TRK STANDARDI

BRNC

TS 3530
EN 933-1/Nisan 1999

BASKI

ICS 91.100.15

AGREGALARIN GEOMETRK ZELLKLER N DENEYLER

BLM 1: TANE BYKL DAILIMI TAYN - ELEME METODU

TESTS FOR GEOMETRICAL PROPERTIES OF AGGREGATES PART 1: DETERMINATION OF PARTICLE SIZE DISTRIBUTION - SIEVING METHOD

TRK STANDARDLARI ENSTTS

Necatibey Caddesi, 112 Bakanlklar/ANKARA

Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak
gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn
uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz.

Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini
bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn
kranla anarz.

Kalite Sistem Belgesi

malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas)

TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun
olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn
garantisi altnda olduunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas)
TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard
olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen
teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk
Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun
retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir
garanti sz konusu deildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir.
TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS 3530
EN 933-1/Nisan 1999

N SZ

Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 933-1: 1997 standard esas alnarak, TSE Maden Hazrlk
Grubunca hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 12 Nisan 1999 tarihli toplantsnda Trk Standard
olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS 3530
EN 933-1/Nisan 1999

NDEKLER
1 - KAPSAM........................................................................................................................................................1
2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR...................................................................................................................1
3 - TARFLER .....................................................................................................................................................1
4 - PRENSP.......................................................................................................................................................2
5 - CHAZLAR.....................................................................................................................................................2
6 - DENEY NUMUNELERNN HAZIRLANMASI ...............................................................................................2
7 - LEM............................................................................................................................................................3
7.1 - YIKAMA ......................................................................................................................................................3
7.2 - ELEME .......................................................................................................................................................4
7.3 - TARTIM ......................................................................................................................................................4
8 - HESAPLAMA VE SONULARIN GSTERLMES......................................................................................4
8.1 - HESAPLAMA..............................................................................................................................................4
8.2 - SONULARIN KABUL EDLEBLRL....................................................................................................5
9 - DENEY RAPORU..........................................................................................................................................5
9.1 - MECBUR VERLER ..................................................................................................................................5
9.2 - HTYAR VERLER ....................................................................................................................................5
EK A....................................................................................................................................................................6
(Bilgi iin) ............................................................................................................................................................6
SONULARIN GRAFK OLARAK GSTERM.................................................................................................6
EK B....................................................................................................................................................................7
(Standarda Ait)....................................................................................................................................................7
ETVDE KURUTULMAYA UYGUN OLMAYAN AGREGALAR N DENEY METODU..................................7

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS 3530
EN 933-1/Nisan 1999

AGREGALARIN GEOMETRK ZELLKLER N DENEYLER BLM 1:

TANE BYKL DAILIMI TAYN - ELEME METODU

1 - KAPSAM
Bu standard, elek analizi ile agregalarn tane bykl dalmnn belirlenmesi iin verilen metodu kapsar.
Bu standard, Fillerler (ta unu) hari 63 mmye kadar anma boyutlu hafif agregalar da dahil, doal veya
yapay orijinli agregalara uygulanr.
NOT - Fillerler (ta unu) tane bykl dalmnn tayini, prEN 933-10de verilmitir.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standardlara atf yaplmaktadr. Bu atflar metin
ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda daha sonra
yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas art ile uygulanr.
Atf yaplan standardn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardn en son basks kullanlr.
EN, ISO, IEC
vb.
No

Ad

TS No

(ngilizce)
TS EN 932-2

Ad
(Trke)
Agrealarn Genel zellikleri in
Deneyler Blm 2: Lboratuvar
Numunelerinin Azaltlmas Metodu

EN 932-2

Tests for general properties of

aggregates. Part.2.Methods for
reducing laboratory samples

prEN 932-5

Tests for general properties of

aggregates. Part 5 .Common
equipment and calibration

EN 933-2

Tests for geometrical properties of

aggregates. Part 2 Determination of
particle size distribution - Test
sieves (Nominal size of apertures)

prEN 1097-6

Tests for mechanical and physical

properties of aggregates Part
6:Determination of particle density
and water absorption.

ISO 33101:1990

Tests sieves - Technical

requirements and testing Part 1.
Test sieves of metal wire cloth

TS 1227
ISO 3310-1

Deney Elekleri - Teknik zellikler ve

Deneyler - Ksm 1: Tel rgl deney
elekleri

ISO 33102:1990

Test sieves - Technical

requirements and testing. Part 2.
Test sieves of perforated metal
plate

TS 1226
ISO 3310-2

Deney Elekleri - Teknik zellikler ve

deneyler - Ksm 2: Delikli metal
levhal deney elekleri

TS prEN 932-5 Agrealarn Genel zellikleri in

Deneyler Blm 5: Genel Cihazlar ve
Kalibrasyon
TS EN 933-2

Agregalarn Geometrik zellikleri

in Deneyler Ksm 2 : Tane Boyutu
Dalm Tayini - Deney Elekleri
(Elek Gz Aklklarnn Anma
Byklkleri)
-

3 - TARFLER
Bu standardn amac asndan, aadaki tarifler geerlidir.
3.1 - Deney Ksm: Tek bir deneyde kullanlan numunenin tamam.
3.2 - Sabit Ktle: En az bir saatlik kurutma aralklarnda birbirini takip eden iki tartm arasndaki farkn
ktlece % 0,1'den byk olmamas durumudur.
1

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS 3530
EN 933-1/Nisan 1999

NOT - Bir ok durumda, deney ksmnn (110 5)Cdeki etvde (Madde 5.3) belirli bir sre kurutulmasndan
sonra sabit ktleye eriilebilir. Kullanlan etvn kurutma kapasitesine bal olarak deney
lboratuvarlar belirli tip ve byklkteki numuneler iin sabit ktleyi verecek zaman tayin edebilirler.

4 - PRENSP
Deney, malzemenin bir seri eleme ilemi yardmyla azalan bykle sahip farkl tane boyutlar halinde
blnmesi ve ayrlmasndan oluur. Elek gz aklklarnn bykl ve eleklerin says, talep edilen
hassasiyet derecesine ve numunenin cinsine uygun olarak seilir.
Metot, ykama ve kuru elemeden oluur. Ykama hafif agregann fiziksel zelliklerini deitirebilecekse kuru
eleme yaplmal ve Madde 7.1'de verilen ykama ilemi uygulanmamaldr.
NOT - Taneleri kmelenmeye eilimli olmayan agregalar iin kuru elek analizi alternatif bir metot olarak
kullanlabilir. Anlamazlk durumunda ykama ve eleme tercih edilen metotdur.
Farkl elekler zerinde kalan tanelerin ktlesi, malzemenin ilk ktlesi ile ilikilidir. Her bir elei geen
kmlatif yzdeler saysal formda ve istendiinde grafik olarak rapor edilir(Ek A).

5 - CHAZLAR
Aksi belirtilmedikce,btn cihazlar TS prEN 932-5'de verilen genel zelliklere uygun olmaldr.
5.1 - Deney Elekleri, gz aklklar TS EN 933-2ye uygun olmal ve TS 1227 ISO 3310-1 ve TS 1226 ISO
3310-2deki zellikleri salamaldr.
5.2 - Tava ve Kapak, eleklere sk gemelidir.
5.3 - Hava Dolaml Etv veya dier uygun bir cihaz, agregann tane byklnde deiiklie sebep
olmadan kurutulmasn salayacak, (1105)C scakla ayarlanabilen, termostatl.
5.4 - Ykama Ekipman
5.5 - Terazi, deney ksmnn ktlesini % 0,1 dorulukla tartabilen.
5.6 - Fra ve Tepsiler
5.7 - Eleme Makinas (Tercihli).

6 - DENEY NUMUNELERNN HAZIRLANMASI

Gerekli sayda deney ksmnn hazrlanmas iin numuneler, prEN 932-2ye gre blme ilemine tbi
tutulmaldr.
NOT - nce tanece zengin numunelerde ayrma ve toz kaybn en aza indirmek iin azaltma ileminden
nce numunenin yeterli derecede slatlmas gerekebilir.
Younluklar 2 - 3 Mg/m3 (ton/m3) olan agregalarda her deney ksmnn ktlesi izelge 1de verilenlere
uygun olmaldr.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS 3530
EN 933-1/Nisan 1999

ZELGE 1 - Normal Agregalar in Deney Numunelerinin Ktlesi

Agrega tane bykl D
(en ok)
mm
63
32
16
8
4

Deney ksmnn ktlesi

(en az)
(kg)
40
10
2.6
0.6
0.2

NOT 1 - Dier byklklerdeki agregalar iin deney ksmnn minimum ktlesi, izelge
1de verilen ktlelerden bulunabilir.
NOT 2 - Deney ksmnn ktlesi, izelge 1 ile uyumlu deilse elde edilen tane bykl
analizi bu standarda uygun deildir. Bu husus deney raporunda
belirtilmelidir.
NOT 3 - Normal younluklu agrega numunelerinde olduu gibi yaklak olarak eit
hacme sahip bir deney ksmnn elde edilmesi iin younluu 2 Mg/m 3 den az
veya 3 Mg/m 3 den byk olan agregalarda izelge 1de verilen deney ksm
ktlelerine younluk oran esas alnarak bir dzeltme yaplmaldr.
Numune azaltma ile ktlesi minimumdan byk fakat nceden belirtilen deerde olmayan bir deney ksm
oluturulmaldr.
Deney ksm, (110 5)Cde scaklkta sabit ktleye kadar kurutulur. Soumaya braklr, tartlr ve ktlesi M1
olarak kayt edilir.
Baz tip agregalarda, (110 5)C da etv scaklnda kurutmada takip eden ykama ve/veya eleme
ilemlerinde tanelerin ayrlmasn nleyecek derecede tanecikler birbirine balanr. Byle agregalara Ek Bde
verilen ilem uygulanabilir.

7 - LEM
7.1 - YIKAMA
Deney ksm bir kaba yerletirilir ve zeri rtlnceye kadar yeterli miktarda su ilave edilir.
NOT 1 - Topaklarn ayrlmas iin su altnda 24 saat braklmas yararl olur.Datc bir reaktif kullanlabilir.
Numunelerin yeterli iddette alkalanmas ile ince tanelerin tamamen ayrlmas ve sspansiyonu
salanr. Sadece bu deney iin 63 mikrometre gz aklkl elein her iki taraf slatlr ve zerine 1
veya 2 mm gz aklkl koruma elei taklr. Deney elekleri, eleklerden geen sspansiyonun
dzenli aknn salanaca ve gerekirse uygun bir kapta toplanacak ekilde monte edilmelidir.
Numunenin bulunduu kap alnr ve numune koruma eleinin zerine dklr, 63 mikrometre gz
aklkl deney eleinden geen su tamamen berraklancaya kadar ykamaya devam edilir.
NOT 2 - 63 mikrometre gz aklkl koruyucu veya deney eleinin hasar grmesine, ar yklenmeye ve
tamaya kar nlem alnmaldr. Baz agregalarda sadece numune kabndaki ince taneli
malzemeler koruyucu elek zerine dklr. Numune kabnda kalan iri taneli blm de srekli
olarak ykanr ve ince taneli sspansiyonlarn bulunduu kap dinlendirilir, durulan su koruyucu
elein zerinden dklr. Bu ileme deney eleinden geen su berraklancaya kadar devam
edilir.
63 m gz aklkl elein zerinde kalan malzeme 1 saatlik aralklarla birbirini takip eden iki tartm
arasndaki ktle fark % 0,1de toleransla sabit oluncaya kadar (1105)da kurutulur, daha sonra soutulur,
tartlr ve ktlesi M2 olarak kaydedilir.
3

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS 3530
EN 933-1/Nisan 1999

7.2 - ELEME
Ykanm ve kurutulmu malzeme (veya dorudan kuru numune) elek takmna dklr. Elek takm,
yukardan aaya elek gz aklklar dzenli bir biimde azalacak ekilde birbirine geirilmi ve
dzenlenmi elekler, tava ve kapaktan ibarettir.
NOT 1 - Tecrbeler sonucunda, tm ince tanelerin ykama ile uzaklatrlamad belirlenmitir. Bu nedenle
63 m gz aklkl deney elei de elek takmna ilave edilmelidir.
Tava ve kapak kullanlarak malzeme kaybna meydan vermeden elek takm el veya makina ile sarslr. Daha
sonra srayla byk gz aklkl elekten balamak zere altna tava ve zerine kapak konularak her bir elek
takmdan ayrlarak, elle tek tek eleme ilemine devam edilir.
Her elei geen malzeme elek setinde bulunan bir sonraki elek zerine konularak ileme devam edilir.
NOT 2 - Eleme ilemi esnasnda, bir dakika sre ierisinde elek st malzemede ktlece % 1den daha fazla
deiiklik olmuyorsa eleme ileminin tamamland kabul edilebilir.
Eleklerin ar yklenmesinden kanmak iin eleme ilemi sonucunda elek zerinde kalan malzeme (gram
cinsinden);
A.

200

formlyle bulunacak deerden

daha byk olmamaldr.

Burada;
A : Elein alan, mm2
d : Elek gz akl, mm
dir.
ayet elek st malzemelerden birisi bu deeri ayorsa aadaki ilemlerin biri uygulanr.
a) Fraksiyon belirtilen maksimum deerler elde edilecek ekilde daha kk paralara blnr ve sras ile
elenir.
b) Bir sonraki byklkteki elekten gemeyen numunenin bir ksm numune blc veya eyrekleme yolu ile
blnr ve azaltlm deney ksm ile elek analizine devam edilir. Daha sonraki hesaplamalarda bu
blmeler dikkate alnmaldr.
7.3 - TARTIM
En byk gz aklna sahip elek zerinde kalan fraksiyon tartlr, ktlesi % 1 hassasiyette R1 olarak kayt
edilir.
Altndaki elekte kalan fraksiyon iin ayn ileme devam edilir. Bu fraksiyon ktlesi R2 olarak kayt edilir.
Elek takmndaki btn eleklerde ayn ileme devam edilerek her bir elek fraksiyonun ktlesini R3, R4 ....Ri
olarak tartma ilemine devam edilir.
Tavada elenmi fraksiyon varsa tartlr ve ktlesi P olarak kayt edilir.

8 - HESAPLAMA VE SONULARIN GSTERLMES

8.1 - HESAPLAMA
Deiik ktleler eleme deney formuna kayt edilir. Bunun iin bir rnek Ek Cde verilmitir.
Her bir elek fraksiyonunun ktlesi (Ri), orijinal kuru ktlenin (M1) yzdesi olarak hesaplanr.
63 mikrometreye kadar her bir elekten geen orijinal kuru ktlenin kmlatif yzdesi hesaplanr.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS 3530
EN 933-1/Nisan 1999

Aadaki eitlikten 63 mikrometre gz aklkl elei geen ince tanelerin yzdesi hesaplanr.
f = [(M1 - M2) + P / M1] x 100
Burada ;
M1 : Deney ksmnn kuru ktlesi,kg.
M2 : 63 mikrometre gz aklkl elek zerinde kalan malzemenin kuru ktlesi,kg.
P : Tavadaki malzeme ktlesi,kg.
dr.
8.2 - SONULARIN KABUL EDLEBLRL
Eer Ri ve P ktlelerinin toplamlar M2 ktlesinden % 1den daha fazla farkl ise, deney tekrar edilmelidir.

9 - DENEY RAPORU
Deney raporu, Madde 9.1de verilen bilgileri ihtiva etmelidir. Deney raporunda Madde 9.2deki bilgiler de
bulunabilir.
9.1 - MECBUR VERLER
a) Bu standarda atf,
b) Numunenin tanmlanmas,
c) Lboratuvarn ad,
d) Numune kabul tarihi,
e) Analiz metodu (ya eleme veya kuru eleme),
f) Her elekten geen deney ksmnn ktlesinin kmltif yzdesi, 0,063 mm elek iin % 0,1 basamana ve
dier elekler iin de % 1 basamana yuvarlatlr.
9.2 - HTYAR VERLER
a) Numunenin ad ve alnd yer,
b) Numune alma, numune azaltma ilemi ve malzemenin tanmlanmas,
c) Sonularn grafikle gsterilmesi (Ek Aya baknz),
d) Numune alma belgesi,
e) Deney ksmnn ktlesi,
f) Deney tarihi.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS 3530
EN 933-1/Nisan 1999

EK A
(Bilgi iin)
SONULARIN GRAFK OLARAK GSTERM
Elek stnde Kalan, % (elek st)

Elek Alt, %

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS 3530
EN 933-1/Nisan 1999

EK B
(Standarda Ait)
ETVDE KURUTULMAYA UYGUN OLMAYAN AGREGALAR N DENEY
METODU
110Cdaki etvde kurutulmaya uygun olmayan agregalar iin iki paralel deney ksm hazrlanr ve ktleleri
kayt edilir. Deney ksmlarndan bir tanesinin su muhtevas (110 5)C scaklkta kurutularak tayin edilir.
Dier deney ksmlarnda n kurutma yaplmakszn ykama ve eleme yolu ile tane bykl dalm tayin
edilir. Bu ikinci deney ksmnn balang kuru ktlesi, dier deney ksm ile eit su muhtevasna sahip
olduu kabul edilerek hesaplanr ve M1 olarak kayt edilir.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS 3530
EN 933-1/Nisan 1999

EK C
(Bilgi iin)
DENEY VER ZELGE RNEKLER
Tane bykl dalm tayini - Eleme metodu
TS 3530 EN 933-1

Laboratuvar:

Numunenin tanm

Tarih:
Deneyi
Yapan:

Kullanlan metot : Ykama ve eleme/ Kuru eleme

(uygun olmayanlar iziniz)
Toplam kuru ktle:M1 = (veya M1 Ek B'ye baknz)
Ykamadan sonra kuru ktleM2 =
Ykama ile atlan ince tanenelerin ktlesi M1 - M2 =
Elek
gz
akl
mm

Elek st
fraksiyon
ktlesi
(Ri) g

Elek st
fraksiyon
yzdesi (%)
(Ri /M1) 100

R1
R2

Elek alt
kmlatif
yzdesi (%)
100-(Ri /M1 x100)

(En yakn tam say)

Tavadaki
fraksiyon
ktlesi
P

(M 1 - M 2 ) + P)
63 mikron elekten geen ince taneli malzemenin ktlesi(f)(%)
x100 =
M1

Ri + P =
M ( R + P)
i
100 2
=
M

NOTLAR:

< 1%

Deney ksmnn kuru ktlesi dorudan belirlenmi ise M1 olarak veya paralel deney ksmndan
hesaplanmsa M1olarak kayt edilir.