Professional Documents
Culture Documents
TÜRKİYE’DE SANAYİ
Sanayi ile ilgili terimler :
Sanayi : Hammaddeyi işleyerek kullanılmaya hazır hale getirilmesini sağlayan araçlar topluluğudur.
Hammadde : Sanayileşme için temel koşullardan biridir. Makinelerde mamul maddeye dönüşebilen
işlenmemiş maddelerdir. Bu maddeler bitkisel ( pamuk , buğday .....vb) , hayvansal ( süt , et ,
yün .....vb ) ve madensel ( demir , bakır , krom .....vb ) kökenli olabilir.
Endüstri : Sanayi ile yakın anlamlıdır. Sanayiye göre daha geniş kapsamlı olup mal ve hizmet
üreten tesisler topluluğu anlamına gelmektedir. Örneğin Kimya endüstrisi , turizm endüstrisi gibi.
Dünya üzerinde her yerde sanayi tesisleri kurmak mümkün değildir. Bir yerde sanayi tesisi
kurulabilmesi için gerekli belli başlı şartlar şunlardır :
a) Sermaye :
Sanayi tesisinin kurulabilmesi için en önemli koşuldur. Diğer koşullar elverişli olsa bile eğer gerekli
miktarda sermayeniz yoksa o fabrikayı açmanın mümkün olmaz . Türkiye’de sanayinin
gelişmemesinde en önemli etken sermaye yetersizliğidir
b) Hammadde :
Sanayi hammaddeyi işleyerek çeşitli ürünler haline getirmektedir. Sanayi hammaddeye bağımlı
olduğundan bazı sanayi tesislerinin dağılımı hammadde kaynaklarının yakın olan yerlere
açılmaktadır. Örneğin un ve makarna fabrikaları buğday üretilen yerlerde, zeytin yağı ve ayçiçeği
yağı fabrikaları zeytin ve ayçiçek üretiminin fazla olduğu yerlerde açılmaktadır.
Hammadde kolay taşınabilecek özellikte ise tüketim alanları dikkate alınmaktadır.Bu nedenle bir
çok fabrika büyük şehirlerin çevresinde toplanmıştır.
Hammadde Kaynakları
d) İşgücü :
Sanayi tesislerinin kurulup çalışabilmesi için işçiye ve teknik elemana ihtiyaç vardır. Ülkemizde genç
nüfus sayısının fazla olmasından dolayı işgücü fazlalığı vardır. Ancak ülkemizde kalifiye eleman adı
verilen nitelikli eğitimli teknik eleman sıkıntısı yaşanmaktadır.
e) Ulaşım :
f) Pazarlama :
Sanayi ürünlerinin kolay pazarlanması sanayinin gelişmesinde önemli bir etkendir. Üretilen bir
ürünün pazarlama imkanı olması o sanayinin gelişmesi beklenemez .Üretim ve tüketim yerlerinin
yakın olması maliyeti düşürür.
1. Besin Sanayii :
Hammaddesi tarıma dayalı olan ürünlerdir. Ülkemizde en fazla gelişme gösteren sanayi
çeşitlerinden biridir. Ülkemizde bölgeler arasında görülen iklim tiplerinin farklığı ve bu durumun yol
açtığı tarım ürünlerinde yaşanan çeşitlilik fabrika çeşidinin de farklı olmasına yol açmıştır.
Ülkemizde bulunan belli başlı besin sanayiine ait tesisler şunlardır ;
GIDA SANAYİİ
a) Un ve unlu mamüller : İç Anadolu başta olmak üzere hemen her bölgemizde bulunmaktadır.
Un , makarna , irmik ve şehriye fabrikaları gibi tesislerdir. Konya , Eskişehir, Balıkesir, Ankara ,
Erzurum Kayseri , Gaziantep .......... vb
g) Çay fabrikaları : Tarım alanları ile fabrikalar iç içe geçmiştir. Nedeni Çay toplandıktan sonra
kısa sürede bozulmaktadır. Çay fabrikaları Rize ve çevresinde yoğunlaşmıştır.
Tütün sigara sanayisinin hammaddesidir. Sigara önceleri sadece devlete ait fabrikalarda
üretilmekte iken günümüzde özel sektöre de izin verilmiştir. Başlıca fabrikalar : İstanbul , İzmir ,
Samsun , Malatya , Adana ve Tokat’ta yer almaktadır.
İçki üretimi de sigara gibi önceleri devlete ait fabrikalarda yapılmakta iken son yıllarda özel sektöre
de izin verilmiştir. Bira ; arpanın mayalandırılmasından yapılmaktadır. Belli başlı fabrikalar Ankara ,
İstanbul , Yozgat ve İzmir de bulunmaktadır. Rakı : Kuru üzümün damıtılmasından yapılmaktadır.
Rakıya kokusunu veren madde ise anasondur. Belli başlı fabrikalar , İzmir , Diyarbakır , ve
Tekirdağ’dadır. Şarap : yaş üzümünün mayalandırılmasından yapılmaktadır.İzmir , Tekirdağ,
Çanakkale , Kayseri , Kırşehir ve Nevşehir gibi illerde bulunmaktadır.
ALKOLLÜ İÇKİ SANAYİİ
3. Dokuma Sanayisi :
Türkiye’de en eski ve en fazla gelişme gösteren sanayi dalıdır. İşyeri ve çalışan işçi bakımından
diğer sanayi kolları arasında ilk sırada yer almaktadır.
Pamuklu dokuma : Bursa , İstanbul , İzmir , Adana , Antalya , Nazillli ( Aydın ), Denizli, Kayseri .
Halı ve kilim dokumacılığı : Isparta, Burdur, Uşak, Demirci – Gördes – Kula ( Manisa ) , Kayseri
ve Sivas gibi illerde bulunmaktadır.
Kimya sanayii
Diğer endüstri kollarına göre daha geç gelişme göstermiştir ve daha geri durumdadır. Kurulumu için
büyük bir sermaye birikimine ve kalifiye elemana ihtiyaç duyulmaktadır.
Petrol rafinerisi : Batman ( Batman Petrol rafinerisi ), İzmir ( Aliağa Petrol rafinerisi ), Mersin
( Ataş petrol rafinerisi ), Kırıkkale ( Orta Anadolu petrol rafinerisi ), İzmit ( Tüpraş petrol
rafinerisi ).
Maden sanayiisi
Yer altından çıkarılan madenlerin fabrikalara işlenerek kullanıma hazır hale getirilmesine maden
işleme sanayii( metaluji ) denilmektedir. Ülkemizde maden çeşitliliği fazladır. Ancak rezerv
miktarlarının az olmasından dolayı maden sanayii pek fazla gelişme göstermemiştir.
Boraks : Bandırma
Makine Sanayiisi
Kara,demir,deniz ve hava yolları ulaşım araçlarının yapımı ile elektrikli aletlerin imalatı ve savunma
sanayiine ait araçlar makine sanayisinin temelini oluşturmaktadır.
Gemi yapımı ( Tershane ) : Marmara bölgesi ilk sırada gelmektedir. İstanbul ( Pendik- Tuzla –
Hasköy ....... ) , İzmir ( Alaybey ). Ayrıca Bodrum , Marmaris ve Karadeniz kıyılarımızda kotra ve
yat gibi küçük deniz araçları da yağılmaktadır.
Elektrikli makine imalatı : Özellikle beyaz eşya fabrikaları ülkemizde fazla gelişme göstermiştir.
Yurt içi ihtiyacını karşıladığı gibi yurt dışına da büyük bir oranda ihraç edilmektedir. İstanbul , İzmir
ve Manisa’da gelişme göstermiştir.
c) Cam sanayisi: Camın temel maddesi Sio2 minareli, sileks ve kuvars taşlarının özellikle
kuvars kumlarının eritilmesiyle oluşur.İstanbul,Kırklareli, Sinop , İzmit, Bursa Mersin ......
vb
d) Seramik sanayii : Kil toprağının çamurundan yapılan çeşitli eşyaların yüksek sıcaklıkta
pişirilmesiyle oluşmaktadır.Bursa ( İznik ) Bilecik( Bozüyük), Kütahya ve Çanakkale
çevresinde fabrikalar yoğunlaşmıştır.