Professional Documents
Culture Documents
zet: Basnl dkm prosesinde, kalpta, dkm-kalp ara yzeyinde ve dkm malzemesinde oluan termal
direnler retilen parann mekanik, fiziksel zelliklerini belirleyen ve katlama orann kontrol eden nemli
faktrlerdir. zellikle dkm ve kalptaki s transferinin belirlenmesi dkm parasnn kalitesi asndan nemlidir.
Bu amala, A413 Alminyum-silisyum alamnn enjeksiyonu srasnda dkm-kalp ara yzey s transfer katsays
(IHTC), scaklk dalm ve s aks farkl kalp balang scaklklarna bal olarak belirlenmitir. Kalp ve dkm
malzemesine farkl derinliklerde yerletirilen 24 adet termokupl ile scaklklar zamana bal olarak llmtr.
llen ve hesaplanan scaklk verileri bir uyum iersindedir. Deneysel olarak llen scaklklar kullanan,
FORTRAN programlama dilinde yazlm sonlu farklar metodu (FDM) ile dkm-kalp ara yzey s transfer
katsays (h) ve s aks (q) hesaplanmtr. Ayn zamanda, souk kamaral dkm makinesinin dinamik parametreleri
(enjeksiyon basnc ve hz) zamann bir fonksiyonu olarak dinamik parametre lm cihaz (hidroliskop) ile
kaydedilmitir. Sonu olarak; ara yzey s transfer katsays, scaklk dalm ve s aks zamana bal olarak
belirlenmitir. Kalp balang scaklklarna bal olarak ara yzey s transfer katsaylarndaki ve s aklarndaki
deiim sunulmutur.
Anahtar Kelimeler: Basnl dkm, IHTC, Is aks, FDM, Dinamik parametreler.
DETERMINATION OF THE THERMAL CONTACT RESISTANCE IN THE CASTINGMOULD INTERFACE DURING HIGH PRESSURE DIE-CASTING PROCESS
DEPENDING ON MOULD TEMPERATURE
Abstract: Thermal resistances in the mould, die-mold interface and mould material are most important parameters for
produced materials mechanical, physical and solidification properties in die casting. Particularly, determining of heat
transfer in die and mould is important for quality of die material. For this aim, die-mould interfacial heat transfer
coefficient (IHTC), temperature distribution and heat flux are determined according to different mould initial
temperatures during injection process of A413 aluminum-silicon alloy. Temperatures are measured based on time by
24 pieces of thermocouples which are mounted at different depths of die and mould material. Measured and
calculated temperature values are concordant. Interfacial heat transfer coefficient (h) and heat flux (q) are calculated
with finite difference method (FDM) by FORTRAN programming language using experimentally measured
temperatures values. Additionally, dynamic parameters of cold chamber machine (injection pressure and speed) are
recorded with dynamic parameter measuring device as a function of time. As a result, interfacial heat transfer
coefficient, temperature distribution and heat flux are determined as a function of time. The variations of heat transfer
coefficients and heat flux are presented according to mould initial temperatures.
Keywords: Die casting, IHTC, Heat Flux, FDM, Dynamical parameters.
k
L
q
q
t
T
TC
SEMBOLLER
a
b
c
h
h*
TM
r
h*
P
fs
R t,c
R t,c
TA TB
qx
(1)
t
Zaman aral
r
Mesafe aral
Alt indisler
m
Dm noktas
st indisler
t
Zaman iaret
GR
Basnl dkm, sv metalin yksek basn ve yksek
hz altnda metal kalba gnderilmesi sonrasnda kalp
iersinde katlamasn tamamlayarak para retimine
imkn veren bir dkm yntemidir. Basnl dkm
prosesinde dkm-kalp ara yzeyindeki s transferi
dkm parasnn mikro ve makro yapsn nemli
derecede etkilemektedir. Bu nedenle sv metalin
enjeksiyon haznesine dkldkten sonra balayan ve
enjeksiyon kalbnda katlama tamamlanana kadar
sren basnl dkm prosesinde dkm-kalp ara yzey
sl temas direncinin belirlenmesi son derece nemlidir.
zellikle basnl dkm prosesi dier dkm
yntemleri ile kyaslandnda (kum kalba dkm) hem
dkm hem kalp malzemesinin yksek sl iletkenlie
sahip olmas ara yzeyde gerekleen s transfer
karakteristiinin belirlenmesini nemli bir aratrma
konusu yapmtr (Doehler, 1974, Flemings, 1976;
Vinarck, 2003; Anderesen, 2005).
Termokupl
TC15,0-TC8,0-TC2,0
TC15,30-TC8,30-TC2,30
TCa,b
TC15,60-TC8,60-TC2,60
TC15,90-TC8,90-TC2,90
TM1,0-TM6,0-TM9.5,0
TM1,30-TM6,30-TM9.5,30
TMa,b
TM1,60-TM6,60-TM9.5,60
TM1,90-TM6,90-TM9.5,90
Burada C termokupllarn dkm malzemesine,
M ise termokupllarn kalp malzemesi
daldrldn, a termokuplun ara yzeyden
uzakln b ise termokuplun asal yndeki
Aklama
derece olarak konumunu ifade etmektedir.
TCC8,0; Dkm taraf orta nokta iin
hesaplanan scaklk deerini
TMC6,0; Kalp taraf orta nokta iin hesaplanan
scaklk deerini ifade etmektedir.
Termokupl K (CrNi) tipi olup lme hassasiyeti 1.5 oC
veya 0.004
dir.
48
Al
84.9
Si
12,1
Pb
0,0365
Tablo.3 Is transferi katsaysnn hesaplanmasnda kullanlan termofiziksel zellikler (Hallam, Griffiths, 2004; Akar, 2006).
Malzeme
H13
A413 (kat)
A413 (sv)
c, J/kgK
, Kg/m3
k, W/mK
435,37+0,2 T
7866,860,3174 T
0,00029.T26,85
1180
2682,540,2969 T
149,2+0,019667 T
1200
2613,270,2414 T
0,865 T648,75
T Scaklk (K), Ergime scakl 850 K, Katlama scakl 849 K
L, J/kg
505530
dT 1 d 2 dT
kr
q
dt r 2 dr
dr
(4)
q L
df s
dt
(5)
df s df s dT
dt dT dt
q
(2)
(TC TM )
Burada h dkm-kalp ara yzeyindeki s transferi
katsaysdr (W/m2K), q birim zamanda birim
yzeyden geen s aks (W/m2), TC ve TM srasyla
dkm ve kalp ara yzey scaklklardr (K). ( q ) Is
aks deeri iin dkm ve kalp malzemesi zerinden
gerekleen s aklar kullanlmtr. Hem kalp
malzemesi hem de dkm malzemesinin kat ve sv faz
durumlar iin tek boyutlu zamana bal scaklk
dalm aadaki eitliin zm ile elde edilmitir.
dT 1 d 2 dT
kr
dt r 2 dr
dr
(6)
df dT
dT 1 d 2 dT
kr
L s
dt r 2 dr
dr
dT dt
kr
dT dt r 2 dr
dr
(7)
(8)
df s
katlama
dT
esnasndaki zgl s tanmlamas yapldnda (9)
eitlii elde edilir.
ekline
(3)
gelir.
Burada
dT 1 d 2 dT
kr
dt r 2 dr
dr
c c L
(9)
49
c dT 1 dT 1 dT d 2 r
k dt dt r dr dr 2
Tmt t Tmt
t
m r
2r
(r ) 2
1 d 2 dT 2 dT (r ) d 2T(r )
r 2 dr dr r dr
dr 2
(10)
Tmt t
r 0
2r
(r ) 2
m
lim ( r
Tm1 Tm1
(r ) 2
r t
1
Tm1
t m r
(r ) 2
t t
r t
1
2
T
1
m
m r
(r ) 2
(13)
2 dT(r ) d 2 T(r )
r dr
dr 2 r r
(12)
r t
r t
rm Tm1 rm Tm1
2
2
(14)
Fo
r 2
r 2 t
1 2 (r m ) (r m ) Tm
2
2
rm
(11)
Tmt t
(r ) m
1
Fo
rm2
Fo
(r m
r 2
r
) (r m ) 2
2
2
rm2
(15)
ba
M
dT 1 dT d 2 r
c
dt r dr dr 2
t
a i r 2 r
(r ) 2
50
(16)
arb
(17)
(18)
Tit t
1 t
Fo 1
Ti1
( a i)
1 t
t
(1 2 Fo)Ti Fo 1
Ti1
( a i)
r
ba
t
r
,
Fo
,
M
(r ) 2
(19)
(20)
200 ton kilitleme kuvvetine sahip, souk kamaral metal
enjeksiyon makinesi ile deneyler, yksek hzlarda ve
yksek basn altnda yaplmtr. ekil 7 ve 8de
grld gibi enjeksiyon toplam 600 msde ve 1, 2 ve
3 faz olmak zere aamada gereklemektedir.
Snr artlar
Balang scakl ve snr artlar aadaki ekilde
belirlenmitir.
T (r,0) Ti
T (r1, t ) TM
t 0
r1 TC,15 , t 0 (Dkm)
(22)
T (r2 , t ) TM
r2 TM,9,5 , t 0 (Kalp)
(23)
(21)
BULGULAR VE TARTIMA
A413 alminyum alam ve H13 kalp elii
kullanlarak yaplan basnl dkm prosesi ile ilgili
deneysel
almalarn
tamamnda
enjeksiyon
51
ekil 12. Nmerik olarak hesaplanan dkm yzey (TC) ve kalp yzey (TM) scaklklar
53
ekil 13. Nmerik olarak hesaplanan (TCC8) ve llen (TC8) dkm scaklklar.
ekil 14. Nmerik olarak hesaplanan (TMC6) ve llen (TM6) kalp scaklklar.
ekil 16. Kalp scaklna bal olarak dkm-kalp malzemesi ara yzeyindeki s aklarnn zamana bal deiimi.
54
ekil 17. Kalp scaklna bal olarak, termokupl konumu =30o iin hesaplanan h ve qnun zamana bal deiimi.
Tablo 4. Basnl dkm prosesinde zamana bal dkm-kalp ara yzey s transfer katsaylar
Kalp Scakl
TK (K)
473 590
h a b TK
*
Dkm Scakl
TD (K)
873
Enj. Basnc
Pm (Bar)
170
Enj. Hz
V2 (m/s)
1.9 2.2
h * a b t TK c (kW/m2K)
655673.4 (1.0234)t (TK)-0.846
R2
0.90
(24)
KAYNAKLAR
Akar, N., Katlama srasnda dkm-Kalp ara
yzeyinde s transfer katsaysnn incelenmesi. Gazi
niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Doktora Tezi, 136
S., Ankara, 2006.
Osman PEK, 1963 ylnda Mersin ili Erdemli ilesinde dodu. 1986 ylnda Akdeniz
niversitesi Makine Mhendislii Blmnden mezun oldu. 1988 ylnda yine ayn
niversitenin Fen Bilimleri Enstits Makine Mhendislii Ana bilim dalnda yksek lisans
derecesini ald. 1993 ylnda Erciyes niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine
Mhendisliinde doktora eitimini tamamlad ve doktor unvann ald. 2003 ylnda Doentlik
ve 2008 ylnda Profesrlk unvanlarn almtr. Nkleer Enerji, Is Transferi, Enerji
Ynetimi, Enerji retimi ve Kullanm, Bilgisayar Programlama (C#, C, Fortran 95), doalgaz
sistemleri, Enerji Ekonomisi, Mhendislik Matematii ve Uygulamalar, Mhendislikte
MATLAB uygulamalar, Saysal zmleme, Yaktlar ve Yanma, Basnl dkm
konularnda almalar vardr. Pek ok endstriyel projede (TBTAK, DPT, SAN-TEZBAP) yrtc, aratrmac, hakem ve izleyici olarak grev almtr.
Murat KORU, 1977 ylnda Afyonda dodu. 1998 ylnda Sleyman Demirel niversitesi
Tesisat retmenlii Blmnden mezun oldu. 2000 ylnda, yine ayn niversitenin Fen
Bilimleri Enstits Makine Eitimi Ana bilim dalnda yksek lisans derecesi ald. 2009 ylnda
doktorasn Sleyman Demirel niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine Mhendislii Ana
Bilim dalnda tamamlad ve doktor unvann ald. Halen Sleyman Demirel niversitesi Teknik
Eitim Fakltesi Makine Eitimi Blmnde Ar. Gr. Dr. olarak almaktadr. Enerji, Is
Transferi, Termodinamik, Enerji retimi ve Kullanm, doalgaz sistemleri, Nmerik yntemler,
Basnl dkm, Plastik enjeksiyon konularnda almalar vardr. TBTAK, DPT, SAN-TEZBAP projelerinde, aratrmac olarak grev almtr.
57