Nisan 2012 Say 2

bursada zaman
Bursa Bykehir Belediyesinin kltr hizmetidir.

dnya kltr mirasna yolculuk - 2 yeni ktphane - evliya elebi yolu - eme zaman - merkeze yz nakli
aktopraklk insanlar - bursann

Yz

Gzeli - uyan bademliye geldik - bursada su emeden iilir

eski hamam eski tasa yeni anlamlar

bursada zaman

Yl: 1 Say: 2 / Nisan 2012

Yerel Sresiz Yayn

MTYAZ SAHB
Bursa Bykehir Belediyesi adna
Recep ALTEPE

GENEL KOORDNATR
Aziz ELBAS

YAYIN YNETMEN
Saffet YILMAZ
FOTORAFLAR
Hakan Aydn, Fatih zenba,
Demet Argun Gngr, Mesut Yldz,
Yusuf Aslan, Mehmet Yiit,
Murat Aydnllar, Ylmaz Diner,
Nihal Gamze Demir, Erkan Kalenderli,

yapmc

bask

Sabit Blkemini, Saffet Ylmaz,

Yunus Hakan Gler, Nilay ahinkanat,
mer Bakan, Hseyin Yavuz,
Cneyt Pekman arivi,
Necdet alayan arivi,

www.photographica.com.tr

smail Kemanka arivi

www.basakmatbaa.com

* Yaymlanan yaz, fotoraf ve konularn tm sorumluluu eser sahiplerine aittir.

zin alnarak ya da kaynak gsterilerek alnt yaplabilir.

YLK N YLKLE GR
Pompeiopolis (Takpr - Kastamonu)
Antik Kenti giri kaps yaztndan...

bursada zaman

SUNU

bursada zaman
Bursada eski bir cami avlusu,
Kk adrvanda akrdayan su.
Orhan zamanndan kalma bir duvar...
Onunla bir yata ihtiyar nar
Eliyor drt yana sakin bir gn.
Bir ryadan arta kalmann hzn
inden glyor bana derinden.
Yzlerce emenin serinliinden
Ovann yeili gn mavisi
Ve mimarilerin en ilahisi.
Bir zafer mjdesi burda her isim:
Sanki tek bir anda gn, saat, mevsim
Yayor sihrini gemi zamann
Hala bu talarda glen ryann
Gvercin bakl sessizlik bile
nlyor bir sonsuz devam vehmiyle.
Gml bir fecrin zafer aynas,
Muradiye, sabrn ac meyvas,
mrnn timsali beyaz Nilfer,
Trbeler, camileri eski baheler,
anl hikayesi binlerce erin
Sesi nabzm olmu hengamelerin
Nakleder yadn gelen geene.

Ahmet Hamdi TANPINAR

bursada zaman

Bu hayalde uyur Bursa her gece,

Her afak onunla uyanr, gler
Gm aydnlkta serviler, gller
Serin hlyasyla emelerinin.
Bandaym sanki bir mucizenin,
Su sesi ve kanat akrtsndan
Billur bir avize Bursada zaman,
Yeil Trbesini gezdik dn akam,
Duyduk Bir musik gibi zamandan
inilere sinmi Kuran sesini.
Fetih gnlerinin saf neesini
Aydnlanm buldum tebessmnle.
sterdim bu eski yerde seninle
Babaa uyumak son uykumuzu,
Bu hayal iinde... ve ufkumuzu
epevre kaplasn bu ziya, bu renk,
Havay dolduran uhrevi ahenk.
Bir ilah uykusu olur elbette
lm bu tlsml ebediyette
Belki de ryas byk cetlerin,
Beyaz bahesinde su seslerinin.

BURSAYA
ARMAAN OLSUN
Deerli dostlar,
Tarihiyle yaayan ehir Bursada, tarihi
kltrel mirasla ilgili birikimlerimizi
paylamak zere ktmz Bursada
Zaman yolculuunun ikinci saysnda
yeniden bulumann mutluluu iindeyim.
Tarihi mirasmzn her ke banda bizi
yeniden artrcasna karmza kt
bu ehirde eitli yaynlar yoluyla sizlerle
bulumak bizim iin yeni bir olgu deil.
Bu satrlar okuyan pek ok dostumuz
hatrlayacaktr; Osmangazide grev
yaptmz sre iinde gerek kentimizin
tantmna ynelik gerekse tarihi
gemiimizi aydnlatmaya dnk pek ok
yayna imza attk. 5 yl iinde, aralarnda
ilk kez Trkeye evirdiimiz Albert
Gabrielin Bir Trk Bakenti; Bursa
adl eserin de olduu yz akn yayn
kent belleine kattk. Bu baar bizim
iin nemli bir temel oluturdu ve Bursa
Bykehir Belediyesini, tarihinin hibir
dneminde yaamad bir yaynevi
kimliine brndrdk. Trkiyenin pek
ok kentinden akademisyenler, belediye
yneticileri ve kent tarihi aratrmaclar
yaynlarmz talep etmeye balad.
te bu yaynlardan biri de Bursada
Zaman oldu. Henz bir say km
olmasna karn, zengin ierii, tasarm
ve olaylara bakyla herkesin takdirini
toplad. Bursada Zaman, ok daha zengin
ierii ile elinizde.

lerleyen sayfalarda, tarihi kltrel

mirasn ayaa kaldrlmas ynyle
Bursada gerekletirdiimiz kentsel
dnme tank olacaksnz. Restore
edilen her antsal eser, kendisiyle birlikte
yakn evresini de canlandrmakta.
Bylece restorasyon ve ayaa kalkmann
etkisi kentin geneline yaylmakta.
Bununla birlikte, medeniyet tarihimizin
nemli antsal yaplarndan biri olan
hamamlardaki dnme de tank
olacaksnz. Yzyllarca bedensel
arnmann merkezi olan pek ok hamam,
bundan sonraki yaamn kltr merkezi
olarak devam ettirecek.
Bursada su ve eme kltrnden,
kent belleine kattmz yeni eserlere,
Avrupal iftilerin atalar olan
Aktopraklk insanlarnn yaamlarndan
Bursann yz gzeline, sivil mimarlk
rnei varlklarmzdan dnya mirasna
girmek zere UNESCO yolculuuna
kan deerlerimize, Bursa ba ve
Karagzn yeniden yorumlanndan
kent merkezindeki ilk yz naklinin
gerekletii Atatrk Caddesine kadar
pek ok konu ve olay Bursada Zamanla
takip edeceksiniz.

Recep ALTEPE
Bursa Bykehir
Belediye Bakan

Emei geen arkadalarm kutluyorum.

Desteiniz ve ilginizle yeni saylarda
bulumak midiyle.

bursada zaman

NDEKLER

06 KAPAK KONUSU
Eski hamam eski tasa yeni anlamlar

YAAM VE MMAR 20
Bursada eme zaman

28 DOA MRASI
Bursada su emeden iilir

YAAM VE MMAR 36
Bursada geleneksel konutlar

42 BR TATLI HAYAL
Uyan Bademliye geldik

KLTR MRASI 46
skeletlerin anlatt: Aktopraklk insanlar

bursada zaman

bursada zaman

54 KLTR MRASI
Yerel ynetimler arkeolojik mirasa sahip kyor

BURSA BELGEL 58
Keyifli bir serven: Bursann yz gzeli

62 BURSA BELGEL
Bursa Dsslas - Beir Ayvazolu
Bursada Spor - smail Kemal Kemanka
Bursal Msn Kadifeli Gelin - Ahmet Erdnmez
Via Egnatiadan Evliya elebi Yoluna - Adnan Ekigil

TURZM 74
Bursa Unesco Dnya Miras Listesine aday

84 KENT ESTET
Merkeze yz nakli

TARH MRAS 100

Ktphanecilikte yeni konsept

R
bursada zaman

KAPAK

bursada zaman

eski hamam eski tasa

yeni anlamlar
Bir zamanlar sudan ibaret olarak anlan Bursann su kltrnn en somut rn olan hamamlar,
gnmzde yeni ilevleriyle kentin sosyal yaamna renk katyor. Temizliin ve safln sembol iken,
bakmszlk ve ilgisizlik nedeniyle harabe duruma den tarihi yaplar; mzik dinletilerinin, syleilerin,
panellerin, defile organizasyonlarnn, resim ve fotoraf sergilerinin doldurduu kltr merkezine
dntrlerek insanlarn ruhlarn ykyor.

Saffet YILMAZ

Bursada hamam kltrnn tarihi

ok eskilere dayanyor. Bugn hala o
dnemin adyla anlan Roma hamamlar
kukusuz bilinen en eskileri. Ancak, eski
alarda bol ve scak olduu iin ilgi
gren hamam ve kaplcalar, daha sonra
hem inan sisteminin gerei olarak hem
de ekonomik deer tad iin youn
ilgi grm, saylar onlarla ifade edilir
olmutur. lk Osmanl hamamlar, Orhan
Bey ve kardei Alaaddin Beyin Hisar
iinde yaptrdklar hamamlardr. Onlar,
yine Orhan Beyin gnmzde Aynal
ar olarak anlan hamam, Murat
Hdavendigarn Nalnclar Hamam,
Yldrm Bayezidin klliyesinin iinde
yaptrd hamamlar, Sultan elebi
Mehmetin ve II. Muratn yaptrd
hamamlar izler. Jstinyen'in iki kubbeli
hamamna, Murad Hdavendigar'n
1511'de iki kubbe daha ilave ettirmesi,
Osmanlnn hamam kltrne ve
kendinden nceki kltrel birikime
verdii deerin ak bir gstergesidir.
1800l yllarda Bursaya gelen yabanc
seyyahlar, kent merkezindeki hamam /

kaplca saysn 27, kylerdeki hamam

saysn ise 100 akn olarak ifade
ederler.
Bursadaki hamam saysna ilikin en
arpc veri, nl gezgin ve anlat ustamz
Evliya elebiye aittir. Evliya, Bursada
17. yzylda evlerdeki zel hamamlar
da dhil olmak zere 3 bin kadar hamam
olduunu belirtir. Kukusuz bu abartl bir
rakam olarak gzkmektedir. Ancak, kent
merkezlerindeki hamamlara ilave olarak
kylerde, mahallelerde ve hatta evlerde
bir veya birka hamam bulunduu da
kaynaklarca dorulanmaktadr.
Hamamlara bu denli nem verilmesini,
temizliin imanla ilikisiyle aklamak
mmkndr. Ancak onun kadar etkili bir
baka etmen de, hamamlarn ekonomik
deer olarak nemli bir unsur olmasdr.
Vakf eseri olarak iyi gelir getirmesi ve
klliyelere gelenlere hizmet vermesi
nedeniyle hamamlar, yzyllar boyunca
hem nitelik ve nicelik olarak artm hem
de iyi korunmutur.

Hamamlar sadece temizlik iin yaplan

veya gidilen yer deildir kukusuz. Drt
yan evrilmi ilemeli duvarlar ve
kubbesiyle bu yaplar, toplumsal yaamn
vazgeilmez bir paras; tella, natr,
klhanbeyi ile yaayan ve kuaklar boyu
aktarlan bir kltrn simgesi olmutur.
Krk hamam, damat hamam, nefse,
gelin, gvey, adak ve snnet hamam gibi
hamam eitlerinin yan sra, hamamda
kz beenme, kadnlar hamamna
evirme, hamama giren terler, handa
hamamda gzm yok gibi deyimler
gnlk yaamda oka yer edinmitir.
Orta Asyadan Kk Asyaya kadarki
glerinin her duranda temizlik
kltrne ilikin deer ve yaplar
yanlarnda tayan ve Bursada ina
ettikleri birbirinden deerli hamam
ve kaplcalarla bu kltr talandran
Trkler, bugn dnyada kabul gren
Trk Hamam markasn modern
meknlarda yaatacaklar gibi grlyor.
Yzyllarca tarihe tanklk etmi olan
bu yaplar yerlerini kltr merkezlerine

bursada zaman

KAPAK

brakrken, dnyaca nl hamam

kltrmz, gerek hala ayakta olan
ve ileyen tarihi hamamlarmzda ve
gerekse ok yldzl otellerin modern
hamamlarnda yaatlmaya devam ediyor.
Geleneksel petamaln yerini mayo ve
bikini, nalnn yerini plastik terlik, ipek
ilemeli bohann yerini spor antann
ald gnmzde, mimarisiyle Trkslam ehirciliinin nemli unsurlarndan
biri olan hamamlar da yerini kltr
merkezlerine brakmakta. Geen 10 yl,
Bursada ok sayda hamamn kltr
merkezi olarak yaama katlmasna
tank oldu. Yeni ilevini ksa srede
benimsedii gzlenen bu tarihi yaplar,
kurtulu iin belediye ve dier
kurumlarn el uzatmasn bekliyor.
Kurtuluun Hikyesi
Yzyllarca topluma hem temizlik hem
de kltrel alveri mekn hizmeti
veren bu yaplar, bata deprem olmak
zere doal etmenler nedeniyle zaman
iinde kullanlamaz duruma geldi. Bir
ksm yklp talar baka yaplara
malzeme oldu, ansl olanlar ise demirci,
marangoz vb. mesleklerin icra edildii
meknlar halini ald. Elbette pek ounun
mlkiyeti de el deitirdi.
Hamamlarn kltr merkezine
dnmesinin tarihi, kentte son
dnemde balayan tarihi miras ihya
etme abalarnn rndr ve rdekli
Hamam ile balar. Onlarca yl her yerel
yneticinin ayaa kaldrmak iin aba
harcad ancak kamulatrma, rleve
ve restorasyon projesi hazrlama, kurul
onay alma ve ihale edip restorasyonu
gerekletirme aamalarn bir trl
aamad tarihi yap, 2004 ylndaki
kararl abalarn sonucu 2008 ylnda
yeni kimlii ile Bursallar karlad.
Bursann en byk hamamlarndan biri
olan bu tarihi yapnn ayaa kaldrlmas,
yerel yneticilere hem bu tarz yaplarn
restorasyonu noktasnda hem de kltr
merkezi olarak ilevlendirilmesine
cesaret verdi. Bu sayede Bursa esiz
kltr merkezlerine kavutu. nmzdeki
yllarda saylar onlarla ifade edilen yeni

bursada zaman

kltr meknlar douyor. Dier tarihi

yaplar gibi hamamlarn restorasyonunda
da eitli yntemler kullanlyor. Bir
ksm kamulatrlarak restore edilirken,
bir ksm da mlk sahipleriyle ibirlii
yaplarak ayaa kaldrlyor. Vakf eseri
olan yaplar Vakflar ile anlalarak,
zel mlk olanlar ise belirli dnemler
iin belediyeye devri salanarak restore
ediliyor.
rdeklinin yz yllk yalnzlna son
mrnn son 100 yln virane bir
ekilde geirdii iin Bursallarn
Ykk Hamam olarak bildii rdekli
Hamam, Recep Altepenin Osmangazi
Belediye Bakanl dneminde
gsterdii kararllk sayesinde ayaa
kalkt. Yapmna Yldrm Bayezid
dneminde balanan ve 30 ylda ancak
tamamlanabilen tarihi yap, plan
itibaryla dier hamamlara benzemiyor.
1400 metrekare alan zerine kurulu
hamam, 600 yllk mrnn en
keskin dnmn Nisan 2008de
gerekletirdi. Yap artk kltr merkezi
rdekli Hamamnn kltr merkezi
olarak baars, onu takip eden hamam
restorasyonlarnn da bir anlamda itici
gc oldu. nk rdekli Hamam
Kltr Merkezinde ylda ortalama 70
civarnda sergi, 250yi akn toplantkonferans-sylei, haftann 5 gn
geleneksel sanatlar alanlarnda kurslar
gerekletiriliyor. Tarihi meknn yllk
ziyareti says ise 100 binin zerinde.
Kayhan Hamam:
Tarihi yapnn Bursaya kazandrlmas
iin mlk sahipleriyle varlan anlama
erevesinde, Bykehir Belediyesi
hamamn restorasyonuna balad.
Restorasyon karlnda ise tarihi
yap yaklak on yllna belediyenin
kullanmnda olacak. 2011 ylnda
restorasyonuna balanan yap sosyal
mekn ileviyle hizmet verecek. Tarihi
yapdaki restorasyon almalar son
aamaya geldi. Sylei, panel, kitap
imza, dinleti gibi etkinliklerin yan sra,
geleneksel mutfak kltrnn yaatlaca
yeme-ime mekn olmas da planlanan

tarihi yap, hizmete girdiinde evresine

de byk bir hareketlilik getirecek.
Daha nce restorasyonu tamamlanm
olan Gkdere Medresesi ve Kayhan
ars ile restorasyonu devam eden
Eskiehir Han, nmzdeki dnemde
ayaa kaldrlacak Davutpaa Hamam ve
Bat Pazar ile birlikte dnldnde,
Mahkeme Hamam blgeye yeni bir soluk
getirecek. 15. Yzyln ikinci yarsnda
yaptrlan Kayhan Hamam Dlgerler
ya da Keresteciler Hamam olarak da
biliniyor. Hamam; 1727, 1763 ve 1870
yllarnda geirdii byk yangnlarda
nemli oranda hasar grm ve asl
ilevini kaybetmiti. 1500 metrekare alan
zerine kurulu tarihi yapnn, nmzdeki
gnlerde yeni ileviyle Bursallar
karlamas hedefleniyor.
ncirli Hamam:
Uzun yllar harabe vaziyette bekleyen
ve neredeyse her yerel yneticinin ayaa
kaldrmak istedii ncirli Hamam,
nihayet yaama yeniden katlyor.
Uzun yaam yolculuunu; syleilerin,
panellerin, eitli toplantlarn ve mzik
dinletilerinin gerekletirilecei kltr
merkezi olarak devam ettirecek olan
ncirli Hamamnn 2013 yl balarnda
tamamlanmas hedefleniyor.
Molla Fenarinin torunu Alaaddin Ali
Bey tarafndan yaptrlan 520 yandaki
eser, tek hamam snfndan yer alyor.
Yap, belli zamanlarda yangnlar grp,
tekrar tekrar onarmlar yaamt. Son
olarak ttn deposu olarak kullanlan
ncirli Hamam, 1985 ylndan bu yana
da metruk vaziyette bekliyordu. 2010
ylnda Bykehir Belediyesi tarafndan
kamulatrlmt. 415 metrekare taban
alana sahip tarihi yapnn restorasyonu
tamamlandnda, Bursa turizmine ve
Yldrmn sosyal ve kltrel yaamna
renk katacak.
Muallimzade (Dkmhane) Hamam:
ncirli Caddesi zerinde yer alan
hamam uzun bir sre dkmhane
olarak kullanldndan dolay
Dkmhane Hamam olarak da
anlmaktadr. Gnmzde depo

rdekli Hamam
Kltr Merkezinde
ylda ortalama 70
civarnda sergi,
250yi akn toplantkonferans-sylei,
haftann 5 gn
geleneksel sanatlar
alanlarnda kurslar
gerekletiriliyor.

bursada zaman

KAPAK

10

bursada zaman

olarak kullanlan hamam restorasyon

almalar kapsamnda kamulatrld.
Blgenin sosyal ve kltrel ihtiyalar
dorultusunda ilev verilecek olan tarihi
yapnn restorasyonuna baland. Yaklak
bir yl srecek restorasyon almalar
sonucunda blgede, nce ncirli Hamam
ardndan Muallimzade Hamam gibi iki
antsal eser ayaa kaldrlm olacak.
eitli kaynaklarda, Muallimzade Ahmet
Efendi tarafndan 1572 ylnda Aksudaki
cami, sbyan mektebi ve zaviyesine gelir
getirmek amacyla yaptrld belirtilen
hamamla ilgili ilk sicil kayd 1490
tarihine aittir. Yapnn bu tarihten ok
nce yaptrlm olduu ve 1490 ylnda
onarm geirdii tahmin edilmektedir. 500
yl akn mrnde saysz onarm geiren
Muallimzade Hamam, 2012 yl sonunda
tamamlanacak son onarmnn ardndan
ilevini kltr merkezi olarak srdrecek.
Nalnclar Hamam
Okular ars zerinde yer alan hamam,
gnmzde zel mlkiyete aittir. Kentin
nemli tarihsel deerlerinden olan yapnn
restorasyonu iin mlk sahipleriyle
grmeler yapld. Mimarisiyle dikkat
eken yapnn ayaa kaldrlmas iin
mlk sahipleri restorasyon balatt.
Bursann ilk byk hamam olan yap,
Hdavendigr, Galle Pazar, Postaclar
ve Tahl Pazar isimleri ile de anlmtr.
Zaman ierisinde depo ve imalathane
olarak kullanlmtr. Yapnn 1. Murat
tarafndan yaptrld varsaylmaktadr.
Reyhan Paa Hamam
Reyhan ars zerinde yer alan ve
gnmzde depo olarak kullanlan zel
mlkiyetteki hamam restore edilerek
kente kazandrlacak. Rleve ve
restorasyon projeleri tamamlan tarihi
yapnn mlk sahipleriyle ibirlii
ierisinde restorasyonu gerekletirilecek.
Yaplan anlama gerei, belediye tarihi
yapy restore edecek ve 10 yl boyunca
sosyal-kltrel amal olarak kullanacak.
II. Murad dneminde harem aas Reyhan
Paa tarafndan Yeniehir'de bulunan
yaplara gelir amacyla yaptrlmtr

1431 ylnda yaptrlan bu tarihi

hamamn da, kltr sanat etkinliklerinin
ve toplantlarn gerekletii nemli
bir mekan olarak kente kazandrlmas
hedefleniyor.
Davutpaa Hamam
Gnmzde zel mlkiyette olan
tarihi yapnn restorasyonu iin rlve
ve restorasyon projeleri tamamland.
Kamulatrma almalar devam eden
yapnn kamulatrma almasnn
tamamlanmasnn ardndan uygulama
almalarna balanacak. Konum
itibariyle de nemli yerde bulunan
yapnn restorasyonuyla birlikte blgenin
salklatrlmas anlamnda byk bir yol
kat edilecek. Bat Pazarnn bulunduu
yerde olan Davut Paa Hamamn 1485
ylnda Sultan II. Beyaztn Sadrazam
Davut Paa yaptrmtr. Tarihi yapnn
restorasyonu da tamamlandnda,
Kayhan blgesi ayr bir havaya
brnecek.
brahim Paa Hamam
Osmanl mimarisinde tek hamamlar
grubu ierisinde yer alan hamamn
restorasyonu iin dmeye basld. Hisar
Semtinde Tophane Endstri Meslek
Lisesinin bahesinde bulunan hamam,
restore edilerek okul ynetimi ile birlikte
mze olarak dzenlenecek. Tarihi
yapnn restorasyon projesi onayland,
nmzdeki gnlerde uygulama ihalesine
klacak. Bursa Kalesi ierisinde, Devlet
Hastanesi yannda yer alan bu hamam,
Sadrazam andarl Halil Paann olu
Sadrazam brahim Paa ei Hatice
Hatun iin XV. yzyln ikinci yarsnda
yaptrmtr.
Yldrm Beyazd Hamam
Yldrm Klliyesi bnyesinde
Yldrm Bayezit tarafndan yaptrlan
hamam gnmzde zel mlkiyette
yer almaktadr. Klliyenin nemli bir
paras olan bu yapnn zgn kimliine
kavuturulmas amacyla almalar
yaplmaktadr. Yldrm Bayezid
Camisinin batsnda, eimli bir arazide,

Yldrm Bayezid tarafndan XIV.

yzylda cami, medrese ve imaret ile
beraber yaptrlmtr. Kk ve tek olan
hamamn soyunmalk blm kubbeli ve
kare planldr. Buradan kubbeli lklk
blmne geilmektedir. Bu hamamn da
kltr merkezine dnmesi iin mlk
sahipleriyle grmeler srmektedir.
Ck Ck (Gir-k) Hamam
I. Murat Klliyesi bnyesinde klliyeye
ait tuvaletler ile bitiik vaziyettedir.
Kk lekli hamam bekr hamam
hviyetindedir. Uzun zamandr
harap vaziyette bekleyen Vakflar
mlkiyetindeki hamamn restorasyonuna
baland. almalarn 2012 yl
ortalarnda tamamlanmas hedefleniyor.
Gir-k Hamam olarak da bilinen tarihi
yap yeni yzyle hizmete girdiinde,
nemli bir ziyaret noktas olan blge ayr
bir hava kazanacak.
Emir Sultan Hamam
Tarihi yap kiralama yntemi ile
Vakflardan alnd. Daha nce mze
olarak restore edilen hamamn gelen
ziyaretilerin dinlenirken ay ve
kahvelerini yudumladklar bir mekn
olarak kullanm iin revize projesi
yaplarak Antlar Kuruluna sunuldu
ve proje buradan da onaylanarak kt.
Gerekli deiiklikler yaplmasnn
ardndan yap sosyal ilevle hizmete
sokulacak. Bursann en nemli manevi
ahsiyetlerinden Emir Sultann adn
tayan 6 asrlk yap, kentin en youn
turizm noktalarndan biri olan Emirsultan
Klliyesi blgesine ayr bir hava katacak.
Hamamlkzk Hamam
Bursann fethi srasnda kurulan
Uludan bei birlii olarak
nitelendirdiimiz 5 Kzk kynden birisi
olan Hamamlkzk Kyne adn veren
hamamn restorasyonu amacyla balatlan
uygulama almalar son aamaya geldi.
nmzdeki gnlerde al yaplacak
olan tarihi yap restorasyon sonras mze
ve sosyal amal kullanlacak.

bursada zaman

11

KAPAK

rnl Hamam
Bursa evresindeki en eski yerleim
birimlerinden birisi olan rnl, tarihteki
adyla Kitede yer alan tarihi kk
hamamn restorasyonu amacyla bir
yandan proje almas yrtlrken dier
taraftan hamamn evresinin almas
amacyla alma balatld. Bykehir
Belediyesine tahsis edilmesi beklenen
bu yap da dier hamamlar gibi restore
edilerek sosyal kltrel ilevle hayata
katlacak.
Tahir Aa Hamam
Mudanyada eski hal alan (Zeytin
Hali) bitiiinde bulunan hamamn
restorasyonu amacyla balatlan proje
almas tamamland. Ancak gnmzde
zel mlkiyette yer alan yapnn
kamulatrlmas amacyla almalar
devam etmektedir. Kamulatrma

12

bursada zaman

almalar tamamlandnda yap

restorasyon iin ihale edilecek ve
Bursann incisi Mudanya yeni bir sosyal/
kltrel mekana kavuacak.
Hasan Paa Hamam
Restore edilerek Mudanyaya
kazandrlmas hedeflenen tarihi yapnn
kamulatrma almalar tamamlanma
noktasnda. Restorasyon amal projeleri
de tamamlanan Hasanpaa Hamamnn
kltr merkezi olarak Mudanyaya
kazandrlmas hedefleniyor. Projesi
onayland, kamulatrmas bitti, ok
yaknda uygulama ihalesine klacak.
Balkpazar Hamam-Gemlik
Gemlik ile merkezinde tek kalan tarihi
hamam olma zelliini tayan hamamn
korunarak yaatlmas amacyla alma
yaplacak. Bir yandan kamulatrma

almalar yaplrken dier taraftan

yapnn restorasyon projesi hazrlanp
Kurula sunuldu. Tarihi yapda
nmzdeki gnlerde restorasyon
almalarnn balamas bekleniyor.
Gemlik ilesinin eski mahallelerden
Balkpazar Mahallesinde yer alan
hamam kesin tarihi bilinmemekle birlikte
Solaksuba tarafndan yaptrld ifade
edilir. Gnmzde zel mlkiyette
yer alan hamam ksmen faaliyet
gstermektedir. Bakmszlk ve d
etkenler nedeniyle zellikle kubbe ve
duvarlarnda ciddi anlamda ypranmalar
mevcuttur. Gemlikte saylar olduka
az kalan tarihi deerlerin hi olmazsa
elde kalanlarnn korunarak yaatlmas
amacyla alma gerekletirilmektedir.

hamamlarda dnmn izleri

ncirli Hamam

Ck Ck (Gir k) Hamam

Muallimzade (Dkmhane) Hamam

bursada zaman

13

KAPAK

Emirsultan Hamam

Balkpazar Hamam - Gemlik

Hasan Paa Hamam - Mudanya

brahim Paa Hamam

14

bursada zaman

Hamamlkzk Hamam

Kayhan Hamam

Muradiye Hamam

Tahir Aa Hamam

Yldrm Bayezid Hamam

bursada zaman

15

TARH MRAS

6 ASIRLIK HTAM
MAHKEME HAMAMI
ifte hamam niteliindeki ender
yaplardan biri olan Mahkeme
Hamam da kltr merkezi olan
hamamlar kervanna katld.
Hamam kltrnn yaatlmas
amacyla tarihi yapnn bir
blm orijinal kimlii ile hizmet

16

bursada zaman

vermeye devam ederken,

dier ksmna blgedeki eitim
kurumlarnn younluu ve
bu kurumlarn kullanabilecei
sosyal-kltrel amal salon
bulunmad dikkate alnarak
sosyal ve kltrel ilev verildi.

bursada zaman

17

TARH MRAS

Mahkeme Hamamnn
alna katlan
Babakan Yardmcs
Blent Arn ve
Bursa protokol
Bursada Zaman dergisini
ilgiyle inceledi.

Mahkeme Hamamnda restorasyon

2010 yl sonunda balad. Restorasyon
srasnda yapnn kubbe, duvar ve
evresindeki yaklak 3 bin ton hatal
dolgu temizlendi. 1421 ylnda andarl
brahim Paann olu brahim Paa
tarafndan yaptrlan ve 7 kyle birlikte
Paann znikteki imaretine vakfedilen
Mahkeme Hamam, takas yaplarak
Sosyal Hizmetler ocuk Esirgeme
Kurumundan Bursa Bykehir
Belediyesine gemiti.

Tarihimizi hatrlatan bir eser

Mahkeme Hamamnn
restorasyondan nceki hali

18

bursada zaman

Hem hamam hem kltr merkezi

olarak hizmet verecek olan tarihi
yapnn aln Babakan Yardmcs
Blent Arn yapt. zellikle tarihi
mirasn ayaa kaldrlmas ynndeki
almalarn kendilerini ok mutlu
ettiini dile getiren Arn, Bu bina
ayakta durmak iin gayret gsteriyordu.
Zaman zaman ihmale, hatta ihanete
uramt. Bykehir Belediyemiz
tadilat iin kollar svad ve tarihimizi
hatrlatan bu eser ortaya kt. Bu
almalara nclk eden bata
Bykehir Belediyemiz olmak zere
ilgili tm kurumlarmza teekkr
ediyorum dedi. Kadnlar hamam olarak
kullanlacak hamam ksm, geleneksel
hamam kltrmz yaatrken, kltr
merkezi olarak hizmet veren ksm ise
blgedeki okullarn ve sivil toplum
rgtlerinin ihtiyacn karlayan nemli
bir mekn oldu.

1421 ylnda
andarl brahim
Paann olu
brahim Paa
tarafndan
yaptrlan ve 7
kyle birlikte
Paann znikteki
imaretine
vakfedilen
Mahkeme Hamam,
takas yaplarak
Sosyal Hizmetler
ocuk Esirgeme
Kurumundan
Bursa Bykehir
Belediyesine
gemiti.

bursada zaman

19

YAAM VE MMAR

20

bursada zaman

BURSADA
EME ZAMANI
Dnden bugne Bursa bir su ehri olarak anlr. nl Seyyah Evliya
elebi, Bursann eme ve sebillerini anlata anlata bitiremez;
Velhasl Bursa sudan ibarettir diyerek kesip atar. Evliya elebi
gibi Karaelebizade Mehmet Efendi de Bursann suyla olan
yaknln grr ve kentin muhtelif noktalarna 40 eme yaptrr.
Osmanl mimarisinin en gzel rneklerini tayan bu emeler imdi
Bykehir Belediyesince yeniden ele alnyor

bursada zaman

21

YAAM VE MMAR

Aziz ELBAS
Sadece iki harfli sihirli bir szck su.
Teknik anlatmyla HO2. Hayatmzn
olmazsa olmaz Dnyada dier btn
varlklarla paylatmz yegne hayat
iksirimiz. nsan vcudunun %70ini tekil
eden su, dnyamzn da 3/2sini kaplar.
Usuz bucaksz deryalarn yannda arl
arl akan billur pnarlar, alayanlar,
nehirler, gller, rmaklar, dereler Tek
bir cmleyle ifade etmek gerekirse, su
medeniyettir. Tarih boyunca istisnasz
btn medeniyetlerin su boylarnda
kurulmu olduu gerei gz nne
alnrsa bu ifadenin ne derece doru
olduu anlalr. Deerli edebiyatmz
Beir Ayvazolunun dedii gibi
nsanlk tarihi aslnda suyu arama
tarihidir. Suyun olduu yerde bereket
vardr. Bereket beraberinde zenginlii
ve refah getirir. Tarih boyunca yaanan
glerin nemli bir ksm kuraklklardan
trdr. Yani suya doru, suyu bulmak
midiyle ynlar halinde g yolunda
mrler tketilmitir. Savalarn
birou tabiri caiz ise su kenarn kapma
savalardr. Yakn corafyamzda yer
alan Frat, Dicle, Asi, Nil, Kzlrmak,
Yeil Irmak ve Tuna nehirleri tarihe yn
veren nehirlerden sadece bazlardr.
Tarihe k tutan bilgi, belge, bulgu
ve buluntular bunu dorular nitelikte.
Ksacas insanolu suyu bulduu yerde
konaklam ve oray kendine yurt
edinmitir. Usuz bucaksz deryalardan
rzkn temin etmi, yapt aralarla
ulam ve nakliyat salam, yerin
derinliklerinden gelen scak sular ile
lcalar, kaplcalar ve hamamlar bin
bir derdine ifa bulmutur. Dalarn
derinliklerinden gelip grl grl akan
alayanlarda huzur aranm. Bazen
de meliverdii bir pnarn banda
ekmeine katk etmi buz gibi sularla...
obann kavalna elik etmi emeler.
Yavuklularn buluma adresi, trklerin
vazgeilmezi, yolculara durak, yandm
diyene ayran oluvermi bir yrn

22

bursada zaman

yaynda. Yamur olup yam, mutu

olmu atlam topraklara bereket
getirmi. Kimi ise hrn akan nehirlerde
korku salm drt bir yana, ayrlklarn,
atlarn mekn olmu ister istemez.
Derdimi ummana dktm, sumne
inledim. Yre de yre de hal-i derunum
syledim. Slayman Nazifin dizelerinde
syledii gibi dertler ummanlara alm.
Kimi ise yazp dkm iini rmaa
brakverdii ienin iine, gtrversin
ummanlara diye...
Su semavi dinde olduu gibi dier
inan sistemlerinde de hep kutsal
saylmtr. slamiyette bir damlasnn
dahi israf edilmesi haram klnmtr.
Temizlik imann yars kabul edilirken,
gnn belli vakitlerinde su ile alnan
abdest hem madden hem manen bir
temizlik olarak nitelendirilmitir. Ve yce
kitabmz Kuran da Cennet rmaklarndan
bahsedilir. Peygamber Efendimizin su
ile ilgili yaplan hayrlar tevik etmi,
bir ehre su getirmek, eme yaptrmak
en gzel hayr ve hasenattan biri olarak
gsterilmitir. Bu sebepten tr konu
daha bir itinayla ele alnmak suretiyle bir
kltr olumasn beraberinde getirmitir.
Hristiyanlkta kutsal saylp ifal
olduuna inanlan ve yln belli gnleri
gidilip enlikler dzenlenen ve evresi
bir nevi mesire alanna olarak kullanlan
Ayazmalar nemli bir inan kltrdr.
Musevilikte keza yle... Hindistanda
Ganj Nehri bata olmak zere birok
su kutsal saylarak bu suya girip kan
kimsenin gnahlarndan arndna
inanlr. Bunun gibi birok rnek vermek
pekl mmkn.
Bir ehrin en nemli ihtiyalarndan biri
olan suyu ehre getirip halkn kullanmna
ynelik yaplan almalar btn nemli
medeniyetlerde grmek mmkndr.
Romallarda bu amala yaplan tesisler
ve suyollar o gnn teknolojik imknlar
dorultusunda oluturulan bu sistemler,
olduka st seviyelerdedir. Halen birok

kentte rneklerini grmek mmkndr.

slamiyet ile birlikte kltrmzde su ve
su yaplar olduka ayr bir yer edinmitir.
Bu tr yaplar hayrat olarak yapanlarn
hibir zaman amel defterlerinin
kapanmayaca inanc hayrseverleri
bu ihtiyacn giderilmesine daha bir
yneltmitir.
Vakf kltrmzde nemli bir yer edinen
su vakflar Romallarda olduu gibi
yk devlete deil vakflara yklemek
suretiyle bir sosyal dayanma rnei
oluturmutur. Vakf cenneti olarak
nitelendirilen Bursa bu konuda olduka
iyi bir rnek tekil eder. Yaptrdklar
su yollaryla ehrin farkl yerlerindeki
ihtiyalar giderilmesine vesile olan
bata sultanlar, vezirler ve her snftan
hayrseverlerin bu konuda adeta yar
ierisine girdiklerini grrz.
Bursada en eski su hatt Pnarbandan
Hisara, yani kale ierisine su kemerleriyle
gtrlen hattr. Bithinya Kral I.
Prusiasa (.. 232-192) snan Kartaca
Kral Hanibal tarafndan plan kurgusu
yaplarak hediye edildii rivayet olunan
Prussa ehrinin su ihtiyac, Pnarbanda
araf suyu olarak adlandrlan suyun
kemerler vastasyla saray bata olmak
zere tm kente aktlmas suretiyle
karlanmtr. Su kemerleri halen mevcut
olup hisarda yaplan birok temel ve
aratrma kazsnda su hatlarna ait
knklere rastlanmaktadr.

kaplcalar, su sesiyle huzuru bulmak

isteyenlere yaptrlan adrvanlar hep
i ieliin birer rnei olsa gerek. Ve
hatta su sesinin tedavilerde kullanld
ifahaneler bu konuda iyi bir rnek
tekil eder. Osmanl dneminde getirilen
su hatlar kadar yaptrlan birbirinden
gzel emelerle ehrin her bir taraf
donatlmtr. Neredeyse her bir sokak
banda bu emeler sizi mutlaka
karlard.
eme denilince eyhlislam
Karaelebizade Abdlaziz Efendiden
zellikle bahsetmek gerekir. 1649 ylnda
Bursada vefat eden Abdlaziz Efendi
olduka hareketli geen devlet adaml
dneminden sonra, srgn olarak
gnderildii Bursada kurduu vakflar
marifetiyle birok hizmette bulunmu ve
eserler yaptrmtr. Bunlardan yalnzca
Uluda eteklerinden getirttii suyu ehrin
birok kesine yaptrd birbirinden
gzel inili 40 adet emeye aktm
olmas, yalnzca ehrin bu anlamdaki
ihtiyacn karlamakla kalmam ruhuna
da ayr bir zenginlik katmtr.

Osmanl dnemi Bursasnda vakfedilen

sular kot farkndan faydalanlarak
olduka ilgin yntem ve sistemlerle
evden eve dolatrlmtr. Bunun en
gzel rnekleri hisar blgesindedir. Eski
bir Bursalyla grtnzde buna dair
birok an hafzalarda canlanverir.

nl seyyahmz Evliya elebi

seyahatnamesinde;
Geri bu ehir emeye muhta deildir.
Ama erbab- hayrat iki bin altm eme
bina etmitir. Bu emelerden maada
yirmi bin evden eve gidip nice bin
havuz ve fskiye, adrvan, hamam, ba
ve bostanlar sular. Bursa ehri Kei
Dann eteine dmekle evleri hep
birbirinden ykseke vaki olmakla evden
eve suyun cereyanna pek msaiddirler.
Bu sularn cmlesinin kayna 17 gzdr
ki ab- hayat gibi Keida eteinden
kar. Temmuzda bir adam elini sokup
iinden ta karmaa kadir olmaz.
Bu kadar souktur. El hasl Bursa, sudan
ibarettir.

Kltrmzde su o kadar bariz bir

ekilde kendisini hissettirir ki doumdan
lme hep i ieyizdir. Temiz pak olmak
isteyenlere hamamlar, ifa arayanlara

Evliyann szn ettii Bursadan tarih

yolculuuyla gnmze geldiimizde elde
avuta pek bir ey kaldn sylemek
biraz g olsa gerek. yle ya tam tamna

bursada zaman

23

YAAM VE MMAR

ki bin altm eme... Bu saynn

daha sonraki yllarda daha da artt farz
edilirse, yakn dneme dein Bursann
bu anlamdaki zenginlii tartma
gtrmez olmaldr. Daha dne kadar
mahallelerde sokak balarnda akan ve
kana kana iilen sularyla her biri sanat
eseri gzelim emelerin yok olmasyla
bir kltr de beraberinde yok olmutur.
Tam bu noktada gemiten gnmze
akseden bu zengin kltrn yeniden
yeermesi adna abalar ve almalar
gze arpmakta. Bunun en gzel rnei
2004 ylnda Osman Gazi Belediyesince
balatlp ehrin muhtelif yerlerine

24

bursada zaman

yaptrlan emelerin hizmet vermeye

balamasyla bu kltr yeniden bir
canlanma eilimine girmitir.2009 ylnda
Bursa Bykehir Belediyesinin 100
noktaya 100 eme sloganyla Buski ile
balatm olduu Bursay emelerle
enlendirme almas gelinen nokta
itibaryla olduka sevindiricidir. ehrin
bata tarihi kent merkezi olmak zere
birok kesine konulmas hedeflenen
emeler yerletirilecei yere gre
projelendirilmektedir. Sahip olduumuz
zengin kltrmzn nemli bir paras
olan Su Kltr yeniden hayat bulmas
ehrin sahipleri olan halknn zverili
davran ve sahiplenmesiyle dorudan

ilikilidir. Yaplan her bir su yaps ya

da eme sahiplenildii ve korunduu
mddete yaar. Sadece polisiye
tedbirlerle yaplacak koruma ise bu
kltrn ruhunu rencide edecektir. Bu
sebeple biz yeniden bu kltrmz
istenilen dzeye getirmeyi arzuluyorsak
yaplan almalara destek olunmal,
sadece gemite olanlarla vnp yok
olanlarla dvnp zaman har vurup
harman savurmamal. Bykehir
Belediyesi bu bilinle gelitirdii
projelerle zaman tersine evirmeye
devam ediyor.

Bursada Vakfedilen Balca Sular

bn Suyu: Namazgh Mahallesi'nde
Kzlckl mescide ve evlere akmakta idi.
Aceme: Yldrm Drifas
civarndan kp Lkolu
emesi(1520) ne akmakta idi.
Az Suyu: 1582 ylndan nce Cafer
elebinin vakfettii su hatt Karakadi
Mahallesi'ne akmakta idi.
z Suyu: 1568 ylndan nce Uluyol'da
deirmen civarnda baheye knklerle
akmakta idi.
Akpnar Suyu: 1568 ylndan nce
Seyyidnsr, Hdrlk ve Pnarba
mahallerine akmakta idi.
Akalan Suyu: eyhmurat Yaylas'nn
batsndan kan byk bir kaynak olduu
rivayet olunur. ifal olduu sylenen bu
suyu Yldrm Bayezit Yldrm Camii'ne,
klliye yaplarna ve evresindeki
mahalleye su kemerleri vastasyla
getirmitir. Daha sonraki yllarda
fermanlarla Emirsultan Camii, Zeyniler
Camii, Yeil Hamam ve medresesi, Yeil
civarndaki evlere, Yldrm ve Yeil
civarndaki birok emeye (Kzleme,
Akeme vb) bu sudan verilmitir.
Bursaya ziyaret ve dinlenme maksadyla
gelen birok ilim ve devlet adam bu
sudan ifa niyetiyle ierlermi. Bu su
Sularn Padiah olarak adlandrlmtr.
Aksu: Paa elebi tarafndan vakfedilen
bu su kendi vakf evlerine ve Kzlyakub
emesi'ne (Kamberler) akmakta idi.
Alacahrka Suyu: Alacahrka
Mahallesi'nde bir baheden kan ayazma
idi.
Alaca Soucak Suyu: Gkderede
Soucakpnar Kprs altnda, lezzetli
bir kaynak suyu idi.
Aliir Suyu: Ali r ismindeki bir
sufinin Gkdere yaknlarnda bularak
kpr ile dereden geirerek Molla Fenr
Mahallesine gtrd su hattdr. Molla
Fenr Camii, Kozlar Tekkesi, ftade
Tekkesi ve civardaki mahallelere akmakta
idi. Gayet leziz bir su olup ifal olduuna
inanlrd.
Altnoluk Suyu: (Yerini bulamadm)

Belki de baka ismi vardr.

s Suyu: Emirsultan
Mahallesi'nde Emir Sultan'n
asasyla ktna rivayet edilir.
s Suyu: Pnarba'nda iki
kahve arasndan kan su bir
kp iine akmakta imi. Hac
lyas Suyu olarak adlandrlan su
derinden geerek smail Hakk
Dergah ve Hac lyas Camii'ne
gitmekte idi.
s Suyu: eyh Ahmet Gazz'nin
asasyla kartt su olduu
rivayet olunan su u an mevcut
olmayan eyh Ahmet Gazz'nin
tekkesinin arkasndan kmakta
imi.
s Suyu: Hsameddin Tekke
altnda Seyyidlerin kermetiyle
kt rivayet olunur.
Ayranc Suyu: Muradiye
semtinde Ayranc Abdullah a ait
baheden ktndan bu ad ile
anlmtr. Bahesinden kt
iin bu ad almtr. narn
mevkiinde bir de emesi oluu
rivayet olunur.
Ayranc Suyu: Karamazak
Mahallesi'ne akan bur sudur.
Balkl Suyu: Ahrat Kynde
eski devirlerden beri akan bir
kaynak suyudur. erisinde
kutsal olduuna inanlan balklar
varm.
Balkl Pnar: Dikencik Ky'nde kargir
olarak ina edilen bir yap olup erisinde
balklarn olduu sylenir.
Pnarba Suyu: Pnarbanda Bayram
yeri olarak anlan Nilfer Hatun
Vakfedilen alanda kar. zellikle
Kale ii Hisar Blgesinin su ihtiyacn
karlamakta idi. Asl kayna Gkdere
ierisinde Soucak Pnar mevkiindedir.
Buradan kaynayan su yer altndan
geerek Pnarba'na akmaktadr.
Pnarba Suyu'ndan "Saray Suyu" olarak
adlandrlan on lle Bursa Saray'na
verilmekte imi. Hisar dnda; Dya
Hatun, Karaca Bey, shak Paa, Erturul
ve vaz Paa vakflarna, Bubazlar Han,

Sitti Hatun Camii yanndaki eme,

Meydanck Mahallesi'nde engeleme,
Alboyaclar Hamam, Blbey Han'na,
Alddinpaa Mahallesi'nde Mehmetbey
Kk bu sudan faydalanmakta idi.
ataleme Suyu: Yeil imaret
arkasndan Molla Fenari tarafndan
kartld rivayet edilen su buradan
ncirli Hamam'na akmakta idi.
Delice Suyu: Uluda Erikliyayla,
bhayat ve birok kaynak suyunun
birlemesiyle Hac vaz (Hacvat) semtine
doru akar. Saf ve lezzetli ve faydal bir
su olarak tarif olunur.
Devlenge Suyu: Uluda eteinden
Kse Trbedar adndaki kii tarafndan

bursada zaman

25

YAAM VE MMAR

Suhtesekisi olarak adlandrlan mevkiden

kartlp oradan Namazgah'a ve Yeil
Hamam, Medresesi ile suyun getii
evlere aktmtr. Cilt hastalklar ve
idrar yolu hastalklarna ifa olduu ifade
edilir.
Devlethan Suyu: Devlet hatun civarnda
akmakta idi.
Fazl Paa Suyu: Emirsultan Mahallesi
st taraflarnda kan su, Fazl Paa
tarafndan Emirsultan Camii ve
Mahallesi'ne aktlmtr.
Gkdere Suyu: Uludada birok kaynak
suyunun toplanp dere olarak akt su
dur. 20 den fazla deirmen dnderdii
sylenir. Gkdere Suyu, Manavzde
Oluu denilen mahalden Maksem denilen
mahalle gelir. Bu su Hayrddin Paa
tarafndan 1553 ylnda yaptrlan bir hat
ile Naldelii, uurluolu, Araphac, Kz,
Ayebac, Ebuishak, Setba, Demiroluk,
Davutpaa, Tatarlar, Pirinhan, Knbet
ve Alipaa" adlaryla anlan blgelere
taksim edilmitir. Alboyaclar ars'nda
Kartran Sleyman Paa emesi,
Muallimzde'ye ait boyac dkkanlar,
Galle Pazarnda Koca brahim
emesine, Kavakl Camii nnde Sultan
Mehmet emesine, Hisarda Veled-i
Helv Mahallesi'nde Sultan Mehmet
emesine, ekerhoca Mahallesinde
ataleme'ye, Kayhan Kiriikz'nn
ifte emesine, Paaelebi Medresesi
(Gkdere Medrsesi) civarndaki emeye
ve Acemreis Mahallesi'ndeki mescidin
avlusundaki emeye, Nalnclar
Hamamna, bir kpr ile Karaaa, Hoca
Mehmet Karaman, Kurtolu, Erefler,
shakah, Hacbaba, krkolu
mahallelerine akmaktayd.
Gm Suyu: Uluda eteklerinde
Hsmddin Tekkesi zerinde kaynak
olarak Uluda'daki pnarlardan kp
Temenyerine akar.
Kaplkaya Suyu: Kayna Uluda'da
bhayat Sahras ve Erikli Yaylas
sularyla birlikte birka kaynan
eklenmesiyle dereden akar. Gayet saf
ve souk olup buz gibi souk bir sudur.

26

bursada zaman

Cierde olan sddeleri erittii rivayet

olunur.
Kadri Suyu: Beyce Mahmut olu
Mustafa elebi tarafndan Molla
Yegan yaylandan getirtilip Gkdere
civarndaki Seyyidler Mahallesi'ne
aktlmtr.
Karapnar Suyu(Dier): Kestel
civarnda da eteinden kan su byk
bir menbadr.
Kavakl Suyu: Gkdere kenarndan kan
su zel bir hat ile Mahkeme Mahallesi'nde
Mahkeme'nin karsna Mahkeme
Hamamnn yanna byk bir eme
yaplarak buradan aktlmtr.
Kayaba Suyu: Demirkap Kilisesi
civarndan kp Kilise alt tarafndaki
maskemden sekiz kol ile Kocanaip,
Hamzabey, narn semtlerine
akmaktadr. "Ayazma" suyudur.
Ksk emesi: Zeyniler semtinde
civarnda kan su Ksk emesi olarak
adlandrlmtr.
Ktip Suyu: Kutepe Abdal Murada
giden yolda Naipderesi kenarnda bir
eme olup buradan Hisar ii Zindankap
Mahallesine akmaktadr.
Leylek Pnar: Ulfeli nar yannda,
Atclar civar ve Athane Baheleri
arasnda kan sudur. Leylekler geldiinde
akp gittiklerinde kesildiinden byle
anlmtr.
Mezidbey Suyu: Hisar ierisinde Filboz
Mahallesi'ne akmakta idi.
Nipderesi Suyu: Abdal Murat ve Seyyid
Nsr Mahalleri arasndaki deredir.
Uludadan gelen sular burada toplanp
zindan kapsndan hisara ve Cilimboz
Deresinden akar. Birok deirmeni
dndrr.
Mfetti Suyu: Ahmet Vefik Paa,
Abdal Murad Trbesi'nin zerindeki
yamalardan getirip Osman Gazi ve
Orhan Gazi Trbelerinin yanndaki
emelerde akttrmtr.
Mft Suyu: Karaelebizade Abdl Aziz
Efendi tarafndan Uluda'da Ayalan
mevkiinden getirilen su ehrin muhtelif
yerlerinde yaptrd 40 adet inili

emeden aktlmtr.
Nilfer Suyu: Uludadan Orhaneli
civarlarnda toplanp Nilfer Pnar'ndan
kar. Birok kaynak suyuyla birleip
ehre doru akar farkl yerlere urayp
dier derelerle birlikte Karacabey
Boazndan denize akar.
Umurbey Suyu: Umur Bey tarafndan
bulunup cami ve hamamna akttrlmtr.
Hocarstem Suyu: 1524' ylnda Hoca
Rstem tarafndan Sekleme mevkiinde
bulunan ayazma suyunun bir ksm satn
alnarak Karamazak Mahallesinde evlere,
Gurbetliolu Mahallesi ve Emirsultan'da
yol zerindeki emelere, Hocatakn
mescidi adrvanna akttrlmtr.
Sarn Suyu: Hamzabey mahallesi
zerinde kestanelik bir blgeden
getirtilen kan su buradan alnp Hamza
bey Mahallesine getirtilmitir. Kestane
Suyu da denir.
Soukpnar: Soucakpnar olarak da
anlan su aslnda Pnarba Suyunun
kaynandadr.
Stlce Suyu: Hamza Bey zerinde
Sarn Bayr altndan kp Yeni Kaplca
civarndaki Bademli bahe duvarnda
yer alan emelerden akmaktadr. ifal
olarak kabul grmtr. St olmayan
kadnlarn tercihi imi
Yayclar Pnar: Muradiye semti altnda
Kaplcalar yolunda (Kltrpark i
Yayclar nar Yan) kan byk bir
kaynaktr. Bu suyun Hisar zerinde Deve
Tarlas olarak anlan yerden kp hisar
yer altndan geerek buradan kt
sylenir.
Yataan Suyu: Pnarba semti
yamalarndan kp Seyyid Nsr ve
Hzrlk mahallelerinden akmakta idi.
Yeni Su: Mollayegn Yayla'ndan kan
su 1524 ylndan evvel Kasm Subann
vasiyeti zerine Mehmet elebi
tarafndan knklerle ehre getirtilip
brahimpaa, Haclar, Sarabdullah,
Kaygnzde Camii ve Davutpaa Hamam
nndeki emelere aktlmtr.
Yeyni Suyu: KkTemenn (Temenyeri)
Seyyidler Mahallesi'ne akan su Cerrah

c (l.1563) tarafndan akttrlmtr.

Zeyniler Suyu: Zeyniler Camii
avlusunda Abdllatif Kuds tarafndan
bulunduu rivayet olunan sudur. Buradan
baz evlere de akttrlmtr.
* Bursal air Lami elebi (1472-1532)
ve air Hasib (----,1753 ) yazdklar
eserlerinde kaynaklardan bahsetmiledir.
Tarihi kaytlarda geen baz eme
isimleri unlardr:
Ba Hac Sevindik emesi- Debbalar
(Tahtakale civar)
Hac lyas emesi (Mescidi nnde)
Kara eyh emesi (Eski Galle
Pazar'nda)
Kayaan emesi (Kanberler ars'nda
Sitthatun Mahallesi'nde)
Kerim elebi emesi (Yldrm'da
Behlldede Tekkesi civarnda)
Kzl Yakub emesi (Kamberlede)
Kiriikz emesi (Eski TahtakaleKayhanda)
Laleli eme (atalfrn ehabddin Paa
camii yannda)
Mehmet Dervi Bey emesi (Maksem
Kprs dousunda)
Mnir Paa emesi (Ulucami
bahesinde)
Nesibe Hatun emesi (Kavakl Cami
yannda )
ksz eme (Selukhatun
Mahallesi'nde)
Re'fet Efendi emesi ( Karamazak
Mahallesi'nde)
Setba emesi (Bahane karsnda)
Seluk Hatun emesi (Meydanck'ta)
Kartran Sleyman Paa emesi
(Alboyaclar ars'nda)
Beir Aa emesi (Emir Sultan)
Fatma Hatun emesi (Emir Sultan)
St emesi (Bayezit Paa)
inili eme (Ulucami)
Hamidiye emesi
(Hnkar Kk Yolunda)
Hor Hor emesi
(ekirge Armutlu Meydan)

bursada zaman

27

DOA MRASI

28

bursada zaman

BURSADA SU EMEDEN LR
brahim BYKFURAN

Evliya elebi, su ve emeleri ile

ehrin gzelliklerini uzun uzun anlatt
seyahatnamesinde Velhasl Bursa sudan
ibarettir szleriyle zetler Bursay.
Usta air Ahmet Hamdi Tanpnar;
Bursa'da eski bir cami avlusu/ Kk
adrvanda akrdayan su/ msralaryla
balar Bursada Zaman iirine

Bursa ile ilgili yazlan hemen her

iire, makaleye konu olan, Uluda
eteklerinden kaynan alp, yzyllarca
ovaya hayat veren su, imdi de Bursa
Bykehir Belediyesinin Bursada su
emeden iilir sloganyla Bursann ve
Bursallarn gndemine tanyor.
Bursada su emeden iilir. nk
piyasada satlan paketlenmi sularn
nemli bir ksmnn kaynan oluturan
Uluda, ayn zamanda Bursa Su ve
Kanalizasyon daresi (BUSK) tarafndan
abonelerine ulatrlan ebeke suyunun
da kaynan oluturuyor. Bursann
ebeke suyu Doanc ve Nilfer barajlar
ile kaynaklar ve yer alt suyundan temin
ediliyor. zellikle geen yl toplam suyun
yzde 14,73' Uluda eteklerindeki pnar
kaynaklarndan saland. emeden
akan suyun ebekede ve artma tesisinde
srekli olarak denetim ve analizleri

yaplrken, emeden akan su, kalsiyum,

magnezyum ve silisyum gibi mineraller
bakmndan damacana sulara gre daha
zengin bir yapya sahip.
Bursada su emeden iilir. nk
piyasada satlan kaynak sularnn 19
litresi 4-6 TL fiyatlarla tketiciye
ularken, daha kaliteli ebeke suyunun
19 litresi vatandaa 7 kurua mal oluyor.
BUSK tarafndan yrtlen bu kampanya
ile Uluda'daki su kaynaklarnn halkn
kullanm iin olduunun bilinmesi,
koruma ve kollanmas amalanyor.
Bykehir Belediyesi ebeke suyunun
ekonomik ve salkl olduunu bu
kampanya ile Bursallarla paylarken,
Bursann ebeke suyu konunun
uzmanndan da tam not ald.
Paranzla salnzdan olmayn
Bursa Kimya Mhendisleri Odas Bakan
Ali Uluahin, damacana sulardaki gizli
tehlikeye dikkat ekerken, Bursadaki
ebeke suyunun birok hazr sudan
daha salkl olduuna dikkat ekti.
Ali Uluahin, tad ve ierdii klor
nedeniyle vatandan gittike mesafeli
durmaya balad ebeke suyunun daha
gvenli,salkl ve ekonomik olduunu

syledi. Paranzla salnzdan

olmayn diyen Uluahin, Bursada
ebeke suyunu gnl rahatlyla
tketebilirsiniz diyor.
Mikrobiyolojik tehlikenin hemen
hemen btn hazr su markalarnda
bulunduunu,damacana suda hayvanlarda
rastlanan bir bakteriye de rastladklarn
aklayan Uluahin, klor nedeniyle
ebeke suyundan uzak duran vatandalara,
klorunun varl deil, yokluu sorun
hatrlatmasnda bulundu.
Kimya Mhendisleri Odas Bursa ubesi
Bakan Uluahin, eme suyumuz
salkl iken ambalajl suya para demek
israftr diyerek ayn zamanda konunun
farkl bir boyutuna da dikkat ekiyor.
Uluahin, tketicileri hazr sudaki
tehlikelere kar uyaryor: Suyun
iindeki kire olarak isimlendirilen
kalsiyum ve magnezyum iyonlar
zellikle kemik geliimi asndan
yararldr. Sudaki kirecin eklemlerde
kirelenmeye neden olduu doru
deildir. eme suyu srekli ak halinde
olduu iin iinde mikroorganizma reme
riski ambalajda bekleyen sulara oranla
daha dktr.

Doanc Baraj

bursada zaman

29

BURSA DEER

KARAGZ
MD NE
YAPSIN?
Bursa Bykehir Belediyesi tarafndan ilk kez gerekletirilen Karagz-Hacivat Glge Oyunu Metni
Yazm Yarmas ile 600 yllk gelenein ada normlar ve gncellenmi metinlerle gelecek kuaklara
aktarlmas amalanyor.
Bykehir Belediye Bakan Recep
Altepe, Karagz Evi Mzesinde
gerekletirilen tantm toplantsnda,
yarmann ilk kez Bursada
dzenlenmesinin heyecann duyduklarn
belirtti. Yerel yneticiler olarak Bursann
deerlerinin gelitirilmesine ynelik
altklarn anlatan Bakan Altepe,
Bykehir Belediyesi olarak belediye
hizmetlerinin yan sra kentimizdeki
kltrel ve sanatsal faaliyetlerin
gelitirilmesi ve kentin medeniyet
merkezi kimliinin ne karlmas
noktasnda da almalarmz hzla
srdryoruz dedi.
Bakan Altepe, son yllarda Karagze
Yunanistann sahip kmaya kalktn
ancak Bursa Bykehir Belediyesinin
almalaryla glge oyununun Trk
kltrnn bir paras olduunun
ispatlandn vurgulayarak, Karagz
glge oyunu, 600 yllk bir gelenek.
Son 50 ylda glge oyununa ilgi azalsa
da, bizler almalarmzla bu sanatn
eski deerine kavumas iin gereken
almalar gerekletiriyoruz. Bursada
ilk ve tek mze olan Karagz Mzesinde
az sayda sanatyla bu sanatn rnekleri
en gzel ekilde yaatlyor. Her ay
binlerce kii burada gsteriler izliyor
eklinde konutu.
Yeni glge oyunu metinleri yazlacak
Yarmayla ilgili bilgiler de veren
Bakan Altepe, Geleneksel eler,

30

bursada zaman

zenginletirilerek gelecee tanyor.

Bykehir Belediyesi olarak ilk kez
gerekletirilen bu yarma ile glge
oyunu yazma konusunu standart konularn
dna karmay istiyoruz. Bu kadim
gelenei zenginletirerek, yeni metinlerin
yazlmasn salamay hedefliyoruz.
Bu yarmayla kltrmze gzel bir
renk katlacak, katk salanm olacak.
Glge oyunu kltrne ilginin artmas,
desteklenmesi ve gelecee tanmas
noktasnda konuya ilgi duyan herkesi
yarmaya katlmaya davet ediyoruz diye
konutu. Yarmaya katlmak isteyenler
eserlerini 29 Haziran Cuma gnne
kadar Bykehir Belediyesi teslim
edecekler. Deerlendirme ise Temmuz
ile Eyll aylar arasnda yaplacak. Ekim
aynda sonularn aklanmas, Kasm
aynda ise dllerin sahiplerini bulmas
hedefleniyor.
Konunun serbest olduu yarmada
birinciye 5 bin TL, ikinciye 3 bin 500
TL, ncye 2 bin TL ve mansiyon
kazanacak metinlerin yazarlarna da bin
TL para dlnn verilecek. Yarmada
jri yeliini; Prof. Dr. zdemir Nutku,
Unima Trkiye Milli Merkezi Bakan
Mevlt zhan, Uluda niversitesi Gzel
Sanatlar Fakltesi Sahne Sanatlar Ana
Bilim Dal Bakan Prof. Dr. Nurhan
Tekerek, Bursa Bykehir Belediyesi
Kltr Sanat Danman Ahmet Erdnmez
ve Karagz sanats, aratrmac nver
Oral yapacak.

Yarma Bursa iin ok nemli

Prof. Dr. zdemir Nutku da Bursada
byle bir yarmann gerekletirilmesinin
heyecann yaadn syledi. Prof.
Dr. Nutku, Karagz Hacivat glge
oyunu Bursaya ok yakyor. Bursal
meddahlar zerine uzun bir makalem
vardr. Orada stanbullu sanlan
meddahlarn Bursadan yetitiini
yazmtm. Ayn zamanda hayalilerin
byk ksm da Bursadan kmtr.
Bu nedenle bu yarmann Bursada
yaplmas nemli. dedi.
Prof. Dr. Nurhan Tekerek ise Trk
tiyatrosunun zgrlemesinin nemine
deinerek, inde eletiriyi barndran,
oyuncu seyirci organik ba olan,
soyutlamaya dayal, estetie bal
olan glge oyunu, gelenei evrensele
tamak asndan da ok nemlidir. Bu
yarmann Bursada ilk kez yaplyor
olmas, tiyatronun gelecei asndan da
ok nemli. diye konutu.
Glge oyunu kltr Trkiye geneline
yaylacak
Mevlt zhan da glge oyununun her
koulda zamana uygun bir sanat olduunu
syledi. Yarmann Bursa iin ok
nemli bir adm olduunu belirten zhan,
Bursa Karagze uzun yllardr ok
iyi sahip kyor, bu sanat festivallerle
srekli gndemde tutuluyor. Yarma da
olay Trkiye geneline yayacak dedi.

bursada zaman

31

BURSA DEER

BURSA BIAI
DNYA VTRNNDE

32

bursada zaman

Bursa Bykehir Belediyesi ve

Baklar Odas tarafndan bu
yl ikincisi dzenlenen Bursa
Baklar Tasarm Yarmas ile
geleneksel Bursa baklarnn bir
marka haline getirilerek, dnya
vitrinine karlmas hedefleniyor.

bursada zaman

33

BURSA DEER

Bursann tarihi ve doal gzellikleri

bata olmak zere tm deerlerine
sahip kan Bykehir Belediyesi,
Bursa baklarn yeniden marka haline
getirip, dnya vitrinine karmak iin
ilkini getiimiz yl yapt tasarm
yarmasn yeniden hayata geirdi.
Bykehir Belediyesinin, Bursa
Baklar Odas ile birlikte dzenlendii
yarmayla, geleneksel Bursa baklarn
lke geneline ve dnyaya tantmak ve
Bursa baklarnn aranlan bir marka
haline getirilmesi amalanyor. Tasarm
yarmasyla ayn zamanda bak retimi
yapan kk ve orta lekli reticilerin
desteklenmesi hedefleniyor. kinci
tasarm yarmas, Atatrk Kongre Kltr
Merkezi Orhangazi Sergi Galerisinde
dzenlenen basn toplants ile
kamuoyuna duyuruldu.
Bursa markasna sahip kyoruz
Bursann tarihi ve doal gzellikleri
bata olmak zere tm deerlerine
sahip ktklarn hatrlatan Bykehir
Belediye Bakan Recep Altepe,
Bursann en nemli el sanat
markalarndan olan bakl, yeni
tasarmlarla dnya vitrinine karmay
amaladklarn syledi. Bursa bann
zaten bir marka olduunu dile getiren
Bakan Altepe, Baklk konusunda
kalite ynnden zaten bir markayz.
Ancak gnmzde teknoloji ve tasarm n
planda. Bu nedenle Bursa baklarn yeni
tasarmlarla yeniden gndeme getirmek

34

bursada zaman

istiyoruz. Dier taraftan bu yarma ile

bak retimi yapan kk ve orta lekli
bak reticisine ve tm tasarmclara
destek verilmi olacak. Temas Bursa
olan yarmada kentimizin deerleri,
simgeleri de n plana km olacak.
imdiden yarmaya katlacak olan tm
adaylara baarlar diliyorum dedi.
Birinci kuak usta artk az
Gemite kente gelen yerli yabanc tm
konuklarn ncelikle Bursa ba almak
istediini dile getiren metal sanats
Ylmaz Emen ise, 1960 ve 1970li
yllarda resmi ziyaret iin gelen yabanc
devlet adamlar, Cumhurbakanlar ve
Krallara hediye edilen kllar kendisinin
yaptn vurgulad. Ancak yllar getike
birinci kuak bak ustalarnn giderek
azaldn, meslein ikinci kuak
olan ocuklar ve o dnemin raklar
tarafndan srdrlmeye alldn
vurgulayan Emen, Bykehir Belediyesi
nclnde dzenlenen bu yarma ile
meslein yeniden deer kazanacan
kaydetti. Bursa Baklar Dernei
Bakan Mlazm Glen de bu
yarmayla Bursa baklarnn var olan
ancak iyice geri planda kalan hretinin
yeniden n plana kabileceini kaydetti.
Bursa temal tasarmlar
Seici kurul yeleri, kurul yelerinin
birinci dereceden yaknlar ve Bursa
Baklar Dernei yneticileri dnda
tm tasarmclara ak olan yarmada,

tm tasarmlarn kullanlabilir olmas, el

dengesinin gz nnde bulundurulmas,
eli yormamas ve kullanmnn rahat
olmas art aranacak. Bursa temas
kullanlarak gerekletirecek yarma;
Bak ve Kesici Aletler Setleri, Kl
Seti, Haner ve Av Baklar Seti, ak
Seti, Testere Grubu ve Dner, Pastrma
ve Brek Ba seti olmak zere 6 ayr
kategoride gerekletirilecek.
Yarma takvimi
Yarmaya bavurular, Bursa Bykehir
Belediyesinin internet sitesinden temin
edilecek katlm belgesi, aklama belgesi
ve ksa zgemi formunun eksiksiz
doldurularak, eserlerle birlikte Bursa
Bykehir Belediyesi Kltr Dairesi
Bakanlna gnderilerek veya teslim
edilerek yaplabilecek. Her yarmac
en fazla bak ve kesici aletler seti
tasarmyla yarmaya katlabilecek.
Eserlerin 22 Haziran 2012 Cuma gn
mesai saati bitimine kadar teslim edilmesi
gerekirken, deerlendirme sonular 29
Haziran 2012 tarihinde Bursa Bykehir
Belediyesinin internet sitesinden ve
medyadan kamuoyuna aklanacak. Her
kategori iin birincilik dl 5000 TL,
ikincilik dl 3000 TL ve nclk
dl 2000 TL olarak belirlenirken,
dl treni ve sergi, yarma
komitesinin belirleyecei bir tarihte
gerekletirilecek. lgililer, ayrntl
bilgiye www.bursa.bel.tr adresinden
ulaabiliyor.

KAPALI ARIYA BYKEHR EL

Bursa Bykehir Belediyesi,
UNESCO Dnya Miras Listesine
aday olan tarihi ar ve hanlar
blgesinde srdrd projelere
Kapal ary da ekliyor.
Uygulanacak proje hakknda
blge esnafn bilgilendiren
Bykehir Belediyesi Genel
Sekreter Yardmcs Bayram
Vardar, Atatrk ve Cumhuriyet
caddelerinde yaptklar tm
almalarn tramvay hatlaryla
desteklendiini, bylelikle
arnn deerinin daha da
artrlacan syledi.

Bursa Bykehir Belediyesi, tarihi

ar ve hanlar blgesini ayaa kaldran
projelerine Kapal ary da ekledi.
UNESCO Dnya Miras Listesine
aday olan ardaki fiziki eksikliklerin
giderilmesini n gren proje, Kapal
ar Ynetim Kurulu ve blge esnafna
tantld.
Atatrk Caddesi ve Cumhuriyet
Caddesinde uygulanan cephe
salklatrma almalarna paralel
olarak iki ana aks arasnda kalan tarihi
ardaki restorasyon almalar
kapsamnda getiimiz aylarda Ktahya
Han Bursaya kazandran Bykehir
Belediyesi, rotay imdi de Kapal
arya evirdi. Her gn yerli ve
yabanc binlerce kiinin ziyaret ettii
Kapal ardaki fiziki eksikliklerin
giderilmesini ngrn proje, Bykehir
Belediyesi Genel Sekreter Yardmcs
Bayram Vardar tarafndan Kapal ar
Dernek Ynetimi ile blge esnafna
anlatld. Bursaya gelen tm yerli ve
yabanc turistlerin ilk dura olan Tarihi
ar ve Hanlar Blgesinin UNESCO
Dnya Miras Listesine alnmasna
ynelik olarak almalarnn devam
ettiini belirten Vardar, Atatrk Caddesi

ve Cumhuriyet Caddesinde hayata

geirilen cephe salklatrma almalar
tramvay hatlar ile destekleniyor. Bu
almalarla arnn deeri daha da
artyor dedi.
Proje mellifi Mimar enol imek ise
hazrladklar ve Koruma Kurulundan
onay alan projeleri hakknda bir sunum
yapt. Bursann kalbinde yer alan
arnn her ynyle rnek olabilmesi
ve daha modern hale gelerek alveri
merkezleri ile rekabet edebilmesini
hedeflediklerini belirten imek, Bunun
iin 700 yllk gemiten gelen veriler
ve gnmz teknolojisini harmanladk.
Btn koullar ve detaylar en ince
ayrntsna kadar deerlendirildi diye
konutu.
Kapal ar Dernei Bakan Hasan
Gleyan da Bykehir Belediyesi
tarafndan yaplan yatrmlarla Tarihi
ar ve Hanlar Blgesinin deerinin
gemie oranla ok arttn belirterek,
bu almalar nedeniyle Bykehir
Belediyesine teekkr etti. Gleyan,
Kapal arya uygulanmas dnlen
projeye de esnaf olarak destek vermeye
hazr olduklarn vurgulad.

bursada zaman

35

YAAM VE MMAR

36

bursada zaman

BURSADA
GELENEKSEL KONUTLAR
Feyza AKSOY - Y. Restoratr Mimar
Bithyniallar tarafndan Prusa ismiyle
M..2. yzylda bir tepe zerinde
kurulan ve etraf surlarla evrelenen
Bursa, 2200 yllk gemiinde pek ok
uygarln beii olmutur. Osmanllar
tarafndan fethedildii dnemde sur
ierisinde snrl bir kent olan Bursada
ilk kez Sultan Orhan dneminde, 1339
ylnda mevcut kent duvarlar dnda bir
klliye yaptrlarak, evresinde konut
alanlar oluturulmutur. stanbul bakent
olana kadar Bursada baa geen be
sultann Bursann farkl blgelerinde
yaptrd klliyeler evresinde organik
olarak gelien konut alanlar Bursann
Osmanl dnemindeki kentleme biimini
belirlemitir.
Mahalleler ounlukla evresinde
kurulmu olduu klliyenin, mahalleye
g edenlerin veya burada yaayan
nemli bir kiinin ad ile anlmtr.
Klliyeler evresinde, geni araziler
ierisinde ina edilen yaplar organik
sokaklar ile birbirlerine balanmtr. Bu
sokaklarn iki yannda ayrk veya bitiik
nizamda konutlar sralanm, eme
balar veya kavaklarda genileyen
sokaklar, ksa sreli bulumalara olanak
vermitir. Mahalle aralarnda bayram gibi
nemli gnlerde toplanmak iin byk
mesire alanlar dzenlenmitir.
Nfus younluuna gre geni bir
arazi zerine kurulmu olan Bursada

konutlar genellikle baheli olarak

yapld iin kent Yeil Bursa
ismini almtr. Konutlarda, bahe ile
btnleen bir yaam biimi olumutur.
Aalarn bulunduu, yrme ve
oturma alanlar kayaan tayla kapl
bahelerin bazlarnda emeler ve
kk ss havuzlar mevcuttur. Baz
yaplarda eme, bahe kapsnn yanna
yaptrlarak geenlerin kullanmas
salanmtr. zellikle Pnarba suyunun
evden eve aktarld Tophane semtinde
bu eme ve su kanallarn halen
grebilmekteyiz. Konutlarn bahe ile
ilikileri grupta toplanabilmektedir.

baheye girilebilmektedir. Bunlarn

dnda, bahesi bulunmayp, parselin
tamamna oturtulmu olan konutlar da
bulunmaktadr.

kinci grupta ise yap, arsann sokak

cephesine yerletirilmi, bahe ise arkada
braklmtr. Mtemilat blm yine
bahenin bir yan duvarna bitiik, tek
katl bir kol olarak konumlanmtr. Bu
grupta konuta, hem sokaktan hem de
baheden girilebilmektedir.

Konutlarn plan zellikleri

Geleneksel konutlar, yapld dnemin
sosyo-kltrel ve ekonomik yapnn,
teknolojik olanaklarn yansmas olarak
ekillenmitir. Gndzleri erkekler
darda alm, kadnlar ise evde
gnlk ilerini yapmtr. Kylerde
ise ahr, depo, meyve kurutma, zeytin
kuyular iin meknlar gerekli olmu,
bunun iin geni baheler iinde gerekli
meknlar zmlenmitir. Mahremiyet
duygusuyla, zemin katlar, darya
kapal, gnlk yaamn getii i avluya
dnk olarak, birinci katlar, sokakla
btnleecek ekilde biimlendirilmitir.
Yaplarda insan llerine dayal
kullanm ve fonksiyondan gelen bir l,
oran sistemi kullanlmtr. rnein
evlerde hareketli mobilya yerine pencere
nnde sedir yaplm ve sedir ile pencere
arasndaki parapet ykseklii, oturan
kiinin rahata dary grebilecei
oranda braklmtr. Ahap dikmeler
arasnda tekrar eden pencere boluklar da
modler bir sistem meydana getirmitir.
(Aksoy, Feyza, 2011.sf.120)

nc grup, bahenin yan tarafta

braklmasyla oluturulmutur. Bu
grupta sokaktan, hem konuta, hem de

Zaman ierisinde teknolojik, ekonomik

gelimeler ve deien yaam artlar
konutlar da etkilemitir. Bursada

Birinci grupta sokaktan baheye

girilmektedir. Konut arkaya alnm,
mtemilat yaps bahenin bir yan
duvarnda, tek katl bir kol olarak
yerletirilmitir. Bu yaklama daha ok
17. ve 18. yzyl yaplar ile konaklarda
rastlanmaktadr.

bursada zaman

37

YAAM VE MMAR

geleneksel konutlar ahap karkas sistemle

2 veya 3 katl olarak ina edilmi,
duvarlarda tula veya kerpi dolgu
yaplmtr. Meydana gelen yangn,
deprem gibi felaketler ve konutlarn
yklp yerine apartmanlarn yaplmas
nedeniyle, gnmze ounlukla 19.
yzyl dneminde yaplm olan konutlar
ulaabilmitir. Bunlarn dnda Bursa
merkez ve ilelerinde az sayda 17. ve
18. yzyllarda ina edilmi konutlar
bulunmaktadr.
17. ve 18. yzyl konutlar genellikle
d sofal plan emasna sahiptir. Zemin
kat talk olarak kullanlm, gnlk
yaam, kat yksekliinin daha fazla

38

bursada zaman

olduu birinci katta gemitir. Bu

dnemde her bir oda, ailenin neredeyse
tm gereksinimlerini karlayacak
ekilde oluturulmutur. Odada
bulunan ocakta yemek hazrlanm,
duvarda gml bulunan yklklere
gndz kullanlmayacak olan eyalar
yerletirilmitir. Misafirlerin arland,
daha byk ve zenli hazrlanm odaya
ise baoda ismi verilmitir.
18. yzyldan itibaren konutlarda
kmalarn yaplmaya balanmasyla, hem
mekanlar bytlm ve pencere says
arttrlm, hem de cephelerde hareket
salanmtr. Konutlarn plan sistemi
de oda saysnn artmasyla deiiklie

uram, sofa, dardan ieriye doru

alnmtr. Odalar ise sofa etrafn
evrelemeye balamtr.
19. yzyldan balamak zere ise zemin
kat, kk bir talk, sofa ve odalardan
oluturulmutur. Planlar parsel konumuna
gre ekillenmekle birlikte ortak
prensipler dorultusunda dzenlenmitir.
zellikle ke veya geni parsellerde
giriler ortadan verilip, ieriye ekilmi,
yanlarda bulunan odalardan pencereler
almtr. Dar cepheli parsellerde ise
giriler konutun bir kenarndan verilmi
ve genellikle cephe ile ayn dzlemde
almtr.

Baz konutlarn zemin katlarnda veya ara

katlarnda daha bask olan klk odalar
bulunmaktadr. Konutlarn birinci kat
odalar zemin kata gre daha geni ve
daha aydnlk yaplmtr. Baoda kavram
bir bakma devam ettirilerek, odalardan
en by dierlerine gre daha zenli
hazrlanmtr. Bu odalar, kaplar,
tavan kaplamalar, dolap kapaklar ile
dierlerinden farkldr. rnein dier
odalara tek kanatl kap ile girilirken bu
odann kaps genellikle ift kanatl olarak
yaplmtr.
Konutlarn tavanlarnda genellikle,
tal ahap kaplama kullanlm, baz
rneklerde deme kirilerinin altna ta
aklarak sva yaplm ve zerine yine
ahap elamanlarla ileme yaplmtr.
Mutfak ve slak hacim gibi mekanlar
genellikle, bahe ierisinde, mtemilat
yapsnda zlmtr. Daha sonralar
kullanm kolayl asndan slak
hacimler merdiven yaknlarnda uygun bir
alana yerletirilmitir.
Konaklarda dier konutlara gre, genel

prensipler ayn olmakla birlikte mekanlar

daha byk zlm ve daha zenli
bir iilik uygulanmtr. rnein,
tavanlarda gbekli motifler kullanlm,
i duvarlarda kalem ii uygulamalar
yaplmtr. Byk konutlar, harem ve
selamlk olarak ikiye blnm, buna
gre yapda birden fazla giri ve merdiven
yaplmtr. Ayrca baz konaklarda
yapyla balantl hamam yaplmtr.
Smbll Bahe Kona ve gnmze
ulaamam olan Haralar konanda da
hamam olduu bilinmektedir.
Zaman ierisinde, kullanclarn
gereksinimleri dorultusunda konutlarn
plannda deiiklikler yaplmtr. Baz
odalar ve sofalar blnm, darda
bulunan slak hacimler ieriye alnmtr.

Teknolojik gelimelerle birlikte byk

boyutlu camlarn yaplabilmesiyle,
konutlarda tepe pencerelerine ve pencere
kapaklarna gereksinim duyulmamaya
balanm, kat ykseklikleri de
dolaysyla azalmtr. Pencere
doramalar genellikle giyotin tipinde
yaplm, baz konutlarda ise ift
kanatl dorama uygulanmtr. Oda
pencereleri yaklak 1/2 orannda ve
dikdrtgen formunda yaplmtr, baz
konutlarn sofa pencerelerinin kemerli
olduu grlmektedir. Baz konutlarda
deiik modellerdeki aynal ahap giri
kaplarnn zerinde bykl kkl,
dikdrtgen veya kemer formlu klklar
bulunmaktadr.

Cephe zellikleri
17. ve 18. yzyl dneminde byk
boyutlu cam retilemedii iin
konutlardaki pencere boluklarna cam
taklamamtr. Bu nedenle, pencere
boluklarnn d yzeyinde bulunan
ahap kanatlar kapatldnda da odann
aydnlatlabilmesi iin pencere stlerinde
tepe penceresi ad verilen sabit
ereveler yaplmtr.

kma yaplan duvarda, oda geniliine

gre genellikle iki veya , yanlarda ise
birer pencere alm, bylece aydnlk ve
ferah mekanlar oluturulmutur. kmalar
genellikle cepheye paralel olarak
dikdrtgen eklinde yaplmtr. Bunlarn
dnda verev ve zellikle dar cepheli
parsellerde, krmal kma yaplmtr.
Bylece, hem komudan geri ekilme
salanm, hem de odann gr alan

bursada zaman

39

YAAM VE MMAR

Bursann eski ailelerinden biri olan

ehbenderlere ait konak, 2010 ylnda
Bursa Bykehir Belediyesince restore
edilerek, ktphane olarak eitim
dnyasnn hizmetine sunuldu.

40

bursada zaman

arttrlmtr.
Baz yaplarda ise iki kma arasnda
erisel ekilli balkon ina edilmitir.
kmalar, zemin kat duvarna dayatlan
elibrnde veya deiik motifli
furularla desteklenmi, bylece cephede
hem ilevsel hem de estetik amal bir
uygulama yaplmtr. Deme hizalarna
ve dikmeler zerine aklm olan ahap
silmeler araclyla sva yaplacak alan,
blmlere ayrlmtr.
Konutlarda saaklar ortalama 50 cm.
uzatlm, duvar ile saak birleiminde
yaplara gre iki farkl detay
uygulanmtr. Yaplarn ounda, saak
altnn ahap kaplanp, duvar birleiminde
de deiik ahap profillerin uygulanm,
bazlarnda ise duvardan saaa geite
badadi talar zerine sva yaplarak
oluturulmutur.
Konutlarn cephelerinde genellikle
kire katkl veya amur har ile sva
yaplmtr. Mudanya, Gemlik gibi
deniz kysnda bulunan ilelerde Bursa
merkezden farkl olarak, tm cephelerinin
ahap kaplanm olduu yaplar
bulunmaktadr.
Deerlendirme
Bursada gnmzde nfus artna
paralel olarak konut ihtiyacnn
artmasyla birlikte, geleneksel konutlarn
pek ou yklp yerine apartmanlar
yaplmtr. inde oturulup bakm
yaplan, restore edilen konutlar
zelliklerini korurken, kullanlmayan
yaplar her geen gn biraz daha
ypranmaktadr. Bir yandan kltrel
varlklarmzdan olan sivil mimarlk
rneklerinin ve zellikle tarihi
mahallelerde kentsel bellekte yer alan
dokunun korunmasna aba gsterilirken,
dier yandan bu mahallelerde ina
edilecek yeni konutlarn nitelikli bir
biimde tasarlanabilmesi iin bata
sosyo-kltrel, demografik ve ekonomik
faktrler olmak zere, doal, insan yaps
ve estetik faktrler gz nne alnmaldr.

Kaynaklar
Aksoy, Feyza, 2011. 17. ve 18. yy
Bursa Evleri Yap zmlemesi,
Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi,
MSGS Fen Bilimleri Enstits,
stanbul.
Bursa Kltr Varlklarn Koruma Blge
Kurulu arivi
ahantimur, Arzu Ispalar, 1997.Kltr
ve Mekan Etkileimi Kapsamnda
Konut ve Yakn evresi likilerine
Diyalektik Bir Yaklam- rnek: Bursa
Kale Sokak, T Yksek Lisans Tezi.
stanbul.
Dostolu, Neslihan- Aksoy, Feyza. 2011.
Bursada Mahallelerin Geliimi ve
Sivil Mimarlk rnekleri: Nalbantolu,
Tahtakale, Alipaa, brahimpaa,
Hocaalizade ve Maksem
Eldem, Sedad Hakk, 1984. Trk Evi,
T.A.. Vakf, stanbul.
Gabriel, Albert, Bir Trk Bakenti
Bursa, 2 cilt (Paris: E. de Boccard, 1958)
[Neslihan Er, Hamit Er, Aykut Kazancgil
(hazrlayanlar), Bursa: Osmangazi
Belediyesi
Tayla, Hsrev, 2007. Geleneksel Trk
Mimarisinde Yap Sistem ve Elemanlar,
Ta Vakf, stanbul.

bursada zaman

41

BR TATLI HAYAL

Cneyt Pekman Mudanya Albm - Yrkali Kyndeki Mudanya Treni

UYAN BADEMLYE GELDK

Bursa tarihinde zel bir yeri olan Bursa - Mudanya Demiryolunun gemiten bugne uzanan yks
ve belgeleri bu yaznn konusudur Bu makale; Bursa Bykehir Belediye Bakan Recep Altepe
desteinde, Bursa Kent Mzesi Mdr Ahmet Erdnmez, Bykehir Belediyesi Tarihi ve Kltrel Miras
Projeleri Koordinatr, Ar-Ge ube Mdr Aziz Elbas, Bursa Kent Mzesi Sanat Tarihisi Dilek Yldz
Karaka ile Dr. Mine Akkuun danmanlnda Bursa Kent Mzesinde alan Uyan Bademliye Geldik
isimli serginin ksa bir deerlendirmesidir.
Dr. Mine AKKU / Uluda niversitesi
Bursa, ehir ii ulamnda son
dnemlerde Bykehir Belediyesinin
gerekletirdii rayl sistem toplu
tamaclndaki geliimi ile dikkat
ekmektedir. ehirleraras rayl sistem
tamaclnda da hzl tren planlamasn
hayata geirme evresinde bulunmaktadr.

42

bursada zaman

Bursada rayl sistem tamaclnn ilk

rnei ise Osmanl Devleti dnemine
uzanmaktadr.
18251830 yllar arasnda, ngilterede
demiryollarnn teknik adan
uygulanabilirlii ve ilevsellii grlm,

ilk ksa mesafe hatlar; 1827de ABDde,

1828 ve 1835te Fransada, 1835te
Almanya ve Belikada, 1837de
Rusyada almtr. Osmanl sahasnda
ilk demiryolu yapm skenderiye-Kahire
demiryolu hatt inaat ile 1851de
Msrdadr. Osmanl Devletinin

Avrupa topraklarnda ilk demiryolu

ernova-Kstence yani Tuna-Karadeniz
demiryollardr ve 1860da iletmeye
almtr. Anadoludaki ilk demiryolunu
ise zmir - Aydn ve zmir - Kasaba
demiryollar olarak ngilizler ina etmi
ve hatlar 1866da tamamlanmtr.
Bursada bir demiryolu ina edilmesi
ile ilgili veriyi yanstan ilk belge
20 Ekim 1867 tarihlidir ve Nafia
Nezareti Celilesine gnderilen yazda
Mudanyadan Bursaya oradan da
Ktahya, Karahisar ve Konyaya kadar
bir demiryolu ile Mudanyada bir
liman inas iin Msy Havman ile
bir mukavele dzenlenmesinden sz
edilmektedir. Alman mhendis Wilhelm
Von Pressele ihale edilen BursaMudanya demiryolu 1873 ylndan
itibaren bir metre geniliinde dar hat
olarak ina edilmeye balanm ve
1875te tamamlanm ancak yapm hatas
nedeniyle kullanlamamtr.
1890 ylnda Yatakl Vagonlar ve
Byk Ekspres irketi Genel Mdr
Nagelmakersn hatt tadil ederek
kullanlabilir hale getirmesi ve 40 bin
Osmanl liras karlnda iletiminin
verilmesi nerilecektir. Nagelmakers
ayrca Mudanya ile Bursa arasnda bir
iskele ile Bursadan Ktahya - Afyondan
Konyaya kadar uzanacak bir hattn inas
teklifini de getirecektir. Nagelmakersin
nerisinde ferman tarihinden itibaren
bir yl iinde hattn itliye kadar
uzatlmas, Bandrmadan Balkesir,
Simav, Uak, Afyon, Konyaya ve de
Mudanya, Orhaneli, Ktahya, Afyon ve
Konyaya kadar uzanacak bir hat yapm
yer almaktadr. Nagelmakers ile yaplan
artname 33 madde ve 5 blmden,
Mukavelename ise 29 maddeden
olumaktadr.

Paa, Fransz sefiri Msy Kabnonun

bulunduu resmi protokolle halkn
padiahm ok yaa tezahrat arasnda
al gerekleir. Aln ardndan
lokomotif ambarnda 120 kiilik
hazrlanan ve mensnde Kei Dann
alabal ve levrek, tavuklu pilav, sr
zgara ve fileto, hindi palaz, kukonmaz
ve meyvelerin bulunduu yemek,
salonundaki konumalarn ardndan
yenmitir.
41.780 km uzunlukta olan demiryolunun
iletmelerinin kapsad alan 27
hektardr. Demiryolu balangc
Mudanya kazasnda deniz seviyesinde
2.40 metre ile balamakta, gittike
ykselerek Yrkl (Yrk Ali)
blgesinde 217 metreye ulamaktadr.
Koru mevkiine doru yeniden alalmakta
68.22 metreye inmekte, Acemler
stasyonunda 100 metre seviyesinde
seyreden hat, 41.112inci kilometredeki
Bursa stasyonu ile son bulmaktadr.
Demiryolunun yapm iin harcanan
mebla; toprak ileri yani hafriyat iin
23.283, elik ray ubuklar iin 58.596,
kpr ve menfezler (geitler) iin 21.553,
istasyon binalar iin 14.802, lokomotif-

vagonlar ve saire iin 19.603, toplamda

145.650 liradr.
Hat boyunca 2 tanesi byk, 13 tanesi
kk olmak zere 15 madeni, 14
kgir kpr, 92 menfez, 6 istasyon
bulunmaktadr. stasyonlar; Mudanya,
Yrkali, Koru, ekirge, Muradiye, Bursa
Demirta istasyonlardr. stasyonlardan
Muradiye stasyonunun ismi 1945
ylnda Merinos olarak deitirilecektir.
Demiryolunda sefer yapan trenlerde, 4
atl 6 tanesi kullanlan 10 lokomotif, 14
yolcu 50 yk vagonu mevcuttur.
Aksaklklar ve sorunlara ramen
belli lde gelir salayan ve Bursa
ekonomisine ek katk getiren hattn
iletimine devam edilmitir. I.Dnya
Sava yllarna geldiimizde zmir
ve evresindeki demiryollar, Bursa Mudanya Demiryolu, ark Demiryollar
ve zmir Rhtmnn devlete satn
alnmasnn Harbiye Nezareti tarafndan
istendii grlecektir. 3 Ocak 1917
tarihli kaytta ise hkmet tarafndan
demiryollarnn ve rhtmlarn
iletilmesi kararnn kabul edildii ifade
edilmektedir.

8 Haziran 1891de balayan onarm

almalar tamamlanm ve 17 Haziran
1892de trenle almtr. Vali, vilayet
ileri gelenleri, Osmanl Bankas Mdr
Msy Navil, Nfia Nazr Tevfik
Cneyt Pekman Mudanya Albm - Mudanya Treni nnde Bursa Erkek Lisesi izcileri

bursada zaman

43

BR TATLI HAYAL

Cneyt Pekman Mudanya Albm - Yrkali Kyne

Mudanya'dan gelenleri getiren katar - 25.05.1934

Mudanyada yolcu treni - 1943

Ulusal Mcadele Dneminde igal
altnda bulunan blgelerdeki demiryollar
emperyalist devletlerin kontrolnde
olduu iin Yunan igali altnda
bulunan Bursada, Bursa - Mudanya
Demiryolu ve Rhtm da yabanclarn
denetimindedir. Cumhuriyet dneminin
ilk yllarnda hattn iletimi ile ilgili ilk
dzenleme Temmuz 1923te yaplmtr.
TBMM Hkmeti adna Nafia Vekili
ile Msy Lahrer arasnda bir anlama
imzalanmtr. Burada; tarifeler ve
irketin geliri ile ilgili dzenleme
yaplm ve alanlarn Trk olmas
hkm koyulmutur. 1931 ylna kadar
milliletirilemeyen hat 1 Haziran 1931
de, 1815 numaral kanunla ve pein para
ile devlete satn alnmtr. 10 Temmuz
1953 ylnda ise ok yava alt
ve artk kr etmedii gerekeleri ile
Mudanya-Bursa demiryolu kapatlm ve
raylar sklmtr.
Demiryolunun kullanmnda ok yava
alt, gecikmelerin ve arzalarn
olduu eklinde birok ikyet Osmanl
dnemi kaytlarnda mevcuttur. Bursa
Gazetesinde yer alan habere gre; 2
Ocak 1893 gn Bursadan yola kan
Mudanya treni yolda arzalannca 2 saat
gecikmeyle Mudanyaya varabilmitir.

44

bursada zaman

Tren seferlerindeki bu tr aksamalar

nedeniyle Osmanl hkmeti iletmeci
irkete ihtarda bulunmak zorunda
kalmtr. Trenin yaval konusunda
gnmze kadar uzanan sylenceler
ve hikyeler bulunmaktadr. Bursa Mudanya hattndaki bu sylenceleri
yanstan bir ierii 12 Mays 1293 tarihli
stanbul Gazetesindeki bir makalede
grmek olasdr. Mudanya - Bursa
demiryolu katarlar hibir zaman saatinde
hareket etmiyor, bunun imtiyazn alan
zat katarlarn adi arabalardan daha belli
hareket etmeleri lazm geldiini bilmiyor.
Adeta Bonmarta satlan oyuncaklar
gibi olan bu katarlar bir, iki, nc
mevkilerden oluuyor. Hareket halinde ise
o kadar yava gidiliyor ki katar iindeki
yolcular dardan geen adamlardan
sigara isteyip kendi sigaralarn
yakabiliyor. Birinci mevki iin 26, ikinci
mevki iin 19,5, nc mevki iin 12
kuru altn veriliyor lk istasyon olan
Yrkl, ikincisi Koru, nc istasyon
Acemler ve sonra Bursa stasyonuna
ulalr
Dar hat olmas ve hattn getii
gzerghn ini kl olmas nedeniyle
trenin ok ilevsel olmad, dnemin
aralar yannda yava kald,

zellikle de kara yolu tamaclk

aralarnn trenden daha hzl hareket
etmesi nedeniyle deerini kaybetmeye
baladn saptamak olasdr.
Mudanya - Bursa demiryolu hatt ile
ilgili seyahatnamelerde de bilgiler yer
almaktadr. Regis Delbeuf, 1906 ylnda
baslan De Constantinople a Brousse et
a Nice isimli eserinde tren yolculuunu;
Trene binmek zere turistler yolcu
gemisinden inecek ve yemekli vagonda
kendilerine temiz ve bol bir le yemei
sunulacak. eitli formaliteler, rnein
tezkerelere vize baslmas, bagaj
tanmas ve kontrol, baka yolcular
ve memurlar tarafndan rahat rahat
yaplrken, teki turistler yemek masasna
geecek. En iyi konfor artlar altnda tren
12.30'da hareket edip Bursa'ya varacak.
Bylelikle, imdiki halde ok az gn
harcanmas planlanan bir gezi iin yarm
gn kazanlr. szleri ile anlatmaktadr.
1897 ylnda Bursaya gelen Prusyal
tiyatro yazar, yaync ve Alman
gazetelerinde yneticilik yapan Paul
Lindaunun yapt geziyle ilgili
izlenimlerini,An Estkste KleinAsien, Berlin 1900-Kk Asyann Bat
Sahilinde, Berlin 1900 adl kitabnda

aktarmtr. Paul Lindau; Harika bir

ilkyaz gnnde, baharn yeilini giymi
doa ve bayram giysileri iinde treni
cvl cvl bir enlik yuvas haline eviren
ocuklarla yaplan yolculuk ve dalardan
geerken izlediimiz deniz manzaras
Anadolu zerine ilk izlenimlerimizi
olumlu etkilemiti. Trende bizlerle ayn
kompartman paylaan iki Trk erkei
ve bir Kzlay hemiresinin yolculuk
arkadal rahatszlk verici olmasndan
te ok ho bir arkadalkt. szleri ile
yolculuunu betimlemektedir.
Akn Kurtolu Bursada Merinos ve
Acemler (ekirge) istasyon binalar hl
ayakta ve her ikisi de kafeterya olarak
kullanlyor. Ayrca tren hattnn getii
cadde hl daha Demiryolu Caddesi
olarak adlandrlyor. Eski Koru istasyonu

imdi bir iftlik binas olarak kullanlyor.

Eskiden, Mudanya tepelerini amadan
evvelki son byk istasyon olduu
iin olduka byk bir istasyonmu.
Lokomotiflerin su kulesi de hala duruyor.
Eski Mudanya yolu - Mrsel yolu
ayrmndaki otobs durann yannda
gnmze kalan tek byk kprs var.
Son zamanlarda yol geniletilince eski
orijinalliini kaybetti ama kemeri hl
eski. zerindeki eski yol son yllarda
asfaltland ve Yrkali Kyne kadar yol
olarak devam ediyor. Mrsel Kynn
alt tarafnda da ykk bir istasyon binas
vard. Fakat son senelerde yklarak
tamamen ortadan kalkt. Yrkali
stasyonu hattn en yksek noktas.
Buradan deniz grlmeye balyor ve yol
artk rampadan aaya doru inmeye
balyor. stasyon binas uzun zamandr

harap bir ekilde duruyordu. imdi o da

bir restoran, ad da stasyon Yrkali
stasyonundan rampa aa inmeye
balayan eski demiryolu hatt. Asfalt
yol burada bitiyor. Hat bundan sonra
toprak yol olarak Mudanya - Ikl yoluna
kadar kavisler izerek, am ve zeytin
aalarnn arasndan Mudanyaya iniyor.
Eski hat Ikl Kynn yaknlarnda
tekrar kk bir kprden geiyor. Hattn
bundan sonras imdi Ikl-Mudanya
yolu olarak Pirelli fabrikasnn yannda
Bursa-Mudanya yolunu kesiyor ve batya
doru dnerek imdi Hotel Montania olan
eski son istasyonuna varyor. szleri
ile demiryolu istasyonlar ile hattn
bugnk durumu hakknda bizlere bilgiler
vermektedir.

bursada zaman

45

KLTR MRAS

Aktopraklk mevkiindeki mezarlk

Akalar Hasanaa yolu
zerinde, Uluabat Glne hkim
bir yerde bulunuyor.
1

SKELETLERN ANLATTII:

AKTOPRAKLIK NSANLARI
Bursa, Aktopraklk Hykte stanbul niversitesi Prehistorya Anabilim Dal tarafndan yrtlen arkeolojik
kazlarda ok sayda mezar aa karld. Tarihncesi insan zerindeki antropolojik almalar yrten
Antropolog Dr. Songl Alpaslan Roodenberg Aktopraklk gmtleri ile ilgili sonular Bursada Zaman iin
kaleme ald.
Dr. Songl Alpaslan ROODENBERG
Son yirmi yldan fazla bir sredir
arkeologlar Bursa ili snrlarnda yer
alan en eski yerleim alanlarn kazarak
ilk iftilerin yaamlarna dair pek ok
kant elde ettiler. znik Gl civarnda,
Yeniehir Ovasnda ve Uluabat Gl

46

bursada zaman

yaknlarndaki hyklerden elde edilen

buluntular, blgenin bu dneminin
az bilinen tarihine nemli lde k
tutmaktadr. Yaklak 8500 yl ncesinde,
Neolitik ve Kalkolitik diye adlandrlan
dnemlere ait ilk kylerde, basit

planl, dal rg kulbelerden, kerpicin

kullanmna kadar pek ok veriyi
arkeologlar sistemli kazlarla ortaya
koymulardr. Pimi topraktan kaplar,
aletler, taklar gibi ok sayda zengin
buluntunun yan sra, son yllarda Uluabat

Mezara hediye olarak, gmtlerin

yanna en ok pimi toprak
kaplar braklyordu.

Gl yaknlarnda, 2004ten beri stanbul

niversitesi Prehistorya Blm retim
yelerinden Do. Dr. Necmi Karul
tarafndan kazlmakta olan Aktopraklk
Hynde aa karlan ayr bir
mezarlk alan, sadece blge iin deil,
tm dnem iin de olduka ayrcalkl
ve nik bir duruma iaret etmektedir.
Blgedeki dier yerlemelerden elde
edilen mezarlar da dikkate aldmzda,
toplam 160 tan fazla mezarn, te
birinden fazlas Aktopraklkta aa
karld. Bunlarn nemli bir blm
ayr mezarlk alanna gmlmlerdi.
Mezarlk, Aktopraklkta basit dal rg
kulbelerin kazld ilk kyn olduu
yerdeydi. Arkeologlardan edindiimiz
bilgiye gre, Neolitik dnemde 1000 yl
sren iskn dneminden sonra terk edilen
bu alan, daha sonra Kalkolitik dnemde
mezarlk olarak kullanlmt. lk ky

terk edildikten sonra yerleme gene ayn

alanda, ancak 100 metre daha aada
gney tarafta devam etmiti. Bu yeni
yerleim alannda ok sayda kyn st
ste kurulup ykldn arkeolojik kazlar
bize anlatyor. Ne olmutu da, ilk iftiler
en azndan bir dnem llerini artk ev
ilerine, taban altlarna ya da avlulara
gmmeyi brakmlard? Bu sorunun
cevabn imdilik tam bilemesek de, kesin
syleyebileceimiz ey, hem blge hem
de genelde tm Neolitik ve Kalkolitik
ky kltrlerinde ilk kez ayr bir mezarlk
alanna rastlyor olmamz.
Halen analizleri devam eden insan
kemiklerinden elde ettiimiz ilk verilere
gre, Aktopraklkta yaayan insanlarn
yaam ortalamas 25 45 yalar
arasndayd ve erkek - kadn says
birbirine yaknd. Bulunan iskeletlerin

ou erikin bireylere aittir ve ocuk,

zellikle de bebeklerin says olduka
dktr. Mezarlkta ve yerlemede
birer rnek dnda bebek kemiklerine
rastlanmad. Bu gerek Neolitik dnem,
gerekse blge iin istisnai bir durumdur;
nitekim tarihncesi dnemlerde bebek
lmlerinin olduka fazla olduunu,
hatta blgedeki dier yerlemelere
bakldnda, bebeklerin toplam birey
saysnn en az te ikisini oluturduunu
gryoruz. Aktopraklkta bebek lmleri
ya ok dkt, ya da bebekler mezarla
deil de, ayr bir yere atlyor ya da
gmlyordu. Anadolunun Tun a
gmtlerinden bildiimiz kadaryla,
yaklak 2 yana kadar bebeklere,
erikinlere uygulanan l gmme
ritelleri uygulanmam ve erikinlerle
ayn mezarla gmlmemilerdi.
Olaslkla bu ya grubunun altnda kalan

bursada zaman

47

KLTR MRAS

bebekler yksek lm riski nedeniyle

henz birey olarak kabul edilmiyorlard.
Blgedeki Neolitik dneme ait dier
yerlemelerde, bebekler, zellikle de
yeni doanlar ev yaknlarna, avlulara
alan s ukurlara braklmlard.
Aktopraklk bu ynden de, ada dier
yerlemelerden farkldr. Blgedeki
Neolitik dnem ifti kyleri Ilpnar,
Mentee ve Barcnda ok sayda bebek
lmleri saptadk. Bu yerlemelerin
gl kylarna yakn bataklk alanlarn
civarnda kurulmu olmalar nedeniyle,
sivrisineklerin tad ve yayd stma
ok sayda bebek ve anne lmlerine
yol am olmaldr. Erikinlerde ve
baz ocuklarda kemikler zerinde izler
brakan ar kanszlk stma salgnlarnn
bir sonucu olmalyd. Yirminci yzyln
balarndaki yazl kaynaklar, yaklak bir
asr ncesine kadar znik Gl civarnda
ok fazla sayda lme yol aan stma
salgnlarndan sz etmektedir. Gln daha
yukarsnda ve bataklk alanlarn uzanda
yer alan Aktopraklkta ne bebek lmleri
ne de kanszlk vakalarn henz tespit
etmedik.
Aktopraklk l gmme adetlerine
baktmzda, llerin fetus pozisyonu
dediimiz dizlerin karna ekili, sa
ya da tercihen sol taraflarna dnk
olarak yatrldklar toprak mezarlara
gmldkleri ve yanlarna ounlukla
birden fazla sayda kap brakldn
biliyoruz. Aktopraklk mezarlar tak,
boncuk gibi buluntularnn zenginlii ile
de blgedeki adalarndan ayrlr.
Genel salk durumlarndan sz edecek
olursak, 35 ya st hem kadn hem
erkeklerde sklkla grlen bir rahatszlk,
artrit (osteoartritis), tekrarlanan bedensel
aktivitelerin younluuna gre yala
birlikte artan bir rahatszlk olup, hem
antik dnemlerde hem de gnmzde
sklkla grlmektedir. ounlukla
erkeklerde olmak zere, krlm ve
iyilemi kol ve bacak kemikleri,
kafaya alnan darbeler, kesikler gibi

48

bursada zaman

travmalara da rastlanmaktadr. Krlan

kemiklerin bazen yanl da kaynam
olsa iyiletiklerinin saptanmas bu tr
yaralanmalarn lme neden olmadklarn
gsterir.
Kalkolitik dneme, M 6. Binyla
tarihlenen 30-35 yalarndaki bir erkekte,
lmne yol aan nemli bir buluntu,
bize bu dnemde akmakta ok ularnn
kullanlmakta olduunu gsterdi. Sz
konusu birey kyn yaknlarnda belki
de saldrya uram, okla karnndan
yaralanm ve ksa bir sre sonra da
lm olmalyd. Olduka keskin olan
ok ucu belirli bir mesafeden atldnda,
geldii hz ile bu bireyin omurgasna
saplanm ve karn aortasn keserek
ar kan kaybndan lmne sebebiyet
vermitir. Bu adamn kendi halkndan
biri ya da dmanlar tarafndan m
ldrldn bilemesek de, en azndan
l katl tam gereklemeden
geleneksel bzlm pozisyonu ksmen
verebildiklerine gre, lmeden hemen
nce ya da lmnden ksa bir sre sonra
yaknlar onu bulmu ve kye getirmi
olmalyd.
Her iki dnemin insanlarnn dileri
incelendiinde, buraya ilk yerleenlerde
di salnn olduka kt olduu
anlalmaktadr. leri derecede di
rkleri, enelerde son derece arl abse
ve fistulalar grlrken; daha sonraki
dnemlerde di salnn iyiye gittii,
zellikle de erkeklerde kadnlara oranla
ok daha dzeldii grlr.
Tahln tme talarnda ezilmesi
esnasnda aralarna karan ince kum
ve ta tanelerinin, besin tketimi
srasnda di yzeylerinde brakt derin
anmalar tespit edildi. Blgedeki dier
yerlemelerden ve Orta Dounun baz
Neolitik toplumlarndan da bilinen bir
dier gnlk yaamla ilgili adetleri ise,
kadnlarn dilerini nc bir el gibi
kullanarak saz, kam veya buna benzer
ince dallar dileri ile incelterek sepet
ve hasr rgler yapm olmalardr.

Buluntular hasr sepetlerin varln

kantlarken, srekli tekrarlanan bu ilem
yznden zamanla dileri andrd
anlalmaktadr. n ve yan dilerdeki
bu anma oluklarna sadece kadnlarda
rastlamas sepet rme iinin o dnemde
yalnzca kadnlarca yapldn
gsterirken, kadn erkek arasndaki
iblmnn varlna iaret eder.
Fiziksel yaplarna dair elde edilen
verilerden biri de, erkeklerin blgede
bilinen dier ada kylerdeki erkeklerle
ayn boyda olmalarna ramen (166-170
cm arasnda), Aktopraklk kadnlarnn
blgedeki adalarna gre daha uzun
boylu olmalardr (156-57 cm). Bu da
erkeklerin yerel, kimi kadnlarn baka
blgelerden gelmi olup, olmayaca
sorusunu akla getiriyor. Kemik ve diler
zerinde devam edene analizlerin ileride
bu tr sorularn cevaplanmasn da
salayaca beklenebilir.
Aktopraklkta son iki kaz dneminde
olduka enteresan bir durumla
karlatk ki, bu da bize Aktopraklk
kyllerinin her zaman bar ve huzur
iinde yaamadklarn kantlyor.
Aktopraklkta karlatmz tek
cinayet, okla ldrlen Kalkolitik dnem
savas ile snrl kalmam grnyor.
Yerlemede birbirine yakn mesafede
gmlm birka erikin ve 4-5 ocuk
mezar dierlerinden olduka farklyd.
lk bulunan iki erikin kucaklarnda
birer ocukla gmlmt. Bunlarn
hemen yaknndaki bir dier mezarda
ise tek bana gmlm bir ocuk daha
vard. Mezarlarn tmnde hem ocuk,
hem de erikinlerin ellerinin arkadan
balandn dndrecek ekilde
kavuturulmu olduu ve ounun dizst
oturur vaziyette gmlm olduklarn
grdk. Daha sonra birka erikin ve
ocuk gmtnde de normal olmayan v
cut pozisyonlar saptadk. Aktopraklkta
8000 yl nce neler olduunu iskeletler
ve mezarlarn inceleme ve analizlerini
tamamladmzda verebileceimizi mit
ediyoruz.

KAZI NOTLARI
1 - Bursa Bykehir
Belediyesinin stlendii
Arkeoparkta sergilenmek
zere baz iskeletlerin kalplar
alnd. Farkl gmt rneklerinin
sergilenecei park alannda
tarihncesi dnem l gmme
adetleri bu tr canlandrmalar ile
anlatlacak.
2 - Mezarlarda ska rastlanan
kalker boncuklardan retilmi
kolyeler, llerin taklar ile
birlikte gmldklerine iaret
ediyor.
3 - Orta yalardaki gl
Aktopraklk insannn lmne
sebep olan ok ucu, binlerce yl

sonra omurgasna saplanm

olarak bulundu.
4 - Aktopraklk en eski kynden
orta yan zerinde bir kadnn
st enesinde derin rk
sonucu oluan iltihap, di kkne
kadar ulap, yaylm. Etrafndaki
dokulara zarar vererek, ene
kemiini eritmeye balayan
iltihap, tedavi edilmedii takdirde
kemii delerek dar akar.
Fotorafta grlen fistula iddetli
arlara neden olan ileri derecede
di rnn sonucu ortaya
kt anlalyor.
5 - Mezar hediyesi olarak
braklan alet ve kaplarn gnlk

kullanm eyalarndan daha

zenle yapldklar dikkat eker.
Bir kadn mezarna braklan
el yapm kabn piirilmeden
nce kalker boncuklar kaklarak
bezendii grlyor.
6 - Aktopraklk insan iskeletleri
zerinde antropolojik almalarn
yan sra DNA analizleri de
sryor. Blgede yaayan
tarihncesi insan anlamann
yan sra DNA analizleri ilk
ifti yaamn Avrupada ortaya
knda Anadoludan giden
insanlarn rol olup olmad
sorularn da baka bir adan ele
almamz salyor.

bursada zaman

49

KLTR MRAS

KAZI NOTLARI
* ller basit ukurlara
gmlyor, yanlarna bata
pimi toprak kaplar olmak zere
eitli eyalar braklyordu.
* llerin yanna braklan
kaplarn ba ve ayak ksmlarna
konulmaya zen gsterildii
anlalmaktadr.
* karlan iskeletler yerinde
belgelendikten sonra uzmanlar
tarafndan yerinden alnyor.
Bu ilem srasnda kemikler
lnn yatrl biimi, kemiklerin
deformasyonu gibi konulara
dikkat edilerek toplanyor.

50

bursada zaman

* ller basite alm mezar

ukurlarna bir bebein anne
rahmindeki duru pozisyonunda
braklyordu. Dizler karna doru
ekiliyor, eller yz civarnda
birletiriliyordu.
* Kimi llerin skca bzldkleri
grlmekte, etnografik
rneklerden bilindii gibi llerin
bu pozisyonu korumalar iin
balanm olabilecekleri akla
gelmektedir.
* Bir mezarda aa karlan iki
iskeletin ayn zamanda gmlp
gmlmedikleri bilinmese de

gm yaplarken dierinin
bozulmamasna nem verildii
dikkati ekiyor.
* Aktopraklkta elleri arkadan
bal ve dizleri zerine km
durumda bir grup insan,
binlerce yl nce gerekleen
bir katliam ya da ritel lmleri
akla getiriyor. Henz srrn
koruyan iskeletlerden biri el ve
ayaklar arkada toplanm kk
bir ocua ait. Bir baka rnek
de ise bir yetikin ile kk bir
ocuun birlikte gmld
anlalyor.

KIRLANGI KUYRUU ATILI

GRKLE MEZARI
Prof. Dr. Mustafa AHN - Uluda niversitesi retim yesi
Yeni stanbul-zmir evre yolunun
kuzeyinde ve yeni hal binasnn hemen
batsnda yer alan mezar, 2006 ylnda yol
yapm almalar esnasnda tesadfen
bulunmu ve o dnemin Bursa Mzeleri
Mdr cal zerenin daveti zerine
bilimsel bakanlmzda kurtarma kazs
yaplarak gn na kartlmtr.
Burada Sayn zerene nazik davetinden
dolay bir defa daha teekkr etmeyi bir
bor bilirim.
12 Haziran 2006da mezar odasnn
iine girdiimizde kuzey-bat kede

bir iskelete ait kemik paralar ve

bir adet sikke bulunmutur. Bizim
tarafmzdan bulunanlar dnda daha
nce mze uzmanlarnn ilk mdahalesi
esnasnda alt adet de olduka iyi
korunmu durumda pimi toprak kap
kacak ele geirilerek mzede emniyet
altna alnmtr. Kurtarma kazs
iznin Ankaradan gelmesi yaklak iki
ay bulunca, geen sre definecilerin
iine yaram ve biz kurtarma kazna
balayncaya kadar, defineciler tarafndan
mezar odasna girilerek mezar tam
anlamyla talan edilmitir. Mezar odasna

giren defineciler, ta zemin kaplamas

zerinde iskeleti fark edemeyince, olas
mezarn ta plakalarn altnda olduunu
dnmler, bundan dolay da mezar
odasnn tabann kaplayan bloklarn
byk bir blmn skerek ta zeminin
byk lde tahrip olmasna neden
olmulardr.
Tmlsn bulunduu alan sk bir
makiliin iinde yer alrken, daha sonra
yaplan tefsiye almalar ile makilik
alan tamamen yok edilmitir. Daha sonra
olay yerinde yaptmz bir ziyarette
bursada zaman

51

KLTR MRASI

mezara giden yol zerinde ok sayda

dzgn kesme ta bloa rastlanmtr.
Ancak su duyurusunda bulunmaya bile
frsat braklmadan, ok ksa bir zaman
iersinde, evre dzenlemesi almalar
kapsamnda bu ta bloklar tamamen
ortadan kaldrlmtr. Bu ta bloklara
gre, bu alanda en az bir mezarn daha
olduunu savlamak olasdr. Ancak belge
olabilecek ipular tamamen ortadan
kaldrld iin fazla yorumda bulunmak
istemiyoruz.
Mezar, Odrysses (Nilfer) aynn
oluturduu vadiye bakan hkim bir
tepenin en st noktasna yakn bir yerde
yer almaktadr. Mezarn bulunduu alan
Uluda niversitesi Grkle kampsnn
snrlar ierisinde kalmaktadr. Mezarn
tavannn en st noktas ile zemin yzeyi
arasnda 50 cm mesafe bulunmaktadr.

52

bursada zaman

Dromos ile bir mezar odasndan oluan

Grkle mezar kompleksi yerli kalker
tandan ina edilmitir. Mezar odasnn
duvarlar, tabanda temel vazifesi gren ve
zeminin iine doru taan ta bir ereve
zerine oturmutur. Temelden mezar
odasnn iine doru taan bu ksm, ayn
zamanda zeminde bir seviye vermektedir.
Mezar odasnn duvarn oluturan kesme
talar 4 yatay sradan olumaktadr.
Odann zemini yine kesme yerli kalker
ta bloklarla kaplanmtr. skelete
ait kafatasnn ve sikkenin kuzey-bat
kede bulunmu olmas nedeni ile
mezar sahibinin odann kuzey blmnde
dou - bat istikametinde uzatldn
sylemek olasdr. Bu yerletirmeye
gre ba byk bir olaslkla bat yne
doru bakmaktadr. Mezar odasnn
bizim mdahalemizden nce defineciler
tarafndan tahrip edilmesinden dolay,

iskelet ile zemin arasnda hal, hasr gibi

herhangi bir serginin olup olmadn
bilemiyoruz. Kemikler zerinde yaplan
incelemeler neticesinde mezar sahibinin
yaklak 1.68 m uzunluunda bir erkek
olduu anlalmtr.
Odann dou tarafnda dromosa gemeyi
salayan bir kap bulunmaktadr. Kap
basit bir ekilde svelerin zerine konmu
kaln lento tandan meydana getirilmitir.
Bu hali ile kap akl sade bir grnm
arz etmektedir. Mezar odasnn zeminini
oluturan dzgn kesme ta bloklar bir
eik tarafndan kesintiye uramaktadr.
Eii oluturan blok ayn zamanda
duvarn en alt ta srasn oluturmaktadr.
Mezar odasn dromosa balayan bu
geite ayrca bir kap kanadna yer
verilmemitir. Kapda dikkat eken bir
zellik geiin ortada olmayp, gneye
doru kaym olmasdr.

Mezar odasnn zerini krlangkuyruu

ismi verilen ve gnmzde geleneksel
Erzurum evlerinde sk grlen bir tavan
rtmektedir. Bu sistemde kare veya
kareye yakn bir meknn zeri birbirine
apraz ekilde st ste yerletirilmi
ta bloklarla rtlmeye allmaktadr.
Her kademede aklk bir miktar daha
azalmakta ve en son srada kapak
talar ile tavan tamamen rtlmektedir.
Grkle mezar odasnn zere kapak
talar ile birlikte drt sra apraz rt ile
kapatlmtr.
Mezar odasna bir dromos ile
ulalmaktadr. Dromosun zemini mezar
odasna gre 26 cm daha yksektedir.
Buras da mezar odasnda kullanlan yerli
kalker tandan ina edilmitir. Duvar
dzgn kesme dikdrtgen talardan
st ste drt sra olarak rlmtr.
Koridorun zemini de mezar odasnda
olduu gibi kalker tandan plakalarla
denmitir. st rtnn bir blm
hafriyat almalar esnasnda tahrip
edilmitir. Mezar odasnn giriinde
olduu gibi burada da yukar doru hafif
bir daralma sz konusudur. Kapdan
girildikten sonra iki basamakla dromosa
inilmektedir. Kap akl kap kanad
yerine, para kalker ta plaka ile
kapatlmtr.
Grkle mezar, kaz esnasnda
bulduumuz sikke yardmyla yaklak
tarihlenebilmektedir. skelet kalnts
ile birlikte bulunan bronz sikke, 19
mm apnda ve 3 mm kalnlndadr.
Sikkenin n yznde saa profilden,
banda kanatl diadem tayan bir erkee
ait portre bulunmaktadr. Arka yzde ise
cepheden ayakta betimlenmi Herakles
betimi yer almaktadr. Sa eliyle grzn
tutmakta, solunda ise aslan postunu
tamaktadr. Betimin her iki yannda
ksmen okunabilen monogramlar yer
almaktadr: sa yanda yukardan aa,
A I E ve sol yukardan aa...
POYI... n yzde yer alan porte ve
arka yzdeki Herakles betimi sikkenin
Bithynia Kral II. Prusiasa (..
182149) ait olduunu gstermektedir.

Sikkeden hareketle Grkle mezarnn

.. 2. yzyln 1. yarsnda ina
edildiini dnyoruz. Mezar odasnda
yaptmz incelemelerde ikinci bir
kullanma ait ize rastlayamadk. Bilindii
gibi, Bursa, Prusa a.O. ad ile .. 3.
ve 2. yzyllarda blgede hkm sren
Bithynia Krallnn nemli kentlerinden
birisi idi.
Antik a inancnda bir lnn defninde
sikke ok nemli bir rol oynamaktadr.
Genellikle len kiinin dudaklar
arasna yerletirilen sikke, ruhun br
dnyaya (Hadese) yolculuunda Styks
rman gemek zere sandalc Kharona
verilmesi iin gereklidir. Eer bir
deme yaplmaz ise ruhun br dnyaya
ulaamayacandan korkulmaktadr. Bu
nedenle de hemen hemen her mezarda
bir sikke mutlaka bulunmaktadr. Mezara
konan sikkeler sembolik anlam ifade
ettiinden fazla byk bir maddi deeri
yoktur. Ancak arkeologlar asndan,
zellikle mezarn tarihlenmesine yardmc
olduu iin, sikke buluntularnn nemi
ok byktr.
Grkle mezar, her ne kadar zengin
buluntuya rastlanmam olsa da,
yapsal zellikleri nedeni ile sradan bir
vatandaa ait olmaktan ok bir bey ya da
hali vakti yerinde bir kiiye ait olmaldr.
Ancak mezarn bulunduu alann
evresinde bilinen herhangi bir antik kent
bulunmamaktadr. Bithynia Krallnn
snrlar ierisinde yer alan mezara
evrede bilinen en yakn antik kentler
yaklak 25 km kuzeyde Prusa a.O.
(Bursa), yaklak 13 km batda Myrlea
(Mudanya) ve yaklak 17 km gneyde
Apollonia ad Rhyndacumdur. Bununla
birlikte mezarn bulunduu tepenin
hakim olduu ova, yukarda sraladmz
kente uzanan antik yol gzergahnn
kesime noktasndadr. Karayolunu
kullanarak Nikaiadan (znik) Pergamona
(Bergama) gitmek isteyen birisi
Prusa a.O., Apollonia a.R. (Glyaz),
Miletupolis (Mustafakemalpaa)
zerinden giderken mutlaka bu vadiden
gemelidir. Myrleadan Prusaya veya

Miletupolise gelmek isteyen birisi de

yine Odrysses (Nilfer) aynn takip
ederek bu vadiye uramaldr. Dier bir
ifade ile mezarn bulunduu tepeninin
hkim olduu arazi kuzeyi gneye veya
Marmara Denizini hinterlanda balayan
bir yol at zerinde yer almaktadr.
Grkle Mezar, krlangkuyruu ats
ile Anadolu mimarlk tarihinde ok
nemli bir yere sahip olsa da, mezarda
kaak kazlar halen devam etmektedir.
Bu mezarla birlikte krlangkuyruu
atya sahip mezar says e kmaktadr.
Dier mezarlardan birisi Gemlikte, dieri
ise Mundanyada bulunmaktadr. Bat
duvar bata olmak zere eitli duvarlar
zerinde oyuklar alarak duvarn
arkasnda baka mezar odalar aranmtr.
Hatta kalan birka zemin deme plakas
da kaldrlarak altnda mezar olup
olmadna baklmtr. Bu arada mezar
odasnda hareket rahatl salanmas
iin deme levhalarnn bir blm
defineciler tarafndan mezarn dna
bile tanmtr. Giri kaps ve evrede
daha sonrada alan defineci ukurlar da
dikkat ekmektedir. Ortaya kan toprak
ne yazk ki mezar iine atlarak dromos
ismi verilen galeri tekrar doldurulmutur.
Ksaca mezar srekli bir ekilde tahrip
edilmektedir. Kazs tamamlanan bir
mezarda bile bylesine bir tahribatn
yaplmas, Bursada vandalizmin ulat
boyutu gzler nne sermek asndan
kayda deerdir. Mlkiyeti Uluda
niversitesine ait olan ve Grkle
Kamps alan ierisinde yer alan mezar
yaps ile ilgili naizane nerimiz, bir an
nce evresi ile birlikte projelendirilerek,
bu alann kk apl bir arkeolojik park
haline getirilmesidir. Mezarn hemen
dousunda inaatna balanan Avclar
ve Atclar Kulb poligonu ve Bursa
Haline gelenler iin bylece ok deiik
bir dinlenme mekan kazandrlm
olacaktr.

bursada zaman

53

KLTR MRASI

Yerel Ynetimler
Arkeolojik Mirasa Sahip kyor
Tarihi Kentler Birliinin, yerel
ynetimlerin arkeolojik mirasla ilgili
almalarn masaya yatrmak zere
Denizlide gerekletirdii seminerde,
Bursa Bykehir Belediyesi ve stanbul
niversitesince ortaklaa yrtlen
Arkeopark projesi byk ilgi grd.
Birlie ye 350yi akn kentin vali,
belediye bakan, meclis yesi ve
brokratlarnn katld toplantda,
Arkeoparkn; insanlk tarihine sunduu
yeni bilgiler asndan ok deerli bir
alan ve proje olduu vurguland.

54

bursada zaman

Yerel Ynetimler Arkeolojik Mirasa

Sahip kyor temasyla gerekletirilen
toplantda, Arkeoparkn yan sra,
Pompepolis, Laodikeia ve Pisidia antik
kentleri gibi arkeolojik alanlar ile bu
alanlarn yerel ynetimlerle balantlar
konuuldu. Toplantnn ilk konumasn,
Bursa Bykehir Belediyesi Tarihi
Miras Projeler Koordinatr Aziz Elbas
yapt. Bursada genelinde 180 adet
tescilli arkeolojik ST alan bulunduuna
ve bu alanlarn 35inin Bykehir
Belediyesi snrlarnda olduuna dikkat

eken Elbas, Uluda niversitesi ile

ibirlii yaparak Bursa genelindeki deniz
kysndan Uludaa kadar tm arkeolojik
alanlarda yzey aratrmas yapldn
kaydetti. Arkeoparkn, Bursann nemli
arkeolojik alanlarndan biri olduun
ifade eden Elbas, 8500 yl ncesine
ait ifti topluluklarna ilikin bilgiler
sunan Arkeoparkn sadece Bursa iin
deil insanlk tarihi iin de nemli bir
alan olduunu vurgulad. Elbas, 2004
ylndan bu yana stanbul niversitesi
Arkeoloji Blm ile birlikte yrtlen

TKBnin Denizli semineri kapsamnda kentteki

Laodikya antik kenti ve Pamukkalede de incelemelerde
bulunuldu.

almalar hakknda u bilgileri verdi:

Toplamda yaklak 30 hektarlk alann
7 bin metrekaresi kazld. M 6400 ile
5400 yllar arasnda kesintisiz 1000 yl
yaand tespit edilen hykte, Roma
dnemine ait bir de iftlik tespit edildi.
Aktopraklkta aa karlan yerleim
sistemi, tarih ncesi dneme ait bilinen
en iyi rnektir. Yerleim sistemi bize,
bu dnemde burada yaayanlarn ky,
konut, doal evre ve beslenme gibi
durumlar hakknda detayl bilgiler
vermektedir. Anadoludan Batya giden

iftilerin son yerleim alan olan Akalar

Hy, Avrupal iftilerin atalarn
bulabilecekleri balca yerlerden de
biridir.
2009 ylnda stanbul niversitesi
ile yaplan ibirlii protokolnn
ardndan blgede nemli bir hareketlilik
baladn kaydeden Elbas, dnyadaki
rnekleri incelenerek arkeolojik
ve yaamn i ie olaca bir proje
hazrladklarn syledi. Tarihi Kltrel
Projeler Koordinatr Aziz Elbasn

verdii bilgiye gre, Arkeopark alan

ierisinde, kendi enerjisini retecek
eitim ve hizmet binasnn yan sra;
Neolitik Ky Modellemesi, Neolitik
Dnem Kaz Alan, Kalkolitik a
Mezarl, Roma Dnemi iftlik Yaps,
Geleneksel Ky Yaplar, Deneysel
Mimarlk Atlyesi, Kalkolitik Dnem
Kaz Alan, Kalkolitik Ky Modellemesi,
Deneysel Tarm Alan ve Deneysel Kaz
Alan gibi alanlar yer alacak.

bursada zaman

55

KLTR MRASI

MERNOS
ENERJ MZES
bursada n tarihi
56

bursada zaman

Bursa yeni bir mzeye daha

kavuacak. Hazrlklarn hzla
devam ettii ve dier ehirlere
de rnek olacak bir mze ortaya
kacak.

Dnyada rneklerini grdmz

sanayi miras mzeleri artk Bursada
da oalmaya balad. Bildiiniz gibi
Merinos Tekstil Sanayi Mzesi 14
Ekim 2011 tarihinde ziyarete ald ve
Trkiyeye rnek oldu. Tarihi Kentler
Birlii yeleri Bursa Bykehir
Belediyesinden mzeler konusunda
danmanlk istemeye balad. Bu olumlu
gelimeleri glendirecek Bursa Merinos
Enerji Mzesi almalar da hzla devam
ediyor. Bursa Bykehir Belediyesi
kendi imkanlar ve kadrolar ile bu
mzeyi hazrlyor. Yaknda Bursallarn
ziyaretine alacak mzenin ieriinden
bahsetmek istiyorum.
Merinos Enerji blm 1938 ylnda
Merinos Fabrikasnn al ile devreye
girer. Amac, dnemin dev tekstil tesisine
enerji retmektir. nk o dnemde
Merinos Tekstil Fabrikasn besleyecek
enerji retimi Bursada yaplmamaktadr.
te bu nedenle fabrika kendi elektriini

retmeye balar. lk dnemler kmr

enerjisi ile daha sonra fuel-oil ile retim
yaplarak enerji elde edilir. Almanlarn
kurduu elektrik jeneratrleri blm
gnmzde hala alabilir durumdadr.
Tesisin tm blmlerinin restorasyonu
yaplmaktadr.
Merinos Fabrikasna elektrik veren
enerji blm, ou zaman Bursann da
elektrik ihtiyacn karlamtr. Merinos
Fabrikas 2000 ylnda devre d kalnca
elektrik fabrikas blm de durdurulmu
ama olduu gibi korunmutur.
Bursa Bykehir Belediye Bakan Sn.
Recep Altepenin verdii karar ile, bu
tesisin Bursa elektrik enerjisi tarihini
anlatacak bir mze haline dntrlme
almalar balamtr. eriinde
Merinosa elektrik reten tarihin yan
sra, Bursann elektrik tarihi de ele
alnmaktadr. Elektrik ncesi ve elektrik
sonras Bursa tarihindeki gelimeler
mzede yer bulacaktr. Ayn zamanda

Bursada kullanlan elektrikli aletler

koleksiyonu da mzede tehir edilecektir.
Merinos Enerji Mzesinin dier
bir blmnde ise; dnyadaki hangi
kaynaklardan nasl enerji retilir,
bu retimin maketler ile anlatm
yaplacaktr. rnein barajdan elektrik
nasl elde edilir? sorusunun grsel
yantn bu blmde bulacaksnz. Enerji
Mzesinin nemli bir blmn mzik
ve n dans blm oluturacaktr. Bu
blmde a dnen enerji mzik ile
nasl uyum iinde sanata dnr ite onu
greceiz.
Mzeyi ilgin klan zelliklerinden
birisi de; yllarca elektrik fabrikasnda
alm iilerin fotoraf ve anlarnn
da masalms hikayeleri ile elektrik
fabrikasnn eitli blmlerinde yer
alacak olmasdr. Trkiyeye rnek
olacan dndmz Merinos Enerji
Mzesi yaknda ziyarete alacak. Alta
grmek zere, hoakaln

bursada zaman

57

BURSA BELGEL

58

bursada zaman

KEYFL BR SERVEN:

BURSANIN YZ GZEL
Gzellik Allahn ihsandr demi Aristoteles. hsan bol olan Allah, bunu evrenin
btnne, btn unsurlara paylatrmtr. Zira soylu bir gelenek yle der:
O, kendi gzelliini seyretmek iin evreni yaratt.

Cevat AKKANAT

bursada zaman

59

BURSA BELGEL

Aristotelesin gzel sz, ihtimaldir

ki insan merkeze yerletiriyor. Oysa
Allah, sadece insana deil, yaratt her
bir zerreye gzelliin mayasndan ikram
etmitir. Bu ikramdan kim ne kadar
nasiplenmitir bilemeyiz. Bu biraz da
gzelliin keyfiyetiyle ilgili olduu iin
greceli bir hldir.
Peki, bu keyfiyet karsnda insanolunun
tutumu nasldr? Luis Aragonun dedii
gibi: k olan duvara yaz yazar.
Yani, tutulmaya grsn gzellie insan,
hayranln gizlemez, sevdalanr
Burada sevdann halleri zerinde
durmayacam, zira z itibariyle
illetlidir. Bununla birlikte sevdann
hastalkl bir hal tamayan trleri
de vardr. nsann iinde yaad
corafyaya, szgelimi bir ehre, bir
beldeye, herhangi bir tabiat parasna
olan hassasiyeti bunlardan birisidir

60

bursada zaman

Bir Bursa sevdals olan Beir Ayvazolu

vaktiyle kaleme ald bir yazda, yine
Bursa sevdals olan bir gen kzn
portresini sunuyordu. Gurbette yaama
sava veren bu nazenin beden, ille de
Bursa diyor, baka bir ey demiyordu. Bu
efsanev anlatm her okuyuumda, unu
dnmmdr: Slaya hasret kalm bu
sevdal gnl acaba Bursa peyzajlaryla
donatlm bir albmle en azndan bir
sreliine teskin edilemez miydi?
Peki, msekkin vazifesi grecek byle
bir materyale nasl ulalacakt? u
halde benim dncem, masum bir acma
refleksinin tezahryd.
Oysa imdilerde bu tr imknlar oald.
stelik efsaneler anda da yaamyoruz.
Artk samimiyet timsali Bursal gen
kzlarmz, istedikleri zaman gzide
ehirlerinin parlak grnmlerine
ulaabilecek imknlara sahipler. Zira,

Bursa Bykehir Belediyesinin son

yllarda yapt farkl boyutlardaki
yaynlar, onlarn vuslata ermelerine daha
bir zenginlik katyor
te szmzn tam da bu noktasnda
yazya niin gzellik almyla
baladmz aklayalm. unun

iin efendim: Bursa Bykehir

Belediyesinin yaynlad son
kitaplardan birisinin ad Bursann
100 Gzeli. Sakn ola ki buradaki 100
(Yz) ifadesine taklp kalmayn, yle
ya, bakmayn siz 100 dediine, lafn
geliidir o. Nihayetinde hepimiz biliyoruz
ki Bursann gzellii 100le filan
snrl deildir, snrszdr. Bu arada,
kitabn adndaki bu 100n tevriyeli
kullanmna da dikkat ekmeli: bu
kitap Bursann yzn, ehresini takdim
ediyor biz Bursa sevdallarna.
u halde, yz grml denilen
eyin gereklemesi iin, Bursann 100
Gzeline ihtiyacmz vard ve ite o
yaynlanarak varlk lemine girdi.
Peki, sadece Trkiyenin deil, dnyann
da gzbebei olan Bursa, bu kitapta
nasl takdim ediliyor. Cevaplyorum:
ki ekilde. nce fotoraf sanats
Sabit Buinca Blkemininin grsel
ziyafetiyle. Sanat, Bursann tarihi,

kltrel, corafi pek ok deerini

tek tek fotoraflam. Onun bu esiz
karelerine yazarn kaleminden kan
ksa edeb anlatmlar elik ediyor: Cevat
Akkanat, Demet orakl Yldz ve
Aysn Komitgann kalemlerinden kan
metinler, anlatm yaplan gzelliklerin
ar duru anlatmlarndan oluuyor.
Yllarn edeb birikimiyle donatlm bu
metinler, okur denilen kesimin ruhunu
okayacak nitelikte
Nihayet unu kesinlikle syleyebiliriz:
Trke, ngilizce, Arapa, Rusa, ince,
Japonca, Franszca ve Almanca olmak
zere 8 dilde baslan Bursann 100
Gzeli ile sadece Bursallar deil, btn
bir dnyay keyifli bir serven bekliyor.
yleyse, bu eserin ortaya kmasna
frsat tanyan Bursa Bykehir
Belediyesi Bakan Sayn Recep
Altepeye, Kltr A Genel Mdr
Rfat Bakana ve almada emei geen
herkese teekkr etmek bir bortur.

bursada zaman

61

BURSA BELGEL

BURSA DSSILASI

TAKRZ

Beir AYVAZOLU
smail Hami Danimend, 1940 ylnda
yaymlanan Bursallarn Bursacl
balkl yazsnda, bir gn Pariste,
Lxembourg bahesinde dolarken
karlat Trke konuan yal bir
kadnla gen bir kzdan sz eder. Kz,
srekli Bursa! Bursa! diye inlemekte,
yal kadnsa onu aresizlik iinde teselli
etmeye almaktadr. Bunun sebebini
renmek iin yal kadnla konuan
smail Hami, Bursadan kal bir sene
olan Bursal kz, doktorlarn nostalgie
(dssla) dedikleri hastala uram.
Hastaln seyri ilerledike, hastann
gznde Bursa ehirlikten kp ahsla
gemi; hayalinde Bursa isminde da
gibi bir delikanl peyda olmu ve ite bu
muhteem gencin hasretiyle yanan kz,
hi durmadan, Bursa. Bursa. Bursa! diye
sevgilisini sayklayp duruyormu.
smail Hami, Avrupada nostaljiye en ok
svirelilerin tutulduunu, bunun tabiat
gzelliiyle, zellikle dalarn gzellik
ve ihtiamyla izah edilebileceini
belirttikten sonra, Pariste diyor,
Bursay da gibi bir delikanl eklinde
ahslandran hasta kz, eminim ki, o
muhayyel gencin ihtiamn Uludan
azametinden almtr.
Bana sorarsanz, bu sevday srf tabiat
gzelliine balamak doru deildir.
Bursa derken btn Bursa sevdallar
-farknda olsun veya olmasnlar- aslnda
benzersiz bir terkipten sz ederler. Elbette
bu terkipte yeilin de kmsenemeyecek
bir pay vardr; ama eminim, Pariste
nostaljiye tutulan Bursal gen kzn
hasta muhayyilesindeki Uluda yapl

62

bursada zaman

delikanlnn gzlerinde Hdavendigrn

gzlerindeki ateli baklar vard ve
Yunuslardan, Emir Sultanlardan kalma
sevgi kalbinde demlenip damarlarnda
dolayordu. Bursann havasna ve
suyuna da sirayet eden bu kimya, yolu
buraya bir kere denleri bile iflh
olmaz klar hline getirir. Bursada bir
sre yaayp da onu ateli bir ak gibi
zlemeyen var mdr?

Uludaa kar adeta bedi bir iman

besleyen Dssla airi, Bursann
igal edildiini Malta esareti srasnda
renmiti. Kk bir kitabna ismini
veren al oban, al! balkl
yazsnda Venizelosun olunu Osman
Gazinin kabri banda muzaffer bir
kumandan edasyla gsteren fotoraf
gazetelerde grnce yaad o byk
acy anlatr.

Bursa, Osmanlnn bir uzviyet, yani

devlet ve medeniyet olarak teekkl ettii
ana rahmidir. Bir psikanaliz mmkn
olsayd, Osmanlln uuraltnda bu scak
ve emniyetli ortama dn arzusunun
yatt grlebilirdi. Ftihe gelinceye
kadar btn padiahlarn ve Kanun
devrine kadar neredeyse katledilen btn
ehzadelerin Bursada topraa verilmesi
bu bakmdan anlamldr.

Osmanl sekinleri, Bursann Trk

tarihi ve kltr iin ifade ettii mny
ne yazk ki byk felketlerin ardndan
fark etmilerdir. 1855, drt ay arayla
yaanan iki byk deprem ve yangnla,
ictima uuraltndaki Bursa sevgisinin
uura nakledildii nemli bir tarihtir. Bu
uuru en iyi, o tarihte henz efendi olan
Keecizde Fuat Paann mehur sz
zetler: Osmanl tarihinin dibcesi zyi
oldu!

Sonraki asrlarda, atalarn barnda

tad padiahlarn ilgisinden mahrum
kalan Bursa, aa yukar Osmanl
devrinin sonuna kadar nemli siyas
srgnlerin gnderildii ehirlerden
biri olarak kullanld. Btn Bursa
srgnlerinin bir sre sonra szn
ettiim benzersiz terkibin bir paras
haline geldikleri sylenebilir. Ahmet
Hamdi Tanpnarn Be ehirde cokun
bir dille anlatt Karaelebizde
Abdlaziz Efendiyi, Bursa srgnln
bir zevk haline getiren ve Bursann
iirini kefeden srgnlerin prototipi
olarak grmek mmkndr. Sleyman
Nazif de Bursada Mektupuluk
greviyle uzun yllar srgn hayat
yaamtr. smail Haminin ifadesiyle

Her zaman urackta, hemen

ulalabilecek bir yerde duran Bursa
apansz yok oluverince, gerek hnedan,
gerekse Osmanl aydnlar kaybettikleri
deerin byklnn farkna vararak
ok tellanmlard. Ancak bu
felketlerin ardndan balatlan imar
hareketi, Bursann belki de asl felketi
olacak, Tanzimat ruhu, Bursay Bursa
yapan lednn ehreyi ve kurulu devri
esprisini yok edecektir.
Yeri gelmiken, Merutiyet devri
Trklnn, Bursaya duyulan
entelektel ilginin daha da artmasna
yol atn, Bursann deta
Trkln ve Trk kltrnn sembol

olarak grlmeye balandn da

hatrlatmalym. yle ki, bu asrn
balarnda Bursaya gidip, kurulu
yllarnn htralar olan bideleri ziyaret
etmek ve bunlar hakknda yazmak bir
eit moda haline gelmiti. Balkan
Harbinden sonra boalan Rumelinin
akt ehirlerin banda Bursann
gelmesi de zerinde durulmas gereken
baka bir gerektir. Hzla bir gmen
ehrine dnen (bu da bir baka felket)
taht- kadm, barndan kanlar imdi
kendisine ekiyordu.
Bursann Yunanllar tarafndan igali,
bu ehri Trk kltrnn sembol
olarak gren aydnlar zerinde ok tesiri
yaratmtr. Hamdullah Suphi, Byk
Millet Meclisinde yapt heyecanl bir
konumada, Bursay savamadan terk
eden kumandanlarn niin divan- harbe
verilmediini sorarak Mustafa Kemalle

tartm, Mehmed kif ise en etkileyici

iirlerinden Blbl yazmt.
Bursann igali lkenin zerine nasl
kapkara bir matem bulutu gibi kmse,
kurtuluu da ylesine bir bayram
sevincine yol amt. Yeni Mecmuann
Bursa fevkalde nshas (Mays 1923),
bu sevincin o gnk artlarda anlaml
bir ifadesidir. Bu zel sayda, nedense
Yahya Kemal imzasna rastlanmaz; ancak
onun stanbulu okuyu ve yorumlay
biimi, yani Trk stanbul fikri Bursa
iin model tekil etmi ve Trk Bursa
anlay domutur. Tanpnar, Bursay,
Yahya Kemalin metodunu kullanarak
deta yeniden kurar ve btn byk
yazarlar gibi, gl duyuu ve slbuyla
okuyucularna kendi penceresinden
bakmaya zorlar.
Tanpnardan sonra Bursa hakknda en

ok yazan ve yepyeni bir bak as

ve yorum getiren Mustafa Armaan
unutmamak gerekir. Eminim, bundan
sonra da Bursa hakknda yeni ve farkl
okumalara dayanan nemli metinler
yazlacak. Bu metinlerden biri, elinizde
tuttuunuz kitaptadr. Orhaneli doumlu
bir yazar olan ve halen Bursada yaayan
Sefer Gltekin, ak derecesinde bal
olduu ve ondan uzak olduu zamanlarda
derin bir hasret duyduu Bursay airane
bir duyarllkla anlatyor. Deneme
tarznda yazlm Bursa yazlarndan
oluan ve uzun soluklu bir iirle
tamamlanan Bursada Yaamak, Bursada
yaayanlarn mutlaka okumalar ve
ocuklarna okutmalar gereken bir
kitaptr.
Sefer Gltekini ve onun gzel yazlarn
kitaplatrmaya karar veren Bursa
Bykehir Belediyesini kutluyorum.

BURSADA YAAMAK
Yazlarnda herkesin bildii / bakt
yerlerde kimselerin bilmedii / grmedii
izleri arayan Sefer Gltekinin; Emanet
ve hanet, Kardeime Mektuplar
ve Vahiyle Gelen Hayatdan sonra
drdnc kitab Bursada Yaamak,
Bursa Bykehir Belediyesi
yaynlarndan kt.
Orhaneli doumlu olan ve halen Bursada
yaayan yazar, Bursaya, uzun yllar
Bursa dnda yaamann verdii bir

heyecanla bakyor. Tanpnarn at

kapdan ehre giren yazar, Bursada
yaamay iselletirirken, herkesin
bildii/bakt yerlerde kimselerin
bilmedii/grmedii izleri aryor. Efsane
ile hakikat, hikye ile gerek, gelenek
ile gelecek arasnda dolarken hep
bu kaygy tayor. Sefer Gltekinin
Bursada Yaamak adl eseri, bir iir
duyarllyla rlen metinlerle balyor
ve ki Zaman Bir Bursa iiriyle
noktalanyor.

bursada zaman

63

BURSA BELGEL

Kemankelerden
okulara
smail Kemal KEMANKA

Soyad yasas ktnda babamn

bykleri nfus mdrlne giderler
Babamn dedesi Balkesir ve yresinde
Kemanke Ali diye bilinir. Yani iyi ok
atan, okulua dkn biri anlamndaki
bir sfatla anlr. Dede Kemanke Ali,
sfatn soyad olarak almak ister.
nce tamam derler Sra ilemin
yaplmasna gelince, grevli memur
soyadn sonundaki ke taksna
taklr! yilik yaptna inanarak kei
ka yapar. Ve bylece ailemin ve
benim soyadm Kemanka olarak
kalr. Bunu neden anlattm; Bursa
Bykehir Belediye Bakan Recep
Altepe, arkadalaryla haber gndererek
Bursann spor tarihini ieren bir kitap
hazrlayabilir mi? diye sorduunda

64

bursada zaman

nce isim aklma geldi. Osmanldan

Gnmze Bursada Spor diyerek isim
konusunu zdm. Sonra da gemite
yaptm bir almadan yararlanarak
Osmanl dneminde Bursada spor adna
neler yapldn anlatmaya baladm.
Dnemin padiahlar, ikargah denilen
av sahalarna, yanlarnda ok becerikli
okularla giderek avlanrm. Sonra da
bu mahir okular yani o gnn deyiiyle
kemankeler ok atma yarna girer
ve kazanan dllendirilirmi. Yani
Osmanl sporu nce sava teknii olarak
alglam Okuluu huzur greleri
izlemi. O da bir anlamda savataki yakn
dv tekniini yanstyor. zetle, kendi
soy admdan yola karak gemiteki

sporcular bulmaya altm. Okulukta

Bursal Sca, grete Softaolu pehlivana
kadar gidebildim.
Hem Osmanl, hem de Cumhuriyet
dnemlerinde yaam Dinarl Mehmet
Pehlivana ait dokmanlara ulatmdaki
heyecanm unutamam
Bursal boksrlerin, kahvehanelerdeki
masalar kaldrp antrenman yaptn
rendiimde, onlarn azmini hayranlkla
andm.
1950li yllarn balarnda Bursann
bayan eskrim takmna sahip oluunu
grnce, Bursann ve modern Trk
kadnnn neler yapabildiine tank
oldum.

k giyimli beylerin bir futbol

karlamasn, kutsal bir tren gibi
izlemesine bakarak gemie ykndm
Sonra da bir karara vardm. Somut
olmayan kltrel miras kapsamnda
grebileceimiz spor olaylarn yeterli
bir kaynaktan bulup ortaya karmak
gerekten ok zor.
Genlerimizde biriktirip saklamak ve
bunu toplumla paylamak sanrm
yok. Kitab olutururken bunu aka
yaadm. Bu arada spor olaylarn
belleklerinde saklayarak bana anlatan,
elindeki belgeleri paylaan bir avu spor
dostunu da unutmadm. Onlar iin kuru
bir teekkr hi de uygun bulmuyorum.
Onlar Bursann gerek bir kltr

deeridir demek geliyor iimden Talep

ve karlnda bir kitap dodu nemli
bir hedefimdi ama asl amacma henz
ulaamadm. Trkiyede u anda gerek
manada bir spor mzesi yok.
Sadece profesyonel ubesi olan spor
kulplerinin mzeleri var. Oysa 81 ilin
hepsinde de spor tarihinin derinliklerinde
gizli, baar ve belge bulunuyor. Buna
adm gibi eminim
Tarihi Kentler Birliinin kurucusu, Kent
Mzesi ile rol model, festivali ile nc
kent Bursa, yine bir ilki gerekletirip,
Trkiyeyi gerek bir spor mzesine
kavuturabilir. Yeter ki, yetkililer
ilk adm atsn. Ben ve spor dostu
arkadalarm buna hazrz.

bursada zaman

65

BURSA BELGEL

BURSANIN
GELNLK
TARH
KTAPLATI

66

bursada zaman

Bursa Bykehir Belediyesinin

somut olmayan kltrel mirasn
gelecek kuaklara aktarmak
amacyla dzenledii Dnden
Bugne Bursada Gelinlik
sergisi kitaplatrlarak Bursa
belgeliine kazandrld.

Tarihi ve kltrel miras almalar

kapsamnda kentin her kesinde
restorasyon almalarn aralksz
srdren Bykehir Belediyesi, somut
olmayan kltrel miras gelecek kuaklara
aktarmak amacyla Bursa belgeliine yeni
bir eser kazandrd. Tm medeniyetlerde
nemli bir yere sahip olan ve evlilik
ana gelen tm gen kzlarn hayallerini
ssleyen gelinliklerin Bursadaki tarihine
t tutmak amacyla yaklak bir yl nce
Kent Mzesinde ziyarete alan Dnden
Bugne Bursada Gelinlik sergisi,
kitaplatrld. Bu sayede Bursada 1960
ylna kadar olan gelinliklerin hikyeleri
belgelenerek gelecek kuaklara aktarlm
oldu.

tam bir tarih kenti. Biz de bu tarihi

birikimimizi en iyi ekilde kullanarak
Bursay tarih, turizm ve kltr ehri
haline getirme yolunda nemli bir mesafe
aldk. Gelinlikler de tm toplumlar iin
zel bir yeri olan giysiler. Her dneme
gre tasarmnda farkllklar olmasna
ramen anlamndan hibir deer
yitirmeyen gelinliklerin tarihine k
tutmak amacyla konunun uzman olan
bilim adamlaryla esiz bir eseri daha
kentimize kazandryoruz. Kaybolmaya
yz tutan deerlerimizi gn na
karmak ve gelecek kuaklara aktarmak
iin bu almalarmz devam edecek.
Bursann hibir deeri kaybolmayacak
diye konutu.

Hibir deerimiz kaybolmayacak

Kitabn tantm toplantsnda konuan
Bykehir Belediye Bakan Recep
Altepe, somut kltrel mirasn yannda
somut olmayan kltrel birikimi de
gelecek kuaklara aktarmak amacyla
adeta bir yayn evi gibi altklarn
vurgulad. Bugne kadar Bursa
belgeliine kazandrdklar eser saynn
150yi bulduunu ifade eden Bakan
Altepe, Bursa 2300 yllk surlarndan
8500 yllk arkeolojik blgelerine kadar

Kitabn hazrlanmasna katk veren

sanat tarihisi Prof. Dr. Ayten Srr
ile Prof. Dr. Zeren Tannd da byle
nemli bir eseri Bursaya kazandran
Bakan Altepeye teekkr etti. Uluda
niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi
Dekan Prof. Dr. Yusuf Ouzolu da bu
eserin gelinlik tarihine k tutmasnn
yannda ayn zamanda 500 yl ncesinde
kadifenin Bursa ekonomisindeki yerini
gn yzne kardn vurgulad.

KADFE VE BURSA
Tpk kemha, atlas, kutnu, tafta, vale
ve brmckgibi; kadife de bir ipekli
trdr. 15-16. yzyllarda, Bursa
ipeinden dokunan, zemini ve hav saf
ipek olan Bursa kadifesi, uzun yllar
solmadan, hav dklmeden kald
iin ok tutulmu, n alm yrm
ve dnyada velours de Brousse yani
Bursa kadifesi diye anlmtr. Kadife,
eskiden ok yaygn kullanlan bir ipekli
tryd. Desensiz olduu gibi desenli de
dokunan kadife; entari, alvar, cepken,
kaftan, boha, kese, yastk, terlik, balk,
kitap klf gibi geleneksel giyim kuam
ve gerelerin retiminde kullanlmtr.
Altn ya da gm telli, kabartma
Osmanl motieriyle ssl kadifelerin
en nlleri atmalardr. Bir zamanlar
Bursa ile kadife szckleri ylesine etle
trnak olmulardr ki, bu gerek nl bir
trknn ilk msrasnda yerini almakta
gecikmemitir.

bursada zaman

67

BURSA BELGEL

Via Egnatia'dan
Evliya elebi
Yolu'na
Adnan EKGL
ocukluk yllarmn aklmda yer etmi
hatralarndandr: on yalarndayken,
Amerikadaki tandklarndan biri,
stanbuldan geerken babam ziyarete
gelmiti. Babam, 30lu yllarda
Amerikada uak mhendislii okumutu;
adam da onun niversiteden eski
bir arkadayd. Babamn baz okul
arkadalarnn yalnz uak deil, makine,
inaat, elektrik mhendisi olmalarna
alktm da, bu Amerikalnn bir yol
mhendisi olduunu renince ok
armtm. Yol mhendisi de neyin
nesiydi? Babam, yol mhendislerinin
zellikle Amerikada ok nemli ve
revata olduunu uzun uzun anlatmt
ama herhalde anlattklarna kafam
basmam olmal ki, bu Amerikaly
kaldrm mhendisi diye arkadalarla
dilimize dolayp, haftalarca, aylarca
dalgamz gemitik. ok sonralar, 80li
yllarda Trkiyede otoyollar ve kprler
yaplmaya balayp da, trafikteki pek
ok tkanklk ve kazann yol yapm ve
tasarm hatalarndan kaynaklandn
grdke, bu mhendislik dalnn
ne kadar nemli ve hayati olduu
kafama dank etti. Dahas, bata stiklal
olmak zere stanbulun en gzde

68

bursada zaman

caddelerinin, tekrar tekrar sklp

yeniden yaplmalarna ramen bir
trl doru drst denemediklerini
grdke, otoyollar falan bir yana,
bizzat kaldrmlarn bile bir mhendislik
gerektirdii fikri sabitleti kafamda.
Daha sonra, yirmili yalarmda, bu sefer
Kuzey Amerikann dalk blgelerinde
yry yaparken, kendine patika
acs veya gzergh hazrlaycs
diyen biriyle tanmtm. Adamn ii,
derin ve engebeli ormanlk alanlarda
yry ve gezi yollar planlamak ve
oluturmakt. Bu i tarifini duyunca,
Anadoluda en elverili ve kestirme
yol gzerghn bulmas iin nden
salverilen katr hikyeleri gelmiti
aklma. Ama bu iin, igdye, sezgiye
veya el yordamna braklamayacak kadar
hesap ve bilim ii olduunu anlamakta
gecikmedim. Ormanclkla ilgili baz
meslek yaynlarn kartrdm zaman
rastladm ilnlardan da anladm ki,
patika aclar, orman mhendislerinin,
peyzaj mimarlarnn, kadastrocularn,
haritaclarn ve biyologlarn pek ok
becerisine sahip ve bu nitelikleriyle
de, zellikle milli parklar ve benzeri

blgelerde belki hepsinden daha

revata. Tabi Trkiyede durum hep
farkl oldu. lkemizin en bakm ve
ilgi gren ormanlk alanlarnda bile,
yry parkurlarnn says ve uzunluu
hl fevkalde snrl. stanbulun artk
neredeyse iinde kalan koca Belgrad
ormannda dahi, insanlarn evresinde
dnme dolap gibi dolat Neet Suyu
caddesinden baka doru drst bir
parkurun olmamas, herhalde bu gerein
en bariz gstergesidir. Belli ki, aslnda
patika aclarna Trkiyede byk bir
gereksinim var, ancak her naslsa halen
esameleri bile okunmuyor.
Tabi u da var ki, ormalk alanlarda
yry parkurlarnn almamas, bir
ilgisizlik veya ihmalden ziyade, idareciler
katnda bilinli bir tercihin sonucu da
olabilir. Bizde brokrasi halkmza
pek gvenmez, malm. Bu gvensizlik,
orman brokrasisinde daha da derindir.
Dorusu, halkmzn bu derin gvensizlii
ou zaman hakl karan davranlar
da pek eksik olmaz: kyls, her frsatta
ormandan azar azar krpar, tarla aar;
ehirlisi, erini pn ormanda brakr,
bir mangal yakmadan da duramaz. Bu

tr nedenlerle, orman brokrasisinde

anlalr fakat yanl bir koruma
refleksi olumutur: orman idarecileri
ve memurlar, orman alanlarnn
halkla temasn ellerinden geldiince
asgaride tutmaya alrlar: insanlar
da, ormanlar da birbirinden izole
edilmi ayr toplu koruma alanlarnda
muhafaza etmek isterler. Oysa yaplmas
gereken, ormanlar ve doal alanlar,
hzla ehirleen ve kt bir ehirleme
iinde daha da hzla boulan topluma
en eriilebilir hale getirmektir; yry
parkurlar ve rekreasyon alanlarn
oaltmak da, bu ilerin vazgeilmez bir
parasdr elbet. Ne var ki, bu ynde
gsterilecek her aba, fiziki yatrmlarn
tesinde, eitli eitim, zendirme,
denetim ve meyyide mekanizmalar
gelitirmeyi de gerektirir; bunlar ise
brokrasinin gznde ekstra iten, ekstra
masraftan, ksacas angaryadan fazla bir
anlam tamaz.
Buraya kadar yol mhendislerinden,
patika aclarndan bahsettim ama,
yollarla ilgili baka faaliyet ve i
alanlar da yok deil. Bunlardan biri

de, yol arkeolojisidir. Eski ve antik

uygarlklarn yerleim alanlarnn kefi
ve dokmantasyonu tamamlandka, sra
eski ticaret, seferberlik ve g yollarnn
kefine gelmekte. Szgelimi, Yukatan
Yarmadasndaki Maya Uygarlnn
kayp ticaret yollaryla ilgili aratrmalar
olduka yenidir ve genellikle arkeologlar
ve yakn meslek guruplar tarafndan,
gzlerden rak bir ekilde yrtlr.
Dier taraftan, yol arkeolojisinin yan
sra, bir tr yol turizminden de sz
edilebilir. Bu turizm trnn ilgi oda,
ok eskiden beri bilinen ve yer yer hl
kullanlan tarihi yollardr. Tabiatyla,
Yeni Dnyadan ok daha sklkla, Eski
Dnyada rastlanr bunlara.En nlleri
ve uzunlar, malm, ufak bir blm
Trkiyeden de geen pek Yoludur. Bir
dieri de, bir ksm gene Trkiyeden
geen Via Egnatiadr.Egnatia Yolu,
Romay Roma yapan imparatorluk
sathndaki muhteem yol ann bir
kolunu oluturur; Arnavutluk kylarndan
balayp, Makedonya, Yunanistan ve
Bulgaristandan geerek stanbulda son
bulur.

Bu antik yol zerinde, arkeologlara den

daha epey i olmakla beraber,turizm ve
kltrel etkileime dnk baka ilere
de yer olduu anlalyor.Halihazrda
bu ileri rgtleyen Egnatia Yolu
Vakf (VEF) adnda 2007de kurulmu
Hollanda merkezli bir vakf da mevcut.
Kendini Balkanlarn kprs olarak
tanmlayan vakfn tantm brorndeki
amalar arasnda, yry turlar
dzenlemek, gerekli yol iaretlemelerini
gerekletirmek, gzergh zerindeki
trl darboaz ve engelleri amak,
gzergh evresindeki kylerin, mikro
krediler yardmyla pansiyon, merkep ve
at deitirme istasyonlar kurmalarna
nayak olmak, Egnatia yolu boyunca
deiik lkelerin katlm ile konserler,
atlye almalar ve sergiler planlamak,
ilgili lke ve blge genleri arasnda
mbadele programlar hazrlamak gibi
pratik hedeflerin yansra, genellikle
ulusal snrlar iine hapsolmu milli
arkeolojiler ve tarih yazmlar arasnda
iletiim salamak ve ortak payda aramak
gibi daha zorlu ve uzun soluklu amalar
da var (Daha ayrntl bilgi, www.
viaegnatiafoundaton.euda bulunabilir).

bursada zaman

69

BURSA BELGEL

Btn bunlar, yol turizmi dediimiz

faaliyet alann yaratc ve cazip klan
amalar.
VEF geen yaz Egnatia Yolunun
son etabn kapsayan bir yry
dzenlemiti. Yaknlarda ise,
stanbuldaki Hollanda Enstitisnde
bu yrye katlanlarn izlenimlerine
de yer verilen uzun bir toplant yapld.
Yolun son etabnn Trakyadan gemesi
beni zellikle ilgilendirdiinden, bu
izlenimleri dinlemeye gittim. Oradaki
konumalar arasnda, kucanda baskdan
yeni km bir deste kitapla dolaan
dostum Caroline Finkele rastladm.
Bu kitaplarn bir sredir Kate Clow ile
birlikte zerinde altn bildiim
kitaplar olduunu grnce, hemen bir
tane aldm.
Evliya elebi Yolu adyla ngilizce
yaynlanan bu kk kitap (The Evliya
elebi Way), faydal bilgiler ieren
dopdolu bir seyahat klavuzu. ok
yaknda Trkesi de kacak. Klavuzu
zellikle ilgin klan, yazarlar ve konusu.
Artk hayli marjinallemi olmakla
birlikte, hani Trkiyeyi Trklerden iyi
bilen gavur kategorisi vardr ya, ite bu
Britanyal iki yazar da hakkyla tam o
kategoriye girenlerden. Kate Crow, Bat
Anadoludaki baz antik hac yollarn
ihya etmesi ve Likya Yolu diye anlan
ok gzel bir gzerghta yry turlar
dzenlemesiyle tannyor. Trkiyede yol
turizminin en deneyimli nclerinden.
Caroline Finkel ise, Kate Crow gibi uzun
zamandr Trkiyede yaayan ve Osmanl
tarihi zerine kapsaml eserleriyle bilinen
bir tarihi. Ayrca, byk seyyahn
drt yznc doum yl vesilesiyle
gelitirilen ve UNESCO tarafndan da
desteklenen Evliya elebi projesinin de
mimarlarndan. 10 ciltlik Evliya elebi
klliyatnn elden geirilerek yaknlarda
yeniden yaymlanmasyla daha da
ivme kazanan bu projenin bir sr yeni
almaya ilham verecei muhakkak.
Evliya elebi Yolu, bu almalarn ilki
saylabilir.

70

bursada zaman

Evliya elebi projesinin, kadim bir

yol zerinde gezinti keyfinin, kltrel
etkileimin ve tarihi duyarlln
arttrlmasna ynelik olarak Via Egnatia
projesiyle benzer amalar tadn
sylemek mmkn. Ancak aralarnda
nemli farklar da var. Bir kere,
Carolinen nclnn yan sra, Donna
Landry, Susan Wirth, Chris Gardner,
Andy Byfield gibi deiik kulvarlardan
gelen yazar, fotoraf, botanist
merakllarn da varl dnlrse,
Evliya elebi projesinin arkasndaki
ekibin daha donanml ve konuya
odaklanm insanlardan olutuunu
grmek zor deil.
Dier taraftan, yolun kendisinin de
farkl trden deneyimler vaat ettii ak.
Egnatia yolunda yrrken insan byk
lde kendi muhayyilesi ve hayal
gcyle ba baa kalr. Oysa Evliya
elebi yolunda o hayal gcn her
adm ba harekete geirecek yazl bir
tanklk da var. Bu tankln, yolcuya
farkl heyecanlar ve srprizler yaatmas
kanlmaz. Evliya elebinin buuk
asr ncesine ait tasvirleriyle bugn
grdkleri arasndaki tezat, yolcuda kim
bilir ne karmak duygular, aknlklar ve
burukluklar yaratr. Lkin zamana direnip
de o tasvirlere hl uyan her grnt
karsnda duyulacak keyfe de doyum
olmaz herhalde. Tabii, yol boyunca
ortaya kacak trl bilmeceler de
cabas. Yzyllar iinde (ounlukla daha
dk irtifalara inerek) yer deitiren
yerleimler ve yollar bu bilmeceler
arasndadr; ama asl bilmeceler,
genellikle sadece son elli - atm ylda
isimleri deitiriverilen yerleim ve
mevkilerdir. Kitapta da belirtildii zere,
1940 ile 2000 yllar arasnda Trkiyede
12,000 kyn ad deitirilmitir:
toplamn aa yukar % 35idir bu. Daha
dk bir yzde oranndan hesaplansa
bile, Evliya elebi Yolunun payna
den bilmece kylerin says da herhalde
hatr saylr bir rakam bulur.
Evliya elebi Yolu denen yol, nl
seyyahn 1671de Mekkeye yapt hac

yolculuunun, Afyon ve Uak zerinden

dolanp Simav Ovasnda son bulan ilk ve
ufak bir merhalesini kapsyor, ama 650
kmlik bu blm bile ciddi bir mesafedir.
Evliya elebinin sapt her ke bucak
hesaba katlsa, bu mesafe ok daha byr
kukusuz.Ama eitli teknik ve estetik
nedenlerle, baz sapmalar ve zigzaglar
isabetli bir ekilde rota dnda tutulmu.
Tahmin edilecei gibi, yolun belirli
ksmlar zaman iinde, maden ocaklar,
otoyollar ve en nemlisi byyen kasaba
ve kentlerin altnda kaybolmu durumda.
O nedenle, normalde skdardan
balayan yol zmit Krfezinin
gneyindeki Hersek Kynden
balatlm. Ayrca yolun, yrylere,
bisikletilere ve ata binenlere gre
ayarlanmfarkl etaplar ve rotalar var.
Kitapta bu etaplar ve rotalar gsteren
detayl aklamalarn yansra, gzel
bir harita da mevcut. almann teknik
ynden belki de en kullanl yan, yol
boyunca GPS kullanm iin gerekli
koordinatlarn indirilebilecei bir site
tarafndan da destekleniyor olmas
(www.evliyacelebiway.com).
uras muhakkak ki, Evliya elebi Yolu
gibi bir projenin bugn gerekleebiliyor
olmas, kendi zgn deerinin ok
tesinde bir anlam ve neme sahip.
Bunu, Trkiyede gerek insanlarn gerek
bizzat devletin gzlerinin almasnn
ve eski rkekliklerinden syrlmalarnn
bir iareti olarak grmek mmkn. On
yl ncesini bilemem ama, herhalde
yirmi yl nce elebi Yolu projesinin
gerekleme ans hi yoktu. Biraz daha
gerilere gidilse, gerekletirmek yle
dursun, byle bir projeden bahsetmek bile
soruturma konusu olabilirdi. Bir yry
turu iin gerekli olan biraz detayl bir
harita bile, pekl yeterdi buna.
Nitekim pek ok yry gibi benim de
bir harita vukuatm vardr.70li yllarda,
arkadalarca planladmz uzunca bir
yrye kolaylk salar dncesiyle
Genelkurmay Harita Mdrlne
dilekeyle bavurmu, gzerghmz
ieren bir ka detayl pafta nshas talep

etme gafletinde bulunmutum.O zamanlar

devlet memuru olmam hasebiyle kanuni
hakkm olduu nceden sylenmesine
ramen, talebim kuku uyandrm olmal
ki, hakkmda soruturma alm, bu
soruturmadan paay kurtarmam ise
pek kolay olmam, neredeyse bir ylan
hikyesine dnmt.Bu hadiseden
sonra, yanlmyorsam byk corafyac
Yves Lacostea atfedilen o nl
denklem kulama kpe oldu: bir lkede
demokrasinin gelimilik derecesi, o
lkede eriilebilir haritalarn leiyle
doru orantldr!
Tabi unu da unutmamak gerekir ki,
badndrc hzla ilerleyen teknoloji,
bata devletlerin snrlar olmak
zere, hemen herey gibi bu kadim
hkmlerin de altn oymakta. Evliya
elebi Yolunun elindeki GPSli harita
donanm ve imknlarna baklrsa, Trk
demokrasisinin Lacosteun denklemi
uyarnca a atlam olmas gerekir.
Oysa Trkiye balamnda haritalarn
eriilebilirliindeki artn ne kadarnn
teknolojinin yaln bir dayatmasnn
sonucu olduu, ne kadarnnsa
demokratik normlarn devlete gerekten
iselletirilmesinden kaynakland pek
o kadar belirgin deil. Ama yle veya
byle, devletin Evliya elebi Yoluna

glge etmeyecei ortada. Tersine, kitabn

teekkr blmnde zenle vurguland
gibi, Evliya elebi Yolu bata Turizm
Bakanl olmak zere devletin ilgili
mercileri tarafndan resmen ve etkin
ekilde desteklenip tevik grmekte.Daha
iyisi can sal!
Kitapta, elebi Yolunda gezintiye
kanlarn krsal kesimde scak
karlanacana dair bir tespit var.in
pf noktas, bu tespitte.Zira yol
gzergh zerindeki krsal kesim
insanlarnn turistlere ve gezginlere
ynelik tavr, elebi Yolu projesinin
yrmesinde en az devletin yaklam
kadar hayati neme sahip.Kitapta,
trekiler genellikle aknlkla karlanr;
bir insann, srtnda ar bir antayla,
srf keyif iin dada bayrda dolamas
yeni bir fikirdir deniyor. Gerekten
de, zellikle krsal kesim insannn
kafasna yeni yeni giren bir fikirdir bu.
Yakn zamanlara kadar, trekilerin, hele
yabanc uyruklu da deilseler, terrist,
anarist veya hapishane kakn olarak
alglanageldikleri, ya da en hafifinden
defineci hatta maden veya bilmem ne
casusu olarak damgalanageldikleri
iyi bilinen bir gerek. Hi deilse
yrylerinin bir tanesinde, kyl
tarafndan ihbar edilip de geceleyin

kampta jandarma basknna uramadan

yolculuunu bitirebilmi trekilerin
says azdr. En azndan, benim en
ok gezindiim 70li yllarda durum
byleydi.Lkin o zamandan bu zamana
kprnn altndan ok sular akt.Trkiye
krsalna zg bir takm nyarg, korku
ve paranoyalar bugn de pek eksik deil
ama jandarmas da kyls de, trekileri,
gezginleri, turistleri ayr bir cins
olarak alglayp, dier clerden ayrd
edebilecek durumdalar artk.Dahas,
bunlar hayatlarnda yeni bir gelir ve
ilham kayna olarak benimsemeye de
yatkn hatta hazr grnyor ou.
Evliya elebi Yolunun kanmca en
ho yn, byme potansiyeli ok
yksek, ucu ak bir proje olmas
Evliya elebinin kat ettii yollar alt
alta toplansa, herhalde Romann tm
yollarnn toplamn geer. Trkiyenin
kendi iinde ve evresindeki lkelerde
istikrar ve uygun ortam olutuka,
elebi yolunun yava yava fakat
misliyle uzamas olmayacak bir gelime
deil.Kanmca, hayali bile heyecan
verici.
* acikgazete.com ve Birikim Gncelden
alnmtr.

Evliya elebi Kltr Yolu Projesi Time Dergisinin Ocak ay saysna da konu oldu.

bursada zaman

71

BURSA BELGEL

EVLYA ELEB YOLU

BURSA BELGELNDE
Evliya elebinin; stanbul, Yalova,
znik, Bursa, negl, Yeniehir ve
Ktahyay kapsayan birinci hac yolu
gzergh, kltr yolu oluturulmak
zere kitaplatrld. Trkiye'nin ilk uzun
mesafe atl gezi ve yry yolu olan
Evliya elebi Kltr Yolunun kitab,
bursa belgeliindeki yerini ald.
Osmanl tarihisi Dr. Caroline Finkel
ile Trkiyenin popler yry
parkurlarndan Likya Yolunun kaifi
Kate Clow'un2 yl sren almalar
sonras hazrlanan, Trkiye'nin ilk uzun
mesafe atl gezi ve yry yolu Evliya
elebi Yolunun gezi kitab, Bykehir
Belediyesi tarafndan kitaplatrlarak
Bursa belgeliine kazandrld.

72

kltrel miraslar bata olmak zere

birok konuda dnyaya nclk ettiini
belirten Bakan Altepe, soyut kltrn
ne karlmas amacyla kaybolmaya yz
tutmu birok eserin de gelecek kuaklara
aktarldn vurgulad. ehirdeki tarihi
okullardan kalelere, spor gemiinden
hazirelere kadar her alanda kltrel
birikimin kitaplatrldn syleyen
Bakan Altepe, Evliya elebi Yolu
kitabyla da Bursada bir gzelliin daha
ne karldn anlatt.

Bykehir Belediye Bakan Recep

Altepe, Bursa belgeliine yeni ve
zel bir eser kazandrldn syledi.
Bursada kent kltrnn ve kimliinin
ortaya karlmas noktasnda kent
dinamikleriyle ortak almalar
yapldn anlatan Bakan Altepe,
Evliya elebi Yolu adl gezi kitabnn
yazarlar Caroline Finkel, Kate Clow
ve Donna Landry zgn bir almaya
imza attlar, at srtnda yaplan gzel bir
yolculuu kaleme aldlar dedi.

elebinin 40 yl akn sre Osmanl

topraklarn gezdiini syleyen Bakan
Altepe, bu srede grdklerini de 10
ciltlik Seyahatname adl eserinde
topladn belirtti. elebinin olaylar
gereki bir gzle izleyip, yaln ve
zaman zaman da fantastik bir anlatmla
halkn anlayaca deyimlerle eserini
renklendirdiini kaydeden Bakan Altepe,
Evliya elebinin Trk bykleri
arasnda ok zel bir yeri vardr. elebi,
seyahatleri srasnda Bursay ayr
bir yere koymutur. Bursa elebinin
inceleyip yazmak zere zel olarak gittii
ehirlerden biridir. Ona gre ruhaniyetli
bir ehirdir. Seyahatnamenin ikinci cildi
Bursa ve civar ile balar diyerek Evliya
elebiyi tantt.

Bakan Altepe, Bursann kltrn ne

karlmas konusunda rnek bir ehir
olduunu kaydederek, Bursa, tarihi
kentlerin kurucusu olan bir tarih bakenti.
Zengin kltrmzn birikimlerinin
ortaya kmasna ynelik almalarmza
devam ediyoruz. Cumhuriyet dnemi
yaplarndan, 8 bin 500 yllk yerleimlere
kadar tm tarihi eserler ayaa kalkm
oluyor. Bu eserlerin ilevlendirilmesiyle
Bursa yaayan canl bir tarih ehri, mze
kent olarak tm ehirlere rnek oluyor
diye konutu. Bursann somut olmayan

Osmanl tarihisi Caroline Finkel, gezgin

Kate Clow ve arkadann zmit ile
Ktahya arasnda at srtnda yaptklar
yolculuun ok nemli olduunu ifade
eden Bakan Altepe, bu yolculuun da
Evliya elebinin ilk hac rotas olmas
bakmndan nem tadn ifade etti.
Bu rotada birok erken dnem Osmanl
eserinin yer aldn ve birka gnlk ksa
tatilde gezilebilecek yerler olduunu da
belirten Bakan Altepe, gezi klarna
yeni ufuklar aacak olan almaya emei
geen tarihileri ve gezginleri tebrik etti.

bursada zaman

Osmanl Tarihisi Caroline Finkel de

yaadklar zel deneyimi anlatarak,
kendilerine almalarnda destek vererek,
gezinin kitabn Trke olarak yaymlayan
Bykehir Belediye Bakan Recep
Altepeye teekkr etti. Finkel, Bu proje
mucizev bir olayd. lk olarak 1995te
dnmtk ama eitli ilerden dolay
yapamadk. Sonra at seyahati yapalm
ve Evliya elebinin izinden gidelim
istedik. Atlar olan Ercihan Beyden bu
seyahat iin bize rehberlik yapmasn
istedik, kabul etti. 2009 senesinde Hersek
Kynden seyahate baladk. Mmkn
olduunca Seyahatnamedeki hac yolunu
takip ettik. Keyifli bir seyahat oldu. Bu
yolculukta, at, arazi ve en bata insan
faktr ok nemliydi. Bursa civarnda
ok at var ve ok zor bir yol deil. Atlar
iin rahat bir yol. Kitabn kapanda da
grld gibi yal bir kadn olarak ben
yaptysam bunu, herkes yapabilir. Herkes
o yolu gidebilir. imdi bir bisiklet grubu
gelmek istiyor. O yolu atl gruplar da
turist olarak izliyor dedi.
Finkel, ana amalarnn yol zerindeki
kylere para brakmak ve ekonomiye
de katk salamak olduunu anlatarak,
Kyllerin hayatna katkmz olsun
istedik. Yol boyunca halk tarafndan ok
gzel, ok candan karlandk, ocuklar
atlara bindirdik. Bizim iin ok gzeldi.
Trkiyenin arazilerinde ok gzel
hayatlar var diye konutu.

DNYA
MRASINA
BURSA
DEERLER
Bursa Bykehir Belediyesi, tarihi ve kltrel miras ayaa kaldrmak amacyla bugne dek yapt
almalar, UNESCO Dnya Miras Listesine girerek talandrma yolunda admlar atyor. almalar
koordine etmek zere kurulan Bursa Alan Bakanlnn toplantsnda konuan Bakan Altepe, Bursay
dnya vitrinine karmakta kararl olduklarn syledi.
Bursa Bykehir Belediyesi,
Cumalkzk Erken Osmanl Kentsel
ve Krsal Yerleimlerinin UNESCO
Dnya Miras Listesine alnma
amacyla 2000 ylnda balatlan ancak
bugne kadar somut bir gelimenin
yaanmad almalara hz verdi.
Cumalkzkn yan sra Tarihi ar ve
Hanlar Blgesi ile Sultan Klliyelerini
de adaylk kapsamna alan Bykehir
Belediyesinin 2009 ylnda yeniden
balatt almalarda nemli bir mesafe
kat edildi. Sz konusu alanlarda yetki ve
sorumluluk sahibi kurum ve kurulular,
sivil toplum rgtlerini, meslek
odalarn, hak sahiplerini, uzmanlar,
alanlarn ynetilmesi ile ilgili hedef
ve stratejileri belirleme, ortak kararlar
alma ve uygulamalar yapmak zere
Bursa Alan Bakanl kuruldu. Her
blge ile ilgili olarak alan belirleme
almalar da tamamlanrken, Bursa
Alan Bakanlnn bugne kadar yapt
almalar dzenlenen basn toplants ile
kamuoyuna aktarld.
Bursay btn dnya tanyacak
Toplantda konuan Bykehir Belediye
Bakan Recep Altepe, 60 - 70 yllk
Cumhuriyet dnemi yaplar, 700

yllk Osmanl mimarisi, 2300 yllk

tarihi surlar ve 8500 yllk arkeolojik
blgeleri ile Bursann dnya apnda
kefedilmeyi bekleyen cennet bir ke
olduunu syledi. Bursann ncelikle
turizm alannda gelimesi amacyla bu
deerleri en iyi ekilde tantmakta kararl
olduklarn dile getiren Bakan Altepe,
UNESCO Dnya Miras Listesine bu
nedenle byk nem veriyoruz. Dnyada
936 yerin bulunduu listede Trkiyeden
sadece 10 yer var. Bursa olarak bu listeye
girerek, deerlerimizi dnyaya tantmak
ve turizmle gndemde olmak istiyoruz.
Bu konuda gerekli almalarmz
greve gelir gelmez balattk ve nemli
bir mesafe kat ettik. Bu alanda hedef ve
stratejilerin belirlenmesi iin kurulan
Alan Bakanl grevine de konunun
uzman olan hocamz Prof. Dr. Neslihan
Dostolu getirildi. Bu ylsonuna kadar
n bavurularmz yapp, 2014 ylnda
da Bursa olarak bu listede yer almak
istiyoruz dedi.
Bursann hedefi 2014
Bugne kadar yaptklar almalar
hakknda bilgi veren Bursa Alan
Bakan Prof. Dr. Neslihan Dostolu,
26 kiilik Danma Kurulu ile 9 kiilik

Egdm ve Denetleme Kurulunun

oluturulduunu syledi. Alan snrlarnn
belirlenmesine ynelik almalarn da
tamamlandn ifade eden Prof. Dr.
Dostolu, Gerek hak sahipleri gerekse
alan zerinde etkili kurum, kurulu ve
sivil toplum rgtlerinin temsilcileriyle
bugne kadar nemli almalar yaptk.
Byk bir titizlikle adaylk dosyamz
hazrlayp, Eyll aynda Kltr ve Turizm
Bakanlna vereceiz. 2014 ylnda da
UNESCO Listesine Trkiyeden girecek
yer olmak istiyoruz diye konutu.
Trkiyeden 10 eser
UNESCOnun Dnya Miras Listesinde
936 kltrel miras, 267 de somut
olmayan miras bulunuyor. UNESCOya
ye 185 lkeden 145i, dnya miras
listesinde yer alrken, Trkiye de bu
listede 10 eserle yer alyor. Divrii,
stanbul, Kapadokya, Hattua, Nemrut
Da, Pamukkale, Xanthos-Letoon,
Safranbolu, Troya ve Selimiye Cami ve
Klliyesi Dnya Miras Listesindeki
yerini korurken, Bursa Bykehir
Belediyesinin Hanlar Blgesi, Sultan
Klliyeleri ve Cumalkzk bavurular
kabul edilirse bu say artacak.

bursada zaman

73

TURZM

BURSA UNESCO DNYA

MRAS LSTESNE ADAY
Prof. Dr. Neslihan Trkn DOSTOLU
Bursa Alan Bakan / stanbul Kltr niversitesi retim yesi
UNESCO, Birlemi Milletlerin bir
kurumu olarak, 1945 ylnda, ye
lkeleri arasnda eitim, bilim ve kltr
alanlarnda ibirliini gelitirmek, fikir
alveriini salamak ve ilgili konularda

74

bursada zaman

standart belirlenmesine katkda bulunmak

amacyla kurulmutur. Merkezi Pariste
bulunan ve halen 195 lkenin tam ye, 8
lkenin ise ortak ye olduu bu rgtn
kurucu yelerinden biri de Trkiyedir

(www.mfa.gov.tr/unesco.tr.mfa).
UNESCO kelimesi, ngilizce United
Nations Educational, Scientific and
Cultural Organization kelimelerinin ba
harflerinden oluturulmu olup, dilimize

Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve

Kltr Kurumu eklinde evrilmektedir.
UNESCO, eitim, bilim ve kltr
alanlarndaki hedeflerini, kendisine
ye olan her devlette kurulan Milli
Komisyonlarla gerekletirmeye alr.
Uluslararas sivil toplum kurulularndan
farkl olarak bu kurumla iletiim
Trkiyede Kltr ve Turizm Bakanl
araclyla salanr.
Btn insanln ortak miras olarak
kabul edilen, uluslararas lekte
deerlere sahip kltrel ve doal
varlklar dnyaya tantmak, toplumda
evrensel mirasa sahip kacak bilinci
oluturmak ve eitli sebeplerle
bozulan veya yok olan kltrel ve doal
deerlerin yaatlmas iin gerekli
alma ortakln salamak amacyla
UNESCOnun 17 Ekim - 21 Kasm 1972
tarihleri arasnda Pariste toplanan 17.
Genel Konferans kapsamnda, 16 Kasm
1972 tarihinde Dnya Kltrel ve Doal
Mirasn Korunmas Szlemesi kabul
edilmitir (www.kulturvarliklari.gov.
tr/belge/1-86043/Dunya-Miras-Listesi.
html). Bu kapsamda, ilk kez 1978 ylnda
on iki adet varlk ve alan Dnya Miras
Listesine alnmtr.
UNESCO kltrel ve doal mirasn
herhangi bir parasnn bozulmasnn
veya yok olmasnn, btn dnya uluslar
iin geri dn olmayan bir yoksullama
oluturduunu belirtmi ve 1972de
kabul edilen Szleme gereince Dnya
Miras Listesinde yer alan varlklarn
sadece snrlar iinde yer alan lkeye
deil tm dnya uluslarna ait olduuna
dikkat ekmitir. Szlemeyle birlikte
taraf devletlere kendi snrlar iindeki
tm kltrel ve doal miras varlklarnn
envanterini yapp onlar tanmlamalar,
korumalar, sunmalar ve gereken tm
yasal, idari, bilimsel ve teknik nlemleri
alarak bu deerleri en iyi ekilde gelecek
kuaklara aktarmalar iin arda

bulunulmutur (whc.unesco.org/en/
conventiontext). Bir baka deyile,
taraf devletlere bu konuda gereken
nlemleri almada ve gereken admlar
atmada sorumluluklar yklenmitir.
Trkiyede bu szleme 23 Mays 1982
tarihinde onaylanm ve 1983 ylnda
Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle
girmitir
Uluslararas nem tayan ve bu sebeple
beenilmeye ve korunmaya deer
doal oluumlara, antlara ve sitlere
Dnya Miras stats tannmaktadr.
Szlemeyi kabul eden ye devletlerin
UNESCOya bavurusuyla balayan ve
Uluslararas Antlar ve Sitler Konseyi
(ICOMOS) ve Uluslararas Doay
ve Doal Kaynaklar Koruma Birlii
(IUCN) uzmanlarnn bavurular
deerlendirmesiyle tamamlanan bir ilem
sralamasndan sonra aday varlklar
Dnya Miras Komitesinin karar
dorultusunda bu staty kazanmaktadr.
UNESCO Dnya Miras Listesinde 2011
yl sonu itibariyle toplam 936 Kltrel
ve Doal Varlk yer almaktadr. Bunlarn
725 tanesi kltrel, 183 tanesi doal, 28
tanesi ise karma (kltrel/doal) varlktr.
Her yl gerekleen Dnya Miras
Komitesi toplantlar ile bu say giderek
artmaktadr (whc.unesco.org/en/list).
lkemizde, Kltr Varlklar ve Mzeler
Genel Mdrlnn sorumluluu
altnda yrtlen almalar sonucunda
bugne kadar UNESCO Dnya Miras
Listesine 10 adet kltrel ve doal
varlmzn alnmas salanmtr.
Bunlardan sekiz tanesi stanbulun
Tarihi Alanlar (1985), Divrii Ulu
Camisi ve Darifas (Sivas-1985),
Hattua (Boazky) - Hitit Bakenti
(orum-1986), Nemrut Da (AdyamanKahta-1987), Xanthos-Letoon
(Antalya-Mula-1988), Safranbolu
(Karabk-1994), Truva (anakkale-1998),

Edirne Selimiye Camisi ve Klliyesi

(Edirne-2011)] kltrel olarak, iki
tanesi de Greme Milli Park ve
Kapadokya (Nevehir-1985) ile
Pamukkale-Hierapolis (Denizli-1988)]
doal ve kltrel miras olarak listeye
alnmtr (www.kulturvarliklari.gov.tr/
belge/1-86043/dunya-miras-listesi.html).
UNESCO Dnya Somut Olmayan
Kltrel Miras Listesinde ise 2011 yl
sonu itibariyle toplam 267 varlk yer
almaktadr. Trkiyeden 9 varlmz
[Meddahlk Gelenei (2008), Mevlevi
Sema Treni (2008), Nevruz (2009),
Karagz (2009), Aklk Gelenei (2009),
Geleneksel Sohbet Toplantlar (2010),
Alevi-Bektai Riteli Semah (2010),
Krkpnar Yal Gre Festivali (2010)
ve Kekek Gelenei (2011)] UNESCO
Dnya Somut Olmayan Kltrel Miras
Listesine girmitir (www.unesco.org.tr/
dokumanlar/somut_olmayan_km/SOKM_
TR.pdf).

bursada zaman

75

TURZM

76

bursada zaman

2000 ylndan sonra UNESCO Dnya

Miras Listesinde bulunan ve Listeye
aday olacak tm alanlar iin ynetim
plan hazrlama ve uygulama art
getirilmitir. Bylece korunan varln
veya alann, btn ynleri ve ilgili tm
taraflarn katlmyla korunmasnn
sreklilii salanacaktr. Alan Ynetimi
Planlar kltrel mirasn btncl
bir yaklam ve katlmc planlama
yntemiyle tm paydalarn egdm ile
korunabilmesi iin kullanlan bir aratr.
Bir baka deyile, koruma anlay
iinde plan, proje ve program almalar
yaplarak, kltrel mirasn gncel evre
ile btnleerek varln srdrebilmesi
iin gereken altyap olanaklarn
salayacak, bu blge ve evresinde
alann deerini arttracak almalarn
paydalarla ynetimini amalayan bir yol
haritas, korumann nasl yaplacan
tanmlayan stratejik bir plandr (Onur,
19).
Bursa Bykehir Belediyesi,
Trkiyeden 10 alann yer ald
UNESCO Dnya Miras Listesine
girmek iin adaylk srecinin admlarn
atmaya 2000 ylnda Kltr ve Turizm
Bakanlna yaplan Bursa ve
Cumalkzk Erken Osmanl Kentsel
ve Krsal Yerleimleri balkl
bavurusu ile balamtr. Bursa
Bykehir Belediyesinin bavurusu
kltrel miraslar iin ngrlen 1,
3, 4 kriterleri ile UNESCO Dnya
Miras Geici (Tentative) Listesinde
yer almaktadr. Bursa iin ngrlen
kriterlerin aklamalar unlardr: 1.
nsann yaratc dehasnn st dzeyde
bir temsilcisi olmas, 3. Yaayan veya
yok olan bir kltr geleneinin veya
uygarln benzersiz veya olaanst,
ender rastlanan bir temsilcisi olmas, 4.
Bir yap tipinin sekin bir rnei, ya da
insanlk tarihinin nemli bir aamasn
veya aamalarn gsteren bir mimari

veya teknolojik btnn veya peyzajn

rnei olmas (www.kulturvarliklari.gov.
tr/belge/1-86086/dunya-miras-listesinealinma-kriterleri.html).
Bu almalar, 2009 ylnda Bursa
Bykehir Belediyesi tarafndan yeniden
canlandrlm, 2011 ylnda Bursa
Alan Bakanlnn kurulmas, Alan
Bakan olarak Prof. Dr. Neslihan Trkn
Dostolunun atanmas ve alma
ekibinin oluturulmas ile hz kazanmtr
[1]. Adaylk Bavuru Dosyasnn
glendirilmesi amacyla, Hanlar Blgesi
ve Cumalkzk Ky alanlarna, Sultan
Klliyelerinin de eklenmesi ile ilgili
bavuru Kltr ve Turizm Bakanlna
iletilmitir.
Bursa Bykehir Belediyesi, Dnya
Miras Listesi Aday olarak belirlenmi
olan alanlarda ortak almalar
yrtebilmek amacyla, Osmangazi ve
Yldrm Belediyeleri ile protokoller
imzalam, 26 Ocak 2012 tarihinde
gerekletirilen Basn Toplantsnda
Danma Kurulunu, Egdm ve
Denetleme Kurulu yelerini ve
Paydalar bir araya getirmitir.
Bursa Alan Bakanl Danma
Kurulu, alanlarda mlkiyet hakk
bulunanlar, meslek odalarnn, sivil
toplum rgtlerinin, niversitelerin
ilgili blmlerinin temsilcilerini bir
araya getirecek ekilde oluturulmutur
[2]. Bursa Alan Bakanl Egdm
ve Denetleme Kurulu ise ynetim plan
hazrlanmas ve uygulanmas kapsamnda
hizmetine ihtiya duyulacak idarelerin
temsilcilerinden ve Danma Kurulunun
iinden seecei iki yeden olumaktadr
[3].
Dnya Miras Listesi Adaylk Sreci
almalarnn en nemli admlarndan
birisi olan, Bursa Hanlar Blgesi, Sultan
Klliyeleri ve Cumalkzk Ky - Bursa

bursada zaman

77

TURZM

Tarihi Alanlar - Ynetim Plan hazrlk

almalar kapsamnda, plann hazrlk ve
uygulama srelerinde rol alacak, plann
uygulamalarndan etkilenecek taraflarn
srece katlmn amalayan eitli
toplantlar organize edilmektedir.
2012 Nisan ay ierisinde
gerekletirilecek olan Bilgilendirme
Toplants ile katlm toplantlar
program ve Adaylk Dosyas hazrlk
sreci ile ilgili bilgilendirmenin yaplmas
planlanmaktadr. Mays aynda ise
Danma Kurulu, Egdm ve Denetleme
Toplantlarnn gerekletirilmesi
amalanmaktadr. Nisan ve Haziran
aylarnda dzenlenecek olan Arama
Toplantlar paydalarn grleri
dorultusunda ekillenecek olan
mevcut durum analizleri ile hedef ve
stratejilerin belirlenmesine yn vermek
zere kurgulanacaktr. Tematik atlye
almalaryla da yurtii ve dndan
uzmanlarn katlm ile Bursa Tarihi
Alanlarnn uluslararas normlara uygun
olarak korunmasna ynelik neriler ve

deneyim paylamlarnn yaplabilmesi

hedeflenmektedir.
Bursa Alan Bakanlnn amac, Bursa
Tarihi Alanlarnn (Hanlar Blgesi,
Sultan Klliyeleri, Cumalkzk Ky)
uluslararas normlara uygun bir ekilde
korunmasn salamak zere tm
taraflarn katklar ile hazrlanacak olan
Ynetim Plann uygulamaya koyarak;
mevzuat ile belirlenmi olan yetki ve
sorumluluklar erevesinde paydalarn
etkin rol alacaklar yllk eylem planlar
ile ynetilebilmelerini salamaktr.
Dnya Miras Szlemesi artlarna uygun
olarak, Bursann srdrlebilir ekilde
korunmas en nemli amalardandr.
Bursa Alan Bakanlnn vizyonu
Hanlar Blgesi, Sultan Klliyeleri ve
Cumalkzk Kynn doal, fiziksel,
tarihi, ekonomik, sosyal ve ynetimsel
yaplaryla ilgili deerlerinin n plana
karlmas, kullanclarn ve yaayanlarn
da katlmyla egdm ve effaflk iinde
yrtlen, Bursann stn evrensel
deerlerini uluslararas normlara uygun

olarak koruyan ve yaatan bir ynetim

plan hazrlanmas, uygulanmas ve bu
alanlarn uluslararas alanda tannrlnn
salanmas olarak zetlenebilir.
Dnya Miras Listesine girebilmek iin
bir lke her yl sadece bir kltrel, bir de
doal varlk ile bavuru yapabilmektedir.
Kltr ve Turizm Bakanl 2012 yl iin
Alanya, 2013 yl iin ise Efesi UNESCO
Dnya Miras Listesine aday gstermeye
hazrlanmaktadr. Bu kapsamda, Bursa
Bykehir Belediyesi de Eyll 2012
tarihine kadar Adaylk Bavuru Dosyas
ve Alan Ynetim Planlarn Kltr ve
Turizm Bakanlna iletmeyi ve 2014
ylnda UNESCO Dnya Miras Listesine
girmeyi hedeflemektedir.

NOTLAR

[1] Bursa Alan Bakan: Prof. Dr.

Neslihan Trkn Dostolu
Bursa Alan Bakanl Koordinatr:
Fadime Bozta (Yksek Siyaset Bilimi ve
Kamu Ynetimi Uzman)
Bursa Alan Bakanl Ekibi: Birben
Durmaal (Yksek Restoratr Mimar),
Ayten Bademir (Yksek Mimar), Esra
obanolu (Sanat Tarihisi), Eser
alkuu (Yksek Sanat Tarihisi), Ahmet
Gler (naat Teknikeri)
[2] Bursa Alan Bakanl Danma
Kurulu yeleri: Kltr ve Turizm
Bakanl Temsilcisi , Ahmet Gedik
(l Kltr Turizm Mdr), Aziz Elbas
(Bursa Bykehir Belediyesi Arge
ube Mdr), Sezai zokutanolu
(Osmangazi Belediyesi Plan ve Proje
ube Mdr), Dilek Durmu (Yldrm
Belediyesi Etd Proje ube Mdr),
Prof. Dr. Yusuf Ouzolu (U Fen
Edebiyat Fakltesi, Tarih Blm),
Prof. Dr. Nilfer Aknctrk (U Mh.Mimarlk Fakltesi, Mimarlk Blm),
Prof. Dr. Hasan Ertrk (U ktisadi ve
dari Bilimler Fakltesi, Kamu Ynetimi
Blm Kentleme ve evre Sorunlar
Anabilim Dal), Prof. Dr. Handan
Trkolu (T Mimarlk Fakltesi, ehir
ve Blge Planlama Blm), Prof. Dr.

78

bursada zaman

Zekiye Yenen (YT Mimarlk Fakltesi,

ehir ve Blge Planlama Blm),
Prof. Dr. E. Fsun Aliolu (Kadir Has
niversitesi, Kltr Varlklarn Kor.
Y. Lis. Program), r. Gr. Dr. Doan
Yava (U Fen Edebiyat Fakltesi Sanat
Tarihi Blm), Serpil Ark (Bursa
Kltr Varlklarn Koruma Blge Kurulu
Mdr), Ahmet Ku (Cumalkzk
Muhtar), Ferruh Sevimgil (Osmangazi
Muhtarlar Dernei Bakan), Ahmet
ener (Yldrm Muhtarlar Dernei
Bakan), Nizamettin Kaya (Mimarlar
Odas Bursa ubesi Bakan), Fsun
Uyank (ehir Planclar Odas Bursa
ubesi Bakan), Fikri Dnceli (KK
(l Koordinasyon Kurulu) Sekreteri),
Zekeriya Birkan (Bursa Barosu Bakan),
Raif Kaplanolu (Bursa Aratrmalar
Vakf Ynetim Kurulu yesi), Mithat
Krayolu (EKL evre ve Kltr
Deerlerini Koruma ve Tantma Vakf
Temsilcisi), Nihat Balkan (BTSO Bursa
Ticaret ve Sanayi Odas Bakanl Genel
Sekreteri), Mehmet Akku (TRSAB
Trkiye Seyahat Acentalar Birlii,
Gney Marmara Bl. Yrt. Kur. Bk.),
eref Akgn (BTH Bursa Tarihi ar
ve Hanlar Blgesi Birlii Bakan), Zafer
nverdir (Bursa Eski Eserleri Sevenler
Kurumu Bakan).
[3] Bursa Alan Bakanl Egdm ve
Denetleme Kurulu yeleri: Prof. Dr.
Neslihan Trkn Dostolu (Bursa Alan
Bakan), Mustafa Karslolu (Bursa
Vali Yardmcs), l zel daresi Genel
Sekreterlii Temsilcisi, Nalan Fidan
(Bursa Bykehir Belediyesi, Etd
ve Projeler Daire Bakan), Mrsel
Sar (Bursa Vakflar Blge Mdr),
Ayhan Sezer (Osmangazi Belediyesi
Bakan Yardmcs), Hikmet Aydodu
(Yldrm Belediyesi Bakan Yardmcs)
ve Danma Kurulunun kendi iinden
seecei iki yeden olumaktadr.

KAYNAKLAR

Onur, Halil, Tarihi Yarmada Alan

Ynetimi Plan ve Koruma, Kargir
Yaplarda Koruma ve Onarm Semineri II,
stanbul: stanbul Bykehir Belediyesi,
2010, 14-23.
(whc.unesco.org/en/conventiontext)
(whc.unesco.org/en/list)

(www.kulturvarliklari.gov.tr/
belge/1-86043/dunya-miras-listesi.html)
(www.kulturvarliklari.gov.tr/
belge/1-86086/dunya-miras-listesinealinma-kriterleri.html)
( www.mfa.gov.tr/unesco.tr.mfa)
( www.unesco.org.tr/dokumanlar/somut_

bursada zaman

79

BURSA
KALES
TURZM

BATI
KARADENZ
TURZMDE
IKI
ARIYOR

On bin hektarn zerinde el dememi ormana sahip Kre Dalar, esiz bir doa harikas Ilgaz Dalar,
adn ald rman hayat verdii doa cenneti Bartn, airin grsen yazk, grmesen yine yazk diye
tarif ettii Amasra, ehre inci tanesi gibi dalan konaklar ile yap ustal ve ahap sanatnn en gzel
rneklerinin yer ald Kastamonu, grkemli mezarlar ve kaya tnellerinin ssledii Gkrmak Vadisi ve
Trkiyenin en korunmu kentlerinden biri olan Safranbolu Bat Karadeniz, geleceini turizmde aryor.
Tarihi Kentler Birliinin Bat Karadeniz
toplants, getiimiz gnlerde
Kastamonuda yapld. Blgedeki
Birlie ye belediyelerin yan sra, ilgili
bakanlklar ve sivil toplum rgtlerinden
temsilcilerin katlmyla gerekletirilen
toplantda, Bat Karadenizdeki turizm

80

bursada zaman

potansiyeli en yksek illerden biri olan

Kastamonu ile Bursa karlatrld ve
sosyal, ekonomik ve kltrel deerlerini
dnya ile entegre eden Bursann
ykseldii, Kastamonunun ise bunu
baaramad vurguland.

Kastamonu Valilii ve Belediyesinin ev

sahipliinde gerekletirilen toplantnn
alnda konuan TKB Danma Kurulu
Bakan ve EKL Bakan Prof. Dr.
Metin Szen, tarihi mirasn korunmasnda
sreklilie vurgu yapt. Bu mcadelede
yaanan en byk kaybn srekliliin

korunamamas olduunu ifade eden

Szen, Srekliliin salanamamas,
bunun kiilere bal bir olgu olarak
alglanmas en byk kaybmzdr dedi.
Tarihi Kentler Birliinin 2000 ylnda
Bursada kurulduunu hatrlatan ve
kurulu ncesi oluum toplantlarnn
Kastamonuda yapldn da hatrlatan
Prof. Dr. Szen, aradan geen yaklak 12
ylda kentin nemli mesafeler kat ettiini
syledi.
Toplantda konuan Kastamonu Valisi
Erdoan Bekta ise, yaklak 350si
kent merkezinde olmak zere, toplam
1148 tescilli antsal yapnn yer ald
Kastamonunun turizm deerlerini anlatt.
Yap ustal ve ahap sanatnn en gzel
rneklerinin yer ald Kastamonudaki
turizm deerlerini bir bir anlatan
Vali Bekta, Bursa ve Kastamonu
karlatrmas yapt ve Kastamonunun
hak ettii yere gelemediini savundu.
Kastamonu Valisi Erdoan Bekta,
1927 ylnda yaplan nfus saymna
gre Kastamonunun nfusu 300 bin
civarnda. Ayn sayma gre Bursann
nfusu da 300 bin civarnda. Bugn(2012

ylnda) Kastamonunun nfusu 361 bin.

Bursann nfusu ise 2 milyonu at.
Baka kentler deerlerini ekonomiye
kazandrarak byrken, Kastamonu bunu
yapamad dedi.
Tarihi mirasn korunmas, planl
ehirleme ve turizmden alnan payn
artrlmas abasnda karlatklar
sorunlar da anlatan Vali Erdoan Bekta,
arpc bir rnek verdi. Kastamonuda
1990 ylnda yaplan ve u an 300
rencinin yurt olarak kulland binann
deprem gvenlii olmad gerekesiyle
yklmas ynnde kendisinden talepte
bulunulduunu kaydeden Bekta,
Mimarl, mhendisli, projeli olarak 22
yl nce yaplan binay bugn ykmamz
gerekiyor, depreme kar gvenli
deilmi. Oysa bu ehirde 1902 ylnda
yaplan hkmet konann ve yalar
50 ile 150 yl arasnda deien onlarca
konan yklmas gerekmiyor dedi.
Safranbolu aray iinde
Tarihi Kentler Birlii Bat Karadeniz
Bulumasnda, blgedeki Amasra,
Bartn, Sinop, Safranbolu gibi dier

Prof. Dr. Metin Szen, Bursa heyetince kendisine sunulan

Bursada Zaman dergisini byk bir ilgiyle inceledi.
Anadoluda srdrlen tarihi miras koruma mcadelesine hak
ettii ierik ve biimde yer vermedii iin stanbul basnna
sitem eden Prof. Dr. Szen, Anadolunun, basm ve tantm
ilerinde de iyi bir noktaya geldiini vurgulad.

turizm kentlerinin sorunlar da masaya

yatrld. Blgelerle ilgili en arpc
tespitlerden biri, Trkiyenin nde
gelen turizm beldelerinden biri olan
Safranboluda turizm alannda yaanan
tkanklk oldu. Blgede yaananlar
deerlendiren Karabk Valisi zzettin
Kk, Safranboluda bugne kadar
yzlerce konan restore edilerek turizme
kazandrldn hatrlatt ve Bu konaklar
yeme-ime ve konaklama amal hizmet
etmekte. Ancak turizm hareketlilii
yeterli dzeyde deil. Safranboluya
gelen turistler genellikle gnbirlik
ziyareti tercih ettii iin konaklama
hizmeti veren yerlere bir yarar olmuyor
dedi. Safranboluda otellerin yllk
ortalama doluluk oran yzde 30-35
dzeyinde kaldn da ifade eden Vali
Kk, Daha restore edilecek 800yze
yakn konamz var. Restore edilen ve
bugn iletilen yaplar yeterli kazanc
salayamaynca, restorasyon bekleyen
yzlerce yapnn kaderi belirsizleiyor
dedi. ki gn sren TKB Bat Karadeniz
Bulumas, il ve ilelerin sunumlarnn
ardndan inceleme gezisiyle son buldu.

Atatrkn, Dadaya gittiinde ziyaret ettii ve cumbasnda kahve

yudumlad Kpekiolu Kona

bursada zaman

81

SERG

SUF
BURSA
Bursada tasavvuf
kltrnn tarihi, nemli
bir blm Msri Tekkesi
ve eyhi Mehmet
emseddin Efendiden
gnmze kalan 18. ve
19. yzyl tekke eyalaryla
izlenime kyor. Mistik
semboller, el yazmas
kitaplar, rahle, amdan,
Kabe rts ve daha pek
ok ey
Ahmet ERDNMEZ
Bursa Kent Mzesi Koordinatr

19. yzyldan pirin

ifa tas (zerinde
Kur'an- Kerim'den
eitli ayetler
yazl)

82

bursada zaman

Bursa Kent Mzesi ald gnden

bugne kadar Bursa ile ilgili onlarca sergi
amtr. Bu sergilerin konusu ve amac
ehrimizin bilinmeyen veya az bilenen
ynlerini ortaya karmaktr. rnein;
Heykel n Fotoraflar Sergisi,
Bursal msn Kadifeli Gelin Sergisi,
Bursal Gelinin eyiz Sand sergileri
gibi
1970li yllardan beri biriktirdiim
koleksiyonlardan byk bir blmn
Bursa Kent Mzesinde eitli sergi
balklar altnda sergiledim. imdi
sra tasavvuf kltr eyalarna geldi.
Bursa Kent Mzesi ekibinin hazrlad,
Sayn Prof. Dr. Mustafa Kara Hocann
danmanln yapt Sufi Bursa
Sergisinin koleksiyonlar bana aittir.
Byk bir istekle sergiyi Bursallara
sunduk. Bana ait koleksiyonlarn bir
blm Bursa Msri Tekkesi ve eyhi
Mehmet emseddin Efendiden intikal
etmitir. Bu konuda Ulusoy Ailesine
mteekkirim.
Serginin konusuna gelince; Bursada
tasavvuf kltr tarihi anlatlmaktadr.
Bursa tasavvuf tarihi anlatlmadan nce
tm dinlerde bu konuya yaklam nedir?
Sonra Mslmanlkta mistisizm nedir?
Bu konular ele alnmaktadr. Mzenin
st katnda yer alan serginin konusunda;
tasavvuf nedir? Sufilik nedir? sorularnn
da cevaplarn bulabileceksiniz.
Anadolunun ilk Sufileri ve Anadoluyu
aydnlatanlar ayrca Bursal Sufiler

dergah tarikat ilikileri. Bursada kim

kimi yetitirdi sorularnn cevaplar da
var.
Serginin Bursa blm, Msri Dergah ve
Niyazi-i Msri ile devam etmekte, Msri
Dergah son eyhi Mehmet emsettinin
kiilii, Bursaya yapt hizmetler,
Bursa iin yazd kitaplar da sergide yer
almaktadr.
Sergi koleksiyonlar 18. 19. ve 20.
yzyl tekke eyalarndan olumaktadr.
Tekke ve zaviyelerde gnlk hayatta
kullanlan btn eyalar sergilenmektedir.
Ayrca mistik semboller, el yazmas
kitaplar, rahle, amdan, Kabe rts,
Msri Dergah eyhi Mehmet emsettin
Efendinin kyafetleri, kendisine ait yaz
takmlar aklamal bir ekilde sergide
kendini tantmaktadr.
Sufi Bursa Sergisini gezdiiniz
zaman Bursada tasavvuf kltr
hayatnn dnn gznzn nne
getirebileceksiniz. nk sadece
anlatmla deil ayn zamanda grsel
zenginlikler ile de sergi desteklenmitir.
Yaklak 7 ay izlenimde kalacak
bu deerli koleksiyon ve bilgilerin,
ziyaretilere ok ey katacana
inanyorum. nk az bilinen bir
konunun sergisini ok eya ile atk.
Bunun Bursa iin nemli bir kazanm
olduunu dnyorum. Yeni sergilerde
bulumak zere hoakaln.
19. yzyldan pirin kandil

19. yzyldan
tabak Hindistan
teknii ile
ilemeli

bursada zaman

83

KENT ESTET

merkeze
yz nakli

84

bursada zaman

Bykehir Belediyesinin, kent merkezini ve ana arterleri

salklatrma ynnde balatt proje sonularn vermeye
balad. Cumhuriyet Caddesinden sonra Atatrk Caddesi de bu
almalardan nasibini ald.

Bursann en eski caddelerinden biri

olan ve yz yl akn sredir kentlinin
her trl coku ve hznne sahne olan
Atatrk Caddesi, yaklak bir yl sren
salklatrma almalarnn ardndan
yeni yzyle Bursallar karlyor
Bursa kent merkezindeki kkl
deiiklikler, 1900l yllarn banda
ve bir modernleme projesi olarak

Tanzimatn etkisiyle yaanr. Bugn

kent merkezini oluturan nn Caddesi,
Cumhuriyet Caddesi, Cemal Nadir
Caddesi ve Maksem Caddesi gibi caddeler
bu dnemde alr. Atatrk Caddesi de
yine bu dnemde geniletme yoluyla
alan caddelerden biri olur. Kent
merkezindeki bu kkl deiikliklerin
arkasnda yer alan en etkili isim kukusuz
Vali Ahmet Vefik Paadr. Daha sonra

gelen valiler de bu deiimi srdrmekle

birlikte, deiimin itici gc olarak
Ahmet Vefik Paay ayr bir yere koymak
gerekecektir.
Bir yandan edebiyat, tiyatrocu, oyun
yazar ve evirmen; dier yandan
vali, bykeli, devlet adam kimlii
ile Osmanlnn en ahsna mnhasr
valilerinden biri olan Ahmet Vefik

bursada zaman

85

BURSA
TARHKALES
MRAS

Paann en nemli uygulamalarndan

biri, Ulu Caminin gneyinden geen
dou-bat uzantl Saray Caddesini
geniletmek olur. Paa, Merutiyetin
ilannn ardndan caddenin adn da
Hkmet Caddesi olarak deitirir.
1926 ylnda Valilik, Adliye ve
Defterdarlk gibi yaplarn bu cadde
zerinde yaplmasyla, cadde kentin en
ilek caddesi olur. 1931 ylnda al
gerekleen Atatrk heykeliyle birlikte
cadde Atatrk Caddesi, Gazi Caddesi
ve Heykel adlaryla kentin merkezi
olur.

86

bursada zaman

Yz yl akn sredir cokulu

kutlamalara, trenlere, bayramlara sahne
olan Atatrk Caddesindeki salklatrma
almalar 2011 yl ilk aylarnda
balad. Yaklak bir yl sren almalar
sonunda cadde, kente ve kentliye yakr
bir grnt ald. Proje kapsamnda,
akrhamamdan Snmeze kadarki tm
binalarn cephelerine mdahale edildi.
Bir yandan klimalar kaldrld, reklam
tabelalar standart hale getirildi, dier
yandan cepheler temizlendi ve boyand.
Ahap (ireko) klima hazneleri yaplarak,
hem alt katlardaki hem st katlardaki
klimalar bu haznelerde topland.

Cephelerdeki, kt grnt sergileyen

elektrik aksamlar da skld ve
oluturulan asma tavanlar iine topland.
Proje kapsamnda 16 bin metrekareyi
akn silikonlu d cephe boyas ve 3 bin
metreye yakn cephe yaltm yapld.
Salklatrma projesi kapsamnda, cadde
zerindeki aydnlatma elemanlarndan alt
geit asansr, at ve dier unsurlarna
kadar pek ok kentsel unsur yenilendi.
Yzyl akn sredir kentin trl
cokularna ev sahiplii yapan Atatrk
Caddesi, bundan sonra bu cokuya yeni
yzyle elik edecek.

EMR BUHAR TEKKESNE

SOSYAL GREV
Emirsultan Hamam yannda yer alan
Emir Buhari Tekkesi, rekontrksiyon
almalaryla yeniden gn yzne
kyor. 1970li yllarda bakmszlk
nedeniyle yklan Emir Buhari Tekkesinin
restorasyon projesi, eski fotoraflarndan
yola klarak hazrland.
Tabanda 210 metrekare alan zerine
kurulu bulunan tarihi yap, toplam 355
metrekare inaat alanna sahip. Zemin
katta 50 metrekare ak alan ile 1 adet
idari birim, 2 adet kafe ve sofa bulunan
yapnn 145 metrekare olan birinci

katnda 45 metrekare ak alan ile 2 adet

de kafe yer alyor.
Rekontrksiyonu tamamlanma
aamasnda olan ve ilevi dorultusunda
i tefriat yaplmakta olan tarihi yap,
ok yakn bir tarihte sosyal mekan
kimlii ile hizmet vermeye balayacak.
Yzyllarca eitim kurumu olarak
hizmet veren tarihi tekke binasnda Emir
Sultann kiilii ve kimliini tantan bir
blm yer alacak. Yapnn dier blm
ise halka ak sohbet - dinlenme alan
olarak hizmet verecek.

bursada zaman

87

SULTAN ARILARI

ORHANGAZ MEYDANI
BURSAYA YAKIACAK
Bursann tarihi kent merkezinde, Hanlar Blgesinde yer alan Orhangazi Meydan tarihsel srete farkl
kullanm biimlerine sahip olmu bir alann kent meydan olarak dzenlenmesi sonucunda kentsel yaama
kazandrlmtr.
Nalan FDAN - Yksek ehir Plancs / Etd ve Projeler Daire Bakan
Tarihsel geliim sreci ierisinde pek
ok farkl fonksiyona ev sahiplii yapan
alann, yaya meydan olarak dzenlenmesi
fikri 1980 ylnda oluturulmu, meydan
projesinin tasarmna Arolat Mimarlk
tarafndan 1983 ylnda balanm, ina
sreci ise 1985 ylnda tamamlanmtr.
Sultan Orhan dneminde klliye
binalaryla evrelenen bir ak alan
niteliinde olup, 19. yyn ortalarndan
1980lere kadar benzin istasyonundan
karakol binasna kadar eitlenen
farkl yaplarla doldurularak ak alan
olma nitelii bile kaybolan bu blge;
1985de Arolatlarn projesine gre

88

bursada zaman

tamamlandktan sonra gnde yaklak

iki bin kiinin ziyaret etii, Bursann
nefes ald, sosyal buluma, dinlenme,
toplanma ilevini gren bir meydan haline
gelmitir.
Ulu Cami, Kozahan, Emirhan, Orhan
Camii, Tarihi Belediye Binas, Tayyare
Kltr Merkezi gibi kent kimlii
asndan son derece nemli yaplarla
evrili olan Orhangazi Meydan, Fidan
Han ve Geyve Han arasnda son yllarda
dzenlenmi olan Erturul Bey Meydan
haricinde, tarihi kent merkezindeki
tek byk ak alan olma zelliini
tamaktadr.

1985 ylnda yine yarma sonucu elde

edilmi ve uygulanm, 27 yllk bu
srete bugne kadar eitli onarm ve
iyiletirmeler grm ancak, kullanma
ald gnden beri youn olarak
kullanlan meydanda kentin turizm, yaya
ve ulam dengesi, kent mobilyalar,
peyzaj dzenlemeleri ve ticari
fonksiyonlarn yeniden yaplandrlmas
anlamnda esasl yenileme almas
yaplmamtr.
Zamann olumsuz etkileriyle grsel ve
fonksiyonel bozulmalar yaayan meydan
yakn evresiyle birlikte Bykehir

Belediyemizce yeniden ele alnarak,

iinde bulunduu blgenin tarihi
deerleriyle uyumlu ve kullanclarn
ihtiyalarna hizmet edecek ekilde
yeniden dzenlenecektir.
Konumu ve kullanm nedeniyle kent
kimlii asndan ok byk nem
arz eden meydann, daha nce de
yarma projesiyle elde edilmi olmas,
projelerinin demokratik ve katlmc
bir yntemle elde edilmesi amacyla
Bursa Bykehir Belediyesi Orhangazi
Meydan ve evresi Kentsel Tasarm
Proje Yarmas dzenlenmitir. Bylece
alann projelendirme srecinde farkl
bak alarnn deerlendirilmesi, Bursa
kenti iin en doru sonuca ulalmas
hedeflenmitir. lgili tm meslek
disiplinlerinden uzmanlardan oluan jri
ve alma ekibi yarma artnamesini
oluturmu ve 15 Kasm 2011 tarihinde
ilan edilmi, 7 ubat 2012 de Bykehir
Belediyesine toplam 61 adet proje teslim
edilmitir.
Prof. Dr. Nilfer Aknctrk
Bakanlnda toplanan jri heyeti,
16-17 ubat 2012 tarihlerinde
projelerin deerlendirilmesine ynelik
almalarn tamamlam ve yarma
sonular 17 ubat 2012 de dzenlenen
ve jri yelerinin de katld bir basn
toplantsyla Bykehir Belediye
Bakan Recep Altepe tarafndan
duyurulmutur.
Jri, deerlendirme srecinde projeleri;
ilkesel tasarm kararlarnda btncllk,
kente katt deer, tarihi evreye
duyarllk, mevcut dokuyu dikkate alan
bir tasarmn gelitirilmi olmas, yakn
evre ile iliki kurulmas, ulam sistemi
ve kademelenme kararlarnn verilmesi,
eriilebilirlik, kullanmlar aras iliki
sistematiinin gelitirilmesi, gnn her
saati iin kullanm kararlarnn retilmi
olmas, grsel iletiim, sunum ve ifade
teknikleri ve uygulanabilirlik kriterleri
asndan irdelemi ve kararlarn bu
kriterler erevesinde vermitir.
Jri tarafndan birinci seilen proje,

gerek Orhangazi
Meydan, gerekse
de yakn evresiyle
ilgili olumlu ilkesel
kararlar retmesi,
meydan btnsel
olarak alglamaya
ve kullanmaya
ynelik zmler
sunmas, tarihi
evreyi dikkate
alan bir anlaya
sahip olmas ve
dzenlenecek alann
Bursa kentine
nemli deerler
kazandraca grleriyle oybirliiyle
birincilik dlne layk grlmtr.
Projenin tarihi ve doal evreye olan
duyarll, ayrca alann kamusal
kullanmn daha da iyiletirilmesine
ynelik mimari zmler retmesi jri
tarafndan olumlu karlanmtr.
phesiz yarma kapsamnda dereceye
giren tm projeler alanla ilgili pek ok
zel ve nitelikli fikir barndrmaktadr.
Ancak gncel mimari anlaya uygun,
yeile saygl, mevcut evre ve tarihi
dokuyla uyumlu tasarm anlayna sahip
bir meydan kurgusu ieren birinci proje
bu zellikleriyle dierlerinin nne
gemitir. Kadir Uyank, Doan Zafer
Ertrk, Emel Birer, Ali Kemal Terlemez
ve Orkan Zeynel Gzelce tarafndan
hazrlanan proje birinci olurken. Nevzat
Ouz zer, Yasemen Say zer ve lhan
Aydn Meltemin hazrlad proje ikinci,
Ervin Garip ve Banu Garipin hazrlad
proje de nc olmutur. Ayrca 5 eser
mansiyona layk grlrken, 5 eser de
satn almaya deer grlmtr.
Orhangazi Meydan; yaplan bu yarma
sonucu elde edilen projesiyle hem Atatrk
Caddesi cephe salklatrmas ve dokusu
ile uygunluu ile kente olan duyarll,
hem Meydan alanndaki Ulu Cami,
Kozahan, Orhan Cami ve Tarihi Belediye
Binasn n plana karm olmas,
kentin kltr ve inan turizmine yapaca
katks, yerli ve yabanc turistlerin de
en urak yeri olan bu blgenin daha

vizyoner, modern ve herkesin gezmekten

zevk alaca Bursaya yakan bir meydan
olacaktr.
Ayrca, Bursa Bykehir Belediyesi,
Trkiyeden 10 alann yer ald
UNESCO (Birlemi Milletler Eitim,
Bilim ve Kltr rgt) Dnya
Miras Listesine girmek iin adaylk
srecinin admlarn atmak iin Bursa
Hanlar Blgesi, Sultan Klliyeleri
(Hdavendigar, Yldrm, Yeil,
Muradiye) ve Cumalkzk ky bavuru
dosyas ve alan ynetimi almalarn
balatm olup, Orhangazi Meydan ve
evresi Kentsel Tasarm Yarmasnn
sonulandrlmas da Bursann kentsel
geliim sreci iin ok nemli bir adm
olmutur. Projenin hayata geirilmesiyle
ehrin en nemli odak noktalarndan biri
olan Orhangazi Meydan Bursa kentine
yakan, nitelikli ve 24 saat yaayan bir
yaam alanna dnecektir.
Yarmaya katlan tm projeler Merinos
Fuar Alan Mzeyyen Senar Sanat
Galerisinde 5-14 Mart 2012 tarihleri
arasnda sergilenmi, 14 Mart 2012de
Kollokyum yaplarak dller sahiplerini
bulmutur.
Uygulamasna ynelik almalar
belediyemizce balatlm olup, 2 yl
iinde Yeni kimlii ve vizyonu ile
Orhangazi meydan, kente kazandrlacak
olan en nemli odak alan olmas
planlanmtr.

bursada zaman

89

TARH MRAS

lmn sessizliini ve br dnyada rahat bilmek isteyenler Muradiyeye gitsin. lm yalnz burada korkun deildir.
Y. Kadri Karaosmanolu

90

bursada zaman

Mnnn bylesine yceldii bu yerde tulann krmzs, kubbelerin

parlts ve yeilin ferah veren yz, birbirlerine yle bir glmser
ki, artk burada sanatn inceliklerini aramak divnelik olur. Zr
Muradiyede tabiattaki ilh sanatla, insan aklna verilen estetik
anlay birbiriyle btnleir deta. Mehmet Glgnl

MURADYE
KLLYESNE CAN SUYU
Bykehir Belediyesi, Osmanl ailesine
ait 12 trbe ve ok sayda mezar iinde
barndran ve Semerkanttaki ah Zinde
ve stanbuldaki Eyp Sultan ile birlikte,
Trk slam dnyasnn sayl trbe
topluluklarndan biri olan Muradiye
Klliyesine el att. Osmanl Sultanlar
tarafndan yaptrlan son klliye olan ve
Sultan 2. Murat tarafndan 1425-1426
yllar arasnda yaptrlan Muradiye
Klliyesindeki geleneksel ssleme
sanatlarnn ortaya karlmas iin
almalara baland. Cami, hamam,
medrese, imaret ve klliyenin bahesine

daha sonraki yllarda yaplan 12 trbeyi

bnyesinde barndran klliyede
gvenliin salanmas iin gerekli
personeli grevlendiren Bykehir
Belediyesi, imdi de bakm onarm
almalarn balatyor. Osmanlnn
tezhip ve hat sanatnn en gzel
rneklerinin sergilendii bata Cem
Sultann trbesi olmak zere, tarihi
mekann i cephe duvarlarnda yer
alan ancak zaman iinde nemli lde
ypranan sslemeler, nak gibi yeniden
ilenerek aslna uygun olarak gelecek
kuaklara aktarlacak.

bursada zaman

91

BURSA KALES

BURSA SURLARI BELRYOR

Bursann ilk kurucusu Bithinyallar
tarafndan M.. 180-234 yllarnda ina
edilen Bursa Surlar, kentin ilk yerleim
alann evreleyen nemli bir tarihsel
deerdir. Bursa Hisarn oluturan
ve ksmen yaplamaya maruz kalm
surlarn ayaa kaldrlmas amacyla
balatlan projenin ilk blm 20052007 yllar arasnda tamamlad. Saltanat
Kapdan balayan ve Osmangazi
Caddesi boyunca akrhamama kadar
devam eden sur duvarlar ve 2 adet bur

92

bursada zaman

restore edilerek kentin tarihi ve turistik

deerleri arasna katld. Bylece kent
kimliinde Bursa Kalesinin alglanrl
saland. 5 ana kaps ve 14 burcu olan
Bursa Surlarnn ayaa kaldrlmas iin
Saltanat Kap - Bey Saray arasnda ve
Yer Kap - D Kap ksmnda almalar
sryor.
Bursa Kale surlarnn restorasyonu
kapsamnda birinci etap olarak belirlenen
Balibey Handan Bey Sarayna kadar

olan blmn restorasyon projesi

onayland ve almalara baland.
almalarn 2012 yl ortalarnda
tamamlanmas hedefleniyor. Tophaneyi
kuatan surlar ayaa kalktnda,
Balibey Handan Orduevine kadar
ksmn evreleyen surlar Bursann
her yerinden grlebilecek. almalar
kapsamnda tophane yamalar da yeniden
dzenleniyor.

bursada zaman

93

BURSA KALES

DI YER
KAPI
AYAA
KALKIYOR

94

bursada zaman

Bursa surlar ve kaplarnn restorasyonu

kald yerden devam ediyor. lk
aamada, Yer Kapnn ikinci ksm
ve iki kap arasndaki surlar ayaa
kaldrlyor. Tarihi kapnn bulunduu
Yoku Caddesi zerindeki sur duvarlar
iine yaplm yaplar kamulatrlarak
ykld. Ardndan, tarihi kap ve sur
duvarlarnn restorasyonuna baland.
Yer Kap ve D Yer Kap olmak zere
iki adet kaps bulunan bu blgedeki kale
surlarna ait kaplardan D Yer Kapnn
restorasyonunun gerekletirilmesiyle;
Saltanat Kap, Fetih Kap ve Yer
Kapdan sonra D Yer Kap da kentin
ziynetleri arasna katlm olacak.

Yoku Caddesindeki surlarn

nn kapatan dkkan ve binalar
kamulatrlarak ykld. Tarihi gn
yzne karma hedefi dorultusunda
gerekletirilen ykm almalaryla
2300 yllk surlar srayla ortaya kyor.
Yer Kap - D Kap restorasyon projesi
kapsamnda, Yoku Caddesi gneyinde
kalan yamalar da dzenleniyor.
zellikle, ftade Camii ve Trbe
blmde yaplan dzenleme almalar,
nemli bir ziyaretgah olan blgeye ayr
bir anlam kazandrd. D Yer Kapnn,
2012 yl ortalarnda yeni yzyle
Bursallar karlamas hedefleniyor.

TARH MRAS

KILI
KALKAN
YEN
EVNDE
Bursann en nemli folklorik
simgelerinden biri olan tarihi
kl kalkan oyunu artk
Bykehir Belediyesi tarafndan
tahsis edilen Kl Kalkan
Evinde yaatlacak.

Bursa Bykehir Belediyesi tarafndan

nceki yllarda restore edilmi olan
ehir Ktphanesi yanndaki sivil
mimarlk rnei yap, kentin en nemli
folklorik simgesi olan kl kalkan
oyununun korunmas ve gelecek nesillere
aktarlmasn salamak amacyla
Kl Kalkan Evi olarak bu camiaya
kazandrld.
Tarihi yapnn iinde yaplan
dzenlemelerle, Bursadaki 4 kl
kalkan derneinin birikimleri Kl
Kalkan Evinde bir araya getirildi. Bursa
Bykehir Belediye Bakan Recep
Altepe, Bykehir Belediyesinin alt
ve st yap almalarn yannda kentin
kltrel deerlerini gn yzne karacak,
koruyacak ve yaatacak almalara da
byk nem verdiini ifade etti. Kltr
ve medeniyetlerin beii olan Bursann
bu zelliklerini ortaya karmay vazife
olarak grdklerinin altn Bakan Altepe,

Mze kent ve bir turizm kenti olma

yolunda almalarmz hzla devam
ediyor. Tarihi eserlerimizi bir bir ayaa
kaldryoruz. El sanatlarndan, tarihi
ahsiyetlerine kadar kentin soyut ya
da somut tm deerlerini yeniden gn
yzne karyoruz. Kentimiz simgelerle
dolu. Zeki Mrenden, Ahmet Hamdi
Tanpnara, Mehter Takmndan Hacivat
Karagze kadar kltrmze damgasn
vurmu birok deerin sahibi Bursadr.
diye konutu.
Kl Kalkan Yeni Evinde yaayacak
Kendisinin de genlik yllarnda kl
kalkan oynadn hatrlatan Bakan
Altepe, ehir dnda ve yurtdnda
kl ve kalkan bir arada grenin ilk
olarak aklna Bursann geldiine iaret
ederek, Simgesiyle kentin logosunda da
yer bulmu olan kl kalkan 700 yllk
birikimini yeni Kl Kalkan Evinde
yaatarak gelecek nesillere aktaracak.

Bursadaki tm kl kalkan derneklerine

ve gnl verenlere bu evin olumasnda
verdikleri destekten dolay teekkr
ediyorum eklinde konutu.
Tahtakran Kl Kalkan ve Halk
Oyunlar Dernei Bakan Metin
Dikerel, Bursadaki kl kalkan camias
adna yapt konumasnda, Osmanl
Devletinin ilk payitaht, tarih ve kltr
yata Bursann folklor alannda kl
kalkan ile zdeletiini hatrlatt.
Yurtiinde ve yurtdnda kl ve kalkan
gren herkesin Bursay ve Trkiyeyi
anmsadnn altn izen Dikerel,
ehrin logosuna simge olmu kl
kalkan artk yeni evinde yaatlacak
ve gelecek nesillere aktarlacak dedi.
Dikerel, kl kalkan derneklerini bir at
altnda toplayan ve kl kalkan ev sahibi
yapan Bursa Bykehir Belediyesine
teekkr etti.

bursada zaman

95

TARH MRAS

FTADE TEKKE
HAYAT BULUYOR
Bursann ziyaret edilen nemli manevi
odak noktalar arasnda ilk sralarda
yer alan ve Vakflar mlkiyetinde yer
alan ftade Tekkesi ve yanndaki camii
ile ilgili 2007 ylnda baka kurumlar
tarafndan balatlan restorasyon
almalar eitli nedenlerden dolay
yrtlememiti. 2009 ylndan itibaren
devreye giren Bykehir Belediyesi,
yaplarn restorasyon amal tahsislerini
alarak restorasyon almalarn devam
ettirdi.
Tarihi tekke yapsnn restorasyonu
srasnda, yapnn bitiiindeki tarihi
caminin restorasyonu da gndeme geldi.

96

bursada zaman

Camiinin restorasyon projesini hazrlayan

ve restorasyon ihalesini gerekletiren
Bykehir Belediyesi, 2011 yl
ortalarnda bu yapnn restorasyonuna da
balad. evre dzenlemesiyle birlikte
restorasyon almasnn 2012 yl
ortalarnda tamamlanmas hedefleniyor.
ftade Hazretleri zel eyalarnn
restorasyonunun da tamamlanmasyla
birlikte sz konusu yapnn bir ksm
mze olarak dier ksmlar ise sosyal
ve kltrel amal kullanlacak. ftade
Tekkesi ve Camii, restorasyonun
ardndan, zaten youn bir ziyaretgh olan
bu blgeye ayr bir anlam katacak.

KIZIKLAR BU KONAKTA BULUACAK

Uludan beibirlii olarak adlandrlan
tarihi Kzk kylerinden Fidyekzk ky
merkezinde yer alan ve Kzk Kyleri
Dernei mlkiyetinde olan konak,
Kzk kylerine hizmet etmek zere
ayaa kaldrlyor. Kk bir hissesi
Bykehir Belediyesi tarafndan satn
alnan konan restorasyon projelerini

hazrlayan Bykehir Belediyesi, 2011

yl ortalarnda restorasyonu balatt.
Kzk kyleri dernek merkezi ve ok
fonksiyonlu kltr merkezi olarak
ilev grecek olan konak, bu kltrn
yaamasna nemli bir katk koyacak.
Restorasyon almalarnn 2012 yl
ortalarnda tamamlanmas planlanyor.

Bursa Bykehir Belediyesi tarafndan

restore edilen tarihi yap, Kaplangazi
Vakf, Kzklar Kltr Yardmlama
Dernei ve Belediye ibirlii ile
iletilecek.

bursada zaman

97

TARH MRAS

ESKEHR
HANI
YENDEN
DOUYOR

98

bursada zaman

Bursann ekonomik yaamnda nemli

bir yere sahip olan ve ahap arabac
hanlar olarak da anlan Eskiehir
Han, restore edilerek kente yeniden
kazandrlyor. Bykehir Belediyesinin
yaklak 450 yllk gemie sahip
Handaki mlk sahipleriyle yapt
grme sonucunda, kat karl
restorasyon anlama yoluyla tarihi
yapnn st katlar belediyenin
kullanmna braklacak. Restorasyon
almalarna balanan tarihi yapnn
2012 yl ortalarnda Bursann sosyal
ve ekonomik yaamna katlmas
hedefleniyor. Konumu itibariyle olduka
nemli bir noktada bulunan tarihi yap;
evresinde yaplacak Tekel Meydan
dzenleme almas, Davutpaa Hamam
restorasyonu ve Bat Pazar dzenleme
almalaryla ar ve hanlar blgesine
ayr bir soluk getirecek. Tarihi yapda
srdrlen restorasyon almalarnn
2012 yl ortalarnda tamamlanmas
hedefleniyor.

Tarihi:
Batpazar olarak anlan arnn asl
ismi Bayat Pazar olduu, zamanla
isminin deierek bugnk ad ald
ifade edilmektedir. Eskiehir han
olarak anlan hann ilk yaps Batpazar
ve Demirciler arlarnn dayand
alanda yer almakta idi. Eskiehir Han
isminin ar blgesine ulaan Eskiehir
istikametinden gelen ipek yolu ticaret
kervanlarnn yolunun zerinde olmasnda
trdr. Sz konusu han 1517 ylnda
Davut Paa tarafndan yaptrlmtr.
Orijinal hana ait bugn sadece birka
kemer ve hcresi kalmtr. Hann
ortasnda bir mescidin olduu belirtilir.
Eski mescidin yerinde bu gn yer alan
yeni mescit iblizade adndaki bir ahs
tarafndan yaptrlmtr. 1530 ve 1765
yllarnda meydana gelen yangnlar
sonucu byk zararlar gren ar 1608
ylnda Kalenderolu isyanlarnda yaklp
yklm, zaman ierisinde gnmzdeki
grnmne brnmtr.

ukur Mescid tekrar

gn yznde
Yldrm Mahallesi Beyazt Caddesi
zerinde yer alan ve yapl tarihi net
olarak bilinmeyen mescidin restorasyonu
iin mlk sahibi dernek ile anlaan
Bykehir Belediyesi, ksa srede rleve
restorasyon projelerini hazrlayarak ie
balad.
Harap vaziyetteki tarihi yapy Oyta
naat destei ile restore ettiren
Bykehir Belediyesi, bu almalara
paralel olarak, yapnn kuzeyinde
yer alan ve ierisinde tarihi narn
bulunduu meydann dzenlemesi iin de
dmeye bast. Kamulatrma ilemleri
tamamlandnda blge, ukur Mescidle

birlikte yaklak 4 bin metrekarelik bir

meydana da kavuacak.
Yaklak 10 yl ncesine kadar marangoz
ve demir atlyesi olarak kullanlan, ancak
atsnn kmesiyle sadece yan duvarlar
ayakta kalan ukur Mescidin tekrar
ayaa kaldrlmas, blge halk tarafndan
sevinle karlanyor. Kurtulu Caddesi
zerindeki 80 metrekare alana sahip tarihi
yapnn nmzdeki gnlerde almas
bekleniyor.
Tarihi: ukur Mescit, 15. yzyln
ikinci yarsnda Ahmet Bey tarafndan
yaptrlmtr. Zaman zaman yaplan

onarmlarla ve bir ara dokuma fabrikas

olarak kullanlan mekan, bu nedenle
orijinalliinden uzaklamtr. badet
mekan 7.60x7.57 m. lsnde kareye
yakn dikdrtgen planl olup, moloz
tatan duvarlar 0.80 m. kalnlndadr.
zeri at ile rtl olan ibadet mekan
alt pencere ile aydnlatlmtr. Ancak
binaya bitiik olan bir yap nedeni
ile bu pencerelerden biri kapanmtr.
Caminin ierisinden herhangi bir bezeme
gnmze gelememitir. Son cemaat
yerindeki ahap stun ve stun balklar
ise orijinaldir.

bursada zaman

99

TARH MRAS

673 YILLIK MEDRESE YENDEN

ETMN HZMETNDE
Bursa Bykehir Belediyesi tarafndan bakm ve onarmlar
tamamlanan Lala ahin Paa Medresesi, yeni bir konsept ile ocuk
ktphanesi olarak tekrar hizmete ald.

100

bursada zaman

Vakflar Blge Mdrlnn

restore ettirdii ve Bursa Bykehir
Belediyesince tefriat, evre
dzenlemesi ve ilevlendirilmesi yaplan
Lala ahin Paa Medresesi, ocuk
ktphanesi olarak eitimin hizmetine
yeniden sunuldu. Bakan Altepe, tarihi
mekanlar kullanma aarak, ecdat
yadigar eserleri yaayan mekanlar haline
getirdiklerini syledi.
Bursa Bykehir Belediyesi, Bithinya
dnemi surlar, Osmanlnn ilk dnem
eserleri ve 8500 yllk gemii bulunan
Arkeoparka kadar uzanan tarihi ve
kltrel miras almalarna bir yenisini
daha ekledi. Orhan Gazi ve I. Muradn
kumandan Rumeli Beylerbeyi Lala ahin
Paa tarafndan 1339 ylnda ina ettirilen,
Cumhuriyetin ilk yllarna kadar eitim
hizmetinin verildii medrese, Bykehir

Belediyesi tarafndan ocuk ktphanesi

olarak yeniden eitime kazandrld.
Uzun yllar harabe halinde kalan, 1969
ylnda Eski Eserleri Sevenler Kurumu
tarafndan onarlarak ktphaneye
dntrlen tarihi yap, 2009-2010
ylnda vakflar tarafndan hayrsever
destei ile restore ettirildi. Getiimiz yl
daha verimli hizmet sunulmas amacyla
Bykehir Belediyesine tahsis edilen
tarihi medrese, eksik olan mutfak ve
tuvaletlerin yaplmas, gerekli bakm ve
onarmlarn tamamlanmasnn ardndan
Lala ahin Paa ocuk Ktphanesi
olarak kaplarn ocuklar iin at.
Tarih Bursada deerini buluyor
Osmanlnn ilk dnem eserleri olan
han, hamam, medrese gibi yaplar
ayaa kaldrmann tesinde bu yaplarn
vatandalar tarafndan kullanlyor

olmasnn byk nem tadn belirten

Bykehir Belediye Bakan Recep
Altepe, bu nedenle restorasyonunu
tamamladklar tm eserleri halkn
hizmetine sunduklarn syledi. Tarihi
Hisar Blgesinde 673 yl nce yaplanan
medresenin yine ocuklarn eitimine
aldn kaydeden Bakan Altepe,
Ktphanemize ilkretim 1. kademe
rencilerine ynelik 3 bin civarnda
yeni kitap kazandrld. Bunun yannda
okuma salonu, ocuk oyun odas ve
internet odas ile ocuklarmz burada
hem eitimlerine katk salayacak,
hem de keyifli vakit geirecek. Pazar
gnleri hari her gn sabah 9.00dan
akam 18.00a kadar hizmet verecek olan
ktphanemiz blgedeki ocuklarn yeni
buluma noktas olacak dedi.

bursada zaman

101

TARH MRAS

102

bursada zaman

Aksel ve ehbenderler ailelerine sayg ve minnetle

EHBENDERLER
TARHE IIK TUTUYOR
D sofal-eyvanl planyla ahap karkas
malzemeden yaplm geleneksel Trk
evlerinden biri olan ehbenderler Kona,
ktphane kimlii ile genlere ve bilim
insanlarna k tutuyor. Bursann,
mimari ve yapsal karakterini korumay
baarm ender sivil mimarlk rnei
yaplarndan biri olan Konak, Bykehir
Belediyesinin el atmasyla yeniden
yaam buldu. Aslna uygun olarak
restore edilen tarihi yap, Bursann
yetitirdii nemli sanat insanlarndan
biri olan Malik Akselin olu Murat Aksel
tarafndan balanan kitaplar sayesinde
eitim dnyasnn hizmetine girdi. Her
gn yzlerce renci ve aratrmacnn
urak yeri olan ehbenderler Kona
Ktphanesi, bnyesindeki esiz
koleksiyonlar, baka rnei olmayan
kaynak eserler ve hat, tezhip, ebru,
minyatr ierikli eserlerle toplumsal
gemiimize k tutuyor.
19. yzylda yapld tahmin edilen ve
kentin en eski ailelerinden ehbenderlere
ait olan konakta, 1989 ylna kadar,
ehbenderler ailesinin kz Feriha
ehbenderler yaam srer. Duyun-u
Umumiye memurlarndan Mehmet Sabit
Beye ait olan konak, Feriha Hanmn
vefatndan sonra yardmcs Aye Hikmet
Kln tarafndan kullanlr. Daha sonra
ocuk Esirgeme Kurumuna geen konak,
Bykehir Belediyesinin el atmasyla
metruk halden kurtulup yeniden yaama
dner.

2010 ylnda restore edilen ve ktphane

olarak hizmete alan ktphanenin
en byk destekisi ise, Bursann
yetitirdii byk ressam ve sanatlardan
biri olan Malik Akselin olu Murat
Aksel oldu. Murat Aksel, 50 yla yakn
sredir biriktirdii yaklak 20 bin
kitaptan oluan koleksiyonu ktphaneye
balad. Din, tarih, sanat, edebiyat,
toplum bilimleri, uygulamal bilimler
alanlarnda, ou tek rnek ve eski
basm eserlerden oluan koleksiyon,
ktphaneyi ziyaret eden aratrmac ve
rencilere hizmet ediyor.
Bu arada, ktphanenin tarihi kaynaklar
blmne ayr bir yer vermek gerek.
Pek ou 1950, 60 ve 70li yllarda
baslm Osmanl tarihi, Trk tarihi ve
Dnya tarihi kaynaklar, baka yerde
bulunamayacak trden.
ehbenderler Ktphanesinde bugn,
Aksel ailesi ve Bykehir Belediyesinin
temin ettii kitaplar sayesinde yok
yok denilebilecek durumda. Bata
Osmanlca olmak zere eitli dillerdeki
szlklerden, yrelerin tarihine, mimari,
gzel sanatlar, hat, tezhip, ebru, minyatr
ve benzeri prestij kitaplarndan tefsir,
hadis, fkh, kelam alanndaki eserlere
kadar pek ok kaynak kitap burada yer
alyor. Tabii bu listeye, Dou ve Bat
klasiklerini de eklemek gerekiyor. Hem
de farkl evirileriyle.
Bursa Bykehir Belediyesi, bugn 30
bine yaklaan kitap saysyla Bursann

bursada zaman

103

TARH MRAS

nemli kaynaklarndan biri haline

gelen ktphanede, Malik Aksel ve
ehbenderler ailesini de unutmam.
Ktphanedeki bir blme, yapnn sahibi
olan ehbenderler ailesinin kz Feriha
ehbenderlerin, okuma salonlarndan
birine de Malik Akselin ad verilmi.
Gazeteci yazar Beir Ayvazolunun,
ok iyi bir ressam, zellikle ok iyi
bir sulu boya ustasyd. Mizaha yatkn
bir zekas, gl bir kalemi vard.
Cumhuriyetin ilk yllarnda, zellikle
Ankarada yeni yeni ekillenen sanat
hayat hakknda onun yazdklar esiz
birer belge niteliindedir. Kitaplar ve
bir ksm dergi koleksiyonunda kalan
yazlar Trk kltr tarihi asndan son
derece nemlidir ve hepsi deerini hala
korumaktadr. diyerek takdim ettii
Malik Akselin, portresi ve biyografisine
de ktphanenin bakesinde yer
verilmi.
Burada, Aksel ailesinin ve zellikle de
Murat Akselin kentin dn dnyasna
katklarna ayr bir yer vermek gerek.
Kamuoyunda grnmekten, isminin

104

bursada zaman

anlmasndan, kameradan, fotoraftan

bilerek ve isteyerek kanan hatta
binlerce kitabn balad ktphanenin
al trenine bile gitmeyecek kadar
mtevazi kiilie sahip Murat Aksel,
sadece kitaplarn deil, babas Malik
Aksele ait resim koleksiyonlarn da
Bykehir Belediyesine balad. 80
civarnda halk resmi, 50yi akn Hilal-
Ahmer kartpostal ve 90 paralk yal
boya ve sulu boya tablodan oluan resim
koleksiyonu Bykehir Belediyesi Kent
Mzesi ve Tekstil Sanayi Mzelerinde
izlenime sunuldu. Akselin ta bask
koleksiyonu, yine Bursa Bykehir
Belediyesi destei ve gazeteci yazar
Beir Ayvazolunun organizasyonu ile
Taksim Sanat Galerisinde, stanbullu
sanatseverlerin izlenimine sunuldu.
ehbenderler ailesinin kente brakt
konak, Aksel ailesinin balaryla
yeniden hayat buldu. Internet hizmeti
de sunulan ehbenderler Kona
Ktphanesi, gemie k tutan nemli
bir kaynak olarak ziyaretilerini bekliyor.

w w w. b u r s a . b e l . t r

Acemler / BURSA
T. (0224) 444 16 00
F. (0224) 225 02 02