SE 254

PREHSTORK SANAT

DERSN ER
GR
PREHSTORYA NEDR?
ST PALEOLTK
AIN GENEL
ZELLKLER
PREHSTORK SANAT
NEDEN LK OLARAK
ST PALEOLTK
ADA ORTAYA IKTI?
PREHSTORK SANATIN
SANAT AKIMI LE
SEMBOLZMDEK YER
ve NEM

DERSN ER
PREHSTORK SANATILAR
KMDR?
PREHSTORK SANAT
ESERLERNN YAPIMINDA
KULLANILAN TEKNKLER ve
ALETLER
KIRMIZI AI BOYASININ
SEMBOLK NEM
TAINABLR SANAT
ESERLER
DANS, MZK ve LK MZK
ENSTRMANLARI

DERSN ER
AMANZM NANCI,
PALEOLTK RTELLER ve
MAARA DUVAR RESMLER
PERODK TOPLANMA YER
OLARAK KULLANILAN
MAARALAR
Altamira Maaras
Lascaux Maaras
Tuc DAudoubert Maaras
Trois Freres Maaras

DERSN ER
ALAR BOYUNCA KADIN
TASVRLER ve ANLAMLARI
KADINLARIN AVCITOPLAYICI TOPLUKLARDAK
YER ve PALEOLTK
VENSLER
Blgelere Gre Farkl Vens
eitleri
Paleolitik Venslerin Anlamlar
ve Sosyal Kimlikleri
ERKEKLERN AVCITOPLAYICI
TOPLULUKLARDAK YER ve
ERKEK TASVRLER ve
SEMBOLLER

DERS TAKVM
18.02.15: Giri, Prehistorya nedir? Paleolitik a.
25.02.15: st Paleolitik an genel zellikleri.
Prehistorik sanat neden ilk kez st Paleolitik
ada ortaya kt?
04.03.15: Prehistorik sanatn dnya sanat akm
ile sembolizmdeki yeri ve nemi. Prehistorik
sanatlarn avc-toplayc topluluklardaki yeri
11.03.15: Prehistorik sanat eserlerinin yapmnda
kullanlan teknikler ve aletler ile boyalar ve krmz
a boyasnn sembolik nemi
18.03.15: I.VZE

DERS TAKVM
25.03.15: Tanabilir sanat eserleri, ss
eyalar ve sosyal stat
01.04.15: Mzik, dans, ilk mzik
enstrmanlar ve amanizm inanc,
08.04.15: Paleolitik riteller ve maara
duvar resimleri
15.04.15: alar boyunca kadn tasvirleri
ve anlamlar
22.04.15: II. VZE

DERS TAKVM
29.04.15: Kadnlarn avc-toplayc
topluluklardaki yeri ve Paleolitik a Vensleri
06.05.15: Paleolitik a Vensleri ve Erkeklerin
avc-toplayc topluluklardaki yeri ve erkek
tasvirleri ve sembolleri
13.05.15: Kaz Sonular Sempozyumu
20.05.15: Epipaleolitik ve Mezolitik a Sanat
25.05.15-05.06.15 Tarihleri aras FNAL
Snavlar

OKUMA LSTES
LEWIS-WILLIAMS, D.
(2004).The Mind in the Cave,
London: Thames & Hudson.
MARINGER, J. (2002). The
Gods of Prehistoric Man:
History of Religion, London:
Phoenix.
MARSHACK, A. (1972). The
Roots of Civilization: The
Cognitive Beginnings of Mans
Art, Symbol and Notation, New
York:
McGraw-Hill
Book
Company.
UCKO, P., A. ROSENFELD
(1967), The Paleolithic Cave
Art, Hampshire: BAS Printers
LTD.

PALEOLTK TERM
lk kez 1865 ylnda
Sir John Lubbock
Prehistoric Times
adl kitabnda, Eski
Ta alar iin
Paleolitik terimini
kullanmtr.

PALEOLTK A YAAM BM

PALEOLTK ADA
SOSYAL YAPI

PALEOLTK A DNEMLER
ALT PALEOLTK

G.. 2.500.000200.000

Homo habilis,
Homo ergaster,
Homo erectus ve
Arkaik Homo
sapiens

ORTA
PALEOLTK

G.. 200.00040.000

Homo sapiens
neandethalensis
ve Homo sapiens
sapiens

ST PALEOLTK

G.. 40.00010.000

Homo sapiens
sapiens

ALT PALEOLTK A
(G.. 2.500.000-200.000)
lk insanlarn ortaya km olup yaklak 1.950.000 yl nce Afrika
Ktasndan kp Asyaya ulamlardr.
Yerleimler, maara ve dz iskan yerleri eklindedir.
lk alet retimi balamtr. Ta aletlerin yan sra ahap iilii de yaplmtr.
nsan topluluklar avc-toplayc ve gebedir.
Avclk tekniklerinde Homo erectusler Homo habilislere oranla gelimeler
kaydetmilerdir. Homo erectusler byk avlara katlan avclard. Bunun en
gzel kant da spanya da Torralbada bulunan bol miktardaki fil kemiidir.
Bu durum spanyada yaayan Homo erectuslerin bu byk boyutlu
hayvanlar avlayabilmek iin atele bir uuruma kovalayarak buradan
derek toplu olarak lmlerine neden olmulardr.
A boyas kullanlmtr.
lk kulbeler yaplm olup bunlar daha sonra Epipaleolitik ve Akeramik
Neolitik dnemlerden de bilinen yuvarlak ya da oval planl topraa alm
ve zerleri hayvan derileri ya da allklarla rtlm yaplar eklindedir.

TAN TAN HEYKELC

(G.. 400.000)

EN ESK BOYA KULLANIMI:

TERRA AMATA
(G.. 300.000)

ORTA PALEOLTK A
(G.. 200.000-40.000)

NEANDERTHALLER
(G.. 220.000-27.000)
Neanderthaller ilk kez
G.. 220.000de ortaya
kmtr. Bunlarn yan
sra, iskelet kalntlar
ilk kez 1856 ylnda
Almanyada, Dusseldorf
yaknnda yer alan
Neander Vadisinde
bulunduu iin
Neanderthal nsan
anlamna gelen
Neanderthal ad
kullanlmtr.

SEMBOLZMN BALANGICI

ORTA PALEOLTK ADA

GNLK YAAM

Ss eyalar
Sanat eserleri
Kyafetler
Yerleim biimleri
Avclk
l gmme adetleri

lk Sanat Giriimi Orta Paleolitik ada

Neanderthaller Tarafndan Bacho Kiroda
Gerekletirilmitir.

ORTA PALEOLTK A SS EYALARI ve

TAINABLR SANAT ESERLER
lk kez bu dnemde
ss eyalar
yaplmaya
balanmtr. Bunlar
delinmi ren geyii
kemikleri, deniz
kabuklar ve mamut
diinden
perdahlanm
paralardr.

ORTA PALEOLTK A SS EYALARI ve

TAINABLR SANAT ESERLER
G.. 100.000e tarihlenen
Macaristandaki Tatadaki Erken
Mousterien tabakalardan oyulmu
mamut diinden plaka
bulunmutur.
Plakann bir kenarnda yer alan
doal perdah bunun uzun sre
kullanlm olduunu kantlar, belki
de bunlar baz trenler ya da
riteller srasnda taklyorlard.
Plakann ana yz ise krmz a
boyas ile kapldr.A boyasnn
kullanm daha nce Acheuleen
kltrnde de saptanmtr, ancak
Mousteriende daha ok
kullanlm olup Chatelperronian
da kullanm daha da artmtr.

NEANDERTHALLERDE AI
BOYASI KULLANIMI

NEANDERTHALLERDE AI
BOYASI KULLANIMI
Avclkta anslarn
arttrmak iin
Neanderthaller doada
kolaylkla bulunan krmz
a boyas ve siyah
manganezi kullanarak
vcutlarn boyamlardr.
Kemik ilerinde ve
kayalarda yer alan boya
izleri bu durumu
dorulamaktadr.

ORTA PALEOLTK A SS EYALARI ve

TAINABLR SANAT ESERLER

Ayrca Bacho Kiro Maarasnn da Mousterien

tabakalarndan zerine zigzag motiflerinin
ilenmi olduu bir kemik paras da
bulunmutur.

ORTA PALEOLTK A SS EYALARI ve

TAINABLR SANAT ESERLER
Delinmi delikli kolye taneleri
Mousterienden nce
Micoquen dnemde
Almanyada yer alan
Bocksteinschmiede
(Lonetal)da bulunmutur.
Kolye taneleri bir kurda ait
kuyruk omurundan ve ayak
kemiinden yaplmtr.
Bunlara alan delikler de st
Paleolitik kolye tanelerinin
deliklerine benzemektedir.

ORTA PALEOLTK A SS EYALARI ve

TAINABLR SANAT ESERLER
Bordes (1969), Fransada
Pech de lAzde Moustrieen
seviyede oyulmu bir kemik
paras bulmu ve bu parann
bir kolye tanesine ait olduunu
ortaya atmtr.
Harrold (1989) ise bunun bir
ileme aletinin paras
olabileceini belirmektedir .
Dier taraftanPech de
Azde bulunan bu buluntu
sembolik bir ilevden daha ok
pratik bir ileve sahipti.

ORTA PALEOLTK A SS EYALARI ve

TAINABLR SANAT ESERLER
Henri Martin (1907-1910) Fransada yer
alan ve bir Moustreien yerleimi olan La
Quina kaya snanda iki tane kolye
tanesi bulmutur. Bunlardan biri ren geyii
parmak kemiinden yaplmtr. Dieri ise
gen bir tilkinin kpek diinden yaplmaya
allm ancak delme ilemi srasnda
krlm ve atlmtr.

ST PALEOLTK A

ST PALEOLTK AIN
GENEL ZELLKLER
Genellikle st Paleolitik a en byk yeniliklerin
gerekletii dnem olma zelliine sahiptir.
Modern Homo sapiens sapiens Orta Paleolitik ada
ortaya km olup st Paleolitik ada tm dnyaya
yaylmlardr:
Irklar ayrlm olup siyah (negroid), beyaz (Cro-magnon)
ve sar rk bu dnemde ortaya kar.
Daha nceki dnemlere oranla st Paleolitikte insanlar
daha geni alanlara yaylmlardr.
Sanat anlay tam olarak bu dnemde ortaya kar.
Kemik, boynuz, ahap ve fildii ilemecilii doruk
noktasna ular.

ST PALEOLTK AIN
GENEL ZELLKLER
Genel olarak bu a dilgiler ile karakterize edilir.
Planl olarak aletler yaplr. Orta Paleolitik ada Neanderthaller gnlk
ihtiyalarna gre aletler yapp kullanlmayacak durumu gelince atyorlard.
Halbuki Homo sapiens sapiensler ileriki gnler iin depolama amal da
olarak aletleri retmilerdir. Ayrca sz konusu aletler krldktan sonra tekrar
tamir edilmilerdir.
Alet yapan aletler retilir.
Yontma ta aletlerin eitleri artmtr.
Ticaret balar. Bunun en gzel kant da yontma ta aletin retimde
kullanlan hammaddelerde yer alr. st Paleolitik aa geite baz
hammaddeler 300 kmyi kadar bulan uzak mesafelerden getiriliyordu.
Mesafeler st Paleolitikte daha da artmtr. Ayrca bu dnemde yalnzca
talar deil ayrca deniz kabuklar da kaynaklarndan 700 km. uzakta
bulunmulardr.
nsanlar fizyolojik geliimlerinin tamamlanmasyla birlikte konumaya
dolaysyla da birbirleriyle daha ok iletiim kurmay baarmlardr.
Tinsel ve bysel yaam balar. Dolaysyla da riteller ortaya kar.

PALEOLTK SANAT
ESERLERNN DAILIMI

EN ESK SANAT ESER

En eski sanat eseri
Almanyada
HohlensteinStadelde bulunan ve
G.. 31.750 ylna
tarihlenen mamut
diinden yaplm
olan aslan bal insan
vcutlu, 29 cm
yksekliinde olan bir
heykelciktir.

EN ESK SANAT ESERLER

Bunun dnda dier bir rnek ise
Avusturalyada Darwin tarafndan
saptanm olan Kakaduda yer alan duvar
resmi olup G.. 35.000e tarihlenmektedir.

EN ESK SANAT ESERLER

Avrupada ise tespit
edilen en eski duvar
resmi Chauvet
Maarasnda bulunan ve
G.. 33.000lere
tarihlenen duvar resmidir.
Bu maarada saptanan
duvar resimleri ayrca ilk
bulunan duvar resimleri
olup 1830 ylnda
bulunmutur.

EN ESK SANAT ESERLER

Gney Afrikada Apollo Maarasnda
bulunan duvar resmi ise G.. 27.500e
tarihlenir.
te taraftan en eski sanat eserlerini
tanabilir sanat eserleri oluturmaktadr.
Kronolojik olarak daha sonra duvar
resimleri ve son olarak da Vensler gelir.

PALEOLTK A SANAT ESERLERNN

GRLD KLTRLER
Perigordian: G.. 35.000 (Orta
Paleolitikten st Paleolitie Gei Kltr)
Aurignacien: G.. 34.000-27.000
Gravettian (st Perigordien): G.. 27.00022.000
Solutreen: G.. 25.000-16.000
Magdalenian: G.. 19.000-9.000

PALEOLTK A SANATI 4
DNEME AYRILMAKTADIR:
I. Dnem (G.. 30.000-23.000)
Erken Perigordian ve Aurignacien dnemlerde
grlmektedir.
Yalnzca tanabilir sanat eserlerinden
olumakta olup maara sanatna dair bu
dneme tarihlenen herhangi bir ize
rastlanlmamtr.
En ok kullanlan tasvirler daha sonraki
dnemlerde de grld gibi hayvan balar,
drt ayakllar, dorsal izgiler ve noktalardr.

II. DNEM (G.. 23.000-17.000)

Bu dnem st Perigordian ve Gravettian
kltrleri ile ilikilidir.
Sz konusu dnem byk tapnaklarn ilk
geliimine tanklk eder.
En nemli zellii maara duvarlarna
hayvan siluetlerinin yaplmasdr.
Ayrca kazma resimlerde bulunur.

III. DNEM (G.. 17.000-13.000)

Sz konusu dnem boyal resimler ve
rlieflerle karakterize edilmektedir.
Kronolojik olarak Solutrean ve Erken
Magdalenian kltrlerinin dnemidir.

IV. DNEM (G.. 13.000-9.000)

Ge Magdalenian dneminde grlr.
Tanabilir sanat eserlerinin miktarnda bir
art olmutur.
Ayrca daha geleneksel bir sembolizm
anlay vardr.

Avrupada 3 Sanatsal Blge Ayrt

Edilmektedir
SANATSAL
BLGELER

FRANCOCANTABRIAN

SPANISH LEVANT

DOU AVRUPA

FRANCO-CANTABRIAN SANATI
En yaygn olan FrancoCantabrian olarak
bilinmekte olup, Kuzey
spanya ve Gneybat
Fransay kapsayan bir
blgede grlmektedir.
Burada zellikle
maaralarda sanat
eserlerine rastlanlmaktadr.
Hem duvar resimlerine hem
de tasvirli sanat eserlerine
rastlanlmaktadr.

SPANISH LEVANT SANATI

Afrika kltr olan Capsian kkenlidir.
Sanat eserlerinin ounluunu kayalarn dz yzleri zerine yaplan
boyal resimlerden olumaktadr.
Bu sanat akmnda tanabilir sanat eserlerine
RASTLANMAMAKTADIR.
Bu sanat formu kaya zerine yaplan daima kk lekli olan ve
ounlukla siluet tarznda olan resimlerden olumaktadr.
Bu tip resimlerde insanlar, hayvanlar, av ve kavga sahneleri, gnlk
yaam ve ritel trenler tasvir edilmitir.
Avrupa topraklarnda Capsian insanlar tarafndan gelitirilmi olan
bu resim sanat ayrca Afrika, en uzakta da Gney Afrikada da
grlmektedir.
Gnmze gre, berya yarmadasndan kaynaklanan kaya sanat
Franco-Cantabrian ve Afrika etkili olmakla beraber Mezolitik ada
da devam etmitir

DOU AVRUPA SANATI

Orta ve Dou Avrupa ile Bat Sibiryay da
kapsamaktadr.
Burada ounlukla hayvanlar ve daha az olmak
kouluyla kadnlarn tasvir edildii kk
heykelciklerden olumaktadr.
Resim sanatnn olmamas ise uygun maara ya
kayalarn bulunmamas ile aklanmaktadr.
Baz kaya resimlerinin izlerine FrancoCantabrian blgesinin snrlarnda
rastlanlmaktadr, fakat bunlar da FrancoCantabrian etkilidir.

SANATIN PALEOLTK
TOPLUMLARDAK NEM
lk Yorum: zel insan topluluklar ya da
insan besin tketiminde nemli bir yere
sahip olan hayvan trlerini kontroln
korumak iin dzenlenmi boyamalarn
kullanmyla ilikili bysel sembolleri
yanstr.

SANATIN PALEOLTK
TOPLUMLARDAK NEM
Yeni Yorumlar: Topluluktaki dii ve
erkek bireyler ile bunlarn ztlklar
ile balantldr.
Bu gr savunanlarn banda
Andr Leroi-Gourhan gelmektedir.
Leroi-Gourhana gre duvar
resimlerinde temsil edilen tm
byk hayvan trleri maaralarn
eitli blmleri boyunca farkl bir
dalma sahip olan erkek ya da dii
sembollerin yansmas eklindedir.
Dii semboller daha ok i
ksmlarda yer alrken, erkek
sembolleri daha ok d alanlarda
bulunur.
Bunlar ounlukla erkekleri temsil
eden eitli izgi ya da ok benzeri
figrler ve diileri temsil eden kaln
gen figrler ile tasvir edilmilerdir.

SANATIN PALEOLTK
TOPLUMLARDAK NEM
En Yeni Yorumlar: Maara sanatnn
potansiyel rolleri, hayvan srlerinin
hareketlerindeki mevsimsel deiiklikleri
ya da av aktivitelerinin organizasyonunda
daha belirgin olan hayvanlarn davran
zelliklerini yanstr.

PREHSTORK SANATIN YARATICILARI ve

BUNLARIN GRUP NDEK SOSYAL
DURUMLARI

PALEOLTK
SANATILAR=AMANLAR

PALEOLTK A SANATILARI
eitli maaralarda tespit
edilen duvar resimlerinin
incelenmesi sonucunda, bu
resimleri yaratan sanatlarn 2
ya da 3 kiilik gruplardan
olutuklar anlalmaktadr.
Bunlardan en tecrbeli olan
usta, geri kalanlar ise
yardmclar olarak grev
almtr.
Sz konusu yardmclar boya
elde etmek amacyla
mineralleri eziyorlar, kandillerle
ilgileniyor ve dier aletleri
hazrlamakla ykml
olmallardr.

Paleolitik sanatn anlam ile ilgili olarak

birok farkl yorum yaplmtr
1960l yllarda maara sanatnn av bys, bereket
bys ve totemlerle ilikili olduu dnlmekteydi.
1982 ylnda Leroi-Gourhan erkek hayvanlarn
bizonlarla, dii hayvanlarn ise atlarla sembolize
edildiini belirtmekteydi.
Marshack ise 1972 ylnda zerleri kaznm olan
kemikler zerinde yer alan izgi ve noktalarn ilk takvim
kullanmna iaret ettiini belirtmekteydi.
Conkey ise 1982 ylnda tanabilir sanat eserleri ile
balantl olan ilenmi kemik buluntulara dayanarak
bu dnemde sanatn riteller srasnda doduunu ve
bu sanat eserlerinin de sosyal hiyerarinin belirtileri
olduunu belirtmektedir.

Paleolitik sanatn anlam ile ilgili olarak

birok farkl yorum yaplmtr
Mithen ise (1990), Paleolitik tasvirlerin hayvan
davranlarn yansttn ve gen avclar eitmek iin
bir ara olarak kullanlm olduunu belirtmektedir.
White (1989) Aurignacien dnem ss eyalarnn
sosyal kimlikleri yaratmada kullanlm olduunu
belirtmektedir.
Gamble ise (1982) Fransadan Rusyaya kadar geni
bir yaylma sahip olan figrinlerin ortak bir ritel
sistemin paralar olduunu dnmektedir.
Clottes (1996), Lewis-Williams ve Dowsonn (1993)
neropiskolojij modelini kullanarak maara duvar
resimlerinin aman translarn rnleri olduunu
belirtmektedir.

PALEOLTK A BOYALARI ve
BOYA KULLANIMI

Krmz A Boyasnn Prehistorik alardaki

Kullanm ekilleri
Resim sanatnda boya elde etmede
Vcut boyamada
Deiimin sembol
skeletlerin boyanmasnda
Ritel aktivitelerde
Aletlerin Boyanmasnda
Heykelcik, baston ve deniz kabuklarnn
boyanmasnda

TAN TAN HEYKELC

(G.. 400.000)

TERRA AMATA
(G.. 300.000)

NEANDERTHALLERDE BOYA
KULLANIMI

Oafzehten Ele Geen A Boyas

Paleti

Blombos Maarasnn Orta Paleolitik

a Tabakalarnda Bulunan zerinde
A Boyas zi Bulunan Ta Levhalar

Soldmein Maarasnda Bulunan ve Her

ki Yznde de A Boyas Kalnts
Bulunan Levallois Yonga

Qafzeh Maarasnda Bulunan Krmz

A Boyal Levallois ekirdek

ALETLER NEDEN KIRMIZI AI

BOYASI LE BOYANMITIR?
Aletlerin sembolik ya da ritel deerini
gstermek iin
Aletleri sapa takmada yaptrc olarak
kullanlmtr.
Aletleri korumak amacyla
Aletlere yeniden canlandrmak, tekrar
kullanmak iin.

DER HAZIRLAMASINDA
KULLANIMI
A boyas anti
bakteriyel zelliinden
dolay
Deriyi tabaklamada
Yumuatmada
Renk vermede
Deriyi korumada
kullanlm olmaldr.

VCUT BOYAMA
Neanderthaller avda baarl
olabilmek amacyla vcutlarn
krmz ya da siyah renge
boyamaktaydlar.
Etnografik almalar kadnlarn
bereketlerinin artmas iin yzlerini
ve vcutlarn boyamada bunun
yan sra erkeklerini de avda
tehlikelerden korumak amacyla
boyam olduklarn
gstermektedir.
Yaayan avc-toplayc
topluluklarda da yeni adet grm
bir gen kz, vcutlarn boyamak
amacyla tm kadnlara krmz a
boyas vermektedir.

Fulton Kayas zerindeki lk Adet

Grme Treni

Zimbawede Crescent Mutokoda

Saptanan Bir Kadn ifti ve Gbekli
Tepe Kadn Kazmas

Zimbave Crescent Mutoko ve

atalhykteki Kadn Tasvirleri

ORTA PALEOLTK A
MEZARLARINDA KIRMIZI AI BOYASI
KULLANIMI

LA CHAPELLE-AUX-SAINT
MAARASI
La Chapelle-aux- Saint
Maarasnn yal adam
bulunmutur. Yaklak 50
yandaki erkek iskeleti
insanlar tarafndan alm
olan bir ukur iinde
bulunmaktadr. Tam bir bizon
baca, birok akmakta alet
ve a boyas yumrular yukar
doru bzlm olan sa
kolun yaknna konulmutur.
Maarann giriinde kemik
klleri ve kmr kalntlar
ieren bir ocak bulunmaktadr.
Krlm hayvan kemikleri
cesedin zerine ve etrafna
atlmtr

ST PALEOLTK A
MEZARLARINDA KIRMIZI AI BOYASI
KULLANIMI

ARENE CANDDE MEZARI

18 yanda erkek
Krmz ve sar a
boyas
Deniz kabuu ve
geyik dilerinden
balk
akmakta bak
4 adet kemik baston
Kemik kolye tanesi,
kadn kalas eklinde

Laussel Vens

Krmz A Boyal Fildii Kadn

Figrini
7.32 cm tall

ift Bal kadn Figrini

2.75 cm tall

Willendorf Vens

Krmz A Boyasnn Anlam

Deiimin/dnmn sembol = amanizm
la olarak yaralar iyiletirmede
Aletleri sapa takmada yaptrc olarak
Deri hazrlamasnda
Avda baar salama
Koruyuculuk
ocukluktan gen kzla geiin
simgesi=deiim/dnm=bereket
Yeniden douun ve canlanmann simgesi

PREHSTORK SANAT ESERLERNN

YAPIM TEKNKLER
Teknik ve stil sorunlar olduka uzun bir alma
ve incelemeyi gerektirmektedir. Paleolitik
sanatlara rnek oluturan eitli teknikleri
yaratmlardr. Bunlarn ortaya knda aada
sralanan hususlarn rol nemlidir :
Malzemenin cinsi
Kayalarn doal kabartlar
Doann genel grnm
Sanatnn dnce ve yetenei.

MAS DAZIL FGRN

YAPIM TEKNKLER
Kazma Resim (Gravr)
Heykeltralk (Sklptr)
Alak Kabartma (Bas Relief)
Yksek Kabartma (Haut Relief)
Heykel ya da Yontuk Tip (Haut Relief)
Boyal Resim (Pentr)
Tek Renkli (Monokrom)
ok Renkli (Polykrom)

TAINABLR SANAT ESERLER

Boncuklar
Kolye taneleri
zerleri kaznm mzrak
frlatclar
zerlerinde izgiler ya da
eitli figrlerin kaznm
olduu dz ta paralar
zerleri kazlm spatulalar
Bastonlar (Siyasi gcn
sembol olarak yorumlanan bir
ucunda delik bulunan bezemeli
uzun kemikler)

EN ESK TAINABLR SANAT

ESERLER
1.GEISSENKSTERLE
(G.. 35.000-32.000)
2. VOGELHERD
(G.. 31.900-23.060)
3. STRATZING
(G.. 31.790-28.400)
4. HOHLEINSTEINSTADEL
(G.. 31.750)

VOGELHERD HAYVAN
FGRNLER

VOGELHERD HAYVAN
FGRNLER

DOLN VESTONCE FGRNLER

(G.. 15.000-12.000)

ISTURITZ

BASTONLAR

ARENE CANDDE MEZARI

LA VACHE BASTONU

(Duhard 1993:
89)

SUNGR MEZARLARI
Sungir gmleri, st Paleolitik
adaki sosyal farkllamay
gsteren en nemli mezarlar
oluturmaktadr.
Moskovann yaklak 150 km
dousunda yer alan Sungirde
arkeologlar G.. 23.000e tarihlenen
5 mezar aa karmlardr.
Randal Whitea gre, Sungir
Aurignacien kltrnn en kuzey
ksmn oluturmaktadr .
Burada aa karlan ve oklu
gmlere en gzel rnei oluturan 2
mezarda toplam 17.000 boncuk
bulunmutur, bunlardan 4.500 tanesi
mamut diinden yaplmtr.

SUNGR MEZARLARI
Sz konusu mezarlardan ilki, srt
st yatm olan ve zeri a boyas
ile kapl 55 ile 65 yalar arasndaki
uzun boylu bir erkee aittir.
Bann etrafnda bir sra halinde,
phesiz bir bala ait olan, ayrca
kollar ile bacaklar evresinde
kyafetine dikilmi olduu dnlen
toplam 3500 adet fildii boncuk tilki
kpek dileri ve delinmi bir levha
tala ile birlikte bulunmutur.
Bu erikinin mezar eyas olarak
ayrca fildii bilezii ve kolyesi de
bulunmaktadr

SUNGR MEZARI

SUNGR MEZARLARI

Sungirin iftli gmsnde, bir erkek ve bir kz ceseti, uzun, dar ve s bir mezara balar
birbirine deecek ekilde yerletirilmi ve zerlerine krmz a boyas dklmtr.
Mezar iinde iskeletlerin yan sra, byk bir olaslkla balk ve kyafetlerine dikilmi olan
binlerce delinmi fildii boncuklar; yzlerce delinmi arktik fil kpek dileri, fildii ineler,
disk biimli kolye taneleri, fildii hayvan kazmalar ve ilerinden biri 2.40 m uzunluunda olan
mamut diinden uzun bir mzraktan oluan zengin ve nik mezar eyalar da bulunmutur .

SUNGR MEZARI
Erkek iskeletin toplam 4903 adet
boncuktan oluan bir bal; 250
adet arktik tilkiye ait kpek
dilerinden meydana gelen bir kemeri;
hayvan eklinde kaznm bir fildii
kolye tanesi; fildiinden mamut
heykelcii, mamut diinden yaplm
bir haner, ortas delik fildii bir
diski bulunmaktadr.
Mezarda yatan kz ise, 5274 adet
boncukla birlikte gmlmtr.
Kza ait olan fildii boncuklar ilgin
bir ekilde, erkein boncuklarndan
1/3 orannda daha kktr. Bu
durum, sz konusu boncuklarn
zellikle ocuklar iin ve olaslkla az
saydaki uzmanlar tarafndan
retilmi olduunu gstermektedir .

SUNGR MEZARI
Kala kemiklerinin morfolojisi ve
DNA analizleri, sz edilen
iskeletlerin 11-13 yalarnda bir
olana ve 9-10 yalarnda bir
kza ait olduunu
gstermektedir.
Dahas kz ocuunun iskeletinde
baz bozukluklar olduu da tespit
edilmitir.
Sungir kznn bacaklarndan biri
daha dierine oranla daha
ksadr.

DOLNI VESTONICE
ERKEK MEZARI
Erkek mezar, taban ta
deli olan bir ocan
yaknnda 4.5 m uzunluunda
alm olan s bir ukur
iinde tespit edilmitir.
Bu alan daha kk ate
yakma yerleri ve ilerinde
birok buluntunun ele getii
ukurlar ile evrelenmitir.
Merkezde bulunan ocan
etrafnda ve iinde ise
kemikler ile birok ilenmi
ta buluntu ele gemitir

DOLNI VESTONICE
ERKEK MEZARI
Mezar iindeki erkek iskeleti
sa tarafna yatrlmtr.
Bacaklarnn arasndan 3 tane
delinmi tilki dii, banda ve
kalasnda a boyas ve
yaknnda da 123 adet ilenmi
talarlar bulunmutur.
Daha nce sz edilmi olan
ukurlarn iinden ise kk
hayvanlara ait kemikler, a
boyas, deniz kabuklar,
yontmata buluntular,, bir
kemik spatula, kemik ine,
delinmi di ve pimi topraktan
bir hayvan figrini ele
gemitir.
Ana ukurun taban ise el
dememitir ve bunlarn ritel
ukurlar olduklar
dnlmektedir

DOLNI VESTONICE
L MEZARI
(G.. 26.640)
Dolni Vestonicede sosyal bir

hiyerarjinin varln ortaya

koyan mezarda, benzerine
talyada Barma Grandede
rastlanld gibi yalar 16 ile
25 arasnda deien 3 gen (2
erkek ve 1 kadn) insan bir
arada sra d bir vaziyette
fakat ayn zamanda gmlm
ve zerleri, olaslkla ahap bir
mezar yapsna ait olan dallarla
ve alaam ktkleri ile
rtlmtr.
Bunlardan sada olan yz st
gmlmken, solda olan yan
yatm olup eli ortada yatan
dierlerinden daha nce
gmlm olan ve baz patolojik
bozukluklar olan bireyin cinsel
organ zerine konulmutur.

DOLNI VESTONICE
L MEZARI
(G..
26.640)
Mezar iindeki ss eyalar
arasnda, delinmi etil
hayvan dileri, fildii kolye
taneleri kafatasnn
sslenmesinde, olaslkla bir
baln yapmnda
kullanlmtr.
Ayrca kafatasnn etrafna
dklm olan krmz a
boyas tozu bulunmaktadr.
Ortada yatan bireyin cinsel
organ zerinde de krmz
a boyas bulunmaktadr.

DOLNI VESTONICE
L MEZARI
(G.. 26.640)
Bu mezar talyadaki Barma
Grande l mezar ile
byk bir benzerlik
gstermektedir.
Buna ek olarak buradaki iki
bireyin iddete maruz
kaldna dair baz kantlar
da bulunmaktadr.
Sadaki erkek bireyin
kafatasnda bir darbe izi
varken, soldaki erkein de
kalasnda ahap bir
mzran neden olduu bir
delik yer almaktadr

DOLNI VESTONICE
Buluntu yerinin bykl, kil
figrinler iin frnlar gibi
teknolojik yenilikler, malzeme
kltrnn zenginlii ve
zengin l gmme
adetlerinden dolay Jelinek ,
bu toplumun sosyal
organizasyonunun olduka
gelimi olduunu ve grup
seviyesinden daha byk bir
topluluu, hatta toplumu
iaret ettiini
belirtmektedir.

BRNO AMAN MEZARI

(G.. 23.680)
Erikin bir erkee ait bir
iskelet, a boyas ile
kaplanm olan bir dolguda
bir mamut krek kemii be
dii ve de bir gergedana ait
kaburga kemikleri ile
kaplanm bir ekilde aa
karlmtr.
Yaklak 600 adet deniz
kabuunun kafatasnn
evresinde bulunmu
olmasndan dolay bunlarn
bir bala ait olduklar
dnlmektedir.

BRNO AMAN MEZARI

(G.. 23.680)
Gm ile ilikili olan dier
mezar eyalar arasnda ise
yine bann yaknnda
bulunmu olan mamut
diinden 14 adet kaznm
disk, bazlarnn
kenarlarnda kazmalar olan
di, kemik ve hematitten
diskler, byk bir halka, u
ksmlar perdahlanm olan
bir ren geyii boynuzu,
mamut diinden bir kukla ve
olaslkla baka bir nesneye
ait fildiinden ilenmi bir
silindir paras yer
almaktadr.

BRNO KUKLALARI

BRNO BULUNTULARI ve
AMANZM
Sz konusu buluntularn mezar eyas
olmalarnn yan sra, yine mezar
iinde bulunmu olan mamut, ren
geyii, tilki ve kurt kalntlar ile
birlikte ritel eyalar olduklar da
dnlmektedir.
Olivia, bu mezarda bulunmu olan
diskleri, gnmz Sibirya
amanlarnn zerlerine taktklar
disklere benzetmektedir.
Bunun yan sra, kuklalar ise ruhlar
yakalamada kullanlan kuklalara, ren
geyii boynuzlarnn da yine amanlar
tarafndan kullanlan davullarn
sopalarna benzemekte olup, tm
bunlar amanizmin belirtilerini
oluturmaktadr.
Dier taraftan iskelet zerinde baz
patolojik rahatszlklar da
saptanmtr

BARMA GRANDE ve DOLNI

VESTONICE L MEZARLARI
ORTAK YNLER

Her ne kadar aralarnda 500 km

mesafe ve 1000 yllk fark olsa da
baz ortak zelliklere de
sahiplerdir.
Her ikisinde de iki erkek ve bir
kadndan oluan birey
gmlmtr.
Mezarlar iinde a boyasnn yan
sra balk ve kyafetlerine dikilmi
olan ss eyalar bulunmaktadr.
Bireylerden soldaki ve ortadaki
birbirleri ile yakn ilikili iken,
sadaki bireyler gruptan farkl gibi
grnmektedir.
birey de ayn anda lm ya da
ldrlmlerdir.

ARENE CANDDE MEZARI

(G.. 23.440-19.630)
Sz konusu 15 yanda bir
erkee ait olan iskelet a
boyasndan bir yatak zerine
ba sola dnm bir ekilde
srtst yatrlmtr.
S olan mezarn kenarlar
byk ta bloklar ile
kapatlmtr.
Mezar eyalarnn
zenginliinden dolay burada
yatan bu gen erikin prens
olarak adlandrlmtr.

ARENE CANDIDE MEZARI

(G.. 23.440-19.630)
skelet 6.70 m derinlikte krmz a
boyas yatanda aa karlmtr.
Bann etrafnda yzlerce delinmi
deniz kabuu ve geyik dileri
bulunmakta olup olaslkla bunlar bir
apka ya da bir maskeye ait olmaldr.
Mamut dii, delinmi deniz
kabuundan kolye taneleri, boynuzdan
yaplm ve delinmi 4 adet baston
vcudun st ksmlarnda ve
akmaktandan uzun (23 cm) bir dilgi
de sa elinde bulunmutur.
Sz Mezarda ilgin olan iskeletin alt
enesinin bir ksmnn eksik olmas ve
kaybolan yerde sar a boyasnn
bulunmasdr.
Her ne kadar bu ksmdaki yara
iyilemeye balam olsa da a boyas
buraya yaray iyiletirmek iin
konulmu olmaldr

NSAN DLERNDEN KOLYE

TANELER
Her ne kadar delinmi hayvan
dileri Magdalenien
kontekslerde bol miktarda
bulunmu olsa da ayn durum
insan dilerinden yaplm olan
kolye taneleri iin geerli
deildir.
Aslnda bu gelenek daha
nce, Gravetian dnemde
Abri Pataudda grlmektedir.
te taraftan sz konusu
insan dilerinin delinmesi ile
hazrlanm olan kolye
tanelerine, Fransada
Bdeilhac Maaras, Le
Placard, Istruritz, Chaffaud
ve Saint-Germain-laRivierada rastlanlmaktadr

SAINT-GERMAIN-LA-RIVIERA
KADINI
Burada yer alan yukar
terastaki snan tavannn
hemen altnda 1934 ylnda
bulunan gen bir kadn gms
Saint-Germain-La-Riviere
kadn olarak bilinmektedir.
Sz konusu iskelet G.. 15.780
ylna tarihlendirilmektedir.
Kadnn yatrlm olduu
mezar, ly korumak amacyla
yaplm olan iki levha ta
destekleyen 4 bloktan meydana
gelmektedir. Byk olan levha
ta direkt olarak kafatasn
korurken, daha kk olan alt
bacaklar korumaktadr.

SAINT-GERMAIN-LA-RIVIERA KADINI:
Alageyik Kpek Diinden Kolye Taneleri

Bezemeli rnekler

SAINT-GERMAIN-LA-RIVIERA KADINI:
eitli Malzemelerden Yaplm Kolye
Taneleri
(1-4, 8, 18): Ren
geyii diinden
(5-7, 13, 19): Deiik
hayvanlara ait
dilerden
(10-12, 14): Steatit
Boncuklar
(15-17): Deniz kabuu
(20-22): Ren geyii
ayak kemiinden
(23, 24): Tilki ve insan
diinden.

SAINT-GERMAIN-LA-RIVIERA
KADINI
Mezar ile ilikili olan toplam 69 adet
alageyie ait delinmi kpek dii ele
gemitir.
Ne var ki mezar iinde bu kadar ok
alageyik kalntsna rastlanlmken,
yerleimdeki dolgu iinde bu hayvana ait
kalntlara rastlanlmam olmas da
ilgintir. Daha da ilginci, gneybat
Fransadan ele gemi olan dier fauna
topluluklarna bakldnda mezar
eyalarnn yapmnda ska kullanlan bir
hammadde olan alageyie blgede ya hi
rastlanlmamas ya da ok az miktarda
bulunmasdr.
O halde bu kpek dileri nereden
gelmitir? Bunlar ya, gney blgelerde
alageyik avlayan Saint-Germain-laRivierea avclar tarafndan buraya
getirilmitir ya da takas usulyle buraya
gelmitir.
kincil ihtimal daha gldr, nk
alageyiklerin blgeye en yakn yaadklar
blge spanyol Bask blgesidir ki buras
da en az 300 km uzaklkta yer almaktadr

LA MADELEINE MEZARI
Peyrony 1926 ylnda
Fransada La
Madeleinede,
etrafnda 3 koruyucu
ta ile evrelenmi olan
ve srt st yatrlm
ve ba gneye bakan 5
ya da 6 yanda bir
ocuk mezar
bulunmutur.
Sz konusu mezar G..
10.500e
tarihlendirilmektedir.

LA MADELEINE MEZARI
ok iyi durumda korunmam
olan iskeletin bilek, diz, boyun
ve bann etrafnda yzlerce
boncuk bulunmutur: bunlarn
yaklak 1500 tanesi eitli
deniz kabuklarndan, birka
tane geyik ve tilki kpek dii
ve bir balk omurgasndan
meydana gelmektedir.
Boncuklarn yapld
malzemelerin toplanmas ve
delinmesi iin harcanan emek
ve zaman dndmzde bu
ocuun toplumun nemli bir
bireyi olaslkla yksek bir
mevkide olan biri olduu kabul
edilebilir

LA MADELEINE MEZARI

Sz konusu boncuklar zerinde yaplan analizler sonucunda bu deniz kabuklarnn

200 km uzaklktaki Atlantik kylarndan getirilmi olduklar anlalmtr.
Ne var ki ocuun yandan dolay gerekten toplumda ayr ve nemli bir rol
olup olmad nasl anlalabilir? Sz konusu mezar iinden ele geen zengin
buluntular ve bunlarn yapmnda byk bir emek harcand dnldnde sz
konusu ocuun nemli biri ya da nemli bir aileye mensup olduu ileri
srlebilir

PREHSTORK MZK ve DANS

DANS RTELLER
Sanatta ritel bir dans srasnda
maskeye brnm insanlar temsil
edilir.
Bunlardan en eskisi Fransada
Dordogne blgesinde Meg
Snanda tespit edilmitir.
Burada bulunan bir kumanda
ubuu zerinde kaznarak
yaplm ve yaban keisi postu ile
maskesine brnm 3 tane insan
figr yer almaktadr. Ayakta
duran bu byclerin bacaklar ve
dizlerinin kvrmlar tamamen
insan karakterlidir. Dans eden bu
bireyler yaban keisi avnn
bereketi ve iyi bir ekilde
sonulanmas iin yakarmaktadr.

MZN ORTAYA IKII

Mzik ve dans
sembolizmde nemli bir
rol oynamaktadr.
1921 ylnda Isturitzde
G.. 27.000-20.000 yllar
arasnda yaanm olan
Gravettian kltrne
tarihlenen kemik flt
parasnn
bulunmasndan sonra,
aratrmaclar mziin
ortaya k hakknda
birok alma
yapmlardr.

PALEOLTK ADA MZK

Trorois
Freres

Meg Sna

Meg Sna

PALEOLTK A MZK
ALETLER

Trorois Frres

PALEOLTK DDKLER

PALEOLTK KEMK DDKLER

Birok Orta Paleolitik a
merkezinden ele geen
delinmi hayvan parmak
kemikleri ddk olarak
yorumlanmtr.
Bu durum ilk mzik
enstrmanlarn
Neanderthallerin retmi
olduklarn
dndrtmektedir.

DIVJE BABE ORTA PALEOLTK

KEMK FLT???
Slovenyada yer alan Divje
Babe buluntu yerinde ele
geen ve zerinde delikler
bulunan maara ays bacak
kemii paras nceleri en eski
mzik aleti olarak yaynlanm,
ancak daha sonra yaplan
detayl analizler sonucunda
sz konusu deliklerin insanlar
tarafmdan deil de yabani
hayvanlarn dileri ile olutuu
anlalmtr.
Bu durumda u andaki bilgiler
nda hala daha en eski
mzik aletleri st Paleolitik
a ile tarihlendirilmektedir.

HOHLE FELS KEMK FLT

(G.. 35.000)
Almanyada yer alan Hohle
Fels buluntu yerinde 2008
ylnda yaplan kazlarda G..
35.000e tarihlenen bir adet
kemik flt ile birlikte 3 fildii flt
paras bulunmutur.
21.8 cm uzunluunda ve 8 mm
apnda olan fltn zerinde 5
adet delik bulunmaktadr.
Ayrca kemiin ucunda yer
alan iki adet derin oyuun ise
bunu alan kiinin flemesi iin
yaplm olduu
dnlmektedir.

HOHLE FELS FLD FLT

PARALARI

ISTURITZ FLTLER
Ku kemiinden yaplm
olan fltlere ait
izimlerden deliklerin
etrafnda gsterilen gri
ksmlar kullanm
sonucunda meydana
gelmi olan perdah
izlerini gstermektedir.
Bu izler sz konusu
fltlerin uzun sre
kullanlm olduunu
kantlamaktadr.

ISTURITZ ve
GEISSENKLSTERLE KEMK
FLTLER (G.. 36.000)

AMANZM NANCI

LK AMAN
LA CHAPELLE-AUX-SAINT ADAMI
La Chapelle-aux- Saint
Maarasnn yal adam
bulunmutur. Yaklak 50
yandaki erkek iskeleti
insanlar tarafndan alm
olan bir ukur iinde
bulunmaktadr. Tam bir bizon
baca, birok akmakta alet
ve a boyas yumrular yukar
doru bzlm olan sa
kolun yaknna konulmutur.
Maarann giriinde kemik
klleri ve kmr kalntlar
ieren bir ocak bulunmaktadr.
Krlm hayvan kemikleri
cesedin zerine ve etrafna
atlmtr

HAYVAN RUHUNUN GC
Bu konuyla ilgili bir dier st
Paleolitik sanat eseri de
Almanyada Vogelherd yaknnda
Hohleinstein-Stadelde
bulunmu olan kazlarak yaplm
mamut diinden 30 cm
yksekliindeki figrdr.
Sz konusu figr aslan bal
ayakta duran bir erkek figrdr.
Bu buluntu daha ok Msrn Ge
Slaleler Dneminin hayvan bal
Tanr figrlerini andrmaktadr.
Hohlenstein-Stadelde bulunan bu
Aurignacien sanat eseri aslan gibi
gl bir hayvann ruhunun avc
insanlara getiine inanan
insanlarn eseridir.

YARI NSAN YARI HAYVAN

TASVRLER
Lascaux

Trois
Freres

Meg

Trois
Freres

PALEOLTK SANAT=AMANZM

KADINLARA ZG BEREKET
RTELLER

DUVAR RESMLER
Sz konusu sanat eserlerinin
en ok grld yer Fransa
ve spanya arasnda yer alan
Pirenelerdir.
Fransada ki bunlarn byk
bir blm Dordogne, Ariege
ve Lot blgelerinde yer alr- 71
ve spanyadazellikle de Kuzey spanyada34 tane resimli maara
saptanmtr.
Dou spanyada, ya da
spanyol Levantnda boyal
kayalara sahip 29 tane kayaalt
sna ile birlikte 500 ya da
daha fazla tekil kaya sna
bulunmaktadr.

PALEOLTK SANATA KONU

OLAN HAYVANLAR

PALEOLTK SANATA KONU

OLAN HAYVANLAR
Paleolitik a sanatnda en ok ilenen
Hayvanlar memelilerdir.

Bunlarn Yan Sra zellikle Ay Gibi Yrtc

Hayvanlara Ait Tasvirlere de
Rastlanlmaktadr.

PALEOLTK SANATTA YARALANMI

OLARAK GSTERLEN HAYVANLAR

PALEOLTK SANATTA YARALANMI

OLARAK GSTERLEN HAYVANLAR

PALEOLTK SANATTA YARALANMI

OLARAK GSTERLEN HAYVANLAR

EL TASVRLER
Altamira
Maaras
Chauvet Maaras

BTK TASVRLER:
MAS DAZIL

Bazen sanatlarn hayvanlar resmederken

gzlerini, kulaklarn ya da boynuzlarn
ilemedikleri grlr.

PALEOLTK A
NSAN TASVRLER

PALEOLTK A NSAN
TASVRLER

Paleolitik a sanatndaki insan tasvirleri ounlukla ematize tarzda

yaplmtr.
Gereki bir biimde yaplm olan rnekler ise ya tamamlanmamtr ya da
bir blm hayvan tasviri eklindedir.
Bunlar sklkla kaba, karikatr eklinde yaplm ve tekniksel ynden zayftr.
Genellikle bir maske takmaktadrlar, plaktrlar ya da cinsel organlar
gsterilmektedir. Baz durumlarda cinsel organlar tm vcuttan bamsz
olarak da resmedilmilerdir.
ou zaman basz ya da gvdesiz rneklere de rastlanlmaktadr.
En fazla insan tasvirine rastlanlan Paleolitik a buluntu yeri de, 50den
fazla kabartmann yer ald Combarelles Maarasdr.

PALEOLTK NSAN PORTRELER

PALEOLTK KADIN TASVRLER

PALEOLTK KADIN TASVRLER

PALEOLTK KADIN TASVRLER

PALEOLTK ERKEK TASVRLER

NSAN TASVRLER:
LES COMBARELLES MAARASI

NSAN TASVRLER:
LES COMBARELLES MAARASI
ve MAS DAZL

NSAN TASVRLER:
LASCAUX MAARASI

NSAN TASVRLER:

YARI NSAN YARI HAYVAN

TASVRLER
Lascaux

Trois
Freres

Meg

Trois
Freres

PALEOLTK SANAT=AMANZM

KADINLARA ZG BEREKET
RTELLER

LA MARCHE BEBE

LA MARCHE OCUKLARI

GONNERSDORF KADINLARI

TAPINAK OLARAK KULLANILAN

MAARALAR
Bir buluntu yerinin toplanma yeri olarak
kullanlp kullanlmadn gsteren
kriterler.
Zaman (skn sresi)
Yer (Yerleim tipi)
Kii miktar (Farkl birey says)
Kontekst (Ritel, ritel ve gnlk aktivite
alan gibi).

TAPINAK OLARAK KULLANILAN

MAARALAR

ALTAMRA MAARASI

ALTAMIRA MAARASI
Kuzey spanyada yer alan
Altamira Maaras, bulunan ilk
duvar resimli maaradr. Buradaki
resimler uzun bir sre buzul
ann en iyi rnekleri olarak
kabul edilmitir.
Altamira Maaras, Santillana der
Mar adndaki kk bir kentin
yaknnda tepecik bir blgenin
ortasnda bulunmaktadr. Buzul
anda bir hayvan cenneti olan
bu blge avclar olduka etkilemi
olmaldr
Maaradaki en eski insan iskan
Aurignacien dnemdedir. Ancak
Solutreen ve Magdalenien
dnemlerde de iskan grmtr.

ALTAMIRA MAARASI

Tm dnemler boyunca, buzul a avclar nilerde ve

karanlk kelerde, zellikle de dar geitlerde iaretlerini
ve sembollerini brakmlardr. Bunlar arasnda bizon,
yabani at, geyik, ay, da keisi ve yaban kz gibi
avladklar hayvanlarn figrleri bulunmaktadr

ALTAMIRA MAARASININ KEF

1868 ylnda, Santillanal bir beyefendi
olan Marcelino de Sautuola bir gn
blgede avlanrken, kpei aniden bir
kayalk alanda kaybolur. Kpeini
buradan karmak isterken, maarann
kapanm olan azna gelir. 7 yl sonra
Sautuola burada kazlara balar ve
maarann buzul anda iskan edilmi
olduunu gsteren kalntlar aa
karr. Ancak 1879 ylnda maarann
tavannda ve duvarlarnda buzul a
resimlerini kefeder. Buray gstermek
iin kzn yanna alan Sautuola
beraber maarann iteki gzlerine
girerler. Aniden kz heyecanl bir
ekilde barp babasna bir hayvann
resmini gsterir
Sz konusu hayvan resmi, st
Paleolitik a sanatnn en nl bizon
resimlerinden biri olup maarann
tavannda yer almaktadr.

ALTAMIRA MAARASI
RESML GALER
Sautuola maarann duvarlarnda ve
tavannda birok resim ve kabartma
kefeder. Bunlarn ou maara
azndan yaklak 88 feet uzaklkta
olan kk bir gzde ve yaklak 1000
feet uzunluundaki maarann dibinde
yer almaktadr.
Maarann giri ksmnn tavannn
kmesi sonucunda maaraya giri
engellenmi ve 19. Yzyln sonlarna
doru balayan kazlara kadar hi
kimse maara iine girememitir.
st Magdalenien dnemde, maarann
girie yakn olan kk giriinin tavan
en sra d resimlerle bezenmitir.
Maara ok daha nce terk edilmi
olmaldr. Bu resimli galeri maarann
temel ibadet yeridir.

ALTAMIRA MAARASI
BZON TASVRLER

ALTAMIRA MAARASI BZON

TASVRLER

ALTAMIRA MAARASI

LASCAUX MAARASI

LASCAUX MAARASI
Lascaux Maaras st
Paleolitik a ile tarihlendirilen
600 tane maara duvar resmi
ile 66 yl nce bulunmutur.
Lascaux Maaras GB
Fransada Dordogne
Blgesinde yer almaktadr ve
46 yldr zel durumlar
haricinde koruma amal
olarak ziyaretilere kapaldr.
Burada yaplan C14
tarihlemeleri sonucunda sz
konusu maaradaki iskann
M.. 18.000-15.000e
tarihlendii anlalmtr.

LASCAUX MAARASININ KEF

Maarann II. Dnya Sava srasnda
1940 yl Eyll aynda bulunuu da
maarann kendisi kadar ilgintir.
Maara, ky ocuklar tarafndan,
kpeklerinin bir ukura dmesi
sonucunda ans eseri bulunmutur.
Ancak sz konusu ukurun derinlii
ok fazlayd ve ocuklar bu ukurun ne
kadar derin olduunu anlamak iin
iine ta atmlardr. Daha sonra
ocuklar girii geniletmiler ve nemli
kilden aa doru inen bir tnel
yapmlardr. Aa indiklerinde
grdkleri manzara onlar adeta
bylemitir. ocuklar grdkleri bu
muhteem resimlerden okul
mdrlerine bahsetmilerdir ve
Lascaux Maaras ilk kez okul
gazetesinde belgelenmitir. Buradaki
ilk aratrmalar ise Henry Breuil
yapmtr

LASCAUX MAARASININ PLANI

Maarann rampasnn alt ucu yaklak
20 m uzunluundaki byk gze
almaktadr. Burann tavan boa
tasvirleri ile doludur ve baz hayvan
figrleri 5 metreden uzundur. Buraya
Boa Koridoru ad verilmi olup iki
pasaja alr. Pasajlardan biri dikken
dieri sada kollara ayrlr. Dik olan
pasajn tavan geyik, at, yabani kz,
da keisi ve bizon figrleri ile kapldr.
Sadaki kola gei ilk yllarda zor
olmutur. Buradan geince dier bir
hayvan resmi serileri ile karlalr.
Sadaki ikinci kolda ise nl Kuyu
Sahnesi bulunur. Burann sonuna
gelindiinde yine birok hayvan
boyamalarnn bulunduu pasaja
gelinir. Buras da Kedinin ukuru
boyunca Kedigillerin Geitine kadar
yalnzca kedigiller deil ayrca dier
hayvanlara da ait kazmalar
bulunmaktadr

LASCAUX MAARASI DUVAR

RESMLER

BOYNUZLU AT TASVR

LASCAUX MAARASI DUVAR

RESMLER

LASCAUX MAARASI DUVAR

RESMLER

LASCAUX MAARASI DUVAR

RESMLER

LASCAUX MAARASI DUVAR

RESMLER

LASCAUX MAARASI DUVAR

RESMLER

LASCAUX MAARASI
DUVAR RESMLER

LASCAUX MAARASI
KUYU SAHNES

LASCAUX MAARASI

LASCAUX MAARASI
KUYU SAHNES

TROIS FRERES MAARASI

Trois Frres Maaras, Fransada Arige blgesinin

Pirenelerin eteklerinde yer almaktadr. Bu maaraya
Kardeler adnn verilmesinin nedeni burann 1912
ylnda karde tarafndan kefedilmesinden dolaydr.
Bu maarada saptanan bir ay kazmas ounlukla av
bysnn temel rnei olarak verilmektedir.

TROIS FRERES MAARASI AYI

FGRLER

ENLENE ve TROIS FRERE

MAARALARI

TROIS FRERES MAARASI

TROIS FRERES MAARASI

TROIS-FRERES BYCS
Paleolitik a sanatnda temsil
edilen en nl byclerden
bir dieri de yine Fransada yer
alan Trois-Frres
Maarasnn Dans eden
bycsdr.
Burada saptanan figr
insannkine benzeyen el ve
bacaklara, bir otulun srt ve
kulaklarna, bir ren geyiinin
boynuzlarna, bir atn
kuyruuna ve bir kedigilin
reme organna sahip olup iki
aya zerinde dik duran bir
yarata aittir.

TROROIS FRERES AMANI

ENLENE MAARASI

1. Enlne ve Trorois Frresin Prehistorik adaki girii

3. Enlnei Trorois Frrese balayan dar geit
4. Trorois Freresin imdiki girii
5. Aslanl Gz
6. Tapnak olarak kullanlan ksm

TUC DAUDOUBERT MAARASI

Trois Frres Maarasnn
bulunduu tepenin dier
tarafnda ise Tuc
dAudoubert Maaras yer
almaktadr. Bu maarada
da Trois Frres
Maarasn bulan ayn
kardeler tarafndan yine
1912 ylnda
kefedilmitir. Her iki
maara da Magdalenien
dnemde tapnak olarak
kullanlmtr

TUC DAUDOUBERT MAARASI

NSAN AYAK ZLER

TUC DAUDOUBERT MAARASI

FTLEEN NEK ve BOA
KABARTMASI

COMBARELLES MAARASI

Font de Gaume maarasndan 2 km uzaklkta bulunan Combarelles

Maaras, 1901 ylnda kefedilmitir.
Tepelik bir alanda bulunan Font de Gaumenn aksine Combarelles vadi
seviyesinde yer almaktadr. Aslnda burada iki maara bulunmaktadr ve
Combarelles 1 ve Combarelles 2 olarak adlandrlmlardr.
Bunlardan, olduka kt durumda korunmu olan ve bunlardan yzlercesi
maara giriinden 160 m uzaklkta, 50 adet maara duvar kabartmalarna
sahip olan Combarelles 2de G.: 14.000-12.000 yllar arasna
tarihlendirilen Magdalenian dneme ait binlerce buluntu ele gemitir

COMBARELLES MAARASI

Combarelles maaras hem 600den fazla eitli hayvan ve insan

figrleri, hem de kazma teknikleri asndan olduka nemli bir
buluntu yeridir. Sz edilen maarada 141 at, 38 bizon, 24 mamut,
11 ren geyii, 10 geyik, 9 da keisi, 7 ay, 4 boa, 3 da aslan ve 1
tyl gergedan figr yer almaktadr.

COMBARELLES MAARASI

COMBARELLES MAARASI

COMBARELLES MAARASI
Maarann dip ksmlarna doru, sol
duvar zerinde olduka ilgin insan
tasvirlerinden meydana gelen bir
panel yer almaktadr.
Burada stilize, basz, vcutlar sol
tarafa doru bakan, arka arkaya duran
kadn profili yer almaktadr.
Bunlarn her biri farkl evreyi temsil
etmektedir; sadaki basit bir ekilde
yaplm olmasna ramen oranlar
ok iyi verilmitir.
Figrn, eimli srt izgisi, gs, fit
durumda bir beli, kk karn ve sk
bacaklar resmedilmitir.
Ortadaki figr ise bir nceki tasvirin
daha basitlemi bir versiyonu
eklindedir.; ayn srta sahiptir fakat
gs yoktur ve abartl bir gbei
vardr; soldaki figr ise byk gen
eklinde bir cinsel organa ve ibkey
bir srta sahiptir .

COMBARELLES MAARASI
Bunlar, byk belleri, basit yaplar,
orantsz vcutlar ve biimsiz balar
ile aslnda insandan daha ok bir
hayvana benzemektedir.
Birbirinin arkasnda duran iki byk
tasvir sola doru eilmitir; birinin
nndeki eli ve dierinin de baca
olmasa bu figrlerin bir hayvana temsil
ettikleri rahatlkla sylenebilir. Bunlar,
bir erkein nnde duran bir kadn
olarak tanmlanmaktadr.
kincisinin ereksiyon halindeki cinsel
organ nedeniyle bir erkek olduu
bellidir, ama dierinin kadn olduunu
ispatlayacak herhangi bir belirtisi
bulunmamaktadr. Erkein baca ve
ince izgileri, daha kk olan saa
doru dnm, cinsiyeti
belirlenememi olan, basz ve yryor
izlenimine sahip olan nc bir
figrn arka ksmn meydana
getirmektedir

COMBARELLES MAARASI

Maarann girii ile sz konusu figrlerin yapld kesim arasnda olduka

uzun bir mesafe bulunmaktadr ve maarann bu dar geitlerinden gemek
zaten yeterince zordur. Dier taraftan Magdalenian sanat ve yardmclar
ellerinde lambalar, boyalar ve keskiler, ayrca lambalar iin ektra hayvan
yalar ile bu dar geitlerden dizleri zerinde srnerek gemilerdir.
Kazmalarn yer ald kesim aslnda sanat aktivitelerinin yaplmas iin
uygun deildir, ancak byk bir kltrel motivasyon sz konusu tasvirlerin
yaplmasn mmkn klm olmaldr.

COMBARELLES MAARASI

Combarellesn yaknnda bulunan Font de Gaume gibi etkileyici byklkteki bir

maara iin burada ritellerin ve trenlerin yaplm olmas, ayrca gruplarn
toplanm olmas rahatlkla dnlebilir, ancak Combarelles iin byle bir durum sz
konusu olamaz.
Belki de bu maarann seimi bir efsane ya da bir mitin paras olabilir. Belki de
gemite burada byk bir olay meydana gelmi olabilir.
Belki de burada ya da yakn bir yerde bir ruhani lider (aman) ya da bilge bir kii
yaam olabilir.
Bu maarann sz konusu aktivite iin seilmi olma nedenlerinden biri de maara
duvarlarnn doal yapsnn baz hayvan tasvirlerinin kazmalarn yapmak iin uygun
olmas, ya da sesin bu maara iinde rahatlkla yaylmas da olabilir