HEDEFLER

NDEKLER

FELSEFE NEDR?

Giri
Felsefi Tavr ve Davran Nedir?
Felsefi Bilginin zellikleri

Bu niteyi altktan sonra;

Felsefenin ne olduunu tanmlayabilecek
Felsefi tavr ve davrann ne olduunu
anlayabilecek
Felsefi bilginin zelliklerinin neler olduunu
renecek
Bilgi trlerinin neler olduunu renebilecek.
Bilimlerin ayrmn renecek

FELSEFEYE GR

NTE

Felsefe Nedir?

GR

Felsef inceleme, fikirler

dnyasna bir ardr.

Felsefe kelimesi Arapa olup Yunanca philosophia szcnden gelmektedir.

Philo sevgi, sophia bilgi veya bilgelik anlamndadr. Philosophia, bilgiyi veya bilgelii
sevmek, aratrmak ve peinden komak demektir. lk olarak Pythagoras (M..
580500) tarafndan Philosophia terimi kullanlmtr. Bu terim, tam anlamyla
Platon (slm dnyasnda Eflatun olarak tannr, M.. 427347) ve Aristoteles
(M.. 384322)'in hem kiiliklerinde hem de felsefelerinde deer kazanr.
Yunanllarn sophostan ilk anladklar ey, beceri ve iktidar sahibi kiidir. Bu
nedenle, bilginin sevilmesi ve istenmesi olarak felsefeyle uraanlara da filozof ya
da bilge insan denilmektedir. Filozoflar, insan yaamyla ilgili eyleri akllar
yardmyla dnerek, felsefeyi her eyi aratran bir alan yapmlardr. Bilginin ve
bilgeliin ne olduu, felsefenin nasl tanmlanaca konusunda ok deiik grler
mevcuttur. Dolaysyla felsefenin tek bir tanmn yapmak olduka zordur.
Felsefe, insan dncesinin geliimi srecinde ortaya km bir bilgi trdr.
Felsef yaklamlardan nce insanlar kendilerini, doay ve evreni ok farkl
ekillerde aklamlardr. nsanlar, nceleri mitolojik bir yaklamla var olan
kavramaya almlardr. Mitoslara dayal olarak elde ettikleri bilgilerle var olan
kavrarken, kendi deneyimlerinden deil de doa-st glerin deney ve
bilgilerinden yararlanmlardr. Her eyi doa-st glerle veya yar insan yar
tanr varlklarn yaantlar ve bilgileriyle ele almaktaydlar. Efsane, sylenti, mit,
hikye, masal vb. anlatlarn dorultusunda evreni aklamaktaydlar. Buradaki
bilgi, insana ait deil mitolojik varlklarn bilgisiydi. nsan edilgen olarak kendi
kaderinin bu varlklar tarafndan belirlendiine inanmaktayd. Var olann bilgisi bu
doa-st varlklar hakkndaki efsane ve sylentilerin bilgisiydi.
Mitoslardan sonra insan, dinsel aklamalarla kendisini, evreni ve dnyay
anlamaya almtr. Tek Tanrl dinlerin retileri insana hazr bir yaratl kuram
vermekteydi. Yaratl kuram varln ne olduunu sylemekteydi. Fakat insanolu
ne mitsel ne de dinsel reti ile yetindi. O, kendi akl ve dncesiyle var olan her
eyi sorgulayarak felsefeyi ortaya kard. Felsefe, insan rn bir bilgidir. Akln
sorgulayarak elde ettii sistemli felsefe, yaklak M.. 6. yzylda dou Akdeniz ve
Ege Denizindeki adalarda balamtr.
Niin felsefe gereklidir? nk felsefe dnmeyi reten bir sanattr.
nsanlara dnmenin ne kadar gerekli olduunu gstermek iin felsefenin
deerini, ilevini ve nemini retmek gerekir. Bizler, birer insanz. Peki, insan
insan yapan nedir? Bizi hayvanlardan, bitkilerden ve dier varlklardan ayran
zelliimiz nedir? nsann en temel zellii akl sahibi bir varlk olarak dnmesini
bilmesi ve dndn eitli ekillerde dier insanlara aktarmasdr. Ksaca
byk bir filozofun dedii gibi, insan bilen, dnen, konuan, glen, siyaset
yapan akl sahibi bir varlktr. Bu zelliklere sahip insanolu evrende kendini dier
Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Felsefe Nedir?

her eyden farkl grr. O hlde, bu farkll bilinli bir ekilde ortaya koymas da
zorunludur. Bu da ancak felsefeyle mmkndr. nsan niin felsefe yapar? nk
insann doas onun dnmesi gerektiini syler. Dnmek nasl olmaldr?
Yntemi nedir? Neyi dnmeliyiz? Bu sorularn cevabn ancak felsefe verebilir.
Niin felsefeyi dnme sanat olarak tanmladmz artk aydnla km
olmaktadr. Felsefe, insann akln veya dier dnme yetilerini kullanarak var olan
hakknda soru sorup, cevap arama etkinliidir. Felsefe, var olan kavramaya ve
aklamaya alr. Ksaca felsefe gerekten var olan aratrr.
Gerekten var olan nedir? Yalnz felsefe mi bu soruyu sorar? Felsefenin
dnda bilim, din ve sanat da gerei ve var olan kavramak ve aklamak amacn
tarlar. Fakat felsefe eitli alardan bu alanlardan farkldr. Sonraki blmlerde
felsefe ve bilim ilikisine deinilecei iin burada bu konunun detayna
girilmeyecektir. Felsefe, varlk veya var olan hakknda dnmektir. Varl bir
btn olarak ve varl varlk olmas bakmndan ele ald iin felsefe, saf ve
katksz dnmedir. Ksaca felsefe soyut, kavramsal, rasyonel ve kuramsal
dnmedir.
Felsefe yapmak kolay deildir. Zahmetli ve uzun bir uran sonunda
dnmeyi becerenler ancak felsefe yapabilirler. nk o, somut ve duyusal olan
veren dnmeden yola kmaz. Felsef dnmek, soru sorabilme yeteneine
sahip insanlar tarafndan gerekletirilen bir dnme faaliyetidir. Soru sormak ise
merak etmekle balar. nsan, kendisi, evresi ve yaad dnya hakknda merak
duymasyla balayan soru zincirleri iinde kendisini bulur. Ben neyim, ne idim ve
ne olacam? Dnya nedir? Evren nedir? Dnya ve evren ne cinsten bir
varlktr? Varlk nedir? Bu tr sorular oaltmak mmkndr. Felsef etkinlik,
problemlerin farkna varlmas ve onlarn cevaplar iin merak duyulmasyla balar.
Merak ve problemden nce felsef etkinlik sz konusu olamaz. Felsef etkinlik,
sradan anlamann ortadan kalkt ve olaanst bir durumun fark edilmesiyle
ortaya kar. Ne zaman bir insan sradan anlamann tesine geip, zihinsel
sorgulamaya balarsa felsefe yapmaya da balar. nk Sokratesin dedii gibi,
sorgulanmam yaam, yaanmaya demez.
ncelikle felsefe, bir meydan okuma veya kar ktr. Bu kar ka verilen
cevap ise felsef etkinlikle olur. imizde oluan elikili ve sorunlu durumlar merak
edip cevaplama sreci ile balayan felsefe yapmak, doru cevaplara ulamakla
sonulanabilir. Her ne kadar felsef davran bir tr sakinlik ya da duygusuzluk gibi
tanmlanrsa da, felsef etkinlik heyecanl ve duygulu bir ortamn sonucunda oluur.
Baz kark, bulank, kavranlamayan durumlar karsnda duyulan heyecan, korku,
arzu, umut ve merak ile de felsef etkinlik balar. Fakat bu etkinlik refleksif
olmazsa, felsefe eletirel olamad iin de gerek anlamda bir felsefe olamaz. Her
ne kadar felsefe merak ve aknlkla balarsa da felsefe bir tr st dnmedir.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Felsefe Nedir?

Bilgelik, ancak kafa ve

kalp eitimi sonucu
oluur.

Felsefeye merak duyanlar ncelikle sonulara bakarlar. Yntem, tutum,

etkinlik halk iin nemli deildir. nemli olan sonulardr. Felsefeye ilk adm
atanlar iin, felsefenin nemi, verdii sonulardr. Onlar, felsefeden hazr cevap
bulmay umut ederler ya da beklerler. Eer cevaplar bulamazlarsa o felsefeden
uzaklar ve felsefeyi sevmezler. Bilgeliin hemen kazanlmas iin ok acele eden
yeni balayanlar, onu satn almak isterler. Fakat bilgelik satn alnamaz. Bilgelik,
uzun ve zahmetli bir yolun sonunda ya kazanlr ya da kazanlamaz. Bilge veya
filozof olmak iin retim gereklidir. Felsefe retimi birka dersle anlatlamaz.
Birka dersle felsefeye ancak bir giri yaplabilir.
Niin felsefe yapmalyz? Felsefe bir dnme etkinlii olarak bilgelik veya
bilgi peinde komak ise felsefenin bir deeri vardr. Kltrmze yerlemi olan
felsefe bir ie yaramaz dncesi belki felsefenin madd kazan salamada pek
katks olmadn ifade edebilir. Fakat bir eyin deerli olmas yalnzca madd
zenginlikle llmemelidir. Nice deerler vardr ki, bize hibir madd kazan
vermedii hlde, canmz bile onun iin feda ederiz. rnein, bir annenin ocuu
iin veya bir insann vatan iin kendisini feda etmesi gibi. O hlde, ou eyden
madd kazan beklemeden canmz feda ederken, felsefeden niin bir madd
kazan beklemekteyiz. Felsefe madd kazan vermese de insana manev kazan
yani dnme eitlilii verir.

Felsefe, ruh gzellii

salar. Felsefe,
mutluluu amalar.
Ksaca felsefe yaama
sanatn retir.

Felsefe, mutluluk amac iin kendisini ara yapar. Baz insanlar madd
zenginliklerden gerek haz duygusunu almazlar. nk asl ve gerek haz manev
ve ruhsal hazlardr. Madd olan geici olmasnn yannda deikendir de. Fakat
dnsel hazlar kalc, uzun sreli ve deiken olmayanlardr. Madd zenginlikler
alnabilir, yok olabilir veya deeri yitebilir. Ancak felsef dnmenin verdii hazlar
alnamaz ve o insandan para karl satn da alnamaz. Ona aittir.
Felsefe bireysel dzlemde ruhsal bir haz vermenin yan sra toplumsal
dzlemde de eitli deerlere sahiptir. Felsefe en iyi ynetim biimini
dnmemize ve oluturmamza yardmc olabilir. nsan haklarnn belirlenmesinde
felsefeye ok gereksinme duyulmaktadr. Demokrasinin iyi ve kt yanlarn sorgulayabilir. Bir ahlk felsefesi gelitirerek, insann ve toplumun nasl davranmas
gerektiini aratrlabilir.
Bilginin ve bilgeliin ne olduu, felsefenin nasl tanmlanaca konusunda ok
deiik grler mevcuttur.
Felsefe dnmeyi reten sanattr.
Felsefe, yaama sanatdr.
Felsef sorgulama, fikirler dnyasna bir ardr.
Felsefe insann akln kullanarak, var olan hakknda soru sorup, cevap
arama etkinliidir.
Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Felsefe Nedir?

Felsefe, evren, dnya, insan ve toplum hakknda soru sorup, varl ve

yaam anlamlandrma abasdr.
Yaplan tanmlardan da anlalaca gibi felsefe, gerei ve doruluu
aratrma ve bilme etkinliidir. O hlde, ncelikle yaplmas gereken bu bilme
etkinliini anlamaktr. Felsefe, genellii ierisinde birok konuyu bazen daha
belirgin bazen de daha az kapsaml olarak ele alr. Bu alanlara felsefenin disiplinleri
denir. Bu disiplinlerdeki tm sorular ve cevaplar, dnyann ve yaamn tam
aklamasn vermeye alan temel ilkelerden oluur.

FELSEF TAVIR VEYA DAVRANI NEDR?

Merak, bir eyin neden
baka trl deil de o
ekilde olduunun
renilmeye
allmasdr.

Eer felsefe akl temelli dnmeye bir ar ise renciye nasl bir davran
rnei veya tutum yntemi verilmeli ki, kendini felsefeye giri yapma imkn iine
soksun? Bilgelii arayan filozoflar nasl bir davran veya tutum iindedirler? Hangi
davranlar felsefdir? Kesinlikle her davran felsef deildir. rnein, kskanlk,
iddet ya da hogrszlk felsef davranlar deildir. Bir kii felsefeci olabilir fakat
saydmz davranlarda bulunurken bir felsef davran gerekletirmi olmaz.
Felsef davranlar en iyi u kavramlarla aklayabiliriz:

Merak - aknlk
Aristotelesin dedii gibi nsan, doas gerei bilmek ister. Bilmek bir
dnsel etkinlik sonucu oluur fakat bilme istei bir merak sonucu olur. Merak
duyan birey, soru sorarak var olan sorgulamaya balar. O hlde, felsefe merakla
balar. Merak, aknlk sonucu ortaya kar. Felsefe tuhafla duyulan merakta
kendini ortaya koyar. Bir problem veya sorun olmal ki felsef davran balasn.
Sorun ya da problem yoksa felsef bak da gndeme gelmez.

Refleksiyon - Dnm - Yansma.

Merakla soru sormaya balayan insan artk dnmeye ve bilmeye
balamtr. Fakat felsef dnme sadece sorgulanan tek tarafl dnme deildir.
Felsefi dnme, ayn zamanda sorgulamann kendisini veya sorgulama sonucunu
da sorgulamaktr. Bu nedenle sadece problemle karlama felsef davrann
olumasna yetmez. Problem dnlmeli, zihinde tasarmlanmal ve de zm iin
aba harcanmaldr. Zihin, problem zerine refleksiyonlu (dndn dnerek
ya da derin dnmeye dayal) etkinlikle yaklamaldr. ift ynl dnme felsef
davrantr. Felsef tavr, dnme zerinde bir dnmeyi de ierir. Dnmenin
kendi dncesi zerine tekrar dnmesi felsef tavrn en nemli karakteridir.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Felsefe Nedir?

phe Etmek ve Dogmatik Olmamak

Filozof, akln verdii

kararlara uygun hareket
eder.

Her kim felsef dnyorsa kendi inanlar zerinde bile phe etmeli ve
bu konuda dogmatik (dnmeksizin, sogulamakszn, krkrne inanmak)
olmamaldr. nk kendisi ya da bakas iin phe duymayan bir refleksif
dnme, felsef bak tarz olamaz. Felsefe, bilgisizce ortaya konan kuramlarn
eletirildii dnsel etkinliktir. Bu nedenle felsefe, herkes tarafndan bilinen sorun
ve cevaplarla ya da uzlalan varsaymlarla tatmin olmaz. Felsefe, sorulara cevap
vermek deil, cevaplar sorgulamaktr. Felsefe, phe ile balar. phe etmeyenin
sorunu da yoktur. Problem sahibi olmak, ancak bir eylerden phelenmekle olur.

Ak Grllk ve Hogrllk
Felsef davran yalnzca kendi inanlar zerinde dogmatik olmamak deil,
ayn zamanda bakalarnn fikirlerine ak olmak ve hogrl olmaktr. Felsefeci
her trl sze aktr ve onlar akl szgecinden geirmeden kabul etmeyendir. O,
her zaman dierinin deneyimlerini paylaandr. Her ne zaman iki aydn birbiriyle zt
fikirlere sahipse, birbirlerinden renecek bir eyleri var demektir. Hogr, bireye
kendinden baka trl dnenlerin olduunu retir veya kabul ettirir.
Hogryle ben ve dieri bir arada dnmeyi ve yaamay reniriz.

Akln ve Deneyin Ynlendirmesini stemek

Felsef etkinlik bir sretir. Bir yerde dnmeyi durdurmak veya onu
snrlandrmak, felsefeyi sona erdirmek veya snrlandrmaktr. Felsefeyi
snrlandrmak ise akl bir eylerle snrlamak veya hapsetmektir. Eer deney ve
aklmz u anda sahip olduumuz inan ve bilgilerimizle yetinmiyorsa, deneyin ve
akln gsterecei yeni olana kar istekli olmak bir felsef davrantr. Bazen aklmza
danarak var olan inanlarmzn artk eskidiini ve yerine yenisinin konulmas
gerektiini kabul etmeliyiz. Bylece yeni deney ve bilgilere ak olmak ve onlar
istemek felsef tutumdur. Felsef davran akln karmlarn takip etmektir

Belirsizlik ve Yargda Bulunmamak

Kantlanamam ya da yeterince bilgi sahibi olunmayan bir konuda yargda
bulunmamak veya belirsiz kalmak felsef tutum gereidir. Ne zaman bir sonu
hakknda kesin delillerimiz yoksa yarg iin beklememiz gerektii dncesi felsef
tutum gereidir.

Tahmin-Speklasyon
phe kadar inan da felsef tutum gereidir. Her ne kadar baz sonular
kantlar gerei belirsiz ya da temelsiz olsa da eldeki verilerle tahminde bulunmak
bir felsef tutumdur. Deneyimle zmler aratrlmaldr. Felsef davran,
Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Felsefe Nedir?

dogmatik inanlar olmakszn bir tr inan tarzdr. Ksaca bu bir tr speklasyon

(dnt) davrandr. nk utaki phecilik ve dogmatiklik ayn dzeyde kabul
edilemez.

Devamllk ve Israrllk
Felsefeci, problemleri zmede srarl ve srekli davranmaldr. Anlk phe
ya da speklsyon kimseyi felsefeci yapmaz. Felsef tutum veya davran, genellikle
uzun bir refleksiyonel dnme srecidir. Felsefe, glkleri ve zorluklar cesaretle
reddedebilen ve aabilen bir tr anlama abasdr. O, ak dnmek iin bir tr
inat abadr. Platonun Devlet kitabnda dedii gibi, Gerei grmek, uzun ve
sarp yollardan gemekle mmkndr. Bu yollar geip gerei gren, dier
insanlara bu gerekleri anlatmakta ve onlar ikna etmekte zorlanabilir. Fakat gerek
bir felsefeci her trl zorlua ve zahmete katlanmasn bilen ve gerein sevgisiyle
yanp tutuandr. Bu nedenle felsef tavr veya davran sahibi olmak sabrl olmay,
srekli istemeyi ve zorluklara katlanmay gerektirir.

Sakinlik ve Duygusuzluk

Felsefe diyarnn
egemen gc akldr.

Felsefeci, sakinlii ve duygusuzluu ile dikkati eker. ster nefret etsin, ister
sevsin, ister holansn isterse holanmasn bir felsefeci yalnzca anlamay veya
kavramay ister. deal olarak felsefeci akl en fazla, duyguyu en az kullanandr. Bat
felsefesi duyguyu ve arzuyu, akldan geri plana iterek felsef tutumu belirlemitir.
Buna karlk dou felsefesi, yaam anlamann yolunun duygudan getiini ileri
srmtr. Duygusuz bir felsefenin yaamn anlamn veremediini syleyen dou
felsefesi, akl ve arzuyu bir araya getirmeye almtr. Sonu olarak felsef
davran tamamen duygusuz bir davran yerine tarafsz duygu olarak kendini
ortaya koymaldr. Bu tutum, ada bilim adamlarnn nesnel olmak iin ne
srdkleri tarafszlk arzusuna benzetilebilir.

FELSEF BLGNN ZELLKLER

Bilginin Tanm
nsan, iinde bulunduu ve yaad dnyada eitli nesnelerle (varlklarla)
karlar, onlar alglar ve bilmeye alr. Bilinli ve akll varlk olarak insan sahip
olduu farkl bilgi trleriyle karlat nesneleri bilmek ister. nsan bilme etkinliinde bilen yani zne; karlat nesneler ise bilinen yani nesne-objedir. O hlde,
bilme etkinlii, zne (bilen) ve nesne (bilinen) arasnda oluan sretir. Byle bir
etkinliin sonucunda kan rne de bilgi ad verilir. Bir baka ifadeyle bilgi, zne ve
nesne arasndaki ilikinin bir sonucudur.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Felsefe Nedir?

Bilgi, zne ve nesne arasnda kurulan badan olutuuna gre, bu balar

ancak zne tarafndan kurulabilir. nk nesneye ynelen ve onu alglayan,
anlayan ve aklayan znedir. Bu balar, bilgi aktlar ve bu bilgi aktlarn kuran da
aktif znedir. Nesne (bilinen), znenin yneldii pasif konumdaki bir olgu, olay
veya varlktr. Aktif zne, bilinli ve akll varlk olarak ya kendisinin dndaki bir
varl bilmek ya da kendisini bilgi nesnesi yaparak kavramak ister. Nesnelere
ynelen zne, onlar zerine dnerek, bir zihinsel etkinlik gerekletirir. Bu
etkinlik sonucu kavramlara ve kavramlardan kalkarak nerme ve karmlara varr.
te, varlan son nokta bilgiyi verir.
Bilgi akt, zneden nesneye ynelen bilin etkinliidir. Bilin etkinlii olarak
bilgi aktlar alglama, anlama (kavrama) ve aklama trnde olabilir.
rnein, Yanmda duran bu masa, kahverengidir. eklindeki bir nermenin
bilgisi, alglama akt ile elde edilmi bir bilgi trdr. Alglama akt ile ulalan
bilgiler, somut nesneler zerine yaptmz duyu deneyleri sonucu ortaya kar.
Bilgi, yalnzca duyu verileri ile temellenen alg aktyla snrlanamaz. Anlama
akt ile zne, gerekte olan varl kavrayabilir veya anlayabilir. Anlama akt,
doruyu btnyle kavramay ierdiinden, sezgisel ya da zihinsel ierikli olabilir.
rnein, u resimdeki gerei kavradm. ifadesiyle resimde verilen bir gereklii
tm alardan anladm sylemek istemekteyim.
Aklama akt, znenin nesne hakknda elde ettii bilgileri nedenleri,
gerekeleri veya kantlar ile adm adm vermesini salar. Aklama mantksal bir
bilgi tr olup, bir ey hakknda ilk bilgiden kalkarak adm adm son bilgiye doru
giden bir sra ierir. rnein, yamurun nasl yadn aklamak gibi.

Bilgi Trleri
nsan, kendi dndaki varlklar ve kendini tanmaya ve bilmeye alan tek
varlk tr olarak, bilgi nesneleriyle farkl tarzlarda ilikiye girer ve farkl bilgiler
elde eder. nsanlarn ilk ocukluk gnlerinden beri bilme ve tanma merak iinde
olduklarn psikoloji ve pedagoji ortaya koymutur. Ayn ekilde insanlarn ilk
toplumlardan itibaren eitli trde bilgi rettiklerini tarih, sosyoloji ve antropoloji
bilimleri ortaya koymutur.
Bilinli ve akll varlk olarak insann en byk zellii, nesnelerle ok eitli
trden ilikilere girerek, tek tr bilgi deil de farkl bilgiler reten bir varlk
olmasdr. nsanln gemiine baktmzda, insanlar ounlukla nesneleri dinsel
veya gndelik bilgi ile kavramaya almlardr. Gnmz insan ise nesnelere daha
ok bilimsel adan yaklamaktadr. Grld gibi, znenin nesneye ynelmesinde
kulland yntem veya iliki tr, bilginin ne tr bilgi olduunu da belirlemektedir.
Bilgi tad zellie ve elde edili yntemlerine gre farkl trlere ayrlr:

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Felsefe Nedir?

Gndelik Bilgi
Dinsel Bilgi
Teknik Bilgi
Sanat Bilgisi
Bilimsel Bilgi
Felsef Bilgi.

Gndelik Bilgi
Gndelik bilgi, akl ve
deney temelli
aklamalar
yapmakszn varlan
genellemelerdir

nsan, doal ve toplumsal olmak zere iki dnyada yaar; duyu ve alglaryla
her iki dnyadaki varlklar hakknda bilgi edinir. Eer bu bilgiler belli bir nedensonu ilikisi ve ynteme bavurmakszn, dorudan kiinin alglarna ve sezgilerine
dayanlarak elde edilmise, bu tr bilgilere gndelik bilgi denir. Gndelik bilgi,
insann gnlk yaamnda kulland pratik bilgilerdir.
rnein, Hava bulutlanmaya balad, sanrm biraz sonra yamur yaacak.
eklindeki bir bilgi, gndelik bilgidir. Byle bir bilgi her ne kadar neden-sonu
ilikisinden karlm gibi grnse de kiinin znel alg ve yarglarna dayanmasnn
yan sra gerek anlamda neden-sonu ilikisiyle ve bilimsel bir yntemle elde
edilmedii iin genel-geer bir bilgi deildir. O hlde, gndelik bilgi, znel
genellemeler sonucu elde edilmi bilgi olduu iin bilimsel ierikli bir neden-sonu
ilikisini ve genel-geer olma zelliini tamaz.
Gndelik bilginin kendi lleri iinde her ne kadar bir geerlilii, doruluu
ve hayat kolaylatran bir yan varsa da, tek tek olay ve olgularn znel alg ve
sezgileri olmas nedeniyle, bilimsel bilgi deildir.. Sonu olarak, deneme-yanlma
sonucu bulunan gndelik bilgi, nesnel, gzlemsel, deneysel, neden-sonu ilikili ve
genel-geer deildir.

Dinsel Bilgi
zne ve nesne arasndaki ba, yce bir varlk (Tanr) tarafndan belirlenen bir
inan sistemine dayanarak elde ediliyorsa bu tr bilgiye din bilgi denir. Din bilgi,
belli bir din temeli zerinde evreni, insan ve toplumu aklayan deimez ve kesin
bilgidir. Din bilgi, inanca dayand ve Tanr tarafndan gnderildii iin, mutlak ve
balaycdr.

nanan insan iin dini

bilgi, kendisinde phe
olmayan bilgidir.

Dinin amac, insann anlamakta glk ektii zellikle manev yaantlar ve

yaratan hakknda inanca dayal bilgi vermenin yan sra insann bu bilgiler
dorultusunda yaamn srdrmesini salamaktr. Din, insanlarn ne yapp ne
yapamayacan kutsal kitap ve peygamberin sz ve tutumlaryla aklar. nsanlarn
bunlar kabul edip etmemeleri serbest braklmasna ramen, inanan insanlarn

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Felsefe Nedir?

yaamlarn ve eylemlerini dine uygun ekilde yapmalar iin zorlayc veya balayc
nlemler de getirilmitir. Sonu olarak, din bilgi, dier bilgi trlerinden farkl olarak
inan bandan kaynaklanan mutlak, deimez, zorlayc ve kesin bilgilerdir.

Teknik Bilgi
nsanlar, dier birok canllardan farkl olarak daha gsz bir ekilde
yaratlmlardr. Fakat insanlar dier canllardan ayran en nemli zellii akll
olmasdr. Akll varlk olarak insan, karlat varlklar yalnzca tanma ve bilmenin
tesinde onlar kendi istekleri dorultusunda kullanmak iin deitirme gcne de
sahiptir. Ksaca alet yapan varlk olarak insan, kendini dier varlklara kar stn ve
gl yapar. Alet ve gere yapma bilgisine teknik bilgi denir.
Yunanca techn szcnden gelen teknik, beceri ve sanat anlamna gelir.
Yunanllara gre teknik, doal olann insann becerisi ve sanat sayesinde yaamda
kullanl ve yararl bir alet ya da araca dntrlme ilemidir. Bu anlamyla teknik, doada olmayan fakat insann kendi akl sayesinde doadan ald malzemeyi
kendi hayatn kolaylatracak alete evirmesidir. Grld gibi teknik, teorik bir
bilgi olmaktan ok bir eyin pratik kullanma dntrlme bilgisidir.
Teknik bilgi, znenin nesneyi pratik amalar iin deitirme ve ondan alet
yapma bilgisidir. Teknik bilgi, pratik bilgi olup, insana yarar ve kolaylk salayan bir
ileve de sahiptir. nsanln tarihine baktmzda, ilkin alet yapma teknik bilgisi gelimitir. lk insanlar doa ile giritikleri hayat mcadelesinde nce yaamlarn
kolaylatracak avclk ve barnma alet ve gerelerini yapmlardr. rnein, ucu sert
ve keskin olan bir mzrak ya da ok gibi. Daha sonraki dnemlerde insanlar, makine
teknik bilgisine erierek el gc yerine, makine gc kullanmaya balamlardr.
rnein, buharla ya da rzgrla alan makineler gibi. Gnmzde insanolu, artk
makine bilgisini aarak otomasyon teknik bilgisini kullanmaya balamtr. nsan,
seri retimde makinelerin birlikteliine geerek, kendisini denetleyen ve planlayan
otomatik makineler yapmtr.
Teknik bilgi ile bilimsel bilgi, ilk gnden itibaren birbirlerini desteklemelerine
ya da birlikte varlklarn srdrmelerine ramen, farkl bilgi trleridir. Eski
Yunanda teknik bilgi, bilimsel bilgiden nce gelmekteydi. nce alet ve gere
yaplr, sonra da bunlara uygun olarak bilimsel bilgi geliirdi. Fakat bu nceliksonralk ilikisi gnmzde deimitir. Gnmz insan teknii ya da teknolojiyi,
bilimsel bilginin bir rn olarak kabul etmektedir. Ksaca bilimsel bilgi teorik bilgi
olmas nedeniyle teknik bilgiden yani pratik retimden nce gelmektedir. Teknik,
bilimin sonucu ya da pratie uygulan olarak tanmlanmaktadr.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

10

Felsefe Nedir?

Sanat Bilgisi
Teknik bilgi gibi sanat bilgisi de beceri, yaratma ve retim etkinlii olarak
ortaya kar. Fakat sanat bilgisi yarar amacndan ziyade, gzellik duygusuna hizmet
eder. Sanat bilgisi, gzelliklerin ortaya konulmas srasnda kan bilgidir. Sanat
(zne), nesneye ynelerek onda grd bir eyi elindeki malzemede ifade etmeye
alr. Sanat bu ifadesini mzikte, resimde, heykelde, edebiyatta, seramikte ve
tiyatroda aa karabilir.
Sanatnn znel becerisiyle yapt eser, holanma, beeni, gzellik ve haz
alma duygusunu ortaya karmak iindir. Bu anlamyla sanat bilgisi, sbjektif (znel)
bilgi trdr. nk ayn nesneyle ilikiye giren iki sanat farkl sanat bilgileri ve
eserleri ortaya koyabilirler. Sanat bilgisi, hayal gcnn, sezginin, yaratmann ve
becerinin bir rndr.
Sanat bir tr yaratma sonucu yaplan retim ise doayla her zaman kartlk
iindedir. Sanat kulland malzemeyi (rnein bir mermer parasn) doadan
almasna ramen, ounlukla doada olmayan bir nitelii veya gzellii ona
vererek, yeni bir eser yaratr. Ksaca sanat, doadaki nesneleri kullanmasna
karlk, doada olmayan bir gzellii eserine koyar.

Bilimsel Bilgi
nsan aklnn belli bir konuya ynelerek elde ettii yntemli, sistemli, dzenli,
tutarl ve geerli, kantlanabilir ve denenebilir nesnel (objektif) bilgisine, bilimsel
bilgi denir.
Tanmdan da anlalaca gibi, bilimsel bilgi u temel zellikleri ierir:
nsann akln kullanmas,
Bir alan konu yapmas,
Yntem (deney ve gzlem) kullanmas,
Sistemli ve dzenli olmas,
Tutarl ve geerli olmas,
Kantlanabilir ve denetlenebilir olmas,
Nesnel yani tarafsz bilgi olmas.
Bilimsel bilgi, yntemleri, konular ve amalar bakmndan e ayrlr:
Formel Bilimler
Doa Bilimleri
nsan Bilimleri

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

11

Felsefe Nedir?

Formel Bilimler
Konusunu doadan almayan yani duyu deneyinden gelmeyen, buna karlk
duyular st ideal bir varlk alann ele alan bilim dallarna formel (biimsel) bilimler
denir. Duyular alannn tesinde kalan dnce alann ya da tasarlanan varlk
alann inceledii iin formel bilimlere ideal bilimler de denir. Matematik ve mantk
bu tr bilimlerdir. Her iki bilimin inceledii varlk alan dnceye veya tasarma
aittir. rnein, matematiin bir esi olan rakam biri doada bulmak olanakszdr. Yine mantn bir nermesini doada deil, dncede veya zihinde
bulmaktayz. Grld gibi formel bilimler, konusu bakmndan hem doa
bilimlerinden hem de insan bilimlerinden farkldr.
Formel bilimlerin inceledii alandaki varlklar doa ve insan bilimlerinin varlk
alannn aksine zaman ve meknda yer almazlar. rnein 2+2 = 4 gibi bir
matematik ifadesi zaman ve mekna bal deildir. Mantn geerli karmlar da
zaman ve mekna bal olmadan daima geerlidirler. nk hem matematik hem
de mantk tmdengelimsel karmlar kullanrlar. Formel bilimlerin yntemi, bir
dnme yntemi olan tmdengelimdir. Buna karlk doa ve insan bilimleri
ounlukla deney, gzlem ve tmevarm yntemlerini kullanrlar.
Formel bilimler, sembolleri kullanarak kendilerini ifade ettikleri iin ayn
zamanda yapay bir anlatm biimine de sahiptirler. Bu nedenle dier bilimlere gre
en nesnel bilgi trleridir. Gnmzde hem doa bilimleri hem de insan bilimleri,
formel bilimlerin ifade biimleri olan sembolleri kullanmak suretiyle daha nesnel
olmay amalamaktadrlar.

Doa Bilimleri
Formel bilimlerin tersine, reel (gerek) dnyada var olan varlklar inceleyen
ve onlarn bilgisini edinmeye alan bilimlere doa bilimleri denir. Konu alan reel
varlk alan olan doa bilimleri, kendi iinde fizik bilimleri, yer bilimleri ve yaam
bilimleri olarak e ayrlr.
Fizik bilimleri, doa bilimleri iindeki varlklar birok adan ele alarak, onlar
hakknda olgusal, tmel ve doru bilgiler verirler. Fizik, maddeyi, hareketi ve
enerjiyi; kimya maddenin yapsn, bileenlerini, zeliklerini ve deiimlerini;
astronomi gezegenleri, yldzlar ksaca uzay inceler. Yer bilimleri, jeoloji,
meteoroloji ve oinografi (deniz bilimleri), mineraloji ve paleontoloji (fosil bilimi);
yaam bilimleri, biyoloji ve tp bilimidir.
Doa bilimlerinin temel zellii, olgusal ve deneysel olulardr. Bu zelii, bu
bilimlerin reel varlk alan hakknda bilgi vermelerinden kaynaklanr. Olgu veya
olgular aras ilikiyi neden-sonu bants ilkesine gre aklamaya alrlar. Nedensellik ilkesi doa bilimlerinin genel, kesin, tmel ve doru yasalara erimesinin
en nemli temelidir. Doa bilimleri, doada egemen olan yasalara varmay kendine
Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

12

Felsefe Nedir?

ama edinmitir. nk doadaki varlklar, bir dzen iinde ayn yasalara gre
hareket etmektedirler. Bu yasalar bulunur ve aklanrsa doadaki varlklarn ne
olduunu, nasl olduunu ve aralarndaki ilikileri anlayabiliriz. Bu ama
dorultusunda, doa bilimcileri olgular zerine deney ve gzlem yaparlar. Doa
bilimleri, doadaki varlklarn bilgisini aklama yntemiyle ortaya koymaya
alrlar. Bulduklar yarglar tmevarm yntemiyle genelleyip, yasalar elde
ederler.

nsan Bilimleri

Bir eyi anlamak, onu

varolma nedenleriyle
birlikte kavramaktr.

nsan deiik boyutlaryla inceleyen bilgi trne, insan bilimleri ad verilir.

nsan bilimleri, antropoloji, sosyoloji, psikoloji, siyaset bilimi, dil bilimi ve tarih gibi
insan kendisine konu yapan bilimlerden oluur.
Tm insan bilimleri insan gemii, imdisi veya gelecei bakmndan ele
alabildii gibi, onu kltr yapan, toplum oluturan, tarih yapan, siyaset yapan ve dil
oluturan varlk olarak ele alp, inceleyebilir. Ksaca bu bilimler, insann yapp
ettikleriyle ve ne yapacaklaryla ilgilenirler.
nsan bilimlerinin konusu insan olduu iin, doa bilimlerinde olduu gibi
kesin yasalara varamazlar. nk insan, doadaki cansz varlklarda bulunan sabit
ve genel yasalara bal hareket etmez. nsan, cansz doadan farkl olarak, zgr
iradeye sahiptir. Nedensellik ve genel-geer yasalar, insan bilimlerinde tam bir
karlk bulamazlar. Bu nedenle, insan bilimlerinin amac genel-geer yasalara
varmak yerine, insann yapp ettiklerini anlamaktr. nsan bilimleri, aklama
yntemi yerine anlama yntemini kullanrlar.

Felsef Bilgi

nsan, dnyadaki
varlklar farkl grd
zaman, onlar bilmek ve
anlamak ister.

u ana kadar aklanan tm bilgi trleri varl paralyor, onu belli bir adan
ele alyor ve bulduu bilgileri doru olarak kabul ediyor. Felsef bilgi, dier bilgi
trlerinin aksine, evreni, varl, insan ve toplumu paralara veya konularna
ayrmadan, bir btn olarak anlamaya alr. Felsef bilgi, merak eden ve soru
soran varlk olarak insann, evren, dnya, kendisi ve toplum hakknda akl ile ortaya
koyduu tmel dncelerdir.
Felsefe bilgisi, dnen znenin, nesneyi merak etmesi ve ona ynelerek, onu
sorgulamas ve anlamasyla ortaya kan tutarl, n yargsz, aklla temellendirilmi
dncelerden oluan bilgi trdr.
Felsef bilgi, aratrma ve incelemeye dayanarak eletirel bir dnmenin
sonucunda ortaya kar. nk felsef tavr sahibi birisi her eyi olduu gibi kabul
etmez. Felsef bilgi, olaylar karsnda merak duyan insann olaylara olduundan
farkl yaklamasn salar. Merak, olaand olana yneliktir.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

13

Felsefe Nedir?

Felsef bilgi, birikimsel olarak ilerleyen bilgidir. Her ne kadar felsefe kar
klarla beslense de filozoflar bir nceki filozofun dncelerine bir eyler katarak
veya eletirerek daha farkl bilgilere varrlar. Filozoflar ayn problemleri farkl
adan cevaplarla yeniden yorumlarken, ncekilerin sonularndan da yararlanrlar.
Fakat felsefe bilgisinin ilerlemesi, bilimsel bilgi gibi deildir. Felsef bilgi, daha
nceki bilgilerden ayr dnlemez. Felsefe tarihi bir btndr ve gz ard
edilemez.
Felsef bilgi, birletirici ve btnleyicidir. Filozof, tm bilgiler zerinde bir st
dnme yaparak btnc bir aklama yapar. Felsef bilgi, insan, varl ve yaam
bir tmellik iinde ele alr ve eitli kuramlar oluturur.
Felsef bilgi, bilimsel bilgi gibi deneyle veya gzlemle kantlanamaz. Bu
bakmdan doruluu aka saptanabilecek bir bilgi tr de deildir. nk felsef
bilgi, sreklilii ve yeni yorumlar ierir. Felsef bilgi, filozoflarn (znenin) kiisel
dnme yeteneklerine bal olmalarndan dolay zneldir. Fakat filozof kendi
znelliinde evrensel cevaplar yakalamay amalar.

Yunanca philosophia szcnden gelen felsefe bilgi veya bilgelik sevgisi demektir. Felsefe,
insann mitolojik ve dinsel dncelerden bamsz olarak aklyla gerekletirdii bir
etkinliktir. Dnmeyi reten bir sanat olan felsefe, insann akln veya dier dnme
yetilerini kullanarak var olan hakknda soru sorup cevap arama etkinliidir. Bir baka ifadeyle
felsefe varlk veya var olan hakknda dnmektir ama soyut, kavramsal, rasyonel ve
kuramsal dnmedir.
Felsefi tavr pheye dayal bir tavrdr. Bir baka ifadeyle felsefi tavr sorgulayc, merak
duyan, ack grl, hogrl, akln ve deneyin ynlendirmesine dayal bir tavrdr.
Felsefede ama gerei grebilmektir gerei grebilmek ise uzun ve sarp yollardan
yrmei gerektirir. Felsefi bilgi dier bilgi trleri olan gndelik bilgi, dinsel bilgi, teknik bilgi,
sanat bilgisi ve bilimsel bilgiden farkl bir bilgidir. Birikimsel olarak ilerleyen felsefi bilgi,
birletici ve btnleyicidir. Felsefe sorularnn cevaplar bitmi ve tkenmi deildir. Felsefi
bilgi, zlmemi sorular zerinde yeniden dnmektir.

zet

Felsefe sorularnn
cevaplar bitmi ve tkenmi deildir. Felsef
bilgi, zlmemi
sorular zerine yeniden
dnmektir..

Olaylar anlamak isteyen zne, olaylarn bilgisini akl temelli bir dizge veya
sistem iinde yorumladnda felsef bilgi retmi olur. O hlde, felsef bilgi, mantk
ilkeleri erevesinde ortaya konulan akl yrtmeler sonucu elde edilmi sistemli
bilgilerdir. Felsef bilgi soyut, kavramsal, rasyonel (yani, aklla edinilmi, akla
uygun) ve kuramsal bilgi olmas nedeniyle evrenseldir.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

14

Felsefe Nedir?

DEERLENDRME SORULARI

Deerlendirme sorularn
sistemde ilgili nite
bal altnda yer alan
blm sonu testi
blmnde etkileimli
olarak
cevaplayabilirsiniz.

1. Felsefe, insanlk tarihinde bilme ve renme gereksinimini karlayan en

yetkin ve gelimi dnme trlerinden biridir. Yetkin olmas soyutlama
gcnn yksek dzeyde olmasndan, gelimi olmas da sitemli, kapsaml,
bamsz, zgr ve derinlemesine bir dn nitelii tamasndan gelir.
nsanolu, tarihin balangcndan gnmze dek nndeki nesnel gereklii,
evreni, doay, insan, toplumu bilmek ve renmek amacyla srekli
dnce retmitir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisine ulalabilir?
a) Felsefe, ticaret yoluyla zenginleen toplumlarda sanat ve dnrlere
nem verilmesiyle ortaya kmtr.
b) Toplumsal yap iinde kltrel etkileim younlatka felsefenin oluma
ortam belirginleir.
c) Felsefe, gelimi uygarlklarda ortaya km bir disiplindir.
d) Felsefe, insanlarn deiik konulardaki bilgi ihtiyacn karlayan zgn bir
dn biimidir.
e) Felsefede retilen bilgiler, doruluu ve yanll tartlmaz nitelik tar.
2. Felsefi bilgisi znel nitelik gsterir. rnein, ayn soruyu iki filozof
birbirinden ok farkl ya da kart ekilde cevaplandrlabilir.
Bu durumun nedeni olarak aadakilerden hangisi gsterilebilir?
a) Felsefede sistemli grler ortaya kmas
b) Felsefenin, aklamalarnda birletirici ve btnletirici bilgiler ortaya
koymas
c) Felsefenin renilecek konularn bulunmas
d) Felsefede filozofun kiisel grlerinin nemli rol oynamas
e) Felsefi bilgilerin kendi iinde tutarl olmas
3. Felsefe yapmak, gerei dorudan doruya olmakszn grmektir. Akl,
ruhun gzdr. Kendisine doru gitmemiz gereken en yksek gerek,
bilgeliktir. Bilgelie sahip olmak, Tanry bilmektir. O halde hakiki felsefe,
hakiki dinle ayn eydir.
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmaktadr?
a) Felsefenin dine dayanmasnn gereksiz olduu
b) Felsefenin nemli bir etkinlik olmad
c) Felsefe retiminin gereksiz olduu
d) Felsefenin dinden bamsz olmad

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

15

Felsefe Nedir?

e) Felsefenin giderek nemli hale geldii

4. Felsefenin, soru sormakla ve insan yaamyla ilgili problemlere ilginin
artmasyla baladn syleyebiliriz. Felsefe, insan yaamnn anlamyla,
varlk, bilgi ve deerle ilgili sorulara bir yant getirmeye, ortaya kan
problemlere bir btn iinde aklamaya alr.
Bu parada felsefenin hangi zellii vurgulanmaktadr?
a) Sistemli ve dzenli olmas
b) Srekli bir dnce faaliyeti olmas
c) Kiisel deneyimlere dayal olmas
d) Tutarl grlere dayanmas
e) Anlamaya ynelik sorgulamada bulunmas
5. Felsefede var olan her ey zerinde dnlr, onlarn neden baka trl
deil de byle olduklarn ve nereden geldiklerini yorumlar; onlarn ierikleri
hakknda sorular sorar.
Bu parada sz edilen durum felsefenin hangi niteliini aklamaktadr?
a) Sorgulayc olmasn
b) Akl ilkelerine dayanmasn
c) Sistemli ve dzenli olmasn
d) Ylma gstermesini
e) Kiisel olmasn
6. Felsefe, kendisine konu ald her alanda nne kan her trl bilgiyi,
gr, inanc, uygulamay sorgulayc bir bak asyla deerlendirir.
rnein Sokrates, iinde yaad toplumda hakim olan dini, ahlaki grleri
sorgulayarak onlarn yerine kendi grlerini geirmek istemitir.
Bu durum felsefenin hangi niteliiyle aklanabilir?
a) lerlemenin olmamas
b) Genellemeye dayanmas
c) Eletirel olmas
d) Mantk ilkelerini kullanmas
e) Tarihine baml olmas

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

16

Felsefe Nedir?

7. Felsefenin problemleri ayn ya da benzer olmasna karn, filozoflarn zihin

ve karakter yaplar, olaylara bak alar ve yaam biimlerinin farkl
olmas, bu problemlere ilikin farkl aklamalarn yaplmasna yol amtr.
Bu paradan aadaki verilenlerden hangisine ulalabilir?
a) Felsefe znel bir nitelik gsterir.
b) Felsefe varln incelenmesinde farkl yntemler kullanr.
c) Hibir insan gerek bilgiye ulaamaz.
d) Varlkta srekli deiim kanlmazdr.
e) Her birey kendi zn yanstr.
8. Eski Yunan dnrleri bilgi ile bilgelik, bilmek ile ilemek arasnda sk bir
iliki gryorlard. Sokrates, bundan dolay, kimse bilerek ktlk ilemez
diyordu. Demek ki felsefe kelimesini balangta tad anlam iinde ele
alrsak, onda sadece bilmenin deil, ahlaka uygun ve mutlu yaam srmenin
de sz konusu olduunu grrz.
Bu parada vurgulanan dnce aadakilerden hangisidir?
a) Felsefenin giderek deerini yitirdii
b) Her dncenin felsefi nitelik tamad
c) nsanlarn bilgelie byk nem verdii
d) Her trl bilgiyi filozoflarn rettii
e) Felsefenin bireylere bir yaam biimi de sunduu
9. Felsefede, konu ve kavramlarn rlmesinde elikili yarglara yer
vermemek iin aadakilerden hangisinden yararlanlr?
a) Bilimsel yntemden
b) Bilim adamlarndan
c) Tarihsel incelemelerden
d) Mantk ilkelerinden
e) Metafizikten
10. Aada verilenlerin hangisi felsefenin, bilmek iin bilmek amacn daha
belirgin olarak ortaya koymaktadr?
a) nan ve eylemlere eletirel bak salamak
b) Dncelere temel oluturan san ve n kabulleri aydnlatmak
c) Var olanlara ilikin merak ve hayret duygusunu gidermeye almak
d) nsan olmann deerini korumak
e) nsan davranlarn dzenleyerek yaama yn vermek
Cevaplar: 1.D, 2.D , 3.D , 4.E, 5.A, 6.C, 7.A, 8.E, 9.D, 10.C
Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

17

Felsefe Nedir?

YARARLANILAN KAYNAKLAR
Adjukiewicz, K., (1989) Felsefeye Giri. (ev. Ahmet Cevizci) Ankara: Gndoan
Yaynlar
Akarsu, Bedia. (1997) Felsefe Terimleri Szl. stanbul: nklp Kitabevi
Arslan, Ahmet. (1996) Felsefeye Giri, Ankara: Vadi Yaynlar
Aster, Ernst von. (1994) Bilgi Teorisi ve Mantk. (ev. Macit Gkberk) stanbul:
Sosyal Yaynlar
Billington, Ray. (1995) Felsefeyi Yaamak (ev. Abdullah Ylmaz) stanbul: Ayrnt
Yaynlar
Bolay, Sleyman Hayri.(1996) Felsef Doktrinler ve Terimler Szl, Ankara: Aka
Yaynlar
Cevizci, Ahmet. (1999) Paradigma Felsefe Szl, stanbul: Paradigma Yaynlar
otuksken, Betl.(1994) Felsefeyi Anlamak, Felsefeyle Anlamak, stanbul: Kabalc
Yaynlar
otuksken, Betl.(1998) Kavramlara Felsefe ile Bakmak, stanbul: nsancl
Yaynlar
en, A. Kadir.(1999) Felsefeye Giri. Bursa: Asa Kitabevi
Deleuze, G ve Guattari, F.(1996) Felsefe Nedir? (ev. Turhan Ilgaz) stanbul: YKY
Descartes, R.(1947) Metot zerine Konumalar (ev. M. Karasan) Ankara. Milli
Eitim Basmevi
Descartes, R.(1943) Felsefenin lkeleri (ev. M. Karasan) Ankara: Milli Eitim
Basmevi
Edwards, Paul (Editor in Chief),(1972) The Encyclopedia of Philosophy 8.Volume.
New York: Macmillan Publ.
Kuhn, T.(1982) Bilimsel Devrimlerin Yaps. (ev. N. Kuya) stanbul: Alan Yaynclk
Mengolu, Takiyettin. (1983) Felsefeye Giri stanbul: Remzi Kitabevi
Reichenbach, J. H.(1981) Bilimsel Felsefenin Douu (ev. C. Yldrm) stanbul:
Remzi Kitabevi
Szer, nay.(1992) Felsefenin ABCsi. stanbul: Simavi Yaynlar
Stanley, H. M ve Hunt, Thomas C.(1996) Felsefeye ar, (ev. Hasan nder)
Ankara: mge Kitabevi

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

18

Felsefe Nedir?

BAVURULABLECEK DER KAYNAKLAR

Cevizci, Ahmet. (2000) lka Felsefesi Tarihi, Bursa: Asa Kitabevi
Cottngham, John.(1995) Aklclk (ev. Blent Gzkan) stanbul: Sarmal Yaynevi
otuksken, Betl.(1994) Felsef Sylem Nedir? stanbul: Kabalc Yaynlar
Tanilli, Server.(1997) Yaratc Akln Sentezi. stanbul: Adam Yaynlar
Tepe, Harun.(1995) Platondan Habermasa Felsefede Doruluk ya da Hakikat.
Ankara: Ark Yaynlar
Timuin, Afar.(1997) Felsefe Szl, stanbul: nsancl Yaynlar
Welschedel, Wilhelm. Felsefenin Arka Merdiveni. (ev. Sedat Umran) stanbul: z
Yaynclk
Yldrm, Cemal.(1991) Bilim Felsefesi, stanbul: Remzi Kitabevi

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

19