2013

TRA1 BLGES TIBB AROMATK

BTKLER SEKTR STRATEJS

Dr.Mehmet Ali AKAL

KUDAKA Aratrma ve Planlama Birimi

GR
Dnya Salk rgtnce yaplan bir almaya gre tm dnyada yaklak olarak 20.000 eit bitki
turunun tbbi amala kullanld saptanmtr. Bunlardan 4.000 eit bitkisel drog yaygn bir ekilde
kullanlrken, Avrupada 2.000 kadar bitkisel drog ticareti yaplmaktadr. Trkiyede i ve d
ticareti yaplan tbbi ve aromatik bitkiler alt trler dahil olmak zere 350 civar olup bunlardan 150
kadar trnn d satm yaplmaktadr. ve d piyasada deerlendirilen bitki trlerini genellikle
floradan toplanmaktadr ancak son yllarda bu bitkilerin tarmna olan ilgide de art olmutur
(YILMAZ ve Ark., 2010).

lkemiz zengin florasyla (Belirli bir blge veya lkede yetien bitki eidi) ok sayda tbbi ve
aromatik bitkiyi bnyesinde barndrmaktadr. Bitkiler, insan yaamnn srdrebilmesi iin gerekli
olan oksijen ile besinleri salar ve sal korurlar. Bitkilerin tedavide kullanmlar insanlk tarihiyle
birlikte balamtr. Binlerce yl nce insan, bitkilerin tedavi edici gcn tanm ve salkl
yasayabilmek iin ondan yararlanmtr. Halk hekimlii uygulamalarna yaygn olarak rastlanan
Anadoluda halk ilalar, uzun tecrbeler sonunda gnmze kadar gelmi uygulamalardr. Modern
tpta kullanlan pek ok ila da bitkilerden elde edilmektedir. lkemizde bitkisel zenginlik; fitocorafik blgenin kesitii blgede bulunmas, Gney Avrupa ile Gneybat Asya floralar arasnda
kpr olmas, pek ok cins ve seksiyonun orijin ve farkllam merkezi olmasndan kaynaklanmaktadr.
Buna ramen bu bitki zenginliinden yeterince faydalanlamamaktadr. Bitkilerin mikroorganizmalar
ldrc ve insan sal iin nemli olan zellikleri 1926 ylndan bu yana laboratuvarlarda
aratrlmaktadr (FAYDAOLU, 2011).

DNYADA TIBB AROMATK BTKLER SEKTR

Getiimiz on yl iinde dnyada geleneksel tbbn kullanmna kars bir ilgi ve merak canlanm,
inde geleneksel tbbn, tm salk hizmetlerinin yaklak %40n oluturduu, Silide nfusun
%71inin ve Kolombiyada nfusun %40nn benzer hekimlik yntemlerini kulland bildirilmitir.
Hindistanda krsal alandaki nfusun %65i, temel salk hizmetleri ihtiyalarn karlamak iin
geleneksel tp yntemlerini kullanmaktadr (FAYDAOLU, 2011).

Ticarette yer alan tbbi ve aromatik bitki saysnn ok fazla ve bunlardan elde edilen etken madde
miktarnn ok eitli olmas nedeniyle, ticaret istatistiklerinde tek bir gruplama sz konusu
olamamaktadr. Tbbi ve aromatik bitkilerin Dnya ticaret hacmi ve deeri konusunda en salkl ve
gvenilir veriler Cenevredeki Uluslararas Ticaret Merkezi (UN Comtrade) bilgi bankasndan elde
dilebilmektedir. Dnya bitkisel drog ticareti son be ylda ortalama 16,8 milyar dolar ihracat ve 18,6
milyar dolar ithalat olarak gereklemitir. retim bakmndan en nemli bitki trlerini; soan-yumru,
ay kahve, baharat, eni, kk ve dier bitki gruplar oluturmutur. Dnyada tbbi ve aromatik bitki
d almn yapan lkeler ierisinde ABD, ngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda, in ve Hindistan gibi
lkeler ayn zamanda birok bitkinin de d satmn yapan lkeler arasnda yer almaktadr. Dier
taraftan gelimi lkelerde deien salk anlay, yemeklerde tuz ve yan azaltlmas sonucunda
yemeklere tat katmas asndan bu grup bitkilerin kullanmn da artrmtr (FAYDAOLU, 2011).

TRKYEDE TIBB AROMATK BTKLER SEKTR

Trkiyede tbbi olarak kullanlan bitkilerin says kesin olarak bilinmemekle birlikte, 500 civarnda
olduu tahmin edilmekte; yaklak 200 tbbi ve aromatik bitkinin ihra potansiyelinin olduu
belirtilmektedir (FAYDAOLU, 2011).
2011 ylnda 68 bin ton ihracata karlk 148 bin ton ithalat yaplm, deer olarak da 186 milyon $lk
ihracata karlk 277 milyon $lk ithalat yaplmtr. 2011 ylnda tbbi ve aromatik bitkilerde ihracatn
ithalat karlama oran %67dir. hracatn ithalat karlama orannn 2011 ylnda dmesinin nedeni
ithalat miktarnn artmasndan kaynaklanmaktadr. Son yllarda tbbi ve aromatik bitki ithalat olduka
artmtr. Trkiye tbbi ve aromatik bitkiler ynnden dnyann en nemli lkelerinden birisi olmasna
ramen, ihracat miktar ve deerini istenilen dzeylerde artramamtr (YCER, 2012).

2.1

Trkiyenin Tbbi-Aromatik Bitki retimi

Tbbi ve aromatik bitkilerin bir ksmnn tarm yaplmakta, bir ksm da dnyann birok yerinde
olduu gibi doadan toplama yoluyla temin edilmektedir. Tbbi ve aromatik bitkiler ierisinde
lkemizde kimyon, anason, kekik, emen, haha, rezene, nane ve kiniin tarm yaplmaktadr.
Defne, mahlep, hlamur iei, adaay, biberiye, meyan kk ve ard kabuklar doadan
toplanmaktadr. Tarm yaplan ve doadan toplanan bu bitkiler i ve d ticarete konu olmaktadr
(YCER, 2012).

lkemiz ok zengin doasna ramen, hala ilenmemi bir bitki ihracats olmaya devam etmektedir.
lkemizde bitkisel ila sanayinin gelimemesi, bunun yannda parfmeride kullanlan sentetik
rnlerin daha ucuz olmas gibi nedenlerle, doal uucu yalarn ikinci planda kalmas, tbbi ve
aromatik bitkilerin retim olanaklarn kstlamtr (ZTRK ve Ark, 2012).

lkemizde en fazla retilen rn krmzbiber, anason ve kimyondur. Bu rn 1988 ylndan

itibaren retim kaytlarnda mevcuttur. Kekik retimi ise 2004 ylndan itibaren, rekotu, rezene,
kimi,sprge otu ise 2012 ylndan itibaren kaytlara girmitir.
Dnyann en byk kaliteli defne reticisi olan Trkiye, ayn zamanda defneyapra dsatm yapan
birka lkeden birisidir. Trkiye dnya defne ihracatnda hemen hemen tek ihracat lke konumunda
olup, toplam ihracatn %90.0n karlamaktadr(ZTRK ve Ark, 2012).

Yllar

2012

rnler
Krmz biber - Dry
pepper
Alan
retim
(Dekar)
(Ton)
112 677
165 527
rekotu-Black
Cumin (2)
Alan
retim
(Dekar)
(Ton)
2299
161

Anason - Anise
Alan
(Dekar)
194 430

retim
(Ton)
11 023

Rezene-Fennel (2)
Alan
(Dekar)
15775

retim
(Ton)
1862

Kimyon - Cumin
Alan
(Dekar)
226 294

retim
(Ton)
13 900

Kimi- Coriander (2)

Alan
(Dekar)
11

retim
(Ton)
1

Kekik - Theyme(1)
Alan
(Dekar)
94 283

retim
(Ton)
11 598

Sprge OtuHeather (2)

Alan
retim
(Dekar)
(Ton)
19059
2798

Tablo 1. Baz rnlerin 2012 ylna ait retim alan ve miktar deerleri (TUIK,2012)

ekil 1. Baharat rnlerinin yllar itibariyle retim alanlarndaki (dekar) deiim (TUIK,2012)

2000 ($/kg) 2011 ($/kg) Deiim Oran %

ay
0,91
4,62
410
Rezene tohumlar
0,87
2,82
226
Ihlamur
3,68
11,85
222
Haha tohumu
0,92
2,53
174
Anason tohumlar
1,68
3,97
137
Adaay
2,21
3,93
78
Sarmsaklar
0,79
1,36
73
Defne
1,8
2,79
55
Kimyon
1,9
2,79
46
Kekik
2,08
2,26
9
Genel Ortalama
1,47
2,73
86
Tablo 2. Baz rnlerin birim ihracat deerleri ve deiim oranlar (YCER, 2012).

Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl son yllarda tbbi aromatik bitkiler konusunda aratrma
enstitleri araclyla faaliyetlerini artrm ve yaklak 13 enstitde konuyla ilgili almalar
balatlmtr.
Enstitlerde yrtlen almalar genel olarak incelendiinde bu almalar doadan toplama,
kltre alma, adaptasyon, slah, eit gelitirme ve yetitirme teknikleri balklar altnda topland
grlmektedir. Bunlarn dnda morfolojik ve taksonomik almalar da srdrlmektedir. Ayrca Bat
Akdeniz Tarmsal Aratrma Enstits bnyesinde 2010 ylnda tbbi-aromatik bitkilerin toplanmas,
kltre alnmas, korunmas, botanik ve kimyasal zellikleri ile yetitirme tekniklerinin ve etken
maddelerinin belirlenmesi amacyla Tbbi Aromatik Bitkiler Merkezi kurulmutur. Merkez ayrca dier
enstitlerde yrtlen projelerin materyalinin analizlerinin yaplmasna da imkn salamaktadr.
(YCER, 2012 b).

Birok tbbi-aromatik bitki ierdii nem

oran

dolaysyla

kurutulmas

gerekmektedir ve pazara ounlukla

kurutular arz edilmektedir. Tbbi ve
aromatik bitkilerin kurutulmasnda en
yaygn kullanlan yntem glgede evre
havasyla

yaplan

doal

kurutmadr.

Doal kurutmann evre artlarndaki

deiimlerden etkilenmesinden dolay
dzenli ve homojen kuru rn elde
edilememektedir (NAN, 2012).

2.2

TRA1 Blgesinde TIBB AROMATK BTKLER

2.2.1 Blgede Tbbi Aromatik Bitkiler Sektrnn Sorunlar

TRA1 blgesinde; niversite, STK ve Kamu kurumlarnn temsilcilerinin ve uzmanlarnn katld 6

adet altay, 2 adet bilgilendirme toplants, 4 adet ky ziyareti, 7 adet iletme ziyareti, 2 adet DFD
projesi, yaklak 100 kiinin katld, tbbi aromatik bitkiler sektr iin anket almas yaplmtr.
Yaplan almalar analiz edilerek tbbi aromatik bitkiler sektrnn sorunlar tespit edilmitir.
tbbi aromatik bitkiler sektrnde belirlenen sorunlar, analiz edilerek ncelik srasna koyulmutur.

ncelik
Sras
1
2

Tespit Edilen Sorun

ncelik Puan

Doal olarak yetien da meyvelerinden ya ve kurutulmu organik

meyve, meyve suyu ve iek ay retimi ve pazarlanmas yaplamamas.
Blgede mevcut trler (kardelen, kariei, lale, ters lale vb.) bata olmak
zere uluslararas ticarette nem tayan trlerin retimi ve ihracnn
yaplamamas.

3,13
3,29

Blgedeki Tbbi-aromatik bitkilerin ekonomik analizinin yaplmam olmas

3,60

Yresel eko tiplerin ve yabani meyvelerin ve benzer yerel rnlerin tescili

ve standardizasyonu olmamas

3,88

Pazar garantili bahe veya ky uygulamalarnn olmamas

3,89

Blge hibir tbbi aromatik rn(ler)de marka haline getirilememi olmas.

4,00

Aamal olarak uygun ky veya yrelerde tbbi-aromatik sektr iin

bitkilerin seilmemi olmas.

4,11

Tablo 3. Tbbi Aromatik Bitkiler sektrnde belirlenen sorunlar ve ncelik puanlar

Yukardaki sorun tablosu incelendiinde tbbi aromatik bitkiler sektrnde sorunlarn ncelik durumu
ve ncelik puan srasyla; Doal olarak yetien da meyvelerinden ya ve kurutulmu organik meyve,
meyve suyu ve iek ay retimi ve pazarlanmas yaplamamas sorunu (3,13), Blgede mevcut trler
(kardelen, kariei, lale, ters lale vb.) bata olmak zere uluslararas ticarette nem tayan trlerin
retimi ve ihracnn yaplamamas sorunu (3,29), Blgedeki Tbbi-aromatik bitkilerin ekonomik
analizinin yaplmam olmas sorunu (3,6), Yresel eko tiplerin ve yabani meyvelerin ve benzer yerel
rnlerin tescili ve standardizasyonu olmamas sorunu (3,88), Pazar garantili bahe veya ky
uygulamalarnn olmamas (3,89), Blge hibir tbbi aromatik rn(ler)de marka haline getirilememi
olmas sorunu (4,00), Aamal olarak uygun ky veya yrelerde tbbi-aromatik sektr iin bitkilerin
seilmemi olmas (4,11) sorunu olarak tespit edilmitir.

Blgede tbbi aromatik bitkiler sektrnn en nemli sorunu var olan ve halihazrda retilen tbbi
aromatik rnlerin yeterince deerlendirilememesidir. Yada yerel seviyede kalarak, toplanan ve
yerelde tketilen tbbi aromatik rnlerin gerektii seviyede ele alnamyor olmasdr. Yaplan analiz
sonucu 1 ile 7 puan arasnda deimesi gereken puanlar, 3,13 ten balayp 4,11 puanlar arasnda
skmas olduka manidardr. En yksek puan alan sorun ile en dk puan alan sorun arasnda
sadece 0,98 puanlk farkn; blgede tbbi aromatik sektrnden bahsedilemez olmas anlamna geldii
dnlmektedir. Ayrca bu dk puan fark sektrdeki tm sorunlarn nceliklerinin birbirlerine ok
yakn olduunu, bu sralamann deiebileceinin de gstergesidir.

Blgede retilen tbbi aromatik bitkilerin pazar sorununu analiz edildiinde; birincil (1,43) pazar
sorunu olarak Etkin bir pazarlama stratejisi uygulanmamas grlmtr. hracat pazarlarnda yer
alacak giriimlerin zayfl ise ikinci srada (2,63) yer almtr. zellikle ila, baharat, kozmetik,
parfm, gda ve merubat sanayi iin uygun bitkilerin ve farkl amal bitki aylarnn organik olarak
retiminin ve pazarlanmasnn yaplmamas sorunu 3,50 puanla nc ncelikli olarak kmtr.
Blgede byk ounluu gda ve iecek, tp, ecza, kozmetik, doal renklendirici, doal tatlandrc,
doal stabilizatr, doal kat ve sv yalar, doal koruyucular, doal antioksidanlar, bitkisel ay,
baharat, boya ve ss bitkisi olarak kullanlabilecek yabani bitki trleri ortaya konulmamas ve bu
bitkilerin koruma ve retim olanaklar aratrlmamas 4,50 puan ile drdnc ncelikli sorun olarak
gzlenmitir. Dier sorunlar tablo da detayl olarak verilmitir. Blgede retilecek rnlerin teknik
anlamda ilenmesi ve pazarlanmas iin gerekli bilginin eksik olduu ve tbbi aromatik bitkiler
sektrnn pazar sorununun byk oranda organizasyonsuzluk, ileme tesislerinin olmamas ve rn
standartlarndan kaynakland grlmtr.

ncelik
Sras
1
2
3

6
7

10

11
12
13

14

Tespit Edilen Sorun

ncelik Puan

Etkin bir pazarlama stratejisi uygulanmamas

1,43

hracat pazarlarnda yer alacak giriimlerin zayfl

2,63

zellikle ila, baharat, kozmetik, parfm, gda ve merubat

sanayi iin uygun bitkilerin ve farkl amal bitki aylarnn
organik olarak retiminin ve pazarlanmasnn yaplmamas
Blgede byk ounluu gda ve iecek, tp, ecza, kozmetik,
doal renklendirici, doal tatlandrc, doal stabilizator, doal
kat ve sv yalar, doal koruyucular, doal antioksidanlar,
bitkisel ay, baharat, boya ve ss bitkisi olarak kullanlabilecek
yabani bitki trleri ortaya konulmamas ve bu bitkilerin koruma
ve retim olanaklar aratrlmamamas
Blgede byk ounluu dank aalar halinde tarla
kenarlarnda bulunan ve yerel eitler olan armut, ayva, krmz
ve beyaz dut, elma, erik, vine, kiraz, kays, zerdali, eftali, nar,
ceviz, kzlck ve zm gibi kltr yaplan meyveler uluslararas
standartlara uygun olarak deerlendirilememesi
Biyolojik eitliliin korunmasna katk salayacak yatrmlarn
yaplmamas.
Blgedeki zengin biyolojik eitlilikten pazarlanabilir yksek
kaliteli rnler gelitirilecek tesislerin kurulmamas
Blgede yem ve ss bitkileri yetitiricilii, organik orman
rnleri, doal hastalk ve zararl kontrolnde kullanlabilecek
uucu ya benzeri doal rnler ve gda katk madde retimi
olanaklar bilinmemesi
Az yer kaplayan tarmsal faaliyetlerden reyhan, kekik, nane,
ahududu, ilek, brtlen, kantaron, adaay, oulotu, kapari,
kuburnu ve benzeri bitkilerin kltr olarak yetitirilmemesi
Organik olarak retilip pazarlanabilecek Hns ve spir
fasulyesinden, pekmeze, kmeden bala kadar birok blgesel
rn; kurulacak organik bitkisel ay, uucu ya ve meyve suyu
sanayi tesislerinin olmamas
Endemik trlerin korunmasna dnk faaliyetlerin yeterli
olmamas ve yeni trlerin tan ve tehisi yaplmamas
Blgede bitkisel ay, uucu ya ve meyve suyu sanayi
tesislerinin olmamas
Blgede yaygn genotip ve ekotiplerin zelliklerindeki varyabilite
belirlenerek, gda kontrol, salk ve endstriyel olarak kullanm
olanaklarnn ortaya konulmamas
Kk alanlarda karl olan ve pazar imkn bulunan tbbi ve
baharat bitkilerinin yetitiricilii, kltr, pazar ve sanayiye
ynelik tantmnn yaplmamas

3,50

4,50

5,17

5,33
5,70

6,00

6,57

6,86

7,29
7,43
7,43

7,57

15

Kapari ve kuburnu retimi desteklenmelidir

7,57

16

Doal florada yaygn olan trler, elma, kiraz, nar ve saysz tbbi
ve baharat bitkisi uluslararas standartlara uygun olarak
deerlendirilmemesi

8,57

Tablo 4. Tbbi aromatik bitkiler Sektrnn pazar sorunu nceliklendirme tablosu

Tbbi aromatik bitkilerde pazar sorununun zlmesi iin Yrede zellikle paketleme, ileme
yatrmlarna destek verilmeli, Yerel rnlerin tescili ve standardizasyonu desteklenmeli, reticilerin
birliklerinin kurulmasna destek salanmal ve Blgede mevcut trler (kardelen, kariei, lale,
terslale vb.) bata olmak zere uluslararas ticarette nem tayan trlerin retimi ve ihra edilmesi
gndeme alnarak desteklenmelidir.

2.2.2 TRA1 Blgesi Tbbi Aromatik Bitkiler Sektr GZFT Analizi

GL YNLER

ZAYIF YNLER

TRA1 Blgesinin ok farkl bitki trlerine ev

sahiplii yapmas,
TRA1 Blgesin de ok sayda tbbi ve aromatik
bitkinin doal olarak bulunmas,
TRA1 Blgesinde kltre alnabilecek birok
trn bulunmas,
Pek

ok

bitkinin

vatandalar

tarafndan

tannmas ve tbbi amal olarak kullanlmas,

lkemizde

doal-bitkisel

tedaviye

ilginin

giderek artmas,
Trkiyenin baz tbbi-aromatik trlerde dnya
ticaretinin nemli bir yere sahip olmas,

TRA1 Blgesinde tbbi-aromatik bitkilerde dnya

ticaretini bilen zel sektrn bulunmamas,
TRA1 Blgesinde hala ileme, paketleme ve
pazarlama

sektrnn

yeterince

gelimemi

olmas,
Baz bitkilerin ar toplama nedeniyle doada ok
azalmas ve yetitirilmesinde karlalan glkler,
Tp fakltelerinde ve ziraat fakltesinde fitoterapi
dersinin olmamas,
Bitkilerden elde edilen ruhsatl ilalarn doktorlarca
reetelere yazlamay,
Tbbi aromatik bitki yetitiriciliinin blgede yeterli
olmamas,
Halk

arasnda

bilinen

baz

bitkisel

tedavi

yntemlerinin kayt altna alnmadan ve klinik

deneyleri yaplmadan yok olup gitmesi,
Tbbi ve aromatik bitki ihracatnn byk bir
ksmnn

ilenmemi

rnlerden

olumas,

Sektrde ham madde retiminin ikincil rnlere

dntrlememesi.

FIRSATLAR

TEHDTLER

lkemizin dnyada tbbi-aromatik bitki ihra Tbbi-Aromatik

eden lke konumunda olmas

Bitki

sektrndeki

kayt

faaliyetler,

TRA1 blgesinin sosyal yapsnn sektr iin Mera alanlarnn korumasnn olmamas ve
kontrolsz toplama dolaysyla baz trlerin
uygun olmas,
lenecek yeter miktarda her yl tbbi ve
aromatik bitkinin toplanyor olmas

tehlikeye girmesi
Tbbi bitkilerin doadan toplanmas, depolanmas
ve kullanlmas ile ilgili mevzuatn eksiklii,
Doadan toplanan yada yetitiricilii yaplan tbbi
ve aromatik bitkilerde belirli bir standardizasyonun
olmay,

2.3

zm nerileri

Blgemizin bitki eitlilii potansiyeline ramen, bu potansiyelden yeterince faydalanlamad bir

gerektir. Blgemizin tbbi aromatik bitkiler sektrnde; ilk olarak TRA1 blgesinin tbbi-aromatik
bitki retim planlama almalar yaplmaldr. Blgede ekonomik deeri ve retim potansiyeli yksel
bir veya birka bitki tr belirlenmelidir. Bu bitki trnn doadan toplama ve kltre alnarak
retilebilecek trleri ayr ayr belirlenmelidir. Gerekli rnn belirlenmesi, retim planlamas ve
fiyatlandrma almalarn yapmak iin yerelden; Stk, kamu ve zel sektr uzmanlarnn yer ald
farkl disiplinlerden mteekkil bir komite kurulmaldr. Bu belirlenen bitkilerin gerek toplanmas
gerekse kltre alnarak retilmesi iin gerekli organizasyonlar ve destekler salanmaldr.

zellikle alternatif rn kapsamnda tbbi aromatik bitkiler devreye sokulmaldr. Blge iin birka
rnde zt ve etken madde retimine geilmesi, retilen rnler iin markalama ve standart
oluturma faaliyetlerinin yrtlmesi elzemdir. Ayrca ham madde retimini ikincil rnlere
dntrecek tarma dayal sanayi tesislerinin blgeye kazandrlmas olduka nemlidir.

Tbbi aromatik bitkiler sektrnn gelimesi, blgedeki ayr-mera alanlarnn ve bitki eitliliinin
korunmasndan ayr dnlmemelidir. Bunun iin bilinlendirme faaliyetlerinin ve ilgili yasalarn
yerelde uygulanmas titizlikle salanmaldr.

Tbbi ve aromatik bitkilere ait dzenli istatistiksel veriler bulunmamaktadr. Bu arz-talep ilikisi
dikkate alnarak retim yapmay zorlatrmaktadr. Bu nedenle bitkilerle ilgili bilgilerin toplanaca ve
ulalabilecei veri bankalar oluturulmaldr. Yurt ii ve yurt dnda ticareti yaplan doal bitkilerin
tam bir listesi, toplayc, arac, ihra eden firma ve ilgili devlet kurumlaryla birlikte hazrlanmal ve bir
veri taban oluturulmaldr (FAYDAOLU, 2011). Bu firmalar ile irtibata geilerek TRA1 blgesinin
potansiyeli deerlendirmek iin szlemeler yaplmal, blgemizde sektrn profesyonel anlamada ilk
admlarnn atlmas salanmaldr.

TRA1 Blgesinde tbbi ve aromatik bitki tarmn yapmak isteyen yetitiricilerin ihtiya duyduu bilgi
ve tohumluu salayacak yerel kurumlardan destek salanmaldr.
Blgedeki aktarlarn ihtiyalarnn ncelikli olarak blgeden temin etmeleri konusunda bilgilendirme
ve zendirme destekleri salanmaldr.

SONU
Trkiye tbbi ve aromatik bitkiler konusunda, zengin biyolojik eitlilii, bu eitlilikten oluan kltrel
birikimi ve mevcut aratrma alt yaps ile byk frsatlara sahiptir. En nemlisi de son yllarda kamu
oyunda sentetik ilalar yerine bitkisel droglara olan ilginin artmas, tbbi aromatik bitkilerin yarar
hakknda oluan bilin, niversiteler yannda yerel ynetimlerin ve STKlarn konuyla ilgilenmeye
balamalar ve merkezler oluturmalardr. Tarm ve gda konusunda gelime potansiyeline sahip
lkemizde gelecekte iddia sahibi olabilmek iin, belirlenen vizyon ve hedefleri iyi zmsenmeli, tehdit
olacak unsurlar bertaraf edecek almalar balatlmal, frsat olacak konularda gl olunmas iin
sistematik almalar yaplmas gerekmektedir (YCER , 2012 b).

Tbbi aromatik bitkiler sektrnn nemli sorunu; halk arasnda hekim olarak grlen kiilerin,
zellikle aktarlarn ticari amalarla deiik uygulamalara gitmesi konusudur. Babadan oula
gnmze dek ulaan bu bilgilerin doru kullanlmas ve modern tp gereinin de gz ard
edilmemesi gerekmektedir (BASR, 2012).

Trkiye'den 200 civarnda bitkisel droga talep olmasna ramen ancak 70-100 aras drog ihra
edilmektedir. Bu droglarn byk ksmnn ne olduu ihracat istatistiklerinde yer almamaktadr. En
ok ihracat yaplanlar dndaki bitkisel rnler ihracat istatistiklerinde "dierleri" faslnda yer
almaktadr. Bu yzden lkemizden ihra edilen droglarn tam bir listesine ulaabilmek mmkn
olmamaktadr. Bu bitkiler zerinde salkl almalar yaplabilmesi iin bunlarn ticaretlerinin
izlenmesi, ihracat ve zellikle retim miktarlarnn ve bunlarn ne kadarnn doadan toplama ve ne
kadarnn da tarla retiminden geldiinin istatistiklerde ak ve net olarak yer almas zorunluluu
bulunmaktadr (ZTRK ve Ark., 2012).

hra ettiimiz rnler asndan dnyada nde gelen lkeler arasnda olmamz sevindirici ancak
yeterli grlmemektedir. Trkiye doadan toplanarak d ticareti yaplan rnlerin kltre alnmas
ile ksa zamanda ihracatn ikiye katlayacak ve dnya ticaretinde ilk sralara ykselecek potansiyele
sahiptir. Tbbi ve aromatik bitkilerin mevcut durumunu korumak ve artan pazarda yer almasn
salamak iin piyasann istedii rnleri istedii miktar ve kalitede sunmamz nem arz etmektedir.
Ancak tbbi ve aromatik bitki retimini doadan toplayarak karlamamz mmkn deildir. Yeterli
miktarda, standart ve kaliteli rn retmek iin bu bitkilerin kltre alnmas ve slah nem arz
etmektedir (YCER, 2012).

KAYNAKLAR

Ahmet YCER, A. A. (2012). Trkiyenin Tbbi ve Aromatik Bitkiler Politikalar. Tokat: Tbb ve Aromatik
Bitkiler Sempozyumu 13-15 Eyll 2012 Tokat.
Ahmet YCER, G. A. (2012). Trkiyenin Tbbi ve Aromatik Bitkiler D Ticareti. Tbb ve Aromatik
Bitkiler Sempozyumu 13-15 Eyll 2012 Tokat.
Basri, K. H. (2012). Gediz (Ktahya) lesinde Etnobotanik zellikler. Tokat: Tbb ve Aromatik Bitkiler
Sempozyumu 13-15 Eyll 2012 Tokat.
Emel NAN, S. T. (2012). Dorudan Demeli Kurutucuda Kurutulan Reyhann (Ocimum Basilicum L.)
Kuruma Kinetii Ve zgl Kurutma Enerji Tketimi. Tokat: Tbb ve Aromatik Bitkiler
Sempozyumu 13-15 Eyll 2012 Tokat.
Emine BAYRAM, S. K. (2008). Tbb ve AromatK BTkLer retminin Arttrlmas Olanaklar,.
http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/09e9d4bcc8157c0_ek.pdf.
Emine FAYDAOLU, M. S. (2011). Gemisten Gnmze Tbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanlmas ve
Ekonomik nemi. Kastamonu: Kastamonu ni., Orman Fakltesi Dergisi, 2011, 11 (1): 52 - 67.
Harun YILMAZ, G. K. (2010). Tbbi ve Aromatik Bitkilerin Yetitirilmesi. DZCE: MYO-S 2010- Ulusal
Meslek Yksekokullar renci Sempozyumu.
Mustafa ZTRK, M. T. (2012). Tbbi ve Aromatik Bitkilerin D Ticaretimizdeki Yeri. Tokat: Tbb ve
Aromatik Bitkiler Sempozyumu Bildiri Kitab S.33-44 13-15 Eyll 2012 Tokat.
TUIK. (2012). Baharat bitkileri . Ankara: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=72.

Tbbi Aromatik Bitkiler Sektr Komisyon yeleri

AD SOYAD

Prof. Dr. Zuhal GVENAL

Mehmet Latif GNE
Prof. Dr. Yaar Nuri AHN
Yrd. Do. mmglsm ERDOAN
Prof. Dr. Hakan ZER
Prof. Dr. Ramazan AKMAKI
Prof. Dr. Nuri BAKAN
Erdal GZEL
mer KARYADI
Mustafa en
Cafer YAKUBOULLARI
Prof. Dr. adi EN
Dr.Sibel KADIOLU
Cevdet SUNAY
Atilla ZL
Mehmet NAL
Handan SEVNDK
Yaar ERDOAN
Do.Dr. Sleyman TOY
Dr. Mehmet Ali AKAL
Emine Bilgen Eymirli
Gven Grbz

KURUM

Eczaclk Fakltesi
Trk Eczaclar Birlii
Erzurum MYO
spir MYO
Ata. Uni. Zir. Fak.
Ziraat Fak. Tarla Bitkileri
Atatrk niv.
ERVAK
DAP
amlkaya Ky
OKAB
Blent Ecevit niversitesi
DATAE
Gda Tarm Hayvanclk l Md.
TKDK
Orman ve Su leri Blge
Eczaclk Fak.
spir Hamza Polat MYO.
KUDAKA
KUDAKA
KUDAKA
KUDAKA