1. Operativna definicija soc.

medicine
Soc. Medicina je nauka iz oblasti javnog zdravstva, koja podrazumijeva prolongiranje
života i promociju zdravlja, a i društvo.

2. Predmet i opći ciljevi Soc. Medicine

Zajednički cilj svih nauka iz oblasti javnog zdravstva je :
1. promocija zdravlja
2. unapređenje i očuvanje zdravlja
3. prevencija bolesti i
4. zaštita od bolesti

3. Šest ciljeva soc. medicine

1. da ljudi sami doprinose svom zdravlju
2. da se mobilišu sve raspoločite resursa za zdravlje
3. da odnos doktora i pacijenta ne smije niti individualistički
4. da je doktor član tima sa medisinskim i patronažnim sestrama, soc. radnikom,
psihologom i dr.
5. da je doktor profesionalac i za pacijenta i zdravog korisnika u okruženju,
6. da zdravstveni sistem i drugi sistemi doprinose zdravlju

4. Područje djelovanja javnog zdravstva

Aspekti zdravlja i bolesti
1. preventivni, 2. socijalni, 3. ekonomski, 4. vaspitni i 5. organizacijski
Ostali aspekti
1. okoline, 2. zajednice, 3. grupe i 4. individue

5. Odnos soc. medicine i drugih nauka

Socijalna medicina je „most“ između kliničke medicine i drugih nauka koje proučavaju
socijalne dimenzije.

6. Historijski značaj Hipokrata u razvoju soc. medicine

Hipokrat (460-377 pr.n.e)- pokušao je tražiti uzroke oboljenja uticajem spoljnih faktora.
Prvi je ukazao na vezu epodemiologije bolesti sa faktorima kao što su: voda, klima, način
života, ishrana, stanovanje i dr. Socio-ekonomski uslovi života.

7. Historijski značaj Ser George Newman u razvoju soc. medicine

Ser George Newman 1847- definiše da je „medicinska nauka esencijalno socijalna
nauka“ i to treba što prije shvatiti, zatima definiše 3 osnovna principa:
1. zdravlje ljudi je stvar društvene zajednice, koja je obavezna da ga čuva i
unapređuje;
2. Socijalno-ekonomski uslovi imaju značajnu pa i ključnu ulogu na zdravlje i
bolesti, pa se moraju proučavati;
3. Unapređenje zdravlja je društveni i medicinski zadatak.
8. Historijski značaj Alfred Grojtjhana u razvoju soc. medicine
Alfred Grojtjahan (1869-1931) je najznačajnije ime u socijalnoj medicini Evrope.
1. objasnio je socijalnu prirodu bolesti,
2. definisao “socijalne bolesti” i koncipirao socijalnu medicinu kao nauku.
3. Multidisciplinarni karakter nauke: statistika, antropologija, demografija,
ekonomija i sl.
4. Isticao je zdravstveno vaspitanje.

9. Historijski značaj Julies Rene Guerin u razvoju soc. medicine

Julies Rene Guerin (1848) – duhovni začetnik socijalne medicine (hirurg-ortoped)
1. uveo je termin “socijalna medicina” u časopisu “Medicinske novine” Francuska,
2. Zdravlje populacije i socijalno-ekonomski faktori,
3. Očuvanje zdravlja.
Radove socijalne medicine klasifikuje u 4 podgrupe:
 socijalna patologija,
 socijalna psihologija,
 socijalna higijena i
 socijalna terapija.
Zalagao se da socijalna medicina služi svima ali da se ne identifikuje ni sa kim
(npr. Medicinske, filozofske, političke teorije).

10. Historijski značaj Edwin Chadwick, Viliem Farr u razvoju so. medicine
Edwin Chadwick, Viliem Farr (viktorijanska epoha u Engleskoj)
prvi su dokumentovano ukazali na vezu između epidemija zaraznih bolesti i okoline
u kojoj čovjek živi i radi.
Edwin Chadwick (1832)
1. ističe vezu između ekonomsko-socijalnih faktora i zdravlja
2. naglašava potrebu investiranja u zdravlje.
Chadwick, Smith i statističar Fare
1. inicirali su reforme javnog zdravstva u Engleskoj:
2. uspostavljanje nove ljekarske prakse-ljekara javnog zdravstva
3. prvi školovani stručnjaci za rad u zajednici
 sanitarna inspekcija,
 praćenje bolesti u populaciji,
 preventivne aktivnosti i
 izolaciju zdarvih od bolesnih.

11. Historijski značaj soc.medicine kao samostalne nauke

SOCIJALNA MEDICINA KAO SAMOSTALNA NAUKA SE POJAVILA U XIXst
1. Prvo se bavila nekim grupama u zajednici
2. Zatim se baila individualnim uticajem na zdravlje i bolest
3. Sada se bavi determinantama zdravlja i bolesti.
Na univerzitetima se 40-tih godina XXst
1. javlja ideja da se javno zdravstvo nazove socijalna medicina:
2. John Ryle – profesor socijalne medicine navodi da je to
novi izazov u medicinskoj edukaciji koji integriše socijalne i medicinske nauke.
12. Historijski značaj soc. Medicine u SAD-u
U SAD-u javno zdravstvo je dominantna disciplina:
1872. – Američka asocijacija javnog zdravstva,
1879. – nacionalno zdravstveno tijelo za brigu oko sprečavanja zaraznih bolesti.
Reforma shvatanja javnog zdravstva sa edukacijom stručnjaka iz:
 javnog zdravstva,
 sociologije,
 ekonomije,
 statistike i
 političkih nauka

13. Historijski značaj Charles Edward Winslow u razvoju soc. medicine

Charles Edward Winslow sa univerziteta u Yalu:
1. Definiše javno zdravstvo
2. Promoviše zdravstveni odgoj kao “ključ novog javnog zdravlja“ i
3. smatra da je njegovo uvođenje u preventivnu medicinu isto značajno kao i
bakteriološka teorije bolesti.
 1947. u SAD-u se otvara prvi Insitut za socijalnu medicinu koji integriše
preventivne i kurativne discipline u sveobuhvatne programe zaštite zdravlja u zajednici.
Sa medicinskom sociologijom se razvija nova nauka “sociologija zdravlja”.

14. Historijski značaj Andrija Štampara u razvoju soc. Medicine

Dr Andrija Štampar (1888-1958)
1. stvorio je naš koncept socijalne medicine
2. i primjenjivao ga u organizaciji zdravstvene službe,
3. unio koncept zdravlja i zaštite zdravlja u praksu kod nas,
4. radio je na suzbijanju zaraznih bolesti,
5. osnivao higijenske ustanove i zavode,
6. osmislio i organizovao u praksi ideje o domovima zdravlja,
7. jedan je od osnivača WHO
8. za njega se vezuje prva definicija zdravlja (07.04.1948)
9. njegove ideje su još uvijek aktuelne i polazište su mnogih reformi u zdravstvu
 1923. osnovao je prvi Institut za socijalnu medicinu na čijem čelu je bio dr
Bogoljub Konstantinović

15. Historijski značaj Franka, Grojtjahana i Guerina u razvoju soc. medicine

Frank, Grojtjahan i Guerin – pioniri socijalne medicine
1. XIXst borba za zdravlje,
2. zalaganje za sveobuhvatnu strategiju zdravlja baziranu na
 reformi društva
 i podizanju zdravstvene kulture
2. XXst Univerziteti i katedre za socijalnu medicinu
Klasično javno zdravstvo ima cilj “da učini za ljude ono što oni sami za sebe ne čine”
16. Šta je prema Susseu odredio pojma Socijalne medicine
Susser smatra da su 3 paralelne struje odredile nastanak socijalne medicine i to:
1. porast društvene odgovornosti za medicinu,
2. proučavanje bolesti na nivou koji nije samo individualan, nego i grupni i
masovni,
3. porast saznanja o čovjeku, pacijentu, korisniku kao socijalnom biću.
 danas se dodaje nemogućnost medicinske nauke da nađe odgovore
na rastuće zdravstvene potrebe i izazove.

17. Navedite tri korijena Soc. Medicine prema Jakšiću

Jakšić navodi 3 korijena socijalne medicine:
1. prirodnoznanstvena oblast koja podrazumjeva:
 ekološka,
 demografska i
 epidemiološka posmatranja čovjekove i ljudske zajednice
 I iznalaženje odgovarajuće tehnologije
 i metoda za rješavanje odgovarajućih zdravstvenih problema,
2. sociološka oblast koja obuhvata analiziranje:
 društvenih odnosa,
 uzroka i posljedica društvenih nejednakosti u području zdravlja i bolesti
 i traženje adekvatnih mijera socijalne politike i zaštite,
3. znanstveno područje analize:
 zdravstvenog sistema
 i organizacije zdravstvene zaštite.

18. Navedite četri sinonima soc. medicine

Socijalna medicina je
1. “socijalna patologija” ,
2. “nauka koja proučava socijalne relacije”,
3. “jedinstvo terapijske i preventivne medicine”,
4. “jedinstvo socijalnih nauka i medicine”.

19. Definicije autora soc. Medicine iz domena soc. Odnosa i soc. Faktora
1.Andrija Štampar (1923) “socijalna medicina je nauka koja se bavi ispitivanjem
međusobnog utjecaja socijalnih odnosa i patoloških pojava u narodu pronalaženjem
mijera socijalnog karaktera za unapređenje narodnog zdravlja”
2.Konstantinović (1928) “socijalna medicina je nauka o zdravstvenom stanju naroda u
vezi sa društvenim odnosima”.
3.Sasser “socijalna medicina je nauka koja se bavi proučavanjem
socijalnih relacija u medicini”
4.Roemer “socijalna medicina je akademska disciplina koja proučava
socijalne faktore u bolesti i zdravlju kao i način funkcionisanja socijalnih
(zdravstvenih) institucija”.
20. Definicije autora Soc. Medicine iz domena odnosa čovjeka i okoline
1.Hobson “socijalna medicina je studija onih faktora koji utječu na zdravlje
i aplikacija tih studija u korist čovjeka. Socijalna medicina proučava čovjeka u njegovoj
okolini da bi mu pružila bogatiji život”.
2.Ćatović „socijalna medicina je nauka koja proučava utjecaj svih faktora
koji djeluju na zdravstveno stanje naroda, njihovom povezanošću
i preduzimanjem mijera za rješavanje problema zdravlja i bolesti”.

21. Definicije autora Soc. Medicine iz domena organizacijske dimenzije

Organizacijska dimenzija je primarna u definiciji socijalne medicine:
1.Gerić “socijalna medicina podrazumjeva organizovanu brigu zajednice
za zdravlje svojih članova”.
2.Mićović, Cucić, Janjić “socijalna medicina je nauka o zaštiti zdravlja ljudi
u zajednici i organizaciji te zaštite”.

22. Navedite autore i osnov definisanja soc. medicine

Osnov definisanja predstavlja nabrajanje oblasti kojima se bavi socijalna medicina
Savić, Jakovljević “Socijalna medicina je organizovana briga zajednice
za zdravlje svojih članova”.

23. Navedite sveobuhvatnu defi. soc. medicine, prema domenima djelovanja

1. Istraživanje socijalnih faktora koji utjeću na zdravlje ili incidenciju bolesti
i to pomoću anketnih istraživanja, studija slučaja i statističkih istraživanja,
2. Recipročnu vezu koja postoji između medicine i društva uključujući
i kolektivnu odgovornost medicine prema društvu,
koja podrazumjeva ukazivanje na socijalne probleme koji mogu da oštete zdravlje.
3. Ustanove socijalne terapije: socijalno osiguranje, socijalne aspekte zdravlja,
zdravstvene i socijalne službe.

24. Navedite skandinavsku definiciju soc. Medicine

“socijalna medicina pokriva široku oblast zdravstvene zaštite i zajednice uopšte.
To uključuje teorijske nauke i praktičnu primjenu kao što je:
 organizacija zdravstvenih i socijalnih službi, ali
 i široki dijapazon medicinskih
 i socijalnih uslova i problema sa kojima se te službe sreću”.

25. Navedite def. Soc. Medicine prema svjetskoj zdrav. Org WHO
“socijalna medicina predstavlja aspekt savremene društvene medicine
s posebnim osvrtom na organizaciju zdravstvene zaštite”.
26. Predmet i sadržaj proučavanja soc.medicine
1. Proučavanje i mjerenje zdravlja i zdravstvenog stanja na nivou kategorija
stanovništva i zajednice (djeca, omladina, žene, radnici, stari, prihički i fizički
ometene osobe itd.).
2. Problemi narodne patologije (hronične nezarazne bolesti, socijalna patologija,
traumatizam, profesionalne bolesti, i dr.)
3. Zdravstveni sistem i organizacioni oblici zdravstvene zaštite
4. Zdravstvene potrebe, kao i determinante zahtjeva i korištenja zdravstvene službe
5. Proučavanje utjecaja socijalno-ekonomskih aspekata i okoliša:
 Ekonomika u zdravstvu
 Menadžment u zdravstvu
 Kvalitet u zdravstvu
 Planiranje za zdravlje
 Obrazovanje za zdravlje, kadar za zdravlje
 Ponašanje i zdravlje
 Odgoj za zdravlje
 Zdravstveno informativni sistem
 Istraživanja u zdravstvu

27. Socijalna medicina i socijalno-ekonomskih aspekata i okoliša

Proučavanje utjecaja socijalno-ekonomskih aspekata i okoliša:
 Ekonomika u zdravstvu
 Menadžment u zdravstvu
 Kvalitet u zdravstvu
 Planiranje za zdravlje
 Obrazovanje za zdravlje, kadar za zdravlje
 Ponašanje i zdravlje
 Odgoj za zdravlje
 Zdravstveno informativni sistem
 Istraživanja u zdravstvu.
28. Navedite i objasnite epidemiološke metode u soc. medicini
Sociološki metod, epidemiološki metod, dispanzerski metod.
1. Sociološki metod:
 Socijalna medicina kao pragmatična nauka koristi one metode koje su joj
na raspolaganju i mogu da odgovore njenim ciljevima,
 Svaka od nauka koja je odredila multidisciplinarnost u socijalnoj medicini
unijela je u nju ponešto od svoje metodologije, shodno postavljenim ciljevima.
 Da bi se objasnio jedan fenomen u socijalnoj medicini često je potrebno koristiti
više teorijskih koncepata.
 U socijalnoj medicini se najčešće nekoliko uzroka proizvede mnogo
opserviranih efekata.
 Od istraživačkih tehnika koriste se one preuzete iz socijalnih nauka,
kao što su metode anketnog istraživanja, mjerenje stavova i sl.
2. Epidemiološki metod u socijalnoj medicini podrazunjeva:
 uočavanje i definisanje problema,
 opis karakteristika problema,
 postavljanje hipoteze o mogućim uzročno-posljedičnim vezama koje
određuju problem,
 provjera-testiranje i dokazivanje uzročno-posljedičnih veza,
 zaključak i praktična primjena.
3. Dispanzerski metod rada podrazumjeva aktivni nadzor nad bolesnim i zdravim.

29. Navedite i objasnite epidemiološke metode u soc. medicini

Epidemiološki metod u socijalnoj medicini podrazunjeva:
 uočavanje i definisanje problema,
 opis karakteristika problema,
 postavljanje hipoteze o mogućim uzročno-posljedičnim vezama koje
određuju problem,
 provjera-testiranje i dokazivanje uzročno-posljedičnih veza,
 zaključak i praktična primjena.

30. Objasnite dispanzerski metod u soc. medicini

Dispanzerski metod rada podrazumjeva aktivni nadzor nad bolesnim i zdravim.

31. Navedite izazove za budućnost u oblasti soc. medicine

“ZDRAVSTVENU KRIZU STOLJEĆA” čine:
1. promjene u strukturi obolijevanja i uzroka smrti,
2. nemogućnost medicine da na sve to odgovori,
3. nagli razvoj visoke tehnologije,
4. enormni porast troškova zdravstvene zaštite,
Raste pritisak korisnika za zauzimanje aktivnije uloge u donošenju odluka
u zdravstvenom sistemu i za regulisanje prava pacijenata;
Zdravstvena politika iz usko medicinskog model ide ka boljem razumjevanju
zdravlja i njegovih determinanti;
Socijalno-medicinski argumenti zdravlja i bolesti koriste se sve više
i u drugim medicinskim disciplinama
32. Definište zdravnstvene indikatore
Zdravstveni indikatori su osnovni instrumenti za procjenu stanja zdravlja stanovništva,
prikazani relativnim brojevima, a izračunati prema podacima dobijenih iz slijedećih
izvora: 1. matične knjige, 2. popis stanovništva, 3. rutinska zdravstvena statistika, 4.
registri bolesti, 5. epidemiološki nadzor, 6. intrevju, 7. drugi izvori podataka.

33. Navedite izvore podataka za zdravstvene indikatore

1. matične knjige –sadrže podatke vitalne statistike:rađanje, umiranje, sklapanje i razvodi
braka, usvojena; 2.popis stanovništva sadrži podatke: ukupan broj stanovnika, distribucija
stanovnika po spolu i dobu; 3. rutinska zdravstvena statistika sadrži podatke: rad
zdravstvenih službi, utrošena sredstva za rad; 4. registri bolesti sadrže podatke o
masovnim nezaraznim oboljenjima; 5. epidemioločki nadzor sadrži podatke o kontroli
zaraznih bolesti i bolesti koje podliježu obaveznoj imunizaciji; 6. intervju- ispitivanje
zdravlja u populaciji prema potrebama stanovnika; 7. drugi izvori podataka (statistika)

34. Navedite indikatore zdravstvene politike koju zemlja vodi

Ustav, Zakon o zdravstvenoj zaštiti, Zakon o zdravstvenom osiguranju, Strandardi i
normativi;
Raspodjela sredstava za zdravstvenu zaštitu- % izdvajanja za zdravstvenu zaštitu iz ND;
Stepen jednakosti u raspodjeli sredstava-troškovi za zdravstvenu zaštitu po stanovniku,
broj stanovnika na jednog doktora ili broj doktora na 10.000 stanovnika, br. Postelja na
1000 stanovnika;
Stepen uključenosti zajednice u zadovoljavanju zahtjeva i potreba stanovnika;
Postojanje uspješne komunikacije u zdravstvenom sistemu (komiteti,ekspertne grupe i
sl).

35. Navedite socijalno-ekonomske indikatore koji su povezani sa zdravljem

Prirodni naraštaj i unutrašnja migracija stanovnika
ND ili društveni proizvod po glavi stanovnika
Prosječni prihodi po radno- aktivnom stanovniku
Stopa nezaposlenosti, prosječna zaposlenost žena, pokazatelj zavisnosti
stanovništva (zbir mađih od 15 i starijih od 65 godina na 100 osoba u straosti od
15-64 godina)
Pokazatelj pimenosti
Uslovi stanovanja
Dostupnost adekvatnoj ishrani stanovništva

36. Definišite obuhvat stanovništva zdravstvenom zaštitom

Obuhvat stanovništva određenim nivom zdravstvene zaštite, imunizacijom, preventivnim
aktivnostima, vodosnadbjevanjem, obrazovanjem i zdravljem, itd.
Obuhvat zdravstvene zaštite majke i djeteta, zdravstvene zaštite starih ili hendikepiranih
osoba,.

37. Definišite dostupnost zdravstvene zaštite stanovništva

Dostupnost zdravstvene zaštite stanovnicima (općina, kanton/županija, entitet,
država);dustupnost doktora ili zdravstvene ustanove
38. Definišite pristupačnost zdravstvene zaštite stanovništva
Pristupačnost zdravstvene zaštite (% očekivanih korisnika zdravstvene zaštite prema
fizičkim, ekonomskim i kulturnim barijerama)

39. Definišite korištenje zdravstvene zaštite stanovništva

Korištenje zdravstvene zaštite (broj pregleda i usluga po stanovniku, stopa
hospitalizacije, prosječna zauzetost postelja)

40. Definišite kvalitet zdravstvene zaštite stanovništva

Kvalitet zdravstvene zaštite (procjena ishoda liječenja pacijenta ili zadovoljstva korisnika
radom zdravstvene službe).

41. Navedite kombinaciju indikatora fizičkog kvaliteta života

Indikator fizičkog kavliteta života je kombinacija:
Stopa mortaliteta dojenčadi
Očekivanog trajanja života za dojenčad,
Stope pismenosti u populaciji.

42. Navedite kombinaciju indikatora ljudskog razvoja

Indikator ljudskog razvoja je kombinacija:
Očekivanog trajanja života na rođenju,
Osnovne kupovne moći stanovništva i
Stepena obrazovanja stanovništva.

43. Navedite 10 mežunarodnih indikatora ljudske patnje

Mežunarodni indikator ljudske patnje je kombinacija 10 mjera ljudskog blagostanja:
1. očekivanog trajanja života na rođenju,
2. dnevne kalorijske potrošnje namirnica
3. dostupnosti pijeće vode
4. obuhvata novorođenčadi imunizacijom,
5. obuhvata srednjočkolskim obrazovanjem,
6. društvenog proizvoda po stanovniku,
7. stope infalacije
8. razvoja komunikacijskih tehnologija,
9. stepena političkih sloboda i
10. poštovanja građanskih prava.
44. Masovne nezarazne bolesti, problemi i rješenja problema
Problemi nezaraznih bolesti u FBiH:
kardiovaskularne, maligne bolesti, akcidenti, šećerna i hroične plućne bolesti,
porast oboljenja, invalidnosti i umiranja
zahvataju 56% populacije
povećani zahtjevi za zdravstvenom zaštitom
povećani troškovi liječenja.
Rješenje problema – kontrola rizika:
kontrolisanje intrevencije: hipertenzija, pušenje duhana, holesterol.
Koronarni tip ličnosti, samozaštita, skrinig, pojas, zakonske kaznene odredbe
Faktori stila života: body-mass index. Kafa, alkohol i druge ovisnosti, fizička
neaktivnost
Faktori ekološkog kompleksa: rizična zanimanja, makro i mikro klimatski uvjeti,
tvrdoća vode za piće.
Ostali faktori: naslijeđe. Spol. Starosti i sl.

45. Masovne zarazne bolesti, problemi i rješenja

Problemi zaraznih bolesti u FBiH:
Tuberkuloza, HIV/AIDS, grip, osipne groznice...
Rješenje problema:
Prijavljivanje i kontrola kontakata
Pravilna dijagnostika i liječenje
Imunizacija
Masovna preventivna edukacija
Higijensko sanitarni nadzor
Svi nosioci i izvršioci PZ

46. Nepravilna ishrana, problemi i rješenja problema

 34% djece je anemično
 9% predčkolske djece je gojazno
 Podhranjeno 0,85% školske djece (ruralno) i 11 % (urbano)
Rješenje problema:
 Promocija pravilne ishrane
 Jačanje glasa potrošača
 Hemjska kontrola namirnica
 Bakteriološka kontrola
 Radioaktivna kontrola

47. Snadbjevanje vodom za piće, problemi i rješenja problema

Problemi u FBiH:
 Globalno je sve manje vode za piće na Zemlji
 Snadbjevanje neispravnom – nekontrolisanom vodom za piće
 78% stanovništva se snadbjeva vodom za piće iz centralnih vodovoda
 Laboratorijski se kontroliše voda za piće kod oko 55 % populacije
Rješene problema:
 Donošenje državnih zakona o kontroli vode za piće
 Poštivanje postojećih zakona o vodama
  Preuzimanje odgovornosti

48. Upravljanje otpadom, problemi i rješenja problema

Problemi u FBiH:
 50% otpada se prikuplja i odlaže na nepostojećim deponijama
 Uzrokuje zagađenje voda, tla, zraka i narušava zdravlje
Rješenje problema:
 Donošenje državnih zakona o kontroli otpada
 Poštivanje postojećih zakona o kontroli otpada
 Preuzimanje odgovornosti

49. Poremećaji mentalnog zdravlja, problemi i rješenja problema

Udio populacije sa ozbiljnim problemima mentalnog zdravlja je 1-3%
Problemi u FBiH- FAKTORA RIZIKA
 Nezaposlenost, siromaštvo
 Migracije, ratovi i poslijeratne krize
 Porast zloupotrebe lijekova, droga i dr.
 Usamljenost i kidanje socijalnih veza
 Gubici
Rješenje problema u okviru zdravstvenog sistema:
 Otkrivanje, ispitivanje i liječenje pacijenata sa problemim u mentalnom zdravlju
 Nadzor nad pacijentima smještenim u kući za zbinjavanje
 SOS telefon
 Posebni programi prevencije ovisnosti

50. Zdravlje mladih, problemi i rješenja problema

Problemi u FBiH :
 46% mladih puši redovno više mladići
 Poznato je da se proizvodi 22l alkohola po stanovniku
Rješenje problema:
 Razvijati humane odnose među spolovima
 Sprečavati spolno prenosive bolesti
 Razvijati stalne fizičke aktivnosti

51. Zdravlje starih, problemi i rješenja problema

Problemi u FBiH:
 10.9 % ljudi – 65 godina i dalje raste
Starost je normalna pojava.
Rješenje problema- u zdrvastvenom sistemu:
 Razvijati poželjne stilove života u poznim godinama
 Aktivna i pasivna rekreacija
 Imunizacija
 Pravilna ishrana
 Fizička i mentalna rehabilitacija
52. Zdravlje žena, problemi i rješenja problema
Problemi u FBiH :
 MN dojke i genitalija
Rješenje problema – u zdravstvenom sistemu:
 Samozaštita i samopogled
 Skrining
 Rano otkrivanje
 Liječenje
 Terapija bola

53. Palijativna njega, problemi i rješenja problema

 Maligne bolesti, neurološka oboljenja, Alchaimerova bolest, AIDS
 70 – 80% teških bolesti treba palijativnu njegu
Rješenje problema- učenje zdravstvenih radnika za palijativnu njegu :
 Fizičke potrebe bolesnika
 Psihološke potrebe
 Psihosocijalne potrebe
 Socijalne potrebe
 Duhovne potrebe

54. Definišite zdravstvenu zasštitu

55. Definišite zdravstvene usluge
56. Navedite 4 nivoa zdravstvene zaštite
57. Šta je nivo samozaštite
58. Šta je nivo sekundarne zdravstvene zaštite
59. Šta je nivo primarne zdravstvene zaštite
60. Šta je nivo tercijalne zdravstvene zaštite

61. Navedite 7 aktivnosti međunarodne saradnje

1. kontrola epidemija i zaraznih bolesti
2. međunarodna razmjena medicinskih i zdravstvenih informacija
3. međunarodna standardizacija
4. kombinovana istraživanja
5. pomoć zemljama u razvoju
6. savjeti vladama i ministrima zdravlja
7. međunarodni aspekti međunarodne kontrole zloupotrebe droga

62. Navedite osnovne funkcije Svjetske zdravstvene organizacije (WHO)

Četri su osnovne funkcije WHO:
1. usmjerava i koordinira međunarodne zdravstvene aktivnosti,
2. postavlja globalne standarde za zdravlje
3. pruža tehničku saradnju i pomoć zemljama članicama,
4. razvija i prenosi tehnologije, informacije i standarde.
63. Navedite lokalitete kancelarija Regionalnih komiteta Svjetske zdravstvene
organizacije
6 Regionalnih komitete – kancelarija :
1. afrički – kancelarija Beldevar, Harare – Zimbabve
2. američki – kancelarija u Vašinktonu
3. južno – istočna azijski – kancelarija Nju Delhi – Indija
4. evropski – kancelarija Kopenhagen – Danska
5. istočno – mediteranski – kancelarija Aleksandrija- Egipat
6. zapadno – pacifički- kancelarija Manila – Filipini

64. Navedite osnovne strateške ciljve Regionalnih ureda Svjetske zdravstvene

organizacije za Evropu
1. Samnjiti nejednakost u zdravlju
2. Dodati život godinama
3. Bolje mogućnosti za hendikepirane
4. Smanjenje bolesti i nesposobnosti
5. Eliminisanje sedam specifičnih bolesti
6. Očekivano trajanje života na rođenju
7. Smanjenje mortaliteta dojenčadi
8. Smanjenje maternalnog mortaliteta
9. Borba protiv bolesti cirkulatornog sistema
10. Borba protiv malignih neoplazmi
11. Smanjenje broja nesrećnih slučajeva
12. Zaustavljanje porasta samoubistva

65. Navedite osnovne strateške ciljve zdravog stila života, Regionalnih ureda
Svjetske zdravstvene organizacije za Evropu
1. formulisanje zdravstvene politike
2. sistemi društvene podrške
3. motivacija za zdravo ponašanje
4. motivacija za zdravo ponašanje
5. unapređenje pozitivnih oblika zdravstvenog ponašanja
6. izbjegavanje rizičnog ponašanja

66. Navedite osnovne strateške ciljve zdrave životne sredine, Regionalnih ureda
Svjetske zdravstvene organizacije za Evropu
1. politika zdravog okoliša
2. praćenje i kontrola rizika
3. kontrola zagađenja vode
4. kontrola zagađenja vazduha
5. zdrava hrana
6. zaštita od štetnog otpada
7. zdravo stanovanje
8. zdravi uslovi rada
67. Navedite osnovne strateške ciljve adekvatne zdravstvene zaštite, Regionalnih
ureda Svjetske zdravstvene organizacije za Evropu
1. sistem zasnovan na PZZ
2. resursi prema potrebama
3. sadržaj PZZ
4. obezbjeđenje PZZ
5. povezivanje resursa u PZZ
6. obezbjeđenje kvaliteta zdrastvenih usluga

68. Navedite osnovne strateške ciljve podrške za razvoj zdravstva, Regionalnih

ureda Svjetske zdravstvene organizacije za Evropu
1. strategije istraživanja
2. politika „ zdravlje za sve“
3. upravljanje planiranjem i resursima
4. IS u zdravstvu
5. zdravstveni radnici
6. osoblje u drugim sektorima
7. procjena zdravstvene tehnologije

69. Navedite druge međunarodne organizacije i sjedišta

NAZIV SJEDIŠTE
UNICEF - međunarodni fond UN za pomoć djeci Njujork
ILO – međunarodna organizacija rada Ženeva
FAO – organizacija za poljoprivredu i ishranu Rim
UNESCO – organizacija UN za odgoj, nauku i kulturu Pariz
UNHCR – visoki komesarijat UN za izbjeglice Ženeva
CIMOS- savjet za međunarodne organizacije medicinskih nauka Pariz
IAEA- međunarodna agencija za automasku energiju Beč
ECOSOC – socijalno – ekonomski savjet Njujork
MKCK – međunarodna organizacija CK
Međunarodna organizacija za civilni vazduhoplovni saobraćaj

70. Definišite bolest

71. Definišite morbiditet
MORBIDITET, SAŽIMANJE- pojma kojim se opisuje skraćenje prosječne dužine
života kada hronične bolesti ili nesposobnosti ugrožavaju fizičke, mentalne ili socijalne
funkcije.
MORBIDITET, ŠIRENJE- uporedo s produženjem očekivanog trajanja života, povećava
se i prevalencijadugotrajnih bolesti, posebno među starijim osobama. To predstavlja
suprotnost sažimanju morbiditeta.

72. Definišite incidenciju

Broj započetih epizoda obolijevanja ili novooboljelih osoba tokom datog perioda u
određenoj populaciji. To je broj novih događaja, npr. Novih slučajeva bolesti u
definisanoj populaciji tokom određenog vremenskog perioda.
73. Definišite prevalenciju
Broj slučajeva pojedinih bolesti kod određenog stanovništva u određenom razdoblju. To
je apsolutni broj, mada se nekada koristi da označi STOPU PREVALENCIJE.

74. Definišite mortalitetnu statistiku

Statističke tabele sastavljenje na osnovu informacija sadržanih u POTVRDAMA O
SMRTI. Za najveći broj administrativnih područja u svim zemljama sastavljaju se tabele
mortalitetne statistike.

75. Definišite stopu prirodnog priraštaja

To je mjera rasta populacije (bez migracije) koja se sastoji u dodavanju novorođenih
broju stanovnika i oduzimanju umrlih. Rezultat je poznat kao prirodna stopa porasta, a
računa se na sljedeći način :
Stopa prirodnog priraštaja = živorođeni tokom godine- umrli tokom godine / populacija
sedinom godine X 100

76. Definišite stopu nataliteta

Sumarna stopa zasnovana na broju živorođene djece u populaciji tokom određenog
perioda, obično u toku jedne godine. Broj živorođene djece u populaciji nekog područja u
toku kalendarske godine.

77. Definišite stopu mortaliteta

Učestalost umiranja u nekoj populaciji tokom određenog vremena. Brojilac je broj umrlih
osoba tokom datog perioda, imenilac je odgovarajuća populacija, obično sredinom
godine.

78. Definišite planiranje zdravstvene zaštite

 Planiranje zdravstvene zaštite je predviđanje šta će se dodgoditi u vitalnim
događanjima i zdravlju stanovništva u narednom periodu.
 Je stručno kontrolisanje događaja
 Kordinacija i usmjeravanje događaja ka željnom cilju.

79. Navedite predmete planiranja u zdravstvu

 Planiranje pojedinačnih djelatnosti
 Planiranje rada jedne radne jedinice
 Planiranje mjera za rješavanje nekog specifičnog zdravstvenog problema
 Planiranje zdravlja za neko područje
 Planiranje kadrova
 Planiranje investicija u objekte i opremu
 Planiranje naučnog istraživanja
 Planiranje mjera zaštite zdravlja, kao sektora društveno – ekonomskog razvoja
 Planiranje drugih sektora u vezi sa zdravljem
80. Navedite periode za koje se planira zdravstvena i socijalna zaštita
 Dugoročni, strateški planovi
 Srednjoročni planovi
 Kratkoročni planovi, programi
 Operativni, kvartalni planovi

81. Navedite faze u sistemu planiranja zdravstvene zaštite

Faze planiranja
PRVA FAZA- faza pripreme
Donošenje odluke o pripremi plana, izrada stručnih i analitičko – dokumentacionih
materijala i dodnošenje smjernica plana
DRUGA FAZA – faza usaglašavanja
Analiza potreba i zahtjeva za zdravstvenom zaštitom, pregled i analiza raspoloživih
resursa, određivanje ciljeva prioriteta.
TREĆA FAZA – donošenje plana
Izrada nacrta plana, prijedloga i donošenja plana.
ČETVRTA FAZA – ostvarivanje zdravstvene zaštite
Ostvarivanje planskih aktivnosti.

82. Navedite listu pokazatelja za planiranje zdravstvene i socijalne zaštite

1. podaci o području
2. demografski podaci
3. ekonomski potencijal područja
4. ekološki faktori
5. zdravstveno stanje stanovništva
6. kapaciteti zdravstvene djelatnosti
7. sredstva zdravstvene zaštite i finansiranje plana
8. izvori podataka

83. Objasnite programiranje zdravstvene zaštite

Predstavlja detaljnu kvantifikaciju i kavalifikaciju planaova razvoja zdravstvene
djelatnosti.
1. Program razvoja zdravstvene djelatnosti - mreža
 Program izgradnje
 Investicioni program
 Program projektne dokumentacije
 Programiranje pojedinih faza izgradnje
 Program nabavke opreme
 Program osposobljavanja kadrova
2. Program rada zdravstvene djelatnosti
 Aktivnosti
 Radne operacije
 Broj pregleda, usluga, dg procedura ( po vrstama)
84. Objasnite evaluaciju planova zdravstvene zaštite
Evaluacija je proces ocjene ostvarivanja ciljeva plana, njegove aktivnosti, njegove
prihvatljivosti i efikasnosti. Cilj evaluacije je utvrđivanje doprinosa zdravstva u zaštiti i
unapređenju zdravlja ljudi. Evaluacija podrazumijeva slijedeće ocjene :
1. Efikasnost je ocjena stvarne realizacije i postavljenog cilja
2. Efikasnost je ocjena koliko je sredstava utrošeno u odnosu na preduzete aktivnosti
u realizaciji ostvarenih ciljeva.
3. Kvalitet usluga je ocjena u kojoj mjeri su planirane usluge u odnosu na usvojene
tehničke standarde.
4. Adekvatnost je ocjena stepena do kojeg zdravstvena djelatnost zadovoljava
prioritete zdravstvene potrebe stanovništva
5. . Ekspeditivnost je ocjena brzine donošenja odluka i ekonominiziranje u vremenu
6. Fleksbilnost je ocjena prilagođenosti zadravstvene zaštite u promjenjenim
potrebama za zdravstvenom zaštitom

85. Navedite i opišite zdravstveno socijalne sisteme

Beveridge sistem: sistem centralnog oporezivanja, uz druge finansijske dodatke, sistem
univerzalne koristi ( kod bolesti, nezaposlenosti, invaliditeta i penzionisanja). Porijeklo
vodi iz Engleske i Velsa 1943. Sistem podrazumijeva prevenciju, dijagnostiku i tretman
bolesti.

Bismarckim sistem : postavljen je od strane Austro – Ugarskog carstva pod kancelarom

Bizmarkom u 19 stoljeću. Bolesnički fondovi se stvaraju iz finansijskih doprinosa
plaćenih iz bruto palća. Sistem štiti bolesne, nezaposlene i siromašne, a obuhvata veći dio
populacije.

86. Mehanizmi finansiranja sistema zdravstvene zaštite

POREZ je oblik javnih prihoda koje država naplaćuje od fizičkih i pravnih lica za opće i
zajedničke drštvene potrebe (opći: lični i prihodi firmi; specifični : porez na luksuz)

DOPRINOS je prinudno davanje odnosno naknada za posebne koristi u uslugama

zdravstvene zaštite.

PREMIJA je ugovorno dobrovoljno osiguranje

PARTICIPACIJA je lično učešće osiguranika u troškovima zdravstvene zaštite

PUNA CIJENA USLUGA

DOBROVOLJNI PRILOZI I POKLONI