MODULE TH36

K NNG GII QUYT CC TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC GIO DC

HC SINH CA NGI GIO VIN CH NHIM

MC TIU
Sau khi hc xong, ngi hc t c cc yu cu:
- Trnh by c khi nim, phn loi cc THSP trong cng tc gio dc hc sinh ca ngi
-

gio vin ch nhim.

Xc nh c qui trnh gii quyt cc THSP trong cng tc gio dc hc sinh ca ngi
gio vin ch nhim.
Vn dng qui trnh gii quyt cc tnh hung c th trong cng tc gio dc hc sinh ca
ngi gio vin ch nhim.

NI DUNG
Mc ch ch yu ca modun ny l trang b cho ngi hc mt h thng kin thc l
lun v nhng k nng c bn lin quan n K nng gii quyt cc tnh hung s phm trong
cng tc GD HS ca ngi GVCN lp. Do , ni dung ca modun ny tp trung vo cc vn
c bn nh khi nim, phn loi tnh hung s phm; qui trnh x l cc tnh hung s phm
; cc yu cu c bn khi gii quyt cc tnh hung v.v Modun cng gii thiu mt s tnh
hung thc t trong cng tc gio dc hc sinh HV c th phn tch cc tnh hung v vn
dng chng vo cng tc gio dc hc sinh.
TI LIU, PHNG TIN
TI LIU THAM KHO
1) Nguyn Ngc Bo, "Tnh hung s phm: Nhn t nh hng, cch gii quyt, Tp ch
H&THCN, 99 (7), tr 7-9. (1999),
2) B Gio dc v o to, Hng dn bin son ti liu phc v ni dun bi dng pht trin
nng lc ngh nghip gio vin. Nm 2011
3) Nguyn nh Chnh. Bi tp tnh hung Qun l Gio dc. NXB Gio dc.Nm 1995
4) Harold Koontz, Cyril Odonnell, Heinz Weihrich. Nhng vn ct yu ca qun l. NXB
Khoa hc v k thu,1992

5) Ph c Ha, Dy hc tch cc v cch tip cn trong dy hc tiu hc. NXB HSPH Ni.
Nm
6) ng V Hot, H Th c L lun dy hc i hc, Nxb Gio dc, H Ni, (2002),
7) I. Ia. Lecne, Dy hc nu vn , Nxb Gio dc. (1977),
8) Lu Xun Mi. L lun dy hc i hc, Nxb Gio dc, H Ni, (2000),
9) Bi Th Mi, Tnh hung s phm, NXB HSPH Ni . Nm
10) V.Okn (1976), Nhng c s ca vic dy hc nu vn , Nxb Gio dc.
11) Phan Th Sng - Lu Xun Mi (2000), Tnh hung v cch ng x tnh hung trong qun l
gio dc v o to, Nxb i hc quc gia H Ni.
12) H Nht Thng, T chc hot ng gio dc, H Ni. (1995),
13) T in Tm l hc, NXB Khoa hc x hi, H Ni 2000
PHNG TIN
-

My chiu (nu c)

Giy Ao
Bt d, bt mu

NI DUNG CHI TIT

TNH HUNG S PHM TRONG

NI DUNG

CNG TC GIO DC HS CA
NGI GV CH NHIM

Mc tiu
-

Xc nh c khi nim c bn v tnh hung, tnh hung c vn , tnh hung s phm

Phn tch c cc loi tnh hung trong cng tc gio dc HS ca ngi GVCN lp trong
thc t.

Cc hot ng

H
1

TIP CN NHNG KHI NIM C BN

2

NHIM V

Lm vic c nhn

Tm hiu v tnh hung, tnh hung s phm trong cng tc gio dc HS ca ngi GV ch
nhim lp.

Lm vic nhm
Trao i trong nhm hon thnh bi tp.

1. Phn bit tnh hung s phm v tnh hung thng thng.

Cho v d minh ha

THTT

THSP

Ging
Khc

2.

C kin cho rng tnh hung s phm l tnh hung c

vn . Anh, ch c ng vi kin khng? V sao?

3

THNG TIN CHO HOT NG

1. Tnh hung
Theo t in ting vit nm 2008: Tnh hung l hon cnh din bin, thng bt li, cn i
ph hay ni cch khc:
- Tnh hung l thc t khch quan c s din bin, thng l nhng din bin bt li cn phi i
ph.
- Tnh hung l mt h thng phc tp gm ch th v khch th. Trong ch th l ngi, cn
khch th l mt h thng no
- Tnh hung l s vic xy ra ti mt ni, trong mt thi gian buc ngi ta phi suy ngh, hnh
ng, i ph, chu ng
gc Tm l hc, tnh hung l h thng cc s kin bn ngoi c quan h vi ch th, c tc
dng thc y ch th . Trong quan h khng gian, tnh hung xy ra bn ngoi nhn thc ca ch
th. Trong quan h thi gian, tnh hung xy ra trc so vi hnh ng ca ch th. Trong quan h
chc nng, tnh hung l s c lp ca cc s kin i vi ch th thi im m ngi thc hin
hnh ng. [14]
Nh vy l, khi ni v tnh hung l ni ti mt s kin thc t khch quan no xut hin,
t ra yu cu phi s l, gii quyt mt cch c th. Trong cuc sng, con ngi thng t vn :
C tnh hung, xut hin tnh hung; hoc: khi c tnh hung, nu c tnh hung; th hin mt s
kin t bin trong qu trnh vn ng, pht trin hoc th hin ch phi gii quyt mt vn no
khng bnh thng, xy ra trong qu trnh vn ng, pht trin ca thc tin.
2. Tnh hung c vn
Cho n nay c nhiu cng trnh nghin cu v tnh hung c vn v vy tnh hung c vn
l g cng c tm hiu v l gii nhiu cch khc nhau
Theo C.L Rubinstein nhn mnh rng t duy ch bt u ni xut hin tnh hung c vn .
Ni cch khc l u khng c vn th khng c t duy. "Tnh hung c vn " lun lun
cha ng mt ni dung cn xc nh, mt nhim v cn gii quyt, mt vng mc cn tho g....v
do vy, kt qu ca vic nghin cu v gii quyt tnh hung c vn s l nhng tri thc mi hoc
phng thc hnh ng mi vi ch th.
- M.A.Machuski coi "tnh hung c vn " l mt dng c bit ca s tc ng qua li gia
ch th v khch th, c c trng bi mt trng thi tm l xut hin ch th trong khi gii quyt
mt bi ton, m vic gii quyt vn li cn n tri thc mi, cch thc hnh ng mi cha h
bit trc .
4

- Macmutov. M.I.: "Tnh hung c vn l tr ngi v mt tr tu ca con ngi, xut hin khi anh
ta cha bit cch gii thch hin tng, s kin, qu trnh ca thc t, khi cha th t ti mc ch
bng cch thc hot ng quen thuc. Tnh hung ny kch thch con ngi tm ti cch gii thch hay
hnh ng mi" [7, tr 212].
- Theo A.V Petropski th tnh hung c vn l tnh hung c trng bi trng thi tm l xc
nh ca con ngi, n kch thch t duy khi trc con ngi ny sinh nhng mc ch v iu kin
hot ng mi, trong nhng phng tin v phng thc hot ng trc y mc d l cn nhng
cha t mc ch mi no.
- Hoc nh I.Ia. Lecne quan nim tnh hung c vn l mt kh khn c ch th thc r
rang hay m h, m mun khc phc th phi tm ti nhng tri thc mi, nhng phng thc hnh
ng mi.
- Tnh hung c vn hay tnh hung hc tp l trng thi tm l xut hin khi con ngi gp
phi tnh hung kh gii quyt bng tri thc c, bng cch thc bit m i hi lnh hi tri thc
mi v cch thc hnh ng mi . Ni cch khc, tnh hung c vn hay tnh hung hc tp l trng
thi tm l xut hin khi HS gp phi mu thun gia iu bit v iu cha bit nhng mun bit
[5]
- Tnh hung c vn l trng thi tm l xut hin khi con ngi gp phi tnh hung gi ra
nhng kh khn v mt l lun hay thc tin m h thy cn thit v c kh nng vt qua nhng
khng phi ngay tc khc bng nhng hiu bit vn c, bng cch thc bit m i hi lnh hi tri
thc mi v cch thc hnh ng mi, phi tri qua mt qu trnh tch cc suy ngh, hot ng bin
i hoc iu chnh kin thc sn c [13]
Tm li, cc nh ngha, cc quan im v tnh hung c vn u cp chung n mt im
nh sau: Tnh hung lun cha ng vn / mu thun v kch thch ngi hc mong mun, hng
th gii quyt.
3. Tnh hung s phm
Cng tc ch nhim lp ca ngi gio vin ch nhim l hot ng mang tnh ch ng, sang
to. Ngi GVCN phi lun lun d tnh nhng cng vic ca hc sinh v tp th hc sinh ph hp vi
s vn ng, pht trin ca thc t khch quan, nhng trn thc t ngi gio vin ch d tnh c
nhng ng hng c bn, nhng vn c tnh tt yu, tnh quy lut, khng th d tnh ht c
nhng s kin khng bnh thng, nhng ci ngu nhin trong qu trnh pht trin - nhng s kin
khng bnh thng l tnh hung.

T khi nim tnh hung, t c im ca hot ng qun l ca ngi GVCN , c th thng nht
quan nim:
Tnh hung trong cng tc gio dc hc sinh ca ngi gio vin ch nhim lp l nhng s
kin thc t khch quan din ra c tnh cht bt thng lin quan n trch nhim qun l ca
ngi gio vin ch nhim, buc ngi gio vin ch nhim lp phi c bin php gii quyt thch
hp.
iu ny cng c th hin qua quan im ca tc gi Nguyn Ngc Bo (1999) cho rng:
"THSP l tnh hung m trong xut hin s cng thng trong mi quan h gia nh gio dc v
ngi c gio dc. gii quyt tnh hung i hi nh gio dc phi nhanh chng phn ng,
pht hin ng tnh hnh, tm ra nhng bin php gii quyt ti u tnh hnh nhm hnh thnh v
pht trin nhn cch ngi c gio dc v xy dng tp th ngi c gio dc vng mnh" [1,
tr 7].
Gii quyt THSP thc cht l gii quyt vn ca cng tc gio dc hc sinh trong tnh hung.
THSP ch c gii quyt khi vn ca cng tc gio dc hc sinh - tc vn s phm trong tnh
hung c ch th pht hin, chp nhn v gii quyt trong nhng iu kin nht nh.
Xem xt mi quan h gia tnh hung c vn v THSP cho thy, mt khi nh gio dc b t
vo mt tnh hung c vn din ra trong cng tc gio dc hc sinh, gii quyt tnh hung c vn
, nh gio dc phi tin hnh mt qu trnh t duy s phm trn c s nhng kinh nghim gio
dc HS sn c ca mnh, th lc nh gio dc ng trc mt THSP.

PHN LOI TNH HUNG

H
2
NHIM V

Lm vic nhm
Trao i trong nhm gii quyt nhim v sau

1. Lp mt s (c th bng Grap hoc bng bn t duy)

minh ha cho cc cch phn loi tnh hung
6

2. Ti sao ngi ta ni s phn loi tnh hung ch mang

ngha tng i? Cho v d c th chng minh iu

THNG TIN CHO HOT NG

1. Phn loi tnh hung

C nhiu cch phn loi tnh hung
1.1. Cn c theo tnh vn ca tnh hung c:
-

Tnh hung ng sai (Mu thun)

Tnh hung phn bc

Tnh hung nghch l

Tnh hung

1.2. Cn c theo tnh logic ca vn c th c:

-

Tnh hung i thoi

Tnh hung nghch l

Tnh hung nhng s kin mu thun

Tnh hung tranh lun bin chng

Tnh hung hai bn cng tranh lun v hai bn cng ng

1.3. Cn c vo phm vi vn c:
-

Tnh hung thng thng

Tnh hung c vn

Tnh hung s phm

2. Phn loi tnh hung s phm:

Cng nh tnh hung, THSP c nhiu cch phn loi khc nhau.
2.1. Da vo chc nng ca GV khi tham gia cc hot ng gio dc HS.
7

Trong cng tc gio dc HS, ngi gio vin cng mt lc thc hin nhiu chc nng nh:
Qun l ton din HS; Thit k phng hng, k hoch gio dc HS; Xy dng tp th HS; Phi hp
vi cc lc lng gio dc; Kim tra, nh gi hot ng gio dc HS v.v Nn s c nhng tnh
hung tng ng nh

2.2. Da vo biu hin ca tnh hung ni chung v THSP ni ring bao gm

THSP n gin

THSP phc tp

THSP khng nguy him

THSP nguy him

THSP tch cc

THSP tiu cc

THSP m vn trong tnh hung THSP m vn trong tnh hung cha

c gii quyt

c gii quyt

2.3. Da vo tnh cht ca tnh hung ni chung v THSP ni ring bao gm

THSP C tnh bt ng
THSP c tnh khng ph hp

2
TNH
CHT
CA TH

THSP c tnh xung t

THSP c tnh la chn

THSP c tnh bc b

2.4. Da vo i tng to ra tnh hung c

THSP a phng

THSP n phng
I
TNG

THSP song phng

2.5. Da vo cc mi quan h ca GV trong qu trnh thc hin CTGD hc sinh c th phn
THSP thnh cc loi:

THSP din ra gia

GV vi c nhn hay
tp th HS

THSP din ra gia

GV vi cc LLGD
trong v ngoi
trng
2.6. Da vo nguyn nhn gy nn tnh hung c th phn THSP trong CTGD hc sinh
thnh cc loi nh:

NGUYN NHN
THSP xut hin
THSP xut hin do

do nhng nguyn nhn

ny sinh t qu trnh
thc hin cc cng vic
trong CTGD hc sinh.

nhng nguyn nhn ny

sinh t nh hng nhn
9cch

ca GV ti qu trnh

thc hin cng vic hay

ti i tng tc ng.

Nh vy l trong cng tc gio dc HS ca GVCN c nhiu loi tnh hung khc nhau tuy theo
tng tiu ch phn loi. Tuy nhin s phn loi ny ch mang ngha tng i v trong loi tnh hung
ny li c loi tnh hung khc. Tng hp cc cch phn loi , trong ti liu ny gii thiu cc loi
tnh hung sau
1. THSP c lin quan n vic tm hiu tnh hnh HS
2. THSP c lin quan n vic xy dng tp th, qun l HS
3. THSP c lin quan n vic gio dc ton din HS (Trong gi hc chnh kha v hot ng
ngoi gi ln lp)
4. THSP c lin quan n vic nh gi HS
5. THSP c lin quan n vic phi hp vi cc lc lng gio dc trong v ngoi trng
qun l, gio dc HS (on th, ph huynh hc sinh v.v)
6. THSP c lin quan n vic gio dc HS c bit

NI DUNG

X L TNH HUNG
S PHM

Mc tiu
- Phn tch c cc hng tip cn v gii quyt tnh hung.
- Xc nh c qui trnh gii quyt tnh hung s phm.
Cc hot ng

H
1

TM HIU CC HNG TIP CN

TNH HUNG S PHM

10

NHIM V

Lm vic nhm
Trao i trong nhm tr li cu hi

Gii quyt tnh hung theo cu trc h thng(cu trc cht ch theo
qui trnh) vi gii quyt tnh hung theo s sng tao (thot khi l l
logic) c mu thun vi nhau khng? V sao? Cho v d minh ha

THNG TIN CHO HOT NG

Tip cn l h phng php, n thuc phm tr phng php. Trong vic nghin cu v x l
THSP c th tip cn theo 3 hng
1. Tip cn h thng hay cn gi l tip cn h thng cu trc
Tip cn h thng l cch thc xem xt i tng nh mt h thng ton vn pht trin ng,
t sinh thnh v pht trin thng qua gii quyt nhng mu thun ni ti do s tng tc hp qui
lut ca cc thnh t. ( Chuyn l lun dy hc , Nguyn Ngc Quang)
Theo tip cn ny, i tng nghin cu phi c coi nh mt h thng ton vn, thng
nht, c iu khin: n bao gm nhiu thnh t lun lun tng tc vi nhau theo mt qui lut
ring v to ra t s tng tc mt cht lng mi. S hot ng ca mi b phn s c nh hng
mc khc nhau n hot ng ca b phn khc.
Nh vy tm hiu THSP theo cch tip cn ny c th thc hin qua cc vn c bn sau
Thu thp thng tin
- V vn ny sinh trong tnh hung
- V nguyn nhn ca tnh hung
Nghin cu v tm kim gii php hp l
gii quyt THSP theo cch tip cn ny ngi gio vin c th thc hin theo qui trnh
11

- Xc nh tnh hung
- Pht hin vn
- Pht hin cc yu t lin quan n tnh hung
- Tm cch gii quyt
- Gii quyt tnh hung
2. Tip cn hot ng
Con ngi vi t cch va l ch th va l sn phm ca hot ng. Trong hot ng v bng hot
ng con ngi tr thnh nhn cch (nhn cch hnh thnh v pht trin trong hot ng v bng
hot ng). Hot ng c hai c im c tnh phm tr l tnh i tng v tnh ch th. Trong
ch th ca hot ng vn ti chim lnh i tng. Chnh nhu cu ca ch th mun chim
lnh i tng mt cch t gic, tch cc, t lc to thnh h ton vn.
Nh vy tm hiu THSP theo cch tip cn ny c th thc hin qua hai hot ng c bn ca
qu trnh gio dc
Hot ng ca gio vin vi vai tr ch o l ngi t chc, iu khin v kim tra nh
gi v.v.. qu trnh gio dc.
Hot ng ca hc sinh vi vai tr va l i tng tc ng ca gio vin va l ngi t
gio dc, t nhn thc , l ngi t gic, tch cc, ch ng, sng to trong hot ng
3. Tip cn sng to:
Cch tip cn sng to l con ng tm kim cch m t, gii thch, d on v kin ngh.... cc
vn con ngi v x hi thng qua nghin cu
Theo cch tip cn ny, khi gii quyt tnh hung s phm ngi gio vin s:
Thot ra khi l l lgic khi nh gi tnh hung
S dng t duy sng to
Tip cn tnh hung t nhiu gc khc nhau
V vy khi gii quyt THSP ngi gio vin cn:
- Tin tng mnh c kh nng gii quyt.
- Lp tc nm ly linh cm
- Khng tha mn vi mt cch gii quyt tnh hung
12

- Suy ngh nhiu phng n

- t mnh vo cc v tr khc nhau tm hiu
- Thng xuyn t hi mnh
- Tin tng mnh c th gii quyt c.
- V.v

TM HIU QUI TRNH GII QUYT THSP

H
2

NHIM V

Lm vic nhm
-

Trao i trong nhm gii quyt bi tp

1. Tm im chung ca cc qui trnh a ra

2. Xy dng mt tnh hung v gii quyt tnh hung theo
qui trnh (ty chn)

THNG TIN CHO HOT NG

1. Cu trc tnh hung s phm
13

Cu trc ca THSP bao gm ba yu t: ci bit hay kh nng sn c ca ch th c lin quan

n vn cn gii quyt trong THSP; ci cha bit cn phi tm kim c th gii quyt c vn
trong THSP v trng thi tm l ca ch th trong THSP.
1.1. Ci bit trong THSP
Ci bit trong THSP chnh l nhng tri thc, kinh nghim v k nng vn c ca nh gio dc
c lin quan n vn cn gii quyt trong tnh hung. Ci bit khin h cm thy vn trong
tnh hung dng nh quen quen, dng nh gp u trong cc hot ng dy hc v gio dc
ca h ri. Cho nn, chnh ci bit trong tnh hung ta nh l c s ban u nh hng nh
gio dc quan tm n tnh hung hay pht hin ra tnh hung trong s mun hnh, mun v ca thc
tin gio dc hc sinh. Nu mt tnh hung trong thc tin gio dc hc sinh hon ton xa l, hay ni
cch khc, nu ch th gii quyt tnh hung cha h c mt kinh nghim SP (kinh nghim dy hc,
gio dc HS) no c lin quan n vn trong tnh hung, th tnh hung s khng c ch th
gii quyt tnh hung quan tm, pht hin v nh vy th tnh hung khng c coi l THSP i
vi ch th gii quyt.
1.2. Ci cha bit cn tm trong THSP
Ci cha bit trong THSP l nhng tri thc, k nng... v gio dc HS ni chung ca nh gio
dc c lin quan n vn cn gii quyt trong THSP m h cha bit. Ci cha bit khin h cm
thy vn cn gii quyt trong tnh hung dng nh xa l, khin h lng tng cha bit cch gii
quyt vn ra lm sao, khin h mun bit, mun khm ph ra n gii quyt c vn .
Chnh v l , ci cha bit cn tm kim tr thnh yu t trung tm trong THSP, tr thnh yu t kch
thch hot ng tm ti, sng to. i vi ngi gio vin, iu cha bit ny l n s c tnh khi qut.
c th l mt l lun (mt nguyn tc, mt ni dung, mt phng php...) hay mt k nng SP no
... m nh gio dc cn phi bit. t vic khm ph ra n s chung , nh gio dc c th lin h,
vn dng n nhm gii quyt cc tnh hung c th c vn cng loi trong cng tc ca mnh.
1. 3. Trng thi tm l trong THSP
Trng thi tm l trong THSP l nhng lng tng v l thuyt v thc hnh xut hin nh gio
dc khi h cn gii quyt vn trong tnh hung. Nhng lng tng kch thch lng mong mun v
tnh tch cc hot ng tm ti, pht hin mang tnh hng phn nh gio dc v khi hot ng t
c hiu qu, trong h xut hin nim hnh phc ca s tm ti, pht hin. y l c trng c bn
ca THSP.
Vn dng quan im ca mt s tc gi, nht l ca Phan Th Sng v Lu Xun Mi khi
nghin cu vn ny xem xt, cho thy, trng thi tm l c c trng bi:
14

- Th nng tm l ca nhu cu hiu bit nhng kinh nghim v cng tc gio dc hc sinh; tnh
tch cc hot ng tm ti.
- Th nng tm l ca nhu cu hiu bit nhng kinh nghim v cng tc gio dc hc sinh.
Trong qu trnh gio dc trng tiu hc , sau khi mu thun v cng tc gio dc hc sinh
cn gii quyt trong THSP c GV pht hin v chp nhn, h s c nhu cu bc thit mun gii
quyt mu thun : Nhu cu ny th hin di dng cc cu hi, thc mc, ngc nhin hay s trn tr
2. Qui trnh gii quyt tnh hung s phm
Khi tm hiu v qui trnh gii quyt TH ni chung v THSP ni ring cng c nhiu quan
im khc nhau.
Theo Garvin, D.A. trc mt tnh hung, cn gii quyt, ngi i gii quyt tnh hung s phi
ln lt tri qua cc bc nh sau:

1. c tnh hung v xc nh nhng vn

ct yu m ngi ra quyt nh ng u

2. Xc nh nhng d liu cn thit phn

tch cc vn v tng hp thnh gii php

3. a ra phn tch v so snh cc gii php

khc nhau
Tc gi Kaiser cng a ra mt m hnh 6 bc c xem nh l cu trc l tng cho vic
tin trnh thc hin gii quyt tnh hung

4. xut phng hng hnh ng

Tip cn tnh hung
.

Thu thp thng tin

Nghin cu tnh hung

Ra quyt nh

15

Bo v quan im

im qua mt s qui trnh gii quyt tnh hung, chng ta c th thy gii quyt tnh hung
s phm cn thc hin theo qui trnh sau:
Bc 1: Xc nh vn
Bc 2:Thu thp thng tin v d kin thch hp
* Xem xt cc thng tin v cc d kin c sn. Thu thp thm d kin mi qua kho st.
* Sp xp, phn tch x l d kin
- Nhn bit chng c cn thit; Thu thp chng c; Sp xp chng c (chuyn dch, gii thch,
phn loi)
-

Phn tch chng c

Bc 3: Xy dng cc gi thuyt v chn gii php

Tm ti cc mi quan h khc nhau a ra cc suy lun logic; Pht biu cc gi thuyt
Bc 4: La chn gii php
Tm kim cc mi quan h c lin quan trong tnh hung; tm im ging v khc nhau gia cc
gii php v la chn gii php tt nht
Bc 5: nh gi kt qu, a ra kt lun v p dng
a ra kt lun, th nghim xem xt chng c mi v khi qut ha kt qu
Qui trnh trn c th tm tt qua s
XC NH VN

THU LM D LIU

NU CC GI THUYT
16
LA CHN GII PHP

NH GI KT QU

NI DUNG

BI TP X L TNH HUNG S
PHM

Mc tiu
- Gii quyt c cc tnh hung s phm trong h thng bi tp.
- Xy dng c cc bi tp tnh hung s phm theo yu cu v gii quyt c cc bi tp
Cc hot ng

GII QUYT CC BI TP THSP

H
1

NHIM V

Lm vic nhm
Trao i trong nhm thc hin cc yu cu

Da vo loi tnh hung ca nhm.

1. Mi thnh vin trong nhm a ra nhn xt v cch gii quyt
17

trong tnh hung v a ra cch gii quyt ca bn thn.

2. Lit k cc kin ca nhm.
3. Tng hp bo co

THNG TIN CHO HOT NG

1. Qui trnh gii quyt cc bi tp tnh hung s phm

1.1. Cu trc ca tnh hung
Cc tnh hung s phm c th din t qua cc hnh thc khc nhau nh trc tip di dng mt
cu hi hay c gin tip truyn ti n ngi hc qua cc cch gii quyt v.v, th ni mt cch n
gin, gii quyt tnh hung l t ra cho ngui hc cu hi Bn s lm g trong tnh hung ny?. Do
, mt tnh hung s phm bao gm c ba yu t c bn sau

[Christensen, C. (1981)].
Trong :
Mt ng cnh tht: Cc tnh hung s phm thng c thit k trn nn mt ng cnh c
tht. Tuy nhin, mt s chi tit c th c iu chnh nhm n gin ho tnh hung hay nhm phc
v tt hn kh nng lin h tnh hung vi l thuyt v qu trnh vn dng tri thc ca ngi hc. Ni
mt cch khc, cho d c thc hay c sng tc ra th tnh hung s phm phi tin cy cao. Mt
khi ngi hc bt u nghi ng v tnh thc ca tnh hung, s ch v lm vic nghim tc ca h s
gim v vic thc hin gii quyt tnh hung s khng cn pht huy c tc dng ca n.
18

Ni dung thng tin v d kin: Mt tnh hung s phm c xy dng khng ch a cho
ngi hc vn m cn cung cp cho h nhng thng tin cn thit gii quyt c vn y.
Nhng d liu y c th ch n gin l nhng chi tit, d kin c din t bng li, hnh nh
minh ho, mt on bng hay bt c mt t liu no khc c th tr gip ngi hc trong qu trnh
gii quyt tnh hung
Mt kt thc m cha ng vn : Vn l trung tm, l ht nhn ca tnh hung. Vn gi
ra, khiu khch, i hi ngi gii quyt phi tm ti, suy ngh, phn tch, so snh, nh gi gii
quyt tnh hung. Chnh v th, hu ht cc tnh hung u c mt kt thc m di dng mt cu hi
nhm hng ngi hc n vn cn gii quyt cng nh nhm to iu kin cho ngi hc c th
tip cn v gii quyt vn theo nhiu phng hng khc nhau ch khng b g b, p buc i theo
mt phng hng c th no c.
1.2. Qui trnh :
Bc 1: nh hng xc nh cc d kin
-

Nhn nh bi tp tnh hung thuc loi no

Phn tch d kin, xc nh cc d kin quan trng ch yu

Tm ra yu cu cn gii quyt. inh hng cch gii quyt

Bc 2: Nu vn cn gii quyt

Nu vn cn gii quyt; Gii quyt mc no

Vn ch yu l g? Con ng gii quyt vn (da vo tri thc, kinh nghim, cc thao

tc t duy s phm
Bc 3: a ra gi thuyt

Nu mt s gi thuyt

Chn mt gi thuyt hp l nht

Bc 4: Chng minh gi thuyt

Trnh by lp lun bng cch vn dng thao tc t duy

Chng minh mt ng
Bc 5: Kim tra, nh gi

Da vo gi thuyt v thang nh gi i chiu mt ng. Mt cha ng.

Nu kt qu
19

Bc 6: Rt ra kt lun, khng nh gi thuyt

-

Khng nh gi thuyt

phng, d on nhng hnh vi lch lc

Rt ra bi hc kinh nghim

2 . X l cc tnh hung s phm

Nh trnh by mc phn loi tnh hung, trong phn ny chng ti a ra cc tnh hung
theo cc nhim v ca ngi gio vin ch nhim tiu hc.
2.1. THSP c lin quan n vic tm hiu tnh hnh HS
M BN VA MT
Nguyn Vn Sn l hc sinh lp 4. Sn ngh hc gn mt tun nay m lp cha r l do.
Trong tit sinh hot lp cui tun, C M - gio vin ch nhim hi:
- Em no gn nh bn Sn ?
- Tha thy em ! Bn Tun ng ln tr li.
- Em c bit v sao bn Sn li ngh hc khng? Thy hi tip.
- Tha thy, bn Sn ch cn m, m m bn y li va mi mt ! Tun p ging bun bun.
Cu hi
- C ch nhim lp qun l hc sinh tt cha?
- Bi hc no nn rt kinh nghim t tnh hung ny?

THY U BIT
vo gi hc c 15 pht, Thng mi rt r xin vo lp. Thy ch nhim lp 5C vi gng
mt tc gin quay ra v qut:
- ng ngoi .
Thng cha kp ni g th thy ni tip:
- Em s khng c vo lp ngy hm nay, v em i hc mun 3 bui trong tun ny ri.
Ni xong, thy quay vo ging bi tip m khng n hm tri rt lnh.
20

Thng im lng, co ro ngoi ca lp. C lp nhn bn i ngi. Thy c bit u m Thng ang
nm vin, b thng li i lm xa cha v kp. Thng va phi lo cho m li va phi lo cho em nh
cn ang hc lp mt nn i hc mun.
Cu hi
- Ci sai ca thy ch nhim trong tnh hung ny l ch no?
- Bi hc cn thit no nn rt ra t tnh hung ny?
2. 2. THSP c lin quan n vic xy dng tp th, qun l HS
THA C. EM B MT TIN
Hi trng bo hiu tit hc sau gi ra chi vang ln. C gio bc vo lp v bt u bi ging.
Nhng bi hc mi ch bt u c vi pht th mt hc sinh ng ln ni tht thanh tha..
a..a..c, em b mt tin . Em mang tin i ng tin may ng phc. Sau gi ra chi vo em
khng thy u.
C lp nhn nho, em hc sinh b mt tin khng ngng khc. Nu bn l gio vin bn s
lm g?
1. Yu cu hc sinh ngi xung v ni: tin em mang i th phi ct gi cn thn ch. By
gi mt ri c bit lm th no
2. Ngng ngay bi ging truy tm th pham
3. Khuyn em hc sinh bnh tnh, ri dy tip. Dnh thi gian cui gi gii quyt.
Cu hi:
- Phn tch u v nhc ca mi cch gii quyt
- Trnh by cch gii quyt ca bn

CUC TRANH CI
Vo gi hc, khi bn ang vit u bi ln bng th thy di lp co ting tranh ci nhau rt to
- Cu ly bt ca t
- T c ly bt ca cu u
- Lc ny t thy va khen bt ca t p m by gi khng thy u na.
Cu hi:
21

Trc tnh hung bn s lm g? V sao

2.3.THSP c lin quan n vic gio dc ton din HS (Trong gi hc chnh kha v hot
ng ngoi gi ln lp)

TP VIT LI
Bn mi c phn cng dy mt lp trong trng. Trong tit u tin ln lp, va vit ln
bng vi ch th bn di c ting hc sinh ni to.
Ch thy xu qu, thy v tp vit li i.
Cu hi:
-

Trong tnh hung trn bn nn gii quyt nh th no

Bi hc kinh nghim rt ra t tnh hung

HAI..BA.
Trong gi m nhc, mt c gio dy ht cho hc sinh. C mi khi c bt nhp mt cu ht Ka
ch l ch ch con, c hai l hai mt trn hai ba cho hc sinh ht theo, th lun lun c mt hc
sinh ht Ka ch l ch ch con c hai l hai mt trn hai ba.
Cu hi:
- Nu bn l ngi gio vin bn lm nh th no?
- Nu bn khng dy mn nhng khi bit vic , bn s gp g cho gio vin

NHM
Trong gi ln lp, bn pht phiu hc tp cho HS. Khi va pht xong, ln bn gio vin bn
pht hin pht nhm bi tp. Bn gii quyt nh th no:
Cch 1: Xin li HS v i thu li bi tp v pht li bi tp theo yu cu
Cch 2: - Bn yu cu HS xem bi tp va pht v hi hc sinh pht hin c iu g?
-

Yu cu HS bo qun bi tp hot ng sau s dng

Pht bi tp ng vi yu cu.
22

Cu hi:
-

Bn s chn cch gii quyt no? V sao

Ngoi 2 cch trn bn c cch gii quyt khc khng

C SAI
Trong gi sinh hot tp th, c gio t chc cuc thi vui c thng (phn cu hi v p n
do c gio chun b) Sau khi c cu hi, c gio gi hc sinh tr li, mt hc sinh tr li ng ri m
c c bt tr li li nhiu ln vi l do gn ng ri. Cc em hc sinh trong lp vn ngoan ngon a
tay xin tr li. Cc cu tr li sau ca cc em c sa cht t v ngn t nhng ni dung vn khng thay
i. C gio vn cho l cha ng. C lp bt u xn xao. Nghi ng c xem li cu hi v p n tr
li mi thy mnh sai.

Trong tnh hung c th c hai cch gii quyt:

1. C c tnh ni l sai th cc em.

2. C nhm v cc em ng. Tt c cc em tr li ng u xng ng nhn phn thng.

Cu hi:
Bn s chn cch gii quyt nh th no? V sao
2.4. THSP c lin quan n vic nh gi HS
C CHM IM KHNG CNG BNG!
Khi tan hc, c gio ch nhim nghe thy hai hc sinh lp mnh ni ni chuyn vi nhau: Hm
nay bn Hoa c th m c cng cho im 10, trong khi bn Thy c tt hn li ch c 8 im.
ng l c khng cng bng.
Cu hi
-

Bn nn x l ra sao khi nghe hc sinh ni nh vy?

Bi hc rt ra t tnh hung trn l gi

23

C KHEN KHI I HC MUN

u nm c Hoa cho hc sinh tm hiu ni qui trong c qui inh khng c i hc mun.
V c thng nht vi c lp, nu i hc mun s b pht. Trong nhng tun tip theo c Hoa thc
hin ng qui nh , ai i hc mun u b pht. Hm nay khi c mt hc sinh i hc mun, sau khi
hi l do c Hoa li tuyn dng em trc lp. Lc c lp u nhao nhao thc mc.
Cu hi
- Theo bn v sao c Hoa li lm nh vy?
- Trong trng hp bn s gii quyt tnh hung nh th no?
2.5. THSP c lin quan n vic phi hp vi cc lc lng gio dc trong v ngoi trng
qun l, gio dc HS (on th, ph huynh hc sinh v.v)
PH HUYNH BAO CHE KHUYT IM CHO CON
Dng c gia nh nung chiu. Em ham chi, nhiu ln i hc mun, vi phm ni qui lm nh
hng n lp. Trong lp hay ni chuyn , lm vic ring. Nhiu ln gio vin ch nhim lp nhc
nh m em cha sa cha khuyt im. Gio vin ch nhim lp buc phi mi gia nh em n gp
trao i tm bin php gip em. Khi gp gio vin ch nhim, gia nh li c thi bao che
khuyt im cho con. H a ra l do: no con i hc mun, hay khng chun b bi do bn cng
vic gia nh...
Cu hi
Trc tnh trng nh vy, gio vin ch nhim lp nn c cch tc ng n gia nh v bn
thn em Dng nh th no cho c hiu qu?

TM S
Trang l mt hc sinh khi lp 5 c nng khiu ht. Nh trng quyt nh a em vo danh
sch i tuyn vn ngh ca trng. Nhng khi em bo tin vui vi cha m em th cha m em kin quyt
khng ng m ch mun em tp trung vo vic hc cc mn hc v nm nay l nm cui cp. Em rt
bun v mun bn, gio vin ch nhim, gip em thuyt phc b m.
Cu hi:
1. Bn c ng quan im vi b m ca em Trang khng? V sao
2. Bn s thuyt phc cha m ca em Trang nh th no
24

CNG HC CNG NGU

Bn l gio vin ch nhim lp 2. Mt hm n thm gia nh hc sinh, v my hm nay em
khng i hc. Khi chun b g ca vo nh th nghe thy trong nh ting ph huynh ang mng hc
sinh Thy c gio dy nh th no m sao cng i hc, cng hc nhiu li cng ngu i th ny
Cu hi:
-

Bn suy ngh g v cu ni ca ph huynh?

Trong tnh hung bn s gii quyt nh th no?

THSP c lin quan n vic gio dc HS c bit

2.6.

NGH HC
Trong lp ca c Hng c mt hc sinh b bnh t k, trong cc tit hc em khng hc c g
ch ngi chi mt mnh. Gi ra chi em thng xuyn b cc bn tru chc. Khi bit tnh hnh , ph
huynh ca em xin php cho em ngh khng i hc na. C Hng rt mng v th l thot n nn
ng vi gia nh ngay.
Cu hi:
-

Bn c tn thnh cch gii quyt ca c Hng khng? V sao

Nu l cc b qun l ca c Hng, bn s lm g
IM KIM TRA

Trong khi chm bi kim tra, bn thy bi lm c bi ca em Hng l mt trng hc sinh hc

mc trung bnh nhng bi kim tra li rt tt, t im 10, trong khi bi kim tra cng c bi tng
i kh.
Cu hi:
-

Bn c suy ngh g vi trng hp khng hay vn chm im nh bnh thng?

Khi tr bi kim tra bn x l nh th no?

H
2

XY DNG BI TP THSP

25

NHIM V

Lm vic c nhn
-

Bng kinh nghim ca bn thn, a ra cc yu cu khi xy dng tnh hung.

nh gi cc yu cu khi xy dng tnh hung trong ti liu. T a ra nhn xt v vic
vn dng vo trong thc tin

Lm vic nhm
Trao i trong cc nhm thc hin yu cu

Nhm 1: Xy dng 3 tnh hung sau chuyn cho nhm 2

Nhm 2: a ra cch gii quyt v chuyn cho nhm 3
Nhm 3: nh gi tnh hung v cch gii quyt tnh hung ca nhm 1
v 2; a ra 3 tnh hung chuyn cho nhm tip theo
(Tip tc nh vy theo s lng cc nhm v ngc li)

THNG TIN CHO HOT NG

1. Yu cu khi xy dng bi tp THSP.

Khi xy dng bi tp THSP trong cng tc ca ngi gio vin ch nhim cn tun th cc yu
cu chung ca vic xy dng tng THSP cng nh xy dng h thng THSP. Cc yu cu l:
1.1. THSP c xy dng phi ph hp v phc v cho vic thc hin mc ch, nhim v
gio dc hc sinh
26

y l yu cu quan trng nht, m bo cho qu trnh xy dng tng THSP i ng hng.

Yu cu ny i hi THSP phi cha ng nhng thng tin c lin quan n tri thc, kinh nghim v
cng tc gio dc hc sinh ca gio vin ch nhim lp, trong qu trnh gii quyt tnh hung, gio
vin s c c hi hnh thnh, cng c, pht trin tr thc, k nng v thi cn thit, ph hp vi cng
tc gio dc HS nh trng tiu hc.
1.2. THSP phi mang tnh khi qut.
Tnh khi qut trong tnh hung th hin ch, vic gii quyt nhng tnh hung ny phi mang
li cho GV nhng bi hc kinh nghim, nhng k nng chung t GV c th vn dng gii quyt
nhng vn cng loi hoc c lin quan th hin trong cc tnh hung mun mu mun v ca thc
tin cng tc gio dc HS tiu hc.
1.3. THSP phi mang tnh ph bin.
THSP phi cha ng vn bc xc cn gii quyt, thng xy ra trong cng tc gio dc HS
ca ngi GV trng tiu hc . t vic gii quyt nhng tnh hung ny, GV s c kh nng thch
ng nhanh chng vi cc vn cn gii quyt thng thng trong cng tc gio dc . Ngoi ra , cng
cn xy dng c nhng tnh hung thnh thong hoc t khi gp trong cng tc gio dc, khi gii
quyt nhng THSP, GV bit cch gii quyt nhiu loi THSP v s khng b bt ng i vi bt k loi
tnh hung no c th xy trong hot ng gio dc.
1.4. THSP phi ph hp vi c im ca nh trng tiu hc Vit Nam
Ni dung v hnh thc biu hin ca tnh hung phi va mang c trng chung v con ngi,
v cc mi quan h,... ca con ngi Vit Nam c th hin qua ngn ng ting Vit, li va phn
nh c trng ring v con ngi, v cc mi quan h,... ca con ngi mang tnh a phng c th
hin trong ngn ng a phng. iu ny khin cho tnh hung tr nn gn gi v c sc thuyt phc.
1.5. THSP c xy dng phi gn vi thc tin CTGD hc sinh tiu hc
Yu cu ny c xy dng trn c s thng nht gia l lun v thc tin trong qu trnh gio
dc .C th s dng nhng tnh hung gi nh, nhng tnh hung gio dc xy ra t thi xa xa,
nhng tnh hung v cng tc gio dc HS din ra cc a bn khc nhng bin i ph hp vi
thc tin vi lp, trng hay a phng mnh. iu ny m bo vic gii quyt THSP khng tch
ri thc tin cng tc gio dc HS
1.6. THSP c a ra phi gy nn s tranh ci khi gii quyt.
Yu cu ny i hi vn trong tnh hung c trnh by c ngha v lin quan n cng
tc gio dc m GV cn nghin cu. Vn c th gy nn nhng xung t v quan im gia cc
GV v n cho php c nhiu con ng la chn trnh by vn c gii quyt. Kt qu cui
27

cng ca vic gii quyt tnh hung khng phi l a ra mt p n ng cho vic gii quyt mt tnh
hung c th no m quan trng hn l cung cp cho GV nhng bi hc kinh nghim chung v
chin lc gii quyt tnh hung.
1.7. Trong khi gii quyt THSP khng nn cung cp sn mt s gii quyt vn .
Nu yu cu ny c m bo th qua vic gii quyt tnh hung GV c c hi chia s s
hiu bit ca h v ni dung tnh hung, v nhng nh hng gi tr ca h v nhng kha cnh c kh
nng xc thc v khng xc thc ca vic gii quyt m h xut.
1.8. THSP c xy dng trong cng tc gio dc HS phi m bo tnh h thng vi s
phong ph, a dng.
Tnh hung din ra trong cng tc gio dc HS l rt phong ph v a dng. Do vy cc THSP
c xy dng khng phi l mt tp hp ngu nhin m l mt h thng tnh hung trong cng tc
gio dc HS ca ngi GV ch nhim lp vi nhiu k nng khc nhau
1.9. THSP phi c xy dng vi nhiu mc gii quyt khc nhau.
C tnh hung d gii quyt, c tnh hung kh gii quyt, c tnh hung n gin, c tnh
hung phc tp, c tnh hung trong ch cha ng mt vn , c tnh hung trong cha ng
nhiu vn ...
H thng THSP c xy dng nh vy mi c th p ng vi logic nhn thc ca SV trong
qu trnh hc tp, p ng nguyn tc tng dn mc luyn tp.
2. Xy dng v gii quyt cc tnh hung s phm
Xy dng v gii quyt 10 tnh hung s phm theo yu cu tng ng vi cc k nng
1. THSP c lin quan n vic tm hiu tnh hnh HS
2. THSP c lin quan n vic xy dng tp th, qun l HS
3. THSP c lin quan n vic gio dc ton din HS (Trong gi hc chnh kha v hot ng
ngoi gi ln lp)
4. THSP c lin quan n vic nh gi HS
5. THSP c lin quan n vic phi hp vi cc lc lng gio dc trong v ngoi trng
qun l, gio dc HS (on th, ph huynh hc sinh v.v)
6. THSP c lin quan n vic gio dc HS c bit

28

29