MUC LUC

M TH NHT

M TH HAI

15

M TH BA

42

M TH T

51

BUI SANG

63

M TRNG

M TH NHT

o la mt m k diu, mt m ma co le ch co th co c khi
chung ta con tre, hi ban oc thn mn. Bu tri y sao, mt bu
tri lng ly n mc ngc nhn ln no ta phai bt giac t hoi
mnh: chng le nhng con ngi cau co, trai tnh trai nt u loai lai
co th sng di mt bu tri nh th? y cung la mt cu hoi cua
tui tre, hi ban oc thn mn, mt cu hoi rt tre, nhng cu xin
c Chua Tri ban cho ban thng xuyn hn cu hoi y!.. Con noi
v nhng quy ngai trai tnh trai nt va cau co u loai th ti khng
th khng nh lai cach x s hp le cua ti trong ca ngay hm o.
Ngay t sang sm ti a b mt ni bun k la hanh ha. Ti bng
nhin co cam giac rng ti, mt ke c n, ang b tt ca bo ri, xa
lanh. Tt nhin, bt k ai cung co quyn hoi: tt ca la ai? Bi v ti
sng Peterburg1 a tam nm nay ma hu nh cha h lam quen
c vi mt ngi nao. Nhng ti phai lam quen lam g? Khng
co vic o th ca thanh ph Peterburg cung a quen thuc vi ti
ri; ma chnh v th nn ti mi cam thy tt ca u bo ri ti khi
toan b thanh Peterburg bng t ngt keo nhau ra cac nha ngh
ngoai thanh. lai mt mnh ti rt s, va sut ba ngay dai ti lang
thang khp thanh ph trong ni bun nng n va tuyt nhin
khng hiu cai g ang xy ra vi mnh. Du xui ai l Nevxki, du
vao cng vin hay lang thang doc con ng b sng - khng mt
khun mt nao ti vn quen gp nhng ni o vao mt gi nht

Peterburg: thanh ph trn b bin Naltich do Piotr ai xy dng vao u th ky

XVIII, mt thi la thu cua nc Nga, sau Cach mang Thang Mi c i thanh
Leningrad, hin nay c ly lai tn cu.

F. DOXTOEVXKI

nh trong sut ca nm qua. Tt nhin moi ngi khng bit ti,

nhng thi lai bit ho. Ti bit ho kha ro; ti gn nh a nghin cu
tng khun mt ho - ti thch thu ngm nhn ho khi ho vui ve, va
ti bun khi ho ru r u am. Ti gn nh a kt ban vi mt ng ma
ti vn gp hang ngay vao mt gi nht nh ai Phun Nc. ng
ta co ve mt trang trong, trm t, luc nao cung lm bm noi chuyn
mt mnh va vung vy tay trai, con trong tay phai la cy gy dai co
nhiu mu, tay cm bt vang. ng ta thm ch a nhn ra ti va to
ve thn thin i vi ti. Nu nh vao cai gi nht nh o ma ti
khng co mt canh ai Phun Nc th chc la ng ta cam thy
bun. Chnh v vy ma co khi chung ti a gn nh nghing ngi
chao nhau, nht la vao nhng hm ca hai thy trong long sang
khoai. Mt ln cach y khng lu, sut hai ngay chung ti khng
gp nhau, n ngay th ba va trng thy nhau chung ti a suyt
tum ly vanh mu, nhng kp nh lai va ha tay xung, i ngang qua
nhau vi mi ng cam trong long. Ca nhng ngi nha cung quen
bit ti. Khi ti i ngang qua, chung dng nh chay ra on gp,
nhn ti bng tt ca cac ca s va hnh nh noi vi ti: Chao anh,
sc khoe anh th nao? Con ti, nh tri vn khoe, n thang Nm
nay ti se co thm mt tng na. Hay la: Anh co khoe khng? Con
ti ngay mai se c sa cha. Hoc: Hm ri ti suyt chay rui,
lam ti s qua, va vn vn... Trong s o co nhng ngi nha ti yu
thch, co nhng ngi nha la ban thn thit cua ti; co mt ngi nha
mua ha nay se nh kin truc s chay cha. Ti se c hang ngay ghe
qua thm ngi ta, cu chua ban n, chay cha cho no n ni
n chn... Va khng bao gi ti qun cu chuyn xay ra vi ngi
nha nho mau hng ti cc xinh xn. o la mt ngi nha bng a
d thng, i vi ti ht sc nim n va nhn nhng hang xom xu
x cua mnh kiu hanh n mc mi khi i qua no ti thy tim mnh
rn ln vui sng. Bng nhin tun trc khi i trn ph, va nhn
thy ngi ban quen th ti cht nghe mt ting ku nao rut: Ma
ngi ta sp quet sn vang ln ti y! Qun c ac! Lu ngi man
r! Ho khng thng tic mt cai g ht: ca nhng day ct tron, ca
nhng mai ua, va ngi ban cua ti vang ch ra nh mt con chim
hoang yn. Ti suyt ln rut ln v chuyn y va n gi khng dam

M TRNG

n nhn lai mt ngi ban ang thng d dang cua ti a b tret

ln cai mau cua cac hoang Trung Hoa.1
Vy gi chc ban oc a hiu la ti quen bit vi ca thanh ph
Peterburg nh th nao.
Ti a noi rng ti b mt ni bt an hanh ha sut ba ngay
trc khi ti oan ra nguyn nhn cua no. ngoai ph ti cam thy
rt ti t (khng thy ngi nay, chng gp ngi kia, ngi no
cung bin i u mt?) - ma nha ti cung thy bt rt. Sut hai
bui ti ti c tm xem: ti con thiu cai g trong xo xnh cua ti? Sai
sao ti lai cam thy bt tin khi trong nha mnh? - va ti cau knh
sm soi nhng bc tng xanh xam, cai trn nha chng y
mang cua nhng chu nhn c Matrena cho tha h tru ngu, sm
soi toan b s g ti co, sm soi n tng chic gh ngi mt,
ngh khng bit nguyn do co phai o khng? (v rng trong
phong ti du mt chic gh nm khng ung ch nh hm qua a
nm cung khin ti kho chu). Ri ti nhn ra ca s, nhng tt ca
u v ch - ti khng h cam thy d chu hn chut nao! Thm ch
ti a goi Matrena n va bng giong b trn qu mng ba ta v
chuyn mang nhn va v s lum thum trong nha noi chung,
nhng ba ta ch ngac nhin nhn ti ri bo i ma khng noi mt li
nao, nn nhng tm mang nhn n nay vn ang yn bnh treo
nguyn ch cu. Cui cung, mai n sang nay, ti mi oan ra c
nguyn do. Th ra la v thin ha bo ti tch ca ra cac nha ngh ngoai
thanh! Xin li v cach din at th thin, nhng ti khng con bung
da nao tm li hoa m na... v rng tt ca nhng g co
Peterburg u a i hoc ang trn ng i ra nha ngh ngoai
thanh, v rng mi mt quy ngai ang knh co ve ngoai t t h c
goi thu mt chic xe nga la ngay trc mt ti a bin thanh mt
ng b ang knh cua gia nh sau khi hoan thanh cac chc trach
cng vu thng ngay nhe nhang v vi t m cua mnh nha ngh
ngoai thanh; v rng mi mt ngi qua ng gi y u co cai
ve ht sc c bit, cai ve o nh mun noi vi ngi gp mt:
Tha cac ngai, chung ti ch ghe qua y chc lat, sau hai gi na

Cac nha vua Trung Quc mc hoang bao mau vang.

F. DOXTOEVXKI

chung ti se i ra nha ngh ngoai thanh ri! Gp mt canh ca s

m ra - trc o co nhng ngon tay thon trng mut nh ng go
go ln mt knh, va tho ra mai u cua mt c gai xinh ep ct
ting goi ga ban chu hoa rong, - va ti lp tc ngh rng ngi ta
mua nhng chu hoa nay khng phai thng thc mua xun va
hoa co trong cac cn h ngt ngat thanh ph ma sp ti mang
theo ra nha ngh ngoai thanh. Con hn th na, ti a thu c
nhng thanh cng trong loai kham pha mi me va c bit nay n
mc ch cn nhn qua ti a oan khng sai la ngi nao sng khu
nha ngh nao.
Nhng c dn ao a va ao Thy Lang hay doc con l
Petergof th ni bt vi phong cach hao hoa trau chut, vi nhng
b y phuc mua he sang trong va nhng c xe tuyt ep ma ho dung
khi i vao thanh ph. Nhng ngi Pargolov va nhng vung xa
hn mi thoat nhn a gy nn n tng la nhng ke khn ngoan
va nh ac; con nhng ngi ao Thp T th hn nhin vui ve.
Hoc gia ti gp mt oan dai am xa ch tay cm dy cng u oai
bc canh nhng c xe ch y ac cht nh nui, nao gh, nao
ban, nao i vng Th Nh K va khng Th Nh K va u cac th vt
dung gia nh khac, va thm vao o ngt ngng trn nh xe la
mt ba u bp m o kh kh gi tai san cua chu con hn con ngi
cua mt mnh, hoc gia ti nhn nhng con thuyn cht y gia
dung tri theo dong Neva hay knh ai Phun Nc n Sui
en hay ra cac ao; - th s xe va s thuyn dng nh tng gp
mi, gp trm ln trong mt ti; dng nh ca thanh ph ng ln
va ra i, dng nh ca thanh ph keo oan keo lu ra nha ngh ngoai
thanh; dng nh toan b Peterburg sp bin thanh hoang mac,
n ni rt cuc ti cam thy xu h, bc bi va chan nan: ti tuyt
i chng co ni nao va chng co vic g i ra nha ngh ngoai
thanh ca. Ti sn sang i vi bt k c xe nao, vi bt k quy ngai co
ve ngoai ang knh a thu xe nao, nhng khng mt ai, tuyt
nhin khng mt ngi nao mi ti ca; dng nh thin ha a qun
pht ti ri, dng nh i vi ho ti tht s la mt ngi xa la!

M TRNG

Ti lang thang rt nhiu va rt lu n mc, nh thng l, a

kp qun mt mnh ang u, th bt cht thy mnh a ng
ngay ca . Ti lp tc cam thy sang khoai; va ti vi va vt qua
rao chn, dao bc gia nhng tha rung a gieo hat va ng co,
khng cam thy mt moi, ch cam thy bng toan b thn th la
va trut i c mt ganh nng trong long. Tt ca nhng ngi qua
ng u nhn ti nim n n mc gn nh sp sa cui chao
nhau; tt ca u nh vui sng vi mt iu g o, tt ca, khng tr
mt ai, u hut x ga. Ti cung cam thy trong long dng ln mt
nim vui trc y ti cha h. Dng nh t nhin ti c n
Italia - thin nhin a tac ng manh lit n ti, mt ke th dn
m yu ang gn nh ngt th gia nhng bc tng thanh ph.
Co mt cai g o cam ng khng giai thch c trong phong
canh thin nhin Peterburg cua chung ta khi mua xun v bng
ph bay toan b tim nng, toan b sc lc c tri phu cho cua
mnh, lng ly, xanh ti, rc r trm hoa... Bt giac no khin ti
lin tng n mt c gai gy go m yu ma i khi chung ta nhn
vi ve thng cam, i khi vi long thng hai, va nhiu khi n
gian la khng nhn thy c ta; th ri bng nhin c gai o, trong
mt khoanh khc, bt ng tr nn xinh ep la lung, khng ta ni,
va chung ta kinh ngac, ngy ngt, n mc t hoi mnh: cai sc
manh nao a khin cho cp mt u bun, trm t kia rc ln ngon
la nh th? Cai g khin mau dn ln lam hng i ma gy tai
nht kia? Cai g khin nhng ng net du dang trn khun mt
kia chay ln ve am m nh vy? V sao b ngc kia dng ln php
phng? Cai g mang n sc lc, nha sng va ve ep cho gng
mt c gai ang thng kia khin no rang r va sinh ng trong
ting ci long lanh, rn ra? Va ta nhn quanh, ta tm ai o, ta
phn vn phong oan... Nhng khoanh khc qua i, va co th ngay
mai ta lai gp vn anh nhn u bun th nh cu, vn khun mt
nht nhat, ve nhn nhuc va rut re trong cac c ch y va thm ch
ca s n nn, thm ch ca du vt cua mt s chan chng va ni
bun tang toc v ni am m phut chc thoang qua... Va ta cam
thy tic nui v cai ve ep chp mt y a tan i qua nhanh, khng

F. DOXTOEVXKI

tr lai, v no ngi ln gia tao va ph hoai trc mt ta, - ta nui tic

v ta cha co u thi gian ma yu no...
Nhng du sao m cua ti vn tt ep hn ngay! S th la th
nay:
Ti tr v thanh ph rt mun, va khi gn n nha th chung
a im mi gi khuya. ng ti i chay doc theo b con knh
ao, vao gi o chng con ai qua lai. ung la ti vao khu vc xa
nht cua thanh ph. Ti va i va hat, v rng khi cam thy hanh
phuc ti nht thit phai t mnh khe hat vi mnh mt iu khuc g
o nh bt k mt con ngi nao cam thy hanh phuc nhng khng
co ban be, khng ngi thn thit, va vao giy phut sng vui
khng bit san se nim vui vi ai.
Bng nhin ti gp phai mt cuc phiu lu tuyt i bt ng.
Cach ti mt quang, canh hang lan can ti nhn thy mt bong
phu n ng t khuyu tay ln thanh chn song va hnh nh ang
ht sc chm chu nhn dong nc uc chay di long knh. Nang
i chic mu mau vang cc k d thng va mc ao khoac en
khng tay om dang. y la mt c gai con tre, va chc chn la toc
en, - ti ngh thm. Hnh nh nang khng nghe ting bc chn
cua ti va thm ch khng nhuc nhch khi ti nn th i ngang qua
vi ting tim p thnh thch trong lng ngc. Quai la, - ti ngh, chc c ta ang mai ngh mt iu g o, va bng nhin ti khng
lai nh tri trng. Ti nghe nh co ting nc n c nen lai. ung,
ti a khng lm: c gai ang khoc, va mt phut sau lai lin tip
vang ln nhng ting thut tht. Lay Chua ti! Trai tim ti tht lai.
Va du ti ht sc nhut nhat vi phu n, nhng vao mt phut nh
th nay!... Ti quay lai, bc n bn nang, va co le a tht ln
Tha tiu th! nu nh ti khng bit la nhng li o a c
hang ngan ln tht ln trong tt ca cac thin tiu thuyt thi
thng Nga. Chnh iu o a ngn ti lai. Nhng trong luc ti c
tm li th c gai nh sc tnh ngoai nhn, nh thn lai va cui mt
lt tranh qua bn ti, bc i doc theo b sng. Ti lp tc i theo
nang, nhng nang a oan ra, ri b sng, i quang qua ng

M TRNG

sang va he bn kia. Ti khng dam i theo nang qua ng. Trai

tim ti run ry nh chim mc by. Bng mt vic tnh c a giup
ti.
Pha bn kia va he, cach c gai khng quen cua ti khng xa,
bt ng xut hin mt ga an ng mc ao ui tm a ng tui
nhng vi dang i khng th noi la ng n. Ga va lao ao bc
i va thn trong bam vao tng. Con c gai th chay gn nh mt
mui tn, va vi va va rut re, nh tt ca nhng c gai khng mun
ai ngo y tin mnh v nha ban m; va tt nhin ga an ng ngt
ng kia khng th nao theo kp nang nu thn s phn cua ti
khng xui khin ga tm nhng phng thc khn kheo hn. Bng
nhin, khng noi vi ai mt li, ga an ng ly a phong ht tc lc
chay ui theo c gai khng quen cua ti. Nang i nh gio cun,
nhng ga an ng th hn hn a theo sat got, va cui cung ui
kp; c gai het ln tht thanh - va... ti ta n s phn a khin cho
cy gy nhiu mu tuyt vi ln nay nm trong ban tay phai cua
ti. Trong nhay mt ti a pha va he bn kia ng, trong nhay
mt ga an ng khng mi hiu ra tnh th, chp nhn cai l khng
th chi cai c, ng c ra va rt lai sau, ch khi chung ti a i
rt xa ga mi ct ting c n ti bng nhng thut ng kha la
manh me. Nhng nhng li cua ga kho khn lm mi bay n ch
chung ti.
- C a tay cho ti, - ti noi vi c gai cha quen cua ti, - va
hn se khng dam quy ry chung ta na.
Nang im lng a tay cho ti, ban tay hay con run v hi hp
va s hai. i ga an ng khng mi ma n kia, luc o ti ham n
ga xit bao! Ti lic nhn sang c gai: nang tht d thng va toc
en - ti a oan ung; trn hang mi en cua nang hay con lp lanh
nhng giot l, cua cn kinh s va qua hay cua ni bun au trc
o - ti khng bit ro. Nhng trn i mi a co anh nu ci. Nang
cung len nhn sang ti ri o mt, ben len cui u.
- C thy cha, sao luc nay c lai xua ti i? Nu co ti th a
chng co chuyn g xay ra ca...

F. DOXTOEVXKI

- Nhng em co bit ng u, em ngh la ng cung...

- Th chng le by gi th c a bit ti hay sao?
- Hi hi thi. y, chng han, v sao ng ang run?
- , c a oan ra ngay tc khc! - Ti ap, khoai ch v c gai
cua ti rt thng minh: iu o khng bao gi co hai cho ngi ep
ca.- Vng, ngay t u c a oan ra ti la ngi th nao. ung la
ti rt nhut nhat vi phu n, ti ang hi hp, ti khng giu,
chng kem g c mt phut trc y khi ga an ng kia lam c s...
By gi ti cung ang s mt cai g y. Nh mt gic m, ma ti
thm ch ca nm m cung khng ngh la mnh se co luc noi chuyn
vi mt phu n nao o...
- Sao? Chng le?...
- Vng, nu tay ti run th y la v no cha bao gi c mt
canh tay nho nhn xinh xn nh tay c khoac ly. Ti a qun mt
phu n, ngha la ti cha bao gi c tip xuc vi phu n, v ti ch
co mt mnh... Thm ch ti con khng bit phai noi vi phu n nh
th nao. Va ca by gi ti cung khng bit - ti co noi vi c iu g
ngu ngc khng? C hay noi thng vi ti, ti xin cam oan ti
khng phai la ngi hay t ai.
- khng, khng co g, khng sao, ngc lai la khac. Con nu
ng oi hoi em noi tht, th em noi vi ng rng phu n lai rt thch
tnh nhut nhat nh vy; va nu ng con mun bit nhiu hn, th
chnh em cung rt thch, va em se khng ri ng cho n khi v n
nha em.
- C lam nh th, - ti nh ngp th v sung sng, - ti se ht
nhut nhat ngay by gi, va luc o th - vnh bit tt ca cac phng
sach cua ti!..
- Phng sach? Phng sach nao, lam g? Nh th la khng
tt ri.
- Xin li, ti se khng th na, ti but ming th thi; nhng
lam sao c mun la trong giy phut nh th nay ti lai khng ao
c...
- c em thch, phai khng?

M TRNG

10

- ung th, ma mong c, v Chua, hay rng lng. C th ngh

xem, ti la ngi th nao! Ti nm nay a hai mi sau tui, ma
cha bao gi c gp ai. Vy th lam sao ti co th noi hay ho,
kheo leo va hp l c? C se co li hn khi tt ca c phi bay,
thanh tht. Ti khng bit im lng khi trai tim trong ti ln ting.
Cha, du sao th cung... C co tin khng, cha mt ngi an ba nao,
cha bao gi, cha bao gi! Cha mt ln quen bit! Va mi ngay
ti vn c m rng cui cung vao mt luc nao o ti se c gp ai
o. i, gia nh c bit c bao nhiu ln ti a yu theo cach nh
vy!..
- Nhng sao c, yu ai?..
- Khng yu ai ca, ti ch yu cai y tng, yu cai ngi gp
trong m. Ti tng tng ra ca nhng thin dim tnh. , c cha
bit ti u! Thc ra, khng th khng co cai o, ti cung a gp vai
ba phu n, nhng ho la nhng phu n nh th nao kia ch? Tt ca
bon ho u la nhng ba ni tr, va... Nhng ti se lam c ci, ti se
k cho c nghe a my ln ti nh bt chuyn, mt cach t nhin,
vi mt c gai quy tc nao o ngoai ng ph, tt nhin la khi
nang ch co mt mnh; bt chuyn mt cach rut re, l , tha thit;
noi rng ti se cht c n, xin nang ng xua ui ti, rng ti
khng co cach nao lam thn du vi bt k mt phu n nao o,
thuyt phuc nang rng phu n khng co quyn c tuyt nhng li
khn nai cua mt con ngi bt hanh nh ti. Va cui cung, tt ca
nhng g ti oi hoi ch la xin nang noi vi ti vai li thn thit,
cam thng, ng xua ui ti ngay t u, tin vao li cua ti, nghe
nhng g ti noi, ci giu ti nu nh nang thch, khi cho ti t
nhiu hi vong, noi vi ti vai li, ch vai li thi, du rng sau o
chung ti se khng con bao gi gp nhau na... Nhng c ci... Tuy
nhin, chnh v th ma ti noi...
- ng ng gin, em ci v thy chnh ng la ke thu cua ng,
va nu nh ng a th, chc co le ng a thanh cng, co th la ca
khi vic din ra ngoai ph; cang n gian th cang tt... Khng mt
ngi phu n tt bung nao, nu nh c ta khng ngc nghch va
khng qua cau gin v mt vic g y vao luc o, lai co th xua ng
i ma khng noi vai li ng rut re cu xin y... Ma em noi g vy

F. DOXTOEVXKI

11

nh! Tt nhin, co le c ta se cho ng la mt ngi in. Em suy

bung mnh ra nh vy. Em vn bit rt nhiu con ngi ta sng
trn i nh th nao!
- , cam n c! - ti ku ln. - C khng hnh dung c la c a
lam g cho ti u!
- c ri, c ri! Nhng xin ng noi cho em hay, tai sao ng
lai bit rng em la ngi ma ng... ma ng cho la ang ... quan
tm va kt ban... tom lai, khng phai la mt ba ni tr nh ng va
noi. Tai sao ng lai nh n gp em?
- Tai sao? Tai sao a? Nhng c i mt mnh, ga kia lai qua tao
tn, tri th ang m; chc c cung ng y rng o la bn phn...
- Khng, khng, trc y na kia, khi pha bn kia ng.
Chnh ng a nh n gp em phai khng?
- pha bn kia? Nhng ti, thc tnh, khng bit tra li ra
sao; ti s... C bit khng, hm nay ti la mt ngi hanh phuc; ti
va i va hat; ti va ngoai thanh v; ti cha bao gi co c
nhng phut giy hanh phuc nh vy. C... ti cam thy rng c...
Xin li nu nh ti nhc c nh lai: ti cam thy c ang khoc, va
ti... ti khng th chu ng ni iu o... tim ti tht lai... i lay
Chua ti! Ma chng le ti khng th au bun v c sao? Chng le
cam thy thng cam vi c la ti li ?... Xin li, ti noi thng
cam... Ma thi, tom lai, chng le ti co th xuc pham c khi t dng
mun n bn c sao?...
- ng thi i, u ri, ng noi na, - c gai noi, mt nhn
xung, xit cht tay ti hn. - Chnh em co li a gi ra iu o;
nhng em vui la a nhn ra ng la ngi ng n... Ma em a n
nha ri; em phai vao cai ngo nay, ch vai bc... Chao ng va cam n
ng...
- Th chng le chung ta se khng bao gi con gp nhau na
sao?... Chng le ch co vy thi sao?

M TRNG

12

- ng thy khng, - c gai va ci va noi, - luc u ng mun

ch vai li, con by gi... Nhng ma, em se chng noi g vi ng
u... Co th, chung ta se con gp nhau...
- Ngay mai ti se n y, - ti noi. - i, xin c tha li cho ti,
ti a lai oi hoi...
- Vng, ng qua nn nong... ng gn nh oi hoi.
- Xin c hay nghe, hay nghe ti! - ti ngt li nang. - Ti xin li
nu ti lai noi vi c iu g o khng phai... Nhng chuyn la th
nay: ti khng th khng n y ngay mai. Ti la mt ke m mng;
ti t co i sng thc n ni nhng phut giy nh th nay ti coi
la rt him nn ti khng th khng lp lai nhng giy phut y
trong m tng. Ti se m v c sut m, sut tun, sut ca nm.
Ti nht nh ngay mai se n y, n ung y, n ung ch
nay, vao ung gi nay, va ti se hanh phuc khi nh lai vic xay ra
ngay hm qua. Cai ch nay a tr thanh thn thng i vi ti.
Ti a co vai ba ch nh vy Peterburg. Thm ch a co ln ti
khoc v k nim, nh c... Lam sao bit c, co th mi phut trc
y c cung a khoc v k nim... Nhng xin li, ti lai qun mt; co
th co mt luc nao o c a tng rt hanh phuc ni y...
- Thi c, - c gai noi, - co le ngay mai em cung se n y,
cung vao mi gi. Em thy la em khng th cm ng... No la th
nay, em co vic cn phai n y; ng ng ngh la em hen ho vi
ng; em noi trc la em cn n y v vic ring. Th y... Thi
th em noi thng vi ng: nu ng cung n th cung khng sao ca;
th nht, co th lai xay ra nhng chuyn kho chu nh hm nay,
nhng bo qua no i... tom lai, ch n gian la em mun gp ng...
noi vi ng vai li. Ch co iu, ng thy khng, by gi ng khng
ch trach em ch? ng ng ngh la em d dang hen ho nh th...
Chc em cung a hen, nu nh... Tuy nhin hay cai o la b mt
cua em! Nhng phai co mt iu kin.
- iu kin! Noi i, c noi i, noi ngay i! Ti ng y tt ca, ti
sn sang chp nhn tt ca, - ti het ln vui sng, - ti chu trach
nhim v ti - ti se ngoan ngoan, ng n... c bit ti ri y...

F. DOXTOEVXKI

13

- Chnh v a bit ng nn em mi mi ng ngay mai, - c gai

va ci va noi. - Em a hoan toan bit ro ng. Nhng ng nh
cho, ng phai i n y vi iu kin; th nht (ch xin ng hay
lam n theo ung nhng g em yu cu, - ng thy y, em noi rt
chn thanh), ng ng phai long ma yu em... iu o la khng th
c, em cam oan vi ng. Em sn sang kt ban vi ng, y, tay
em y... Nhng yu th khng c, em xin ng!
- Ti xin th, - ti het ln, chup ly tay nang...
- Thi ma, ng th tht, em bit la ng rt d bung ln nh
thuc sung. ng ch trach em v em noi nh vy. Nu nh ng
bit... Em cung khng con co ai chuyn tro, khng con ai xin
khuyn bao. Tt nhin la khng th tm li khuyn trn ng
ph, ng la ngoai l. Em gi a bit ng, nh th chung ta a la ban
be hai mi nm ri... Tht s la ng khng lam sai li ha ch?
- Ri c se thy... nhng ti khng bit lam sao sng n
ngay mai.
- Hay ngu cho tht say. Chuc ng ngu ngon, va hay nh la em
a tin ng. Nhng luc nay ng va noi mt cu rt hay: chng le co
th kim soat c tng cam xuc, k ca tnh thng cam anh em!
ng bit khng, ng noi iu o hay n ni em lp tc nay ra y
ngh gi gm ni ng...
- Lay Chua, nhng vic g? Vic g?
- Hen n mai. By gi hay no la mt iu b mt. Nh th
lai cang tt cho ng; t ra t xa trng cung ging nh mt thin
dim tnh. Co th ngay mai em se noi, ma cung co th khng... Em
se con phai noi chuyn thm vi ng, chung ta se quen thn vi
nhau hn...
- , va ti ngay mai se k ht cho c nghe v mnh! Nhng cai
g th nay? C nh co phep mau va xay ra vi ti y... Ti ang
u y, lay Chua? Nhng c noi i, chng le c khng hai long vi
mnh la a khng ni gin nh nhng c gai khac vao tnh canh

M TRNG

14

cua c, a khng xua ui ti i ngay t u? Ch bng hai phut c

a lam cho ti hanh phuc sut i. ung! Ti hanh phuc. Lam sao
bit c, co th c a giup ti hai long vi ban thn ti, a pha bo
nhng nghi ng cua ti... Co th, ti thng co nhng luc... Nhng
thi, ngay mai ti se k ht vi c, c se bit ht, bit ht...
- Vng, em chp nhn. ng se bt u...
- ng y.
- Tam bit!
- Tam bit!
Va chung ti chia tay. Ti lang thang sut m; ti khng th
quay v nha mnh. Ti hanh phuc qua... n ngay mai!

F. DOXTOEVXKI

15

M TH HAI

y, ng vn sng n by gi nhe! - nang noi, va ci va

xit cht ca hai tay ti.
- Ti a y hn hai gi ri; c khng bit chuyn g a xay ra
vi ti ca ngay hm nay u!
- Em bit, em bit... nhng em noi ngay vao vic. ng co bit
em n lam g khng? Khng phai ba hoa v vn nh hm qua
u! Th nay ng a: chung ta t nay se phai x s mt cach thng
minh hn. Hm qua em a suy ngh rt lu v tt ca nhng chuyn
nay.
- Cai g, cai g thng minh hn? V phn ti, ti sn sang;
nhng, qua thc, vi ti, trong i, cha xay ra chuyn g thng
minh hn by gi.
- Th ? Th nht, xin ng ng bop tay em nh th; th hai,
noi ng bit, hm nay em a suy ngh rt lu v ng.
- Th kt qua ra sao?
- Kt qua ra sao ? Kt qua la, lai phai bt u tt ca t u,
v rng hm nay em kt lun la em cha bit t g v ng ca, rng
hm qua em a x s nh mt a tre, nh mt be gai, va hoa ra
tt ca la tai long tt cua em, ngha la em a t khoe mnh, nh thoi
thng vn vy mi khi ta bt u xet nh ban thn ta. Va sa
cha sai lm, em quyt nh tm hiu v ng mt cach k lng
nht. Nhng v khng co ai giup em tm hiu ng c nn ng

M TRNG

16

phai t mnh k cho em nghe, k ht moi chuyn. ng la ngi nh

th nao? Hay bt u k i, nhanh ln, k ht chuyn i mnh i.
- Chuyn i! - ti s hai ku ln. - Chuyn i! Nhng ai noi
vi c rng ti co chuyn i ti? Ti khng co chuyn i...
- Th lam sao ng sng nu nh khng co chuyn i? - nang
va ci va ngt li ti.
- Hoan toan khng co chuyn i nao ca! Ti sng, nh ngi ta
thng noi, t nhin nhi nhin, ngha la hoan toan mt mnh - mt
mnh, mt thn mt mnh, - c co hiu mt mnh la th nao khng?
- Sao lai mt mnh? Ngha la ng khng bao gi gp ai ca?
- khng, gp th co gp, nhng du sao vn mt mnh.
- Th chng le ng khng noi chuyn vi ai ca ?
- Theo ung ngha en, th khng vi ai ca.
- Th th ng la loai ngi nh th nao, noi em nghe! Gm a,
em oan ra ri: chc la ng cung co mt ngi ba nh em y. Ba b
mu va sut i khng cho em i u ca, nn em gn nh khng bit
noi na. Khoang hai nm trc v em lam mt tro dai dt, ba thy
khng gi c em na, lin goi em lai va dung kim gm nh ao
em vao ao ba - va t o hai ba chau c ngi bn nhau sut ngay. Ba
an bt tt, tuy mt ba mu; con em ngi canh ba, khu va hay oc
sach cho ba nghe - th la thanh mt cai l k quc, hai nm ri em
b nh vao ba nh th!
- i lay Chua, khn kh qua! Khng, ti khng co ngi ba nh
th.
- Th nu khng, tai sao ng lai co th ngi nha?...
- Co phai c mun bit ti la ai khng?
- Vng, ung th.
- Trong ung ngha cua no?
- Trong ngha ht sc ung!
- Xin li, ti la mt tp ngi c bit.
- Tp ngi, tp ngi! Tp ngi nao? - c gai ku ln, pha ra
ci nh th hang nm ri nang cha c ci. - Cha, ng vui qua!

F. DOXTOEVXKI

17

Nay ng, y co gh dai, ta ngi xung i! Ni nay khng ai qua

lai, khng ai nghe thy chung ta ca, va - ng hay k chuyn i cua
ng i! V rng, ng ng thuyt phuc em na, ng co chuyn i
cua ng, ch co iu ng giu em. Trc ht, tp ngi c bit la
th nao?
- Tp ngi c bit y a? Tp ngi c bit la mt ke c ao,
mt ke bun ci! - ti ap, t mnh cung pha ra ci theo ting
ci th tre cua nang. - o la mt tnh cach. Th c co bit mt ke
m mng la nh th nao khng?
- Ke m mng? Xin li, nhng lam sao em lai khng bit?
Chnh em cung la mt ke m mng ma! i luc em ngi canh ba ma
u oc khng co chuyn g la khng ngh n. Th la bt u m
mng, ngh u th vn v - th du nh chuyn mnh se ly chng la
mt hoang t Trung Hoa... Ma nhiu khi m mng la rt tt!
Khng, thc ra co tri bit c! Nht la khi co iu g o phai suy
ngh, - nang noi thm bng mt giong kha nghim trang.
- Tuyt! Mt khi c a m n ly hoang t Trung Hoa th co
ngha la c se hoan toan hiu ti. Nay, c nghe nhe... Nhng xin li,
ti con cha bit tn c...
- Co th ch! ng nh ra hi sm y!
- i, lay Chua! Ti qun bng i mt, v ti qua vui ma.
- Tn em la Naxtenca.
- Naxtenca? Ch th thi ?
- Ch th thi! Chng le th con la t, ng tham lam qua y!
- t a? Nhiu, nhiu, ngc lai, qua nhiu y ch. Naxtenca, c
la mt c gai tt bung, nu nh ngay t u i vi ti c a la
Naxtenca ri!1
- Th - th y! Nao!
- Th nay, Naxtenca a, c hay nghe mt cu chuyn bun ci
nhe.

Naxtenca la cach goi thn mt cua Anaxtaxia. Ngi Nga khi mi lam quen phai goi
nhau y u tn va phu danh, ch khi thn thit mi goi tn khng hoc tn thn mt.

M TRNG

18

Ti ngi xung canh nang, ly mt t th tht nghim trang va

bt u noi nh oc:
- Naxtenca a, co th c khng bit, Peterburg co nhng xo
xnh tht k la. Vng mt tri vn chiu sang cho tt ca moi ngi
dn Peterburg, dng nh khng bao gi ngo n nhng ch y, ma
o co mt mt tri khac, nh th no c t ring cho nhng xo
xnh nay, va no chiu ln tt ca bng mt th anh sang khac, c
bit. nhng xo xnh nay, Naxtenca quy mn a, dng nh la mt
cuc sng hoan toan khac, khng ging nh cuc sng vn si suc
bn canh chung ta, ma la mt cuc sng nhng vng quc xa lc
xa l cha ai tng bit n, mt cuc sng khng phai vao thi ai
qua nng n khc nghit cua chung ta. Chnh cuc sng o la s
hoa trn gia mt cai g o thun tuy hoang ng, cung nhit l
tng, va ng thi (hi i, Naxtenca!) pham tuc nhat nheo va tm
thng, khoi phai noi: nho mon n mc khng tng c!
- Phu! Lay Chua! Mt li mao u mi khip! Em nghe thy cai
g th nay?
- C se nghe, Naxtenca a (ti ngh rng ti se goi c la
Naxtenca khng bao gi bit moi), c se nghe rng sng nhng xo
xnh o la nhng con ngi k quc - nhng ke m mng. Ke m
mng, - nu nh cn mt nh ngha cu th - khng phai la ngi,
ma c bit khng, la mt sinh vt ging trung nao o1. Phn ln no
c tru nhng xo xnh khng ai n c, dng nh mun trn
tranh ca anh mt tri, va mt khi a v nha ring th no bam rit
ly cai xo cua mnh nh mt con sn, hay t ra v phng din nay
no rt ging vi mt con vt thu v - va la con vt va la nha ma ta goi la con rua. C ngh sao, v c g anh ta yu mn bn bc
tng cua mnh, nhng bc tng nht thit phai quet ve xanh, am
khoi am am, va nng nc mui thuc la n khng th chu c?
V c g cai quy ngai k quai nay, khi co mt ai o trong s nhng
ngi quen him hoi n thm (ma vi kiu cach cua anh ta th

Trong ting Nga, danh t co ba ging: ging c, ging cai, ging trung.

F. DOXTOEVXKI

19

nhng ngi quen cung ht dn), v c g cai con ngi k quai nay
lai on tip khach vi ve ngng ngp n th, lung cung n tai
ca mt may, dng nh anh ta va pham mt ti ac nao o trong
bn bc tng cua nha mnh, dng nh anh ta va lam bac gia
hay mt vai bai th nao o gi i ng bao bng mt la th nc
danh, trong o thng bao rng tac gia cua bai th a cht va ban
cua ng ta t thy mnh co trach nhim phai cng b th cua ng
ta? V c g, Naxtenca, c noi ti nghe, v c g cu chuyn cua hai
ngi nay lai ri rac n th? V c g khng mt ting ci, khng
mt li hom hnh but ra t u li cua ngi ban n bt ng va
y bi ri, ngi ban nay vn luc nao cung a vui ua, a pha tro
hom hnh, a nhng cu chuyn v phai ep va nhng tai vui ve
khac? Va sau ht, v c g, ngi ban y, co le va mi quen bit
nhau va ch mi n y ln u, - v rng trong trng hp nay se
khng co ln th hai va ngi ban y se khng n thm ln nao
na - v c g ngi ban y cung bi ri, cung cht lng mc du anh
ta la ngi ht sc thng minh (nu nh qua tht anh ta thng
minh) khi anh ta nhn b mt ln ngc cua chu nha a hoan toan
ri tr sau nhng n lc phi thng nhng v ch lam cho cu
chuyn c t nhin va si ni, to ra mnh cung hiu bit v xa hi
thng lu, cung ban lun ca v phai ep, hong bng cach o lam
hai long con ngi ti nghip a sai lm n thm ni y? Va cui
cung, v c g v khach kia t nhin chup ly mu va vi va ra v vi
l do cht nh ti mt vic cc k khn thit ma thc ra khng h
co, hp tp rut tay mnh khoi nhng cai bt tay nng nhit cua chu
nha ang tm moi cach to ra hi tic va c cu van tnh th? V c g
ngi ban va ra khoi ca a pha ln ci ha ha va t th vi mnh
la se khng bao gi n thm cai ga hp hi nay na, mc du cai ga
hp hi nay thc tnh la mt con ngi ht sc tuyt vi, ng thi
anh ta cung khng th nao dt khoi cai tro ng nghnh nho nho cua
tr tng tng la so sanh b dang cua ngi va noi chuyn vi
mnh trong sut bui gp g vi b dang cua mt chu meo con bt
hanh b lu tre la bt c, em ra vay vo, tru choc, doa nat va
hanh ha u kiu, cui cung thoat khoi tay chung chui xung gm

M TRNG

20

gh ti tm, ngi o cau knh sut ca gi, xu lng, gm g, dung hai

chi trc ra b mt oan gin va sau o rt lu vn vi mt ve hn
hoc nhn thin nhin, cuc sng va thm ch ca a thc n cua chu
nha ma ch hu gai tt bung danh ring cho no?
- Nhng khoan a ng, - Naxtenca, nay gi nghe ti noi vi ve
ngac nhin, mt m to, ming ha ra, cht ct ngang li ti, - em hoan
toan khng hiu tai sao lai xy ra chuyn nh vy va tai sao ng lai
t ra cho em nhng cu hoi bun ci nh vy; nhng iu nay th
em bit chc: nhng chuyn o nht nh la xay ra vi ng, t u
n cui.
- Chc chn la th, - ti ap vi ve mt ht sc nghim trang.
- Nu nh chc chn la th, th ng tip tuc k i, - Naxtenca
ap. - V rng em rt mun bit chuyn o kt thuc ra sao.
- Naxtenca, co phai c mun bit nhn vt cua chung ta, - hay
noi ung hn la ti, bi nhn vt o ung la cai thng ti hen mon
nay, - hang ngay lam g trong cai xo xnh cua mnh; co phai c
mun bit v sao ti sut ca ngay bn loan bi ri v cuc ving
thm bt ng cua ban? Co phai c mun bit v sao ti cung qut,
o mt khi ngi ta m ca phong ti, tai sao ti khng bit tip
khach va cht then di sc nng cua long mn khach cua mnh?
- Vng, ung, ung! - Naxtenca ap, - chnh th. Nhng ng k
hay qua, liu ng co th k bng cach nao o khng hay n nh
vy c khng? ng c noi nh ang oc sach y.
- Naxtenca! - ti ap bng mt giong nghim tuc va quan trong,
gng lm mi nhn c ci, - Naxtenca yu qu, ti bit rng ti
k rt hay, nhng xin li la ti khng bit k cach khac. By gi,
Naxtenca a, by gi ti ging nh linh hn cua vua Xolomon sut
mt nghn nm b nht trong bnh vi bay ln bua du.1 Nhng cui
cung th ca bay ln bua du y a c g ra. By gi, Naxtenca

Bua du: mt motip truyn dn gian, thng mt sc manh nao o (ma quy, phu thuy,
v.v) b nht vao trong bnh ym bua va nem xung bin, sau c vt ln giai thoat.
Xolomon la v vua huyn thoai trong Kinh thanh, thng thai, hung manh va giau co.

F. DOXTOEVXKI

21

yu du a, khi chung ta lai a gp lai nhau sau mt thi gian dai xa

cach nh vy, - v rng ti a bit c lu ri Naxtenca a, v rng a
t lu ti c tm ai o, va y la du hiu chng to rng ngi ti
tm chnh la c va rng by gi chung ta a c xui khin gp
nhau, - by gi trong u ti ca ngan khoa voi a c m, va ti
phai tun ra hang sui ngn t, khng th ti cht ngt mt. V vy,
Naxtenca a, xin c ng ngt li ti, ma hay lng nghe ngoan
ngoan, chu kho, khng th ti khng noi na u.
- Khng, khng, khng th c! ng k i! By gi em se
khng noi li nao na.
- Ti k tip nhe. Trong ngay cua ti co mt gi ti c bit yu
thch, Naxtenca a. o la cai gi khi ma gn nh tt ca nhng cng
chuyn, chc vu va trach nhim quan trong a kt thuc va moi
ngi vi va v nha n ti, ngh ngi, nhng ngay trn ng v
ho lai sang tao ra nhng tai vui ve khac lin quan n bui
chiu, bui ti va toan b s thi gian ranh ri con lai. Vao cai gi
o nhn vt cua chung ta, - Naxtenca, xin c cho phep ti k ngi
th ba, v rng k ngi th nht xu h lm, - vy la vao cai gi
y nhn vt cua chung ta, khng phai la khng co vic, cung rao
bc theo moi ngi khac. Nhng mt cam giac thoa man k la l
trn khun mt nht nhat va co ve nh nhu nh cua anh ta. Anh
ta ngm nhn rang chiu ang dn tt trn bu tri Peterburg lanh
leo vi ve khng h hng lm. Nhng ti noi ngm nhn la khng
ung; anh ta khng ngm nhn, ma ang trm t mt cach khng
chu ch, dng nh qua mt moi hay mai m ngh v mt iu g
khac thu v hn nn ch co th thoang qua, gn nh v tnh, danh
mt chut chu y cho canh vt xung quanh. Anh ta hai long v cho
n ngay mai khng phai lam nhng cng vic chan ngt cua mnh
va vui mng nh mt cu hoc tro nho c ri ban hoc n vi
nhng tro nghch ngm yu thch. C hay quan sat anh ta t pha
bn, Naxtenca a, va c se thy cai cam giac vui mng o tac ng
mt cach tt lanh nh th nao i vi h thn kinh yu t va tr
tng tng c kch ng mt cach bnh hoan cua anh ta. y,
anh ta ang mai ngh mt iu g o... C cho la anh ta ngh v ba
n? V bui ti hm nay? Anh ta nhn cai g vy? Nhn quy ng

M TRNG

22

dang ve ng b kia ang nghing mnh chao tht kiu cach mt

phu n ngi trong c xe lng ly vi nhng con tun ma keo ngang
qua? Khng, Naxtenca a, by gi anh ta u co y ti nhng
chuyn vt vanh o! Anh ta by gi a la ngi giau co bi cai cuc
sng ring bit cua mnh, anh ta nh bng tr nn giau co, tia nng
cui cung cua vng dng sp ln a loe rc ln trc mt anh ta
khng v ch va gi ln trong trai tim c si m cua anh ta ca
mt l xuc cam. By gi anh ta dng nh khng nhn thy con
ng ma trc kia bt k mt s vt vt vanh nht nao cung khin
anh ta ngac nhin to mo. By gi n thn tng tng (nu nh
c a oc Giucovxki, Naxtenca yu quy a) a bng ban tay cua
mnh dt xong tm nn vang cua mnh va gi ang thu ln trc
mt anh ta nhng hnh anh rc r cua mt cuc sng la lung cha
bao gi thy - ma bit u, co th bng ban tay ong anh cua mnh
n thn a nng bng anh ta t va he lat a rt ep ma anh ta
ang i v nha ln n tn chn tng tri pha l. Nu by gi chn
anh ta lai, bt ng hoi anh ta: anh ang i u, ang trn ng
ph nao? th chc anh ta chng nh g, ca ng ang i, ca ni
ang ng, va o mt bi ri, chc anh ta se ba ra mt chuyn g
o gi phep lch s. Chnh v vy ma anh ta git mnh, suyt het
ln va hoang ht nhn quanh khi mt ba gia rt ang knh dng
anh ta lai gia he ph hoi thm v con ng ba ta b lac. Cau
may lai v bc tc, anh ta bc tip, gn nh khng nhn thy
khng ch mt ngi qua ng nhn theo anh ta mm ci, khng
nhn thy mt c be gai s hai nhng ng cho anh ta, pha ln
ci rt to, tr mt nhn nhng cai vung tay va nu ci trm t n
rng trn khun mt anh ta. Nhng vn n thn tng tng y a
nng bng ln trong chuyn bay khoai hoat cua mnh ca ba gia
ang knh, ca nhng ngi qua ng to mo, ca c be gai ci vang
va ca nhng ngi an ng th thuyn ang n ti trn cac xa lan
ken nhau san sat trn knh ai Phun Nc (gia th rng luc nay
nhn vt cua chung ta ang i o), tinh nghch gn tt ca ngi
va vt vao tm tranh thu cua mnh nh gn nhng con rui ln
mang nhn; va vi iu va kham pha ra, anh chang k quc cua
chung ta a bc vao hang thn thuc cua mnh, a ngi vao ban
n ti, a dung xong ba t lu va ch sc tnh khi ba giup vic

F. DOXTOEVXKI

23

Matrena sut i m thm va ru r thu don xong ban n va trao

cho anh ta chic tu thuc, - ch n luc o anh ta mi sc tnh va
ngac nhin nhn thy rng mnh a n xong ma khng bit vic o
xay ra nh th nao. Trong phong a ti hn, long anh ta trng trai
va bun ba; ca mt vng quc nhng iu m tng a sup
quanh anh ta, sup khng du vt, khng ting ng, a bay bin
nh cn chim bao mng m, ma chnh anh ta cung khng con nh
mnh a m nhng g. Nhng mt cam giac tm ti nao o khin
cho lng ngc anh ta khe nhoi ln xao xuyn, mt nim khao khat
mi nao o bt u mn trn va kch thch tr tng tng cua anh
ta mt cach y quyn ru va dn dn goi n ca mt by nhng ao
anh mi. Cn phong nho im ng; canh c tch va s nhan ri ve
vut tr tng tng cua anh ta, no ben la, si ln nh m ca ph
cua ba Matrena gia nua ang bnh than loay hoay bn canh un
ca ph ti. Th la no, cai tr tng tng y, loe bung ln tng cn;
th la cun sach, va c cm ln mt cach hu hoa, khng muc
ch, a tut khoi tay ke m mng cua ti ma cha c gi n
trang th ba. Tr tng tng cua anh ta lai c anh thc, lai
c kch thch, va bng nhin mt th gii mi, mt cuc sng
tuyt diu mi lai sang bng ln trc mt anh ta trong vin canh
huy hoang. Mt gic m mi - mt hanh phuc mi! Mt liu mi cua
th c dc khoai lac, tinh t! , i vi anh ta th cuc sng thc
cua chung ta chng la cai g ca! Di cai nhn a b bin dang cua
anh ta th chung ta, ti va c, ang sng mt cach bing nhac, chm
chap, u oai; di cai nhn cua anh ta tt ca chung ta u khng hai
long vi s phn cua chung ta, u mt moi bi cuc sng cua chung
ta! Ma qua tht, c hay nhn xem, qua tht mi nhn qua gia
chung ta moi s mi lanh lung, cau co, cau knh lam sao... Nhng
ke ti nghip! - anh chang m mng cua chung ta ngh. Ma anh ta
ngh nh vy cung chng co g ang ngac nhin ca! Hay nhn nhng
ao anh thn tin o, chung c tao nn mt cach y ma lc, k ao,
rng ln trc mt anh ta thanh mt bc tranh k diu, sng ng;
o, tt nhin, anh chang m mng cua chung ta la nhn vt th
nht, ni bt, hang u. C hay nhn xem, bao nhiu la cuc phiu
lu u hnh u ve, bao nhiu la nhng c m hao hc v tn. Co
th, c se hoi, anh ta c m cai g? Chng cn phai hoi. Anh ta m

M TRNG

24

c v tt ca... v vai tro cua mt nha th luc u khng c tha

nhn nhng sau at nh vinh quang; v tnh ban vi Hoffman; v
m hi Varfelomei, Diana Vernon, chin cng hin hach trong
trn Ivan ai chim thanh Cazan, Clara Movbrai, Evfi Dens,
hi ng giam muc va Hus ng trc ho, cuc ni dy cua cac t
thi Robert (c nh phn m nhac khng? - sc mui ngha a!),
Minna va Brenda, trn anh Berezina, bui oc th nha n ba
tc V. va D., Danton, Cleopatra ei suoi amanti, ngi nha
Colomna, cai goc ring t, va bn canh la mt tao vt duyn dang
lng nghe trong bui ti mua ng vi cai ming xinh xinh va i
mt m to, ht nh by gi c ang lng nghe ti, hi thin thn
nho be cua ti... Khng, Naxtenca a, anh ta u co cn g, cai anh
chang li bing am m nay u co quan hoai g n cai cuc sng
ma ti vi c khat khao n vy? Anh ta ngh rng y la mt cuc
sng tham hai, ang thng, ma khng t bit rng co th n mt
luc nao y i vi anh ta gi phut au bun se im, khi o anh ta
sn sang i tt ca nhng nm thang hoang tng cua mnh ly
mt ngay cua cuc sng tham hai nay, ma khng phai i ly
nim vui, hanh phuc, ma anh ta cung khng mun la chon trong
cai gi khc bun su n nn va kh au v han y. Nhng hin
gi, khi no cha n, cai gi khc tan nhn ang s y cha n, anh ta khng khao khat iu g ca, v rng anh ta cao hn moi khao
khat, v rng anh ta ang co tt ca, v rng anh ta ang tha thai,
v rng anh ta la ngh s cua cuc i mnh va tng gi mt sang
tao ra no theo mt y thch ring mi... Ma cai th gii hoang tng
thn tin y c tao ra mi nhe nhang, mi t nhin lam sao!
Dng nh tt ca thc s khng phai la ao anh. Va qua tht, co
nhng phut giy anh ta sn sang tin rng toan b cuc sng o
khng phai la nhng cn bung chay cam xuc, khng phai la h anh,
khng phai la s la di cua tr tng tng, ma o tht s la mt
hin thc hin nhin, chn chnh! Tai sao, Naxtenca, c hay noi cho
ti bit, tai sao trong nhng phut giy y hi th nh nghen tc lai?
Tai sao bng mt phep mu nao o, theo mt y nguyn cua ai o ma
nhp tim p gp, nc mt trao ra va i ma nht nhat t nhoe
cua mt ke m mng chay bng ln va toan b s tn tai cua anh ta
nh tran y mt nim vui sng khng sao ta ni nh vy?

F. DOXTOEVXKI

25

Tai sao nhng m dai khng ngu thoang qua nh mt tch

tc, trong hanh phuc va nim vui bt tn, va khi bnh minh chiu
tia nng hng vao ca s va roi sang cn bung am am bng th
anh sang h ao ang ng nh Peterburg cua chung ta th anh
chang m mng mt moi, kit sc cua chung ta nem mnh xung
ging va lm i trong ni khoai cam cua trang thai tinh thn bnh
hoan chn ng cua mnh va vi mt ni au ngot ngao u oai trong
tim? ung, Naxtenca a, ta se b la di va v hnh trung tin rng
mt ni am m tht s ang xao ng tm hn anh ta, bt giac tin
rng co mt cai g o sng ng, nm bt c trong nhng mng
tng v hnh cua anh ta! Ma mt s la di nh th nao kia ch y, chng han tnh yu a xm nhp vao lng ngc anh ta vi mt
nim vui khng can, vi tt ca nhng day vo khn kh... Ch cn
nhn anh ta la se thy ngay iu o! Nhn anh ta, c co tin khng, i
Naxtenca yu qu, c se khng tin la trong thc t anh ta khng h
bit ngi an ba ma anh ta yu n vy trong cac mng tng
cung dai cua mnh? Chng le anh ta ch nhn thy nang trong
nhng ao anh y m hoc va nim am m y ch la mt gic m
thi sao? Chng le qua thc ho a khng cung nhau i, tay trong
tay, trong sut bao nhiu nm thang cua cuc i mnh, - ch ring
ho vi nhau, hai ngi, tach xa toan th gii, mi ngi em gn
th gii cua mnh, cuc i cua mnh vi cuc i cua ban tnh?
Chng le khng phai nang, vao gi khuya mun phai chia tay, a
guc u bun ba nc n trn ngc anh ta, khng nghe ting dng
bao rt gao di bu tri khc nghit, khng nghe cn gio thi bat i
va mang theo nhng giot nc mt trn hang mi en cua nang?
Chng le tt ca nhng cai o ch la m c - ca khu vn th lng,
vng ngt va hoang dai nay vi nhng li i phu y ru, hiu
quanh va m u, ni ho thng dn nhau n, hi vong, su thng,
va yu, yu nhau rt lu rt lu va nng thm! Va ngi nha k
quai kia, cua cha ng lai, ni nang a bao nm sng c quanh va
bun chan vi ngi chng gia cau co, sut i lm l, cau knh,
khin ho - hai ke nhut nhat nh tre th, rut re va ru r giu nhau
tnh yu cua mnh - phai s st? Ho kh s bit bao, ho hai hung

M TRNG

26

bit bao, mi tnh cua ho trong sang, v ti bit bao, va ngi i (

tt nhin thi, Naxtenca a) mi c ac lam sao! Va, lay Chua ti,
chng le khng phai sau o anh ta a gp nang mt ni xa bn b
t quc, di mt bu tri xa la, gia tra nong bong, trong mt
thanh ph vnh cu tuyt vi gia khung canh lng ly cua vu hi,
ting nhac vang lng, trong mt lu ai (nht nh phai la trong
mt lu ai) chm ngp trong anh la en, trn ban cng moc y
ao kim nng va hoa hng, va nhn ra anh ta nang a vi g mt
na hoa trang va th thao Em a c t do ri run ry lao vao
vong tay anh ta; hai ngi ku ln vui sng, gh cht nhau, trong
khoanh khc qun i ca nhng ni kh au, ca s chia li, ca moi
day dt, ca cn nha am am, ca ngi chng gia, ca manh vn
hoang ti qu hng xa xi, ca chic gh dai ni nang a vung
thoat ra khoi vong tay n trong ni au tuyt vong cua anh ta
sau nu hn nng nan cui cung... , Naxtenca, c hay ng y rng
c se hoang ht, se bi ri, o mt nh mt cu hoc tro va nhet vao
tui qua tao n cp vn bn, khi mt anh chang cao ku khoe
manh, vui ve, lm mm, ngi ban khng mi ma n cua c, bng
m ca phong c va het ln nh khng co chuyn g xay ra: Con
ti, ban a, va t Pavlovxc n! Lay Chua ti! Lao ba tc gia va
cht, hanh phuc v ta sp n - vy ma lai ngi t Pavlovxc n!
Ti hung hn im lng sau nhng li din thuyt hung hn. Ti
nh, luc o ti rt mun bng mt cach nao o pha ln ci h h v
ti a cam thy mt con qu thu ch bt u ca quy trong ti, v
rng c hong ti bt u tc nghen, cm co git, hai mt mi luc
mt thm nhoa t... Ti ngh rng Naxtenca, lng nghe ti vi cp
mt thng minh m to, se pha ln mt trang ci tre th, vui ve
khng km nen cua mnh, va ti hi hn la a i qua xa, a hoai
cng k lai tt ca nhng g t lu si suc trong tim va ti co th noi
ra nh oc, v rng a t lu ti chun b sn cho mnh li phan
quyt va gi y khng th km ni khng oc no ln, t thu
nhn, ma khng mong ngi ta se hiu mnh; nhng ti ngac nhin
thy nang im lng; lat sau nang khe bop nhe ban tay ti va hoi
bng mt giong cam thng rut re:
- Chng le qua thc ng a sng sut i mnh nh th sao?

F. DOXTOEVXKI

27

- Sut i, Naxtenca a, - ti ap, - sut i, va co le se nh th

cho n phut chot!
- Khng, nh th khng c, - nang lo lng noi, - se khng nh
th u; va co le em cung se sng sut i nh vy canh ba em. Nay
ng, ng co bit sng nh th la khng hay khng?
- Ti bit, Naxtenca a, ti bit ch! - ti het to, khng con km
gi cam xuc cua mnh na. - Va by gi ti cang bit hn bao gi
ht la ti a ph hoai nhng nm thang tt nht cua i mnh!
By gi ti bit iu o, va ti cang cam thy au bun hn bi iu
nhn bit o, v rng chnh c Chua Tri a ban tng c cho ti,
hi thin thn tt bung cua ti, noi vi ti va chng to vi ti
iu o. By gi, khi ti ngi canh c va noi vi c, ti lai khip s
khi ngh n tng lai, v rng trong tng lai se lai la c n, lai la
cuc sng mc meo, khng cn thit; va ti con bit c m g na,
khi trong i thc ti a c hanh phuc n vy bn canh c! i,
Chua se ban phc cho c, hi c gai du hin, v rng c a khng
xua ui ti ngay t ln gp u tin, v rng by gi ti co th noi,
t ra ti a c sng hai bui ti trong i mnh!
- khng, khng! - Naxtenca tht ln va mt nang long lanh
l. - Khng, se khng nh vy na u; chung ta se khng xa nhau
na! Hai bui ti la sao!
- i, Naxtenca, Naxtenca! C co bit c a khin ti hai long
vi ban thn mnh khng? C co bit t by gi ti se khng ngh v
mnh ti t nh trc y na khng? C co bit la by gi ti co
th se khng bun phin v a pham nhng ti ac va li lm trong
i mnh, v rng mt cuc sng nh vy chnh la ti ac va li lm?
Va c ng ngh la ti phong ai vi c mt iu g o, lay Chua, c
ng ngh nh vy, Naxtenca a, v rng co nhng phut giy ti
cam thy bun chan n mc, n mc... V rng vao nhng luc o
ti cam thy ti khng bao gi co th bt u sng mt cuc sng
tht s, v rng ti cam thy ti a anh mt moi kha nng ng x,
moi cam giac i vi hin thc, v rng cui cung ti a t nguyn
rua mnh, v rng sau nhng m ao tng ti a co nhng phut
giy tnh tao, ma nhng phut giy y tht khung khip! Ma trong

M TRNG

28

luc o ta vn nghe quanh mnh moi ngi ang quay cung trong
cuc sng n ao nao ng, vn nghe, vn thy thin ha sng nh
th nao - thin ha sng tht s, thy rng cuc sng cua ho khng
phai c ve tao ra, rng cuc sng cua ho khng bay bin nh
chim bao, nh ao anh, rng cuc sng cua ho lun lun i mi,
lun lun tre trung va khng mt gi nao ging gi nao, trong luc
o tr tng tng nhut nhat th n iu va te nhat n th thin,
no la n l cua hnh bong, cua y tng, n l cua am my u tin
bt ng che lp mt tri va em ni phin mun bop nghet trai tim
Peterburg chn chnh vn rt yu quy mt tri cua mnh, - ma a
phin mun th con tng tng ni g? Va ta cam thy no, cai tr
tng tng khng can y, cui cung cung tan lui, can kit trong s
cng thng thng xuyn, v rng ta cung phai trng thanh, ln
vt khoi nhng l tng trc kia cua mnh: nhng l tng o se
b v tan ra thanh bui, thanh nhng manh v; va nu nh khng co
cuc sng khac, th ta buc phai tao dng ra no bng chnh nhng
manh v o. Ma trong luc o tm hn lai khao khat, lai cu xin
mt cai g khac! Va ke m mng hoai cng ao bi trong nhng m
c cu cua mnh nh trong ng tro, mong tm trong ng tro y du
ch mt vai tia la nho nhoi thi no bung ln thanh ngon la
hng si m trai tim a tr nn gia lanh va lam sng lai trong no
tt ca nhng g trc kia a tng d thng n vy, a tng lam
xao ng tm hn, t si dong mau, khin trao hang l, a tng
la di mt cach huy hoang n vy! Va Naxtenca, c co bit ti a
lam g khng? C co bit ti a buc phai lam l tng nim cac
cam xuc cua mnh, tng nim cai ma trc kia a tng d thng
n vy, cai ma thc ra khng h tn tai bao gi, - v rng o ch la
tng nim nhng m c vin vng, ngu ngc, - va ti lam iu o
v rng ca nhng m c ngu ngc o cung khng con na, v rng
khng co g nui sng chung, ma c m cung phai nui mi
sng ch! C co bit khng, by gi ti vn thch vao nhng k han
nht nh nh lai va n thm nhng ni trc kia ti a tng c
hanh phuc theo cach ring cua mnh, thch xy dng hin tai cua
ti theo cai qua kh khng bao gi tr lai va thng lang thang nh
cai bong, khng muc ch, v nh, bun ba va ngan ngm trn cac
ng ph va ngo nho Peterburg. Va nhng hi c! Chng han, ti

F. DOXTOEVXKI

29

nh lai rng chnh y ung mt nm v trc, ung vao ngay

nay, gi nay, cung theo ung va he nay ti a lang thang mt
mnh, cung bun nan nh by gi! Va nh lai rng luc o nhng c
m cung bun ba, va mc du trc kia chng tt ep hn nhng du
sao vn cam thy dng nh cuc sng d dang hn, yn n hn,
khng co nhng y ngh en ti gi ang am anh, khng co nhng
dn vt lng tm, nhng dn vt u am, bc bi gi y khng
ti yn sut ca ngay ln m. Va ti t hoi mnh: th nhng m c
cua mi u ri? Va ti lc u ngao ngan noi: nhng nm thang tri
i mi nhanh lam sao! Va ti lai t hoi mnh: mi a lam g vi
nhng nm thang i mnh? Mi a chn vui khoang thi gian ep
nht cua mi vao u? Mi a sng hay cha? Hay nhn xem, ti t
noi vi mnh, hay nhn xem, th gian ang tr nn lanh leo bit bao
nhiu. Ri nhiu nm na se tri qua, va tip n se la s c n
cn ci cung vi tui gia run ry, va tip na se la ni bun au va
chan nan. Th gii tng tng cua mi se tr nn nht nhat, nhng
m c cua mi se tan heo, cht kh va ri rung nh la vang trn
cy... i Naxtenca! Tht la bun khi ch con lai mt mnh, hoan
toan n c, va thm ch khng co g luyn tic, khng co g,
tuyt nhin khng co g ca... v rng tt ca nhng g a mt, tt ca
nhng cai o u chng la g ht, ch la mt con s khng ng ngn,
tron trnh, ch toan la hao huyn!
- i, ng ng lam nao long em na! - Naxtenca tht ln, lau
giot nc mt ln trn ma nang. - By gi a qua ri! By gi chung
ta se bn nhau; by gi du co chuyn g xay ra vi em i na, chung
ta cung se khng bao gi xa nhau. ng hay nghe em. Em la mt c
gai bnh thng, em t hoc, mc du ba em co thu thy day cho em;
nhng qua tht em hiu ng, bi v tt ca nhng g ng va k em
nghe em cung a trai qua khi ba nh em vao ao cua ba. Tt nhin
em khng th k hay c nh ng va k, em khng c hoc ma,
- nang rut re noi thm, v rng nang con cam thy knh trong i
vi bai hung bin cua ti va i vi nhng li hoa m cua ti, nhng em rt vui mng la ng a th l ht vi em. By gi em a
bit ng, bit ht, bit tt ca ri. Va ng bit sao khng? Em mun
k cho ng nghe chuyn cua em, k ht khng giu gim g, ri sau
o ng cho em mt li khuyn. ng la ngi rt thng minh, ng co
ha la se cho em li khuyn y khng?

M TRNG

30

- i Naxtenca, - ti ap, - mc du ti cha bao gi la ngi

khuyn bao ai, nht lai la ngi khuyn bao thng minh, nhng
by gi ti thy la nu chung ta se mai sng nh th nay th iu
o se la rt thng minh va mi ngi se cho nhau nhiu, rt nhiu
nhng li khuyn thng minh! i Naxtenca tuyt vi cua ti, c
mun ti khuyn iu g? C hay noi thng ra, ti by gi ang rt
vui ve, hanh phuc, can am va thng minh nn tm li khng kho!
- Khng, khng! - Naxtenca ci va ngt li ti, - em khng cn
li khuyn thng minh, em cn li khuyn chn tnh, anh em, mt
li khuyn nh th ng a yu em ca th k nay!
- c, Naxtenca a, c! - ti het ln sung sng. - Gia nh ti
a yu em hai mi nm ri, th vn c khng th nao yu manh
lit hn by gi!
- a tay ng y! - Naxtenca noi.
- No y! - ti ap, a tay cho nang.
- Vy la ta bt u cu chuyn cua em!

CU CHUYN CUA NAXTENCA

- Mt na cu chuyn cua em ng a bit, tc la ng bit em co
mt ngi ba a gia...
- Nu nh na kia cung ngn gon nh na nay... - ti ci ngt
li nang.
- ng hay im lng ma nghe. Trc ht cn giao hen: ng ng
ngt li em, nu khng em ri tung ln mt. ng im lng nghe em
nhe!
Em co mt ngi ba a gia. Em n vi ba t khi em con nho
t, v cha me em mt sm. Chc trc kia ba giau co hn, v by gi
ba vn thng nhc lai nhng ngay ep e a qua. Ba a tng day
em ting Phap ri sau o mi thy day em. Khi em mi lm tui
(nm nay em mi bay ri), th vic hoc chm dt. Vao ung thi
gian o em a lam mt vic dai dt; em a lam g th em khng noi
vi ng u, ch bit rng li lm cua em khng ln lm. Nhng

F. DOXTOEVXKI

31

mt bui sang ba goi em n va noi rng v ba a loa nn khng

quan c em, ba ly kim gm nh ao em vao ao ba, va bao rng
hai ba chau se ngi nh th sut i, tt nhin la nu nh em
khng tr nn ngoan hn. Tom lai, thi gian u em khng th i
u c: lam vic, oc sach, hoc bai u phai bn canh ba. Em a
tm cach anh la ba va mt ln d Fecla ngi th vao ch em.
Fecla la ch giup vic cua chung em, ch ta b ic. Fecla ngi vao
ch cua em, luc o ba ang ngu trong gh banh, con em th chay i
tm mt c ban gai gn y. S vic kt thuc kha ti t. Ba thc
dy khi em i vng va hoi mt cu g o, ngh rng em vn ang
ngoan ngoan ngi bn canh. Fecla nhn thy ba hoi nhng khng
nghe bit ba hoi g, ngi ngh, ngh phai lam g, ri ci kim nh ra
va bo chay...
- Naxtenca dng li va pha ln ci. Ti cung ci vi nang.
Nhng nang lp tc thi ci.
- Nay ng, ng ng ci ba em. y la em ci v bun ci
qua... Bit lam sao khi ba nh vy, va qua tht em co yu quy ba t
nhiu. Th ri ba o em lanh u: em lp tc b bt ngi vao ch va
khng c ng ca g na ht.
Ma em qun k vi ng la chung em, tc la ba em, co nha ring,
tc la mt ngi nha nho, ch co ba ca s, hoan toan bng g va
cung gia lao nh ba em vy, con pha trn co mt tng lu nho, mt
ngi thu nha mi n o...
- Vy la trc kia a co ngi ? - ti noi chm vao.
- Vng, tt nhin, - Naxtenca ap, - va ng ta bit im lng tt
hn ng. Qua tht ng ta kho khn lm mi m c ming. o la
mt ng gia kh et, va cm, va ic, va que, nn cui cung ng
ta khng th sng trn i nay na, ln ra cht. Cn phai co ngi
thu nha mi, bi v chung em khng th sng thiu ngi thu
nha: ch co khoan o vi tr cp cua ba la toan b thu nhp cua hai
ba chau. Ngi khach tro mi nay lai la mt thanh nin, khng
phai ngi vung nay, t ni khac n. V anh ta khng mc ca nn

M TRNG

32

ba cho anh ta vao , ri sau o ba hoi: Th nao, Naxtenca, ngi

khach tro cua chung ta co tre khng? Em khng mun noi di:
Va va thi ba a, khng hn tht tre nhng cung khng phai ng
gia. Th trng co d a khng? - ba hoi. Em lai khng mun noi
di. Vng, trng cung d a ba a! Ba em lin noi: i, khn kh,
khn kh! y la ba noi vi chau, chau a, chau ng co ngm
nhn anh ta. Thi bui chng ra sao ca! Th c y, mt ke thu
nha nho mon ma cung trng d a, tht khng nh thi xa!
Ba em th c mun moi cai phai nh thi xa! Va thi xa ba
tre hn, va mt tri thi xa m hn, vang sa thi xa cung khng
chua nhanh n th - cai g cung thi xa! Em ngi im lng, nhng
trong bung ngh: tai sao ba lai bao mnh nh th, tai sao ba lai hoi
anh chang khach tro co ep co tre khng? Nhng em ch ngh thoang
qua th thi, ri lai ngi m mui an, khu tt, va sau o th qun
bng i.
Mt bui sang ngi khach tro n ch chung em hoi v vic
trc kia ba a ha dan giy bi tng cho bung anh ta. Noi
chuyn mt luc, ba em vn lm li, bao: Naxtenca, chau vao bung
ngu ly cho ba cai ban tnh. Em lp tc ng vut dy, khng hiu
v sao o ca mt ln, qun mt la ang b nh vao ao ba, ang le
phai kn ao g kim ra cho anh khach thu nha khng nhn
thy, th em lai phong vot i lam cho gh banh cua ba ngi trt i
mt quang. Khi em thy la anh khach tro a bit ht v em, em o
mt ng nh tri trng ri oa khoc - luc o em cam thy xu h va
cay ng n mc khng bit trn i u cho khut mt! Ba em
quat: Sao c ng y? - con em th cang khoc d hn... Anh
khach thu nha thy em xu h vi anh ta, lin cao t va i khoi.
T o h nghe ting ng ngoai ca la em c nh ngi cht
ri. Em ngh la anh ta sp n va phong xa, len len thao chic
kim gm ra. Nhng ma khng phai anh ta, anh ta khng n na.
Hai tun l tri qua, anh khach mi sai Fecla n noi rng anh ta
co nhiu sach Phap va u la sach hay, co th oc c, ba co mun
em oc ba nghe khng cho bun? Ba cam n va ng y nhng
c hoi i hoi lai la sach co ng n khng, va nu sach khng ng

F. DOXTOEVXKI

33

n, ba noi, th Naxtenca a, chau khng th nao oc c, v chau

se hoc phai nhng iu xu.
- Chau hoc phai iu g ha ba? y vit cai g th a?
- A, - ba noi, - trong nhng sach y vit v chuyn nhng ga tre
tui chuyn quyn ru cac c gai nha lanh, ly c mun ly cac c y
a ho i khoi nha cha me, ri sau o bo mc nhng c gai khn
kh o cho s phn va ho phai cht mt cach tham thng nht. Ba
noi, ba a oc nhiu nhng cun sach nh th, moi chuyn c vit
hay n ni ngi oc lng le sut m. Nn chau, Naxtenca a, hay coi
chng, ng oc nhng cun sach o. Ba hoi, anh ta gi n nhng
cun sach g?
- Toan tiu thuyt cua Walter Scott ba a.
- Tiu thuyt cua Walter Scott? c ri, ma y co tro lng
nhng g khng? Chau xem anh ta co giu la th tnh nao vao y
khng?
- Khng, - em noi, - khng co th ba a.
- Coi di t ba lot y, bon ho nhiu khi nhet vao di lp ba
lot y, cai lu ke cp nay!
- Khng ba a, ca di ba lot cung khng co g.
- A, vy y!
Th la ba chau chung em bt u oc Walter Scott, va sau mt
thang a oc c non na. Ri anh y con gi n thm. Gi ca
Puskin, thanh th rt cuc em khng th sng thiu sach va khng
con ngh n chuyn ly chng la hoang t Trung Hoa na.
y th ri co mt ln em tnh c gp anh khach tro trn cu
thang. Ba sai em i u o. Anh y dng lai, em o mt ln, anh y
cung o mt; nhng anh y ci, chao em, hoi thm v sc khoe cua
ba va noi: Th nao, c oc ht sach ri ch? Em ap: oc ri!
Th c thch cun nao nht? - anh y hoi. Em ap: Thch nht la
Aivanho va Puskin. Ln y cu chuyn ch co vy.

M TRNG

34

Sau mt tun em lai gp anh y cu thang. Ln nay khng

phai ba sai i, ma em cn i ly mt cai g y. Luc o hn hai gi
chiu, anh khach tro thng v nha vao khoang y. Chao c! - anh
y noi. Em ap: Chao anh!
- Th c khng bun khi ngi ca ngay vi ba a? - anh y hoi.
Nghe anh y hoi, em khng bit tai sao o bng mt ln, xu
h, va lai cam thy tui nhuc, co le v rng ngi ta a bt u hoi
v chuyn o. Em a toan khng tra li va bo i, nhng khng u
sc.
- C la mt c gai tht tt, - anh y noi. - Xin li la ti noi vi c
nh vy, nhng ti cam oan la ti mong mun iu tt cho c con
hn ca ba c na. C khng co ban gai nao n chi nha nhau a?
Em noi la khng co ai ca, ch mi Masenca nhng c ta cung i
Pxcov mt ri.
- Nay, c co mun i xem hat vi ti khng?
- i xem hat? Th con ba th sao?
- Th c lng le ma i, - anh y noi.
- Khng, - em ap, - ti khng mun la ba u. Chao anh!
- Th chao c, - anh y ap, va khng noi thm li nao na.
Nhng sau ba n anh y n ch chung em, ngi noi chuyn
rt lu vi ba, hoi ba co hay i u ra ngoai khng, co ngi quen
u khng, - ri bng noi: Con chau hm nay a mua ve nghe
opera, ngi ta ang trnh din v Ngi th cao thanh Xevile,
my ngi quen nh i nhng sau lai thi, chau con d ve".
- Ngi th cao thanh Xevile? - ba ku ln. - y chnh la v
Ngi th cao ma ngay xa ngi ta vn din phai khng?
- Vng, - anh y noi, - ung Ngi th cao y y a, - va anh
y lic nhn em. Em a hiu tt ca va mt t nhin o bng, trai
tim nhay rn ln ch i!
- A th, - ba noi, - th th ti bit qua i ch! Thi xa chnh ti
a ong vai Rozina trong sn khu gia nh ma!

F. DOXTOEVXKI

35

- Th ba hm nay co mun i xem khng a? - ngi khach tro

hoi. - Khng th ve cua chau bo ph mt.
- , i cung c, - ba noi, - sao lai khng nh? y, c
Naxtenca nay cha bao gi c i xem hat ca.
Lay Chua, em sng qua! Lp tc chung em sa soan, thay
qun ao va ln xe i. Ba tuy mu nhng vn mun nghe nhac, thm
vao o ba la mt ngi tt bung, ba mun lam cho em vui, con t
mnh th ba chau chung em khng bao gi i c... Em se khng
noi vi ng v n tng cua v Ngi th cao thanh Xevile, nhng
sut bui ti hm o ngi khach tro cua chung em nhn em rt
trn trong, noi nng rt lch s khin em cam thy rng luc sang
anh y ch th em khi ngh em i mt mnh vi anh y. Tri, vui
sng bit bao! Em i ngu ht sc vui ve, hanh din, tim p loan
n mc ln cn st nhe, va sut m c m v Ngi th cao
thanh Xevile.
Em c ngh sau ln o anh y se nng ghe n thm hai ba
chau em hn, nhng khng phai th. Anh y gn nh khng n
na. Ch chng mt thang mt ln, va cung ch n mi i nha
hat. Sau o chung em con i xem hai ln na. Em cam thy khng
hai long vi iu y. Em thy la anh y ch thng hai em phai
sng giam ham vi ba, ngoai ra khng co g hn. C th t lu sau
em khng chu ni na: ngi cung khng yn, oc sach cung khng
ni, lam vic cung khng c, i khi em ci va tru choc ba, co
khi ch ngi khoc. Cui cung th em gy rc i va thiu chut na th
ln ra m. Mua din opera a ht, va anh khach tro thi khng ghe
vao ch chung em na; khi em va anh ta gp nhau, - tt nhin, vn
trn chic cu thang y, - anh y im lng gt u chao mt cach
nghim ngh, dng nh khng mun noi g vi em ca, va khi anh
y a xung n bc thm th em vn ng lng chng cu thang,
mt o nh mn chn, v rng mi khi gp anh y mau em dn ca
ln u.
By gi n oan kt. ung cach y mt nm, vao thang
Nm, ngi khach tro lai ghe vao va noi vi ba rng anh y a lam
xong vic y va sp ti phai i Moxcva mt nm. Em nghe thy

M TRNG

36

th choang vang ca ngi, nga phch xung gh nh xac cht. Ba

em khng nhn thy g ca, con anh y sau khi thng bao se ri khoi
chung em lin chao va i ra.
Em phai lam g y? Em ngh, ngh mai, bun ru ri, va cui
cung quyt nh. Ngay mai anh y i, va em quyt nh ngay ti
hm nay y se kt thuc moi chuyn, sau khi ba i ngu. Va a xay ra
ung nh vy. Em goi mt boc gm tt ca ao vay, lot, va m boc,
na sng na cht, i ln tng lu gp ngi khach tro cua chung
em. Em ngh la mnh a i ca ting ng h trn cu thang. Khi em
m ca vao phong, anh y nhn em va ku tht ln mt ting. Anh
y ngh em la mt bong ma, m b i ly nc v em ng khng
con vng na. Tim em p n nghe nhc vang ca u, tr oc mu i.
Khi tnh lai, em bt u ngay bng vic t cai goi ln ging cua
anh y, t mnh ngi xung bn canh, hai tay m mt va khoc nh
ma nh gio. Anh y hnh nh a hiu ngay moi chuyn, ng
trc mt em, ngi tai nht va bun ba nhn em khin tim em nh
tan ra thanh tng manh.
- Nay, Naxtenca, c hay nghe ti noi, - anh y ct ting. - Ti
khng th lam g c ca, ti la mt ke ngheo tung, hin nay ti
chng co g ht, du ch la mt ch tam tam t t; chung ta se sng
ra sao nu nh ti ly c?
Chung em noi vi nhau rt lu, cui cung em nh phat in
ln, noi rng em khng th sng vi ba em na, rng em se trn
nha i, rng em khng mun b nh kim gm vao ao ba, rng em,
nu nh anh y mun, se theo anh y i Moxcva, v rng em khng
th sng thiu anh y. Ca cam giac nhuc nha, ca tnh yu, ca long
t trong - tt ca cung mt luc gao thet trong em, va em thiu chut
na th ln cn ng kinh nga vt xung ging. Em qua s b t
chi!
Anh y ngi im lng my phut, ri ng dy, bc n bn em
va cm ly tay em.
- Nghe anh y, Naxtenca tt bung va yu quy cua anh! - anh
y noi qua nc mt. - Hay nghe anh noi. Anh th vi em la nu

F. DOXTOEVXKI

37

nh n luc nao co th ly v th nht nh em se la hanh phuc cua

anh; anh cam oan by gi ch co em mi co th mang lai hanh phuc
cho anh. Em nghe y: anh se i Moxcva va o ung mt nm. Anh
hi vong la se thu xp xong vic cua mnh. Khi anh quay lai, nu em
con cha ht yu anh, anh th la chung ta se hanh phuc bn nhau.
Con by gi th khng th c, anh khng th, anh khng co quyn
du ch la ha hen mt cai g y. Nhng, anh nhc lai, nu nh sau
mt nm chuyn o khng thanh, th n mt luc nao o nht nh se
thanh, tt nhin trong trng hp em khng bo anh ma yu ngi
khac, v rng rang buc em bng mt li nao o th anh khng th va
cung khng c phep.
Anh y a noi vi em nh vy ri ngay hm sau ra i. Chung
em quyt nh khng noi g vi ba ca. Anh y mun vy. y, by
gi cu chuyn cua em a gn nh kt thuc. a tri qua ung mt
nm. Anh y a tr v, anh y a y ca ba ngay, va, va...
- Va sao? - ti ku ln, nong long mun nghe kt cuc.
- Va vn khng thy n! - Naxtenca ap, dng nh phai gng
ht sc lc cua mnh. - Chng thy tm hi u ca.
Nang dng lai, im lng mt luc, cui thp u va bng nhin hai
tay m mt, oa khoc nc n khin tim ti nh nghen lai v ting khoc
y...
Ti hoan toan khng i mt kt cuc nh vy.
- Naxtenca! - ti ct li bng mt giong rut re, nghen ngao. Naxtenca! V Chua, c ng khoc na! Tai sao c bit? Co th anh
y cha v...
- y! y ri! - Naxtenca cp li. - Anh y ang y,
em bit iu o. Chung em a giao hen, nm ngoai, vao ti hm y,
trc ngay anh y i, khi hai ngi a noi ht nhng g em va k
cho ng nghe, va chung em giao hen, chung em ra y dao chi,
chnh trn b sng nay. Luc o a mi gi m, chung em ngi
trn chic gh dai nay, em khng con khoc na, em ngy ngt nghe
anh y noi... Anh y noi rng ngay lp tc sau khi v ti y se n

M TRNG

38

nha chung em lin, va nu em khng t bo anh y chung em se noi

ht vi ba. By gi anh y a v, em bit nh vy, ma anh y khng
n, khng n!
Va nang lai khoc.
- Lay Chua! Chng le khng th nao lam ngui ni au kh ? ti het ln, nhay bt dy khoi gh trong cn tuyt vong tt cung. Nay Naxtenca, t ra ti co th n gp anh ta c khng?..
- Chng le co th nh vy c sao? - nang bng ngng u ln
hoi.
- Khng, tt nhin la khng, - ti cht sc tnh. - Nhng ma c
hay vit mt la th.
- Khng, khng th, nh th khng c! - nang ap dt khoat
nhng lai a cui u va khng nhn ti.
- Sao lai khng th? V sao khng th? - ti noi tip, bam ly y
tng cua mnh. - Nhng, Naxtenca, c bit khng, mt bc th
nh th nao! Th cung co ba bay loai, va... i, Naxtenca, ung nh
vy y! C hay tin ti, hay tin cy ni ti! Ti khng khuyn dai
cho c u. Tt ca chuyn nay co th thu xp c! C a bt u
bc u tin, th tai sao lai...
- Khng c! Khng c! Khi o nh la em c bam...
- i Naxtenca tt bung cua ti! - ti ngt li nang, khng giu
nu ci, - khng u, khng phai th u, tt nhin c co quyn lam
nh vy, v anh ta a giao hen vi c ma. Ma theo nh ti thy, anh
ta la ngi lch s, anh ta x s ung n... - ti noi tip, mi luc
mt hng phn thm bi tnh lgic cua nhng l le va li thuyt
phuc cua mnh, - anh ta a hanh ng nh th nao? Anh ta a noi
rng se khng ly ai ngoai c nu nh anh ta ly v, con c th anh
ta cho hoan toan t do, c co th ngay by gi t bo anh ta...
Trong trng hp o c co th i bc u tin; c co quyn o, c co
u th i vi anh ta, t ra la, th du, nu nh c mun giai thoat
anh ta khoi li ha...

F. DOXTOEVXKI

39

- Nhng ma nu la ng th ng se vit nh th nao?

- Vit cai g?
- La th y ma.
- Nu la ti th ti se vit: Tha quy ng...
- Nht thit la phai tha quy ng sao?
- Nht thit! Nhng sao? Ti ngh...
- Thi c, ng noi tip i!
- Tha quy ng! Xin li quy ng la ti..." Nhng ma khng,
khng cn xin li g ht. Ban thn s vic se noi ra tt ca, c hay
vit n gian nh sau: Ti vit cho ng y. Hay bo qua cho s nn
nong cua ti, nhng sut ca nm qua ti c hanh phuc la nh vao
mt nim hi vong, vy ti co li g khng nu nh by gi khng th
chu ni ly mt ngay nghi ng? By gi, khi ng a v y, co le
ng a thay i d nh cua mnh. Nu th th la th nay se noi vi
ng rng ti khng phan nan va khng buc ti ng. Ti khng buc
ti ng v ti khng co u quyn lc i vi trai tim ng, s phn
cua ti la nh vy!
ng la mt ngi ng n. ng se khng mm ci va khng
bc bi v nhng dong th nn nong cua ti. ng hay nh rng
ngi vit nhng dong nay la mt c gai ngheo, rng c ta n c
mt mnh, rng khng co ai day d, khuyn bao c ta va rng c
ta khng bao gi bit lam chu trai tim mnh. Hay bo qua cho ti nu
du trong mt thoang s nghi ng a len vao tm hn ti. ng khng
th thm ch ch trong y ngh xuc pham n ngi con gai a yu va
ang yu ng n vy".
- Vng, vng! iu o ung nh em vn ngh! - Naxtenca tht
ln, va mt nim vui anh ln trong i mt nang. - , ng a giai
thoat cho em khoi nhng nghi ng, chnh Chua Tri a ban ng cho
em! Cam n, cam n ng!
- V cai g? V Chua Tri a ban ti cho c? - ti ap, hn hoan
nhn ve mt vui sng cua nang.
- Vng, t ra la nh vy.

M TRNG

40

- i Naxtenca! Co nhng ngi ma ta phai cam n ho ch v ho

sng cung chung ta. Ti cam n c v ti a c gp c, v sut i
ti se nh n c!
- Thi, u ri, u ri. Con by gi ng nghe em noi y: luc o
chung em giao c la h anh y v, anh y se bao cho em bit lin
bng cach lai cho em mt la th mt ch a nh trc, nha
my ngi quen tt bung, cht phac va khng h bit g v
chuyn cua chung em; con nu nh anh y khng th vit th cho
em, v khng phai trong th bao gi cung noi ht moi chuyn, th
anh y ngay trong ngay u tin v ti thanh ph nay ung mi
gi se n y, ni chung em a hen gp nhau. Em bit anh y
a v ri, nhng ca ba ngay nay chng thy th cung chng thy
mt. Bui sang th em khng th bo ba em i c. Ngay mai nh
ng a th cua em cho my ngi quen tt bung ma em a noi
vi ng, ho se gi cho anh y. Con nu nh co th tra li, ng se
lai mang n cho em vao mi gi ti.
- Nhng th, la th! Bi v trc ht phai vit th a! Cho nn
phai ngay kia mi co th lam c...
- Th... - Naxtenca noi, ve hi bi ri, - th... nhng...
Nang khng noi ht cu. Thoat u nang ngoanh nhn sang
hng khac, mt o ln nh bng hng, va bng nhin ti cam thy
trong tay ti mt la th, chc la a vit xong t lu, dan kn. Mt k
nim quen thuc, thn thng va duyn dang lt qua u ti.
- R, o - Ro; s, i - si; n, a - na - ti noi.
- Rosina! - ca hai chung ti cung ct ting hat, ti suyt na m
cht ly nang v vui mng; con nang, mt o ln n mc khng th
nao o hn c na, ci qua nhng giot nc mt nh nhng hat
chu long lanh trn i hang mi en.
- Thi u ri, u ri! By gi ta chia tay nhau nhe! - nang noi
nhanh. - y la th, y la a ch nh ng a n. Chao ng nhe!
Tam bit! Hen ngay mai!
Nang xit cht ca hai tay ti, gt u va vut i nh mt mui
tn vao con ngo cua mnh. Ti ng tai ch nhn theo mt luc lu.

F. DOXTOEVXKI

41

Hen ngay mai! Hen ngay mai! - trong u ti vn m vang

khi nang a khut hn khoi tm mt ti.

M TRNG

42

M TH BA

Hm nay la mt ngay bun ba, ma dm d, khng co anh mt

tri, ht nh tui gia sp ti cua ti. Trong u ti dn nen, chen
chuc nhng y ngh k quai la lung, nhng cam xuc tm ti, nhng
cu hoi con m h i vi ti, - ma ti khng co ca sc lc ln mong
mun giai ap chung. Ti khng phai la ngi giai ap nhng cu
hoi o!
Hm nay chung ti se khng gp nhau. Ti qua, khi chung ti
chia tay, my en bt u che phu bu tri va sng mu dng ln
tran ngp. Ti noi rng mai se la mt ngay xu, nhng nang khng
ap li, nang khng mun noi ngc vi y mnh; i vi nang ngay
hm nay va rang r va ti sang, va se khng co mt am my
nao lam lu m hanh phuc cua nang.
- Nu nh tri ma, chung ta se khng gp nhau! - nang noi. Em se khng n u.
Ti ngh rng nang se khng nhn thy tri ma hm nay, th
nhng nang a khng n.
Hm qua la cuc gp g ln th ba cua chung ti, m trng
th ba cua chung ti...
Nim vui va hanh phuc lam cho con ngi ep ln bit bao! i
trai tim si chay tnh yu! Dng nh ta mun trut ht trai tim
mnh sang trai tim ban tnh, ta mun tt ca u vui sng, tt ca
u ci. Va nim vui o mi d ly lan lam sao! m qua li le

F. DOXTOEVXKI

43

nang cha bao nhiu la du dang, bao nhiu la chn thanh vi trai
tim ti... Nang a chm soc ti, u ym ti bit my! Nang a khch
l va vut ve trai tim ti! i bao nhiu la nung nu la li v hanh
phuc! Con ti... Ti ngh tt ca u la chn tht; ti ngh rng
nang...
Nhng lay Chua, lam sao ti co th ngh nh th c? Lam
sao ti co th mu quang nh th khi tt ca a b ngi khac chim
oat, khi tt ca khng phai la cua ti, khi ngay ca s du dang cua
nang, s chm soc cua nang, tnh yu cua nang... vng, tnh yu i
vi ti, - u khng phai cai g khac ma chnh la nim vui v cuc
hen ho sp ti vi ngi khac, la y mun gan ca cho ti hanh phuc
cua nang?... Khi anh ta khng n, khi chung ti a ch i ung
cng, nang tr nn u dt, nang tr nn e de, nhut nhat. Tt ca
nhng c ch cua nang, nhng li noi cua nang khng con bay bng,
si ni va vui ve nh trc. Va tht la lung, - nang nhn ln gp i
s quan tm i vi ti, dng nh theo ban nng nang mun dn
cho ti iu nang mong mun cho ban thn mnh, iu nang s no
se khng thanh hin thc. Naxtenca cua ti tr nn lo lng, tr ln
s hai n mc cui cung hnh nh nang a hiu ra rng ti yu
nang, va a to ra thng cam trc mi tnh ti nghip cua ti. Khi
gp bt hanh, chung ta cam nhn su sc hn ni bt hanh cua ke
khac, tnh cam cua chung ta khng tan loang i, ma tr nn m
c hn.
Ti i n gp nang vi trai tim tran y va nong long ch n
gi hen. Ti khng cam thy trc nhng g gi y ti se trai qua,
ti khng cam thy trc rng s vic se kt thuc khng nh ti
tng. Nang rang r nim vui, nang ch s tra li. Chnh anh ta la
s tra li. Anh ta se phai n, anh ta se chay ti theo li goi cua
nang. Naxtenca n sm hn ti ca mt ting ng h. Thoat tin
moi chuyn u khin nang vui ve, nang ci vi mi li ti noi. Ti
nh cho nang bit ngay s tht nhng lai im lng.

M TRNG

44

- ng co bit tai sao em vui sng nh vy khng? - nang hoi. Tai sao em lai mong c gp ng, tao sao hm nay em lai yu ng
n th khng?
- Tai sao? - ti hoi, tim ti run ry.
- Em yu ng la v ng khng yu em. Nu la ngi khac vao
ch ng th ho a quy ry, bam rit, than th, thm ch ln ra m,
con ng th d thng n th!
Noi n y nang bop cht tay ti khin ti suyt ku ln. Nang
pha ra ci.
- Lay Chua! ng la mt ngi ban tuyt vi! - mt phut sau
nang noi ht sc nghim trang. - ung la Chua a ban ng cho em.
Khng bit em a ra sao nu nh by gi em khng co ng bn?
ng mi v t lam sao! ng yu em mi cao ca lam sao! Khi em i
ly chng, chung ta se rt thn nhau, thn hn ca anh em. Em se
yu ng gn nh yu anh y...
Vao khoanh khc o khng hiu sao ti cht cam thy bun
gh gm, nhng lai co mt cai g o ging nh ting ci tri dy
trong long ti.
- C ang lo lng, - ti noi. - C ang s hai. C ngh rng anh
ta se khng n.
- Chua phu h ng! - nang ap. - Nu em t cam thy hanh phuc
hn, chc em a phai khoc v s ng vc cua ng, v nhng li trach
moc cua ng. Nhng ng cung a gi cho em mt y em phai suy
ngh, nhng iu o sau, con by gi em thu nhn vi ng la ng
noi ung. Vng! Em cam thy hi hoang mang, em ang ch i; va
em cam thy tt ca sao nh qua d dang. Ma thi, gac chuyn cam
xuc lai!...
Va luc o nghe co ting bc chn, va mt ngi hin ra trong
bong ti i v pha chung ti. Ca hai chung ti u run ln, nang
suyt ku to. Ti bung tay nang ra va lam mt c ch nh mun
lanh i. Nhng chung ti a lm, o khng phai la anh ta.

F. DOXTOEVXKI

45

- ng s cai g th? C sao ng lai bung tay em ra? - nang noi,

lai a tay ra cho ti. - Co chuyn g th? Chung ta se cung gp anh
y. Em mun anh y thy chung ta yu nhau nh th nao!
- Chung ta yu nhau nh th nao! - ti het ln.
i, Naxtenca, Naxtenca! - ti ngh. - Bng mt li o em a
noi rt nhiu ! Mt tnh yu nh th, Naxtenca a, i khi lam cho
trai tim tr nn but gia va long tru nng. Tay em lanh, tay anh
nong nh la. i, Naxtenca, sao em mu loa th!... i! Mt ngi
hanh phuc co nhng luc tht khng chu ng ni! Nhng anh
khng th nao gin em c!
Cui cung tim ti tran ra.
- i, Naxtenca! - ti bt ku to. - C co bit sut ngay hm nay
ti nh th nao khng?
- Ma sao; chuyn g th? ng k nhanh ln! Sao n gi ng
vn im lng?
- Th nht, Naxtenca a, khi ti lam xong nhng vic c giao,
trao la th cho nhng con ngi tt bung cua c, ri... ti v nha va
nm xung ngu.
- Ch co th thi ? - nang ci hoi ct ngang.
- ung, gn nh ch co th, - ti dn long ap, v nhng giot
nc mt ng ngn a trao ln mt ti. - Ti thc dy trc gi ta
hen gp nhau khoang mt ting, nhng c nh th khng h ngu.
Ti khng bit chuyn g a xay ra vi ti. Ti n k cho c
nghe tt ca nhng chuyn nay, dng nh thi gian i vi ti a
dng lai, dng nh t luc y mt cam giac duy nht, mt tnh cam
duy nht se phai lu lai trong ti vnh vin, va dng nh mt phut
cn phai keo dai mai mai va dng nh ca cuc i a dng lai i
vi ti... Khi tnh dy, ti cam thy nh co mt iu nhac nao o
quen thuc t lu, a c nghe u o, a b lang qun va tht
ngot ngao ma by gi cht nh lai. Ti co cam giac nh no sut i
mun thoat ra khoi tm hn ti, va ch by gi...

M TRNG

46

- i lay Chua, lay Chua! - Naxtenca ngt li, - tai sao lai nh
th? Em khng hiu t g ca.
- Cha, Naxtenca! Ti mun bng mt cach nao o din ta vi c
cai n tng la lung y... - ti noi bng mt giong th tham, trong
o vn con le loi mt chut hi vong du la rt xa xi.
- u ri, ng thi i, u ri! - nang tht ln, va trong mt
thoang nang a oan ra, - qua tht nang la mt con ngi tinh
quai.
Naxtenca bng tr nn lm li, vui ve, tinh nghch mt cach
khac thng. Nang khoac ly canh tay ti, ci noi, va mun ti
cung ci vi nang, mi li noi bi ri cua ti vang vong trong nang
thanh nhng chui ci gion tan, keo dai... Ti bt u ni cau th
nang bng gi iu nung nu.
- Nay ng, - nang noi, - qua tht em hi bun v ng khng yu
em. Sau o th c th i ma tm hiu con ngi xem! Nhng du sao
th, tha quy ngai st a, ngai khng th khng khen em v em la
mt c gai cht phac. Em a noi ht, k ht vi ng bt ng mt y
ngh ngc nghch nao thoang qua u em.
- Naxtenca, hnh nh mi mt gi ri th phai? - ti noi khi
ting chung nhp nhang bt u vang ln t ngon thap thanh ph
pha xa. Nang bng dng lai, thi ci va bt u m.
- Vng, mi mt, - cui cung nang noi bng giong ngp ngng.
Ti lp tc hi hn v a lam nang lo s, a bt nang m
chung im gi, va ti t x va mnh v cn cau gin va ri. Ti
cam thy bun thay cho nang va khng bit lam th nao chuc
li lm cua mnh. Ti bt u an ui nang, tm u cac nguyn nhn
khin anh ta khng ti, vin ra cac l le, bng c. Khng co ai d b
anh la hn nang luc y, va lai bt k ai vao luc o cung sn long
nghe bt c mt li an ui nao va vui mng nu tm ra du mt chut
c nho nao y thanh minh.

F. DOXTOEVXKI

47

- Ma chuyn tht bun ci, - ti noi, mi luc mt si ni hn va

thm than phuc s mach lac trong lp lun cua mnh, - lam sao ma
anh y co th n c! C a la ca ti, khin ti cung tnh sai thi
gian, Naxtenca a... C th ngh xem: by gi chc anh y mi nhn
c th; c cho la anh y khng th n c, c cho la anh y se
tra li, th sm nht cung phai ngay mai th mi ti. Sm mai ti
se i ly th va lp tc bao cho c bit. C hay t ra hang nghn
kha nng: hoc gia anh y khng nha khi th c gi n, va
anh y co th n tn by gi vn cha c oc th? Bi v moi
chuyn u co th xy ra.
- Vng, vng! - Naxtenca ap, - em a khng ngh ti; tt
nhin, moi chuyn u co th xy ra, - nang noi tip bng mt giong
ht sc than nhin, nhng trong o, nh mt nghch m bun bc,
vn nghe thy mt y ngh xa xi nao khac. - Vy, nh ng nhe, nang tip tuc, - ngay mai ng i cang sm cang tt, va nu nh
nhn c mt cai g o, th lp tc bao cho em bit. ng a bit
nha em ri, ung khng? - va nang nhc lai cho ti a ch cua
nang.
Ri nang bng tr nn ht sc du dang, ht sc n cn i vi
ti... Nang co ve chm chu nghe ti noi; nhng khi ti hoi nang mt
cu g o, nang im lng, lung tung quay mt i. Ti nhn su vao
mt nang - qua nh ti oan: nang ang khoc.
- Nao, sao lai th, sao lai co th nh th? Cha, em ung la tre
con! ung la con nt!... Thi i nao!
Nang c mm ci, c bnh tnh lai, nhng cm nang vn run
ry va ngc nang vn php phng.
- Em ngh v ng, - nang noi vi ti sau mt phut im lng, - ng
tht tt, n ni em co hoa la a mi khng nhn thy iu o. ng
co bit em ang ngh g khng? Em so sanh hai ngi vi nhau, ng
vi anh y. Tai sao anh y khng phai la ng? Tai sao anh y khng
nh ng? Anh y kem ng, du em yu anh y hn ng.

M TRNG

48

Ti khng ap mt li nao. Co ve nh nang ch ti noi mt iu

g o.
- Tt nhin co th la em cha hoan toan bit anh y, cha hoan
toan hiu ht anh y. ng bit khng, dng nh bao gi em cung
s anh y; anh y bao gi cung co ve nghim khc, bao gi cung co
ve cao ngao. Tt nhin em bit rng o la anh y ch trng nh vy
thi, rng trai tim anh y du dang hn trai tim em... Em con nh
cai nhn cua anh y khi em, ng nh khng, m boc bc vao
phong anh y; nhng du sao em vn qua knh trong anh y, ma cai
o hnh nh lam chung em khng va i, khng bnh ng phai
khng?
- Khng, Naxtenca a, khng u, - ti ap, - iu o co ngha la
c yu anh y nht trn i nay, yu hn yu chnh ban thn c
na.
- Vng, c cho la th, - nang Naxtenca ngy th tra li, - nhng
ng co bit em va cht ngh ra cai g khng? Ch co iu by gi
em se khng noi v anh y, ma noi chung; tt ca nhng cai nay em
a suy ngh t lu... ng noi em nghe, tai sao chung ta c nh th,
khng i x vi nhau nh anh em? Tai sao mt ngi tt nht bao
gi cung nh co mt cai g o giu ngi khac va im lng? Tai sao
khng noi thng ra, ngay by gi, nhng g co trong long, nu nh
bit rng li noi khng phai gio bay i? ng nay ngi nao cung to
ra khc nghit hn la mnh vn co, dng nh ai cung s xuc pham
n tnh cam cua mnh nu nh vi vang bay to chung ra...
- i, Naxtenca! C noi ung y, nhng iu o cung do nhiu
nguyn nhn, - ti ngt li nang, ban thn luc o cung ngai bay to
tnh cam cua mnh hn bao gi ht.
- Khng, khng phai! - Nang ap vi ve ht sc xuc ng. - ng
chng han, ng khng nh nhiu ngi khac! Em, qua tht, khng
bit noi vi ng nh th nao nhng iu em cam nhn c, nhng
em co cam giac nh ng, chng han... nh by gi y... em cam
thy nh ng ang hi sinh mt cai g o v em, - nang lic nhanh
nhn ti, noi thm mt cach rut re. ng bo qua cho em nu nh em

F. DOXTOEVXKI

49

noi nh th, em la mt c gai tht tha ma, em con cha tng trai
nhiu trong i, va i khi khng bit n noi na, - nang noi thm
bng giong run ry v mt cam xuc nao o c nen lai, ng thi
gng gng mm ci, - nhng em ch mun noi vi ng rng em
bit n ng, rng em cung cam thy tt ca nhng cai o... Cu Chua
ban phuc cho ng v chuyn o! Con nhng iu ng a k vi em
hm no v con ngi m mng cua ng u hoan toan khng co
tht, ngha la em mun noi hoan toan khng lin quan g ti ng ca.
ng la ngi khoe manh, ng tht ra u phai la ngi nh ng t
m ta v mnh. Nu nh sau nay ng yu, th cu Chua ban cho ng
hanh phuc vi c y! Con em se khng cu chuc g cho c y ca, v
rng c y se hanh phuc vi ng. Em bit, em la phu n, va ng cn
phai tin li em, mt khi em a noi nh vy...
Nang ngng noi va bop cht tay ti. Ti cung khng th tht
nn li v xuc ng. My phut tri qua.
- Vng, co le hm nay anh y khng n, - cui cung nang
ngng u ln noi. - Khuya qua ri!...
- Ngay mai anh y se n, - ti noi bng mt giong ht sc chc
chn va tin tng.
- Vng, - nang ap, tr lai vui ve hn, - by gi em cung thy la
phai ngay mai anh y mi n c. Thi chao ng! Hen ngay mai
nhe! Nu nh tri ma th co th em se khng n. Nhng ngay kia
em se n, nht nh em se n du co chuyn g xay ra chng na,
ng hay co mt y nhe. Em mun gp ng, em se k ht vi ng
moi chuyn.
Ri khi chung ti chia tay, nang nhn ti bng anh mt trong
sang, cha tay cho ti, noi:
- By gi chung ta se lun lun cung nhau, phai khng ng?
i Naxtenca, Naxtenca! Gia nh em bit c gi y anh c
n n chng nao!

M TRNG

50

Khi ng h im chn gi, ti khng th nao ngi trong phong

c na, vi mc ao va i ra ngoai, du tri ang ma. Ti n ngi
trn chic gh dai cua chung ti. Ti a toan n cai ngo nho cua
ho, nhng ti cam thy xu h, nn con my bc na la n ni ti
a quay tr lai, khng nhn ln ca s cua ho. Ti v nha, long bun
nh cha bao gi bun n th. Mt bui ti mi m t, mi te
ngt lam sao! Nu nh ep tri, chc ti a lang thang y sut
m...
Nhng n mai, n ngay mai! Ngay mai nang se k ht cho ti
nghe.
Vi lai hm nay khng co th. Nhng tt nhin phai la nh
th, v ho a gp nhau ri.

F. DOXTOEVXKI

51

M TH T

Lay Chua, moi chuyn a kt thuc nh th y!

Ti n ni luc chn gi. Nang a y ri. T xa ti a nhn
thy nang; nang ng ta khuyu tay ln hang lan can b sng nh
hm u ti gp nang va khng nghe ting bc chn ti i ti.
- Naxtenca! - ti ct ting goi nang, c nen s hi hp cua mnh.
Nang quay pht lai nhn ti.
- Nao! - nang noi, - nao! Nhanh ln!
Ti ng ngac nhn nang.
- Nao, th u? ng co mang th n khng? - nang nhc lai,
a tay tum cht ly hang lan can.
- Khng, ti khng co th, - cui cung ti noi, - chng le anh y
cha n?
Mt nang tai nht i mt cach khung khip, nang ng bt
ng nhn ti luc lu. Ti a p tan chut hi vong cui cung cua
nang.
- Thi mc xac anh ta! - cui cung nang tht ln bng giong
ngt quang. - Mc xac anh ta, nu nh anh ta a bo mc em nh
vy.
Nang cui u xung, lat sau nay mun ngc mt ln nhn ti,
nhng khng th. Thm my phut nang c nen cn xuc ng cua

M TRNG

52

mnh, nhng ri bng quay mt i, t khuyu tay ln thanh lan can

b sng va oa khoc.
- Thi, thi i nao! - ti ln ting, nhng nhn nang ti khng
u sc noi tip. Ma ti bit noi g y?
- ng ng an ui em, - nang va khoc va noi, - ng noi v
anh ta, ng noi rng anh ta se n, rng anh ta khng bo ri em
mt cach tan ac, nhn tm nh anh ta a lam. V sao? V cai g c
ch? Chng le co cai g o trong th cua em, trong la th bt hanh
y?...
Ting nc n ct ngang li nang; ti ng nhn nang, long tan
nat.
- i sao ma nhn tm, ma tan ac nh vy! - nang lai ln ting. Va khng mt ch, mt dong nao! t ra cung tra li rng em khng
cn cho anh ta, rng anh ta t bo em, ng nay khng co ly mt
dong sut ba ngay rong! Sao anh ta co th d dang xuc pham, lng
nhuc mt ngi con gai ti nghip, yu ui, ngi a pham phai
mt ti la yu anh ta n th! i, em a phai chu ng bao nhiu
trong ba ngay qua! Lay Chua! Lay Chua ti! Lam sao em nh lai
c ln u tin n vi anh ta, ha mnh trc anh ta, khoc loc,
cu xin mt mu tnh yu... Va sau chuyn o... Nhng ma ng... nang lai quay sang noi vi ti, i mt nang anh ln long lanh, chuyn khng phai nh th! Khng th nh th c, nh th la
trai t nhin! Hoc la ng, hoc la em a lm; co th la anh y cha
nhn c th? Co th n tn gi anh y vn cha c bit g ca?
Lam sao lai co th, ng th ngh xem, v Chua ng hay noi cho em
nghe, hay giai thch cho em nghe, - em khng th hiu ni iu o, lam sao co th c x mt cach th l man r nh anh ta a c x vi
em! Khng mt li nao! Vi mt ke ti t nht th gian ngi ta con
to ra xot thng hn. Hay la anh y a nghe noi g v em, hay la co
ai ton hot g v em vi anh y? - nang het ln hoi ti. - Sao, ng ngh
sao?
- Naxtenca nay, ngay mai ti se nhn danh c n gp anh y.
- Th sao?

F. DOXTOEVXKI

53

- Ti se hoi anh y v moi chuyn, se k ht cho anh y.

- Sao na?
- C se vit mt la th. C ng noi khng, Naxtenca, c ng
noi khng! Ti se bt anh ta phai tn trong vic lam cua c, anh ta
se bit ht, va nu...
- Khng, ng a, khng u! - nang ngt li ti. - u ri! Se
khng co mt li nao na, em se khng vit mt li nao, mt dong
nao na - u ri! Em khng bit anh ta na, em khng yu anh ta
na, em se qun anh ta!...
Nang dng lai gia chng.
- Bnh tnh lai, c bnh tnh lai i! C ngi xung y,
Naxtenca, - ti noi, nang ngi ln chic gh dai.
- Em vn bnh tnh ma. u ri! Nh th y! y la nc mt,
no se kh i! ng ngh la em se t lam hai mnh, em se t vn sao?
Trai tim ti y , ti mun ct ting noi, nhng khng th.
- Nay ng, - nang cm ly tay ti, noi tip, - ng noi i, chc ng
se khng x s nh vy ch? Chc ng se khng bo ri ngi con
gai t n vi ng ch? Chc ng se khng nem vao mt c ta
nhng li trng trn giu ct trai tim yu ui, ngu ngc cua c ta
ch? Chc ng se gn gi trn trong c ta ch? Chc ng se hnh
dung c rng c ta ch co mt mnh, rng c ta khng bit coi gi
ban thn mnh, rng c ta khng bit ngn mnh khoi tnh yu i
vi ng, rng c ta khng co li, noi cho cung c ta khng co li...
rng c ta a khng lam c g ca!... i lay Chua, lay Chua ti!...
- Naxtenca! - cui cung ti khng nen ni cn xuc ng, het ln.
- Naxtenca! Em ang hanh ha anh y! Em ang m nat tim anh,
em ang git cht anh y, Naxtenca! Anh khng th im lng c
na! Cui cung th anh cn phai noi, phai th l ht nhng g ang
si suc trong tim anh y...
Va noi, ti va ri gh ng dy. Nang khoac ly tay ti va
nhn ti, ngac nhin:
- ng sao th? - cui cung nang tht ln hoi.

M TRNG

54

- Em nghe y! - ti noi vi giong cng quyt. - Em hay nghe

anh noi, Naxtenca! iu anh se noi by gi la v vn, v vong, ngu
ngc! Anh bit iu o se khng bao gi xay ra, nhng anh lai
khng th im lng. Nhn danh cai by gi ang lam em au kh,
anh cu xin em hay tha th trc cho anh!...
- Nhng ma cai g, cai g? - nang hoi, thi khoc va nhn ti
chm chm, ng thi mt ve to mo la lung anh ln trong i mt
ngac nhin cua nang. - ng lam sao th?
- iu nay la v vong, nhng anh yu em, Naxtenca! Th y!
By gi th tt ca a c noi ra! - ti khoat tay, noi. - By gi em
se thy em co th noi vi anh nh em va noi khng, em co th
nghe nhng g anh se noi vi em khng...
- Th nhng ma sao? - Naxtenca ngt li ti. - Nh vy th sao?
Em a bit t lu la ng yu em, nhng em c ngh rng ng ch
n gian... yu vy thi.. i, lay Chua, lay Chua ti!
- u tin th n gian vy thi, Naxtenca a, nhng by gi,
by gi... anh cung ging ht nh khi em ln o, m goi n vi
anh ta. Con ti t hn em khi o, Naxtenca a, v khi o anh ta con
cha yu ai ca, con em th ang yu...
- ng noi vi em cai g vy! Rt cuc em hoan toan khng hiu
ni ng na. Nhng lam g, ngha la khng phai lam g, ma
tai sao ng lai nh vy, lai bng nhin... Lay Chua! Em toan noi
nhng iu ngu ngc! Nhng ng...
Va Naxtenca hoan toan bi ri. i ma nang o bng ln, nang
cup mt nhn xung t.
- Bit lam sao c, Naxtenca, anh bit lam g by gi? Anh co
li, anh a lam dung... Nhng ma khng, khng, anh khng co li,
Naxtenca a; anh nghe thy, anh cam thy nh vy, v rng trai tim
anh mach bao rng anh ung, v rng anh khng th co iu g xuc
pham n em, lam em gin! Anh a la ban cua em, va by gi anh
vn la ban cua em, anh chng co g thay i ca. y, nc mt anh
ang chay, Naxtenca a. C cho no chay, cho no chay, no khng
lam phin ai ca. No se kh i, Naxtenca...

F. DOXTOEVXKI

55

- Ma ng ngi xung i, ngi xung nao, - nang noi, keo ti ngi

xung chic gh dai - i, lay Chua!
- Khng! Naxtenca, anh khng ngi u. Anh khng con co th
y c na, em se khng th nhn thy anh c na. Anh se
noi ht va anh se i. Anh ch mun noi rng ang ra khng bao gi
em bit anh yu em. ang ra anh a chn cht iu b mt cua anh.
ang ra vao luc nay anh khng hanh ha em bng s ch k cua
mnh. Khng! Nhng by gi anh khng th ng c na, chnh
em a noi n iu nay, chnh em co li, em co li tt ca, con anh
khng co li. Em khng th xua ui anh i...
- khng ma, khng, em khng ui ng, khng! - Naxtenca
noi, nang c ht sc tm cach che giu s bi ri cua mnh, trng
nang tht ti nghip.
- Em khng xua ui anh? Khng! Th ma anh lai toan chay
trn em. Anh se i khoi y, nhng trc khi i anh phai noi ht
a, v rng khi em noi y anh a khng th ngi yn, khi em
khoc y, khi em au kh v, hm, v (anh se noi thng iu nay
ra, Naxtenca a), v rng ngi ta rung bo em, v rng ngi ta c
tuyt tnh yu cua em, th anh cam thy, anh nghe thy trong tim
anh bao nhiu la tnh yu danh cho em, bao nhiu la tnh yu!... Va
anh cam thy cay ng v anh khng th giup em bng cai tnh yu
o!.. rng trai tim anh tan nat, va anh, anh khng th im lng, anh
cn phai noi, Naxtenca, anh cn phai noi!..
- Vng, vng! ng hay noi vi em, hay noi vi em nh th i! Naxtenca noi vi mt c ch kho ta. - Co th ng cam thy la lung la
em noi vi ng nh vy, nhng... ng noi i! Sau o em se noi vi
ng! Em se k ht vi ng!
- Em thng hai anh, Naxtenca, ch n gian la em thng hai
anh thi, ngi ban be bong cua anh a! Cai g a mt th a mt
ri! Cai g a noi ra la khng thay i c na! Phai th khng?
Vy la by gi em a bit tt ca. y la im khi u... Tt thi!
By gi moi vic u n ca, nhng em nghe anh noi y. Khi em
ngi khoc, anh ngh thm (, hay anh noi ra iu anh a ngh!),

M TRNG

56

anh ngh rng (nhng tt nhin la khng th co chuyn o,

Naxtenca!), anh ngh rng... anh ngh rng em nh th nao o...
mt cach khach quan nao o... em khng con yu anh ta na. Luc
y, - hm qua va hm kia anh a ngh nh vy ri, Naxtenca a, khi y anh se lam, nht thit anh se lam cho em phai yu anh: th
em cung a noi rng, chnh em a noi rng em gn nh a yu anh
ri ma. Ri chuyn g tip theo? y, y la hu nh tt ca nhng
g anh mun noi; ch con phai noi thm la chuyn g se tip theo
nu nh em yu anh, ch th thi, ngoai ra khng con g na ht!
Em hay nghe y, hi ngi ban cua anh - v rng du sao th em
cung la ban cua anh, - anh tt nhin la mt ngi bnh thng,
ngheo kh, nho mon, nhng o khng phai la vn (anh c noi
lung tung, y la do anh qua bi ri, Naxtenca a), va anh ch yu
em nh th nao o cho nu nh em vn yu anh ta va tip tuc
yu cai ngi ma anh khng bit y, th em se khng nhn thy
tnh yu cua anh lam em vng vu nng n. Em ch nghe thy, em
ch cam thy tng phut, tng gi bn em ang p mt trai tim bit
n, nng nan, mt trai tim sng v em... i Naxtenca, Naxtenca!
Em a lam g vi anh vy!...
- ng ng khoc, em khng mun ng khoc ma, - Naxtenca noi,
ng vut dy khoi chic gh dai. - Ta i nao, ng ng ln, i vi
em nao, ng khoc na ma, ng khoc na!, - nang noi, ly khn
cua mnh lau nc mt cho ti, - nao, by gi ta i; co th em se noi
vi ng mt iu g y... Vng, mt khi by gi anh ta a bo ri
em, mt khi anh ta a qun em, mc du em vn con yu anh y (em
khng mun noi di ng)... nhng ng hay nghe em, hay tra li
em... Nu chng han nh em yu ng, ngha la nu nh em co th...
i, ban i, ban i! Ch cn em ngh, ch cn em ngh n vic em a
xuc pham ng khi o, n vic em a ci nhao tnh yu cua ng
khi khen ng rng ng khng yu em!... i lay Chua! Ma lam sao
em a khng thy c iu o, khng nhn ra iu o, em sao ma
ngu ngc n vy, nhng... thi, thi, em a quyt ri, em se noi
ht...
- Nay em, Naxtenca, em bit khng? Anh se i khoi y, th
y! Th nay anh ch hanh ha em. By gi em ang dn vt v a

F. DOXTOEVXKI

57

ci giu anh, nhng anh khng mun, ung, khng mun la em,
ngoai au kh cua em... tt nhin la anh co li, Naxtenca a, thi,
chao em!
- Khoan a, ng hay nghe em a, ng co th i c khng?
- i cai g, va nh th nao?
- Em yu anh y; nhng iu o se qua, iu o cn phai qua
i, iu o khng th khng qua i; ma no ang qua, em nghe
thy... Bit u co th hm nay se kt thuc, bi v em cm thu anh
ta, v rng anh ta a ci nhao em, trong khi ng y cung khoc
vi em, v rng chc chn ng khng ht hui em nh anh ta a ht
hui em, v rng ng yu em, con anh ta khng yu em, va sau ht v
rng chnh em cung yu... vng, em yu! Em yu anh nh anh yu
em; ma chnh em cung a noi vi anh ngay t trc, chnh anh
cung a nghe thy, - em yu v rng anh tt hn anh ta, v rng anh
cao thng hn anh ta, v rng, v rng anh ta...
C gai ti nghip xuc ng manh n ni khng noi ht cu,
nang guc u ln vai ti, ri ln ngc ti va khoc cay ng. Ti an
ui nang, d danh nang, nhng nang khng th nn c, nang vn
nm cht tay ti va noi trong ting nc n: Anh ch mt lat, ch
em mt lat, em se nn ngay! Em mun noi vi anh... anh ng ngh
la nhng giot nc mt nay... y ch la v yu ui, anh ch mt
chut ri se qua... Cui cung nang ngng khoc, lau nc mt va
chung ti i tip. Ti mun noi, nhng nang c xin ti i. Chung
ti im lng... Cui cung nang trn tnh lai va bt u noi...
- Th nay anh a, - nang noi bng mt giong yu t va run ry,
nhng trong giong noi o ngn ln mt cai g nh xuyn thng vao
tim va m vang ngot ngao trong o, - anh ng ngh rng em la
ngi khng thuy chung va nhe da, ng ngh rng em co th d
dang va nhanh chong qun i va thay i... Em a yu anh ta sut
mt nm rong va th co Chua Tri chng dam, cha bao gi, cha
luc nao du trong y ngh em phan bi anh ta. Anh ta a coi thng
cai o, anh ta a ci nhao em, - th mc xac anh ta! Nhng anh ta
a lam em au n va xuc pham n trai tim em. Em - em khng
yu anh ta na, v rng em ch co th yu nhng g hao hip, nhng

M TRNG

58

g hiu em, nhng g cao qu, bi v em vn la ngi nh th, va anh

ta khng xng ang vi em - thi th thy k anh ta! Anh ta lam
nh vy cung con tt hn la n luc sau nay em b la di trong
cac mong i cua mnh va nhn ra anh ta la ngi nh vy... Thi,
chm dt! Nhng bit u, hi ngi ban tt bung cua em, - nang
noi tip, xit cht tay ti, - bit u co th toan b tnh yu o cua
em ch la mt s nhm ln cua nhng cam xuc, cua tr tng tng,
co th no c bt u bng mt chuyn nghch ngm, bng nhng
tro v vn ma duyn do la em b ba quan thuc? Co th em cn phai
yu mt ngi khac ch khng phai anh ta, khng phai mt ngi
nh vy, ma la mt ngi khac bit thng xot em, va, va... Nhng
thi bo qua, bo qua chuyn nay, - Naxtenca t ct ngang li mnh,
nghen ngao v xuc ng, - em ch mun noi vi anh... em mun noi
vi anh, rng nu nh mc du em yu anh ta (khng, a tng yu
anh ta), nu nh mc cho nh vy anh vn se noi... nu nh anh
cam thy tnh yu cua anh manh lit n mc cui cung co th se
y c tnh yu trc kia ra khoi trai tim em... nu nh anh mun
thng em, nu nh anh khng mun bo mc em mt mnh trong s
phn cua em, khng li an ui, khng hi vong, nu nh anh mun mai
mai yu em, mai mai nh by gi anh ang yu em, th em th rng
long bit n... rng tnh yu cua em cui cung se xng ang vi tnh
yu cua anh... By gi anh co cm ly tay em khng?
- Naxtenca! - ti het ln, nghen ngao nc n. - Naxtenca!.. i
Naxtenca!...
- Nao u ri, u ri! Nao by gi th hoan toan u ri! - nang
ct ting, phai vt va lm mi kim ch c mnh, - by gi th tt
ca a c noi ht, phai khng anh? ung khng anh? Va anh hanh
phuc, va em cung hanh phuc; khng mt li nao v chuyn nay na,
xin anh hay i, xin anh hay thng em.. V Chua, anh hay noi v
mt iu g khac!...
- ung, Naxtenca, ung th! V chuyn nay th la u ri, by
gi anh hanh phuc, anh... Nao Naxtenca, nao, chung ta noi v
chuyn khac, hay mau noi v chuyn khac. ung! Anh sn sang...

F. DOXTOEVXKI

59

Nhng chung ti khng bit noi chuyn g, chung ti ci,

chung ti khoc, chung ti noi hang nghn t khng n nhp g vi
nhau, v ngha, khi th chung ti i doc theo va he, khi th bng
nhin quay ngc lai va bng ngang ng ph; ri lai dng va lai
i sang bn ng b sng, chung ti ht nh tre con...
- By gi anh sng mt mnh, Naxtenca a, - ti noi, - con ngay
mai... , tt nhin, Naxtenca, em bit y, anh rt ngheo, anh tt
ca ch co mt ngan hai trm, nhng iu o khng sao...
- Tt nhin la khng sao, ma ba con co tin tr cp, cho nn ba
se khng lam phin chung ta. Phai a ba v chung.
- Tt nhin phai a ba v... ch co Matrena...
- A vng, nha em cung con Fecla na!
- Matrena hin lanh, ch co iu ba ta qua ti da, Naxtenca a,
hoan toan ti da. Nhng iu o chng sao!
- Khng h g, hai ngi co th cung nhau. Nhng ngay mai
anh phai don n nha em.
- Sao lai th? n nha em! c ri, anh sn sang...
- Vng, anh n thu nha em. Nha em co mt tng lu, no con
trng, trc y co mt ba gia quy tc thu tro, nhng ba ta a
i ri, va em bit ba em ang mun cho mt ngi tre tui n .
Em hoi: Tai sao lai mt ngi tre tui? Ba em ap: Th y, ba
a gia ri, nhng Naxtenca, chau ng co ngh la ba mun dam ga
chau cho anh ta u. Em oan la nh vy ...
- i Naxtenca!...
Va ca hai cung pha ra ci.
- Nao thi, u ri, u ri. Ma anh sng u? Em qun mt.
- kia, canh cu X., trong khu nha Barannicov.
- o la ngi nha to ung y a?
- ung, ngi nha to y.

M TRNG

60

- A, em bit, ngi nha tt y. Ch co iu, anh bit khng, hay

bo no i va n nha em mau ln...
- Ngay mai, Naxtenca a, ngay ngay mai. Anh con n mt t tin
nha, nhng khng sao... Anh sp co lng...
- Con em, anh bit khng, se i day thu. Em se t hoc thm
ri i day thu...
- Th th tuyt... va anh cung sp c lnh thng, Naxtenca
a...
- Vy ngay mai anh se la khach tro cua em...
- ung th, va chung ta se i xem Ngi th cao thanh
Xevile, v by gi ngi ta lai sp din no ri.
- Vng, chung ta se i xem, - Naxtenca ci, noi. - Nhng
khng, tt nhin la chung ta khng xem Ngi th cao, ma xem
mt v g khac...
- ng y, chung ta se xem v khac, tt nhin nh vy tt hn,
th ma anh khng ngh ra...
Va i va noi nhng chuyn o, ca hai chung ti nh b bo
bua, nh lac trong sng mu, nh t mnh khng bit chuyn g
ang xay ra vi mnh. Khi th ng lai mt ch va noi chuyn rt
lu, khi th i ngang re doc chng bit vao nhng u na, ri lai
ting ci, ri lai nc mt... Khi th Naxtenca bng mun v nha,
ti khng dam gi nang lai va ngo y mun tin nang v tn ni;
chung ti tm ng v va sau mi lm phut a thy mnh trn
b sng canh chic gh dai cua chung ti. Khi th nang th dai, va
nc mt ln trn ma nang, ti bi ri, ti run ry... Nhng lp tc
nang lai sit cht tay ti, lai keo ti i, tro chuyn, noi huyn
thuyn...
- By gi n luc em phai v thi, em ngh a qua khuya, - cui
cung Naxtenca noi. - Chung ta tre con nh th la u ri!
- Phai y, Naxtenca, ch co iu by gi anh se khng ngu
c; anh se khng v nha na.

F. DOXTOEVXKI

61

- Em chc em cung se khng ngu c, nhng anh tin em v...

- Nht nh ri!
- Nhng by gi nht nh phai i n tn nha em.
- Nht nh, nht nh ri...
- Anh ha ch? V rng cui cung chung ta cung phai v nha
ch!
- Anh ha, - ti va ci va ap... - Nao ta i!
- Ta i.
- Em hay nhn ln tri xem, Naxtenca, em hay nhn xem! Mai
se la mt ngay tuyt diu: bu tri mi xanh lam sao, trng mi ep
lam sao! Em nhn ka, am my vang kia by gi se che lp no, em
nhn ka, nhn ka!... Khng, no ch i ngang qua. Em nhn ka,
nhn ka!...
Nhng Naxtenca khng nhn ln am my, nang ng im lng,
nh chn chn tai ch, mt phut sau nang khng hiu sao bi ri
nep sat vao ti. Ban tay nang run ry trong tay ti; ti nhn nang...
Nang nep sat hn vao ti.
Vao luc o mt ngi tre tui i ngang qua ch chung ti ng.
Anh ta bng nhin dng lai, chm chu nhn chung ti ri lai bc
tip i my bc. Tim ti nhay loan ln...
- Naxtenca, - ti hoi khe, - ai y, Naxtenca?
- Anh y y! - nang th thao tra li, ngi nang cang run ry,
cang ap sat hn vao ti... Ti phai gng sc lm mi ng vng
c.
- Naxtenca! Naxtenca! ung em ri! - ti nghe ting noi vang
ln pha sau lng va ngi an ng tre tui tin my bc v pha
chung ti.
Lay Chua, mt ting ku mi kinh khung lam sao! Nang git
bn ngi! Nang vung ra khoi vong tay ti bay vut n gp anh
ta!... Ti ng va nhn ho nh mt cai xac khng hn. Nhng va

M TRNG

62

mi kp cha tay ra cho anh ta, nang bng quay pht lai pha ti,
thot mt cai nang a bn canh ti, nh mt lan gio, nh tia chp
va, trc khi ti kp nh thn lai, nang a a hai tay m choang
ly c ti va hn ti tht cht, tht chay bong. Ri khng noi vi ti
na li, nang lai chay b n vi anh ta, cm ly tay anh ta va keo
anh ta i.
Ti ng rt lu nhn theo ho... Cui cung ca hai a khut hn
khoi mt ti.

F. DOXTOEVXKI

63

BUI SANG

Nhng m trng cua ti kt thuc bng mt bui sang. Ngay

mi sang tht ti t. Tri ma, nhng giot ma go bun te vao ca
knh phong ti. Trong phong m u, ngoai tri am am. u ti au
nhc, quay cung, khp ngi st hm hp.
- Co th!, tha cu, theo ng bu in, anh bu ta va mang
n, - Matrena noi pha trn u ti.
- Th! Cua ai? - ti het ln, nhay bt dy khoi gh.
- Ti khng bit, tha cu, cu xem, co th o co tn ngi
gi.
Ti boc du nim phong. Th cua nang!
i, xin anh, xin anh tha th cho em! - Naxtenca vit. - Em qu
xung cu xin anh tha th cho em! Em a la di ca anh va ca ban
thn mnh. o la mt cn m, mt ao anh... Em rt au long thay
anh sut hm nay; hay tha th, hay tha th cho em!...
Anh ng kt an em, v rng em khng co g thay i i vi
anh; em a noi rng em se yu anh, va by gi em vn yu anh, con
hn ca yu! i lay Chua! Gia nh em co th yu ca hai ngi cung
mt luc! i, gia nh anh la anh y!"
i, gia nh anh y la ng! - nhng li nang noi m trc
thoang qua trong u ti. Anh ang nh lai chnh nhng li cua
em, Naxtenca a!
Co Chua Tri chng giam, gia em lam c g cho anh luc nay!
Em bit rng anh ang nng n va au kh. Em a xuc pham anh,

M TRNG

64

nhng anh bit y - mt khi a yu th liu co oan gin lu c

khng. Ma anh th ang yu em!
Cam n anh! Vng, em cam n anh v tnh yu o. V rng
trong k c cua em no in m nh mt gic m ngot ngao ma ta se
nh rt lu sau khi tnh dy; v rng em se mai mai ghi nh cai
khoanh khc khi anh ci m trai tim mnh vi em chn tnh n
vy va on nhn trai tim em, trai tim a b t thng, mt cach hao
hip n vy, gn gi, nng niu, cha lanh cho no... Nu nh anh
tha li cho em, th k nim v anh se c tn cao ln thanh mt
tnh cam bit n vnh vin i vi anh, tron i khng phai nhat
trong long em... Em se gn gi k nim o, se trung thanh vi no, se
khng phan bi no, se khng phan bi trai tim mnh: no qua thuy
chung. Trai tim y mi ti hm qua a vi va quay v vi ngi ma
no sut i gn bo.
Chung ta se gp nhau, anh se n vi chung em, anh se khng
bo ri chung em, anh se mai mai la ban, la anh trai cua em... Va
khi gp em, anh se a tay cho em... ung khng anh? Anh se a
tay cho em, anh a tha th cho em ri, phai vy khng? Anh vn
yu em nh trc ch?
i, hay yu em, ng bo ri em, v rng em yu anh n vy
trong giy phut nay, v rng em xng ang vi tnh yu cua anh, v
rng em se ang c hng no, hi ngi ban thn thng cua em!
Tun ti em se kt hn vi anh y. Anh y tr v vn yu em, anh
y khng bao gi qun em... Anh ng gin v em vit v anh y.
Em mun cung anh y n thm anh, anh cung se quy anh y, co
phai vy khng?...
Anh hay tha th, hay nh va yu Naxtenca cua anh!"
Ti oc i oc lai bc th rt lu. Nc mt c chc trao ra.
Cui cung la th ri but khoi tay ti; va ti a tay m ly mt.
- Cu chu! A cu chu! - Matrena goi.
- Cai g?

F. DOXTOEVXKI

65

- Mang nhn trn trn ti a quet ht sach ca ri. By gi th

cu co th ci v, mi khach, v vao mua nay...
Ti nhn Matrena... o la mt ba gia con tre, lanh li, nhng
khng hiu v sao ma ti bng thy ba ta gia nua vi anh mt m
uc, vi khun mt nhn nheo, com coi... Khng bit v sao ti bng
thy cn phong cua ti cung t ngt tr nn gia nua nh Matrena.
Tng va san nha bac thch, en xam i, mang nhn chng day c
hn. Khng hiu v sao khi nhn qua ca s, ti cam thy ngi nha
i din cung tr nn ru ra va m u, lp va trn day ct l ra, ri
xung, cac mai g en ua, nt ne va nhng bc tng t mau vang
ti tr nn xam xt, loang l.
Hay la tia nng mt tri va mi lo ra a lai n trn vao sau
lp my m t, va tt ca tr nn u am hn trong mt ti; hay la, co
th, trc mt ti vut thoang qua mt cach th lng, bun tham
toan b vin canh tng lai cua ti, va ti a nhn thy mnh ung
nh ti by gi, chn mi lm nm sau, a gia i, vn trong cn
phong nay, vn c n nh xa, vn vi mu Matrena khng h
sang da thm chut nao sau ngn y nm.
Nhng anh u co mang long oan hn, Naxtenca! Anh chng
bao gi xua my en lam vn uc hanh phuc trong sang m m
cua em, anh chng bao gi trach moc cay ng gieo ni bun vao
trai tim em, lam no au bng ni day dt giu kn va bt no p
bun ba trong nhng phut giy hoan lac, anh chng bao gi lam nat
du ch la mt trong s nhng bng hoa du dang ma em cai ln mai
toc en qun khi em cung vi anh ta i n trc ban th... ,
chng bao gi, chng bao gi! Anh cu mong cho bu tri cua em
mai mai sang trong, nu ci hin du cua em mai mai rang r, v
t, cu Chua ban phc lanh cho em v mt phut hoan lac va hanh
phuc em a trao cho trai tim khac, mt trai tim c n va mai mai
bit n!
Lay Chua ti! Mt phut hoan lac! Chng le chng y con la t
du cho ca mt i ngi?...