TRANSFORMATRLER

EMO ZMR UBE

6-8 EKM 2004

TRANSFORMATRLERN
YAPISAL ZELLKLER
Transformatr Belirli Bir
Gerilimdeki Elektrik Enerjisini
Dier Bir Gerilime eviren
Statik Elektrik Makinalarna
Denir.
Gnmzde Birka Vatlk Zayf
Akm Transformatrlerinden
l Transformatrlerine ,ok
byk glerde (600 MVA)
Transformatrler imal
edilebilmektedir.
Bugn kullanlan enerji retim
ve iletim sistemlerinin
ekonomisi transformatr
teknolojisine dorudan baldr.

TRANSFORMATRLER LE
LGL GENEL BLGLER
Kullanld yer , gc gerilimi ne olursa olsun btn transformatrler alma prensibi
olarak ayndrlar genel olarak birbirinden bamsz en az iki sarg ve bu sarglar
tayan ekirdekten oluurlar.Bu sarglardan enerjinin uyguland tarafa primer
enerjinin alnd tarafa da sekonder denir.
zerinden bir akm geen bobinde manyetik alan ve manyetik alann kuvvet izgileri
boyunca bir manyetik ak meydana gelir.Btn bobinlerde manyetik alan izgileri
bobinin ekseni ynnde sargnn bir tarafndan girip dier tarafndan karlar.
Transformatrn primer sargsna alternatif bir gerilim uygulandnda da primer sargda
bu gerilimin bir fonksiyonu olan bir akm (mknatslanma akm ) ve bu akmn
yaratt bir elektromanyetik alan oluur.Bu sayede Elektromanyetik alan izgilerinin
zerinde toplanan manyetik devrede manyetik ak oluturulur .Alternatif akm
makinalarnda Manyetik devrede oluan bu ak iddeti sabit olmayp srekli olarak
deiir ve gerilimin her alternansnda yn deitirir
Primer sargya uygulanan alternatif gerilim sayesinde oluturulan manyetik ak manyetik
devre (nve) zerinden geerken sekonder sargda bir elektromotor kuvvet endkler.
Sekonderde endklenen bu gerilim sarm saysna , sekonderden geen manyetik aknn
maksimum deerine , uygulanan gerilimin frekansna baldr.

SOUTMA EKLNE GRE

YALI TRAFOLAR (600 MVAYA KADAR)
KURU TRAFOLAR (20 MVAYA KADAR)
OLARAK KYE AYRILIRLAR

Enerji kayplarn optimum

derecede azaltmak iin yksek
gerilim kullanlr

Transformatrler gerilimi arttrr ya da

azaltrken lineer olarak sistemin akm da
azaltrlar ya da arttrrlar bu sayede enerji
nakil hatlarnn iletken kesitini de ekonomik
hale getirirler. Transformatrlerin dier
elektrik makinalarna gre en nemli
stnlklerinden biri de verimlerinin ok
yksek oluudur.
Modern transformatrlerin verimleri % 97
ila %99.5 arasndadr. Bunun nedeni
transformatrlerin statik makinalar olmas
nedeni ile srtnme kayplarnn
olmaydr.

TRANSFORMATRLERDE
SINIFLANDIRMA
Transformatrleri ;
gerilimlerine gre (alak gerilim < 1kV, orta gerilim <36 kV,
yksek gerilim> 36 kV) ,
faz saysna gre 1 veya 3 ,
kullanm amacna gre ykseltici ya da indirici ,
glerine gre zayf akm transformatrleri , datm
transformatrleri , 25-2500 kVA), g transformatrleri (>
2500 kVA) , g trafolar l trafolar , dahili tip harici tip,
yal tip ,kuru tip ,
soutma trlerine gre zorlamal doal , hava ile ya ile vb.
l trafolarn da akm trafolar gerilim trafolar ; akm
trafolarn hata snflarna gre 1 class , 2 class , 3 class gibi
pek ok snfa ayrmak mmkndr.

Ip

Is

kp

Vp

Ep

YK

ks
Vs

Es

ALT GERLM

ST
GERLM
SARGISI

SARGISI

Yukardaki ekilde gsterilen bir fazl transformatrn

elektriksel edeer devresi aada grld gibidir.

Rp

Vp

Lp

Xp =

Ep=np
d
dt

Rs
Is
Es=ns d
dt

Xs = Ls

YK

Vs

Ep=-np dp
Es=ns ds
dt
dt
Vp=RpIp + d p + lp dp
Vs=-RsIs - d s + ls dis
dt
dt
dt
dt

TRANSFORMATR
BLEENLER

TRANSFORMATRLERN
YKTE ALIMALARI
Transformatrn sekonder sargs bir tketiciye balandnda
alak gerilim sarglarndan yk akm geer.Transformatr bu
durumda alrken ebeke gerilim ve frekansnn deimedii
dnldnde sarglarda endklenen elektromotorkuvvetler
ve faydal aklarda bir deiiklik olmaz.
Bu anda transformatrden ortama iki ayr s kayna s (enerji)
yayar.
Sarglarn reaktanslarndan dolay oluan sl kayplar Bakr
Kayplar
Demir ekirdein snmasndan dolay oluan kayplar Demir
Kayplar
Bakr kayplar transformatrn ektii akmla (ykle) , Demir
kayplar transformatre uygulanan gerilim ve frekansla
deikenlik gsterir.Bakr kayplar transformatrn toplam
kayplarnn yaklak
% 85i Demir kayplar transformatrn toplam kayplarnn
yaklak % 15 kadardr.
9

TRANSFORMATRN KISADEVRE
DENEY LE KISADEVRE GERLM VE
BAKIR KAYIPLARININ BULUNMASI
Bir transformatrn alak gerilim devresi ksa devre edilip primer sargya bir
anma akm geecek kadar bir gerilim uygulandnda uygulanan gerilime
ksa devre gerilimi bu esnada llen kayp deere de bakr kayb denir.
Bakr kayb lmlerinde anma deerinin ok altnda bir gerilim
uygulandndan llen kayp deerinin iinde ok az miktarda demir kayb
vardr ve bu deer ihmal edilir.
Ksadevre deneyi ile aadaki bantlar yolu ile u hesaplamalar yaplabilir
Omik Gerilim Dm
Endktif Gerilim Dm
ur= Pcu % 100 ux= (uk - ux)
Sn
Primer Sarg direnci
Primer endktif direnci
Rp= ur Unp
Xp= ux Unp
%100
%100 Sn
Bu deerler yardm ile boyuna ve enine gerilim i gerilim dmleri
hesaplanabilir.
U'= urcos+ uxsin(boyuna gerilim dm)
U ''= uxcos - ursin(enine gerilim dm)
Yzde i gerilim dm de:
U = U ' + U ''
2.%100
10

TRANSFORMATRN
VERMLER
Transformatrlerin verimleri yke bal
olarak deikenlik gsterir.retici
firmalar bu deeri tam ykte ve cos 1
iken verirler.
= Alnan etkin g . % 100
Verilen etkin g
=
P2
. % 100 dir.
Pfe+Pcu+P2
11

TRAFOLARDA GERLM AYARI

GERLM AYAR (Komtatr) anahtarlar yksz veya ykaltnda kademe deitiren
olmak zere iki ayr tipte imal edilirler
Alak gerilim voltaj istenilen voltajdan dkse transformatrn kademe
anahtarn bulunduu voltajdan daha dk bir voltaja almak gerekir.
rnein alak gerilim 400 V , Primer gerilim kademeleri 15000 , 15400 ,15800 ,
16200, 16600 olan bir transformatrn 3. kademede
(15800 ) altrldn ve alak gerilim tarafndan 380 volt lm yapldn
dnelim.
Bu durumda transformatrn yksek gerilim tarafndaki gerek gerilim :
380x15800 = 15010 volttur.
400
Transformatrn almas gereken kademe hesaplanan deere en yakn kademe
olmaldr.(Yukardaki rnekte 1. kademe)
Transformatrlerde gerilim ayar yaplrken sistemin yk durumu ,
transformatrn alak gerilim tarafndaki kompanzasyon sisteminin salkl
alp almad Transformatrn yksz alma hallerinde oluacak gerilim
ykselmeleri gz nnde bulundurulmaldr

12

TRANSFORMATRLERDE
SOUTMA
Btn g ve datm transformatrleri salkl bir alma soutma ihtiyac duyarlar.yi bir
soutma sistemi transformatr kapasitesini % 25 arttrabilir.Transformatrlerde
soutma sistemi harflerle simgelendirilmitir ve transformatr plakasnn zerinde
yazldr.Soutma sembol drt harftten oluur.
Birinci harf :Sarglarla direk temasta bulunan i soutma ortamn tanmlar:
O Yanma noktas 300 derecenin altnda olan mineral ya ya da sentetik yaltkan svlar
K Yanma noktas 300 derecenin zerindeki sentetik yaltkan svlar
L
Yanma noktas olmayan ya da yanc olmayan sv yaltkanlar anlatr.
Soutma sembollerinden ikinci harf i ortamdaki maddenin nasl dolam yaptn anlatr.
N
Soutma elemanlar iinden doal olarak ak
F
Soutma elemanlar iinden zorlamal ak sarglarn iinden ise doal sirklasyon
D
Soutma elemanlar iinden zorlamal ak sarglarn iine ise ynlendirilmeli
sirklasyon
nc harf transformatrn d soutma ortamn tanmlar
A
Hava
W Su
Drdnc harf ise d soutma ortamnn nasl (altn ) sirkle edildiini anlatr.
N Doal konveksiyon
F Zorlamal konveksiyon
u halde soutma sistemi ONAN olan bir transformatrn i soutma sisteminin yala ve
doal olarak yapldn yan temas ettii d soutma ortamnn da hava olduu bu
ortamn da doal temas yolu ile soutmann gerekletirildiini syleyebiliriz.

13

TRANSFORMATRLERN
DOAL SOUTULMASI
BACADAN
ATILAN HAVA

IZGARA
TAZE
HAVA
GR

Datm
transformatrleri
ONAN soutma
sistemine sahiptirler.
ONAN
Transformatrler
srekli taze ortam
havasna ihtiya
duyarlar.

Dahili tip transformatrler bulunduklar ortama srekli s

yaydklar iin bu snn atlmas iin transformatr
binalarnn uygun havalandrma pencerelerinin almas
gerekmektedir.Taze havann alt tarafndan girmesi ve aksi
taraftan transformatr tanknn stnden atlmas salkl
bir iletme asndan uygun olacaktr.
14

 FAZLI
TRANSFORMATRLERDE
BALANTI GURUPLARI

fazl transformatrlerin primer ve sekonder sarglar farkl tipte

balanabilir.gen ; yldz , ve zigzag balant.Transformatr sarglarnn nasl
bal olduu plakasnda belirtilir.Yksek gerilim Balants byk harflerle (D
:gen , Y :yldz , Z:zigzag ) Alak gerilim balants kk harflerle (d:gen ,
y.yldz , z:zigzag eklinde) gsterilir.Ayrca ntr ucu dar kmsa yksek
gerilimde N , alak gerilimde n ile gsterilir.
Transformatr sarglarna hangi balant eklinin uygulanaca transformatrn
gcne , gerilimine enerjilendirecei sisteminin simetrisine (ntr noktasnn
yklenme kabiliyetine) ve sistem gerilimine baldr.
R

S
T

gen Balant

Yldz Balant

Zigzag

15

YKSEK GERLM
BALANTILARI

YILDIZ BALANTI
LE ORTA GERLM
SARGILARININ
KUPLAJI

GEN BALANTI LE ORTA

GERLM SARGILARININ
KUPLAJI

16

ALAK GERLM
BALANTILARI

YILDIZ BALANTI LE ALAK

GERLM SARGILARININ KUPLAJI

ZGZAG BALANTI LE ALAK

GERLM SARGILARININ KUPLAJI

17

gen balantda ebekenin her iki faz bir sargya

uygulanr. Her bir sarg ebekenin faz aras gerilimi ile
beslendiinden sarglarn hem giriini hem de kn ayn
derecede yaltmak gereklidir.Bu sebeple okyksek
gerilimlerde (154 380 kV gibi ) tercih edilmez.Sarglara
giren akmlar ebeke akmnn kkte bir orannda daha
dk olduundan sarglarda kullanlan tel kesiti daha
dk olacaktr.Bununla birlikte sarglar enerjileyen
gerilim yksek olduundan spir says da kk kat yksek
olacaktr.
Transformatr sarglarnn transformasyon ilemini
yapabilmesi iin primer sarglardan mknatslanma
akmnn gemesi gereklidir.
Transformatrler sinsoidal bir gerilim ile altklarndan
manyetik devrede endklenen manyetik akda sinsoidal
olarak deiir.deal bir transformatrde nve zerinden
yol alan manyetik aknnda sins eklinde olmas
gerekir.Transformatr eer doyma noktasna yakn bir
manyetik endiksiyonda alrsa mknatslanma
akmndaki harmoniklerin miktar artar.Bu harmonik
bozulmalar ebekede distorsiyona sebeb olur.
18

Transformatrlerin rettii
harmonikler ve etkileri
Akm harmonikleri
Sarglarda akan harmonik akmlardan
dolay ilave sl kayplar (R.I)
ekirdekte manyetik kayplar
Telefon telsiz gibi iletiim aralarnn
zerinde manyetik bozulmalar.

19

Gerilim Harmonikleri
Sarglardaki di elektrik zorlanmalar
arttrr.
2-letiim aralarnda elektro statik
etkiler
3-Sistemde rezonans riski
olutururlar.

20

Transformatrn Primer veya sekonder

herhangi bir sargsnda gen balant
bulunmayan transformatrlerde yldz
balantya ilave dengeleme sargs (tersiyer
sarg) konularak mknatslanma akmndaki
harmonik bozulmalarn nne
geilebilir.Zigzag balantda herbir faz sargs
muhtelif bacaktaki sarg ile seri olarak
balanlr.Bylece akm her ne artta olursa
olsun ikiye blnecektir.
gen ve yldz balant hem alt hem de st
gerilim sargsna uygulanabilirken Zigzag
balant yanlzca sekonder sargya
uygulanabir. Zigzag balant simetrik olmayan
yklerin beslenmesinde kullanlabilir.
21

Yldz Balant
Ntr
Noktasnn
Yklenme
Yetenei

Mknatslanma
Akm

teki sargnn balantsna ve

transformatrn bal
bulunduu ebekenin sfr
bileen empedansna baldr.

Ya

3.harmonik
akmlar
akamaz
(ntr
yaltlm
gen bal
bir sarg
yoksa)
Faz Gerilimi

3.Harmonik
gerilimleri
ierir.

Ya da

3.harmonik
akmlar en
az bir
fazdan
dolaabilir.

Sins biimli

gen
Balant

Zig-Zag
Balant

Sargnn anma
akm ile
yklenebilir.

3. harmonik
akmlar
gen
bal
sargda
dolaabilir.

Sins biimli

22

TRANSFORMATRLERDE
POLARTE
fazl transformatrler drt ana
balant gurubuna gre kuplajlar
yaplr.Bu guruplar tanma saylarna
gre numaralanr: (0,5,6,11) Bu saylar
Primer gerilim ile sekonder gerilim
arasndaki faz farknn 30 ye
blmdr.Yani primer ve sekonder
gerilim arasndaki faz fark 330 ise
tanma says onbirdir denir.
23

SARGI BALANTILARI
Yldz yldz balant :ufak datm trafolarnda
kullanlabilir.Ntr hatt % 10 zerinde
yklenemez.
Yldz zigzak balant : ufak datm
trafolarnda kullanlabilir.Ntr hatt % 100
yklenebilir.
gen yldz :byk datm trafolarnda
kullanlabilir ve ntr hatt tam yklenebilir.
Yldz gen :Santrallerde kullanlan byk g
trafolar bu balant gurubunda seilirler.
24

TRANSFORMATRLERN
PARALEL ALIMALARI
fazl Transformatrlerin paralel
almalar iin drt temel artn
salanmas gereklidir.
1-Balant guruplar ayn olacak
2-evirme oranlar ayn olmal
3-Ksadevre gerilimleri eit ya da en ok
% 10 fark bulunmal
4-Anma gc yaklak eit olmal.
25

3 Fazl Transformatrlerin
Ykleme Snrlar
fazl transformatrler ar s etkisiyle yaltm ypranmas
(zayflamas) na sebep olmadan izin verilen snrlar ierisinde
ar yklenebilir.
Yaplan her ar yklemenin transformatr mrn ksaltaca
unutulmamaldr.
Transformatr iletmesinde ar ykleme ile ilgili aadaki
snrlamalara uyulmaldr.
Transformatr n ykne (balang yk) bal olarak sarg ve
ya scakl izin verilen en yksek snra eriinceye dein belirli
sre ar yklenebilir.
ONAN tipi soutma sistemine sahip Yal transformatrlerde
scakln sargda 60 , yada 55 dereceyi gemesine izin
verilmez.Bu scaklk snrlamalar transformatrn bulunduu
ortam havasnn enyksek scakl 40 derece , gnlk ortalama
scaklk 30 derece , yllk ortalama scaklk 20 derece ve deniz
seviyesinden ykseklik 1000 metrenin altnda ise geerlidir.
26

Yal tip transformatrlerin

ykleme snrlar
Anma gc
yzdesi
olarak n
ykleme
%

% 50
% 75
% 90

Ar ykleme
ncesi
Ya scakl

Anma gcnn yzdesi olarak ar

ykleme ve yklenme sresi dakika
%110

%120

55

180

90

68

120

78

60

% 130 % 140 % 150

30
60

60

15
15

30
4
30

8
15

27

Transformatrlerin ar yklenmelerini
snrlayan balca etken sarglardaki
ve manyetik devredeki scaklk
artlardr.Bu scaklk artlar yksek
gerilim malzemelerinin di elektrik
dayanmlarn nemli lde drr.
Transformatr iletmesinde ilave
soutma sistemi koyarak (fanlar) ya
da sistemin g faktrn
iyiletirerek transformatrlerdeki ar
snmalarn nne geilebilir.
28

TRANSFORMATR SPARNDE
VERLMES GEREKEN BLGLER
Transformatr Tipi
Miktar
Teknik Deerler
Anma gc
Primer gerilimleri
Sekonder gerilimi ya da gerilimleri
Faz says
Anma frekans
Anma yzde ksadevre gerilimi
Balant gurubu
Soutma sistemi
Kayplar
zolasyon seviyesi
Arlklar
Boyutlar
lave Tehizatlar
Hava Kurutucusu
Alkoll termometre
Kontakl termometre
Bucholz rle
Tekerlek
AG bara balant pabucu
Sekonder koruma klemens kutusu
Ya numune alma vanas
zel stekler
Garanti
Teslim Sresi
Teslim Yeri
Nakliye

alma Koullar
alma scaklklar
Bulunduu yerin iklim durumu
Ykseklik
Scaklk art snrlar
Ykleme snrlar
Standartlar
TSE
ISO
VDE
Parelel alma
Anma Gc
Anma gerilimi
Anma Ksadevre gerilimi
Balant Gurubu

29

TRANSFORMATRLERN DEVREYE
ALINMADAN NCEK HAZIRLIKLAR
Yal tip datm transformatrleri yala dolu
tekerlekleri sklm ve ek donanmlar
takl olarak hemen iletmeye alnacak
ekilde gnderilirler.
1-Transformatrn konaca oda temizlenir.
2-Transformatr temizlenir.
3-Transformatr buingleri temizlenir.
4-Nakliye tama ve yerletirme esnasnda
sarsntdan ya da arpmadan dolay zellikle
ya szntlar cvata balantlar denetlenir.
30

TRANSFORMATRLERN DEVREYE ALINMADAN

NCEK HAZIRLIKLAR DEVAM
5-Nakliye esnasnda veya baka bir sebeple buinglerde
krk veya atlak varsa deitirilir.Bunun iin :
5.1.Transformatr yan tanktaki vanalar kullanarak
kapak alt seviyeye kadar temiz ve kuru bir kaba
boaltlr.Bu ya hava almayacak ekilde muhafaza
edilir.
5.2. Buingin somunlarn ve bal skp buingi
kartlr.Bu esnada transformatrn iine yabanc
madde kamas nlenir.
5.3. Buing ile kapak arasndaki contay deitirilir.Dier
contalarda bir deformasyon varsa deitirilir.
5.4.Yeni buingin ii ve d ty brakmayan bir bezle
temizlenir.Yeni buingi taklr.Buing tutucu
saplamalarn somunlar takp sklr.
5.5. Orta gerilim izolatr deitiriliyorsa tijin izolatr
iindeki kanala (tijin dnmemesini salayan)
oturduundan emin olunur. Buing baln (eklatr
ubuu ile tehiz edilmi) taklr.Prin somun ve
pullar takp sklr.
5.6. Transformatr ya tamamlanr.
5.7. Prin somunu gevetilerek buingin iindeki havay
boaltp ya gelince tekrar sklr.

31

TRANSFORMATRLERN DEVREYE
ALINMADAN NCEK HAZIRLIKLAR DEVAM
6-Transformatr ya seviyesi kontrol edilir.Rezervuarn yan
yznde bulunan ya seviye gstergesinde iaretli olan 20 C
iaretine gre ya seviyesi , ortam scaklna bal olarak
deime gsterebilir.Ya seviyesi normalden dk ise
deponun zerindeki kapa aarak transformatr etiketinde
belirtilen marka rutubeti alnm transformatr yan ilave
ediniz.Depoya normalden fazla ya konmu ise transformatr
devreye girdiinde snacandan alma esnasnda genleen
ya depodan dar taabilir.Bu sebeple fazla ya rezervuarn
altndaki tahliye vanas (civatas alarak )alnr.
7-Ark boynuzlarnn (eklatr ubuklar) kontrol edilir.Mesafeler
bozulmusa aadaki tabloya gre ayarlanr.Ark boynuzlarnn
eilip arplmad , dey konumda bulunduu balant
yerindeki civatann skl olduu kontrol edilir.
GERLM

6.3 kV

10 kV

15 kV

34,5 Kv

Mesafe

60 mm

85 mm

115 mm

185 mm

32

TRANSFORMATRLERN DEVREYE ALINMADAN

NCEK HAZIRLIKLAR DEVAM
7-Transformatrn termometresi (gstergesi) kap tarafna doru evrilir.
8-Transformatrn tanmas srasnda hava kurutucusu iine ya
akmamas iin flan arasna kat ya da lastik conta konur.Trafo
servise alnmadan nce bu conta veya kat delinmi ya da kartlm
olmaldr.
9-Hava kurutucusu iine yeteri kadar slicagel konduu contasnn
kartld ve alt tasna transformatr ya konduunu kontrol edilir.
10-Transformatr zerinde hava kurutucusu yoksa ya genleme deposu
kapann iindeki conta kartlr.Conta karlmad takdirde
transformatr ya genleemeyecei iin tankta bir deformasyona
yolaabilir veya transformatrn zarar grmesine sebep
olabilir.Transformatr servis d tutulduu takdirde yan havadaki
serbest nemden etkilenmemesi iin conta yerine taklr ve depo
kapa sklr.
11-Bucholz rlenin deneme (test) butonun zerinde nakliye esnasnda
amandrlar bastrmak suretiyle hareket etmemesini salayan pim
(varsa) alnr.Bucholz rlesinin gaz hcresinin tamamen ya dolu olup
olmad kontrol edilir.Hcrede hava varsa gaz tahliye vanas musluu
alr ve musluktan ya gelinceye kadar ak tutulur ya gelince
musluk kapatlr.
12-Bucholz rlenin test butonuna yava yava basl tutulur.nce ihbar
ardndan ama sinyalinin amandralardan gelip gelmedii kontrol
edilir.

33

TRANSFORMATRLERN DEVREYE
ALINMADAN NCEK HAZIRLIKLAR DEVAM
13-Transformatr buingleri (izolatrleri ) baralar kablolar (XLPE) zerinden
sisteme balanrlar .Bu balantlarn seramik buinglere arlk yapp
yapmad kontrol edilir.
14-Transformatr tekerlekli ise depremle ya da sarsntyla ileri geri hareket
ettiinde baralara bal olan buinglerin zorlanmamas iin Tekerlekleri
engelleyici takozlar konup konmad kontrol edilir.Transformatr direk
zerindeyse platforma ankranajlanr.
15-Trafo paralel bal ise parelel balama artlar kontrol edilir.Faz
sralarnn doru balanp balanmad kontrol edilir.
16-Transformatrn alak gerilim panosuna balants iin birden ok kablo
kullanldysa kablo damarlarnn ayn fazlara bal olduu
denetlenmelidir.
17-Transformatr alt aydan fazla stokta beklemise ya bekelemeden
dolay rutubet alm olabilir.Ya numunesi alp llmelidir .Sonu
olumlu ise devreye alnmaldr.(Ya di elektrik deneyi)
18-Transformatr zerindeki kademe anahtarn , rn plaka ve ebeke
bilgilerinden faydalanarak uygun poza getirilir.Kademe anahtar bal
kaldrlr , balk evirmek suretiyle istenen kademeye getirilir balk
kademe anahtar aynasna bastrlarak zorlanmadan oturtulur.Montr
Kademe anahtar balnn aynaya oturtulduundan emin olmaldr.
19-Transformatr boyasna nakliyeden ya da baka sebeplerden bozulma
varsa ayn tip boya ile bozuk yerler boyanmaldr.
20-Transformatr odasnda herhangi bir malzeme varsa boaltlp oda
kilitlenmelidir.

34

TRANSFORMATRLERN
DEVREYE ALINMASI
Elektrik g sistemlerinde akm gerilim ve g
ilikisi srekli kararl bir hal almaz.Enerji
sistemlerinde devrelerin anahtarlanmas
anlarna (devrelerin alp kapanmas)
geici rejimler denir.Bu anlarda sistem
parametreleri kararl deildir .Devrenin
almas ya da kapanmas ile sistemin
kararl bir hal alaca (srekli rejim) ana
kadar geen sre transformatrlerin ve
dier devre elemanlar iin kritiktir.Bu
anlarda oluan gerilim ve akmlar
transformatrlerin izolasyonlarnda hasar
verebilecek deerlere ulaabilirler.
35

Yksek gerilim tekniinde ama ve kapama ilemleri srasnda oluan ark bir
eit direntir .Bu direncin deerini drebilmek iin ark yolunun
uzatlmas (ark seperatr veya fleme sistemleri ve bir yaltkanla
soutma) gerekir.Devreye alma ilemi srasnda bu ark ile oluan snn
kontak elemann kontak yzeylerine zarar vermemesi (meme yapma
iletken koparma) iin olabildiince hzl anahtarlama ilemi yaplmas
gerekir.Anahtarlama ilemi ne kadar ksa srerse sistemdeki geici rejimin
sresi de o kadar ksa olacaktr.
Bir kural olarak yksek gerilimde anahtarlama ilemlerinden transformatr
kesici ve seksiyoner gibi elemanlarn s ile di elektrik zorlanmalarn
azaltmak iin nce alak gerilim ykleri kademeli olarak devreye alnr.
Transformatr devreye alndktan sonra primer tarafda l dzenei varsa
primer voltajlar kontrol edilir ardndan sekonder voltajlarn eit ve normal
deerde olup olmad kontrol edilir. Sekonder gerilim dk ya da yksek
ise yeniden gerilim ayar yaplmaldr.Voltaj problemi yoksa transformatrn
bulunduu odaya gidilerek uzaktan gzle kontrol edilir ve transformatrden
gelen sesler dinlenir.(Bucholz rle de gaz birikmesi , termometrede ani
scaklk art ya seviyesinde hzl bir ykselme tankn iinden gelen ve
normal olmayan ksmi dearj sesleri gibi).Herhangi bir problem yoksa oda
kilitlenir.
Transformatrler devreye alndktan sonra enerjileyecekleri yklerin de
(zellikle byk gteki asenkron motorlarn ) yolalma akmlar ve yolalma
sreleri olacaktr.Bu sebepten transformatrn sekonder sarglarndan
ekilecek bu yolalma akmlarnn transformatr zerindeki olumsuz
etkilerini drmek iin bu tip yklerin kademeli olarak devreye alnmas
gerekir.

36

ENERJ VERMLLNN
SALANMASI AISINDAN
TRANSFORMATR LETMES

TRANSFORMATR

N ENERJLENDRD
YKN G
FAKTR YKSEK
TUTULMALIDIR.
TRANSFORMATR
OLABLDNCE
YKSEK YKLEME
ORANI LE
YKLENMELDR.

VERM
%
100
99
cos:1
98

cos:0,8

97
cos:0,6
96
cos:0,4

95
94

cos:0,2

93
0

%20

%40
%60
%80
YKLEME ORANLARI

%100

%120

37

TRANSFORMATR TESTLER
Transformatrler imalat sonrasnda ,
iletme srasnda maruz kalabilecekleri
olumsuz etkilere kar dayanmlarnn
kontrol ve alma performaslarnn
dorulanmas amacyla bir dizi testlere
tabi tutulurlar.Yaplacak testlerin
metotlar , kabul kriterleri ,
izlenebilirlii , retici firma tarafndan
garanti edilen deerlerin uygunluu
nceden belirlenmi resmi makamlarca
onaylanm belgelendirilmi olmaldr.
lkemizde g ve datm
transformatrleri iin yrrlkte olan
TS 267 EN 60076 adl standart g ve
datm transformatrleri iin zorunlu
standartr.Bu standart transformatrler
iin oluturulan IEC 60076 standardnn
lkemiz iin birebir adapte edilmi
halidir.

38

IEC 60076 standard drt blmden oluur.Bunlar ve TS

stardardnda karlklar IEC 76-4 standard IEC 76-1
standardnn iinde yeralmtr.
IEC 60076 1:TS 267 EN 60076/1
(1998).GTransformatrleri Blm 1:Genel
IEC 60076 2: TS 10901 EN 60076/2
(1998).GTransformatrleri Blm 2:Scaklk Art
IEC 60076 3: TS 10902 EN 60076/3 (1998)
.GTransformatrleri Blm 3:Yaltm Seviyeleri ve
dielektrik deneyleri
IEC 60076 5: TS 10904 (1993) GTransformatrleri
Blm 5:Ksadevre Dayanm yetenei
Alc rnler zerinde bakaca bir art belirtmedii
srece retici firmalar bu standarda gre retimini
yapar ve final testleriyle de bu standardn istedii
artlar salayp salamadn kontrol eder.

39

TS 267 g ve datm transformatrleri iin yaplacak

deneyleri ana balk erevesinde toplamtr.
1-Rutin Deney:Tek tek her transformatre uygulanacak
deneylerdir.
2-Tip Deney :Tip Deney , transformatrlerin , rutin
deneylerle kapsanmayan belirtilmi zelliklere
uygunluunu gstermek iin dier transformatrleri
temsil eden bir transformatr zerinde yaplan
deneydir.
Tip deneyin yaplaca transformatrn yapsal
zellikleri ,retici firma tarafndan beyan edilen
deerleri (g , gerilim , akm ,vb.) temsil edecei
partiye (yna) tam olarak edeer olmak
zorundadr.Tip deney kapsam nceden alc ile
retici firma tarafndan yaplacak szleme ile
belirtilmelidir.
3-zel Deney :Tip deney ve rutin deneyden baka bir
deney olup zorunluluu yoktur.Ancak alc firma
tarafndan nceden belirtildii takdirde yaplacak
deneylerdir.
40

TS 267 EN 60076 KAPSAMINDA YAPILAN

DENEYLER
Rutin Deneyler

Tip Deneyler

1-Sarg direnlerinin lm
2-Gerilim evirme Oran lm ve Polarite tayini
salarnn belirlenmesi
3-Ksadevre empedansnn ve ykteki kaybn llmesi
4-Botaki kayp ve akmn llmesi
5-ebeke frekansl yaltm deneyi
6-Endklenen ar gerilim deneyi

1-Scaklk Art Tip Deneyi

2-Yldrm Darbe Deneyi

( tan ) llmesi

zel Deneyler
1-Di elektrik zel Deneyler
2-Sarglarn kendi aralarnda ve topraa kar

3-Geici rejim gerilim ve gei karakteristiklerinin belirlenmesi

4-Sfr bileen empedansnn llmesi
5-Ksadevre dayanm yeteneinin llmesi
6-Ses seviyeleri lm
7-Botaki akm harmoniklerinin lm
8-Vantilatr ve ya pompalarnn ektii gcn llmesi
9-Sarglarn topraa kar yaltm direncinin llmesi
10-Yaltm sistemi salarnn kayp faktarnn

41

RUTN DENEY , TP DENEY , VE ZEL

DENEYLER N GENEL ARTLAR
Deneyler , 10 C ile 40 C arasndaki herhangi bir ortam scaklnda yaplmaldr.
Deneyler alc ve imalat arasnda bakaca bir anlama olmadka imalat yerinde
yaplmaldr.
E transformatrlerin bir gurubundaki tek tek rnler zerindeki deneyler
(rutin deneyler) , numune ve deneyin seimi ile ilgili olarak imalat ile alc
arasnda bir anlamaya tabi tutulabilir.Alc tarafndan sipari annda belirtilmi
ise partideki bir den fazla rne tip deney ve zel deney yaplabilir .Deneyin
yaplma sras ve numune seimi sipari zamanndaki szlemede belirtilebilir.
Deney srasnda transformatrn performansn etkilemesi muhtemel btn d
bilekeler ve balant elemanlar yerinde takl olmaldr.Di elektrik dayanm
deneylerinde ark boynuzlarnn (eklatr ubuu) karlm olmaldr.
Deneyler nceden belirtilmediyse ana basamak zerinde yaplr.
Szlemede Deney maddesinde bakaca belirtilmedike yaltmdan baka btn
karakteristikler iin deney esaslarnda (hesaplarnda) beyan edilen deerler
(nominal deerler) arttr.
Deneylerde kullanlan btn lme sistemleri ISO 9000 Kalite Gvence Sistem
Standardna gre belgeli , uygun dorulukta bulunmal ve periyodik
kalibrasyonlar yaplm olmaldr.
Deney sonular referans scaklkla dzeltilmesi gerekiyorsa bu sonular iin
referans scaklk yal tip transformatrlerde 75 C olmaldr.

42

Sarg Direnci llmesi

Akm gerilim yntemi , kpr ynetimi
kullanlmaktadr.Gnmzde dijital
ohmmetreler kullanlmaktadr.Alak
gerilim sarglarnn direnci ok
kk olduundan bu
ohmmetrelerin miliohmetre ya da
mikroohmmetre olmas
gerekmektedir.lmler
doruakmla yaplmal sarg scakl
llmelidir.llen deerler
referans scaklkla telenmelidir
43

Gerilim evirme Oran

llmesi
:Bota alan bir transformatrn
primer ve sekonder taraflarna
balanan iki adet duyarl voltmetre ile
yaplabilir.Bu lmler her faz iinde
yaplp voltmetre lmleri
oranlanabilir.Voltmetre okumalarnn
hzl vesenkron olarak yaplmas
gerektirdiinden bu yntem salkl
sonular vermez.Gnmzde bu ii
yapan zel cihazlar kullanlmaktadr.
44

Polarite (Balant Gurubu)Tayini

:Polarite doru veya alternatif akm uygulanmak suretiyle

yaplr.Doru akmla polarite tayininde sekonder sargya

doru gerilim uyguland anda primer tarafa bal olan ve
0 noktas ortada bulunan voltmetrenin sapma ynne
baklr.Sapma ynleri referans izelge ile karlatrlarak
polarite belirlenir.
Polaritenin alternatif akmla belirlenmesi halinde primer
fazlar srasyla A,B,C , sekonder fazlar a,b,c, olarak
dnldnde
UAB
.
ve
UAB
.
(uab.cos(UABUab))
(uac.cos(UABUac))
oranlarn veren potansiyometre kprs kurulur ve
yaplan lmler aadaki evirme oran tablosuna gre
karlatrlr.Bu yntemde Transformatrn K evirme
orannn bilinmesi gerekir.
polarite
UAB
.
(uab.cos(UABUab))

UAB
.
(uac.cos(UABUac))

+K

+2
K

+2K

-2K

-2K

-K

-2K

+2K

-2K

-2K

-K

-2K

-2K

8
-2K

+2K

10

11

+2K

+2K

+2K

+K

+2K

45

Ksadevre Empedansnn ve
ykteki kaybn lm

Ksadevre Empedansnn ve ykteki kaybn lm

:Aadaki prensip emasna gre test devresi kurulur.Sarg ve
scakl llr.Test numunesine anma akm geecek kadar
gerilim uygulanr.Bu andaki gerilim akm ve g deerleri g
analizrnde kaydedilir.Test esnasnda sargdaki s deiiklileri
olacandan lmler olabildiince hzl yaplmaldr.
Test annda llen ve bu lmler dorultusunda hesaplanan
deerler referans scaklkla (75C) dzeltilir.Deney gerilimi
anma geriliminden ok kk olduundan transformatrn bu
anda manyetik devresinde harcanan kayplarda (demir
kayplar) kk olacandan ihmal edilebilir ve llen
kayplarn tamam transformatrn bakr kayb olarak
deerlendirilir.Ksadevre annda anma akmn karlayan
gerilim deeri transformatrn ksadevre gerilimi bu gerilimin
anma gerilimine yzdesel oranna da ksadevre empedans
denir.
46

BAKIR KAYBI LM N
PRENSP EMA
TEST
NUMUNES

TEST
TRAFOSU

G
3~

Ksadevre Deneyi Prensip emas

G
Analizrn
e

47

Bota Kayp ve Akmn llmesi :

ekildeki deney devresi kurulur.Test numunesinin
sekonder ular akdevre olarak braklr.Primer
sargya anma gerilim ve anma frekans uygulanr.Bu
anda ekilen akm transformatrn botaki akm
ekilen gte bota kayp gtr.Bota alma
deneyinden primer sargdan geen akmn (bota
alma akm) deeri ok kk olduun bu akmn
sargda yarataca sl kayp( joule kayb) ihmal edilir
ve llen kaybn tamamnn manyetik devre kayb
(demir kayb) olarak kabul edilir.Bota alma
akmnn anma akmna yzdesel oran da bota
alma akmna da bota alma akm yzdesi % Io
denir.

48

BOTA KAYIP LM PRENSP

EMASI
TEST
NUMUNES
TEST
TRAFOSU
G
3

Bota alma deneyi prensip emas

G
Analizrn
e

49

Endklenen Ar Gerilim Deneyi:

Bu deney sarmlarn kendi aralarnda ve topraa kar yaltmnn
istenen seviyede olup olmadn dorulmak amacyla
yaplr.ekildeki test devresi kurulur.Transformatr sargsnn
balant ularna mmkn mertebe distorsiyonu az olabildiince
sins biimli bir gerilim uygulanr.Test gerilimi standartlara gre
beyan edilen yaltm seviyesi kadar olmaldr.Bu yksek gerilimin
sarglarda ar bir uyarma (mknatslanma) akm yaratmamas iin
deney gerilimi frekans anma frekansnn stnde tutulur.
Deney sresi deney frekans ve anma frekansna gre aadaki
formulden hesaplanr:
T=120x Anma Frekans
Deney Frekans
Deneye deney geriliminin te biri kadar bir gerilim ile balanr ve
hzl bir ekilde deney gerilimine klr.Deney sresi kadar deney
geriliminde kalndktan sonra hzl bir ekilde deney geriliminden
dlr ve gerilim transformatr zerinden kaldrlr.Sistem , deney
sresince transformatr sarglar ve aktif elemanlar zerinde
herhangi bir izolasyon hatas olduunda devre d olabilecek
ekilde tasarlanr.

50

Endklenen Ar Gerilim Deneyi Prensip emas

TEST
TRAFOSU
G
3

TEST
NUMUNES

Harmonik analizrne
51

ebeke Frekansl Yaltm Deneyi

:ebeke frekansl yaltm yaltm deneyi
transformatrn btn yaltm
zelliklerinin retici firma tarafndan
beyan edilen deerlere uygunluunu
ispatlamak amacyla yaplan bir
deneydir.Btn yksek gerilimle yaplan
di elektrik deneylerinde olduu gibi bu
deneyde de deney gerilimin rn
zerinde tahrip edici etkisi vardr.Deney
sresince transformatrn gerilim
altndaki aktif elemanlarnda bir
izolasyon hatas olduunda oluan bu
arza elemanlarda kalc tahribata
neden olur ve rn kullanlamaz hale
gelir.retici firmann beyan ettii
yaltm seviyesine uygun deney
gerilimleri (primer ve sekonder iin ayr
ayr beyan edilir.)Transformatrn
primer tarafna ve sekonder tarafna
ayr ayr uygulanr.Deney ncesi primer
terminaller kendi aralarnda ksadevre
edilir. Sekonder terminaller ve kazan
aralarnda ksadevre edilerek
topraklanr

52

AC DELEKTRK DENEY PRENSP

EMASI
Yksek
Gerilim
Trafosu

TEST
NUMUNES

ampermet
re

voltmetre

53

Scaklk Art Deneyi

Scaklk Art Deneyi:Bu deneyle transformatrn deiik yk
deiimlerinde soutma sisteminin yeterlilii ve ekirdekte ve yadaki
snmann beyan edilen snr deerlere uygun olup olmad
llr.Transformatrn soutucu yzeylerine , transformatr yana ,
ekirdein eitli yerlerine , ortama termometreler yerletirilir.
Transformatr toplam kayplar karlayacak kadar bir akmla (anma
akmnn zerinde bir akm) alak gerilim ksadevre edilmek suretiyle
yklenir.Belirli periyotlarla deney devresi kesilerek sarg direnleri
llr.llen bu direnler yardm ile aadaki formller yardm ile
sarg scaklklarndaki deiiklik hesaplanr.
Bakr iin : 2= R2 (235+ 1)-235
Alminyum iin : 2= R2 (235+ 1)-225
Deney sresince ya scaklnn art hz 1Ke dtnde ve saatlik bir
sre ile bu deerde kaldnda deney akm anma akmna
drlmelidir.Transformatr bu ekilde bir saat daha deney altnda
devam eder .Bu bir saatlik zaman sresince scaklklarda bir azalma
grnmesi beklenir.
Gerekli dzeltmeler yapldktan sonra sarg scaklndaki art A tipi yaltma
sahip ONAN transformatrlerde sarglar iin 65 ya iin 60 K olmaldr.
Transformatrn bulunduu iletme koullar ortam scakl deiirse bu
snrlar da deimelidir.
Yukardaki snr deerler hava scakl 25 C ile +40 C arasnda en scak
ayn ortalamas +30 C ve yllk ortalama scaklk +20 Cyi gemeyen ve
deniz seviyesinden ykseklii 1000 metreyi amayan yerler iin geerlidir.

54

Tam Dalga Yldrm Darbe Deneyi :

Bu deney Transformatrlerin bal bulunduu
enerji nakil hatlarna debilecek yldrmlarn
yaratabilecei atmosferik ar gerilimlere
kar dayanmlarn dorulamak zere yaplr.
Deney iin atmosferik ar gerilimlere benzer
ekilde ayn form ve yapsal karakterde bir
gerilim (darbe gerilimi) darbe (ok)
genaratrnde retilerek transformatr
terminallerine uygulanr.
Standart yldrm darbe geriliminin formu 1,2/50
ms dir.Yani gerilim 1,2 msde tepe deerine
ular ve 50 msde yar deerine der.

55

Deney srasnda
transformatrde
herhangi bir atlama
olursa osilografta
gerilimin birden dt
grlr ve transformatr
deneyde baarsz
bulunur.
Transformatr aadaki
prensip emasna gre
darbe genaratrne
balanr.Transformatrn
denenen faz hari dier
btn terminaller (primer
sekonder ntr ve kazan
topraklamas) ksadevre
edilerek dk bir diren
zerinden topraklanr.

utep
e

1,2s

Standart yldrm Darbe Gerilimi

50s

56

PRENSP EMA
TEST
NUMUNES

ok Gerilimi
l kreleri

Gerili
m
blc

osilografa

57

TRANSFORMATRLERN YALITIM
SEVYELER
En yksek
ebeke Gerilimi
kV

3,6
7,2
12
17,5
36
52
72,5
100
170
420

Yaltm Seviyesi

Darbe Gerilimi
kV Tepe Deeri

ebeke Frekansl Yaltm Deneyi

kV

45
60
75
95
170
250
325
450
750
1425

16
22
28
38
70
95
140
185
325
630

58

TRANSFORMATR YALARI
Transformatrlerde kullanlan madeni yalarn
temel grevi vardr
1-Gerilim altndaki ksmlar birbirlerine ve topraa
kar yaltmak.
2-Transformatr iinde oluan kayp slar soutmak
iin dardaki ortama (havaya) iletmek.
3-Transformatr iinde bulunan di elektrik dayanm
zayflatacak hava , su ve kat yaltm malzemelerin
(ahap) yalanmas ile oluan atklarn emilerek
sarglar arasndan darya atlmas

59

Transformatr ya tarafndan yukardaki grevler tesisin

emniyetini ve mrn olumsuz olarak etkilemeden
senelerce gvenle yerine getirmelidir.Bu nedenle
transformatr yalar gerektii ekilde hazrlanmaldr.
Ancak transformatr yalar ve transformatrn aktif
ksmnda bulunan selloz tabanl yaltm maddeleri , rnn
alt yerin iletme koullarna gre (yke bal olan sl
farkllklardan dolay hava alverii , ksm dearjlar sonucu
ayrma) ve transformatrn yk durumuna gre okside
olur elektriksel ve kimyasal olarak ypranr amurlar ,
havann rutubetini alarak zelliklerini yitirirler.Bu nedenle
transformatr yalarnn belirli periyotlarda kontrol edilmesi
gerekir.Bu kontrollerle transformatr yandan baka ierde
bulunan ve dorudan lemediimiz yaltm malzemelerinin
de zelliklerini ve yalanma durumlarn tespit etmemiz
olasdr.
Transformatrler srekli kontrol altnda tutulmaldr.Servisteki
transformatrler belirli periyotlarda bakm testleri denilen
testlerden geirilmelidir.Bu testler transformatrn durumu
ve gidiat hakknda bize bilgi verirler.

60

Bu Testler
Di elektrik ya testi
Yaltm direnci lmleri
evirme oranlar lm
Kayp faktr testi
Topraklama lmleri

61

TRAFODAN YA NUMUNES ALIMI

Transformatr Yandan Numune Alm
Ya numunesi temiz ve kuru 1,5 litrelik bir kaba alnmal
mmknse kap 100 C ye kadar stlarak
kurutulmaldr.Numune kab olarak cam ie ya da paslanmaz
sa kap kullanlmaldr.
rnekler mmkn olabildiince kuru havalarda alnmal yan
kirlenmesi ve rutubet almas nlenmelidir.
Numune kabnn iine ve yaa elle temastan kanlmaldr.
Numune alnacak vanay nceden mmkn olduunca
temizlenmelidir.
Vanay aarak bir iki litre yan boa akmas salanmaldr.
Kap, rnek ya ile iyice alkalanmaldr.
Kap hacmi tamamen ya ile doldurulmaldr.
Kabn az hava almamas iin iyice kapatlmal yan iine
yabanc madde girmemesi iin nlem alnmaldr.(Mmknse
kabn kapa contal olmaldr.)
Kap, n ve scakln etkisinden uzak serin bir yerde
saklanmaldr.
Numune zerine , trafonun markas modeli gerilimi gc numune
alnan tarih yazlmaldr.
Mmkn olduunca ksa bir zamanda test edilmelidir.

62

TRANSFORMATR YALARININ
ZELLKLER
Grnm :Ya k altnda temiz, effaf berrak grnmelidir.Rengi
mmkn olduunca uuk sar olmaldr.
Younluk: Yan 15 C deki younluu 0,895 kg/dm olmaldr.
Vizkozite (Akkanlk) :Transformatrlerde yeterli soutmay
gerekletirecek bir yan dolanm iin transformatr yann
kinematik vizkozitesinin dk olmas gerekir.
Kapsad su miktar :Bir yan delinme dayanm yan nemliliine
bal olarak ok der.Yksek gerilim transformatrlerine yanlzca
kurutulmu ya doldurulabilir.Su veya nem serbest halde , erimi ,
veya kimyasal olarak yada bal bulunabilir.Bunun yadan
tretman ilemi ile uzaklatrlmas zorunludur.
Kapsad hava miktar :Transformatr yalarnn iinde gazlar
eriyik halinde bulanabilir.Transformatr yann iinde eriyik
halinde bulunan hava , su kadar hzl bir ekilde yan yaltkanln
drmez.Ancak havann iinde bulunan oksijen yan kimyasal
olarak yalanmasn hzlandrr.Transformatr iinde bulunan hava
serbest halde sarglarn iinde dolayorsa Transformatr iin
byk bir risk oluturur.Bu nedenle bu havann ve dier gazlarn ilk
ya dolum ilemleri srasndaatlmas gerekir.Vakumlama ilemi
gaz eriyiklerinin yadan ayrmasn abuklatrr.
63

TRANSFORMATR YALARININ
ZELLKLER DEVAM
Delinme Dayanm :Bir transformatr yann durumu hakknda karar
verebilmek iin en pratik lme metodu delinme dayanmdr.
Delinme Gerilimi Numune alnan ya 2,5 mm aralnda 36 mm apnda
iki kresel elektrot arasndaki ya tabakasn delen gerilime
denir.Transformatr ya, iindeki su miktarna , erimi kat yaltm
maddelerinin ya kirletme derecesine bal olarak dayanmn
yitirir.Bu yntemle transformatr yann durumu hakknda genel bir
kanya varmak mmkndr ancak baz durumlarda bu yntem
yetersiz olabilir.rnein delinme dayanm yksek kan bir yan
yalanmas veya kimyasal zelliklerini yitirmesi gibi.
Dielektrik kayp faktr (tan ) : Kayp faktr lm ile yan
akkan ve elektriksel kalitesini deerlendirmesinde en geerli
yntemdir.letmede yalanan yada llen bu bykln
deerlerindeki deiimler yan ve ierdeki kat yaltm
malzemelerinin deiim derecesini de verirler.Bu deerin tespiti ile
yalanm bir yan durumu hakknda daha net bilgi sahibi olunabilir.
Ntralizasyon ve sabunlama says : Bu deer yadaki serbest
asitlerin miktarn gsterir .Ntralizasyon saysnn yksek olmas
yan yalanmasnn bir kantdr.
amur Oluumu :letme koullarna bal olarak yalanan ve zamanla
zlen kat yaltkan maddeler karbonlaan ya moleklleri ile
birleirler dibe kerler.

64

transformatr yann iindeki

su miktarnn delinme gerilimine
etkisi
Udelinm
e
kv/cm

Yeni ya
Kullanlm ya

300

200

100

10

20

30

40

50

60 70
80
su miktar ppm
transformatr yann iindeki su miktarnn delinme
gerilimine etkisi

65

TRANSFORMATR YALARI
KMYASAL ZELLKLER
ZELLKLER

Yeni Yalar

Kat Yabanc madde

mg/dm

Msaade edilemez

kelmi su miktar %

Msaade edilemez

zgl arlk

Enok 0,898

Parlama Noktas

+140 derecenin zerinde

Donma Noktas

-30 derecenin altnda

KinematikViskozite

23 cm/s altnda

Dielektrik kayp faktr

<0,005 in altnda

Delinme gerilimi
Kv 2,5 mm aralkta
R30
R150

Ortalama
>50
>50

66

Transformatr Ya Deney
Sonularnn Deerlendirilmesi
zellik

Yeni
Ya

almakta Olan Transformatrn Ya

Kullanlr

Tretman
*

Deitirilmeli

Asit ndisi (mg-KOH/g)

<0,02

<0,4

>0,5

Su miktar (mg/kg)

<5

<20

>20

>50

Kayp faktr %

<0,3

1,5

>1,5<3

>3

* Transformatr yalar , tretman ilemleri ile bnyesinde

bulundurduu asit miktar drlemez ya da yok edilemez.
67

Transformatr Yann Delime

Dayanmnn Transformatr letme
Gerilimine Gre Deerlendirilmesi
Transformatr letme
Gerilimi

6-10 kV

15 kV

30 kV

Kullanlr

Tretman

Deitirilmeli

Asit ndisi (mg-KOH/g)

<0,4

>0,5

Su miktar (mg/kg)

<20

>20

>50

Kayp faktr %

1,5

>1,5<3

>3

Ya numunesinin yaplan lmleri yukardaki tabloya gre

deerlendirilebilir.
Transformatr ya pahal bir malzeme olduundan Eskiyen
transformatr yalarnn deiiminden nce yeniden kazanlmas
dnlmelidir.Bunun iin transformatr yann tretman yaplmas
arndrlmas gerekir.

68

69

TRAFO YALARININ BAKIMI

Bu ilemde transformatr ya zel bir
makinada stlp vakum altnda
pskrtlrek kurutulur.Bu ilem esnasnda
transformatr ya filtrelerden geirilerek
iindeki tortulardan arndrlr.
Gnmzde transformatrn bulunduu
yerden sklp fabrikaya gtrlmesine
gerek olmadan bu ilem yaplabilmektedir.
Transformatrn bulunduu yerde bakm
ilemlerinin yaplmas halinde montaj
demontaj ilemleri , vin ve nakliye
bedelleri denmemesi , bakm sresinin
ksa olmas nedeni ile tesisin daha az
enerjisiz kalmas gibi avantajlar
szkonusudur.
70

TRANSFORMATRLERDE
ARIZA TEHS VE
NEDENLER
Bilindii zere transformatrlerin drt
temel bileeni vardr.
Primer ve sekonder sarglar
Manyetik devre (nve)
Balant elemanlar (izolatr tij kademe
anahtar)
Transformatr yalar
71

Bu drt bileenden herhangi birinin

bozulmas olasdr.ebekede alan
transformatr says dnldnde
arzalan transformatr says olduka
azdr % 0,3 .Ancak arzalan
transformatrn onarm bedelleri
olduka yksek olduundan ciddi
olarak zerine durulmas gereken bir
konudur.

72

Arzalanan bir transformatrn

Onarm

bedeli yksektir
Onarm sresi uzundur (minumum bir
hafta)
Vin ve nakliye bedelleri pahaldr.
Onarm sresince tesis ya enerjisiz
kalacak genaratr varsa dk
kapasite almas gerekecek
Yedek transformatr konmas halinde
montaj demontaj masraflar kacaktr.
73

YILDIRIM NEDENYLE
ARIZALANAN BR TRAFO

74

BAKIMSIZLIK NEDENYLE YALITIM

ZAYIFLAMASI NEDENYLE ARIZALANAN BR
TRAFO

75

BAKIMSIZLIK NEDENYLE YALITIM

ZAYIFLAMASI NEDENYLE ARIZALANAN BR
TRAFO

76

Bu nedenle transformatr arzalarnn

ortaya kmadan arza sebeplerinin
ortadan kaldrlmas en ekonomik
yntemdir.
zleme ve nleme maaliyetleri
herzaman dzeltme (onarma )
maaliyetlerinden daha dktr.
Transformatr arzalarn aadaki
ekilde snflara ayrabiliriz.

77

MANYETK DEVRE ARIZALARI

Manyetik devre arzalar temel nedeni retim kaynakl
hatalardr.Transformatrn yksek ve anormal sesle
almas , Bota alrken dahi ar snmas ve hatta
devre d olmas gibi belirtileri vardr.Transformatr
manyetik devresinin endkledii mknatslanma akmnn
iddeti gerilime ve frekansa bal olduundan bu
deerlerin deiimi Transformatrn alma sistemini de
deitirecektir.Bu tip arzalarn toplam transformatr
arzalarnn iinde yeri ok az olmakla birlikte arzann
giderilmesi transformatrn tamamen yeniden
tasarlanmasn gerektireceinden transformatr zerinde
fazla bir mdahale ans yoktur.Genelde eski tip
transformatrlerde grlr.Manyetik devre bozukluklar
transformatrn bota kaybn da anormal oranda artrr
botaki kayp ve akm bazlarnda sabit bir seyir izlemez
deikenlik gsterebilir.Transformatrn mknatslanma
akmndaki ar harmonikler ulusal ebekenin de
bozulmasna sebep olur.Botaki kayp transformatr
devrede olduu srece llendirme sistemine gre
primerden l varsa kullancnn faturasna sekonderden
llendirme sistemi varsa da ulusal ekonomimize
ekonomik olarak yansr
78

Sarglardaki ve Di elektrik
Devrelerdeki Bozukluklar:
Bu tip arzalarda bata transformatr
sarglar ve ana yaltm devresinde
meydana gelebilir.Transformatr
iindeki yaltmdaki arza nadir de olsa
geici olabilir yani transformatr ya
bu delinmeyi bertaraf edebilir ve
almasn srdrebilir.Ya da
yaltmdaki delinme kalc bir hal alabilir
ve transformatr devre d olabilir.Bu
tip arzalarda :
79

*
Transformatr yann grnm ve kokusu keskin bir
ekilde deiir.
*
Transformatr ya rezervuardan dar atlm olabilir.
*
Transformatr sarg diren leri ya hi lm vermez ya
da balang deerlerinden anormal deikenlik gsterir.
*
zolasyon direnleri direk ksadevre gsterebilir.
*
Toprak ile direk temas szkonusu olabilir.
*
Bu tip arzalarda transformatr sarglar yanabilir.
*
Transformatr ya yanabilir.
*
Komtatr anahtar yanabilir.
*
zolatrler yanabilir.
*
ift kontakl termometredeki scaklk anormal deerlere
ulam olabilir.
*
Bucholz rlede yanc gaz birikmi olabilir.
*
Yanma esnasnda kazan iindeki ar basn , tank
deforme edebilir.
*
Yksek gerilim , alak gerilim sargsna direk ya belirli
bir empedans zerinden blnerek sirayet edebilir alak
gerilim panosu , saya devreleri zarar grebilir
80

Yaltm Arzalar retim kaynakl

ya da kullanc kaynakl ya da
sistem kaynakl olabilir.

retim kaynakl yaltm

arzalarnda
* Yetersiz ya da uygun olamayan
kurutma
* Yetersiz tretman ilemleri
* Yetersiz hammadde
* Projelendirme hatalar
* Yetersiz kontrol

81

Kullanc Kaynakl Hatalar

Yanl Projelendirme
* Yanl montaj
* Yetersiz ya da eksik koruma
* Transformatrn ve bulunduu merkezin yeterli
kontrol ve bakmlardan geirilmemesi
* Anormal geici ya da srekli alma artlar
* Sel deprem gibi doal afetler
Sistem Kaynakl Hatalar
* Devreye girme anlarndaki yksek gerilim yksek
frekans darbeleri (manevra darbe gerilimleri)
* Ani devrelerden kmalarda gerilim ykselmeleri
* Atmosferik ar gerilimler
82

TRAFO ARIZALARI
Yukarda snflara ayrlan arzalar lkelerin ekonomik
yaps doa ve iklim koullar enerji sistemlerinin
yeterlilii gibi nedenlerle farkl oranlarda meydana
gelir.Gelimi Avrupa lkelerinde yaplan arza
analizlerinde datm transformatrlerindeki arzalarn
byk bir ksmnn ( % 80 ) sarg giriindeki spirlerde
yaanan ksadevrelerinden meydana geldii geri kalan
ksmn ise kullanc kaynakl hatalar olduu tespit
edilmi, olas arzalar laboratuvar artlarnda
yaratlarak transformatrlerin ve koruma sistemelerinin
davranlar incelenmi yaplan bu incelemeler
dorultusunda transformatr arzalarnn nlenmesi
etkin koruma sistemleri gelitirilmitir. lkemizde
koruma sistemlerinin yetersizlii enerji sistemlerindeki
yanl seimlerin dourduu sorunlar , bakmszlk gibi
nedenlerin transformatr arzalarda en nemli faktrler
olduunu belirtmek gerekir.
83

ARIZA TEHSLER VE
DELLLER
Transformatr arzalarnn nedenlerini tehis
edebilmek iin arza anndaki delilleri
saptamak gerekir.Arza tehisini net olarak
ortaya koyabilmenin son derece zor
olmasna ramen , deliller dorultusunda
tehis yapmann , arzann yeniden
yaanmamas iin nemli faydalar
vardr.Ancak bu deliller zaman ierisinde yok
olabilir ya da eitli etkilere maruz kalarak
deiebileceini de gznnde bulundurmak
gerekir.
84

Arza Delilleri
Arza Delilleri :
1-Transformatr zerinde gzle grnr deliler :
Kazanda bir deformasyon ,izolatrler , Ya seviyesi , eklatrlerin durumu ,
kademe anahtar durumu ve pozu , hava kurutucusu ve contas , depo kapa
contas vb.
2-Transformatr ierisindeki gzle grnr ibareler ve transformatr zerinde
retici firmada yaplan lmler
3-Transformatr merkezinde bulunan koruyucu elemanlarn durumlar ve
deerleri
sekonder koruma sistemi deerleri , parafudrlarn aktivitesi , sigortalarn durumu
, ift kontakl termometrenin deerleri arza anndaki scaklk durumu
4-Transformatrn reticisi firmann test raporu
5-Transformatrn iletme srasndaki seyrine ait lm raporlar (bakm testleri)
6-Topraklama direnleri
7-Transformatrn enerjilendirdii ykn karakteristik yaps
8-Kompanzasyon sistemi
9-Arza anndaki iklim koullar
10-Transformatrn bulunduu ortamn deniz seviyesinden ykseklii
11-Transformatrn bulunduu ortamn soutma durumu
12-Arza annda transformatrn bulunduu yerde herhangi bir personel varsa
onun beyanatlar
gibi delillerin deerlendirilmesi yaplr arza nedenleri netletirilir.

85

TRANFORMATRLERN
KORUNMASI
Transformatrlerin salkl bir koruma sistemi
ile tehiz edilmi olmas transformatrdeki
arzalar en aza indirmekle kalmaz arzann
yarataca etkileri (zararlar da en aza
indirir). Bu nedenle koruma sisteminde iki
temel unsur gznnde bulundurulmaldr.
1-Sistemdeki arzalara kar transformatrn
korunmas
2-Transformatrdeki arzalara kar sistemin ve
bal elemanlarn korunmas.
Sistemdeki arzalar iki temel nitelie sahiptir.
86

A Ar gerilim darbeleri
Atmosferik ar gerilim darbeleri (yldrmlar)
Ama kapama gerilim darbeleri (manevra darbeleri)
Ar gerilim darbelerine kar temelde iki temel koruyucu sistemin
sistemde var olmalar gerekir.
Parafudrlar
Ark Boynuzlu atlama yntemleri
Parafudurlar mevcut diren deerleri gerilimle deien elemanlar
olduundan iletme gerilimlerindeki i direnleri ideal olarak sonsuza
yakn elemanlardr.Ar gerilim darbeleri parafudra ulat anda iinde
bulunan seri eklatrlerden delinme gerekleir ve ar gerilim topraa
akar.Ar gerilimin topraa akmas srasnda geecek olan akm
(boalma akm) kiloamperler mertebesindedir ve parafudurun iinde
bulunan dearj direnleri ile snrlandrlrlar. Parafudurun zerinden
boalma akmnn zerinde bir akmn gemesi halinde bu direnler
kullanlamaz hale gelir (ksadevre olur) ve ar gerilim sndkten sonra
sistemin kararl halinde de topraa dearj devam eder ve parafudurun
arzasndan dolay toprak temasl bir arza sistemde devam eder
parafudurun deimesi gerekir. Atmosferik ar gerilimlerin sisteme
girmesi sigorta atmasna sebep deildir. nk bu gerilimler ksa sreli
gerilimlerdir
( mikrosaniyeler mertebesinde ) sigortann bu gerilimi hissetmesi ve
kesmesi mmkn deildir.Byle bir arzada sigorta atmas parafudurun
delinmesi ya da ar gerilim sonucu oluan bir izolasyon hatasnn
topraklama sistemine aktt akmdan kaynaklanr.

87

PARAFUDURLAR
Parafudurun salkl olarak alabilmesi iin bal olduu
topraklama sisteminin byk nemi vardr. Kiloamperler
seviyesindeki boalma akmnn topraa sorunsuz olarak
herhangi bir blnme yapmadan gemesi iin topraklama
direncinin ok dk olmas hayatidir.Parafudr topraklamas
hibir ekilde iletme ve dier koruma topraklamalar ile
kartrlmamaldr.
Atmosferik ar gerilimlerin bertaraf edilmesi iin kullanlan
ancak parafudur kadar etkili olmayan bir uygulama da seri
atlama eklatr kullanmaktr.ki eklatr arasndaki mesafe
iletme geriliminde atlamaya msade etmeyecek ancak
transformatrn arzalanmasna sebep olabilecek limit bir
gerilimdeki topraa atlamaya msade edebilecek mesafeye
ayarlanr.

88

Ksadevrelerin Etkilerine
KarTransformatrn Korumas
Sistemde meydana gelen ksadevreler transformatrn primer ve sekonder
tarafnda meydana gelebilir.Ksadevreler sistemin fazlar kendi arasnda ya da
fazlarn toprakla temas sonucunda oluabilirler.Ksadevre olmas birlikte
sistemin fazlar ve toprak temasl bir ksadevre ise topraklama sisteminden
ok yksek akmlar geer(ksadevre akmlar). Toprak temasl arzalarda
salam olan fazlarn gerilimlerinde ar ykselmeler olur.
Ksadevre akmnn iddeti arzay besleyen sistemin (ebekenin) kVA olarak
gcne , sistemin gerilimine , arza akmnn dolat elemanlarn gsterdii
empedansa bal olarak deiir.Ksadevre akmlar getikleri transformatr
sarglarnda ok yksek dinamik kuvvetler uygular.Ksadevre akmlar ok
yksek akmlar olduklarndan iletkenlerin zerinde termik etkileri de
vardr.Yani iletkenler ksadevre anlarnda oluan ar snmaya da kar
koymak durumundadr.Transformatrlerin primer sarglar tel kesitleri alak
gerilim sarglarna gre ok daha dk kesitle imal edildiinden primer
sarglarda (gerilim de yksek olduundan) ksadevre akmlarnn etkileri ok
daha fazla olur.
Ksadevre akmlar seri reaktans bobinleri ile snrlandrlabilir. Ksadevre sresi ile
transformatr dayanm azalacandan
Transformatr ksadevreye kar koruyacak elemanlarn (kesici yada sigorta) bu
ksadevre akmn ok hzl bir ekilde hissedebilmeli ve bu ksadevreyi
kesebilecek gte olmalar gerekir(Ksadevre ama gc).

89

TRANSFORMATRDE MEYDANA
GELEN BR ARIZAYA KARI
SSTEM KORUMA
Transformatrn bnyesinde meydana gelen bir
arzada arza akm transformatrn beslendii
kaynaa doru gider.Byle bir arzada sistemin
etkilenmemesi iin transformatr hemen devred
edilebilmelidir.
Transformatrn devre d edilmesi iin ayn koruma
ve anahtarlama elemanlar kullanlr.
Transformatrde olas bir toprak arzasna gre toprak
rleleri kullanlr.
Transformatrde ksadevre akmlarn kesmek iin
primer ya sekonder rleler kullanlmaktadr.
Transformatrlerin primer ve sekonder akmlar
diferansiyel rle ile kontrol edilebilir.
90

BUCHOLZ RLE :
Bucholz rle transformatr ya ierisinde olaacak
gazlara bal olarak ikaz ya da ama veren koruyucu
bir rledir.Bucholz rle aadaki arzalarda ilem grr
:
Sarm ksadevrelerinde
Sarglarla toprak aras ksadevrelerde
Gerilim tayc elemanlarn kendi aralarndaki
atlamalarda
Gerilim tayc elemanlarn kazan kapak ve nveye
olan atlamalarnda
Yaa hava girmesi veya gaz olumasnda
Ya seviyesi eksilmesinde

91

FT KONTAKLI
TERMOMETRE
Yk akmna gre ar snma durumlarnda ama
kumandas vererek trafoyu devre d ederler.ki
konta vardr. Kontaklardan biri ihbar dieri ama
ilemi iin kullanabilir ya da kontaklardan biri
soutma fanlarn da devreye
alabilir.Transformatr kapa zerine ya da tankn
yan yzne taklr.Termometre probu kapak
zerindeki cebe taklr .Taklmadan nce bu cebe
bir miktar transformatr ya konur.

ALKOLL TERMOMETRE
YA SEVYE GSTERGES
92

HAVA KURUTUCUSU
TRANSFORMATRDE SALIKLI BR YA
SRKLASYONU OLABLMES N TANK BASINCI
OLAN ORTAM BASINCININ AYNI OLMASI
GEREKR.BU DA REZERVUARIN BR KISMININ
HAVAYLA DOLMASI LE
SALANIR.REZERVUARDA BULUNAN BU
HAVANIN RUTUBETN ALINMASI N HAVA
KURUTUCUSU KULLANILIR.BU KAPTA RUTUBET
ALICI MADDE SLCAGEL KULLANILIR.SLCAGEL
RUBET EMDKE RENK DETRR MAV OLAN
PEMBELER.PORTAKAL RENG OLAN AIK
PEMBEYE DNER DETRLMES GEREKR.

93

TAM KAPALI (HERMETiK) TP

DAITIM TRANSFORMATRLER

Transformatrlerde kullanlan
transformator ya ve selloz
bazl kat yaltm malzemeleri
bir transformatrn mrn
belirleyen temel unsurlardr.
Szkonusu malzemeler termik
kimyasal ve elektriksel
zorlanmalar ile oksijen ve
nemin etkisiyle yalanrlar.
Oksitlenme nedeniyle
yalanmay nlemenin en iyi
yolu yan oksijenle temasn
kesmektir.

94

OKSTLENME VE ETKLER

letme srasnda kayplar nedeniyle snmann etkisiyle ya

oksijenle reaksiyona girerek ve oksitlenme meydana gelir.
Oksitlenmenin derecesi transformatr yann snmasyla
doru orantl olup yan oksijenle temas sonucu yada
organik asitler ketonlar karbondioksit karbonmonoksit ve
oksitlenmenin ileri derecelerinde ya iinde tortu meydana
gelir.
Yada oluan bu nesneler transformatrn yaltm
zelliklerini bozar.
Termik zorlanma ve oksitlenme yanlzca ya iin deil
sarglardaki kat yaltm maddeleri iin de geerlidir.Kat
yaltm malzemeleri kolay nem alma zelliine sahiptir.Nem
gerek yan gerekse de kat yaltm malzemelerinin hem di
elektrik hem de mekanik dayanmlarn olumsuz ynde
etkiler.

95

ATMOSFERE AIK GENLEME

DEPOLU TRANSFORMATRLER

Bu tip transformatrlerde ya
srekli olarak havann oksijeni
ile temas halindedir.
Her ne kadar yan nem
almasn engellemek iin hava
kurutucusu ile donatlm
olsalar dahi transformatr iine
giren havann % 100nn
temizlendii anlamna gelmez.
Bu ekilde nem alm
transformatrlerde yan
nemden artlmas ve
gerekmesi halinde aktif ksmn
da kurutulmas
gerekmektedir.Aksi halde
transformatrn ksa zaman
iinde arzalanmas gndeme
gelecektir.
96

TAM KAPALI HERMETK TP

TRANSFORMATRLER
Hermetik tip transformatrler
fabrika ortamnda hermetik
basn ayar yaplarak
atmosfere kapatlmlardr.
Transformatr ya hava ile
temas etmedii iin ortamda
oksijen yoktur.Dolaysyla
oksitlenmeye bal olarak
yalanma olmamaktadr.Hava
ile temas olmad iin
transformatr ya da nem
almayacaktr.
Bu sayede hermetik tip trafolar
genleme depolu olanlara gre
daha uzun mrl
olabilmektedir.

97

HERMETK TP TRAFOLARIN
YAPISI

Genleme deposu bulunmamakta

olup kazan tamamiyle ya doludur.
Transformatr ekirdek ve
bobinlerinin yaps genleme
depolu olanlardaki gibidir herhangi
bir farl dizayna ihtiya gstermez.
Yan termik etkiler nedeniyle
genlemesi elastik ve dalgal olan
kazan yapsyla kontrol altna
alnmtr.Bu nedenle dalgaduvarl
radyatrler genleme kapl
transformatrlerde sadece s atma
grevi grrken hermetik tip
transformatrlerde genileyip
bzlme hareketiyle ilave olarak
genleen ya da absorbe etme
grevi grrler.
98

Dalgaduvarlarda hacimsel genlemeler

99

HERMETK TRAFOLARIN
AVANTAJLARI
BAKIM
KOLAYLII

Genleme depolu
transformatrlerde belli
aralklarla yaplan
periyodik bakm ya
deiimi aktif ksmn
kurutulmas ilemleri
yoktur.Yanlzca koruma
cihazlarnn kontrol ve
buinglerin
temizlenmesi yeterlidir.

Direk tipi
transformatrlerde
zor bir i olan
silicagel deiimine
ve ya seviyesi
kontrol ilemlerine
gerek
kalmamaktadr.

Hava
kurutucusunun
donmas ve
bakm ihmalinden
kaynaklanabilece
k riskleri
iermemektedir.

100

HERMETK TRAFOLARIN
AVANTAJLARI
DAHA UZUN MRL
Atmosfere kapal olmasndan dolay havadaki
oksijen nem ve dier gaz ve maddelerin ya
ve dolaysyla izolasyon maddeleriyle olan
temas engellenmitir.Bylece herhangi bir
kirlenmeye maruz kalmayan bu malzemelerin
yalanmalar da byk oranda yavalar.

101

HERMETK TRAFOLARIN
AVANTAJLARI
DAHA AZ YKSEKLK VE DAHA KOMPAKT
Ykseklii daha dk
olduu iin daha
GORN

kk alanlarda montaj imkan

salar.zellikle kompakt transformatr
istasyonlarnda avantajldr.
Genleme kabnn kablo ve bara
balantlarnda emniyet mesafeleri
asndan olumsuz etkileri vardr.Hermetik
yapda bu sorun elimine edilmitir.
102

HERMETK TRAFOLARIN
AVANTAJLARI
LETME GVENLRL DAHA
Ya
seviye gstergesi nem alc ve
FAZLADIR.

bucholz rlesi gibi aksesuar ve koruma

cihazlarn kullanmaya gerek
yoktur.Dolaysyle bu cihazlarn
iletmede neden olabilecekleri hatalar
da ortadan kalkmaktadr.

103

HERMETK
TRANSFORMATRLERDE
KULLANILAN KORUMA
HERMETK KORUMA
CHAZLARI
RLES
Ya seviyesi prensibine
gre bir amandra ile
alp ya kaa ve
gaz birikmesini kontrol
eder.Bir nevi bucholz
rlesi grevini
grmektedir.630 KVA
ve st
transformatrlerde
standart donanmdr.

104

BASIN EMNYET VALF

Tm gteki trafolarda
kullanlmaktadr.630
KVA ve st rnlerde
kontakl tipleri
kullanlr.Tank basnc
snr deere ulat
anda ventil aarak
trafoyu
korumaktadr.O.15 bar
ile 0.85 bar aras
ayarlanabilen tipleri
kullanlr.
105

YA SEVYE GSTERGES

106

HERMETK TRAFOLARIN
KULLANIMINDA DKKAT
EDLECEK HUSUSLAR

Hermetik

Trafolarn alaca ortam

artlar iyi analiz edilmeli ve reticiye
doru bilgiler verilmelidir.
Ortamdaki s deiimleri
Deniz seviyesinden ykseklik
Transformatrn enerjilendirecei
ykn karakteristii
107

HERMETK TP TRAFOLAR N
KULLANIM BLGLER
Hermetik tip trafolar servise almadan nce transformatrn hava
almadndan emin olunmaldr.
Hermetik tip transformatrler ya doldurulduktan sonra hermetik
basn ayar yaplarak sevk edilirler.Bu nedenle
Buinglerin havas alnmamal
Transformatr arza veya benzeri nedenlerle kesinlikle almamaldr.
Yan nem almas mmkn olmadndan klasik transformatrlerde
olduu gibi ya numunesi almaya gerek yoktur.
Zorunlu nedenlerle trafodan ya alnmas veya almas
gerektiinde tekrar hermetik ayar yaplmas gerekecektir
. Bunun iin retici firma ile temasa geilmelidir.
Transformatr servisde iken ya kaa tespit edilmesi
Basn emniyet valfinin ya da hertmetik koruma rlesinin almas
halinde halinde imalat firma ile temasa geilmelidir.
Transformatr zerindeki uyar ikaz ve etiketlerine kesinlikle
uyulmaldr.
108

109