm Rumi'ye zahid donu bi

Tutmad szm ak donu biildi yine
{ Erefolu Rm (ks) }
Senin szn syleyip mtemadiyen seni anmak beni skuta mecbur etti
seninle megul olmaktaki zevk ve lezzet beni isiz brakt
senin tuzandan gnlm evine katm
halbuki gnlm tuzak oldu ve ben gene sana tutuldum.
lemde tek olan, ei bulunmayan sevgilimle "tek mi, ift mi" oynadk.
Bana : "Tek mi istersin, ift mi?.." dedi.
Ben de : "Seninle ift olmak ve btn lemden tek kalmak isterim." dedim.
Allah iin sevien iki adamn en faziletlisi,
muhakkak ki arkadana sevgisi daha ok olandr.
{ sav }
Kendisine tevazu isnat eden kii hakikatte kibirlidir. nk tevazu ykseklikten initir.
O halde mtevazi olduunu iddia ettiin an kibirlisin demektir.
{ Ataullah skenderi (ks) }

ki sevgili arasndaki davran nasl olursa, ben de, sana ylece gelip boynuna sarlyorum.
Baka ne yapabilirim? Bu niyaz ile elde edilirse, demek ki, Hakkn iradesi dileimize gre
aka belirmitir. nk murat yani istek iradeden pek gizlidir. Murat, iradeyi bilir, ama
irade murad bilmez. u halde,
o ne yaparsa Allah iradesi ile yapar.
208
Allaha kar bu muhabbet, ilim neticesidir.

Sama sapan biri, byle bir taht zerine nasl oturur.
"..Mrid, istedii her eyi Kur'an'da bulmadka mrid olamaz.."

O eyh diyordu ki:
Filan eyhin gzel kokusu, Allah kokusundan da stndr.
Dedim ki:
Bu koku belki senin karndan ve onun oynandan geliyor.
Bu ne eektir ki, eeklii ynnden sylemitir
Ey kara yzl!
Himmetin ne olduunu sen ne bilirsin?
Git abdest al, namaz kl tvbe et!
De ki: Kafir idim imana geldim. Kfrden vaz getim.
Git otur yerinde. Pamuunu eirmeye bak!
Sen kim oluyorsun?

Allah katndaki deerin O' nun senin katndaki deerinle llr !
Rabbin karsnda kendi nefsini en iyi sen bilirsin !

Senden gizlilik dnyasna varmaya yllarca yol var;
fakat gnl yolundan gittin mi, bir admlk yol.
"..Allah' tanma bahsi derindir. Ey ahmak derin sensin! Derin olan bir ey varsa, o sensin! Sen
nasl bir dostsun ki, damarlarnn iine kadar girmi olan sevgilinin srrn el ayas gibi ak
bilemiyorsun! Sen nasl Allah kulusun ki, onun srlarn ve i yzn bilmiyorsun! Seninle
209
konutuum bu szleri, senin eyhinle konumadm. onu kahr iinde braktm gittim.."

Sevme zaman varolma zamandr
Kavuma zamandr, yiyiniz iiniz
Peki o byk ak nerede, o unutulmaz dert ?
O byk tutku? Kafanz karmad m, aklnz nerede ?
Giysisi tertemiz sevgili oylesine rtl ki
Hi kimseye hibir eye benzetilemez ki O.
"Ey evlat! Drst ol, samimi olursun.."
"..Ve onlarn saltlar (dualar, ibadetleri) beytin (Allah'n evinin) yannda slk almak ve el
rpmadan baka birey olmad.."
{ Enfal 35 }
Bu gece gnlme uygun bir arkadala ayrda bir bezm kurduk
arap meze k sazlar ve okuyanlar
hepsi tamamd
Ah
keke ey sevgili
btn bunlarn hibiri olmasayd da
yalnz sen olsaydn
Tanr iin dolunuyorlar, Tanr iin douyorlar; Tanry istiyorlar,
Tanrya klar ayaksz, kanatsz yelip yortuyorlar; birbirleriyle yaryorlar.
Gnein ate gibi gidiine bak; Ayn geceleri yryn gr
seher ann grltsn seyret; tpk maher gn hani.
210
Kerbler takdis ederler. Sffn sessizce okurlar. Ruhanler iirler sylerler. Mukarrebler
tesbh ederler. O'nun nuru ile her varlk yle bir aydnlanr ki, hepsinin de varlk srr bu nr
sayesinde zahir olur. Hepsi de O'nun ma'bdluunu ve kahhrln itiraf eder.
Zikirler tananlarn taycsdr; sakinlerin sknet vesilesidir. Zkiri, cell iinde, okunan
esmann koruyuculuu ve sfatlarn muhteemlii otalarna eker. Ariflerin srlar o esmay
tanmann aamalar ierisinde yle bir deiir ki, onlar tevecchleri dairesindeki Mlk ve
Melekt lemlerine it varlklarn ztlarnn brakt her eyi/eseri o esma ile mhade
ederler. yle ki, kaderin malmat (eyaya ilt bilgiler) alemindeki srrnn akn bizzat
gzleriyle grrler. Zra bilinen her eyde/ma'lmda,
keml ve nr eliyle ekilmi ok ince bir sr vardr.

Bu mertebeden (Abdulmtekebbir) kullarn bir ksm iin kalplerinde bulmu olduklar Hakkn
Kibriya (sfat) ortaya kar. Baz kullar ise onu kalplerinde bulamazlar. Onlar gnahkar,
Allah'a kar cret sahibi olanlar ile baz gnahlardan dolay tvbe eden kullardr. Kalbinde
Hakkn byklnn baskn geldii kimseler, sz konusu kimselerden ayrr ve uzaklar.
Allah o kulun nefsinde el-Mtekebbir olmu, daha nce bu nitelikle nitelenmemiken ona bu
zellii kazandrmtr. el-Mtekebbir'in kullar azdr. Baz kullar ise Hakkn kendisini
affetmek, mafiret etmek zellikleriyle niteleyip kullarna rahmetinden mit kesmeyi
yasaklamas gibi durumlar gnaha kkrtmtr. Byle insanlarn kalplerinde Hakkn
kendisiyle el-Mtekebbir olduu ilahi tekebbrn nitelii ve kokusu bulunmaz.

nsan, kzd kimseye kar kalbinde merhamet duygusu ile, dnda ve grnen ksmnda
Allah adna fkelenmeyi birletirebilirse, bu stn bir davran olur. nk Allah yolunun
ehli, hangi yolun daha stn ve gerek olduuna bakmtr: Bir ksmmz nefste bilfiil varlk
kazanan [Allah iin] fkelenmek daha stndr derken, bir ksmmz merhametin kalpte
bulunup Allah adna kzmay gstermenin daha stn olduunu sylemitir. Kul, herhangi bir
tasarruf gcne sahip deildir. O, sadece ynlendirilen bir varlktr. Kul, kendisinde bilfiil
varlk kazanan ve ondan istenilen eyin hkmne baldr. nsann bir eyi terk edip
etmemesinde katks yoktur. Mmin ise seiminde mecburdur [olduunu bilmelidir]. Burada
gazab Allah iin olmakla snrladk. Allah'tan bakas iin kzmak ve fkelenmeye gelince,
insann doas kzmay ve raz olmay gerektirir. Allah'n peygamberi yle der: 'Ben bir
beerim. nsanlarn kzd gibi ben de kzarm. nsanlarn honut olduu gibi ben de honut
211
olurum.' Biz de, hal ve huy olarak buna gre hareket ettik. Allah'a hamd olsun !"

"..Bana yaraan, zahirde bizim hayatmzdaki dostluk ve kardelik hangi yolda ise onu
korumaktr. Yoksa eyhlik mridlik gibi ilikiler houma gitmez. Hani, statl da akirtlii de
yere batsn, derler. Bize bir sz sylemek isteyen kimse de bizim gibi olmaldr. Byle ak
sylemelidir. Bizim veliliimiz bahsinde bundan incinirler. Onlara, eek, diyen zavall takliti
eektir. Simdi bana kendinden bir fazilet, bir stnlk veriyorsun. Ben onu sylemiyorum.
Benim nmde bu byledir. Sz yorumsuz ve ak sylyorum. Aramzdaki ayrln bir
sebebi varsa budur ancak. Ama o zaman sen beni anlamyorsun! Halbuki ben buraya bir
eyler retmeye geldim.."

..Akta ne aalk, suflilik vardir, ne stnlk.
Akta, ne kendinden geis vardr, ne de akl banda olu vardr.
Akta, hafzlk, eyhlik, mridlik de yoktur.
Akta dknlk, kalenderlik, rindlik vardir..
..Eer iitmeye gcn varsa bana kulak ver..
Allah biliyor; eer sana duyduum sevgi ve iimde sana kar beslediim sayg olmasayd,
bunlarn hibirini sana soylemezdim, adn anmazdm ve seni Allah'n dier kullar arasnda
ihmal edilmi brakrdm. Ama Allah beni ve seni ruh, beden, mana ve ekil olarak tantrd.
Bu yzden sana, ancak ak sevginin, saf ve sahih dinin gerektirdii biimde hitap
edebiliyorum. Fakat senin faziletin, kendi tarikatnda ileri oluun benim nazarmda
mehurdur.
Her bilenden daha stn bir bilen vardr.
O, dilediini rahmetine zg klar.
Allah byk ltuf sahibidir.
Bu gn seninle Allah iin arkadalk edecek ok az kii bulunur. Senin bu zamannda
arkadalklarn ou u amalar yznden ve de arzularn hakimiyetinin iyice pekimesinden
dolay maluldr. Allah'n kullar o kadar az ki! Bu anlamda kaleme aldm beyitler var. Onlar
212
aada sunuyorum:
u muhkem varla bak
Bizim varlmz ise iaretlenmi bir rida gibidir.
Halifelerine bak, mlklerinde
Kiminin dili ak, fasih konuur, kiminin anlalmaz
Onlardan lahn seven yok;
Ancak dirhem sevgisine bulatrarak severler.
Bu yuzden: u marifetin kuludur, u
Cennetin, u da cehennemin kuludur, denir.
ok ok az mstesna. Onlar
Vehim trnden olmakszn O'nunla sarhoturlar
Onlar Allah'n kullardr, onlar bilemez
Ondan baska hi kimse.
Nimetin kullar deildirler..."

"..Onu Onun iin zikret. nk zikir Allah iin, dua ise
Allah katndaki nimetler iindir.."
"..Allah' bir neden iin arayan kii, talep ettii eye aittir ve Allah'tan aradndan
baka bir eyi elde edemez.."
"..Dua ibadettir, zikir efendiliktir. Dua eden, Ona ular, yanna girer.
Zikredense, onun yanndadr.."

Yazklar olsun!!! Yazklar olsun!!!
nsanla oyun oynayacak.
Artk byle asrlarn kendisini oyuncak yapt kimseyi seherde doan yldzlarn vaktinde
riyet etmesi gereken amellerinden, bakirelerle oynamas, gzel kokulu ieklerin kokusunu
koklamas, mevyelerin zlerinden lezzet almas, kularn namelerini dinlemesi ve makyaj
yapan kzlarla mzik yaparak dnm yapmas, hakiktten megul ederek onu her ey'den
engeller.
Bylece byle olan herkes saptarak akn hlde kalr.
213
..Allah iin fkelenmek, dince belirlenmi edebe balanmak demektir..."
"..Kardeim! Doann arzularndan uzak dur! nk kul bu noktada farknda olmad ynden
aldatlr ve Allah katnda sapknlk sratli bir ekilde kendine ular.."

"..Hz. Peygamber, gne domazdan nce devesini yola koydu ve ardna bu kez Fazl b.
Abbas' ald, Fazl, salar gzel, beyaz ve gzel biriydi. Hz. Peygamber, devesiyle hareket
ettiinde, oradan bir grup kadn geiyordu. Fazl, gzlerini kadnlara dikmi. Bunun zerine
Hz. Peygamber, mbarek elini Fazl'n yzne koymu. Fazl, yzn evirerek dier taraftan
kadnlara bakmaya balam. Hz. Peygamber de, elini dier taraftan da Fazl'n yzne
kapatm. Bir yere gelmiler, Hz. Peygamber, devesini biraz hareket ettirmi. Sonra, byk
cemre yerine klan orta yola ulam. Sonra, aacn yannda bulunan Cemre yerine gelmi.
Orada yedi ta atm, her ta atarken tpk vadinin iinden atlan talarda olduu gibi tekbir
getiriyordu.."

Bir gece Resulullah' (s.a.v.) ryada grdm. Buyurdu ki:" Beni seviyor musun?"
Dedim ki : "Ltfen beni mazur gr. Zira Allah sevgisi senin sevginden beni alkoymutur."
Buyurdu ki: "Her kim Allah' severse aslnda beni sevmi olur."
{ Ebu Said Harraz (ks) }
1. ve el kavdu : ve yal kadnlar

2. minen nisi : kadnlardan
3. ellat l yercne : onlar mit etmezler
4. nikhan : bir nikh, evlilik
5. fe : bylece, artk
6. leyse : deil, yoktur
7. aleyhinne : onlarn zerine, onlara
214
8. cunhun : gnah, kusur

9. en yeda'ne : karmalar
10. siybehunne : onlarn elbiseleri
11. gayra muteberrictin : amakszn
12. bi znetin : ziynetleri
13. ve en yesta'fifne : ve iffetli olmay istemeleri
14. hayrun : hayrl
15. lehunne : onlara (kadnlara), onlar iin (kadnlar iin)
16. vallhu : ve Allah
17. semun : en iyi iiten
18. almun : en iyi bilendir
{ Nur 60 }
Nice riyakr, iten haberi olmayan, anlaysz, ahmak kiiler vardr ki, ermilerin, erlerin
yolunda, suf aba giymekten baka bir ey grmemilerdir. Nice utanmaz, uh boboazlar
vardr ki, padiahlardan azck olsun bir hner elde edememiler de, ancak bo laflar
renmilerdir. Her biri eline bir sopa alm, Ben Musaym diye ortaya km. Kimisi de,
Ben saym diyerek, ahmaklara nefes etmeye, frmeye kalkmtr. Hesap gn gelip
atnca, dorularn doruluu senden mihenk ta isteyecektir. Eyvah o gnden...
Ak'n asl da, nesli de, ite udur:
Mirada Allahu teala, Peygamber efendimize (s.a.v),
Senden baka her eyi senin iin yarattm. buyurunca,
Resulullah da,
Ben de senden baka her eyi senin iin terk ettim dedi.
{ Muhammed bin Ramezan (ks) }
Allah'n Resulnde sizin iin gzel bir rnek vardr.
{Ahzab Suresi 21}
De ki, siz gerekten Allah' seviyorsanz bana uyun ki,
Allah da sizi sevsin..
{ Ali mran 31 }
Rabbim, bir gz ap kapayncaya kadar beni nefsime brakma
{ sav }
215
..Tasavvuf, bila-alaka (hibir ba olmadan) tamamiyle Allah ile

olmandr..
{ Cneyd-i Badadi (ks) }
Bir kere gnlden de olduk,
akldan da olduk, candan da olduk.
Sevgili geldi, biz artk aradan ktk gittik.
Gnl de, akl da, can da onun oldu.
Yokluktan yz evirdik, varla yneldik.
Niansz olan, iz bulunmayan bulduk.
Nian aramaktan, iz aramaktan vazgetik.
mkansz olan yaptk, deniz altndan toz kaldrdk.
Dokuz gu atk,
zaman da braktk,
yeryzn de,
gkyzn de braktk.
te Hakk ak ile mest olan kiiler geldi.
Yoldan ekilin, onlara yol verin!
ok yanl syledim,
biz aslnda yolu da braktk yolcular da!..
"..Bunlar, cahillerin iradndan ne zaman midsizletiler ii Allah'a havale ettiler. Ve kendileri
her eyden yz evirdiler. Yalnz Allah'a yakn olmaya vesile olacak amellerle itigal ettiler.
Bylece er'an cahillerden yz evirdiler ve hakikaten de selameti buldular.."

Sen aslanlar da kpekler gibi kapnn dnda m lrler sanrsn?
Yolculukta len aklar karlamaya padiah kar
Onlar lmezler gaip gzlerini aarlar
Ey Niyazi murid istersen bu yolda aka uy,
Enbiya vu evliyaye ak oluptur rehnuma.
216
{ Niyazi Msri (ks) }

Dostlar bizi, dnya perdelerinde karagzler gibi ok oynattlar. Bu dnyada, eitli
merhalelerde oynayp durdunuz. imdi vakit geirmeden, o hakikat cihannda, teki
dunyadaki oyuna, oynamaya hazrlann.
drk noktalar yce;

lemleri de gizlice..
okadr tehlikeleri
Vurular da sessizce..
Gzler onu grmeyince;
Snr da alamaz ie..
Vasf getiremez ne;
Ona nedim olan nice..
nnde ibare dilsiz;
aretleri gidince..
Mamuresi yklr;
arpan devrilince..
Yce ama, sema deil;
Ruhtur da, deil meleke..
Hem sultan hem de mlk var;
Mahremleri de azizce..
Bir gz ama bu gz deil;
limdir deil haberce..
Bir fiildir de izi yok;
aretleri bilmece..
Kutuptur felek zere;
217
Gnetir yola esence..

Bir tavustur ykseklerde;
Grnte de pek yce..
stlahla da saridir;
Hem satrdr enmuzece..
Hep ruhumdur lemleri;
Varlktan yana temizce..
te yaplm bir evdir;
Bir savatr ki renklice..
Kan diken diken l;

Nefesi derli topluca..
Zat da tecrit edilmi;
Hem sfattr dahi teke..
Nianlar da sra sra;
Okunurlar yazarnca
Nefyi kendi kapsamnda;
Varlk temizdir znce..
Bilinir de bilinmez de;
Kim uykucu kalknca..
Nefiy olsa da sabittir;
Atlsa yine gereke..
Bir iarettir bilinir;
Bir yayndr ki eserce..
Tamaha dahi kaplma;
Grmezsin onu mahremce..
ayet ganimeti isen;
218
Ganimetleri hazrca..
Onun marib kuu Anka;
Sensin onunla dileke..
Ve nasl uygun olursa;
Kark ya da temizce..
Denizdir aldatmas var;
Dalgalar koca koca..
Atetir klleri de var;
Sslenir onu sevince..
Bilinmez, vasf edilir;
Marife olur nekrece..
Vahdir lfet edilir;
Kalb de balanr zalimce..
Bir bildiini sylesem;
Sen durmazsn insaflca..
Bilmediini sylesem;
Ama sendedir bilmece..
Srrm onun kimliidir;
Benlii de tam ruhumca..
Kalbimde onun krss;
Hizmeti olur cismimce..
Onu akl ediyorum;
Ama durumum cahilce..
Kim onlar aparr ki;
Ki koyunlar seslice..
Saklarmda ykseldike;
Hem de bilirim dndke..
219
ml olduka yazarm;
Seni korkutur durunca..
Tenzih ettim uryan oldu;
Benzettim kayd gizlice..
Cisme benzettim de kt;
Bana dayanma o gce..
ndirdim de kayp gitti;
Datt hep gzellike..
Ona balanan kavuur;
Kirpiklerdedir kesmece..
Sicili yanaklarnda;
uleleri de parlaka..
Gzlerinde srmesi bir;
Mzrak gibi durur ince..
Tkrnde de bal var;
Ve bir fidandr o boyca..
Lle lledir salar;
Dileri gler zalimce..
Bilekleri nak ili;

Salar dahi siyaha..
Dileri beyaz beyazdr;
Tebessm dahi alca..
Parmandaki araptr;
hsanlar bylce..
Latifeleri vehimdir;
Buna amak gerek bence..
220
Bilinmez vasf edilir;

Anlalr saltanata..
Yabancyla lfet oldu;
Konumalar kalbimce..
Sanat dahi yrtmaktr;
ldrmek de detince..
Ayrmak oyuncadr;
Yemekleri aulunca..
Yaygn olan terkibi var;
Balanr o zlnce..
Ne cevherdir ne de araz;
Ne hasta saylr saca..
Oktur, hedef dahi odur;
Yaylar dahi aknca..
Bir ferdir ama oald;
Topluca hem de ayrca..
nmz ve kalanlarn;
Hepsi de onun, lemce..
Cahildir ama ilimdir;
Harptir ama selmete..
Zulm gibi ama dil;
Tehlikeleri yaygnca..
Alatr gldrr beni;
Ayltr eder sarhoa..
Hem kurtarr hem de boar;
Dileimdir durumaca..
221
Bazan olur oynarm;

Bazan dahi arkadaa..
Bazan hepten tanmayz;
Bazan dahi konumaca..
Bazan bana vuslat verir;
Bazan da kucaklar dosta..
Bazan benimle cenk eder;
Bazan da bakar hasmca..
Byle.. bu ferahtr desem;
Ki metin durur grnce..
Yabanclk eder durur;
Hi tanmaz; bir bilmece..
Bir zattr ki vasfa gelmez;
Dsturlar da ok yce..
Bir gnetir aydnlatr;
imekler akt parlaka..
Bir szdr yayld byle;
Kular beni anca..
ki zd dahi birleti;
Onda yoktur ayrlmaca..
Bir kaynaktr ki kaynad;
Dalgalar da counca..
Tadana zehir kesilir;
Misk olur hep koklaynca..
Almetleri kaybolur;
Dalana denizdir onca..
{ Abdulkerim Ceyli (ks) }
222
Yedi Kt Sfat Yedi yi Sfata evirmek :

Ucub ---> Kendini Dn Grmek
Kibir ---> Tevazu
Gadab ---> Hilmiyyet
Riy ---> hlas
Hased ---> Hay ve Kanaat
Hubb-i Ml ---> Allah'a muhabbet
Hubb-i Ch ---> Resl'e muhabbet
"..alg, saz nasl insan arap imee tevik ederse,

iyilerin yapt iler, iyilikler de insan iyilik yapmaya yneltir.." [ Divan- Kebir ]
"..Fakat padiahn, rebap sesini dinlemeden maksad, itiyaklar ekenler gibi
Allah hitabn hayal etmekti.
Zurna ve davul sesleri, bir parack o klli nefirin, kyamet gnnde alnacak olan
Sur'un sesine benzer.
Hakmler, bu musik namelerini gklerin dnnden aldk demilerdir.
Halkn tanburla ald, azla syledii bu arklar, nameler, hep gn hareketinden
alnmadr.
Mminler derler ki cennetin tesiriyle btn kt ve irkin sesler de latif olur.
Biz hepimiz dem'in cz'leriydik... cennette o nameleri dinledik, duyduk!
Geri suyla toprak, bize bir phe verdi ama yine o nameleri birazck hatrlyoruz.
Fakat musibet toprayla kartktan sonra bu zir ve bem perdeleri,
nereden o nameleri verecek?
Su, sidik ve pislikle karnca bozulur, mizac ac ve sert bir hale gelir.
nsann cesedinde de birazck su vardr... sen onu sidik bile saysan yine atei sndrr ya!
Su, pis bile olsa yine tabiat bakidir... o tabiatla gam ateini sndrr!
bu yzden gzel sesi dinlemek klara gdadr...
nk gzel ses dinlemede kalp huzuru ve Allah ile birleme zevki vardr.
Adamn iindeki hayller kuvvetlenir, hatt hayaller, o gzel sesten, o gzel nameden
suretlere brnr.
223
Suya ceviz atann atei nasl kuvvetlendiyse ak atei de gzel seslerle kuvvet bulunur!.."
"..Sema aklar iindir. Gnller alan, o esiz, grnmez sevgiliye manen kavumak iindir.."
"..Mademki btn yaratlm varlklar, surun frlmesiyle har olacaklar, surun
frlmesinin zevkiyle ller uykularndan uyanacaklar, srayp kalkacaklardr; sen de
"ney"in feryadyla uyan,
kalk, kendine gel!.."
"..Sevgilim! Sensiz yasay tatsz, tuzsuz, manaszdr, adeta donmu gibidir.

Sen olmadka musik ve sema ldr, l!.."
"..de ki: 'Seni hareket ettiren ey namenin gzelliidir. Anlamak ise,
dolayl olarak meydana gelmitir. Dolaysyla doa, hayvani ynn hkm altna almtr.
Namenin sana tesirinde deveyle aranda fark yoktur.'
Byle bir ifade, ona ok ar ve etin gelir ve sana der ki:
'Sen ne beni ve ne de beni hareket ettiren eyi anladn.'
Bu cevap karsnda bir mddet sus. nk byle bir iddia sahibi,
gaflet tarafndan istila edilmitir. Sonra onunla bu anlamn verisi hakknda konumaya bala
ve ona de ki : 'Allah'n sz ne gzeldir !'
Allah'n kitabndan onu gazelhann sesiyle harekete geiren o anlam ieren bir ayet oku
ve iyice anlamasn sala.."

Kul, btnn kabz edilmi grr. Bylece kabz, kul hakknda kulun bilmedii bir cihetten
ortaya kar ve o, bu kabzn ortaya kmasnn sebebini bilemez.
Bu durumdaki bir insann yapmas gereken ey, Allah Tel emrini gerekletirinceye kadar,
kabz halini skunetle karlamaktr.
224
Tarikat ehlinden bazlar bu gibi durumlarda, kendinden rz halini ortaya kartmak iin,
zorlamal bast halini izhar ederler. Byle bir davran, arife gre, edepsizliktir. nk arif, bu
tecellide Hakkn iradesini ve kulun kabz halinin egemenlii altna girip, hkmyle
boyanmasndan Hakkn gayesini gzler.
Allah'n snrlarn aan, hi kukusuz ki, kendisine zulmetmi demektir.
"..Ruhunu arklarla beslemekten uzak dur
Zat'n zat deryasna dal da
Gzlere almam srlar gr
Ayrca srlar belirsizce gzkr
Manalarn ruhlaryla gizlenmi olarak.."

Mzik ariflerle ereflenir, arifler onunla ereflenmezler. Bylece eyhin mzik makamna
inii, Hakkn kullarna inip "tevbe eden yok mu onu balayaym" demesi gibidir. Biz, Hakkn
bize inmesiyle erefleniriz, O bizimle ereflenmez. Ama bu, eyhin yce bir makamda olmas
durumunda geerlidir. Ama bu da yce makamdaki bir eyhten nadiren sadr olur. Eer Allah
onu uzun sre bu makamda tutarsa ve eyh de makama yerlemi bir arif olursa, kendisinin
kovulduunu ve mzik dinleme makamna dnnn Allah'n, onun iledii bir gnaha
verdii ceza olduunu, bu yzden mzikle cezalandrldn bilir. Halini ancak onda bulur.
Allah'n bir mekri ve yava yava akbete uratma plan olarak onu yitirdii zaman, arar ve
nefsi iin alar. Nefsinin meylettii hususu aratrr. Sonunda kanlmas mmkn olmayan
zorunlu bir gnah bulur. Allah bize ve size afiyet ridasn giydirsin. Bizi ve sizi yksek, stn
mertebelere yerletirsin. Bizi ve sizi, mzik dinlemeye yatkn, onu alp haz alan kulaklar olan,
dolaysyla kalpleri bo, elenceye dalan kimselerden eylemesin.

Kalbinin vecdinde ar ile mescid arasnda fark grmeyen kii, makam sahibi deil hal
sahibidir.

".."bu szlerle seni kast ediyorum, mmin, kardeinin aynasdr. Sende sana sylemek
zorunda olduum eyler grdm" dersen, nefis hemen kibirlenir, "Subhanallah! Ben senin
nefsinin aynasym, bende kendini grmsn. Benim gibi birine byle sylenir mi?..." gibi
225
eyler der. Niye der?.. Zira nefis kendi ayplarn grmez, bakalarnn kusurlarn grr.
Dolaysyla senin bir tek hususla ilgili dn, yalandan tutun nifak'a kadar bir ok gnah
ilemesine yol aar. Syle ey dostum! Bu gn t veren birinin dostu var mdr? Bu hususta
bir beyit sylemitim:
Kusurlar aratrma ve tahkike baladmdan beri,
Canllar iinde bir dostum kalmad
Allah hakk iin, yalan sylemedim, sadece grdm dile getirdim.
Dostum -Allah onu var etsin- bilir ki, onun yannda ikamet ettiim gnlerde sadece tle
ona elik ettim. Hatta bir gn dostum akam yemeini yediimiz srada yzme kar:
"Sen ok tenkit ediyorsun" dedi. Benim tavrma kar bir delil olarak brahim b. Edhem'in
dileini ortaya koydu. Sonra u sz rnek gsterdi: Rza gz, btn ayplara kar krdr
Ama gazap gz ktlkleri ortaya karr Bunun zerine ona -Allah onu muvaffak klsnyle akladm: Szn ettiin bu durum, seni kendisi iin sevenin makamdr. Ama seni
senin iin seven byle bir yol izlemez. Yce Allah, bizi kendisi iin deil, bizim iin sevdiinden
kusurlarmz bize gstermi, eksikliklerimizi ortaya karm, gzel ahlak ve vgye deer
fiilleri bize gstermi, btn bunlarla ilgili hareket tarzn aklam, ykselmemiz iin yollarn
amtr.."

mer ibniEbu Seleme (r.a) yle demitir: Ben Hz. Peygamber'in himayesinde yetien bir
ocuktum. Yemek yerken, elim yemek tabann her yanna giderdi.
Bunun zerine Reslullah (s.a.v.) bana:
"Oul, besmele ek, sa elinle ye ve nnden ye." Buyurdu.
Artk o gnden sonra Reslullah'n buyurduu gibi yemeye devam ettim.
{ sav }
Seni unutmayan unutma.
..Mminle imann hali, at ile baland kazn haline benzer. At yaylrken dolap sonra
kaza yaklat gibi, Mmin de gafletle baz hatalar iler, sonra tvbe istifar ederek manen
baland imana dner..
226
{ sav }
Varlkta hr diye biri yok, nk O bizi talep eder

Biz de her ynden O'nu ararz
phesiz ki Allah, eyleme dntrmedikleri ve seslendirmedikleri srece

ilerine doan kt dncelerden tr mmetimi sorgulamaktan muaf tutmutur.
{ sav }
Herhangi bir insan bir sz sylese
Zikir o szden daha dorudur
'Allah'n doksan dokuz ismi vardr. Onlar sayan kimse cennete girer.'
Kastedilen sayma,
bilgi, ezber ve lafz
bakmndan renmedir.
Allaha yakn bir kapda adn yazlm olmakla beraber, buna marur olup da
kendini koyuverme.
Zira hi phe yok ki onu yazan, silmeye ve yoketmeye de kdirdir. Binay yapan, ykmaya da
muktedirdir. Daima taat, korku ve ekinme aya zerinde ol. Ta, lm gelinceye ve
dnyadan ahirete, selamet aya zerinde varncaya kadar.
te ancak o zaman, Allaha yakn kap zerinde yazl o iyi halinin,
kt bir hale dnmeyeceinden emin olabilirsin.
227
Ey dergahlarda oturduklar halde, kalpleri fanilerle dopdolu olanlar !

Benim sesimi iitmiyor musunuz ? Yoksa sar msnz ?

Sana Allah ;
Allah tavsiye ederiz
Sonra yine Allah
Ban nne eip susmay
Gzlerini kapamay

Bizim iin eitli kaplar var. stediimiz kapdan gireriz. Bize karmak istersen edepli olmaya
bak. brahim Havas Hazretleri, bandan geen bir vakay yle anlatt: Bir lde birka gn
kaldm. Orada kimseyi grmedim. Biraz yrmek istedim, bir yere vardm, beni bir korku
tuttu. Orackta aniden bir gen adam grdm. Ayakta duruyordu. Hayret ettim. Sonra
aramzda u konuma geti:
- Nerelisin?
- O!
- Nereye gidiyorsun?
- O!
Bunun zerine ona yle dedim: - Eer sylediin gerekse varln O'na feda et.
Bu szm zerine bir bar bard; sonra dt. Yanna vardmda lmt. Ondan
ayrldm. Biraz ta vs. bulup dnecek, onu gmecektim. Geldim, yerinde bulamadm. O anda
gizli bir nida iittim: brahim, senin aradn o zat lm melei de arad, bulamad. Cennet
de ona talip oldu, bulamad. Ate de istedi, bulamad. O sese gnlm verdim: - Nerede?
diye sordum; u niday duydum: - Gl padiahn otanda; rmaklar akan cennetlerde.

..herkes, arap, alg gibi eylere der de
kendi aklndan bir an olsun kurtulmaya alr.
Herkes bilir ki bu varlk tuzaktr.
228
nsann kendi ihtiyar ile bir eyi dnmesi,

bir eyi anmas cehennemdir adeta.
Onun iin herkes varlndan,
kendiliinden geme alemine,
yahut sarholua kaar,
yahut da bir ie koyulup kendini unutur.
Fakat yine bu alemden kendini eker, varlk alemine gelirsin.
nk o kendini unutma alemine
Tanr ferman olmadan gitmitik..
..Ak arab imek, bir ba belas olan akldan kurtulmak ve utanmann
perdesini yrtmak iin insann ak olmas lazmdr. Benim arap imeme
lzum var m ? sem bile, bamda zaten akl kalmad ki, arap neyi
alp gtrecek?..
Bir nahiv bilgini, Abdlaziz b. Zeyd Fas ehrinde bana anlatmt. stat fena halini kabul
etmiyor, bize kar kyor ve diren gsteriyordu. Bir gn, sevinli ve rahatlam bir halde
yanma gelerek yle dedi: 'Efendim! Sfilerin szn ettii fena hali bence de dorudur,
bugn zevk yoluyla kendisini rendim.' Ben de 'nasl oldu?' diye sorunca yle dedi:
'Haberin yok mu, mminlerin emiri bugn Endls'ten bu ehre girdi.' Ben de 'Haberim var'
dedim. Sonra yle dedi:
'Fasllarla birlikte dolamaya kmtm. Mminlerin emiri ulanca, ona baktm ve o anda
kendimden, oradaki askerlerden ve insann hissedebilecei btn her eyden 'fani oldum.'
Onca sese ramen, ne davul sesini ne de baka bir ses duyabildim. nsanlarn grltsn de
duymadm. Mminlerin emirinden baka tek bir insan bile grmedim. Sonra, atlarn gei
yolunda ve kalabaln iinde olmama ramen kimse bulunduu yerde beni sktrmad.
Kendimi grmedim, ona baktm da bilmiyordum. Hkmdar grmekle, kendi ztmdan ve
oradaki herkesten fani oldum. Benden uzaklap kendime dndmde ise, atlar bana arpt
ve insanlar sktrmaya balad, bulunduum yerden beni uzaklatrdlar. Glkle
izdihamdan kurtulabildim. Kulan grlty, davul seslerini duyabildi. O esnada anladm ki,
fena gerek imi ve insann 'fani' olduu eyin etkisinden kurtulmasn salayan bir hal imi!'
Kardeim! Bu, bir yaratlmta 'fani' olma halidir. Yaratan'da fani olmann durumu nasl
olabilir zannedersin?
229
Sabah akam, Onun Vechi'ni (Zatn) isteyerek Rabbine dua edenlerle beraber nefsini sabrl
tut. Dnya hayatnn ziynetini dileyerek gzn onlardan evirme! Kalbini zikrimizden gfil
kldmz ve hevasna (heveslerine) tb olan kimselere, iinde haddi am olanlara itaat
etme!
{ Kehf 28 }
Aklara dostu aratrmak farzdr. Aklarn cokun akan bir sel gibi yzleri, balarn
yerlere srerek, talara vurarak dostun deresine varncaya kadar komas gerektir.
Zaten dileyen, isteyen hep O'dur. Bizler glgeler gibiyiz. Bizlerin konuup grmemiz,
dedikodularmz hep dosta aittir. Fakat hakkatte kendi kendinden bahseden,
konuan hep O'dur.
Bazen akar su gibi, dostun deresine doru alar, gideriz.
Bazen de durgun gibi dostun testisinde haps olur kalrz.
Bazen atein stndeki gve toprak tencere gibi kaynar dururuz, coarz.
O ise bireyler dnerek fazla tamayalm diye kepe ile bamza vurur.
Dostun huyu byledir.
Ne alacak eydir ki; nazla, ive ile seni eritir, zayflatr, kla dndrr de,
yine sen, dostun bir klna iki dnyay bile vermezsin.
Dostla oturmuuz. Onunla bir aradayz da dosta; "Ey dost! Dost nerede?" diye soruyoruz.
Dostun mahallesindeyiz de gafletimizden; "Dost nerede? dost nerede?" deyip duruyoruz.
Kt, ho olmayan kuruntular, uygunsuz dnceler
bizim gevek tabiatmzdan meydana gelmededir.
Bu, dostun huyu deildir.
Allah, dilerse gl olmayan rahatlk verir. Gariplik bilmeyen nsiyet verir.

O'nun verdii nimette yokluk yoktur. fkesiz ferahlk vardr. Acsz tatl bulunur.
Yoklua varmayan mlk bulunur. Allah dilerse her ey olur. te bu makamda (ve bu hlde)
nusret ve hkimiyet hak olan Allah'ndr.
O,
230
sevapa da hayrl, akbete de hayrldr. (el-Kehf, 18/44)

"..Hak yle der: Seni glkten feraha erdirmek icin, sana inmeye niyetlendim,
bylece meakkat olmakszn sana veririz ve ihsan ederiz.."

"..Hak yle der:
'Ben seni yorgunluktan kurtaraym
ve sana -meakkat olmadanailenin yannda dinleniyorken ihsan edeyim diye geldim.
Baka bir maksadm yok.'
Yaratlm yle der: 'Ben sana sayg gstereyim,
huzurunda durarak mlknde tahtnda iken
huzurunda duraym diye sana ykselmek istedim.."
Biz o kimselerdeniz ki, zindan kendimize bostan yaparz. Bizim zindanmz bostan olunca ya
bostanmz nasl olur? Bir seyret de gr! Hazreti Peygamberin (S.A.) mbarek szlerinden hi
birinden irkilmedim. Ancak u, Dnya mminin zindandr, anlamndaki hadiste aaladm.
Ben dnyay hi de zindan grmyorum. Zindan nerede? diyorum. Ancak o hazret,
mminlerin zindan, demi, kullarn zindan, dememitir. Kullar baka bir toplumdur.
Burada kendi maksadn o darack dnceye sdrmak gerekmez. Dost ile her ne gelirse,
abuk abuk, ahval yledir, der geersin. Perhiz u cihetten gereklidir ki, acaba bu bahsi
dost ile nasl konuaym? Dost zaten hali gryor. Eer dost olan arkadana sylemezsen ne
kadar araan bu konuda sol yn bulamazsn nk onun her iki eli de sa eldir. Bundan
dolay yette, Allah ve Resulnn iki eli arasnda, buyurulmas belki her iki eli de aktr
anlamna gelir. Nasl ki o gn demiti ki:. Tebbet yeti ile ihls sresi arasnda hi bir fark
yoktur. Her ikisi de birdir, Allah kelmdr.
231
Her sabah a onu seyreder de arr kalrm;

zaten can hayran olmadka, o yzn gstermez ki.
Her ne grrsen kendinden haberin yokken grrsn; and olsun Allah (C.C) a,
kendinden haberin olduka o, perdeyi amaz bile.
"Siz Allah-u Teala'dan konuurken
baka eyden konuan ile Arkadalk etmeyiniz."
{ Ebl Hasan Harakni (ks) }
"..Allahn yaratcs olduunu bilip de
Hayrete dmeyen kimsenin durumu cahilliine kanttr.."

Gl de, blbl de, bahe gzellerini de hatrlamak,
onlardan bahsetmek birer bahanedir.
Neden bunu yapyorlar?
Neden gllerden, blbllerden, bahe gzellerinden sz ayorlar da,
onlar yaratandan sz amyorlar.
(Onlar seyrederken Sleyman kendi kendine dnd) dedi ki:
"Rabbimin zikrinden (mahedesinden) atlarn sevgisine ynelip megul oldum"...
Nihayet (atlar gidip) gzden kayboldu!
{ Sad 32 }
..lemi renk renk boyayan Allah sarhouyuz ban bahenin sarhou deil buyurdu!..
Andolsun ki Sleyman' imtihan ettik ve onun tahtna l bir beden braktk.
Sonra tvbe edip yneldi.
232
{ Sad 34 }
Ey enesi gzel sevgili; senin gzelliini rten, yine senin salarndr!
yoksa, senin gzel yznn nuru, alemi oktan aydnlatrd!
Beden ressam, gnl gzellerinin yanna gelip onlarn gzelliini grnce eli krld,
gnl mahzun oldu, az ak kald!.
Bu ekillerle, naklarla dolu beden kafesi, gnl kuunun perdesidir!
Fakat sen, ekle, kafesin naklarna kapldn da gnl gremedin!
Gnl, Hz. Adem'in toprandan perdeyi yle kaldrd ki,
melekler, o gzellie, o ihtiama hayran oldular;
dayanamadlar ve hemen secdeye kapandlar!
Hi tkenmeyen hazine sdktr, doruluktur, ihlstr,
zzet ve Cell sahibi Allahtan korkmaktr,
yalnz ve ancak Ondan ummak ve
her ahvalde Ona dnp,
Ona teslim olmaktr.

Allah (CC), baz sevdii kimseleri dierlerinin ayplarna vakf klar. Sylenen yalanlar, irki,
kfr yollarn sezer. O vel bunlara dayanamaz, kzar barr. Bu yaptklar haliyle Allah (CC)
iin olur. Evvela iten kzar, sonra da vurur. Bu durum onu rahatsz eder. Sylenmeye
balar. O ktlkleri bir bir sayar dker: - Byle Mslmanlk olmaz. - Bu ileri yapanlar
eytandr, eytan da Allahn (CC) dmandr. Gibi birka kelam sarfeder. Sonra devamla: Yaplan bu iler ancak mnafklarn yapaca itir. Mnafklar, cehennemin en dibine
gireceklerdir. eklinde sylenir durur Bu szler, o velnin azndan bylece kmaya balar.
Bu szler, onun veliliine bir zarar vermez. Aksine bu szler, onun tam bir vel olduuna delil
saylr. O, kendiliinden konumaz. lah tecelli onu iine almtr. O yapt ii ilahi tecelli ile
yapar.
Kaderle hareket eder. Szlerini sylerken bazlarnn yzne kar, bazlarnn da ardndan
syler. Ardndan sylenince hoa gitmeyenler iin dedikodu yaplr. Bu dedikodular nlemek
iin o velnin aleyhine sz sarfedilir: - Bu bir veldir, neden gybet eder durur?
Onlarn bu sesine karlk susmak, belki daha hayrldr. Sonra darda insanlar gcenir.
alemde Allah (CC) raz olmaz, darlr. - Zarar faydasndan oktur. Mealinde buyurulan
233
ayetin hkm altna girer bu iler. O velye burada den vazife, eriata uymaktr. Onun
emrine gre hareket etmektir. Tevbe etmeli, yaptklarn Allahn (CC) ve Peygamberin (SAV)
emirlerine gre yrtmeli. Bu i o vel iin biraz zor olur, ama br aknlar iin iyi olur.
nk bir kimsenin ne kadar ktln yzne vurursan fenalk o kadar artabilir. Doru
yola ancak Allah (CC) hidayet eder.

"Gerek u ki, sen, sevdiini hidayete erdiremezsin,"
{ Kasas 56 }
"Sen ancak zikre uyan ve grmeden "Rahmn"dan korkan kimseyi uyarabilirsin."
{ Yasin 11 }
Hazreti Muhammed'e (Allahnn selt ve selm zerine olsun), dediler ki: Niin amcan
Ebulehebi o sapknlk zindanndan aydnla karamadn? yle buyurdular:
Hastalklar vardr ki tedavisi mmkn deildir. Hekimin byle bir hastayla bouna uramas
cehalet olur. Hastalklar da vardr ki, derman ve tedavi kabul eder.
Onu ihmal etmek de merhametsizlik olur.

Ey evlat!
Gnlnn geni, kalbinin ho olmasn istersen,
halkn dedikodusunu iitme.
Onlarn szlerine bakma.
Onlar, yaratanlarna bile laf atyorlar, bilmiyor musun?
Senin ne nemin olur?
Yaratanna kafa tutmak isteyen senden memnun olur mu? Grmyor musun, onlarn ou,
ne iman bilir, ne akln altrr, ne hakk grr, ne de doruya gider.
Durmadan yalan syler. Ve daima inkr yoluna saparlar.
Haktan bakasn tanmayanlara uy.
O'nun gayrini bilmeyenlere tabi ol.
Asl insan onlardr.
Onlar asldan ayrlmayan bir topluluktur.
-Aziz dostum! Sen yzn Hakk'a evir halk brak, ne derlerse desinler.
234
Allah, kulundan honud olduktan sonra halk senden ister memnun kalsn ister kalmasn.
Bunun ne ehemmiyeti var?...Bir kimse halvete ekilip kendi aleminde insan arasna karmadan yaasa onun iin:
"Bu iki yzlnn birisidir. Numara yapyor...
nsandan sanki eytandan kaarm gibi kayor!" derler.
Gzel yzl ve scak kanl ise, o zaman da onu namus ve takva sahiblerinden saymayp
"iffetsizdir" derler.
Zengini ekitirerek derisini yzerler : "Eer bu alemde bir firavun varsa ite budur", derler
ayet biri de fakir ise ve zaruretten szlanp kvranyorsa onun iinde:
"Uursuz sefil", derler.
Ve ilave ederler:
"Bu hal onun beceriksizliindendir. Kabahat kendisinindir..."
Varlkl bir adam, insanlk hali decek olsa sevinerek ve bunu frsat bilerek derler ki,
"Oh olsun! Allah ne gzel yapt...Kibirinden yanna varlmyordu.
Malna, mevkiine gveniyor, her ykseliin bir d olacan aklna getirmiyordu.
Bir fakirin ii yoluna girer, hali vakti iyileirse, zehirli dilerini gcrdatarak:
Alak felek byle alaklarn elinden tutar derler.
inle megul grrler:
Aman ne kadar haris adam. Gz bir trl doymuyor.Para delisi...derler.
Biraz tembellik etsen:
Dilenci huylu, lp, bedavac..adlarn takarlar.
Gzel konusan: Hezeyanla dolu davul,gzel konumay beceremiyorsan: Cahil,derler.
Tahamml olanlara:Korkusundan sesini karamyor.derler.Yiit ve ecaatli olandan Herif
keileri karm!,diye kaarlar.
Az yiyen iin:Miraslarna saklyor, helalinden yeyip iene:Pisboaz,mideci,derler.
Biri zengin olduu halde basit ve sade mi giyiniyor?:Aklsz,kendi parasn kendisinden
esirgiyor, diye kl gibi dil uzatrlar. Fakat adam,mesela bir kk yaptrp kemerini naklatsa
veya gzel ssl giyinse, bu sefer de:
eddad gibi binalar yaptryor;kadn gibi ssleniyor,diye onu canndan bezdirirler.
Seyahate kmam olanlar, seyahat edenler adam yerine koymayp:
Karnn koynundan kmayan adamda hi ilim, hner ve marifet olur mu?,derler. Bir seyyah
grseler,bu sefer de: Avare serseri! yi bir ey olsa zaten ehirden ehire srnp
235
durmazd...diye adamn derisini yzerler.

Bunlardan yatp kalktklar yer bile incinir,diye bekarlar knarlar. Evlenirse de: Gnl
yznden eek gibi boynuna kadar amura batt,derler.
fkeli ve asabi olan iin: Daha nefsine hakim olamyor!.derler. Sabrl, halim, selim
olanlardan ise, Haysiyetsiz,izzeti nefissiz, diye bahsederler.
Bir adam cmert ise:
Ayol! Ne diye sap savuruyorsun? Yarn namahrem yerini retecek bez paras bile
bulamayacaksn. Bir elinle nn, br elinle arkan kapatmak zorunda kalacaksn!,diye onu
ayplarlar.
Birisi kanaatkar ise tutumluluuna laf ederek:
Bu alak da babas gibi olacak. O da bunun gibi yemedi, imedi, yd, biriktirdi ve sonunda
hasret gitti.derler.
irkine irkindir, gzele gzeldir diye dil uzatrlar, cefa ederler.
Selamet kesinde kim rahat oturabilir ve ba din kalabilir?
Peygamber Efendimiz (Sallallahu aleyhi ve sellem) bile ktlerin dillerinden kurtulamad.
Ei ; orta, zevcesi ve olu olmayan Allahu Teala iin bile Hristiyanlarn neler sylediklerin
iitmedin mi?
Hulasa insanlarn elinden kurtulmaya imkan yoktur. Dile den iin bir tek are vardr ; o da
sabretmek...
-Halkn ktln dnenler, Hakk Teala'dan habersizdirler.
nk onlar halkla uramaktan Hakk' dnmeye vakit bulamazlar.{ eyh Sadi-i irazi (ks) }
"Duyduu sknt verici szlere kar Allah'tan daha sabrl hi kimse yoktur.."
{ sav }
Gnahlar brakmak sureti ile kibarln koru.
{ Ali (kv) }
236
Bir kalp, dnya varlndan alr, Hak yaknlna misafir olursa, kullardan bir talepte
bulunmaz. Onlardan af dilemez ve masum olduunu onlara anlatmak ihtiyacn duymaz.
Yer zemininden yaratlmlarn son dura olan Ar'a kadar dolan halkn hibirinden bekledii
olmaz. Ona gre her ey Zttan ibarettir ve mahlk yoktur. Ve sanki Hak hibir ey
halketmedi. Varlkta Ztndan bakas yok. Bu anlaya sahip olan kalp vahid olan Hak iin
tektir. Seven ve sevilen O'dur. Talip ve matlup O'dur. Zkir ve mezkur yine O. O'ndan
bakasn gremez.

Acaiptir, bir mmine yakmaz, ama yine de syler:
- Falan yaknlk kazand veya uzaklat.
- Falana dnyalk verildi veya iflas etti.
- u adam zengin oldu veya fakirleti.
- te u adam var ya, o byd yahut kld.
- u insan gryor musun? te o dillere destan oldu yahut unutuldu.
Daha bunlar gibi birok szler. Hepsi dedikodu cinsinden.
Bu szler, bir iman sahibinin aznda iyi olmuyor; yakmyor.
Herkesin kendine has bir karakteri ve yolu vardr.
man sahibinin de bir yolu olmaldr.
Allahn sevgili kullar, halkn dedikodusunu iitmez. Halk szne kar onlar sar ve dilsizdir.
Hakka yaknlklar onlar bu hle koymutur. Bo lf ne iitirler, ne sylerler. Bo lf neye
sylesinler ve niin ie yaramaz lf duysunlar. Onlarn kalbi Hakka ynelmitir. Kalplar
bakas ile olsa da kymet ifade etmez; i lemleri bozulmaz. Hak heybeti onlar bir ho eder.
Hak yaknl onlar sarho eder. Sevgili yannda, sevgi onlar dalar...

Arkadatan korun, nk o, senden ayrlmayan dmandr. Onun Hakka boyun emesini
sala ve hak ile megul et. nk o, Allah katnda bundan dolay sana teekkr edecektir.
Arkadalarndan sana en yakn olan nefsindir.
237
Isrardan uzak dur. Israr etmek , kalpleri fkelendirir ve harplere yol aar.
Sayesinde selamette olacan susmak , daha sonra piman olacan konumaktan daha iyidir.

Hsnzan ( iyi zan da bulunmak) sayesinde idrak mahalli ktlklerden temizlenir.

"..Sen dnyya gnl verme, ak denizine dalarak lezzete kavu.
Hakk' tanmayann, O'ndan uzak olacan bil.."
{ Nureddin Cerrahi (ks) }
Lafsz amel ol.
Riyasz ihlas ol.
Lafn edeceine amel ile.
nsanlara gsteri yapacana Allah iin yap.
irksiz tevhid ol.
Sessiz zikir ol.
Tasavvuf kelimesi, safadan tremedir.
Yani bu kelimenin asl, safadr ki bu,
halis, saf, temiz demektir...
Nihayet sana bir ift sz syleyeyim: Bu halk nifak yolu ile konumaktan, ikiyzllkten
holanrlar. Doru szden sklrlar. Birine desem ki: Sen amzn tek byk adam, biricik
erefli insansn, phe yok ki houna gider, ellerimi yakalayarak, Sizi ok zlemitim,
kusurum oktur, gibi iltifatlarda bulunur. Halbuki geen sene onunla dosdoru
konumutum, bana dman oldu. Bu alacak bir ey deildir. nk halk ile ikiyzllk
238
ynnden geinmek ister. T ki, onlarla birlikte holukla vakit geiresin. Ama bylece
doruluk yolunu tuttun mu dalara, krlara kamak gerektir. Eer o sz kabul edersen, sana
o gn bir acma hali gelir; sana bir ok devlet ve saadetler yz gsterir. nk onu ulular,
niyaz ve yalvarma yolu ile dinlersen, bu meclis houna gider. Derviin hayalinde bu dernek
ho grnr; her vakit onu hatrlar, gnl ona ynelir ve o meclisten rkmez, gnl
rahatlna kavuur.

"Allah'a imandan sonra akl ve fikrin ba: nsanlar ile iyi geinmektir."
{ sav }
Halkn skntl zamanlarnda halka yardmc olmak, hatta duac olmak lazmdr. Darda
kalmayan nimetin kadrini bilmez. Darda kalanlarn bir merhabaya bile ihtiyac vardr. Bir tatl
laf dinleyip de ferahlayanlar var. Bir merhabaya muhta olanlar var.Dnya nedir? Bou
bouna alm satmaktan baka bir ey deildir.Eline geenler ile etrafndakilere faydal
olmadktan sonra btn dnya senin olmu neye yarar? nsanlar aclarndan, straplarndan
kurtarmaya almak lazm.
Allah hakknda bizi kandran olursa , biz de O'nun iin kanarz.
{ mer (ra) }
Bu bilginin faydas, insann aldatldn bilip O nun iin tuzaa dmesidir.
Aldatana ise tuzaa dtn sylemez. Byle bir insan yle olmad halde saf olduu
zannedilen budala grnml kiiye benzer. Arif Allah tan baka veren ve alan olmadn
grr. Bununla birlikte Hz. Peygamber Allah tan Allaha snd gibi Allahn tuzandan
yine O na snr.

Bu hal (aldanm grnmek) ilahi-gzel ahlakn en byklerinden biridir. Aldanmaya kar
koyabilecek gc varken aldatldn izhar etmeyen biri, nefsine olabildiince hakim biridir,
nk nefsin tabiat iyiliklerinin bilinmesini talep eder. Aldanma gibi bir iyilik ise yoktur.
Byle bir davran gerekte kudret varken balamak demek olan hilmin benzeridir. Byle
yaparken insan kendine hakszlk edene onu cezalandrmayacak kadar aciz olduunu gsterir
; halbuki onu aciz olduu iin deil, gc yeterken balamtr. Byle bir davran ancak
239
tabiatnn hkmne kar koyabilecek birinden meydana gelebilir. Allah bilenler iin hilim (
gc yeterken balayan ) , g ve kuvvet sahibidir.

Kimde gnl yoksa, cier kalmadysa gerekten de k odur; arslan bir av iki kere
paralamaz.
Kalbini Allhn zikrine altrrsan, mutlaka kalbin zikrin verecei nrla nrlanr. O nr, kalb
gznn almasn salar. Allhn kullarna, efkat ve merhametle mumele et.
Merhametini btn canllara bolca sa. yle deme: Bu ottur, canszdr, faydas yoktur.
Evet onlarn faydas ve bir ok da hayr vardr. Yaratlm kendi hline brak ve ona,
yaratcnn merhametiyle merhamet et.
steyeni bo evirme, gzel bir szle dah olsa onun gnln al, gler yz gster.
leride Allha mlki olacan dn.
Dnylk iin Allhtan bakas seni kul edinmesin.
nk sen, ancak seni kul olarak kabul eden Allhn kulusun.
Allhn mmin kullarna selm vermek, yemek yedirmek, ilerini grmek sretiyle
muhabbet gstermelisin. unu iyi bil ki, mminlerin tm, tek bir insan, tek bir vcd gibidir.
Kendini cemate altr. Allh korkusundan alamaya al. Allhn ipine sarl. Allhn sevip
honut olaca eylere rabet gster.

"Keml sahibi olmayanlar bile, kabiliyetleri kadar insanlk manasnn kemlini
ve asl vatanlarn aramaktadrlar."
{ Mevlev Nazif Dede (ks) }
ayet kul Allah'a kar takva sahibi olursa; Allah onun cehaletini ilme, uzakln yaknla,
suskunluunu zikre, yalnzln nsiyete, karanln aydnla evirir.

Bozuk bir ii dzeltemezseniz sabredin !
Allah o ii dzeltir.
240
{ sav }
O, hep sana bakp durmada. Halbuki senin gzn sada solda.
O sana, dilsiz dudaksz sz sylemede; sense, kulan dnya masalna vermisin.
"Canm kudret elinde olan Allah'a yemin ederim ki sizler iman etmedike cennete
giremezsiniz. Birbirinizi sevmedike de iman etmi olmazsnz. Yaptnz takdirde birbirinizi
seveceiniz bir ey syleyeyim mi? Aranzda selam yaynz!"
{ sav }
"..Ey her eyi ilim ve rahmet olarak kuatan! Ey alemlerin Rabbi!... Rabbim!
Benim dm ve iimi bakas kirinden,
tavrlarda aklp kalmaktan
kutsiyetinin zuhuru feyziyle temizle.
nsiyetinin parldaylarnn mahedesiyle beni onlardan gizle.."
"..Senden Sana snrm.."
{ sav }
Sizi Biz, Biz yarattk. Hl tasdik etmiyorsanz.

yleyse akttnz meni nedir, grdnz m (ne olduunu idrak ettiniz mi)?
Onu siz mi yaratyorsunuz yoksa yaratan Biz miyiz?
{ Vaka 57, 58, 59 }
(brhm A.S): "Siz yonttuunuz eylere mi tapyorsunuz?" dedi.
Ve (oysaki) sizi de, yaptnz eyleri de Allah yaratt.
"Onun iin yksek binalar (mancnk) ina edin. Sonra da onu alevlerle yanan atein iine
atn!" dediler.
{ Saffat 95, 96, 97 }
Grmedin mi Rabbini glgeyi nasl uzatt? Eer dileseydi elbette onu, sakin (sabit) klard.
241
Sonra da Gnei ona (glgeye) delil (yol gsteren) kld.

{ Furkan 45 }
"Muhakkak ki biz, sizinle uursuzlua uradk. Eer siz gerekten vazgemezseniz (son
vermezseniz), sizi mutlaka talayacaz. Ve mutlaka bizden size elm bir azap dokunacak."
dediler.
"Uursuzluunuz sizinle beraberdir (kendinizdendir). Size zikir hatrlatlnca m (uursuzlua
uruyorsunuz)? Hayr, siz msrif (haddi aan) bir kavimsiniz." dediler.
{ Yasin 18, 19 }
Onlar siz ldrmediniz ama onlar Allah ldrd. Ve attn zaman da sen atmadn ama Allah
att. Ve Allah, mminleri Kendisinden ahsen bel ile imtihan eder. Muhakkak ki Allah,
iitendir ve bilendir.
{ Enfal 17 }
Nerede olursanz olun, lm size ular. Hatta salam kalelerde olsanz bile. Eer onlara bir
iyilik isabet ederse: Bu Allahtandr. derler. Ve eer onlara bir ktlk isabet ederse: Bu
sendendir. derler. De ki: Hepsi Allahn katndandr. Artk bu toplulua ne oluyor ki sz
anlamaya yanamyorlar?
{ Nisa 78 }
"..Sonra herkesin denenen, bilinen derecesini tan, birinin ektii zahmeti

bakasna maletme, onun yerine bakasn vme. Herkese noksansz olarak hakkn ver,
herkesin hakkn tan. Birisinin byk oluu yapt baard kk bir ise, byk grmene,
gene birinin yapt i bykse, fakat kendisi dknse o ii kk grmene sebep olmasn.."
{ Ali (kv) }
Himmet mertebedir demilerdir: kaz himmeti, irade himmeti

ve hakikat himmeti.
Marifet himmete tasarruf imkan brakmaz. nsann marifeti arttnda,
himmet vastasyla tasarrufu eksilir.
Arif alemde himmet ile tasarruf ederse, bunun nedeni, kendi iradesi deil,
242
ilahi bir emir ve zorlamadr.

Efendimiz Ebu Suud b. ibl'i -ki zamann kili idi- halini gizlemeyen birisi kendisine ''Allah
sana tasarruf gc vermi midir -ki o kerametlerin asldr-' diye sorduunda, yle demiti:
''On be seneden beri, bize o g verildi de, Hak bizim admza tasarruf etsin diye nezaketen
onu braktk.'' Ebu's-Suud Allah' vekil edinirken O'nun emrine balandn kasteder. Bunun
zerine soru soran kii 'peki ne kald geride?' dediinde, yle demitir: 'Be vakit namaz
klmak ve lm beklemektir. nsan rpnan bir kua benzer: Dolu bir az ve yryen bir
ayak!' Ebu Suud yle derdi: 'Bana sylenen szlerden en houma gideni uydu:
lm deine ayan koydu
Sonra ona dedi ki 'hair sana yaklat'
Marifetin asl ariflerin ulat en son makamdr, yani "la-makam"dr ve Allah u ayette
bu makama iaret eder:"Ey yesrib halk, makamnz yok"(33:13). Bu makam hibir sfatla
kaytlanmamtr. Ebu Yezid,"bu sabah naslsn?" sorusuna verdii cevapta buna dikkat
ekmitir...
"Sabah" dou gneine ve "Akam" da bat gneine ilikindir. Dou gnei zuhura, mlk
alemine ve ahadet alemine ilikindir, bat gnei ise rtlmeye, gayb alemine ve melekuta
aittir. Bu makamda arif, "ne doudan ne de batdan olmayan zeytin aacdr," nk hibir
vasf bu makamn hkmlerini belirlemedii gibi, bu kimse de onunla kaytlanmaz.
Bu, sz konusu arifin, "O'nun benzeri yoktur"(42:11) ve
"Allah, onlarn vasflandrdklarndan mnezzehtir"(37:180)'e
itirakidir.
Allahn yle kullar vardr ki ne peygamberdirler ne de ehittirler.

Ama peygamberler ve ehitler onlara gpta ederler.
{ sav }
Biz dou tarafna da gitmeyiz, bat tarafna da.
243
Biz durmadan ezel gneine doru admlar atar dururuz.

Bil ki Evliyay kiram Hakk'n srlardr, Hakk'n nurlardr. Onlarda cisim katl kalmamtr.
Ezelde, orada hepsi Hak ileydiler. Rahmet iin bu bedene iltihak ettiler. Onlar Hak'tan ayr
bilme, onlar sinede Hakk'n nurlardr. Cisimleri aydnlk evlere benzer, oradan benliini
brakm olanlara nur saarlar. Bu benlik, penceresiz eve benzer; Oraya gnein nuru
giremez. Fakat penceresi olan evler, daima gnein nurundan faydalanr. Hangi evin
penceresi oksa, aydnl o oranda fazla olur. Bu, batan beri bilinir. Ya sahrada evsiz, damsz
oturanlar? Onlar, gnllerde otururlar. Onlar, nura olan aklar yznden evlerini harap
etmiler, nihayet huzura nail olarak batan baa nur olmulardr.
"..Resulullah (sav) Efendimiz yle buyurmutur:

"Keke, Muhammed'in Rabbi Muhammed'i yaratmasayd.."

Allah onlar serbest brakrsa, mutlaka yaratklarndan gizlenmeyi ve Allah'a ynelmeyi
yelerler.
Onlarn halleri mertebelerini kendilerinden bile gizlemek olduuna gre -nerede kald
bakalar!onlarn korunma menzillerini aklamamz gerekti.

"..Onlardan birisi de tek bir adamdr. Bazen kadn da olabilir. Onun ayeti 'O kullar zerinde
hkm sahibidir' ayetidir. Allah'tan baka her eye onun yetkisi uzanr. Cesurdur, atlgandr,
iddia sahibidir, doruyu syler, adaletle hkm verir. Bu makam sahibi, eyhimiz Badatl
Abdlkadir el-Cilli (Geylani (k.s.) idi. O, yaratklar zerinde hakkyla otorite ve etki sahibiydi.
Onun ii byk, haberleri mehurdu.."

Bir kimseye sokuldun onun duasn dinledin, houna giti, sen de onun gibi oldun demektir.
244
"..Dininin ehresini gstermeye ayna olacak kiiyi aratr. Bulunca, onun ahsnda kendine
bak. Nasl ki aynaya bakarak yzn, stn - ban ve san - sakaln dzeltiyorsan, tpk
bunun gibi, ilmi ile amil, Allah dostu bir alim bularak onun ahsnda da dininin ehresini
dzelt.."

"..Mahda' nedir? Mahda Kutub'un kendilerine hediyeler verilirken (Efrad'dan (Fertler,
Tekler) gizlendii yerdir. Mahda (gizlenme yeri), hediyelerin sakland hazinedir. Saklayan
ise, Kutub'tur. Muhammed b. Kaid el-Levani yle demitir; 'Ykseldim, ykseldim, nmde
tek bir ayak gryordum. ardm. Bana 'o senin Peygamberinin ayadr' denildi. Bunun
zerine korkum dindi.' bn Kaid Ferdlerden idi ve zerinde sadece Peygamberinin olduunu,
bakasnn onu geemediini zannediyordu. Haklyd da. nk o sadece kendi yolunu
grmt. Onun yolunda ise, Peygamberinden bakas yrmemiti. Bu sz Abdlkadir'e
(Geylan) sylendiinde, Abdlkadir 'bn Kaid sznde hakldr, nk ben syledii yerde
kendisini grdm' demi. Peki, sen neredeydin deyince, Abdlkadir 'Mahda'da idim, ona
nevale benim yanmdan kartlmtr demi ve nevaleyi isimlendirmiti. Ibn Kaid'e kendisine
kartlan nevalenin ne olduu sorulmu, o da Abdlkadir'in sylediini sylemiti. Onlardan
biri halvet dieri celvet ehliydi. Halvet ve celvet nedir? Celvet kulun Hakk'n nitelikleriyle
halvetten kmasdr. Bylelikle, gzn alglad eyi yakar. Halvet ise, srrn Hak ile
sohbetidir. Ne melek vardr ne bakas!.."

"..Onlar kutuplar-teklerdir. Biz ise, sadece tekleriz, kutup deiliz.
Burada 'kutup' derken, mucize ve ayetlerle desteklenip lemin maslahatlarn amil
idari kanun merdivenin etrafnda dnd kimseyi kastetmekteyim.
Allah bizi verdii mjdelerle sonsuza kadar uyuyup bir daha uyanmayanlardan etsin!.."

Ey yce Tanr, nce bendeki bu ekili ve ykselip geli senden meydana geldi, yoksa bu
deniz, sakindi Yarabbi. Bana bu tereddd, o makamdan verdin, kereminle yine beni
245
tereddtsz bir hale getir. Medet ey feryada yetien Tanrm, sen beni dertlere mptel
etmektesin. Senin verdiin dertlerle erler bile kadnlara dner. Bu derde urat niceye dek,
yapma Yarabbi. Bana bir yol bala, on yol verme bana. Srt yaral ark bir deveyim; srtmda
bir semere benzeyen ihtiyar yznden srtm yaraland. Arkamdaki bu mahfe, gh ar gelip
beni bu yana ekmede, gh br tarafa yanlayp beni o yana srklemede. Bu uygunsuz
yk srtmdan al da iyi kiilerin bahelerini greyim. Uyank olarak deil de Ashab Kehf gibi
uykuda olarak cmertlik bahesinde yaylaym. Sama, soluma yatp uyuyaym, fakat ancak
top gibi ihtiyarsz olarak yuvarlanaym. Ey din Tanrs, sama da dnersem senin
dndrmenle dneyim, soluma da dnersem senin dndrmenle.
Biz, sana onlarn haberlerini gerek olarak kssa ediyoruz. Muhakkak ki onlar, Rablerine iman
etmi genlerdi. Ve onlara hidayeti artrdk.
{ Kehf 13 }
Uykuda duygularn tamazsn, duygular seni tar.

Bu yorgunluk, bitkinlik gider, eziyetten, skntdan kurtulursun.
Sen uyku halini, vellerin uyankken de duygularn tamamalar halinde bir eni bil.
Be inat; veller, Eshab- Kehfdir. Ayakta olsalar da, yryp gezseler de uykudadrlar.
Allah, onlar, kendilerinin haberi olmadan iletir; saa sola evirir.
O saa evrilme nedir? yi i. Ya sola evrilme? O da bedene, varla ait iler.
"..insanlar kendi hallerine brak ve futvvette Allah'a ynel! nk futvvetin esas,
bakasnn payn tercih ederek, kendi payndan uzaklamaktr. Bir bakasnn payn tercih
ederek baka birinin payn gz ard etme! Byle bir davran, Ftvvet saylmaz. Ftvvet
byle olsayd, onun varlndan sz edilemezdi. ler eliirse, Hakk'n mertebesini tercih et
ve annn layk olduu eyle kendi payn brak! nk Hak, zengin iken sana ftvvet
niteliiyle davranmt (senin var olman kendi yalnzlna tercih etmiti). Sen ise, yoksul
iken buna daha ok muhtasn.."
"Allah Teala Hazretleri bir kulunu, dnya ile nezdindeki tercihte muhayyer brakt,
O kul, Allah'n nezdindekini tercih etti."
246
{ sav }
Rabbin rahmeti zikredince beni
Rabbim! Muhammed'in rabbi! deyip dururum
O'nun rabbi ifadesinde pekitirme var
Her mahedede bu zikirle ykselirim
Rahman yaratklar iin rahmet olarak gnderdi onu
Her durumda hidayet eden ve hidayet edilen arasnda
Makamlarn en stn bir ilah ve meluhun veya rab ve merbubun kabul edilmesidir.
u halde o, ilahi mertebenin kemalidir.
Bu durumda o bizimle vlm ve biz ise O'nunla eref kazanmzdr.
Dolaysyla biz O'na aidiz ve O'nunla bilfiil varz.
"..Nitekim Allah 'Ey peygamber! Sana indirileni tebli et' buyurur. Baka bir ayette ise
'Peygambere den teblidir', baka bir ayette 'Sen zorba deilsin, hatrlatansn' buyrulur.
Hatrlatmak, unutan kiiye yaplr. Byle olmasayd, hatrlatan deil, reten olurdu.
Bu durum, peygamberin insanlara (Elest aleminde) Rablerinin zerlerindeki rabliini kabul
etmi olduklarn hatrlattn gsterir. Allah, zrriyetini Adem'in srtndan ilk misakta alnca,
bunu kendilerine gstermitir.."

"..Allah yle buyurmutur: 'Ona iir retmedik, bu ona gerekmezdi de.' nk iir,
zetleme, remiz, cinas ve kafiye yeridir. Baka bir ifadeyle ona hibir eyi mecaz yapmadk ve
kinaye yoluyla retmedik. Peygambere bir ey syleyip baka bir ey kastetmediimiz gibi
ona hitab da zetlemedik. Onu kendisinden uzaklatrp bize ekip katmzda bizimle hazr
hale getirdiimizde, 'rettiimiz ancak hatrlatmadr.' Bylece onun iitmesi ve grmesi
olduk. Sonra 'vastasyla bilgisizlik ve olu karanlklarnda doruyu bulmanz iin' onu size geri
gnderdik. Bu kez, size hitap ettii dili olduk.."
247

eriatn yapmasn vacip kld bir ii terk etmeyi zorunlu ve vacip saymak,
byk ve ar bir ihlal, Allahn yolundan saptracak ekilde arzuya uymak anlamna gelir.
Binaenaleyh yapmak veya terk etmek suretiyle haddi amak gnah iken, inanarak
haddi amak kfrdr. Bu itibarla Allahn hkmlerini deitiren kii
kafir olmu ve hsrana uramtr.
Allahn snrlarn amann baka bir tarz daha vardr ki, o da hakikatleri deitirmek
demektir. Haddi bu ekilde aan insan cahil diye isimlendirilirken bu davran cehalettir.

Zahir ve batn, birbirinden ayrlmayan ikiz kardelerdir.

Ulu'l-azm sahibi veliler arasndan z sz doru mminlere gelirsek, zahiri brakp btna
gemezler! Zahir ile birlikte btna, harf ile birlikte manya geerler, harften yz evirmezler.
Bylelikle ileri iki gzle grr, iman nuruyla iki tepeyi mahede ederler.

El gizlidir; sen de yaz yazan kalemi seyret... At dner dolar, eer koar da binici gizli.
Allah Kadir gecesidir.
Kadir gecesi, nsan her geceyi ibadetle geirsin diye geceler iinde gizlidir ya
Allah da yle gizli. Ey gen, her gece Kadir gecesi deildir ama
btn geceler de ondan hli deil.
Allah'a ynelenler iinde -farknda olmadan- hallerinde bir kartrmaya maruz kalanlar
vardr. Bu, gizli bir aldatma, Hak kaynakl 'salam bir tuzak' ve farknda olunmayan ynden
bir aldantr. Zahir bilgide eriat terazisini elinden brakma ve eriatn hkmn
uygulamaktan geri durma! eriattan insanlarn anladndan farkl ve zahir hkm
248
uygulamana engel olacak bir eyi anladnda, sakn ona gvenme! nk byle bir anlay,
farknda olunmadan, 'gerek suretinde gzken nefsan bir aldantr.' Allah ehlinden doru
szl bir grupla karlatk. Bu makam onlarda bir kartrmaya yol amt. Onlar, keflerini
ve yerleik hkm ortadan kaldran anlaylarn stn sayyor, kendi anlaylarna gre
hareket edip zahirde yerleik hkm bakalar adna kabul ediyorlard. Byle bir yaklam,
bize ve Allah ehline gre, doru deildir. Byle bir ilhama gvenen kimse, hi kukusuz,
yanlm, Allah ehlinin yolundan km, amelleriyle hsrana uramtr. 'Onlarn gayretleri, iyi
i yaptklarn zannederken, dnya hayatnda boa kmtr'

Araplarn szleri, insanlar nezdinde, hakikat ve mecaza dayanr. Geri biz, bu meselede
Kur'an sz konusu olduunda onlardan farkl dnrz. nk biz Kur'an'da mecaz
olduunu reddediyoruz. Bilakis mecaz, Araplarn sznde bulunur. Buras bu meselenin
aklanaca yer deildir. Bu konuyla ilgili mesele almayla elde edilen bilgi deil, verilen
bilgidir. Allah sz konusu ayette kazanlan bilgiyi kastetmi olsayd, 'size verilen' demez, 'elde
etme yolunun size verildii ilim' der ya da Hzr hakknda yle derdi: 'Ona bilgileri elde etme
yolunu rettik.' Hlbuki Allah byle bir ey sylemedi.

Edeplinin manaya dayanmas yeterli deildir: Edep lafzlar dikkate almada tezahr eder.
Allah bir lafz brakp tekine bo yere gemeyeceine gre biz de o lafzdan yz eviremeyiz.
Allah'n kulland bir lafz brakp anlamca benzeri olan baka bir lafz kullanmak, faydasz bir
tahriftir. Bununla birlikte byk dman, byle bir tahrifle sevinir. Allah'n kulland lafz
brakp anlamca yakn baka bir lafz tercih, ayaklar kaydran gizli bir tuzak olduu kadar ayn
zamanda nefsin kendini beenmesi, ve sfli - deersiz bir mertebeyi yaknlk mertebesi ve
stn ve deerli bir rtbe zannyla izhar etmek demektir.

...kalplerimiz perdelidir dediler.
Oysa Allah, byle demeleri sebebiyle kalplerini mhrlemitir.
Bundan dolay onlar, pek az dnda iman etmezler.
{Nisa 155}
"Yahudiler, Allah'n eli skdr dediler.."
{ Maide 64 }
249
"..Misal olarak 'Sizi scaktan koruyan elbiseler', ayetini verebiliriz. Gerekte koruyan
Allah iken elbise vekildir ve hkm ona balanm, koruma ona nispet edilmitir. Baka bir
ifadeyle koruyan Allah iken O'na 'elbise' ad verilmemitir. Bu itibarla kendisine muhta
olunan her ey, Allah'n bir ismidir. Allah yle der: 'Ey insanlar! Siz Allah'a muhtasnz',
O zengin ve vlendir.' Allah tektir ve teki sever.."
Bilmediler mi ki, kullarndan tevbeyi kabul eden, sadakalar alan Allah'tr.

Ve Allh, tevbeyi ok kabul eden, ok esirgeyendir.
{ Tevbe 104 }
"..lediin hibir ameli hakir grme. nk Allah bu ameli yaratrken
ve bizim zerimize vacip klarken kmsememitir.."

lerine riayet ettiin gibi, szlerine de riayet et. Szlerin de amellerin cmlesindendir.
Azdan kan her szn, mutlaka yannda gzcler vardr.
Allah- Z'l-Cell, Allah yolunda ehid olanlara l diyenleri yalanclkla itham ediyor.
Onlar, l deil, diridir buyuruyor.
"ehid insanda Nur-u Muhammed bulunduundan Hak, ehide kymet vermitir" szne
dikkat et. Allah, irkin lakrdlarn ikre sylenmesini sevmez. eriatn lsyle konu
Mesela bur deiti, yldz yle oldu da yamur yad diyenler, Allah'a deil,
yldza iman ettiler.
Hadis-i erifte nsanlar yzkoyun Cehenneme srkleyen, dillerinin syledii szlerdir
buyruldu. Yine hadis-i erifte, Bir adam Allah'n gazabn celbeden bir kelime syler, ona da
ehemmiyet vermez halbuki o kelime onu Cehennemin yetmi yllk derinliklerine uurur.
Bir kimse de, Allah'n raz olaca bir kelime syler de onun gtrecei yeri bilmez.
Halbuki o kelime, ona ykseklerin ykseine karr buyrulmutur.

Tavafta dedim ki: Nasl tavaf ederim?
O bizim 'srr'mz alglamaktan alkonmu
Ta benim hareketlerimi anlayamaz ki
Denildi ki: Sen kendini yitirmi bir aknsn
250
Nuru parldayan Ev'e (Kabe'ye) bak!

Temizlenmi kalpler iin bu ak klnmtr.
O kalpler ona perde olmakszn Allah ile bakar

"..Yamur da hafiften serpitiriyordu. Abdest aldm ve kar konulmaz bir baskyla tavaf
etmek zere dar ktm. yle sanyorum ki bir kiiden baka tavaf eden kimse yoktu.
Hacer-i Esved'i ptm ve tavafa baladm. Hacer-i Esved'in arkasndaki arkn hizasna
geldiimde Kabe'ye baktm, yle tahayyl ettim ki, Kabe, stme atlmak zere eteklerini
svam, yani yerinden yukar kalkm gibi duruyor. Kulamla duyacam szlerle beni tehdit
ediyordu.
Bana yle diyordu:
"Gel! Bak sana neler yapacam!
Nicedir Adem oullarn yceltirken benim deerimi dryorsun!
Arifleri benden stn tutuyorsun!
Tek izzet sahibinin izzeti hakk iin beni tavaf etmene izin vermeyeceim!"
Dnmeye baladm ve yce Allah'n beni terbiye etmek istediini anladm. Bundan dolay
Allah'a krettim ve hissettiim bask ortadan kalkt.
Derhal irticalen baz beyitler syledim ve bunlar ona hitaben okudum. Bana kar sergiledii
o sert tutumundan vazgemesini istedim. Ben ona kar bu beyitleri durmadan tekrarlarken
o, geniliyor, yerine, temellerinin zerine kuruluyordu. itebildiim kadaryla sevincini ifade
ediyordu. Derken eski haline geri dnd. Bana gven telkin etti ve tavaf etmemi iaret etti.
Hemen kendimi, eman verenin zerine attm. Bedenimdeki btn mafsallarm bu halin
etkisiyle titriyordu. Onunla musalaha ettim, sonra Hacer-i esvedi tavaf ederken tevhid
ehadetini ona emanet ettim. ehadeti telaffuz ettiim srada azmdan bir inci suretinde
ktn grdm. O esnada Hacer-i esvedde kemer gibi bir delik aldn grdm. Tan
derinliine baktm, bir zira kadard. ehadetin Kabe eklini aldn ve tan dibine yerletiini
grdm. Sonra tataki delik kapand, bu kemer de ortadan kalkt. Btn bunlar gzlerimle
gryordum. Bana dedi ki:
Bu, bende emanet kalacak. Senin iin onu kyamete kadar saklayacam ve Allah katnda
onunla senin lehine ahitlikte bulunacam.
Hacer-i esved bunlar bana sylyordu ve ben dinliyordum. Allah'a krettim ve ona da
teekkr ettim. Bu yedi mektubu ona hitaben yazdm. Benden dolay sevinci ve cokusu artt.
251
Hatta ondan bana bir mjde geldi. Bu mjdeyi, Salih bir adam bana ulatrd ki benimle Kabe
arasndaki hadiseden haberdard.
Bana dedi ki: Dn ryada u Kabe'nin bana yle dediini grdm: Ey Abdulvahid!
Subhanallah! Haremde u adamdan baka beni tavaf eden kimse yok! (Senin adn syledi.)
nsanlar nereye gitti, bilmiyorum. Sonra ryada seni tek bana Kabe'yi tavaf ederken
grdm. Yannda tavaf eden baka bir kimse yoktu. Ryay gren devamla yle dedi: Kabe
bana dedi ki: Ona bak. Orada tavaf eden baka biri gryor musun? Hayr, Allah'a yemin
ederim ki, grmyorsun, ben de grmyorum Byle bir adam tarafndan bana ulaan bu
mjdeden dolay Allah'a krettim.
Resulullah'n (s.a.v), Mslman insann grd veya kendisine gsterilen Salih ryalarla ilgili
szn hatrladm. Kabe'yi yerine indirmek iin okuduum beyitlere gelince, 19 beyitten
oluan bu iirin ilk beyitleri yledir:
Eman sahibine snd kalbim
Dman oklar ona doru geldii iin
eyh Mekke'den Anadolu'ya ve am'a Gidiyor
Muhammed'e varis oldum da btne varis oldum
Eer bakasna varis olsaydm, cze varis olurdum
Bylece nefisler koarak bana yneldiler
Veraseti ayn olarak ina etmitim nk
Susuz nefisleri suya kandrdk
Bu imeden sonra susuz kimse bulunmaz.. "
Ey Allahn kullarna rahmeti,

Allah seni cemadat aleminde yerletirdi.
Ey Allahn evi, kalbimin nuru !
Ey gzumun aydnl, ey kalbim !
Ey aslnda varln kalbinin srr olan,
Ey mabedim, ey akmn saffeti !
Ey Allahn Kabesi, ey hayatm !

Kyamet gn nesebini bilerek, akrabalarn gstererek, rahmi araclyla Rahman'a ulam
olarak gelen bir adamla, btn bunlar bilmeden, yabancla ve mnasebetlerin uzaklna
252
inanarak gelen bir adam arasnda ne byk bir fark vardr. Eer bu kimse, hayr bilseydi,
babas onun yannda Adem menzilinde, kendisi de Adem'in olu konumunda olurdu. Yani
babasn Adem gibi grrd. Ama byle kimselere bu akrabalk mutluluk vermez. Ama yanl
bir tutumdur bu. Bana gre bu, bir zevktir ve ben bunu Mekke'de babamz Adem adna
yaptm bir Umrede tattm. Bu husus bana bir mjde olarak zahir oldu ki, baz insanlar da
hem bizim hem de o gece benimle beraber Adem adna Umre etmelerini emrettiim cemaat
ile ilgili olarak mahede ettiler. Burada ilahi yaknlk, gklerin kaplarnn almas, bu
cemaatin ykselii, mele-i a'lada arlanp konuk edilmeleri gibi haller yaand. Ki grdkleri
karsnda dilleri tutuldu, akllar balarndan gitti. nk Adem ile aramzdaki akrabalk,
ehlullah olan bir ok insan tarafndan unutulmutur. Sradan insanlar da hayda hayda
unutmulardr. Allah'a hamdolsun, Adem'e kar akrabalk grevimi yerine getirdim.
Sebebimle bam kurdum ve bu gelenei ben balattm. Kukusuz bu, ilahi bir tevfiktir. Daha
nce kimsenin byle bir yol izlediini grmemitim ki onun yolunu izleyeyim. Nimetlerinden
dolay hamdettim. Ancak ilahi neseb sayesinde bu gerei kefedebildim.

Hz. sa'nn son olmasna gelirsek, o mlk devresinin sona eriine tahsis edilmitir. Hz. sa
ortaya km ve yaratlnda dem'in suretinde tezahr etmi son nebidir. nk sa beer
bir babadan meydana gelmedii gibi yaratl bakmndan onun oullarna, yani Adem'in
zrriyetine de benzemez. nk Adem adet olduu vehile anne rahminde kalmamtr.
nk Adem -adet olduu zere- belirli bir zamann zerinden gemesiyle birlikte doal
yapnn aamalarnda bulun-mamtr. Onun (ehadet lemine) intikali, dirili, yani kyamet
gnnde gerekleen llerin diriltilmesine benzer. ller ksa bir zaman diliminde
insanlarn uzun bir vakitte ulatklar bir surette diriltilirler. Hz. sa 'Sizi yarattmz gibi
yenileneceksiniz' ayetinin hkm kapsamndadr. Kastedilen, tavrdan tavra gemek ve
oalmadr. Hz. sa ahir zamanda yeryzne indiinde, ona Hz. dem'den son peygambere
kadar ulaan byk velayet hatmi verilecektir (hatm'l-velayeti'l-kbra). Hi kukusuz her
mmeti kapsayan genel velayeti Allah'n Hz. Peygamber'e tabi olan bir peygamberle sona
erdirmesi, Hz. Peygamber'e dnk bir terif demektir.

"..Hakk sadece Nebnin (sav) aynasndan mahede etmeyi talep et. Onu kendi aynanda
mahede etmekten veya Nebiyi ve onun aynasna tecelli eden hakk kendi aynanda
mahede etmekten sakn. Bu, seni en yksek dereceden aaya indirir. Nebiye (s.a.v) tabi
olmaktan ve izini takip etmekten ayrlma. Nebinin (s.a.v) ayak izini grmediin hibir yere
ayak basma. Eer yaknlk meknnda yksek dereceler ve kmil mahedeler ehli olmak
istiyorsan, ayan onun ayak izinin zerine koy.
253
Bana emredildii gibi bir nasihat olarak sana tebli ettim.."

Ey bakann bakt (Mehdi) ! Ey el-Melik ve el-Kadir'in onun zuhur etmesiyle yakalad ! Ey
Allah'n velisi ! Ey el-Melik ve el-Kahr'n halifesi ! Sulplerden ve rahimlerden szldn ve bu
hkmleri deitirmekle memur oldun. Gkler, yeryz ve iindekiler senin geliini bekler.
Varlk senin geliini (zuhur etmeni) zler. u var ki ben (bn Arabi), onun veli, halife, imam ve
rehber olduuna inanyorum; gafil kimseler gibi onda sapknla varmyoruz, byklk
taslayanlar gibi onu inkar da etmiyoruz. Allah'm sana inanarak ve peygamberini tasdik
ederek, yaarken onu bekleriz. ayet bize onu grmek nimetini verirsen, uymak dlnden
de mahrum brakma, yardmclarnn ve sevenlerinin arasna bizleri de yaz ! (Amin)

Saf saf Rabbine arz olundular (sunulacaklar). Andolsun ki siz,
Bize, ilk yarattmz gibi geldiniz (geleceksiniz).
Hayr, size vaadedileni yapmayacamz zannnda bulundunuz.
{ Kehf 48 }
Ve kymet gn, gerekten biz bundan gfildik (gfilleriz) dersiniz diye (dememeniz iin),
senin Rabbin, demoullarnn srtlarndan onlarn zrriyetlerini ald zaman onlar, nefsleri
zerine ahit tuttu. (Allah Teal yle buyurdu): Ben, sizin Rabbiniz deil miyim? Dediler
ki: Evet, (Sen, bizim Rabbimizsin), biz ahit olduk.
{ Araf 172 }
Hayr, Biz, onun parmak ularn bile yeniden oluturmaya kaadiriz.
{ Kyame 4 }
Onu bilme hususunda ruhunun payna deni verdiin gibi,
Ona ibadet etme hususunda bedeninin payna deni de ver.

nsan, eriata gre kiiden biridir:
Ya, katksz bir btndir. Bu kii bize gre hal ve fiil bakmndan tevhidi soyutlamay kabul
eden kiidir. Bu durum, btnde olduu gibi, eriat hkmlerini ilevsizletirmeye ve ri'nin
amacndan sapmaya yol aar. Herhangi bir dini ilkenin yklmasna yol aan her davran,
btn mminlere gre, kesin bir dille knanmtr.
254
kinci k olarak, insan kendini bsbtn brakm katksz bir zahir olabilir. Bu tavr onu
(Tann'y) cisimletirmeye ve (yaratklara) tebihe sevk eder. Byle bir insan, tpk btn gibi,
din tarafndan knanr.
nc olarak insan, dildeki anlaya gre eriatla paralel yrr. yle ki ri'nin yrd
yerde yrr, durduu yerde durur, ayak be ayak O'nu takip eder. te bu, orta haldir. Allah'n
onu sevmesi de bu sayede gerekleir.
Allah Teala peygamberine yle demesini emretti: 'Bana uyun ki, Allah sizi sevsin ve
gnahlarnz balasn. O halde ari'ye (sav) uymak ve izini takip etmek, Allah'n kullarn
sevmesini salad gibi daimi mutluluk da byle gerekleir. te bu iki suretin (ilah ve beer
suret) karlkl olmasnn tarzdr.
Bir baheye giremezsen

durup seyran eyleme,
bir gnl yapamazsan
ykp viran eyleme.
{ Yunus Emre (ks) }
Ey evlat, nce nefsine t ver,

onu yola getir, sonra da bakalarn...
Senin henz slaha muhta hallerin var,
bunu sen de biliyorsun.
Bunu bildiin halde bakalarnn islh ile urama yolunda nasl baarl
olabilirsin?
Gzlerin bir adm teyi grmyorken
krleri neyle yola getirme
sevdasndasn
Allah' bilen alimler zmresine katlmak istersen, kendine kar samimi davranmalsn! Onlar,
Allah'n kendilerine saadet verdii kimselerdir. yleyse Allah iin zahir ve btn, (insanda) ruh
255
ve beden gibidir. Bu ikisi ayrlmayaca gibi onlar da birbirinden ayrlmaz. Gerek, kulun ve
rabbin varldr. yleyse sen ve O varsn! taat eden doru yoldayken gnahkr kendisinden
istenilip ona verilen emir karsnda akn bir haldedir.
Allah' bilmenin dnda bir saadet yoktur.
..(Allah'n en ok buzettii) ikinci kimse ise bilgisizlikleri kendinde toplayan ve bilgisizler

arasnda kendine bir yer edinmi kimsedir. (Bu kimse) fitne ve fesat karanlnda (kurtulu
yolunun olmadndan) habersiz yaamakta ve (insanlarn arasn) Islah ederken kr m kr
olmaktadr. nsan suretinde olanlar onu bilgin sayar. Hlbuki yle deildir. Her gn. az
oundan hayrl olan eyleri oaltmann peinden koar, kokmu sudan kanasya ier ve
bo eyler biriktirir.
Halkn arasnda hkm vermek in oturur. nsanlar, pheli bilinmez eylerden kurtarmay
i edinir. Kendine belirsiz bir ey sorulsa kendi grlerince sama-sapan szler ifade eder.
Sonra da buna kendisi de inanr. yakin eder. O pheleri rtmede an ren rmcek gibidir.
Doru mu yanl m hkm verdiini bilmez. Doru hkm vermise de hata etmekten
korkar. Yanl hkm vermise doru hkmettiini mit eder.
Cahildir, cehaletler iinde birok hata yapmaktadr. Daima nn grmeyen develere biner
(Meselelere nasl cevap vereceini bilememenin aknl iindedir.) Kesin cevaplar veremez.
Rivayetleri faydasz kuru otlar savuran rzgr gibi savurur. (Bilgisi olmadndan rivayetlerin
shhat ve budanma dikkat etmeksizin her yerde nakleder.) Allah'a andolsun ki kendine
sorulan eylerde hkm vermeye gc yok. Kendisine braklan i hususunda ehliyet ve
liyakate sahip deil, inkr ettii (bilmedii) eyi bakasnn bilebileceini tahmin etmez.
Bakasnn kendisinin dediinin aksine bir ilminin olabileceine nanmaz. Kendisine karanlk
kalan bir ey oldu mu bilmediini de bildii iin. hemen rter. Onun zulm-hakszlk zere
verdii hkmler neticesinde dklen kanlar (hal diliyle) feryat etmektedir, miraslar zalim
elinden inlemektedir (ki. haksz hkmleri neticesinde sahibine erimemitir.)
Cahil yaayanlar ve sapk yol zere lenleri Allah'a ikyet ederim. Hakkyla okunduu,
deitirilmedii mddete onlar nezdinde Allah'n kitabndan daha deersiz bir meta ey
yoktur. Ama deitirilir/tahrif edilirse onlar nezdinde Allah'n kitabndan daha deerli bir ey
olamaz. Onlar nezdinde iyilikten daha kt ve ktlkten daha iyi bir ey dnlmez..
256
{ Ali (kv) }
Bir kimse nas (insanlar) gcendirmek pahasna, Allah' honud ederse,
insanlarn ktlklerine kar Allah kafi gelir.
Bir kimse de insanlar honud etmekle Allah' gcendirirse, Allah onu insanlara brakr.
{ sav }
Bizi kendisini bilmede sabit kadem yapt kullarndan etsin.
"..Allah'n iradesi dnda, Ondan baka bir ey istemek, bo bir temennidir.. Aklszlktr.
Sakn byle bir hevese dme! Telef olursun.. Helak olursun!..
Hakkn merhametinden uzak kalrsn.."
*
Hak bana varln nurunu ve mahede yldznn douunu gstermitir
ve o yldz bana yle demitir: Sen kimsin?
Dedim ki: zuhur eden yokluk. Bunun zerine yle sormutur: Yokluk nasl varla dnr?
Mevcut deil idiysen, var olman geerli olmazd. Cevap verdim: te bu sebeple 'zuhur eden
yokluk' dedim. 'Batn kalan yokluk'a gelince, onun var olmas mmkn deildir.
"..Ruhu Am'da kk salm

Gvenilir ruh yardm eder ona.."
257
".. lah azizdir, O'nu kimse ihtiva edemez

Biz ise O'nu kalbimize sdrdk
Ben deil hadis syledi bunu
Allah'tan aktararak.
Bu lafz da onun anlam
lah Hak, onu iskan etmek isteyince
Sahih bir canl oldu, sadece O bilir
Allah en byktr, dengi yok.."

Bilmelisin ki, ilahi isimlerden her birinin bakasna ait olmayan bir mertebesi vardr. Alemdeki
her suretin ise, bakasna ait olmayan bir mertebesi vardr. Mertebeler sonsuzdur ve
derecelerdir. Onlarn arasnda yksek-daha yksek olan vardr ve derecelerin ilahi veya kevni
olmas birdir, nk kevni (leme ait olan) rtbeler de ilahidir. yleyse her rtbe ve mertebe,
yksektir ve ykseklikte derecelenme vardr. Buradan insan ve cinlerin nihayetlerini, zevk
yoluyla renirsin, nk onlarn sonu, zorunlu olarak, ilahi mertebeye dayanr, insan ve
cinlerin dndakilerin varaca yer ise, Allah ehli olan bilginlerce bilinir. Onlarn varaca yerin
mertebesini, sadece Allah' bilenlerin sekinleri bilebilir.

"..Onun (Muhyiddin bn Arabi (ks) Hazretlerinin) byk halini,
syledikleri ile lmek yerinde olmaz.."

"..Bir makamdan, ona yenice gzlerini evirip bakan kii de bahsedebilir,
o makama oktan ulam kii de. Bu ancak basiret ehline ak bir farktr.."

"Duyduu sknt verici szlere kar Allah'tan daha sabrl hi kimse yoktur.."
{ sav }
258
Ey iman edenler!
Eer siz Allh'a yardm ederseniz (O) size yardm eder;
ayaklarnz sbit klar!
{ Muhammed 7 }
"(Allah tel birine, (Ben hastalandm, beni ziyarete gelmedin) buyurur..."
{ sav }
ftira ederek mi (Allaha kar yalan syleyerek mi) Allahtan baka ilhlar istiyorsunuz?
lemlerin Rabbi hakknda sizin zannnz nedir?
Sonra yldzlara nazar ederek bakt.
Bunun zerine "Ben gerekten hastaym." dedi.
Bunun zerine ona arkalarn dnp gittiler.
{ Saffat 86-90 }
Kalbi temiz olmayana gnl ehlidir diyemem
Gnl ehillerinin birbirlerini bilmemesi insafa sar bir ey deil
{ Nef' (ks) }
"nkar edenler beni brakp da kullarm kendilerine dostlar edineceklerini mi sandlar?.."
{ Kehf 102 }
"..Ve mmin erkekler ve mmin kadnlar, birbirlerinin dostlardr.."
{ Tevbe 71 }
Ey men olanlar!
Eer bir fask size bir haber getirirse, o zaman aratrn.
Yoksa cahillikle bir kavme ktlk edersiniz de sonra yaptnz eye piman olursunuz.
{ Hucurat 6 }
"De ki: Dninizi Allaha m retiyorsunuz?.."
{ Hucurat 16 }
Abdurrahmn- T (kaddesallahu srrahul aziz)Hazretleri; Nurindeki hanelerinde,

azizandan bazlar ve Sleyman Efendinin halifeleri huzurunda bana dedi:
259
-Dinlediin sohbetlerin mhim kelimelerini kayd etmelisin.
Ben de zat- lilerine: -Bu ii bir mddettir braktm, dedim.

Niin braktn?diye sorduklar zaman kendilerine cevaben yle dedim: -Zira zat- linizin
kelimelerin szn almak deil nisbetini almak gerekir dediinizi duydum.
Baka bir sohbetinizde de: -Manas ve nisbetini anlamadan, onlara gre nefsi terbiye
etmedikten sonra kelimeleri kaydetmenin ne faydas var? buyurdunuz. Bu sebeble
kelimtnz kaydetmenin faidesiz olduu kanaatna vararak yazma iini terk ettim.
Bu beyanm zerine bana; O sohbetimden maksat kelimt yazmaktan vazgeirmek deildi.
Aksine o szlerim yeni ve baka bir emirdi, diye cevap verdiler.
{ Abdurrahmn- T (ks) }
yet kitbm okuyann anlayna gre Kur'n'a veyhud hdslere aykr bir ey ortaya
karsa, okuyan bilsin ki, anlad ma'n, kendi anlamas ynndendir; yoksa benim zh iin
kastettiim murdm ynnden deildir.
Bu gibi husslarda, okuyan ztn hakikatin anlalmasna kendisi iin alm hsl oluncaya
kadar, yhud Allhn kitabndan vey teyid edilmi hadslerden dellini buluncaya kadar, o
ma'n ile amel etmeyerek, teslmiyeti de elden brakmamaldr.
Bu gibi husslarda inkr terk edip teslm olmann faydas, hakkati bilmeye ulamaktan
mahrm olmamak iindir.
{ Abdu'l-kerm Cl (ks) }
(brahim:)
Bu ii, belli ki, u yapmstr,
putlarn en irisi yani.
Ama en iyisi, siz kendiniz onlara sorun;
tabii, eer
konumasn biliyorlarsa!
{ Enbiya 63 }
"..'sze ve syleyene bak' denilir ki, sz syleyenin hali kastedilir. Sz syleyen dost ise,
sz kaba bile olsa dostluk bildirir; syleyen dman ise ho bile gelse sz dmancadr. Biz
260
de iirlerimizde bunu syledik. Bizim iirlerimiz de farkl suretlerde ilahi bilgileri anlatr.
Kullandmz suret ve formlar, cesaretlendirme, vg, kadn isimleri veya nitelikleri, nehirler,
mekanlar ve yldzlar gibi hususlar ierir.."
Dostum, hi bir ekilde zulmetti denemez. Misafirin misafiri arlamas

gibi bana bir kadeh sundu. (beni davet etti, sonra misafirin misafire
yapt gibi beni selamlad.) Kadeh devretmeye balaynca (canma
kymak iin), bir yayg, bir de kl istedi. Temmuz scanda, ejderha ile
birlikte yllanm arab ien boyle olur!
{ Huseyn b. (Hallac) Mansur (ks) }
O'na yaral gnlm gsterdim de;
Bak; nasl kanlar iinde kalmtr! dedim!
Gnl verdiim sevgili, gnlm kanlar iinde grnce bana acyaca
yerde, glmeye balad!
Sonra, yine glerek bana; Ey benim bayrammn kurban! dedi.
Yr git, bu haline kret!
..Sonra, (Behlullerden olan o zat) beni tank tutarak yle dedi:
Delikanl! Doru sylemiyor muyum? Ben de 'evet, doru sylyorsun'
dedim. Sonra yanna oturdum. Glmeye balad ve dedi ki: 'Ey insanlar!
Korkmu arkalar birbirine yellenir. Bu delikanl benim gibi bir korkmu!..
Seni sert bir elle yola getiriyorum. Mnafk dili ile deil.

Dersin ki; Aylimin rzkn kazanmaktan baka bir ey yapmyorum, baka rem yok;
261
diimle-trnamla alp abalyor, hell kazanyorum.

Ne helli, a sapklara karm kii? Senin kanndan baka, bir hell grmyorum ben.
..Ey evreni yoktan var eden Allah'm!
Unutmaktan, sonradan var olmaktan sen munezzehsin,
bamda seni dnmek, seni sevmekten baka ne varsa
hepsi hatann kendisidir.
Dilde seni zikretmekten,
tesbih etmekten baka ne varsa,
hepsi sapklktr,
botur..
blis , Hz. sa' ya gelerek yle demi : " Allah' tan baka ilah yoktur, de "
Bu kelime, irkin bir madenden kan kendisi doru bir szdr.
Hz. sa yle karlk vermi : " Ey lanetli ! Ben o sz senin szn ve emrin olduu iin deil,
Allah emrettii iin sylerim. "
Bylece eytann kendisinden istedii " Allah' tan baka ilah yoktur " cmlesini
sylememitir.

Her kim Allahn rzasn nazara almadan insanlarn gnln kazanmak iin i yaparsa,
Allah da onu insanlarn eline brakr. Bylece felakete srklenir.
{ sav }
Rbia-i Adviyyeye sordular ki: Sen eytana dman msn? Hayr dedi.
Niin? dediler.
Ben dostla o kadar meglm ki, bakas htrma gelmiyor buyurdu.
{ Ziyaddin-i Nahebi (ks) }
Dostum! Hi mi insafn kalmad? Peygamberin getirdii bilginin srlarna vakf olmak, velilerin
firavunlar ve Allah'n salih kullarnn deccallar olan fakihler ve aklclar iinde de mevcut
262
deil midir? Allah, kendisine farz klnan eyle amel eden herhangi birimize unu der: Allah,
emrini yerine getiren kimseye retir ve amellerinin meydana getirecei bilgilerin retim
iini stlenir. Allah yle buyurmutur: "Allah'tan korkunuz, o size retir. Allah her eyi
bilendir." Baka bir ayette ise yle buyurmutur: "Allah'tan korkarsanz, size bir furkan
verir."

man nurundan kaynaklanmayan ferasete itibar edilmez !

"Ki O, her eyin yaratln en gzel yapt.."
{ Secde 7 }
Allah' severiz, nk Allah guzeldir. O da bizi ve tm yaratklar sever, nk
bu da guzeli sevmektir. Allah'n guzellii btn gzellik trlerinin kaynadr.
O, fikri ve manevi guzellikler kadar ekil guzelliinin de kaynadr.

imekler akt, gk grltleri duyuldu, esti saba rzgar/ Ya da kuzey
rzgarlar gney rzgarlar, koptu imal frtnalar/ Yollardan, akik talarnda sz
ettiysem tertemiz/ Ya da dalardan, hayallerden, yanklardan, kumlardan/ Ya da
samimi dostlardan, glerden, sazlklardan, geitlerden/ Ya da verimli topraklardan,
verimsiz topraklardan, yklerden/ keleri uzerinde kvrak kvrak yryen zarif
kadnlardan/ Al gibi doan, gne gibi parlayan al yanakl kzlardan/ Her ne zaman
onun adnn gectii yerleri andysam, ya da ona benzer eyleri/
Hep O sz konusudur eer anlarsan.
"..Allah'la onun sfatlar arasnda bir ayrm sz konusu olamaz.

Ayn zamanda, kendisinin, kendi sfatlarna stnl de sz konusu deildir.."
{ Ali (kv) }
263
Bir adam nde gelen sfilerden Bayezid Bistami'den (v. 878) sm-i Azam'n (Allah'n en byk
isminin) ne olduunu sordu. Bistami: "Bana bir ism-i asar (Allah'n en kk ismini) syle ki
ben de sana sm-i Azam' syleyeyim." dedi. Adam bu sz karsnda aakald.
Ve "Evet Allah'n btn isimleri byktr." dedi.
{ Necmddin Kbra (ks) }
phe; hakka benzediinden dolay phe adn ald. Allah'n dostlarnda "Yakni" gr
vardr, delilleri doru yolu gsterir; Allah dmanlarnn arlarnda ise sapklk vardr,
delilleri krlktr, lmden korkan kimse, ondan kurtulamaz; hayat seven ise, ebedi yaay
elde edemez.
{ Ali (kv) }
"..Alem tahalli nedeniyle bir pheyken sen de tecellide kendisine benzersin.
Ona bakarken zerine gelen suretlerdeki deimelere baknz! Hatta Hak suretlerde
bakalar.
Hakkn kendisi 'baka'dan mnezzeh olacak kadar ycedir. Bu itibarla hepsi bir hakikattir ve
ihtilaf ve farkllk diye bir ey yoktur. Say da yoktur ki bir araya gelmek sz konusu olabilsin!
Demek ki kukunun hakikati kukunun ve benzerliin kendindedir."
Ayn gzellii biraz onun yzne benzer.

O melek huyluyu biraz andrr...
Hayr...Hayr!...
Nereden nereye?..
Ay kim oluyor?
Canm ona kurban olsun;
ona benzeyen varsa
ancak kendisidir...
A halden de geen, olmayacak eyden de geen, iinde erler var diye anlan eve gitmi
olan, A Allahn yzn gren; u dnya onun yznde bir bene benzer hani. Ben, yzle
gzelleir; grmyorsan ovutur gzn. Gzn ovuturursan her irkinde olgunluk
264
stnde bir olgunluk, bir gzellik grrsn. Ululuk ssnn yzn grnceye dek nice gzeller
grrsn de odur sanrsn. Halk onun gzellii eker; cann kulan tutmutur, gel diye
kendine srkler. Sevgilinin civarnn topran kokusundan anla; onun mahallesinin topra,
ar duru sudan da hotur. O ar duru suya bak da o suda seyret Gnei, Ay. Onun tatl
szlerini duyunca kendi konumam usancm arttryor. Onun eteini tut, yni derdine sarl
da o dert yznden yzlerce kanatlar bitsin sende.
Yaratlmlarn mahiyetini, gk kua ve onda renklerin yaratlmlarn suretleri gibi
farkllamalarn gren bilebilir. Gerekte gk kuanda ne renklenen, ne de renk
bulunmadn bilirsin, bununla birlikte rengi de grmektesin. Varlk'tan ibaret Hakk'n
varlnda sonradan var olanlarn suretlerini mahede etmen de byledir.

Btn mevcutlar kudret gneinin nurlarndan bir nurdur. Gne karsnda
gne , onunla beraber olan deil, adeta bir mumdur. Bu meselenin gereini
rendiinde, hereyin hali hazrda yok olucu olduunu grrsn. Eyann var
olurken yok olmas, tututuu esnada mumun ateinin tukenmesine benzer. Bu
rnek, yola yeni katlana anlatmak iindir; nk bir seyin varl esnasnda yok
olmas yadrganr. Hakta kendisini kaybetmi kimsenin gznde, eyann yok
oluuna gelince bunun anlam, ok incedir ve gzle grulmez.
Ehli onu remiz, ima ve zevk yoluyla bilebilir.

Arifler iin eya bir mirat olmu. Allahn varln onda mahade ederler.
Allahn zatnn varlnda btn eyann yokluunu mahade ederler.
{ Abdurrahim Reyhani el Erzincani (ks) }
nsann yzndeki gz, ancak yedi tabakann cisme nfuz etmesinden sonra grr. Bu
tabakalar unlardr: zar, kat tabaka, retina, orta tabaka, gz mercei, kornea, i zar.
Hekimler, bunlarn gz tabakalar olduklarn sylerler. Gz, bunlarn gerisinde
korunmaktadr. Kalp gz de tpk yzdeki gz gibi yedi tabakann nfuz etmesinden sonra
grr. Zar kalp gznn varldr, kat tabaka niteliidir. Retina bir varla taalluk etmesidir.
Orta tabaka dncelerin kalbe giriidir. Mercek dnceleri arndrmasdr, kornea
zamandr ve i zar tand eye ulamasdr. Bu tabakalar geildikten ve bu yapraklar
evrildikten sonra gayb menzillerinin ilkine nfuz eder.
265
Bu k menzilidir.
"..Elinde hzl hzl oynattn ucu ateli bir sopa nasl upuzun ve tek bir ate hatt gibi
grnrse de pek abuk akp getiinden daimi bir ekilde grnr. Ateli p sallasan ate
gzne upuzun grnr. Bu mr uzunluu da Tanr'nn tez tez halk etmesindendir. Tanr'nn
yeniden yeniye ve sratle halk etmesi mr yle uzun ve daimi gsterir. Bu srr bilmek
isteyen, pek byk ve derin bir alim olsa bile -kendiliinden- bilemez.."
"..Hareketin hznn verdii kukuyu grmez misin? Bir eye bakan, o ey hakknda onun
bulunduu hale aykr hkm verir. Bylece, genleme hareketi hzlandrldnda kordaki
ate ya da fitilin bandaki atein uzayan bir izgi olduunu iddia eder.
Ya da hzla evrildiinde, havada bir ate dairesi grr. Bunun nedeni, sabitliin olmaydr.
Menziller sabit olduunda ise, iermi olduklar ilahi ilimleri gsterirler.."

Alemde ancak kefi olmayan ve alemin her nefeste srekli yenilendiini mahede
etmeyenler bkabilir. yle bir insan Allah'n srekli yaratc olduunu gremez. Bkma
sreklilik (zannyla birlikte) gerekleir.

"Bu da (Uhud) bizi, biz de onu severiz. O cennet kaplarndan bir kapnn zerine aslacaktr."
{ sav }
Biz Resulullah (sav) ile beraberken bize yamur isabet etti. Efendimiz elbisesini at,
bedenine yamur isabet etti. "Bunu niye yaptnz?" diye sorduk. "O Rabbinden yeni geliyor"
buyurdular.
{ sav }
Biz ona (Peygamber'e) iir retmedik. Zaten ona yaramazd da.
266
O ancak Allah'tan gelmi bir t ve apak bir Kur'an'dr.

{ Yasin 69 }
Hakk' bir kayd ile balamayp O'na mutlak olarak iman eden kimse,
O'nun her bir surette deiik bir tecelli gsterdiini inkar etmeyip gerekler.
O kimse, Hakk'n bitmez tkenmez tecellilerindeki suretlerini yine Hakk'tan bilir.

A halden de geen, olmayacak eyden de geen,
iinde erler var diye anlan eve gitmi olan,
A Allahn yzn gren; u dnya onun yznde bir bene benzer hani.
Ben, yzle gzelleir; grmyorsan ovutur gzn.
Gzn ovuturursan her irkinde olgunluk stnde bir olgunluk,
bir gzellik grrsn.
Ululuk ssnn yzn grnceye dek nice gzeller grrsn de
odur sanrsn.
Halk onun gzellii eker; cann kulan tutmutur,
gel diye kendine srkler.
Sevgilinin civarnn topran kokusundan anla;
onun mahallesinin topra, ar duru sudan da hotur.
O ar duru suya bak da o suda seyret Gnei, Ay.
Onun tatl szlerini duyunca kendi konumam usancm arttryor.
Onun eteini tut, yni derdine sarl da
o dert yznden yzlerce kanatlar bitsin sende.
"...Zlfn yzne dtn grmeyen ahali, gne tutuldu diye yanl fikre kapldlar..."
{ Seyyid Nesimi (ks) }
Yaratlmlar Hakk'n tecelli ettii yerlerdir. Kime baktn bilmen gerektii gibi
kimin baktn da renmen gerekir. O'nun varlna O'nun gzyle bakarken
(O'ndan) uzaklktan saknmalsn..
267
"..daa tecelli ettii zaman onu parampara etti.

Musa, baylarak yere dt.."
{ A'raf 143 }
Kbeyi tavaf ederken hep Rabbimi istiyor, Onun huzuruna ermeyi arzu ediyordum.
Tavaf esnasnda Rabbime kavuunca, Onun yaknlna erince bir de baktm ki Kbe benim
etrafmda dnyor.
Sen bana ayna oldun ve hemen sonra ben o ayna oldum. Ve ondan iittim; yle diyordu:
Kii, o kiidir ki, oturur ve eya ona doru gelir. Veya oturur, eya nerede olursa olsun
ona hitap eder.
Gkyzne benziyorum; senin nla Ay gibiyim, mum gibiyim;

canna and olsun, batan baa aklm, batan baa ak.
Neem senin iinden, sarholuum senin dikeninden; and olsun canna,
nereye yz evirirsen ben de oraya dndrrm yzm.
Yanl syledim; bu halde yanl sylemeye de almaz hani; and olsun canna,
u anda kadehle arab ayrt edemiyorum ben.
ylesine balanm bir deli divaneyim ki devleri balar dururum;
canna and olsun, bir deliyim ki devlere Sleyman kesilmiim.
"..Sehl'e 'Besin nedir?' diye sorulmu, o da 'Allah'tr' diye cevap vermi. 'Biz hayatn
kendisiyle ayakta durduu eyi kastediyoruz' dediklerinde, yine 'Allah'tr' demi, nk
268
sadece Allah' gryordu. Israrla 'Biz bedenin canl kalmasn salayan eyi soruyoruz'
dediklerinde ise Sehl, sylediini anlamadklarn grnce baka bir cevaba dnerek yle
demi: 'Bu diyar yapanna brak ! Dilerse harap eder, dilerse imar eder.'.."

nsann iki yz (vech) olduunu bilmelisin: Biri kendi zatna bakarken dieri Rabbine bakar.
Hangisine ynelirsen tekinden uzak kalrsn. Bununla birlikte dikkatine sunacam bir sr
vardr, yle ki: Sen kendi yzn mahedeye yneldiinde, celal ve ikram sahibi Rabbinin
vehinden habersiz kalrsn. Senin yzn ise yok olucudur ve ona yneldiinde kendi yzn
senden fani olur, bulunduun yerde bir garibe dnersin. Orada rkerek kendisiyle nsiyet
edecein bir yz aramaya balar, ancak bulamazsn. Kendi yzn brakp Rabbinin yzne
yneldiinde, O da sana ynelir ve O'ndan baka nsiyet edecein ve grecein kimse
kalmaz...
Ey Allah'n kullarna rahmeti,

Allah seni cemadat aleminde yerletirdi.
Ey Allah'n evi, kalbimin nuru !
Ey gzmn aydnl, ey kalbim !
Ey aslnda varln kalbinin srr olan,
Ey mabedim, ey akmn saffeti!
Ey Allah'n Kabesi, ey hayatm !
Btn bu ekiller, suretler onun nurundan meydana geliyor.

Yoksa o temiz, o kuts ruh ekillere, suretlere smaz.
"..Ruh, istedii eyi kendilerinde bulunduunu grd iin bu duyulur
eylere ak olmada mazurdur. Baka bir ifadeyle duyulur eyler,
maukunun konaklad yerlerdir.
269
Bir yere urarm, Selma'nn diyarna

Duvarlar peceim, duvarlar
O yerin sevgisi kalbime gemi deil
Fakat o diyara yerlemi olann sevgisi kalbime ilemi
Eb Ishak ez-Zival ise yle demi (r.a):
Ey belde, sendeki bir gazel beni divane etmi
Sende bulunan nedeniyle maallah sana
Sakininin akn ikayet etsem
O zaman o diyarn yapsnn ykldn grrdn
Allah bize ve size aklasn, kelimelerinin srlarn anlaynz!
Allah bizi ve sizi hikmetlerinin grnmez srlarna muttali etsin!.."
"Halktaki u gaflet Hakk'n rahmetidir.

Birka zerre kadar O'ndan haberleri olsa yanp kl olurlar."
Kalbim her sureti kabul eder oldu. Mesel :
Ceylanlara otlak, rahiblere manastr,
Putlara tapnak, haclara Ka'be,
Tevratn sayfalar,
slm'n mushaf oldu.
Dinim sevgi dinidir, onun kervanna yneldim.
Sevgi dinidir dinim ve imanm.
"Allah, her eyin Yaratcs'dr..."

{ Zmer 62 }
270
nsan sevdiiyle beraberdir.
{ sav }
Kahrna da hakkyla m, ltfuna da...
Ne alacak ey ki ben bu iki zdda da gnl vermiim.
Ebu Said el-Harraz yle demi: 'Allah' ancak iki zdd kendinde toplamas zelliiyle bildim.'
Sonra da u ayeti okumutur:' O Evveldir,Ahirdir,(lk ve Sondur) Zahirdir ve Batndr.' Burada,
islam alimlerinden aklclarn dnd gibi farkl nispetler deil, tek bir ynden
Evvel-Ahir, Zahir-Batn olma kastedilmektedir.

"Her zt farkldr, ama her farkl zt deildir."

Mevctlarn hepsi, bitip tkenmeyen, Allh'n kelimeleridir.

Hikmetleri kelimelerin kalplerine indiren Allaha hamd olsun

aslacak ey u ki sevgili, gnlme smada; binlerce bedenin can, u bedene smada...
Bir buday tanesine binlerce harman smada; yzlerce alem ine yordamna smada.
Muhakkiklere gre elde edilmek istenen ey, lafz veya iaret olarak duyulur suretler deil,
bu yaz ve iaretlerin ierdii anlamlardr. Lafz ve iaretin hakikati ise bizzat lafz ve iaretin
kendisidir. nk suretleri inceleyen (g, gerekte), ruhandir. Bu nedenle kendi cinsinin
dna kmaya g yetiremez. Dolaysyla kendisinde ruhan sr bulunmad iin ekmek
isteyemeyen l ile ruh tad iin ekmek isteyebilen canly grmekle perdelenip sakn
271
yle bir hkm verme: 'Canl olmay salayan ruhun kendi cinsinden olmayan bir eyi
istediini gzlemliyoruz.'
Fakat cann menneslikten pervas yok. nk, ruhun ne erkekle bir alakas var, ne
kadnla! Mzekkerden de ykselir, mennesten de. Bu, kurudan yatan meydana gelen ruh
(-u hayvan) deildir ki. Bu can, ekmekten kuvvetlenen, yahut kh yle, kh byle bir hale
gelen
can deildir
Ruhlar grmyor musun? Onlarn hayatlar kendilerinden kaynakland iin, lmeleri
kesinlikle mmkn deildir. Cisimlerde canllk dolayl olduu iin onlar lmldr ve yok
olmalar sz konusudur. nk cismin grnen canll, ruhun canllnn bir eseridir. Bu
durum, yeryzne yansyan gne nn gneten olmasna benzer. Gne battnda,
da kendisini takip eder ve yeryz karanlk kalr. Ruh da bedenden ayrlp geldii leme
gittiinde, ruhtan canl bedene yaylm hayat kendisini takip eder ve beden grnte cansz
olarak kalr.

Sen definenin eziyetinden kork, herkesin zahmetinden, eziyetinden deil;
nk Tanr'nn hm insann kinine benzemez.
Sevgiliden baka bir inci bilirsen inciye lyk deilsin, mayan kt asln pis.
Gebe kadn gibi her kokuyu duyduka yrein titrerse bil ki emaneti tayanlardan bir koku
alamazsn sen.
"..Bunlardan birisi de arma, glme, sevinme ve fkelenmedir. arma, alan eyi
bilmeyen bir varlktan meydana gelebilir, sonra onu renir ve aar. Glme de buna eklenir.
Byle bir ey Allah hakknda imknszdr. nk hibir ey Allah'n bilgisinin dna kamaz.
Varlkta bize gre alacak bir i vuku bulduunda, bu arma ve glme, arma ve glmesi
imknsz olan kimseye hamledilir. nk vuku bulan ey, bize gre alacak bir durumdur.
rnek olarak, taknl olmayan genci verebiliriz. Byle bir ey, alacak bir durumdur. Sz
konusu ey, Allah katnda bizim nezdimizde atmz bir eyin yerini almtr.
272
Bazen glme ve sevinme, kabul etmek ve raz olmak anlamna gelebilir. nk adna bir i
yaptn ve bu nedenle sana glmseyip sevincini gsteren kimse yaptn o davran kabul
etmi ve ondan honut olmu demektir. Binaenaleyh Allah'n glmesi ve sevinmesi de bizim
fiillerimizi kabul etmesi ve bizden honut olmas anlamna gelir. Nitekim O'nun fkelenmesi
de, intikam almak iin kalbin kannn galeyan etmesinden mnezzehtir. nk Allah cisim ve
araz olmaktan mnezzehtir. Dolaysyla Allah'n fkelenmesi, hakknda fkelenmenin caiz
olduu kimselerden kzann fiilini yapmayla ilgilidir. Allah'n zalimlerden ve emrine kar kan
ve snrlarn aanlardan intikam almas budur.."
"..Canl olmann art hissetmek deildir. Hissetmek ve duyular, bir eyin canl olmasna ilave
durumlardr. Canl olmann art bilmektir, bununla birlikte bazen hissederken bazen
hissetmez. Hissederse, hissetmenin art elem ve hazlarn varl deildir, nk bilgi buna
gerek brakmaz. Bununla birlikte bilen, adetin ileyiine gre, alglayarak ve idrak ederek
hissedebilir. Sen ve btn akl sahipleri bilir ki, Allah Teala her eyi bilmektedir. Bununla
birlikte Allah hissetmekten ve duyulardan mnezzehtir.."
"..Bilgi, bilinenin tasavvuru olduu gibi bilenin zt bir niteliidir.
Hakk'n bilgisi ise, O'nun suretidir. Allah o surete gre dem'i yaratt. Binaenaleyh Allah,
'dem'i kendi suretine gre yaratt.' Bu anlam, zamir Adem'e dndnde de ortadan
kalkmaz. Bu durumda suret, bilgi bakmndan dem'in sureti olaca gibi dem'in sureti de
duyu bakmndan ilahi surete uygun olur. Sen bunu hayal ve tasavvurun bir tarzyla tasavvur
edebilirken biz ve bizim gibiler tahayylsz tasavvur edebiliriz. Fakat hadiste 'suret' sz
zikredildii iin, -tasavvursuz bilmesi ynnden deil- tasavvur edici olmas ynnden Adem'i
surete gre yarattn anladk. Bylelikle bu ibarede Allah, tahayyl dikkate almtr.."
"..Varlkta bulunan isyan-itaat, kazan-hsran, kle-hr, souk-scak, diri-l, gereklemekaybolma, gndz-gece, itidal-sapma, kara-derya, ift-tek, cevher-araz, iyilik-hastalk, sevinkeder, ruh-beden, karanlk-aydnlk, yer-gk, bileme-aynma, ok-az, dal-kk, beyaz-siyah,
uyku-uykusuzluk, zhir-btn, hareketli-duraan, kuru-ya, kabuk-z; ksaca birbiriyle elien
ya da zt veya benzer btn bu bantlar, Tanr tarafndan irade edilmitir.."

"..Ali b, Eb Talib'in torunlarndan Rza'nn u msra sylemesinin anlam olur muydu?
Nice bilgi cevheri var ki ayet aklasam
Bana 'puta tapclardansn' denilirdi
Mslman adamlar kanm hell grr
Yaptklar en irkin eyi gzel sayarlard
273
Ak bir tek candr amma yzlerce ekle girmitir..

Onun bu yoluna yordamna, bu dzenine hilesine, deli divne oldum.
"..muhakkak ki Ben, yaknm.."

{ Bakara 186 }
Besmele 'bismillah (Allah'n adyla balarm)' demektir. Kul iin besmele, yaratma iin
mertebenin kelimesi (kn, ol) konumundadr. Hakkyla sylendiinde, besmele sayesinde
kuldan kn (ol) sznden meydana gelen ey meydana gelir. Sanki yle der: 'Bismillah ile,
olu zuhur eder. yleyse bu, sevgilinin doruluunun kendisine bititii hakikati bildirmektir.
Hak, o sevgilinin duymas ve dili olmutur. Bylelikle kn sznden meydana gelen ey,
ondan meydana gelir. Bu durum 'ona fler, iznimle bir ku olur' ayetinde dile getirilir. Burada
'iznim ile' sz, 'fler' szne baldr. 'Anadan doma kr ve alacaly iznimle iyiletirir'
Ayn ekilde, ly benim iznimle kartr. Yani, ey kulum! Dilin ve gzn olduumda, benim
emrimle eya senden etkilenir. Dili vastasyla konumadm kimse
buna g yetiremez. yleyse her iki durumda da yaratma bana aittir.
O halde bismillah, bu yorumla 'kn (ol)' sznn ayndr.
Sz yuva gibidir, mana ku gibi , cisim rmak gibidir

ruh
akp giden su gibi.
Btn lem, dem'in tafsilidir. dem ise, toplayc kitaptr. yleyse lem karsnda dem,
beden karsnda bir ruh gibidir. nsan lemin ruhu, lem onun bedenidir. Her ikisiyle ise,
lemin tm 'byk insan' olur. insan ise ondadr, insan olmakszn leme baktnda, onu
ruhsuz-dzenlenmi bir cisim gibi grrsn. yleyse insan vastasyla lemin kemle
ulamas, bedenin ruh vastasyla kemle ulamasna benzer. nsan lem cismine flenmitir
ve insan lemdeki maksattr.
274

"..Suretin Hakka benzemesine gelirsek, suret, (insann lemde Hakka)
vekil ve halife olmasn salar.."
"..doal durumlarn ounu Allah sebepler vesilesiyle oluturur.."
"..sebeplerin sebeplide etkisi olmasayd, Allah onlar var etmezdi. Onlarn
sebeplideki hkm zati olmasayd, sebep olamaz ve byle bir ey geerlilik
kazanmazd.."
"..insan, bedeni yneten ruh bedenden olduu gibi, lemin sureti itibaryla,
lemdendir.."
"..sebepler, yaratan iin ara gibidir. Yaratma ve yaratlan ey bu nedenle yapana izafe edilir,
araca deil. Bunun sebebi udur: Ara kullancsnn iinde kendisiyle ne yapacan hakknda
bir bilgiye sahip deildir, aksine o - hakikatinin gereine gre- bir yapm arac olduunu bilir.
Bu durumda aracn i grmesi z gereidir. Onu kullanana ait olan i ise iradedir. Bu durum
'Kendisini irade ettiimizde, ona 'ol' deriz' ayetinde belirtilir. 'Ol' sz bir aratr Hak onun
vastasyla var etmitir. Kelamn Hakkn zat olmas veya ilave bir ey olmas, baka bir bilgiyi
gerektiren (baka bir bahistir). Kastedilen, bu manann anlalmasdr, nk bir sz
olmakszn, sadece iradeyle yaratma gereklemeyecei gibi irade eden veya sz syleyen
olmakszn da yaratma gereklemez. Bu durumda sebeplerin hkm sebeplilerde ortaya
kar. Sebeplerin etkisini sadece onlarn konulma nedenini ve hakikatlerin gereini bilmeyen,
reddedebilir. 'Dikkat edin! Yaratma ve emir O'na aittir. Alemlerin rabbi Allah mnezzehtir.
'.."
"..Yardmlama bu demektir ve 'Allah'tan yardm isteyin' ve 'Ancak senden yardm isteriz'
ayetlerinde belirtilen husus budur.."

"..Bu yolu 'el-Hamd lillah (Hamd Allah'adr)' bineinin gemesi mmkn deildir. nk bu
zikir, vuslatn zelliidir. Sbhanallah (Allah mnezzehtir) binei de uygun binek deildir. O
da, tecellinin zelliklerindendir. La ilahe illallah (Allah'tan baka ilah yoktur) cmlesi de,
uygun binek deildir. O da, iddia zelliklerindendir. Allahu Ekber (Allah en byktr) de
uygun binek deildir. Bu da, mukayeseli stnln zelliklerindendir. Bylece, La havle vela
kuvvete illa billah (Allah'tan baka g ve kudret sahibi yoktur) ifadesi (binek olarak) ortaya
kmtr. Bu ifade, sz, fiil, zhir ve btn olarak amellerin zelliklerindendir. nk sz
275
konusu kimselere amel ilemeleri emredilmitir.

Yolculuk kalp, beden, mana ve duyu olarak bir ameldir. Bu amel, La havle vela kuvvete illa
billah (Allah'tan baka g ve kudret sahibi yoktur) ifadesine zgdr. nk onlar bununla
La ilahe illallah (Allah'tan baka ilah yoktur) derler; biz ise onunla, Subhanallah (Allah
mnezzehtir) vb. dier sz ve amelleri syleriz."

Ey Oul!.
Yaptn amellerde ki kasdn nereyedir?
Sen Hakkn nezdinde takdim ettiklerinden bakasn bulamazsn.
Halbuki sen btn menzilleri bildin.
Ya tam bir kul veya noksan bir kul.
te bu tilveti gzelce tefekkr et.
Hayatnn btn safhalarnda o tilveti kendi nefsine uygula!.
Billahi, Lillh, Mallhi, Fillahi, lllhi ve Anillh hareket et.
Hep tyin edilen bu snr zere ol!
Btn hareketlerinde Billahi, Lillh, Mallhi, Fillh, lllhi ve
Anilih olmaya gayret gster!
imdi bu kelimelerin mnlarn izah edelim ki Murid kendi nefsini
hangi mertebede olduunu gzetebilirsin.
Billh; Hakkn kulun yapt btn ileri stlenmesi,
Lillh; kulun iledii hereyi yalnz Allah iin yapmas,
Mallh; mhade ve murakabe de hep Allah ile olduunun
uurunda olmak,
Fillh; Allah'n sanat eserlerini tefekkr etmek,
llallah!; yalnz Allah'a ynelmek ve Onu kasd etmek,
Anillh; sadece Allah'a kar mkellef bulunmak.
276
ite Ey Oul!.. Hakk'a okuman byle olmal.

(Zira O) gizliyi de gizlinin daha gizlisini de bilir. (Tah Sresi, yet:7)
Onun raz olmad bir ameli sende mhde etmesin.
Ey Oul!.
Senin fiilini de, lemde olup biten hereyi icd eden faili hakki 'O'dur. Byle olmasna
ramen, Hakka kar hep edebini takn ve hazret-i ilhinin iktiza ettii t'zm ve saygda kusur
etmemeye gayret sarf et.
Bil ki; Ey Oul!.
nsanlarn iledikleri fiillerin tamamn Allah Subhneh yaratt. O fiilleri Mahmud ve
Mazmum olmak zere ikiye ayrd. Mahmud ilh vgye mazhar olan fiillerdir. Mazmum da
ilh yermeye mstehk olan fiillerdir. yle ise bulunduun an iinde ilemekte olduun
amellere bak, eer o amel mazmum ise, bil ki sen o anda gazaba uramlardansn. Ve Allah'a
ynelerek nasuh tvbe et. Eer ilemek arzusunda olduun amel Mahmud ise, bil ki sen
Mahbub'sun ve buna krle mukabelede bulun.
Ey Oul!.
Hakkn raz olmad bir amel ilemek ilediinde kendi nefsine zem etmek ve taksirlikte
bulunmakla sorgula. Zira sen byle davranmakla Hakk tarafndan mkfatlandrlrsn. Bilkis
bu davran Tevhidin de hakiktidir. Zira edebli olmay gerektirmeyen Tevhd Tevhd deildir.
Eer kusurlarn senden trediini grmezsen, o kusurlardan dolay nefsini yadrgamazsan ve
ilemi olduun o ktlklerden piman olmazsan senin tevben sahih deildir. Tevbe
etmediin zaman da sen Mahbub olamazsn. Ve bu hakiktlerden de dnyada ne de hrette
sana hibir fide vermez.
Ey Oul!.
Okumakla tbir ettiimiz fiiln Billh Mertebesiyle sudur ederse,
sen Mahv sahibi mahade edicisin.
Fiilin Ma'llhi Mertebesiyle zahr olursa sen hl sahbi muridsin.
Fiilin Fillh mertebesiyle mevcd olursa, sen sbt sahibisin.
277
Fiilin llllahi Mertebesiyle vaki olursa, Himmet sahibi Arifsin.

Bu makamlar Allah Subhneh bize ve sizlere myesser klsn.
Hepimizi btn afatlardan muhafaza eylesin. AMN.

Tan hareketiyle insanlarn hareketi baka bakadr. nsanlara din gnderilmesi ve emrler,
yasaklar yaplmas, onlarda kudret ve irde bulunduu iindir. Tada enerji varsa da irde
yokdur. Fekat, insanlarn irdesini de Allah tel yaratd iin ve bu irdenin iin
yaplmasnda te'sri olmad iin, bu irdeleri de l gibidir. rdenin yalnz u kadar te'sri
vardr ki, i, kulun irdesinden sonra yaratlmakdadr. Allah telnn deti byledir.
nsanlarn kudreti te'sr ediyor denirse, kudretdeki bu te'srini de Allah tel yaratmakdadr.
Kudreti yaratd gibi, bunun te'srini de yaratmakdadr.
Yaptmzdan utanrz, elimizde bir ihtiyar olduunun delilidir.
Sze dikkat edin.
Gelii gzel lkrd deildir.
Yapp yapmamada ihtiyarmz varsa, o hlde utanma nedir?
Bu bir edeb meselesidir, cevab sylenemez.
{ Mnir Derman (ks) }
"..Biz hal ve sz diliyle O'na srekli 'unu yap bunu yap!' deriz, O da yapar. O'nun bizdeki
fiilinin bir ynyle O'na 'yap!' deriz. Byle demek O'nu bir ie zorlamak mdr? Allah' hi
kimse bir ie zorlayamaz, byle bir vehimden mnezzeh ve mtealdir. Byle diyebilmemiz elVedud isminin hkmnden kaynaklanr.."
"..Glgen senin suretindedir, sen de suret zeresin. u halde sen bir glgesin. Bu da
gsteriyor ki, hareket ettirme sana ait deil, Hakka aittir. Nitekim hareket ettiren sensin,
glgen deil. Ne var ki sen itiraz ediyorsun ve kendi deerini bilmiyorsun; buna karlk
glgen itiraz etmiyor. Ey glgesi kendisinin deerini kendisinden daha iyi bilen ! Ne zaman
kurtulacaksn ?.."
"..Sevenin bir zellii de, sevdiiyle arasna giren eylerle arkadalktan sklmasdr. Sevende
bu nitelik ilkinden daha geneldir. nk arif ile sevgiliye kavumak arasna sadece yokluk
girebilir ve o ise burada yoktur. Varlk, O'ndan bakas deildir. yleyse arif grd her
varlkta Hakk grr. Dolaysyla seven ile sevilen arasnda sadece yaratlm perdesi bulunur.
278
Seven bir Yaratan ve yaratlm bulunduunu bilir ve bu hakikatin kendisine elik etmesini
ortadan kaldramaz. nk o, onun ayndr ve bir ey kendinden uzaklaamaz. Kendisi,
sevgilisine kavumak ile arasnda bir engeldir.."
"..Suret gelii bakmndan hak iken gidii bakmndan batldr. Binaenaleyh suret ortadan
kaldran-ortadan kaldrlan eyin kendisidir. Bu nedenle Hakkn grlemeyeceini syleyenler
doru sylemitir, nk Hak kaybolmaz ve gitmez. yle ki: Suretler bizim suretlerimiz ise
biz kendimizi grm oluruz. Biz ise batl deiliz.."

"..Ve kredesiniz diye, size/sizin iin, iitme, grme, gnl (duyu/hassa/duygu) verdi."
{ Nahl 78 }
"..Hkmler birbirinden farkl olsa da, ayn birdir;
ve durumun byle olduunun bilinmemesi sz konusu deildir,
nk Hakkn sureti olan insan,
kendi nefsinden durumun byle olduunu
(yani, syleyen ve iitenin bir olduunu)
bilir.."

"..Ben nsan'n Srrym,
nsan Benim Srrm.."
"Ey insan! Bu kinat senin ancak cismini kuatr,
ruhunu kuatacak kadar geni deildir."
{ bn Atullah skender (ks) }
..insann hakikati felekten olumu deildir.

Bilakis o, flenilen ruhtandr
ve bu ruh mekanszdr. Dolaysyla felein zerindedir..

Hak tel verl verdr [telerin tesidir]. Smme
verl verdr [yine telerin tesidir]. Bu telerin tesi olmak,
kurb ynndendir. Uzaklkda deildir. Her ne ki tasavvur
279
olunur ise, hatt bir kimsenin ztndan dah ziyde ona

yakndr. Akln ondan haberdr olmas zordur. Cnib-i
budn veriyyeti cevelangh- vehmdir. [Uzaklk ciheti ile
telerin tesi olmas vehmin anlyaca eydir]. Hlbuki yaknlkda
olan bir veriyyeti vehm ve hayl, anlyamaz ve
kendine, kendinden ziyde yaknl tasavvur eylemee kdir
deildir.
Gnl sessizce O'nun huylarndan, sfatlarndan dalgalanp durmadadr.
nk O tek varlk aklanmaktan stndr.
erh ve beyana smaz.
Kelimelerle O anlatlamaz, anlata smaz.
Beden yeryznde yle yapayalnz kald ki, bu hi umulmazd.
Halbuki ruh phenin bile gidemedigi bir yere gitti, ulat.
...
Size gre, banzda hi byle bir ey yok !
Fakat aslnda sizin iki banz vardr.
Birisi yerden gelen grnen u toprak ba,
birisi de gkten gelen ve grnmeyen tertemiz manev bas !
Senin u grnen ban, br gizli bandan meydana gelmi.
Bunu bilesin, anlayasn diye nice tertemiz balar, topran ayana dklp salm,
topraa karmtr.
Niteliim soran iit hikyet.
Su v toprak od u yel oldu sret
{ Yunus Emre (ks) }
Severim ben seni candan ieri
Yolum vardr bu erkandan ieri
280
Beni bende demen bende deilim

Bir ben vardr bende benden ieri
Nereye bakar isem dopdolusun
Seni nere koyam benden ieri
O bir dilberdurur yoktur nian
Nian olur mu niandan ieri
Beni sorma bana bende deilim
Suretim bo yrr dondan ieri
Beni benden alana ermez elim
Kadem kim basa sultandan ieri
Tecelliden nasib erdi kimine
Kiminin maksdu bundan ieri
Kime didar gnnden u'le dese
Onun u'lesi var gnden ieri
Senin akn beni benden alptr
Ne irin dert bu dermandan ieri
eriat, tarikat yoldur varana
Hakikat, marifet andan ieri
Sleyman ku dilin bilir dediler
Sleyman var Sleyman'dan ieri
Unuttum din diynet kald bende
Bu ne mezhebdrr dinden ieri
Dinin terkedenin kfrdr ii
Bu ne kfrdr imandan ieri
Geer iken Yunus e oldu dosta
Ki kald kapda andan ieri
{ Yunus Emre (ks) }
281
"Ruh ikidir: 'benim' ruhum (ruhu'l-ya) ve emir ruhu.."

"..Hz. Peygamber 'demoluna belini dorultacak lokmalar yeter' demiti. Bylelerin
himmeti, ilahi ruhtan ibaret olan babalarna katlmaya ynelir. Bu ya (bana ait olan
anlamnda) ruhtur, yoksa emirle ilgili ruh deildir. (Ona kendi ruhumdan fledim ayetinde
geen 'benim' ifadesi.) Burada Allah, ruhu kendisine ait saymtr, nk Allah, emir ruhuyla
kendisine izafe ettii ruhu ayrt etmi, emir ruhunu destekleme ruhu yapm, ("..Onlarn
kalplerinin iine mn yazd. Ve onlar, Kendinden bir ruh ile destekledi.." Mcadele 22")
kendisine izafe ettii ruhu ( "..Onu dzenleyip iine ruhumdan flediim zaman.." Hicr 29 )
doaya flenen Hakkn kelimesinden ibaret ruhun varlk sebebi yapmtr. Bylece ocuun
babasna duyduu sevgi gibi sevgi duymutur..."

Arifler, lemdeki kibirli ve zorbalara -onlarn d varlklar bakmndan deil, kendilerinde
ortaya kan nitelik nedeniyle- tevazu gstermilerdir. nk onlar her eyde Hakk grr.
Hatta karlama esnasnda selamlamada eilirken de durum byledir. Bazen rifler,
selamlarken kardelerine eilirler ve nnde eilinen ahs da buna sevinir. Mutluluu ise,
kendisini bilmeyiinden kaynaklanr. nk bu cahil insan, onunla karlaan arifin nnde
eilmesinin ve rk etmesinin kendisinin hak ettii ykseklikten kaynaklandn zanneder.
Yabanclarn geneli ise, farknda olmakszn, bilgisizlie bilgisizlikle karlk vererek, adet ve
rf olarak bu davran yapar.

nsanlardaki bu rh Allah'n ztnn rhu. Allah "Kendi rhumdan ruh fledim" (Hicr sresi,
yet 29) buyuruyor. "Kendi rhumdan rh fledim." Kime; insana. Melee deil, insana
flemi. yle ise Cenb- Hakk'n ztndan gelen bu ruh aslna rcu ederse melekleri geer.
nsanlar ulv, insanlar sufl. Ulvnin mans; gkleri aar melekleri geer. Suflnin mans;
hayvanlardan aa der. Niin; Cennet var, Cehennem var.
Kapnda kul var, Sultandan ieru
Ete, kemie brndm, Yunus diye grndm
Etten kemikten maksat, cesedini kasdediyor. Kapnda kul var, Sultandan ieri. Burada rhtan
bahsediyor. Ama o rh makamna ulam. Onun Ruhu Allah'a ulam, Allah'n Zatna
ulam. Akar sular, katreler deryaya karyorsa... Sanki o insanlarn rhu derydan gelmi,
yamur katresi. Yamur katreleri birleirse, suya karrsa suyla beraber nereye gider;
deryya gider. Krre-i arz zerinde kaynar sular var. Bunlar nerden geliyor; derydan geliyor.
282
Bunlardaki bu hareket ne; bu akm ne; yine deryya gitmek.

Herey aslna rcu edecek. Herey aslna rcu eder. yle ise, bu sularn asl derya.
Derydan geldikleri iin, deryaya gitmek isterler.
{ Abdurrahim Reyhani (ks) }
Gnein nne koyduun mumun nru, hem yoktur, hem de vardr.

Eserleri de yle; hem yoktur, hem de vardr.
te u beden atei de, rhun nrunda tpk byledir.
Bu ate hem vardr, hem de yoktur.
Bir rmak denize doru akar, alayarak aslndan ayr dt iin
sanki alayarak, ban tatan taa arparak denize kadar gider.
Denize dklnce artk rmakl kalmaz. Orada YOK olur gider.
A gzel, yle ltifsin ki canmzn iine girersin
a gzel, ltfuna and olsun,aramza katlrsn sen.
Tertemiz bir dnyan var; toprakta yurdun yok senin;
nolur bir zamancaz da bizim dnyamza gelsen.
Ltifsin, izin bulunmaz; gizlilerden gizlisin
bizim gizli ilimize bir gelsen bu gizli il seninle parlar, yalmlanr.
Sfiler hirete nisbetle akll,

dnyya nisbetle delidirler.
Kalp asndan akll,
nefis asndan delidirler.
Onlar hakir grmeyin.
Onlara eziyet etmeyin.
Onlara zulmetmeyin.
Onlara yardm eden
onlardandr.
283
M'minin zaferi ge gelir.

M'min,
kendisine zulmedeni yere sermedike,
ona kar zafer kazanmadka,
onun cenzesini, malnn talan edildiini,
mevksinin dmanlarnn eline getigini,
yasaklarnn ciz olduunu grmedike
lmez..
"..Size selam veren kimseye,

dnya hayatnn menfaatini gzeterek,
Sen mmin deilsin
demeyin.
Allah katnda ok ganimetler var.
slma ilk nce girdiiniz zaman siz de yle idiniz.
Sonra Allah size ltufta bulundu.."
{ Nisa 94 }
"..Biz Allaha aidiz ve sonunda Ona dneceiz..."

{ Bakara 156 }
Eer onlarn yz evirmesi sana ar geldiyse, haydi gcn yetiyorsa yerin iine (inebilecein)
bir delik, ya da ge (kabilecein) bir merdiven ara ki onlara bir mucize getiresin! Allah
dileseydi, elbette onlar hidayet zerinde toplard. O halde cahillerden olma!
{ Enam 35 }
Kfr olsa da, mn olsa da, her dilek,
Dost'a kavumaa engel olurlar hep!
284
"..Onu (sa as) Meryem'e ilka etti ve o, Kendisinden bir ruhtur.."

{ Nisa 171 }
"..Hz sa'nn Allah'a yaknl idrak etmesi arasnda engel yoktu. Bunun nedeni yaratlndaki
unsurlar aleminin (etkisinden) uzaklktr. Bu itibarla Hz. sa unsuri bir babadan meydana
gelmemitir. O Allah'n ruhu ve Meryem'e att kelimesiydi. Ortada kendisinden sudur ettii
Haktan onu habersiz yapacak kimse yoktur ve bu nedenle mahede ettii halden haber
vermi, henz beikteyken kendisi hakknda annesine iftira edenler hakknda hkm
vermitir.."

Artk onu (Bedenini) dizayn edip, iine ruhumdan flediim zaman,
hemen ona secde ederek yere kapann !
{ Hicr 29 }
"..Allah Hz. sa hakknda yle demitir: 'Topraktan ku sureti yarattnda..' Kast edilen
yaratl suretidir. 'O da Allah'n izniyle ku olurdu.' Burada Allah sureti yaratlma izafe
ederken onun ku oluunu da Hakka izafe etmitir. Seni yaratmas hakknda ise yle
demitir: 'Onu tesviye ettiimde...' Bu ayet 'Topraktan ku sureti yarattnda... ayetinin bir
benzeridir. Sonra yle der: 'Ona kendi ruhumdan flediimde..,' Bu ise 'O da Allah'n izniyle
ku olurdu' ayetine benzer.."

Allah bedeni dzenlediinde, perdelenmitir.
Daha doru bir ifadeyle, onlarda zuhur ediinden kendisini perdelemitir.
Ona ruhumdan fledim.
Onlarn ruhlar, bu yerde ruhundan ortaya kmtr.
yleyse onlar, asllarn mahede eden
ve onun perde olduunu bilenlerdir.
nk onlar varlklarnda kimin zuhur ettiini bilir.
Burada bir takm srlar vardr.
Aklarn hikayeleri oktur.

Ve meleklere, deme secde edin. demitik. blis hari, hemen secde ettiler.
O cinlerdendi. Bylece Rabbinin emrini (yapmayarak) fska dt.
Hl onu ve onun zrriyyetini (neslini), onlar sizin dmannz (olduu halde), Benim yerime
285
dostlar m ediniyorsunuz? Zalimler iin ne kt bir bedel.

{ Kehf 50 }
"..Melekler nurlara, cinler rzgarlara,
insanlar ise bedenlere flenmi ruhlardr.."

Ve deme isimlerin hepsini retti, sonra onlar meleklere gsterip:
Haydi davanzda sadksanz unlarn isimlerini bana haber verin dedi.
{ Bakara 31 }
Ve andolsun ki dem (a.s)a ahd verdik, fakat o unuttu.
Ve onu, azmli bulmadk.
{ Taha 115 }
"..Sizin iin (belli) bir zamana kadar yeryznde oturma ve faydalanma vardr. dedik."
{ Bakara 36 }
Ruh nur, doa karanlktr.

Ormandaki arslan zincire vurulmu, halbuki arslann ormanda olmas gerek.
Balklar kum stnde rpnr durur; bala ya kaynak gerek, ya rmak.
Sarho blbl adamakll mahmur; ona gl bahesi, ayrlk imenlik gerek.
Gz bu perdeden ilerisini gremiyor; bir ibret gz lzm.
"Ruh ikidir: 'benim' ruhum (ruhu'l-ya) ve emir ruhu.."

"..'ona kendi ruhumdan (ruhi, benim ruhum) fledim' (Hicr 29) ayetinde belirtilen eyi kast
ettik. Allah ruhu, iyelik zamiriyle kendisine izafe ederek,
ruhun stn makamna dikkat ekmitir.
Yani yle der:
Sen, ey ruh! Asln bakmndan stnsn.
286
Kendi aslna gre fiil yaparsn ve irkin bir fiil ilemezsin.."

"..Hak mutlak anlamda temiz olandr. Kulun takdisi ise, kendisini bilmesidir.
yleyse insan ancak ''kendisiyle'' temizlenmitir.."

Gnl, sevgilisinin bulunduu yere gitmek iin evini barkn brakt;
fakat bir de bakt, grd ki sevgilisinin evi bark meer gnlm.
Gnl yok oldu da, kendi kendini isteyen de benim, istenen de ben
sznn anlam anlald, aa kt.
krler olsun, sa eriti de zerimiz dirildi;
krler olsun ki Msa mucizesini gsterdi.
krler olsun ki Msa, Firavuna uyanlarn hepsinden kurtuldu;
krler olsun ki k, sevgilisinin yan bana geldi, kuruldu.
krler olsun ki ak gnei doudan dodu, parlad;
ateini, cokunluunu gnllere, canlara sald.
krler olsun ki gayb sksi btn ayplar arapla ykad.
krler olsun ki dileyen, gnln ezen gamdan kurtuldu gitti.
Sen bana, ahdamarmdan da yaknsn; nasl seslenebilirim Sana?
Ey diye sesleni, uzaktakini artr.
Gnl sz gkten, beden lf ipten; u ipi zp koparaym da

gene gideyim geldiim yere.
Elest gnnn dilberi yavaa bir ey daha dedi;
o sz ortaya atacak, syleyecek bir kimse var m acaba?
287
Dedi ki: At srp geldim sana; kendim iin dzdm, kotum, yarattm seni;
kendi yaptm kendim mezata vermem ben.
Dedim ki: Kimsin sen? Herkesin muradym, herkesin dilediiyim ben dedi.
Peki dedim, ben kimim? Dedi ki: Herkesin dilediinin dilediisin sen.
Mfteiln filt; sfatlardan gemitim;
imdiyse gnl sze dnce zatn tapsnda yok olup gitmi.
Tebrizlilerin vnc, Gnl verdi, Akl verdi, Can verdi;
zaman bu nn yardmyla dzene girdi zaten.
Dedim ki: "Gvercin gibi avucundan uar kurtulurum." O, bana dedi ki:
"Eer sen avucumdan uar gidersen 'gamm' seni hafiflikle, vefaszlkla sular, ayplar."
Dedim ki: "Ben senin urunda hor grldm, alaldm, telef oldum."
Dedi ki: "Benim urumda telef olmak, horlanmak senin iin izzettir, yceliktir, ereftir."
Yzlerce korkuyla, yzlerce def edebi gzeterek kapnn halkasn ald;

azndan edebe aykr bir sz kacak diye de korkup duruyordu.
Sevgilisi, kapdaki kim diye bard. Adam, a gnller alan dedi, kapdaki sensin.
Sevgilisi, mdemki bensin, gel, ieriye gir dedi; ev dar, iki kii smyor.
Bunca ben ve biz arasnda

Acaba bir tane ben nedir ki
nleyi sesimi dinle
Azm kapatma
288
Ben elden gittiimde

Yoluma ie atma
Direnen kimse gibi olma

Ahlaklandnda efendisinin emrinden
Allah Rab, sen kul
Alem de senden eski kul
kiyz batman bala, bir okka sirke dksen, baln iinde erir, gider.
Bal tattn m sirkenin tadn bulamazsn fakat tartarsan bir okka fazla gelir.
Demek ki sirke, hem yok olmutur, hem vardr.
"O insanln hakiki yn (ve nefahtu fhi min rh); yle bireydir ki,
ona gre, ne cisim, ne de cismani olmak var
Onun varl; Hakk'n (CC) zatna kar bir mahrem tekil etmez."
'Ben bir beerim. nsanlarn kzd gibi ben de kzarm.

nsanlarn honut olduu gibi ben de honut olurum.'
{ sav }
"fke, etkisi bazen dta grnen bazen grnmeyen gizli bir niteliktir. nk baskn olan
[insann iinde bulunduu] haldir. Bulunduklar kimsede baskn gelme ve onu etki altna alma
bakmndan haller derece derecedir."
"Makam sahibi hkm vermek isterse, bu iniin makamna tesir edeceini bilmezse hale iner.
289
nk hkm vermek hallere aittir. Kii gerek bir eyhten bu makam sahibinin (lim ve
marifet makam) btn makamlarn sahibi olduunu iittiinde, onun hali deil ilmi artar.
nk kamil kii, makamda ykseldiinde hali eksilir. Mahede Haktan baka'y grmekten
alkoyduu gibi, makam da halleri giderir."
"lim sabit, hal gidicidir."

Bu sendeki gurur ne kadar artacak?
eit eit grnnn hayali, sende daha ne kadar srecek?..
Sbhanallah, sende alacak bir tavr, anlatlamayacak bir i, bir hal var.
Ben sana "hi" diyeceim ama, sen "hi" de delsin.
Bu kendini bir ey grmen, hep senin zannn, vehmindir.
Tebrizli emseddinin yznden ak lkesinde yurt edinmiim;

Yarabbi, byle bir padiah neden yolculua der deyip duruyorum.
Sebepler arasnda en byk perde, kendinsin! Hlbuki kendin, Allah' bilmenin sebebidir,
nk Allah' ancak kendinden bilebilirsin (kendini bilen Rabbini bilir). Allah bilinmeyi irade
etmiken, senin ortadan kalkman mmkn deildir. yleyse Allah seni kendinden siler.
Varln sabit iken ve hkm O'ndan zuhur ederken, kendinle kalamazsn. Allah, atmann
varl kendisinden gereklemi iken, peygamberini atma hkmnde silmi ve yle
buyurmutur: 'Sen atmadn.' Burada onu silmitir. 'Sen attnda.*" Burada ise sebebi var
etmitir. 'Fakat Allah att."Allah ise peygamberin eliyle atmtr. Sahih bir rivayette yle
denilir: 'Ben onun grmesi, duymas ve eli olurum.' yleyse silmede sebebin izale edilmesi,
varlkta deil, hkmde gerekleir. nk illet ve sebep ortadan kalksayd, o da kalkard. O
ise ezeldir. yleyse hikmetin gerei, sebepleri baki klmaktr. Bununla birlikte kul,
hkmlerini nedenlilerde olumsuzlayarak, sebeplere eilmekten kendini uzaklatrr.
Sebepler, rtler ve perdelerdir. Mahv etkisi bulunan eyde olabilir. Aksi halde mavh sz
konusu deildir. Allah doruyu syler ve doru yola ulatrr.
290
Hak gz Hakk grr.

Hak kulak Hakk duyar.
Hak az Hakk syler ..
{ El Hac Es seyyid El Halveti E eyh
Aki
Muzaffer Ozak (ks) }
Seni kendinden var edip sana seni gsteren,

sana kendinden ihsan eden Allah mnezzehtir !
Nefsini bilen rabbini bilir. Her ey O'na nispet edilir
ve Allah alemlerden mstanidir.
Can incisi (rhumuz) u drt unsurdan ibaret olan bedenin iine dnce, birbirine zt olan
bu fesad unsurlar (su, toprak, hava, ate), o can incisi ile komu oldular, bu tende beraber
yaamaya baladlar. Fakat, nasl kt zmden iyi zm renk alrsa, onun rengine boyanrsa,
can incisi de drt unsurun rengine boyand. Rabbim kimseye kt komu vermesin!
Sen kymetce iki cihann tesindesin; ne yapaym kendi kadrini bilmiyorsun.
Kendini ucuza satma; nk sen ok ar deerdesin.
Sen sen deilsin... Sen O'sun; ama sen olaraktan deil!..
Varlklar sakn bir yapmayasn

Ayet ve sureler onlar sana zikrederken:
291
Der ki 'sen benim kulumsun ve ilah Ben'im'

Sizde ne varlmz ne eserimiz var
Sonra ona yle denilir: Kime ait olduunu bilmezlik yapma!

Sen kendisinden olduun gibi, O da sana aittir. Hlbuki O senden deildir!
Senden olan da senin kendinden olduun kimseyle bir yapma
ve hakikatleri bulunduklar hal zere yrt!

Eya, benim fiilimle var olur. sa'da flemeyi, kuta ise olumay yaratan Ben'im.
Ben de yle dedim: yleyse 'yap' ve 'yapma' derken sen kendi kendine hitap ettin.
Allah yle dedi. 'Bir eyi rendiinde, saygl olmalsn.
nk mertebe tartmay ve kar koymay kaldrmaz.
Ben de 'Peki!' dedim.

..Ruhlarn eyadaki hkm onlardaki hayat ile denk deildir. Bu yzden hayat, her eyde
bulunur; ruhlar ise valilere benzer. Vali, bazen azledilir, bazen vali olur, bazen
valilikten habersiz kald halde valilii srer..

"..Ruhlara, bu cisme girmeleri iin emir verdi; onlar da Allahin emriyle girdiler. Bunu da
u yet-i Kerime haber vermektedir: "Ona ruhumdan fledim," (Sad, 72). Zaman oldu; o
ruhlar bu cesetle ilgisini artrd. Bu yzden, ahdi unuttular. Halbuki, Allahu Teala onlar
yarattnda: "Sizin Rabbiniz degil miyim? " buyurdu. Onlar da: "Evet.." cevabn verdiler
ite bu sz unuttular. Asl vatana dnemediler. Fakat Rahman, yani varln yardm kayna,
onlara acd.
Bu sebeple semav kitaplar sald. Bunlarla asl vatan hatrlatmak istedi. Bu manaya da u
yet-i Kerme iaret eder: "Onlara Allahn gnlerini hatrlat," (ibrahim, 5). Yani: Ruhlarla
geen,
o visal gnlerini hatrlat.."
292
Allah btn lemi daha nceki bir rnek olmakszn yaratmtr. Yaratklarn yaratm, ibda
etmi ve yaratanlarn yaratandr. Ruhlar bedenlere eminler olarak indirmi, ruhlarn
indirildii bu bedenleri yeryznde (ruhlar adna) halife yapmtr. Gklerde ve yeryznde
bulunan 'her eyi kendisinden bize amade klmtr. Dolaysyla her bir zerre, O'ndan ve O'na
doru hareket eder. Allah her eyi kendilerine ihtiya duymadan ve onu yaratmas iin
zorlayc bir neden olmakszn yaratmtr. Allah'n ilmi yaratt eyleri yaratacan
belirlemitir. Dolaysyla Allah 'lk, Son, Zahir ve Btn'dr' 'O her eye g yetirendir'

"Allah seni baarya erdirsin, bilmelisin ki, Allah yle der: 'Her nerede olursanz, O sizinle
beraberdir' 'O her eyi ihata edendir.' 'Allah'n grdn bilmez mi?' 'Ayaa kalktnda seni
gren O'dur.' 'Biz ona ah damarndan daha yaknz!', 'Biz ona sizden yaknz, fakat siz
grmezsiniz.' Bu niteliklere sahip kii Allah'a dnmez. yleyse Allah'a sadece bu yaknl
grmeyen ve bilincine varmayan kimse dnebilir. Bilin, bilincine varlan bir eyin olduu
hakknda zet ve kesin bir bilgidir. Fakat hissedilen bu ey nedir? yleyse Allah' bilmek bir
uur ve hissetmektir, yoksa bilincine varlan eyin mahiyetini bilmek deildir. Allah'n bizi
bilmesi ise byle deildir.."

Allah ile yetinmelisin! Allah kime yeterse, o, Allah'tan bir nimet ve iyilik elde eder.
Ktlk ona bu konuda Allah'n raz olduu eyi yerine getirir. Kime Allah yeterse, ona kar
byk ihsan sahibi olur ki ihsan art demektir. Yani kendisine verdikleri, amelinin karlnda
deildir. Aksine, zevk yoluyla kendisini grdnde gznde byyecei ekilde,
daha ounu verir.

nsan, herhangi bir eyden ayr olunca ister. Arad eyi bulunca neyi isteyebilir ki? Susar.
Allah yolcular, Hakk'n ztndan bakasn bilmezler ve onlar iin putlar yaklmtr.
Sebepler, onlarn kalbinden silinir.

"..Her seven, sevdiine kavumu olsa da zlem duyar.."
293
Sen, bu sevdaya doymu hibir ak grdn m? inde bulunduu, yzp durduu denize
doymu balk grdn m? Sen hi bir nak, hi bir esinti grdn m ki kendisini nakeden
kiiden yahut ressamdan kasn?
u deredeki su, ka kere deiti, yldzlarn akisleri hep yerinde.
Grmedin mi Rabbini,
glgeyi nasl uzatt?..
{ Furkan 45 }
O ne akl almaz iler yapar, ne naklar, ne san'at eserleri ortaya koyar.
ekillerde, sretlerde grnr, ama kendisi can yolundan kaar gider.
Sen onu gklerde ararsn, ay gibi suyun stne der, orada parl parl parlar.
Sen onu bulabilmek iin suya girersin. Bu defa o gkyzne kaar.
Sen onu mekanszlk aleminden ararsn, o izini sana mekan aleminde gsterir.
Mekan aleminde aramaya alrsn, o mekanszlk alemine kaverir !
A ekiller yapan ekilsiz gzel,

a klara fitnelerle dolu kadehi sunan sk.
Gne, pisliklere de vurur. Fakat nuruna bir ziyan gelmez.

"..Allah, sen ve senin dndaki lem vardr. Sonra Allah lem hakkndaki aratrmann nasl
olmas gerektiini reterek yle buyurdu: 'Rabbini grmedin mi, glgeyi nasl uzatr?
''Deveye bakmazlar m, nasl yaratlm?'' Gklerin ve yerin melektuna bakmazlar m?'
294
Her ayet, senden kendisini incelemeni ister. Allah,'Bunda akll bir kavim iin ayetler vardr'
buyurur. Baka ifadelerde ise 'tefekkr edenler', 'duyanlar', 'anlayanlar', 'bilenler', 'iman
edenler' 'akl sahipleri', 'stn akl sahipleri' gibi ifadeler kullanlr. Allah'n lemi farkl farkl
yaratt malumdur. Bylelikle Allah, kendisini bilmeye ulatran yollar oaltmtr. nk
her tarz, Allah'n kendisinde terkip ettii menzilini ve konumunu aamaz. Peygamber ise, seni
kendine ynlendirdi. Bunun nedeni, Hakkn senin glerin olacan bilmesidir. Bylelikle
Hakk -bakasyla deil- kendisiyle bilirsin. nk Allah, 'azizdir.' Aziz, 'korusu saknlan'
demektir. Baka biri onu elde edebilmi olsayd, korusu saknlmam, dolaysyla kendisi de
'aziz' olmazd. Bu nedenle Hak, senin glerin oldu. Bu durumda O'nu O'nun vastasyla bilip
kendisine ulatnda, O'nu bilen ve kendisine ulaan -bakas deil- Hak olur.
Dolaysyla, izzet nitelii ortadan kalkmaz. in gerei de budur.
Allah' bilmenin kaps O'ndan alr ve bu zorunludur.

"..En yakn perde, tecellinin kendisinde gerekletii surettir. Perdelerin en yakn odur.
nk tecelli
ne surettir ne de ondan baka bir eydir.."

"..Hz. peygamber Allah', dolunay grdmz gibi greceimizi sylemi ama kendisini bu
grme eylemine dahil etmemitir. nk onun Allahla ilgili marifeti en kamil marifettir. Bu
marifet Allah' belli bir ekille grmekten kendisini alkoymu, dier insanlar ise Allah' belli
bir ekille grm ve bundan da manevi bir haz almlardr. Ama Hz. peygamberin sahip
olduu marifetullah byle bir grmeye imkan tanmamtr. Bazen bilgi grmekten stndr,
nk grmenin tek gayesi sadece bilgi elde etmektir. Yani insan bilgilenmek iin bakmak ve
grmek ister... En iyi bilen Allah'tr.."
"..ah damarndan
daha
yaknz."
{ Kaf 16 }
Ne diye dnyann evresinde dnp dolaaym

Sevgili, tatl canmn iinde benim.
295
*
Ey sofu elbisesi giyen, onu nce iine giy. Sonra nefsine. Sonra bedenine.
Zhdn ilki buradan balar; yni iten. Da doru szlr. Dtan ie pek gemez.
Bir insann i lemi temiz olunca kalbi nurla dolar; oradan nefsine, duygularna,
yemesine, imesine ve dier hllerine de tesir eder.

"..Allah ehli ierisinde bilgiyle birlikte kendisinde mann kald kimseler azdr, nk kii
daha ak olana intikal ettiinde -ki daha ak olan bilgidir- hi kukusuz imanndan intikal
etmi demektir. Kamil ise bildiini bilirken ayn zamanda ona man eden kimsedir;
yoksa man etmediini biliyor deildir. Bu nedenle kamile ayn anda mmin ve alim denilir.."

"..Sana,ben hakkm diyen bir ey grdn zaman, ona de ki:
Sen Hak ile varsn.."

"..Eer kendi benliinle desen, bu sensin, O deil.
Eer Onun benliiyle desen,
diyen sen deilsin.."

" Hakk, Muhammedi surette Muhammedi ryetle grmek,
ryetlerin en kamili ve en dorusudur. "

Dalarn da stndeki yce zirvelere olan teceliyat- ilhiyeye bir bak!. Bil ki!.. O grenlerin,
296
daima nazarlar o zirvelerdeki tecelliyata olur. Alalmada ycelik olmasayd, yzlerimiz,

grneni gzler ile aramakla alalmazd...
te bundan dolay Allah bize, secde etmemizi emr etti...

Kim Allah'a gerekten secde ederse, ebediyen ban secdeden kaldramaz.

zel secde ancak namazda kabul olur, ki bu kalbin secdesidir. Her kalbin secdesi de bilgisi ile
snrldr. Bilgisi de kendisine hakkn tecelli etmesi miktaryla snrldr.

"..Hz. Musa nebilik makamnn talep ettii surette Hakk grmek istemiti. Velilerin Hakk
grdkleri surette grmeye gelirsek, Hz. Musa zaten bunu bilmi ve tecrbe etmiti. Senin
byle bir itiraz ileri srmen veli olmamandan kaynaklanr. Ariflerden olsaydn, bu hali
mahede edip soruna cevap diye zikrettiimiz ayrntlardan bihaber kalmazdn.."
klarn hey heylerini ok duydum; Afiyetler olsun, afiyetler seslerini ok iittim.

Yokluktan sarho olmu bir halka grdm, derken onun kpesini kulamda grdm ben.
Derken yokluun nda ekiller grdm; yznde canlar cann grdm.
Ey Yola den, Yolda, Yolculukta yok olan, yokluktan da Yola d, onu da terket;
Gnlden bir gz at da gnln ta kendisine, zne bak.
Bil ki ; Hak Teala'nn (C.C.) huzurunda olmay ve tm araclar kaldrarak yalnzca O'ndan
almay ve O'nunla nsiyet kurmay istediinde ; O'ndan bakasnn efendiliini ve etkisini
kalbinden silmedike bu gerekleemez. nk bu durumda sen, hi phesiz etkisi altnda
kaldn kiinin hkmne tabisin demektir.
297

"..Artk beni kendinde arayp yorulma! Beni darda arayp rahatn karma!
Aramaktan da vazgeme, yoksa bedbaht olursun. Bana kavuuncaya kadar beni ara,
bylece ykselirsin. Fakat beni araynda edepli davran. Yoluna girerken, bilinli ol.
Beni ve seni ayrt et. nk sen beni gremezsin, sadece kendini grrsn.."
"..Kendimden bakasn grmyorum, O da ben deilim.."
Dostum, bilmelisin ki! nkr karanl en gl karanlktr, nk o mutlak bilgisizlik demektir.
Allah kulunu dost edindiinde, onu imkn demek olan bu cehalet karanlndan kartr.
Bilgisizlik karanl insann kendisini dost edinene bakmak yerine kendine bakmas demektir.
Allah dost edinmekle insan imkn karanlndan Onunla gerekleen varln zorunluluu
nuruna kartr. Bu durumda insan zorunlu diye nitelenendir ve Allah onu kendisi iin onu
imkndan kartr. Allaha ait zorunluluk hkmyle kendisiyle snrlandmz
zorunluluumuzun hkm arasndaki fark udur: Allah kendisi nedeniyle zorunluyken biz
Onun nedeniyle zorunluyuz.

"..hakikat, Allahtan bakasna muhta olunmaya imkn vermez. Allah, btn insanlarn
Allaha muhta olduunu bildirmitir. Fakirlik ise, onlardan meydana gelir.
Buradan, Hakkn muhta olunan her eyin sretinde ortaya ktn anladk.."
nsan- kmil, Allah' bilmek ve O'nu srekli mahede etmek ynyle varlklarn en kmilidir,
insan Hakka iki ekilde bakar ve bunun iin Allah onun adna iki gz yaratmtr. Birinci gz
vastasyla Allah'a O'nun lemlerden mstani olmas ynyle bakar ve O'nu bir eyde veya
kendinde grmez. Dier gz vastasyla ise, Hakkn lemi ve lemin de Hakk talep etmesi
ynyle Rahman ismi ynnden bakar. Bu bakta her eye varl yaylm bir halde Hakk
grr. Bu bakla insan- kmil, eyann -kendileri bakmndan deil- Hakkn isimleri olmas
ynyle her eye muhta kalr ve insan- kmilden daha ok leme muhta kimse olmaz...
298

Her ey mftekir;
mstani olan yok...
Durum budur, szn gerei.
Anarsam Tek, Mstani olan diye.
Anlarsn kimden sz ettiimi.
Her ey birbirine bal, kaacak yer yok.
yleyse anlayver szlerimi...
"Yalnz sana kulluk eder ve yalnz senden yardm dileriz."

{ Fatiha 5 }
Sonra dedi ki: Benim katmdan k. nk senin gibi birisinin

bana hizmet etmesi uygun deil.
Ben de kovulmu bir halde ktm. yle buyurdu: 'Beni ve yaratm yalnz brak' Sonra dedi ki: 'Onu dndrnz.' Bunun zerine
beni dndrdler, bir anda nnde bulundum. Sanki onun mahede
yaygsndan ayrlmam ve varlnn mertebesinden uzaklamamtm.
Dedi ki: Bana hizmet etmesi uygun olmayan kimse benim katma
nasl girebilir? Sende hizmetin gerektirdii sayg yoksa bu mertebe seni
kabul etmeyecek ve ilk bakta defedecektir. te sen, imdi oradasn. O
mertebenin sana olan iyiliinin ve sevecenliinin saygn, tecellisinin ise
hayetini artrmadn grdm.
Sonra dedi ki: Senin kartlman ve kendi miracna dndrlmeni
emrettiimde niin bana sormadn? Ben sana kesin kant ve dil sahibi
birisi olarak bildirirdim. Ey insan, ne abuk unutursun!
Bunun zerine dedim ki: Beni senin zatn mahede etmenin ycelii sarst. Tecellilerinde biat elini tutman nme dt. Ben de bakp
bakmamakta tereddt etim: Acaba gaybde hangi haber meydana geldi?
O esnada kendime dnseydim, haberin bana benden verildiini renirdim. Fakat mertebe, bakasnn grlmeyecei bilgisini verdi. Ayrca
kendininkinden baka bir selamlayana baklmayacann bilgisini vermitir.
299
Bunun zerine yle dedi: Doru syledin ey Muhammed! Artk

biricik makamda kal. Saydan sakn, nk onda ebed helak vardr!
Gece sohbetine beni ardnda

Sohbeti arzuladm iin yataktan uzaklatm
Bize 'Ho geldin, sohbet arkada' dedi
Her eyi toplayc ve denklerden uzaklam kii
Dedim ki 'Sen olmasaydn toplayamazdm ben'
Hakk ve halk! Sonra gzlerim yala doldu
'Alyorsun' sen dedi, dedim 'haz yalardr onlar'
'Senin szlerin kulaklarm doldurunca akarlar'

(Gnll ibadetlerden birisi olan) Vitir (namaz), eyada Hakk bilmek iindir. Fecir rekatlar
ise, yapabilen iin, geceleyin kalkmaya, uyuyan iin ise sabahn farzn edaya kalkabilmeye
krdr.

Allah geceleyin onlar iin yakn ge iner. Bu esnada Allah ile aralarnda herhangi bir felek
perde kalmaz. Allah'n onlara inmesi, kendilerine bir rahmettir. Allah, bir rivayette belirtildii
gibi, yakn gkten onlara tecelli eder ve yle der: 'Beni sevdiini iddia edip gece olduunda
uyuyan kimse yalancdr! Btn aklar sevdikleriyle yalnz kalmak istemez mi? te ben
kullarma tecelli ettim. Dua eden yok mu? Duasn kabul edeyim. Tvbe eden yok mu?
Tvbesini kabul edeyim. Balanmak isteyen yok mu? Onu balayaym.' Fecir douncaya
kadar byle devam eder.

Bunlar Kalp le olur,
dil grltsne getirip sze bomakla olmaz.
Sonra mihenk tana vurulunca utanrsn.
Kuru davaya kimse inanmaz.
300
Halk arasnda soylediin sozleri yalnz kaldnda sylyor musun?

Ayn duygular tek bana kaldn zaman da duyman mmkn oluyor
mu?
te bunlar yapabiliyorsan mesele yok
Sofilere sohbet gerek
Ahilere ahret gerek
Mecnunlara Leyla gerek
Bana Seni gerek Seni
{ Yunus Emre (ks) }
*
nsan, hayret edilecek ekilde bir varlktr.
Hilafete liyakat peydan eylemi;
emanet arln dahi yklenmitir.
Sana anlatlacak olan, insann duyulmam hususiyetlerini dinle...
nsan muamelesi, o mertebeye ulamstr ki;
onun iin, mcerred ehadiyet aynal hasl olmutur.
Boylece de, Zat- Ehadiyete bir zuhur mahalli oluyor.
Hem de, sfatlarn ve uunatn iktiran olmadan...
Halbuki Hazreti Zat, butun vakitlerde sfatlar ve uunat znde
toplamaktadr. Asla aralarnda ayrlmak yoktur. Hem de vakitlerin
hibirinde...
stte anlatlan cmlenin daha ak manas oyledir:
nsan- kamil, Yuce Mukaddes Hazret-i Zat'tan gayrnn esaretinden halas
olduu zaman;
onun iin Zat- Ehadiyet ile alaka meydana gelir.
Bu durumda; sfatlardan, uundan hibir seyin mulahazas,
nazara alnmas,
maksud ve matlub olmas
onun iin yoktur.
301
nsan sevdii ile beraberdir.

rfan sahibi ve bilgi sahibi olan, btn gcn Hakka yakn olmaya harcar.
hirete gemeden nce Hak yaknln burada bulmay arzular. Gayretini bu yolda harcar.
Hak yaknl bulunduu an, kalp yolculuu biter. Ondan te yol yoktur.
Sr leminin yry de sona erer...

k ile mak hotur; onlarn arasnda tam bir teklifsizlik vardr.
..Allah, her zaman beni kutlayn, beni kutlayn! da demez.
nk bunlar hayret ve taaccub ifade eden szlerdir.
Hak nasl olur da hayret ve taaccub beyan eder?
Eer kuluna ait bir ilgi dolaysyle
taaccup ifade eden subhan kelimesini kullanrsa doru olabilir..
{ Sems-i Tebrizi (ks) }
"..Yavrum, hl hsl olmasn istemek, hlleri veren sevgili olduu iindir.
Onun sevgisi var ise, hl olsa da, olmasa da birdir.."
Seven bir iddia sahibidir ve bu nedenle snanmaya mstahaktr. Muhabbet iddias olmasayd,
ykmllk gereklemezdi. Muhabbet olmasayd sevilen el-Latif' ten bir karlk talep
etmezdik ; dilerse vuslat, dilerse ayrlk olur !
Bir kii O'nu sevdiini iddia ederse el-Latif kendisini snar.

Aciz, zayf ve muhta bir kul olarak, seni sevmemde yadrganacak hibir ey yok.
alacak udur ki, Padiah ve hibir eye muhta olmayan bir Gani'yken sen beni seviyorsun!
302
{ Bayezd- Bestami (ks) }
"..O olmasayd biz olmazdk. Ama bizim olmamamz yce Allahn olmamasn
gerektirmez.."

"..Hallerin lezzetlerinden kan.."

Senin yannda klar kanatlanr uarlar, Gzlerinden cier kan saarlar.
Ben senin kapnda toprak gibi oturmuum. Yoksa bakalar rzgr gibi gelip geerler.

Allah ycedir. Sonsuz ycelik ve azamet sahibidir.
yle ki yceliinin ve azametinin lsn bilmek, bir lyle snrlandrmak mmkn
deildir. Mlknde iini bozacak kimse yoktur. O her eyden ycedir, mlknde iradesi ve
kudreti dorultusunda tasarrufta bulunur. Kimse Onun adaletini de etkisiz klamaz.
O her eye hakkn, hikmeti dorultusunda eksiksiz verir. Acele etme zevkin son
snrna ulamak maksadyla heyecanla uyanan evkten dolay lednni ilmi cem mahzeninden
almak iin acele etme. nce onun sana varit olmasna hkmedilmesinden ve sana
ulamasndan nce acele etme. nk ilim ve hikmetin nzul, senin kabiliyet
asndan kaydettiin ykseli mertebelerinin terettbne baldr. stemekte, feyizlenme
hususunda ar talepkr olma. nk feyiz tkenmez. Arnma, ykseli ve
gzelliklerle bezenme hususunda art kaydetmek suretiyle feyizde art talep et.
Daha fazlasn istemek, ancak hal duasyla ve istidat diliyle olur; kabul imkn olumadan bir
an nce istemekle, talep etmekle olmaz. Her rendiin, bildiin eyle birlikte,
ondan daha yce ve daha gizli olann kabul etme yetenein artar. Adem (a.s) kssas ve bu
kssann tevili daha nce birka kere geti. imdi burada senin iin ne ackmak vardr, ne de
plak kalmak. nk ruhani lemde maddi giysilerden arnma esnasnda ztlarn atmas
sz konusu olamaz. Ayn ekilde, fesada yol aan bezenme de gereklemez. Bilakis nefis,
tkenmesinden ve yok olmasndan endie duymadan, emin olarak maksadn gereklemi
olmasyla lezzet alr.
{ Abdrrezzak Kani (ks) }
lh duygularda kalbin sakin olmas lazmdr.
Elde edilmesi gereken en stn ey, kalbin sakin olmasdr.
303
Kalbe skn hli yerlemesi iin,

nefsin sabrl ve ahs eylerin yok olmas lazmdr.
Bu olunca kalp, Hak yaknl ile dirilir.

Ey evlat!
Gcn yettii kadar duyduun mnevi zevki sakla; gl olursan bunu yap. Duygulara alt
olursan mazur saylrsn. Sevgi, perde ve rtleri harap eder, haya duvarn ykar, vcut
yapsn bozar, halk grmeyi yok eder. Halk sevgisi kalpten zorla karlmaldr. Hak sevgisini
kalbine yerletiren, o sevginin malbudur. O sevgi ayandan kan tozu srme yap, gzne
ek. Bu sayede her grdn eye, iinden kopup gelen her duyguya: Bu nefisten geliyor,
bu kalpten geliyor, bu halktan geliyor ve bu da Hak'tan geliyor diyebilirsin..

Asn sevgisi, Sevgilinin ihsanyla, iyilikleriyle artmamal,
Sevgilinin cefalaryla de azalmamaldr.

" Muhabbetin alameti, emir ve yasaklarnda , sevinte, naho bulunan durumlarda, zararda
ve mutlulukta sevilene uymaktr. Sevginin delili , ihsan eden ve ltfeden Allah'a hamdolsun
ifadesidir. Buna mukabil sevilmenin delili de ' Her durumda Allah'a hamdolsun ' demektir.
Hz. Peygamber sevinli durumlarda yle derdi : ' Nimet veren ve ihsan eden Allah'a
hamdolsun '. Sknt annda yle derdi : ' Her durumda Allah'a hamdolsun ' .
"..Tecellilerin telvinat, sfatlardan ve unaattan haber verir.

Hazret-i Zat telvinattan mnezzeh ve mberradr.
Orada kapanma mecali de yoktur.."
"..en garip ilerden birisi Hakkn insan vastasyla gizlenmesi ve artk grlmeyiidir.
Bilinmek iin de insan vastasyla zuhur eder ve bylece bilinir. Bu sayede insan perde olma
304
halini ve zuhuru kendinde toplar: insan izhar eden-gizleyen, keskin-kr kltr. Hak bu
durumu ondan grr, nk bu zellikte onu yaratmtr. nsan da kendinden bunu grr,
nk kendinden habersiz kalmaz. Ayn zamanda insan kendisine ulalamayacan bildii
eye ulamak isteyendir. yleyse insan, kendisinden gereklemesini irade etmedii bir fiili
bir kimseye emrederken Hak gibidir. Bu durumda Hak, Mriddir ve deildir. yleyse Hak
bizim gzlerimizin sedefi olmasayd, biz O'nu bilmenin sedefi olmazdk. Sedefte inci oluur.
yleyse inci ve sedef varlkta oluurlar ve varlk O'ndan bakas deildir. Fakat bu durum bize
gizli kalmtr. Bu gizlenme bir koruma gzlenmesidir. Sonra bizi izhar etmi ve bize bizimle
tannmtr. Allah bizi kendisini tanmak zere bize ynlendirmitir. Biz kendimizi tanynca,
kendisini bilmeye perde olduk. yleyse i inciyi rten sedefin dna kmam olsa bile
zaman zaman kar.."
"..Bir kimse, "bana tecell ettikten sonra benden gizlendi" diyorsa,

ona kesinlikle tecell etmemitir.."
...
"..Hakk' bir kayd ile balamayp O'na mutlak olarak iman eden kimse, O'nun her bir surette
deiik bir tecelli gsterdiini inkar etmeyip gerekler.
O kimse, Hakk'n bitmez tkenmez tecellilerindeki suretlerini yine Hakk'tan bilir.."
Baka aklarn ak halden hale inklap eder.

Benim akm ve benim maukumun ise zeval ve intikali yoktur.
Et-Telvin: Kulun hallerinde intikal edii. Bir couna gore bu eksik bir makamdr.
Bize gore makamlarn en mukemmelidir. Kulun bu makamdaki hali yuce Allah'n u
szunde iaret ettii hal gibidir: "Kulle yevmin huve fi e'n: O her gn yaratma
halindedir."
...
305
Deime ve bakalama Hakkn varlnda

grlen suretlerde ortaya kar. Hak zerinde bulunduu durumdan
deimemi ve bakalamamtr.

Hak bir gnl verdi bana,
Ha demeden hayran olur.
{ Yunus Emre (ks) }
Hal gzel bir gelinin cilvesidir; makam ise o gelinle halvet olup vuslatna erimektir.
Gelinin cilvesini padiahta grr, bakalar da. Fakat onunla vuslat ancak aziz padiaha
mahsustur. Gelin, havassa da cilve eder, avama da. Ama onunla halvete giren ancak
padiahtr.
Sufiler iinde hal ehli oktur, fakat aralarnda makam sahibi nadirdir.
Cieri yakan dnceden, gzme uyku girmedi,
acab o sevgilim, geceyi kiminle geirdi?
Ak, k ve muk arasnda bir perdedir.
k, aktan fena bulduu zaman sevgiliye kavuur.
{ Mahbubi Subhani Abdulkadir Geylani (ks) }
"..Bilmiyenler, tanyamaz bileni,

o hlde, sz ksa kesmeli.."
"Allah'a yemin ederim ki, biz yalnz ak ile de kanaat etmeyiz,
306
ak da yeter bulmayz."
Ak yolunda yrr, yol alrsan bilirsin, anlarsn ki, bu dnyada grdgmz bu balardan,
bu gl bahelerinden baka balar, baka gl baheleri de vardr.
Gnl anszn beni ald, o tannms ak otana gtrd. Ben, ak otandaki sultann yzn
grnce kendimden getim. Gonl de bir baka ekilde kendinden geti.
..Gnller alan o byk, o esiz varln yaknl, sanmam ki canda bile bulunsun.
O bize canmzdan daha yakndr.."
Aslnda ak, bir perdedir. Var olan, diri olan ancak Sevgilidir.
Ak ise bir ldr, var gibi grnen bir yoktur.
"..lk basamak, slamdr. slam, boyun emek demektir. Son basamak ise, ykselite fen
(beeri zelliklerin silinmesi), kta ise bekdr (Hakka ait zelliklerle bezenmek). Bunlarn
arasnda ise, dier basamaklar vardr. Bunlar iman, ihsan, bilgi, takdis, tenzih, zenginlik,
yoksunluk, horluk, izzet, deime, deimede temkin -karken- fen, - mertebeye girmek sz
konusuysa- bekdr. Son dereceye varncaya kadar, herhangi bir dereceden karken, tecelli
ilimleri kiinin zahirinde artt lde batnndan eksilir.
Mertebeden kanlardan isen ve son basamaa ularsan, Hak senin deerine gre zahirine
bizzat zuhur eder ve yaratklar iinde Hakkn mazhar olursun. Btnnda ise, Ondan asla bir
ey kalmaz ve btnn tecellileri bir anda senden silinir. Hak seni katna girmeye davet
ederse, bu davet sana btnnda tecelli ettii ilk tecellidir. Sz konusu tecelli, zahirinde
eksildii lde, btnnda gerekleir. En sonunda, son dereceye ularsn. Son dereceye
ulatnda, Hak zatyla btnna zuhur eder ve artk zhirinde tecelli kalmaz. Bunun nedeni,
kul ve Rabden her birinin kendisine zg varlnn yetkinliinde bulunmasdr. Binaenaleyh
sz konusu art ve eksilie ramen, kul her zaman kul, Rab her zaman Rabdir.."
307
"..Ariflerin akna gelince, grnte o akn bir izi, bir eseri yoktur. nk marifet, sadece
arif klara verilen ve sadece onlarn bildii sr gereince, tabii sevginin izlerini siler sprr.
Arif olan k diri kalr, lmez. Mcerret bir ruhtur o. rifin tad aktan tabiatn bir haberi
yoktur. Ak ilahi aktr, rabbani evktir. Allahn Kuddus ismiyle glenmitir. Duyulur
(duyularla kavranr) szlerin tesirlerinden gvencededir.."
"..Ruhani sevgi, ilahi sevgiyle tabii sevgi arasnda bir noktadadr. lahi sevgi, varlkta
deimez olarak kalr, fakat ktaki tabii sevgiden dolay bu durum, onun zerinde
deiiklie neden olabilir, byle olmakla birlikte onu fena haline ulatramaz. nk fena
hali daima tabii sevgi ynnden gelir. Varln beka hali ise ilahi sevgi ynnden gelir.."
"..lahi sevgiye tutulan k; cisimsiz bir ruhtur, tabii sevgiye tutulan k ruhsuz bir cisimdir.
Ruhani sevgiye tutulan k ise; hem cismi hem ruhu olan bir varlktr. yleyse tabii, unsr
aka tutulan k kendisini deiiklie uramaktan koruyacak bir ruha sahip deildir. Bu
nedenle sevgiye dair szler, tabii aka tutulan birini etkileyecektir, fakat ilahi aka tutulan
a etkilemeyecektir. Ruhani aka tutulan a ise biraz etkileyecektir.."
Vuslatta delil ve alamet olur mu?

Sfatlarla perdelenmi olan kii, ancak sfat grr.
Zat kaybeden kiidir ki sfatlarda kalr.
Oul, Allahà ulaanlar, zata gark olmulardr.
Artk onlar sfatlara nazar ederler mi?
Ban rman dibinde olduka renge bakabilir misin?
Suyun rengine bakmak iin dipten ktn m?
Kadim dediinde de, sonradan var olan silinirken Allah dediinde alem yok olur.
308
Seni unutmayan unutma.
Hal akllarla ve zekalarla oynar durur

simlerin varlklarla oynamas gibi
Alemde dmanlk ve dman olma hali buradan ortaya kar.
Mahede sahibi alimde zdlarn kendisinde bulunmas nedeniyle hal deimesi olmaz.
nk o btnyle Haktr. aret ettiimiz hususu anlaynca, nasl dost ve dman
olunduunu, kimin dman olduunu, kiminle dost olunduunu ve kimin dost olduunu
renirsin.
Akm, ab- zlalden daha latif ve paktr.

Bana ak ile oynamak helaldir.
Baka aklarn ak halden hale inklap eder.
Benim akm ve benim maukumun ise zeval ve intikali yoktur.
Allah'a ak olan mutlaka O'na kavuacandan emindir;

uraya buraya ynelerek telaa kaplmaz.
nk bilir ki Allah zamanla ve mekanla kaytl deildir ki
bu yzden oraya buraya ynelsin.
Rabia Hatuna biri yle sordu:

rfan sahibinin olgun hali nasl olur?
u cevab verdi:
309
Rabbin sevgisiyle yanp kl olmakla olur. Bu yanmann alameti de unlardr:

Verileni grmeden vereni grmek,
Yaplana bakmadan yapan grmek,
alemin denizinde kaybolmak,
Her eyi brakp, halkla sakin olmak ve nefse uymamak.
{ Ahmed Er-Ruf (ks) }
Akn, ebed devlet madenidir;

fakat gzel yzn grmek, sana kavumak, daha da zengin bir maden.
Ben Kur'an ve Fatiha suresiyim
Ruhun ruhuyum, canllarn ruhu deil
Kalbim bildiimin katnda yerlemi
O'nu mahede eder; dilim ise sizin yannzda
Gz ucunla bedenime doru bakma
Ruhunu arklarla beslemekten uzak dur
Zat'n zat deryasna dal da
Gzlere almam srlar gr
Ayrca srlar belirsizce gzkr
Manalarn ruhlaryla gizlenmi olarak

Dnyann iinden klmaz skntl ilerinden kurtulmaya bak. Allah'tan bunu iste.
Dnyann verdii kisveyi kar ve hemen ka. Nefse ait libas da kar. Hakk'n kapsna yr.
En g i, nefsin elinden kurtulmaktr; ondan kurtulunca, siva -Hakk'n ztndan gayri- da
kendiliinden silinir. Bu hl, sivay nefsin z olarak anlarsan olur. Byle ise nefsi braknca
Rabbini orackta bulursun. Orada, hemen nefsini O'na teslim et. O'na teslim olunca selmeti
bulursun.
310
"...Hrs atn yldzlara doru srmsn, onlara dair bilgiler elde ediyor,
mesafeler lyor, yeni yeni yldzlar kefediyorsun da,
kendini kefedemiyorsun.
Meleklerin secde ettikleri adam tanmyorsun..."
"Ey insanlar siz lem-i Kbrasnz ve btn lemler lem-i Sradr."
{ Ali (kv) }
Bilirsen onu kimdir sen nesin bata; Bulursun kendini hemen o yce zatta.
Kimin glgesi olduunu bir bilsen, Gam ekmezsin yaasan veya lsen.
Huzurun, be mertebesi vardr: Birincisi, sadece hakkati/ayn asndan bir ey ile "hazr
olmak" kincisi, sadece varl asndan bir ey ile "hazr olmak" tr. ncs, sadece
rhnyeti asndan bir ey ile "hazr olmak" tr. Drdncs, sadece sureti asndan bir ey
ile "hazr olmak" tr. Beincisi ise, zikredilen drt hkm birletiren mertebesi asndan bir
ey ile "hazr olmak" tr. Hak ile huzur ise, ya Hakkn zt asndan veya isimleri asndan
gerekleir. simleri asndan Hak ile huzurun konusu, ya fiil isimlerinden birisi veya sfat
isimlerinden birisidir. Binaenaleyh, fiillere ait olan isim, fiille taayyn eder ve trlerine gre
ayrlr. Sfatlar ynnden gerekleen huzurun konusu ise, ya selb veya sbt bir
durumdur/emir. Konusu Zt olan huzur ise, ya zihinde "sem' itikat" veya "nazar burhan"
veya "nebevi imn"n bildirmesi veya zevk mahededen veya hepsi veya bir ksmndan
meydana gelmesi ynnden olumu bir emre racidir; btn bunlarn, "huzur" sahibine
nisbetle be hkmn birisine veya hepsine gre olmas gerekir. Binaenaleyh huzur
mertebelerinin en kmili, zel bir iliki asndan muayyen bir itibara bal olmakszn Hak ile
hazr/huzr mea'-Hak olmaktr. Bu huzurun sahibi, vcd veya nisp veya "cem" ve "fark"
suretiyle birlikte selb ve ispata bal olan isimlerle ilgili bir hkmn itibar olmakszn veya
bunlardan birisiyle snrlanma veya "snrlanma/takyit" srryla hepsiyle snrlanmadan Hak ile
birliktedir/huzr. Byle olmayan huzur ise, sahibinin srt- mstakim ehli olmas artyla, ya
zel bir mertebe asndan veya muayyen bir isim asndan nisp bir huzurdur. Huzurun
sahibi srt- mstakim mensubu deilse, o huzur, her durumda "siva/baka" ile huzurdur.
311
Niansz, izi belli olmayan bir ruh var. Biz onun izine dmz, eserlerine dalmz.
O mekan olmayan bir ruhtur. Fakat bamzdan ayamza kadar her birimiz onun mekan
olmutur.
Yarattn istedii gibi yaratmtr; bunu da ne bir menfaat temin etmek, ne bir zarardan
korunmak ve ne de kendisine yaplan bir dilei veya sylenen bir fikri yerine getirmek iin
yapmtr; aksine, mahlka it deime ve bozukluklardan uzak olan bir irde ile yaratmtr.
O, varl yaratma kudretinde "Tek"tir. Zarar defetmede, bely izle etmede, varlklara farkl
suretler vermede ve halleri deitirmede "Tek"tir.
Takdir ettii eyi takdr ettii zamana sevk eder. Mlkn idarede yardmcs yoktur. O
Hayy'dr/diridir; ama O'nun hayt ne kazanlm, ne de mukadder bir hayattr. O;
muhdes/yaratlm olmayan, gizli olmayan ve sonuna ulalamayan bir ilimle lim'dir (ilim
sahibidir). O snrlanamayan bir kudretle Kdir'dir (kudret sahibidir). Muhdes ve
mtenkz/elikili olmayan bir irde ile Mdebbir'dir (ilerini gerekletirendir). Unutmayan
bir Hafz'dr (koruyan ve bilen). Uyumayan bir Kayym'dur. Kendisini gaflet basmayan bir
Rakb'dir/gzetleyendir.
Kabz/sknt ve bast/ferahlk veren O'dur. Raz olur ve gazaplanr. Balar ve merhamet eder.
Var etmitir ve yok etmitir; "Kadir" denmeye mstehaktr. Yarattklarnn illetlerini
(kusurlarn, skntlarn) yok etmitir ve onlar mkemmel bir vasfta yaratmtr; "Rab"
denmeye mstehaktr. Kullarnn fiillerini, onlardan istedii duruma gre yaratr; "lh"
denmeye mstehaktr. Kdemdeki ilmiyle eliecek yeni bir ilmi sdr olmaz; gerekten de
"lim"dir denmeye mstehaktr. O'nun ztna ve sfatlarna hibir ey benzemez; o halde
O'nun hakknda "O'nun benzeri gibisi yoktur"332 demek vacip olmutur. Kim (ayakta,
mevcut) olan her ey ancak O'nun ezel kyam ile kimdir.
Her canl haytn ancak O'nun emriyle elde etmitir.
Eer akl, O'nun izzeti iin bir misl getirecek olsa, ya da ilim O'nun celli/ycelii iin bir
cedele tutuacak olsa; bunda fehim arp kalr, fikrin dili tutulup dehete der. Ancak
btn yceliiyle ta'zm ortaya kar. O'nun tenzihi iin bir bedel/ karlk
bulunamaz.Tevhidine g yetirilemez.Tefrd/tevhd yollarna tevazu ile slk etmi olan
takdis/ zikretme ordular kardan kverir!
O'nun knhn bilmek hususunda kaplar kibriy rts ile kapaldr. Gzler, O'nun
ehdiyetinin/birtekliinin hakikatini idrk etmekte O'nun beka nuru ile yorgun der. Eer
312
mahlkatn btn ilimleri ayaklanp bir haberin peine decek olsalar, ya da btn herkesin
bilgisi bir iz srerek ulaabildii yere kadar ulasa, benzersizlik sebebiyle, onlara keml
rtsne sahip ancak bir imek/brika parldayabilir. Onun yceliini vmenin komuluuna
g yetiremezler. Onlarn idrakleri ve bu uurdaki kuvvetleri kdem vasflarna vsl olduklar
anda ebed sfatlar ile iptal olur. Bu, ezelde infisl/ayrlk takdir edilmemi bir vuslattr; bunda
infisle dn yoktur.
Bu durumda, en erefli kudsiyet canibinden illetleri (sebep ve hastalklar) ldren bir heybet
belirir; adedi ortadan kaldran bir infird/birlik, snr muhal klan bir vcd/varlk, keyfiyeti
yok eden bir cell/ycelik, misli/ benzerlii dren bir keml, vahdeti gerektiren bir
vasf/sfat, mlk kuatan bir kudret, hamdi/vgy bitiren bir mecd/an, gklerde, yerde,
bu ikisi arasnda, toprak altnda ve denizlerin dibinde olanlar, biten her bitkiyi ve ty, den
her yapra, talarn ve kumlarn saysn, dalarn arln, denizlerin lsn ve kullarn
amellerini, eserlerini ve nefeslerinin saysn kuatan/bilen bir ilim...
O, yarattklarndan farkldr. Hibir mekan O'nun ilminden uzak kalamaz. O, varln ispat
etmeleri ve tevhd etmeleri iin kendisini sfatlaryla mahlktna tantmtr; O'na, benzerler
komalar iin deil...mn, O'nun sfatlarn tasdik ederek, ilme'l-yakn ile ispat etmektedir.
Ama o sfatlarn hakikatine vkf olmak gaybdan baka bir ey deildir; akln O'nun sfatlarn
idrke mecali yoktur.
Vehim O'nun hakknda ne anlatrsa anlatsn, fehim O'nunla ilgili ne grrse grsn, akl O'nu
nasl hayl ederse etsin, zihin Onu nasl tasavvur ederse etsin, Allhu Tel'nn azameti, celli
ve kibriys onlarn hepsinin hilfnadr. "O evveldir, hirdir, zahirdir, btndr. O her eyi
bilendir." 333
332 ra, 42/11.
333 Hadd, 57/3.
Rabbimiz Allhu Tel, yceliinde yakn ve yaknlnda ycedir. Mahlkat kudretiyle O

yaratmtr. leri hikmeti ile takdir eden O'dur. lmiyle her eyi kuatmtr. Kelimesi/sz
tamdr. Rahmeti ummdir. Ondan baka ilh yoktur.
O'na irk/ortak koanlar, O'nun dengi olduunu iddia edenler, ya da O'nun benzeri veya
rakibi olduuna inananlar yalancdr. O; yarattklarnn saysnca, arnn geniliince,
kendisinin raz olduu lde, kelimelerinin mrekkepleri kadar, ilminin sonsuzluunca,
diledii ve yaratt kadar sbhndr.
313
"Gaybda olan ve grnrde olan bilendir.323 "Rahman, Rahim" "Melik, Kudds, Aziz ve
Hakim'dir."i324 Vahid'dir, Ehad'dr, Ferd'dir, Samed'dir. "Domamtr ve dourmamtr.
Hibir ey O'nun dengi deildir." 325 "O'nun benzeri gibisi yoktur. O iitendir, grendir."i326
O'nun benzeri ve dengi yoktur. Yardmcs ve destekisi yoktur. Ortaks ve veziri yoktur. Ei
ve danman yoktur.
O, cisim deildir ki dokunulsun. Cevher deildir ki hissedilsin/alglansn. Araz deildir ki
uzak/yok olsun. Bir eylerden birlemi/mrekkeb deildir ki dalsn. let/ara sahibi
deildir ki temsil edilsin, benzeri yaplsn. Telif sahibi (bir eye bitiik ve yakn) deildir ki
nitelensin. Hayl edilebilir bir mhiyet sahibi deildir ki snrlansn. O, herhangi bir tabiat
(madd karakter) sahibi deildir. O herhangi bir tli' (gne vs. gibi doan bir ey) deildir. O
bir karanlk deildir ki aydnlansn. Bir nr/k deildir ki ortaya ksn. O, eyay ilmiyle, ama
herhangi bir karma olmakszn kuatmtr. Eyann iini herhangi bir temas olmakszn
grendir/bilendir.
O Hkim (hkm ve hikmet sahibi) bir Kahhr'dr. Rahim (rahmet sahibi) bir Kdir'dir. Satir
(gnahlar rten) bir Gfir'dir (gnahlar affeden). Ftr (ilk var eden) bir Hlk'tr. Ma'bd
olan bir Ferd'dir. lmeyen diridir. Yok olmayan ezeldir. Melekt lemlerinin ebedsidir.
Ceberut lemlerinin sermedsidir (sonsuzudur). Uyumayan bir Kayym'dur (ayakta, dimdik).
Zulm edilemez bir Azz'dir (gldr). Rm edilemez bir Menidir.327 En gzel isimler
(Esm-i Hsn), yce sfatlar ve sonsuz azamet O'nundur. Vehimler O'nu tasavvur edemez.
Fehimler/anlaylar O'nu bilemez. Kyas ile llemez. nsanlara benzetilemez. Akllar O'nu
niteleyemez. Zihinler O'nu snrlayamaz.
Yarattklarna benzemekten ya da halkettiklerine bitimekten ycedir. Nefesleri kuatan ve
saysn bilendir. "Herkesin yaptn gzetleyip muhafaza edendir. 328 "O herkesi kuatm
ve saysn tesbit etmitir."329 "Kyamet gn herkes O'nun huzuruna tek tek gelecektir."330
"O doyurandr, doyurulan deil."331 O rzk verendir; rzk verilen deil. O kurtaran ve
himaye edendir; kurtarlan ve himaye edilen deil.
323 Har, 59/22.
324 Har, 59/22-23.
325 hls, 112/3-4.
326 ra, 42/11.
327 Men': Bakalar tarafndan zaptedilemez, ele geirilemez, g yetirilemez bir kuvvet
sahibi.
328 Ra'd, 13/33.
329 Meryem, 19/94.
330 Meryem, 19/95.
314
331 En'm, 6/14.

Deitirme ve Kudret " O"ndandr. Cemli zahir olduu iin celli ulu, yaklamasnda yakn
ve yceliinde mrakebe eden Allah'a hamd olsun. O, izzet, gz kamatrc parlaklk, azamet
ve byklk sahibidir. O'nun zat baka zatlara benzemekten ycedir, hareketlerden,
durulardan, saa sola dnmelerden, iaret ve ibareleri alglamak gibi beeri olgulardan
beridir. Nitelenmekten, snrlardan, hareket olarak inip kmaktan, istiva edilen eye temas
etmek anlamnda istiva etmekten, oturmaktan, bir maksad olsa bile maksat peinde
kouturup seirtmekten, yitik bir eyle karlamaktan dolay cokuyla kahkaha atmaktan
ycedir. Tafsilatl olarak izah edilmekten, toplanmaktan, damgalanmaktan, milletlerin
deimesiyle deimekten, lezzet almaktan, bir amelden dolay ac duymaktan veya ezeli
olmamakla nitelenmekten mnezzehtir. Yer kaplamaktan, blnmekten ya da cisimlerin
niteliklerini almaktan, anlaylarn hakikatinin knhn ihata etmesinden ya da vehimlerin
ekillendirdikleri gibi olmaktan yahut uyanklk veya uyku halinde olduu gibi kavranmaktan,
mekanlarla ve gnlerle kaytlandrlmaktan, varlnn devamllnn zerinden aylarn ve
yllarn gemesine bal olmasndan, stnn, altnn, sann, solunun, arkasnn veya
nnn olmasndan, akllarn veya dlerin cellini kavramasndan uludur.
Kapasitelerinin yksekliine ramen akllarn fikirleriyle, keif ehlinin zikirleriyle, gerek
ariflerin srlaryla, gzdelerin gzleriyle idrk etmelerinden beridir. Hicb ve perdelerin
gerisinde noksan bir varlk olmaktan da mnezzehtir. O, ancak nurlarnda idrak edilebilir.
nsan suretinde olmaktan da beridir. Objelerin varlklarndan uzak olmaktan, ya da daha nce
yok iken sonradan onlara dnmekten, varlklar yarattktan sonra kendisinde daha nce
olmayan bir halin meydana gelmesinden kalbin habbesi ve z tarafndan dilsiz bir ekilde
snrlandrlmaktan, ya da O'na bu mahiyette inanlmasndan, objelere tecelli etmesiyle bir
mekan edinmekten, mazi, gelecek veya imdiki zaman dilimlerine tabi olmaktan ycedir.
Duyularla kaim olmaktan, pheye dmekten, olaylarn kendisine kark gelmesinden,
misllerle veya kyasla idrk edilmekten ya da cinsler gibi eitlenmekten, nsiyet kurmak
iin alemi yaratm olmaktan, oturan kiinin ncs olmaktan mnezzehtir. E ve ocuk
edinmekten, bir kimsenin kendisine denk olmasndan, varlndan nce yokluun
olmasndan, el, dirsek ve ayak gibi organlarla nitelenmekten, ncesizlikte bir bakasyla
beraber olmaktan, kullarn tevbe etmelerinden dolay insanlarda bilindii ekilde glmekten
ve sevinmekten, teden beri biline gelen fke ve armaktan, insanlarda olduu gibi
suretten surete girmekten ycedir.
Ululuunda stn iradeli ve heybetinde azamet sahibi Allah ycedir. "Leyse kemisli-hi eyun
ve huve's semi'ul basir / O'nun benzeri gibi hibir ey yoktur. O iitendir, grendir." (ra, 11)
315
Susuz akllarn itii en tatl pnar, zikir ve tevhd pnardr. Allhu Tel ile nsiyet etmek
"kalp burunlar"na esen manev kokularn en gzelidir. Allhu Tel'ya mnctn tadna
varmak, ruh arabnn kadehidir. Allhu Tel'y zikretmek, akl gznn cilsdr. Allhu
Tel'ya hamd incisi ile ancak sr zlflerinin ayrm yerine konmu olan talar sslenir. O'na
kretmenin misk kokusu, ancak ruh elbiselerinin ceplerinde kokar. O'nu vmenin gl,
ancak O'nun m'min kullarnn dil aalarndan derlenir.
Eer Rabbini san'atndaki gzelliklerle zikredersen, kalp kilitlerin alr. Eer Rabbini,
hkmndeki sr letafetleri ile anarsan, ite sen o zaman gerekten O'nu zikrediyorsun
demektir. Eer O'nu kalbinle zikredersen, rahmet canibine yaknlarsn. Eer srrn ile
zikredersen, kutsallk mertebelerine yaklarsn. Eer O'na olan muhabbetinde sdk kalrsan,
O seni ltuf kanatlaryla "Sadkat makam'na 589 gtrr. O'nun zikrinden bir an ayr kalan,
O'nun yceliinin kadrini bilemez. Bir an olsun sr gzyle O'ndan bakasna tevecch eden
kimse, O'nun vahdniyetinin/birtekliinin ezelliini anlayamaz.
Zikir, rahmet canibinden gelen bir rahatlktr, gnl huzurudur. Onun o tatl nesmi, zkirlerin
"ruh burunlar"na gzel kokular getirir. Onun o gzel kokusundan, cisim kafesi ierisinde
bulunan ruh dallar sallanr, mteessir
olur. Akllar, suret bahelerinde raks etmeye balar. Srlar kendinden gemi bir ekilde vecd
llerine der. Sarho blbller definelerde gizli eyleri anlatmaya balar. Muhibler, hasret
ateiyle yanp kavrulurlar. tiyak ekenler ise, bu hayflanmann iddetinden dolay
kendilerini kaybeder. O vecde ulaan kiinin lisn, Vhid'e yaknlam olmann verdii
sevinle, yle der: "Dorusu ben Ysuf'un kokusunu alyorum." 590 Bunun zerine, kdem
cariyeleri ortaya kar; fikir kklerindeki mahbbun sfat gelinleri gnl gzlerinde
belirmeye balar. Sonra onlarn zerine izzet/eref rts rtlr de azamet/ycelik
elbisesiyle gizlenirler.
Akn harareti gzlerde ya brakmaz. evk ayaklar, bir yandan yolun uzunluu, dier yandan
hicret llerinin kzgn scaklar dolaysyla yrmeye mecalsiz derler de, yere ylp
kalrlar. te tam bu anda kerem/cmertlik ve iyilik elisi "kader doktoru"nu gnderir: Onun
gzndeki hastal "Bismillhi'r-Rahmni'r-Rahm" srmesi ile tedv eder. Bu
ismin/esmnn klar "cell cebertu (lemi) "nde ortal aydnlatp, "kibriy ordusu"nun
sancaklar altnda izzetin nfuzu her taraf kaplaynca; akl gzleri aakalr, fehim baklarn
dehet sarar, fikir kular yere der, kinat kitabnn satrlar silinir gider.
"Ehadiyet" (Hakk'n mutlak birlii) heybetinin dili der ki: "Sesler Rahman iin susmutur." 591
Gnl dalar yerinden oynar; "tecelli'nin nurunun gzelliinden beer vasflar parampara
316
olur.592 Ruh kanatlar budanmtr, artk tefrd/tevhd ilmi fezasnda onlarn uabilecei yer
yoktur!...
O'nun aknn evki ile kalpler O'ndan bakasn grmez olur. O'nun aknn kara sevdasyla
zler yanp tutuur. O'nun yaknlk-uzaklk llerinde fikir blbllerinin dilleri dolar.
O'nun hikmetleri btn ztlara/zlere serpilmitir. Her sanatta onun sanatnn izleri parlar.
Her eyde O'nun kudretinin gzellii zahirdir. Her mevcutta O'nun vahdaniyetinin burhanlar
vardr. Her akl gznde O'nun kudretinin nuru ldar. O'nun sanatnn dili, heybet
hidlerinin iaretleriyle "ehl-i vcd"a 593 hitb eder.
Akl aynalar O'nun harikulade a'ynnn/zlerinin suretlerini yanstr; kullarnn kalp
gzlerinde gayb srlarnn gelinleri belirir: "ste (btn bunlar yapan) Rabbiniz Allah'tr. Mlk
O'nundur. O'nu brakp da kendilerine yalvarp yakardklarnz ise, bir ekirdek kabuuna bile
sahip deillerdir. 594
589 Kamer, 54/55.
590 Ysuf, 12/94.
591 T-H. 20/108.
592 "Rabbi daa (Tr-iSin) tecell edince, onu parampara elti" (A'rf, 7/143) yetine telmih
vardr.
593 Ehl-i vcd: Mandan anlalan o ki, burada ehl-i vcddan maksat, varla hikmet naza
ryla bakabilenlerdir.
594 Ftr, 35/13.
"Sizin iin Allah'tan baka ne bir vel/ship, ne de bir yardmc vardr"266"Salam ipine
yapr."267 Sonra aha kalkp koar ve "Ben cinleri ve insanlar sdece bana ibdet etsinler
diye yarattm'268 denizinde yzen, "Allah'a kanz.269 gemisine biner. te o zaman, ruhunu
ortaya koyup feda ederek o denize dalar. Eer arad cevheri bulursa "Muhakkak byk bir
kazanca nail olmutur"270; eer o denizin diplerinde telef olursa "Artk onun mkfatn
vermek Allah'a der."271
266 Bakara, 2/107.
267 Bakara, 2/256.
268 Zriyt, 51/56.
269 Zriyt, 51/50.
270 Ahzb, 33/71.
317
271 Nisa, 4/100.
Peygamberimizin ruhaniyeti, Allah yolcularnn kalbi evresinde durur. Oray ssleyen o

ruhtur. Onlarn sr lemleri onun ruhuyla parlar. Yaknlk kapsn o aar. Allah yolcularnn
perian salarn o ruh dzeltir, tarar. Kalp, sr ve Yaratan arasnda elilii o ruh yapar.
Peygamber (s.a.v) Efendimizin ruhaniyetine bir adm yanaan, kr yolunu tutmaldr.
Yaklatka kulluu artmaldr. Bundan ayr eylerle ferah bulmak isteyen, bo hevese
kaplm olur...

En iyisi; insann teslim olmas, Hakka teslim olmay dilemesi ve srf nefsiyle megul olmas,
onu bulunduu mertebeden daha iyi bir mertebeye ykseltmeye almasdr. te varln
hakikatlerine ulam said/mutlu insan budur. Bu srlar lafzlara dkmeyip gizleyenler,
yabanclar farkna varmasn diye onlar saklayanlar, himmet neticesinde bir takm eserlerin
meydana geldiini syleyenler, her zaman bu metotlarn devam ettirirler. T ki fehvan
(anlamsal) makamlardan yaknla erimilerin mertebesindeki yce ruhaniler kendi elleriyle
parlak alametleri onlara gsterinceye kadar. Bu makamda ise yazl kutsal kitablar vardr.
Bylece bu srlarn sahipleri bildikleri hakikatlere dair gerek ahidler grm olurlar. Bu
vasftan baka bir vasfa intikalin ne byk bir aama olduunu anlarlar. Bu intikalin ayrc
zellii, srr gizleyenin srrnn artk ortaya kmas, dmn zlmesidir. Kilidinin almas,
bann zlmesidir. Bylece bu dierinin himmetleri de ayn noktada birleir. nk teklik
hakikatini grmtr. Her ikisi tekten baka bir ey grmezler. Btn etkiler ve eserler
hakikate dayanr bylece. Bazen dndrmek eklinde tezahr ederken, bazen de bu
himmetler dorudan O'ndan gelmi gibi belirginleir. nk hakikate btn ynleriyle
ynelmitir, bilmese de. Her himmeti istemitir, bizzat ulamasa da. Telaffuz edemese de
btn lisnlarla konumutur.Bu ne dehetli bir hayret ve ne etin bir hasrettir! Perde
ald zaman, gzle btnletii zaman. Ay ve gne bir araya geldii, eser sahibi eserde
zuhur ettii ve de plak gzle grld zaman! Onlara suretlerde belirdii, tuza kuran
tuzaa dt, iman edenin kazand, inkar edenin de kaybettii zaman! lh hitap, en
kutsal lisnla ve ihls diye ifade edilen bir ibareyle ynelmitir. Dolaysyla alaca dl iin
deil, ibadetini ihlsla sunan, her trl sapklktan uzak hanf yolunu izleyen, ilh yaknlk
mezhebine intisab eden kimse, emri yerine getirme sorumluluunu gerekletirmi olur.
Byle bir kimse nur alemine mensub olur, cret alemine deil. "Allahu nuru'ssemavati ve'l
ardi / Allah gklerin ve yerin nurudur." (Nr, 35) "Lehum ecruhum ve nuruhum /Onlarn
cretleri ve nurlar verilir." (Hadid, 19) "Nuruhum yes'a beyne eydihim / Onlarn nlerinden
nurlar gider." (Tahrirn, 8) Nur, "Ben sizin rabbinizim",der, onlar da Ona tabi olurlar.
318
Tc- devletin esrr nedir

Gel bil hatt- istivs nedir
Dahi rif ol kubbesi nedir
Tc- devletim Ahmed Alidir
{ Ahmed Srr Dedebaba (ks) }
diledii kimseyi dallette brakr

ve
O'na ynelen-dnen kimseyi
Kendine ulatrr (hidayete de erdirir).
{ Rad 27 }
Allah, dilediini Kendisine seer
ve
O'na yneleni, Kendisine ulatrr.
{ ura 13 }
*
Grenlerin idrak, grlenlerin ihtiva edemeyecei, bakanlarn gremedii, rtlerin
rtemedii, mahlukat yaratmay ezeliyetine ve varlna; mahlukatn benzerliini de hi bir
eye benzemediine delil klan Allah'a hamd olsun.
Vadinde sadk olan, kullarndan zulm kaldran, yarattklar arasnda adaleti ikame eden,
hkmnde herkese adil davranan Allah, eyalarn varln ezeliyetine, eyann acziyetini
kudretine, onlarn yoklua mahklumuunu da ebediyetine ahid klmtr.
Tektir, say olmadan. Ebedidir, zamanla snrlanmadan. Kaimdir, direk olmadan.
Zihinler onu hissetmeksizin kavrar, bakan kar karya gelmeden ona bakar. Vehimler onu
kuatamaz. O, zihinlere tecelli eder, akla gelenlerle tahkik olunur.
319
O, sonsuzluklara uzanan bedeni bykle sahib bir varlk deildir. Gene o en son uzaklklara
uzayp da O'nu ycelten bir azamete de sahip deildir. O, en byktr ve otorite bakmndan
ok ycedir.
Ali (ra)
Her eye yakn olduu halde birleik deildir: her eyden uzak olduu halde zt deildir.
Konuandr, fakat dnerek deil. O, almakszn irade edendir. Eyay aletsiz yapp
yaratandr. Latiftir, gizlilikle vasflandrlamaz. ri olarak vasflandrlmad halde, byktr;
basirdir, hisle vasflandrmak mmkn deildir. Rahimdir, gnl yumuakl ile nitelenemez.
Balar onun azameti karsnda boyun emitir; gnller, onun korkusuyla dolmutur; titrer
dururlar.
Ali (ra)
Btn karanlklar, onun nuruyla aydnlanr, karanl, btn klar karartr.
Ali (ra)
Hepsi de Allah katndan olmakla beraber, Allah'tan gelen az ey halktan gelen ok eyden
daha byk, daha ycedir.
Ali (ra)
Ey Olum! unu bilesin; binei geceyle gndz olan kii, duruyor olsa bile gider, oturup
dinleniyor olsa da mesafe kateder.
Ali (ra)
yle dediinizi duyar gibiyim: "Ebu Talib'in olunun yedii buysa, zayflktan akranlaryla
savaa, yiitlerle dvmeye gc yetmez." Saharalardaki aa, daha kat ve sert; ba bahe
iindeki aalar ise, daha zayf ve naziktirler. Ovalarda biten bitkiler daha abuk ve kuvvetli
tutuur ve koru daha ge sner. Ben, Resulullah'n nuruyla nurlandrd kolun
pazusundanm. Vallahi, btn Araplar, benimle savamak iin ayaklansa yine yz evirmem;
frsatlar lsnde onlarn boyunlarn krarm. Yeryzn u aksi adamlardan, pisliklerden
temizlemek iin mcadele edeceim.
Ali (ra)
stersen sa b. Meryem hakknda sz edeyim. O da ta yastk yapyor, sert eyler giyiyordu ve
320
katksz kuru yiyecekler yiyordu. Az alk, gece lambas ay, kn barna yeryznn
dousu ve batsyd. Meyveleri sebzeleri yeryznde canllar iin byyen eylerdi. Ne O'nu
fitneye drecek bir hanm, ne hznlendirecek bir ocuu, ne kaybetme endiesi bulunan
bir mal, ve ne de tamah gsterecei bir varl vard. Binei ayaklar, hizmetisi elleriydi.
Ali (ra)
Size be ey vasiyet ediyorum; onlar iin develerinizle sefere kp vurusanz, buna deer:
Hibiriniz Rabbinden bakasndan birey ummasn. Hibiriniz kendisinden bilmedii birey
sorulduu zaman "bilmiyorum" demekten utanmasn. Bilmedii bireyi renmekten de
ekinmesin. Sabrl olmalsn; nk imandan olan sabr, cesette ba gibidir; bala birlikte
olmayan cesette nasl hayr yoksa, sabrla beraber olmayan imanda da hayr yoktur.
Ali (ra)
Resulullah (as) Dnyada az dolusu bir lokma yemedii gibi gznn ucuyla bile bakmad,
ona. Dnya ehlinin karn a, bedeni en zayf olanyd. Dnya ona sunuldu, kabul etmedi.
Noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah'n buzettii eyi bildi de kk grd...
Yerde yemek yerdi; kul gibi otururdu. Ayakkabsn kendisi tamir eder; elbisesini kendi
yamard. Eyersiz merkebe biner, birini de arkasna bindirirdi.
Ali (ra)
Gnaha yenilerek muzaffer olan, zaferi elde edememitir. erle galip gelen malup olmutur.
Ali (ra)
Bir de Allah'n onlara Rasuln yollayp nimetlendirdii zaman bakn; diniyle itaatlerini
pekitirdi, onlar daveti etrafnda toplayarak uzlamalarn salad; bu dinde birlemeleri
yznden ycelik kanatlarn gererek nimetini zerlerine nasl yayd! Trl trl nimetlerini,
bereketlerini, hayrlarn zerlerine aktt. Nimetler iinde yzenler, o nimetle yaamann
zevkine erdiler. Ezici bir kuvvetin glgesinde ileri dzene girdi, bir galipliin etkisiyle
durumlar toparland. Onlar alemlerin hakimleri, etraflarnda iktidar sahibi oldular. nceden
kendilerini ynetenlerin ilerini kendileri idare ettiler, kendilerine hkmedenlere
hkmediyorlar. Kimse onlarn mzraklarn ktleyemez, onlara ta ve ok atamaz oldu. te
byle bir duruma geldiler.
Ali (ra)
321
Beni Selim'li kardein syledii gibi: Bana naslsn diye sorarsanz, derim ki: pheli zamann
iddetine kar sabrlym. Yzmde hzn eserlerinin grlmesi, bana ar gelir. Dman
sevinir, dost ise zdrap eker.
Ali (ra)
Ticaretle uraan tehlikededir. Nice azlk ey, okluk olan eyden daha verimlidir.
Ali (ra)
erle ulalan hayr, hayr deildir. Glkle ulalan kolaylk da kolaylk deildir.
Ali (ra)
Mnezzeh olan Allah, yoksullarn rzkn zenginlerin mallarndan takdir etmitir. Fakir, zengin
onun hakkn verdii srece a kalmaz. And olsun ki, yce Allah onlar bundan sorguya
ekecektir.
Ali (ra)
Elinden kan skutunla telafi etmen, konuarak elde etmenden daha hayrldr.
Ali (ra)
Ben m'minlerin nderiyim, mal da gnahkarlarn nderidir.

Ali (ra)
fkeni yut; ben onu yutmak kadar sonucu tatl, akibeti haz verici baka bir yudum grmedim.
Ali (ra)
Allah'n mal verdii kimsenin onu nce yaknlarna ulatrmas, misafirlere ihsanda
322
bulunmas, esirleri hrriyete kavuturmas, yoksullara ve borlulara ihsanda bulunmas;

sevap kazanmak, ktlklerden saknmak iin direnmesi gerekir. Bu huylar kazanmak,
dnyann erefini ve yceliini elde etmek, Allah'n izniyle ahiret faziletlerine erimektir.
Ali (ra)
Bakalarna acdn kadar kendine acmyor musun? Gnein kavurucu sca altnda kalm
birini grnce, hemen onu glgelendiriyorsun veya btn bedenini saran bir derde tutulmu
birisini grdn zaman, ona acyarak alyorsun! Kendi derdine ne kadar sabrlsn, bana
gelen belaya ne kadar da tahammllsn! Nefsin herkesten deerli olduu halde, kendine
alamak sana neden zor geliyor! Gece inecek bela endiesi, seni nasl uyank tutmuyor?
Allah'a isyan etmen, seni O'nun kahr uurumuna yuvarlamtr.
O halde kalbindeki boluk derdini kararllkla, bandaki gaflet uykusunu da uyanklkla tedavi
et. Allah'a itaatkr ol, O'na zikriyle nsiyet et, O'ndan yz evirdiin halde onun sana nasl
yneldiini bir dn! O seni fazl ile brm, affna aryor. Sen ise O'nu brakp bakasna
gidiyorsun. Bu yce ve gl olan Allah ne de kerimdir !
Ali (ra)
Maruftan nasibi bulunmayan ve iyilie ehil olmayana meyleden kiinin nasibi ancak, aalk
kiilerin vgs, erlilerin sevgisi, cahillerin szleridir.
Onlara devaml ihsanda bulunsa da cmert saylmaz. nk O, Allah hakknda cimridir.
Ali (ra)
..(Allah'n en ok buzettii) ikinci kimse ise bilgisizlikleri kendinde toplayan ve bilgisizler
arasnda kendine bir yer edinmi kimsedir. (Bu kimse) fitne ve fesat karanlnda (kurtulu
yolunun olmadndan) habersiz yaamakta ve (insanlarn arasn) Islah ederken kr m kr
olmaktadr. nsan suretinde olanlar onu bilgin sayar. Hlbuki yle deildir. Her gn. az
oundan hayrl olan eyleri oaltmann peinden koar, kokmu sudan kanasya ier ve
bo eyler biriktirir.
Halkn arasnda hkm vermek in oturur. nsanlar, pheli bilinmez eylerden kurtarmay i
edinir. Kendine belirsiz bir ey sorulsa kendi grlerince sama-sapan szler ifade eder.
Sonra da buna kendisi de inanr. yakin eder. O pheleri rtmede an ren rmcek gibidir.
Doru mu yanl m hkm verdiini bilmez. Doru hkm vermise de hata etmekten korkar.
Yanl hkm vermise doru hkmettiini mit eder.
323
Cahildir, cehaletler iinde birok hata yapmaktadr. Daima nn grmeyen develere biner
(Meselelere nasl cevap vereceini bilememenin aknl iindedir.) Kesin cevaplar veremez.
Rivayetleri faydasz kuru otlar savuran rzgr gibi savurur. (Bilgisi olmadndan rivayetlerin
shhat ve budanma dikkat etmeksizin her yerde nakleder.) Allah'a andolsun ki kendine
sorulan eylerde hkm vermeye gc yok. kendisine braklan i hususunda ehliyet ve
liyakate sahip deil, inkr ettii (bilmedii) eyi bakasnn bilebileceini tahmin etmez.
Bakasnn kendisinin dediinin aksine bir ilminin olabileceine nanmaz. Kendisine karanlk
kalan bir ey oldu mu bilmediini de bildii iin. hemen rter. Onun zulm-hakszlk zere
verdii hkmler neticesinde dklen kanlar (hal diliyle) feryat etmektedir, miraslar zalim
elinden inlemektedir (ki. haksz hkmleri neticesinde sahibine erimemitir.)
Cahil yaayanlar ve sapk yol zere lenleri Allah'a ikyet ederim. Hakkyla okunduu,
deitirilmedii mddete onlar nezdinde Allah'n kitabndan daha deersiz bir meta ey
yoktur. Ama deitirilir/tahrif edilirse onlar nezdinde Allah'n kitabndan daha deerli bir ey
olamaz. Onlar nezdinde iyilikten daha kt ve ktlkten daha iyi bir ey dnlmez..
Ali (ra)
Sana zulmedenin zulmn gznde bytme; nk o, kendisinin zararna, senin faydana

almaktadr.
Ali (ra)
Mektubunu okuyup, cevap verme konusunda tereddt iindeyim; grm gevetip

ferasetimi yanl m sayaym ! Benden, olmayacak eyler istedin, mektuplar yazp gnderdin.
Tpk, karn tka basa dolu olarak yatp derin uykuya dalan, aldatc ryalar gren, kalktnda
ne yapacan aran, ilerin lehine mi yoksa aleyhine mi kacan bilmeyen kiiye
benziyorsun. Sen, o deilsin, fakat, o sana ok benziyor. Allah'a yemin olsun, helakn
geciktiren baz mitler olmasayd, benden sana, kemiklerini krp etlerini dkecek ar bir
saldr gelirdi. eytann, iyi ilere dnmene, sylenen nasihatleri dinlemene engel olduunu
bil. Selam, ehlinedir.
Ali (ra)
Ey Allah'n kulu! Hi kimseyi suuyla ayplamakta acele etme; belki suu balanr. Kk bir
su iledim diye kendini gvende sayma; belki o yzden azaba urarsn. Sizden bir bakasnn
aybn bilen kimse, kendi aybn bildii halde onun aybn amasn. Allah'a kretmekle
324
megul olsun. Bu onu, bakalarnn aybyla uramaktan alkoyar.

Ali (ra)
phe zerine kardeinle ilikini kesme; gnln almakszn ondan ayrlma. Sana sert
davranana kar yumuak ol, belki o da yumuar. likiyi kurduktan sonra kesmek,
kardelikten sonra cefa etmek, dostluktan sonra dmanlk yapmak, gvenene hyanet
etmek, mit edenin midini kesmek, itimat edene hile yapmak ne de ktdr. Kardeinden
kopmaya mecbur kalrsan, kendinden onun yannda bir iyilik brak ki, bir gn dnmek
istediinde rahata dnebilesin.
Senin hakknda iyi zan besleyenin zannn gerekletir. Aranzdaki dostlua gvenerek
kardeinin hakkn zayi etme, nk hakkn zayi ettiin kii artk kardein deildir senin.
Aile fertlerine kar kt kii olma. Sana ilgi gstermeyene sen de ilgi gsterme. Sana gnl
balayan ve ynelen kimse muaeret etmeye layk olursa onu terk etme.
Ali (ra)
Sana sertlik gsterene kar yumuak davran, belki o da yumuar. Dmanna iylikle ve
ltufla muamele et; bu ikisi, zaferin en tatlsdr.
Ali (ra)
Hak ardr, tatldr; batl ise hafiftir, helak edicidir.

Ali (ra)
(Hasan Hseyin efendilerimize)

Ey Abdulmuttalib oullar ! "M'minlerin emiri katledildi" diyerek mslmanlarn kann
aktmaktan, almaya kalkmaktan saknn. Sakn, benim iin katilimden bakasn
ldrmeyin. Biraz bekleyin, bakn; ayet onun darbesinden lrsem, darbesine kar kendisine
bir darbe vurun, adam ibret verici bir ekilde eziyet ederek ldrmeyin. ldrdkten sonra,
cesedine de eziyet etmeyin. Ben, Resulullah'n yle dediini iittim: "ldreceiniz
kuduz kpek bile olsa, cesedini ibret verici bir ekle sokmaktan saknn."
Ali (ra)
325
ehdlerin seremesi
Enbiynn bar ba
Eyliynn gz ya
Hasan ile Hseyindir
mm Ali babalar
Muhammeddir dedeleri
Arn ifte kpeleri
Hasan ile Hseyindir
Kerbelnn yazlar
ehd olmu gzleri
Fatma ana kuzular
Hasan ile Hseyindir
Kerbel'nn t iinde
Nr balkr siyah sanda
Yatar al kanlar iinde
Hasan ile Hseyin'dir
Dedesi ile bile varan
Kevser rmanda duran
Susuz mmete su veren
Hasan ile Hseyin'dir
Ynus der ki dny fn
Bizden evvel gelen kani
Sekiz cennetin sultn
Hasan ile Hseyindir
Yunus Emre (ks)
Kiiyi hak ettiinden ok vmek riyadr, layk olduundan daha az vmek ise, ya acizlikten ya
da hasettendir.
Ali (ra)
326
Sonra herkesin denenen, bilinen derecesini tan, birinin ektii zahmeti bakasna maletme,
onun yerine bakasn vme. Herkese noksansz olarak hakkn ver, herkesin hakkn tan.
Birisinin byk oluu yapt baard kk bir ise, byk grmene, gene birinin yapt i
bykse, fakat kendisi dknse o ii kk grmene sebep olmasn.
Ali (ra)
Nimetlerle hamde, krle nimetlere kavuturan Allah'a hamdolsun. Tpk belalarna hamd
ettiimiz gibi nimetlerine de hamd ederiz. Kendisine emredilenlerde yava davranan,
nehyedilenlere koan nefsin errinden Allah'a snrz. lminin kuatt, kitabnn tek tek
sayd eylerle ondan balanma dileriz. Bir ilim ki ksr deil, bir kitap ki hi bir ey dta
braklmam. Biz ona gayb bizzat grm, vaadedilenlere vukufiyet kesbetmi kimselerin
iman ettikleri gibi, hlasyla irki, yakinle pheyi ortadan kaldran bir imanla iman ederiz.
ehadet ederiz ki Allah'tan baka hi bir lah yoktur. O'nun orta da yoktur ve Muhammed
onun kulu ve Rasuldr. Bu iki ehadet; sz yceltir, ameli ykseltir. Bu ikisinin konulduu
mizan hafiflemez, kaldrld mizan da arlamaz.
Ali (ra)
Her ey Allah'a boyun emitir. Her ey onun sayesindedir: fakirin zenginlii, sefilin erefi,
zayfn kuvveti, dertlinin feryad... O, konuan duymakta, her susann iini bilmektedir.
Yaayanlarn rzkn karlamak O'na aittir. lenin dn O'nadr. Rabbim ! Gzlerim
gremez ki seni anlatsn. Zira sen, yarattn vasfedenlerden ncesin. Onlar yalnzlktan
tr yaratmadn. Bir yarar uruna kullanmadn. stediin kii, senden nde deildir.
Tuttuun kii, senden kurtulacak deildir. Sana kar gelen, senin hkmranln eksiltmez.
Sana boyun een, senin mlkn artrmaz. Hkmnden memnun kalmayan, senin kararn
geri eviremez. Emrinden dar kan, sana zarar veremez. Srlar, sende bellidir. Bilinmezler,
sende belirgindir. Sen ebedsin, senin zaman snrn olmaz. Sen son noktasn, senden ka yok.
Vaad edilen yersin. Senden ka, yine sanadr. Her canlnn kaderi senin elindedir. Herkesin
dn sanadr. Ey mnezzeh, ann ne yce! Ey Mnezzeh, grebildiimiz yaratklarn ne
yce! Her bela senin kudretinin yannda ne kk ! Grebildiimiz mlkn ne kadar
muhteem! Bunlar gzmzden kaan hkmranlnn yannda ne clz ! Dnyadaki
nimetlerin ne kadar bol; ahiretteki nimetlerine gre ne kadar az.
Ali (ra)
"Orada akam sabah Allah' tesbih eden bir takm insanlar vardr. Onlar ne ticaret ne de
alveri Allah' zikretmekten alkoyamaz."(Nur: 36-37) ayet-i kerimesini okuyunca yle
buyurdu: "Mnezzeh ve yce olan Allah, zikri kalplerin cilas klmtr. Ar duyan kulaklar
327
onunla (zikirle) iyi duymu, zayf gren gzler onunla grmeye balam ve dmanlklar
onunla teslimiyete dnmtr. Her zaman ve fetret dnemlerinde, byk nimetler sahibi
Allah'n, fikirlerine ve akllarna ilham ettii, akl ve dnceleriyle konutuu kullar var
olmutur. Bunlar, gzlerindeki, kulaklarndaki ve kalplerindeki uyan nuruyla
aydnlanmlardr. Allah'n gnlerini (eyyamullah) hatrlatmlar, insanlar Allah'n azamet
makamndan korkutmular ve llerde insanlara yol gsteren klavuzlar makamnda
olmulardr.. Kim orta hedefi tutturmusa onu o yolda gitmeye tevik etmi ve kurtulula
mjdelemilerdir. Kim de saa sola ynelmise, onun gidiatn knamlar ve helak olmaktan
sakndrmlardr. Bylece onlar, o karanlklar aydnlatan lambalar ve o pheleri gideren
klavuzlar olmulardr. Dnya yerine zikri tercih eden bir zikir ehli vardr. Onlar ne ticaret ne
de al veri bundan alkoyabilmitir. Bu ekilde yaamaya devam etmilerdir. Her zaman
gafillerin kulaklarna Allah'n haramlarndan kanmay fsldamlardr. Adaletle
emrettiklerinde kendileri de sarlmlar, mnkerden nehyettiklerinde kendileri de kanmlar.
Dnyada olduklar halde, sanki dnyay ahirete tamlar ve tedeki eyleri grmler, sanki
orada uzun sre kalan berzah ehlinin gaybi hallerinden haberdar olmular, adeta kyamet
vaatlerini onlara gerekletirmi, bylece dnya ehlinin gznn nne gerilen perde
aralanmtr da onlar, insanlarn gremediklerini grp, ilemediklerini iitmilerdir. Eer
onlar kendi aklnca; vlm makamlarnda ve o deerli meclislerinde amel defterlerini
yaym, nefislerini hesaba ekmek amacyla emrolunup da kusur ettikleri veya nehyolunup da
haddi atklar btn kk byk ileri ortaya dkm, gnahlarnn arlklarn srtlarna
yklenmi, arlndan bellerini dorultamam, alamaktan boaz dmlenmi, pimanlk
ve itiraf iinde iddetle alayp feryat etmi bir halde tasvir edecek betimleyecek olursan,
hidayet sancaklar ve karanl aydnlatan lambalar gibi olduklarn da grrsn. Etraflarn
melekler alm, zerlerinde bir sekine ve huzur inmi, gklerin kaplar kendilerine alm,
onlar iin Allah'n bildii bir yerde keramet koltuklar hazrlanm, Rableri onlarn
almalarndan memnun kalm ve makamlarn vmtr... Allah'a dua ederken afv ve
ba havasn solumu, O'nun fazlna ok muhta ve azametine boyun een esirleri
olmulardr. Uzun hznler kalplerini yaralam, dinmeyen alamalar gzlerini bozmutur.
Allah'a rabete alan her kapy alan bir elleri vardr. Onlar, geni (ba) topraklar
daralmayan, isteyenleri mitsizlikle evirmeyen kimseden isterler. O halde kendin iin nefsini
hesaba ek. nk, dierlerinin senden baka hesap grcleri vardr.."
Ali (ra)
Allah, onlardan raz olsun ve bizi onlardan yararlandrsn!

Allah bizi kendisine kar kmaktan korusun. Hakkmzda bu takdir edilmise,
Allah'tan onu basiret zere ilemeyi bize nasip etmesini diliyoruz.
Bu durumda, o gnah sayesinde derecelere ykselmek mmkn olabilir.
328
'Allah hakk syler ve doru yola ulatrr.'

Muhyiddin bn Arabi (ks)
Kim slamdan baka din ararsa azar; kurtulu balar kopar, ba aa der; sonunda dn
yerine varr, upuzun bir hzne dalar, iddetli bir azaba urar.
Allah'a tevekkl eder ona ynelirim. Cennetine gtren yolu, onun kastettii ve arzulad
yere varmak iin mrid olarak O'nu setim.
Ali (ra)
"Allah iman irkten temizlenmek, namaz kibirden arnmak, zekat nefsi tezkiye etmek ve rzk
arttrmak, orucu ihlas sabit klmak, hacc dini glendirmek, adaleti kalpleri birbirine
balamak, itaatimizi dinin dzenini salamak, imametimizi tefrika ve dalmay nlemek,
cihad slam'n izzetini yceltmek, sabr hakkn mkafatn elde etmek, iyilii emretmeyi
umumun maslahatn korumak, anne babaya iyilii Allah'n gazabn nlemek, sla-i rahimde
bulunmay mminler topluluunu arttrmak, ksas, nefisleri/kanlar korumak, ahde vefay
mafirete erimek, tartda doru olmay ktlkla/yoklukla savamak, arab yasaklamay
ktlklerden uzak kalmak, iftira ve yakk olmayan isnatlardan kanmay Allah'n
lanetinden korunmak ve hrszlk etmemeyi iffetli olmak iin bir sebep klmtr. Hakeza Allah
irki de hakkn rububiyeti ve kullukta ihlasl olmak iin haram klmtr.
O halde Allah'tan gerei gibi saknn ve sadece Mslmanlar olarak ln. Allah'a emir ve
yasaklar hususunda itaat edin: "phesiz ki Allah'tan sadece alim kullar korkar."
Hz. Fatma (as)
Medine'de, Mescid'un-Nebi'de okuduu hutbeden bir blm
slam iin bir nihai hedef vardr; ona yryn Allah'n huzuruna karken, zerinize farz
kldn aklad vazifeleri eda ederek kn. Ben size ahidim, kyamet gnnde hakknzda
delil gstereceim.
Ali (ra)
329
te bu slam, Allah'n sizin iin setii dindir. Yardmyla lutfettii, teblii iin yarattklarnn
en hayrllarn setii, direklerini sevgisiyle ayakta tutup ycelttii dinidir.
Ali (ra)
O, zengin klar, dilerse bir pula muhta eder. Yararl olan Odur. ldren, dirilten Odur. leri
O takip eder. Ondan korkulur. Ondan mit kesilmez. Hataya dnce Ondan korkunuz. Bir
eyler beklerseniz Onun kapsna kounuz. Baka kaplardan fayda ummaynz. Onun kudreti
ile dnnz. Hikmet ve kudrete malup oluncaya kadar devam ediniz. Edepli olunuz. Siyahla
olduunuzda beyaz unutmaynz. Hakla aranzda irtibat kurulmas lazm. Edepli olursanz
olur. slm dininin esaslarn bozmaktan korunursunuz.
Abdulkadir Geylani (ks)
hls da, ameli de Ali'den ren; Allah arslann hleden, hud'adan mnezzeh bil. Deil mi ki
(y Ali) sen, o bilgi ehrinin kapssn; deil mi ki ilim gneinin sn; ey rahmet kaps, ey
ei, dengi olmayan Tanr brigh, kapanma, ebed olarak ak kal. Yiitlikte Tanr arslansn;
erlikteyse kimsin; kim bilebilir ki?

Ehl-i beyt'i sevmeyen, Hz. Peygamber'i sevmemitir, nk o da ehl-i beyt'in bir yesidir. Bu
itibarla ehl-i beyt sevgisi paralanamaz, nk sevgi -onlardan birisine deil- btn aileye
yneliktir. Akln bu konuya verip ehl-i beyt'in deerini iyice anlamalsn. Ehl-i beyt'e ihanet
eden insan, hi kukusuz, Allah'n peygamberine ihanet etmi demektir. Kim Hz.
Peygamber'in snnetine ihanet ederse, snneti hususunda ona ihanet etmi demektir.
nsanlara hayret ediyorum, niin sohbeti istemezler,
330
niye sohbet meclisine katlmazlar, niye sufilerin arasna katlmazlar?

-Oysa sufilerin ev sahibi Hz. Allah (Celle celaluhu), terifats Hz.Ali (kerremallahu vecheh),
sakisi Hz.Hzr (aleyhisselam)dr.
Onlarn makamndan daha yksek bir makam yoktur.
Abdurrahmn- T (ks)
Benim iin veb ve cehennem teini sndrdm

be pk- sima var:
Mustaf, Mrtez, iki olu ve Ftma !
Abdulkadir Geylani (ks)
"Allahu Tel sizi, ok kymetli olan dedelerinizin yolundan ayrmasn! Sonu pimnlk olan
ilere kartrmasn! mn. Allahu Tel'y sevenler, Allahu Tel ile berberdir. nki, hads-i
erfte, (nsan, sevdii kimse ile berberdir) buyuruldu. nsann asl, rhudur. Rhun beden ile
birlemesi, Allahu Tel ile olmasna biraz mni olmutur. Bedenden ayrlp, bu karanlk
yerden kurtulunca, Rabbi ile berber, Ona yakn olur. Bunun iin, (lm, sevgiliyi sevgiliye
kavuturan bir kprdr) buyuruldu. Ankebt sresinin, (Allahu Tel'ya kavumak isteyene,
o vakt, elbette gelmektedir) melindeki beinci yeti, Onun klarna tesell olmaktadr.
Fakat, byklerin huzru, sohbeti ile ereflenmeyen zavalllarn hli harpdr. Byklerin
rhlarndan istifde edebilmek iin de artlar vardr. Herkes bu artlar yerine getiremez.
Btn nimetlerin shibi olan Allahu Tel'ya hamd olsun ki, bu korkun hdise ve bamza
gelen vahce hcmlar karsnda, kimsesi olmayan bu fakrlerin imddna yine, din ve
dnynn efendisinin sallallahu aleyhi ve sellem Ehl-i beyti yetimektedir. Bu sretle
byklerin yolu bozulmaktan kurtuldu. Feyizleri kesilmekten korundu. Evet, bu mbrek yol,
memlekette gizli kalm ve yolcular, hemen yok gibi olmutu. Ehl-i beytin at yol
olduundan, tamrinin, temizlenmesinin de, Ehl-i beyt tarafndan yaplmas yakrd.
Bakalarna ihtiy olmamas lzm idi. Ehl-i beytin bu hizmetine kr etmek, bu fakrlere
lzm olduu gibi, bu devlete kr etmek, onlara da lzmdr. nsanlarn, btn cem etmesi
lzm olduu gibi, zhirde birlemek, yardmlamak da lzmdr. Hatt, bu topluluk,
berberlik, dah nce lzmdr. nki, btn mahlklar iinde, en muht olan insandr..."
mam- Rabbani (ks)
331
"..Ehl-i beyt'in deerini ve kadrini ancak Allahn onlarn ilerine muttali kld insanlar
bilebilir. Onu renen ise hemen kendisine dayanr ve istinat eder. Ehl-i beyt en byk
dayanak ve kendisine ynelmede en gvenilir eydir. yleyse sen de akbet iin onlarn
sevgisine sarlmalsn. Hz.Peygamber bizden sadece akrabalar hakknda mevedded, yani
srekli-sabit sevgiyi talep etmitir.."
"..Bu ayet, Allahn Ehl-i Beyt'i 'Allah senin gemi ve gelecek gnahn balasn diye'
ayetinde Hz. Peygambere ortak kld anlamna gelir. Hangi kir ve pislik gnahlardan daha
kirli olabilir ki? Allah peygamberini balamakla arndrmtr. Bizce gnah olan bir ey Hz.
Peygamberden meydana gelseydi, gerekte deil grnte gnah saylabilirdi. nk
gerek anlamyla gnah, ne Allah ne de bizim tarafmzdan Hz. Peygambere nispet edilmez.
Ayette geen ey (bizim anlaymza gre) gnah olsayd, onun hakkndaki hkm
peygamberin fiiline de elik eder ve u ifade doru olmazd: Sizden kiri giderdi ve sizi tertemiz
yapt.
Fatmann oullar olan erifler ve Selman- Faris gibi Kyamet gnne kadar Ehl-i Beyt'ten
olan kimseler, bu ayetteki balanma hkmne girer. Onlar, Allahn tahsisi ve inayeti
olarak, Hz. Muhammedin stnl ve Allahn kendisine olan inayetinin gereiyle
tertemizdir. Bu stnln hkm, Ehl-i Beyt iin ahiret hayatnda ortaya kar. nk onlar,
balanm olarak diriltilecektir..."
"..Kendilerine muhta olduun Ehl-i Beyt ve Hz. Peygamber karsnda -ki Allah sana onun
vastasyla doruyu gsterir- bunun zdd bir hareket yaptn grdmzde,
peygamberinin ailesi hakknda byle hareket ederken beni ok sevdiin, benim haklarm ve
mertebemi titizlikle gzettiini iddia ettiin sevgine nasl gvenebilirim? Allah'a yemin olsun
ki: Bu yaptn, sadece imannn eksikliinden ve Allah'n seni aldatmasndan ve farknda
olmadn ynden seni saptrmasndan kaynaklanr.."
"..On birinci kutbun suresi "Taha"dr. Bu kutup Hak tealann naibidir. Tpk Ali b. Ebutalib'in,
Muhammed'in (s.a.v) naibi olmas gibi. Ali (k.v) Hz. Muhammed (s.a.v) adna Mekkelilere
"Tevbe" suresini okumutu. Resulullah (s.a.v) Ebubekir'i gndermiti, fakat bundan
vazgeerek yle buyurmutu: "Benim adma Kur'an' ehlibeytimden olan bir adamdan
bakas tebli edemez." Sonra Ali'yi arm, gidip Ebubekir'e yetimesini emretmitir.
Mekke'ye vardklar zaman, Ebubekir insanlarn banda hac grevini yerine getirirken Ali de
"Tevbe" suresini tebli etmi ve Resulullah'a (s.a.v) niyabeten bu sureyi insanlara okumutur.
Bu da Ebubekir'in halifeliinin shhatine ve Ali'nin stn makamna delalet eder. Allah
onlardan raz olsun.."
332
"..Annemiz, kendilerinden sordular :

- Hayder-i Kerrar olan kocam Ali hakknda bir ey buyurmadnz?
ki cihan serveri, bu soruyu da yle cevaplandrdlar :
- Ya Fatma! Bana, nefsimden sual ediyorsun. unu bilmi ol ki, Ali bendendir ve ben
Ali'denim. Kiinin kendi nefsini sevmesi ve medhetmesi mnasip olur mu a benim canm kzm? Ey benim cierparem Fatmam ! Ben ve Ali, nur-u vahidiz.."
Muzaffer Ozak (ks)
"..Bu Heba iinde akl diye isimlendirilmi olan Muhammedi hakikatinden (hakikat-i
Muhammediye) baka Allaha daha yakn bir ey bulunmamtr. Bylelikle o, btn lemin
efendisi ve varlkta ilk ortaya kan ey olmutur. Dolaysyla onun varl, bu lh nurdan,
Hebadan ve tmel hakikatten meydana gelmitir. Hebada onun hakikati, ardndan lemin
hakikati Hz. Muhammedin tecellisinden meydana gelmitir. Ona en yakn kii ise Hz. Ali b.
Eb Talib ve peygamberlerin srlardr.."
Allah kimi temizlemise, artk ona kir bulamaz
O mukaddestir, daha dorusu z kutsidir
Efendimiz Resulullah'n ehl-i beyti gibi
Ki o zekiler efendisi kerem sahibi imamdr.
Ali'yi sevmek, atein odunu yakt gibi, Mslmanlarn gnahn yok eder "
[ Asakir ]
mam Azam afi (r.a) ehl-i beyti ok fazla sevdii iin onu Rafzilie nispet ederek hapse
atmlard. Bu konuda syledii iirin bir beyiti yledir:
"Eer Muhammed'in hane halkn sevmek Rafzilikse, insan ve cin ahit olsun ki ben
Rafziyim!"
333
Tutalm ki, Resul'n ailesini ve ashbn bilmek imann esaslarndan deildir, ama ie
yaramad halde bildiin nice eyler var !
Feridddin Attr (ks)
Sen ahlaknla ehl-i beyt'e denk olamazsn

Ehl-i beyt efendilerdir
Onlar bir insan sevmezse hsrandr onun sonu
Onlar sevmek emin ol ki bir ibadettir ibadet
Selman bizden Ehl-i Beytten dir

sav
Hakim en-Nisaburi,el-Mstedrek,c.3,s.598
Allah' ve Peygamberini gerekten seviyorsan, peygamberin Ehl-I Beyt'ini de sever ve

onlardan senin hakknda ortaya kan doana ve maksadna yatkn olmayan her eyi,
onlardan meydana gelmesi bakmndan nimet saydn bir gzellik olarak grrsn. Bu
esnada, kendisi iin Ehl-i Beyt'i sevdiin Allah'n nezdinde -nk Allah kimi sevdiini sana
sylemitir- senin adna bir inayet bulunduunu renirsin. Allah'n sevdikleri, Hz.
Peygamber'in Ehl-i Beyti'dir. Bu nimet karlnda ise, Allah'a kredersin. nk onlar,
bilginin ulaamayaca bir temizlikle Allah'n kendilerini arndrmas sayesinde tertemiz
dillerle seni zikretmitir.
Allahm, her venin vgsnn bir karl ve armaan vardr. Ben de bunun iin, rahmet ve
mafiret hazinelerinin klavuzu olarak sana mit baladm. Allahm, bu makam; sana zg
tevhide erenlerin ve bu vg ve makamlara senden bakasn layk grmeyenlerin makamdr.
Sana, senden bakasnn zenginletiremeyecei ekilde muhtacm. Kereminden bakas, bu
334
fakirlikten kurtaramaz beni. Bize bu meknda rzan ihsan eyle. Bizi senden bakasna el
atrma. "Senin her eye gcn yeter."
Ali (ra)
*
Derleyen: Yunus mlek
http://yunuscomlek.blogspot.com.tr/
https://www.facebook.com/MuhyiddinArabiHazretleri
https://www.facebook.com/groups/Muhyiddinibnarabi/
335

Büyüklerin Dilinden Tasavvuf

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Büyüklerin Dilinden Tasavvuf

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Byklerin Dilinden

{ ems-i Tebrizi (ks) }

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

Henz kkken Arabn byklerini yere serip, Rabia ve Mudar kabilelelerinin

eyh Muhammedi bin Kaid el-Evni anlatyor:

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

Onlardan lahn seven yok;

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

{ Feridddin Attar (ks) }

teden bir kafile gelmi, sucularn gondermilerdi,

biz ana bir hkm ve bir ilim bahettik

Nefislerin bir ksm iyi 'ocuktur'

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

Hani Rabbin meleklere,

O (Allah) ki, yeryznde olanlarn hepsini sizin iin yaratt.

nsan evvel emirde beden deil ruhtur

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

Sizi yeryznde halifeler klan O'dur.

Ve cnn (Cinlerin Ademi); onu, daha nce semmun ateinden yarattk.

phesiz Biz insan,

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

Gerekten biz "nsan" en gzel bir srette yarattk.

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

"..."Allah zatn sfatlarla gizlemitir. Sfatlarn da ilerle rtmtr.

Allah bizi onlarn hayrna erdirsin; onlar arasnda toplasn..."

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

{ Byezid-i Bestm (ks) }

Meyvesi ise lim'dir..

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

"..snn durumu, dem'in durumu gibidir.."

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

gzel kokulu bir hale getir beni, nk glsuyusun sen.

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

Korku ve Hzn kafi bal olduunda yrekten gnahkara

"...Size sorduk, bize cevabn syleyiniz?"...

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

O'nu ztlarda mutala et ki

Yazk sana, ey chil!

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

"..Hakkn her iki eli de, sa eldir.

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

Kalp meleklerin geit yeridir.

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

te, Allah'n engellemesi, zarar ve ldrmesi budur.

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

17. li yetb : tvbeleri kabul edilerek yeniden Allah'a dnsnler diye

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }

{ Abdulkadir Geylani (ks) }

Sana kavumuum, seninle bulumuum; mahmurum, yaratklarla iim yok